\id 2CO - Rangi Translation Project
\ide UTF-8
\h 2 Vakoríinto
\rem Thomas Matthews
\toc2 2 Vakoríinto
\toc1 Barʉ́wa ya kavɨrɨ ya Paúli kwa Vakoríinto
\mt2 Barʉ́wa ya kavɨrɨ ya Paúli kwa
\mt1 Vakoríinto
\imt Mʉlongooryo
\ip Barʉ́wa ɨhɨ, yaandɨkwa nɨ Paúli mutumwi wa Yéesu Kirisitʉ (\xt 1:1\xt*). Ɨhɨ nɨ barʉ́wa ya kavɨrɨ kwa mpuka ya vaantʉ ˆvamuruma Yéesu va múuji wa Koríinto. Paúli noo aanda ɨhɨ mpuka ya vaantʉ ˆvamuruma Yéesu ʉko Koríinto (\xt Mɨrɨmo ya Vatumwi 18:1-18\xt*). ˆVyeene vyoónekanaa, barʉ́wa ɨhɨ yaandɨkwa kati ya myaaka ya 55-57 keende Kirisitʉ ˆavyaalwa. Kei, vyoónekanaa Paúli aandɨka barʉ́wa jɨɨngɨ kwa Vakoríinto (\xt 2:3-4\xt*), maa kaa, ijo barʉ́wa sɨ joónekanaa tʉkʉ. Paúli aandɨka barʉ́wa ɨhɨ, mpɨɨndɨ ˆajáa ʉko Makedonía.
\ip Barúwii ɨhɨ, Paúli alʉʉsa ˆcheene chabweeyya avalandʉle mʉryʉʉngʉ waachwe wo ko valaanga Vakoríinto ja ˆvyeene ajáa iimya neeja aho ncholo (\xt 1:15-17; 2:1-4\xt*). Kei, akiindya vaantʉ ˆvakʉndɨkaniwa na Kirisitʉ vʉʉmbwa ufya. Valʉmaniwa na Mʉlʉʉngʉ ko tweera Yéesu Kirisitʉ. Jeyyo vaantʉ avo, vatʉmwa nɨ Kirisitʉ vavalʉmanʼye vaantʉ na Mʉlʉʉngʉ (\xt 5:16-21\xt*).
\ip Kei, Paúli akiindya vaantʉ ˆvamuruma Yéesu va Koríinto, njɨra vasaakwa vatuube kʉrɨ kuruma kwaavo. Vandootoola ko boohya ɨnda. Lwa ncholo, vatoole nkaasʉ yaavo kwa Mweenevyoosi, maa de vavaambirirye vaantʉ ˆvamuruma Mʉlʉʉngʉ (\xt 8:1-8; 9:6-11\xt*). Kei, vareke ruma vatumwi va ʉloongo ˆveene vakiindyáa masáare ya ʉloongo. Ava viiváa vipeembe voovo noo vatumwi vakʉʉlʉ. Paúli alʉʉsa yeeye nɨ mutumwi wa kɨmáárɨ, na atɨɨte wiimiriri fuma kwa Yéesu Kirisitʉ (\xt 10:12-17; 11:5-15\xt*).
\ip Kukiimikirirya, Paúli avasea vayerenʼye mwiikalo waavo, sa ˆarɨ fika kwaavo adɨɨre kʉva mʉkarɨ kwa wiimiriri ˆarɨ nowo fuma kwa Kirisitʉ. Kɨrɨ vyoova jeyyo abweeyye kwiilaangya kwaavo kwɨɨme neeja (\xt 13:10\xt*).
\iot ˆVyeene Kɨtáabu ɨkɨ Chagavwa
\io1 Lʉmbɨ na kʉvafafya mɨtɨma vaantʉ ˆvamuruma Yéesu \ior 1:1–2:4\ior*
\io1 Kʉvasea yasírire vara ˆvaválandukire \ior 2:5-11\ior*
\io1 Kʉmʉtʉmamɨra kɨkomi Kirisitʉ \ior 2:12–6:2\ior*
\io1 Masáare mafafu na cheerʉ cha Paúli 6:3–7:16
\io1 Nduwo yo toola na kɨsaanga \ior 8:1–9:15\ior*
\io1 Paúli yoolʉʉsa mʉrɨmo waachwe \ior 10:1–11:33\ior*
\io1 Njori ja Paúli na mwiíwa ajáa nowo \ior 12:1-21\ior*
\io1 Paúli yoovalʉma kutu Vakoríinto na lʉmbɨ jo kiimikirirya \ior 13:1-14\ior*
\c 1
\s1 Lʉmbɨ
\p
\v 1 Barʉ́wa ɨhɨ, yafúmire kʉrɨ nɨɨnɨ Paúli na mwaaniitʉ Timotéeo. Nɨɨnɨ naanɨrɨrwa nɨ Mʉlʉʉngʉ kwa kʉsaaka kwaachwe, nɨve \w mutumwi|lemma="Vatumwi"\w* wa \w Kirisitʉ\w* \w Yéesu\w*. Nɨ kʉvaandɨkɨra tiise nyuunyu vaaniitʉ mpuka ya vaantʉ ˆmwamuruma Mʉlʉʉngʉ, ˆmʉrɨ múujii wa Koríinto na vaantʉ voosi va Mʉlʉʉngʉ ˆvarɨ ɨsɨ yoosi ya \w Akáaya\w*. 
\v 2 Nduwo na mwiikalo mʉʉja fuma kwa Mʉlʉʉngʉ Taáta wiitʉ, na kwa Yéesu Kirisitʉ Mweenevyoosi wiitʉ, jive na nyuunyu.
\s1 Kutuuriwa Mʉtɨma nɨ Mʉlʉʉngʉ
\p
\v 3 Adʉʉmbwe Mʉlʉʉngʉ, Taáta wa Mweenevyoosi wiitʉ, Yéesu Kirisitʉ. Yeeye nɨ Taáta wo laanga na riiso ra wʉʉja, kei nɨ Mʉlʉʉngʉ wo tutuurya mɨtɨma kʉrɨ yoosi. 
\v 4 Yeeye atutúuryaa mɨtɨma kʉrɨ uturikiri woosi, sa na suusu tʉvatuurye mɨtɨma vɨɨngɨ ˆvarɨ uturikirii ˆwiísimiresimire. Tʉvatuurye mɨtɨma, kwa kutuurya mɨtɨma ˆtaheewa nɨ Mʉlʉʉngʉ. 
\v 5 Sa ja ˆvyeene tootʉrɨkɨra mʉnʉmʉʉnʉ sa Kirisitʉ, noo ˆvyeene Mʉlʉʉngʉ arɨ tuuba kututuurya mʉtɨma, kwa njɨra ya Kirisitʉ. 
\v 6 Koonɨ tootʉrɨkɨra, nɨ tʉrɨkɨra tiise sa kutuuriwa kwaanyu mɨtɨma na sa ʉlamuriri waanyu. Na koonɨ suusu tootuuriwa mɨtɨma, nɨ sa tʉvatuurye nyuunyu mɨtɨma. Jeyyo, daha mʉrɨ yimirirya uturikiri ˆmweene baa suusu tootʉrɨkɨra. 
\v 7 Kei kwiilaangya kwiiswi kwaanyu kwakangaala, sa viintʉ ˆmootʉrɨkɨra hamwɨ na suusu, noo ˆvyeene mootuuriwa mɨtɨma hamwɨ na suusu.
\p
\v 8 Vanaviitʉ, toosaaka mʉtaange ˆvyeene tatʉrɨkɨra ʉko Ásia. Uturikiri ˆmweene taturya, ʉjáa watukindaɨrɨra mʉnʉmʉʉnʉ, baa kʉremeerwa kuyimirirya, tʉjáa twiisea kwya tʉrɨ. 
\v 9 Kɨkomi, mitimii yiiswi toonáa nɨ ja vaantʉ ˆvalámʉrɨɨrwe kʉʉlawa. Vyaava jeyyo, sa tʉreke kwiilaangya ngururu jiiswi, kɨrɨ vyoova jeyyo, tumwiilaangye Mʉlʉʉngʉ. Yeeye afʉ́fʉlaa vaantʉ ˆvaakwya. 
\v 10 Yeeye noo atʉlamurirya mpɨɨndɨ ˆtʉjáa twaséngerɨɨre kukwya, kei, kʉtʉlamurirya arɨ. Suusu tamwiiláangyaa yeeye, na yeeye kʉtʉlamurirya arɨ. 
\v 11 Nyuunyu mootwaambirirya ko tʉloombera kwa Mʉlʉʉngʉ. Aho, vaantʉ ˆvarɨ foo mʉdʉʉmba varɨ Mʉlʉʉngʉ kwa nduwo yaachwe kʉrɨ suusu ˆtooturya kwa kʉloomba kwa ˆvarɨ foo.
\s1 Paúli Yoolʉʉsa sa che sɨ arɨ Hɨndʉka na Koríinto
\p
\v 12 Haaha suusu tookiidʉʉmbɨrɨra sa ɨkɨ, mɨtɨma yiiswi sɨ yootʉtwaala na kɨloongii tʉkʉ, kɨrɨ vyoova jeyyo, yoolaɨra twiikala aha weerwii na katɨ na katɨ yaanyu kwa ʉwoloki na kwa mɨtɨma myeerʉ fuma kwa Mʉlʉʉngʉ. Sɨ tabweeyya jeyyo kwa tooti yiiswi tʉkʉ, maa kaa, kwa nduwo ya Mʉlʉʉngʉ. 
\v 13 Sa sɨ toovaandɨkɨra kɨɨntʉ chɨɨngɨ kʉlookya ɨkɨ ˆmoodaha soma no taanga tʉkʉ. Mpɨɨma yaanɨ nɨ sikʉ yaayo lo taanga mʉrɨ kɨkomi ˆcheene toolʉʉsa, 
\v 14 baa neembe mootaanga kiduudi ˆcheene toolʉʉsa haaha. Sikʉ Yéesu Mweenevyoosi ˆarɨ hɨndʉka, kiidʉʉmbɨrɨra mʉrɨ sa suusu ja ˆvyeene suusu tʉrɨ kiidʉʉmba sa nyuunyu.
\p
\v 15 Na sa viintʉ nɨjáa namányire kɨkomi kʉtaanga kwaanyu na kwiilaangya kwaanyu, noo ˆchooreka nɨjáa niimya neeja kʉʉja na meenyu ta, sa muturye kʉnáálo yo toona kavɨrɨ. 
\v 16 Kei nɨjáa nalamʉla tweera na meenyu mpɨɨndɨ ˆnootamanya na Makedonía, na kei mpɨɨndɨ ˆndɨrɨ hɨndʉka fuma Makedonía, aho, mʉʉmpeere nyambirirya yo tamanya na \w Yudéea|lemma="Vayahúudi"\w*. 
\v 17 Eri, ˆnkavalandʉle mɨryʉʉngʉ yaanɨ yo kʉʉja na meenyu, mukiisea navɨ́ɨre iwalaanga wʉʉ? Bakʉ mukiisea nalamʉla masáare yaanɨ kwa mɨryʉʉngʉ ya kɨwʉʉntʉ vii? Noo ˆchooreka noosea, “Hɨɨ” na kei nsee “Tʉkʉ” wʉʉ?
\p
\v 18 Maa kaa, ja ˆvyeene Mʉlʉʉngʉ nɨ wo kiilaangiwa, masáare yiiswi kʉrɨ nyuunyu sɨ “Hɨɨ” na “Tʉkʉ” tʉkʉ. 
\v 19 Sa Yéesu Kirisitʉ \w Mwaana wa Mʉlʉʉngʉ\w* ˆtavavariyʉrɨra masáare yaachwe, nɨɨnɨ, Siliváano na Timotéeo, sɨ “Hɨɨ” na “Tʉkʉ” tʉkʉ, maa kaa, kʉrɨ yeeye sikʉ joosi nɨ “Hɨɨ.” 
\v 20 Sa kwiichuunga koosi kwa Mʉlʉʉngʉ kwa Kirisitʉ, nɨ “Hɨɨ.” Ɨkɨ noo ˆchooreka ko kʉndɨkaniwa na Kirisitʉ Yéesu toosea “Kɨkomi,” kwa nkongojima ya Mʉlʉʉngʉ. 
