\id EPH - Rangi Translation Project \ide UTF-8 \h Vaeféeso \toc2 Vaeféeso \toc1 Barʉ́wa ya Paúli kwa Vaeféeso \rem Consultant John Macaulay \mt2 Barʉ́wa ya Paúli kwa \mt1 Vaeféeso \imt Mʉlongooryo \ip Barʉ́wa kwa Vaeféeso, yaandɨkwa nɨ mutumwi Paúli. Na ˆvyeene vyoónekanaa, barʉ́wa ɨhɨ yaandɨkwa mpɨɨndɨ ɨʼɨra na barʉ́wa kwa Vakolosáai na Vafilíipi, kati ya myaaka ya 60-62 keende Kirisitʉ ˆavyaalwa. Paúli aandɨka barʉ́wa iji, mpɨɨndɨ ˆajáa mʉnyololwii ʉko Róoma. Vamanyi va masáare viirʉ́mɨraa Paúli noo aandɨka barʉ́wa ɨhɨ kwa vaantʉ ˆvamuruma Yéesu va Eféeso, na yeeye Paúli asaakáa barʉ́wa ɨhɨ ɨrɨɨngɨrɨre kwa mpuka ja vaantʉ ˆvamuruma Yéesu ja heehi na Eféeso (\xt 3:1; 4:1; 6:20\xt*). \ip Eféeso nɨ múuji mʉkʉʉlʉ ʉjáa, na nɨ ʉko ɨsɨ ya Ásia Nduudi ʉjáa. Múuji ʉhʉ, ʉjáa wootaangɨkana sa nyuumba nkʉʉlʉ ya mʉlʉʉngʉ muki wa Kɨgiríki ˆasewáa Aritéemi (\xt Mɨrɨmo ya Vatumwi 19:23-31\xt*). Mpuka ya vaantʉ ˆvamuruma Yéesu kʉra Eféeso ɨjáa yatɨɨte kuruma kʉkʉʉlʉ kʉrɨ Yéesu mpɨɨndɨ ˆɨkaande, maa kaa, mpɨɨndɨ ˆjikaseese kuruma kwaavo kʉkakiima na ɨsɨ (\xt Wiivariyuli 2:1-7\xt*). \ip Paúli alʉʉsa ˆvyeene Mʉlʉʉngʉ avasaawʉla vaantʉ vaachwe baa weerʉ sɨ ɨɨnʉʉmbwa (\xt 1:4\xt*) na ˆvyeene avalamurirya fuma uvii waavo kwa nduwo ya Mʉlʉʉngʉ, kwa njɨra ya kumuruma Yéesu Kirisitʉ (\xt 2:4-10\xt*). Afwaanirirya mpuka ya vaantʉ ˆvamuruma Yéesu na mʉvɨrɨ, na Kirisitʉ noo mʉtwe waachwe. Kei, avafwaanirirya na nyuumba, na Kirisitʉ noo iwye ra kichuuri ˆrakwaata ɨyo nyuumba (\xt 2:11-21\xt*). Akiindya mwiikalo ˆwasaakwa wa ilóola ra vaantʉ valʉme na vaantʉ vaki (\xt 5:22-32\xt*), na kwa vaana na vala taáta waavo (\xt 6:1-4\xt*). \iot ˆVyeene Kɨtáabu ɨkɨ Chagavwa \io1 Mʉryʉʉngʉ wa Mʉlʉʉngʉ wo saawʉla vaantʉ na kʉvalamurirya kwa nduwo yaachwe \ior 1:1–2:22\ior* \io1 Kimbiso cha Masáare Maaja ya Yéesu \ior 3:1-21\ior* \io1 Mwiikalo wa mʉʉntʉ ˆamuruma Yéesu kʉrɨ weerʉ \ior 4:1–5:21\ior* \io1 ˆVyeene vaantʉ ˆvamuruma Yéesu vasaakwa viikalanʼye \ior 5:22–6:9\ior* \io1 Mata yo lwɨɨra na Ikʉ́ʉ́lʉ ra Mirimʉ Mɨvɨ \ior 6:10-24\ior* \c 1 \s1 Lʉmbɨ \p \v 1 Barʉ́wa ɨhɨ yafúmire kʉrɨ nɨɨnɨ Paúli \w mutumwi|lemma="Vatumwi"\w* ˆnasaawʉlwa nɨ Mʉlʉʉngʉ kwa kʉsaaka kwaachwe, sa ntʉmame mʉrɨmo wa \w Kirisitʉ\w* \w Yéesu\w*. \p Nɨ kʉvaandɨkɨra niise nyuunyu vaantʉ va Mʉlʉʉngʉ ˆmwiíkalaa múujii wa Eféeso, nyuunyu ˆmʉrɨ vo kiilaangiwa kwa kʉkʉndɨkaniwa kwaanyu na Kirisitʉ Yéesu. \v 2 Nduwo na mwiikalo mʉʉja fuma kwa Mʉlʉʉngʉ Taáta wiitʉ na kwa Mweenevyoosi wiitʉ, Yéesu Kirisitʉ, jive na nyuunyu. \s1 Ntálarya ja Mutimii ko Kʉndɨkaniwa na Kirisitʉ \p \v 3 Adʉʉmbwe Mʉlʉʉngʉ Taáta wa Mweenevyoosi wiitʉ, Yéesu Kirisitʉ. Yeeye atʉtalarya kwa kɨra ntálarya ya kʉrɨ weerʉ ˆɨsoónekanaa ko tʉkʉndɨkanʼya na Kirisitʉ. \v 4 De weerʉ yʉʉmbwe, yeeye atʉsaawʉla tʉkʉndɨkaniwe na Kirisitʉ sa tʉve vaaja na sɨ tʉngʼʉ́ʉrɨrwaa mbere yaachwe. Kwa kʉsaaka kwaachwe, \v 5 Mʉlʉʉngʉ alongoola lamʉla kʉtʉbweeyya vaana vaachwe kwa njɨra ya Yéesu Kirisitʉ. Abweeyya jeyyo sa noo ˆvyeene eeriwa mʉtɨma. \v 6 Haaha tʉmʉdʉʉmbe Mʉlʉʉngʉ kwa nkongojima ya nduwo yaachwe nkʉʉlʉ, ˆngʼeene atʉkʉngʼʉntɨra ko tweera Mwaana waachwe. Yeeye amweenda mʉnʉmʉʉnʉ. \v 7 Mʉlʉʉngʉ \w atununuula|lemma="Ununuuli"\w* kwa njɨra ya sakami ya Yéesu, noo kʉsea, atʉsea kwa mbavariri ʉvɨ wiitʉ wasírire. Ivyo vyoónekyaa usúngaati wa nduwo yaachwe \v 8 ˆatʉkʉngʼʉntɨra, kwa ʉkʉ́ʉ́lʉ wa tooti yaachwe na