\id 1TI - Rangi Translation Project
\ide UTF-8
\h 1 Timotéeo
\rem Consultant: Richard Cox
\toc2 1 Timotéeo
\toc1 Barʉ́wa ya ncholo ya Paúli kwa Timotéeo
\mt2 Barʉ́wa ya ncholo ya Paúli kwa
\mt Timotéeo
\imt Mʉlongooryo
\ip Barʉ́wa ɨhɨ yaandɨkwa nɨ Paúli mutumwi wa Yéesu Kirisitʉ (\xt 1:1-2\xt*). Paúli amwaandɨkɨra Timotéeo mʉtavana fuma múuji wa Lísitra. Ʉhʉ nɨ mwaambiriryi waachwe wa heehi ajáa (\xt 1:2-5; 2:1; Mɨrɨmo ya Vatumwi 16:1-5\xt*). Ʉhʉ Timotéeo taáta waavo nɨ Mugiríki ajáa, na íyo waavo nɨ Mʉyahúudi ajáa (\xt Mɨrɨmo ya Vatumwi 16:1\xt*). Irina ra íyo waavo nɨ Yuníike asewáa na maáma waavo nɨ Loíisi asewáa (\xt 2 Timotéeo 1:5\xt*).
\ip Barʉ́wa ɨhɨ yaandɨkwa nɨ Paúli mpɨɨndɨ ˆajáa ʉko ɨsɨ ya Makedonía (\xt 1:3\xt*), na yaandɨkwa kati ya myaaka ya 62-64 keende Kirisitʉ ˆavyaalwa. Kɨɨntʉ ˆchabweeyya Paúli aandɨke barʉ́wa ɨhɨ, nɨ kʉmʉtamanʉrɨra Timotéeo ataange ˆvyeene vaantʉ ˆvamuruma Yéesu vasaakwa viikale. Kei, amʉtamanʉrɨra ˆvyeene Timotéeo asaakwa avalongoole vaantʉ ˆvamuruma Yéesu na avakaanʼye vareke ʉvariyuli wa ʉloongo (\xt 1:3-7\xt*). Kɨɨntʉ chɨɨngɨ ˆcheene Paúli amuwyɨɨra Timotéeo nɨ ˆvyeene Timotéeo arɨ saawʉla valongooli ˆvabooha va vaantʉ ˆvamuruma Yéesu (\xt 3:1-15\xt*). Kei Paúli amuwyɨɨra Timotéeo ave nɨ mʉʉntʉ mʉʉja wo laangwa nɨ vaantʉ voosi (\xt 4:12-16\xt*) na andoovaambirirya vaantʉ ˆvamuruma Yéesu mpɨɨndɨ ja uturikiri waavo maturii yaavo. Paúli akiindya ˆvyeene viri kwa mwiikalanʼyo wa vaantʉ ˆvamuruma Yéesu na valala, na vawosi, na vatʉ́mwa na valongooli (\xt 5:1–6:2\xt*).
\iot ˆVyeene Kɨtáabu ɨkɨ Chagavwa
\io1 Ukiindya wa ʉloongo na ukiindya wa nduwo ya Mʉlʉʉngʉ \ior 1:1-20\ior*
\io1 Ukiindya wa kumwiinamɨra Mʉlʉʉngʉ \ior 2:1-15\ior*
\io1 ˆMeene yasaakwa kwa valongooli na vaambiriryi va valongooli \ior 3:1-16\ior*
\io1 Vatʉmami vaaja va Kirisitʉ \ior 4:1-16\ior*
\io1 Ukiindya kʉrɨ valala, vawosi na vatʉ́mwa \ior 5:1–6:2\ior*
\io1 Usúngaati wa kɨkomi na ʉlairiri kwa Timotéeo \ior 6:3-21\ior*
\c 1
\s1 Lʉmbɨ ya Paúli kwa Timotéeo
\p
\v 1 Barʉ́wa ɨhɨ yafúmire kʉrɨ nɨɨnɨ Paúli \w mutumwi|lemma="Vatumwi"\w* ˆnaanɨrɨrwa kwa ʉlairiri wa Mʉlʉʉngʉ ˆatʉlamurirya, na kwa \w Kirisitʉ\w* \w Yéesu\w* suusu ˆtumwiiláangyaa. 
\v 2 Nɨ kwaandɨkɨra niise weewe Timotéeo, mwaana waanɨ wa kɨkomi kwa kʉra kuruma kwiiswi. Nduwo, riiso ra wʉʉja na mwiikalo mʉʉja, jive na weewe fuma kwa Mʉlʉʉngʉ Taáta wiitʉ na kwa Kirisitʉ Yéesu Mweenevyoosi wiitʉ.
\s1 Kʉneha Ʉvariyuli wa Ʉloongo
\p
\v 3 Kati ˆniinʉkáa na Makedonía, nɨjáa niilomboola nkakʉsea wiikale múujii wa Eféeso sa ʉvakaanʼye vaantʉ vareke kwaarya ʉvariyuli wa ʉloongo. 
\v 4 Ʉvasee vareke mbuwo ja ʉloongo jo vaanga, na marina ˆyasiina ʉhero ya vala baaba va nkolo. Ayo yoosi yaréetaa nkaani, kɨrɨ vyo kweenerya mʉrɨmo wa Mʉlʉʉngʉ, ʉra ˆwʉʉ́jaa kwa njɨra yo ruma. 
