\id MRK - Kayabí NT -Brazil 2012 (DBL -2013) \h Maku \toc1 Maku \toc2 Maku \toc3 Mk \mt1 Maku \ip Maku 'ga Jejui 'ga rerowiaara. A'ere 'ga kunumĩũũa te ywy pe Jejui 'ga rekoramũ rakue. A'eramũ 'ga watawe'em Jejui 'ga rupi. Na'ga remimu'efera rũi 'ga. A'ere ywag ipe Jejui 'ga jewyr ire Janeruwarete 'ga 'Agesagea ka'arana kwasiarukari Maku 'ga upe. A'eramũ 'ga ka'arana kwasiaa inuga Jejui 'ga remiapofer are rakue. \c 1 \s1 Juã Batista 'ga remimome'ufet \r (Mateu 3.1-12; Luka 3.1-18; Juã 1.19-28) \p \v 1-2 Jejui Kristu 'ga je amome'u pẽ nupe. 'Ga 'ã Janeruwarete 'ga ra'yraretea. A'eramũ je morogyta esage mome'wau pẽ nupe 'ga ree. Ymã Janeruwarete 'ga ka'arana kwasiarukari Isai 'ga upe wa'yra 'ga ree rakue: \q1 “Teje'ega mome'wara 'ga ra'ne nipo je amono ene renune, ene raperugawamũ. \q1 \v 3 Amunawe'em ipe nipo 'ga amũ awau akou wafukaita 'gã nupe: \q1 ‘Pe'je Jarejararete 'ga rape katu'oka imonou 'ga renune. \q1 Pepyo esage etee futar iki imonou jarejeupe 'ga ruawamũ’, 'jau nipo 'ga akou wafukaita amunawe'em ipe”, \m 'jau Janeruwarete 'ga ikwasiarukaa Isai 'ga upe rakue. “Jarejararete 'ga rapea pekatu'ok 'ga renunewe”, 'jau 'ga 'gã nupe. Aipo upe 'ga 'i “pejetywer awi pepoit” 'e upe te 'ga 'i. \p \v 4 Isai 'ga remikwasiarer imũ etee futat ajee 'ã Juã Batista 'ga rekoi amunawe'em ipe Jarejuwarete 'ga je'ega mome'wau 'gã nupe rakue: \p —Pe'je pejepoia pejetywer awi. Jui pepoir ire je pẽ pymĩãu 'y pe, pejetywer awi pẽpoiawera resaukaawamũ. A'eramũ Janeruwarete 'ga pẽtywera moia pẽ nui, pẽ mogyau wemiayuwamũ— 'jau 'ga akou 'gã nupe amunawe'em ipe rakue. \p \v 5 Judeja ywy pewara 'gã, Jerusareg ipewara 'gã netee awau Juã 'ga je'ega renupa. Otywer awi 'gã poir ire, Juã 'ga 'gã pymĩãu 'y pe. Jotãuy pe 'ga 'gã pymĩãu. “'Awamũ mama'e esage etee taapo 'jau, Jarejuwarete 'ga je'eg imũ 'jau”, 'jau 'gã ojepymĩãukaa 'y pe 'ga upe. \v 6 Juã 'ga kameru rawa apopyrera rerekou waityramũ imunepa. Wyra pirera 'ga erekou aku'afaawamũ. 'Ga remi'ua tukut, eit. Mĩmera 'ga remi'ua rakue. \v 7 Jejui 'ga ree 'ga aipo 'jau rakue: \p —Je rewiri te nipo 'ga amũ ruri. 'Ga te kũima'eeteetea. Je nakũima'eeteete rũi. Akotee'i ma'ea te je— 'jau Juã 'ga 'gã nupe. —Apoat te je 'ga tekou. \v 8 Je 'ã a'jea futat apymĩ pẽẽ 'y pe tekou. A'ere 'ga te nipo Janeruwarete 'ga 'Agesagea amut pẽ nupe— 'jau Juã 'ga wenupara 'gã nupe rakue. \s1 'Y pe Jejui 'ga pymĩawet \r (Mateu 3.13-17; Luka 3.21-22; Juã 1.31-34) \p \v 9 Jotãuy pe Juã Batista 'ga rekoramũ Jejui 'ga 'ua owaẽma 'ga upe rakue. Garireja ywy awi, Nasare 'jaw awi 'ga 'ua owaẽma 'ga upe. A'e pe 'ga ojepymĩãukaa 'y pe Juã 'ga upe rakue. \v 10 'Y awi awua ypy we Jejui 'ga amã'jãu ywau ywaga woga resaka. A'e awi Janeruwarete 'ga 'Agesagea 'ua ojypa 'ga ree. Pykau 'jawe 'ua ojypa 'ga ree. \v 11 U'agesage jyw ire Janeruwarete 'ga oje'ega mua ywag awi wa'yra 'ga upe: \p —Ene te 'ã Jera'yraretea. Ene 'ã jeremifutararetea. Ene 'ã je muorypararetea ejee— 'jau 'ga oje'ega mua ywag awi 'ga upe. \s1 Amunawe'em ipe Jejui 'ga rerawaawet \r (Mateu 4.1-11; Luka 4.1-13) \p \v 12 Aipo re Janeruwarete 'ga 'Agesagea Jejui 'ga rerawau amunawe'em ipe 'ga rerekou. \v 13 Kwarẽta 'ara magwapa Jejui 'ga akou jũ me. Aipo pe 'ga rekwaw ipe futat mama'eukwaawa 'wyriara 'jau 'ga upe: “Tamotywerukat 'ga 'jau kwy”, 'jau mama'eukwaawa 'wyriara Jejui 'ga upe numiamũ. A'ere Jejui 'ga nomojerowiari futari mama'eukwaawa 'wyriara akou rakue. Aipo jũ me wyra jarũa kwaiwete agawewi. A'etea wyra nokoi 'ga ree. Omojerowiare'emauwe mama'eukwaawa 'wyriara ojepe'au 'ga wi. A'eramũ ywagipewara 'gã amũ 'ua ojejukau Jejui 'ga ree. \s1 Jejui 'ga porowyky ypyruga \r (Mateu 4.12-22; Luka 4.14-15; 5.1-11) \p \v 14 Anure Jejui 'ga Juã Batista 'ga rera renupa. “Juã Batista 'ga 'gã opyyk imonou imunepa imỹina moromunepawa pype ai'i” 'e renupawe Jejui 'ga awau jui, awau ojewya Garireja ywy pe nũ. Morogyta esagea 'ga awau imome'wau peuwara 'gã nupe, Jarejuwarete 'ga wi 'ut ma'efera morogyta esage mome'wau 'gã nupe. \v 15 A'eramũ 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Wemiayuwamũ pẽ mogy are Janeruwarete 'ga fueweramũ. A'eramũ ki pẽẽ pejepoia pejetywer awi. Anurenure'i nipo Janeruwarete 'ga wemimureramũ je mỹi 'wyriaramũ pẽ nupe. “Pejetywer awi pepoir ire 'ga pẽ katu'ogi pẽ mogyau wemiayuwamũ”, aipo 'ea ki perowiat— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 16 Garireja ypiauu reme'y'warimũ wataaw ipe Jejui 'ga pira rewara 'gã nesaka, mukũja 'gã nesaka. Simão Pedro 'ga taityuu momoa wewirera 'ga, Andre 'ga retee. \v 17 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Pe'je pejejua je rupi. Simu'e pẽẽ 'jau. Naipira rewara rũi pẽẽ 'awamũ. Jarejuwarete 'ga je'ega mome'wara te nipo pẽẽ 'awamũ— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 18 A'erauwe 'gã taityuu rejaa awau 'ga rupi. \v 19 Iruupeu'i Jejui 'ga 'gã amũ nesaka nũ, Tiago 'ga 'ga rewirera 'ga, Juã 'ga retee nũ. Sepeteu 'ga ra'yra 'gã poromũ. Yaruu pype 'gã 'upa 'uwa 'ga pyri, taityuu momyka. \v 20 A'eramũ Jejui 'ga 'gã mo'wya nũ: \p —Pe'je pejejua je rupi pẽẽ nanẽ nũ— 'jau 'ga 'gã nupe. \p A'erauwe 'gã 'ua ũ'jãu yaruu awi. 'Uwa 'ga 'gã ejaa, 'ga upe oporowyky ma'e 'gã neewe. A'eramũ 'gã awau Jejui 'ga rupi. \fig |src="HK00207B.TIF" size="span" copy="Horace Knowles revised by Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="Maku 1.16-20" \fig* \s1 Mama'eukwaawa rerekwat \r (Luka 4.31-37) \p \v 21 Jejui 'ga wemimu'e 'gã nerekou eruatau. Awau 'gã owaẽma Kafanaũ pe. Morowykye'ema rupi 'gã awau osou judeu 'gã jatykaaw ipe. A'eramũ Jejui 'ga ajatyka ma'e 'gã mu'jau 'Uwarete 'ga je'eg are. \v 22 'Ga renupara 'gã oporesagamũ ajemogyau 'ga ree. 'Wyriara 'jawe 'ga oporogytau 'gã nupe. A'eramũ 'ga 'gã moporesagukaa etee ojee. \p —Kuu. 'Ga pa'e aipo e'i ae mu'jau ra'e nũ. NaMoisesi 'ga remikwasiarer are moromu'jara 'gã 'jawe rũi 'ga porogytai. Moisesi 'ga 'eawer are moromu'jara 'gã Moisesi 'ga 'eawer imũ etee futat 'gã ae mu'ei— 'jau 'gã ajaupe. —A'ere Jejui 'ga nanarũi. U'eawer imũ etee futat 'ga jane mueapyoi ee— 'jau 'gã ajaupe, oporesagamũ Jejui 'ga ree. \p \v 23 A'e pype mama'eukwaawa rerekwara 'ga amũ 'ua owaẽma 'gã nupe. Mama'eukwaawa 'ga wereko. A'eramũ 'ga muafukaita: \p \v 24 —Jejui! Nasare pe waranup ma'eramũ je 'i ene upe: Ma'ja are te ereko ki sa?— 'jau mama'eukwaawa Jejui 'ga upe. —Ore momapa te erejot ra'e? Akwaap je ene. Jane 'arimũwara 'ga remimurera te 'ã ene— 'jau mama'eukwaawa Jejui 'ga upe. \p \v 25 A'eramũ Jejui 'ga 'jau jupe: \p —Epije ene ekou. Ere ejepe'au 'ga wi— 'jau Jejui 'ga jupe. \p \v 26 A'eramũ 'ga pirewara 'ga wi uẽmawamũ 'ga monou 'ga moyyita nanimenime. A'eramũ 'ga pirewara waemamũ ojepe'au 'ga wi. \v 27 A'eramũ esakarera 'gã opiryyjamũ 'ga pirewara pe'aramũ. A'eramũ taetu 'gã oporesagamũ 'ga ree. A'eramũ 'gã 'jau ajaupe: \p —Kuu. Maran te 'ga mama'eukwaawa pe'ai 'ga wi nũ'ũ? Mama'e yau are te 'ga jane mu'ei? Mama'eukwaawa miamũ 'ga je'ega wenup a'i kũi. Oje'eg imũ etee futat 'ga mama'eukwaawa mojepe'aukari erekwara 'ga wi— 'jau 'gã ajaupe, oporesagamũ Jejui 'ga ree. \p \v 28 Mama'eukwaawa wejue 'ga imonou 'ga wi. A'eramũ taetu Jejui 'ga rera okwasi'wau Garireja ywy pype kamẽsĩete. \s1 Pedro 'ga rojo ẽẽ \r (Mateu 8.14-15; Luka 4.38-39) \p \v 29 A'ere Jejui 'ga uẽma judeu 'gã jatykaaw awi wemimu'e 'gã netee. A'eramũ Simão Pedro 'ga, wewirera Andre 'ga retee 'ga mo'wya oje'wyr ipe. A'eramũ Jejui 'ga awau. Tiago 'ga, Juã 'ga. Mĩmera 'gã 'ga erawau. \v 30 Simão 'ga rojo ẽẽ oro'yramũ 'upa okama pype. Jejui 'ga rerowaẽmawe Pedro 'ga 'jau 'ga upe: \p —Jerojo ẽẽ iro'y. Esak ẽẽ ẽẽ ro'y awi— 'jau 'ga 'ga upe. \p \v 31 A'erauwe Jejui 'ga awau ẽẽ resaka. A'eramũ 'ga ẽẽ popyyka, ẽẽ ro'ya moia ẽẽ wi. A'eramũ 'ga ẽẽ mowya ẽẽ kama awi. A'eramũ futat ẽẽ afu'ama mama'e apou 'gã nupe, 'gã mojemi'waa. \s1 Ojero'wu ma'e \r (Mateu 8.16-17; Luka 4.40-41) \p \v 32 Kwara rese re, peuwara 'gã ojero'wu ma'e 'gã nerua Jejui 'ga upe. Mama'eukwaawa rerekwara 'gã nanẽ 'gã erua nũ. \v 33 Amunaw ipewara 'gã ajatykaupap futat ukaripe. \v 34 A'eramũ Jejui 'ga ojero'wu ma'e 'gã majarueteupap. Mama'eukwaawa nanẽ 'ga ipe'au kwaiwete 'gã nui. Mama'eukwaawa Jejui 'ga okwaap futat numiamũ. A'ere Jejui 'ga nomoje'egukari, erekwara 'gã nui ipe'au. \s1 Garireja ywy pype Jejui 'ga rekoi \r (Luka 4.42-44) \p \v 35 Ypytu'nĩnauwe Jejui 'ga afu'ama awau awotywe'eme oje'ega monou 'Uwarete 'ga upe. \v 36 Simão Pedro 'ga, opytuna 'gã netee awau kwe pe Jejui 'ga rekaa. \v 37 'Ga rekoar ire 'gã 'jau 'ga upe: \p —Mytuna 'gã ene rekat, ki Ku'jyp. Soo jarejewya 'gã pyri 'jau— 'jau 'ga 'ga upe. \p \v 38 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Pe'je iruukwe. 'Awamũ jane oi ajepeja amunaw ipe te— 'jau 'ga wemimu'e 'gã nupe. —Janeruwarete 'ga je mono kwe pe nũ. “Kwe pe ekwap je mome'wau 'gã nupe”, e'i 'ga jee ikue. “Pejetywer awi pẽpoiriweramũ Janeruwarete 'ga imoiri pẽ nui, pẽ mogyau wemiayuwamũ”, ta'e 'gã nupe 'jau— 'jau 'ga 'gã nupe. —Kwe pewara 'gã nupe aipo mome'wawamũ nanẽ je ruri nũ— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 39 A'eramũ Jejui 'ga awau watau Garireja ywy raapa. Judeu 'gã jatykaaw ipe 'ga 'gã mu'jau morogyta esage are. “Pejetywer awi pẽpoiriweramũ Janeruwarete 'ga imoiri pẽ nui, pẽ mogyau wemiayuwamũ”, 'jau 'ga 'gã nupe, 'gã mu'jau ee. Mama'eukwaawa nanẽ 'ga imoia erekwara 'gã nui nũ. \s1 Ipito'om ma'e \r (Mateu 8.1-4; Luka 5.12-16) \p \v 40 Ipito'om ma'e 'ga 'ua Jejui 'ga pyri. Wenupy'ãu 'ga wapyka 'jau Jejui 'ga upe: \p —Je resag ape, ki Ku'jyp. “Jejui 'ga ae katu'okara”, e'i 'gã jee. A'eramũ je tejua tejesaukaa enee. Je ree ejemuaẽmiweramũ je mokã'ẽ ape— 'jau 'ga 'ga upe. \p \v 41 Aipo ojeupe 'ga 'erauwe Jejui 'ga ajemuaẽma 'ga ree. A'eramũ 'ga opo monou ipito'om ma'e 'ga 'arimũ. \p —Ko ajee je ene mokã'ẽi 'wei— 'jau Jejui 'ga 'ga upe. \p \v 42 Oje'arimũ 'ga po mono ypyrauwe okã'jãu 'ga pito'oma 'ga wi. A'eramũ futat 'ga pira ojekatu'oka. \p \v 43-44 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'ga upe: \p —Eremome'u kasi emokã'ẽawera tekotee 'gã nupe ne. Ere ewau ejesaukaa mainana 'ga upe ra'ne. “Je resag ape. Jepito'oma okã'ẽ je wi”, ere ewau 'ga upe. “A'jea futat ra'e”, te'i 'ga enee 'jau, ene resaka 'jau— 'jau Jejui 'ga 'ga upe. —A'ere ene ejeymawa mũ rerawau 'ga upe. A'eramũ 'ga iapyau Jarejuwarete 'ga upe, 'ga muorypa enekã'ẽawer are— 'jau Jejui 'ga 'ga upe. —Moisesi 'ga 'eawer imũ etee futat ene ejeymawa mũ rerawau iapyaukaa Jarejuwarete 'ga muorypawamũ. Ejeymawa mũ rapyaukara ene ekã'ẽawera resaukaawa futat— 'jau Jejui 'ga ipito'om ma'efera 'ga upe. \p A'eramũ Jejui 'ga 'ga monou mainana 'ga pyri. \v 45 A'ere ipito'om ma'efera 'ga omokã'ẽawera nomimi futari, Jejui 'ga rera mokwasi'wau amunawa pype. A'eramũ Jejui 'ga rera renupara 'gã aku'iramũ 'ga ree. \p —Kuu. Jejui 'ga 'ga pito'oma omokã'ẽ 'ga wi. Niesagi futari jane 'ga amũ 'gã pito'oma mokã'ẽa jepi— 'jau 'gã ajaupe. \p A'eramũ 'gã oporesagiweramũ Jejui 'ga ree. A'eramũ Jejui 'ga osowe'em amunawa pype. Amowapirukare'emamũ 'ga nosei amunawa pype. Awotywe'em ipe etee futat 'ga akou. A'eramũ kwaiwete 'gã 'ua 'ga rekaa. Tesirũmer imũwara 'gã 'ua 'ga rekaa. \c 2 \s1 Iteu ma'e 'ga \r (Mateu 9.1-8; Luka 5.17-26) \p \v 1 Ko'iko'i ete Jejui 'ga awau ojewya Kafanaũ pe nũ. A'erauwe 'ga rera okwasi'wau amunawa pype kamẽsĩete. “'Ut Jejui 'ga owaẽma ra'e”, 'jau 'gã ajaupe. \v 2 A'eramũ mytuna 'gã awau ajatykau 'ga ree, ojejaga 'ga rekwawa 'oga pype. A'eramũ 'gã 'oga matyneema. Nitywi futari ae pyrugawa. 'Okwar ipe miamũ futat nitywi ae pyrugawa. A'eramũ Jejui 'ga Jarejuwarete 'ga je'ega mome'wau 'gã nupe. “Pejetywer awi pẽpoiriweramũ Janeruwarete 'ga pẽtywera moiri pẽ nui, pẽ mogyau wemiayuwamũ”, 'jau 'ga 'gã nupe. \v 3 A'e pype irũpãwẽ 'gã iteu ma'e 'ga rerua, 'ga rupia. 