ʉmanyi waachwe. \v 9 Yeeye avariyʉla mʉryʉʉngʉ waachwe wa fuumbo kʉrɨ suusu ˆmweene ʉʉvɨɨka keende aho kalɨ. Ʉwo mʉryʉʉngʉ, uukiimikirirya ja ˆvyeene asaaka kwa njɨra ya Kirisitʉ, \v 10 mpɨɨndɨ ˆajivɨɨka ˆjiri kiimana. Bweeyya arɨ viintʉ vyoosi vive ɨsɨ ya wiimiriri wa Kirisitʉ, viintʉ ˆviri kurumwii na ˆviri aha weerwii. \p \v 11 Kʉrɨ Kirisitʉ, suusu \w Vayahúudi\w* tabweeyyiwa tʉve ʉpaari, ˆtʉkasaawʉlwe ja ˆvyeene yeeye ajáa asaaka, yeeye alámʉlaa kɨra kɨɨntʉ ja ˆvyeene iimya neeja mɨryʉʉngʉ yaachwe. \v 12 Abweeyya jeyyo, sa suusu ˆtʉjáa va ncholo kʉkʉndɨkaniwa na Kirisitʉ, tʉve sa nkongojima ya Mʉlʉʉngʉ. \v 13 Haaha nyuunyu vaantʉ sɨ ˆmʉrɨ Vayahúudi, mwateera isáare ra kɨmáárɨ, noo kʉsea, \w Masáare Maaja\w* ya kʉlamuririwa kwaanyu. Na ˆmʉkamurume Yéesu Kirisitʉ, Mʉlʉʉngʉ sa oonekye nyuunyu nɨ vaachwe, avavɨkɨra mʉtooso wa \w Mʉtɨma Mʉʉja\w*, ʉra ˆiichuunga kʉvaheera. \v 14 Ʉwo Mʉtɨma Mʉʉja, noo chamʉhʉ́ʉ́nda cha ʉpaari wiitʉ fʉʉrʉ atununuule kamwɨ,\x + \xo 1:14 \xo*\xt Laanga 2 Vakoríinto 1:22; 5:5.\xt*\x* tʉve vaantʉ vaachwe kwa dʉʉmbɨ ya nkongojima yaachwe. \s1 Kʉdʉʉmba na Kʉloomba \p \v 15 Vanaviitʉ, namʉdʉ́ʉmbaa Mʉlʉʉngʉ sa masáare ayo yoosi. Kei nateera kumuruma kwaanyu Yéesu Mweenevyoosi na ˆvyeene mwaveenda vaantʉ voosi va Mʉlʉʉngʉ. Sa jeyyo, \v 16 sɨ nɨnareka kʉmʉdʉʉmba Mʉlʉʉngʉ sa nyuunyu tʉkʉ, mpɨɨndɨ ˆnoomʉloomba Mʉlʉʉngʉ. \v 17 Nooloomba Mʉlʉʉngʉ wa Mweenevyoosi wiitʉ, Yéesu Kirisitʉ, yeeye ˆarɨ Taáta wa nkongojima, yeeye avaheere tooti na avataangye ˆvyeene arɨ, sa mʉmʉtaange neejaneeja. \v 18 Kei nooloomba miiso ya mɨtɨma yaanyu yakʉnʉkʉlwe sa mʉtaange kɨra ˆcheene mookiilaangya, na ˆcheene avaanɨrɨrɨra. Kɨɨntʉ ɨkɨ nɨ ʉra usúngaati wa ʉpaari wa nkongojima ˆɨhwáalaryaa, ʉra ˆavalaha vaantʉ vaachwe. \v 19 Kei mʉtaange lʉvɨro lwa Mʉlʉʉngʉ ˆvyeene lʉrɨ lʉkʉʉlʉ mʉnʉmʉʉnʉ kʉrɨ suusu ˆtamuruma. Lʉvɨro ʉlʉ lʉkʉʉlʉ, noo lʉlʉra lʉvɨro lʉkʉʉlʉ mʉnʉmʉʉnʉ \v 20 ˆlweene Mʉlʉʉngʉ amʉfʉfʉrɨra Kirisitʉ. Kwa lʉvɨro lʉʉlo, amʉvɨɨka mʉkonwii waachwe wa kʉlʉme, haantʉ ha lʉvɨro lʉkʉlʉkʉʉlʉ kʉrɨ weerʉ ˆɨsoónekanaa.\x + \xo 1:20 \xo*\xt Sabúuri 110:1.\xt*\x* \v 21 Haaha, yeeye atɨɨte lʉvɨro lʉkʉʉlʉ mweeri ya wiimiriri na ʉtemi woosi, na kɨra irina ˆrɨlʉ́ʉswaa, sɨ kʉrɨ weerʉ ɨhɨ vii tʉkʉ, maa kaa, baa kwa weerʉ ˆɨrɨ kʉʉja. \v 22 Mʉlʉʉngʉ amʉheera Kirisitʉ wiimiriri wa viintʉ vyoosi. Aho, akamʉvɨɨka kwa mpuka ya vaantʉ ˆvamuruma ave mwiimiriri wa viintʉ vyoosi. \v 23 Avo vaantʉ ˆvamuruma, nɨ mʉvɨrɨ waachwe. Kei avo vakíimikiriryaa mʉrɨmo wa Yéesu, yeeye akíimikiriryaa kɨra kɨɨntʉ kɨra haantʉ.\x + \xo 1:23 \xo*\xt Laanga Varúumi 12:5; 1 Vakoríinto 12:27; Vaeféeso 4:10; Vakolosáai 1:19.\xt*\x* \c 2 \s1 Talamuririwa nɨ Mbavariri ya Mʉlʉʉngʉ \p \v 1 Mpɨɨndɨ ˆjilóokire, mɨtɨma yaanyu ɨjáa yaakwya sa ʉvɨ waanyu na kumusiita kwaanyu Mʉlʉʉngʉ. \v 2 Mpɨɨndɨ ijo, mwiikaláa uvii, mwatuubáa mavɨ ya ɨhɨ weerʉ, na mwarɨteereráa \w Irimʉ\w*. Ɨro Irimʉ, noo rɨɨ́mɨrɨraa \w mirimʉ mɨvɨ\w* na rɨtʉ́mamaa mitimii ya vaantʉ sɨ ˆvamʉtéeraa Mʉlʉʉngʉ.\x + \xo 2:2 \xo*\xt Laanga Vaeféeso 6:12; Tíito 3:3; Vakolosáai 1:13.\xt*\x* \v 3 Suusu voosi tʉjáa tʉrɨ vamwɨ vaavo aho kalɨ, tatuubáa ʉláku wa ufumo wa wʉʉntʉ wiitʉ wa ʉvɨ, takiimikiriryáa ʉláku na kʉsaaka kwa mɨryʉʉngʉ ya ufumo ʉwo. Naasu kwa ufumo wiitʉ, tatamanyiriryáa na imalwii ikarɨ ra nkalari ya Mʉlʉʉngʉ ja avo vɨɨngɨ. \p \v 4 Maa kaa, Mʉlʉʉngʉ atɨɨte usúngaati wa kʉlaanga na riiso ra wʉʉja. Na sa viintʉ atweenda mʉnʉmʉʉnʉ, \v 5 na baa neembe tʉjáa twaakwya sa ʉvɨ wiitʉ, yeeye atʉheera nkaasʉ ˆakamʉfʉfʉle \w Kirisitʉ\w*.