\v 5 Kɨɨntʉ kɨkʉʉlʉ cha ʉlairiri ʉhʉ, nɨ kweenda kʉra ˆkwafúmaa mutimii mweerʉ, kuruma kwa kɨkomi na mʉtɨma sɨ ˆʉtwáalaa mʉʉntʉ na kɨloongii. 
\v 6 Vaantʉ vamwɨ vayapala aya na ivarwii na valʉ́maa sáare ˆngʼeene jisiina kɨɨntʉ. 
\v 7 Ava vaantʉ vasáakaa vave vakiindya va Miiro, maa kaa, sɨ vatáangaa ˆcheene valʉ́ʉsaa na ayo ˆmeene kwaavo viíririkanaa nɨ ya kɨkomi tʉkʉ.
\p
\v 8 Suusu tamányire, \w Miiro\w* yabooha, koonɨ yatúubirwe ˆvyeene yasaakwa. 
\v 9 Kei tamányire, Miiro sɨ sa vawoloki tʉkʉ. Miiro nɨ sa vaantʉ ˆvawúnaa miiro na vavarinduki, vara sɨ ˆvatúubaa kɨra Mʉlʉʉngʉ ˆasáakaa na vavɨ, vaantʉ sɨ ˆvarɨ vaaja mbere ya Mʉlʉʉngʉ na vaantʉ \w ˆvamʉhɨ́ɨntɨkɨraa|lemma="Hɨɨntɨka"\w* Mʉlʉʉngʉ, vaantʉ ˆvʉʉ́laa vala íyo na taáta waavo na vʉʉlai. 
\v 10 Kei nɨ sa vahanguti, vaantʉ valʉme ˆviiláalaa, vaantʉ ˆvávaa iyoombe vaantʉ, na valoongo. Baa kei nɨ sa vaantʉ ˆviiláhaa kwa ʉloongo na vara voosi ˆvabwéeyyaa viintʉ ˆviísimire na ʉvariyuli wa kɨkomi. 
\v 11 Masáare aya ya ʉvariyuli yamwaarɨ \w Masáarii Maaja|lemma="Masáare Maaja"\w* ya nkongojima ya Mʉlʉʉngʉ ˆAdʉ́ʉmbwaa, ˆmeene nɨɨnɨ nakwaatiwa nvariyʉle.
\s1 Nduwo ya Mʉlʉʉngʉ kwa Paúli
\p
\v 12 Dʉʉmbɨ yaanɨ nɨ kwa Kirisitʉ Yéesu, Mweenevyoosi wiitʉ. Yeeye aampeera ngururu sa aanvala ndɨrɨ mʉwoloki, akaansaawʉla sa mʉrɨmo waachwe. 
\v 13 Baa neembe mbere nɨjáa muturiinti, namʉhɨɨntɨkɨráa na navaturikiryáa vaantʉ vaachwe, yeeye aanaanga na riiso ra wʉʉja sa nabweeyyáa ivyo na kɨhoho na sa viintʉ sɨ namurumáa.\x + \xo 1:13 \xo*\xt Laanga Mɨrɨmo ya Vatumwi 8:1-3.\xt*\x* 
\v 14 Mweenevyoosi wiitʉ aankʉngʼʉntɨra nduwo ˆɨrɨ foo, ɨkʉʉjanʼya na kuruma na kweenda kʉrɨ ˆkʉrɨ kʉva kɨɨntʉ kɨmwɨ na Kirisitʉ Yéesu.
\p
\v 15 Mpɨ́rɨ ɨhɨ nɨ ya kɨmáárɨ na yavalwa yɨɨma neeja kurumwa, “Kirisitʉ Yéesu ʉʉja na aha weerwii joo lamurirya vaantʉ vavɨ.” Na nɨɨnɨ noo mʉvɨ kʉlookya voosi. 
\v 16 Maa kaa, sa isáare ɨrɨ, Mʉlʉʉngʉ aanaanga na riiso ra wʉʉja, sa Yéesu Kirisitʉ oonekye kuyimirirya kwaachwe ˆkusiina ʉhero kʉrɨ nɨɨnɨ. Jeyyo, mbe ja kɨɨntʉ ˆkɨrɨ koonekya vara ˆvarɨ muruma sikʉ ˆjookʉʉja, vapate nkaasʉ kwa sikʉ ˆjisiina ʉhero. 
\v 17 Haaha nyemi na nkongojima aheewe sikʉ joosi yeeye Mʉtemi wa sikʉ joosi, ˆmweene asiina ʉhero, na sɨ ˆoónekanaa, yeeye vii noo Mʉlʉʉngʉ. Kɨkomi.
\p
\v 18 Haaha Timotéeo mwanawaanɨ, nɨ kʉheera niise ʉlairiri ʉhʉ wo tamanyanʼya na \w kʉlaala na mʉtwe|lemma="Valáali na mʉtwe"\w* kʉra ˆkwalʉʉswa kʉrɨ weewe, sa ko kʉʉkwaatya ʉlwe nkoondo ˆyabooha. 
\v 19 Kei ʉkwaate kumuruma Yéesu na mʉtɨma wo kiisimanʼya mavɨ na maaja. Vaantʉ vamwɨ vayasiita masáare ayo, na sa jeyyo, vamala kuruma kwaavo. 
\v 20 Vavɨrɨ va avo vaantʉ, nɨ Himenáayo na Alekɨsáanda,\x + \xo 1:20 \xo*\xt Laanga 2 Timotéeo 2:17-18; 4:14.\xt*\x* ava navakwaatya kwa \w Irimʉ\w* sa rɨvalaɨre chiirʉ, karɨ jɨvamʉhɨɨntɨkɨre Mʉlʉʉngʉ tʉkʉ.
