\id JHN - Kosena NT [kze] -Papua New Guinea 1980 (DBL 2014) \h Yóni \toc1 Yóni \toc2 Yóni \toc3 Yó \mt1 Yóni \ip Ísu kwíyómpa'a irówana kaumbo-kwááí aíyayaan-iya'iyo. miráumai-ima maisuwéna Yóni Ísun-aai agaimakáiye. Ísuna kwayó-kwáásí sísamaivakemba kae'á kumbaimái-kwaasivinkemba moóráwai áwí'a Yóni kwemá séna Ísun-aaiyavai áraire sígwáe séna maarán-áímbá agaimakáiye. Áánútuna imáyáama agaráátínkáiwaima marapá'á maránkaraimba kwemá Ísuman-iye. Yóni séna kwemá Áánútun-aaigoman-iye siráiye. Ísu Áánútu ááninko sáwí-imayaao tátokaimpinkemba iyásínkáiwaiman-iye sénááontavai Ísu kawe'-máyáí ímo awánarom-bayai mairáiye. évakarawai kwenááiyavai áraire sésa kwená aampa'á kwárówasa évakarawai kamparé sésa simái sáwí'a umánkaraawe. Ísu Áánútunopa'o iyí-ámbá éna áraikona ááimba éna maí'mai'a ónááowaina ááimban-iye-aintavai áraire sewáí Ísu aúnái'a umái maí'mai'a ónááoni'a kwéumatinkaiye. aúnái'a umái maí'mai'a kwéomba ááimba kwéasaawe. mirán-áímbá Yóni agaimakáiye. \c 1 \p \v 1 ááinka'a maramá íma kwáyonka'a Áánútuna imáyáama agaráátínkáiwaima kwenáwí'a Áánútun-aaigoman-iye. Áánútun-aaigoma aasiyaasí ména Áánútuwe ména kwemá Áánútuma póna \v 2 ááinka'a Áánútun-aaigoma Áánútuwe ména \v 3 amápa-tantaa'a úmarowana Áánútu imáyáama amúwana amápa-tantaa'a minkánáá paárurain-tantaa'a úmakaiye. \p \v 4 Áánútun-aaigoma kwaásimo maí'mai'o ónááowaina ááimban-iye. miraúmai kwemá kwaásivimba sáma kamátinkena \v 5 túnín-ayampa'a sáma kaisaná túnín-tantaakoma sámo kain-tántáákómbá íma usáyaaitena uvisínkaiye. \v 6 moóráwai áwí'a Yóni máyowana Áánútuma ai'maréna \v 7 sámo kain-áímbá maimaé amápa-kwaasiva'a kwinasá mináímbá isésa sésa árai'a Ísu Káráísitima kwaási sáma kamátinkaiwaiman-iye sígwáe súwana \v 8 Yóni kwemá íma sámo kamátinkaina'a póna sámo kamátinkaindawain-aai maimaéna kuráiye. \v 9 Áánútun-aaigoma amápa-kwaasivimba sáma kamátinkaiwaiman-iye. Yóni simátímakainka'a Áánútun-aaigoma marapá-kwáásívímbá kumpaáruraiye. \p \v 10 Áánútun-aaigoma maramá tarórumakena marapá'á kumbáyowasa marapá-kwáásí kwená ááimba íma kawe'á umái awánaraawe. \v 11 kwenamáápa'a kumbáyowasa kwenamááraa íma paru umánkombanivo \v 12 évakarawai paru umánkesa kwentávésa sésa árai'a Áánútunopakemba kunkáiye suwaná póna miwíyávéna séna Áánútuna iyámpóíyomban-owe siráiye. \v 13 kwaási kentí imáyáavinkeni'a umái kwématinkaavo Áánútuna iyámpói íma miráumai Áánútuna iyámpóíraani'a kwéowe. Áánútu kwená imáyáavinkemba umátínkáimba pósa Áánútuna iyámpóíraani'a kwéowe. \p \v 14 Áánútun-aaigoma kwaásima aúkena marapá'á ména kentáávímbá máyowata awánaraumne. paru-yántáákwárá arupí-yantaakwara'a kwempímbá sáwíva'a kwáyon-kwaasi póna ságayankwara-kwaasi úwata awánaraumne. avowámá ááninkomba kímborawaimba póna ságayamba amúwana miságáyánkwárá'á máyowata awánaraumne. \p \v 15 Yónima kwentávéna amápa-kwaasi simátimena séna kembá íma masínkaraanka'a kesínaaembo tíníwaima kweinónkáámbá paárurena ména póna kembá usáyaaitaraiye siráunda-aimba minkwáásíyávé'a siráumne siráiye. \p \v 16 paru-yántáá'á kwempímbá sáwíva'a kwáyáiwaima póna kentáá kawe'á kwéumasinkavata kwiyé. \v 17 naaóvá'á Áánútu Mósesimba ai'maréna séna kesí ámáámba simátimiyo séna naaémba Ísu Káráísitimba ai'maréna séna parumó ií-yántáá'á arupí-yantaa'a móruntimiyo siráiye. \v 18 naaóvá'-naovakwara ívékwara'a marará-kwáásí Áánútun-ane'a íma awánaraambanivo kímborawai ááninkoma kwesé ména mimbóráí'a umái ména póna kwéagaraasinkaintaawe. \s1 Yóni nombó pétinkaraiwaina kwaasái. \r Mátíyu 3:1-12, Mááka 1:7-9, Árúku 3:15-17 \p \v 19 Yérúsaremu-naopakemba Yútaa-kawaa-kwaasi mono'-máyáí-kwáásínté Árívái-andaraken-kwaasiyonte ti'márówasa Yóninopa'a tésa áísaa esa sésa emá nááwa'ono suwaná \v 20 Yóni íma umémpa'a tuwómba avora'á séna Áánútumo usásinankaiwaima Káráísitima íma kemá úne súwasa \v 21 emá nááwa'o. Íráiyaa naaóvá'á Áánútun-aai simátímakaiwaiya'ono suwaná Yóni séna ímaniye súwasa miwí sésa naaóvá'á Áánútu séna kesáái simátiminiwai Mósesiraan-kwaasi ai'máráanana kumíníye siráimba kwemá ewá'ono suwaná Yóni séna ímaniye súwasa \v 22 miwí sésa nááwa'ono súnaya simásimenda-aimba si'mákaawaiya kosimátimenaumne suwaná \v 23 Yóni simátimena séna Áánútun-aai simátímakowaima áwí'a Áísáya naaóvá'á agaimaréna séna \q1 kavóná-marava'a moóráwai ména aayamáírakemba séna Ísóigona aambá kwirankánááomba kwená aambá arupí íyana minámpá'á kwíno \m siráimba mindá kemá úne Yóni súwasa \v 24 taáísaa-un-kwaasivinkemba évaka'a ámáán-kawaa-kwaasi miwímá \v 25 Yónimba áísaa esa sésa emó sémo Áánútumo usásinankaiwaima íma kemá úne. íma kemá Íráiyaama úne. Áánútun-aai simátiminiwaima Mósesiraan-kwaasi íma kemá úne. emó siráandanivo nóintavai nombá kwévetinkaano suwaná \v 26 Yóni séna kemá noné su'mai kwévetinkaunana kentí avumpimbó moóráwaimo máyáimba íma kwéawanaamba póna \v 27 aáno kesínaaemba tíndawaima kwemó aaimó síndavimba kemá aaimá sendamá uwóví'a ónaumne. kwená mayáímá kwémayaundayave'a pó'a kemá úwoi-kwaasi úne Yóni siráiye. \v 28 Yótáni-nonkona menávápá'á Pétáni-naopa'a Yóni nombá kwévetinkowasa áísaa uwaná Yóni mináímbá siráiye. \s1 Ísuna kwaasái Yóni simátímakain-kwasai. \p \v 29 simásuwena usá aaváyaaraamba Ísumo túmba Yóni awánéna simátimena séna kentí sáwí-imayaayavesa ísámai sipisípi-araa'o tuvúwówanamo púwísasamo Áánútumbo áméntemba kwétin-kwaasi amápa-kwaasiti sáwí-imayaayavena ísámai maitiyuwáíndayavena póna puwíníye. mindáyavena Áánútu ai'máráísana kúmímba póna puwíníye. \v 30 kembá íma masínkaraanka'a kesínaaembo tíníwaima kweinónkáámbá ména kembá kwéusayaaitaiyemo siráunda-aimba minkwáásíyávé'a siráumne. \v 31 Áánútumo usásinankaiwain-aai isé'a nááwantavesa seéo siráunda isa'á nombá kwévetinkaunda pósa Ísareri-kwaasi kwembá kawe'á umái awánanaaowe Yóni siráiye. \p \v 32-34 Yóni awánaron-aimba simátimena séna Áánútumo usásinankaiwaintave'a sé'a nááwa'iyo siráunda kwíyómpakemba Áánútun-amankoma mááiraamba úmaena kwenane'á kumbáísa'a awáné'a sááka'a makáunda póna Áánútu si'mákaiwaima séna nombá kwévetinkenana kesimankómá moórá-kwaasigo ane'á kumbaína emá awáné se Áánútun-amankoma tirumpimbá anómba umátinkaniwaiman-iye siráin-aimba sááka'a makáundara'a póna mirámó imbá awáné'a simátime'a sé'a kwemá Áánútu ááninkoman-iye Yóni siráiye. \s1 Éndaruwe Pítaae Ísun-ánaaemba kwakááyan-kwasai. \p \v 35 simásuwena usá aaváyaaraamba Yóniye kwená kwayó-kwáásíráíyé mésaya \v 36 Ísumo kúmba awánésaya uwaná Yóni séna minkwáásí Áánútu ai'mákain-kwaasi póna amápa-kwaasiti sáwí-imayaayavena ísámai puwíníye. kentí sáwí-imayaayavesa ísámai sipisípi-araa'o tuvúwówanamo púwísasamo Áánútumbo áméntemba amápa-kwaasiti sáwí-imayaayavena ísámai puwíníye súwasarai \v 37 mindárai isésarai Ísun-ánaaemba kwáróyana \v 38 Ísu kogwanténa métuwanena séna nóintavaiya'oyo súwasarai miwí tááivinkemba sésarai Araapaiyo náávara kwémaeno kwántámai sésarai anóndakoo náávara kwémaeno suyaná \v 39 Ísu séna taawánaakaiyo súwasarai kwesé kuyambá mindáúmpá'á komésaya aaváúmá toraétáápa'a marónka'a komáyáawe. \p \v 40 Yóni siráin-aimba iséna Ísun-ánaaemba kwakón-kwaasi moóráwai áwí'a Éndaru kwemá Sáímoni Pítaa ávákoma póna \v 41 aiva'á awaaómá avakáá-umai awánéna séna Áánútumo usásinankaiwaima Mésíyaa máyáísa'a awánaraumne sirái. Mésíyaawe-kwi'a kwántámai Kíríki-kwaasi tááivinkemba Káráísitiye sembá mináwíkóná ááimba Áánútumo usásinankaiwaiman-iye kwésewe. \v 42 Sáímonimba áí'maena Ísunopa'a tuyaná Ísu awánéna séna Yóni ááninkoma úne. enáwí'a Sáímoniye. moórá-kwi'a Pítaawe simánkaumne Ísu siráiye. miwí tááivinkemba Pítaawemo sembá anón-ontankowe kwésewe. \s1 Vírípiye Nátáníyoe Ísun-ánaaemba kwakááyan-kwasai. \p \v 43 usá aaváyaaraamba Ísu séna Káríri-ayampa'a kónáe séna Vírípimba avakáá-umai áí'maena séna kesínaaemba kwaraaó siráiye. \v 44 kwemá Pétésáítavakemba Éndarunte Pítaantei naaópaken-kwaasiman-iye. \v 45 Vírípima Nátáníyomba avakáá-éna séna Mósesiye Áánútun-aai simátímakowaiye Áánútun-aai aúváívimba agaimarésamo siráan-kwaasigonta awánaraumne. kwemá Násáreti-naopakemba Yósépi ááninko áwí'a Ísuman-iye súwana \v 46 Nátáníyo séna kesáámó súndaya Násáreti-naopakemba íma kawe-kwáásímán-iye kwésune súwana Vírípi séna taawánaao súwasarai \v 47 kuyambá Ísu Nátáníyomba awánéna séna mendá árai'a Ísarerina'a íma kampar-ímáyáámá kwáyáinda'a kwétiye súwana \v 48 Nátáníyo áísaa ena séna nóintavaiya kesí imáyáama suwánéwa seénó súwana Ísu séna Vírípima íma ááyarainka'a ená naaópa'a víki-taaigona ááinka'a máyaana'a kesí imáyáavinkemba awánaraumne súwana \v 49 Nátáníyo séna anóndakoo emá Áánútu ááninko e Ísareri-kwaasi kentáásí kawááná'á óne súwana \v 50 Ísu séna víki-taigona ááinka'a máyaana'a kesí imáyáavinkemba awánaraumne súndayavai kentáváí se áraire Áánútu ááninko óne kwésene. ená naaópa'a máyaana'a imáyáavinkemba awáraundayavai sénda po mintántáákómbá usáyaaitanin-tantaa'a naaémba awánaniyone. \v 51 árai'a simátime'a sé'a kwíyómpa'a sokón-tawaai taaínkaa'a ínasa kwíyómpakemba kwaási úranda'a kumpaáruraundawaisopa'a kwíyómpaken-kwayo'narawa'a iré kunke íya'a tuwánanaaowe Ísu siráiye. \c 2 \s1 Ísu ándá-aran-domba kasúkáin-kwasai. \p \v 1 ayúnkáraamba Káríri-ayampa'a Kéna-naopa'a torupamái mésa aaraí kwétokwaa-esa Ísumba anówama komáyowasa \v 2 Ísunte kwená kwayó-kwáásíyé tááyowasa komáyówana \v 3 ándá-aran-domba namái ánásowana Ísumba anówama Ísuntavena séna ándá-aran-domba ánásaiye súwana \v 4 Ísu séna kesí mayáíyáváí íma simásimiyo. amáparawaimo kesí ááimbo suwánanaaon-kanaama íma tiráiye súwana \v 5 Ísumba anówama mayáí máyón-kwaasiyavena séna simátimindantemba oró siráiye. \v 6 Yútaa-kwaasi tiyáánka'a nombá pékon-amaamba sáwíva'a kwáyomba mindáyavai ava'moraéma anó-sawei-anama kwáyowana \v 7 Ísu mayáímó máyón-kwaasiyavena séna misáwéí-ánávímbá nombá atímai ógwitaaro súwasa atímai ógwitamarowana \v 8 Ísu séna évaka'-nomba umaé'a toónká'ó kárákwiraiwaimba mááméro súwasa mirá uwaná \v 9 mindómbá ándá-aran-domba kasuvúwana toónká'ó kárákwirowai néna séna náávaken-dona'iyomo súmba mayáímó máyón-kwaasi Ísun-aai kwéisesa awánaraawe. náávaken-dona'iyo séna aaraimó mayón-kwaasigomba ááyowana túwana séna \v 10 amápa-kwaasi aiva'á kawer-ándá-árán-dómbá tíméwasa násúwáawasa úwoi-anda-aran-domba kwétimewe. emá íma mirá óndarakemba naaémba kawer-ándá-árán-dómbá kwésimene siráiye. \v 11 Káríri-ayampa'a Kéna-naopa'a Ísu mimbáyáí-áwáámé'á úmba kwená ságayamba agaráátinkowasa kwená kwayó-kwáásí awánésa sésa áraire Áánútunopakemba kunkáiye siráawe. \v 12 minkákémbá Ísuwe anówawe mináváráwáínondawe kwená kwayó-kwáásíyé miráumai-kwaasi Kápénéamu-naopa'a sáwíyanka'a kumbéraawe. \s1 Ísu anóm-bono'-naumpa'a iráin-kwasai. \r Mátíyu 21:12-13, Mááka 11:15-19, Árúku 19:45-46 \p \v 13 naaóvá'ó Áánútu Yútaa-kwaasi tíyótaasa í-tánón-kánáá tóyo ún-kanaama ákíse kwéunka'a Ísu Yérúsaremu-naopa'a kwéna \v 14 anóm-bono'-naumpa'a iyúmba mivá'á kwaásiyomba mésa monotávésa purumakambá sipisípima máái-numama kwémeyambaresa mono'-nánkóná óntamba kwémeyanesa máyówana Ísu tuwánéna \v 15 ándánankakemba taámbá tarórumaena mindánei purumakambá sipisípima tusú úmaena mono'-nánkóná óntambo meéyámbárón-kwaasiti taareimá tawísíyuwena \v 16 máái-numamo meéyámbáron-kwaasiyavena séna maimaé'a kóro. kesivoná naaúmpa'a íma máákéti maré'a maimaé'a kóro Ísu súwasa \v 17 kwená kwayó-kwáásí awánésa sésa naaóvá'á Áánútun-aai aúváívimba agaimaréna séna Áánútuwo ená naambá sáwí'a ovó sé'a ávááraumai imáyáa kwéune agaimaréna sirónka'a pósa mináímbá kwená kwayó-kwáásí tááka'a makáawe. \p \v 18 Yútaa-kawaa-kwaasi Ísuntavesa sésa nóin-awaamera inatá awánéta séta Áánútu asirayámbá ámakaintavenayawa anóm-bono'-naumpa'a mirá kwéoneya sénaumno suwaná \v 19 Ísu séna maambónó'-námbá tawísíyuwewa'a kaumbo-táwai umásuwanaumne súwasa \v 20 sésa maambónó'-námbá ayáátááka'a 46 ira'a mayáímá kwémayaan-damba isamá emá se kaumbo-táwai umásuwanaumne kwésene sumbánivo \v 21 mono'-nántávéna siráimba kwenáúyavena siráiye. \v 22 naaémba pukáimpinkemba Áánútu Ísumba usásinankainka'a kwená kwayó-kwáásí mináímbá tááka'a makésa sésa Ísu siráin-aimba árair-aimba siráiye sésa Áánútun-aai aúváívinken-aimba árair-aimban-iye siráawe. \p \v 23 naaóvá'ó Áánútumo Yútaa-kwaasi tíyótaasa í-tánón-kánáárá'á Yérúsaremuva'a Ísu ó'on-o'om-bayai kawe'-máyáímá mayówasa kwaásiyomba awánésa Ísuntavesa sésa áraire Áánútunopakemba kunkáiye sumbánivo \v 24 Ísu kwaási tirumbá tuwánéna séna mináímbá kentávésa íma tirunkakémbá kwésevo tívókari'a kembá umásinkanaaowe séna \v 25 kwaási íma simámun-aimpinkenban-ivo kwemá kwaási tirumbá tuwánarontavena Ísu mináímbá siráiye. \c 3 \s1 Níkótimasima Ísumba áísaa uráin-kwasai. \p \v 1 moóráwai ámáán-kawaa-kwaasi Yútaa-kwaasiti kawááná'á áwí'a Níkótimasi \v 2 kwemá moórá-no'waamba Ísunopa'a téna séna anóndakoo Áánútun-aai simásiminiyondayavena embá ai'máráísama tamáyaanata awánaraumne. Áánútumo embó asirayámbó ímo ámakainkakai ó'on-o'on-kawe'-mayai íma kanaán-umai mayáásino súwana \v 3 Ísu séna árai'a simáme'a sé'a ímo ókwara'o aúnáraan-umai matinkáiyawaimo ésa Áánútumo kawááipa'a íma ménaaowe súwana \v 4 Níkótimasi séna anón-umáguraavo nóraumai aúnái'a ónááoo séna tinóisai tirumpimbá íma ó'a komáíyasa matinkánááowe súwana \v 5-6 Ísu séna árai'a simáme'a sé'a kwaásimo matínkáamba mindá kwaásiman-ovo Áánútun-amankomo umátínkáimba mindá Áánútun-amankogwara'a aúnái'a kwéowe. ímo nonkwárá Áánútun-amankogwara'o aúnáraani'o umáímo ménaaoni'a umátínkáawai Áánútumo kawááipa'a íma ménaaowe. \v 7 ókwara'a aúnáraan-umai matinkáníyemo súnda-aintavena íma áá'a kaíno. \v 8 maarán-áímbá imáyáa uwó. úndáoma kwená imáyáavinkemba kwénaaisasa ane'á íma kwéawanesa sésa náávakena náávara kwénaaiyo kwésewe. mirámó intembá Áánútun-amankoma miráráán-umai kwaási kwéumatinkaiye súwana \v 9 Níkótimasi séna nóra ena mirá íníyo súwana \v 10 Ísu séna Ísareri-kwaasivimba aaí kwésimatimendawai óndanivo mináímbá íma isááne. \v 11 árai'a simáme'a sé'a kesáá awáraunda-yantaa ísaraunda-yantaataveta kwésimatimunda isa'á íma kwéisaawe. \v 12 mirá kwéon-tantaa marapá'ó kwéon-tantaatave'o kwésimamunda íma áraire séndanivo kwíyómpa-tantaatave'o simáméndamo e nóra e áraire síníyono. \v 13 íma kwíyómpa'a irésa kunkáavo keyáá kwíyómpakemba kunké'a kumpaáruraundawai kwíyómpa-tantaa'a kanaán-umai agaráátinkaumne. \v 14 naaóvá'á Mósesi óntandei iraankavayaambá tarórumai taaira'ó mósá marówasa puwónáesamo un-kwáásí awánésa íma pukáawe. mirámó uráintemba kembá kwaási úranda'a kumpaáruraundawaimba sínkambai taaira'á mósá maránááomba pósa \v 15 kesááiyavesamo árairemo síyawaimo ésa aúnái'a umái aasiyaasí maí'mai'a ónááowe Ísu siráiye. \p \v 16 Áánútu marapá'á máyáan-kwaasiyavena ávááraumai aruntávéna éna póna kwenáánimba kímborawaimba ai'marówana kunkáimba pósa kwenááiyavesamo áraire síyawaima kwaási máyáawaina ááimba Áánútuna némpa'a íma maí'mai'a ónááovo kwená egwaa'á aúnái'a umái maí'mai'a ónááowe. \v 17 marapá-kwáásí aavimbá maitinkaaó séna Áánútu ááninkomba íma ai'marówana kunkáivo marapá-kwáásí sáwí-imayaavimba máyáawima kuntí'mai kawer-ámpá'á métinkaao séna Áánútu ááninkomba ai'marówana kunkáiye. \v 18 Áánútu ááninkon-aaiyavesa áraire kwésewai íma aaivimbá maitinkánívo ímo árairemo kwésewaima á'a aaivimbá maitínkaraiye. Áánútu kímbora-aaninkon-aaiyavesa árairemo ímo kwésentavena á'a aaivimbá maitínkaraiye. \v 19 sámo kamátinkaiwaima marapá'á kunkáimbanivo kwaási sáwí'a kwéesa pósa túnín-ayampatavesa imáyáama ésa sámo kamátinkaiwainopa'o ímo tentávéna aaivimbá kwémaitinkaiye. \v 20 sáwí'o kwéowai sámo kamátinkaiwaintavesa íma kwétinkaisasa kesí