'Ga rupawa pype 'gã 'ga rerua 'ga upe. \v 4 A'ere 'oga nijumypykwari ae pyu. A'eramũ 'gã 'ga rerosowarũe'em. A'eramũ 'gã 'ga rerawau 'ga rerojeupia 'opewuu apyte'rarimũ. A'eramũ 'gã 'oga pyrau'jaw ape mopoka jui. Imopog ire 'gã iteu ma'e 'ga monou imojypa. 'Ga rupawa reewe futat imonou tupaama pyu Jejui 'ga rowase. \fig |src="CN01686B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Maku 2.1-12" \fig* \v 5 A'eramũ Jejui 'ga 'jau ojeupe: “Je rerowiat pa 'gã ajemogyau ra'e”, 'jau 'ga ojeupe. A'eramũ 'ga 'jau iteu ma'e 'ga upe: \p —Enetywera je amoit ene wi ki 'ei— 'jau 'ga 'ga upe. \p \v 6 Jejui 'ga 'e renupawe Moisesi 'ga remikwasiarer are moromu'jara 'gã amũ 'jau ojeupe etee futat. \v 7 “Kuu. Maran te 'ga nokyjei aipo 'e awi nũ'ũ? Jarejuwarete 'ga 'ga akurap ra'e. Janeruwarete 'ga etee te janetywera omoit jane wi. A'ere 'ga ‘Enetywera je amoit ene wi’ 'eramũ 'ga ‘Je Jarejuwarete 'ga 'jawe je rekoi’ 'ga 'i”, 'jau 'gã ojeupe etee futat. \p \v 8 A'ere Jejui 'ga 'gã kwaawi ojee. A'eramũ 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Ma'eramũ pẽẽ poromũ 'jau pejejeupe 'ũ?— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 9 —Je upe naayi. Iteu ma'e mafu'amaramũ ae nanẽ ojotywera moiri ajaui nũ— 'jau 'ga 'gã nupe. \v 10 —Pẽneki'yra je 'ã. A'eramũ je tepãjẽ resaukaa pẽ nupe. Iteu ma'e 'ga je amafu'am pẽ neape. 'Ga fu'ama resaka tajekwaap pejepe 'jau— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. —“Aeteufera 'ga amafu'am. Aetywera 'ga omoit nanẽ ae wi nũ”, tepe'je 'jau. Jeruwarete 'ga te 'ã opãjẽ amut jee. A'eramũ je pẽtywera moia pẽ nui, iteu ma'ea mafu'ama nanẽ nũ— 'jau 'ga 'gã nupe. \p A'eramũ 'ga 'jau iteu ma'e 'ga upe: \p \v 11 —Ere efu'ama jui. Ejupawa pyyka erawau eje'wyr ipe— 'jau Jejui 'ga 'ga upe. \p \v 12 Aipo ojeupe 'erauwe iteu ma'e 'ga afu'ama 'gã neape. A'eramũ 'ga wupawa pyyka erawau enuẽma 'og awi. A'eramũ 'ga resakarera 'gã 'jau: \p —Kuu. Amafu'am 'ga 'ga ki 'ei— 'jau 'gã ajaupe. \p A'eramũ 'gã oporesagamũ 'ga ree. A'eramũ 'gã 'jau Jarejuwarete 'ga upe: \p —Ene te 'ã eneresage. Naruesagi ore nanuara mama'ea jepi— 'jau 'gã Jarejuwarete 'ga upe, 'ga muorypa ee. \s1 Levi 'ga mo'wyawet \r (Mateu 9.9-13; Luka 5.27-32) \p \v 13 A'ere Jejui 'ga awau Garireja ypiau upe nũ. Kwaiwete 'gã awau 'ga rewiri 'ga rekaa. Wekoaramũ 'ga 'gã mu'jau 'Uwarete 'ga je'eg are. \v 14 Awaw ipe Jejui 'ga Levi 'ga resaka. Aufeu 'ga ra'yra 'ga. 'Wyriararete upe ka'aranũũ pyykara 'ga poromũ Leviramũ. 'Ga porowyky 'ga renamũ Jejui 'ga 'jau 'ga upe: \p —Ere ejua je rupi— 'jau 'ga 'ga upe. \p A'erauwe Levi 'ga afu'ama awau Jejui 'ga rupi. \v 15 Anure Jejui 'ga ojemi'waa Levi 'ga 'wyr ipe wemimu'e 'gã netee. 'Gã neewe 'wyriararete upe ka'aranũũ pyykara 'gã ojemi'waa. Mama'e tywera apoara 'gã nanẽ ojemi'waa 'gã pyri nũ. Jejui 'ga rewiri oo ma'e 'gã poromũ. \v 16 A'eramũ Moisesi 'ga remikwasiarer are moromu'jara 'gã Jejui 'ga resaka, mama'e tywera apoara 'gã pyri 'ga jemi'waa 'ga renamũ. Aipo moromu'jara 'gã fariseua. Jejui 'ga resakawe 'gã 'jau 'ga remimu'e 'gã nupe: \p —Kuu. Ma'eramũ pẽ mu'jara 'ga ojemi'waa 'wyriararete upe ka'aranũũ pyykara 'gã pyri 'ũ? Nia'wyri 'gã kũi. Mama'e tywera apoara 'gã pype nanẽ 'ga reni ojemi'waa kũi. Nojemi'wari noko ae 'gã pyri 'ja. Nia'wyri 'gã ajemogyau kũi— 'jau 'gã 'gã nupe. \p \v 17 Aipo 'ga 'e renupawe Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —'Gã pyri je rekoi 'gã poaawamũ te nũ'ũ. Je 'ã morofuanugara 'jawewara te ako 'gã nupe. Sã'ã morofuanugara 'ga muaga monoa ojero'wu ma'e 'gã nupe etee. Nomono ekoetei futari 'ga ijero'wue'ema 'gã nupe muaga. Nan tee futat je. Ia'wyre'ema 'gã katu'okawamũ te je ruri ikue. “Je jeresage”, pe'je 'ã. A'ere je naesage ma'eramũ rũi je ruri pẽ katu'oka. Itywet ma'e 'gã katu'okawamũ tee je ruri ikue— 'jau 'ga 'gã nupe. \s1 'Gã jemi'ware'em are 'gã mu'eawet \r (Mateu 9.14-17; Luka 5.33-39) \p \v 18 Juã Batista 'ga remiayuwa 'gã oporogytau Jarejuwarete 'ga upe ojemi'ware'eme. Fariseu 'gã nanẽ 'gã 'jawe ete iapou nũ. A'eramũ 'gã amũ 'jau Jejui 'ga upe: \p —A'jea futat nũ'ũ. Juã Batista 'ga remiayuwa 'gã ojemi'ware'ema futat oje'ega Jarejuwarete 'ga upe jepi. Fariseu 'gã nanẽ ojemi'ware'ema oporogytau 'ga upe nũ. Ma'eramũ ajee eneremiayuwa 'gã nanarũi 'ũ? Niojeri agawewi 'gã 'ã ojemi'war awi. A'etea 'ã 'gã oje'ega omono Jarejuwarete 'ga upe— 'jau 'gã Jejui 'ga upe. \p \v 19 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Akokatu ma'e 'gã nekokaturamũ sipo 'gã nekokatu resakara 'gã ty'ara rerajemogyi maraka are? Naani. Sã'ã akokatu ma'e 'gã nekoramũ ae poire'ema ojemi'war awi. \v 20 A'eramũ 'gã ore tãmẽjẽ opoia ojemi'war awi oporogytau Jarejuwarete 'ga upe— 'jau Jejui 'ga oje'ega 'gã nupe. —Nan tee futat jeremiayuwa 'gã niojeri ojemi'war awi ojepyri je rekoramũ. Ojewi je o re te nipo 'gã nojemi'wari ajemogyau. Je o re nipo 'gã 'arasigamũ ajemogyau je ree. A'eramũ nipo 'gã ojemi'ware'ema ajemogyau wea'aramũ je ree— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 21 —Ymã te 'ã aeypy 'gã pẽ mu'ei mama'e are rakue. A'ere je 'ã 'awamũ pẽ mu'ei nũ. Amutee are je 'awamũ pẽ mu'ei nũ. A'ere nepemojopypea'uweri jeporogyta aeypy 'gã nemimome'ufer are. Jeporogyta are ojemu'e ma'eramũ ki a'ea etee futat peapo. Pemojopype kasi morogyta ymaner are ne. Morogyta ymaner are ojemu'e ma'e 'gã nuapoi jeporogytau mama'ea— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. —Naperugi ae taity ymanera taity yau pyu. Kasi a'e pe opoejamũ taity yau erojefuapygi etee ne. A'eramũ futat taity ymanera otoroka etee nũ. \v 22 Y'way yau ae nueko'wogi yrũ ymanera pype. Yrũ yau pype te ae eko'wogi. Yrũ ymana pype sieko'wok 'eramũ ajaiwamũ erujewi. A'eramũ futat opy'apefugamũ wajaiwamũ yrũ pype. A'eramũ futat wyrũ kakau. A'eramũ ojeko'woka. Yrũ yau pype eko'wog ire ojeko'woke'ema. Wyrũa kawe'em nanẽ nũ. Nan tee futat nepemojopypearũi jeporogytafera morogyta ymanera pyu— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe, 'gã mu'jau ee. \s1 Morowykye'em are 'gã mu'eawet \r (Mateu 12.1-8; Luka 6.1-5) \p \v 23 Morowykye'ema mũ rupi Jejui 'ga awau juowuurana ko pyterimũ wemimu'e 'gã netee. Wataaw ipe 'ga remimu'e 'gã a'ỹja pa'wau opo pe erawau. \v 24 'Gã nesakawe fariseu 'gã amũ 'jau Jejui 'ga upe: \p —Kuu. Emã'ẽ 'gã nee ki sa. Eneremiayuwa 'gã opo'o a'ỹja i'wau ra'e ki sa. “Noporowykya'uweri ae morowykye'ema rupi”, e'i nã'ã Moisesi 'ga jepi re'ã. Juowuuran a'ỹja po'oa aeporowykya futat. Ymã te 'ã Moisesi 'ga 'i rakue: “Peporowyky kasi morowykye'ema rupi ne”, 'jau 'ga 'ã rakue a'i kũi— 'jau 'gã Jejui 'ga upe. \p \v 25 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Ma'ja ajee Davi 'ga wapo rakue? Nepemogytai nipo ka'arana 'ga remiapofer are? Davi 'ga 'ã opy'arayparamũ opytuna 'gã netee akou rakue. \v 26 A'eramũ 'ã 'ga awau osou Jarejuwarete 'ga mogytaaw ipe rakue. Ymã Apiata 'ga 'ũina 'wyriaramũ mainana 'gã nupe rakue. 'Ga renaw ipe Davi 'ga osou Jarejuwarete 'ga mogytaaw ipe rakue. A'e pe 'ga kanape pyyka ojeupe rakue. A'eramũ 'ga i'wau. Opytuna 'gã nupe nanẽ 'ga imonou 'gã i'wawamũ rakue. Na'gã nemi'ua rũi poa numiamũ. Mainana 'gã etee aipo a'u. A'etea Davi 'ga opy'araypara rerekou a'u opytuna 'gã netee rakue— 'jau Jejui 'ga imome'wau 'gã nupe. \p \v 27 A'eramũ 'ga 'gã mueapyou morowykye'em are: \p —Ymã Janeruwarete 'ga morowykye'ema mogoi janeypy 'gã nupe rakue, 'gã pytu'wawamũ rakue. Omuorypawamũ nanẽ 'ga iapou rakue nũ. Namorowykye'ema rũi 'ga wapo tenune. Aeypy 'gã na'ne tee 'ga wapo rakue. A'ere te 'ga morowykye'ema apoi 'gã nupe rakue. \v 28 Je 'ã pẽneki'yraretea, Jarejuwarete 'ga remimurera. A'eramũ je 'jau pẽ nupe: “Je 'ã morowykye'ema jara”, 'jau je pẽ nupe. A'eramũ je tee pẽ mu'jau morowykye'ema rupi pẽnemiapoe'em are— 'jau 'ga 'gã nupe. \c 3 \s1 Ipoteu ma'e 'ga \r (Mateu 12.9-14; Luka 6.6-11) \p \v 1 Anure Jejui 'ga awau osou judeu 'gã jatykaaw ipe nũ. A'e pe ipoteu ma'e 'ga wapyka 'ũina. \v 2 'Ga resakawe Jejui 'ga ree iporomutare'ema 'gã amũ 'jau ajaupe nũ: \p —'Awamũ 'ã morowykye'ema. Maran sipo 'ga 'awamũ ipoteu ma'e 'ga rerekoi nũ?— 'jau 'gã ajaupe. —'Ga po katu'ogamũ ki sa'e 'ga upe: “Nuenuwi futari 'ga Moisesi 'ga porogytafera ra'e”, sa'e ki 'ga upe a'i kũi— 'jau 'gã 'upa ajaupe. \p \v 3 A'ere Jejui 'ga ikwaawi ojee. A'eramũ Jejui 'ga 'jau ipoteu ma'e 'ga upe: \p —Ere ejua 'au je pyri— 'jau 'ga 'ga upe. \p \v 4 A'eramũ 'ga 'jau wesakara 'gã nupe: \p —Ma'ja e'i te Moisesi 'ga morowykye'ema upe rakue? “Esage ma'ea etee ki peapo”, e'i te 'ga janee rakue? “Ia'wyre'ema etee ki peapo”, e'i te ra'u 'ga janee rakue nũ? “Pejokatu'og iki”, e'i te 'ga janee rakue, “Tene imanũi”, e'i te ra'u 'ga janee rakue nũ?— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p A'ere 'gã noje'egi futari amũ. \v 5 A'eramũ Jejui 'ga amã'jãu 'gã nee ra'ne 'gã moyka. Amara'neramũ 'ga 'gã nee. A'ere 'ga 'arasigamũ nanẽ 'gã nee nũ. Naeapyoweri wejue 'gã 'ga je'eg are. A'eramũ 'ga 'gã neru'arasiga. A'ere 'ga 'jau ipoteu ma'e 'ga upe: \p —Epo epopyo— 'jau 'ga 'ga upe. \p A'erauwe futat ipoteu ma'e 'ga opo popywau. A'eramũ futat 'ga po ojekatu'oka. \p \v 6 A'e resakawe fariseu 'gã ũ'jãu Erote 'ga remiayuwa 'gã netee. Amara'neramũ 'gã Jejui 'ga ree, morowykye'ema rupi 'ga 'ga katu'ogamũ. A'eramũ 'gã afueweramũ 'ga ree. \p —Maran te jane Jejui 'ga jukai?— 'jau 'gã ajaupe. \s1 Ojero'wu ma'e \p \v 7 A'ere Jejui 'ga awau wemimu'e 'gã netee Garireja ypiauu pe nũ. Kwaiwete 'gã awau 'ga rupi. Garireja ywy pewara 'gã, \v 8 Judeja ywy pewara 'gã, Jerusareg ipewara 'gã, Itumeja ywy pewara 'gã, Jotãu ry owajara katywara 'gã, Tiro 'jawa pyriwara 'gã, Sidoma 'jawa pyriwara 'gã. Mĩmer ipewara 'gã awau Jejui 'ga pyri. 'Ga rera wejue 'gã wanup. A'eramũ 'gã awau 'ga pyri. \v 9-10 Kwaiwete 'gã nuri 'ga pyri. Kwaiwete wejue 'ga ojero'wu ma'e 'gã majarueteu. A'eramũ ojero'wu ma'e 'gã ajamuajãna 'ga ree 'ga pyyg are. \p —Eyry'gi je wi. Je pa'e nũ, ene py'rau nũ— 'jau 'gã ajaupe. \p A'eramũ Jejui 'ga 'jau wemimu'e 'gã nupe: \p —Yara perut amũ jee. Yar ipe too te'aa 'gã nui 'jau. Kasi a'e pe 'gã naje moporogytaarũukari ne— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 11 'Ga resakawe mama'eukwaawa rerekwara 'gã u'aa ojenuga Jejui 'ga rowase. A'eramũ 'gã wafukaita: \p —Ene 'ã Ku'jywa 'ga ra'yraretea— 'jau mama'eukwaawa rerekwara 'gã wafukaita. \p Mama'eukwaawa 'gã muafukaita. \p \v 12 A'eramũ Jejui 'ga 'jau jupe: \p —Pẽẽ we aipo pe'je awi. Pẽẽ we 'ã aipo pe'je ekoete— 'jau 'ga mama'eukwaawa rerekwara 'gã nupe, oje'ega moywyrafena. \s1 Jejui 'ga remimonorama 'gã \r (Mateu 10.1-4; Luka 6.12-16) \p \v 13 Anure Jejui 'ga awau ojeupia ywyty'rarimũ. Wemifutara 'gã 'ga enũina: \p —Pe'je pejejua 'au je pyri— 'jau 'ga 'gã nupe. \p A'eramũ 'gã awau 'ga repejãna 'ga rerowyka. \v 14 A'eramũ 'ga 'gã amũ mũ'jãu 'gã nui. 'Ga remimũ'ẽmera 'gã pytuna tusi. \p —Pẽẽ je amũ'ẽ 'gã nui tejepyriwaramũ. Anure nipo je pẽ monoi kwe pe morogyta esage mome'waramũ 'gã nupe, “Pejetywer awi pẽpoiriweramũ Janeruwarete 'ga imoiri pẽ nui, pẽ mogyau wemiayuwamũ” 'e mome'waramũ— 'jau 'ga 'gã nupe. \p A'eramũ 'ga 'jau 'gã nupe nũ: “Jeremimonorama 'gã”, 'jau 'ga 'gã nupe. \v 15 'Gã nupe nanẽ 'ga opãjẽ monoi. \p —Tepãjẽa je amono pẽ nupe mama'eukwaawa pe'aawamũ erekwara 'gã nui— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 16 Aipo 'gã 'ga imũ'jãu wemimonoramamũ: Simão 'ga. Anure Jejui 'ga 'ga re'roka Pedroa pyu. \v 17 Tiago 'ga, Juã 'ga retee. Aipo 'gã nuwa Sepeteu. Oje'eg imũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe \it Puanerigi\it* 'jau 'ga 'gã nupe. Aeje'eg imũ \it Puanerigi\it* 'ea Tupã ra'yra 'ea poromũ. \v 18 Andre 'ga, Filipe 'ga, Patarumeu 'ga, Mateu 'ga, Tome 'ga, Tiago 'ga. Ajepeja 'ga, Tiago 'ga Aufeu 'ga ra'yra. Tadeu 'ga, Simão Serote 'ga, \v 19 Judas Iskariote 'ga. Kũima'e tywera 'gã nupe 'ga me'egara 'ga poromũ. \s1 Mama'eukwaawa 'wyriara mome'uawet \r (Mateu 12.22-32; Luka 11.14-23; 12.10) \p \v 20 'Og ipe 'ga oramũ mytuna 'gã ajatykau 'ga ree. Kwaiwetewete wejue 'gã. A'eramũ Jejui 'ga ojemi'wararũme'em wemimu'e 'gã netee. \v 21 Aipo renupawe Jejui 'ga jara 'gã 'jau 'ga upe. “'Ga jemuarũe'ema te 'ga wereko”, 'jau 'gã Jejui 'ga upe. A'eramũ 'gã awau 'ga upe. \p —Ere ejua 'gã nui— 'jau 'gã awau 'ga upe. \p A'ere 'ga nooi. \v 22 Jerusareg awi Moisesi 'ga remikwasiarer are moromu'jara 'gã nuri rai'i. A'eramũ 'gã 'jau 'ga upe: \p —Mama'eukwaawa 'wyriara je'eg imũ etee 'ga mama'e apoi. Pesepu\f + \fr 3:22 \ft Mama'eukwaawa 'wyriara rera mukũi tapy'ỹja je'eg imũ. Satanasi 'jawamũ, Pesepu 'jau nũ.