\x + \xo 2:5 \xo*\xt Laanga Varúumi 6:4.\xt*\x* Nɨ kwa nduwo ya Mʉlʉʉngʉ vii mwalamuririwa. \v 6 Kwa njɨra yo kʉndɨkaniwa na Kirisitʉ \w Yéesu\w*, Mʉlʉʉngʉ atʉfʉfʉla na atʉvɨɨka ʉko kʉrɨ weerʉ ˆɨsoónekanaa, hamwɨ na Kirisitʉ Yéesu. \v 7 Mʉlʉʉngʉ abweeyya jeyyo, sa kʉrɨ weerʉ ˆyookʉʉja oonekye usúngaati wa nduwo jaachwe ˆjisiina mɨhaka sikʉ joosi. Yeeye atoonekya kʉboohya ʉko ko tʉkʉndɨkanʼya na Kirisitʉ Yéesu. \v 8 Mwalamuririwa kwa nduwo ya Mʉlʉʉngʉ vii, kwa njɨra yo muruma Yéesu. Ʉko kʉlamuririwa, ufumo waachwe sɨ nyuunyu tʉkʉ, maa kaa, kwafúmaa kwa Mʉlʉʉngʉ na nɨ kɨlʉngʉlʉngʉ cha bweete. \v 9 Kei, sɨ kwa mɨrɨmo yaanyu tʉkʉ, sa mʉʉntʉ yoyoosi adɨɨre kwiivaa kɨpeembe. \v 10 Mʉlʉʉngʉ atʉʉmba suusu ufya kwa mɨkono yaachwe, na abweeyya jeyyo ko tʉkʉndɨkanʼya na Kirisitʉ Yéesu. Sa jeyyo, tʉtʉmame mɨrɨmo miija ˆmyeene Mʉlʉʉngʉ atwiimirya neeja twɨɨtʉmame. \s1 Kʉdomanʼya Hamwɨ kwa Vaantʉ ˆVamuruma Yéesu \p \v 11 Haaha, nyuunyu nɨ vaantʉ sɨ ˆmʉrɨ \w Vayahúudi\w* kwa ufumo, mwaanɨrɨrwáa “sɨ ˆmwatwaalwa \w kɨbawii|lemma="Kɨbawo"\w*” nɨ Vayahúudi. Voovo viiyánɨrɨraa “ˆvatwaalwa kɨbawii.” Kʉtwaalwa kɨbawii ʉko nɨ kwa mʉvɨrɨ vii, na kwabwéeyyiwaa na mɨkono ya vaantʉ vii. \v 12 Kumbukiri mpɨɨndɨ jira nyuunyu mʉjáa kʉlɨ na Kirisitʉ, kei mʉjáa mwakerwa kʉlɨ na vaantʉ va Mʉlʉʉngʉ noo kʉsea \w Viisiraéeli\w*. Nyuunyu mʉjáa musiina \w mʉhákwii|lemma="Mʉháko"\w* ʉra Mʉlʉʉngʉ ˆiichuunga kwa vaantʉ vaachwe tʉkʉ. Mwiikaláa aha weerwii baa cho kiilaangya tʉkʉ, na baa mʉjáa musiina Mʉlʉʉngʉ tʉkʉ. \v 13 Maa kaa, haaha kwa njɨra yo kʉndɨkaniwa na Kirisitʉ Yéesu, na kwa njɨra ya sakami yaachwe, mwaréetirwe na heehi na Mʉlʉʉngʉ, baa neembe mbere mʉjáa kʉlɨ ne. \p \v 14 Kirisitʉ areeta mwiikalo mʉʉja kʉrɨ suusu, Vayahúudi na vaantʉ sɨ ˆvarɨ Vayahúudi. Atʉbweeyya tʉve kɨtoonge kɨmwɨ, akagirimʉla lʉkaande lo kwiisʉʉla, ʉlo ˆlwatʉkeráa suusu. \v 15 ˆAkatoole mʉvɨrɨ waachwe, aseyya \w Miiro\w*, ndairiri na tʉʉva jaachwe. Yeeye avalʉmanʼya Vayahúudi na vaantʉ sɨ ˆvarɨ Vayahúudi vave kɨɨntʉ kɨmwɨ ko valʉmanʼya na yeeye. Jeyyo, noo ˆvyeene abweeyya tʉve na mwiikalo mʉʉja. \v 16 Yeeye ahɨndʉla mwiikalo ʉra ˆwasaambʉka ʉkava ˆwabooha wa vaantʉ va nkolo ijo ivɨrɨ na Mʉlʉʉngʉ ko tweera \w mʉsaláaba\w*, na ʉra mwiikalo waavo wo kiikala ja kúri na nyaáu, ʉkʉʉlawa hara. \p \v 17 Yeeye Kirisitʉ ʉʉja akavariyʉla mwiikalo mʉʉja kwa vaantʉ sɨ ˆmʉrɨ Vayahúudi, nyuunyu ˆmʉjáa kʉlɨ na Mʉlʉʉngʉ na kei kwa Vayahúudi voovo ˆvajáa va lʉkolo lwa Mʉlʉʉngʉ. \v 18 Jeyyo, kwa njɨra yaachwe, suusu voosi, Vayahúudi na vaantʉ sɨ ˆvarɨ Vayahúudi, daha tʉrɨ kʉtamanya na kwa Taáta kwa njɨra ya \w Mʉtɨma|lemma="Mʉtɨma Mʉʉja"\w* waachwe. \p \v 19 Haaha nyuunyu vaantʉ sɨ ˆmʉrɨ Vayahúudi, sɨ mʉrɨ vayeni tʉkʉ. Nyuunyu nɨ vaantʉ va Mʉlʉʉngʉ, noo kʉsea, vaantʉ va ndʉʉ yaachwe. \v 20 Nyuunyu mwajeengwa mweeri ya mwaariryo ˆwavɨɨkwa nɨ \w vatumwi\w* na \w valáali na mʉtwe\w* va Ijʉva, ne Kirisitʉ Yéesu noo iwye ikʉʉlʉ ra kichurii ˆrakwaata nyuumba. \v 21 Kʉrɨ yeeye Kirisitʉ, nyuumba yoosi yakwaataniwa neeja na ɨndoojeengwa kʉva \w Kaaya Njija|lemma="Kaaya Njija ya Ijʉva"\w* kʉrɨ Mweenevyoosi. \v 22 Ko lʉmaniwa ne, baa nyuunyu nɨ jeengwa mwiise hamwɨ na vɨɨngɨ, mʉve haantʉ Mʉlʉʉngʉ ˆiíkalaa kwa njɨra ya Mʉtɨma waachwe. \c 3 \s1 Mʉrɨmo wa Paúli kwa Vaantʉ sɨ ˆVarɨ Vayahúudi \p \v 1 Sa jei, nɨɨnɨ Paúli ˆnachuungwa mʉnyololwii so vavariyʉrɨra \w Kirisitʉ\w* \w Yéesu\w* nyuunyu vaantʉ sɨ ˆmʉrɨ \w Vayahúudi\w*, noomʉloomba Mʉlʉʉngʉ. \v 2 Kɨkomi mwateera Mʉlʉʉngʉ aanvɨɨka nɨve mwiimiriri waachwe wo variyʉla nduwo yaachwe kwaanyu. \v 3 Mʉlʉʉngʉ aanyonekya kwa njɨra ya wiivariyuli, ɨhɨ fuumbo yaachwe ya keende kalɨ, ja ˆvyeene nalóngwɨɨre kʉvaandɨkɨra kwa ukufi.