\id HEB - Rangi Translation Project
\ide UTF-8
\h Vaeburanía
\toc2 Vaeburanía
\toc1 Barʉ́wa kwa Vaeburanía
\mt2 Barʉ́wa kwa
\mt1 Vaeburanía
\imt Mʉlongooryo
\ip ˆMweene aandɨka barʉ́wa kwa Vaeburanía, sɨ amányirwe hasa nɨ ani tʉkʉ. Ifaanaa ɨkava nɨ mutumwi Paúli, Lʉ́ka, Barinába au mʉʉntʉ wɨɨngɨ. Mʉʉntʉ ˆaandɨka barʉ́wa ɨhɨ, nɨ mʉʉntʉ ˆamuruma Yéesu ajáa, na ajáa atɨɨte ʉmanyi mʉkʉʉlʉ mʉnʉmʉʉnʉ wa mʉháko wa kalɨ. Barʉ́wa ɨhɨ, yoónekyaa yaandɨkwa mpɨɨndɨ Kaaya Njija ya Ijʉva ya Yerusaléemu ˆɨjáa ɨkaarɨ girimʉlwa. Ɨyo Kaaya Njija, yʉʉja jo girimʉlwa mwaaka 70 keende Kirisitʉ ˆavyaalwa.
\ip Mwaandiki, aandɨka barʉ́wa ɨhɨ kwa vaantʉ ˆvamuruma Yéesu va Kɨeburanía, noo kʉsea Vayahúudi. Ava vaantʉ, vaturikiriwáa nɨ vaantʉ vara ˆvamusiita Yéesu (\xt 10:32-34\xt*). Mwaandiki avaheeráa mʉtɨma vatuube kumuruma Yéesu na oonekya Yéesu akiimanʼya ʉláali na mʉtwe na mɨrɨmo ya mweeneɨsɨ mʉkʉʉlʉ (\xt 4:14–5:10; 7:11–8:6\xt*). Sa jeyyo kɨtáabu ɨkɨ chaandɨkwa kʉvaheera mʉtɨma vaantʉ ˆvamuruma Yéesu va Kɨyahúudi (\xt 10:19-25; 12:1-3; 13:20-21\xt*). Kei, kɨtáabu ɨkɨ choonekya Yéesu akiimanʼya Miiro na sa jeyyo, veeneɨsɨ va Ijʉva sɨ vasaakwa vɨndootoola mpóryo kei tʉkʉ (\xt 10:1-14\xt*). Yéesu noo mpóryo ya ʉvɨ woosi na ya sikʉ joosi.
\ip ˆCheene mwaandiki asaakáa koonekya, nɨ ˆvyeene Yéesu oonekya nkongojima ya Mʉlʉʉngʉ (\xt 1:1-3\xt*). Kei alumirirya kʉsea, Kirisitʉ nɨ mʉkʉʉlʉ kʉlookya mirimʉ miija (\xt 1:4-8\xt*), vakʉ́ʉ́lʉ voosi na kʉlookya veeneɨsɨ voosi va Ijʉva. Sa jeyyo, Kirisitʉ nɨ mʉkʉndɨkanʼyi wa mʉháko mufya, na kwa njɨra yaachwe vaantʉ voosi vahókeraa ʉlamuriri wa kɨkomi (\xt 9:15\xt*).
\iot ˆVyeene Kɨtáabu ɨkɨ Chagavwa
\io1 Kirisitʉ nɨ mukiimanʼyi wa Mʉlʉʉngʉ \ior 1:1-4\ior*
\io1 Kirisitʉ nɨ mweeri arɨ ya mirimʉ miija, Mʉ́sa na Yooshʉ́a \ior 1:5–4:13\ior*
\io1 Kirisitʉ nɨ Mweeneɨsɨ Mʉkʉʉlʉ \ior 4:14–7:28\ior*
\io1 Kirisitʉ nɨ mʉkʉndɨkanʼyi wa mʉháko mufya \ior 8:1–9:22\ior*
\io1 Kirisitʉ nɨ mpóryo ya mpeke ya Mʉlʉʉngʉ \ior 9:23–10:39\ior*
\io1 Vaantʉ ˆvamuruma Mʉlʉʉngʉ va kalɨ \ior 11:1-40\ior*
\io1 Mwiikalo ˆwasaakwa kwa vaantʉ ˆvamuruma Mʉlʉʉngʉ \ior 12:1-29\ior*
\io1 Masáare yo kiimikirirya \ior 13:1-25\ior*
\c 1
\s1 Yéesu Kirisitʉ nɨ Mwaana wa Mʉlʉʉngʉ
\p
\v 1 Lombere, Mʉlʉʉngʉ alʉʉsɨkáa na vala baaba wiitʉ ko tweera \w valáali na mʉtwe\w*. Abweeyyáa jeyyo haantʉ ˆharɨ foo kwa njɨra ˆjiísimiresimire. 
\v 2 Maa kaa, sikʉ iji jo kiimikirirya, yoolʉʉsɨka na suusu ko tweera Mwaana waachwe. Amʉsaawʉla ʉhʉ Mwaana ahokere viintʉ vyoosi, kei ko tweera yeeye Mʉlʉʉngʉ ʉʉmba weerʉ. 
\v 3 Ʉhʉ Mwaana, alávalavaa kwa nkongojima ya Mʉlʉʉngʉ na oónekyaa ˆvyeene Mʉlʉʉngʉ arɨ. Yeeye abweeyya viintʉ vyoosi viikwaate hamwɨ kwa isáare raachwe ˆrɨrɨ na ngururu. Yeeye iitoola, akava \w mpóryo\w* yo seyya ʉvɨ wa vaantʉ, akiikala mʉkonwii wa kʉlʉme wa Mʉlʉʉngʉ Mweenengururu ʉko kurumwii. 
\v 4 Jeyyo, Mʉlʉʉngʉ amʉbweeyya \w Mwaana|lemma="Mwaana wa Mʉlʉʉngʉ"\w* waachwe ave mʉkʉʉlʉ mʉnʉmʉʉnʉ kʉlookya \w mirimʉ miija\w*, ja ˆvyeene irina Mʉlʉʉngʉ ˆamʉheera nɨ ikʉʉlʉ kʉlookya ra mirimʉ miija.
\s1 Yéesu nɨ Mʉkʉʉlʉ Kʉlookya Mirimʉ Miija
\p
\v 5 Sa Mʉlʉʉngʉ sɨ awyɨɨra murimʉ mʉʉja wowoosi tʉkʉ kɨra ˆamuwyɨɨra \w Yéesu\w*,
\q1 “Weewe nɨ Mwaana waanɨ,
\q2 isikʉ nɨɨnɨ navɨ́ɨre Taáta waako.”\x + \xo 1:5a \xo*\xt Laanga Sabúuri 2:7.\xt*\x*
\m Kei, Mʉlʉʉngʉ sɨ alʉʉsɨkɨra murimʉ mʉʉja wowoosi tʉkʉ, ˆakasee,
\q1 “Kʉva ndɨrɨ Taáta waachwe,
\q2 ne kʉva arɨ Mwaana waanɨ.”\x + \xo 1:5b \xo*\xt Laanga 2 Samwéeli 7:14.\xt*\x*
\m
\v 6 Kei, mpɨɨndɨ Mʉlʉʉngʉ ˆarɨ mʉreeta Mwaana waachwe wa mpeke kʉrɨ weerʉ, asea,
\q1 “Mirimʉ yoosi ya Mʉlʉʉngʉ imwiinamɨre.”\x + \xo 1:6 \xo*\xt Laanga Nkʉmbʉkɨra ya Miiro 32:43.\xt*\x*
\m
\v 7 Na kwa masáare ya mirimʉ miija Mʉlʉʉngʉ asea,
\q1 “Mirimʉ yaanɨ nɨɨbwéeyyaa ja mpeho,
\q2 novo vatʉmami vaanɨ navabwéeyyaa ja lʉrɨɨjo lwa mooto.”\x + \xo 1:7 \xo*\xt Laanga Sabúuri 104:4.\xt*\x*
\m
\v 8 Maa kaa, kwa Mwaana waachwe asea,
\q1 “Weewe Mʉlʉʉngʉ, kwɨɨmɨrɨra ʉrɨ kwa sikʉ ˆjisiina ʉhero,
\q1 weewe kwɨɨmɨrɨra ʉrɨ kwa nkome ya ʉwoloki.
\q1
\v 9 Weewe weenda ʉwoloki na wasʉʉla uwuni miiro,
\q2 Sa jeyyo Mʉlʉʉngʉ, Mʉlʉʉngʉ waako,
\q2 akʉhákire makuta yo kʉbweeyya ʉve na cheerʉ kʉlookya viivaako voosi.”\x + \xo 1:9 \xo*\xt Laanga Sabúuri 45:6-7.\xt*\x*
\b
\m
\v 10 Kei, Mʉlʉʉngʉ amʉsea Mwaana waachwe,
\q1 “Weewe Mweenevyoosi noo wʉʉmba weerʉ aho ncholo,
\q2 weewe noo wʉʉmba kurumu kwa mɨkono yaako.
\q1
\v 11 Viintʉ vya weerʉ na vya kurumwii sakahala viri ja ɨngo,
\q2 maa kaa, weewe kʉva ʉrɨ ʉmwaarɨ kwa sikʉ ˆjisiina ʉhero.
\q1
\v 12 Weewe vifotafota ʉrɨ ja viintʉ mʉʉntʉ ˆafótaa ɨngo ˆyasakahala.
\q1 Maa kaa, weewe sɨ ʉválandʉkaa tʉkʉ,
\q2 baa myaaka yaako sɨ ɨrɨ sira vii kaa tʉkʉ.”\x + \xo 1:12 \xo*\xt Laanga Sabúuri 102:25-27.\xt*\x*
\b
\m
\v 13 Mʉlʉʉngʉ sɨ ʉʉsea murimʉ mʉʉja wowoosi tʉkʉ,
\q2 “Ikala mʉkono waanɨ wa kʉlʉme,
\q1 fʉʉrʉ nɨvavɨɨke vavɨ vaako
\q2 vave kabambari ko vɨkɨra majeo yaako.”\x + \xo 1:13 \xo*\xt Laanga Sabúuri 110:1.\xt*\x*
\m
\v 14 Sa jeyyo, mirimʉ miija nɨ kɨɨntʉ che? Nɨ mɨtɨma ˆɨmʉtʉ́mamɨraa Mʉlʉʉngʉ, ne Mʉlʉʉngʉ ɨɨ́tʉmaa ɨvatʉmamɨre vara ˆvarɨ lamuririwa.
\c 2
\s1 Ʉlamuriri Mʉkʉʉlʉ wa Mʉlʉʉngʉ
\p
\v 1 Sa jeyyo, tʉyakwaatye neejaneeja yara ˆtateera sa karɨ jɨ tʉyareke tʉkʉ. 
\v 2 Sa masáare yara vala baaba wiitʉ ˆvaheewa nɨ murimʉ wa Mʉlʉʉngʉ, yajáa yatɨɨte wiimiriri. Sa jeyyo, vaantʉ voosi vara sɨ ˆvatuubáa na sɨ ˆvateeráa, Mʉlʉʉngʉ avalamʉrɨra kwa ʉwoloki. 
\v 3 Koonɨ voovo vabweeyyiriwa jeyyo, joolɨ suusu tʉrɨ hona koonɨ sɨ tookwaatya ʉlamuriri mʉkʉʉlʉ ja ʉhʉ? Ʉlamuriri ʉhʉ, waanda kaariwa nɨ \w Yéesu\w* Mweenevyoosi, na vaantʉ vara ˆvateeráa voonekya kʉrɨ suusu nɨ kɨmáárɨ. 
\v 4 Mʉlʉʉngʉ ne oonekyáa masáare ayo nɨ kɨkomi ko tʉmama isháara, viintʉ ˆvihwáalaryaa na myuujíisa ˆyiísimiresimire. Kei, avaheera vɨɨngɨ wʉʉya wa \w Mʉtɨma Mʉʉja\w* ja ˆvyeene eenda.
\s1 Kwiikiimya na Ɨsɨ kwa Yéesu
\p
\v 5 Tamányire, Mʉlʉʉngʉ sɨ ɨɨhera \w mirimʉ miija\w* lʉvɨro lo kɨɨmɨrɨra weerʉ ifya ˆyookʉʉja tʉkʉ, ɨyo ˆtoolʉʉsa masáare yaachwe. 
\v 6 Maa kaa, vyoonekiwa kɨkomi nɨ mʉʉntʉ ʉmwɨ Masáarii ˆYarɨ Mpeho haantʉ hamwɨ yoosea,
\q1 “Mʉʉntʉ nɨ kɨɨntʉ che fʉʉrʉ umwiiririkane?
\q2 Mwaana waachwe mʉʉntʉ nɨ ani fʉʉrʉ ʉmʉkwaate neeja?
\q1
\v 7 Kwa mpɨɨndɨ kiduudi wamʉvɨɨka ɨsɨ ya mirimʉ miija,
\q2 maa kaa, haaha wamʉheera nkongojima na nyemi.
\q2
\v 8 Na wavɨɨka viintʉ vyoosi ɨsɨ ya majeo yaachwe.”\x + \xo 2:6-8 \xo*\xt Laanga Sabúuri 8:4-6.\xt*\x*
\b
\m Jeyyo, Mʉlʉʉngʉ amʉvɨɨka mʉʉntʉ ɨndookɨɨmɨrɨra viintʉ vyoosi. Kusiina kɨɨntʉ sɨ ˆchɨɨ́mɨrɨrwaa nɨ mʉʉntʉ tʉkʉ. Maa kaa, kwa mpɨɨndɨ iji sɨ toomoona mʉʉntʉ yookɨɨmɨrɨra ivyo viintʉ vyoosi tʉkʉ. 
\v 9 Maa kaa, toomoona Yéesu, Mʉlʉʉngʉ kwa mpɨɨndɨ nduudi amʉbweeyya ave ɨsɨ ya mirimʉ miija. Ʉwo noo Mʉlʉʉngʉ ˆamʉheera nkongojima na nyemi sa kuturikiriwa na kukwya kwaachwe. Mʉlʉʉngʉ abweeyya jeyyo sa kwa njɨra ya nduwo yaachwe, Yéesu akwye so lamuririrya vaantʉ voosi.
\p
\v 10 Mʉlʉʉngʉ noo ʉʉmba kɨra kɨɨntʉ na noo avivɨɨka ja ˆvyeene viri. Sa avareete vaana na nkongojimii yaachwe, Mʉlʉʉngʉ oona nɨ vyabooha amukiimanʼye yeeye ˆarɨ ncholo ya ʉlamuriri waavo kwa njɨra yo turikiriwa. 
\v 11 Yéesu yeeye ˆavabwéeyyaa vaantʉ vave vaaja mbere ya Mʉlʉʉngʉ, hamwɨ na avo ˆvabwéeyyiwaa vaaja, Taáta waavo nɨ ʉmwɨ. Na noo ˆchooreka Yéesu sɨ oónaa soni tʉkʉ kʉvaanɨrɨra avo vaantʉ vandʉʉ vaachwe. 
\v 12 Yoosea,
\q1 “Ee Mʉlʉʉngʉ, lʉʉsa ndɨrɨ mɨrɨmo yaako mɨkʉʉlʉ kwa vaaniitʉ,
\q2 mbere ya itaka, kʉdʉʉmba ndɨrɨ kwa nyɨɨ́mbo.”\x + \xo 2:12 \xo*\xt Laanga Sabúuri 22:22.\xt*\x*
\m
\v 13 Kei asea,
\q1 “Nɨɨnɨ kumwiilaangya neende Mʉlʉʉngʉ.