\f* pãjẽ mũ etee 'ga 'gã pirewara pe'ai 'gã nui— 'jau 'gã 'ga upe. \p \v 23 A'eramũ Jejui 'ga 'gã nenũina ojepyri. A'eramũ 'ga 'gã mu'jau ee. Mama'ea 'ga imome'wau 'gã nupe, 'gã mu'jawamũ. \p —Maran sipo mama'eukwaawa 'wyriara a'eramũ wemiayuwa pe'ai 'gã nui? Nope'ai futari. \v 24 Sã'ã ywy pypewara 'gã ajuee amara'neramũ 'gã jo'oga ajaui. A'eramũ 'gã amunipo ajuapisau. A'eramũ futat 'gã amunipo ojomateepapa— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 25 —Sã'ã majepeja amunaw ipewara 'gã. Ajaui ojo'og ire majepeja amunaw ipewara 'gã nãnẽwẽjẽmĩ ajuapisau nũ. \v 26 Nan iapo re amunipo 'ã mama'eukwaawa remiayuwa jomateepawi ajaupi etee futat. Mama'eukwaawa 'wyriara nomonoi futari wemiayuwa erekwara 'gã nui— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 27 —Ose sipo muna'ywa ifuakat ma'e 'ga rog ipe, 'oga jara 'ga fare'em ire? Naani. Nosea'uweri. Ifuakat ma'e 'ga far ire etee isei 'ga rog ipe, 'ga karaemã pojekau 'ga wi. Mama'eukwaawa 'wyriara ifuakat ma'e 'jawe futat. Ipãjẽ futat numiamũ. A'ere Janeruwarete 'ga te pãjẽretea, mama'eukwaawa 'wyriara pãjẽ apyraapa. Ma'eramũ 'ã ae Jarejuwarete 'ga pãjẽ mũ etee mama'eukwaawa pe'ai 'gã nui— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 28 —Pẽnea'at ki pẽẽ je'e are. Janeruwarete 'ga pẽtywera moia pẽ nui, jui pẽpoiriweramũ. Akuraparamũ miamũ 'ga pẽtywera moiri pẽ nui ojeupe pẽẽ enũjamũ. \v 29 A'ere 'ga U'agesage kuraparamũ 'ga naekatu'ogu'jawi. 'Ga 'Agesage kurapara 'gã ojereko tywerukaa 'ga upe. Nomoiri futari 'ga aipo 'gã tywera 'gã nui— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe, 'gã mu'jau ee. \p \v 30 “Mama'eukwaawa 'wyriara pãjẽ mũ te 'ga mama'eukwaawa pe'ai 'gã nui” 'eramũ 'gã Jarejuwarete 'ga 'Agesage kurawi. A'eramũ 'ga 'gã mu'jau ee. \s1 Jejui 'ga y ẽẽ, 'ga rewirera 'gã netee \r (Mateu 12.46-50; Luka 8.19-21) \p \v 31 Jejui 'ga y ẽẽ 'ut owaẽma 'gã nupe 'ga rewirera 'gã netee. A'ere 'gã nosei. A'eramũ 'gã ukupepe etee 'upa. A'eramũ 'ga y ẽẽ 'jau ukupepewara 'gã nupe: \p —Peenũi kĩã jee. Toroporogyta kĩã upe 'jau— 'jau ẽẽ 'gã nupe. \p \v 32 Kwaiwete 'gã 'upa Jejui 'ga pyri. A'eramũ 'ga amũ 'jau 'ga upe: \p —Eney ẽẽ 'ut owaẽma enerewirera 'gã netee. Ukupepe 'gã nuri 'upa. “Toroporogyta kĩã upe 'jau”, e'i eney ẽẽ oree— 'jau 'ga Jejui 'ga upe. \p Aipo ojeupe 'eramũ Jejui 'ga 'jau 'ga upe: \p —A'jea— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 33 A'eramũ Jejui 'ga 'jau ojepyriwara 'gã nupe: \p —Maranuaramũ te pẽẽ jey 'jawe jee? Maranuaramũ te pẽẽ jerewirera 'gã 'jawe jee nanẽ nũ?— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 34 A'eramũ 'ga amã'jãu wenupara 'gã nee. A'eramũ 'ga 'jau 'gã nupe: \p —'Aga jey ẽẽ 'jawewara 'gã, jerewirera 'gã 'jawewara 'gã— 'jau 'ga 'gã nupe. \v 35 —Jarejuwarete 'ga je'ega renuparamũ pẽẽ jepytuna 'jawe pejemogy, jerewirera 'jawe pejejemogyau nũ. Kũjãmeramũ jerenyra 'jawe pejemogy, jey 'jawe nanẽ nũ pejejemogyau nũ. Jarejuwarete 'ga remifutar imũ mama'e apoaramũ jepytuna 'jawe pejemogy jee— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \c 4 \s1 Mama'e a'ỹi tymawet \r (Mateu 13.1-23; Luka 8.4-15) \p \v 1 Anure Jejui 'ga awau Garireja ypia reme'y'warimũ nũ. Kwaiwete 'gã ajatykau 'ga ree. A'eramũ 'ga awau u'aa wapyka yaruu pype. A'eramũ 'ga yaruu pype u'ar ire oporogytau ojee ajatyka ma'e 'gã nupe. 'Ga renupara 'gã 'upa 'yisiga pype. \v 2 Mama'e mũ 'ga imome'wau 'gã nupe, 'gã mu'jau 'Uwarete 'ga ree. \p \v 3 —Kũima'e 'ga amũ awau juowuuran a'ỹja momopoa oko pe. \v 4 A'eramũ a'ỹja mũ u'aa pe pe 'ga wi. A'ere 'ga imomopor ire wyra'i ruri i'wau etee 'ga wi. \v 5 Amumera u'aa ywy a'wyre'ema pype 'ga wi. Kwaiwete ita. A'eramũ 'yja otywe'emamũ jupe. 'Yi tywe'ria te. Jaruete futat opopoa numiamũ. \v 6 A'ere nooi apoa kwe pe. A'eramũ kwaraya imomỹijaga etee. Ita rakuwa ijukau etee. \v 7 Amumera a'ỹja u'aa juemy pype. A'eramũ jua imoteu etee 'ga wi. A'eramũ jawaiwa iapisau etee. A'eramũ u'ae'emamũ 'ga upe. \v 8 Amumera a'ỹi te aje u'at ywy katurama pype. A'eramũ opopoa. A'eramũ ywy esage pype u'at ma'efera te u'aramũ. Kwaiwete u'aramũ. Ajepeja 'ywa'aa trĩta i'aa. Ajepeja 'ywa'aa sesẽta i'aa. Ajepeja 'ywa'aa sẽg i'aa— 'jau Jejui 'ga imome'wau 'gã nupe. \p \v 9 —Ee pejejeapyoweramũ ki peapyaka katu jeje'eg are— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 10 Ojeupe 'ga porogytapaw ire mytuna 'gã awau ojewya oje'wyr ipe nũ. A'ere 'gã amũ pytai oporonupa ee 'ga upe. A'eramũ opyta ma'e 'gã awau 'ga repejãna oporonupa 'ga remimome'u are 'ga remimu'e 'gã netee: \p —Ma'ja are te ore mu'e ape poromũ morogytau ra'e? Norereapyoi ete ore ee ki 'ei— 'jau 'gã 'ga upe. \p \v 11 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe nũ: \p —Tejuwarete 'ga je'eg imũ futat je ruri pẽ mu'jau 'ga ree. 'Awamũ Jeruwa 'ga pẽ mogyi wemiayuwamũ jeje'ega renupa katu katuaramũ, a'e je pẽ nupe— 'jau 'ga 'gã nupe. —A'eramũ je morogytau etee pẽ mu'jau ee. Nomome'uayayi tãmẽjẽ je pẽ nupe. \v 12 Kasi a'e pe tesirũmera 'gã we ikwaaw ekoete ne, a'e je pẽ nupe— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. —Jeje'eg are eapyowere'ema 'gã wanup futat jeje'ega numiamũ. A'ere 'gã naeapyoi futari ee. Wesak agawewi 'gã 'ã mama'ea jeremiapoa. A'etea 'gã naeapyoi ee. Ma'eramũ je 'ã morogyta etee imome'ui pẽ nupe pẽ mu'jawamũ. Imome'u katu re 'gã neapyo ekoeteramũ ajemogyau ee ne. Ee weapyo re amunipo 'ã 'gã poiri otywer awi. A'eramũ te amunipo 'ã Janeruwarete 'ga 'gã katu'ogi 'gã tywer awi— 'jau 'ga 'gã nupe. \v 13 —Ee pejejeapyoe'em ire maran amusipo 'ã pẽẽ pẽneapyo mama'e are pejejeupe je imome'uramũ?— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe oporonupa ee. \p \v 14 A'eramũ 'ga 'gã mueapyou ee: \p —Sã'ã y'wa a'ỹja. Nan tee futat Janeruwarete 'ga je'ega. 'Ga je'ega mome'wara 'gã y'wa a'ỹi tymara 'gã 'jawe. \v 15 A'ỹja mũ 'ã u'aa pe pe 'ga wi. A'ea 'ã wyra'ia 'ua i'wau etee. Nan tee futat Janeruwarete 'ga je'ega renupara 'gã amũ. 'Ga je'ega renuwi futari numiamũ. A'ere 'gã naeapyoi ee. A'eramũ mama'eukwaawa 'wyriara 'ua erowiarukare'ema 'gã nupe: “Perowiar awi”, 'jau 'ua 'gã nupe. A'eramũ futat 'gã momoirukaa je rerowiar awi— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 16-17 —Sã'ã y'wa a'ỹja mũ 'ara ywy a'wyre'ema pype ipopora numiamũ. A'ere nitywi apoa. A'eramũ opapapa etee nũ. Nan tee futat nipo Janeruwarete 'ga je'ega renupara 'gã amũ. Enupawe 'gã erowiaa. A'ere 'gã naeapyoi ee. A'eramũ 'gã opoia kamẽsĩete erowiar awi. Erowiaramũ nipo 'gã amũ 'gã nerekou tyweaete ee. A'eramũ 'gã opoia 'ga je'ega renuw awi. \v 18 Sã'ã y'wa a'ỹja 'ara ju pype. A'eramũ 'ã opopoa futat numiamũ. A'eramũ 'ã jua imoteu etee. Nan tee futat nipo 'gã amũ Jarejuwarete 'ga je'ega renuwaiwi etee. \v 19 A'eramũ nipo 'gã wemifutar are etee wea'aramũ ajemogyau nũ. Ojeka'aranũũrug are etee wea'aramũ ajemogyau. Ojemuorypaw are etee nipo 'gã wea'aramũ ajemogyau. A'eramũ 'gã wea'aru'jawe'emamũ nipo 'ga je'eg are. \p \v 20 —Amumera 'gã te nipo ajee. Sã'ã y'wa a'ỹja ywy katurama pype u'at ma'ea. A'ea awau waranupa u'aramũ. Nan tee futat Ku'jywa 'ga je'ega renupara 'gã neapyoramũ ajemogyau ee. Wago'oramũ miamũ 'gã nopoira'uweri futari je rerowiar awi. Ojemogypyyka etee futat nipo 'gã ajemogyau je ree. Janeruwarete 'ga pãjẽ mũ etee futat mama'e esage apou ajemogyau. Sã'ã ywy katurama pype u'at ma'e 'ara. A'eramũ 'ã u'aramũ kwaiwete. Ajepeja 'ywa'aa trĩta i'aa. A'ere ajepeja 'ywa'aa sesẽta i'aa. Ajepeja 'ywa'aa sẽg i'aa. Nan tee futat jeje'ega renupara 'gã mama'e esage apoi Jarejuwarete 'ga remifutar imũ etee futat— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe, 'gã mueapyou 'Uwarete 'ga je'ega renuw are. \s1 Arãparĩn \r (Mateu 5.14-16; Luka 8.16-18; 11.33) \p \v 21 A'ere Jejui 'ga 'jau 'gã nupe nũ: \p —Nomonyga'uweri ae arãparĩna mũ imỹina imima mama'e 'ag are. Imonyg ire ae imonoi imỹina ajuesawamũ te. A'eramũ ose ma'e 'gã esaka tenamũ. Nan tee futat ki pẽẽ. Ee eapyo ma'eramũ ki pẽẽ tekotee 'gã mu'jau Jarejuwarete 'ga porogyta are. \v 22 Mama'e jemima pẽẽ ikwaape'ema. A'ere nipo anure te pekwaap. \v 23 Ee pejejeapyoweramũ ki peapyaka katu jeje'eg are— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 24 A'eramũ 'ga 'jau 'gã nupe nũ: \p —Pejejuka ki je'e are. Pejejaupe pẽẽ mama'e apo 'jawerimũ etee futat nipo Janeruwarete 'ga mama'e apoi pẽ nupe. A'ere 'ga taetu aipo mama'e apoi pẽ nupe. \v 25 Mama'e rereko esageara 'gã a'jeteetewi mama'ea wereko. A'eramũ taetu 'ga mama'e pyygu'japa ojeupe. A'ere mama'e rereko esageare'ema 'gã nuerekou'jawi futari mama'ea. Erekopyrera miamũ futat 'ga erekou'jape'ema— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. —Nan tee pẽneapyo Jarejuwarete 'ga je'eg are. Oje'ega pẽẽ enuw ire 'ga pẽ mueapyou oje'eg are. Oje'ega pẽẽ enuwe'emamũ 'ga nepẽ mueapyou'jawi oje'eg are— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe imome'wau. \s1 Y'wa a'ỹi \p \v 26-29 A'ere 'ga mama'e mũ mome'wau 'gã nupe 'gã mu'jau nũ: \p —Sã'ã ko jara 'ga y'wa a'ỹi tyma oko pe. A'ere 'ga 'ã awau jui. Wea'aru'jawe'emamũ futat a'ỹja tymawer are. “Ko sipo 'wei”, 'jawe'em futat 'ga 'ã y'wa a'ỹja upe. Opopoa nã'ã ojetee futat re'ã, u'aramũ 'jau nã'ã re'ã 'jau 'ga. Weapyoe'emamũ agawewi itymarera 'ga ee. Ywy pype otym ire 'ã awau u'aramũ, otyarũmũ ko jara 'ga upe. A'eramũ 'ga 'ã ipa'wau. Nan tee futat Janeruwarete 'ga remiayuwa. Oje'ega rerowiaramũ Janeruwarete 'ga 'gã mogyau wemiayuwamũ. Jane 'ã 'ga je'ega te simome'u. A'ere 'ga te 'gã mueapyoi ee erowiarukaa 'gã nupe— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \s1 'Ga rerowiaara 'gã momytunawam \r (Mateu 13.31-32, 34; Luka 13.18-19) \p \v 30 A'ere Jejui 'ga 'jau 'gã nupe nũ: \p —Ma'ja 'jawe ajee Janeruwarete 'ga remiayuwa 'gã?— 'jau 'ga 'gã nupe. \v 31 —Sã'ã y'wa a'ỹi'ĩ'ĩa, mostarda 'jawa. \v 32 A'ere 'ã otym ire 'ã opopoa awau o'ywuuramũ. A'eramũ 'ã wyra'ia aja'yrapyau akã are, waity mogyau ee— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe nũ. \p Aipo upe Jejui 'ga wemiayuwa jemomytunawama te imome'ui 'gã nupe. 'Awamũ 'ga rerowiaara 'gã inãinãnĩ'ĩ etee. A'ere 'gã anure kwaiwete 'gã jemomytuni nipo ajemogyau. \p \v 33 Morogytau Jejui 'ga mytuna 'gã mu'jau 'Uwarete 'ga ree. A'eramũ 'gã weapyoramũ 'ga ree. \v 34 Mytuna 'gã nupe 'ga morogytau etee imome'wau. A'ere 'ga wemimu'e 'gã mueapyoi oje'eg are, wemiayuwa 'gã etee erekou. \s1 Ywyruu muojeawet \r (Mateu 8.23-27; Luka 8.22-25) \p \v 35 Aipo 'ara rupi, ypytunimũ, Jejui 'ga 'jau wemimu'e 'gã nupe: \p —Pe'je soo jareyaapa 'jau— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 36 A'eramũ 'ga remimu'e 'gã mytuna 'gã monou ojewi. \p —Pe'je pejewau pejeje'wyr ipe— 'jau 'gã 'gã nupe. \p Yaruu pype 'ga renamũ 'ga remimu'e 'gã awau u'aa yaruu pype Jejui 'ga pyri. A'eramũ 'gã awau 'ga rupi. A'ere amumera 'gã oi oyaruu pype 'gã newiri. \v 37 'Gã yaapaw ipe ywyruua 'ua erujewi 'gã nupe. 'Y ryjuapia yara matyneema imotypywyka ja'wyja'wy 'gã nupe. \v 38 A'ere Jejui 'ga seri etee futat 'upa yara ku'a pe. Wakaga rerupa akagytapawa 'jawewara 'arimũ. A'eramũ 'ga remimu'e 'gã 'ga renũina 'ga momaka: \p —Ku'jyp! Ere epaka kũi! Sapap jane kũi— 'jau 'gã 'ga upe. \p \v 39 A'erauwe Jejui 'ga fu'ami oje'ega ywyruu upe, 'y rajapetega upe nanẽ nũ: \p —Peojet ki 'y rajapetek ywyruu retee— 'jau 'ga jupe. \p A'erauwe ywyruua wojeramũ. 