mayáímá paárivo sésa íma sámo kamátinkaiwainopa'a tagwémaewe. sáwí'o kwéowai mirá kwéovo \v 21 arupímo kwéowai sámo kamátinkaiwainopa'a tamáyáamba pósa Áánútu siráini'o kwéomba kwétuwanaawe. \s1 Ísuna kwaasái Yóni simátímakain-kwasai. \p \v 22 minkákémbá Yútiyaa-ayampa'a Ísuwe kwená kwayó-kwáásíyé komésa nombá kwévetinkowana \v 23-24 minkánáávímbá Yóni íma ándáva'a máankaronka'a Ínóni-ayampa'a Sérími-naokona egwaa'-nónayumpa'a Yóni ména sáwíva'-nomba kwáyopa'a máyowasa kwaásiyomba tóyo uwaná Yóni nombá kwévetinkowasa \v 25 Yónina kwayó-kwáásíyónté moórá Yútaa-kwaasigoe mésa mono'-nómbó pétinkon-aintavesa kwesimá kwesiman-esa \v 26 Yónina kwayó-kwáásíyómbá kwenópa'a tasimámesa sésa anóndakoo Yóntáni-nonkona menávápá'á esé méraiwaimba kwenáwí'a mósá makáawaima kwemá nombá kwévetinkaisasa sáwíva-kwaasi kwétoyo owe suwaná \v 27 Yóni séna Áánútumo tímísasamo ombá mindá miwínéímán-iye. \v 28 kemó siráunda Áánútumo usásinankaiwaima íma kemá úmpo si'marówa'a kwená aiva'á tiráumne siráunda-aimba ísaraawe. \v 29 maarán-áímbá imáyáa oró. aúná-ininkomo awaikónópa'o tisanamá awaikó amááraanarawa'o aamoimó onten-umái Ísunopa'a tewa'á aamoí kwéune. \v 30 kwemá anón-kwaasi imbá póna kwenáwí'a iyínívo kemá kíto-kwaasima únda póna kesúwí'a kumíníye Yóni siráiye. \p \v 31 kwíyómpakewaima amáparawai usáyaaitaraiye. maankákén-kwáásí marapá-kwáásí pósa marapá'ó kwéon-tantaatavesa kwésevo kwíyómpaken-kwaasi usáyaaitarain-kwaasi póna \v 32 awánarain-tantaa ísarain-tantaatavena kwésisasa íma kwéisaambanivo \v 33 kwenááiyavesa áraire kwésewai sésa Áánútu árair-ainkona ááimban-iye sisasá tuwánésa sésa Áánútu árair-ainkona ááimban-iye kwésewe. \v 34 Áánútu ai'mákaiwaimba kwenamankómbá ámatukaimba póna Áánútun-aai kwésisasa mináíntávésamo árairemo kwésewai sésa Áánútu árair-ainkona ááimban-iye kwésewe. \v 35 Áánútu avowámá éna ááninkomba arumbá aména séna amápa-tantaa'a kawááumai taviyiyó siráiye. \v 36 ááninkon-aaiyavesamo árairemo sésamo kwesé aráápamai maíyawai aúnái'a umái maí'mai'a ónááovo kwenááimo ímo ísámaimo kawe'ó kwéiyawai íma aúnái'a umái méwana Áánútumo áwáá'o tíyímba miwísé aasiyaasí kwaíkwai'a isasá kwémaewe. \c 4 \s1 Sámériyaavaken-ininkona kwaasái. \p \v 1-3 Yóni nombó pétinkarain-kwaasi Ísumo pétinkaraimba kóyaaitamai-kwaasi pétinkaraiye. ánivo Ísuma íma pétinkaraivo kwená kwayó-kwáásí pétinkaraawe. Yónimo kwévetinkain-kwaasi Ísumo kwévetinkaimba kóyaaitamai-kwaasi kwévetinkain-aimba ámáán-kawaa-kwaasimo ísón-aimba Ísu iséna Yútiyaa-ayampa'a tuwéna moórágwara'a Káríri-ayampa'a kónáe séna \v 4 Sámériyaa-ampa'a kónaumne séna \v 5 kúmba Sámériyaa-ayampa'a Sáíkaa-naopa'a naaóvá'ó Yákópomo ááninko Yósépimbo ámakom-barama egwaa'á kwáyon-daopa'a kúmba \v 6 Yákópo nombá uwíníyena u'makóm-bai'a kwáyowana aampa'á kwéguwana Ísumba ávón-kówana mimbáíká'á kwáyá'wái komáyowasa \v 7-8 kwená kwayó-kwáásí toómbá meéyán-onae sésa naaópa'a kuwaná Sámériyaa-ininko nombá uwíníyena túwana Ísu séna nombá usimiyó súwana \v 9 minínínkó séna emá Yútaa-kwaasi ómpo kemá Sámériyaa-inimba úmpo íma nombá usimiyó siyó siráiye. Yútaa-kwaasiye Sámériyaa-kwaasiye íma moórá-anavinkemba kwénaantavena íma nombá usimiyó siyó súwana \v 10 Ísu séna Áánútumo kanaán-umaimo amínín-tantaa'a íma awánaraane. nombá usimiyómó súnda-kwaasigona ááimba íma suwánáánda-kwaasi úne. kesí ááimba suwánáándawairaankasi kwántámai se aasiyaasí maí'mai'a ónááon-domba simiyó séna'a amúsino súwana \v 11 minínínkó séna maandómbá avéúmpá'ó kunkwáyáimba náán-anavina maí'mai'o ónááon-domba uwíníyono. \v 12 kentáá síkwá'náoma Yákópoma maandóm-báí'á u'maréna kwená sipisípiye kwená akúnté tímakaimba pósa maandómbá kwénaawe. kemó súnda emá timíníyonda-nonkoma Yákópo tímakain-donkomba íma usáyaaitaniye kwésune súwana \v 13 Ísu séna maandómbó kwénaiyawaimo éna ókwara'a nontávéna tinkánívo \v 14 kemó tíménda-nombo náíyawaimo éna íma ókwara'a nontávéna tinkáníye. kemó tíménda-nombo náíyawaimo éna tirumpimbá nonayumpinkémbó usausa intenkáámbá ínasa pósa aúnái'a umái maí'mai'a ónááowe súwana \v 15 minínínkó séna emó sénda-nomba símína'a naananá nontávéna íma sinkáína'a íma maampínkémbá tauwónaumne súwana \v 16 Ísu séna enawaikómbá koááyamai áí'mae tiyó súwana \v 17 séna kesuwairíyaaimba úne súwana Ísu séna emá árai'a séndamanivo \v 18 éva'aasei-kwamba mairé miwísé maémaenda isamá ívé'o minkwáásígó emó máyaanda íma enawai'á isamá po árair-aimba simásimene súwana \v 19 minínínkó séna kemó imáyáamo únda Áánútun-aai simátimendana'a óne. \v 20 Sámériyaa-kwaasi kentáá síkwá'náma sésa maanómáká'á Áánútuna imáyáa mósá máráaro siráawa'a keinárawa'a Yútaa-kwaasi sé'a Yérúsaremu-naopa'a Áánútuna imáyáa mósá máráaro sewé súwana \v 21 Ísu séna kemó sendamá áraire siyó. moórá-kanaamo tínímba maanómákákwárá Yérúsaremu-naopakwarare su'mainivo amápa'-mapakwara'a kesivoná imáyáa mósá maránááowe. \v 22 keinárawa'a Sámériyaa-kwaasi kwená imáyáa máráambanivo kwená ááimba íma awánare'a owe. Yútaa-kwaasiya kwená imáyáa mósá maréta kwená ááinta awánaraumne. Áánútu séna moóráwai sáwí'o umáímo máyáampinkemba kawer-ámpá'á métinkanae síníwai Yútaa-kwaasivinkemba paáriniye siráiye. \v 23 kesivo séna kesí imáyáama mósá maráíyamba íma tóikakemba é'a árai'a tirunkakémbá kesí imáyáa mósá máráaro siráimba miráumai moórá-kanaama kwétisasamo árai'o kesivoná imáyáamo mósá kwémaraiyawaima tirunkakémbá arupí umái kesivoná imáyáama mósá maránááowe. \v 24 Áánútumba áúma íma kwáyáísana amankómá máyáísasa pósa íma túrandei ane'á kwéawanaavo miráráán-umai Áánútuna imáyáamo mósá máráambo ombá kwenamankó túwa'naa isasá tirunkakémbá kwená imáyáa mósá máráaro súwana \v 25 minínínkó séna Áánútumo usásinankaiwaima Káráísitiye sewáí kumíníye. kumíndara'a amápa-tantaatavena simátiminiye sewa'á ísaraumne súwana \v 26 Ísu séna mináímbó séndawaima maandá kemá úne Ísu siráiye. \p \v 27 Ísu mináímbá súwasa kwená kwayó-kwáásí koyauwerésa Ísumo Sámériyaa-ininkontavena súmba Yútaa-kwaasiti namuro-ínínkóntávéna kwésuwana póna táá'a kówasa tirumpin-ímáyáámá ésa minínínkóntávéna nóintavaiya kwéankaisana íyó-imayaa ésa Ísuntavesa nóra séna minínínkóe kwésiyo-imayaa ésa íma taáísaa uwaná \v 28 minínínkómá kwená sawei-ánámá tuwéna naaópa'a kwéna simátimena séna \v 29 amápa'a uráunda-yantaa'a paárurain-kwaasi máyáiye. Áánútumo usásinankaiwaiya'iya taawánaaro súwasa \v 30 naaópa'a tuwésa Ísunopa'a tumbá \v 31 Ísuna kwayó-kwáásí Ísuntavesa sésa anóndakoo toómbá naaó amatáárá'á suwaná \v 32 Ísu séna kemá íma awánaan-tomba makáumne súwasa \v 33 kwená kwayó-kwáásí keáímbá sésa nááwa toómbá maimaéna máámakaiyo suwaná \v 34 Ísu séna toóntávénamo tááimo kwétinkaintemba si'mákaiwain-aai isé'a kwená mayáímá maimaé'a kwégwe'a ánásanaundayavai kwésinkaiye. \v 35 kígauva'a kwáyáin-tontave'a éíyain-kwiyomba ánásainana ávuma káínata áká'mai torupánaumne kwésevo kemá sé'a awánaaaro. ívé'a maankánáámá toómbó ávumo kaintembá miráráán-umai kwaásiyomba tí'mai Áánútunopa'a kwiyónááowe. \v 36-37 kwaásiyombo tí'mai Áánútunopa'a kwitinkáíyan-kwaasimo ésa miwí kawe'-méyámbá mayáíyasa Áánútunopa'a tíyan-kwaasi aúnái'a umái maí'mai'a ónááowe kwésune. évakarawai kígau úmaraiyasa ó'owima akaránááowe kwésewe. miráumai kígau íyawaigwara akaráíyawaigwara'o ésarai aamoí ónááowe. \v 38 ó'owima kígau úmakaamba isa'á kemá ti'máráúna'a ó'owiti mayáívínkén-tómbá kwéakaraawe Ísu kwántámai-aimba simátímakaiye. \p \v 39 ánivo minínínkó séna amápa'a uráunda-yantaa'a paáruraiye siráin-aimba isésa pósa Sámériyaa-kwaasi mindáópaken-kwaasi Ísuntavesa sésa árai'a Áánútumo usásinankaiwaiman-iye sésa \v 40 Ísunopa'a tésa sésa kentáásí naaópa'a tamaiyó suwaná Ísu kae-táwai koména \v 41 aaí simátimuwasa isésa sáwíva-kwaasigwara'a sésa árai'a sáwí'o umáímo máyaundavinkenta kawer-ámpátá mésinkaniwaiman-iye sésa \v 42 minínínkómbá simámesa sésa íma enááiye su'maiyavetaanivo kwenáái ísaraundayaveta séta marapá-kwáásí sáwí'o umáímo máyaundavinkemba kawer-ámpátá mésinkaniwaiman-iye siráawe. \s1 Ísu moórá-iyampoi asóvamankarain-kwasai. \p \v 43 Ísu kae'-nó'wáámbá kwaéna mindáópa'a tuwéna Káríri-ayampa'a kónáe séna kwéna \v 44 séna Áánútun-aai simátímíwain-awi'a kwenamááraa íma mósá máráavo á'on-daopaken-kwaasi kwenáwí'a mósá máráawe súwasa \v 45 miráumai Káríri-ayampa'a kúwasa mináyámpákén-kwáásí aamoí umánkaraawe. ááéma tíyótaasa í-tánón-kánáárá'á miwí Yérúsaremu-naopa'a komésa Ísuna mayáímó mairáimba awánaraamba pósa aamoí umánkaraawe. \p \v 46 aamoí umánkówana Ísu Káríri-ayampa'a kwénaaena Kéna-naopa'a non-úranko ándá-aran-dombo kasúkáin-daopa'a kúmba kámááni-kwaasi Kápénéamu-naopaken-kwaasigo ááninkomba áí'a kwéuwana \v 47 Ísu Yútiyaa-ayampakemba Káríri-ayampa'a tiráin-aimba iséna Ísunopa'a téna séna kesááninko puwíndayavena kwéisa'a úmpo kesí naaópa'a kuré koasóvamankaniyono súwana \v 48 Ísu séna ímo ó'om-bayai-awaame'o awáné'o é'a íma kesááiyave'a áraire sénááowe súwana \v 49 anóndakoo kesáánimba puwíndayavena kwéimba avekáán-umai tiyó súwana \v 50 Ísu séna enáánimba asóvagwivo kwaaó súwana Ísun-aaiyavena áraire séna kúmba \v 51 aampa'á kúmba kwená mayáí-kwáásí tésa sésa enáánimba áí'a éránkaraiye suwaná \v 52 tísaa ena séna kesáánimba nósa-tawaiya áí'a éránkaraiyo súwasa sésa tíndauma kwáyá'wái kokotámba éránkaraiye suwaná \v 53 avowámá imáyáa éna séna mitáwai enáánimba asóvagwiyemo siráimba árai'a siráiye súmba pósa kwená akúmpákén-kwáásí amápa'a Ísun-aaiyavesa áraire siráawe. \v 54 Yútiyaa-ayampakemba Káríri-ayampa'a komáyomba moóráma kawe'-máyáí-áwáámé'á uréna minká'á miníyámpóígómbá asóvamankowasa kwená akúmbá áraire siráawe. \c 5 \s1 nonkwaaúmpá'á Ísu moóráwaimba asóvamankarain-kwasai. \p \v 1 aáno Yútaa-kwaasi monotávésa tanómba kaumakónka'a Ísu Yérúsaremu-naopa'a kurái. \v 2 Yérúsaremu-naokona óntan-kuriva'a ontamá kwáyomba áwí'a sipisípigona ontamá miwáná egwaa'á nonkwaaúmbá áwí'a Pétéséta-nonkwaaumba kwáyowana \v 3 mindónkón-awampa'a kwááyu-namba éva'aasei-namba kwáyowasa mindáúmpátá tí'a ún-kwaasiyomba évaka'a túgavitan-kwaasiyonte tíyayaamba kararón-kwaasiyonte mésa [nonkómó píví'namaemo kúmba amu'marésa máyówana \v 4 moórá-mora-tawai kwíyómpakewaima nompímbá kumúwana nonkómá píví'namae kúwana aiva'á nompímbá kumúwaimba áí'a éránkaraiye.] \v 5 tí'o ún-kwaasiyompimba moóráwai ména ayáátááka'a 38 ira'a áí'a kwéun-kwaasi máyowana \v 6 Ísu awánéna ayáátááka'a áí'a kwéiye-imayaama éna áísaa ena séna embá asóvaiyavai kwéankaiyo súwana \v 7 séna nonkómá píví'namae kwíndara'a sí'maimo nompímbó sinkáníwaima íma máyáiye. kemá kumónáe'a úndanivo moóráwai kembá kumáyaaitena nompímbá aiva'á kúmísana kesí'a úwoi kwáyáiye súwana \v 8 Ísu séna usásinaao. ená tuvai'á maimaé kwaaó súwana \v 9 avekáán-umai áí'a érankowana kwená tuvai'á maimaéna kuráiye. \p Yútaa-kwaasi monor-áímbá kwéison-kanaara'a mirá úwasa \v 10 Yútaa-kawaa-kwaasi asóvamankon-kwaasiyavesa sésa ívé'a agándaan-kanaama po ená tuvai'á maimaé kwégonda aambá áúmbakaawe suwaná \v 11 séna asóvamasinkaraiwaima séna ená tuvai'á maimaé kwaaó siráiye súwasa \v 12 miwí áísaa esa sésa ená tuvai'á maimaé kwaaómó siráiwai nááwa'iyo suwaná \v 13 sáwíva-kwaasivimba Ísuma áúyokuwana póna asóvamankarowai séna áwí'a íma isáúnda-kwaasiman-iye siráiye. \p \v 14 simásuwena aáno anóm-bono'-naumpa'a iyúmba Ísuma avakáá-umai awánéna séna áí'a éránkáimba po sáwíyamba sínkáivo se sáwí-imayaa ivátuwaao súwana \v 15 iséna Yútaa-kawaa-kwaasi kosimátimena séna asóvamasinkaraiwaima Ísuman-iye súwasa \v 16 Yútaa-kwaasi monor-áímbá kwéison-kanaara'a Ísuma asóvamankarontavesa Yútaa-kawaa-kwaasi Ísumba sáwí'a umánkámae íyúwana \v 17 Ísu séna kesivo aasiyaasi-táwai mayáímá kwémayaimba pó'a miráráán-umai mayáímá mayánaumne súwasa \v 18 agándon-kanaara'a asóvamankarontavaigwara Áánútuma kesivomán-iye siróntavaigwara'a pósa Yútaa-kawaa-kwaasi sésa tuvuwónáe síma sima'a umbá Áánútuma kesivomán-iye sirónten-umai Áánútuwe kesé mimbóráí'a umái máyauye siráimba pósa Yútaa-kawaa-kwaasi sésa tuvuwónáe siráawe. \s1 avowáná kwaasái Ísu siráin-kwasai. \p \v 19 suwaná Ísu simátimena séna árai'a simátime'a sé'a ááninkoma pó'a íma kesí imáyáavinkemba únda kesivomó imbá awáné'a mirá kwéune. kesivomó intembá ááninko kwéune. \v 20 kesivo ááninkomba arumbá siména amápa-tantaa'o kwéimba kwéagaraasinkaiye. usáyaaitanim-bayai agaráásinkaina'a mimbáyáí máyáana'a táátavai ónááowe. \v 21 kesivomá pukáampinkembo usásintinkaintemba ááninko kesí imáyáavinkemba usásintinkanae'a kwéune. \v 22 kesivo séna íma aaivimbá maitinkánaumpo aaivimbó maitinkáním-bayai kesááninkomba ámakaumne siráiye. \v 23 aaivimbó maitínkáanda-mayai símakaimba pósa kesivo áwí'o mósá máráantemba ááninko súwí'a mósá maránááowe. kesúwí'o ímo mósá maráíyawaimo ésa kesivomá si'mákaiwai áwí'a íma mósá maránááowe. \p \v 24 árai'a simátime'a sé'a kesááimo isésamo árai'a ai'mákaiwaima Áánútuma iyémó kwésiyawaima á'a ááimba ásámai aúnái'a umái maí'mai'a kwéowe. kwaási máyáawaina ááimba Áánútuna némpa'a kwaémáyaimba Áánútuna egwaa'á tamáyáamba pó'a íma aaivimbá maitinkánaumne. \v 25 árai'a simátime'a sé'a moórá-kanaa kwétinasa pukáiyan-kwaasi Áánútu ááninko-saai isánááowe. isáíyawaima usásinesa maí'mai'a ónááowe. \v 26 kesivomá kwaási máyáawaina ááimban-iye. asirayámbá siména séna mirámó úndantemba kwaási máyáawaina ááimba óne siráiye. \v 27 kemá kwíyómpakemba kwaási úranda'a kumpaáruraundawai únana póna kesivo kentávéna séna aaivimbó maitinkáníyonda-mayai amúne siráiye. \v 28 mináíntávéna íma táá'a kaíno. moórá-kanaamo tínímba utamátínkaren-kwaasi amápa'a kesáái isésa \v 29 utamátínkarepakemba usásinanaaowe. kawe'ó uréwaimo usásinesa aúnái'a umái maí'mai'a ónááowe. sáwí'o uréwaimo usásinaiya'a aaivimbá maitinkánaumne. mináíntávéna íma táá'a kaíno Ísu siráiye. \s1 Ísumba kwená ááin-kwasai. \p \v 30 Ísu simásuwena séna íma kesí imáyáavinkemba úndanivo si'mákaiwaima simásímakaintemba mirá kwéune. íma kesí imáyáavinkemba úndayave'a arupí umái aaivimbá maitinkánaumne. kesivo simásímakainten-umai aaivimbá maitinkánaumne. \v 31 keyáámo kesáváímó súndarakai kamparé sesinó. \v 32 moóráwaigwara'o kentávénamo kwésimba árai'a kwésiye. \v 33 keinárawa'a évakarawai ti'márówasa Yóni nombá pétinkaiwaimba koáísaa uwaná Yóni kentávéna séna árai-kwaasiman-iye. kosimátíméro siráiye. \v 34 kesí ááimbo sénááontavai íma anón-imayaa úndanivo Yóni kentáváí siráin-aintavai áraire síya'a sáwí'o umáímo máyáampinkemba kawer-ámpá'á métinkanae-imayaa kwée'a mináímbá kwésimatimune. \v 35 oómbó aampa'ó kúra'mae konten-umái Yóni kentí aampa'ó kúratinkowa'a sáwíyanka'a aamoí uráawe. \v 36 moórá-yantaakoma Yónima kentávéna siráin-ainkomba usáyaaitaraiye. kesivomó simásímakaim-bayaima kwémayaunana mimbáyáígómá kesí ááimba kwévaariye. kesivomó siménamo si'mákaim-bayai kwémayaunasa kesí ááimba kwéawanaawe. mintántáákómá Yónima kentávéna siráin-ainkomba usáyaaitaraiye. \v 37 kesivo si'mákaiwaima kwegwárá'á kentávéna simbánivo kwenáái ísámai íma kawe'á é'a kwenane'á íma awánaraawe. \v 38 si'marówa'o kunkáundayave'a íma áraire kwésemba póna Áánútun-aai íma tirumpimbá kwáyáiye. \v 39 keinárawa'a sé'a aúnái'a umái maí'mai'a ónaumne sé'a Áánútun-aai aúváívimba awána-awana kwéowe. mináúváívímbá kesí ááimba agaimárówa'anivo íma kawe'á umái ísaraawe. \v 40 kawe'ó umáímo isé'o kesópa'o tékaankasi aúnái'a umái maí'mai'a osino. \p \v 41 kwaási kesúwí'a anómba umásinkanaaowe-imayaa íma kwéune. \v 42 Áánútumbo ímo tirumbó áménka'a kwétuwanaumne. \v 43 kesivomá simásímakaintave'a kunkáundanivo íma kawe'á umásínkaraawe. ánivo moóráwaimbo kesivomó ímo simámakaindawaimo