\q1 Laanga nɨɨnɨ mwaarɨ aha na vaana Mʉlʉʉngʉ ˆaampeera ndɨrɨ novo.”\x + \xo 2:13 \xo*\xt Laanga Isáaya 8:17-18.\xt*\x*
\p
\v 14 Haaha sa viintʉ vaana varɨ na mɨvɨrɨ na sakami, Yéesu ne ʉʉja arɨ na mʉvɨrɨ ja mɨvɨrɨ yaavo. Abweeyya jeyyo, sa kwa njɨra ya inkwya yaachwe, asiinde ngururu ja Ikʉ́ʉ́lʉ ra \w Mirimʉ Mɨvɨ\w*, rooro ˆrɨrɨ na lʉvɨro lwa inkwya. 
\v 15 Kei, Yéesu aakwya sa avavɨɨke húuru vaantʉ ˆveene vajáa vatʉ́mwa sikʉ jaavo joosi so koofa inkwya. 
\v 16 Jeyyo, kɨkomi yoonekya Yéesu sɨ ʉʉja jo kaambirirya mirimʉ tʉkʉ, maa kaa, mbyaala ya \w Aburaháamu\w*. 
\v 17 Sa jeyyo, ʉʉja ja ˆvyeene vaanaavo varɨ kwa kɨra kɨɨntʉ, sa ave \w mweeneɨsɨ mʉkʉʉlʉ|lemma="Veeneɨsɨ"\w* ˆarɨ na mbavariri na wo kiilaangiwa mbere ya Mʉlʉʉngʉ. Jeyyo, atoole \w mpóryo\w* sa Mʉlʉʉngʉ asee ʉvɨ wa vaantʉ wasírire. 
\v 18 Sa viintʉ Yéesu atʉrɨkɨra ko yerwa, daha arɨ kʉvaambirirya vara ˆvooyerwa.
\c 3
\s1 Yéesu nɨ Mʉkʉʉlʉ Kʉlookya Mʉ́sa
\p
\v 1 Sa jeyyo vanaviitʉ vaaja, nyuunyu ˆveene Mʉlʉʉngʉ avaanɨrɨra mʉve ne kurumwii, mwiiririkani \w Yéesu\w*, yeeye ˆarɨ \w mutumwi|lemma="Vatumwi"\w* na \w Mweeneɨsɨ Mʉkʉʉlʉ|lemma="Veeneɨsɨ"\w* suusu ˆtamurúmaa mbere ja vaantʉ. 
\v 2 Mʉlʉʉngʉ amʉsaawʉla Yéesu. Yeeye nɨ wo kiilaangiwa ajáa ja ˆvyeene \w Mʉ́sa\w* ne ajáa wo kiilaangiwa kwa Mʉlʉʉngʉ, kʉnʉ arɨ mʉtʉmami waachwe kʉrɨ nyuumba ya Mʉlʉʉngʉ noo kʉsea \w Viisiraéeli\w*.\x + \xo 3:2 \xo*\xt Laanga Ʉvalo 12:7.\xt*\x* 
\v 3 Mʉjeengi anyémiwaa kʉlookya nyuumba ˆngʼeene ajeenga, viivyo, Yéesu ɨɨma neeja kʉbweeyyiriwa nkongojima kʉlookya Mʉ́sa. 
\v 4 Kɨra nyuumba yajéengwaa nɨ mʉjeengi ʉmwɨ, maa kaa, Mʉlʉʉngʉ noo mʉjeengi wa kɨra kɨɨntʉ. 
\v 5 Mʉ́sa nɨ wo kiilaangiwa ajáa kwa Mʉlʉʉngʉ, kʉnʉ arɨ mʉtʉmami waachwe mbere ya vaantʉ va nyuumba ya Mʉlʉʉngʉ. Mʉrɨmo waachwe ʉjáa nɨ kʉvawyɨɨra vaantʉ yara Mʉlʉʉngʉ ˆajáa iímiirye kʉyalʉʉsa sikʉ ˆjookʉʉja. 
\v 6 Maa kaa, \w Kirisitʉ\w* nɨ wo kiilaangiwa kwa Mʉlʉʉngʉ ja \w Mwaana|lemma="Mwaana wa Mʉlʉʉngʉ"\w* ˆɨɨ́mɨrɨraa nyuumba ya Mʉlʉʉngʉ. Na suusu tʉrɨ nyuumba yaachwe koonɨ tootuuba kwiitema kʉrɨ yeeye no kwiilaangya kwiitʉ kʉra ˆtwiiváɨraa kɨpeembe.
\s1 Mʉkwaatye Kumuruma Kirisitʉ
\p
\v 7 Ivi noo ˆvyeene \w Mʉtɨma Mʉʉja\w* yoolʉʉsa,
\q1 “Isikʉ koonɨ mʉtéɨɨre sawúti ya Mʉlʉʉngʉ,
\q2
\v 8 mʉreke hiingya mɨtɨma yaanyu,
\q1 ja ˆvyeene vala baaba waanyu vasiita longoolwa,
\q2 mpɨɨndɨ jo kʉʉnjera kʉra ɨsɨ ya ibaláángwii.
\q1
\v 9 Sa ʉko vala baaba waanyu vajáa vaanjera,
\q2 baa neembe navabweeyyiryáa myuujíisa ˆɨrɨ foo kwa myaaka makumi yanɨ (40).
\q1
\v 10 Sa jeyyo, nɨjáa navakalarɨra vaantʉ avo, nkasea,
\q2 ‘Ava vaantʉ nɨ vavɨ sikʉ joosi,
\q2 nɨ vaantʉ sɨ ˆvatúubaa njɨra jaanɨ.’
\q1
\v 11 Sa jeyyo, nɨ kwiilaha niise kʉnʉ nakálɨɨre noosea,
\q2 ‘Fɨtɨ, sɨ varɨ kɨɨngɨra vii kaa tʉkʉ na haantʉ ˆnaviimirya neeja ho hʉmʉlʉkɨra.’ ”\x + \xo 3:11 \xo*\xt Laanga Sabúuri 95:7-11.\xt*\x*
\p
\v 12 Vanaviitʉ, mʉlaange neeja sa karɨ jɨ kʉve na mʉʉntʉ yoyoosi kʉrɨ nyuunyu ˆarɨ na mʉtɨma mʉvɨ tʉkʉ, ʉwo sɨ ˆanamuruma Yéesu tʉkʉ na yoosiita kumutuuba Mʉlʉʉngʉ ˆArɨ Nkaasʉ. 
\v 13 Maa kaa, moosaakwa mʉndookiiheera mɨtɨma nyuunyu kwa nyuunyu kɨra mpɨɨndɨ ˆyoosewa “Isikʉ,” sa kʉdɨɨre kʉva na ʉmwɨ waanyu ˆarɨ kooverwa nɨ ʉvɨ na asiite muruma Kirisitʉ. 
\v 14 Suusu nɨ hamwɨ tʉrɨ na Kirisitʉ, koonɨ tatúubire kumwiilaangya Kirisitʉ ja ˆvyeene taruma keende ncholo fʉʉrʉ kukiimikirirya. 
\v 15 Kumbukiri ja ˆvyeene Masáare ˆYarɨ Mpeho yasea,
\q1 “Isikʉ koonɨ mʉtéɨɨre sawúti ya Mʉlʉʉngʉ,
\q2 mʉreke hiingya mɨtɨma yaanyu,
\q1 ja ˆvyeene vala baaba waanyu vasiita longoolwa nɨ nɨɨnɨ.”\x + \xo 3:15 \xo*\xt Laanga Sabúuri 95:7-8.\xt*\x*
\p
\v 16 Nɨ vala ani ˆvateera sawúti ya Mʉlʉʉngʉ, maa kaa, vakasiita longoolwa nɨ yeeye? Eri, sɨ vara voosi ˆvalongoolwáa nɨ Mʉ́sa fuma ɨsɨ ya Mísiri tʉkʉ wʉʉ? 
\v 17 Eri, nɨ vala ani Mʉlʉʉngʉ ˆavakalarɨra kwa myaaka makumi yanɨ (40)? Eri, sɨ vara voosi ˆvatʉmama ʉvɨ na vakakwya ɨsɨ ya ibaláángwii tʉkʉ wʉʉ? 
\v 18 Eri, nɨ vala ani Mʉlʉʉngʉ iilaha sɨ ˆvarɨ kɨɨngɨra vii kaa tʉkʉ haantʉ ho hʉmʉlʉka ˆheene iimya neeja? Eri, sɨ vara ˆvasova matu tʉkʉ wʉʉ? 
\v 19 Jeyyo tamányire, avo vaantʉ vasiindwa kɨɨngɨra na aho haantʉ, sa viintʉ sɨ vamuruma Mʉlʉʉngʉ.
\c 4
\s1 Kʉhʉmʉlʉka kwa Vaantʉ va Mʉlʉʉngʉ
\p
\v 1 Haaha, sa viintʉ kwiichuunga kwa Mʉlʉʉngʉ vaantʉ kɨɨngɨra varɨ na uhumulukii kʉkaarɨ kʉrɨ kɨweerwii, tʉlaange neeja sa karɨ mʉʉntʉ baa ʉmwɨ waanyu jɨ asiindwe kɨɨngɨra na aho tʉkʉ. 
\v 2 Sa suusu tateera \w Masáare Maaja\w* ja ˆvyeene vala baaba wiitʉ vateera. Maa kaa, voovo ˆvakateere masáare ayo, sɨ yavaambirirya chochoosi tʉkʉ, sa sɨ vaava hamwɨ na vara ˆvayateera vakayaruma tʉkʉ. 
\v 3 Haaha suusu ˆtaruma, kɨɨngɨra tʉrɨ na aho haantʉ ho hʉmʉlʉka, ja ˆvyeene Mʉlʉʉngʉ asea,
\q1 “Jeyyo nɨ kwiilaha niise kʉnʉ nakálɨɨre noosea,
\q1 ‘Fɨtɨ, sɨ varɨ kɨɨngɨra vii kaa tʉkʉ na haantʉ ˆnaviimirya neeja ho hʉmʉlʉkɨra.’”\x + \xo 4:3 \xo*\xt Laanga Sabúuri 95:11.\xt*\x*
\m Mʉlʉʉngʉ alʉʉsa jeyyo baa neembe ahʉmʉla mɨrɨmo yaachwe keende aho ncholo ˆakʉʉmbe ɨhɨ weerʉ. 
\v 4 Haantʉ hamwɨ Masáare ˆYarɨ Mpeho yasea, “Sikʉ ya mufungatɨ Mʉlʉʉngʉ akahʉmʉlʉka mɨrɨmo yaachwe yoosi.”\x + \xo 4:4 \xo*\xt Laanga Ncholo 2:2.\xt*\x* 
\v 5 Kei Masáare ˆYarɨ Mpeho aho mweeri yasea,
\q1 “Fɨtɨ, sɨ varɨ kɨɨngɨra vii kaa tʉkʉ na haantʉ ˆnaviimirya neeja ho hʉmʉlʉkɨra.”
\p
\v 6 Sa jeyyo, hamwaarɨ vamwɨ ˆvarɨ kɨɨngɨra haantʉ ha Mʉlʉʉngʉ ho hʉmʉlʉkɨra, maa kaa, vara ˆvateera Masáare Maaja aho ncholo vasiindwa kɨɨngɨra sa sɨ vamʉteera Mʉlʉʉngʉ tʉkʉ. 
\v 7 Sa jeyyo, Mʉlʉʉngʉ iimya neeja sikʉ yɨɨngɨ na ɨɨyanɨrɨra “Isikʉ.” Mʉlʉʉngʉ sikʉ ˆjikalooke ˆjiri foo alʉʉsa kei ko tweera \w Daúdi\w* ja ˆvyeene vyaandɨkwa aho mweeri,
\q1 “Isikʉ koonɨ mʉtéɨɨre sawúti ya Mʉlʉʉngʉ,
\q2 mʉreke hiingya mɨtɨma yaanyu.”\x + \xo 4:7 \xo*\xt Laanga Sabúuri 95:7-8.\xt*\x*
\p
\v 8 Ngaarɨ Yooshʉ́a avaheera aho haantʉ ho hʉmʉlʉkɨra, Mʉlʉʉngʉ ngaarɨ sɨ alʉʉsa sikʉ ˆjikalooke tʉkʉ, sikʉ yɨɨngɨ yo hʉmʉlʉka.\x + \xo 4:8 \xo*\xt Laanga Nkʉmbʉkɨra ya Miiro 34:9-11; Yooshúa 13:1-2.\xt*\x* 
\v 9 Sa jeyyo, ɨmwaarɨ sikʉ yo hʉmʉlʉka ya \w Sabáato\w* ˆngʼeene Mʉlʉʉngʉ iimya neeja sa vaantʉ vaachwe. 
\v 10 Sa mʉʉntʉ yoyoosi ˆɨɨ́ngɨraa aho haantʉ ho hʉmʉlʉkɨra, ahʉmʉlʉka mɨrɨmo yaachwe mweeneevyo, ja ˆvyeene Mʉlʉʉngʉ ahʉmʉlʉka ˆakahʉmʉle kʉʉmba weerʉ.
\p
\v 11 Sa jeyyo, twiifafye sa twɨɨngɨre na uhumulukwii ʉwo, karɨ mʉʉntʉ baa ʉmwɨ kʉrɨ suusu jɨ asiindwe kɨɨngɨra so dɨɨra teera ja ˆvyeene vala baaba wiitʉ sɨ vateeráa tʉkʉ. 
\v 12 Sa isáare ra Mʉlʉʉngʉ nɨ nkaasʉ rɨrɨ na ratɨɨte ngururu. Rahʉʉmba kʉlookya nyaasʉka ˆɨrɨ kosikosi, jeyyo rɨɨ́ngɨraa rɨkaasakanʉla mʉtɨma na nkaasʉ, kei raásakanʉlaa viintʉ vya mʉvɨrɨ na manonu. Kei isáare ɨro, raváriyʉlaa mɨryʉʉngʉ na miiririkano ya mɨtɨma ya vaantʉ. 
\v 13 Kusiina kɨɨntʉ ˆchʉʉmbwa nɨ Mʉlʉʉngʉ ˆkɨrɨ daha kwiivisa mbere yaachwe mweeneevyo tʉkʉ. Kɨra kɨɨntʉ nɨ kɨweerwii kɨrɨ na chakʉnʉkʉlwa. Kʉrɨ yeeye nɨ mpaka tʉlʉʉse kɨmáárɨ cha kɨra kɨɨntʉ.
\s1 Yéesu nɨ Mweeneɨsɨ Mʉkʉʉlʉ
\p
\v 14 Haaha, tatɨɨte \w Mweeneɨsɨ Mʉkʉlʉkʉʉlʉ|lemma="Veeneɨsɨ"\w*, yeeye ɨɨngɨra na kurumwii. Ʉhʉ nɨ \w Yéesu\w* \w Mwaana wa Mʉlʉʉngʉ\w*. Sa jeyyo, tʉkwaatye neeja kuruma kwiiswi ˆtʉlʉ́ʉsaa mbere ja vaantʉ. 
\v 15 Ʉhʉ Mweeneɨsɨ Mʉkʉʉlʉ, yeeye noo ˆarɨ daha taanga teketeke yiitʉ, sa baa yeeye ayerwa nɨ \w Irimʉ\w* kwa njɨra ˆjiísimiresimire ja suusu, maa kaa, yeeye sɨ atʉmama ʉvɨ tʉkʉ. 