'Y rajapetega nanẽ wojeramũ nũ. \v 40 A'ere 'ga 'jau wemimu'e 'gã nupe: \p —Ma'eramũ pejekyjau nanimenime 'ũ? Naje rerowiari tãmẽjẽ 'ã pejepe pejejemogyau— 'jau 'ga wemimu'e 'gã nupe. \p \v 41 A'eramũ 'gã kyjea 'gã nerekou. \p —Kuu. Ma'e pãjẽ 'ga te jane sireko jarejepype nũ'ũ?— 'jau etee 'gã ajaupe. —Ywyruua te 'ã 'ga amuojet erujewi jarejewi a'i kũi. 'Y rajapetega nanẽ 'ga 'ã imuojea erujewi nũ. Ma'e pãjẽ 'ga te nũ'ũ? Naesagi pa je 'ga amũ je'ega ywytu upe jepi nũ, ywytu muojera erujewi jepi nũ— 'jau 'gã ajaupe oporesagamũ ete 'ga ree. —Janeruwarete 'ga te wapoukat 'ga upe nũ'ũ— 'jau 'gã ajaupe. \c 5 \s1 Mama'eukwaawa rerekwat \r (Mateu 8.28-34; Luka 8.26-39) \p \v 1 Garireja ypiauu raapaw ire 'gã awau ojekoka Gerasa ywy are. \v 2 A'e pe Jejui 'ga uẽma yaruu awi. Yar awi 'ga ẽm ypyrauwe kũima'e 'ga amũ 'ua 'ga repejãna. Mama'eukwaawa rerekwara 'ga poromũ. \v 3-4 Tywy 'arimũ ete futat 'ga rekoi. A'eramũ 'ga 'ua tywy awi Jejui 'ga repejãna. Ipojy te 'ga akou. A'eramũ 'ga pyriwara 'gã okyjau 'ga wi 'ga rekoramũ. Apo fat agawewi futat 'gã 'ga, 'ga kupy faa itaju pyu agawewi. A'etea 'ga omonoonoog etee futat. A'eramũ 'gã 'ga pofaa, 'ga pyfaa 'jau itaju pyu. A'ere 'ga imopeni etee. A'ere 'ga nipoje'okawi futari 'gã nupe. \fig |src="LB00303B.TIF" size="span" copy="Horace Knowles revised by Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="Maku 5.1-20" \fig* \v 5 Ywytyra rupi 'ga awau akou awotywe'eme. Opytawaipa etee peu. A'ere 'ga awau tywy pe nũ. Mama'eukwaawa 'ga maema. Ita pyu 'ga ojekysau. \v 6 Jejui 'ga resakawe 'ga ujãna u'aa wapyka wenupy'ãu 'ga rowase. \v 7 A'eramũ mama'eukwaawa 'ga muafukaita: \p —Jejui. Ku'jywa 'ga ra'yra 'ã ene. Maran te ore rereko ape 'awamũ? Ore rereko tywer awi ape— 'jau mama'eukwaawa Jejui 'ga upe. \p \v 8 “Ejepe'a 'ga wi”, e'i Jejui 'ga mama'eukwaawa upe ra'e. A'eramũ mama'eukwaawa aipo werekwara 'ga mu'eukaa 'ga upe. \p \v 9 A'eramũ Jejui 'ga 'jau jupe: \p —Ma'ja te enerera?— 'jau Jejui 'ga mama'eukwaawa upe. \p A'erauwe 'jau 'ga upe: \p —Kwaiwete ore 'ga pirewaramũ. A'eramũ 'gã ore renũina “kwai” 'jau oree— 'jau mama'eukwaawa 'ga upe. \p \v 10 A'ere mama'eukwaawa 'jau Jejui 'ga upe: \p —'Ga wi ore monou kasi muku ore monoukar ape ne— 'jau mama'eukwaawa 'ga upe. \p \v 11 Mama'eukwaawa rerekwara 'ga upe Jejui 'ga porogyta 'ga 'amamũ tajaurana ojemi'waa 'upa ywyty'rarimũ. \v 12 A'eramũ mama'eukwaawa 'jau 'ga upe: \p —Tajaurana ywyteripe ore mono ape ore mogyau— 'jau 'ga upe. \p \v 13 A'eramũ Jejui 'ga 'jau jupe: \p —Pe'je ajee pejewau— 'jau 'ga jupe. \p Tajaurana pytuna tois miu. A'erauwe mama'eukwaawa ũ'jãu werekwarera 'ga wi awau ojejaga tajaurana pype. A'eramũ tajaurana mama'eukwaawa ojepype ijejagamũ erowawaka erajemogyau. A'eramũ erawau enujãna erojypa ywy'amuku rupi eropopoa erawau eropapa 'y pe. \p \v 14 A'eramũ tajauran are omaenun ma'e 'gã awau imome'wau amunaw ipewara 'gã nupe, jũ mewara 'gã nupe. Mĩmera 'gã nupe 'gã 'ga rera mokwasi'wau. A'eramũ kwaiwete 'gã 'ua 'ga resaka. \v 15 Jejui 'ga pyri 'uawe 'gã mama'eukwaawa rerekwarera 'ga resaka. 'Ga resakawe 'gã oporesagamũ etee 'ga ree ajemogyau. Jejui 'ga pyri 'ga reni wapyka. Mama'e tywera ojewi iẽm ire 'ga 'ũina wapyka ojeyrũwunepa. I'akwaap 'ga a'eramũ futat. A'eramũ amunaw awi 'ut ma'efera 'gã oporesagamũ etee 'ga ree. \v 16 A'erauwe 'ga katu'oga resakarera 'gã imome'wau 'gã nupe: \p —Jejui 'ga mama'eukwaawa ope'a 'ga wi ko. A'eramũ 'ga imonoukaa tajaurana pype ko. Ojepype mama'eukwaawa reseramũ tajaurana awau opopoa wypy'awygamũ 'y pe ko— 'jau 'gã imome'wau 'ut ma'efera 'gã nupe. \p \v 17 Weymawa manũ re 'gã 'jau Jejui 'ga upe: \p —Ere ejepe'au ore wi kũi. Ene nenea'wyri ra'e kũi— 'jau 'gã 'ga upe. \p \v 18 A'erauwe 'ga awau u'aa yaruu pype nũ. A'e pype mama'eukwaawa rerekwarera 'ga 'jau Jejui 'ga upe: \p —Tene je oi ene rupi, ki Ku'jyp— 'jau 'ga 'ga upe. \p \v 19 A'ere Jejui 'ga 'i etee 'ga upe: \p —Naani. Eje'wyr ipe te ekwap ejemome'wau epytuna 'gã nupe. Janeruwarete 'ga ajemuaẽm ene ree. A'eramũ 'ga mama'e esage apou ene upe. A'eramũ ene ewau imome'wau epytuna 'gã nupe— 'jau Jejui 'ga 'ga upe. \p \v 20 A'ere mama'eukwaawa rerekwarera 'ga awau amunawa moymoyka okatu'okawera mome'wau kwe pewara 'gã nupe. Tekapuru ywy pe 'ga awau Jejui 'ga remiapofera mome'wau. A'eramũ enuparera 'gã oporesagamũ 'ga ree, okatu'okawera 'ga imome'uramũ. \s1 Jairo 'ga ra'jyt \r (Mateu 9.18-19; Luka 8.40-42) \p \v 21 A'ere Jejui 'ga awau ypiauu raapa wemimu'e 'gã nupi nũ. 'Gã jekog ire mytuna 'gã 'ua ajatykau 'ga ree 'yisiga pype. \v 22 A'eramũ Jairo 'ga 'ua oporogytau Jejui 'ga upe. Aipo 'ga judeu 'gã jatykaawa raarana 'ga. 'Ga 'ut wapyka wenupy'ãu Jejui 'ga rowase. \p \v 23 —Jera'jyra ẽẽ amanũ ja'wyja'wy 'upa ki 'ei. A'eramũ je ene poreawua kũi. Teresak ẽẽ jui 'jau, 'jau je tejua enee kũi— 'jau 'ga Jejui 'ga upe. \p \v 24 A'erauwe Jejui 'ga awau 'ga rupi. Kwaiwete 'gã awau 'gã newiri. Ojopypypypyk te 'gã awau. \s1 Ojero'wu ma'e kũjã ẽẽ \r (Mateu 9.20-22; Luka 8.43-48) \p \v 25 Poje kũjã ẽẽ mũ 'ua Jejui 'ga rakyfet katy 'ga repejãna. Ojero'wu ma'e ẽẽ. Tusi kwara ẽẽ imu'aa akou ojero'wau. Nuogi futari ẽẽ rya ẽẽ wi. Ymã te 'ã ẽẽ rekoi rakue. \v 26 Morofuanugara upe ojesaukaa numiamũ. A'ere morofuanugara mepyetea ẽẽ ka'aranũũ mateepapa ekoete ẽẽ wi. A'ere ẽẽ nojekatu'ogi futari akou. A'ere ẽẽ jero'wu jerekoetei ẽẽ ree. \v 27-28 A'eramũ ẽẽ Jejui 'ga rera renupawe 'jau ojeupe etee futat: “Kĩã raity pyygamũ tajekatu'ok 'jau kwy”, 'jau ẽẽ ojeupe etee futat. A'eramũ ẽẽ 'ua 'ga rewiri. 'Ga rupisikawe ẽẽ 'ga raity pyyka. \v 29 A'erauwe ẽẽ ry uoka ẽẽ wi. A'eramũ ẽẽ 'jau ojeupe etee futat: “A'jea futat kĩã pãjẽa ra'e”, 'jau ẽẽ ojeupe. “Jejaruete je 'awamũ nũ”, 'jau ẽẽ ojeupe etee futat akou. \p \v 30 A'erauwe Jejui 'ga 'jau ojeupe etee futat: “'Ga amũ ijaruete jepãjẽ mũ”, 'jau 'ga ojeupe etee futat. A'eramũ 'ga ojerowaka 'jau mytuna 'gã nupe: \p —Awỹja te owyk jeraity are ra'e?— 'jau 'ga 'gã nupe. \p —Tee. Naje rũi— 'jau 'ga rewiri oo ma'e 'gã 'ga upe. \p \v 31 A'eramũ 'ga remimu'e 'gã 'jau 'ga upe: \p —Kwaiwete agawewi 'gã 'ã. A'etea 'ã ere “Awỹja te owyk jeraity are ra'e?” ere oree— 'jau 'gã Jejui 'ga upe. —Nereesagi nipo 'gã jopypypypyga?— 'jau 'gã 'ga upe. \p \v 32 A'erauwe Jejui 'ga amã'jãu 'gã moyka ojee owyk ma'efera rekaa. \v 33 A'erauwe ijaruete ma'efera ẽẽ 'jau ojeupe: “Najemima'uweri je kĩã wi. Okwaap futat kĩã”, 'jau ẽẽ ojeupe. A'eramũ ẽẽ awau wapyka wenupy'ãu 'ga rowase. Oyyita ẽẽ ojemome'wau 'ga upe: \p —Je ako awyk eneraity are ko. Ymã te jerya nuogi je wi. A'ere eneraity are je wygauwe iogi je wi ko— 'jau ẽẽ 'ga upe. \p \v 34 A'eramũ Jejui 'ga 'jau ẽẽ upe: \p —Je rerowiat wejue te ape. A'eramũ je ako ene katu'oka ko— 'jau 'ga ẽẽ upe. —A'eramũ ki ene epy'ata'waramũ ekou. Enejaruete ene ekou— 'jau 'ga ẽẽ upe. \s1 Jairo 'ga ra'jyra ẽẽ ferapawet \r (Mateu 9.23-26; Luka 8.49-56) \p \v 35 Ẽẽ upe Jejui 'ga porogyta 'ga 'amamũ Jairo 'ga remiayuwa 'gã amũ 'ua 'ga rewiri: \p —Amanũ katu enera'jyra ẽẽ ki 'ei. Au'je 'ga reruri re— 'jau 'gã 'ua 'ga upe. \p \v 36 A'ere Jejui 'ga 'i etee 'ga upe: \p —Ene'arasig awi. Je rerowiat ki ape— 'jau ete Jejui 'ga 'ga upe. \p \v 37 A'ere Jejui 'ga 'jau wewiri oo ma'e 'gã nupe: \p —'Au etee ki pejup. Ore tee oroo orosou ẽẽ resaka— 'jau 'ga 'gã nupe. \p A'eramũ 'ga muapyra 'gã etee erawau ojeupi. Pedro 'ga, Tiago 'ga, 'ga rewirera Juã 'ga. Mĩmera 'gã etee 'ga erawau ojeupi. \v 38 Jairo 'ga 'wyr ipe owaẽmawe 'gã amanũ ma'efera ẽẽ ree ajatyka ma'e 'gã nesaka. Jairo 'ga ra'jyra ẽẽ rapirũmũ ẽẽ rerekou. Wafukaita 'gã ajemogyau. \v 39 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Ma'eramũ te pejoo'o ẽẽ ree? Namanũi futari ẽẽ. Oset tee ẽẽ 'upa— 'jau 'ga ajatyka ma'efera 'gã nupe. \p \v 40 Aipo ojeupe 'ga 'eramũ 'gã 'ga rerekoemãu etee: \p —Ene'me awi nũ'ũ. Amanũ futat akiko— 'jau 'gã 'ga upe. \p “Amoferap je ẽẽ”, 'jau 'ga ojeupe. A'eramũ 'ga 'jau 'gã nupe “Oset tee ẽẽ 'upa”, 'jau ete 'ga 'gã nupe. \p A'ere Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Pe'je pejewau peje'jãu ukupepe— 'jau 'ga 'gã nupe. \p A'eramũ 'ga muapyra 'gã nerawau, kũjãmuku'i ẽẽ jara 'gã neewe. A'eramũ 'gã awau osou imy'ja'wi pype. \v 41 A'eramũ 'ga amanũ ma'efera ẽẽ popyyka oje'ega ẽẽ upe: \p —Ere ejua ewya, ky'ri— 'jau 'ga ẽẽ upe. \p (Oje'eg imũ 'ga 'i: \it Tarita kumi. Tarita kumi\it* 'ea ere ejua efu'ama jui 'ea poromũ.) \p \v 42 A'erauwe kũjãmuku'i ẽẽ afu'ama okama awi, afu'ama awau watau. Tusi kwara ẽẽ amu'at. A'eramũ ẽẽ watau 'gã neape. A'eramũ 'gã oporesagamũ etee ẽẽ ree. A'eramũ futat ẽẽ ruwa 'ga 'jau ojeupe: “Amanũ ako jera'jyra ako re'ã. A'ere pa 'ga 'ã jera'jyra moferawi jee nũ”, 'jau 'ga ojeupe. \p \v 43 A'ere Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Je mome'u kasi pejepe kwe pe 'gã nupe ne, 'au je iapoawera ne— 'jau 'ga 'gã nupe. \p A'ere 'ga 'jau ẽẽ jara 'gã nupe: \p —Pe'je ẽẽ mojemi'waa— 'jau 'ga ẽẽ jara 'gã nupe. \c 6 \s1 Nasare pe 'ga oawet \r (Mateu 13.53-58; Luka 4.16-30) \p \v 1 Anure Jejui 'ga awau ojewya Nasare pe nũ, waranupawer ipe nũ. Wemimu'e 'gã 'ga erawau ojeupi. \v 2 Morowykye'ema rupi 'ga awau osou judeu 'gã jatykaaw ipe. A'eramũ 'ga 'gã mu'jau 'Uwarete 'ga porogyta are. A'eramũ enupara 'gã amũ oporesagamũ 'ga ree. \p —Ma'ape te 'ga jemu'ei mama'e are nũ'ũ? Awỹja te 'ga amu'akwaap mama'e are nũ'ũ?— 'jau 'gã ajaupe. —Ma'ja pãjẽ mũ ajee 'ga aeremiapoe'ema apoi?— 'jau 'gã ajaupe. —Maran ajee 'ga mama'e apoi mĩnamũ nũ, aeremiapoe'ema mama'e apou nũ?— 'jau 'gã ajaupe. \v 3 —Ma'eramũ sipo 'ga jane mu'ei mama'e are? NaMoisesi 'ga remikwasiarer are moromu'jara rũi agawewi 'ga 'ã. A'etea 'ga jane mu'e are ifuewet— 'jau 'gã ajaupe. —'Yjepana pinara agawewi 'ga 'ã. A'etea 'ga 'ã jane mu'e are ifuewet. Mari ẽẽ ra'yra 'ga te 'ã. 'Ga rewirera 'gã ako 'au jane pyri. Tiago 'ga, Jose 'ga, Judas 'ga, Simão 'ga. Mĩmera 'gã 'ga rewirera. 'Ga renyra 'gã nanẽ 'ã ajemogyau 'au jane pype nũ. Ma'eramũ sipo 'ga jane mu'e are afueweramũ? Nienuwa'uweri jane 'ga porogytaa— 'jau 'gã ajaupe. \p \v 4 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Sã'ã Janeruwarete 'ga je'ega mome'wara 'gã oa kwe pe 'ga je'ega mome'ua. A'eramũ 'ã kwe pewara 'gã jẽmĩ 'gã je'ega rerowiaa. A'ere 'ã 'gã 'wyr ipewara 'gã jẽmĩ nuerowiari 'ga. 'Ga pytuna 'gã miamũ 'ã 'ga rerowiare'ema ajemogyau— 'jau Jejui 'ga oje'wyr ipewara 'gã nupe. —Nan tee futat ajee 'ã kwe pewara 'gã jẽmĩ je rerowiari. A'ere 'ã je'wyr ipewaramũ jẽmĩ naje rerowiari pejepe pejejemogyau— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 5 Nuerowiari wejue 'gã 'ga. A'eramũ 'ga aeremiapoe'ema mama'e apoarũme'em 'gã pype. Ojero'wu ma'e 'gã amũ etee 'ga imajarueteu, opo monou 'gã 'arimũ. \v 6 “Naje rerowiari te 'gã 'ã. A'eramũ je 'gã poararũme'em”, 'jau 'ga ojeupe, oporesagamũ 'gã nee. \s1 Jejui 'ga wemimu'e 'gã monoawet \r (Mateu 10.5-15; Luka 9.1-6) \p Aipo awi Jejui 'ga awau Nasare pyri 'ut ma'e amunaw ipe, 'gã mu'jau 'Uwarete 'ga ree. \v 7 Anure 'ga wemimu'e 'gã majatykau, tusi 'gã majatykau. A'eramũ 'ga opãjẽ monou 'gã nupe mama'eukwaawa pe'aawamũ erekwara 'gã nui. A'eramũ 'ga 'gã mokwasi'wau mukũi juejue 'gã monou kwe pe. \p —Pe'je pejewau je mome'wau kwe pewara 'gã nupe. Jerer imũ ki pẽẽ mama'eukwaawa pepe'a erekwara 'gã nui— 'jau 'ga 'gã nupe. \v 8 —Pejemama'ea te kasi ajee peroo ne. Ywyraa etee pẽẽ erawau pejepo pe. Pejejemi'ua miamũ pẽẽ erawawe'em. Mama'e ryrũ, ka'aranũũ. Mĩmera nanẽ pẽẽ erawawe'em nũ. \v 9 Pejepyapaawunepa ete. A'ere pejejyrũa miamũ pẽẽ erawawe'em. Pejepir arewara etee futat pẽẽ erawau. Nan tee futar iki pekwap— 'jau 'ga 'gã nupe. \v 10 —'Gã 'wyrarete upe pejewaẽma pẽẽ majepeja 'oga pype etee futat pejejupa. Peo kasi kwe pe pejekou ne. \v 11 Pejeporogyta renuwe'emamũ kamẽsĩete pejewau 'gã 'wyr awi. 