\v 21 Mʉlʉʉngʉ noo ˆatʉhéeraa ngururu suusu na nyuunyu sa tʉdahe kwɨɨma neeja kʉrɨ Kirisitʉ. Yeeye noo ˆatʉhaka makuta, 
\v 22 na noo ˆatʉtala mʉtooso koonekya tʉrɨ vaachwe, na avɨɨka mitimii yiitʉ \w Mʉtɨma Mʉʉja\w*, sa ave cha mʉhʉ́ʉ́nda kwa yara ˆatʉlaha kʉtʉheera.\x + \xo 1:22 \xo*\xt Laanga 2 Vakoríinto 5:5; Vaeféeso 1:14.\xt*\x*
\p
\v 23 Haaha kɨɨntʉ ˆchabweeyya ndɨɨre hɨndʉka na Koríinto, nɨ sa viintʉ sɨ nasaakáa kʉvajuuwa kʉlookya, baa Mʉlʉʉngʉ nɨ shahíidi waanɨ. 
\v 24 Nɨɨnɨ sɨ noosea suusu tɨɨ́mɨrɨraa kumuruma kwaanyu Mʉlʉʉngʉ tʉkʉ. Suusu tatʉ́mamaa hamwɨ na nyuunyu sa cheerʉ chaanyu, sa nɨ kwa njɨra yo muruma Mʉlʉʉngʉ nyuunyu ˆmookɨɨma neeja.
\c 2
\p
\v 1 Sa jeyyo, nalamʉla mutimii waanɨ ndɨɨre kʉʉja na meenyu, sa ndɨɨre kʉvatamikya mɨtɨma yaanyu. 
\v 2 Koonɨ nɨɨnɨ nabwéeyyiirye nyuunyu mwiirye mɨtɨma, ani ˆarɨ kʉʉmbweeyya mbe na cheerʉ? Kɨkomi, nɨ nyuunyu vii ˆnaviíriirye mɨtɨma. 
\v 3 Noo ˆchooreka navaandɨkɨra ɨra barʉ́wa sa ˆndɨrɨ kʉʉja, ndɨɨre kiiriwa mʉtɨma nɨ vaantʉ vara ˆvasaakwa vaambweeyye mbe na cheerʉ. Namányire kɨkomi, koonɨ nɨɨnɨ navyeéndire baa nyuunyu voosi vyeenda mʉrɨ. 
\v 4 Navaandɨkɨra ɨra barʉ́wa kʉnʉ naviswɨ́ɨre na niíriirye mʉtɨma maatʉkʉ. Sɨ nasaakáa nɨvabweeyye muvisʉʉle tʉkʉ, kɨɨntʉ ˆnasaakáa nɨ kʉbweeyya mʉtaange viintʉ ˆnaveenda mʉnʉmʉʉnʉ.
\s1 Kʉmʉsea Yasírire Mʉʉntʉ ˆAtʉmama Ʉvɨ
\p
\v 5 Haaha koonɨ mʉʉntʉ abwéeyyiirye mwiiwaachwe avisʉʉle, ʉwo sɨ aantámikiirye nɨɨnɨ vii tʉkʉ, ʉwo avatámikiirye baa nyuunyu. Maa kaa, sɨ noosaaka mbe mʉkarɨ kʉlookererya tʉkʉ. 
\v 6 Irya ˆreene aturya fuma kwa ˆvarɨ foo vaanyu, ɨro ratoosha. 
\v 7 Haaha moosaakwa mʉmʉsee yasírire, na mumutuurye mʉtɨma mʉʉntʉ ʉwo sa adɨɨre visʉʉla, maa asove mpɨɨma. 
\v 8 Sa jeyyo, noovaloomba moonekye mwamweenda kɨkomi. 
\v 9 ˆCheene chabweeyya nɨvaandɨkɨre ɨra barʉ́wa, nɨ nasaakáa turya kɨkomi koonɨ mʉrɨ matu kwa yara yoosi ˆnavakiindya. 
\v 10 Koonɨ nyuunyu mwamʉséire mʉʉntʉ yasírire, baa nɨɨnɨ namʉséire yasírire. Na rɨra ˆnaséire rasírire, koonɨ kwaarɨ na roroosi ˆroosaakwa risire, nɨ sea niise rasírire mbere ya \w Kirisitʉ\w* sa kʉnáálo yaanyu. 
\v 11 Tʉndoobweeyya jeyyo, sa \w Irimʉ\w* rɨɨdɨɨre kutusiinda kwa ʉweere waachwe, sa tamányire ʉweere waachwe.
\s1 Paúli Múujii wa Turóoa
\p
\v 12 Haaha ˆnkafike múujii wa Turóoa so kweenerya \w Masáare Maaja\w* ya Kirisitʉ, nkashaana Ijʉva aanchʉ́ngʉrɨɨre mʉryaango. 
\v 13 Maa kaa, kʉnʉ mutimii waanɨ nkoololokera sa nashaana Tíito mwaaniitʉ asanafika tʉkʉ. Jeyyo, nkavasea nasúukiirye, maa nkatamanya na ɨsɨ ya Makedonía.
\s1 Kusiinda kwa Ngururu ya Kirisitʉ
\p
\v 14 Maa kaa, adʉʉmbwe Mʉlʉʉngʉ, yeeye ˆatʉlóngoolaa sikʉ joosi twiíchʉmɨrɨɨre kwa kusiinda kwa Kirisitʉ. Na yeeye ko tweera suusu yookaarya masáare ya Kirisitʉ kɨra haantʉ ja irɨ́ɨ́ra ˆraboohabooha ro mʉtaanga. 
\v 15 Sa suusu kwa Mʉlʉʉngʉ nɨ irɨ́ɨ́ra ˆrabooha ra Kirisitʉ, ˆrɨvafɨ́kɨraa vara ˆvoolamuririwa na vara ˆvoorɨmɨra. 
\v 16 Kwa vara ˆvoolamuririwa nɨ irɨ́ɨ́ra ˆrɨvahéeraa nkaasʉ. Maa kaa, kwa vara ˆvoorɨmɨra, nɨ unyuku ˆwavɨɨha ˆʉvaréteraa inkwya. Haaha nɨ ani ˆadáhaa tʉmama mʉrɨmo ʉwo? Kusiina tʉkʉ. 
\v 17 Suusu sɨ ja vaantʉ vɨɨngɨ ˆvarɨ foo ˆvavɨɨka isáare ra Mʉlʉʉngʉ ja kɨɨntʉ cho vaa iyoombe tʉkʉ. Maa kaa, ko kʉndɨkaniwa na Kirisitʉ, tookaarya isáare ra Mʉlʉʉngʉ kwa ʉwoloki woosi mbere ya Mʉlʉʉngʉ ja ˆvyeene atʉtʉma.
\c 3
\s1 Vatʉmami va Mʉháko Mufya
\p
\v 1 Eri, nɨ kaanda tiise kwiivaa vipeembe kei wʉʉ? Eri, nɨ saaka tiise barʉ́wa jaanyu jo tʉtaangya ja vaantʉ vɨɨngɨ viintʉ ˆvayéendaa na barʉ́wa ja ijo wʉʉ? 
\v 2 Nyuunyu noo barʉ́wa yiiswi ˆyaandɨkwa mitimii yiiswi. Barʉ́wa ɨhɨ yamányirwe na yasómwaa nɨ kɨra mʉʉntʉ. 
\v 3 Nyuunyu moónekyaa kɨweerwii mʉrɨ barʉ́wa fuma kwa \w Kirisitʉ\w* ˆyoónekyaa mʉrɨmo ˆtatʉmama kʉrɨ nyuunyu. Barʉ́wa ɨyo, sɨ yaandɨkwa kwa wíino tʉkʉ, kɨrɨ vyoova jeyyo, yaandɨkwa kwa \w Mʉtɨma wa Mʉlʉʉngʉ|lemma="Mʉtɨma Mʉʉja"\w*. Na yeeye nɨ nkaasʉ. Sɨ yaandɨkwa mawyii ˆyarɨ ʉpwáápwa tʉkʉ, maa kaa, yaandɨkwa mitimii ya vaantʉ.\x + \xo 3:3 \xo*\xt Laanga Ufumo 24:12; 31:18; Yeremía 31:33.\xt*\x*
\p
\v 4 Ɨkɨ noo kɨɨntʉ ˆtwiiláangyaa kɨkomi mbere ya Mʉlʉʉngʉ kwa njɨra ya Kirisitʉ. 
\v 5 Sɨ tookiisea tʉmama tiise chochoosi kwa ngururu jiiswi tʉkʉ, kɨrɨ vyoova jeyyo, ngururu jiiswi nɨ kwa Mʉlʉʉngʉ jifúmaa. 
\v 6 Yeeye noo atʉheera ngururu jo va vatʉmami va \w mʉháko\w* mufya.\x + \xo 3:6 \xo*\xt Laanga Yeremía 31:31-34.\xt*\x* Mʉháko ʉwo sɨ ja \w Miiro\w* ˆmyeene yaandɨkwa vii tʉkʉ, wafuma kwa Mʉtɨma Mʉʉja. Noo kʉsea, Miiro ˆyaandɨkwa yaréetaa inkwya, maa kaa, Mʉtɨma Mʉʉja aréetaa nkaasʉ.
\p
\v 7 Haaha Miiro ya Mʉ́sa ɨjáa yaandɨkwa mawyii ˆyarɨ ʉpwáápwa. Ɨyo Miiro ˆyareetáa inkwya, ɨjáa yʉʉja kwa nkongojima ya Mʉlʉʉngʉ fʉʉrʉ \w Viisiraéeli\w* vakasiindwa kʉmʉlaanga \w Mʉ́sa\w* kishwii, baa neembe ɨra nkongojima ya kʉkorera kwaachwe, ɨjáa nɨ kwa mpɨɨndɨ nduudi vii.\x + \xo 3:7 \xo*\xt Laanga Ufumo 34:29-30.\xt*\x* Koonɨ mʉrɨmo wa Miiro ɨyo wʉʉja kwa nkongojima ja ɨyo, 
\v 8 eri, mʉrɨmo wa Mʉtɨma Mʉʉja sɨ ʉrɨ kʉva wa nkongojima nkʉʉlʉ kʉlookya ɨyo tʉkʉ wʉʉ? 
\v 9 Koonɨ mʉrɨmo ʉwo ˆʉvabwéeyyaa vaantʉ vaheewe irya ʉrɨ na nkongojima jei, eri, mʉrɨmo ˆʉbwéeyyaa vaantʉ vave vawoloki sɨ ʉrɨ kʉva na nkongojima nkʉʉlʉ kʉlookya tʉkʉ wʉʉ? 
\v 10 Haaha nkongojima ya mʉháko wa kalɨ sɨ yiifwɨ́ɨne na nkongojima ya mʉháko mufya tʉkʉ, sa nkongojima ya mʉháko mufya nɨ nkʉ́ʉ́lʉ mʉnʉmʉʉnʉ kʉlookya. 
\v 11 Koonɨ kɨra ˆcharimáa vii kɨjáa na nkongojima, kɨra ˆkɨrɨ tuuba kʉva kɨmwaarɨ kʉva kɨrɨ na nkongojima nkʉʉlʉ kʉlookya.
\p
\v 12 Sa viintʉ tatɨɨte ʉko kwiilaangya, tatɨɨte kwiitema kʉkʉʉlʉ. 
\v 13 Suusu sɨ tʉrɨ ja Mʉ́sa tʉkʉ. Yeeye ajáa iitʉʉnɨkɨrɨra kisho chaachwe na kɨtambála, sa Viisiraéeli vadɨɨre koona viintʉ kʉlavalava kwaachwe ˆkwasiráa.\x + \xo 3:13 \xo*\xt Laanga Ufumo 34:33-35.\xt*\x* 
\v 14 Maa kaa, mɨryʉʉngʉ yaavo ɨjáa yachuungwa. Fʉʉrʉ haaha mpɨɨndɨ ˆvoosoma vitáabu vya mʉháko wa kalɨ, vakɨtɨrwa kʉtaanga kɨmáárɨ nɨ ɨkyo kɨtambála. Ɨkyo kɨtambála sɨ kɨnaseyyiwa tʉkʉ, sa chaséyyiwaa ko muruma Kirisitʉ vii. 
\v 15 Kɨmaarɨ fʉʉrʉ isikʉ, mpɨɨndɨ ˆvoosoma Miiro ya Mʉ́sa mɨtɨma yaavo yakʉnɨkɨrɨrwa nɨ kɨtambála, vandoosiindwa taanga. 