\v 16 Haaha tʉtamanye ko kiitema na ichuumbii ra Mʉlʉʉngʉ ˆarɨ na nduwo. Aho, twaambirirya arɨ mpɨɨndɨ ja uturikiri wiitʉ kwa nduwo na kʉlaanga na riiso ra wʉʉja kwaachwe.
\c 5
\p
\v 1 Kɨra \w mweeneɨsɨ mʉkʉʉlʉ|lemma="Veeneɨsɨ"\w* asáawʉlwaa fuma kʉrɨ vaantʉ, sa ɨɨme haantʉ ha vaantʉ kʉrɨ masáare ya Mʉlʉʉngʉ. Ʉhʉ mweeneɨsɨ mʉkʉʉlʉ atóolaa \w vilʉngʉlʉngʉ|lemma="kɨlʉngʉlʉngʉ"\w* kwa Mʉlʉʉngʉ na \w mpóryo\w* sa ʉvɨ wa vaantʉ. 
\v 2 Yeeye daha arɨ kʉvoonera mbavariri vaantʉ ˆvabwéeyyaa ʉvɨ baa taanga tʉkʉ, sa viintʉ baa yeeye atɨɨte teketeke yo tʉmama ʉvɨ. 
\v 3 Ɨkɨ noo ˆkɨbwéeyyaa atoole mpóryo sa ʉvɨ waachwe, kei, sa ʉvɨ wa vaantʉ vɨɨngɨ.\x + \xo 5:3 \xo*\xt Laanga Valáawi 16:11-19.\xt*\x*
\p
\v 4 Kusiina mʉʉntʉ ˆarɨ daha kwiivɨɨka ave mweeneɨsɨ mʉkʉʉlʉ tʉkʉ, maa kaa, avíjaa mweeneɨsɨ mʉkʉʉlʉ ko saawʉlwa nɨ Mʉlʉʉngʉ ja ˆvyeene Harúuni aanɨrɨrwa. 
\v 5 Viivyo \w Kirisitʉ\w* sɨ iiyinʉla akiiheera nyemi yo va mweeneɨsɨ mʉkʉʉlʉ tʉkʉ, maa kaa, yeeye asaawʉlwa nɨ Mʉlʉʉngʉ. Sa Mʉlʉʉngʉ amʉsea,
\q1 “Weewe nɨ Mwaana waanɨ,
\q2 isikʉ nɨɨnɨ navɨ́ɨre Taáta waako.”\x + \xo 5:5 \xo*\xt Laanga Sabúuri 2:7.\xt*\x*
\m
\v 6 Kei haantʉ hɨɨngɨ amʉsea,
\q1 “Weewe nɨ \w mweeneɨsɨ|lemma="Veeneɨsɨ"\w* kwa sikʉ ˆjisiina ʉhero,
\q2 kwa mwiitʉʉbɨrɨro wa Melɨkɨsedéeki.”\x + \xo 5:6 \xo*\xt Ncholo 14:17-20; Laanga Sabúuri 110:4.\xt*\x*
\p
\v 7 Mpɨɨndɨ Yéesu ˆiikaláa kʉrɨ ɨhɨ weerʉ, amʉloombáa Mʉlʉʉngʉ na amʉrɨrɨráa maatʉkʉ vii. Mʉlʉʉngʉ ˆadáhaa kʉmʉlamurirya fuma inkwyii,\x + \xo 5:7 \xo*\xt Laanga Matáayo 26:36-45; Maáriki 14:32-42.\xt*\x* ahokeráa kʉloomba kwaachwe sa viintʉ Yéesu ajáa iikiimya na ɨsɨ. 
\v 8 Baa neembe Yéesu ajáa nɨ \w Mwaana wa Mʉlʉʉngʉ\w*, ajáa iikiindya kʉva matu kwa njɨra ya uturikiri ˆuuturyáa. 
\v 9 Kwa njɨra ɨyo, Mʉlʉʉngʉ amʉbweeyya akiimane, haaha yeeye nɨ ufumo wa ʉlamuriri wa sikʉ ˆjisiina ʉhero kwa vara ˆvarɨ matu kwaachwe. 
\v 10 Mʉlʉʉngʉ amʉvɨɨka ave Mweeneɨsɨ Mʉkʉʉlʉ kwa mwiitʉʉbɨrɨro wa Melɨkɨsedéeki.
\s1 Kʉkʉla Kɨmʉtɨma
\p
\v 11 Tatɨɨte ˆyarɨ foo yo lʉʉsa ya weeneɨsɨ mʉkʉʉlʉ wa Yéesu, maa kaa, vyafafa kʉvawyɨɨra sa sɨ mʉtáangɨraa chaangʉ tʉkʉ. 
\v 12 Mpɨɨndɨ iji, mwasaakwa mʉve mwahʉmʉla kʉva vakiindya, maa kaa, mʉkaarɨ mookiilaangya mukiindya avakiindye masáare ya ncholo ya isáare ra Mʉlʉʉngʉ. Moosaaka masʉʉsʉ na sɨ chóorya ˆchafafa tʉkʉ. 
\v 13 Kɨra ˆasaakwa kʉnywa masʉʉsʉ, akaarɨ musinga, sɨ amányire masáare ya ʉwoloki tʉkʉ. 
\v 14 Maa kaa, vaantʉ ˆvakangaala, varíjaa chóorya ˆchafafa, vaantʉ avo viikiindya vooveene kwiisimanʼya mavɨ na maaja.
\c 6
\p
\v 1 Arumi, toosaakwa tʉkʉle na twaande kwiiririkana viintʉ vikʉʉlʉ, na sɨ vira viintʉ vya ncholo ˆtakiindiwa vya \w Kirisitʉ\w* vii tʉkʉ, maa kaa, tʉkasane kwiikiindya sa tʉve vaantʉ ˆtakangaala. Tʉreke kʉhɨndʉkɨra ukiindya wa mwaariryo wo \w valandʉka\w* fuma nteendwii jira ˆjiréetaa inkwya, na wo muruma Mʉlʉʉngʉ. 
\v 2 Tʉreke hɨndʉkɨra ukiindya wa \w ʉbatíiso|lemma="Batisa"\w*, ukiindya wo vavɨkɨra vaantʉ mɨkono, ukiindya wa kʉfʉfʉlwa kwa vaantʉ ˆvaakwya na ʉlamu wa sikʉ ˆjisiina ʉhero. 
\v 3 Na Mʉlʉʉngʉ koonɨ avyeéndire, ayo tʉmama tʉrɨ.
\p
\v 4 Haaha mʉtaange, sɨ vyadáhɨkaa kʉvahɨndʉla kʉrɨ kʉvarindʉka fuma uvii vaantʉ vara ˆvajáa vaheewa kɨweerʉ tʉkʉ. Avo, vajáa vahʉmʉla turya wʉʉya wa kurumwii na vakava kɨɨntʉ kɨmwɨ na \w Mʉtɨma Mʉʉja\w*. 
\v 5 Voovo vasaɨra kʉbooha kwa isáare ra Mʉlʉʉngʉ na myuujíisa ya mwiikalo wa weerʉ ˆyookʉʉja. 
\v 6 Vaantʉ avo, koonɨ varékire kumuruma Mʉlʉʉngʉ, eri, daha tʉrɨ kʉvahɨndʉla na kʉrɨ kʉvalandʉka fuma uvii kei wʉʉ? Avo vaantʉ vamʉváɨrɨraa \w Mwaana wa Mʉlʉʉngʉ\w* mɨsʉmáari \w mʉsaláabii|lemma="Mʉsaláaba"\w* lwa kavɨrɨ na vamʉréteraa soni ilaarii. 
\v 7 Salʉ ˆjooloviwa kweene kweene nɨ mbula, na ˆjikúryaa mbeyʉ, ˆjavaámbiriryaa varimi, salʉ ijo, Mʉlʉʉngʉ ajitálaryaa. 
\v 8 Maa kaa, salʉ jira ˆjikúryaa miíwa na mbɨɨrɨ, jisiina kʉnáálo kwa murimi tʉkʉ, ifaanaa jikajumwa na kʉherererya kwaachwe chɨmɨkwa jiri mootwii.
\p
\v 9 Baa neembe toolʉʉsa jei vanaviitʉ, na kɨkomi taveenda, suusu tookoona kɨkomi tʉmama mwiise vyabooha kʉlookya, sa nyuunyu mwalamuririwa. 
\v 10 Sa viintʉ Mʉlʉʉngʉ nɨ mʉwoloki, sɨ arɨ reka kʉmbʉkɨra mɨrɨmo yaanyu miija ˆmʉtʉ́mamaa tʉkʉ. Kei, sɨ arɨ rimirya kweenda kʉra ˆmoonekya kʉrɨ irina raachwe kwa njɨra yo vaambirirya vaantʉ ˆvamuruma \w Yéesu\w* fʉʉrʉ isikʉ tʉkʉ. 
\v 11 Tookoona mpɨɨma kɨra mʉʉntʉ amanyɨke kʉveenda vaantʉ ava fʉʉrʉ kukiimikirirya, sa mʉyahokere yara yoosi ˆmwiiláangyaa. 
\v 12 Sɨ toosaaka mʉve vavira tʉkʉ. Maa kaa, toosaaka mʉvatuubirirye vara kwa njɨra yo ruma na kuyimirirya, ˆvahokera yara Mʉlʉʉngʉ ˆiichuunga kʉvaheera.
\s1 Kʉlaha kwa Mʉlʉʉngʉ nɨ kwa Kɨkomi
\p
\v 13 Hara kalɨ mpɨɨndɨ Mʉlʉʉngʉ ˆiichuungáa kwa \w Aburaháamu\w*, Mʉlʉʉngʉ ajáa alaha kwa irina raachwe sa kusiina ˆarɨ mʉkʉʉlʉ kʉlookya yeeye Mʉlʉʉngʉ tʉkʉ. 
\v 14 Mʉlʉʉngʉ amʉlaha Aburaháamu yoosea, “Kɨkomi, koonɨ nɨ kʉkʉtalarya, kʉtalarya ndɨrɨ na bweeyya ndɨrɨ mbyaala yaako ɨve nkʉlʉnkʉʉlʉ.”\x + \xo 6:14 \xo*\xt Laanga Ncholo 22:16-17.\xt*\x* 
\v 15 Aho, Aburaháamu awoojera ko yimirirya fʉʉrʉ akaturya yara Mʉlʉʉngʉ ˆiichuunga kʉmʉheera.
\p
\v 16 Koonɨ vaantʉ voolaha kɨɨntʉ, viiláhaa kwa irina ra ʉra ˆarɨ mʉkʉʉlʉ kʉlookya voovo, na kei kʉlaha ʉko, koónekyaa yara ˆvoolʉʉsa nɨ ya kɨmáárɨ. Kʉbweeyya jeyyo, kwamárikiryaa kwiiruta ndihi. 
\v 17 Mʉlʉʉngʉ asaakáa koonekya kɨweerwii kwa vaantʉ vara ˆvarɨ hokera kwiichuunga kwaachwe, vataange sɨ arɨ varindʉla mɨryʉʉngʉ yaachwe tʉkʉ. Ɨkɨ noo ˆchabweeyya iilahe. 
\v 18 Kwa njɨra yo lʉʉsa aya masáare yavɨrɨ sɨ ˆyaválandʉkaa, atʉheera mʉtɨma mʉkʉʉlʉ suusu ˆtamutúubaa sa tʉʉmɨrɨre kwiilaangya yara ˆyookʉʉja mbere yiitʉ, sa sɨ viri dahɨka vii tʉkʉ Mʉlʉʉngʉ kʉlʉʉsa ʉloongo.
\p
\v 19 Kuruma kwiitʉ nɨ ja kɨɨntʉ ˆkisíkiriryaa nkaasʉ yiitʉ ɨfafe. Kwiilaangya ʉko kwɨɨngɨra Haantʉ Haajahaaja nyuma ya \w ipasía|lemma="Ipasía ra Kaaya Njija"\w*.\x + \xo 6:19 \xo*\xt Laanga Vaeburanía 9:3; 10:19-22.\xt*\x* 
\v 20 Yéesu alongoola na ɨɨngɨra na aho haantʉ sa suusu. Na yeeye aava nɨ \w Mweeneɨsɨ Mʉkʉʉlʉ|lemma="Veeneɨsɨ"\w* kwa sikʉ ˆjisiina ʉhero kwa mwiitʉʉbɨrɨro wa Melɨkɨsedéeki.
\c 7
\s1 Weeneɨsɨ wa Melɨkɨsedéeki
\p
\v 1 Melɨkɨsedéeki nɨ mʉtemi wa Saléemu ajáa. Kei nɨ \w mweeneɨsɨ|lemma="Veeneɨsɨ"\w* wa Mʉlʉʉngʉ ˆArɨ Mweerimweeri ajáa. Melɨkɨsedéeki ajáa alʉmana na \w Aburaháamu\w* mpɨɨndɨ Aburaháamu ˆafumáa nkoondwii ˆngʼeene ajáa avasíindire vatemi vanɨ. ˆAkalʉmane na Aburaháamu, maa akamʉtalarya.\x + \xo 7:1 \xo*\xt Laanga Ncholo 14:17-24.\xt*\x* 
\v 2 Aburaháamu ajáa atoola rɨmwɨ ra malʉʉndʉ ikimi ya viintʉ ˆajáa atúriirye nkoondwii, akamʉheera Melɨkɨsedéeki. Melɨkɨsedéeki noo kʉsea, “Mʉtemi wa ʉwoloki.” Kei nɨ mʉtemi wa Saléemu, noo kʉsea, “Mʉtemi wa mwiikalo mʉʉja.” 
\v 3 Viintʉ ˆyoónekanaa, taáta na íyo waala Melɨkɨsedéeki sɨ vamányirwe tʉkʉ, baa ichina raachwe sɨ ralʉʉswa tʉkʉ, sɨ vyamányirwe nɨ naadi avyaalwa na nɨ naadi aakwya tʉkʉ. Yeeye nɨ mweeneɨsɨ kwa sikʉ ˆjisiina ʉhero ja \w Mwaana wa Mʉlʉʉngʉ\w*.
\p
\v 4 Laanga viintʉ Melɨkɨsedéeki ˆajáa mʉkʉ́ʉ́lʉ. Baa Aburaháamu baaba wiitʉ, ajáa amʉheera ilʉʉndʉ rɨmwɨ ra malʉʉndʉ ikimi ya viintʉ ˆajáa anyáhɨɨre nkoondwii. 
\v 5 \w Miiro\w* yalʉʉsa, veeneɨsɨ va Ijʉva fuma lʉkolwii lwa \w Láawi|lemma="Valáawi"\w* noo valaiririwa vandoohokera ilʉʉndʉ rɨmwɨ ra malʉʉndʉ ikimi fuma kwa \w Viisiraéeli\w* viivaavo. Viisiraéeli vajáa vasaakwa vandoobweeyya jeyyo baa neembe voovo nɨ va ufumo wa baaba waavo Aburaháamu.\x + \xo 7:5 \xo*\xt Laanga Ʉvalo 18:26; 2 Masáare ya Mpɨɨndɨ 31:4-6.\xt*\x* 
\v 6 Baa neembe Melɨkɨsedéeki sɨ ajáa afuma lʉkolwii lwa Láawi, yeeye ajáa asʉmʉla rɨmwɨ ra malʉʉndʉ ikimi fuma kwa Aburaháamu. Kei, akamʉtalarya Aburaháamu, ʉhʉ Aburaháamu Mʉlʉʉngʉ ajáa iichuunga kʉmʉtalarya arɨ. 
\v 7 Na suusu voosi tamányire, nɨ kɨmaarɨ, mʉkʉ́ʉ́lʉ noo amʉtálaryaa mudúúdi. 