'Gã nui pejewau ki pẽẽ pejepytyry'wory'woka. “Nepeenuwi ete oreporogyta. A'eramũ nipo Janeruwarete 'ga amara'neramũ pẽ nee”, 'jau ki pẽẽ 'gã nupe, pejepytyry'woka 'gã neape— 'jau Jejui 'ga wemimono 'gã nupe. \p \v 12 A'eramũ Jejui 'ga remimu'e 'gã awau peuwara 'gã mu'jau Jarejuwarete 'ga ree: \p —Pejetywer awi pẽpoiriweramũ Janeruwarete 'ga imoiri pẽ nui. “Je katu'og ape”, pẽẽ 'eramũ 'ga pẽ katu'ogi futari, pẽ mogyau wemiayuwamũ— 'jau 'gã awau 'gã nupe. \p \v 13 Mama'eukwaawa 'gã ipe'au erekwara 'gã nui. Miarakawenana 'gã imonou ojero'wu ma'e 'gã akag are. A'eramũ Janeruwarete 'ga 'gã katu'oka 'gã jero'wu awi. \s1 Juã Batista 'ga jukaukaawet \r (Mateu 14.1-12; Luka 9.7-9) \p \v 14 Jejui 'ga rera okwasi'wasi'wau kwe pe. A'eramũ Erote 'ga nanẽ 'ga rera renupa nũ. A'eramũ 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Awỹja te poromũ? Aeremiapoe'ema te a'e 'ga wapo a'i kũi— 'jau 'ga 'gã nupe. \p A'eramũ 'gã amũ 'jau 'ga upe: \p —Juã Batista 'ga nipo 'ut oferapa rai'i nũ. A'eramũ nipo 'ga a'eramũ janeremiapoe'ema resaukaa janee— 'jau 'gã 'ga upe. \p \v 15 A'ere amumera 'gã 'i: \p —Eliasi 'ga nipo 'ut ojewya rai'i— 'jau 'gã 'ga upe. \p Amumera 'gã 'jau: \p —Janeruwarete 'ga je'ega mome'wara 'ga, ymãwarera 'jawewara 'ga futat— 'jau 'gã ajaupe. \p \v 16 Aipo ajaupe 'gã 'e renupawe, Erote 'ga 'jau: \p —Juã Batista futat 'ut oferapa rai'i nũ. Ajuwonogukat agawewi ako je 'ga ikue. A'etea sipo 'ga oferawu'jap nũ— 'jau Erote 'ga 'gã nupe. \p \v 17-18 Ymã Erote 'ga wewirera 'ga remireko ẽẽ pojekai 'ga wi rakue. Erotiasi ẽẽ pojekau 'ga wi rakue, Filipe 'ga wi rakue. A'eramũ 'ga ẽẽ rerekou katu rakue. A'eramũ Juã 'ga 'jau 'ga upe: \p —Nia'wyri nanuara. Ejewirera remireko 'ã erepojeka 'ga wi. Ymã 'ã Janeruwarete 'ga oje'ega kwasiarukari Moisesi 'ga upe rakue: “Peko awi pejejuemireko are”, 'jau 'ga ikwasiarukaa 'ga upe rakue. A'ere 'ã ereapo “Peapo awi” 'jawera rai'i. A'eramũ ene etywereteramũ ekou Jarejuwarete 'ga upe— 'jau Juã 'ga Erote 'ga upe rakue. \p A'eramũ Erote 'ga amara'neramũ Juã 'ga ree, 'ga pofaa, 'ga munewukaa moromunepawa pype. \p \v 19 Erotiasi ẽẽ Juã 'ga raykau 'ga 'eawer are. A'eramũ ẽẽ afuewereteramũ 'ga ree. \v 20 A'ere Erote 'ga kyjei 'ga juka awi. “Esage ma'e 'ga, Ku'jywa 'ga remiayuwa 'ga”, 'jau Erote 'ga Juã 'ga upe. A'eramũ 'ga okyjau 'ga juka awi. A'eramũ 'ga 'ga jukaukare'ema Erotiasi ẽẽ upe. 'Ga je'egamũ Erote 'ga wapyakau Juã 'ga je'eg are. 'Ga je'ega renupawe 'ga 'jau ojeupe: “Maran je 'ga rerekou 'ũ”, 'jau 'ga ojeupe. A'ere 'ga nokwaawi futari. \v 21 A'ere Erotiasi ẽẽ Juã 'ga juka rapesagi etee futat akou. \p U'aawera 'ara rupi Erote 'ga maraka apou. A'eramũ 'ga kwaiwete 'gã mo'wy'wya omaraka are. Opoirũ, jefaruu 'wyriat, Garireja ywy pewara 'gã 'wyria'ri. Mĩmera 'gã 'ga imo'wy'wya oje'wyr ipe. A'eramũ 'gã wemimo'wyrera 'gã mojemi'waa. \v 22 'Gã jemi'waaw ipe Erotiasi ẽẽ ra'yra ẽẽ awau osou ojerokyau maraka are ajatyka ma'e 'gã nowase. A'eramũ Erote 'ga aku'iramũ ẽẽ jeroky are wemimo'wy'wyrera 'gã netee. A'eramũ Erote 'ga 'jau ẽẽ upe: \p —Ma'ja te erefutat? Tamono eneremifutara enee 'jau— 'jau 'ga ẽẽ upe. \p \v 23 A'eramũ 'ga 'jau nũ: \p —“Ma'ja te erefutat?” a'e ako je enee ko. Eneremifutara etee futat tamono enee 'jau, a'e ako je enee ko. Na'e ekoetei je enee. Jarejuwarete 'ga remianuwamũ je 'i. Amono futat je enee— 'jau 'ga ẽẽ upe. \p \v 24 A'erauwe ẽẽ awau imome'wau oy ẽẽ upe. A'eramũ ẽẽ 'jau ẽẽ upe: \p —Ma'ja te je aenũi kĩã upe?— 'jau ẽẽ oy ẽẽ upe. \p —“Juã Batista kĩã akagera erurukat imonogukaa wã nupe jee”, ere ki kĩã upe— 'jau ẽẽ wa'yra ẽẽ upe. \p \v 25 A'erauwe ẽẽ ra'yra ẽẽ awau ojewya 'jau 'ga upe: \p —Juã Batista kĩã akagera erurukat paratu pype imonogukaa wã nupe jee kĩ'ĩ. 'Awauwe je ifutari— 'jau ẽẽ 'ga upe. \p \v 26 A'erauwe Erote 'ga u'arasigamũ aipo ẽẽ 'erauwe. Niporojukaweri 'ga Juã 'ga ree. A'eramũ 'ga a'eramũ u'arasigamũ. “Ma'eramũ je 'jau ẽẽ upe ra'e 'ũ: Eneremifutara tamono enee 'jau, 'jau ẽẽ upe ra'e 'ũ”, 'jau 'ga ojeupe, u'arasigamũ. A'ere 'ga wemimo'wy'wyrera 'gã nemianuwamũ aipo 'ga 'i ẽẽ upe. A'eramũ 'ga ojenosõu. “Kasi 'gã a'e pe je iapoe'emamũ naje rerowiari ne kwy, 'gã nekoi je'me are ne kwy”, 'jau 'ga ojeupe. \v 27 A'eramũ 'ga a'eramũ jefaruu 'gã amũ monou Juã 'ga juwonogukaa. \p —Moromunepawa pype Juã 'ga 'amamũ. Pe'je pejewau 'ga ajuwonoka. A'eramũ pẽẽ 'ga akagera rerua paratu pype ẽẽ upe— 'jau 'ga 'gã nupe. \p A'erauwe 'gã awau 'ga ajuwonoka. \v 28 A'eramũ 'gã paratu pype 'ga akagera rerua ẽẽ upe. A'eramũ ẽẽ erua oy ẽẽ upe rakue. \p —Kweramũ a'ni— 'jau ẽẽ oy upe. \p \v 29 “Erote 'ga 'ga jukaukat 'ga upe” 'e renupawe Juã 'ga remiayuwa 'gã awau 'ga reumera upe erawau imonou inuga ita kwara pype rakue. \p A'eramũ Erote 'ga wea'aramũ Juã 'ga ree, Jejui 'ga rera renupawe. \s1 Kanape'i me'yitawet \r (Mateu 14.13-21; Luka 9.10-17; Juã 6.1-14) \p \v 30 Ko'iko'i ete Jejui 'ga remimonofera 'gã 'ua ojewya nũ. A'eramũ 'gã wemiapofera mome'wau Jejui 'ga upe. Oporogyta nanẽ 'gã imome'wau 'ga upe nũ. \v 31 Kwaiwete 'gã ajatykau Jejui 'ga ree. A'eramũ Jejui 'ga ojemi'wararũme'em wemimu'e 'gã netee. A'eramũ Jejui 'ga 'jau wemimonofera 'gã nupe: \p —Pe'je soo awotywe'eme jarepytu'wau ra'ne 'jau— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 32 A'eramũ 'gã tee awau u'aa yaruu pype. \v 33 A'ere kwaiwete 'gã 'gã oa resagi. \p —Oo Jejui 'ga— 'jau 'gã ajaupe. \p A'eramũ amunaw ipewara 'gã ojeko'woka 'ga piara rupi awau ujãna ypia ywyri owaẽma 'gã nenune. \p \v 34 Ojekog ire Jejui 'ga uẽma yaruu awi. Wenune 'ut ma'efera 'gã nesakawe, Jejui 'ga ajemuaẽma 'gã nee. “Karupa'mĩ jare'ema 'jawe pa 'gã jemogyi jee nũ”, 'jau 'ga ojeupe. Ni'wyriari 'gã. A'eramũ 'gã omogytawe'emamũ. A'eramũ 'ga a'eramũ ajemuaẽma 'gã nee. A'eramũ 'ga 'gã mu'jau 'Uwarete 'ga ree. \p \v 35 Kaaruwamũ Jejui 'ga remimonofera 'gã 'jau 'ga upe: \p —Kaarup ki 'ei. Nitywi futari mama'ea 'au 'gã nemi'uramamũ— 'jau 'gã 'ga upe. \v 36 —Emono 'gã jarejewi. Too 'gã amunawa mũ pype wemi'urama mua ojeupe 'jau— 'jau 'gã 'ga upe. \p \v 37 A'ere Jejui 'ga 'i 'gã nupe: \p —Pẽẽ te mama'ea pemono 'gã nupe— 'jau 'ga 'gã nupe. \p A'eramũ 'gã 'jau: \p —Kuu. Mytuna 'gã nũ'ũ. Tusẽtu ka'aranũũ oo kanape'i muawamũ 'gã nupe kũi— 'jau 'gã 'ga upe. \p \v 38 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe nũ: \p —Marãmaran te kanape'i pyu pẽtyp? Pe'je pejewau esaka— 'jau 'ga 'gã nupe. \p A'erauwe 'gã awau esaka. A'eramũ 'gã 'jau 'ga upe: \p —Sĩku etee kanape'ia. Mukũi'ĩ etee ipira'ia 'jau ra'e— 'jau 'gã 'ga upe. \p \v 39 A'eramũ 'ga 'jau ojee ajatyka ma'e 'gã nupe: \p —Pe'je pejepojo'oka'i pejejaui pejeapyka juo'wi 'arimũ— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 40 A'erauwe 'gã opojo'ojo'o'giramũ wapyka juo'wi 'arimũ. Peu sẽg 'gã wapyka. Peu sĩkwẽta 'gã wapyka. Peu sẽg 'gã wapyka nũ. Nan tee futat 'gã wapyka juo'wi 'arimũ. \v 41 A'eramũ Jejui 'ga kanape'i pyyka opo pe ipira'i reewe. A'ere 'ga eramã'jãu ywau opo pe. A'eramũ 'ga 'jau 'Uwarete 'ga upe: \p —Au'jete mama'ea eremut oree. Ene te 'ã eneresage oree— 'jau 'ga 'Uwarete 'ga upe. \p A'erauwe 'ga kanape'i mowowoka imonou wemimu'e 'gã nupe. Omowowogamũ ojeme'yita 'gã nupe. Ipira'ia nanẽ ojeme'yita 'gã nupe. A'eramũ 'gã imonou wapyk ma'e 'gã nupe. \v 42 A'eramũ wapyk ma'e 'gã juejue ojemi'waa wewegamũ jui. \p —Janeruwarete 'ga kumia ome'yi janee— 'jau 'ga 'gã nupe. —A'eramũ 'ã jane jarejewegamũ jarejupa. Jarejuwarete 'ga jarejeupe ime'yje'em ire amunipo 'ã jane ty'ara reruwi— 'jau 'gã ajaupe. \p \v 43 A'eramũ Jejui 'ga remimu'e 'gã emyrera mono'oga ijaga yrũ pype. Tusi yrupemũũa 'gã imatyneema emyrera pyu. \v 44 Sĩku miu agawewi kũima'e 'gã pytuna. A'etea 'gã na'upawi kumia. Wewegamũ 'gã jui. \s1 'Y rajape 'arimũ Jejui 'ga ataawet \r (Mateu 14.22-33; Juã 6.16-21) \p \v 45 Emyrera 'gã ijag ire Jejui 'ga 'jau wemimu'e 'gã nupe: \p —Pe'je pejewau peje'aa yaruu pype. Pesaita pe pejewau pejeyaapa je renune. Je apyta ra'ne. Tamono 'gã 'gã 'wyr ipe 'jau nũ— 'jau 'ga 'gã nupe. \p A'eramũ 'gã awau 'ga wi 'ga rejaa ojetee'i. \p \v 46 Ojewi 'gã o re Jejui 'ga awau ojeupia ywytyra rupi. 'Uwarete 'ga upe 'ga awau oporogytau. Ojetee'i futat 'ga awau akou. \v 47-48 Ypytunimũ Jejui 'ga wemimu'e 'gã nesaka. Ypiauu pyter ipe 'gã 'upa. A'ere ywytua napywurukari 'gã nupe. A'eramũ Jejui 'ga ku'em ja'wyja'wyramũ awau 'gã nepejãna. 'Y rajape 'arimũ 'ga awau watau. “Tafen 'gã 'jau kwy”, 'jau 'ga ojeupe. Ojepyu 'ga kwap ja'wyja'wyramũ 'gã 'ga resaka. \p \v 49 —Ma'ja katu 'ut kweramũ janee?— 'jau 'gã ajaupe. —Ajaga nipo kwe 'ut owaẽma janee kũi— 'jau 'gã amũ wafukaita ajaupe. \p \v 50 A'eramũ 'gã okyjau ajemogyau. 'Gã kyjea 'gã pifuaka'roka. \p A'erauwe Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Pekyje awi je wi. Je tee ojot pẽ newiri— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 51 A'erauwe 'ga awau yaruu pype u'aa 'gã pyri. A'erauwe ywytua wojeramũ 'gã nupe. A'ere 'ga remimu'e 'gã yyi ajemogyau. \v 52 Naeapyoi 'gã kanape'i jeme'yitawer are. Naeapyoi wejue 'gã Jejui 'ga ree. A'eramũ 'gã okyjau 'ga wi. \s1 Genesare ywy pewat \r (Mateu 14.34-36) \p \v 53 A'eramũ Jejui 'ga awau oyaapa wemimu'e 'gã netee. Awau 'gã ojekoka Genesare ywy are. \v 54 Yaruu awi 'ga ẽmauwe peuwara 'gã Jejui 'ga kwaapa. \v 55 A'eramũ 'gã awau ujãna ojero'wu ma'e 'gã nerua amunaw awi. Amunawa moymoyka ojero'wu ma'e 'gã nerua 'gã nupawa pype Jejui 'ga upe. \v 56 Jejui 'ga waw ipe 'gã ojero'wu ma'e 'gã nerua 'gã nuga 'ga kwapaw ipe. Amuna'wi'i pewara 'gã, amunawarete pewara 'gã, jũ mewara 'gã. Mĩmer awi 'gã ojero'wu ma'e 'gã nerua 'gã nuga 'ga rape pe. \p —Tene 'gã eneraity pypireme'ywa pyygi ene wi— 'jau 'gã 'ga upe. \p A'eramũ 'ga raity pypireme'ywa pyygarera 'gã ajaruetepawamũ najuejue etee futat. \c 7 \s1 Judeu 'gã nemiapo \r (Mateu 15.1-9) \p \v 1 Anure fariseu 'gã amũ Moisesi 'ga remikwasiarer are moromu'jara 'gã netee ajatykau Jejui 'ga ree. Jerusareg awi 'ut ma'efera 'gã poromũ. \v 2 Jejui 'ga remimu'e 'gã jemi'wara resaka ajemogyau. A'eramũ 'gã 'jau ajaupe: \p —Kuu. Nojepoei 'gã ojemi'war enune jareypy je'egawer imũ— 'jau 'gã ajaupe. —Nuapoi 'gã jarejemiapoa ra'e— 'jau 'gã ajaupe. \p \v 3 Judeu 'gã mama'ea wapo oypy je'egawer imũ etee futat. Fariseu 'gã taetu iapou. Ojemi'war enune 'gã ojepoeipoeita. \v 4 Wemimurera kumia nanẽ 'gã ipireipireita nũ. Oypy 'gã je'egawer imũ etee futat kumi'wawa nanẽ 'gã ipireita nũ. Kaneeku, 'y ryrũ, japepo. Mĩmera 'gã opirei. Oypy 'gã je'egawer imũ etee futat 'gã iapou. \p \v 5 A'eramũ fariseu 'gã Moisesi 'ga remikwasiarer are moromu'jara 'gã netee oporonupa ee Jejui 'ga upe: \p —Ma'eramũ ajee eneremiayuwa 'gã nuapoi mama'ea jareypy 'gã je'eg ymaner imũ 'ũ? Nojepoei nanẽ 'gã 'ã jareypy je'egawer imũ ojemi'war enunewe— 'jau 'gã Jejui 'ga upe. \p \v 6 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Pẽẽ 'ã “mama'e esagea ore aruapo”, pe'je numiamũ. A'ere 'ã pẽ'me ate pejemogyramũ— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p —Ymã te 'ã Janeruwarete 'ga ka'arana kwasiarukari Isai 'ga upe rakue: \q1 “Aramuoryw ore Orojuwarete 'ga, 'jau futatee 'gã jee”, 'jau Janeruwarete 'ga. \q1 “A'ere 'ã 'gã 'meramũ te. Nomỹi 'gã weaa je ree. Naje rerowiari tãmẽjẽ 'gã. \q1 \v 7 U'eawer are etee 'gã jamu'ei. A'ere 'gã 'jau ajaupe: Jarejuwarete 'ga je'eg are je pẽ mu'ei, 'jau futatee 'gã ajaupe”, \m 'jau Janeruwarete 'ga ikwasiarukaa Isai 'ga upe rakue— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe, oje'ega moywyrafena. \p \v 8 —Nepeenuwi agawewi 'ã Jarejuwarete 'ga je'ega pejejemogyau. Na'ga je'eg imũ rũi nanẽ pẽẽ mama'e apou nũ. Tesirũmera 'gã je'eg imũ etee 'ã pẽẽ mama'e apou— 'jau 'ga 'gã nupe. \v 9 —Pejepoia 'ã Jarejuwarete 'ga je'ega renuw awi. A'eramũ 'ã pẽẽ pejejemifutar imũ etee mama'e apou. \v 10 Ymã Janeruwarete 'ga ka'arana kwasiarukari Moisesi 'ga upe rakue: “Peanuw etee ki pejejuwa 'ga je'ega. Pejey ẽẽ je'ega nanẽ ianupa etee nũ”, 'jau 'ga 'ã ikwasiarukaa 'ga upe rakue. “Ujara 'gã kurapara 'gã ki peapisi”, 'jau 'ga ikwasiarukaa rakue. \v 11 A'ere 'ã pemu'e 'gã 'gã jara 'gã nee 'gã je'ega renuw etee'em are. “Pejejara 'gã nupe mama'e are pejeporomonowere'emamũ ki pe'je 'gã nupe: ‘Pẽ nupewara je amono Jarejuwarete 'ga upe ai'i. A'eramũ je mama'e mũ monowe'em pẽ nupe’, 'jau futatee ki pẽẽ pejejara 'gã nupe. \v 12 A'eramũ ki pẽẽ imonowe'em pejejara 'gã nupe”, 'jau 'ã pẽẽ 'gã mu'jau tywet pejejemogyau— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 13 —Aipo 'jaramũ pẽẽ Jarejuwarete 'ga je'ega renupe'ema pejejemogyau. Tesirũmera 'gã je'egawer imũ te 'ã pẽẽ mama'e apou. Namĩmera etee rũi futat pẽẽ iapou. Amumeramũ taetu ajee 'ã pẽẽ mama'e tywera peapo— 'jau Jejui 'ga fariseu 'ga nupe, Moisesi 'ga remikwasiarer are moromu'jara 'gã neewe. \s1 Ae motyweawa 'ga imome'uawet \r (Mateu 15.10-20) \p \v 14 A'ere Jejui 'ga 'jau mytuna 'gã nupe: \p —Pe'je pejejua pejeapyakau jeje'eg are— 'jau 'ga 'gã nupe. —A'eramũ pẽẽ pejejeapyoramũ ee pejejemogyau. \v 15-16 Napẽ pype oo ma'efera rũi pẽ motywet Janeruwarete 'ga upe pẽ mogyau. Pẽ nui uẽm ma'ea te pẽ motywet Janeruwarete 'ga upe. Pẽje'egaiwa te pẽ motywet Janeruwarete 'ga upe— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 17 A'ere Jejui 'ga mytuna 'gã nejaa awau osou 'og ipe wemimu'e 'gã netee. 