\x + \xo 3:3 \xo*\xt Laanga Vaeféeso 1:9-10.\xt*\x* \v 4 ˆMʉrɨ soma kɨra ˆnavaándɨkɨɨre, taanga mʉrɨ ˆvyeene namányire ɨyo fuumbo ya Kirisitʉ. \v 5 Fuumbo ɨyo sɨ yakʉnʉkʉlwa kwa vaantʉ va mbyaala ˆjalongoola tʉkʉ, ja ˆvyeene haaha fuumbo ɨhɨ yakʉnʉkʉlwa nɨ \w Mʉtɨma|lemma="Mʉtɨma Mʉʉja"\w* kwa \w vatumwi\w* vaaja na \w valáali na mʉtwe\w* va Ijʉva. \v 6 Fuumbo ɨhɨ, noo ɨhɨ, kwa njɨra ya \w Masáare Maaja\w*, vaantʉ sɨ ˆvarɨ Vayahúudi nɨ vapaari hamwɨ na Vayahúudi na vaava mʉvɨrɨ ʉmwɨ. Kei ko kʉndɨkaniwa na Kirisitʉ Yéesu, vahókeraa kwiichuunga kwa Mʉlʉʉngʉ kʉra ˆavaheera. \p \v 7 Mʉlʉʉngʉ kwa wʉʉya wa nduwo yaachwe, aansaawʉla ntʉmame mʉrɨmo wo variyʉla Masáare Maaja. Aampeera ayo, kwa ngururu jaachwe nkʉʉlʉ. \v 8 Baa neembe nɨɨnɨ ndɨrɨ muduudi kʉlookya vaantʉ voosi va Mʉlʉʉngʉ, Mʉlʉʉngʉ aampeera nduwo yo tʉmama mʉrɨmo ʉhʉ wo variyʉla kwa vaantʉ sɨ ˆvarɨ Vayahúudi, usúngaati ˆʉhwáalarya wa Kirisitʉ. \v 9 Kei nɨmʉwyɨɨre pusu kɨra mʉʉntʉ kimbiso ɨkɨ ˆchaviswa keende aho kalɨ nɨ Mʉlʉʉngʉ. Yeeye ʉʉmba viintʉ vyoosi. \v 10 Haaha kwa njɨra ya mpuka ya vaantʉ ˆvamuruma Yéesu, tooti joosi ja Mʉlʉʉngʉ jitaangwe kwa viimiriri voosi va kʉrɨ weerʉ ˆɨsoónekanaa. \v 11 Mʉlʉʉngʉ atʉmama isáare ɨrɨ ja ˆvyeene ajáa iimya neeja keende aho kalɨ, na kukiimikirirya kwa njɨra ya Kirisitʉ Yéesu Mweenevyoosi wiitʉ. \v 12 Haaha ko lʉmaniwa na Yéesu na kumuruma kwiitʉ, suusu tatɨɨte kwiitema ko fika mbere ya Mʉlʉʉngʉ baa woowa tʉkʉ. \v 13 Sa jeyyo, noovaloomba karɨ mʉsove mpɨɨma sa uturikiri ˆmweene nooturya sa nyuunyu tʉkʉ. Uturikiri ʉhʉ, woovaretera nyuunyu nkongojima kwa sikʉ ˆjisiina ʉhero. \s1 Kʉloomba kwa Paúli kwa Vaantʉ va Eféeso \p \v 14 Sa jei, noochwaama mbere ya Mʉlʉʉngʉ Taáta, \v 15 yeeye noo ufumo wa nkolo joosi jaachwe ja ʉko kurumwii na ja weerʉ. \v 16 Noomʉloomba avaheere ngururu ko tweera Mʉtɨma waachwe mitimii yaanyu kwa usúngaati wa nkongojima yaachwe, \v 17 sa Kirisitʉ iikale mitimii yaanyu kwa njɨra ya kumuruma kwaanyu. Aho, kweenda kwaachwe kʉvaheere ngururu yo kɨɨma neeja ja mʉtɨ ˆwabokerya miriri kamwɨ, na ja nyuumba ˆyajeengwa mwaarirywii wa kweenda. \v 18 Jeyyo, nyuunyu na vaantʉ voosi va Mʉlʉʉngʉ, mʉve na lʉvɨro lo taanga kweenda kwa Kirisitʉ ˆvyeene kwalɨɨha, kwawarɨha, kwɨɨngɨra naasii na ˆvyeene kwaambʉka na mweeri. \v 19 Aho, taanga mʉrɨ kweenda kwa Kirisitʉ, baa neembe sɨ tʉrɨ daha kʉkʉtaanga vyoovyovyoovyo. Aho, mukiimane kwa kɨra kɨɨntʉ, kwa ngururu ˆjifúmaa kwa Mʉlʉʉngʉ. \p \v 20 Adʉʉmbwe Mʉlʉʉngʉ, yeeye ˆarɨ na ngururu jo tʉmama kʉlookya vira ˆtalóombaa au baa kwiiririkana. Yeeye abwéeyyaa jei ko tweera ngururu ˆjitʉ́mamaa isii yiiswi. \v 21 Mʉlʉʉngʉ abweeyyiriwe nkongojima kʉrɨ mpuka ya vaantʉ ˆvamuruma Yéesu na kwa njɨra ya Kirisitʉ Yéesu, kwa mpɨɨndɨ joosi ˆjisiina ʉhero. Kɨkomi. \c 4 \s1 Vaantʉ ˆVamuruma Yéesu Vasaakwa Vave Kɨɨntʉ Kɨmwɨ \p \v 1 Haaha, nɨɨnɨ ˆnachuungwa so mʉtʉmamɨra Mweenevyoosi, noovakalaamya mwiikale mwiikalo