\v 8 Kei veeneɨsɨ va Ijʉva fuma lʉkolwii lwa Láawi, voovo ˆvahókeraa rɨmwɨ ra malʉʉndʉ ikimi, nɨ vaantʉ ˆvakwyíjaa, maa kaa, Melɨkɨsedéeki ahokera rɨmwɨ ra malʉʉndʉ ikimi fuma kwa Aburaháamu, tawyɨɨrwa kɨkomi nɨ nkaasʉ arɨ. 
\v 9 Jeyyo ifaanaa tʉkasea, baa Láawi yeeye mbyaala yaachwe ˆɨhókeraa rɨmwɨ ra malʉʉndʉ ikimi, baa yeeye atoola rɨmwɨ ra malʉʉndʉ ikimi ko tweera kwa Aburaháamu. 
\v 10 Sa viintʉ Láawi ajáa akaarɨ vyaalwa, ajáa akaarɨ muvirii wa baaba Aburaháamu mpɨɨndɨ ˆalʉmanáa na Melɨkɨsedéeki.
\s1 Yéesu Iifwɨ́ɨne na Melɨkɨsedéeki
\p
\v 11 Baa neembe weeneɨsɨ wa Láawi watuubáa Miiro ya Mʉ́sa na kwa mwaariryo ʉwo, Miiro yatoolwáa kwa vaantʉ, maa kaa, weeneɨsɨ ʉwo sɨ ʉjáa wakiimana tʉkʉ. Sa jeyyo, asaakwáa mweeneɨsɨ wɨɨngɨ ja mwiitʉʉbɨrɨro wa Melɨkɨsedéeki na sɨ ja mwiitʉʉbɨrɨro wa Harúuni tʉkʉ.\x + \xo 7:11 \xo*\xt Laanga Ufumo 28:1-3.\xt*\x* 
\v 12 Sa koonɨ weeneɨsɨ waválandukire, nɨ mpaka na Miiro ɨvalandʉke. 
\v 13 Mʉʉntʉ ˆtoolʉʉsa aha nɨ wa lʉkolo lwɨɨngɨ, kusiina mʉʉntʉ fuma lʉkolwii lwaachwe ˆanatʉmama masabáahwii ja mweeneɨsɨ tʉkʉ. 
\v 14 Kɨra ˆnoolʉʉsa nɨ ɨkɨ, Mweenevyoosi wiitʉ afuma lʉkolwii lwa Yʉ́ʉda, na \w Mʉ́sa\w* sɨ alʉʉsa veeneɨsɨ va Ijʉva fuma varɨ lʉkolwii ʉlo tʉkʉ. 
\v 15 Aya ˆnoolʉʉsa haaha nɨ kɨweerwii yarɨ, sa kwafʉmɨra mweeneɨsɨ wɨɨngɨ ˆiifwɨ́ɨne na Melɨkɨsedéeki. 
\v 16 Yeeye sɨ aava mweeneɨsɨ kwa ʉlairiri wa kɨwʉʉntʉ wo tuuba lʉkolo lwaachwe tʉkʉ, maa kaa, nɨ kwa ngururu ja nkaasʉ yaachwe, ˆngʼeene sɨ ɨrɨ daha saambʉlwa. 
\v 17 Sa Masáare ˆYarɨ Mpeho yoonekya kɨkomi yoosea,
\q1 “Weewe nɨ mweeneɨsɨ kwa sikʉ ˆjisiina ʉhero,
\q2 kwa mwiitʉʉbɨrɨro wa Melɨkɨsedéeki.” \x + \xo 7:17 \xo*\xt Laanga Sabúuri 110:4.\xt*\x*
\p
\v 18 Jeyyo, Mʉlʉʉngʉ aseyya ʉlairiri ʉra wa ncholo sa ʉjáa usiina ngururu tʉkʉ, na kei, ʉjáa usiina kʉnáálo yoyoosi tʉkʉ. 
\v 19 Noo kʉsea, Miiro sɨ ɨrɨ daha kʉbweeyya kɨɨntʉ chochoosi kikiimane tʉkʉ, maa kaa, haaha Mʉlʉʉngʉ atʉheera kwiilaangya kwɨɨngɨ ˆkweene kwabooha kʉlookya. Na ko tweera kwiilaangya ʉko, tamʉséesereraa Mʉlʉʉngʉ.
\p
\v 20 Mpɨɨndɨ Valáawi ˆvavɨɨkwáa kʉva veeneɨsɨ va Ijʉva, Mʉlʉʉngʉ sɨ iilaháa chochoosi kwaavo tʉkʉ. Maa kaa, mpɨɨndɨ Mʉlʉʉngʉ ˆamʉvɨɨkáa \w Yéesu\w* ave mweeneɨsɨ ajáa amwiilahɨra, 
\v 21 ja ˆvyeene vyaandɨkwa Masáarii ˆYarɨ Mpeho,
\q1 “\nd Ijʉva\nd* iilaha
\q2 na sɨ arɨ valandʉla mɨryʉʉngʉ yaachwe tʉkʉ,
\q1 ‘Weewe nɨ mweeneɨsɨ kwa sikʉ ˆjisiina ʉhero.’”\x + \xo 7:21 \xo*\xt Laanga Sabúuri 110:4.\xt*\x*
\m
\v 22 Sa kʉlaha ʉko, Yéesu noo cha mʉhʉ́ʉ́nda wa \w mʉháko\w* ʉwo ˆwabooha.
\p
\v 23 Mʉhákwii wa ncholo, veeneɨsɨ va Ijʉva nɨ foo vajáa. Voovo sɨ vatuubáa kʉtʉmama mʉrɨmo waavo tʉkʉ sa vakwyijáa.\fig Mweeneɨsɨ wa Ijʉva yootoola mpóryo|alt="priest offering" src="cn02093b.tif" size="col" copy="David Cook" ref="7:23"\fig* 
\v 24 Maa kaa, sa viintʉ Yéesu arɨ nkaasʉ kwa sikʉ ˆjisiina ʉhero, yeeye kʉva arɨ mweeneɨsɨ kwa sikʉ ˆjisiina ʉhero. 
\v 25 Haaha yeeye atɨɨte ngururu jo valamurirya kɨkomi, voosi ˆvootamanya na kwa Mʉlʉʉngʉ ko tweera kwaachwe, sa yeeye nɨ nkaasʉ arɨ kwa sikʉ ˆjisiina ʉhero, na avalóomberaa sikʉ joosi.
\p
\v 26 \w Mweeneɨsɨ Mʉkʉʉlʉ|lemma="Veeneɨsɨ"\w* ˆarɨ jeyyo, asaakwa maatʉkʉ vii kʉrɨ suusu, sa yeeye nɨ mʉʉja na sɨ atʉmama ʉvɨ wowoosi tʉkʉ. Mʉlʉʉngʉ amʉkera fuma kwa vaantʉ ˆvatʉ́mamaa ʉvɨ, akamwaambukya fʉʉrʉ kurumwii. 
\v 27 Yéesu sɨ asaakwa atoole \w mpóryo\w* kɨra siikʉ tʉkʉ ja veeneɨsɨ vakʉʉlʉ va Ijʉva. Voovo vajáa vasaakwa vatoole mpóryo sa ʉvɨ waavo, de vaseyye ʉvɨ wa viivaavo. Maa kaa, Yéesu iitoola mpóryo kamudu vii hara \w mʉsaláabii|lemma="Mʉsaláaba"\w* sa ʉvɨ wa vaantʉ voosi. 
\v 28 Sa Miiro yavɨɨkáa vaantʉ sɨ ˆvakiimana kʉva veeneɨsɨ vakʉʉlʉ va Ijʉva. Maa kaa, sikʉ ˆjiri foo ˆjikalooke, Mʉlʉʉngʉ ko laha amʉsaawʉla Mwaana waachwe ave mweeneɨsɨ ˆakiimana kwa sikʉ ˆjisiina ʉhero.
\c 8
\s1 Kirisitʉ nɨ Mweeneɨsɨ Wiitʉ Mʉkʉʉlʉ
\p
\v 1 Kɨɨntʉ kɨkʉʉlʉ kʉlookya vyoosi vya kɨra ˆtoolʉʉsa nɨ ɨkɨ, \w Mweeneɨsɨ wiitʉ Mʉkʉʉlʉ|lemma="Veeneɨsɨ"\w* iikala mʉkono wa kʉlʉme wa ichuumbi ra ʉkʉ́ʉ́lʉ ra Mʉlʉʉngʉ Mweenengururu ʉko kurumwii. 
\v 2 Ʉko, amʉtʉ́mamɨraa Mʉlʉʉngʉ Haantʉ Haaja na \w itibwii ro kiinamɨra|lemma="Itibu ro kiinamɨra"\w* ra kɨkomi ˆrakovwa sɨ kwa mɨkono ya vaantʉ tʉkʉ, maa kaa, ˆrakovwa nɨ Mʉlʉʉngʉ Mweenevyoosi.
\p
\v 3 Kɨra mweeneɨsɨ mʉkʉʉlʉ asáawʉlwaa nɨ Mʉlʉʉngʉ, andootoola \w vilʉngʉlʉngʉ|lemma="kɨlʉngʉlʉngʉ"\w* na \w mpóryo\w*. Jeyyo Mweeneɨsɨ wiitʉ Mʉkʉʉlʉ wa Ijʉva ne asaakwa ave na kɨɨntʉ cho mʉtoorera Mʉlʉʉngʉ. 
\v 4 Ngaarɨ \w Yéesu\w* atuuba kiikala aha weerwii, ngaarɨ sɨ aava \w mweeneɨsɨ|lemma="Veeneɨsɨ"\w* wa Ijʉva baa kiduudi vii tʉkʉ, sa kʉrɨ ɨhɨ weerʉ kwatɨɨte veeneɨsɨ va Ijʉva ˆveene vatóolaa mpóryo ko tuuba \w Miiro\w*. 
\v 5 Yara ˆvatʉ́mamaa kʉra Haantʉ Haaja, nɨ kɨɨntʉ cho tuubiririwa na murimírimi wa yara ˆyatʉ́mamwaa kurumwii. Noo ˆchooreka mpɨɨndɨ \w Mʉ́sa\w* ˆiimyáa neeja kʉjeenga itibu ro kiinamɨra, Mʉlʉʉngʉ ajáa amʉsea, “Kova kɨra kɨɨntʉ ja ˆvyeene nakoónekiirye yoosi luulwii.”\x + \xo 8:5 \xo*\xt Laanga Ufumo 25:40; 26:30.\xt*\x* 
\v 6 Maa kaa, Mʉlʉʉngʉ amʉheera \w Kirisitʉ\w* mʉrɨmo wa kɨweeneɨsɨ ˆwabooha kʉlookya ʉra wa veeneɨsɨ va Ijʉva va kalɨ, ja ˆvyeene \w mʉháko\w* ˆmweene yeeye nɨ mʉkʉndɨkanʼyi waachwe ˆwabooha kʉlookya ʉra wa kalɨ. Kei, mʉháko ʉwo mufya wavɨɨkwa mweeri ya mwaariryo wa kwiichuunga kwa Mʉlʉʉngʉ kʉra ˆkwabooha kʉlookya.
\p
\v 7 Ngaarɨ mʉháko wa ncholo ʉjáa wakiimana, ngaarɨ sɨ kwa saakwa mʉháko wa kavɨrɨ tʉkʉ. 
\v 8 Maa kaa, Mʉlʉʉngʉ ˆakoone ʉvɨ wa vaantʉ asea,
\q1 “Teereri! Jeyyo noo ˆvyeene alúusire \nd Ijʉva\nd*,
\q1 sikʉ kʉʉja jiise,
\q2 nɨɨnɨ vɨɨka ndɨrɨ mʉháko mufya,
\q2 na vaantʉ va \w Isiraéeli|lemma="Viisiraéeli"\w*,
\q2 na va Yʉ́ʉda.
\q1
\v 9 Mʉháko ʉhʉ sɨ ʉrɨ kʉva ja ʉra,
\q2 ˆnabweeyya na vala baaba waavo tʉkʉ,
\q1 mpɨɨndɨ jira ˆnɨjáa navakwaata mʉkono,
\q2 nkavafumya fuma ɨsɨ ya Mísiri.
\q1 Voovo sɨ vajáa vawoloki kwa mʉháko waanɨ tʉkʉ,
\q2 ɨkyo noo ˆchooreka navareka ja ˆvyeene varɨ.
\q1
\v 10 Sikʉ ˆjookʉʉja ʉhʉ noo mʉháko ˆndɨrɨ vɨɨka,
\q2 na vaantʉ va Isiraéeli, aséire Ijʉva.
\q1 Vɨɨka ndɨrɨ miiro yaanɨ miryuungwii yaavo,
\q2 na kwɨɨtala ndɨrɨ mitimii yaavo.
\q1 Kʉva ndɨrɨ Mʉlʉʉngʉ waavo,
\q2 novo kʉva varɨ vaantʉ vaanɨ.
\q1
\v 11 Sɨ kʉrɨ kʉva na mʉʉntʉ wo mukiindya mwiiwaachwe aantaange tʉkʉ,
\q2 au kusiina ˆarɨ mʉsea mwiiwaachwe, ‘Mʉtaange \nd Ijʉva\nd*’ tʉkʉ.
\q1 Sa kɨra mʉʉntʉ kʉva arɨ aantaanga,
\q2 kwaandɨra mudúúdiduudi fʉʉrʉ mʉkʉ́ʉ́lʉ.
\q1
\v 12 Sa nɨɨnɨ sea ndɨrɨ nteendo jaavo mbɨ jasírire,
\q2 sɨ ndɨrɨ kʉmbʉkɨra kei ʉvɨ waavo vii kaa tʉkʉ.”\x + \xo 8:12 \xo*\xt Laanga Yeremía 31:31-34.\xt*\x*
\b
\p
\v 13 Mʉlʉʉngʉ kati yoosea ʉhʉ nɨ “mʉháko mufya,” nɨ koonekya iise, mʉháko wa ncholo nɨ wa kalɨ. Haaha kɨɨntʉ chochoosi ˆkɨrɨ cha kalɨ, chahiririrya, kisiina mʉrɨmo wowoosi tʉkʉ, chaséngeriire rɨmɨra.
\c 9
\s1 Miiro ya Mʉháko wa Ncholo
\p
\v 1 \w Mʉháko\w* wa ncholo ʉjáa watɨɨte ndairiri ˆngʼeene vaantʉ vatuubáa mpɨɨndɨ jo mwiinamɨra Mʉlʉʉngʉ, na Haantʉ Haaja ho mwiinamɨra Mʉlʉʉngʉ kʉrɨ ɨhɨ weerʉ. 
\v 2 Kʉjáa kwatɨɨte \w itibu ro kiinamɨra\w* Mʉlʉʉngʉ. Ɨro itibu rɨjáa ratɨɨte vyúumba vivɨrɨ. Chúumba cha ncholo kɨjáa chatɨɨte kyaángo cho vɨkɨra kɨmʉrɨ na méesa yo vɨkɨra mɨkáate mbere ya Mʉlʉʉngʉ. Ɨkyo chúumba cha ncholo noo Haantʉ Haaja hasewáa. 
\v 3 Aho itibwii ro kiinamɨra, kʉjáa kwatɨɨte \w ipasía|lemma="Ipasía ra Kaaya Njija"\w* ˆrakeráa chúumba cha ncholo na cha kavɨrɨ. Ɨkyo chúumba cha kavɨrɨ noo Haantʉ Haajahaaja hasewáa. 