'Og ipe ose re 'ga remimu'e 'gã oporonupa 'ga upe: \p —A'eramũ ene ma'ja upe poromũ 'jau ra'e 'ũ? Norereapyoi ore ene 'e are ki 'ei— 'jau 'gã 'ga upe. \p \v 18 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Pẽẽ nanẽ nipo nepẽneapyoi we ee ra'e ki sa? Ekoay pẽẽ na'e ki 'ei. Pẽẽ nanẽ meewei etee pẽneapyo ee ra'e ki 'ei? Nepẽneapyoi ymani te 'ã pẽẽ je'eawer are a'i kũi. Pejejemi'waa nipo pẽẽ. A'eramũ nipo pẽẽ pejejemi'u monou pejejuru pe. A'ere nipo pẽẽ imokona. \v 19 Pẽnemi'ua osou pẽnawyrũ pype etee futat. Nokwasi'oi pẽywytera pype. Pẽnawyrũ pype etee futat mama'e oi. A'eramũ okwapa etee pẽ nui. A'eramũ mama'ea pẽ motywerukare'ema Janeruwarete 'ga upe— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p Aiporamũ futat Jejui 'ga 'i 'gã nupe: “Nitywi futari pẽnemi'ue'ema mũ mama'ea” 'e upe futat 'ga 'i poromũ. \p \v 20 A'eramũ 'ga 'jau 'gã nupe nũ: \p —Pẽywyter awi 'ut ma'efera tee pẽ motywet Janeruwarete 'ga upe. \v 21 Mama'e tywer are etee pẽẽ pejejea'aramũ. A'eramũ pẽẽ mama'e apou pejejea'ar imũ etee futat. 'Ga amũ wea'aramũ mama'e are amunarũ are. A'eramũ 'ga amunarũmũ ee. 'Ga amũ wea'aramũ oporojuka are. A'eramũ 'ga oporojukau. \v 22 'Ga amũ wea'aramũ wemirekoe'em are ako are. A'eramũ 'ga akou kũjã ẽẽ ree. 'Ga amũ wea'aramũ okaraemã momytun are etee. A'eramũ 'gã okaraemã momytuna ekoete. 'Ga amũ wea'aramũ mama'e tesirũ apo are te. A'eramũ nipo 'ga otyweramũ akou Jarejuwarete 'ga upe. Wemifutar imũ etee o'meramũ. Wea'ar imũ etee ajuago'wau ajemogyau. 'Gã amũ ajuerekoayau. 'Gã amũ ojerowiaraipa etee ojee. 'Gã amũ ojemuarũme'em. \v 23 Mĩmera 'ã pẽẽ iapou pejejemifutar imũ etee futat. A'eramũ pẽẽ mĩmera apoaramũ te pejejemotywea Jarejuwarete 'ga upe. Napẽnemi'ua rũi pẽ motywet 'ga upe. Pejepoeje'ema miamũ nepẽ motyweri 'ga upe— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe, 'gã mu'jau 'gã motyweawa mama'e are etee. \s1 Judeue'ema ẽẽ \r (Mateu 15.21-28) \p \v 24 A'ere Jejui 'ga awau pe awi. Tiro 'jawa pyri 'ga awau. Awau osou peuwara 'gã amũ 'wyr ipe. \p —Je mome'u kasi pejepe ne. “'Au 'ga ruri akou”, pe'je kasi ne— 'jau 'ga 'gã nupe. \p A'ere 'ga rera nimimawi futari. \v 25 A'eramũ kũjã ẽẽ mũ 'ga rera renupa. Mama'eukwaawa 'up ẽẽ ra'yra ẽẽ pir are. A'eramũ ẽẽ 'ua wapyka wenupy'ãu Jejui 'ga rowase, 'ga rera renupawe. \v 26 Najudeu arũi agawewi ẽẽ. Sirufenisi pewara ẽẽ te. Poromũ 'ut oporogytau Jejui 'ga upe: \p —Mama'eukwaawa epe'a jera'yra kyna wi, a'e je tejua enee— 'jau ẽẽ 'ga upe. \p \v 27 A'ere 'ga 'i etee ẽẽ upe: \p —Sã'ã ae kunumĩa mama'e 'ue'emamũ ae kunumĩ remi'urama monoe'ema weymawa upe. Nan tee futat je. Judeu 'gã poaawamũ je ruri 'au ywy pe ikue— 'jau Jejui 'ga ẽẽ upe. \p \v 28 A'eramũ ẽẽ 'jau 'ga upe: \p —A'jea futat ere. A'ere ywyu mama'e 'ar ire wã neymawa i'ui futari— 'jau ete ẽẽ 'ga upe. \p \v 29 A'eramũ Jejui 'ga 'jau ẽẽ upe: \p —Je rerowiat ape ekou ra'e a'i ĩ. Ere ewau ejewya eje'wyr ipe nũ. Mama'eukwaawa ojepe'a 'awamũ enera'yra ẽẽ wi— 'jau 'ga ẽẽ upe. \p \v 30 A'eramũ kũjã ẽẽ awau ojewya oje'wyr ipe nũ. Ẽẽ ra'yra ẽẽ 'upa anuruka okama pype. Jaruete ẽẽ 'upa. Ẽẽ pirewara ojepe'au awau ẽẽ wi ra'e. \s1 Iapyae'ema 'ga \p \v 31 Jejui 'ga awau pe awi. Sidoma pyu 'ga okwapa. A'ere 'ga awau Tekapuru ywy raapa awau owaẽma Garireja ypiauu upe. \v 32 A'e pe kũima'e 'gã amũ iapyae'ema 'ga rerua Jejui 'ga upe. Nuenuwi 'ga mama'ea. Nije'ẽkarakatui nanẽ 'ga nũ. A'eramũ 'gã 'jau Jejui 'ga upe: \p —Epo emono 'ga 'arimũ. Tajekatu'ok 'ga 'jau— 'jau 'gã Jejui 'ga upe. \p \v 33 A'eramũ Jejui 'ga 'ga pe'au mytun awi. A'erauwe 'ga ofã monou 'ga apya rupi. 'Ga apya rupi ofã mono re 'ga onymuna opo are. A'ere 'ga weny monou 'ga kũ are. \v 34 'Ga kũ are weny mono re Jejui 'ga wowowyramũ ywau ojepytuekyjayau. A'e pe 'ga 'jau: \p —Ejeawopytymo'wok 'ga wi— 'jau 'ga. \p (Oje'eg imũ 'ga 'i \it Efata. Efata\it* 'ea ejeawopytymo'wok 'ga wi 'ea futat poromũ.) \p \v 35 A'erauwe iapyae'ema 'ga wapyakwafugamũ. 'Ga kũa nanẽ ojekatu'oka nũ. A'eramũ 'ga oje'eg esageayramũ. \v 36 A'eramũ Jejui 'ga 'jau esakarera 'gã nupe: \p —Pemome'u kasi ne— 'jau 'ga 'gã nupe numiamũ. \p A'ere 'ga rera nikokawi futari. A'ere 'gã 'ga rera muãi kwe pe. \p \v 37 'Ga rera renupara 'gã wea'aramũ 'ga ree ajemogyau. A'eramũ 'gã 'jau ajaupe: \p —A'jeteetewi 'ga mama'e apoi ki sa! Iapyae'ema 'gã miamũ 'ga imuapyau. Ije'ege'ema 'gã nanẽ 'ga imoje'egukaa— 'jau 'gã ajaupe. \c 8 \s1 Kwaturu miu 'gã mojemi'waawet \r (Mateu 15.32-39) \p \v 1 Anure 'gã awau ajatykau Jejui 'ga ree nũ. Kwaiwete 'gã awau ajatykau 'ga ree. Temi'u teepawamũ Jejui 'ga 'jau wemimu'e 'gã nupe: \p \v 2 —Ajemuaẽm je tekou 'gã nee. Muapyt 'ã 'gã kaaruwamũ jane pyri. A'eramũ 'awamũ 'gã nemi'urama ateepawamũ 'gã nui. \v 3 A'eramũ je teporomonowere'emamũ 'gã nee 'gã nemi'urame'eme. Kasi a'e pe ty'ara 'gã pifuaka'rogi woga piara rupi 'gã oramũ ne, a'e je. A'eramũ je teporomonowere'emamũ 'gã nee tejewi, 'gã nupe mama'e monowe'emamũ. Kasi 'gã oje'wyr ipe awau 'gã manũaiwi ty'ara upe ne. Amumera 'gã taetu nã'ã muku awi 'ut re'ã, a'e je— 'jau Jejui 'ga wemimu'e 'gã nupe. \p \v 4 A'eramũ 'ga remimu'e 'gã 'jau 'ga upe: \p —Amunawe'em ipe jane rekoi nũ'ũ. Nitywi mama'ea 'au. Mõ awi sipo ore mama'e muri 'gã mojemi'waawamũ?— 'jau 'gã 'ga upe. \p \v 5 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe nũ: \p —Marãmaran pẽkanape'i pytuna?— 'jau 'ga oporonupa ee 'gã nupe. \p A'eramũ 'gã 'jau 'ga upe: \p —Sete ete ipytuna— 'jau 'gã 'ga upe. \p \v 6 A'eramũ Jejui 'ga 'jau mytuna 'gã nupe: \p —Pe'je pejeapyka ywyu— 'jau 'ga 'gã nupe. \p A'erauwe 'gã wapyka. \p A'ere 'ga kanape'i pyyka opo pe. A'ere 'ga 'jau 'Uwarete 'ga upe: \p —Au'jete 'ã mama'ea eremut oree. Ene te 'ã eneresage oree, Kiapi'ni— 'jau 'ga 'Uwarete 'ga upe. \p A'ere 'ga kanape'i mowowoka imonou wemimu'e 'gã nupe. Omowowogamũ ojeme'yita 'gã nupe. A'eramũ 'gã imonou wapyk ma'e 'gã nupe. \v 7 Ipira'ia nanẽ niapoi nũ. A'ere Jejui 'ga eroje'ega opo pe 'Uwarete 'ga upe nũ, 'ga muorypa ee. A'eramũ 'ga ipira'i monou wemimu'e 'gã nupe. A'erauwe ipira'ia ojeme'yita nũ. A'eramũ 'ga remimu'e 'gã imonou wapyk ma'e 'gã nupe. \v 8 A'eramũ 'gã ojemi'waa wewegamũ. Weweg ire Jejui 'ga remimu'e 'gã emyrera mono'oga imonou yrũũũ pype. Sete yrupemũũa 'gã imatyneema. \v 9 Kanape'i 'warera 'gã pytuna kwaturu miu agawewi 'gã pytuna. \p 'Gã jemi'war ire Jejui 'ga 'gã monou 'gã 'wyr ipe nũ. \v 10 A'eramũ 'ga u'aa yaruu pype wemimu'e 'gã netee. Awau 'gã oyaapa awau ojekoka Taumanuta ywy are. \s1 Aeremiapoe'ema fariseu 'gã enũinawet \r (Mateu 16.1-4) \p \v 11 Peu fariseu 'gã amũ 'ua oporogytau Jejui 'ga upe. Nuerowiari 'gã 'ga. “NaJarejuwarete 'ga pãjẽ mũ rũi 'ga mama'e apoi”, e'i etee 'gã ajaupe. A'eramũ 'gã 'ua 'ga resaka. A'eramũ 'gã 'jau Jejui 'ga upe: \p —Aeremiapoe'ema eapo amũ ore reape. Taruesak ene mama'e apoa orojemiesagamũ 'jau. “Jarejuwarete 'ga pãjẽ mũ futat 'ga aeremiapoe'ema apoi ra'e”, taru'e enee 'jau. A'eramũ ene mama'e apou 'ga pãjẽ resaukaawamũ oree— 'jau 'gã 'ga upe. \p \v 12 A'eramũ Jejui 'ga ojepytuekyita 'gã nee. A'ere 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Naani. Naapoa'uweri je pẽnemiapoe'ema pẽ neape. Naje rerowiari futari pejepe. A'eramũ je mama'e apowe'em pẽnemiesagamũ— 'jau ete Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 13 A'eramũ Jejui 'ga awau 'gã nui nũ. Yaruu pype 'ga awau u'aa wemimu'e 'gã netee. A'eramũ 'gã awau oyaapa. \s1 Wemimu'e 'gã momoranupawet \r (Mateu 16.5-12) \p \v 14 A'ere 'ga remimu'e 'gã nuerooi kanape'i ojeupi. Amoka'jam 'gã erooa. Majepei'ia te 'gã erawau. \v 15 A'e pype Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Pejea'gu ki fariseu 'gã nui, 'gã mani'oko'o jopypeaw awi. Erote 'ga ma'e awi 'jau ki pejejea'gwau— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 16 Aipo ojeupe 'ga 'eramũ 'gã 'jau ajaupe: \p —Kanape'i rerura ako jane simoka'jam ko. A'eramũ 'ga poromũ 'jau janee kũi— 'jau 'gã ajaupe. \p \v 17 A'ere Jejui 'ga 'gã 'e renuwi. A'eramũ 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Naje rerowiari tãmẽjẽ pejepe pejejemogyau ki sa. Ma'eramũ nã'ã aipo pe'je pejejaupe re'ã. “Kanape'i rerure'em are 'ga 'i poromũ janee”, pe'je re'ã— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. —Ma'eramũ sipo pẽẽ pejejeapyoe'emamũ je'eawer are pejejemogyau 'wei? \v 18 Pẽnea 'ã pẽẽ numiamũ. A'ere 'ã nepeesagi mama'ea. Pejeapyaramũ 'ã numiamũ. A'ere 'ã nepeanuwi jeje'ega. \v 19 Pemoka'jam nipo jeremiapofera rai'i? Kanape'ia je ime'yitawera rai'i? Sĩku etee agawewi ako ai'i. A'etea ako je kanape'ia omowowok imonou sĩku miu kũima'e 'gã mojemi'waawamũ ai'i. 'Gã jemi'wapaw ire marãmaran ajee yrũa pematyneem emyrera pyu rai'i?— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p —Tusi yrũa ako tyneema ai'i— 'jau 'gã 'ga upe. \p \v 20 A'eramũ Jejui 'ga oporonuwu'japa ee 'gã nupe nũ: \p —A'ere ako je sete kanape'i mowowoka kwaturu miu 'gã mojemi'waawamũ ai'i nũ. 'Gã jemi'wapaw ire marãmaran yrũa ajee pematyneem emyrera pyu rai'i nũ?— 'jau 'ga 'gã nupe. \p —Sete yrũa ako tyneema ai'i— 'jau 'gã 'ga upe. \p \v 21 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe nũ: \p —Nepẽneapyoi we tãmẽjẽ pẽẽ ee? “Pejea'gu ki fariseu 'gã mani'oko'o mojopypeaw awi”, a'e ako je pẽ nupe ko. A'ere ako je nakanape'i upe rũi je 'i ko. “'Gã nemimu'e morogyta awi ki pejea'gu”, a'e te je ako pẽ nupe ko— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \s1 Eae'ema 'ga \p \v 22 A'ere Jejui 'ga awau owaẽma Pesaita 'jawa upe wemimu'e 'gã netee. A'eramũ peuwara 'gã amũ eae'ema 'ga rerua Jejui 'ga upe. \p —Epoa emono 'ga rea 'arimũ. 'Ga rea tajekatu'ok 'jau— 'jau 'gã 'ga upe. \p \v 23 A'erauwe Jejui 'ga eae'ema 'ga popyyka 'ga rerawau 'ga renuẽma amunaw awi. A'erauwe 'ga onymuna opo are. A'ere 'ga weny monou 'ga rea are. A'ere 'ga opo monou 'ga 'arimũ. A'ere 'ga 'jau 'ga upe: \p —Ereesak te mama'ea 'awamũ?— 'jau 'ga 'ga upe oporonupa ee 'ga upe. \p \v 24 A'eramũ eae'ema 'ga 'jau 'ga upe: \p —Aesak futat je numiamũ. A'ere 'gã 'ywa 'jawe etee jee wesagamũ— 'jau 'ga Jejui 'ga upe. \p \v 25 A'ere Jejui 'ga opo monou'japa 'ga rea 'arimũ nũ. A'eramũ te 'ga mama'e resagi katu. \v 26 A'erauwe Jejui 'ga eae'emera 'ga monou 'ga 'wyr ipe nũ. \p —Eje'wyr ipe ekwap. Ereo kasi amunaw ipe ne— 'jau 'ga 'ga upe, 'ga monou 'ga 'wyr ipe nũ. \s1 Pedro 'ga Jejui 'ga mome'uawet \r (Mateu 16.13-20; Luka 9.18-20) \p \v 27 A'ere Jejui 'ga awau Sesariafiripai ywy pe wemimu'e 'gã netee. Awaw ipe Jejui 'ga 'jau wemimu'e 'gã nupe: \p —Ma'ja e'i te tekotee 'gã jee jepi?