tína'o é'a kawe'á umánkanaaowe. \v 44 keinárawa'a sé'a kwaási kentáá súwí'a anómba umásinkanaaowe sé'a pó'a kesáái íma áraire kwésewe. Áánútuma kentáá súwí'a anómba umásinkaniye sékaankasi kentávé'a áraire sesinó. \v 45 kesivo aúranka'a íma aaivimbá maitinkánaunda póna Mósesi naaóvá'á ámáán-aimba agaimakáiwai aaivimbá maitinkáníye. Mósesi kwésuwa'naa iyémó sewáímó éna kwemá aaivimbá maitinkáníye. \v 46 Mósesi kesáái agaimarómba pó'a Mósesin-aaiyave'o árairemo kwésekaai kesááiyave'a áraire sesinó. \v 47 Mósesimo agaimakáin-aintave'a íma áraire kwésemba pó'a kesááiyave'a íma áraire kwésewe Ísu siráiye. \c 6 \s1 Ísu sáwíva-kwaasi toómbá tímakain-kwasai. \r Mátíyu 14:13-21, Mááka 6:30-44, Árúku 9:10-17 \p \v 1-4 naaóvá'á Áánútu Yútaa-kwaasi tíyótaasa í-tánón-kánáá sáwíyanka'a tíníye kwéuwana Káríri-kwaaunkona menávápá'á Ísuma nompí-sípívímbá kwéna minkwáúnkóná moórá-awi'a Táípíriyasi nompá'á kúmba tí'o ún-kwaasiyomba asóvamatinkarowasa awánaresa pósa kwenánaaemba kwárówasa Ísuwe kwená kwayó-kwáásíyé nompí-sípívínkémbá marapá'á ásávesa omápa'a umáyówasa \v 5-6 sáwíva-kwaasi Ísunopa'a kwéiyuwana tuwánéna imáyáama éna séna naaémba mirá ónaumpo aiva'á Vírípimba áísaa umai isánáe séna áísaa ena séna náávakena toómbá meéyámba'maiya tíménara nánááoo súwana \v 7 Vírípima séna sáwívar-ontankaken-tomba 200 kinaaraken-tomba meéyámba'maiya timúnasaya naasinó súwana \v 8 moórá-kwayo-kwaasi Sáímoni Pítaa áváko áwí'a Éndaru \v 9 kwemá séna moórá-iyampoigo éva'aasei-tonkwara kae'-nóyáákwárá'á makáimbanivo sáwíva-kwaasi máyáawe súwana \v 10 Ísu kwená kwayó-kwáásíyávéna séna mara'á máéro simátíméro súwasa simátímúwasa mara'á máúmba minkwáásívínkémbá sáwíva-kwaaima 5,000 kwaaima máyówana \v 11 Ísu mintómbá maisokéna Áánútuntavena súwi simásuwena toómbá topán-topan-umai kwená kwayó-kwáásírá'á timúwasa miwímá tímúwana toómbó nontenkáán-umai noyáá'a miráumai nowaná tímú'a vówasa miwítí imáyáaomo úni'a uwaná \v 12 kwená kwayó-kwáásíyávéna séna mintón-ayai íma úwoiva'a tuwé'a máyáaro súwasa \v 13 éva'aasei-tompinkemba nésamo túwón-ayaivinkemba sísamaivakemba kae'á kumbaimái-unampimba áítumai ógwitowasa \v 14 Ísumo úmba awánésa sésa Áánútun-aai simátímíwaima íya awánáúnda-awaame'a isatá awánáúmne sésa kwéamu'maraundawaiman-iye sésa \v 15 kentáásí kawááíta íníyemo sumbá Ísu miwí tirumpimbó sun-áímbá iséna íma mirá ónaunasa sewé séna tiyuwéna omápa'a iráiye. \s1 Ísuma non-avóvomayaapa'a kuráin-kwasai. \r Mátíyu 14:22-23, Mááka 6:45-52 \p \v 16 Ísu omápa'a umáyowasa enónka'a kwená kwayó-kwáásí nonkwaúnkón-awampa'a kumésa \v 17 Kápénéamuva'a kónáe sésa nompí-sípívímbá usámaaisesa kuwaná Ísuma íma usauwerówana no'wáámba aúkúwana \v 18 anón-undaoma kwétena nonkómá tuvántááva kwéuwasa \v 19 tamayó'nei nombá tuwíntámaesa ayáátááka'a kuwaná Ísu non-avóvomayaapa'a kwénaaena nompí-sípígóná egwaa'á túwasa awánésa táátavesa kwéuwana \v 20 Ísu séna kemá úmpo táá'a kaivó aáno máéro súwasa \v 21 aamoí ésa sésa nompí-sípívímbá usámaaisaao suwaná avekáán-úwana nompí-sípígó non-awámpá'á kúpa'a kuráiye. \s1 Ísumba avakáá uráan-kwasai. \p \v 22 aaváyaavimba menávápá'á komáyón-kwaasi sésa tíndauma kímbora-nompi-sipima kwáyáísana Ísuma íma mimpímbá kwisasá kwená kwayó-kwáásí miwíyé su'mai kuráavo Ísuma náávara máyáiyo siráawe. \v 23 évaka-kwaasi nompí-sípívímbá Táípíriyasivakemba kwétoyo-esa tíndauraamba Ísu Áánútuntavena súwi súwasa kwaásiyomba toómbá néiron-ayampa'a tésa \v 24 Ísuwe kwená kwayó-kwáásíyé íma máyóntavesa tivakáá ónáe sésa mindómpí-sípívímbá usámaaisesa Kápénéamuva'a kuráawe. \s1 Ísu maí'mai'a ónááon-tomba úne siráin-kwasai. \p \v 25 Kápénéamu-ayampa'a kumbá Ísumba awánésa sésa kesí anóndakoo nósa-tawai maavá'á tiráano suwaná \v 26 Ísu séna maísáaro íma kawer-áwáámé'á agaráátínkaraundayave'a kwésivakaa-ovo toómbó naráantave'a kwésivakaa-owe. \v 27 toómbó ímo kwaíkwai'o índa-tontave'o é'a íma mayáímá maé'a kwaási maí'mai'o ónááon-tontave'o é'a mayáímá máyáaro. mintómbó timénaunda kemá kwaási úranda'a kumpaáruraundawai mintómbá timénaumne. Áánútu kesivomá kentávéna séna aamoí kwéumankaumne. kesí mayáímá mayaaó simbá pó'a mintómbá timénaumne súwasa \v 28 áísaa esa sésa nóraumaiya Áánútuna mayáímá mayánaumno suwaná \v 29 Ísu séna kentávé'o sé'o árai'a Áánútuma ai'mákaisana kunkáiwai iyémó sembá mindá Áánútuna mayáímá maé'a sewé súwasa \v 30 nóra awaamera'i. ímo awánáúnda-awaame'o inatáámó éta awánétaamo éta séta árai'a Áánútuma embá ai'máráísama kunkáandawaima óne. nóim-bayai-awaamera íníyono sésa \v 31 kentáá síkwá'náma kavóná-marava'a mésa kwíyómpaken-tomba áwí'a máána-tomba némáembanivo emó uráandawaimo éna íma mindá usáyaaitaraiye. naaóvá'á Áánútun-aai aúváívimba agaimaréna séna kwíyómpaken-tomba timúwasa naráawe agaimaréna siráiye suwaná \v 32 Ísu séna maísáaro Mósesimo tímakon-tomba íma kwíyómpaken-tomban-iye. kesivomá kwíyómpaken-tomba kawe-tómbá kwétimiye. \v 33 kwíyómpakembo marapá'ó kunkáiwaima kwemá Áánútuma kwétimin-tomban-iye. kwentávé'a pó'a maí'mai'a ónááowe súwasa \v 34 sésa sénda-tomba aasiyaasi-táwai simiyó suwaná \v 35 Ísu séna kemá maí'mai'a ónááon-tomba úne. kesópa'a kwétiyawai íma tááima kwétinkaiye. kenká'á aráápamai kwémaiyawai íma nontávéna kwétinkaiye. \v 36 á'a simátime'a sé'a kesí mayáí-áwáámé'á awánaambanivo kesááiyave'a íma áraire sésa kenká'á íma aráápamai kwémaewe. \v 37 ánivo kesivomó kwésimin-kwaasimo é'a kesópa'a ténááowe. kesópa'o tíyan-kwaasiyave'o é'a íma kóro sénaumne. \v 38 kesí imáyáa kwaránaundayave'a kwíyómpakemba íma kumbáyaumpo si'mákaiwaina imáyáa kwaránaundayave'a kumbáyaumne. \v 39 si'mákaiwaima simásimena séna amúnda-kwaasi sáwí-amba kwáráavo se kawááuwo. naaén-kanaama puwíyampinkemba usásintinkaano. \v 40 kesivomá simásimena séna kesááninkoo embá awánésa sésa Áánútu ááninkoman-iye síyawaima aúnái'a umái maí'mai'a ónááowe siráiye. naaén-kanaama puwíyampinkemba usásintinkanaumne Ísu siráiye. \p \v 41 kemá kwíyómpaken-tomba úne Ísu súntavesa Yútaa-anon-kwaasi tirunkó sáwí'a kwéuwasa iséise kwéesa \v 42 sésa kwemá Ísuma Yósépi ááninkoman-iye. anóvowi átaamo tuwánáúndayaanivo nóra sénawa kwíyómpakemba kunkáumne kwésiyo suwaná \v 43 Ísu simátimena séna íma mirá iséise oró séna \v 44 kesópa'a íma úwoima ténááovo kesivo kembá si'mákaiwaima tááyaina'a kesópa'a tíya'a naaén-kanaama puwíyampinkemba usásintinkanaumne. \v 45 mindáyavai naaóvá'á Áánútun-aai simátímakowai agaimarésa sésa Áánútu amápa-kwaasi simái agaráátinkaniye siráawe. kesivon-áái ísámai kawe'á íyawai kesópa'a ténááowe. \v 46 kesivombá íma awánaraavo kemá Áánútunopakemba kunkáundawai keyááma kesivombá awánaraumpo kesivon-áái ísámai kawe'á íyawai kesópa'a ténááowe. \v 47 árai'a simátime'a sé'a kesááiyavesa áraire sésa kenká'á aráápamai kwémaewai aúnái'a umái maí'mai'a kwéomba ááimba kwéasaawe. \v 48 kemá maí'mai'a ónááon-tomba úne. \v 49 kentíkwá'náma kavóná-marava'a mésa máána-tomba neémesa úwoi putáráawe. \v 50 ánivo kwíyómpaken-tomba mirán-tómbá náíyawaima úwoi maí'mai'a ónááowe. \v 51 kemá kwíyómpaken-tomba maí'mai'a ónááon-tomba úne. mintómbó nésamo ésa maí'mai'a ónááowe. kesúma timúna'a naantávé'a pó'a maí'mai'a ónááowe Ísu siráiye. \p \v 52 Ísu súwasa Yútaa-anon-kwaasi tirunkó sáwí'a kwéuwasa iséise ésa sésa nóra éna mindá'á kwenáúma simínata nánaumno suwaná \v 53 Ísu simátimena séna árai'a súne. kemá kwaási úranda'a kumpaáruraundawai pó'a kesúmo ímo né'o kesí naaemó ímo né'o é'a íma maí'mai'a ónááowe. \v 54 ánivo kesúma kesí naaemá naawáí aúnái'a umái maí'mai'a kwéomba ááimba kwéasaamba pó'a naaén-kanaama puwíyampinkemba usásintinkanaumne. \v 55 kesúma kawe-tómbán-iye. kesí naaemá kawe'-nómbán-iye. \v 56 kesúma kesí naaemá naawáí kesé tarúmai máyáawa'a kemá miwísé tarúmai máyaumne. \v 57 kesivo si'mákaiwaima maí'mai'a kwéintave'a kemá maí'mai'a kwéune. kemá maí'mai'a kwéundayave'a pó'a kesúma naawáí maí'mai'a ónááowe. \v 58 kentíkwá'náma toómbá neémesa úwoi putáráawe. kemá súnda-tomba kwíyómpaken-tomba íma mirán-tómbán-iye. kemó súnda-tomba mintómbá naawáí aasiyaasí maí'mai'a ónááowe Ísu séna \v 59 Kápénéamu-naopa'a mono'-náúmpá'á mináímbá simátímakaiye. \p \v 60-61 Ísu simásuwowasa kwenánaaemba kwakón-kwaasi tirunkó sáwí'a kwéuwasa ísámai iséise ésa sésa kwemó sin-áínkómá íya sinkáin-aimba póna umbaí kwétaiye suwaná Ísu arumpin-ímáyáámá éna simátimena séna mináíntávé'a kayókáawe. \v 62 kemó kwíyómpakembo kwaási úranda'o kumpaáruraundawaimo kuntauweré'o íyóna'o suwáné'o é'a nóra imáyáawa ónááoo. \v 63 kwaásiti asirayánkó íma túwa'naa ivo Áánútun-amanko aúnái'a umái maí'mai'a kwéumatinkaiwaiman-iye. mirámó intembá kemó súnda-aimba aúnái'a umái maí'mai'a ónááon-aimba imbánivo \v 64 évakarawaima kentávé'a sé'a kampa'á siyé kwésewe Ísu súmba Ísuma kampa'á siyémó sun-áímbá kwená kuntaru'ó íníwainkwara'a naaóvá'á ísaronka'a póna évakarawai kentávé'a sé'a kampa'á siyé kwésewe Ísu simásuwena \v 65 séna mindáyave'a á'a simátime'a sé'a kesópa'a íma úwoima ténááovo kesivomó tááyaina'a ténááowe siráiye. \p \v 66 Ísu súwasa kwenánaaemba kwakón-kwaasi évakarawai Ísumba ivá'á auwésa kwesé íma kwénaauwana \v 67 Ísu kwená kwayó-kwáásí sísamaivakemba kae'á kumbaimái-kwaasiyavena séna kegwárárá ivá'á kwésiyuwaao séna tísaa úwana \v 68 Sáímoni Pítaa séna anóndakoo nááwa ewa kónaunawa seénó. emá aúnái'a umái maí'mai'a ónaumne-aimba kwésene. \v 69 ívé'a entávéta séta árai'a séne. Áánútunopakemba kawe'ná'á óneya kwésune súwana \v 70 Ísu simátimena séna kemá sísamaivakemba kae'á kumbaimái-kwaasima ítátinkaundanivo keinárawapinkemba moórá sáwína'a paáriniye súmba \v 71 Sáímoni Isakéríóti ááninko áwí'a Yútásintavena séna Yútási kwemá kwená kwayó-kwáásí sísamaivakemba kae'á kumbaimái-kwaasivinkemba Ísuna kuntaru'á mayáníwaiman-iye. kwentávéna mináímbá siráiye. \c 7 \s1 Ísu áúnava'maati kwaasái. \p \v 1 minkákémbá Yútiyaa-ayampaken-kwaasi Ísumba tuvuwónáe kwésuntavena Ísuma Yútiyaa-ayampa'a íma kwénaaena Káríri-ayampa'a kwénaauwana \v 2 Yútaa-kwaasimo kwááyu-nambo ésamo tanómbo kwégauvon-kanaama sáwíyanka'a túwasa \v 3 Ísu áúnava'maa'a aká'áámba simánkesa sésa maanáyámpá'á tuwéma Yútiyaa-ayampa'a kwaási torupanááopa'a ená mayáímá komáénasa pósa ená kwaási ená kawe'-máyáí awánanaaowe. \v 4 amápa-kwaasi suwánanaaowe síyawaima íma aúpá'á mayáímá mayánááomba po amápa-kwaasi túranka'a mayáí komayaaó sésa \v 5 Ísun-áúnava'maa'a kwentávésa íma imáyáa ésa sésa Áánútunopakemba kunkáiye sésa mináímbá simámúwana \v 6 Ísu simátimena séna amáparawai kesí ááimba suwánanaao-kanaama íma tiráivo kemá úwoi kwíyasa tuwánésa \v 7 marapá-kwáásí kembá íma áwáá'a tíkaavo miwíyávé'a sé'a kentí mayáímá sáwí'a kwéowe súndayavesa kembá áwáá'a síkaawe. \v 8 tanómbo opa'á koró. amáparawai kesí ááimba suwánanaao-kanaama íma tisa'á ívé'a íma tanómbo opa'á kúmpo kemá koró séna \v 9 Káríri-ayampa'a méraiye. \s1 Ísu Yérúsaremuva'a kuráin-kwasai. \p \v 10 Ísu máyomba áúnava'maa'a tanómbo upa'á kuwaná naaémba kwemá aúpá'á kúwasa \v 11 Yútaa-anon-kwaasi Ísumba kwéavakaa-esa sésa náávara máyáiyo sésa tísaa uwasá \v 12 Ísuntavesa úwoi-kwaasi sáwívar-aimba iséise ésa sésa évakarawai sésa kawe-kwáásímán-iye suwasá évakarawai sésa ímanivo kampa'naampa-kwáásímán-iye sésa \v 13 Yútaa-anon-kwaasi sáwí'a umásínkáavo sésa íma avora'á sumbá aúpá'á siráawe. \p \v 14 Yútaa-kwaasimo kwááyu-nambo ésamo tanómbo kwégauvon-kanaama évareva kwáyowana avumpin-táwai Ísu anóm-bono'-naumpa'a uména kwenááima simátimuwasa \v 15 Yútaa-anon-kwaasi isésa táátavai ésa tóipimba tiyáámba áákesa sésa monor-áímbó isópa'a íma koména ísaraimbanivo nórapakena ísaraiyo suwaná \v 16 Ísu minímáyáámó umbá iséna séna kesí imáyáavinkemba íma simátime'a Áánútu si'mákaiwaina imáyáavinkemba simátimune. \v 17 keinárawa'a imáyáama é'a sé'a náávaken-aina simásímakaiyo. kwená imáyáavinkena'i. Áánútuna imáyáavinkena'iyo-imayaama kwéowe. Áánútumo siráini'a ónáe síyawai miwímó ésa simátimunda-ainkona ááimba isánááowe. \v 18 kesáváí-ímáyáávínkén-áímbá síyawai kesúwí'a mósá maráígwáe sésa kentí imáyáavinkemba kwésevo ti'mákaiwai áwí'a mósá maránáe síyawai íma kampa'naampá'á sembá árair-aimba kwésewe. \v 19 Mósesi ámáámba simátímakombanivo íma ísámai kawer-urére sembá sínkamonae kwésewe súwasa \v 20 úwoi-kwaasiyomba sésa íma tuvuwónáe-imayaa kwéeta máyaumpo enarumpimbá taraváá-kwámbá máyáísa mirán-áímbá séne suwaná \v 21 Ísu séna monor-áímbá kwéisaan-kanaara'a íma awánaraan-awaame'a uráunda pó'a kemá sáwívar-imayaa kwéowe. \v 22 kentíkwá'nárakemba sésa iyámpói matínkaraawasa avakaumboé-no'waamba kwaésa túra'a araa'éna umái karánááowe suwaná naaémba Mósesi mináímbá agaimakómba pósa évaka-tawai monor-áímbá kwéisaan-kanaara'a mirá kwéowe. \v 23 Mósesina ámáámba íma ankáíraamba pó'a agándai-kanaara'a mirám-báyáímá iyámpói túra'a kwéowe. ánivo agándai-kanaara'a moóráwaimba asóvamankaraunda pó'a mayáímá mayaánavo sé'a áwáá'a kwésiyewe. \v 24 íma awáné-aase aintáváí íma simátínkáaro. árai'a awánáíyan-aintavai simátínkáaro Ísu siráiye. \p \v 25 Ísu simásuwowasa évakarawai Yérúsaremu-naopaken-kwaasi sésa minkwáásíyáváíya tuvuwónáewa kwéseo sésa \v 26 kwemá avora'á kwenááima simátímísa'anivo íma aaivimbá mayánkaraawe. anón-kwaasiyomba sésawa kwemá Áánútumo usásinankawaima Káráísitiman-iye mirá kwéseo. íya kwéseo. \v 27 maankwáásígóná naaópa'a awánáúndanivo Áánútumo usásinankaiwaina naaópa'a íma awánáúndavakemba tíníye siráawe. \p \v 28 minkákémbá Ísu anóm-bono'-naumpa'a simátimena séna kembá ára suwánéra kesi máápa'a ára awánéra mirá kwéoo. íma kesí imáyáavinkemba kunkáumpo moóráwai si'mákaisa'a kunkáumne. kwemá áraite siwáímán-iye. kwembá íma awánaambanivo \v 29 kemá á'a awánáúnda si'mákaisa'a kwenópakemba kunkáumne súwasa \v 30 mináímbó súnkakemba tátoranae suwááesa kwená kanaamá íma tiróntavesa íma tátorowasa \v 31 úwoi-kwaasivinkemba évakarawai sésa Áánútumo usásinankaiwaima tíndara'a kwená mayáígóná awaamékoma amápa'-mayaigomba usáyaaitaniye-imayaa kwéeta Ísuna mayáígómá mirám-báyáígómá póna Ísu Áánútumo usásinankaiwaiman-iye kwésune siráawe. \s1 Ísumba koyátoraaro sésa ti'mákaan-kwasai. \p \v 32 úwoi-kwaasiyomba mináímbá sumbá ámáán-kawaa-kwaasi isésa miwíyé mono-káwáá-kwáásíyé i-kwáásíyávésa sésa Ísumba koyátoraaro sésa ti'márówasa kuwaná \v 33 Ísu séna sáwíyanka'a keinárawate mé'a si'mákaiwainopa'a íyóna'a \v 34 sivakáá uwááe'a íma suwáné'a umáéndava'a íma kanaán-umai iyónááowe súwasa \v 35 Yútaa-anon-kwaasi iséise ésa sésa náávara kwíndayavena síyómpo avakáá uwááeta íya awánanaumne. Kíríki-ayampara Yútaa-kwaasi máyáapara kwéna kwenáái simátiminiyo sésa \v 36 kwemá séna sivakáá uwááe'a íma suwáné'a umáéndava'a íma iyónááowe simbá póta mináínkóná ááimba íma ísaraumne siráawe. \s1 maí'mai'a ónááon-donkona kwaasái. \p \v 37 Yútaa-kwaasi kwááyu-nambo ésamo tanómbo kwégauvon-kanaara'a moórá-kanaama kwáyowana minkánáá anón-kanaama úwana minkánáárá'á Ísu usásinena anónka'a séna nontávénamo kwétinkaindawai kesópakemba tamandaaró. \v 38 Áánútun-aai aúváívimba agaimaréna siráintemba nonayumpinkémbó usausa intenkáámbó kesááiyavesa áraire síyawaima tirumpinkémbá nonayumpinkémbó intembá íníye Ísu súmba \v 39 Áánútun-amankontavena siráiye. Ísu íma kwíyómpa'a kuntauwékáintavena Áánútun-amanko íma kunkáiye. Ísu imáyáa éna séna kemá púwóndavinkemba usásine'a kesivonópa'a iyé'a Áánútun-amankomba ai'máráanana kuména kesááiyavesa áraire síyawai tirumpimbá kumbéniye-imayaa éna Ísu mináímbá simátímakaiye. \s1 Ísuntavesa imáyáama taaínkaa'a uráan-kwasai. \p \v 40 Ísumo simátimumba kwaásiyomba isésa évakarawai sésa árai'a kwemá Áánútun-aai