\v 4 Aho chúumbii cha kavɨrɨ, kʉjáa kwatɨɨte masabáahʉ yo kuusirirya ngʼóóno ˆjinyʉ́kɨraa. Kei kʉjáa kwatɨɨte isandúku ra mʉháko ˆreene rɨjáa rahakwa saháabu mavaru yoosi. Aho isandúkwii, kʉjáa kwatɨɨte nyiingʉ ya saháabu ˆngʼeene ɨjáa na máana\f + \fr 9:4 \fr*\fk máana: \fk*\ft Nɨ chákurya ˆcheene Viisiraéeli varijáa mpɨɨndɨ ˆvajáa ɨsɨ ya ibaláángwii. Laanga Kɨtáabwii cha \ft*\xt Ufumo 16. \xt*\f* na kʉjáa kwatɨɨte nkome ya Harúuni ˆngʼeene ɨjáa yatʉrɨka masaambɨ, na kei kʉjáa kwatɨɨte mawye yavɨrɨ ˆmeene yajáa na Miiro Ikimi ya mʉháko.\x + \xo 9:4 \xo*\xt Laanga Ufumo 25:10-16.\xt*\x* 
\v 5 Mweeri ya ɨro isandúku, kʉjáa kwatɨɨte sanáamu ja makerúubi, noo kʉsea viúumbe vya kurumwii ˆviri na mabava, ivyo vyoonekyáa Mʉlʉʉngʉ amwaarɨ aho. Mbava jaavo jijáa jakʉnɨkɨrɨra ikʉbɨko ra isandúku ˆrɨséwaa ichuumbi ra mbavariri kʉʉntʉ Mʉlʉʉngʉ ˆaséaa ʉvɨ wa vaantʉ wasírire.\x + \xo 9:5 \xo*\xt Laanga Ufumo 25:17-22.\xt*\x* Maa kaa, ɨhɨ sɨ mpɨɨndɨ yo variyʉla ivi viintʉ naasii tʉkʉ.\fig Makerúubi|alt="cherubim" src="GT00145.tif" size="col" copy="Gordon Thompson 145" ref="9:5"\fig*
\p
\v 6 Viintʉ ivi ˆviri hʉmʉla kiimiwa neeja haantwii haavo, \w veeneɨsɨ\w* va Ijʉva vɨɨngɨráa kɨra siikʉ na chúumbii cha ncholo noo ko tʉmama mʉrɨmo waavo wo mwiinamɨra Mʉlʉʉngʉ. 
\v 7 Maa kaa, nɨ \w mweeneɨsɨ mʉkʉʉlʉ|lemma="Veeneɨsɨ"\w* vii noo ˆɨɨngɨráa na chúumbii cha kavɨrɨ, ne ɨɨngɨráa kamudu vii kwa mwaaka. Na ajáa asaakwa ɨɨngɨre na sakami yo mʉtoorera Mʉlʉʉngʉ \w mpóryo\w* yo seyya ʉvɨ waachwe na wa vaantʉ voosi ˆvatʉmama ʉvɨ baa taanga tʉkʉ. 
\v 8 Haaha, sa tʉʉva ijo, \w Mʉtɨma Mʉʉja\w* yookoonekya njɨra yo kɨɨngɨra na Haantʉ Haajahaaja ɨkaarɨ sɨ ɨnachʉngʉlwa tʉkʉ, mpɨɨndɨ itibu ro kiinamɨra ra kalɨ ˆrɨkaarɨ rootʉmɨka. 
\v 9 Mɨrɨmo yoosi ˆyatʉmamwáa hara itibwii, nɨ buuwo ˆyoónekyaa ˆvyeene masáare yajáa mpɨɨndɨ ja mʉháko wa ncholo. Mpóryo ˆvatooláa kwa Mʉlʉʉngʉ, sɨ jiri daha jirʉla mɨtɨma ˆyiísimanʼyaa mavɨ na maaja ya vaantʉ ˆvamwiínamɨraa Mʉlʉʉngʉ tʉkʉ. 
\v 10 Sa ndairiri ijo ja kɨwʉʉntʉ, jijáa jalʉʉsa vyóorya, vinywɨɨwa, na kwiijirʉla mʉvɨrɨ, mɨrɨmo yoosi ɨyo nɨ ya weerwii vii, na ɨjáa ɨmwaarɨ fʉʉrʉ mpɨɨndɨ Mʉlʉʉngʉ ˆarɨ reeta mʉháko mufya.
\s1 Kirisitʉ noo Mpóryo ˆYakiimana
\p
\v 11 Haaha \w Kirisitʉ\w* ʉʉja, yeeye nɨ Mweeneɨsɨ Mʉkʉʉlʉ wa viintʉ ˆvyʉʉja. Yeeye ɨɨngɨra, akatweera na itibwii ikʉʉlʉ ro kiinamɨra na ˆrakiimana, sɨ ˆratengeneshiwa nɨ vaantʉ na sɨ ˆrɨrɨ kʉrɨ ɨhɨ weerʉ. 
\v 12 Aho, ɨɨngɨra kamudu vii na Haantʉ Haajahaaja. Sɨ ɨɨngɨra kwa njɨra ya sakami ya mburi na ndama tʉkʉ, maa kaa, ɨɨngɨra kwa njɨra ya sakami yaachwe mweeneevyo sa yeeye mweeneevyo \w atununuula|lemma="Ununuuli"\w* kwa sikʉ ˆjisiina ʉhero.
\p
\v 13 Mʉhákwii wa ncholo, vaantʉ ˆvarɨ na \w njeo\w* vajirʉlwáa mivirii kwa njɨra yo nyinyirirwa sakami ya mburi, sakami ya njɨɨkʉ, na mavu ya ndama ˆɨjáa yachímikirwe. 
\v 14 Maa kaa, sakami ya Kirisitʉ yatɨɨte ngururu mʉnʉmʉʉnʉ kʉlookya sakami ya nchúwo. Sa kwa njɨra ya Mʉtɨma wa sikʉ ˆjisiina ʉhero, \w Yéesu\w* iitoola kwa Mʉlʉʉngʉ ja mpóryo ˆisiina lʉkwaalo loloosi. Sakami yaachwe yajírʉlaa mɨtɨma yiitʉ ˆyiísimanʼyaa mavɨ na maaja, kwa yara ˆyaréetaa inkwya, sa tʉmʉtʉmamɨre Mʉlʉʉngʉ ˆArɨ Nkaasʉ.
\p
\v 15 Sa jeyyo, Yéesu noo mʉkʉndɨkanʼyi wa mʉháko mufya sa vara ˆvaanɨrɨrwa vahokere ʉpaari wa sikʉ ˆjisiina ʉhero ʉra Mʉlʉʉngʉ ˆiichuunga vaheera arɨ. Sa Yéesu aakwya sa avanunuule fuma uvii waavo ˆvatʉmama ɨsɨ ya mʉháko wa kalɨ.
\p
\v 16 Sa koonɨ mʉʉntʉ aándikire ˆvyeene máari jaachwe jiri gavwa, ijo máari sɨ jiri gavwa tʉkʉ fʉʉrʉ ʉwo mʉʉntʉ yooneke kɨkomi akwíire. 
\v 17 Kɨra ˆalairirya kʉva kɨrɨ na ngururu koonɨ mʉʉntʉ ˆaandɨka akwíire, maa kaa, sɨ kivíjaa na ngururu vii kaa tʉkʉ koonɨ ʉwo mʉʉntʉ akaarɨ mooyo. 
\v 18 Ɨkɨ noo ˆchooreka baa mʉháko wa ncholo ʉjáa usiina ngururu tʉkʉ fʉʉrʉ kwiita sakami ya nchúwo. 
\v 19 \w Mʉ́sa\w* ˆakahʉmʉle lʉʉsa kɨra ʉlairiri wa Mʉlʉʉngʉ mbere ya vaantʉ voosi ja ˆvyeene ɨjáa yasaakwa nɨ \w Miiro\w*, ajáa atoola sakami ya ndama na ngulaata, maa akasaangya na maaji. Aho, ajáa anyɨnyɨrɨra ɨyo sakami kɨtáabwii\f + \fr 9:19 \fr*\fk kɨtáabwii: \fk*\ft Laanga pícha ya kɨtáabu cha ndɨrɨ, 2 Timotéeo 4:13.\ft*\f* cha Miiro, baa na vaantʉ voosi akavanyɨnyɨrɨra ko tumia mabaáhɨra ˆyarɨ nkʉʉndʉ ˆyachuungwa itáampii ra faaɨ. 
\v 20 Kʉnʉ, Mʉ́sa yoovasea vaantʉ, “Ɨhɨ noo sakami ya mʉháko wa Mʉlʉʉngʉ. Ʉwo mʉháko Mʉlʉʉngʉ aláiriirye mʉndookwaatya.”\x + \xo 9:20 \xo*\xt Laanga Ufumo 24:8.\xt*\x* 
\v 21 Viivyo, Mʉ́sa anyɨnyɨrɨra sakami itibu ro kiinamɨra na saama joosi ˆjitʉ́mɨkaa mpɨɨndɨ jo mwiinamɨra Mʉlʉʉngʉ. 
\v 22 Ko tuuba ˆvyeene Miiro yalʉʉsa, kʉsengerera kɨra kɨɨntʉ chasaakwa kijirʉlwe na sakami. Sa koonɨ sakami sɨ yiítikire, kusiina kʉsewa ʉvɨ wasírire tʉkʉ.
\p
\v 23 Itibu na viintʉ vyoosi veeneɨsɨ va Ijʉva ˆvatumiyáa kʉmʉtoorera Mʉlʉʉngʉ mpóryo, vijáa nɨ buuwo ya viintʉ ˆviri kurumwii. Itibu na viintʉ ivyo, vyatalariwáa kwa njɨra ya sakami ya nchúwo, maa kaa, viintʉ vya kurumwii vyasaakwa vitalariwe nɨ mpóryo ˆyabooha kʉlookya sakami ya nchúwo. 
\v 24 Kirisitʉ sɨ ɨɨngɨra na Haantʉ Haaja ˆhajeengwa kwa mɨkono ya vaantʉ tʉkʉ, ˆkweene kʉrɨ buuwo ya Haantʉ Haaja kurumwii. Maa kaa, yeeye ɨɨngɨra kurumwii kweeneevyo, kʉʉntʉ haaha ˆyootʉloombera mbere ya Mʉlʉʉngʉ. 
\v 25 Kei, Yéesu sɨ ɨɨngɨra na kurumwii ɨndookiitoola mpóryo ko hɨndʉkɨrahɨndʉkɨra tʉkʉ. Yeeye sɨ ɨɨngɨra ja mweeneɨsɨ mʉkʉʉlʉ viintʉ ˆɨɨ́ngɨraa Haantʉ Haajahaaja kɨra mwaaka ko toola sakami sɨ ˆɨrɨ yaachwe. 
\v 26 Ngaarɨ viri jeyyo, ngaarɨ Kirisitʉ atʉrɨkɨra akwye ˆkamema keende kʉʉmbwa kwa weerʉ. Maa kaa, yeeye mpɨɨndɨ iji jo kiimikirirya ʉʉja iitoole ave mpóryo kamudu vii sa aseyye ʉvɨ. 
\v 27 Ja ˆvyeene kɨra mʉʉntʉ akwíjaa kamudu vii, na ˆarɨ kukwya Mʉlʉʉngʉ amʉlámʉrɨraa, 
\v 28 viivyo Mʉlʉʉngʉ amʉtoola Kirisitʉ akwye ja mpóryo ya mara kamudu vii sa asʉmʉle irya ra ʉvɨ wa vaantʉ ˆvarɨ foo. Kei, Kirisitʉ kʉʉja arɨ lwa kavɨrɨ, sɨ jo sʉmʉla ʉvɨ wa vara ˆvoomʉwoojera na mpɨɨma tʉkʉ, maa kaa, kʉjoovaheera ʉlamuriri.
\c 10
\s1 Mpóryo ya Kirisitʉ Yakiimana
\p
\v 1 \w Miiro\w* nɨ buuwo ya masáare ˆyabooha ˆyookʉʉja, yooyo sɨ ayo masáare meeneevyo tʉkʉ. Noo ˆchooreka ijo \w mpóryo\w* ˆngʼeene Miiro yalairirya jitoolwe ko hɨndʉkɨra kweene na mwaaka kwa mwaaka, sɨ jiri daha baa kiduudi vii kaa tʉkʉ kʉvajirʉla vaantʉ ˆvootamanya noo mwiinamɨra Mʉlʉʉngʉ. 
\v 2 Ngaarɨ ijo mpóryo jadáhaa kʉvajirʉla vaantʉ ʉvɨ waavo, ngaarɨ vareka toola ijo mpóryo jaavo. Ngaarɨ yaava jeyyo sa ngaarɨ avo vaantʉ ˆvamwiínamɨraa Mʉlʉʉngʉ kwa njɨra yo tuuba Miiro, ngaarɨ vahʉmʉla jirʉlwa kamudu vii. Kei ngaarɨ mɨtɨma yaavo sɨ ɨvatwáalaa na kɨloongii vatɨɨte ʉvɨ tʉkʉ. 
\v 3 Maa kaa, mpóryo ijo ˆvatóolaa mwaaka kwa mwaaka, nɨ nkʉmbʉkɨra ya ʉvɨ waavo vii. 
\v 4 Sa sakami ya nkabaako na ya mburi sɨ ɨrɨ daha kʉseyya ʉvɨ tʉkʉ.
\p
\v 5 Noo ˆchooreka \w Kirisitʉ\w* ˆakʉʉje na kʉrɨ ɨhɨ weerʉ, amʉsea Mʉlʉʉngʉ,
\q1 “Weewe sɨ wasaaka mpóryo ja nchúwo tʉkʉ baa mpóryo jo chɨmɨka tʉkʉ,
\q2 maa kaa, waanyimirya neeja mʉvɨrɨ.
\q1
\v 6 Sɨ weeriwa mʉtɨma nɨ mpóryo jo chɨmɨka tʉkʉ,
\q2 kei sɨ weeriwa mʉtɨma nɨ mpóryo jo seyya ʉvɨ tʉkʉ.
\q1
\v 7 Aho, maa nkasea, ‘Nɨɨnɨ nʉ aha,
\q2 nuújire sa ntʉmame kʉsaaka kwaako, ee Mʉlʉʉngʉ,
\q1 ja ˆvyeene naandɨkɨrwa Kɨtáabwii cha Masáare ˆYarɨ Mpeho.’ ”\x + \xo 10:7 \xo*\xt Laanga Sabúuri 40:6-8.\xt*\x*
\p
\v 8 Lwa ncholo \w Yéesu\w* asea, “Weewe sɨ wasaaka na sɨ weeriwa mʉtɨma nɨ mpóryo ja nchúwo, jo chɨmɨka na jo seyya ʉvɨ wa vaantʉ tʉkʉ.” Yeeye alʉʉsa jeyyo baa neembe mpóryo ijo jatóolwaa ko tuuba Miiro. 
\v 9 Aho, akasea, “Nɨɨnɨ nʉ aha, nuújire sa ntʉmame kʉsaaka kwaako.” Sa jeyyo, aseyya \w mʉháko\w* wa ncholo, akavɨɨka mʉháko wa kavɨrɨ. 
\v 10 Na kwa kʉsaaka kwa Mʉlʉʉngʉ, suusu tabweeyyiwa tʉkava vaaja mbere ya Mʉlʉʉngʉ, ko tweera mpóryo ɨyo ya mʉvɨrɨ wa Yéesu Kirisitʉ, ˆʉʉtoola kamudu vii na mpóryo ɨkakiimana.