\v 16 Maa kaa, mʉʉntʉ yoyoosi ˆamurúmaa Mweenevyoosi, Mweenevyoosi aséyyaa ɨkyo kɨtambála. 
\v 17 Mweenevyoosi noo Mʉtɨma wa Mʉlʉʉngʉ. Na haantʉ ˆkʉrɨ na Mʉtɨma wa Mʉlʉʉngʉ, aho, hatɨɨte kwiiyanjaala. 
\v 18 Suusu voosi sɨ twiikʉ́nɨkɨrɨraa kɨtambála vishwii tʉkʉ, toónekyaa nkongojima ya Mweenevyoosi ja kɨóo viintʉ ˆchoónekyaa buuwo. Mweenevyoosi, yeeye noo Mʉtɨma, na yeeye noo ˆatʉválandʉlaa twiifwaane ne, tʉve na nkongojima yaachwe ˆyalookya na ˆyootuuba lookya.
\c 4
\s1 Suusu nɨ Saama ja Iroongo ˆjiri na Ngururu ya Mʉlʉʉngʉ
\p
\v 1 Jeyyo, suusu sɨ tookera mpɨɨma tʉkʉ, sa viintʉ Mʉlʉʉngʉ kwa kʉlaanga na riiso ra wʉʉja kwaachwe atʉheera mʉrɨmo ʉhʉ. 
\v 2 Suusu, tasiita tʉmama masáare ya kimbiso na ya soni, sɨ takóoveraa vaantʉ tʉkʉ, baa kei, sɨ tasáangyaa isáare ra Mʉlʉʉngʉ na ʉloongo tʉkʉ. Kɨrɨ vyoova jeyyo, suusu talʉ́ʉsaa kɨmáárɨ mbere ja vaantʉ, sa suusu sɨ tʉbwéeyyaa mɨtɨma ya vaantʉ ɨtwaalwe na kɨloongii mbere ya Mʉlʉʉngʉ tʉkʉ. 
\v 3 Koonɨ \w Masáare Maaja\w* ˆtʉváriyʉlaa yiivisa, kʉva yarɨ yiivisa kwa vara ˆvoorɨmɨra. 
\v 4 \w Irimʉ\w* ˆrɨrɨ mʉlʉʉngʉ wa ɨhɨ weerʉ, ravakʉnɨkɨrɨra mɨryʉʉngʉ yaavo vara sɨ ˆvamurúmaa \w Yéesu\w*, sa vadɨɨre kʉchoona kɨweerʉ cha Masáare Maaja ya nkongojima ya \w Kirisitʉ.\w* Yeeye atɨɨte buuwo ya Mʉlʉʉngʉ. 
\v 5 Suusu sɨ tookaarya masáare yiiswi tʉkʉ, maa kaa, tookaarya Yéesu Kirisitʉ nɨ Mweenevyoosi, na suusu tʉrɨ vatʉmami vaanyu sa Yéesu. 
\v 6 Sa Mʉlʉʉngʉ asea, “Kɨweerʉ kɨmʉrɨke kilwiirya,”\x + \xo 4:6 \xo*\xt Laanga Ncholo 1:3.\xt*\x* yeeye amʉ́rɨkaa mɨtɨma yiitʉ, na atʉbwéeyyaa kʉtaanga kɨweerʉ cha ʉmanyi wa nkongojima yaachwe ˆɨkóreraa kishwii cha Kirisitʉ.
\p
\v 7 Suusu nɨ ja saama ja iroongo vii, taheewa Masáare Maaja saamii iji ja máari ya kɨkomi ˆɨrɨ mberii, sa ɨtaangɨkane ngururu ɨhɨ nkʉʉlʉ yo tʉmama mʉrɨmo ʉwo, sɨ yiiswi tʉkʉ, yafúmaa kwa Mʉlʉʉngʉ. 
\v 8 Suusu tarɨɨngɨrɨrwa nɨ uturikiri ˆwiísimiresimire, maa kaa, sɨ toomalwa tʉkʉ. ˆKarɨ foo sɨ tʉmányire cho tʉmama tʉkʉ, maa kaa, sɨ tookera mpɨɨma tʉkʉ. 
\v 9 Tootʉrɨkɨra, maa kaa, Mʉlʉʉngʉ sɨ yootʉreka tʉkʉ. Toochuriwa ɨsɨ, maa kaa, sɨ tookwya tʉkʉ. 
\v 10 Sikʉ joosi tavérekaa inkwya ya Yéesu mivirii yiiswi, sa nkaasʉ ya Yéesu noyo yiiyoonekye mivirii yiiswi. 
\v 11 Noo kʉsea, suusu ˆtʉrɨ nkaasʉ, mpɨɨndɨ joosi tʉrɨ nemwiinemwii ya inkwya sa Yéesu, sa nkaasʉ ya Yéesu yoonekane kʉrɨ mɨvɨrɨ yiiswi ˆikwyíjaa. 
\v 12 Jeyyo, suusu tʉrɨ nemwiinemwii ya inkwya, maa kaa, nyuunyu mooturya nkaasʉ.
\p
\v 13 Masáare ˆYarɨ Mpeho yasea, “Naruma, jeyyo noolʉʉsa.”\x + \xo 4:13 \xo*\xt Laanga Sabúuri 116:10.\xt*\x* Suusu naasu kwa kuruma kʉkʉra toolʉʉsa, 
\v 14 sa tootaanga Mʉlʉʉngʉ amʉfʉfʉla Mweenevyoosi Yéesu. Yeeye tʉfʉfʉla arɨ baa suusu hamwɨ na Yéesu. Yeeye tʉreeta arɨ suusu hamwɨ na nyuunyu mbere yaachwe. 
\v 15 Haaha suusu toohokera uturikiri ʉhʉ woosi, sa nyuunyu, sa nduwo ya Mʉlʉʉngʉ ɨvafɨkɨre vaantʉ ˆvarɨ foo na vamʉdʉʉmbe Mʉlʉʉngʉ mʉnʉmʉʉnʉ. Jeyyo, Mʉlʉʉngʉ abweeyyiriwe nkongojima baa kʉlookya.
\s1 Kwiikala ko Kwiilaangya
\p
\v 16 Jeyyo, sɨ tookera mpɨɨma tʉkʉ. Baa neembe mɨvɨrɨ yiiswi kwa weerwii yoosakahala, maa kaa, isii yiiswi Mʉlʉʉngʉ yootʉʉmba ufya sikʉ joosi. 
\v 17 Nɨ lʉʉsa niise jeyyo, sa uturikiri wiiswi waangʉha, kei nɨ wa mpɨɨndɨ nduudi vii. Uturikiri ʉwo, wootwiimirya neeja nkongojima nkʉʉlʉ kʉlookya ya sikʉ ˆjisiina ʉhero. Nkongojima ɨyo, isiina cho fwaanirirya tʉkʉ. 
\v 18 Jeyyo, sɨ taláangaa viintʉ ˆvyoónekanaa tʉkʉ, kɨrɨ vyoova jeyyo, taláangaa viintʉ sɨ ˆvyoónekanaa. Vira ˆvyoónekanaa nɨ vya mpɨɨndɨ nduudi vii, maa kaa, vira sɨ ˆvyoónekanaa nɨ vya sikʉ ˆjisiina ʉhero.
\c 5
\s1 Mwiikalo Wiitʉ Kurumwii
\p
\v 1 Suusu tavimányire vivaanda kʉʉntʉ ˆtwiíkalaa aha weerwii, noo kʉsea mɨvɨrɨ yiitʉ, koonɨ yasáambukire, suusu tatɨɨte nyuumba yɨɨngɨ fuma kwa Mʉlʉʉngʉ noo kʉsea mɨvɨrɨ mifya. Nyuumba ijo ifya, nɨ ja sikʉ ˆjisiina ʉhero, sa sɨ jajéengwaa kwa mɨkono ya vaantʉ tʉkʉ. 
\v 2 Kʉrɨ ɨhɨ weerʉ toorɨra kwa ʉsʉʉngʉ, tatɨɨte mpɨɨma maatʉkʉ yo vɨkɨrwa ɨngo ja mɨvɨrɨ mifya, noo kʉsea, kiikalwii chiitʉ cha kurumwii. 
\v 3 Sa tʉrɨ hʉmʉla vɨkɨrwa mɨvɨrɨ ɨyo mifya, sɨ tʉrɨ koonekana nɨ na tʉhʉ tʉrɨ tʉkʉ. 
\v 4 Mpɨɨndɨ ˆtʉkaarɨ tookiikala vivaandii vya aha weerwii, toorɨra kwa ʉsʉʉngʉ, sa tooremeerwa nɨ ˆyarɨ foo. Sɨ toosea, toosaaka fumiwa mʉvɨrɨ ʉhʉ ˆukwíjaa tʉkʉ. Kɨrɨ vyoova jeyyo, toosaaka tʉvɨkɨrwe kiikalwii chiitʉ cha kurumwii, sa mʉvɨrɨ ʉhʉ ˆukwíjaa ʉmeriwe nɨ mʉvɨrɨ sɨ ˆukwíjaa. 
\v 5 Mʉlʉʉngʉ noo atwiimirya neeja ɨyo mɨvɨrɨ mifya, atʉheera \w Mʉtɨma|lemma="Mʉtɨma Mʉʉja"\w* waachwe, sa ave chamʉhʉ́ʉ́nda chiitʉ.
\p
\v 6 Sa jeyyo, sikʉ joosi tatɨɨte kwiilaangya kɨkomi, kei tamányire, mpɨɨndɨ ˆtʉkaarɨ tʉrɨ muvirii ʉhʉ, nɨ kʉlɨ tʉrɨ na Ijʉva. 
\v 7 Kwiikala kwiiswi nɨ kwa njɨra ya kuruma na sɨ kwa vira ˆvyoónekanaa tʉkʉ. 
\v 8 Kɨkomi, tatɨɨte kwiilaangya na kei tookoona nɨ pwee kʉʉreka ʉhʉ mʉvɨrɨ, sa tʉtamanye noo kiikala na Mweenevyoosi. 
\v 9 Sa jeyyo, koonɨ tʉrɨ muvirii ʉhʉ, au sɨ tʉrɨ aha, kɨɨntʉ kɨkʉʉlʉ nɨ kʉmʉbweeyya Mweenevyoosi ave na cheerʉ. 
\v 10 Suusu voosi kɨɨma tʉrɨ mbere ya ichuumbi ro lamʉrɨra ra \w Kirisitʉ\w*, sa kɨra ʉmwɨ wiitʉ arɨhwe kɨra ˆcheene atʉmama mpɨɨndɨ ˆajáa muvirii waachwe, ɨve nɨ maaja au mavɨ.
\s1 Talʉmaniwa na Mʉlʉʉngʉ kwa Njɨra ya Kirisitʉ
\p
\v 11 Haaha tamányire, tasaakwa tʉndoomʉnyemya Mweenevyoosi. Jeyyo, toomanyɨka kʉvawyɨɨra vaantʉ vandoomuruma. Mʉlʉʉngʉ atʉmányire ˆvyeene tʉrɨ, na nɨ kiilaangya niise baa nyuunyu mɨtɨma yaanyu sɨ yoovatwaala na kɨloongii ˆvyeene tʉrɨ tʉkʉ. 
\v 12 Sɨ toosaaka kwiidʉʉmbɨrɨra kei kʉrɨ nyuunyu tʉkʉ, maa kaa, toosaaka kʉvaheera nkalo yo kwiidʉʉmbɨrɨra sa suusu. Kwa njɨra ɨyo, kʉva mʉrɨ na masáare yo vawyɨɨra vara ˆviidʉ́ʉmbɨrɨraa mbere ja vaantʉ, kwa viintʉ ˆvyoónekanaa na sɨ kwa ˆviri mitimii tʉkʉ. 
\v 13 Koonɨ tookoonekana tʉrɨ vasari, nɨ jeyyo tʉrɨ sa Mʉlʉʉngʉ, na koonɨ tookoonekana tatɨɨte mɨryʉʉngʉ, nɨ jeyyo tʉrɨ sa nyuunyu. 
\v 14 Kweenda kwa Kirisitʉ noo kootʉlongoola suusu, sa taruma mʉʉntʉ ʉmwɨ aakwya sa vaantʉ voosi, sa jeyyo voosi vaakwya. 