simátímíwaiman-iye suwasá \v 41 évakarawai sésa kwemá Áánútumo usásinankaiwaima kwéamu'maraundawaiman-iye suwasá évakarawai sésa Áánútumo usásinankaiwaima íma Kárírivakemba tíníye. \v 42 naaóvá'á Áánútun-aai aúváívimba agaimaréna séna Áánútumo usásinankaiwaima Tévítin-andarakemba Tévítina naaópa'a Pétáremuva'a marankáníye agaimaréna siráiye sésa umbá \v 43 Ísuntavesa imáyáama taaínkaa'a ésa \v 44 évakarawai sésa tátoranae sumbánivo íma tátokaawe. \p \v 45 íma tátoresa i-kwáásí mono-káwáá-kwáásítópare ámáán-kawaa-kwaasitopare koyauwérówasa nóra séra íma táto'mai áí'mae'a teéó suwasá \v 46 i-kwáásí sésa kwenááigoma amápa-kwaasi tááigomba usáyaaitaraiye suwasá \v 47 ámáán-kawaa-kwaasi tísaa esa sésa kenkwárá'á kampa'á simátiyuwaisara kwéseo. \v 48 anón-kwaasiye kesáá ámáán-kawaa-kwaasiyaawe íma árai'a kwíyómpakemba kunkáiye kwésumpo kegwárá'á mirá seró. \v 49 úwoi-kwaasiye su'mai áraire kwésewe. miwímá Mósesina ámáámba íma ísáamba póna Áánútu tínkaminiye suwaná \v 50 ámáán-kawaa-kwaasivinkemba moóráwai áwí'a Níkótimasi ááéma Ísunopa'a iráiwaima simátimena séna \v 51 kentáásí ámáánko séna íma úwoi sé'a sáwí'a uráiye sé'a kwenááima ísare'a kwená mayáí awáné'a aaivimbá mayánkááro kentáásí ámáánko siráiye súwasa \v 52 Níkótimasimba aká'áámba simánkesa sésa Kárírivakewain-ánaaemba kwaráánó. Áánútun-aai aúváívimba awánamai kawer-uréo. Áánútun-aai simátímíwaima íma Kárírivakenda'an-ivo kwemá íma Áánútun-aai simátímíwaiman-iye sésa [ \v 53 kentí naaó'-nao'a kóyáwé uwaná Ísu Óríve-ompa'a iráiye.] \c 8 \s1 moórá-ininko ó'on-kwaasiye máyon-kwasai. \p \v 1 Óríve-omapa'a Ísu uména \v 2 aaváyaavimba kuména anóm-bono'-naumpa'a umáyowasa kwaásiyomba kwenópa'a torupowaná mara'á ména kwenáái simátimuwasa \v 3 ámáámba sun-kwáásíyé ámáán-kawaa-kwaasiye aaraí áí'maesa minínínkó ó'on-kwaasiye máyomba pósa áí'mai amáparawai túranka'a ankésa \v 4 Ísuntavesa sésa anóndakoo minínímbá ó'on-kwaasiye máyáísata awánéta táto'mai áí'maeta túne. \v 5 ámáán-auvaivimba Mósesi agaimaréna séna mirámó índawaimba óntandei tuvúwónanaya puwíníye agaimaréna siráiye. nóran-imayaa éwa seénó sésa \v 6 Ísumba maka sésa mirá senaná paárínata kwembá aaivimbá mayankánáe sésa suwaná Ísu kívairena ayáánauvi'nei marará'á aúvái agaimarówasa \v 7 áísaa aisaa uwaná usásinena simátimena séna imó sáwí'o uráindawai aivar-óntámbá maimé tuvuwíno simátimena \v 8 moórágwara'a kívairena ayáánauvi'nei marará'á aúvái agaimarówasa \v 9 isésa moórá-mora-kwaasi kunákárúwasowana anón-kwaasi aiva'á kumúwasa miwán-ánaaemba kwa'maésa kúmúwana minínínkówé su'mai Ísuwe máyowana \v 10 usásinena áísaa ena séna náávara máyaao. amáparawai íma aaivimbá mayankánááoo súwana \v 11 owé íma aaivimbá maisinkánááowe súwana kegwárá'á íma aaivimbá mayankáúna kómpo moórágwara'a íma mirán-uwo Ísu siráiye. \s1 kwaási sáma kamátinkaina'a úne Ísu siráin-kwasai. \p \v 12 ókwara'a Ísu kwenáái simátimena séna kwaási sáma kamátinkaina'a úne. kesínaaembo kwaráíyawai íma tunínívo sáma kamái maí'mai'a ónááowe súwasa \v 13 ámáán-kawaa-kwaasi sésa eyáá ená ááimba séndamanivo íma árai'a kwésene suwaná \v 14 Ísu séna ímanivo kesááigona ááimba árai'a kwésune. á'a awánáúndavakemba kunkáundayavai á'a awánáúndava'a iyónaunda pó'a kemá súnda-aimba árai'a kwésune. kesí ááimba íma suwánaraawe. \v 15 marapá-kwáásí kentí imáyáavinkemba aaimá maisínkaavo kemá íma aaimá kwémaitinkaumne. \v 16 kemó aaimó maitinkáundarakai arupí úsino. íma kewé su'mai aaivimbá maitinkánaumpo kesé kesivoé aaivimbá maitinkáyauye. miráumai kemó aaimó maitinkáundarakai arupí úsino. \v 17 kentí ámáán-auvaivimba agaimaréna séna kae-kwáásíráí moórá-aimbo séyambo ékai mináímbá árai'a kwéseye agaimaréna siráiye. \v 18 miráumai kemá kesáváí simátimunana kesivoé kesé mimbórá-áímbá simátimuyamba póna árair-aimban-iye súwasa \v 19 enavomá náávara máyáiyo áísaa esa suwaná kesí ááimbo ímo suwánaantavai kesivombá íma kwéawanaawe. kesí ááimbo suwánaankakenkai kesivombá awánaasino Ísu súmba \v 20 anóm-bono'-naumpa'a óntambo túwón-daumpa'a mináímbá simátimuwasa tátoranae sésa suwááesa kwená kanaamá íma túntavesa íma tátokaawe. \p \v 21 minkákémbá Ísu simátimena séna tiyuwé'a íyóna'a sivakáá uwááe'a íma suwánanaaowe. puwíyamba kentí sáwí-imayaa kwáyáina'a puwónááowe. íyóndava'a íma kanaán-umai iyónááowe súwasa \v 22 Yútaa-anon-kwaasi sésa kwemá séna íyóndava'a íma kanaán-umai iyónááowe simbá póna kweyááríkara puwíndayavena siíyo suwaná \v 23 Ísu séna keinárawa'a maankákén-kwáásímán-ovo kemá sanaankéndá'á úne. keinárawa'a marapákén-kwáásímán-ovo kemá kwíyómpakenda'a úne. \v 24 simátime'a sé'a puwíyamba kentí sáwí-imayaa kwáyáina'a puwónááowe. kemá kwíyómpakenda'a úmpo kentávé'o ímo áraire sé'o é'a kentí sáwí-imayaa kwáyáina'a puwónááowe súwasa \v 25 mináínkóná ááimba íma ísámai áísaa esa sésa nááwawa oónó suwaná Ísu séna aasiyaasi-táwai á'a simátímakaumne. \v 26 keinárawatave'a sáwívar-aimba kanaán-umai sé'a aaivimbá maitinkáundanivo si'mákaiwaina aaiyé su'mai amáparawaiyave'a kwésimatimune. kwemó arupí iwáín-áái kwésimatimune súwasa \v 27 Áánútun-aaima súmbanivo íma ísówana \v 28 mindáyavai Ísu séna kemá kwaási úranda'a kumpaáruraundawai sí'mae'a taaira'á mói sínkamonaaomba pó'a suwáné'a sé'a kwemó siwáímá kwená imáyáavinkemba íma sivo avowamá simámakain-aimpinkemba siráiye mirá sénááowe. \v 29 si'mákaiwai aamoí ínkwáe-i'a úmae kwéiyunda póna íma siyuwéna kesé máyáiye súwasa \v 30 sáwíva-kwaasi isésa kwentávésa árai'a kwíyómpakenda'an-iye siráawe. \s1 tátokaawanamo Ísu ayútínkáin-kwasai. \p \v 31 Ísuma Yútaa-anon-kwaasi kwentávésa árai'a kwíyómpakenda'a iyémó sirówaiyavena séna kesááimo ísámaimo kawe'ó é'o é'a kesí kwaási aú'mái ménaaowe. \v 32 árair-aimba íséwana tátokaiyampinkemba mináráír-áínkó ayútinkaniye súwasa \v 33 Ááváramun-andaraken-kwaasi únda póta íma ó'on-kwaasi tátokaawe. nóra se ayútinkaniye seénó suwaná \v 34 Ísu séna árai'a simátime'a sé'a sáwí'o kwéowaima misáwíkómá kembá kwétatoraiye. kesí mayáí úwoi mayáígwáe sésa meéyámba'mai tátokaantenkaan-kwaasin-owe. \v 35 mirán-kwáásí kawáánákóná naaúmpa'a íma maí'mai'a ónááovo kwenáánimbaa'a maí'mai'a ónááowe. \v 36 kemó Áánútu ááninkomo ayútínkáana'o é'a ayútuwe'a ménaaowe. \v 37 Ááváramun-andaraken-kwaasi ombánivo kesáái íma tirumpimbá kwáyáintave'a tuvuwónáe kwésewe. \v 38 kesivo agaráásínkáin-aimba kwésumpo kentivomá simátímín-aimba kwésewe súwasa \v 39 Ááváramu kentáásivoman-iye suwaná Ááváramun-andarakewaimo ékai Ááváramumo úntemba mirá uráasino. \v 40 Áánútu árair-aimba simásímakaimba simátimundanivo tuvuwónáe kwésewe. Ááváramu íma mirá uráivo \v 41 kentivomó uráintemba mirá kwéowe súwasa kesáámá íma kesinóma eénkwááírákémbá kentáá masínkaraiye. kentáásivoma mimbóráwáí Áánútuman-iye suwaná \v 42 Áánútunopakemba kunkáunda pó'a Áánútu áráá'o ékai kentirumbá simésino. íma kesí imáyáavinkemba kunkáumpo kwemá si'máráísa'a kunkáumne. \v 43 kemó súnda nóra séra íma kwéisaao. kesááigo umbaí kwétiyaiye. \v 44 kemá Sáátáánigo áráá'a pó'a kwenarááíma kwaránáe kwésewe. kwemá ááinkakemba tuvúkáiwaiman-iye. árai'o sií-yántáá'á íma kwempímbá kwáyáísana kampa'naampar-áínkómá avowaí'a kwéiye. \v 45 miráumai árair-aimba simátimundayavai árair-aimba iyémá íma kwésewe. \v 46 íma sáwí'a uráunda kwéisaawe. arupí-aimba simátimuna'anivo íma áraire kwésewe. \v 47 Áánútu áráá'a pósa kwenáái isésa máyáavo keinárawa'a íma Áánútu áráá'maari'a uré'a pó'a kwenáái íma ísaraawe Ísu siráiye. \p \v 48 Ísu simásuwowasa Yútaa-anon-kwaasi aká'áámba simánkesa sésa árai'a séta Sámériyaa-kwaasi ónana taraváá-kwámbá enarumpimbá máyáísampo mináímbá siráane suwaná \v 49 Ísu séna taraváá-kwámbá íma kesirumpimbá máyáiye. kesivo áwí'a anómba úndanivo kesúwí'a sáwí'a umásínkáawe. \v 50 íma kesúwí'a anómba ónáe. Áánútu kentávéna séna kawe'-máyáí mayáánda pó'a enáwí'a mósá anómba umánkanaumne kwésiye. \v 51 árai'o senda-áímbá kesáái ísámai kawe'á íyawai íma puwónááowe súwasa \v 52 Yútaa-anon-kwaasi sésa sénda-aimba taraváá-kwámbó enarumpimbó máyáimba áta ísaraumne. Ááváramu puwúwasa Áánútun-aai simátímakowaima púwúmbanivo emá se kesáái ísámai kawe'á íyawai íma puwónááowe siráane. \v 53 kentáásivo Ááváramu puwúwasa Áánútun-aai simátímakowaima pukáambanivo miwí usáyaaitaniyono. emó sénda náávakendara'ono suwaná \v 54 Ísu séna kesúwí'o mósá maráúndarakai úwoi úsina. kesúwí'o mósá maránímba kesivomán-iye. kwentávé'a sé'a kentáásí Ísóigoman-iye kwésewe. \v 55 kwembá kwéawanaumpo kemá íma awánaraawe. kemó sé'o íma awánáúmnemo súndarakai kemó ontembá kampa'ná'á maúsino. á'a kwéawane'a pó'a kwenáái mósá kwémaraumne. \v 56 kentivo Ááváramu kemó marapá'ó kumónaunda-aimba iséna aamoí éna kembá suwánéna kwenarunkó kawe'á uráiye súwasa \v 57 Yútaa-anon-kwaasi sésa emá ívé-kwaasi íma kae-kwááí umái siyáánkai-ima maisukáampo emá séma Ááváramumba awánaraumnewa seénó suwaná \v 58 árai'a simátime'a sé'a Ááváramumbo ímo maránkaronka'a kemá maémaundaniye súwasa \v 59 mináíntáváí tuvuwónáe sésa óntamba máyómbanivo Ísu aúpá'á anóm-bono'-naumpakemba kárúwaguraiye. \c 9 \s1 Ísu aúramba kavíkówaimba kawe'á umánkarain-kwasai. \p \v 1 Ísu kúmba moóráwaimba anówama aúgavitamba maránkarowaimba awánésa \v 2 kwená kwayó-kwáásí áísaa esa sésa anóndakoo nááwana sáwí-yantaakona anondáwa aúramba kavíkáiyo. kwendéígówá'i. anóvowineigowa'iyo suwaná \v 3 Ísu séna íma kwená sáwí-yantaakon-ivo íma anóvowiti sáwí-yantaakon-ivo Áánútuna kawe'-máyáí kwenane'á paárínasa awánanaaontavena aúramba kavíkáiye. \v 4 si'mákaiwaina mayáíyá máyáano. sámo kainká'ó mayáímó kwémayaawanamo no'wáámbo aúráísanamo mayáímó máyáan-kanaamo ánásaintemba miráumai mayáímá mayáúnda-kanaama ánásanimba póta ívé'a Áánútuna mayáíyá mayánaumne. \v 5 marapá'ó maúnda kwaási sáma kamátinkaina'a úne séna \v 6 marará'á awirááíma kwi'maréna mindánei toiraambá úmarena aúranka'a a'maréna \v 7 simámena séna nonkwaaúnkó áwí'a Síróamu-kwaaumpimba awaa'á koyoraaó súwana mirá uráiye. Síróamuwemo súmba kwenááivinkemba kwántámai séna ai'maráí-kwáúné súwana koyotuwéna aúramba awánamai kawe'á éna túwasa \v 8 kwená naaópaken-kwaasiye ókwaasiye awánésa sésa kwemá aampa'ó ména óntantemo inaai síma sima'a indará'iyo suwasá \v 9 évakarawai sésa owé kwemán-iye suwasá évakarawai sésa ímanivo mimbórá-óíkwárárá'iyo suwaná kwemá séna ímanivo kemá úne súwasa \v 10 áísaa esa sésa nóra ónana aúramba kawe'á iíyo suwaná \v 11 moóráwai áwí'a Ísuma kwemá awirááíma kwi'maréna mindánei toiraaní'a úmarena súranka'a a'maréna simásimena séna Síróamu-kwaaumpimba awaa'á koyoraaó sisa'á isé'a suwaa'á koyoráúnana súramba kawe'án-iye súwasa \v 12 áísaa esa sésa náávara kuráiyo suwaná íma awánáúmne siráiye. \p \v 13-14 simátimuwasa áí'maesa ámáán-kawaa-kwaasitopa'a máánkówana Ísuma toimá aúranka'a a'maréna aúramba kawe'á umánkaron-kanaama Yútaa-kwaasi monor-áímbá kwéison-kanaa mayáímá aambá áúmbakon-kanaama úwasa aúramba kawe'á umánkarowaimba áí'maesa ámáán-kawaa-kwaasitopa'a máánkówasa \v 15 áísaa esa sésa nóra ónana aúramba kawe'á iíyo suwaná toimá súranka'a asínkáisa'a suwaa'á koyoráúnana súramba kawe'á umásínkáiye súwasa \v 16 ámáán-kawaa-kwaasi évaka'a sésa agándaan-kanaara'o mirá uráintavena íma Áánútunopakemba kunkáiye suwasá évakarawai sésa sáwí-imayaa-kwaasimo énaraankasi íma kanaán-umai kawe'-máyáí-áwáámé'á isinó suwasá imáyáama taaínkaa'a ésa \v 17 sésa enaúramba kawe'á umánkaraivo kwentáváí nóin-imayaawa kwéono áísaa esa suwaná Áánútun-aai simátímíwaiman-iye súwasa \v 18 ánivo miYútáá-ánón-kwáásí aúrambo kawe'ó umánkontavesa íma imáyáa umbá anóvowi tááyowasa \v 19 tuyasá tísaa esa sésa kenkáítí táánina'iyo. ánivo aúgavitana maránkaraayana'iyo. nóra ena aúramba awánamai kawe'á kwéiyo suwasaráí \v 20 kesááninkain-iye. maránkarauyamba aúgavitane. \v 21 ánivo ívé'a nóra isaná aúramba kawe'á umái kwéawanaiyompo kwemá anómban-ivo áísaa íyana kweyááríka'a simátimino sirááiye. \v 22 ááéma Yútaa-anon-kwaasi sésa Ísuntavesa Áánútumo usásinankaiwai kwéamu'maraundawaiman-iye síyawai mono'-náúmpá'á íma iyónááowe sumbá póna minánóvówí Yútaa-anon-kwaasiyavena táá'a kówasarai \v 23 sésarai anón-umaguraivo kwembá áísaa oro sirááiye. \p \v 24 simásúwóyasa ókwara'a aúramba kawe'á umánkarowaimba ááyowana túwasa sésa minkwáásígó sáwí-imayaa kwéiye sewatá ísaraunda po Áánútu aúranka'a arupí umái simásimiyo suwaná \v 25 sáwí-kwaasiya'i. kawe-kwáásíyá'iyo. kemá íma isáúmne. moórá-yantaatave'a isáúnda súramba kavíkwimbanivo ívé'a súramba awánáúmne súwasa \v 26 nóraumai aúramba kawe'á umánkaraiyo áísaa esa suwaná \v 27 á'a simátimundanivo íma ísáawe. ókwara'o simátimena'o é'a isánááoo. kwenaráái kwaránáemo sé'a kwená kwayó-kwáásí-í'a ónááowe súwasa \v 28 aká'áámba simánkesa sésa emá kwenaráái kwaráampo kesáámá Mósesi arááíya kwégwaraumne. \v 29 Áánútu Mósesimba aaí simámakaivo minkwáásí náávaken-kwaasiya'iyo suwaná \v 30 mindá'á mirá séna kemá mirá sembánivo minkwáásí ó'oran-kwaasin-iye. kemá súramba kawe'á umásínkaraisa'a súne. \v 31-33 kwemó ímo Áánútunopakembo kunkénaraankasi íma mirá uráisino. Áánútuma sáwí-imayaa kwéowai tááima íma kwéisaivo kwená mayáímó máyáawai tááima kwéisaiye. Áánútu áwí'o mósá maráawai tááima kwéisaiye. maambárámó úmaronkakemba íma moórá-augavitan-kwaasi máyáísana kawe'á umánkaraiye sewa'á kwéisaumne súwasa \v 34 enanóma aampa'á maránkaraisa po úwoivaken-kwaasima éma enáái kentáá kawe-kwáásíyá kwésimasimendayaanivo mono'-náúmpákémbá kunákárúwaao suwaná kunákárúwaraiye. \p \v 35 minkákémbá Ísu ai'mátukaan-aimba iséna avakáá-umai awánéna áísaa ena séna kwíyómpakemba kwaási úrandakona arááíya kwégwaraano súwana \v 36 Ísuntavena séna anóndakoo emó sénda nááwawa'iyo. simásímína'a kwenaráái kwáráano súwana \v 37 Ísu séna á'o aúrambo suwánáánda kemá úne súwana \v 38 emá Ísóigoma óne séna kívairena kwená imáyáa mósá makáiye. \p \v 39 kwená imáyáa mósá marówana Ísu séna marapá'á kunkáunda pósa kwaási avuntambá taaínkaa'a ónááowe. túrambo kavíkáindawai túramba kawe'á umái awánáíyasa túrambo awánemayaiyawai túramba kaviyíníye súwasa \v 40 ámáán-kawaa-kwaasimo évaka'o máyówai isésa áísaa esa sésa ewá séwa kentááyavaiya túramba kavíkáiwai owéwá seénó suwaná \v 41 Ísu séna túrambo kavíkáawaimo máyáankakai kentí sáwí-imayaagona meéyámbá íma kwáyáisino. áta awánáúmne sentávéna kentí sáwí-imayaagona meéyámbá kwáyáiye Ísu siráiye. \c 10 \s1 sipisípigona kusavá'ó kárákwiraan-kwasai. \p \v 1 Ísu séna árai'a simátime'a súmpo ísáaro. sipisípi kusavá'ó kónáe síyawai ímo sipisípigona ontavímbó usávekesamo ésa kusarákémbó maatésamo ésa miwí umóyándáraware sénááowe. \v 2 sipisípira'a kárákwiraiwai ontavímbá usá kwéveraiye. \v 3 miráumai ontará kawááná'á onta tiyánkáísana usáverena kwená sipisípi túwí'a utaisasá kwenáái isésa kwenópa'a kowaná \v 4 sipisípi kusavínkémbá tí'maena aiva'á kwisasá kwenáái ísáantavesa ánaaemba kwégwaraawe. \v 5 ánivo ó'on-kwaasi táái íma ísámai tínaaemba íma kwa'maésa kwéesa inkaisésa kóyáwé kwéowe \v 6 Ísu mirá simátimuwasa mináínkóná ááimba íma ísaraawe. \s1 Ísu sipisípira'a kárákwirain-kwasai. \p \v 7 mináínkóná ááimba íma ísóntavena Ísu séna árai'a simátime'a sé'a sipisípigona ontamá kemá úne. \v 8 íma kunkáundara'a évakarawai tiráawai umóyándáraware. miwí táái sipisípiyonko íma ísaraawe. \v 9 kemá ontamá úne. kesópa'o tíya'o é'a usáveraaro senasá usáveraiya'a kárákwiyonaumne. toómbó naíyávésamo ésa kunákárúwaresa násuwesa ó'a usáveranaaowe. \v 10 umóyán-ámpá-kwáásímó tíyawaimo ésa kwaási tínkambai áwáávi-tantaa'a ónááombanivo kemá kunkáunda pósa ó'oran-kawe'a umái maí'mai'a ónááowe. \v 11 sipisípira'a