\c 2
\s1 Ʉvariyuli ˆɄtámanyanʼyaa na Kumwiinamɨra Mweenevyoosi
\p
\v 1 Cha ncholonchoolo, nɨ vawyɨɨra niise, mʉndookiiloombera kwa Mʉlʉʉngʉ sa avaambirirye na avatalarye vaantʉ voosi. Kei mʉndoomʉdʉʉmba Mʉlʉʉngʉ sa vaantʉ voosi. 
\v 2 Mʉndooloomba jeyyo sa vatemi na vara voosi ˆvarɨ na wiimiriri ˆveene varɨ ʉtemii, sa twiikale mwiikalo mʉʉja na utuuli, kei tʉve na nyemi kwa Mʉlʉʉngʉ na wʉʉja kwa vaantʉ voosi mbere ya Mʉlʉʉngʉ. 
\v 3 Masáare aya yabooha, kei yamweéryaa mʉtɨma Mʉlʉʉngʉ ˆatʉlamurirya. 
\v 4 Yeeye asáakaa vaantʉ voosi valamuririwe na vataange kɨkomi. 
\v 5 Mʉlʉʉngʉ nɨ ʉmwɨ vii, na kwatɨɨte mʉʉntʉ ʉmwɨ vii ˆavakʉ́ndɨkanʼyaa vaantʉ na Mʉlʉʉngʉ. Mʉʉntʉ ʉhʉ nɨ \w Kirisitʉ\w* \w Yéesu\w*. 
\v 6 Yeeye mweeneevyo iitoola ave \w Mununuuli|lemma="Ununuuli"\w* wa vaantʉ voosi. Kɨɨntʉ ɨkɨ chaláɨraa kɨkomi mʉryʉʉngʉ wa Mʉlʉʉngʉ kwa mpɨɨndɨ jaachwe. 
\v 7 Haaha sa masáare aya, Mʉlʉʉngʉ aansaawʉla mbe \w mutumwi|lemma="Vatumwi"\w*, kei nɨve mweeneri wa \w Masáare Maaja\w* kwa vaantʉ sɨ ˆvarɨ \w Vayahúudi\w*. Ayo ˆnoolʉʉsa nɨ ya kɨkomi na sɨ noolʉʉsa ʉloongo tʉkʉ. 
\v 8 Nooloomba kɨra haantʉ ˆmukiijíingaa, vaantʉ valʉme vamʉloombe Mʉlʉʉngʉ kʉnʉ vookiinurirya mɨkono yaavo miija isiina nkalari na nkerʉnkerʉ.
\s1 Tʉʉva ja Vaantʉ Vaki
\p
\v 9 Kei noosaaka vaantʉ vaki vandookwiirʉwɨka ˆvyabooha koonekya nyemi na vandookiivɨkɨra vira ˆvyeene visáakwaa. Karɨ viiháambaa ko suka njwɨɨrɨ tʉkʉ, kwiivɨkɨra saháabu na mpári tʉkʉ, baa kei karɨ viiwɨ́ɨkɨraa ɨngo ja iyoombe ikʉʉlʉ tʉkʉ.\fig Mpári|alt="pearls" src="lb00171c.tif" size="col" copy="The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="2:9"\fig* 
\v 10 Maa kaa, viirʉwɨke mɨrɨmo miija, ja ˆvyeene vyasaakwa kwa mʉʉntʉ muki ʉra ˆalʉ́ʉsaa kɨweerwii amwiínamɨraa Mʉlʉʉngʉ. 
\v 11 Mʉʉntʉ muki iikiindye kimi na ave matu. 
\v 12 Nɨɨnɨ sɨ noovarekera vaantʉ vaki vandoovavariyʉrɨra no vɨɨmɨrɨra vaantʉ valʉme tʉkʉ, maa kaa, vaantʉ vaki vandookirinya sawu. 
\v 13 Mʉlʉʉngʉ amʉʉmba Adáamu ta, de akamʉʉmba Háawa. 
\v 14 Baa kei, sɨ Adáamu noo ˆakooverwa tʉkʉ, nɨ mʉʉntʉ muki noo ˆakooverwa akɨɨngɨra uvii.\x + \xo 2:14 \xo*\xt Laanga Ncholo 3:1-13.\xt*\x* 
\v 15 Maa kaa, mʉʉntʉ muki lamuririwa arɨ ko va na vaana, koonɨ atúubire kumuruma Kirisitʉ, kʉveenda vaantʉ, kʉva mʉʉja mbere ya Mʉlʉʉngʉ na kʉbweeyya ˆvyeene vyasáakwaa.
\c 3
\s1 Valongooli va Vaantʉ ˆVamuruma Yéesu
\p
\v 1 Mpɨ́rɨ ɨhɨ nɨ yo kiilaangiwa, “Koonɨ mʉʉntʉ avɨ́ɨre na mpɨɨma yo va mʉlongooli, ʉwo mʉʉntʉ atɨɨte mpɨɨma ya mʉrɨmo ˆwabooha.” 
\v 2 Mʉʉntʉ ʉwo wo va mʉlongooli, asaakwa ave mʉʉntʉ wa kɨkomi, ave mʉlʉme wa muki ʉmwɨ, mʉʉntʉ ˆiisikana, mʉʉntʉ ˆadáhaa kwiiyɨmɨrɨra, mʉʉntʉ ˆanyémiwaa, mʉʉntʉ ˆaténgyaa vaantʉ, na ave mʉʉntʉ ˆamányire variyʉla masáare neeja. 