ˆwoónekyaa kwaanɨrɨrwa kwaanyu. \v 2 Moosaakwa mʉndookiikiimya na ɨsɨ na mʉtʉʉle. Mʉndootuurya mɨtɨma na mʉndookiivereka nyuunyu kwa nyuunyu ko kiiyenda. \v 3 Manyiki kʉkwaata neeja kʉra kʉva kwaanyu kɨɨntʉ kɨmwɨ, kʉra ˆmwaheewa nɨ \w Mʉtɨma Mʉʉja\w*. Mʉndoobweeyya jeyyo kwa mwiikalo mʉʉja. \v 4 Kwatɨɨte mʉvɨrɨ ʉmwɨ na Mʉtɨma ʉmwɨ, ja ˆvyeene mwaanɨrɨrwa nɨ Mʉlʉʉngʉ mʉve na kwiilaangya kʉmwɨ. \v 5 Kei kwatɨɨte Mweenevyoosi ʉmwɨ, kumuruma kʉmwɨ, \w ʉbatíiso|lemma="Batisa"\w* ʉmwɨ, \v 6 na Mʉlʉʉngʉ ʉmwɨ. Yeeye nɨ Taáta wa voosi. Yeeye nɨ mweeri ya kɨra kɨɨntʉ arɨ, na kʉtweera kɨra kɨɨntʉ na kʉrɨ kɨra kɨɨntʉ. \p \v 7 Maa kaa, kɨra mʉʉntʉ ʉmwɨ ʉmwɨ kʉrɨ suusu, aheewa wʉʉya kwa kipíimo kwa kʉboohya ɨnda kwa \w Kirisitʉ\w*. \v 8 Noo ˆchooreka Masáare ˆYarɨ Mpeho yalʉʉsa, \q1 “Yeeye ˆakaambʉke na kurumwii, \q2 anyahɨra vaantʉ ˆvachuungwa, \q2 akavaheera vaantʉ vaachwe kɨlʉngʉlʉngʉ.”\x + \xo 4:8 \xo*\xt Laanga Sabúuri 68:18.\xt*\x* \m \v 9 Haaha isáare ɨrɨ “ˆakaambʉke na kurumwii,” nɨ che ralʉʉsa? Noo kʉsea, Kirisitʉ ajáa akiima na kʉrɨ weerʉ. \v 10 Yeeye ʉra ˆakiima na ɨsɨ, noo ˆaambʉka na mweerimweeri kʉlooka kurumu joosi. Abweeyya jeyyo, sa ameme weerʉ yoosi. \v 11 Yeeye noo avavɨɨka vamwɨ vave \w vatumwi\w*, vamwɨ vave \w valáali na mʉtwe\w*, vamwɨ vave vavariyuli \w Masáare Maaja\w*, vamwɨ vave valongooli na vakiindya va vaantʉ ˆvamuruma \w Yéesu\w*. \v 12 Mʉrɨmo wa avo voosi nɨ kuviimya neeja vaantʉ voosi va Mʉlʉʉngʉ, sa vatʉmame mʉrɨmo wo jeenga mʉvɨrɨ wa Kirisitʉ \v 13 fʉʉrʉ tʉve kɨɨntʉ kɨmwɨ kʉrɨ kuruma kwiitʉ na kʉmʉtaanga \w Mwaana wa Mʉlʉʉngʉ\w*. Tʉve takangaala, na tʉfɨkɨre kukiimana kwa Kirisitʉ mweeneevyo, \v 14 sa tʉdɨɨre kʉva ja vasinga ˆveene vatwáalwaa na kʉnʉ na kʉnʉ nɨ ukiindya ˆwiísimiresimire. Noo kʉsea, vakiindya va ʉloongo sɨ varɨ tʉkoovera kwa ʉkwaata na ʉweere waavo tʉkʉ. \v 15 Kɨrɨ vyoova jeyyo, suusu tʉkwaatye kɨkomi ko kiiyenda, sa tʉkʉle kwa kɨra kɨɨntʉ na tʉmʉfɨkɨre Kirisitʉ, yeeye ˆarɨ mʉtwe wa vaantʉ ˆvamuruma.\x + \xo 4:15 \xo*\xt Laanga Vaeféeso 1:22; 5:23.\xt*\x* \v 16 Kʉrɨ yeeye viintʉ vyoosi vya mʉvɨrɨ vyakʉndɨkwa, vyakwaata ko tweera makwáari. Aho, kwa nyambirirya yaachwe, mʉvɨrɨ woosi wakʉ́laa ko kiiyenda na kʉnʉ kɨra kɨɨntʉ cha mʉvɨrɨ chootʉmama mʉrɨmo waachwe. \s1 Mwiikalo Mufya kwa Kirisitʉ \p \v 17 Haaha, kwa wiimiriri wa Mweenevyoosi nɨ kʉvalairirya niise, karɨ mʉndookiikala ja vaantʉ sɨ ˆvamuruma Mʉlʉʉngʉ tʉkʉ. Avo viíkalaa ko tuuba mɨryʉʉngʉ yaavo ˆyasaambʉka. \v 18 Vaantʉ avo mɨryʉʉngʉ yaavo yɨɨngɨra kilwiirya na vakerwa kʉlɨ na nkaasʉ ya Mʉlʉʉngʉ, sa ʉkoókoyo waavo na so fafya mɨtɨma yaavo. \v 19 Vaantʉ avo vasiina soni tʉkʉ. Mɨrɨmo yaavo nɨ kʉyeenda ja kúri no tʉmama kɨra kosu. Ivyo noo viintʉ sɨ ˆviikínkimaa. \p \v 20 Maa kaa, nyuunyu sɨ mwiikiindya masáare ya Kirisitʉ jeyyo tʉkʉ. \v 21 Nyuunyu mwateera masáare yaachwe na mwakiindiwa kɨmáárɨ ˆkɨrɨ kʉrɨ Yéesu. \v 22 Mwakiindiwa kʉreka njɨra yaanyu mbɨ, na kʉʉreka wʉʉntʉ waanyu wa kalɨ. Wʉʉntʉ ʉwo, wasáambʉlwaa nɨ ʉláku waachwe ˆʉkóoveraa. \v 23 Kei mwiikiindya kʉvalandʉla mɨryʉʉngʉ yaanyu ɨve mifya. \v 24 Haaha, ivikiri wʉʉntʉ mufya ˆmweene wʉʉmbwa wiifwaane na Mʉlʉʉngʉ. Wʉʉntʉ ʉwo, wiifwaana ne kwa ʉwoloki wa kɨkomi, na wʉʉja ˆufúmaa kʉrɨ kɨmáárɨ. \p \v 25 Haaha mʉreke kʉlʉʉsa ʉloongo. Kɨra ʉmwɨ waanyu andoolʉʉsa kɨmáárɨ kwa mwiiwaachwe sa suusu voosi tʉrɨ viintʉ vya mʉvɨrɨ ʉmwɨ wa Kirisitʉ. \v 26 