kawe'á umái kárákwiraundana'a úne. sipisípira'o kawe'ó umáímo kárákwirainda'a séna kesí sipisípi túwa'naa ónaumne séna puwíníye. \v 12 ánivo óntantavaiye sésa sipisípira'a tavíkáawai áwáávite in-íyánkómbá awánésa sipisípi ivátiyuwesa kóuwana sipisípiyomba vamái kwatúwáísasa kówitawaa'a umáguraawe. \v 13 miwí sipisípira'o taviyí-ímáyáámá tuwésa óntane su'maimo mayáí-ímáyáá kwéowe. \v 14-15 sipisípira'a kawe'á umái kárákwiraundana'a úne. kesivo kembá súyaisa'a kemá kesivombá aúyáunana mirámó úndantemba kesí sipisípi amápa'a túyáunasa kembá kwésuyaawe. kesí sipisípima túwa'naa ónaundayave'a pó'a kemá puwónaumne. \v 16 kesí sipisípi évaka'a ó'on-kusava'a máyáamba pó'a kotíráanasa kesáái ísámai tésa mimbóráí'a umái máyaiya'a amáparawaira'a kárákwiyonaumne. \v 17-18 púwóndavinkemba usásinanaunda-imayaama kesivomá símísa'a kemá owé súndayavena kwenarumbá kwésimiye. kemó ímo owé súndarakai íma kanaán-umai sínkamosino. kesí imáyáavinkemba puwónaunda pó'a kanaará'á puwónaumne. púwóndavinkemba kanaán-umai usásinanaumne. kesivomá simásimena séna mirán-uwo séna mirámó ónaunda-asirayamba símakaiye Ísu siráiye. \p \v 19 Ísu mináímbá súntavesa Yútaa-anon-kwaasi imáyáa ésa taaínkaar-uwasá \v 20 évakarawai sésa taraváá-kwámbá arupimbá máyáintavena uwo'aó'á kwéiye. nóra séra kwenáái kwéisaao suwasá \v 21 évakarawai sésa taraváá-kwámbó arupimbó máyáinkakai íma mirá-áímbá sisinó. taraváá-kwámbó arumpimbó máyáinkakai íma aúgavitan-kwaasi aúramba kawe'á umái awánéna máísino siráawe. \s1 Yútaa-anon-kwaasi tínaaemba umánkaraan-kwasai. \p \v 22 Yútaa-kwaasi anóm-bono'-nambo uráan-kanaamo túntemba Yérúsaremu-naopa'a tanómba kwégauvunka'a minkánáá táúgwi-kanaa póna túwana \v 23 Ísu anóm-bono'-naumpa'a ména Sórómoni áúgwimai úmakopa'a kwéguwasa \v 24 Yútaa-anon-kwaasi torupésa taúkúmaresa áísaa esa sésa entávéta sáwívar-imayaaya kwéune. Áánútumo usásinankaiwai kwéamu'maraundawaima ewá ónómpo arupí umái sinatá ísáano suwaná \v 25 Ísu séna simátimuna'anivo íma ísaraawe. kesivo simásímakaim-bayaima kwémayaunda póna kesí ááimba avora'á kwévaariye. \v 26 keinárawa'a íma kesí sipisípiyomba pó'a kesááiyave'a íma áraire kwésewe. \v 27 kesí sipisípi túyáúnasa kesáái ísámai kesínaaemba kwégwaraawa'a \v 28 imáyáama timúnasa aúnái'a umái maí'mai'a kwéomba pósa íma puwónááowe. kawáá úndavinkemba íma kanaán-umai tayaviyénááowe. \v 29 kesivomá símakaimba kwená asirayánkó amápar-asirayankomba usáyaaitaisasa kesivomá kawááimpinkemba íma kanaán-umai tayaviyénááowe. \v 30 kesé kesivoé mimbóráí'a kwéuye Ísu siráiye. \p \v 31 súwasa Ísumo sún-aintavesa Yútaa-anon-kwaasi ókwara'a tuvuwónáe sésa óntamba máyówana \v 32 Ísu simátimena séna kesivomá simásímakaim-bayai kawe'-máyáímá kwémayauna'a kwéawanaavo nóim-bayaiya mayáúndayavaiya sínkamonaaoo súwasa \v 33 íma kawe'-máyáíyávéta inkamónáeta kwéumpo Áánútumba aká'áámba simánkaandayaveta inkamónaundayaawe. marapá-kwáásígómá séma Áánútuma úne séndayaveta inkamónaundayaawe suwaná \v 34-35 Ísu séna Áánútun-aai aúváívimba ímo kampar-áímbó kwáyáin-auvaivimba agaimaréna séna Áánútu séna ísóigoman-owe siráiye agaimaréna siráiye. Áánútun-aai simátímakowaiyavena séna ísóigoman-owe siráiye. \v 36 kesivomá ításinkena si'mákaisa'a marapá'á kunkáumpo Áánútu ááninko úne kwésundayave'a Áánútumba íma aká'áámba kwésimankaumne. \v 37 kesivoná mayáímó ímo kwémayaundarakai kentávé'a kwíyómpakemba kunkáiye sé'a íma áraire sesinó. \v 38 kwíyómpakemba kunkáiye sé'a íma áraire sembánivo kesí mayáíyávé'a Áánútuna mayáímá kwémayaiye sé'o é'a minká'á sé'a kwesé avowáe mimbóráí'a kwéoye sénááowe Ísu súwasa \v 39 moórágwara'a tátoranae sésa umbá táto'mai tovíráyuwowana kóuraiye. \p \v 40 Ísu miwí tiyuwéna Yótáni-nomba kóaatena ááéma Yóni nombá pétinkaropa'a komáyowasa \v 41 kwaásiyomba torupésa sésa Yóni ímo awánáúnda-mayaima mairáimbanivo minkwáásíyávéna simásímakain-aimba árair-aimba siráiye suwasá \v 42 sáwíva-kwaasi Ísuntavesa árai'a Áánútunopakemba kunkáiye siráawe. \c 11 \s1 Árásárási pukáin-kwasai. \p \v 1 moóráwai áwí'a Árásárási Pétáni-naopa'a máyowana áí'a úwasarai ámánaakai túwí'a Máríyaae Máátaae mimbórává'á mésaya \v 2 Máríyaa ó'on-tawai áséi-kwiyumba úm-basawemba Ísu aísamaira'a atímarena kwena'nóntáunei uwátukai-ininko éna tiyóvígomba áí'a kwéuwasarai \v 3 minúnándáráí moóráwaintavesarai sésarai Ísumba kosimáme se anóndakoo enarumbá ámakaandawaimba áí'a kwéiye kosimámiyo suyaná kosimámuwana \v 4 Ísu iséna séna Árásárásimbo áí'o kwéimba íma pu'mái ánásaindayavena áí'a kwéivo Áánútu áwíkwara ááninko súwíkwara'o mósá maránááontavena áí'a kwéiye Ísu séna \v 5 Máátaante Máríyaante Árásárásinte kwenarumbá tímakomba póna \v 6 áí'a kwéun-aimba iséna kae-táwai aáno maéna \v 7 minká'á kwená kwayó-kwáásíyávéna séna ókwara'a Yútiyaa-ayampata kónaumne súwasa \v 8 sésa anóndakoo Yútaa-anon-kwaasi óntandei tuvuwónáe sésa kwéopa'a ókwara'a mináyámpá'á kónáe kwésene suwaná \v 9-10 Ísu miwí simátimena séna túnkwisasamo kombá íma sáma kaisasá pósa tanaambá kwévaavo sámo kaisasamó kombá íma tanaambá kwévaawe. mirámó ontembá isa'á ívé-kanaa kawe'á umái mayáímá mayánaumne Ísu séna \v 11 kentáásí kwaásigo Árásárási aúmá kwégwaimba pó'a usásinankaandayave'a kónaumne súmba \v 12-13 Árásárási pukóntavena Ísu súmbanivo kwená kwayó-kwáásí imáyáa ésa aún-kwaiguráimba póna usásinaniye-imayaa ésa sésa anóndakoo kawe'á imbá póna áí'a érankaniye suwaná \v 14 Ísu avora'á séna Árásárási pukwiyé. \v 15 áí'o ipa'á íma kwesé máyaunda kawe'á imbá póta kwenópataamo kondá suwáné'a kentáváí árai'a Áánútumpakemba kunkáiye simásinkanaaowe súwana \v 16 kwená kwayó-kwáásívínkémbá moóráwai áwí'a Tómáasi kwááyu áwí'a ávárawaama kwemá simátimena séna Yútaa-anon-kwaasi Ísumba inkamónááomba póta kweséya puwónáeta kónaumne Tómáasi siráiye. \s1 Ísuma puwíyampinkemba usásinanaaowaina ááimban-iye kwaasái. \p \v 17 súwana Ísu Pétáni-naopa'a kúmba Árásárási puwúwasa utámárówana éíyaimba kwaúnka'a Ísu koísaraiye. \v 18 Pétáni-nao'a Yérúsaremuva'a egwaa'á pósa \v 19 Máátaante Máríyaante tiyóvígo pukóntavesa Yútaa-kwaasiyomba ivi'á kogwétesa máyówana \v 20 Ísu kwétiyemo sumbá Mááta iséna kwétupa'a kúwana Máríyaa naaúmpa'a máyowana \v 21 Mááta Ísuntavena koséna anóndakoo emó maanká'ó máyaandarakai kesiyóvi íma púwísino. \v 22 ívé'o Áánútumbo áísaa inanamó éna mirá íníye-imayaa kwéune súwana \v 23 Ísu séna enayóvi pukáimpinkemba usásinaniye súwana \v 24 Mááta séna naaén-kanaama tínana pukáindavinkemba usásinaniye-imayaama kwéune súwana \v 25 Ísu séna púwómpinkemba kwéusasinaawemo sewáíná ááimba kemá úne. aúnái'a umái maí'mai'a ónááowaina ááimba kemá úne. kesááiyavesa áraire sésa kenká'á agevamái máyáawaimo ésa puwónááombanivo usásinanaaowe. \v 26 mésa kesááiyavai áraire sésa kenká'á agevamái máyáawaimo ésa íma puwónááowe. mindáyavai emá áraire kwéseno Ísu Máátaantavena súwana \v 27 Ísóigoo emá Áánútumo usásinankaiwai kwéamu'maraundawai óne. Áánútu ááninko óne. marapá'á kumíníyondawai emá óne Mááta siráiye. \p \v 28 Mááta simásuwena kwéna áúnkontavena aúpá'á áápimba simámena séna anóndako kwétena kwéaayaiye súwana \v 29 Máríyaa iséna avekáán-umai usásinena kwétupa'a kúmba \v 30 Ísuma Máátaamo taawánónka'a ména íma naaópa'a túmba \v 31 Máríyaa usásinenamo kúmba Yútaa-kwaasi ivi'á ton-kwáásí awánésa imáyáa ésa sésa utamánkáapa'o ivi'ó táíndayavena kwiyé sésa kwa'maésa kumbá \v 32 Ísu máyonka'a Máríyaa kwéna anóndakoman-iye séna aísamaivimba kívairena séna Ísóigoo emó maanká'ó máyaandarakai kesiyóvi íma púwísino súwasa \v 33 Máríyaae kwenánaaemba kwakón-kwaasiye ivi'ó tombá Ísu tuwánówana arumbá éna umbai-yántáákómá arumbá sáwí'a úwana \v 34 tísaa ena séna náánkara utamánkaraao súwasa anóndakoo taawánaao suwaná \v 35 Ísu ivi'á tómba \v 36 Yútaa-kwaasi awánésa sésa pukáiwaimba aruntávéna umánkáiye suwasá \v 37 évakarawai sésa aúgavitan-kwaasi aúramba kawe'á umánkaraimbanivo nóra séna íma asóvamankaisana pukáiyo siráawe. \s1 Ísu Árásárásimba usásinankarain-kwasai. \p \v 38 suwaná Ísuna umbai-yántáákómá arumbá sáwí'a úwana utamánkaropa'a kúmba murí-áívímbá mámakesa óika'a óntandei awáá umásúwówana Ísu koawánéna \v 39 séna óntamba akwátúwáaro súwana Mááta pukówai ámánaako séna Ísóigoo éíyain-tawai kwáímba póna ánkúte íníye súwana \v 40 Ísu séna á'a simáme'a súnda kesááiyavaimo áraire sémo kenká'ó agevamáímo mémo e Áánútuna kawe'-máyáímá awánaniyone súwasa \v 41 óntamba akwátúwówana Ísu kwíyómpa'a awánéna séna kesivoó kesáái kwéisaandayave'a súwi súne. \v 42 kesáái kwéisaampo maanáímbá kwésunda pósa maanká'á máyaan-kwaasi kentávésa árai'a Áánútu ai'mákaisana kunkáiye sénááowe simásuwena \v 43 anónka'a séna Árásárásiyo iyuwó súwana \v 44 pukówaima iráimba ampaantanéí avakúmá ánáan-kwisuwesa aíyayaanka'a asááúmaresa a'nómpá'á káátamaresa mirán-úmakon-tantaakwara'a iyúwana Ísu séna iyátúwéwana máíno siráiye. \s1 anón-kwaasi Ísuna ámááyu-aimba siráan-kwasai. \r Mátíyu 26:1-5, Mááka 14:1-2, Árúku 22:1-2 \p \v 45 Yútaa-kwaasiyomba Máríyaanopa'a kun-kwáásí Ísumo úmba awánésa sésa árai'a Áánútunopakemba kunkáiye suwasá \v 46 évakarawai ímaniye sésa ámáán-kawaa-kwaasitopa'a kosésa Ísumo ún-aimba simátímúwasa \v 47 mináímbá isésa ámáán-kawaa-kwaasiye mono-káwáá-kwáásíyé aaimó ísón-kwaasi tááyesa sésa íma awánáúnda-mayai maémáyáimba póta nóraya ónaumno. \v 48 úwoimo túwáananamo éna mirám-báyáímá maémáyainda pósa amáparawai kwenááiyavesa áraire sénááowe. minká'á Árómáani-kamaani-kwaasi tésa anóm-bono'-namba tayawísíyuwesa kentáámá amáparawaima sáwí'a umásínkáávainivo nóraya ónaumno suwaná \v 49 moóráwai áwí'a Káyavaasi minkánáá aiva'-mónó-káwááná'á póna séna íma kawe'á umái kwéisaawe. \v 50 Yútaa-kwaasi amápa'a púwóvo séna moóráwai puwíníye Káyavaasi siráiye. \p \v 51 mináímbó súmba íma kwená imáyáavinkemba siráivo minkánáá aiva'-mónó-káwááná'á máyontavena póna Áánútu imáyáama amúwana paárumai séna Yútaa-kwaasi amáparawaiyavena ísámai Ísu puwíníye. \v 52 íma Yútaa-kwaasiye su'mai Áánútu áráá'a ovó ó'on-o'om-baravaken-kwaasi mimbóráí'a umái méigwae séna Ísu puwíníye. \v 53 Káyavaasi mináímbá súwasa minkákémbá Yútaa-anon-kwaasi Ísuna ámááyu-aimba suwaná \v 54 mindáyavena Ísu íma Yútaa-anon-kwaasi túranka'a kwéna tiyuwéna ugóná ayááívá'á Éváráímu-naopa'a kúmba kwená kwayó-kwáásíyé koméraawe. \p \v 55 komáyówana tíyótaasa í-tánón-kánáá sáwíyanka'a tínímba pósa tirumbó kawe'ó íyanesa naaó'-naokemba Yérúsaremu-naopa'a koyorupésa \v 56 Ísuntavesa mivá maava'a awánésa anóm-bono'-naumpa'a torupésa sésa tanómbo opa'á tíní. íya tíníyo siráawe. \v 57 mono-káwáá-kwáásíyé ámáán-kawaa-kwaasiye sumbá Ísumbo awánésamo ésa simásimiyata tátóráano sumbá mindáyavesa úwoi-kwaasi sésa tanómbo opa'á tíní. íya tíníyo siráawe. \c 12 \s1 Máríyaa Ísu aísamaira'a áséi-kwiyum-basawemba pékain-kwasai. \r Mátíyu 26:6-13, Mááka 14:3-9 \p \v 1 tíyótaasa í-tánón-kánáámá sáwíyanka'a túwana ava'moraé-kanaa úwoi kwáyowana Ísu Pétáni-naopa'a kwéna pukómpinkemba usásinankarowai áwí'a Árásárásina naaópa'a kúwasa \v 2 Ísuna toómbá agaimarówana Ísuwe Árásárásiye toómbó naívá'á máyóyana Mááta mintómbá maimái tíma'maena kúwana \v 3 Máríyaa áséi-kwiyumba úm-basawemba anón-ontankakemba meéyámbakena Ísu aísamaira'a sáwíva'a atímarena kwena'nóntáunei uwaúwana mimbásáwén-kwíyúnkó anónka'a naaúmpa'a iyúwana \v 4-5 moóráwai áwí'a Yútási Isakéríóti séna nóra sénawa mimbásáwémbá ivátuwena anón-ontamba 300 kina mairéna ímo óísambo makáan-kwaasi taaín-timiyo séna mináímbó siráimba Ísuna kuntaru'ó mayáníwaima séna \v 6 íma óísan-iyaain-kwaasiti imáyáa éna séna kwemá Ísuna kwaásiti óntanka'a kárákwironda'a umóyándá'á póna minóntámpínkémbá mayánáe séna mináímbá súwana \v 7 Ísu séna minínímbá aúwéwana úwoi máíno. púwónanamo pésinkanintavena mirá kwéiye. \v 8 ímo óísambo máráán-kwaasi keséma maí'mai'a kwéiya'a túwa'naa ónáe sé'a túwa'naa ónááombanivo kemá keséma marapá'á íma maí'mai'a ónaumne Ísu siráiye. \s1 Árásárásina ámááyu-aimba siráan-kwasai. \p \v 9 súwasa Pétáni-naopa'a Ísu máyáiye sumbá sáwíva-kwaasi Yútaa-kwaasi isésa Árásárási pukówana usásinankarowainte kotuwánanae sésa kuráa. \v 10-11 Árásárásimba usásinankarontavesa pósa Yútaa-kwaasima miwítí anón-kwaasi tiyuwésa Áánútunopakemba kunkáiwainopata kónáe sésa suntaváí mono-káwáá-kwáásí Árásárásina ámááyu-ainkwara'a siráawe. \s1 Ísu Yérúsaremu-naopa'a kuráin-kwasai. \r Mátíyu 21:1-11, Mááka 11:1-11, Árúku 19:28-40 \p \v 12 tíndauraamba áséi-masawemba pérankomba póna ívékaamba Yérúsaremuva'a Ísu kwétiyemo sumbá kwaásiyomba isésa \v 13 taayánáma ayáiresa aampakémbá kogwéairesa anónkar-anonka'a sésa Ísóigo ai'máráísana kunkáiwaimba Áánútu kawe'á kwéumankaiye. kwená Ísareri-kwaasiti kawááná'án-iye kwenáwí'a mósá kwémaraumne suwaná \v 14 moórá-poima áwí'a tónkigo Ísumba ayáá'maena túmba \v 15 naaóvá'á Áánútun-aai aúváívimba agaimaréna séna \q1 Sáíyono-naopaken-kwaasi táá'a kaivó kentí kawááná'á kwétiye. naanté-tónkígó ayáá'maena kwétiye \m agaimarénamo siróntemba miráumai Ísu tiráiye. \v 16 mitáwai kwená kwayó-kwáásí íma imáyáama umái tááka'a makómba pósa Ísu pukómpinkemba kwíyómpa'a iyúnka'a tááka'a marésa sésa aúváívimba kwáyáinka'a póna mirán-iye siráawe. \v 17 Ísuma Árásárási pukómpinkemba usásinankomba awánésa évaka-kwaasi simátímúwasa \v 18 isésa mindáyavesa pósa aampakémbá koáírówasa \v 19 mono-káwáá-kwáásí iséise esa sésa amáparawai kentáámá siyuwésa kwenarááíye su'mai kwégwaraavo nóraya ónaumno siráawe. \s1 Kíríki-ayampaken-kwaasi Ísumba awánanae siráan-kwasai. \p \v 20 Yérúsaremu-naopa'a monor-áímbá isánáe sésa Yútaa-kwaasi kuwasá Kíríki-kwaasiye kwésa \v 21 Vírípima Káríri-ayampa'a Pétésáítaa-naopaken-kwaasigonopa'a tésa sésa Ísumba awánanaeta túne suwaná \v 22 Vírípima Éndarumba kosimái áí'maesarai Ísumba kosimámúyana \v 23 Ísu séna kemá kwaási úranda'a kumpaáruraundawaimba póna kesúwíko anómbo índayavena ívé'a kwévaariye. \v 24 árai'a simátime'a sé'a ánáyumbo úwoimo kwaíndamo éna íma arambá iyánívo ayumbá u'máráawana aáyánkarena áruma kwiréna sáwívar-aramba imái ávu káníye. \v 25 mirámó ontembá tirááímo táíndai'o ésa íma kawe'á umái ménaaovo maambárárákén-ímáyáámó tuwáíyawai aúnái'a umái maí'mai'a ónááowe. \v 26 kentávésa ená mayáímá mayánáe síyawai kesínaaemba kwáráaro. mirámó íyawai kesé ménaaowe. kesí mayáímó mayáíyawaima kesivo kentúwí'a mósá maráníye Ísu siráiye. \s1 Ísu kwemó puwúntavena siráin-kwasai. \p \v 27 Ísu simásuwena séna kesirunkómá umbaiyé taimbá pó'a nóra sénaumno. kesivoó maanúmbáí-yántáá'ó kesópa'o tínímba maisiyuwaaó íma mirá sénaumpo kemá mindáyave'a kunkáumne. \v 28 kesivoó enáwíko anómba íníye súwana kwíyómpakemba aaí séna á'a kesúwí'a anómba uráunda pó'a moórágwara'a ónaumne súwasa \v 29 máyón-kwaasiyomba isésa évakarawai sésa kwíyónaai siyé suwasá évakarawai sésa Áánútuna kwayó'ná'á kwíyómpakewai aaí kwésimamiye suwaná \v 30 Ísu simátimena séna mináímbó isáámba íma kembá kwésuwa'naa-ivo kembá kwétuwa'naa-iye. \v 31 marapá-kwáásímó aaivimbó maitinkáín-kánáámá kwétiye. marapá-kwáásítí sáwí-kawaana'a kwatiyuwánín-kanaama kwétiye. \v 32 taaira'á mói sinkánááon-tawaima amáparawaima imáyáama tíménasa kesópata ténááowe Ísu séna \v 33 mirámó siráimba taaira'á inkamíyana puwíníntavena súwasa \v 34 kwaásiyomba isésa sésa Áánútun-aai aúváívimba agaimaréna séna Áánútumo usásinankaiwaima aasiyaasí maí'mai'a íníye siráivo emó sénda kemá kwaási úranda'a kumpaáruraundawaimba pósa taaira'á mói sínkamiya'a puwónaumne sémpo emá nááwa se ewá seénó suwaná \v 35 Ísu séna kwaási sáma kamátinkaina'a úndanivo sáwíyanka'a kesé ménaumne. kwaásimo túnín-ayampa'o