\v 3 Karɨ ave mʉreevi tʉkʉ, karɨ ave eenda mpía tʉkʉ, baa kei, karɨ ave mʉʉntʉ ˆeenda nkoondo tʉkʉ, maa kaa, ave mʉʉntʉ ˆahola, ˆeenda mwiikalo mʉʉja. 
\v 4 Asaakwa alongoole nyuumba yaachwe neeja, na asaakwa ave alóngoolaa vaana vaachwe neeja, sa vandoomʉteera na vave na nyemi kwa vaantʉ voosi. 
\v 5 Sa koonɨ mʉʉntʉ sɨ adáhaa kʉlongoola nyuumba yaachwe mweeneevyo, joolɨ arɨ daha kʉlongoola mpuka ya vaantʉ ˆvamuruma Mʉlʉʉngʉ? 
\v 6 Mʉlongooli karɨ ave mʉʉntʉ ˆamuruma \w Yéesu\w* sikʉ ingaɨ vii ˆjilóokire tʉkʉ, sa ifaanaa akiivaa kɨpeembe, maa awye, aho, maa aheewe irya ra Mʉlʉʉngʉ ja Ikʉ́ʉ́lʉ ra \w Mirimʉ Mɨvɨ\w* ˆvyeene raawya. 
\v 7 Kei asaakwa ave mʉʉntʉ ˆataangɨkana kwa mɨrɨmo miija nɨ vaantʉ ˆvarɨ weerwii, karɨ jɨ abeerʉlwe, maa awyɨɨre mʉtehwii wa Ikʉ́ʉ́lʉ ra Mirimʉ Mɨvɨ tʉkʉ.
\s1 Vaantʉ ˆVavaámbiriryaa Valongooli
\p
\v 8 Viivyo baa vaantʉ ˆvaámbɨraa mɨrɨmo ya nyuumbii ya Ijʉva vasaakwa vave vaantʉ ˆvanyémiwaa, karɨ vave kosikosi tʉkʉ au vareevi tʉkʉ, baa kei karɨ vave vaantʉ ˆveenda mpía ja mʉhonyo tʉkʉ. 
\v 9 Vasaakwa vakwaatye fuumbo ya isii yo mwiilaangya Yéesu kwa mʉtɨma sɨ ˆʉvatwáalaa na kɨloongii. 
\v 10 Vayereniwe ta, koonɨ sɨ vangʼʉ́ʉrɨrwaa, maa de vaande mɨrɨmo yo vaambirirya valongooli.
\p
\v 11 Viivyo, vaki vaavo vasaakwa vave nɨ vaantʉ ˆvanyémiwaa, na vaantʉ sɨ ˆvalʉ́ʉsaa vaantʉ, maa kaa, vave vaantʉ ˆviisikana na ˆviiláangiwaa kwa kɨra kɨɨntʉ.
\p
\v 12 Vaambiriryi va valongooli vave valʉme va muki ʉmwɨ, vaantʉ ˆvalóngoolaa vaana vaavo na kaaya jaavo neeja. 
\v 13 Vaambiriryi va valongooli, koonɨ vatʉ́mamire mɨrɨmo yaavo vyabooha, nyemiwa varɨ na kʉva varɨ na ngururu jo lʉʉsɨka na kɨpeembe mbere ja vaantʉ, masáare ya kumwiilaangya kwaavo \w Kirisitʉ\w* Yéesu.
\s1 Masáare ˆMeene Mʉlʉʉngʉ Ayavariyʉla
\p
\v 14 Baa neembe nookoona kʉʉja ndɨrɨ noo kʉlaanga sikʉ ˆjookʉʉja, nɨɨnɨ nakwaándɨkɨɨre masáare aya, sa 
\v 15 koonɨ nachérevire kʉʉja, masáare aya kʉbweeyya yarɨ ʉtaange viintʉ vaantʉ ˆvasaakwa viikale nyuumbii ya Mʉlʉʉngʉ. Nyuumba ɨyo nɨ mpuka ya vaantʉ ˆvamuruma Mʉlʉʉngʉ ˆArɨ Nkaasʉ, na nɨ ngururyo na mwaariryo wa kɨkomi. 
\v 16 Fuumbo ya mwiikalo wo tuuba kɨra Mʉlʉʉngʉ ˆasáakaa nɨ nkʉ́ʉ́lʉ.
\q1 Avariyʉlwa kwa mʉvɨrɨ wa mʉʉntʉ,
\q2 ooneka kɨkomi nɨ mʉwoloki kwa \w Mʉtɨma Mʉʉja\w*,
\q1 oonekana na \w mirimʉ miija\w*,
\q2 avariyʉlwa kwa vaantʉ va ɨsɨ joosi,
\q1 akarumwa nɨ weerʉ,
\q2 akasʉmʉlwa na kurumwii na nkongojima.
\c 4
\s1 ˆVyeene Timotéeo Alaiririwa
\p
\v 1 Haaha \w Mʉtɨma Mʉʉja\w* yootuwyɨɨra baa tuvisa tʉkʉ, sikʉ ja ʉhero, vaantʉ vamwɨ reka varɨ kumwiilaangya \w Yéesu\w*, na tuuba varɨ ʉkwaata wa \w mirimʉ mɨvɨ\w*, na ʉvariyuli waavo. 