\v 15 Yeeye aakwya sa vaantʉ voosi, sa vaantʉ vareke kiikala sa voovo veeneevyo, maa kaa, viikale sa ʉra ˆaakwya sa voovo na ˆafʉfʉka sa voovo.
\p
\v 16 Kwaandɨra haaha sɨ tooyerenʼya mʉʉntʉ kɨwʉʉntʉ tʉkʉ. Baa neembe hara kalɨ tamʉyerenʼyáa Kirisitʉ kɨwʉʉntʉ, haaha sɨ tamoónaa jeyyo kei tʉkʉ. 
\v 17 Sa mʉʉntʉ yoyoosi ʉra ˆaava kɨɨntʉ kɨmwɨ na Kirisitʉ, aava wʉʉmbo mufya,\x + \xo 5:17 \xo*\xt Laanga Vagalatía 6:15.\xt*\x* ya kalɨ yalooka, laanga, mwiikalo mufya waándire. 
\v 18 Aya yoosi yafuma kwa Mʉlʉʉngʉ, yeeye amʉtʉma Kirisitʉ atʉlʉmanʼye na yeeye.\x + \xo 5:18 \xo*\xt Laanga Varúumi 5:10.\xt*\x* Na suusu atʉheera mʉrɨmo wo valʉmanʼya vaantʉ na yeeye. 
\v 19 Noo kʉsea, Mʉlʉʉngʉ ʉʉlʉmanʼya weerʉ na yeeye mweeneevyo kwa njɨra ya Kirisitʉ, baa vala ʉvɨ wa vaantʉ tʉkʉ. Kei Mʉlʉʉngʉ atʉkwaatya isáare ro lʉmaniwa na Mʉlʉʉngʉ. 
\v 20 Haaha suusu tatʉmwa nɨ Kirisitʉ kʉtʉmama mʉrɨmo waachwe, na ko tweera suusu, Mʉlʉʉngʉ yookiilomboola mʉlʉmaniwe ne. Na noo ˆchooreka tookiilomboola kwa masáare ya Kirisitʉ, mʉlʉmaniwe na Mʉlʉʉngʉ. 
\v 21 Mʉlʉʉngʉ amʉbweeyya Kirisitʉ yeeye ˆasiina ʉvɨ, ave ʉvɨ sa suusu, sa ˆtʉrɨ kʉva kɨɨntʉ kɨmwɨ na Kirisitʉ, tʉvalwe vawoloki va Mʉlʉʉngʉ.
\c 6
\p
\v 1 Haaha sa viintʉ tʉrɨ vatʉmami hamwɨ na Mʉlʉʉngʉ, toovakalaamya ijo nduwo tahokera fuma kwa Mʉlʉʉngʉ karɨ mʉrekere jirɨmɨre bweete tʉkʉ. 
\v 2 Sa Mʉlʉʉngʉ asea Masáarii ˆYarɨ Mpeho,
\q1 “Mpɨɨndɨ yaanɨ ˆniiruma, nakʉteerera,
\q1 sikʉ ya ʉlamuriri, nakwaambirirya.”\x + \xo 6:2 \xo*\xt Laanga Isáaya 49:8.\xt*\x*
\m Teera, mpɨɨndɨ ˆyarʉmɨka noo ɨhɨ, isikʉ, noo sikʉ yo lamuririwa.
\s1 Uturikiri wa Paúli
\p
\v 3 Sɨ toobweeyya kɨɨntʉ chochoosi ˆkɨrɨ vabweeyya mwiikunguvale tʉkʉ, sa mʉrɨmo wiiswi karɨ jɨ ʉlʉʉswe vyavɨɨha tʉkʉ. 
\v 4 Kɨrɨ vyoova jeyyo, kwa kɨra njɨra, taláɨraa suusu tʉrɨ vatʉmami va kɨmáárɨ va Mʉlʉʉngʉ. Toónekyaa ayo, kwa uyimiriryi mʉkʉʉlʉ mpɨɨndɨ ja uturikiri, ujuuwiki na ʉkangaaru. 
\v 5 Kei, suusu tavawa, tachuungwa mɨnyololwii, tasekererwa nɨ mpuka ja vaantʉ, tatʉ́mamaa mɨrɨmo ˆyafafa, tasóvaa tʉlo, baa kei, tasóvaa chóorya. 
\v 6 Suusu nɨ vatʉmami vaaja va Mʉlʉʉngʉ kwa ʉwoloki, ʉmanyi, kutuurya mɨtɨma, kʉboohya ɨnda kwa njɨra yo longoolwa nɨ \w Mʉtɨma Mʉʉja\w* na kweenda kwa kɨmáárɨ. 
\v 7 Kei suusu, nɨ vatʉmami kwa njɨra yo variyʉla isáare ra kɨmáárɨ. Ayo, tayatʉ́mamaa kwa ngururu ja Mʉlʉʉngʉ. Ʉwoloki noo mata yiiswi mʉkonwii wa kʉlʉme na wa kʉmooso. 
\v 8 Suusu twɨɨma neeja kʉnyemiwa na kʉchwɨɨwa matɨ, kʉdʉʉmbɨrɨrwa na kʉlʉʉswa vyavɨɨha. Taséwaa tʉrɨ vakwaata, kʉmba talʉ́ʉsaa kɨmáárɨ. 
\v 9 Toónekaa ja sɨ tataangɨkana, kʉmba tataangɨkana. Toónekaa ja tookwya, kʉmba nɨ nkaasʉ tʉrɨ. Taváwaa maatʉkʉ, maa kaa, sɨ tʉʉ́lawaa tʉkʉ. 
\v 10 Toónekanaa ja tʉrɨ na ʉsʉʉngʉ, maa kaa, mpɨɨndɨ joosi tʉrɨ na cheerʉ. Toónekanaa tʉrɨ vakɨva, maa kaa, ˆvarɨ foo tavaheera usúngaati, toónekanaa tusiina chochoosi tʉkʉ, maa kaa, tatɨɨte viintʉ vyoosi.
\p
\v 11 Nyuunyu Vakoríinto, talʉʉsɨka na nyuunyu baa visa chochoosi tʉkʉ, na talʉʉsɨka na nyuunyu kwa kweenda kʉkʉʉlʉ. 
\v 12 Suusu sɨ tʉnakɨtɨra kweenda kwiiswi kʉrɨ nyuunyu tʉkʉ, maa kaa, nyuunyu mwakɨtɨra kweenda kwaanyu kʉrɨ suusu. 
\v 13 Haaha, nɨ lʉʉsɨka niise na nyuunyu ja noolʉʉsɨka na vaana vaanɨ, mʉve na kweenda kʉkʉʉlʉ kʉrɨ suusu, ja ˆvyeene suusu taveenda nyuunyu.
\s1 Kʉsaangya Muhini na Vaantʉ sɨ ˆVarúmaa
\p
\v 14 Karɨ mʉsáangyaa muhini na vaantʉ sɨ ˆvamurúmaa \w Yéesu\w* tʉkʉ. Eri, ʉwoloki na kuwuna miiro ifaanaa vikava hamwɨ wʉʉ? Eri, kɨweerʉ na kilwiirya nɨ kɨɨntʉ kɨmwɨ viri kwa kɨrɨkwɨ? 
\v 15 Eri, \w Kirisitʉ\w* avɨɨka mʉháko wowoosi na \w Irimʉ\w* wʉʉ? Joolɨ mʉʉntʉ ˆamurúmaa Yéesu arɨ tamanyanʼya na mʉʉntʉ sɨ ˆamurúmaa? 
\v 16 Joolɨ \w Kaaya Njija|lemma="Kaaya Njija ya Ijʉva"\w* ya Mʉlʉʉngʉ ɨrɨ kʉva hamwɨ na vidabalaíyo? Suusu nɨ Kaaya Njija ya Mʉlʉʉngʉ. Kei arɨ nkaasʉ! Ja ˆvyeene Mʉlʉʉngʉ mweeneevyo alʉʉsa,
\q1 “Kiikalanʼya ndɨrɨ novo,
\q2 na yeendanʼya ndɨrɨ novo.
\q1 Kʉva ndɨrɨ Mʉlʉʉngʉ waavo,
\q2 novo kʉva varɨ vaantʉ vaanɨ.”\x + \xo 6:16 \xo*\xt Laanga Valáawi 26:12; Yeremía 32:38; Esekiéeli 37:27.\xt*\x*
\m
\v 17 Sa jeyyo, \nd Ijʉva\nd* aséire,
\q1 “Fumi katɨkatɨ yaavo,
\q2 mwiikere lʉkova novo.
\q1 Karɨ mʉkwaate kɨɨntʉ chochoosi ˆkɨrɨ na \w njeo\w* tʉkʉ,
\q2 aho, nɨɨnɨ vahokera ndɨrɨ.”\x + \xo 6:17 \xo*\xt Laanga Isáaya 52:11; Esekiéeli 20:34, 41.\xt*\x*
\q1
\v 18 “Kʉva ndɨrɨ Taáta waanyu,
\q2 na nyuunyu kʉva mʉrɨ vaana vaanɨ va kɨɨntʉ kɨlʉme na va kɨɨntʉ kiki.
\m \nd Ijʉva\nd* Mʉlʉʉngʉ Mweenengururu alúusire.”\x + \xo 6:18 \xo*\xt Laanga 2 Samwéeli 7:14; 1 Masáare ya Mpɨɨndɨ 17:13.\xt*\x*
\c 7
\nb
\v 1 Vanaviitʉ naveenda. Sa viintʉ Mʉlʉʉngʉ iichuunga kʉtʉheera ayo yoosi, twiijirʉle fuma kʉrɨ kɨɨntʉ chochoosi ˆkɨtʉbwéeyyaa tʉve na \w njeo\w* mivirii na mitimii. Tʉve vaaja kwa njɨra yo mʉnyemya Mʉlʉʉngʉ.
\s1 Cheerʉ cha Paúli
\p
\v 2 Tʉheeri nkalo mitimii yaanyu. Suusu, sɨ tʉnamʉkosera au kʉmʉsaambʉla mʉʉntʉ yoyoosi tʉkʉ, baa kei, sɨ tʉnakwaata matu mʉʉntʉ yoyoosi tʉkʉ. 
\v 3 Sɨ noolʉʉsa masáare aya sa ndʉʉse irya kʉrɨ nyuunyu tʉkʉ. Nɨɨnɨ nahʉ́mwɨɨre kʉvawyɨɨra, nyuunyu mʉmwaarɨ mitimii yiiswi, baa koonɨ nɨ kʉva nkaasʉ au kukwya, nɨ hamwɨ tʉrɨ. 
\v 4 Nɨɨnɨ niitema kʉrɨ nyuunyu maatʉkʉ vii, na ˆkarɨ foo niidʉ́ʉmbɨrɨraa sa nyuunyu. Mwaampɨ́ɨre mʉtɨma mʉnʉmʉʉnʉ, baa neembe tootʉrɨkɨra kwa ˆyarɨ foo, mwaambwéeyyiirye nɨve na cheerʉ kɨkʉʉlʉ.
\p
\v 5 ˆTʉkafike Makedonía, mɨvɨrɨ yiiswi yasiindwa hʉmʉlʉka, sa tʉjáa tatɨɨte uturikiri fuma kɨra ivaru. Weerwii kʉjáa kwatɨɨte nkoondo, na isii yiiswi tʉjáa tatɨɨte woowa. 
\v 6 Maa kaa, Mʉlʉʉngʉ avatúuryaa mɨtɨma vara ˆvarɨ na ʉsʉʉngʉ mitimii. Yeeye atʉheera mʉtɨma kwa kʉʉja kwa Tíito. 
\v 7 Sɨ so kʉʉja kwa Tíito vii tʉkʉ, maa kaa, sa viintʉ mwamʉheera mʉtɨma. Atuwyɨɨra ˆvyeene mwaankʉmbʉka na ˆvyeene mooviisʉʉla no jʉʉwɨka sa nɨɨnɨ. Ayo, yaambwéeyyirye nɨvyeende maatʉkʉ vii.
\p
\v 8 Baa neembe barʉ́wa yaanɨ yavoonʼya ʉsʉʉngʉ, nɨɨnɨ sɨ nookiivairya mbiri sa kɨra ˆnaandɨka tʉkʉ. Baa neembe niivairya mbiri, sa noona barʉ́wa ɨyo yavoonʼya ʉsʉʉngʉ, baa jeyyo nɨ kwa mpɨɨndɨ nduudi vii ɨjáa. 