kombá náávara'i kwégowasa pósa íma kwéawanaawe. túnín-tantaako kesópa'a tivó sé'a sáma kamátinkaipa'a máéro. \v 36 sáma kaimbá pó'a kentávé'a sé'a kentáásí ságayanda'a óne sembá pó'a ságayanko áráá'maa'a aú'mái ménaaowe Ísu siráiye. \s1 Yútaa-anon-kwaasi Ísuntavesa íma áraire siráan-kwasai. \p Ísu simásuwena tiyuwéna aúpá'á méraiye. \v 37 túranka'a kawe'-máyáí íma awánaraan-awaame'a uráimbanivo kwentávésa íma árai'a Áánútunopakemba kunkáiye siráawe. \v 38 mindáyavena naaóvá'á Áánútun-aai simátímakowaima áwí'a Áísáya siráin-aimba árai'a súmba \q1 Ísóigoo kawer-áímbá kosimátimunasaya mináíntávésa íma áraire kwésewe. ená asirayámbá agaráátinkaandamanivo íma kwéawanaawe \m Áísáya agaimaréna siráiye. \v 39 Ísun-aaiyavesa íma áraire suntavéna naaóvá'á Áísáya agaimaréna séna \q1 \v 40 Áánútuma túramba kavítúwáísasa \q1 pósa túramba íma kwéawanaawe. \q1 Áánútuma táá'a kaúntinkaisasa \q1 pósa íma kwéisaawe. \q1 Áánútumo simbá mirá uráunda \q1 pósa kesópa'a íma tíya'a sáwí-imayaa \q1 maitiyuwé'a kawe'á umátinkanaumne \m Áánútu siráiye Áísáya agaimaréna séna \v 41 Ísuna ságayamba awánomba póna mináímbá agaimaréna siráiye. \p \v 42 Yútaa-anon-kwaasi évaka'a Ísuntavesa árai'a Áánútunopakemba kunkáiye sésa ámáán-kawaa-kwaasi mono'-náúmpá'á íyóvo sésa aambá áúmbaraavainiye sésa íma avora'á sumbá \v 43 Áánútuma kesúwí'a mósá maráínkwáe-imayaama ímanovo kwaási évakarawai kesúwíta mósá maráígwáe-imayaama ésa mirán-ímáyáámá umbá pósa Ísuntavesa áraire íma avora'á siráawe. \s1 Ísu simátimuwasa taaínkaa'a uráan-kwasai. \p \v 44 íma avora'á suwaná Ísu anónka'a séna kesááiyavesa áraire sésa kenká'á agevamái máyáawai íma kentáváíyé su'mai kwésevo si'mákaiwaintavaigwara'a áraire kwésewe. \v 45 kesí ááimbo suwánaawaimo ombá íma kené su'mai kwésuwanaavo si'mákaiwainkwara'a kwéawanaawe. \v 46 marapá'ó kumúnda kwaási sáma kamátinkaina'a únda pósa kenká'á agevamái máyáawai íma túnín-ayampa'a ménaaowe. \v 47 kesááima ísámai íma kawe'á kwéowai aaivimbó maitinkáima íma kemá úne. marapá-kwáásí íma aaivimbá maitínkáandayave'a kumúndanivo sáwí'o umáímo máyáampinkemba kawer-ámpá'á métinkanae'a kunkáumne. \v 48 naaén-kanaara'a kesáái isésa tínaaemba umásinkaiyawai sésa kawer-áímbá sínaaemba umámakaundaniye sénááowe. \v 49 íma kesí imáyáavinkemba súnda pó'a kesivo si'mákaiwaima simásímakain-aimba súnda pó'a naaén-kanaama tínasa sésa kawer-áímbá sínaaemba umámakaunda ímo oráámbá uráundaniye sénááowe. \v 50 kesivon-ááima aúnái'a umái maí'mai'a ónááon-aimban-iye. súnda-aimba kesivo simásímakain-aimba kwésimatimune Ísu siráiye. \c 13 \s1 Ísu kwená kwaási tísamaira'a nombá pétinkarain-kwasai. \p \v 1 tíyótaasa í-tánón-kánáá aaváyaaraamba kwáyowana ívékaamba Ísu imáyáama éna séna marapá'á tuwé'a kesivonópa'a kuntauweré'a iyónaunda-kanaama kwétiye séna marapá-kwáásí kwenááima ísón-kwaasi ávááraumai imáyáama tiména miwíyáváíyé séna puwíníye súwana \v 2 Sáátáánigo Sáímoni ááninkomba áwí'a Yútási Isakéríótimba Ísuna kuntaru'á uwó-ímáyáámá ámakowasa Ísuwe kwená kwayó-kwáásíyé toómbá kwénowana \v 3 avowámá amápar-asirayamba ámakowana póna Áánútunopakemba kunkáunda pó'a kuntauweré'a iyónaumne-imayaama Ísu éna póna \v 4 toómbá némáyonkakemba usásinena paákákén-únánkwátói ayú'marena táúri úsúmaena \v 5 táávepimba nombá atímarena kwená kwayó-kwáásí tísamaira'a nombá pétinkena táúrinei uwátuwena \v 6 Ísuma Sáímoni Pítaanopa'a túwana séna Ísóigoo íma kesísamaira'a nombá pésinkaao súwana \v 7 Ísu séna kemó úndama ívé'a íma kwéisaanda po aáno isáníyone súwana \v 8 Pítaa séna kesísamaira'o nombó pésinkendayave'a a'áo síma sima'a ónaumne súwana Ísu séna enaísamaira'o ímo nombó pérankaanamo éma kesí kwaási-i'a íma íníyone súwana \v 9 Pítaa séna Ísóigoo ená kwaási-i'a ónáe súmpo sísamairare su'mai íma pésinkenda síyayaampakwara si'nómpákwárá'á nombá pésinkaao súwana \v 10 Ísu séna nombó pékaawaimo ésa íma amápa-kuva'a nombá peránááovo tísamairare su'mai nombá peránááowe. keinárawa'a nombá pétasaawana kímborawai íma nombá pékaiye súmba \v 11 Ísu kwená kuntaru-kwáásígómbá ísarontavena séna keinárawa'a nombá pétasaawana kímborawai íma nombá pékaiye siráiye. \p \v 12 Ísu simásuwena tísamaira'a nombá pétinkayuwena paákákén-únánkwátóimo ayú'maromba maimái úmaena ménamo toómbó némáyopa'a kwéna tísaa ena séna kemó úndawaina ááimba ára kwéisaao. \v 13 kentávé'a sé'a amápa-tantaa'a agaráásinkaandawaima Ísóigoma ónemo sembá árai'a mirán-kwáásímá úne. \v 14 kemá kentí agaráátinkaina'a Ísóigoma pó'a tísamaira'a nombá kwévetinkaundayave'a kemá moórá-mora-umai nombá pétinkaaro. \v 15 kemó kentí kwayó'ó maráúndantemba keinárawakwara'a mirán-oro. \v 16 árai'a simátime'a sé'a kwayó-kwáásímó ésa miwítí anón-kwaasigomba íma usáyaaitanaaowe. ti'mákaiwain-aai maimaésa kosimátímakaawaimo ésa ti'mákaiwaimba íma usáyaaitanaaowe. \v 17 miráumai kemó uráunda á'a awánaraavo mirámó íyambo é'a tirumbá kawe'á ónááowe. \v 18 keinárawapinkemba íma amáparawaiyave'a súmpo ítátinkaunda-kwaasi á'a túyaraumne. Áánútun-aai aúváívimba agaimaréna séna kesé moórávinkembo toómbó naráiwaima kesí kuntaru-kwáásímán-iye agaimaréna siráimba árai'a siráiye. \v 19 íma paáruraisa'a simátimunda póna aánomo paárína'a kentávé'a sé'a árai'a séna Áánútunopakemba kunkáiye sénááowe. \v 20 árai'a simátime'a sé'a ti'máráanasa kwíyawai táái ísámai kawe'á íyanten-umai kesáái ísámai kawe'á ónááowe. kesááimo isáíyanten-umai si'mákaiwain-aai isánááowe Ísu siráiye. \s1 moóráwai kesí kuntaru'á íníye Ísu siráin-kwasai. \r Mátíyu 26:20-25, Mááka 14:17-21, Árúku 22:21-23 \p \v 21 Ísu simásuwena kwenarumbá umbaí tówana séna árai'a simátime'a sé'a keinárawapinkemba moóráwai kembá namuro-kwáásírá'á agaráátinkaniye súwata \v 22 kwená kwayó-kwáásí moórá-mora-umai méta kwenaúvínaayaivimba éta nááwantavena siíyó séta \v 23 kwená kwayó-kwáásí Ísuma kembá arumbá símakowaima Ísuna egwaa'á máyaawanana \v 24 Sáímoni Pítaa kentávéna aúwánáán-awaame'a éna séna nááwantavai seénó se áísaa uwo súwa'a \v 25 avakáá-umai áísaa e'a sé'a Ísóigoo emó sénda nááwa'iyo séwánana \v 26 Ísu séna kemó toómbó nompí tu'mái aménaunda-kwaasi kwemán-iye séna toómbá maimaéna nompímbá tu'mái mindá'á Sáímoni Isakéríóti ááninko áwí'a Yútásimba amúwana \v 27 mintómbá mayówana Sáátáánigo kwenarumpimbá iyúwana Ísu simámena séna emó ónáe sindaí'a maaránka'a uwó Ísu súwasa \v 28 toómbó kwénaapa'o máyón-kwaasi Ísumo sún-ainkona ááimba íma ísámai kawer-umbá \v 29 sésa Yútási óntanka'a tavíkówaintavena Ísu séna ímo óísambo makáan-kwaasi évaka'a timiyó Ísu siyé sésa tanómbo káúvón-kanaaratavai sésa toómbá meéyán-uwo Ísu siyé suwaná \v 30 Yútási Ísumo amún-tomba maimaéna avekáán-umai máápa'a kumúwana túnkuraiye. \s1 aúná-amaambo simátímakain-kwasai. \p \v 31 Yútási máápa'a kumúwana Ísu séna ívé'a kwaási úrandako súwí'a anómba umái kwévaarisana kesí mayáígómá Áánútu áwí'a anómba umái kwévaariye. \v 32 kesí mayáígómá Áánútu áwí'a anómba intembá ívé'a Áánútu kesúwí'a anómba íníye. \v 33 kesí iyámpóíyono. sáwíyanka'a kesé mé'a tiyúwáana'a sivakáá ónááowe. Yútaa-kwaasiyave'o á'o simátime'o súndantemba kentávé'a sé'a íyóndara'a íma kanaán-umai iyónááowe. \v 34 aúná-amaamba simátíména'a kesirumbó timúndanten-umai moórá-mora-umai kentirumbá tíméro. \v 35 moórá-mora-umaimo kentirumbó timíyasamo ésa tuwánésa sésa Ísuna kwayó-kwáásín-owe sénááowe Ísu siráiye. \s1 Pítaa ánaaemba umásinkaniye siráin-kwasai. \r Mátíyu 26:31-35, Mááka 14:27-31, Árúku 22:31-34 \p \v 36 Ísu simásuwowana Sáímoni Pítaa áísaa ena séna Ísóigoo náávara iyíníyono súwana íyóndara'a ívé'a íma sínaaemba kwaráníyompo aáno sínaaemba kwaráníyone súwana \v 37 Pítaa séna Ísóigoo nóintavaiya ívé'a íma ánaaemba kwaránaumno. íma pó'a áwa'naa umai púwónana kawe'á íníye súwana \v 38 Ísu séna áwa'naa umai puwónaumnemo sénda kemá árai'a simáme'a sé'a kokórigomo ímo ááimo siráindara'a kaumborá'á kentáváí séma íma awánáúnda-kwaasiye síníyone Ísu siráiye. \c 14 \s1 Áánútunopa'a iyónááon-amba kemá úne Ísu siráin-kwasai. \p \v 1 Ísu simásuwena simátimena séna kentirumbá íma sáwí'a é'a íma anón-imayaa oró. Áánútuwe aráápamai mé'a kesé aráápamai máéro. kentí imáyáa Áánútumpa'a tuwé'a Áánútuna imáyáa é'a ánivo kesí imáyáa oró. \v 2 kesivoná naaópa'a sáwíva'-maru'a kwéraiye. ímo mirámó uráinkakai íma simátimusino. \v 3 kemó iyúnda kentí maru'á uto'mayaa umátinkanae'a iyúne. usauwé'mae'o kuntí'mae'o íyónda kemó máyaundara'a uménaaowe. mirá ona'á kesé ménaaowe. \v 4 kemó iyúnda-amba á'a awánaawe súwana \v 5 Tómáasi simámena séna anóndakoo emó iyónda-naopa'a íma awánáúmne. nááraumai minámbá awánanaumno súwana \v 6 Ísu séna Áánútunopa'o iyónááon-amba kemá úne. kemá áraikona ááimba úne. kemá maí'mai'a ónááowaina ááimba úne. kesivoná naaópa'a íma úwoi iyónááomba pó'a kemá minámbá únda pó'a iyónááowe. \v 7 kesí ááimbo kwésuwanekai kesivombá awánaasino. ívé'a kwéawanaawe súwana \v 8 Vírípi séna anóndakoo enavombá agaráásínkénanaya kentáá kanaa íno súwana \v 9 Ísu séna ayáátááka'a keséma máyaundanivo emá kesí ááimba íma kwésuwanaane. kesí ááimba suwánaawaima kesivombá á'a kwéawanaavo nóra isa enavombá agaráásinkaao seénó. \v 10 kemá kesivoé tarúmai máyaunana kesivomá kesé tarúmai máyáiye. mináíntávé'a áraire seró. íma kesí imáyáavinkemba súmpo kesivomá kesé ména kwená mayáímá isa'á súne. \v 11 kemá kesivoé tarúmai máyaunana kesivomá kesé tarúmai máyáimba pó'a mináíntávé'a áraire seró. ímo mirámó sé'o é'a kesí mayáímá awáné'a sé'a árai'a kwíyómpakemba Áánútunopakemba kunkáiye seró. \v 12 árai'a simátime'a sé'a kentávé'a árai'a Áánútunopakemba kunkáiye síyawaima kemó úndantem-bayai miwígwárá'á mayánááowe. kesivonópa'a iyé'a Áánútun-amamba ai'máráándayavena miwítí mayáígó kesí mayáígómbá usáyaaitaniye. \v 13 kesí imáyáamo é'o sísaa íya'o é'a mirá ónaumpo kentávé'a ísámai kesivo áwí'a mósá maránááowe. \v 14 kesí imáyáamo é'o sísaa íya'o é'a kemá mirá ónaumne Ísu siráiye. \s1 Áánútun-amamba ai'máráanana kumíníye siráin-kwasai. \p \v 15 Ísu mináímbá simásuwena séna kentirumbó símakaambo é'a kesáái ísámai kawe'á ónááowe. \v 16 kesivombá áísaa onaná karáá'á tutinkáníwaimba ai'maráínana kumbéna kesé aasiyaasí maí'mai'a íníye. kwemá áraikona ááimban-iye. \v 17 marapá-kwáásí kwembá íma awánésa kwenáái íma ísáamba pósa íma kanaán-umai sésa kesé tamaiyó sevó kesé ména kentirumpimbá maí'mai'a imbá pó'a kwembá kwéawanaawe. \v 18 sáwíyanka'a tiyuwáúndanivo íma megusaamó ontembá ónááovo usauweránáumne. \v 19 sáwíyanka'a marapá-kwáásí kembá íma suwánanaaombanivo keinárawa'a ókwara'a suwánanaaowe. kesé ménaunda pó'a kemá aúnái'a umái ménaaowe. \v 20 minkánáámá tínímba pó'a sé'a árai'a avowáe ména kesé máyáísata kwesé máyaumne mirá sénááowe. \v 21 kesááimo taagwiyavésamo kawe'ó kwéowai tirumbá kwésimewe. tirumbá simíyawaima kesivoé kesé sirunkáí timéyauye. kesirumbó timúndawaiyavaiye simái avora'á paárumai ménaumne súwana \v 22 Yútási Isakéríóti aráámáómá áwí'a Yútási séna Ísóigoo nóintavaiye séwa úwoi-kwaasiyavaiye simái íma avora'á paárumai ménaumne seénó. kentááyáváíyé simái avora'á paárumai ménaumne seénó súwana \v 23 Ísu séna tirumbá símakaawaima kesáái ísámai kawe'á íyana kesivomá arumbá miwí timínakai kesé kesivoé miwísé kumbéyauye. \v 24 kesáái ísámai íma kawe'á kwéowai tirumbá íma símakaawe. súnda-aimba íma kesí imáyáavinken-aimban-ivo kesivo si'mákaiwaina imáyáavinken-aimban-iye. \p \v 25 kesé máyaundara'a mináímbá kwésimatimune. \v 26 ánivo kesivomá kwenamambá kentí karáákómbá ai'maráínana kumbéna kesí anondá éna amápa-tantaa'a agaráátinkena súnda-aimba timína'a tááka'a maránááowe. \v 27 tiyuwé'a paru kwéumatinke'a kentirumbó kwempa'ó maráí-yántáá'á kwétimune. marapá-kwáásí íma kwétimewa'anivo kesirumbó kwempa'ó maráúndantemba miráumai kwétimune. mindáyavena kentirumbá íma sáwí'a éna íma táá'a kaíno. \v 28 tiyúwáandanivo kentópa'a usauweránaumnemo súnda á'a kwéisaawe. kentirumbó símakaambo é'a kesivonópa'a íyóndayave'a aamoí ónááowe. kesivomá kembá usáyaaitaraintavaiye simái aamoí ónááowe. \v 29 íma paáruraisa'a simátimunda póna paárína'a kentávé'a sé'a árai'a siráiye sénááowe. \v 30 Sáátáánigo maambárárá'á sáwí-kawaana'a kwétimba pó'a íma ayáátááka'a aaimá simátimundanivo kwená asirayánkó íma kembá tátoraniye. \v 31 kesivomá simásímakaimba mirá únda suwánésa sésa avowámbá arumbá ámakaiye sénááowe. usásinaiyata konó Ísu siráiye. \c 15 \s1 árai'a ándáma kemá úne Ísu siráin-kwasai. \p \v 1-5 Ísu simátimena séna árai'a ándáma kemá úne. kesivomá minándárá'á tavíkáiwaiman-iye. ándáma kemá úne. ándágo amaimá kemán-owe. ímo arambó iyáínda-amaimo éna ayááisiyuwaniye. arambó iyáínda-amaimo éna ayááe'marainana aráságáyó agaimái arambá iyáníye. ayááe'maraintemba simátímakaunda-ainkoma mirá kwéena tirumbá arupí kwéiye. kesé tarúmai maíya'a kemá kempá'á tarúmai máéno. amaiyé su'maigomo éna íma arambá iyáníye. mirámó intembá kesémo ímo tarúmaimo maíyambo éna íma arambá iyáníye. kemá kesé tarúmai máéna'a pó'a kesémo tarúmaimo maíyawaimo é'a sáwívar-aramba imái ménaaowe. kembó ivá'ó siyuwésamo ésa íma arambá imái ménaaowe. \v 6 amaimó ayááisuwainda-amaimo aáyánkáíndamo éna aú'mái agaisuwáníye. kesémo ímo tarusíyawaima mirá íníye. \v 7 kesémo tarúmaimo maíyawai kesááimo kentirumpimbó táto'maraiyawaima áísaa íyana póna mirá umátinkaniye. \v 8 sáwívar-arambo imáímo maíyan-kwaasimo tuwánésamo ésa sésa Ísu arááíma kwáráan-kwaasin-owe síyana kesivo áwíkomo éna anómba íníye. \v 9 kesivomó arumbó símakainten-umai kesirumbá kembá kwétimune. kemó é'a misírúntáváíyé simái máéro. \v 10 kesivoná ámáámba ísámai kwenaruntaváíyé simái máyaundantemba kesí ámáámbo isé'o é'a kesiruntaváíyé simái ménaaowe. \v 11 mináímbá simátímakaunda pó'a kesí aamoi-yántáákó kentirumpimbá anómba kwáyaina'a aamoí umái máéro. \v 12 kesirumbó timúndantemba moórá-mora-umai tirumbá tíméro. mindá kesí ámáámba kwétimune. \v 13 kentí kwaásiyavaiye simái kwétuwa'naa-e'a puwónáe sésamo puwíyamba íma moórá-aimba simái usáyaaitamai tirumbá timénááowe. \v 14 kesááimo isémáyayawaimo é'a kesí kwaási-i'a ónááowe. \v 15 anón-kwaasigona kwayó-kwáásí anóndakona mayáí íma awánaraambanivo kwenávárawaisai kwená mayáí awánaraawe. mirámó ontávé'a pó'a kesivomó amápar-aimbo simásímakaimba simátimunda pó'a íma kesí kwayó-kwáásíyé sendá kesívárawaisaiye sénaumne. \v 16 keinárawa'a íma kembá ításinkaawa'a kemá keinárawa'a ítátinkaunda pó'a kwégwe'a asirayán-árámbá koimái sáwívase umái máéro. kesí imáyáamo é'o kesivompá'ó áísaa íyanamo éna mirá umátinkaniye. \v 17 moórá-mora-umai tirumbá tíméro sé'a mirán-ámáámbá simátímakaumne Ísu siráiye. \s1 marapá-kwáásí tíyámba umátínkaraan-kwasai. \p \v 18 Ísu mináímbá simátimena séna marapá-kwáásímó keinárawatavesamo tíyámbo umátinkaiya'o é'a tááka'a maré'a sé'a aiva'á kentáásí Ísóigomba áyámba umánkaraawe sénááowe. \v 19 kemá marapá-kwáásívínkémbá kembá ítátinke'a kendéín-owe súnda pósa marapá-kwáásí tíyámba kwéumatinkaawe. kembó úwoimo marapá-kwáásímó onkákáí kentávésa sésa kenkáán-kwáásín-owe sésa tirumbá timésino. \v 20 kwayó-kwáásí miwítí anón-kwaasigomba íma usáyaaitaraawemo súnda imáyáama oró. kentí anóndako únasa pósa marapá-kwáásí aká'áámba simásinkesa sáwí'a umásínkáanten-umai keinárawa'a aká'áámba simátinkesa sáwí'a umátinkanaaovo kesááima ísámai kawe'á íyawai kentááima isánááowe. \v 21 keinárawa'a kesí kwaási-i'a ombá pósa marapá-kwáásí aká'áámba simátinkesa sáwí'a umátinkanaaowe. si'mákaiwaimba íma awánaamba pósa sáwí'a umái mirá ónááowe. \v 22 kemó ímo kusimátimundarakai marapá-kwáásítí sáwí-imayaa úwoi aúpá'á kwáísino. kusimátimunasa miwítí