ˆMʉrɨ kalala, karɨ mʉrekere nkalari yaanyu ɨvabweeyye mʉtʉmame ʉvɨ tʉkʉ. Mwaasʉ karɨ ʉkʉtʉmɨre na mʉkaarɨ na nkalari tʉkʉ. \v 27 Karɨ mʉrɨheere Ikʉ́ʉ́lʉ ra \w Mirimʉ Mɨvɨ\w* nkalo tʉkʉ. \v 28 Ʉra ˆiívaa, areke kwiiva, atʉmame mʉrɨmo mʉʉja kwa mɨkono yaachwe sa ave na kɨɨntʉ cho vaheera vara ˆvakeehekerwa. \v 29 Karɨ mavɨ yafume kʉrɨ nyuunyu tʉkʉ, maa kaa, maaja vii yara ˆyarɨ vajeenga vɨɨngɨ kwa kɨra ˆvoosaaka sa yave kʉnáálo kwa vara ˆvooyateera. \v 30 Karɨ mʉndoomoonʼya ʉsʉʉngʉ Mʉtɨma Mʉʉja wa Mʉlʉʉngʉ tʉkʉ, yeeye noo ˆavavaa mʉtooso sa sikʉ ya \w ununuuli\w*.\x + \xo 4:30 \xo*\xt Laanga Vaeféeso 1:13.\xt*\x* \p \v 31 Haaha fweiti na kʉlɨ kʉhʉʉmba, nkalari, kʉkorera nkalari, kwiitoola, kʉlongowererya na kɨra ʉvɨ. \v 32 Mʉndookiilaanga, mʉboohye mɨtɨma na mʉve na mbavariri nyuunyu kwa nyuunyu. Mʉndookiisea yasírire kwa mbavariri ja ˆvyeene Mʉlʉʉngʉ avasea yasírire kwa njɨra ya Kirisitʉ. \c 5 \s1 Mwiikalo ˆWasaakwa kwa Vaantʉ ˆVamuruma Yéesu \p \v 1 Sa jeyyo, mutuubiriryi Mʉlʉʉngʉ sa nyuunyu mʉrɨ vaana vaachwe ˆaveenda mʉnʉmʉʉnʉ. \v 2 Mweende vaantʉ voosi mpɨɨndɨ joosi, ja ˆvyeene \w Kirisitʉ\w* atweenda, akiitoola sa suusu, akakwya ja \w mpóryo\w* ˆɨrɨ na irɨ́ɨ́ra ˆrabooha kwa Mʉlʉʉngʉ. \p \v 3 Maa kaa, masáare ya ʉhanguti, kosu yoyoosi na kʉdɨɨra kwiikinkima karɨ vindoolʉʉswa kʉrɨ nyuunyu tʉkʉ, sa viintʉ ivi sɨ vyasaakwa kwa vaantʉ va Mʉlʉʉngʉ tʉkʉ. \v 4 Kei karɨ mʉndoolʉʉsa masáare ya soni, masáare ya kɨkoókoyo na ya berereesi tʉkʉ, sa masáare ayo yavɨɨha kwa vaantʉ va Mʉlʉʉngʉ. Maa kaa, mʉndoomʉdʉʉmba Mʉlʉʉngʉ mpɨɨndɨ joosi.\x + \xo 5:4 \xo*\xt Laanga Vaeféeso 5:20; Vakolosáai 3:15, 17.\xt*\x* \v 5 Sa mwataanga kɨkomi viintʉ ivi, mʉhanguti, mʉʉntʉ ˆabwéeyyaa kosu, vaantʉ sɨ ˆviikínkimaa, noo kʉsea vaantʉ ˆviínamɨraa vidabalaíyo, vaantʉ ja avo, sɨ varɨ hokera \w Ʉtemi|lemma="Ʉtemi wa Mʉlʉʉngʉ"\w* wa Kirisitʉ na wa Mʉlʉʉngʉ vii kaa tʉkʉ.\x + \xo 5:5 \xo*\xt Laanga 1 Vakoríinto 6:9-10; Vagalatía 5:20-21; Vakolosáai 3:5.\xt*\x* \p \v 6 Viintʉ ja ivi noo vibwéeyyaa nkalari ya Mʉlʉʉngʉ ɨkorera kwa vara sɨ ˆvamʉtéeraa. Jeyyo karɨ mʉkooverwe na masáare matʉhʉ ya mʉʉntʉ yoyoosi tʉkʉ. \v 7 Karɨ mʉndoova hamwɨ na vaantʉ ˆvatʉ́mamaa ayo tʉkʉ. \v 8 Hara kalɨ, nyuunyu nɨ kilwiiryii mʉjáa. Maa kaa, haaha nyuunyu nɨ kɨweerʉ so lʉmaniwa na Mweenevyoosi. Mʉndookiikala ja vaana va kɨweerʉ. \v 9 Nɨ lʉʉsa niise jeyyo, sa kɨweerʉ charéetaa ndɨɨwa ˆjabooha, noo kʉsea, wʉʉja woosi, mwiikalo wa ʉwoloki na kɨmáárɨ. \v 10 Sa jeyyo, mʉndoosaakɨra yara ˆyamweéryaa mʉtɨma Mweenevyoosi. \v 11 Karɨ mʉndoosaangɨrɨra kʉtʉmama nteendo ja kilwiirya ˆjisiina kʉnáálo tʉkʉ, maa kaa, mʉndoopʉsʉla nteendo ijo kɨweerwii. \v 12 Kɨkomi nɨ soni baa kʉlʉʉsa nteendo jira ˆvatʉ́mamaa kimbiso vaantʉ sɨ ˆvamʉmányire Mʉlʉʉngʉ. \v 13 Maa kaa, koonɨ nteendo ijo joosi javíikirwe kʉrɨ kɨweerʉ, koonekana jiri pwaa, sa mʉrɨkwa jiri nɨ kɨweerʉ. \v 14 Sa kɨra kɨɨntʉ ˆchoónekanaa, chavíjaa kɨweerʉ. Noo ˆchooreka vyalʉʉswa, \q1 “Inʉka weewe ˆʉlaala, \q2 fʉfʉka fuma inkwyii, \q2 na Kirisitʉ kʉkʉmʉrɨka arɨ.”\f + \fr 5:14 \fr*\ft Masáare aya sɨ yafuma mʉhákwii wa kalɨ tʉkʉ. ˆVyeene vyoónekanaa masáare aya yafuma lwiimbwii lwa vaantʉ ˆvamuruma Yéesu. Ʉlo lwɨɨ́mbo lʉjáa lwatɨɨte masáare fuma haantʉ ˆhiísimiresimire ha Masáare ˆYarɨ Mpeho, baa ja, Isáaya 26:19 na 60:1.