\v 9 Maa kaa, haaha natɨɨte cheerʉ, sɨ sa viintʉ moona ʉsʉʉngʉ tʉkʉ, maa kaa, natɨɨte cheerʉ sa ʉsʉʉngʉ waanyu wavabweeyya \w mʉvalandʉke|lemma="Valandʉka"\w* fuma uvii waanyu. Moonɨwa ʉsʉʉngʉ ja ˆvyeene Mʉlʉʉngʉ asaakáa. Sa jeyyo, suusu sɨ tavatamikya kwa njɨra yoyoosi tʉkʉ. 
\v 10 Ʉsʉʉngʉ Mʉlʉʉngʉ ˆasáakaa tuturye, nɨ ʉra ˆʉtʉbwéeyyaa tʉmʉvalandʉkɨre. Kʉvalandʉka ʉko, noo kʉréetaa ʉlamuriri. Kuvisʉʉla kʉrɨ jeyyo, sɨ kwabwéeyyaa mwiivairye mbiri tʉkʉ. Maa kaa, ʉsʉʉngʉ ˆʉréetwaa nɨ masáare ya weerʉ, waréetaa inkwya. 
\v 11 Laangi ˆvyeene ʉhʉ ʉsʉʉngʉ wa kɨmʉlʉʉngʉ wareeta kʉnáálo kʉrɨ nyuunyu. Ʉsʉʉngʉ ʉwo wavabweeyya mʉve na mpɨɨma yo tʉmama viintʉ ˆvyabooha, na mʉve na mpɨ́rɨ jo lʉʉsa yara ˆmootʉmama nɨ ˆyabooha. Kei, ʉsʉʉngʉ ʉwo, wavabweeyya mʉʉsʉʉle ʉvɨ, mʉmoofe Mʉlʉʉngʉ, mʉve na mpɨɨma yo kʉʉnyona, mʉndoomanyɨka na moone ʉra ˆahonʼya ahokera marɨho yaachwe. Nyuunyu mwaláɨɨre kwa kɨra njɨra nɨ ʉteréere mʉrɨ kʉrɨ ɨrɨ isáare.
\p
\v 12 Jeyyo, baa neembe naandɨka barʉ́wa ɨra, sɨ naandɨka sa ʉra ˆatʉmama ʉvɨ na sa ʉra ˆatʉmamɨrwa ʉvɨ tʉkʉ. Kɨrɨ vyoova jeyyo, naandɨka sa nyuunyu veeneevyo moone mbere ya Mʉlʉʉngʉ ˆvyeene mʉmányɨkaa kʉtwaambirirya. 
\v 13 Sa jeyyo, tafafiiwe mɨtɨma. Hamwɨ na ayo ya suusu kʉfafiwa mɨtɨma, taava na cheerʉ maatʉkʉ vii, Tíito ˆakatuwyɨɨre ˆvyeene mweerya mʉtɨma waachwe. 
\v 14 Nɨɨnɨ navadʉʉmbɨrɨra mʉnʉmʉʉnʉ mbere yaachwe, na nyuunyu sɨ mwaankwaatya soni tʉkʉ. Maa kaa, koonɨ yoosi ˆmeene tavawyɨɨráa nɨ ya kɨmáárɨ yajáa, noo ˆvyeene viri, ˆvyeene tavadʉʉmbɨrɨra nyuunyu kwa Tíito, novyo vyooneka nɨ vya kɨmáárɨ. 
\v 15 Tíito yookoongererya kʉveenda nyuunyu ˆarɨ kʉmbʉkɨra kwiikiimya kwaanyu na ɨsɨ, na ˆvyeene mwamʉhokera kwa nyemi na ko tetema. 
\v 16 Navyeéndire maatʉkʉ vii, sa kwa kɨra kɨɨntʉ daha ndɨrɨ kuviilaangya kɨkomi.
\c 8
\s1 Kʉboohya Ɨnda kwa Vaantʉ ˆVamuruma Yéesu
\p
\v 1 Vanaviitʉ, haaha toosaaka mʉtaange ɨra nduwo ˆngʼeene Mʉlʉʉngʉ ajiheera mpuka ja vaantʉ ˆvamuruma \w Yéesu\w* ʉko Makedonía. 
\v 2 Baa neembe vaantʉ avo nɨ vakɨva mʉnʉmʉʉnʉ na varɨ katɨ na katɨ ya uturikiri ˆwiísimiresimire, vajáa vatɨɨte cheerʉ kɨkʉʉlʉ ˆcheene chavabweeyya vaboohye ɨnda na vatoole viintʉ vyaavo mʉnʉmʉʉnʉ. 
\v 3 Kɨmaarɨ nɨ lʉʉsa niise, kwa lʉvɨro lwaavo, voovo vatoola viintʉ ˆviri foo baa kʉlookya lʉvɨro lwaavo. Na vatoola ko keenda veeneevyo, 
\v 4 kʉnʉ vookiilomboola kʉrɨ suusu voosea, novo voosaaka vave kɨɨntʉ kɨmwɨ murimwii wo vaambirirya vaantʉ va Mʉlʉʉngʉ va Yerusaléemu. 
\v 5 Vabweeyya jei, kʉlookya vira ˆvyeene twiiseáa. Lwa ncholo, viitoola kwa Mweenevyoosi, maa de vakiitoola kwiiswi ja ˆvyeene Mʉlʉʉngʉ asaaka vatʉmame. 
\v 6 Sa jeyyo, tʉkamʉkalaamya Tíito ʉʉje sa avaambirirye nyuunyu mʉmarikirirye ʉwo mʉrɨmo wa nduwo, sa yeeye noo aanda ʉwo mʉrɨmo kwaanyu. 
\v 7 Mwatɨɨte ʉtemi wa masáare yoosi. Mwatɨɨte kuruma, mwatɨɨte lʉvɨro lo lʉma sáare, mwatɨɨte ʉmanyi, mwamányɨkaa kʉtʉmama yoosi maaja, na mwatweenda suusu. Jeyyo, toosaaka moongererye kʉrɨ nduwo yo vaambirirya vaantʉ vɨɨngɨ.
\p
\v 8 Sɨ noolʉʉsa aya sa nɨvalairirye tʉkʉ, maa kaa, noosaaka noone koonɨ kweenda kwaanyu nɨ kwa kɨmáárɨ. Noobweeyya jei, ko yaanirirya na ˆvyeene vɨɨngɨ varɨ na ʉmanyiki wo vaambirirya. 
\v 9 Nyuunyu mwamányire nduwo ya kʉboohya ɨnda kwa Yéesu \w Kirisitʉ\w* Mweenevyoosi wiitʉ. Baa neembe ajáa musúngaati, iibweeyya mʉkɨva sa nyuunyu kwa njɨra ya ʉkɨva waachwe, mʉve vasúngaati.
\p
\v 10 Ɨkɨ noolʉʉsa chabooha kʉrɨ nyuunyu. Mwaakiijo nyuunyu noo mʉjáa va ncholo ˆmwasaakáa toola kɨsaanga,\x + \xo 8:10 \xo*\xt Laanga 1 Vakoríinto 16:1-4.\xt*\x* na noo mʉjáa va ncholo kwaanda bweeyya jeyyo. 
\v 11 Haaha nɨ vyabooha mʉmarikirirye mʉrɨmo ʉhʉ ˆmwaanda, sa ɨra mpɨɨma ˆmoonekya hara ncholo, yiifwaane na vira ˆmʉrɨ toola. Tooli ko laanga vira ˆmʉrɨ novyo. 
\v 12 Koonɨ mʉʉntʉ arɨ na mpɨɨma yo toola, nɨ vyabooha atoole kɨra ˆarɨ nocho. Ne Mʉlʉʉngʉ hokera arɨ nyambirirya yaachwe, kwa kɨra ˆarɨ nocho na sɨ kwa kɨra sɨ ˆarɨ nocho tʉkʉ.
\p
\v 13 ˆCheene noolʉʉsa sɨ nyambirirya yaanyu ɨbweeyye mwiikalo wa vɨɨngɨ waangʉhe, na mwiikalo waanyu ʉfafe tʉkʉ. Maa kaa, noosaaka kʉve na ʉyaaniriri. 
\v 14 Mpɨɨndɨ iji viintʉ ˆviri foo vyaanyu, vaambiriryi vara ˆvasiina kɨɨntʉ, sa mpɨɨndɨ jɨɨngɨ novo viintʉ vyaavo ˆviri foo vavaambirirye nyuunyu. Kwa ɨro, kʉva mʉrɨ mwayaanɨrɨɨre. 
\v 15 Ja ˆvyeene vyaandɨkwa Masáarii ˆYarɨ Mpeho,
\q1 “Ʉra ˆajiinga ˆviri foo, sɨ achaarɨrwa tʉkʉ,
\q1 na ʉra ˆajiinga vike, sɨ akeehekerwa tʉkʉ.”\x + \xo 8:15 \xo*\xt Laanga Ufumo 16:18.\xt*\x*
\s1 Tíito na Viivaachwe Vootʉmwa na Koríinto
\p
\v 16 Noomʉdʉʉmba Mʉlʉʉngʉ. Yeeye amʉheera Tíito mʉtɨma wa ʉmanyiki wo vaambirirya, ja ˆvyeene nɨɨnɨ ndɨrɨ na mpɨɨma yo vaambirirya. 
\v 17 Nɨ lʉʉsa niise jei, sa ˆtʉkamʉloombe ʉʉje na meenyu, aruma. Kei yeeye atɨɨte ʉmanyiki mʉkʉʉlʉ wo kʉʉja na meenyu kwa kweenda kwaachwe mweeneevyo. 
\v 18 Hamwɨ na Tíito, kʉmʉtʉma tiise mwaaniitʉ mpuka joosi ja vaantʉ ˆvamuruma Yéesu ˆjimʉdʉ́ʉmbaa, ne nɨ mʉvariyuli ˆabooha wa \w Masáare Maaja\w*. 
\v 19 Kʉlookya ayo, yeeye asaawʉlwa nɨ mpuka ja vaantʉ ˆvamuruma Yéesu, sa ayeendanʼye na suusu mpɨɨndɨ ˆtootwaala nyambirirya na Yerusaléemu. Mʉrɨmo ʉwo woomʉretera Mweenevyoosi nkongojima, kei wookoonekya ˆvyeene toomanyɨka kʉvaambirirya vɨɨngɨ.
\p
\v 20 Toosaaka tʉnehe mangʼuulo fuma kwa mʉʉntʉ yoyoosi, ˆvyeene tookɨɨmɨrɨra ivi viintʉ vaantʉ ˆvatoola kwa kʉboohya ɨnda kwaavo. 
\v 21 Toosaaka tʉbweeyye kɨra ˆchabooha mbere ya Mweenevyoosi na mbere ya vaantʉ.
\p
\v 22 Kei kʉmʉtʉma tiise mwiiwiiswi wɨɨngɨ hamwɨ na vala Tíito. Ʉhʉ mʉndʉʉ wiiswi, ˆkarɨ foo tamoona atɨɨte mpɨɨma yo manyɨka, na haaha atɨɨte mpɨɨma nkʉʉlʉ kʉlookya aho ncholo, sa kuviilaangya kwaachwe kwaanyu kɨkomi nɨ kʉkʉ́ʉ́lʉ. 
\v 23 Koonɨ mʉʉntʉ uúriirye Tíito nɨ ani, mʉsei nɨ mwiiwaanɨ ˆntʉ́mamanʼyaa ne kʉrɨ nyuunyu. Na avo vaaniitʉ ˆarɨ novo, vatʉmwa nɨ mpuka ja vaantʉ ˆvamuruma Yéesu, voovo voomʉretera nkongojima Kirisitʉ. 
\v 24 Sa jeyyo, voonekyi vaantʉ avo kɨkomi cha kweenda kwaanyu, sa mpuka ja vaantʉ ˆvamuruma Yéesu vataange tatɨɨte kɨɨntʉ cho bweeyya twiidʉʉmbe sa nyuunyu.
\c 9
\s1 Nyambirirya kwa Vaantʉ ˆVamuruma Yéesu va Yerusaléemu
\p
\v 1 Haaha nsiina cho vaandɨkɨra sa mʉndootoola nyambirirya kwa vaantʉ vaaja ˆvamuruma \w Yéesu\w* va Yerusaléemu tʉkʉ. 