\v 2 Ʉvariyuli ʉwo wʉʉ́jaa kwa njɨra ya ʉloongo wa vakweembi, vara ˆvarɨ na mɨtɨma sɨ ˆɨdáhaa kwiisimanʼya mavɨ na maaja. Mɨtɨma yaavo yaakwya ja yachɨmɨkwa nɨ chʉʉ́ma ˆkɨrɨ mooto. 
\v 3 Vaantʉ ava, vavakáanʼyaa vaantʉ vareke kwiiloola na vandooneha vyóorya vimwi vimwi. Vyóorya ivyo Mʉlʉʉngʉ avyʉʉmba sa vihokerwe na dʉʉmbɨ nɨ vara ˆvataanga kɨmáárɨ na ˆvamuruma Yéesu. 
\v 4 Sa kɨra kɨɨntʉ ˆʉʉmba Mʉlʉʉngʉ chabooha.\x + \xo 4:4 \xo*\xt Laanga Ncholo 1:31.\xt*\x* Na kusiina kɨɨntʉ baa kɨmwɨ vii cho siita tʉkʉ, koonɨ takɨhókɨɨre na dʉʉmbɨ, 
\v 5 sa viintʉ chatalariwa na isáare ra Mʉlʉʉngʉ na ko loomba.
\s1 Mʉtʉmami Mʉʉja wa Yéesu Kirisitʉ
\p
\v 6 Koonɨ ʉvawyɨ́ɨrɨɨre vaaniitʉ na marʉʉmbʉ yiitʉ masáare aya, weewe kʉva ʉrɨ mʉtʉmami mʉʉja wa \w Kirisitʉ\w* Yéesu, ˆwiikiindya kɨkomi cha kumuruma Yéesu na ʉvariyuli mʉʉja ʉra ˆutúubaa. 
\v 7 Siita mbuwo jo vaanga ja ɨhɨ weerʉ, baa kei, karɨ utúubaa símo ja ʉloongo tʉkʉ, weewe tuuba kwiijuvirya weemweene mwiikalo ˆutúubaa kɨra Mʉlʉʉngʉ ˆasáakaa. 
\v 8 “Sa kwiijuvirya mʉvɨrɨ kwareeta kʉnáálo jaachwe, maa kaa, mwiikalo ˆutúubaa kɨra Mʉlʉʉngʉ ˆasáakaa, watɨɨte kʉnáálo kwa kɨra njɨra, sa waréetaa kwiichuunga kwa Mʉlʉʉngʉ kwa nkaasʉ ya haaha na nkaasʉ ˆyookʉʉja.”
\p
\v 9 Mpɨ́rɨ ɨhɨ ˆndúusire nɨ yo kiilaangiwa, kei yɨɨma neeja kurumwa nɨ vaantʉ voosi. 
\v 10 Ɨkɨ noo ˆchabwéeyyaa tʉndootʉmama na ngururunguruuru, sa tavɨɨka kwiilaangya kwiitʉ kwa Mʉlʉʉngʉ ˆArɨ Nkaasʉ sikʉ joosi, Mʉlʉʉngʉ Mʉlamuriri wa vaantʉ voosi ˆveene vamuruma.
\p
\v 11 Ivi viintʉ ˆnookʉlairirya, vavariyʉrɨre sa vavituube. 
\v 12 Karɨ urúmaa mʉʉntʉ yoyoosi akʉhenerere atɨ sa ʉrɨ mʉtavana tʉkʉ, maa kaa, fafa, sa vaantʉ ˆveene vamuruma Yéesu vandookʉlaanga na vatuubirirye ndʉʉsɨka yaako, lʉyeendo lwaako, kweenda kwaako, kuruma kwaako na mwiikalo waako mʉʉja. 
\v 13 Manyɨka mbere ja vaantʉ kʉsoma Masáare ˆYarɨ Mpeho, kʉyakiindya na kʉyavariyʉla, fʉʉrʉ haantʉ ˆnkuújire. 
\v 14 Karɨ ʉrékaa bweeyya ʉra wʉʉya ˆmweene ʉrɨ nowo tʉkʉ, wʉʉya ʉra ˆwaheewa nɨ Kirisitʉ kwa masáare ya Ijʉva ya \w ʉláali na mʉtwe|lemma="Valáali na mʉtwe"\w* na ko vɨkɨrwa mɨkono nɨ vawosi. 
\v 15 Iririkana neeja ayo yoosi na ʉmanyɨke sa kʉdoma na mbere kwaako koonekane kwa vaantʉ voosi. 
\v 16 Laanga neeja ˆvyeene wookiikala na ˆvyeene woovariyʉla. Tuuba kʉtʉmama ayo, sa koonɨ ʉbwéeyyiirye jeyyo, kiilamurirya ʉrɨ weewe mweeneevyo na vara ˆveene vookʉteerera.
\c 5
\s1 Kʉvatʉmamɨra Vaantʉ ˆVamuruma Yéesu
\p
\v 1 Karɨ ʉmʉbéerʉlaa moosi tʉkʉ, maa kaa, mʉwyɨɨre ja woomuwyɨɨra taáta waanyu. Ʉndoovakaanʼya vatavana ja ˆvyeene ʉvakáanʼyaa vaanaanyu va ɨnda ɨmwɨ, 
\v 2 vadala, ja viintʉ ˆʉkáanʼyaa íyo waanyu na vahíínja ja marʉʉmbʉ yaako va ɨnda ɨmwɨ.