sáwí-imayaama ivá'á túwááraamba íma ivá'á túwáawana úwoi kwáyáiye. \v 23 tíyámbo masinkáíyawai kesivonkwárá'á tíyámba kwéumankaawe. \v 24 kemó ó'owimo usáyaaitamaimo ímo ó'on-o'om-bayaimo mayáúndarakai marapá-kwáásítí sáwí-imayaa úwoi aúpá'á kwáísino. kesí mayáímá awánésa kenté kesivonté tíyámba kwéumasinkaawe. \v 25 Áánútun-aai aúváívimba agaimaréna séna úwoiyavesa kembá tíyámba kwéumasinkaawe siráinka'a póna mináímbá ívé'a kwévaariye. \v 26 kesivonópa'a iyé'a kentí karáá'á tutinkáníwaimba ai'máráanana kesivonópakemba kwenamankó keinárawate kumbéna kwemá áraikona ááinda'a póna kentávéna amápa-tantaa'a kusimátiminiye. \v 27 kemó mayáímó ááimbo asááwándarakemba á'a suwánaraamba pó'a kentáváígwárá kesí mayáíyáváígwárá'á simátímapa'a kónááowe. \c 16 \p \v 1 naaémba kesááiyave'a íma asiramái mé'a siyúwáavo sé'a mináímbá kwésimatimunda imáyáa oró. \v 2 naaémba marapá-kwáásímó keinárawatavesamo mono'-náúmpákémbá kwatuwánáemo sénááomba mindáyavesa sésa Ísuna kwayó-kwáásí tínkamiyawai Áánútuna mayáímá kwémayaawe kampa'á sénááowe. \v 3 kenté kesivonté íma suwánaamba pósa miráumai sáwí'a umátinkanaaowe. \v 4 ívé'a mináímbá kwésimatimunda póna mindá paárína'a tááka'a maré'a sé'a simásimakaimba kwévaariye sénááowe. mindáyave'a kwésimatimune Ísu siráiye. \s1 Áánútun-amanko mayáímá kwémayain-kwasai. \p Ísu simásuwena séna keinárawate máyaunda pó'a mináímbá íma simátímake'a \v 5 si'mákaiwainopa'a íyóndatavaiye sé'a ívé'a simátímakaana'a náávara iyónó sé'a íma sísaa owa'á \v 6 iyónaumne súnda-aimbo ísááwana tirunkó umbaí taisa'á pó'a náávara iyónó sé'a íma sísaa owe. \v 7 árai'a simátime'a sé'a ímo iyúndarakai kentí karáá'á tutinkáníwaima íma kúmísino. iyé'a kwembá ai'máráanana keinárawate kumbéna kawe'á umátinkaniye. \v 8 kumbéna marapá'á máyáan-kwaasi kentí sáwí-imayaagona ááimba agaráátinkaniye. arupímo umáímo maígona ááimba agaráátinkaniye. Áánútumo aaivimbó maitinkáníwaina ááimba agaráátinkaniye. \v 9 kesááiyavaimo ímo áraire síyawaiyavena simátimena séna kentí sáwí-imayaa úwoi kwáyáiye síníye. \v 10 kesivonópa'a iyúnda íma suwánanaaomba póna kentí karáá'á tutinkáníwaima arupí umái ménaaomba kunagaráátinkaniye. \v 11 maambárárá'á sáwí-kawaana'a á'a aaivimbá mayánkaraimba póna Áánútu aaivimbá maitinkáníyema simátiminimbaniye. \v 12 sáwívar-aimba simátimusina umbai-áímbá pó'a ívé'a íma kanaán-umai isánááomba pó'a naaémba isánááowe. \v 13 Áánútun-amankoma kumbéna amápa-tantaatavena árair-aama va'mái simátiminiye. íma kwená imáyáavinkemba simátiminivo simámakain-aimba simátimena aánomo paárinin-tantaa'a simátiminiye. \v 14 súnda-aimba simátiminana kesúwí'a anómba íníye. \v 15 amápar-aintomba kesivondéímá mindá kendéímán-iye. miráumai sé'a simámakaunda-aimba Áánútun-amankoma simátiminiye Ísu siráiye. \s1 tirumbá umbaí tamái naaémba kawe'á uráin-kwasai. \p \v 16 Ísu simásuwena séna sáwíyanka'a íma suwáné'a aáno suwánanaaowe súwasa \v 17 kwená kwayó-kwáásívínkémbá évakarawai sésa kesivonópa'a iyúnda pó'a sáwíyanka'a íma suwáné'a aáno suwánanaaowemo simbá nóintavaiya kwésiyo. \v 18 sáwíyankaremo simbá mináínkóná ááimba íya kwéisaumne. nóintavaiye séna kwésiyo suwaná \v 19 Ísu miwí tuwánarena áísaa ónáe kwéuwana simátimena séna sáwíyanka'a íma suwáné'a aáno suwánanaaowemo súnda-aintave'a keinárawa'a ávááraumai kemó súnda-aintave'a ísámae kwénaaowe. \v 20 árai'a simátime'a sé'a keinárawa'a ivi'á táíyasa marapá-kwáásí aamoí ónááombanivo kentirumbá umbaí tamái mé'a naaémba kentirumbá etóyóí ónááowe. \v 21 moórá-ininkomo iyámpóímo maránkarainda-kanaama tínanamo éna áí'o kwéuwanamo maránkaraintavaiye séna ísámai umbaí táínana naaémba miníyámpóí awánéna aamoí umánkaniye. \v 22 mirá ontembá kentirumbá ísámai umbaí té'a naaémba suwáné'a aamoí ónááowe. aamoimó ií-yántáá'á íma maitiyuwánááowe. \v 23 minkánáá tína'a íma sísaa ónááovo kesivombá áísaa íyamba kentávé'a ísámai áísaa íyantavena póna mirá umátinkaniye. \v 24 kesivombá íma áísaa uráavo ívé'a kentávé'a ísámai áísaa íyamba mirá umátinkainana kentirunkó anómba aamoí ína'a máéro Ísu siráiye. \s1 marapá-tántáá'á Ísu usáyaaitaraiye siráin-kwasai. \p \v 25 Ísu simásuwena séna kwántámai-aimba simátimunda pó'a naaén-kanaama tína'a kesivon-áái paárumai simátimenaumne. \v 26 minkánáámó tína'a kesí imáyáa ontáváí kesivombá áísaa íya'a kemá íma áísaa onaná \v 27 kwemá úwoi tiména kwenarumbá tímakaintavena póna úwoi timíníye. kentávé'a sé'a Áánútunopakemba kunkáiye sé'a tirumbá símakaantavena kesivomá arumbá tímakaiye. \v 28 kesivonópakemba marapá'á kumbáyaunda pó'a ívé'a marapá'á tuwé'a kesivonópa'a iyónaumne Ísu súwasa \v 29 kwená kwayó-kwáásí sésa ívé'a íma kwántámai-aimpinkemba sémpo avoratá kwésimasimene. \v 30 kesáámá séta áísaa ónáisaye íma súnayaama emá ísaraandana'a po paárumai kwésene. miráyá séta Áánútunopakemba kunkáane kwésune suwaná \v 31 Ísu séna kentávé'a Áánútunopakemba kunkáiye sembánivo \v 32 sáwíyanka'a siyuwé'a kentí naaó'-nao'a kóyáwé owa'á keyáá maúsina kesivomá kesé máyáiye. \v 33 mináímbá simátimunda pó'a kesé tarúmai mé'a aánoumai kwempa'á máéro. marapá-kwáásí aká'áámba simátinkesa sáwí'a umátinkanaaombanivo marapá-tántáákwárá kwaásigwara'a usáyaaitaraunda pó'a kentirumbá aamoí umái ménaaowe Ísu siráiye. \c 17 \s1 Ísu kwená kwaásiyavena ísámai Áánútumpa'a námúnaa siráin-kwasai. \p \v 1 Ísu simásuwena kwíyómpa'a awánéna séna kesivoó minkánáámá kwétiye. kesúwí'a anómba ina'á enáwí'a anómba umánkáano. \v 2 amápa-kwaasi tavíkáundayavai asirayámbá símakaanda pó'a símakaanda-kwaasi aúnái'a umái maí'mai'a umátinkaunda mindáyavai kesúwí'a anómba ina'á enáwí'a anómba umánkáano. \v 3 eyááma árair-Isoigoma óne. kembá si'mákaandana'a úne. empáré kempáré tésa kenkáísááima ísááwai aúnái'a umái maí'mai'a kwéowe. \v 4 marapá'á enáwí'a anómba umái símakaanda-mayaima ánásaumne. \v 5 kesivoó maramá íma taróruraandara'a esé máyauyana kesúwí'a anómba kwáyáinka'a po ókwara'a mirán-ínkwáe'a kwésune. \v 6 marapá-kwáásívínkémbá ená kwaási-i'a umátinke símakaandawaima entáváí mirándá'á máyáiye simái paárumatinkaunasa enáái kwéisaawe. \v 7 símakaandayavesa sésa mintántáá'á Áánútu ámakain-tantaare kwésewe. \v 8 símakaanda-aimba simátimunda kwéisaawe. enópakemba kunkáunda-aimba isésa sésa Áánútu ai'mákaisana kunkáiye kwésewe. \v 9 miwíyávé'a ísámai kwéaisaa-une. marapá-kwáásí úwoi-kwaasiyave'a íma áísaa úmpo símakaanda-kwaasi ená kwaásiyave'a ísámai kwéaisaa-une. \v 10 ená kwaási kesí kwaásiman-owe. kesí kwaási ená kwaásima ésa kesúwí'a anómba kwéowe. \v 11 marapá'á íma máénda enópa'a íyóndanivo miwímá marapá'á ménaaowe. kawe-késívóo miwírá'á emá taviyénda pósa Áánútumbo ááyaan-kwaasi-i'a umái ménaaowe. esé kesémo tarúmaimo maúyantemba miwímá tarúmai ménaaowe. \v 12 miwísé mé'a tavíkáunda Áánútumbo ááyaan-kwaasi-i'a umái mésa íma sáwí-amba kwakáawe. ánivo moóráwai sáwí-amba kwaránímba póna mináímbá Áánútun-aai aúváívimba agaimaréna siráin-aimba paáriniye. \v 13 enópa'a íma iyúnda marapá'á mé'a miwí tirumpimbá kesí aamoi-yántáákó anómba kwégwaintavai mináímbá kwésimatimune. \v 14 enáái simátímakaumne. kemó ímo árai'o marapá-kwáásímó úndantemba miwímá íma árai'a marapá-kwáásímá ombá pósa marapá-kwáásí úwoi-kwaasima tíyámba kwéumatinkaawe. \v 15 íma sé'a miwímá marapákémbá kuntiraaó súmpo Sáátáánigo sáwí'a umátínkáivo se taviyiyó kwésune. \v 16 kemó ímo árai'o marapá-kwáásímó úndanten-umai miwímá íma árai'a marapá-kwáásímán-owe. \v 17 enááima árair-aimba póna tirumpimbá kwáyainasa ená kwaási-i'a umái ménaaowe. \v 18 kembó si'maráána'o marapá'ó kunkáundantemba miwímá ti'máráanasa marapá-kwáásívímbá ménaaowe. \v 19 miwíyáváíyé sé'a enarááíye su'mai kwaráúnda pósa enarááíye su'mai kwaránááowe. \p \v 20 íma maankwáásíyé su'maiyave'a áísaa e'a súmpo miwí táái isésa kentávésa sésa árai'a Áánútunopakemba kunkáiye síyawaiyavaigwara'a kwéaisaa-une. \v 21 kesivoó áísaa e'a sé'a esé kesémo tarúmaimo maúyantemba miwímá enté kentéva'a tarúmai ménaaowe. miwímá tarúmai máyáamba pósa marapá-kwáásí tuwánésa sésa árai'a Áánútuma Ísumba ai'mákaisana kunkáiye sénááowe. mindáyave'a námúnaavinkemba kwésimamune. \v 22 esé kesémo mimbóráí'o umáímo maúyantemba símakaanda-asirayamba tímakaunda pósa mimbóráí'a umái ménaaowe. \v 23 emá kesé tarúmai máéna'a kemá miwísé tarúmai máyaunda pósa miwímá tarúmai ménaaowe. marapá-kwáásí mindá tuwánésa sésa Áánútuma Ísumba ai'mákaisana kunkáiye sénááowe. enarumbá símakaandanten-umai miwígwárá'á tímakaanda pósa marapá-kwáásí tuwánésa sésa áraire sénááowe. \v 24 kesivoó maramá íma taróruronka'a enarumbá siméma asirayámbá símakaane. símakaanda-kwaasi kesé maígwáe sé'a súnda pósa kesí asirayámbá awánanaaowe. \v 25 kesivoó arupínako óne. marapá-kwáásí embá íma kwéawanaambanivo kemá awánáúnda símakaanda-kwaasi kentávésa sésa Áánútuma ai'mákaisana kunkáiwaiye kwésewe. \v 26 entáváí mirándá'á máyáiye simái paárumatimunasa enarumbó símakaandantemba miwí tirumbá simíya'a miwísé ménaumne. entáváí mirándá'á máyáiye simái paárumatinkare'a paárunte kónaumne Ísu námúnaavinkemba mirá siráiye. \c 18 \s1 Ísumba tátokaan-kwasai. \r Mátíyu 26:47-56, Mááka 14:43-50, Árúku 22:47-53 \p \v 1 Ísu simásuwena kwená kwayó-kwáásíyé Kítáróni-nomba kóaatesa taai-kanáágúnévímbá komáyówana \v 2 Ísuwe kwená kwayó-kwáásíyé mintáí-kánáágúnévímpá'á kóyo untavéna Yútási Ísuna kuntaru-kwáásí mintáí-kánáágúnévá'á awánéna \v 3 mivá'á kúmba ámáán-kawaa-kwaasiye mono-káwáá-kwáásíyé i-kwáásígwárá mono'-nánkár-í-kwáásígwárá'á ti'márówana Yútási tí'maena taánasatagwara ánáyatankwara'a maimaésa oómbá to'maésa mintáí-kánáágúnévá'á kumbá \v 4 Ísu kwenópa'o tínín-tantaakomba awánéna kwená kwaásivinkemba usásinena miwí túrampa'a koména tísaa ena séna nááwana avakáá-íya kwéoo súwasa \v 5 Ísu Násáretivakewaintaveta kwéavakaa-une suwaná miwántávé'o sembá kemá úne súwana Yútási Ísuna kuntaru-kwáásímá póna miwísé máyomba \v 6 kemá úne Ísu súwasa miwí tayauwérópa'a tanaambá vowaná \v 7 Ísu moórágwara'a tísaa ena séna nááwana avakáá-íya kwéoo súwasa Ísu Násáretivakewaintaveta kwéavakaa-une suwaná \v 8 Ísu séna á'a simátimunda maandá kemá úne. kembó sivakáá ontavé'a maankwáásí étinkaiyasa koró Ísu súmba \v 9 Áánútuntavai siráimba símakaanda-kwaasi íma sáwí-amba kwakáawe sirónka'a póna paárumai mináímbá súwana \v 10 Sáímoni Pítaa taánasatama ámúrandavinkemba taú'maena aiva'-mónó-káwáánákóná kwayó-kwáásí áá'a agáúsuwomba minkwáyó-kwáásígó áwí'a Márákáasi kwenáá'a agáúsuwowana \v 11 Ísu Pítaantavena séna ená taánasatama ámúrandavimba kwiyuwó. sí'a índai'a umásinkanaaombanivo kesivoná mayáímá íma tuwánáúnda pó'a mirámá ónaumne Ísu siráiye. \s1 Ísumba áí'maesa Ánásinopa'a máánkaraan-kwasai. \p \v 12 Ísu súwasa i-kwáásíyé miwítí anón-kwaasiye mono'-nánkár-í-kwáásíyé Ísumba táto'mai ayáánka'a asááúmaesa \v 13 áí'maesa aiva'á moórá-kawaana'a áwí'a Ánásinopa'a máánkówana kwemá Káyavaasi aísáánkoma póna minkánáámá Káyavaasima aiva'-mónó-káwáánákómá póna \v 14 ááéma simátimena séna Yútaa-kwaasi amápa'a púwóvo séna moóráwai puwíníye siráiwaina aísáánkonopa'a máánkaraawe. \s1 Pítaa íma awánáúnda-kwaasiye siráin-kwasai. \p \v 15 máánkówasarai Ísuna kwayó-kwáásíráí moóráwai Sáímoni Pítaawe moóráwaiye Ísun-ánaaemba kwa'maésarai kuyambá aiva'-mónó-káwáánákó moóráwaimba awánasuwowana aaimá ísópa'a Ísumba ánkaropa'a umáyowana \v 16 Pítaa aan-taaréívímbá máyowana aiva'-mónó-káwáánákómá awánówaima usauweréna ontará'óárákwiron-arasigontavena simámuwana ontá tiyankówana Pítaamba áí'maena usáverowana \v 17 minárásígó Pítaamba awánéna áísaa ena séna minkwáásígóná kwayó-kwáásíyá'ono súwana Pítaa séna a'áo ke ó'on-kwaasi úne súwasa \v 18 táúgwitavesa ésa mayáí-kwáásíyé i-kwáásíyé iramá agaimarésa tiyáámba kwégauvuwana Pítaa mináímbá simásuwena irará'á koména ayáámba kauráiye. \s1 aiva'-mónó-káwáánákómá Ísumba áísaa uráin-kwasai. \r Mátíyu 26:59-66, Mááka 14:55-64, Árúku 22:66-71 \p \v 19 Pítaa irará'á kwégauvuwana aiva'-mónó-káwáánákómá Ísuntavena séna simátímakaanda-aimba simásimiyo. ená kwayó-kwáásíyáváígwárá'á simásimiyo súwana \v 20 Ísu séna Yútaa-kwaasiti anóm-bono'-naumpare sáwíyam-bono'-naumpare simáti simati eémáyaunda avora'á seémáyaunda íma aúpá'á simátimakaumpo \v 21 nóintavai kwésisaa-ono. kesááimo ísaraawai tísaa inasá simátimakaunda-aimba ísaraamba pósa sénááowe súwana \v 22 mono'-nánkár-í-kwáásígó Ísumba tuvuwéna séna aiva'-mónó-káwáánákómó simpímbá íma mirá siyó súwana \v 23 Ísu séna sáwí-aimbo súndarakai misáwí-áímbá ááéma avora'á isinó. kawer-áímbó súndayavai nóinkakena sínkamono súwana \v 24 Ánási ai'marówasa ayáámpinken-anda íma ayútuwesa mindánankwara'a áí'maesa Káyavaasi aiva'-mónó-káwáánákónópa'a máánkaraawe. \s1 Pítaa íma awánáúnda-kwaasiman-iye siráin-kwasai. \r Mátíyu 26:71-75, Mááka 14:69-72, Árúku 22:58-62 \p \v 25 aiva'-mónó-káwáánákónópa'a Ísumba máánkówana Pítaa irará'á ména ayáámba kwégauvuwasa irará'ó máyón-kwaasi áísaa esa sésa egwárárá minkwáásígóná kwayó-kwáásí oónó suwaná mináímbá umémpa'a tuwéna séna ke ímaniye súwana \v 26 aiva'-mónó-káwáánákóná kwayó-kwáásí Pítaantavena séna emá minkwáásígóe taai-kigáúvá'á máyaaya'a tuwánaraunda áraira súno séna Pítaama áá'a agáúsukowai akún-ándárákéwáímá súwana \v 27 Pítaa moórágwara'a séna ke ímaniye súwana kokórigo áái siráiye. \s1 Ísumba áí'maesa Páírátinopa'a máánkaraan-kwasai. \r Mátíyu 27:1-2,11-14, Mááka 15:1-5, Árúku 23:1-5 \p \v 28 kokórigo áái súwasa irataró'a Káyavaasina naaúmpakemba Ísumba áí'maesa kámááni-anondakona pááimpa'a máankesa sésa íma Yútaa-kwaasiti naaúmpa'an-ivo ó'on-kwaasiti naaúmpa'a iyéta tíyótaasa í-tánómbá íya náúnavaiyaawe sésa íma íyúwana \v 29 Árómáani-kamaani-kawaanako áwí'a Páíráti kunákárúwena kuntísaa ena séna minkwáásí nóinkakena aaivimbá mayankánáe séo súwasa \v 30 ímo sáwí'o uráinkakai íya áí'maeta túsino suwaná \v 31 Páíráti séna keyááríka'a áí'mae'a kentí ámáámbo makénten-umai simánkáaro súwasa miYútáá-ánón-kwáásí sésa Árómáani-kamaani-kwaasi moóráwaimbo tuvú'máímo utaíyáváí aambá áúntukaawe sumbá \v 32 ááéma Ísu simátimena séna taaira'á mói sínkamiya'a puwónáumne siráin-aimba paárúwasa áí'maesamo kumbá mináíntávésa uwaná \v 33 Páíráti naaúmpa'a kuntauweréna iyéna Ísumba ááyena séna emá Yútaa-kwaasiti kawáánárá oónó súwana \v 34 Ísu séna ená imáyáavinkena sísaa ó. kwaási simámakaawa sísaa oónó súwana \v 35 Páíráti séna kemá íma Yútaa-kwaasima úne. ená kwaásiye mono-káwáá-kwáásíyé áí'maesa kesópa'a tiráavo norá ónasawa'iyo súwana \v 36 Ísu séna kemó kawááí'o úndama íma marapá'á kwáyáiye. kemó kawááí'o úndamo marapá'ó kwáyáinkakai kesí kwayó-kwáásí áái'a tíyáásino. Yútaa-kwaasi kembá tátoraavo sésa áái'a tíyáásino sésa tátokaawe. kemó kawááí'o úndama íma marapá'á kwáyáiye súwana \v 37 Páíráti áísaa ena séna kawáánárá oónó súwana Ísu séna á'a séne. mindáyave'a marapá'á kumúnana masínkaraimba pó'a arupí-aimba kwésimatimune. arupí-aintavesamo aamoimó owáí kesááima kwéisaawe súwana \v 38 Páíráti séna nói-aina arupí-aimban-iyo siráiye. \s1 Ísumba aráá'a tuvúwóro siráin-kwasai. \r Mátíyu 27:15-31, Mááka 15:6-20, Árúku 23:13-25 \p Páíráti simásuwena kunákáruwena Yútaa-kwaasitavena séna kwemó sáwí'o uráimbo simásímakaamba avakáá únda íma isáúmpo \v 39 tíyótaasa í-tánón-kánáá tintembá moórá-kwaasi ááyaawa'a ándávakemba ayúrankaundantemba minkánáámó tinká'á Yútaa-kwaasiti kawáánárá ayúrankanaumno tísaa ena súwasa \v 40 anónka'a sésa ímanivo kwembá íma ayúranke Párápásimba ayúrankaao suwaná Párápásima ááite tiyéna umóyánté in-kwáásímán-iye sésa kwembá ayúrankaao siráawe. \c 19 \p \v 1 suwaná Páíráti i-kwáásí simátimuwasa Ísumba áwí-andanei