\v 2 Nɨɨnɨ namányire nyuunyu mwatɨɨte mʉtɨma wo vaambirirya vɨɨngɨ. Kei nɨɨnɨ niidʉ́ʉmbɨrɨraa kwa vaantʉ va Makedonía noosea, “Mpuka ya vaantʉ ˆvamuruma Yéesu va \w Akáaya\w*, viimya neeja kʉtoola nyambirirya keende mwaakiijo.” Ʉwo mʉtɨma waanyu, wavasésɨɨre ˆvarɨ foo vaavo kʉva na mʉtɨma wo toola. 
\v 3 Haaha navatʉ́mɨre vanaviitʉ, sa voone kwiidʉʉmbɨrɨra kwiiswi kʉrɨ nyuunyu kwa isáare ɨrɨ, sa mwiimye neeja na masáare yiiswi yadɨɨre kooneka kɨkomi nɨ kɨɨntʉ kɨtʉhʉ. 
\v 4 Haaha koonɨ nuújire na vaantʉ ˆvamuruma Yéesu va Makedonía, maa tʉshaane sɨ muniimya neeja tʉkʉ, aho, kʉtoonʼya mʉrɨ soni sa tavaruma bweete kʉnʉ tookoona kʉva mʉrɨ mwahʉmʉla. Baa nyuunyu kwaatwa mʉrɨ nɨ soni. 
\v 5 Sa jeyyo, noona nɨvakalaamye ava vaaniitʉ, valongoole kʉʉja na meenyu, sa viimye neeja viintʉ vira ˆmwasea toola mʉrɨ. Kwa njɨra ɨyo, kʉva mʉrɨ mwahʉ́mwɨɨre kwiimya neeja vira ˆmootoola kwa ntálarya, noo kʉsea ko keenda na sɨ ko doomereriwa tʉkʉ.
\s1 Kʉtoola kwa Mʉtɨma Mweerʉ
\p
\v 6 Kumbukiri, “Mʉʉntʉ ʉra ˆaháandaa kiduudi achwíjaa kiduudi, na ʉra ˆaháandaa na ɨnda njerʉ, achwíjaa na ɨnda njerʉ.” 
\v 7 Kɨra mʉʉntʉ atoole ja ˆvyeene alámwɨɨre mutimii waachwe. Karɨ atoole kʉnʉ iíriirye mʉtɨma au ko doomereriwa tʉkʉ, sa Mʉlʉʉngʉ eenda mʉʉntʉ ˆatóolaa na mʉtɨma mweerʉ. 
\v 8 Aho, Mʉlʉʉngʉ kʉvatalarya arɨ kwa ntálarya ˆjiri foo, sa mpɨɨndɨ joosi karɨ mʉkeehekerwe nɨ kɨɨntʉ chochoosi tʉkʉ, na mʉve vaantʉ vo tʉmama maaja ˆyarɨ foo kwa kɨra mʉrɨmo mʉʉja. 
\v 9 Ja ˆvyeene vyaandɨkwa Masáarii ˆYarɨ Mpeho,
\q1 “Ʉra ˆatóolaa na mʉtɨma kʉvaheera vakɨva,
\q1 ʉwoloki waachwe kʉva ʉrɨ kwa sikʉ ˆjisiina ʉhero.”\x + \xo 9:9 \xo*\xt Laanga Sabúuri 112:9.\xt*\x*
\p
\v 10 Mʉlʉʉngʉ noo ˆamʉhéeraa murimi mbeyʉ jo haanda, na mʉkáate wo rya. Viivyo vaheera arɨ nyuunyu mbeyʉ, na yeeye jibweeyya arɨ jikɨɨngɨke. Kei, kʉvoongererya arɨ viintʉ ˆmuchwíire vya ʉwoloki. 
\v 11 Yeeye vasungaatya arɨ kwa kɨra kɨɨntʉ, sa kɨra mpɨɨndɨ mʉtoole na ɨnda njerʉ. Na kwa njɨra ɨyo, vaantʉ ˆvarɨ foo mʉdʉʉmba varɨ Mʉlʉʉngʉ, sa nyambirirya ˆngʼeene tʉrɨ vatwaarɨra fuma kwaanyu.
\p
\v 12 Sa ʉhʉ mʉrɨmo ˆmootʉmama, sɨ kaambirirya vaantʉ va Mʉlʉʉngʉ vii tʉkʉ, kɨrɨ vyoova jeyyo, bweeyya mwiise vaantʉ ˆvarɨ foo vamʉdʉʉmbe Mʉlʉʉngʉ mʉnʉmʉʉnʉ. 
\v 13 Mʉrɨmo ʉwo, wookoonekya kɨkomi nyuunyu nɨ vatʉmami va kɨmáárɨ, na sa jeyyo, vaantʉ voomʉbweeyyirya Mʉlʉʉngʉ nkongojima. Voobweeyya jeyyo, sa mʉrɨ matu ko ruma \w Masáare Maaja\w* ya \w Kirisitʉ\w* ˆmeene mwahokera. Kei, voomʉdʉʉmba Mʉlʉʉngʉ sa viintʉ ˆmootoola kwa kʉboohya ɨnda kʉrɨ voovo na kwa vaantʉ vɨɨngɨ. 
\v 14 Jeyyo, valoombera veende kwa Mʉlʉʉngʉ kwa mpɨɨma na mʉtɨma woosi, sa nduwo ˆɨhwáalaryaa ˆngʼeene Mʉlʉʉngʉ avaheera nyuunyu. 
\v 15 Adʉʉmbwe Mʉlʉʉngʉ kwa kɨlʉngʉlʉngʉ chaachwe ˆkɨhwáalaryaa ˆcheene atʉheera.
\c 10
\s1 Paúli Yoovɨvɨrɨra Mʉrɨmo Waachwe
\p
\v 1 Haaha nɨɨnɨ Paúli ˆnoónekanaa nahola mpɨɨndɨ ˆndɨrɨ na nyuunyu, maa kaa, ˆnoónekanaa niitema mpɨɨndɨ ˆndɨrɨ kʉlɨ na nyuunyu, noovakalaamya kwa ʉholi na uyimiriryi wa \w Kirisitʉ\w*. 
\v 2 Noovaloomba mpɨɨndɨ ˆndɨrɨ kʉʉja na meenyu, karɨ mwaambweeyye nɨve mʉkarɨ ja ˆvyeene nookiiririkana tʉkʉ. Nɨ lʉʉsa niise jeyyo, sa ifaanaa nkava mʉkarɨ kwa vaantʉ voosi ˆveene vookiisea nɨ tuuba tiise mwiikalo wa weerʉ. 
\v 3 Baa neembe tookiikala aha weerwii, sɨ toolwa nkoondo ja ɨra vaantʉ va ɨhɨ weerʉ ˆvalwɨ́jaa tʉkʉ. 
\v 4 Mata ˆtʉlwɨ́ɨraa nkoondo yiiswi sɨ ya ɨhɨ weerʉ tʉkʉ, maa kaa, yatɨɨte ngururu fuma kwa Mʉlʉʉngʉ, na yasáambʉlaa nkaande ja nkambi ja mʉvɨ. Tasáambʉlaa miiririkano yoosi ya ʉloongo 
\v 5 na kɨra kɨɨntʉ cha ukudamu ˆkɨbwéeyyaa vaantʉ vadɨɨre mʉtaanga Mʉlʉʉngʉ. Kei, tanyáhɨraa kɨra mwiiririkano wiiswi sa ʉmʉteerere Kirisitʉ. 
\v 6 Na mpɨɨndɨ kʉva matu kwaanyu ˆkʉrɨ kiimana, suusu kʉva tʉrɨ twiímiirye neeja kʉvalaɨra chiirʉ vaantʉ sɨ ˆvarɨ matu kwa \w Yéesu\w* kwa njɨra yoyoosi.
\p
\v 7 Nyuunyu moolaanga koonekana kwa weerwii vii. Mʉʉntʉ yoyoosi ˆiiyónaa yeeye kɨkomi nɨ wa Kirisitʉ, ataange baa suusu nɨ va Kirisitʉ ja yeeye. 
\v 8 Sɨ nookoona soni tʉkʉ baa koonɨ nookiivaa kɨpeembe sa wiimiriri Ijʉva ˆatʉheera. Wiimiriri ʉwo, sɨ ʉvasáambʉlaa tʉkʉ, kɨrɨ vyoova jeyyo, wavajéengaa mwiisikane. 
\v 9 Sɨ noosaaka noonekane ja noovavuumba mpɨɨndɨ ˆnookaandɨka barʉ́wa jaanɨ tʉkʉ. 
\v 10 Sa vɨɨngɨ voosea, “Barʉ́wa ja Paúli jarutaha na jatɨɨte ngururu. Maa kaa, mpɨɨndɨ ˆavijáa na suusu, asiina ngururu tʉkʉ baa masáare yaachwe yasiina kɨɨntʉ tʉkʉ.” 
\v 11 Mʉʉntʉ ˆyoolʉʉsa jei, yoosaakwa ataange ˆmeene toovaandɨkɨra mpɨɨndɨ ˆtʉrɨ kʉlɨ, noo ˆmeene tʉrɨ tʉmama mpɨɨndɨ ˆtʉrɨ kʉva na nyuunyu.
\p
\v 12 Sɨ toosaaka kwiiyanirirya na kwiivɨɨka hamwɨ baa kiduudi vii tʉkʉ na vara vaantʉ ˆvookiivaa kɨpeembe. Mʉtaange voovo mpɨɨndɨ ˆvookiiyaanirirya voovo kwa voovo, voónekyaa ˆvyeene vasova tooti. 
\v 13 Maa kaa, suusu sɨ twiidʉ́ʉmbɨrɨraa kʉlookya kipíimo tʉkʉ. Kɨrɨ vyoova jeyyo, twiidʉ́ʉmbɨrɨraa kwa kipíimo ˆtaheewa nɨ Mʉlʉʉngʉ. Mʉrɨmo ʉwo, noo ˆwoovafɨkɨra baa nyuunyu ʉko meenyu. 
\v 14 Sɨ tookiidʉʉmbɨrɨra kʉlookya kipíimo tʉkʉ mpɨɨndɨ ˆtoolʉʉsɨka mɨrɨmo yiiswi kʉrɨ nyuunyu, koonɨ ngaarɨ sɨ tʉʉja na meenyu. Suusu noo ˆtʉjáa va ncholo kʉvaretera \w Masáare Maaja\w* ya Yéesu Kirisitʉ. 
\v 15 Kei, sɨ tookiidʉʉmbɨrɨra kʉlookya kipíimo sa mɨrɨmo ˆyatʉmamwa nɨ vaantʉ vɨɨngɨ tʉkʉ. Maa kaa, nɨ kwiilaangya tiise ja ˆvyeene kuruma kwaanyu kookʉla, mɨrɨmo yiiswi kʉrɨ nyuunyu tuuba ɨrɨ kɨɨngɨka. 
\v 16 Aho, daha tʉrɨ kaarya Masáare Maaja haantʉ hɨɨngɨ nyʉngʉre ya meenyu. Bweeyya tʉrɨ jeyyo, sa sɨ toosaaka kwiidʉʉmbɨrɨra sa mʉrɨmo ˆwahʉmʉla tʉmamwa nɨ mʉʉntʉ wɨɨngɨ haantʉ hɨɨngɨ tʉkʉ. 
\v 17 Masáare ˆYarɨ Mpeho yasea,
\q1 “Ʉra ˆyoosaaka iidʉʉmbɨrɨre,
\q1 iidʉʉmbɨrɨre sa \nd Ijʉva\nd* vii.”\x + \xo 10:17 \xo*\xt Laanga Yeremía 9:24.\xt*\x*
\m
\v 18 Ivi vyoónekyaa mʉʉntʉ yoyoosi ʉra ˆiidʉ́ʉmbɨrɨraa mweeneevyo, sɨ arúmwaa tʉkʉ, kɨrɨ vyoova jeyyo, ˆarúmwaa, nɨ ʉra ˆadʉ́ʉmbɨrɨrwaa nɨ Mweenevyoosi.
\c 11
\s1 Paúli na Vatumwi va Ʉloongo
\p
\v 1 Baa koonɨ noolʉʉsa ʉkoókoyo kiduudi, noovaloomba muunyimirirye. 