\p
\v 3 Ʉndoovanyemya valala vara ˆvasiina mʉʉntʉ wo kiitumbairirya. 
\v 4 Baa neembe nɨ jeyyo, mʉlala ˆarɨ na vaana, au vajʉkʉlʉ, avo vaana na vajʉkʉlʉ viikiindye ta kʉvaambirirya vandʉʉ vaavo. Jeyyo noo ˆvyeene vandoohɨndʉla masáare ˆmeene vabweeyyiriwa nɨ vavyɨɨrɨ vaavo. Ivyo, noo viintʉ ˆvimweéryaa mʉtɨma Mʉlʉʉngʉ.
\p
\v 5 Mʉlala ʉra ˆasiina mʉʉntʉ baa ʉmwɨ wo kiitumbairirya, yeeye amwiiláangyaa Mʉlʉʉngʉ vii, na amʉlóombaa Mʉlʉʉngʉ amwaambirirye chobu chɨrɨrɨ. 
\v 6 Maa kaa, mʉlala ˆiíkalaa na mpɨɨma mbɨ, ʉwo aakwya baa neembe arɨ mooyo. 
\v 7 Ʉndoovawyɨɨra masáare aya vaantʉ ˆvamwiiláangyaa \w Kirisitʉ\w* sa vave vaantʉ va kɨkomi.
\p
\v 8 Koonɨ mʉʉntʉ sɨ yookɨɨlaanga ndʉʉ yaachwe, na kɨkomi vara ˆvarɨ kaayii kwaachwe, re mʉʉntʉ ʉwo akʉhɨ́ɨre moongo kumuruma \w Yéesu\w* na mʉʉntʉ ʉwo avɨɨha kʉlookya ʉra sɨ ˆamuruma Yéesu.
\s1 Kʉvaambirirya Valala
\p
\v 9 Karɨ mʉmwaandɨke mʉlala yoyoosi ˆmweene sɨ anafikya myaaka makumi mʉsasatʉ (60) tʉkʉ. Ʉwo mʉlala ave nɨ ʉra ˆajáa aloolwa nɨ mʉlʉme ʉmwɨ. 
\v 10 Kei ave amányirwe atʉ́mamaa maaja, ʉra ˆavarera vaana vaachwe vyabooha, ʉra ˆavatéengyaa vayeni na cheerʉ, ʉra ˆavoóyyaa vaantʉ va Mʉlʉʉngʉ majeo,\f + \fr 5:10 \fr*\fk ʉra ˆavoóyyaa vaantʉ va Mʉlʉʉngʉ majeo: \fk*\ft Nɨ tʉʉva ya Kɨyahúudi yo vateengya vayeni. Mweenenyuumba avahéeraa maaji vakiiyoyya majeo vooveene au mʉtʉ́mwa avooyyáa majeo yaavo. Mpɨɨndɨ ijo, vaantʉ vayeendáa njirii ˆjiri na irʉrɨ. Sa jeyyo, majeo yaavo yavijáa na irʉrɨ ˆrɨrɨ foo. Kei veeneɨsɨ va Ijʉva novo vooyyáa majeo de vɨɨngɨre na Kaayii Njija ya Ijʉva.\ft*\f* ʉra ˆavaámbiriryaa vaantʉ va Mʉlʉʉngʉ ˆvarɨ na uturikiri na ʉra ˆeenda tʉmama mɨrɨmo miija.
\p
\v 11 Maa kaa, karɨ mʉvaándɨkaa vahíínja valala hamwɨ na valala tʉkʉ, sa mpɨɨma jaavo koonɨ javarémɨɨre kiiseyya varɨ kwa Kirisitʉ, maa valoolwe. 
\v 12 Sa jeyyo, kiiheera varɨ irya so hɨndʉka na nyuma kwa yara masáare ˆvajáa vamwiilaha Kirisitʉ. 
\v 13 Sɨ jeyyo vii tʉkʉ, kei viijóvyaa kʉyeenda nyuumbii ja vaantʉ sa uvira, na ˆchavɨɨhavɨɨha vaándaa lʉʉsa vaantʉ, maa vakiiyingirya masáarii sɨ ˆyarɨ yaavo, aho, valʉ́ʉsaa viintʉ ˆvisivateire kʉlʉʉsa. 
\v 14 Sa jeyyo, nɨ vakiindya niise valala vara ˆvakaarɨ vahíínja valoolwe, vave na vaana na valaange nyuumba jaavo, kwa njɨra ɨyo, mʉvɨ siindwa arɨ kʉtʉfontorirya. 
\v 15 Nɨ lʉʉsa niise jei, sa kwatɨɨte valala vahíínja ˆvareka kumutuuba Kirisitʉ, vakatuuba \w Irimʉ\w*.
\p
\v 16 Koonɨ kʉrɨ na mʉʉntʉ muki ˆamuruma Kirisitʉ ˆmweene arɨ na mʉlala wa ndʉʉ yaachwe, ɨndoomʉlaanga, karɨ avarekere vaantʉ vɨɨngɨ vara ˆvamuruma Yéesu tʉkʉ. Sa jeyyo, ɨyo mpuka ya vaantʉ ˆvamuruma Yéesu ɨndoovalaanga valala vara ˆvarɨ vooveene.