\p
\v 11 Ko tuuba mʉháko wa kalɨ, kɨra siikʉ \w mweeneɨsɨ|lemma="Veeneɨsɨ"\w* wa Ijʉva ɨɨmáa kweene masabáahwii kʉtoola mpóryo ijo ˆngʼeene sɨ jidáhaa kʉseyya ʉvɨ baa kiduudi vii kaa tʉkʉ. 
\v 12 Maa kaa, Kirisitʉ iitoola mpóryo kamudu vii, kʉseyya ʉvɨ kwa sikʉ ˆjisiina ʉhero. Aho, akatamanya noo kiikala mʉkono wa kʉlʉme wa Mʉlʉʉngʉ, haantʉ ha nyemi mʉnʉmʉʉnʉ. 
\v 13 Ʉko amwaarɨ yoowoojera vavɨ vaachwe vavɨɨkwe ja fibambari fyo vɨkɨra majeo yaachwe. 
\v 14 Kwa njɨra ya mpóryo imudu vii, avabweeyya vakiimane vaantʉ ˆvoobweeyyiwa vave vaaja nɨ Mʉlʉʉngʉ.
\p
\v 15 Ne \w Mʉtɨma Mʉʉja\w* yookoonekya kɨkomi masáare aya kʉrɨ suusu ko tʉsea,
\q1
\v 16 “Sikʉ ˆjookʉʉja, ʉhʉ noo mʉháko ˆndɨrɨ vɨɨka na vaantʉ vaanɨ,
\q2 aséire \nd Ijʉva\nd*.
\q1 Vɨɨka ndɨrɨ miiro yaanɨ mitimii yaavo,
\q2 na kwɨɨtala ndɨrɨ miryuungwii yaavo.”
\m
\v 17 Kei oongererya akasea,
\q1 “Sɨ ndɨrɨ kʉmbʉkɨra kei ʉvɨ waavo vii kaa tʉkʉ,
\q2 na nteendo jaavo jo wuna miiro tʉkʉ.”\x + \xo 10:17 \xo*\xt Laanga Yeremía 31:33-34.\xt*\x*
\b
\p
\v 18 Koonɨ Mʉlʉʉngʉ avaséire ʉvɨ waavo wasírire, kusiina cho bweeyya tʉtoole mpóryo sa ʉvɨ tʉkʉ.
\s1 Tʉndooyimirirya
\p
\v 19 Vanaviitʉ kwa njɨra ya sakami ya Yéesu, suusu nɨ húuru tʉrɨ kwɨɨngɨra na Haantʉ Haajahaaja baa woowa tʉkʉ. 
\v 20 Kwa ɨhɨ njɨra ya mʉvɨrɨ na nkaasʉ, atʉchʉngʉrɨra twɨɨngɨre mbere ya Mʉlʉʉngʉ ko tweera rɨra \w ipasía|lemma="Ipasía ra Kaaya Njija"\w*, noo kʉsea, mʉvɨrɨ waachwe. 
\v 21 Kei, tatɨɨte Mweeneɨsɨ Mʉkʉʉlʉ kʉlookya ˆɨɨ́mɨrɨraa nyuumba ya Mʉlʉʉngʉ. 
\v 22 Haaha tʉndootamanya na mbere ya Mʉlʉʉngʉ na mɨtɨma myeerʉ, na kuruma ˆkwakiimana, sa Mʉlʉʉngʉ atujirʉla kwa njɨra yo tʉnyɨnyɨrɨra sakami ya Yéesu mitimii. Abweeyya jeyyo, sa mɨtɨma yiitʉ mɨvɨ, ˆmyeene ɨtʉtwáalaa na kɨloongii, ijirʉlwe. Kei, mɨvɨrɨ yiitʉ Mʉlʉʉngʉ ɨɨyoyya kwa maaji ˆyabooha. 
\v 23 Haaha tʉkwaatye kumwiilaangya Kirisitʉ ʉkʉ ˆtʉlʉ́ʉsaa fuma mutimii, sa Mʉlʉʉngʉ yeeye ˆiichuunga kʉtʉheera nɨ wo kiilaangiwa. 
\v 24 Tʉndookiiririkana ˆvyeene tʉndookɨɨheera mɨtɨma, sa twiiyende na tʉndookiitʉmamɨra maaja suusu kwa suusu. 
\v 25 Karɨ tʉreke kʉndoolʉmana hamwɨ ja ˆvyeene vaantʉ vɨɨngɨ vareka kʉndoolʉmana. Maa kaa, tutuube kʉndookiiheera mɨtɨma suusu kwa suusu, sa tamányire sikʉ yo hɨndʉka Mweenevyoosi yaséngerɨɨre.
\p
\v 26 Koonɨ tatúubire tʉmama ʉvɨ ko keenda na kʉnʉ tamányire kɨkomi cha Mʉlʉʉngʉ, haaha kusiina mpóryo ˆyachaala ˆɨrɨ daha jirʉla ʉvɨ tʉkʉ. 
\v 27 Jeyyo, toochaala kʉwoojera kʉheewa irya kwa Mʉlʉʉngʉ ro koofya, na mooto ˆmweene ʉrɨ vamala vaantʉ voosi ˆvamusíitaa Mʉlʉʉngʉ. 
\v 28 Mʉʉntʉ yoyoosi ʉra ˆasiitáa Miiro ya Mʉ́sa, ʉʉlawáa baa laangwa na riiso ra wʉʉja tʉkʉ koonɨ kʉrɨ na mashahíidi vavɨrɨ au vatatʉ. 
\v 29 Iririkani! Nɨ irya rɨrɨ joolɨ ˆrɨɨma neeja kʉheewa mʉʉntʉ ʉra ˆamuchwíire matɨ \w Mwaana wa Mʉlʉʉngʉ\w*, na sakami yaachwe ya mʉháko ˆyamʉbweeyya ave mʉʉja mbere ya Mʉlʉʉngʉ? Kei nɨ irya rɨrɨ joolɨ ˆrɨɨma neeja kʉheewa mʉʉntʉ ʉra ˆamʉhɨ́ɨntɨkɨɨre Mʉtɨma Mʉʉja wa nduwo? 
\v 30 Sa tamányire Mʉlʉʉngʉ asea, “Kʉrɨha kɨsáasi nɨ mʉrɨmo waanɨ, nɨɨnɨ noo ndɨ́haa kɨsáasi.”\x + \xo 10:30a \xo*\xt Laanga Nkʉmbʉkɨra ya Miiro 32:35.\xt*\x* Kei asea, “\nd Ijʉva\nd* valamʉrɨra arɨ vaantʉ vaachwe.”\x + \xo 10:30b \xo*\xt Laanga Nkʉmbʉkɨra ya Miiro 32:36.\xt*\x* 
\v 31 Nɨ kɨɨntʉ cho koofya maatʉkʉ vii kuwyɨɨra mɨkonwii ya Mʉlʉʉngʉ ˆArɨ Nkaasʉ.
\p
\v 32 Kumbukiri sikʉ jira ja ncholo ˆmʉkamurume Kirisitʉ. Baa neembe mwaturyáa uturikiri mʉkʉʉlʉ, mwayimiriryáa uturikiri ʉwo. 
\v 33 Mpɨɨndɨ jɨɨngɨ mwaturikiriwáa no \w tʉkɨrwa|lemma="Tʉkɨra"\w* mbere ja vaantʉ ˆvarɨ foo. Kei moonáa ʉsʉʉngʉ hamwɨ na viivaanyu vara ˆvabweeyyiriwáa mavɨ ja ayo. 
\v 34 Mwavooneráa mbavariri vara ˆvajáa mʉnyololwii. Mwarumáa máari jaanyu jinyahɨrwe na kʉnʉ mʉrɨ na cheerʉ sa mʉjáa mwamányire mwatɨɨte máari ˆyabooha kʉlookya, ɨyo ˆivijáa ɨmwaarɨ kwa sikʉ ˆjisiina ʉhero.
\p
\v 35 Sa jeyyo, karɨ mʉfweite kwiitema ʉko tʉkʉ, sa mwatɨɨte kʉnáálo nkʉʉlʉ mʉnʉmʉʉnʉ. 
\v 36 Moosaakwa muyimirirye sa mutuube kʉtʉmama kʉsaaka kwa Mʉlʉʉngʉ. Aho, hokera mʉrɨ yara yoosi Mʉlʉʉngʉ ˆiichuunga kʉvaheera. 
\v 37 Sa Masáare ˆYarɨ Mpeho yasea,
\q1 “Ʉwo ˆyookʉʉja sɨ arɨ chereva tʉkʉ.
\q2
\v 38 Na mʉʉntʉ waanɨ ʉra mʉwoloki,
\q2 kʉva arɨ nkaasʉ ko kuunduma.
\q1 Maa kaa, koonɨ mʉʉntʉ arékire kuuntuuba,
\q2 sɨ ndɨrɨ vyeenda ne tʉkʉ.”\x + \xo 10:38 \xo*\xt Laanga Habakúuki 2:3-4.\xt*\x*
\p
\v 39 Suusu sɨ tʉrɨ ja avo vaantʉ ˆvooreka kumutuuba Mʉlʉʉngʉ tʉkʉ, voovo ˆvoosira imalo. Suusu nɨ hamwɨ tʉrɨ na vara ˆvamuruma na ˆvoolamuririwa.
\c 11
\s1 Kumuruma Mʉlʉʉngʉ kwa Vaantʉ va Mʉlʉʉngʉ
\p
\v 1 Kumuruma Mʉlʉʉngʉ nɨ kʉtaanga kɨkomi yara ˆtookiilaangya fʉmɨra yarɨ, na kuruma nɨ ya kɨkomi yara sɨ ˆtooyoona haaha. 
\v 2 Ko ruma jeyyo, vala baaba wiitʉ vajáa vadʉʉmbɨrɨrwa nɨ Mʉlʉʉngʉ. 
\v 3 Kwa njɨra yo ruma, suusu tamányire Mʉlʉʉngʉ ʉʉmba kurumu na weerʉ kwa isáare raachwe. Kei tamányire Mʉlʉʉngʉ ʉʉmba viintʉ vyoosi ˆvyoónekanaa, sɨ kwa viintʉ ˆvijáa vimwaarɨ tʉkʉ.
\p
\v 4 Kwa kumuruma Mʉlʉʉngʉ, Abéeli amʉtoorera Mʉlʉʉngʉ \w mpóryo\w* ˆyabooha kʉlookya ya mwaanaavo Kaíni.\x + \xo 11:4 \xo*\xt Laanga Ncholo 4:3-7.\xt*\x* Sa mpóryo ɨyo, Mʉlʉʉngʉ oonekya kɨkomi Abéeli abwéeyyiirye vyabooha, na sa kuruma kwaachwe, Mʉlʉʉngʉ asea Abéeli nɨ mʉwoloki. Abéeli aakwya, kuruma kwaachwe nɨ kɨɨntʉ ˆchootʉlaɨra naasu, ˆvyeene tasaakwa tumurume Mʉlʉʉngʉ.
\p
\v 5 Kwa kumuruma Mʉlʉʉngʉ, Enóoki asʉmʉlwa na kurumwii baa kukwya tʉkʉ. Sɨ oonekana kei tʉkʉ, sa Mʉlʉʉngʉ amʉsʉmʉla na kurumwii. Mpɨɨndɨ Mʉlʉʉngʉ ˆajáa akaarɨ mʉsʉmʉla, yoonekana kɨkomi Enóoki amweerya Mʉlʉʉngʉ mʉtɨma.\x + \xo 11:5 \xo*\xt Laanga Ncholo 5:24.\xt*\x* 
\v 6 Kusiina mʉʉntʉ ˆarɨ mweerya Mʉlʉʉngʉ mʉtɨma tʉkʉ, koonɨ asiina kuruma. Kɨra mʉʉntʉ ʉra ˆyootamanya noo mwiinamɨra Mʉlʉʉngʉ, yoosaakwa arume Mʉlʉʉngʉ amwaarɨ na avahéeraa vilʉngʉlʉngʉ vara ˆvamʉsáakɨraa.
\p
\v 7 Kuruma, kʉjáa kwabweeyya Nʉ́hʉ ave na matu kwa Mʉlʉʉngʉ, Mʉlʉʉngʉ akamʉlʉma kutu kwa yara sɨ ˆanoona, ˆyasaakáa yafúmire. Yeeye akatengenesha safíina sa Mʉlʉʉngʉ amʉlamurirye yeeye Nʉ́hʉ na kaaya yaachwe.\x + \xo 11:7 \xo*\xt Laanga Ncholo 6:11-22.\xt*\x* ˆAkabweeyye jeyyo, Nʉ́hʉ oonekya vaantʉ va weerʉ vara sɨ ˆvamuruma, heewa varɨ irya nɨ Mʉlʉʉngʉ. Kwa kuruma kwaachwe, Nʉ́hʉ ajáa ahokera ʉwoloki fuma kwa Mʉlʉʉngʉ.
\p
\v 8 Kuruma, kʉjáa kwabweeyya \w Aburaháamu\w* ave matu kwa Mʉlʉʉngʉ, Mʉlʉʉngʉ ˆakamʉsee iinʉke fuma ɨsɨ yaachwe, atamanye na ɨsɨ ˆngʼeene Mʉlʉʉngʉ luu akamʉhɨɨre, ja ˆvyeene amʉlaha. Aburaháamu ajáa asaamɨra na ɨsɨ ɨyo kʉnʉ sɨ yootaanga kʉʉntʉ ˆyootamanya.\x + \xo 11:8 \xo*\xt Laanga Ncholo 12:1-2.\xt*\x* 
\v 9 Kuruma, kʉjáa kwabweeyya Aburaháamu iikale ja mʉyeni ɨsɨ ɨyo ˆngʼeene Mʉlʉʉngʉ ajáa iichuunga kʉmʉheera. Yeeye iikala matibwii na viivyo vala Isaka na Yaakúupu viikala matibwii. Baa voovo vajáa vahokera kwiichuunga kʉkʉra ˆkweene Aburaháamu ajáa ahokera. 
\v 10 Aburaháamu ajáa abweeyya jeyyo, sa iilaangyáa kiikala arɨ múujii ˆʉrɨ na myaariryo ˆyabooha, ˆyiimiwa neeja na ˆyajeengwa nɨ Mʉlʉʉngʉ mweeneevyo.
\p
\v 11 Kuruma, kʉjáa kwabweeyya Sáara aheewe lʉvɨro lo vyaala mwaana na Aburaháamu, baa neembe yeeye ajáa adalahala mʉnʉmʉʉnʉ na ajáa muumba.\x + \xo 11:11 \xo*\xt Laanga Ncholo 18:11-14.\xt*\x* Sáara ajáa aruma Mʉlʉʉngʉ nɨ wo kiilaangiwa, tʉmama arɨ yara ˆajáa iichuunga kʉtʉmama. 
\v 12 Jeyyo, kwa njɨra ya mʉʉntʉ ʉwo umudu, baa neembe yeeye ajáa moosi mʉnʉmʉʉnʉ, vavyaalwa vaantʉ ˆvarɨ foo ˆveene sɨ varɨ daha valwa, ja nyényeeri ja kurumwii au isaáre ra mbarɨmbarɨ ya mayɨya.\x + \xo 11:12 \xo*\xt Laanga Ncholo 22:17.\xt*\x*
\p
\v 13 Vala baaba avo voosi vaakwya kʉnʉ vooruma Mʉlʉʉngʉ vaheera arɨ yara ˆiichuunga kʉvaheera. Mpɨɨndɨ ˆvajáa nkaasʉ, sɨ vayahokera tʉkʉ, maa kaa, vayoonáa kwa kʉlɨ na vavyeendáa. Voovo vajáa valʉʉsa mbere ja vaantʉ nɨ vayeni na nɨ valooki kʉrɨ ɨhɨ weerʉ. 