\v 2 Nɨɨnɨ natɨɨte kɨvɨna na nyuunyu, kɨvɨna cha Mʉlʉʉngʉ. Nɨɨnɨ navatʉmɨrɨra mʉlʉme ʉmwɨ, yeeye nɨ \w Kirisitʉ\w*, sa nɨvareete mbere yaachwe ja vanjalʉ ˆvarɨ ʉteréere. 
\v 3 Maa kaa, nookoofa, sa ja ˆvyeene Háawa akooverwa nɨ ɨra njoka ngweere, viivyo baa nyuunyu kooverwa mʉrɨ kwa miiririkano yaanyu, mʉreke kweenda kwaanyu ˆkwawoloka na mʉtɨma waanyu kwa kɨkomi kwa Kirisitʉ. 
\v 4 Nɨ lʉʉsa niise jei, sa nyuunyu mwaangʉha kʉmʉhokera mʉʉntʉ wɨɨngɨ ˆyookʉʉja noo kwaarya \w Yéesu\w* wɨɨngɨ ˆmweene suusu sɨ tamʉlʉʉsa. Kei, moohokera mʉtɨma wɨɨngɨ au masáare maaja yɨɨngɨ, ˆmeene sɨ mwahokera fuma kwiiswi.
\p
\v 5 Namányire nɨɨnɨ sɨ ndɨrɨ muduudi kʉlookya avo ˆvookiiyona voovo nɨ \w vatumwi\w* vakʉʉlʉ tʉkʉ. 
\v 6 Baa koonɨ nɨɨnɨ nsiina wʉʉya wo lʉʉsɨka neeja, natɨɨte ʉmanyi mʉkʉʉlʉ. Isáare ɨrɨ taroonekya kɨweerwii kʉrɨ nyuunyu.
\p
\v 7 Mwamányire nɨɨnɨ niikiimya na ɨsɨ sa niviinʉle nyuunyu ko vavariyʉrɨra \w Masáare Maaja\w* ya Mʉlʉʉngʉ baa marɨho tʉkʉ. Eri, nabweeyya ʉvɨ so bweeyya jeyyo wʉʉ? 
\v 8 Mpɨɨndɨ ˆnatʉmamáa kwaanyu, nahokeráa nyambirirya fuma kwa mpuka jɨɨngɨ ja vaantʉ ˆvamuruma Yéesu. Nɨ ja naviiviráa vaantʉ vɨɨngɨ sa nɨvaambirirye nyuunyu. 
\v 9 Naanɨ mpɨɨndɨ ˆnɨjáa na nyuunyu, sɨ naava muriwa kwa mʉʉntʉ yoyoosi tʉkʉ, sa kʉsɨrɨrwa kwaanɨ, kwaseyyiwáa nɨ vaaniitʉ va Makedonía. Voovo vaampeeráa kɨra ˆnoosaaka. Nalaangáa neeja sa ndɨɨre kʉva muriwa kwaanyu, baa kei, tuuba ndɨrɨ laanga neeja. 
\v 10 Ja ˆvyeene kɨmáárɨ cha Kirisitʉ kɨrɨ isii yaanɨ, kusiina mʉʉntʉ baa ʉmwɨ kʉrɨ ɨsɨ ya \w Akáaya\w*, ˆarɨ kʉʉnkaanʼya ndeke kwiidʉʉmbɨrɨra kwa isáare ɨrɨ tʉkʉ. 
\v 11 Sa che? Eri, nɨ sa viintʉ sɨ naveenda wʉʉ? Mʉlʉʉngʉ amányire naveenda! 
\v 12 Tuuba ndɨrɨ bweeyya ˆvyeene noobweeyya, sa vatumwi avo ˆveene vookiiyanɨrɨra vakʉ́ʉ́lʉ, vasiindwe kwiidʉʉmbɨrɨra mʉrɨmo waavo nɨ ja wiiswi ʉrɨ. 
\v 13 Vaantʉ ja avo, nɨ vatumwi va ʉloongo, nɨ vatʉmami ˆvakóoveraa vaantʉ, na viivárindʉlaa vakava ja vatumwi va Kirisitʉ. 
\v 14 Ɨkyo sɨ kɨɨntʉ cho hwaalarya tʉkʉ, sa baa \w Irimʉ\w* riivarindʉ́laa rɨkava ja \w murimʉ mʉʉja|lemma="Mirimʉ miija"\w* wa kɨweerʉ. 
\v 15 Sa jeyyo, sɨ kɨɨntʉ cho hwaalarya tʉkʉ vatʉmami vaachwe, kwiivarindʉla vave ja vatʉmami va ʉwoloki. Kʉherererya, hokera varɨ kɨra ˆkɨtéire mɨrɨmo yaavo.
\s1 Paúli Yookiivaɨra Kɨpeembe Uturikiri Waachwe
\p
\v 16 Nɨ lʉʉsa niise kei, mʉʉntʉ yoyoosi karɨ aanyone ndɨrɨ mʉkoókoyo tʉkʉ. Maa kaa, baa koonɨ aanyɨ́ɨne ndɨrɨ mʉkoókoyo, aanteerere ja mʉkoókoyo sa niivae kɨpeembe kiduudi. 
\v 17 Masáare aya ˆnoolʉʉsa haaha yo kwiivaɨra kɨpeembe, sɨ nalaiririwa nɨ Mweenevyoosi tʉkʉ, kɨrɨ vyoova jeyyo, noolʉʉsa ja mʉʉntʉ mʉkookoyo. 
\v 18 Sa viintʉ vaantʉ ˆvarɨ foo viidʉ́ʉmbɨrɨraa ja vaantʉ va weerʉ, baa nɨɨnɨ kiidʉʉmbɨrɨra ndɨrɨ. 
\v 19 Nyuunyu mwiiyónaa mwatɨɨte tooti, maa kaa, mwavayímiriryaa vaantʉ vakookoyo. 
\v 20 Atɨ mʉndooyimirirya mʉʉntʉ ˆyoovavɨɨka utúmwii, mʉʉntʉ ˆyooviivɨra na ˆyoovahoka viintʉ vyaanyu, mʉʉntʉ ˆyoovachwa matɨ na ˆyoovahapʉla miiswii. 
\v 21 Nookoona soni kʉlʉʉsa suusu nɨ teketeke tʉjáa mʉnʉmʉʉnʉ kʉbweeyya ayo.
\p Haaha nɨ lʉʉsa niise ja mʉkoókoyo, koonɨ kwatɨɨte mʉʉntʉ ˆasaakwa ayere kwiivaa kɨpeembe kwa roroosi, baa nɨɨnɨ nasaakwa niivae kɨpeembe kwa ɨro. 
\v 22 Voovo nɨ Vaeburanía wʉʉ? Baa nɨɨnɨ ndɨrɨ Mweeburanía. Voovo nɨ \w Viisiraéeli\w* wʉʉ? Baa nɨɨnɨ ndɨrɨ Mwiisiraéeli. Voovo nɨ va mbyaala ya \w Aburaháamu\w* wʉʉ? Baa nɨɨnɨ ndɨrɨ wa mbyaala ya Aburaháamu. 
\v 23 Voovo nɨ vatʉmami va Kirisitʉ wʉʉ? Haaha nɨ lʉʉsɨka niise ja mʉʉntʉ ˆasala. Nɨɨnɨ ndɨrɨ mʉtʉmami wa Kirisitʉ kʉlookya voovo. Nɨɨnɨ namanyɨka kʉtʉmama kʉlookya voovo, nachuungwa mʉnyololwii ˆkarɨ foo kʉlookya, nanʉswa maatʉkʉ vii kʉlookya, na nalʉmana na inkwya ˆkarɨ foo. 
\v 24 Nanʉswa vira vibóoko vya \w Vayahúudi\w* makumi yatatʉ na keenda (39) mara kasaano. 
\v 25 Navawa nkome nɨ Varúumi katatʉ, navawa na mawye kamudu, méeli yaansaambʉkɨra katatʉ, na kei niikala mayiyii chɨrɨrɨ chobu. 
\v 26 ˆKarɨ foo mpɨɨndɨ ˆnakeráa njɨra, nalʉmanáa na marema ya njuujii na ya vahóki, marema yo vawa nɨ Vayahúudi viivaanɨ na nɨ vaantʉ sɨ ˆvarɨ Vayahúudi. Nalʉmanáa na marema míijii, masekii na mayiyii. Kei nalʉmana na marema yo turikiriwa nɨ vaaniitʉ sɨ ˆvamurúmaa Yéesu. 
\v 27 Natʉmama mʉrɨmo ˆwafafa na natʉrɨkɨra, ˆkarɨ foo nasova tʉlo. Natʉrɨkɨra na njala na nyóota ya maaji, ˆkarɨ foo nasova chóorya, na niikala mpehwii na kɨsava. 
\v 28 Hamwɨ na ayo yoosi, kɨra siikʉ nookiiririkana wiimiriri wa mpuka joosi ja vaantʉ ˆvamuruma Yéesu. 
\v 29 Koonɨ mʉʉntʉ ʉmwɨ arɨ teketeke kɨmʉtɨma, nɨɨnɨ niitéeraa teketeke yaachwe. Koonɨ mʉʉntʉ ʉmwɨ aháandirwe atʉmame ʉvɨ, nɨɨnɨ navisʉ́ʉlaa maatʉkʉ vii.
\p
\v 30 Koonɨ vyasaakwa niivae kɨpeembe, kwiivaɨra ndɨrɨ kɨpeembe vira viintʉ ˆvyoónekyaa nɨ teketeke ndɨrɨ. 
\v 31 Mʉlʉʉngʉ, Taáta wa Mweenevyoosi wiitʉ Yéesu, yeeye asaakwa adʉʉmbwe kwa sikʉ ˆjisiina ʉhero, amányire sɨ noolʉʉsa ʉloongo tʉkʉ. 
\v 32 Mpɨɨndɨ ˆnɨjáa Damésiki, gávana ajáa ɨsɨ ya mʉtemi Aréeta, ajáa avɨɨka valʉkalʉka kʉlaangirirya múuji ʉwo sa aankwaate. 
\v 33 Maa kaa, vaantʉ vamwɨ, vaankiimya ikápwii ko tweera na chooririi ˆcheene kɨjáa lʉkaandii lwa múuji, maa nkahona kwaatwa.\x + \xo 11:33 \xo*\xt Laanga Mɨrɨmo ya Vatumwi 9:23-25.\xt*\x*\fig Paúli yookiimiriwa na chooririi|alt="Lowering Paul through the window" src="lb00333c.tif" size="col" copy="Knowles" ref="11:33"\fig*
\c 12
\s1 Njori ya Paúli na Teketeke Yaachwe
\p
\v 1 Noosaakwa niivae kɨpeembe! Baa neembe kʉbweeyya jeyyo kusiina kʉnáálo yoyoosi, lʉʉsa ndɨrɨ kʉlootera na njori ˆnaheewa fuma kwa Mweenevyoosi. 
\v 2 Namʉmányire mʉʉntʉ ʉmwɨ ˆamuruma \w Kirisitʉ\w* myaaka ikimi na ɨne (14) ˆɨlóokire, asʉmʉlwa fʉʉrʉ kurumu ya katatʉ. Sɨ namányire koonɨ ajáa na mʉvɨrɨ ʉhʉ, au sɨ ajáa na mʉvɨrɨ ʉhʉ tʉkʉ mpɨɨndɨ ˆasʉmʉlwáa. Mʉlʉʉngʉ noo amányire. 
\v 3 Kei namányire mʉʉntʉ ʉhʉ, koonɨ ajáa asʉmʉlwa kwa njɨra ya mʉvɨrɨ au kwa njɨra ya mʉtɨma, nɨɨnɨ sɨ mányire tʉkʉ, maa kaa, Mʉlʉʉngʉ noo amányire. 
\v 4 Mʉʉntʉ ʉhʉ kwa ntálarya ajáa atwaalwa na kurumwii. Ʉko, akateera masáare yo hwaalarya mʉnʉmʉʉnʉ, ˆmeene mʉʉntʉ sɨ arɨ daha lʉʉsa tʉkʉ, na sɨ asaakwa alʉʉse tʉkʉ. 