\s1 ˆMeene Yasaakwa kwa Valongooli
\p
\v 17 Vawosi ˆveene vɨɨ́mɨrɨraa mɨrɨmo ya vaantʉ ˆvamuruma Kirisitʉ vyabooha, vavalwe vɨɨma neeja kʉnyemiwa kavɨrɨ, na varavaara ˆvatʉ́mamaa mʉrɨmo wo lʉʉsa no variyʉla \w Masáare Maaja\w*, vasaakwa vanyemiwenyemiiwe. 
\v 18 Sa Masáare ˆYarɨ Mpeho yalʉʉsa, “Karɨ wiichúungaa ngʼoombe mʉlomo tʉkʉ, kati ˆyoovaa viryo luuwii,”\x + \xo 5:18a \xo*\xt Laanga Nkʉmbʉkɨra ya Miiro 25:4.\xt*\x* kei yalʉʉsa, “Mʉtʉmami ɨɨma neeja kʉheewa mʉsáala waachwe.”\x + \xo 5:18b \xo*\xt Laanga Lʉ́ka 10:7.\xt*\x*
\p
\v 19 Karɨ ʉhókeraa kɨloongi cha moosi koonɨ sɨ kɨréetirwe na mashahíidi vavɨrɨ au vatatʉ tʉkʉ.\x + \xo 5:19 \xo*\xt Laanga Nkʉmbʉkɨra ya Miiro 17:6; 19:15.\xt*\x* 
\v 20 Vawosi vara ˆvabwéeyyaa ʉvɨ ʉvadalavye mbere ja vaantʉ sa vɨɨngɨ voofe.
\s1 Paúli Yoomʉkaanʼya Timotéeo
\p
\v 21 Nɨ kʉlairirya niise mbere ya Mʉlʉʉngʉ, na mbere ya Kirisitʉ Yéesu, na mbere ya \w mirimʉ miija\w* yaachwe ˆɨɨsaawʉla, kɨkomi ʉyakwaatye masáare aya na ʉyabweeyye na karɨ ʉmʉláangaa mʉʉntʉ miiswii mirimwii yaako tʉkʉ, na karɨ usínanalaa vaantʉ tʉkʉ.
\p
\v 22 Karɨ usúnguriryaa kʉmʉvɨɨkɨra mʉʉntʉ mɨkono tʉkʉ. Kʉbweeyya jei, ifaanaa kʉkakʉbweeyya wɨɨngɨre uvii waachwe. Ilaange neeja na ʉve ʉteréere.
\p
\v 23 Kʉnywa maaji meene vii tʉkʉ, maa kaa, ʉndoonywa \w diváai\w* kiduudi sa ɨnda yaako na ʉlwɨ́ɨrɨ waako wa kweene kweene.
\p
\v 24 Ʉvɨ wa vaantʉ vɨɨngɨ woónekaa kɨweerwii vii, na wavalóngooryaa no heewa irya, maa kaa, ʉvɨ wa vaantʉ vɨɨngɨ wʉʉ́jaa nyuma ntʉhʉ. 
\v 25 Viivyo mɨrɨmo miija nɨ kɨweerwii ɨrɨ na mɨrɨmo miija ɨra sɨ ˆɨrɨ kɨweerwii yoónekanaa na nyuma.
\c 6
\s1 Ʉlairiri kwa Vatʉ́mwa vara ˆVamuruma Yéesu
\p
\v 1 Kɨra ˆarɨ ɨsɨ ya iyóoki ra ʉtʉ́mwa, amʉvale mweenekaaya waachwe ɨɨma neeja kʉheewa nyemi joosi, sa vaantʉ vasiindwe \w kʉndoomʉtʉkɨra|lemma="Tʉkɨra"\w* Mʉlʉʉngʉ na ʉvariyuli ˆmweene tookiindya. 
\v 2 Vara vatʉ́mwa va veenekaaya vara ˆvamuruma \w Kirisitʉ\w*, karɨ vaviínuriryaa mpula veenekaaya vaavo tʉkʉ. Voovo vakʉmbʉkɨre avo nɨ vaanaavo kwa Kirisitʉ. Kɨrɨ vyoova jeyyo, vatʉ́mwa avo vavatʉmamɨre veenekaaya vaavo vyaboohabooha, sa ˆveene vooturya kʉnáálo fuma murimwii waavo, nɨ vara ˆvamuruma Kirisitʉ, na voovo vaveenda.
\s1 Ʉvariyuli wa Ʉloongo na Usúngaati wa Kɨkomi
\p Vavariyʉrɨre aya masáare na vakalaamye vayatuube. 
\v 3 Koonɨ mʉʉntʉ yoyoosi yoovariyʉla masáare ˆyiísimire, na yoosiita masáare ya kɨkomi ya Mweenevyoosi wiitʉ, \w Yéesu\w* Kirisitʉ, na ʉvariyuli wa mwiikalo ˆutúubaa kɨra Mʉlʉʉngʉ ˆasáakaa, 
\v 4 mʉʉntʉ ʉwo iiyónaa yeeye noo yeeye na sɨ amányire kɨɨntʉ tʉkʉ. Eenda maatʉkʉ kwiiruta ndihi sa masáare vii. Na ʉko kwiiruta ndihi kwaréetaa wiitóoli wa kɨvɨna, kwiivaa, kituki, kwiikoverera vaantʉ vɨvɨ, 
\v 5 na kwiitoola ˆkusisíraa. Mɨryʉʉngʉ yaavo yasaambʉka, na kɨra kɨmáárɨ vasɨkɨmányire tʉkʉ. Kei viiséaa kutuuba mwiikalo ˆutúubaa kɨra Mʉlʉʉngʉ ˆasáakaa noo njɨra yo va vasúngaati.