— 'jau 'ga 'gã nupe oporonupa ee 'gã nupe. \p \v 28 A'eramũ 'ga remimu'e 'gã 'jau 'ga upe: \p —“Juã Batista 'ga te nipo 'ã 'ut oferapa rai'i nũ”, e'i amumera 'gã enee jepi. Amumera 'gã: “Eliasi 'ga nipo 'ã 'ut ojewya rai'i nũ”, 'jau enee. Amumera 'gã: “Jarejuwarete 'ga je'ega mome'warera 'gã amũ te nipo 'ã 'ut oferapa rai'i nũ. 'Agamũ 'ua oporogytau akou janee nũ”, 'jau 'gã enee jepi— 'jau 'gã 'ga upe. \p \v 29 —Pẽẽ nũ. Ma'ja pe'je ajee jee jepi?— 'jau 'ga 'gã nupe. \p —Ene Jarejuwarete 'ga remimurera, aru'e ore jepi— 'jau Pedro 'ga 'ga upe. \p \v 30 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Pemome'u kasi ajee aipoa 'gã nupe ne— 'jau 'ga 'gã nupe. \s1 Amanũawama mome'uawet \r (Mateu 16.21-28; Luka 9.22-27) \p \v 31 Aipo pe futat Jejui 'ga ajukaawama mome'wau ypy ypy wemimu'e 'gã nupe. \p —Je 'ã pẽneki'yr ymanera. A'ere nipo 'gã anurenure'i je rereko tyweretei. 'Wyriara 'gã nipo je reroyrũmũ. Judeuramũ jane 'wyria'ri, mainana 'wyriat, Moisesi 'ga remikwasiarer are moromu'jat. Mĩmera 'gã nipo je reroyrũ. A'eramũ nipo 'gã je jukaukaa 'gã nupe. A'ere nipo imuapyra 'ara rupi Janeruwarete 'ga je moferawi nũ— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 32 Jejui 'ga ajukaawama mome'wau katu tãmẽjẽ 'gã nupe. A'eramũ Pedro 'ga 'ga rerojepe'au'i 'gã nui. A'eramũ 'ga oje'egayau 'ga upe: \p —Ene'me awi nũ'ũ. Nene rereko tywera'uweri 'gã nũ'ũ. Janeruwarete 'ga nene rereko tywerukara'uweri 'gã nupe kũi— 'jau Pedro 'ga 'ga upe. \p \v 33 A'erauwe Jejui 'ga ojerowaka amã'jãu wemimu'e 'gã nee. A'eramũ 'ga 'jau Pedro 'ga upe: \p —Ejepe'a je wi, ki Satanasi. Mama'eukwaawa 'wyriara ene mu'eukat poromũ jee, ki Pedro. “Tamomoirukat 'ga 'ga Ruwarete 'ga remifutara apo awi 'jau”, e'i te Satanasi jee. A'eramũ poromũ ene mu'eukaa jee kũi. NaJarejuwarete 'ga remifutar imũ rũi ere aipo 'jau jee. Ejemifutar imũ te ere aipo 'jau jee— 'jau Jejui 'ga Pedro 'ga upe. \p \v 34 A'ere Jejui 'ga mytuna 'gã majatykau ojee, wemimu'e 'gã neewe. A'eramũ 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Jeremiayuwamũ pejejekoweramũ ki pẽẽ jeremifutar imũ etee futat mama'ea peapo. Pejekyjawe'em futat pejejereko tywer awi— 'jau 'ga 'gã nupe. —Pejemanũ awi miamũ pejekyjawe'em futat. “Tene 'gã je jukai kwy. Napoira'uweri je Jejui 'ga rerowiar awi”, pe'je etee ki— 'jau 'ga 'gã nupe. \v 35 —“Najemanũweri je Jejui 'ga mome'u are” 'jara 'gã nooa'uweri futari ywag ipe Jarejuwarete 'ga pyri. “Je naapoa'uweri futari mama'ea Jejui 'ga remifutar imũ” 'jara 'gã nanẽ nooa'uweri ywag ipe Jarejuwarete 'ga pyri— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. —Amumera 'gã te nipo ajee e'i “tene 'gã je jukai kwy. Je napoira'uweri 'ga mome'u awi”, 'jau. Aipo 'jara 'gã etee awau ywag ipe Jarejuwarete 'ga pyri— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 36 —Okaraemã mono'og are etee ea'at ma'e 'gã nanẽ ni'akwaawi futari. Kwaiwete agawewi 'gã karaemã. A'ere aipo 'gã miamũ nooi futari ywag ipe. Nomỹi 'gã weaa Jarejuwarete 'ga ree. Okaraemã me'yi are etee 'gã fueweramũ. A'ere 'gã je rerowiar are jẽmĩ wea'are'emamũ. A'eramũ 'gã awawe'em 'ga pyri. Mama'eukwaawa rapyaw ipe etee nanuara 'gã awau. Peu oo re 'gã nuẽmarũi futari jui. \v 37 Nitywi mama'e mũ mama'eukwaawa rapyaw awi 'gã nenũ'jãawamũ— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 38 —'Awamũ ete 'gã naje rerowiari futari. Nomỹi futari 'gã weaa je ree. Kwaiwete 'gã mama'e tywera etee iapou. A'eramũ nipo je rerowiaara 'gã o'meramũ je rerowiare'ema 'gã nupe. “Na'ga rerowiaara rũi je”, 'jau futatee nipo 'gã ajemogyau 'gã nupe. Ojenosĩ 'gã jeje'ega mome'u awi. “Je 'ã Jejui 'ga remiayuwa”, 'jawe'em 'gã. Aipo 'ea 'gã enosõu. A'eramũ nipo je anure tejewya je nanẽ futat aipo 'gã nui tejenosõu. Tejuawa rupi je ruri Tejuwarete 'ga renyfuga pype, ywagipewara 'gã nenyfuga pype 'jau. A'eramũ je aipo 'ara rupi tejenosõu tekwakuparera 'gã nui— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \c 9 \p \v 1 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe nũ: \p —Anure nipo pẽẽ mũ je resak pejepe pejemanũme'ẽwe peje'wyriaramũ je rekoa. Jarejuwarete 'ga pãjẽa nipo pẽẽ mũ esaka— 'jau 'ga u'ama 'gã nupe oporogytau. \s1 'Gã neape Jejui 'ga jesowo'gõkawet \r (Mateu 17.1-13; Luka 9.28-36) \p \v 2 Anure seis oser ire Jejui 'ga awau ywyty'rarimũ. Muapyra 'gã etee 'ga erawau ojeupi. Pedro 'ga, Tiago 'ga, Juã 'ga. Mĩmera 'gã etee 'ga erawau erojeupia ywyty'rarimũ ojeupi. Peu Jejui 'ga ojesowo'gõka 'gã neape. \v 3 'Ga raitya waparasigamũ 'ga ree. Iaparasig enyfuk te 'ga raitya 'ga ree. \v 4 A'erauwe 'gã Moisesi 'ga resaka Eliasi 'ga reewe. Ywag awi 'gã 'ua oporogytau Jejui 'ga upe. \v 5 Ywag awi 'ut ma'e 'gã nesakawe Pedro 'ga 'jau Jejui 'ga upe: \p —'Awa esageay janee ra'e. 'Au etee sapyta 'jau, ki Ku'jyp— 'jau Pedro 'ga Jejui 'ga upe. —Muapyra tapỹja taruapo pẽ nupe 'jau. Ene upe, Moisesi 'ga upe, Eliasi 'ga upe 'jau— 'jau Pedro 'ga Jejui 'ga upe. \p \v 6 Jejui 'ga remimu'e 'gã kyjea 'gã nerekou. A'eramũ Pedro 'ga u'akwaawe'emamũ poromũ 'jau Jejui 'ga upe. \v 7 'Ga porogytapaw ire ywasiga 'ua ojypa 'gã nee nũ. A'e rupi futat Janeruwarete 'ga oje'ega mua 'gã nupe: \p —Koromũ futat Jera'yrarete 'ga. Jeremifutararete 'ga. A'eramũ ki pẽẽ 'ga je'eg are pejeapyakau— 'jau Janeruwarete 'ga oje'ega mua ywasiga rupi 'gã nupe. \p \v 8 A'erauwe 'gã warekou. A'ere 'gã Jejui 'ga etee futat esagi 'ga 'amamũ. Ywag awi 'ut ma'efera 'gã awau ojeupia ywasiga rupi 'gã nui nũ. \v 9 Ywytyr awi 'gã neruaw ipe Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Pemome'ua'ne kasi 'gã nupe ne. Pejejeki'yramũ je feraw ire tãmẽjẽ tepemome'u 'gã nupe 'jau— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 10 Aipoa 'gã nomome'ui futari 'gã nupe. A'ere 'gã naeapyoi 'ga 'eawer are, “Je feraw ire” 'eawer are. A'eramũ 'gã imome'waukaa ajaupe: \p —Ma'ja upe 'ga aipo 'jau janee nũ'ũ? Ma'ja are sipo 'ga jane mu'ei? Ma'ja upe sipo 'ga 'i “jeferaw ire tepemome'u 'jau”, 'jau janee— 'jau 'gã ajaupe. \p \v 11 A'eramũ 'gã oporonupa ee Jejui 'ga upe: \p —Ma'eramũ ajee Moisesi 'ga remikwasiarer are moromu'jara 'gã 'i 'ũ: “Ymã 'ã Janeruwarete 'ga ka'arana kwasiarukari 'ga amũ upe rakue: ‘Eliasi 'ga ra'ne nipo ojesaukat 'gã nupe. A'ere nipo 'ga rewiri jeremimonorama 'ga oi ojesaukaa 'gã nupe’, 'jau 'ga 'ã ikwasiarukaa inuga ka'aran are rakue”, 'jau 'gã imome'wau oree— 'jau 'gã Jejui 'ga upe. \p \v 12-13 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —A'jea futat 'gã 'i. Eliasi 'ga 'jawewara 'ga ra'ne futat ako 'ut ai'i. “Au'je ki mama'e tywera apo re. Pe'je ki pejepoia pejetywer awi. Janeruwarete 'ga tepẽ mogy wemiayuwamũ 'jau”, 'jau ako 'ga awau pẽ nupe ai'i, je renune ai'i. Juã Batista 'ga futat Eliasi 'ga 'ut 'jawamũ. A'ere nepekwaawi futari 'ga. A'eramũ 'gã 'ga rerekou tyweaete wemifutar imũ etee 'ã rai'i. Anure nipo 'gã je miamũ je rereko tyweretei 'ga 'jawerimũ futat. Ymã 'ã Janeruwarete 'ga ka'arana kwasiarukari 'gã nupe je rereko tyweaw are rakue. A'eramũ nipo 'gã je rerekou tyweaete je reroyrũmũ 'ga 'eawer imũ etee futat— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \s1 Kunumĩ 'ga katu'okawet \r (Mateu 17.14-21; Luka 9.37-43) \p \v 14 Ywytyr awi ojyw ire 'gã 'gã nesaka kwaiwete wemimu'e 'gã ywyri. Moisesi 'ga remikwasiarer are moromu'jara 'gã amũ oporogytau 'gã nupe. \v 15 A'ere 'ga resakawe mytuna 'gã oporesagamũ Jejui 'ga ree. A'eramũ 'gã awau ujãna 'ga rapeje'ega. \v 16 A'erauwe Jejui 'ga oporonupa ee 'gã nupe: \p —Ma'ja are te pejamue pejejupa ra'e?— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 17 A'eramũ kũima'e 'ga amũ mytuna 'gã pyter awi oje'ega mua 'ga upe: \p —Teja'yra 'ga je arut enee, ki Ku'jyp. Mama'eukwaawa 'up 'ga pir are. A'eramũ mama'eukwaawa 'ga moje'egukare'ema. \v 18 Mama'eukwaawa 'ga pyykawe 'ga moywyrupãu 'ga monou 'ga retyka. A'eramũ 'ga moypipa, 'ga mua'jykã'jykãina 'ga motyjuita. A'eramũ 'ga mopifuakare'ema 'ga mogou. “Pepe'a 'ga wi”, a'e futat je eneremimu'e 'gã nupe ko numiamũ. A'ere 'gã nope'ai ete 'ga wi ko— 'jau 'ga Jejui 'ga upe. \p \v 19 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Maranime gatu nipo 'ã je rerowiat pejepe pejejemogyau? Ymã agawewi 'ã je pẽ mu'ei. A'etea nipo 'ã naje rerowiar ymani pejepe 'ja. “Nakoa'uweri je namutamutat pẽ pype”, a'e agawewi je 'ã pẽ nupe— 'jau 'ga wemimu'e 'gã nupe, tesirũmera 'gã neewe futat. —Pe'je 'ga ra'yra 'ga rerua jee— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 20 A'erauwe 'gã 'ga rerua. A'ere Jejui 'ga resakawe 'ga pirewara 'ga moyyita 'ga monou 'ga retyka 'ga mojerejerepa ywyu. 'Ga motyjuita 'ga juru rupi. \p \v 21 A'eramũ Jejui 'ga oporonupa ee kunumĩ 'ga ruwa 'ga upe: \p —Maranime te mama'eukwaawa ruwi enera'yra 'ga pir are rai'i 'ũ?— 'jau 'ga 'ga upe. \p A'eramũ 'ga ruwa 'ga 'jau 'ga upe: \p —'Ga kunumĩa we futat mama'eukwaawa wereko opir are ikue— 'jau 'ga ruwa 'ga 'ga upe. \v 22 —Amumẽ mama'eukwaawa 'ga monoukaa 'ga retyka tata pe jepi. Amumẽ 'ga momorukaa 'y pe, 'y pe 'ga jukaawamũ jepi numiamũ. A'eramũ ore 'ga rerua enee. Maran gatu nipo ene nanẽ ipe'awe'em 'ga wi nũ. Ejemuaẽm ore ree jera'yra 'ga retee— 'jau 'ga 'ga upe. \p \v 23 —Tejerowiaramũ je mama'e apoi pẽ nupe. Nitywi futari mama'ea jeremiapoe'ema, pẽẽ je rerowiaa 'eramũ— 'jau Jejui 'ga 'ga upe. \p \v 24 A'eramũ 'ga 'jau 'ga upe nũ: \p —Arowiat je ene. Ejerowiar ywyapiukat jee— 'jau 'ga wafukaita 'ga upe. \p \v 25 A'eramũ mytuna 'gã 'ua ajatykau 'gã nee. 'Gã nesakawe Jejui 'ga 'jau mama'eukwaawa upe: \p —Ejepe'a 'ga wi. Erejewyt kasi 'ga upe ne— 'jau 'ga mama'eukwaawa upe. \p 'Ga pirewara aipo 'ga kunumĩ 'ga muapyaukare'ema, 'ga moje'egukare'ema 'jau. \p \v 26 Ojeupe Jejui 'ga 'eramũ 'ga pirewara 'ga mopapaga, 'ga maema. A'eramũ ojepe'au 'ga wi. Amanũ ma'e 'jawe 'ga monou 'ga retyka. A'eramũ esakara 'gã 'jau ajaupe: \p —Amanũ ete nipo kwe 'ga— 'jau 'gã ajaupe. \p \v 27 A'eramũ Jejui 'ga kunumĩ 'ga popyyka 'ga mafu'ama. \v 28 A'ere Jejui 'ga wemimu'e 'gã nerawau 'gã nerosou 'og ipe. A'eramũ 'ga remimu'e 'gã 'jau 'ga upe: \p —Maran ajee ore norope'aarũi 'ga wi ra'e 'ũ?— 'jau 'gã 'ga upe. \p \v 29 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Nepeporogytai tãmẽjẽ Jarejuwarete 'ga upe pejejemogyau. A'e are nepẽfuakari'i nanuara apou. A'eramũ 'ã pẽẽ a'eramũ 'ga pirewara pe'aarũme'em 'ga wi— 'jau 'ga 'gã nupe. \s1 Amanũawama 'ga imome'wau'japa \r (Mateu 17.22-23; Luka 9.43-45) \p \v 30-31 A'eramũ Jejui 'ga awau aipo awi, wemimu'e 'gã netee. Garireja ywy raapa 'gã awau. Wemimu'e 'gã mu'ea 'ga ifutaa. “Nafutari je mytuna 'gã tejeko kwaawa. Tamu'e tejemimu'e 'gã etee tejee 'jau”, 'jau 'ga ojeupe. A'eramũ 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Pẽneki'yra agawewi je 'ã. A'etea nipo 'ga amũ anurenure'i je mono ae a'wyre'ema 'gã po pe. Janeruwarete 'ga nipo je pyygukaa je ree iporomutare'ema 'gã nupe. A'eramũ nipo 'ga je jukaukaa 'gã nupe. A'ere nipo 'ga imuapyra 'ara rupi je moferawi nũ— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 32 A'ere 'gã naeapyoi 'ga 'eawer are. A'eramũ 'gã “simome'uukat 'ga upe 'jau”, 'jau 'gã ajaupe numiamũ. A'ere 'gã jenosĩ 'ga upe imome'uukar are. \s1 Esageay ma'e are 'gã mu'eawet \r (Mateu 18.1-5; Luka 9.46-48) \p \v 33 Anure Jejui 'ga awau owaẽma Kafanaũ 'jawa upe wemimu'e 'gã netee. 'Og ipe ose re Jejui 'ga oporonupa ee 'gã nupe: \p —Ma'ja are te peporogyta pejejaupe pe rupi ra'e?— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 34 A'ere 'gã pigi etee. “Manamũ te jane Jarejuwarete 'ga upe esage ma'eramũ jarejuapyraapa?” 