áwíruku'-nesa \v 2 anón-kwaasiti kánumo'an-iye sésa áwí-andama owepamái Ísu a'nómpímbá kuvérankesa naaeyayán-únánkwátói anón-kwaasiti unáánkwátóiman-iye sésa umánkesa \v 3 kanaáráá'a ankésa moórá-mora-umai kwenópa'a tésa sésa Yútaa-kwaasiti kawááná'á óne sésa tiyáándei tuvúto'na uráawe. \p \v 4 tuvúto'na uwaná moórágwara'a Páíráti kunákáruwena amápa-kwaasiyavena séna maísáaro. íma sáwí'a uráintave'a áí'mae'a túranka'a máankaraana'a awánaaro. íma sáwí'a uráiye súwana \v 5 Ísu kunákáruwena a'nómpímbá áwí-andagwara naaeyayán-únánkwátóigwara'a kunákárúwowana Páíráti simátimena séna minkwáásígómbá awánaaro súwasa \v 6 mono-káwáá-kwáásíyé mono'-nánkár-í-kwáásíyé awánésa anónkar-anonka'a sésa taaira'á tuvuwíyana puwíno suwaná Páíráti séna kwemá íma sáwí'a uráimba pó'a kemá íma tuvuwónaumpo keinárawa'a áí'mae'a taaira'á máyuvuworo súwasa \v 7 Yútaa-kwaasi sésa kwemá séna Áánútu áánimba úne seémáyaimbanivo kentáásí ámáánkoma séna mirámó síndawaimba tuvuwíyana puwíno símakaampimba póta tuvuwónaumne suwaná \v 8 Áánútu áánimba úne siráin-aimba Páíráti isówana ávááraumai áá'a kówana \v 9 naaúmpa'a kuntauweréna umaéna Ísumba áísaa ena séna náávakewaiya'ono súwana Ísu iséna íma aaí súwana \v 10 Páíráti séna kemó áísaa únda nóra se íma aaí kwéseno. kemó aaimó senasamó ésa ayúrankanaaowe. kemó senasamó ésa taaira'á tuvuwíyama puwíníyone. minásíráyámbá tokáumne súwana \v 11 Ísu séna Áánútumo minásíráyámbó ímo ámakainkakai íma toráasino. Áánútu ámakaivo sí'maenamo enká'ó másínkaiwaina sáwí-mayaigoma ená sáwí-mayaigomba usáyaaitaraiye siráiye. \p \v 12 Ísu súwana Páíráti mináímbá iséna séna nóra'iyo ke minkwáásí ayúrankanae'a kwéune súwasa Yútaa-kwaasi anónka'a sésa emó ayúrankemo éma íma Árómáani-kamaani-aiva-kawaanakona kwaási-i'a kwéone. Ísu séna kemá kawáánákómá úne siráintavai Árómáani-kamaani-aiva-kawaanakomba usáyaaitanae siráintavai mindáyavaiye séma íma ayúrankaao suwaná \v 13-14 Páíráti mináímbá iséna Ísumba áí'maena máápa'a óntan-ayaumá kwáyom-barupa'a Yútaa-kwaasi tááivinkemba áwí'a Kápata-marupimba kumbéna aaivimbá maitínkarom-barupa'a kumbéna Yútaa-kwaasiyavena séna kentí kawáánákómán-iye súwana tíyótaasa í-tánón-kánáámá aaváyaaraamba tíníye úwana ívékaamba kwáyá'wái sáwíyanka'a tíníye úwana Páíráti Yútaa-kwaasiyavena séna kentí kawáánákómán-iye súwasa \v 15 ímaniye sésa anónkar-anonka'a sésa taaira'á tuvuwíyana puwíno suwaná Páíráti tísaa ena séna kentí kawáánákómbá taaira'á tuvuwíyane'a kwéowe súwasa mono-káwáá-kwáásí sésa Árómáani-kamaani-aiva-kawaanako kweyááma kentáásí kawáánákómán-iye suwaná \v 16 Yútaa-kwaasi tááigo usáyaaitontavena Páíráti séna Ísumba taaira'á tuvúwóro séna tímakaiye. \s1 Ísumba aráá'a tuvúkáan-kwasai. \r Mátíyu 27:32-44, Mááka 15:21-32, Árúku 23:26-43 \p \v 17 Páíráti timúwasa i-kwáásí Ísumba áí'maesa taaimá tuvuwónááon-taima kwenká'á ámúwana áúgwaata'maena tuvuwónááon-ayampa'a kúmba mináyámpáré sésa áwí'a a'nómayaampare Yútaa-kwaasi tááivinkemba Kórígótaavare mináyámpá'á kúwasa \v 18 taaira'á aíyayaampimba tuvúsúmaresa kae-kwáásíráí Ísuna évarevar-akwampa'a taaira'á tuvúsúmaresa Ísumba avumpimbá tuvúsúmarowana \v 19 Páíráti kwená mayáí-kwáásíyávéna séna Ísu Násáretivakewaima Yútaa-kwaasiti kawááná'án-iye sé'a agaimái taaira'á aráápamankaaro súwasa \v 20 kaumbo-kwáásí tááivinkemba Yútaa-kwaasi tááivinkenkwara Árómáani-kwaasi tááivinkenkwara Kíríki-kwaasi tááivinkenkwara'a agaimái aráápamankarowasa sáwíva-kwaasi awánomba tuvúwún-ayampa'a anón-daopa'a egwaa'á kwáyontavai sáwíva-kwaasi mináúváímá awánésa táámpamai ísówasa \v 21 Yútaa-mono-kawaa-kwaasi Páírátintavesa sésa Yútaa-kwaasiti kawááná'án-iye íma mirá simái agayáámpo kwemá séna Yútaa-kwaasiti kawááná'á úne mirá simái agayaaó suwaná \v 22 Páíráti séna á'a agaimakáumne siráiye. \p \v 23 i-kwáásí Ísumba taaira'á aíyayaampimba tuvúsúmaronka'a kwená unáánkwátói maimaésa éíyainka'a taaímbaresa moórá-mora-i-kwaasi éíyain-kwaasi minúnánkwátói maimaésa moórá-ampaanta paákár-únánkwátói íma arúmakon-ampaantama maimaésa sésa \v 24 taráráivo séta aávéiya kwétiyaananaya nááwa usáyaaitena mayáníyo sumbá Áánútun-aai aúváívimba agaimaréna séna \q1 kesí unáánkwátói taaímbai maimaésa moórá \q1 kesí ampaantarátávésa aávéima tiyaráawe \m sirónka'a pósa i-kwáásí mirá uráawe. \p \v 25 i-kwáásí mirá uwasá Ísuna kwaási taaira'á tuvúkón-taigona ááimpimbo máúmba Ísumba anówa úwana kwenáúnko Kórópasi awainínkó áwí'a Máríyaa úwana Mágátáraa-naopaken-ininko áwí'a Máríyaa úwasa miráumai-inimba taaigoná ááimpimba máyówana \v 26 Ísu kwenanówamba awánéna kembá Yónimba suwánéna anówantavena séna mindá enáánimban-iye séna \v 27 kentávéna séna mindá enanóman-iye súwa'a isé'a kesí naaúmpa'a móankare'a kárákwiraumne. \s1 Ísuma pukáin-kwasai. \r Mátíyu 27:45-56, Mááka 15:33-41, Árúku 23:44-49 \p \v 28 minkákémbá Ísu imáyáama éna amápa'-mayaima ánásaumne súmba sáwí-imayaagomo tátokaimpinkemba iyátinkaunda-mayai amápa'-mayai ánásasuwaumne séna Ísun-aai Áánútuna aúváívinkemba paárinintavena Ísu séna nontáváí kwésinkaiye súwana \v 29 ándá-aran-domba ikaa'-nómbá anavéúmpímbá kwáyowana paru-táyánáma mindómpímbá tu'maéna oviyen-támayopimba kinúvaimaena naínkwáe séna Ísu óika'a mósá marówana \v 30 Ísu néna séna amápa'-mayaima ánásasuwaumne séna a'nómbá kívaimai avowa ayáámpimba kwenamambá to'maréna pukáiye. \s1 Ísuna akwámpímbá kwaantáándéí agaivaráin-kwasai. \p \v 31 Ísu kweyááríka'a puwúwana Yútaa-kwaasima agándon-kanaama tíyótaasa í-tánón-kánáámá aaváyaaraamba tíníye úwasa pósa sésa agándai-kanaara'a puwíyan-kwaasi taaira'á máévo sésa Páírátinopa'a tésa sésa puwíyan-kwaasi íma úwoi tiyúwéwasa taaira'á máéro. tísamaima ankaisíyasa ááéma puwíyasa taairakémbá marapá'á maitiyúwáaro suwaná \v 32 Páíráti owé súwasa i-kwáásí Ísuna évarevar-akwampa'a taaira'á tuvúsúmaron-kwaasi tísamaima koankaisésa \v 33 Ísunopa'a tumbá á'a pukóntavesa kwenaísamaima íma ankáísúmba \v 34 moórá-i-kwaasigo Ísuna akwámpímbá kwaantáándéí agaivówana naaegwárá nonkwárá'á kunkáiye. \p \v 35 mindámó awánáúndawaima simátímakaumne. awáné'a árair-aimba súnda pó'a isé'a sé'a áraire sénááowe. \v 36 Áánútun-aai aúváívimba agaimaréna séna kwenayáátámba íma ankaisíníye agaimaréna sirónka'a pósa i-kwáásí mirá uráawe. \v 37 moóráva'a agaimaréna séna kwaantáándéímó agaiváíndawaimba avuwónááowe agaimaréna sirónka'a póna paáruraiye. \s1 Ísumba utamánkaraan-kwasai. \r Mátíyu 27:57-61, Mááka 15:42-47, Árúku 23:50-56 \p \v 38 Yósépima Árímátíyaa-naopakewaima Ísun-aai isówai póna Yútaa-anon-kwaasi táároi inkaiséna kwenáwí'a áúyotukomba póna Ísuma puwúnka'a Páírátinopa'a téna séna Ísun-auma utánáivo simiyó súwana Páíráti séna kanaámpó mayáníyone súwana Yósépi Ísun-auma komayówana \v 39 Níkótimasima ááéma Ísunopa'a no'wáámba tiráiwai áséi-kwiyumba úm-basawemba anóm-basawemba kae'á maimaéna Yósépimba kóáí'maesarai \v 40 Ísun-auma komaimaésarai ampaantavímbá mináséí-kwíyúm-básáwénkwárá'á asááúmaesarai tésarai Yútaa-kwaasi miráumai utaantembá pósarai miráumai utarááiye. \v 41 Ísumbo tuvúkáan-ayampa'a taai-kigáúmá kwáyowana utaráam-buri-aima ímo kwaási utaróm-buri-aima kwáyowasarai \v 42 agándai-kanaama sáwíyanka'a tíníye sésarai mimbúrí-áímá egwaa'á kwáyontavesarai Ísumba mimpímbá máutaraaiye. \c 20 \s1 Ísuma pukáimpinkemba usásinkain-kwasai. \r Mátíyu 28:1-8, Mááka 16:1-8, Árúku 24:1-12 \p \v 1 sontaará'á irataró'a íma sán-karowana Máríyaa Mágátáraa-naopaken-ininkoma utamánkaropa'a kwéna koawánómba murí-áígóná óikaken-ontamba maisukówana koawánéna \v 2 isaaiséna Sáímoni Pítaante kenté tasimásimena séna kentáásí anóndakon-áúma murí-áívínkémbá maimaésa náávara makááo súwakai \v 3 Pítaae kesé utamánkóm-buri-aiva'a kónáe sékai \v 4 isaaisékai kówáyamba kemá Pítaamba kóyaaita kwé'a aiva'á murí-áívímbá kówánda \v 5 kívaire'a ampaantawé su'mai kwáyomba awáné'a íma murí-áívímbá usáverááwánana \v 6 Sáímoni Pítaa téna murí-áívímbá usáverena awánómba ampaantawé su'mai kwáyowana \v 7 Ísu a'nónkákén-ámpáántá moórá-ayampa'a kwáyowana awánówa'a \v 8 murí-áívímbá aiva'á kówándawai usávere'a awáné'a sé'a árai'a pukáimpinkemba usásinkaiye séwándanivo \v 9 Áánútun-aai aúváívimba agaimaréna séna pukáindavinkemba usásinaniye siráimba íma ísámai kawe'á ówáyamba \v 10 kenkáísí naaópakai kuráuye. \s1 Ísu paárúwana Máríyaa awánarain-kwasai. \r Mááka 16:9-11 \p \v 11 naaópa'a kówáyana Máríyaa murí-áígó óika'a ména ivi'á kwétena kívairena murí-áívímbá awánómba \v 12 kae-kwáásí kwayán-únánkwátóigwara'a Ísumba utamánkóm-barupimba mésarai moóráwai a'nómpá'á maúwana moóráwai aísamaiva'a maúwana umái máyóyana Máríyaa tuwánówasarai \v 13 sésarai menínínkóo nóintavai ivi'á kwétaano suyaná Máríyaa séna kesí Ísóigomba maimaésa náávara makááo sé'a íma kwáyáísa'a kwéawanaumne \v 14 simásuwena tagwántámai awánómba Ísuma úmbanivo íma aúyówana \v 15 Ísu séna menínínkóo nóin-ivira kwétewa nááwana kwéavakaa-ono súwana Máríyaa séna taai-kigáúrá'á tavíkáiwaima iyé-ímáyáá éna séna emó maimaémo nááva'o maké simásimiyo. komayánáivo súwana \v 16 Ísu séna Máríyaao súwana mégwantena kwenááivinkemba séna Araponai súmba maanáípínkémbá kwántámai séna kesí Ísóigoo súwana \v 17 Ísu séna kesivonópa'a íyóndayavai kwéumpo íma tátoraao. kesívárawaisai kosimátime se kesivo kentivonópa'a iyúne. kesí Ísóigo kentí Ísóigonopa'a iyúne súwana \v 18 Máríyaa Mágátáraa-naopaken-ininko Ísuna kwayó-kwáásí kosimátimena séna Ísóigomba awánáúmne séna Ísóigomo sún-aimba simátímakaiye. \s1 Ísuna kwaási kwembá awánaraan-kwasai. \r Mááka 16:14-18, Árúku 24:36-49 \p \v 19 misóntááóná enónka'a Ísuna kwayó-kwáásí Yútaa-anon-kwaasiyavena táá'a kówasa naaúmpa'a umésa ontá umái ítáyuwowana Ísuma paárumai túranka'a ména séna aánoumai máéro séna \v 20 ayáánarumpin-avigwara akwámpín-ávígwárá'á agaráátinkowasa miwítí Ísóigomba awánésa pósa ávááran-aamoi umánkówana \v 21 Ísu moórágwara'a séna aánoumai máéro. kesivomó si'mákaintemba umái keinárawa'a ti'máráana'a kesí mayáímá komáyáaro séna \v 22 kwenááma aútimena séna Áánútun-amankomba tíménana kesé méniye. \v 23 sáwí-imayaamo maitiyuwáíyanamo éna misáwí-ímáyáámá ánásaniye. ímo maitiyuwáíyanamo éna misáwí-ímáyáámá úwoi kwaíkwai'a íníye Ísu siráiye. \s1 Tómáasi Ísumba awánarain-kwasai. \p \v 24 Ísuma paárúwasa kwená kwayó-kwáásí awánasuwonka'a Tómáasi kwááyu-awi'a ávárawaao kwemá ó'opa'a máyomba \v 25 túwasa simámesa sésa Ísóigoma paárisata awánáúmne suwaná Tómáasi séna ayáánarumpin-avigwara akwámpín-ávígwárá'ó awáné'o tátorekai sé'a pukáimpinkemba usásinkaiye súsino súwana \v 26 avakaeté-no'waamba maisuwésa Tómáasigwarar-umai ókwara'a kwená kwayó-kwáásíyé naaúmpa'a umésa ontá umái ítáyuwowana Ísuma paárumai túranka'a ména séna aánoumai máéro séna \v 27 Tómáasintavena séna siyáánarumpimba táto'mai awáné sukwámpímbá táto'mai awáné se kentáváí kamparé sénavainivo áraire siyó súwana \v 28 Tómáasi séna kesí Ísóigoo emá kesí Áánútu óne súwana \v 29 Ísu séna ááéma íma suwánarempo kamparé siráandaniye. ívé'a suwánáánda po áraire kwésene. ímo suwánewaimo ésa árairemo sésamo ésa aamoí ésa tirumbá kawe'á ónááowe Ísu siráiye. \p \v 30 Ísuma kwená kwayó-kwáásí súranka'a ó'on-o'om-bayai-awaame'a agaráásinkowa'a évaka'a maankwándááívímbá íma agaimaráúndanivo évaka'a agaimakáumne. \v 31 Ísuma Áánútu áánimba póna kwemá usásinankaiwaiman-iye séna maanáúváímá agaimakáunda pó'a Ísuntavesa áraire sénááowe. mirámó síyawaimo ésa Ísuwe tarúmai maí'mai'a ónááowe sé'a mindáyave'a maanáúváímá agaimakáumne. \c 21 \s1 avakaeté-kwaasima Ísumba awánaraan-kwasai. \p \v 1 naaémba Táípíriyasi-kwaaunkon-awampa'a Ísu miráumai paárúwasa kwená kwayó-kwáásí awánaraawe. \v 2 kwená kwayó-kwáásí torupésa miwí túwí'a Sáímoni Pítaawe Tómáasi kwááyu-awi'a ávárawaawe moóráwai Káríri-ayampakemba Kéna-naopaken-kwaasi áwí'a Nátáníyowe Sépéti ááninkaiye ó'on-kae-kwaasiye miráumai-kwaasi torupówana \v 3 Sáímoni Pítaa simátimena séna noyáá'a kotoránáe'a kúne súwasa kesáágwara'a montá kónáeta kwéune sésa nompí-sípívímbá usámaaisesa kumbá no'wáámba noyááramai kwima-kwimar-umbá íma noyáá'a torówana \v 4 irataró'a Ísu nonawámpá'á máyowasa íma aúyowana \v 5 Ísu séna iyámpóíyono. noyáá'a tokááo súwasa ímaniye suwaná \v 6 Ísu séna kwase-únámbá tiyáánúrapar-ayampa'a nompímbá túwéwana kumína'a noyáá'a asínáaro súwasa kwemó súnten-umai sáwíva'-noyaa'a asínówana mindómpí-sípívímbá íma kanaán-umai máráára'naraa éna ógwitowa'a \v 7 kemá Pítaantave'a sé'a epínda Ísóigoman-iye séwánana Pítaa mináímbá iséna mayáímó mayáíndayavena paákákén-únánkwátói ayú'maromba minúnánkwátói maimái úmaena nompí-sípí tuwéna nompímbá ásávena nonáámááíva'a kúwana \v 8 nonáámááí egwaa'á kwáyowata ó'on-kwaasiya mindómpí-sípí maimaéta kwase-únámbá tavisímaeta kówándaya \v 9 nonáámááíva'a ásávaawandaya iramá kwégowana noyáákwara toónkwárá'á kwéagayowata awánaawananaya \v 10 Ísu séna tóráan-doyaa'a évaka'a maimaé'a teró súwana \v 11 Sáímoni Pítaa nompí-sípívímbá usámaaisena kwase-únámbá tavisímaena nonáámááíva'a mámarowana anón-doyaa'a 153 noyáá'a kwéna sáwíva'-noyaa'a kwáyombanivo kwase-únámbá íma tararówana tavisímaena nonáámááíva'a mámarowana \v 12 Ísu simásimenaya séna tamandaaró súwata nááwa'ono séta áísaa ónáe séta ówándaya íma áísaa eta Ísóigoma iyé-ímáyáámá ówánanaya \v 13 Ísu noyáákwara toónkwárá'á maimái símakaintaawe. \v 14 Ísu pukómpinkemba usásinomba kaeká'á paárúmba ívékwarakaamba paárúwata awánaraundayaawe. \s1 Ísu Pítaantavena kesí kwaásira'a taviyiyó siráin-kwasai. \p \v 15 toómbá násuwowana Ísuma Sáímoni Pítaantavena séna Yóni ááninko Sáímoniyo. miwímá usáyaaitewa enarumbá kwésimeno súwana owé Ísóigoo ená imáyáamo umánkaunda á'a suwánaraane súwana Ísu séna kesí sipisípi-araaka'a taviyiyó séna \v 16 ókwara'a Ísu áísaa ena séna Yóni ááninko Sáímoniyo. kesí imáyáama kwéono súwana owé Ísóigoo ená imáyáamo umánkaunda á'a suwánaraane súwana Ísu séna kesí sipisípira'a taviyiyó séna \v 17 kaumborá'á Ísu áísaa ena séna Yóni ááninko Sáímoniyo. kesí imáyáama kwéono súwana kaumborá'á áísaa ena súntavena Pítaa arumbá umbaí tówana séna Ísóigoo amápa-tantaa'a á'a awánaraandayavai ená imáyáamo umánkaundagwara'a á'a suwánaraane súwana Ísu séna kesí sipisípira'a taviyiyó. \v 18 árai'a simáme'a sé'a emá aú-kwaasima máyaanda po ená unáánkwátói ane'maké ená imáyáavinkemba úwoi kwénaaempo anónu'mai kéma enayáámba árútuwenasa ímo embó arááímo táíndava'a máankanaaowe Ísu séna \v 19 mináímbó súmba Pítaamo miráumai taaira'á puwéna mindá Áánútu áwí'a mósá maráníye séna Pítaantavena séna kesirááíma kwaraaó siráiye. \s1 Ísunte Yóninte mindáraiti kwaásai. \p \v 20 Ísu Pítaantavena simásuwowana Pítaa kogwanténa moóráwaimba awánarai. ááéma toómbá narópa'a Ísun-aóká'á ména séna Ísóigoo nááwa ená kuntaru-kwáásí íníyo siráiwaimba \v 21 Pítaa kogwanténa awánéna Ísuntavena áísaa ena séna Ísóigoo minkwáásíndó súwana \v 22 Ísu séna kemó súndamo é'o é'a kwemó éna úwoi maambárárá máyaina'a kemá kumónaumnemo súndamo énamo éna íma endéín-ivo kendéímán-iye. emá kesirááíma kwaraaó Ísu súwasa \v 23 kwená kwayó-kwáásí íma kawe'á umái ísónkakemba sésa kwemá íma puwíníye sésa simátíma'mae kuwaná kwemá íma puwíníye Ísu íma mirá siráimbanivo kwemó éna úwoi máyaina'a kemó kumónaumnemo súndamo énamo éna íma endéín-iye Ísu siráiye. \p \v 24 íma puwíníyemo siráan-kwaasi kemá Yóni úne. mináímbá kwésimatimatuwe'a aúváívimba kwéagaisuwaunda mináímbá árair-aimban-iye. \v 25 Ísumo mairáim-bayaima évaka'a agaé'a évaka'a íma agairáunda pó'a amápa'o agaisuwé'o é'a maranéí káátamaranaumpo náávara maránaumno sé'a súne. \p \it kemá Yóni súnda-aimba ánásaiye. \it*