\ft*\f* \p \v 15 Sa jeyyo, haaha, mʉlaange neeja mwiikalo waanyu, karɨ mʉndookiikala ja vaantʉ ˆvasiina tooti tʉkʉ, kɨrɨ vyoova jeyyo, mʉndookiikala ja vaantʉ ˆvarɨ na tooti. \v 16 Kɨra mpɨɨndɨ mʉndootʉmamɨra kʉreeta kʉnáálo, sa mpɨɨndɨ iji nɨ mbɨ. \v 17 Sa jeyyo, karɨ mʉve vakoókoyo tʉkʉ, maa kaa, mʉndootaanga yara Mweenevyoosi ˆyoosaaka mʉndootʉmama. \v 18 Karɨ mʉndooreeva \w diváai\w* tʉkʉ, sa ʉreevi wasáambʉlaa mwiikalo wa mʉʉntʉ. Maa kaa, nyuunyu moosaakwa mʉmeme \w Mʉtɨma Mʉʉja\w*. \v 19 Jeyyo, mʉndoolʉʉsɨka nyuunyu kwa nyuunyu kwa sabúuri, chɨɨ́mbo na kɨlʉʉmba cha mutimii, kʉnʉ moomwɨɨmbɨra no mʉdʉʉmba Mweenevyoosi mitimii yaanyu. \v 20 Sikʉ joosi mʉndoomʉdʉʉmba Mʉlʉʉngʉ Taáta kwa kɨra kɨɨntʉ kwa irina ra Mweenevyoosi wiitʉ, \w Yéesu\w* Kirisitʉ. \v 21 Mʉndookiima na ɨsɨ kʉrɨ nyuunyu kwa nyuunyu sa moomʉnyemya Kirisitʉ. \s1 Vaki na Valʉme \p \v 22 Nyuunyu vaki, mwiikiimye na ɨsɨ kwa valʉme vaanyu ja ˆvyeene mwamʉnyémyaa Mweenevyoosi.\x + \xo 5:22 \xo*\xt Laanga Vakolosáai 3:18; 1 Peéteri 3:1.\xt*\x* \v 23 Sa mʉlʉme nɨ mʉtwe wa muki waachwe ja ˆvyeene Kirisitʉ arɨ mʉtwe wa mpuka ya vaantʉ ˆvamuruma, noo kʉsea mʉvɨrɨ waachwe, ne noo Mʉlamuriri waavo. \v 24 Ja ˆvyeene mpuka ya vaantʉ ˆvamuruma Yéesu viikiimya na ɨsɨ ya Kirisitʉ, baa nyuunyu vaki mwiikiimye na ɨsɨ ya valʉme vaanyu kwa kɨra kɨɨntʉ. \p \v 25 Naanyu valʉme, veendi vaki vaanyu ja ˆvyeene Kirisitʉ\x + \xo 5:25 \xo*\xt Laanga Vakolosáai 3:19.\xt*\x* ɨɨyenda mpuka ya vaantʉ ˆvamuruma, yeeye iitoola akakwya sa vaantʉ ˆvamuruma. \v 26 Abweeyya jeyyo, sa avabweeyye mʉve vaaja kʉnʉ yoovajirʉla ko vooyya kwa maaji isáarii raachwe.\x + \xo 5:26 \xo*\xt Laanga Tíito 3:5.\xt*\x* \v 27 Abweeyya jeyyo, sa yeeye iiretere mpuka ya vaantʉ ˆvamuruma ˆvarɨ na nkongojima, vasiina lʉkwaalo, baa kei vasiina mareka, baa rɨmwɨ ˆrɨrɨ ja ayo tʉkʉ. Kɨrɨ vyoova jeyyo, vave vaaja na sɨ ˆvangʼʉ́ʉrɨrwaa.\x + \xo 5:27 \xo*\xt Laanga 2 Vakoríinto 11:2.\xt*\x* \v 28 Viivyo, valʉme voosaakwa vaveende vaki vaavo ja ˆvyeene veenda mɨvɨrɨ yaavo. Ʉra ˆeenda muki waachwe, iiyenda yeemweene. \v 29 Kusiina mʉʉntʉ ˆʉʉsʉʉla mʉvɨrɨ waachwe mweeneevyo tʉkʉ, yeeye ʉʉhéeraa chóorya na ʉʉkwáataa neeja. Viivyo noo ˆvyeene Kirisitʉ abwéeyyaa kwa mpuka ya vaantʉ ˆvamuruma, \v 30 sa suusu tʉrɨ viintʉ vya mʉvɨrɨ waachwe. \v 31 Masáare ˆYarɨ Mpeho yalʉʉsa, “Sa jeyyo, mʉʉntʉ mʉlʉme avarékaa vala íyo na taáta waavo, akava kɨɨntʉ kɨmwɨ na muki waachwe, novo vavɨrɨ kʉva varɨ mʉvɨrɨ ʉmwɨ.”\x + \xo 5:31 \xo*\xt Laanga Ncholo 2:24.\xt*\x* \v 32 Masáare aya yatɨɨte fuumbo nkʉʉlʉ, maa kaa, nɨɨnɨ nɨ lʉʉsɨkɨra niise masáare ya Kirisitʉ na mpuka ya vaantʉ ˆvamuruma. \p \v 33 Maa kaa, baa nyuunyu nɨ kʉvawyɨɨra niise, kɨra mʉʉntʉ amweende muki waachwe ja ˆvyeene iiyenda, na muki karɨ areke kʉmʉnyemya mʉlʉme waachwe tʉkʉ. \c 6 \s1 Vaana na Vavyɨɨrɨ Vaavo \p \v 1 Naanyu vaana, mʉndoovateera vavyɨɨrɨ vaanyu kwa kʉra kʉva kɨɨntʉ kɨmwɨ na \w Yéesu\w* Mweenevyoosi, sa kʉbweeyya jeyyo nɨ ʉwoloki. \v 2 “Ʉndoovanyemya vala taáta na íyo waanyu.” Ʉhʉ, noo ʉlairiri wa ncholo ˆʉrɨ na kwiichuunga ˆkweene Mʉlʉʉngʉ asea, \v 3 “Sa jeyyo, turya ʉrɨ ntálarya na wiikale myaaka ˆɨrɨ foo kʉrɨ ɨhɨ weerʉ.”\x + \xo 6:3 \xo*\xt Laanga Ufumo 20:12; Nkʉmbʉkɨra ya Miiro 5:16.\xt*\x* \p \v 4 Naanyu vala taáta, karɨ mʉndoovasaakʉla vaana vaanyu tʉkʉ, kɨrɨ vyoova jeyyo, vareri ko vawolola mwiikalo waavo na kwa ukiindya wa Mweenevyoosi.\x + \xo 6:4 \xo*\xt Laanga Vakolosáai 3:21.