\p
\v 6 Maa kaa, mwiikalo ˆutúubaa kɨra Mʉlʉʉngʉ ˆasáakaa na kwiikinkima na kɨra kɨɨntʉ nɨ usúngaati mʉkʉʉlʉ. 
\v 7 Sa suusu sɨ tʉʉja na aha weerwii na kɨɨntʉ chochoosi tʉkʉ, baa kei sɨ tʉrɨ kwiinʉka aha na kɨɨntʉ chochoosi tʉkʉ. 
\v 8 Maa kaa, koonɨ tʉrɨ na chóorya na ɨngo, twiikinkime. 
\v 9 Vaantʉ vara ˆvarɨ na ʉláku wo va vasúngaati vayérwaa na vakwáatwaa nɨ mɨnyahʉ na mpɨɨma ˆjiri foo ja kɨhoho. Ijo mpɨɨma javatwáalaa fʉʉrʉ imalwii na vamárɨkɨrɨraa kʉʉko. 
\v 10 Sa kweenda mpía nɨ ichina rɨmwɨ ra ʉvɨ woosi. Vaantʉ vamwɨ sa kʉra kʉsaaka mpía viikera na kumuruma Kirisitʉ, vakiiturikirya kwa ʉsʉʉngʉ mʉkʉʉlʉ.
\s1 Paúli Yoomukiindya Timotéeo
\p
\v 11 Maa kaa, weewe mʉʉntʉ wa Mʉlʉʉngʉ, ʉnehe masáare yoosi mavɨ. Ʉmanyɨke kutuuba ʉwoloki, utuube mwiikalo ˆutúubaa kɨra Mʉlʉʉngʉ ˆasáakaa, utuube kumuruma Mʉlʉʉngʉ, kwiiyenda, kuyimirirya na kʉhola. 
\v 12 Ʉndoolwa nkoondo ˆyabooha yo muruma Mʉlʉʉngʉ. Kwaatɨrɨra nkaasʉ ya sikʉ ˆjisiina ʉhero, ˆngʼeene waanɨrɨrɨrwa nɨ Mʉlʉʉngʉ kati ˆʉkalʉʉse bila yoovisa kumuruma Mʉlʉʉngʉ mbere ya vaantʉ ˆvarɨ foo ˆvoona.
\p
\v 13 Mʉlʉʉngʉ avihéeraa viintʉ vyoosi nkaasʉ. Nɨ kʉlairirya niise mbere yaachwe na mbere ya Kirisitʉ Yéesu. Ʉhʉ noo ˆatoola ʉshahíidi waachwe ˆwabooha miiswii ya Poontío \w Piláato\w* baa visa tʉkʉ.\x + \xo 6:13 \xo*\xt Laanga Maáriki 15:2.\xt*\x* 
\v 14 Kwaatya ʉlairiri ʉhʉ, karɨ ʉreke baa kadawo tʉkʉ na karɨ ʉhonʼye tʉkʉ fʉʉrʉ sikʉ ˆngʼeene Mweenevyoosi wiitʉ, Yéesu Kirisitʉ ˆarɨ hɨndʉka. 
\v 15 Kʉhɨndʉka kwaachwe reetwa kʉrɨ nɨ Mʉlʉʉngʉ kwa mpɨɨndɨ jaachwe. Atalariwa Mʉlʉʉngʉ, yeeye vii noo ˆArɨ Mwiimiriri, Mʉtemi wa vatemi, Mweeneevyo wa veeneevyo! 
\v 16 Yeeye arɨ nkaasʉ kwa sikʉ ˆjisiina ʉhero, iíkalaa kɨweerwii ˆkɨsɨsésererwaa nɨ vaantʉ. Yeeye sɨ anoonwa nɨ vaantʉ tʉkʉ na kusiina mʉʉntʉ ˆarɨ daha kʉmoona tʉkʉ. Nyemi na lʉvɨro nɨ na yeeye viri kwa sikʉ ˆjisiina ʉhero! Kɨkomi.
\p
\v 17 Valairirye vasúngaati va ɨhɨ weerʉ vareke kwiineenga, karɨ viiláangyaa usúngaati waavo ˆʉsɨrɨ wo kiilaangya tʉkʉ, maa kaa, viilaangye Mʉlʉʉngʉ. Yeeye atʉhéeraa viintʉ vyoosi ˆviri foo sa tweerye mɨtɨma. 
\v 18 Valairirye vandoobweeyya maaja, vave vasúngaati va mɨrɨmo miija. Kei vaboohye ɨnda na vandoovaambirirya vaantʉ vɨɨngɨ na usúngaati waavo. 
\v 19 Kwa njɨra ɨyo, kiivɨkɨra varɨ usúngaati ja mwaariryo ˆwɨɨma neeja sikʉ ˆjookʉʉja, vaturye nkaasʉ ya kɨkomi.
\p
\v 20 Timotéeo, ɨmɨrɨra viija masáare ˆmeene ʉkwaatiwa nɨ Mʉlʉʉngʉ. Neha masáare ya weerʉ na kwiiruta ndihi ˆkweene vaantʉ kwa ʉloongo vaséaa nɨ ʉmanyi. 
\v 21 Sa kutuuba ʉmanyi ʉwo, vaantʉ vamwɨ vareka kumuruma Yéesu.
\p Mweenevyoosi avaheere nduwo nyuunyu voosi.