\v 14 Sa vaantʉ ˆvalʉ́ʉsaa jeyyo, voónekyaa kɨweerwii nɨ saaka viise kʉva na ɨsɨ yaavo veeneevyo. 
\v 15 Ngaarɨ viiririkanáa ɨsɨ yaavo kʉʉntʉ ˆvafuma, ngaarɨ vadaha hɨndʉka na kwaavo. 
\v 16 Maa kaa, vaantʉ avo viiririkanáa ɨsɨ ˆyabooha kʉlookya, ɨsɨ ya kurumwii. Ɨkyo noo ˆchooreka Mʉlʉʉngʉ sɨ oónaa soni tʉkʉ mpɨɨndɨ vaantʉ avo ˆvoomwaanɨrɨra yeeye nɨ Mʉlʉʉngʉ waavo, sa yeeye aviimirya neeja múuji kʉra kurumwii.
\p
\v 17 Kuruma, kʉjáa kwabweeyya Aburaháamu amʉtoole mwaana waachwe Isaka ave mpóryo Mʉlʉʉngʉ ˆakamʉyere. Aburaháamu ajáa ahokera kwiichuunga fuma kwa Mʉlʉʉngʉ mweeri ya Isaka, maa kaa, yeeye ajáa aruma kʉmʉtoola ʉhʉ mwaana waachwe wa mpeke,\x + \xo 11:17 \xo*\xt Laanga Ncholo 22:1-19.\xt*\x* 
\v 18 baa neembe Mʉlʉʉngʉ ajáa amʉsea Aburaháamu, “Lʉkolo lwaako nɨ kwa Isaka lʉrɨ fuma.”\x + \xo 11:18 \xo*\xt Laanga Ncholo 21:12.\xt*\x* 
\v 19 Aburaháamu ajáa aruma Mʉlʉʉngʉ atɨɨte lʉvɨro lo mʉfʉfʉla Isaka. Kwa njɨra ɨyo, Aburaháamu ajáa amʉhokera kei Isaka, yeeye ˆajáa aava ja aakwya, maa akava nkaasʉ kei.
\p
\v 20 Kuruma, kʉjáa kwabweeyya Isaka avatalarye vaana vaachwe, Yaakúupu na Esáau kwa yara ˆyarɨ fʉmɨra sikʉ ja mbere.\x + \xo 11:20 \xo*\xt Laanga Ncholo 27:27-29, 39-40.\xt*\x*
\p
\v 21 Kuruma, kʉjáa kwabweeyya Yaakúupu ˆakasengerere kukwya, avatalarye vaana vavɨrɨ va Yooséefu,\x + \xo 11:21a \xo*\xt Laanga Ncholo 48:15-16, 20.\xt*\x* na aho akamwiinamɨra Mʉlʉʉngʉ kʉnʉ iisíkiriirye nkomii yaachwe yo kiitumbairya.\x + \xo 11:21b \xo*\xt Laanga Ncholo 47:31.\xt*\x*
\p
\v 22 Kuruma, kʉjáa kwabweeyya Yooséefu ˆakasengerere kukwya, alʉʉse ˆvyeene \w Viisiraéeli\w* varɨ fuma ɨsɨ ya Mísiri. Kei, ajáa avalairirya vasʉmʉle makúfa yaachwe vakayataahe kʉrɨ ɨsɨ ya Kanáani.\x + \xo 11:22 \xo*\xt Laanga Ncholo 50:24-25.\xt*\x*
\p
\v 23 Kuruma, kʉjáa kwabweeyya vavyɨɨrɨ va \w Mʉ́sa\w* vamuvise kwa myeeri ɨtatʉ ˆakavyaalwe. Vajáa vabweeyya jeyyo sa Mʉ́sa ajáa avyaalwa ˆabooha, sɨ voofa kuwuna ʉlairiri wa mʉtemi wa Mísiri tʉkʉ.\x + \xo 11:23 \xo*\xt Laanga Ufumo 1:22; 2:2-3.\xt*\x*
\p
\v 24 Kuruma, kʉjáa kwabweeyya Mʉ́sa ˆakave mʉkʉ́ʉ́lʉ, asiite kwaanɨrɨrwa mwaana wa muhíínja wa Faráao. 
\v 25 Yeeye ajáa asaawʉla kʉtʉrɨkɨra hamwɨ na vaantʉ va Mʉlʉʉngʉ kʉlookya kʉtʉʉnga viintʉ uvii kwa mpɨɨndɨ nduudi vii. 
\v 26 Mʉ́sa ajáa oona \w kʉtʉkɨrwa|lemma="Tʉkɨra"\w* sa \w Masía\w* nɨ usúngaati kʉlookya kuturya máari ya kɨkomi ya mberii ya ɨsɨ yoosi ya Mísiri. Ajáa abweeyya jeyyo sa iilaangyáa vii vilʉngʉlʉngʉ Mʉlʉʉngʉ ˆarɨ mʉheera sikʉ ˆjookʉʉja. 
\v 27 Kuruma, kʉjáa kwabweeyya Mʉ́sa iinʉke fuma ɨsɨ ya Mísiri baa koofa nkalari ya mʉtemi tʉkʉ. Yeeye ajáa ayimirirya sa ajáa nɨ ja yoomoona Mʉlʉʉngʉ sɨ ˆoónekanaa. 
\v 28 Kuruma, kʉjáa kwabweeyya Mʉ́sa abweeyye \w ngovi ya Paásika\w* na avalairirye Viisiraéeli vahake sakami miimwii ya mɨryaango sa \w murimʉ mʉʉja|lemma="Mirimʉ miija"\w* ˆʉrɨ looka no mala ndaambere, ʉdɨɨre mala ndaambere ja vaana valʉme va Viisiraéeli.\x + \xo 11:28 \xo*\xt Laanga Ufumo 12:7-13.\xt*\x*
\p
\v 29 Kuruma, kʉjáa kwabweeyya Viisiraéeli vafɨrɨre mayɨya ya Sháamu na mawʉlʉ ja vaantʉ ˆvooyeenda kʉrɨ ɨsɨ ˆyʉʉma. Maa kaa, Vamísiri novo ˆvakabweeyye jeyyo, maaji yajáa yavakʉnɨkɨrɨra.\x + \xo 11:29 \xo*\xt Laanga Ufumo 14:21-31.\xt*\x*
\p
\v 30 Kuruma, kʉjáa kwabweeyya Viisiraéeli varɨɨngɨrɨre lʉkaande lwa múuji wa Yerɨ́ɨko kwa sikʉ mufungatɨ, nowo waawya.\x + \xo 11:30 \xo*\xt Laanga Yooshúa 6:8-20.\xt*\x*
\p
\v 31 Kuruma, kʉjáa kwabweeyya Raháabu mʉhéngeeti, adɨɨre kʉʉlawa hamwɨ na vaantʉ sɨ ˆvamurúmaa Mʉlʉʉngʉ. Ajáa ahona sa viintʉ sɨ avateengya vuurikiriri va Kiisiraéeli ja vavɨ, maa kaa, avateengya na mwiikalo mʉʉja.\x + \xo 11:31 \xo*\xt Laanga Yooshúa 2:1-21; 6:22-25.\xt*\x*
\p
\v 32 Che ndɨrɨ lʉʉsa kei? Nsiina mʉ́ʉda wo lʉʉsa kuruma kwa Gideóoni, Baráaki, Samúsoni, Yéfuta, \w Daúdi\w*, Samwéeli na \w valáali na mʉtwe\w* va Ijʉva tʉkʉ. 
\v 33 Kwa kuruma kwaavo, vaantʉ ava vasiindáa nkoondo ˆngʼeene valwɨjáa na vatemi va ɨsɨ jɨɨngɨ. Kei, ava vɨɨmɨrɨráa ɨsɨ yaavo kwa ʉwoloki na vahokeráa yara Mʉlʉʉngʉ ˆajáa iichuunga kʉvaheera. Kei, vɨɨngɨ vajáa vatɨɨte ngururu jo tʉʉnɨka mɨlomo siimba. 
\v 34 Sa kuruma kwaavo, varimyáa mooto ˆwahʉʉmba, vaneháa kʉʉlawa na nyaasʉka. Vajáa vasiina ngururu tʉkʉ, maa kaa, Mʉlʉʉngʉ avahéeraa ngururu jo siinda nkoondo no vakibirya valwi nkoondo ˆveene vafumáa ɨsɨ jɨɨngɨ. 
\v 35 Kuruma, kʉjáa kwabweeyya vaantʉ vaki vamwɨ vahokere vaantʉ vaavo ˆvaakwya vafúfukire. Vɨɨngɨ vaturikiriwáa na vajáa vasiita kʉrekerwa vave húuru, sa Mʉlʉʉngʉ avafʉfʉle na avaheere mwiikalo ˆwabooha kʉlookya. 
\v 36 Vamwɨ vasekererwáa na vavawáa na \w mɨjeléedi\w*. Vamwɨ vachuungwáa na mɨnyololo na vavɨɨkwáa mɨnyololwii. 
\v 37 Kei, vamwɨ vavawáa na mawye fʉʉrʉ vakakwya, vamwɨ vasatʉlwáa na mɨsʉméeno katɨ na katɨ na vamwɨ vʉʉlawáa na nyaasʉka. Vamwɨ vajáa nɨ vakɨva, viivɨkɨráa ndɨrɨ ja muundi na mburi na vajáa vasiina kɨɨntʉ tʉkʉ. Vaturikiriwáa na vabweeyyiriwáa mavɨ ˆyarɨ foo. 
\v 38 Vatulatuláa ɨsɨ ja mabaláángwii na njuulwii, na viikaláa mpáángii na maduundwii. Vaantʉ avo vajáa vabooha maatʉkʉ vii, weerʉ sɨ ɨjáa yɨɨma neeja kʉva novo tʉkʉ.
\p
\v 39 Baa neembe vaantʉ voosi avo ˆveene tookoonekya kɨkomi vajáa vamuruma Mʉlʉʉngʉ, baa jeyyo, voovo sɨ vahokera ˆmeene Mʉlʉʉngʉ ajáa iichuunga kʉvaheera tʉkʉ. 
\v 40 Vyaava jeyyo, sa Mʉlʉʉngʉ ajáa atwiimirya neeja suusu na voovo viintʉ ˆvyabooha maatʉkʉ, sa tukiimane hamwɨ.
\c 12
\s1 Tʉtʉmame ja ˆVyeene Yéesu Atʉmama
\p
\v 1 Haaha sa viintʉ tarɨɨngɨrɨrwa nɨ mpuka nkʉʉlʉ mʉnʉmʉʉnʉ ya vaantʉ ˆvoonekya kuruma kʉkʉʉlʉ, tʉseyye vyoosi ˆvyootʉkɨtɨra na tʉreke ʉvɨ ˆwootʉbweeyya tuwye. Na tʉmanyɨke kʉtɨɨja itɨ́ɨjo ˆrɨrɨ mbere yiitʉ ko yimirirya. 
\v 2 Tʉndoomʉlaanga \w Yéesu\w*, sa yeeye noo ˆatʉchʉngʉrɨra njɨra tʉndoomuruma Mʉlʉʉngʉ. Kei, yeeye noo ˆyootʉheera mʉtɨma sa tutuube kumuruma Mʉlʉʉngʉ fʉʉrʉ kukiimana. Yeeye ayimirirya inkwya hara \w mʉsaláabii|lemma="Mʉsaláaba"\w* baa koona soni tʉkʉ, sa cheerʉ ˆcheene kɨjáa mbere yaachwe. Yeeye iikala mʉkono wa kʉlʉme wa ichuumbi ra kɨtemi ra Mʉlʉʉngʉ.
\p
\v 3 Hoonɨ iririkani yara Yéesu ˆalʉmana noyo kufuma kwa vaantʉ vavɨ na yeeye ayayimirirya, sa mʉdɨɨre katala kumuruma Mʉlʉʉngʉ mitimii yaanyu na mʉmʉreke. 
\v 4 Baa neembe mʉlwɨ́jaa kuusiinda ʉvɨ, sɨ mʉnaalwa fʉʉrʉ mwiite sakami yaanyu tʉkʉ. 
\v 5 Eri, mwarimirya masáare yo vaheera mʉtɨma yara Mʉlʉʉngʉ ˆavasea nyuunyu ja vaana vaachwe wʉʉ? Mʉlʉʉngʉ asea jei,
\q1 “Mwanawaanɨ, \nd Ijʉva\nd* ˆarɨ kʉwolola mwiikalo waako,
\q2 karɨ uchwíjaa matɨ tʉkʉ.
\q1 ˆArɨ kʉdalavya,
\q2 karɨ ʉsóvaa mʉtɨma tʉkʉ.
\q1
\v 6 Sa \nd Ijʉva\nd* amʉwólolaa mwiikalo mʉʉntʉ ʉra ˆamweenda,
\q2 na amʉláɨraa chiirʉ kɨra mʉʉntʉ,
\q2 ˆamʉhókeraa akava mwaana waachwe.”\x + \xo 12:6 \xo*\xt Laanga Mpɨ́rɨ 3:11-12.\xt*\x*
\p
\v 7 Haaha yimiriryi uturikiri mpɨɨndɨ Mʉlʉʉngʉ ˆyoovawolola mwiikalo waanyu. Nɨ bweeyya iise jeyyo sa nyuunyu nɨ vaana vaachwe. Eri, kwatɨɨte mwaana sɨ ˆawólolwaa mwiikalo waachwe nɨ taáta waavo wʉʉ? 
\v 8 Mʉlʉʉngʉ avawólolaa vaana vaachwe voosi. Koonɨ Mʉlʉʉngʉ sɨ yoovawolola mwiikalo waanyu, mʉtaange nyuunyu nɨ vaana va ʉlʉrɨ, sɨ vaana vaachwe tʉkʉ. 
\v 9 Kei suusu voosi tatɨɨte vala baaba va mʉvɨrɨ, avo vatʉwólolaa mwiikalo wiiswi, na suusu tavanyemyáa. Eri, sɨ tasaakwa twiivɨɨke ɨsɨ ya Mʉlʉʉngʉ Taáta wiitʉ wa kurumwii kʉlookya sa tʉve nkaasʉ tʉkʉ wʉʉ? 
\v 10 Vala taáta wiitʉ va mʉvɨrɨ vatʉwólolaa mwiikalo wiiswi kwa mpɨɨndɨ nduudi sa vatoonekye vira ˆvoonáa nɨ viija. Maa kaa, Mʉlʉʉngʉ yootʉwolola mwiikalo wiiswi sa kʉnáálo yiiswi na tʉve hamwɨ ne wuujii waachwe. 
\v 11 Kusiina mʉʉntʉ ˆavyeéndaa mpɨɨndɨ ˆyoowololwa mwiikalo waachwe tʉkʉ, kɨrɨ vyoova jeyyo, avisʉ́ʉlaa. Maa kaa, vara ˆvarúmaa kʉwololwa jeyyo, avo vavyáalaa ndɨɨwa ja mwiikalo mʉʉja na ʉwoloki.
\p
\v 12 Sa jeyyo, fafyi mɨkono yaanyu ˆɨrɨ na nkamamáángi, na machwaamɨro yaanyu ˆyaakwya iyandiyandi.\x + \xo 12:12 \xo*\xt Laanga Isáaya 35:3.\xt*\x* 
\v 13 Mʉndooyeendera njirii ˆyawoloka\x + \xo 12:13 \xo*\xt Laanga Mpɨ́rɨ 4:26.\xt*\x* sa vara majeo yaavo ˆyaakwya iyandiyandi vadɨɨre kunguvala na vawye, maa kaa, vahone.