\v 5 Nɨɨnɨ kiivaa ndɨrɨ kɨpeembe sa mʉʉntʉ ja ʉhʉ, maa kaa, sɨ sa nɨɨnɨ mweeneevyo tʉkʉ, nɨɨnɨ kiivaa ndɨrɨ kɨpeembe vii sa teketeke yaanɨ. 
\v 6 Maa kaa, koonɨ noosaaka kwiivaa kɨpeembe sɨ ndɨrɨ kʉva mʉkoókoyo tʉkʉ, sa kʉva ndɨrɨ noolʉʉsa kɨmáárɨ. Baa neembe nɨ jeyyo, sɨ ndɨrɨ kiivaa kɨpeembe tʉkʉ, sa sɨ neenda mʉʉntʉ yoyoosi aandʉʉmbɨrɨre kʉlookya vira ˆmbwéeyyaa na ˆndʉ́ʉsaa tʉkʉ.
\p
\v 7 Maa kaa, sa ndɨɨre kwiivaa kɨpeembe kwa ʉhʉ wiivariyuli ˆʉhwáalaryaa ˆnalaɨrwa, naheewa mwiíwa muvirii waanɨ, \w mutumwi|lemma="Vatumwi"\w* wa \w Irimʉ\w* sa wuunturikirye. 
\v 8 Namʉloomba Mweenevyoosi katatʉ aanseyyirye mwiíwa ʉhʉ. 
\v 9 Maa kaa, yeeye aansea, “Nduwo yaanɨ yakweenererya, sa ngururu jaanɨ jakíimanaa teketekii.” Sa jeyyo, navyeéndire mʉnʉmʉʉnʉ kwiivaa kɨpeembe sa teketeke yaanɨ, sa ngururu ja Kirisitʉ jive hamwɨ na nɨɨnɨ. 
\v 10 Ɨkɨ noo ˆchooreka, sa Kirisitʉ, natɨɨte cheerʉ kʉva teketeke, \w kʉtʉkɨrwa|lemma="Tʉkɨra"\w*, kʉtʉrɨkɨra, koondomereriwa na kʉva maremii, sa mpɨɨndɨ ˆndɨrɨ teketeke, noo ndɨrɨ na ngururu.
\s1 Wiikovereri wa Paúli kwa Vakoríinto
\p
\v 11 Haaha noolʉʉsɨka ja ndɨrɨ mʉkoókoyo, na nyuunyu noo ˆmwabwéeyyiirye ndʉʉsɨke jei. Nyuunyu noo ˆmwasaakwa mwaandʉʉmbɨrɨre, sa nɨɨnɨ sɨ ndɨrɨ muduudi kʉlookya avo ˆvaánɨrɨrwaa “vatumwi vakʉʉlʉ” tʉkʉ, baa neembe nɨɨnɨ sɨ ndɨrɨ kɨɨntʉ chochoosi. 
\v 12 Mpɨɨndɨ ˆnɨjáa meenyu, nɨjáa nayimirirya maatʉkʉ, na nabweeyya isháara, myuujíisa na viintʉ ˆvihwáalaryaa ˆvyoónekyaa nɨɨnɨ ndɨrɨ mutumwi. 
\v 13 Kisiina ˆcheene nabweeyya kwa mpuka jɨɨngɨ ja vaantʉ ˆvamuruma \w Yéesu\w* na sɨ nabweeyya kwaanyu tʉkʉ. Ifaanaa ɨkava nahonʼya kʉdɨɨra kʉva muriwa kwaanyu. Koonɨ ɨkyo noo kɨɨntʉ nasova ʉwoloki, nooloomba yasire!
\p
\v 14 Haaha nimíirye neeja kʉʉja na meenyu lwa katatʉ, maa kaa, sɨ ndɨrɨ kʉva muriwa kwaanyu tʉkʉ. Sɨ noosaaka viintʉ vyaanyu tʉkʉ, maa kaa, noovasaaka nyuunyu. Nalúusire ɨrɨ, sa sɨ vaana noo ˆvasaakwa vavɨɨke viintʉ kitubeekii sa vavyɨɨrɨ vaavo tʉkʉ, maa kaa, vavyɨɨrɨ noo vasaakwa vavɨɨke viintʉ kitubeekii sa vaana vaavo. 
\v 15 Nɨɨnɨ natɨɨte cheerʉ kʉtoola viintʉ vyaanɨ, baa kwiitoola nɨɨnɨ mweeneevyo kʉvaambirirya nyuunyu. Maa kaa, eri, ˆvyeene nɨɨnɨ nootuuba kʉveenda mʉnʉmʉʉnʉ, noo ˆvyeene nyuunyu mookeehya kʉʉnyenda wʉʉ?
\p
\v 16 Haaha arumi, nɨɨnɨ na nyuunyu ruma tiise, nɨɨnɨ sɨ naava muriwa kwaanyu tʉkʉ. Maa kaa, vamwɨ kʉrɨ nyuunyu voosea, “Paúli nɨ mʉweere, avaheemba kwa ʉweere.” 
\v 17 Eri, amwaarɨ mʉʉntʉ ˆnamʉtʉma sa avakwaate matu nyuunyu wʉʉ? 
\v 18 Namʉloomba Tíito ʉʉje hamwɨ na mwaaniitʉ wɨɨngɨ na meenyu. Eri, Tíito avakwaata matu wʉʉ? Sɨ mookoona nɨɨnɨ na Tíito nɨ mʉtɨma ʉmwɨ tʉrɨ tʉkʉ wʉʉ? Baa kei lʉyeendo lwiiswi lwiifwɨ́ɨne tʉkʉ wʉʉ?
\p
\v 19 Ifaanaa mʉndookiiririkana kʉsea, mpɨɨndɨ joosi iji nɨ tookiitetera vii. Suusu nɨ lʉʉsa tiise aya mbere ya Mʉlʉʉngʉ ja vaantʉ ˆtakʉndɨkaniwa na Kirisitʉ. Vanaviitʉ taveenda. Aya yoosi ˆtootʉmama, nɨ sa kuruma kwaanyu kwɨɨme neeja. 
\v 20 Haaha nookoofa mpɨɨndɨ ˆndɨrɨ kʉʉja na meenyu, shaana ndɨrɨ mʉrɨ na lʉyeendo ˆlweene sɨ lʉrɨ kʉʉnjerya mʉtɨma. Ɨro, bweeyya rɨrɨ ntʉmame ˆmeene sɨ yarɨ veerya mɨtɨma. Nookoofa ifaanaa nkavashaana mʉrɨ na wiitóoli, kɨvɨna, nkalari, kɨra mʉʉntʉ kwiilaanga yeemweene vii, kwiilʉʉsa, kwiisaambirirya, kwiivaa kɨpeembe na ntiribʉka. 
\v 21 Kei, nookoofa mpɨɨndɨ ˆndɨrɨ kʉʉja na meenyu, Mʉlʉʉngʉ waanɨ, bweeyya arɨ noone soni mbere yaanyu. Koololokera ndɨrɨ mutimii koona vaantʉ ˆvarɨ foo katɨkatɨ yaanyu ˆveene vabweeyya ʉvɨ sikʉ ˆjilóokire, na sɨ \w vanamʉvalandʉkɨra|lemma="Valandʉka"\w* Mʉlʉʉngʉ tʉkʉ. Vakaarɨ vatʉ́mamaa kosu, vakaarɨ viihéngeetaa na vakaarɨ vayéendaa ja kúri.
\c 13
\s1 Kʉkaanʼya ko Herererya
\p
\v 1 Ʉlʉ nɨ lwa katatʉ nookʉʉja na meenyu. Masáare ˆYarɨ Mpeho yalʉʉsa, “Kɨra kɨloongi lamʉlwa kɨrɨ kwa vooni vavɨrɨ au vatatʉ.”\x + \xo 13:1 \xo*\xt Laanga Nkʉmbʉkɨra ya Miiro 19:15.\xt*\x* 
\v 2 Nahʉmʉla kʉvalʉma kutu mpɨɨndɨ ˆnɨjáa na nyuunyu lwa kavɨrɨ. Haaha nɨ hɨndʉkɨra niise baa neembe ndɨrɨ kʉlɨ. ˆNdɨrɨ hɨndʉka, sɨ ndɨrɨ reka kʉvalaɨra chiirʉ tʉkʉ vara voosi ˆvatʉmama ʉvɨ aho ncholo, baa na vara vɨɨngɨ ˆvootʉmama ʉvɨ. 
\v 3 Bweeyya ndɨrɨ jeyyo, sa viintʉ moosaaka turya kɨkomi \w Kirisitʉ\w*, lʉʉsɨka iise ko tweera nɨɨnɨ. Kirisitʉ sɨ arɨ teketeke kwaanyu tʉkʉ, maa kaa, atɨɨte ngururu katɨ na katɨ yaanyu. 
\v 4 Kɨkomi baa neembe aningʼiniwa \w mʉsaláabii|lemma="Mʉsaláaba"\w* fʉʉrʉ akakwya kwa teketeke, haaha nɨ nkaasʉ arɨ kwa ngururu ja Mʉlʉʉngʉ. Viivyo baa suusu nɨ teketeke tʉrɨ ko va kɨɨntʉ kɨmwɨ ne, maa kaa, takʉndɨkaniwa ne kwa ngururu ya Mʉlʉʉngʉ kʉrɨ nyuunyu.
\p
\v 5 Haaha iyerenʼyi veeneevyo, sa mʉtaange koonɨ mʉrɨ na kuruma. Iyerenʼyi veeneevyo. Eri, sɨ mʉmányire \w Yéesu\w* Kirisitʉ amwaarɨ isii yaanyu tʉkʉ wʉʉ? Koonɨ sɨ mʉmányire, aho mwasíindirwe. 
\v 6 Maa kaa, nɨ kiilaangya niise nyuunyu taanga mʉrɨ suusu sɨ tasiindwa tʉkʉ.
\p
\v 7 Toomʉloomba Mʉlʉʉngʉ, karɨ mʉtʉmame ʉvɨ wowoosi tʉkʉ ja ˆvyeene talúusire. Sɨ sa toosaaka toonekane tasiinda ʉyerenʼyi ʉwo tʉkʉ, kɨrɨ vyoova jeyyo, toosaaka mʉtʉmame maaja, baa koonɨ suusu tʉrɨ koonekana tasiindwa nɨ ʉyerenʼyi ʉwo. 
\v 8 Nɨ lʉʉsa niise jeyyo, sa tusiina ngururu jo kɨtɨra kɨmáárɨ tʉkʉ, maa kaa, toofafirirya kɨmáárɨ. 
\v 9 Toovyeenda koonɨ suusu tʉrɨ teketeke, maa kaa, nyuunyu mʉrɨ na ngururu. Toomʉloomba Mʉlʉʉngʉ avaambirirye mukiimane. 
\v 10 Sa jeyyo, nɨ kʉvaandɨkɨra niise masáare aya mpɨɨndɨ ˆnkaarɨ sɨ nɨ nʉʉja na meenyu. Sa mpɨɨndɨ ˆndɨrɨ fika meenyu, ndɨɨre kʉva mʉkarɨ kwa wiimiriri ˆnaheewa nɨ Mweenevyoosi. Nɨ lʉʉsa niise jeyyo, sa Mweenevyoosi aampeera wiimiriri wo vabweeyya mwɨɨme neeja kwa kʉra kuruma, na sɨ ko vasaambʉla tʉkʉ.
\s1 Lʉmbɨ yo Herererya
\p
\v 11 Haaha vanaviitʉ, ikali nkaasʉ. Mukiimane, mʉheewe mʉtɨma, mʉve kɨɨntʉ kɨmwɨ miiririkanwii yaanyu na mwiikale mwiikalo mʉʉja. Ne Mʉlʉʉngʉ, yeeye ˆarɨ na kweenda na mwiikalo mʉʉja, kʉva arɨ hamwɨ na nyuunyu.
\p
\v 12 Mʉndookiiluumbya ko kiisʉndɨra kʉʉja. 
\v 13 Vaantʉ voosi va Mʉlʉʉngʉ tʉrɨ novo aha, vavalúumbiirye.
\p
\v 14 Nduwo ya Yéesu Kirisitʉ Mweenevyoosi, na kweenda kwa Mʉlʉʉngʉ, na kʉva kɨɨntʉ kɨmwɨ na \w Mʉtɨma waachwe Mʉʉja|lemma="Mʉtɨma Mʉʉja"\w*, vive hamwɨ na nyuunyu voosi.