\xt*\x* \s1 Vatʉ́mwa na Veenenyuumba Vaavo \p \v 5 Naanyu vatʉ́mwa, mʉve na matu kwa veenenyuumba vaanyu va kɨwʉʉntʉ kwa nyemi na ko tetema, kwa mʉtɨma woosi ja ˆvyeene mʉmʉtʉ́mamɨraa \w Kirisitʉ\w*. \v 6 Kʉndoobweeyyi jeyyo mpɨɨndɨ ˆvoovoona vii tʉkʉ, sa vavadʉʉmbɨrɨre, maa kaa, mʉndootʉmama jeyyo ja vatʉ́mwa va Kirisitʉ, mʉndoobweeyya jeyyo fuma mitimii ja ˆvyeene Mʉlʉʉngʉ asaaka. \v 7 Mʉndootʉmama kwa mʉtɨma woosi, ja moomʉtʉmɨkɨra Mweenevyoosi, na sɨ mʉʉntʉ tʉkʉ. \v 8 Kumbukiri, kɨra mʉʉntʉ ʉra ˆabwéeyyaa vyabooha, ave mʉtʉ́mwa au mʉʉntʉ ˆarɨ húuru, hokera arɨ kɨlʉngʉlʉngʉ chaachwe fuma kwa Mweenevyoosi.\x + \xo 6:8 \xo*\xt Laanga Vakolosáai 3:22-25.\xt*\x* \p \v 9 Na nyuunyu veenenyuumba, kwa njɨra yɨɨyo, mʉndoovabweeyyirya vyabooha vatʉ́mwa vaanyu, na karɨ mʉndoovavuumba tʉkʉ. Kumbukiri mwatɨɨte Mweenevyoosi ʉmwɨ, na nɨ yeeye ˆarɨ kurumwii, yeeye sɨ asínanalaa tʉkʉ.\x + \xo 6:9 \xo*\xt Laanga Vakolosáai 4:1.\xt*\x* \s1 Mata ya Mʉlʉʉngʉ \p \v 10 Kukiimikirirya, noosaaka mʉfafe na mʉhokere ngururu fuma kwa lʉvɨro lwa Mweenevyoosi. \v 11 Haaha, sumuli mata yoosi yo lwɨɨra nkoondo ˆmooheewa nɨ Mʉlʉʉngʉ, sa mʉdahe kʉkɨtɨra mɨryʉʉngʉ mɨvɨ ya Ikʉ́ʉ́lʉ ra \w Mirimʉ Mɨvɨ\w*. \v 12 Sa nkoondo yiitʉ sɨ yoolwa na vaantʉ tʉkʉ, maa kaa, nkoondo yiitʉ nɨ yoolwa na mirimʉ mɨvɨ, milwi nkoondo ya kʉrɨ weerʉ ˆɨsoónekanaa, ngururu na lʉvɨro lwa viimiriri va ɨhɨ weerʉ mbɨ. \v 13 Sa jeyyo, sumuli mata yoosi ˆmooheewa nɨ Mʉlʉʉngʉ sa mʉdahe kusiindana sikʉ mbɨ ˆɨrɨ kʉʉja. ˆMʉrɨ hʉmʉla kʉlwa, mwɨɨme neeja. \v 14 Jeyyo, imi neeja, na kɨkomi kɨve ja lʉkova ˆlwiimʉ́tɨrwaa hirii nɨ mulwi nkoondo, na ʉwoloki ʉve ja ngawo ˆyiivɨ́kɨrwaa nɨ mulwi nkoondo kɨpeembii sa ɨkɨtɨre miiwi. \v 15 Mpɨɨma yo variyʉla \w Masáare Maaja\w* ya mwiikalo mʉʉja ɨve majewii yaanyu. \v 16 Hamwɨ na ivyo, kumuruma Yéesu ɨve ngawo yaanyu, sa mʉdahe rimya miiwi ya mooto ya ʉra Mʉvɨ. \v 17 Kʉlamuririwa kʉve ja kofía ya chʉʉ́ma ya mulwi nkoondo ˆiivɨ́kɨraa mutwii, na isáare ra Mʉlʉʉngʉ mʉkwaatɨrɨre mʉkonwii ja nyaasʉka ˆmooheewa nɨ \w Mʉtɨma Mʉʉja\w*. \v 18 Mpɨɨndɨ joosi na kwa kɨra kʉloomba, mʉndooloomba Mʉlʉʉngʉ kwa ngururu ja Mʉtɨma Mʉʉja. Hamwɨ na ayo, mʉkeeshe mpɨɨndɨ joosi, kʉnʉ moovaloombera kwa uyimiriryi vaantʉ voosi va Mʉlʉʉngʉ.\fig Mata ˆyoolwɨɨra nkoondo|alt="solders armor" src="hk00194c.tif" size="col" copy="The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="6:11-18"\fig* \p \v 19 Mʉndookʉʉnoombera baa nɨɨnɨ sa kɨra ndɨrɨ chʉngʉla mʉlomo, mpeewe masáare yo lʉʉsa sa ndahe kʉvariyʉla fuumbo ya Masáare Maaja ko kiitema. \v 20 Nɨɨnɨ ndɨrɨ \w mutumwi|lemma="Vatumwi"\w* wa ayo Masáare Maaja na noo ˆchooreka ndɨrɨ mʉnyololwii. Jeyyo noomberi kwa Mʉlʉʉngʉ sa ndahe variyʉla ko kiitema ja ˆvyeene yasaakwa. \s1 Lʉmbɨ yo Kiimikirirya \p \v 21 Tíkiko mwaaniitʉ, na mʉtʉmami wo kiilaangiwa kwa kʉra kʉkʉndɨkaniwa na Mweenevyoosi, nɨɨnɨ namweenda maatʉkʉ vii. Yeeye vawyɨɨra arɨ kɨra kɨɨntʉ sa mʉtaange masáare yaanɨ na kɨra ˆnootʉmama haaha.\x + \xo 6:21 \xo*\xt Laanga Vakolosáai 4:7; 2 Timotéeo 4:12.\xt*\x* \v 22 Namutúmire na kʉrɨ nyuunyu sa isáare ɨrɨ, nyuunyu mʉtaange masáare yiiswi na avaheere mʉtɨma. \p \v 23 Vanaviitʉ, mwiikalo mʉʉja, kwiiyenda na kumuruma Yéesu, ˆkwafúmaa kwa Mʉlʉʉngʉ Taáta na kwa Yéesu Kirisitʉ Mweenevyoosi, kʉve na nyuunyu. \p \v 24 Nduwo ya Mʉlʉʉngʉ ɨve na vaantʉ voosi ˆvamweenda Mweenevyoosi wiitʉ Yéesu Kirisitʉ kwa kweenda sɨ ˆkusíraa.