\s1 Kʉmʉteerera Mʉlʉʉngʉ
\p
\v 14 Haaha mʉndoomanyɨka kwiikala mwiikalo mʉʉja na vaantʉ voosi. Kei mʉmanyɨke kʉva vaaja mbere ya Mʉlʉʉngʉ mwiikalwii waanyu, sa kusiina mʉʉntʉ sɨ ˆarɨ na ʉwo wʉʉja ˆarɨ moona Mweenevyoosi tʉkʉ. 
\v 15 Mʉlaange neeja karɨ jɨ kʉve na mʉʉntʉ ˆarɨ siindwa turya nduwo ya Mʉlʉʉngʉ tʉkʉ. Kei, mʉlaange neeja karɨ kʉve na vaantʉ ˆvarɨ kʉva ja miriri ya ʉsʉʉngʉ ˆɨtʉ́rɨkaa kʉrɨ nyuunyu tʉkʉ.\x + \xo 12:15 \xo*\xt Laanga Nkʉmbʉkɨra ya Miiro 29:18.\xt*\x* Sa mʉʉntʉ ja ʉwo vajuuwa arɨ na bweeyya arɨ mɨtɨma ya vaantʉ ˆvarɨ foo ɨve na \w njeo\w*. 
\v 16 Mʉlaange neeja karɨ mʉʉntʉ jɨ ave mʉhanguti au sɨ ˆamʉnyémyaa Mʉlʉʉngʉ ja Esáau tʉkʉ. Yeeye avaa iyoombe kʉva ndaambere kwaachwe sa chóorya cha mpɨɨndɨ ɨmwɨ vii.\x + \xo 12:16 \xo*\xt Laanga Ncholo 25:27-34.\xt*\x* 
\v 17 Nyuunyu mwamányire baa mpɨɨndɨ asaakáa hokera ɨra ntálarya, taáta waavo ajáa asiita. Sɨ aturya nkalo yo \w valandʉka\w* fuma uvii tʉkʉ, baa neembe Esáau ajáa arɨra mʉnʉmʉʉnʉ, taáta waavo sɨ amʉtalarya tʉkʉ.\x + \xo 12:17 \xo*\xt Laanga Ncholo 27:30-40.\xt*\x*
\p
\v 18 Nyuunyu sɨ mwafika Luulwii lwa Sináai lʉra ˆlʉrɨ daha koonwa noo kwaatwa tʉkʉ. Sɨ mʉnafika luulwii ʉlo ˆlʉkóreraa mooto, ˆlʉrɨ na kilwiirya kɨkʉʉlʉ na ihúmbuuto ikʉʉlʉ tʉkʉ. 
\v 19 Nyuunyu sɨ mwafika haantʉ \w Viisiraéeli\w* ˆvajáa vateera marimʉ yoorɨra na sawúti nkʉʉlʉ ya Mʉlʉʉngʉ tʉkʉ. ˆVakateere sawúti ɨyo, Viisiraéeli vajáa voofa maatʉkʉ, vakamʉloomba \w Mʉ́sa\w* voosea, karɨ Mʉlʉʉngʉ ɨndoolʉʉsɨka novo kei tʉkʉ.\x + \xo 12:19 \xo*\xt Laanga Ufumo 20:19-21; Nkʉmbʉkɨra ya Miiro 5:25-27.\xt*\x* 
\v 20 Valʉʉsa jeyyo, sa sɨ vadaha yimirirya ʉlairiri ˆmweene Mʉlʉʉngʉ alairiryáa tʉkʉ, yoosea, “Baa koonɨ nɨ nchúwo au nɨ mʉʉntʉ ˆarɨ saasya lʉʉlʉ ʉlʉ, yoosaakwa avawe mawye akwye.”\x + \xo 12:20 \xo*\xt Laanga Ufumo 19:12-13.\xt*\x* 
\v 21 Yoosi ˆyafʉmɨra Luulwii lwa Sináai yoofyáa maatʉkʉ, baa Mʉ́sa ajáa asea, “Nootetema maatʉkʉ sa nookoofa.”\x + \xo 12:21 \xo*\xt Laanga Nkʉmbʉkɨra ya Miiro 9:19.\xt*\x*
\p
\v 22 Maa kaa, nyuunyu mwafika Luulwii lwa Sayúuni, Yerusaléemu ya kurumwii. Múuji ʉwo nɨ múuji wa Mʉlʉʉngʉ ˆArɨ Nkaasʉ. Ʉko múujii \w mirimʉ miija\w* mayana na mayana yiijiinga ɨrɨ na cheerʉ. 
\v 23 Nyuunyu mwafika mpukii ya vaantʉ ˆvamuruma Yéesu va ncholo. Marina ya vaantʉ ava yaandɨkwa kurumwii. Mwafika mbere ya Mʉlʉʉngʉ, yeeye ˆarɨ Mʉlamuli wa vaantʉ voosi na mbere ya mɨtɨma ya vaantʉ vaaja ˆveene Mʉlʉʉngʉ avakiimanʼya. 
\v 24 Nyuunyu mʉʉja na kwa Yéesu, yeeye nɨ mʉkʉndɨkanʼyi wa \w mʉháko\w* mufya, yeeye avamyaahɨra sakami yaachwe sa ʉvɨ waanyu, sɨ ja sakami yo rɨha kɨsáasi ya Abéeli tʉkʉ.\x + \xo 12:24 \xo*\xt Laanga Ncholo 4:10-11.\xt*\x*
\p
\v 25 Laangi neeja, karɨ mʉndoosiita kʉmʉteerera Mʉlʉʉngʉ mpɨɨndɨ ˆyoolʉʉsɨka tʉkʉ. Koonɨ voovo sɨ vaneha kʉlaɨrwa chiirʉ ˆvakamusiite Mʉ́sa mpɨɨndɨ ˆavalʉmáa kutu aha weerwii, joolɨ suusu tʉrɨ hona koonɨ sɨ toomʉteerera Mʉlʉʉngʉ yeeye ˆyootʉlʉma kutu fuma kurumwii? 
\v 26 Mpɨɨndɨ jira Mʉlʉʉngʉ ˆalʉʉsɨka fuma Luulwii lwa Sináai, weerʉ yoosi ɨjáa yasɨngɨsɨka. Maa kaa, haaha iichúungire, “Kamudu kei, sɨ ndɨrɨ singisya weerʉ vii tʉkʉ, singisya ndɨrɨ baa kurumu.”\x + \xo 12:26 \xo*\xt Laanga Hagáai 2:6.\xt*\x* 
\v 27 Isáare ɨrɨ “kei” roonekya viintʉ vyoosi Mʉlʉʉngʉ ˆʉʉmba kʉrɨ ɨhɨ weerʉ, singisiwa viri na seyyiwa viri, sa vichaale vira sɨ ˆvisɨ́ngɨsɨkaa.
\p
\v 28 Jeyyo, tʉndoomʉdʉʉmba Mʉlʉʉngʉ sa tooheewa ʉtemi sɨ ˆʉsɨ́ngɨsɨkaa. Tʉndoomwiinamɨra Mʉlʉʉngʉ kwa njɨra ˆɨmweéryaa mʉtɨma, kʉnʉ tookiikiimya na ɨsɨ na toomʉnyemya. 
\v 29 Sa Mʉlʉʉngʉ wiitʉ nɨ ja mooto ˆwahʉʉmba arɨ, mooto ʉwo wachɨ́mɨkaa na wamálaa kamwɨ.\x + \xo 12:29 \xo*\xt Laanga Nkʉmbʉkɨra ya Miiro 4:24.\xt*\x*
\c 13
\s1 Viintʉ ˆVimweéryaa Mʉlʉʉngʉ Mʉtɨma
\p
\v 1 Kwiiyenda kɨndʉʉ, koosaakwa kutuube. 
\v 2 Mutuube kʉvateengya vayeni, sa ko bweeyya jeyyo, vaantʉ vamwɨ vajáa vateengya \w mirimʉ miija\w* ya Mʉlʉʉngʉ baa taanga tʉkʉ. 
\v 3 Mʉndoovakʉmbʉkɨra vara ˆvachuungwa mʉnyololwii, mʉve ja mwachuungwa hamwɨ novo. Mʉndoovakʉmbʉkɨra vara ˆvooturikiriwa, mʉve ja mootʉrɨkɨra hamwɨ novo.
\p
\v 4 Ilóola rasaakwa rɨnyemiwe nɨ vaantʉ voosi, kei muki na mʉlʉme vanehe ʉhanguti, sa Mʉlʉʉngʉ vaheera arɨ irya vahanguti voosi.
\p
\v 5 Karɨ mʉve mweenda mpía tʉkʉ, maa kaa, mʉndookiikinkima na vira ˆmʉrɨ novyo, sa Mʉlʉʉngʉ mweeneevyo asea,
\q1 “Sɨ ndɨrɨ kʉreka tʉkʉ,
\q2 na sɨ ndɨrɨ kurimirya tʉkʉ.”\x + \xo 13:5 \xo*\xt Laanga Nkʉmbʉkɨra ya Miiro 31:6, 8.\xt*\x*
\m
\v 6 Ɨkɨ noo ˆchooreka toolʉʉsɨka ko kiitema toosea,
\q1 “Mweenevyoosi noo nyambirirya yaanɨ, sɨ ndɨrɨ koofa kɨɨntʉ tʉkʉ.
\q2 Mʉʉntʉ che arɨ kʉʉmbweeyya?”\x + \xo 13:6 \xo*\xt Laanga Sabúuri 118:6.\xt*\x*
\b
\p
\v 7 Mʉndoovakʉmbʉkɨra valongooli vara ˆvavakiindya isáare ra Mʉlʉʉngʉ. Mʉndookiiririkana mwiikalo waavo na mʉndootuubirirya kuruma kwaavo. 
\v 8 \w Yéesu\w* \w Kirisitʉ\w* nɨ yeeye ʉʼʉra, niijo, isikʉ na sikʉ ˆjookʉʉja ˆjisiina ʉhero.
\p
\v 9 Karɨ mʉndookumuririwa nɨ kɨra ukiindya mufya ˆwiísimiresimire tʉkʉ, sa ngururu ja mɨtɨma yaanyu jafúmaa kʉrɨ nduwo ya Mʉlʉʉngʉ na sɨ kʉrɨ miiro ya vyóorya tʉkʉ. Ɨyo sɨ ɨvaámbiriryaa kɨɨntʉ chochoosi tʉkʉ vara ˆviitúubaa. 
\v 10 Suusu tatɨɨte masabáahʉ ˆngʼeene \w veeneɨsɨ\w* va Ijʉva ˆvamʉtʉ́mamɨraa Mʉlʉʉngʉ \w itibwii ro kiinamɨra|lemma="Itibu ro kiinamɨra"\w*, sɨ varekerwa vandoorya \w mpóryo\w* ˆɨvɨ́ɨkwaa mweeri ya ɨyo masabáahʉ tʉkʉ.
\p
\v 11 Kwa \w Miiro\w* ya Mʉ́sa, mweeneɨsɨ mʉkʉʉlʉ atóolaa sakami ya nchúwo na atwáalaa na Haantʉ Haajahaaja ja mpóryo jo seyya ʉvɨ. Maa kaa, atóolaa nyama ja ijo nchúwo na ajichɨmɨkáa weerwii ya nkambi. 
\v 12 Ɨkɨ noo ˆchooreka baa Yéesu aturikiriwa weerwii ya mutiryaango wa Yerusaléemu, sa avabweeyye vaantʉ vave vaaja mbere ya Mʉlʉʉngʉ kwa sakami yaachwe. 
\v 13 Jeyyo, baa suusu toosaakwa tumutuube na weerwii ya mutiryaango, na tuyimirirye \w kʉtʉkɨrwa|lemma="Tʉkɨra"\w* ja ˆvyeene yeeye ayimirirya. 
\v 14 Tʉbweeyye jeyyo, sa aha weerwii tusiina múuji wa sikʉ ˆjisiina ʉhero tʉkʉ, maa kaa, toowoojera kwɨɨngɨra múujii wa kurumwii ʉwo ˆwookʉʉja.
\p
\v 15 Haaha kwa njɨra ya Yéesu, tʉndoomʉtoorera Mʉlʉʉngʉ mpóryo ya dʉʉmbɨ, noo kʉsea dʉʉmbɨ ˆjitóolwaa kwa mɨlomo yiitʉ suusu ˆturúmaa irina raachwe. 
\v 16 Karɨ mʉrékaa kʉtʉmama maaja no kwiiyambirirya tʉkʉ, sa ijo noo mpóryo ˆjimweéryaa Mʉlʉʉngʉ mʉtɨma.
\p
\v 17 Mʉve matu kwa valongooli vaanyu na mʉndootuuba yara ˆvoovawyɨɨra, sa voovo noo voovarera nyuunyu baa katala tʉkʉ. Voovo, lʉʉsa varɨ mɨrɨmo yaavo mbere ya Mʉlʉʉngʉ. Mʉve matu kwaavo sa vandootʉmama kʉnʉ varɨ na cheerʉ, sa koonɨ sɨ mʉrɨ matu, tʉmama veende kʉnʉ varɨ na ʉsʉʉngʉ na ʉwo mʉrɨmo waavo sɨ ʉkavaámbiriryaa chochoosi tʉkʉ.
\p
\v 18 Mutuube kʉtʉloombera. Suusu tamányire mɨtɨma yiiswi sɨ ɨtʉtwáalaa na kɨloongii tʉkʉ, na kɨra kɨɨntʉ ˆtoosaaka tʉtʉmame kɨve cha ʉwoloki na cha nyemi. 
\v 19 Noovakalaamya mʉndookʉʉnoombera, sa mpɨndʉke na kwaanyu chaangʉ.
\s1 Kʉloomba
\p
\v 20 Mʉlʉʉngʉ yeeye ˆaréetaa mwiikalo mʉʉja, amʉfʉfʉla Mweenevyoosi wiitʉ, Yéesu, Muríisi Mʉkʉʉlʉ wa muundi, kei yeeye iita sakami yaachwe ˆyiimya \w mʉháko\w* wa sikʉ ˆjisiina ʉhero. 
\v 21 Yeeye Mʉlʉʉngʉ atuube kuviimirya neeja kɨra kɨɨntʉ kiija cho vaambirirya mʉtʉmame vira ˆasáakaa, abweeyye mɨtɨma yaanyu ɨndootʉmama yara ˆeenda kwa njɨra ya Yéesu Kirisitʉ. Nkongojima ɨve kwaachwe kwa sikʉ ˆjisiina ʉhero. Kɨkomi.
\s1 Lʉmbɨ jo Kiimikirirya
\p
\v 22 Vanaviitʉ noovakalaamya mʉkwaatye neeja aya masáare yo vaheera mʉtɨma ˆnaándikire kwa ukufi.
\p
\v 23 Noosaaka mʉtaange Timotéeo mwaaniitʉ, achʉngʉrɨrwa fuma mʉnyololwii. Koonɨ uújire chaangʉ na kʉʉntʉ ˆndɨrɨ, kʉʉjanʼya ndɨrɨ ne sa jɨ tʉvaluumbye.
\p
\v 24 Mʉvaluumbye valongooli voosi na vaantʉ va Mʉlʉʉngʉ ˆmʉrɨ novo ʉko. Vaantʉ ˆvamuruma Yéesu kʉnʉ Itália vavalúumbiirye.
\p
\v 25 Mweenevyoosi avaheere nduwo nyuunyu voosi.