'jau 'gã ajaupe, ajamueu ee. A'eramũ 'gã ojenosõu imome'u awi. \p \v 35 A'ere Jejui 'ga 'gã 'eawera kwaawi. A'eramũ 'ga wapyka oporogytau 'gã nupe: \p —'Wyriaramũ pejejekoweramũ mama'ea peapo etee futat, pejejopoaa— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 36 Aipo 'e re 'ga kunumĩ 'ga pyyka 'ga mafu'ama wemimu'e 'gã pyter ipe. A'ere 'ga kunumĩ 'ga mana imome'wau wemimu'e 'gã nupe: \p \v 37 —Kunumĩ 'gã nee ijejuka esage ma'eramũ je reewe futat pejejuka esage. Je ree ijejuka esage ma'eramũ je muarera 'ga reewe futat pejejuka esage— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \s1 Jane poaara 'gã janepytuna 'jawe futat \r (Luka 9.49-50) \p \v 38 A'eramũ Juã 'ga 'jau Jejui 'ga upe: \p —Kũima'e 'ga amũ ore aruesak mama'eukwaawa pe'aa 'gã nui ko, enerer imũ ko. A'ere norepytuna 'ga rũi. A'eramũ ore 'jau 'ga upe ko: “Ereapo awi nanuara”, 'jau ore 'ga upe ko— 'jau 'ga imome'wau Jejui 'ga upe. \p \v 39 Aipo 'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Aipo pe'je awi 'gã nupe. “Peapo awi nanuara”, pe'je awi 'gã nupe. Jerer imũ aeremiapoe'ema apoara 'gã naje kurawa'uweri. \v 40 Najanepytuna 'gã nũi numiamũ. A'ere 'gã jane poari te jane porowyky are. A'eramũ 'gã janepytuna 'jawe futat ajemogyau. \v 41 'Yro'ysaga etee agawewi nipo 'gã imonou jeremiayuwamũ pẽẽ mũ nupe i'yuwei ma'eramũ. A'etea Janeruwarete 'ga 'yro'ysaga monoarera 'gã mepyau ee— 'jau 'ga 'gã nupe. \s1 Jejui 'ga rerowiar awi 'gã momoirukaat \r (Mateu 18.6-9; Luka 17.1-2) \p \v 42 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe nũ: \p —Kunumĩ'ĩ'ĩ 'gã etee te a'jea futat je rerowiat ajemogyau. A'eramũ nipo Janeruwarete 'ga je rerowiar awi kunumĩ'ĩ'ĩ 'gã momoirukaara 'gã nerekou tyweaete. Nanuara apoara 'gã amunipo 'ã ita mogou tãmẽjẽ 'ga jur are. A'ere 'ga monou 'ga momoa 'y pe 'ga mateepawamũ. 'Y pe imomoripyra 'ga ako tywet futat numiamũ. A'ere je rerowiar awi kunumĩ'ĩ'ĩ 'gã mosĩara 'gã te ia'wyre'emaretea. Janeruwarete 'ga miamũ najemuaẽmi nanuara 'gã nee— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 43-44 —“Jepoa je motywerukat Jarejuwarete 'ga upe. Mama'e tywera apoukaa jee, je motywerukaa Jarejuwarete 'ga upe”, 'jau ki pejepoa pemonok imonou imomoa pejejewi. Aepo monoga ay futat numiamũ. A'ere mama'eukwaawa rapyaw ipe pẽoa te ayrete ma'ea. Peu tataa nowewa'uweri. Nateepawa'uweri mama'eukwaawa rapyawa tataa— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 45-46 —“Jepya je motywet Jarejuwarete 'ga upe”, 'jau nipo pẽẽ pejepy upe. A'eramũ pẽẽ imonoka imonou imomoa pejejewi. Aepy monoga ay futat numiamũ. A'ere mama'e tywera apoara 'gã mama'eukwaawa rapyaw ipe 'gã oa te ayramũ. A'jea futat ay ma'ea. A'eramũ nipo waywayramũ futat aipo pe imonopyrera 'gã nupe— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 47 —“Jerea je motywet. Ẽẽ resage'em ire amunipo 'ã je najerea'ari ẽẽ ree tekou”, 'jau nipo pẽẽ pejejeupe. A'eramũ je 'jau pẽ nupe: “Orereaa ore motywerukat”, 'jau pejejeaa pemosok imonou imomoa pejejewi. Kasi a'e pe pẽnea pẽ motywerukaru'jaw ine nũ— 'jau 'ga 'gã nupe. —Pẽnea mosoga ay futat. A'ere mama'e tywera apoara 'gã mama'eukwaawa rapyaw ipe 'gã oa te ayramũ. A'jea futat ayay aipo pype imonopyrera 'gã nupe— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 48 —Mama'eukwaawa rapyaw ipe merua'yra amanũme'em futat peuwara 'gã no'o 'u awi. Nowewi futari tataa mama'eukwaawa rapyaw ipe— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 49 —Anure nipo Janeruwarete 'ga werowiare'ema 'gã nereko tyweretei 'gã monou mama'eukwaawa rapyaw ipe. A'ere 'ga wemiayuwamũ pẽ nupe mama'eay resaukari mama'e tywera pẽẽ iapoe'em are pẽ mu'jawamũ— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 50 —Esage jukyra numiamũ. A'ere mama'e tywer are imojopype re jane imote'ari. Imote'ar ire jane imuesageu'jape'ema. A'ere mama'e tywera ojepype imojopype re nia'wyru'jawi janee a'eramũ— 'jau 'ga 'gã nupe. —Pẽẽ ki pejemogy jukyr esage 'jawe. Pejejomojyrũmũ pejejaupe— 'jau 'ga 'gã nupe. \c 10 \s1 Peetyg awi pejejemirekoa \r (Mateu 19.1-12; 5.31-32; Luka 16.18) \p \v 1 A'ere Jejui 'ga awau Judeja ywy pe. Jotãuy raapa 'ga oramũ mytuna 'gã 'ua ajatykau'japa Jejui 'ga ree. 'Uwarete 'ga ree 'ga 'gã mu'ei jepi. A'eramũ 'ga 'awamũ nanẽ 'gã mu'jau 'ga ree nũ. \v 2 A'eramũ fariseu 'gã amũ 'ua oporogytau Jejui 'ga upe. “Siesak 'ga je'eg amuteea jarejee 'jau”, 'jau 'gã ajaupe. “'Ga je'eg amuteeramũ, sa'e 'ga upe 'jau: Nuenuwi 'ga Moisesi 'ga je'ega ra'e, sa'e 'ga upe 'jau jaremu'e amuteeramũ 'jau”, 'jau 'gã ajaupe. A'eramũ 'gã 'jau 'ga upe: \p —Jaruete sipo kũima'e 'ga wemireko retygi?— 'jau 'gã 'ga upe oporonupa ee. \p \v 3 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Ma'ja e'i Moisesi 'ga rakue?— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 4 A'eramũ 'gã 'jau 'ga upe: \p —“Pejejemireko retyka ki ka'arana pekwasiarukat 'ga amũ upe ẽẽ ree. ‘Aetyk je ene tejemirekoramũ akiko’, pe'je ki ikwasiarukaa pejejemirekofera ẽẽ ree, imonou ẽẽ upe”, 'jau 'ga ikwasiaa rakue— 'jau 'gã Jejui 'ga upe. \p \v 5 —A'jea futat— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. —Niporenuwiweri wejue pẽypy 'gã Jarejuwarete 'ga je'eg are rakue. A'eramũ Moisesi 'ga 'gã mueapyoukaa aipo are rakue. \v 6 A'ere Janeruwarete 'ga aipo ne'i aeypy 'gã nupe rakue. “Kũima'e 'ga je aapo kũjã ẽẽ reewe. \v 7 A'eramũ 'ga wemireko re kũima'e 'ga opojo'ogamũ ujara 'gã nui ojemujaa wemireko ẽẽ ree etee”, 'jau Janeruwarete 'ga rakue. \v 8 “Ajuee ojemujar ire 'gã jemogyi majepei teewara 'jawe jee”, 'jau Janeruwarete 'ga rakue. Ajuerekoe'ema 'gã mukũi futat 'gã nekoi. A'ere 'gã ajuereko re 'gã majepei 'jawe etee 'gã nekoi Jarejuwarete 'ga upe. \v 9 Janeruwarete 'ga wejue 'ga werekoukat 'gã ajaupe. A'eramũ pẽẽ pejejomojo'ogarũme'em pejejaui, pejejuereko re— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 10 'Og ipe ose re Jejui 'ga remimu'e 'gã oporonupa ee 'ga upe nũ. \v 11 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe nũ: \p —Wemireko retykarera 'gã kũima'e 'gã ajemogoukat kũjã wemirekoe'em are ako ma'e 'jawewara ẽẽ ree amutee ẽẽ rerekou nũ. \v 12 Kũjã nanẽ nũ. Omena retykarera ẽẽ ajemogoukaa kũjãmene'ema 'jawe amutee 'ga etee erekou nũ— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe, 'gã mu'jau ee. \s1 Jejui 'ga kunumĩ 'gã netee \r (Mateu 19.13-15; Luka 18.15-17) \p \v 13 Anure 'gã amũ wa'yra 'gã nerua Jejui 'ga upe nũ: \p —Orera'yra apyte'rarimũ epo emono a'i kĩ'ĩ— 'jau 'gã erua 'ga upe. —Jarejuwarete kĩã upe eporogyta wã nee. A'eramũ Janeruwarete kĩã ojejukau esage wã nee, aru'e ore enee kĩ'ĩ— 'jau kũjãmera 'gã 'ga upe. \p A'ere Jejui 'ga remimu'e 'gã 'i etee 'gã nupe: \p —Perur awi pejeja'yra 'gã 'ga upe 'ga porogyta 'ga 'amamũ. Nepemaruukari 'ga porogyta— 'jau 'gã 'gã nupe. \p \v 14 A'ere Jejui 'ga nafutari. A'eramũ 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Naani. Peapo awi nanuara. Tene kunumĩ 'gã nuri je pyri— 'jau ete 'ga wemimu'e 'gã nupe. —Janeruwarete 'ga kunumĩ 'gã afutat wemiayuwamũ. Kunumĩ 'jawewara 'gã nupe etee Janeruwarete 'ga reni 'wyriaramũ— 'jau 'ga 'gã nupe. \v 15 —Pẽnea'ar iki je'e are. Kunumĩ 'gã ojemogypyyk te Jarejuwarete 'ga ree. Ojereko katuukat 'gã 'ga upe. 'Gã 'jawe pejemogyramũ 'ga pẽ katu'ogi. Kunumĩ 'jawewara 'gã etee te Janeruwarete 'ga omogy wemiayuwamũ. A'ere 'ga ojee ijemogypyyke'ema 'gã Janeruwarete 'ga nomogyi wemiayuwamũ. Nakunumĩ 'jawe rũi 'gã. A'eramũ 'ga 'gã mogyawe'em wemiayuwamũ— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe, 'gã mu'jau ee. \p \v 16 A'eramũ Jejui 'ga kunumĩ 'gã mana enu'ama, opo monou kunumĩ 'gã apyte'rarimũ. A'eramũ 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Janeruwarete 'ga ojejuka esage pẽ nee, kunumĩ— 'jau 'ga 'gã nupe. \s1 Jarejuwarete 'ga pyri oo are 'ga poronupawet \r (Mateu 19.16-30; Luka 18.18-30) \p \v 17 Jejui 'ga 'wyt 'ga rekoramũ kũima'e 'ga amũ 'ua ujãna wapyka wenupy'ãu 'ga rowase. A'eramũ 'ga 'jau 'ga upe: \p —Ene 'ã eneresage. Ma'ja te je aapo 'awamũ tejeupe, temanũ re ywag ipe tejesawamũ, Jarejuwarete 'ga pyri tewawamũ?— 'jau 'ga 'ua Jejui 'ga upe. \p \v 18 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'ga upe: \p —Ma'eramũ te aipo ere jee? Janeruwarete 'ga etee te esage. “Ene 'ã Jarejuwarete 'ga 'jawewara futat”, ere te jee?— 'jau Jejui 'ga 'ga upe. \v 19 —Erekwaap nipo Moisesi 'ga remikwasiarera. “Peporojuka awi. Peko awi pejejuemireko are. Pemunarũ kasi mama'e are ne. Peje'ẽwu'jag kasi 'ga amũ ne. Pẽ'me kasi pejejaupe ne. Pejejomoryteewe'em 'jau. Pejejara 'gã je'ega anupa etee 'jau”, 'jau 'ga 'ã ikwasiaa inuga ka'aran are rakue. Mĩmera 'ã erekwaapap— 'jau 'ga 'ga upe. \p \v 20 A'eramũ 'ga 'jau 'ga upe nũ: \p —Je kunumĩawe futat aipoa akwaap ikue. Moisesi 'ga je'eg imũ etee futat je mama'e apoi tekou— 'jau 'ga 'ga upe. \p \v 21 Aipo 'ga 'eramũ Jejui 'ga amã'jãu 'ga ree, iporiaa 'ga 'ga ree. A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'ga upe: \p —A'jea futat ere. A'ere 'awamũ mama'e mũ eapo. Ekaraemã eme'ẽmap. A'ere ene ka'aranũũ monou ika'aranũũe'ema 'gã nupe. Aipoa ene iapo re, Janeruwarete 'ga ene monoi ojepyri ene manũ re. Mama'e esagea te nipo 'ga amut enee anure, ekaraemã monoawera mepyau enee anure nũ. Ekaraemã me'eg ire ene ejua je rewiri— 'jau Jejui 'ga 'ga upe. \p \v 22 Aipo ojeupe Jejui 'ga 'eramũ 'ga u'arasigamũ etee okaraemã are. Kwaiwete te 'ga karaemã. A'eramũ 'ga oporome'egiwere'emamũ ee. A'eramũ 'ga 'jau ojeupe etee futat: “Naani. Naapoa'uweri je nanuara”, 'jau 'ga ojeupe etee futat. A'eramũ 'ga u'arasigamũ awau Jejui 'ga aipo ojeupe 'eramũ. \v 23 A'eramũ Jejui 'ga amã'jãu wemimu'e 'gã nee. A'eramũ 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Ayay te ikaraemã kwai ma'e 'gã ajemogyau Jarejuwarete 'ga remiayuwamũ— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 24 Aipo 'ga 'erauwe 'ga remimu'e 'gã oporesagamũ 'ga ree. A'eramũ 'ga 'jau'japa: \p —Ayay te 'gã ajemogyau Jarejuwarete 'ga remiayuwamũ. Kwaiwete 'gã karaemã. A'eramũ 'gã okaraemã are etee wea'aramũ. Okaraemã are etee aipo 'gã jemogypyygi akou. NaJarejuwarete 'ga ree rũi 'gã jemogypyygi ajemogyau. Jeje'ega 'gã nuenuwi futari ajemogyau— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 25 —Sã'ã kawaruu 'jawewara kamerua aguja kwara rupi ikwawe'ema. Nan tee futat ayayramũ ikaraemã kwai ma'e 'gã ojekatu'ogukaa Jarejuwarete 'ga upe. Ikaraemã kwai ma'e 'gã nijekatu'ogukariweri futari Jarejuwarete 'ga upe— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 26 Aipo renupawe 'ga remimu'e 'gã oporesagamũ etee Jejui 'ga ree ajemogyau. A'eramũ 'gã oporonupa ee ajaupe etee futat: \p —Maranuara 'gã tete Janeruwarete 'ga okatu'ok?— 'jau 'gã ajaupe. \p \v 27 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe nũ: \p —Pẽ nupe nayrareferi futari. Ayay futat mama'e apoa pẽ nupe. A'ere nitywi futari Janeruwarete 'ga remiapoe'ema mũ mama'ea. Mama'ea naayi futari 'ga upe. Ikaraemã kwai ma'ea miamũ Janeruwarete 'ga okatu'ok, “Je katu'og ape”, ojeupe 'gã 'eramũ— 'jau etee Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 28 A'eramũ Pedro 'ga 'jau 'ga upe: \p —Ore ako aruejat orokaraemã arajua ene rupi ai'i. Oropytuna nanẽ futat ako ore ejaa ai'i nũ— 'jau Pedro 'ga Jejui 'ga upe. \p \v 29 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'ga upe: \p —A'jea futat ako ai'i. A'eramũ je 'jau pẽ nupe: Anure nipo Janeruwarete 'ga mama'e monoi omama'e rejarera 'gã nupe. Je mome'u are woga rejaarera 'gã, weki'yra rejaarera 'gã, wewirera rejaarera 'gã, wenyra rejaarera 'gã, oy rejaarera 'gã, 'uwa rejaarera 'gã, wa'yra rejaarera 'gã, oywy rejaarera 'gã. \v 30 Mĩmera 'gã nupe nipo Janeruwarete 'ga mama'e monoi. 'Awamũ futat 'ga mama'e monoi 'gã nemiejarera apyraapa jẽmĩ nũ. Woga rejaarera 'gã nupe Janeruwarete 'ga kwaiwete 'oga monoi, sẽg 'oga monou 'gã nupe. Weki'yra rejaarera 'gã nupe Janeruwarete 'ga kwaiwete 'gã mogyau 'gã neki'yra 'jawewaramũ, sẽg 'gã mogyau 'gã neki'yra 'jawewaramũ. Wewirera rejaarera 'gã nupe Janeruwarete 'ga kwaiwete 'gã mogyau 'gã newirera 'jawewaramũ, sẽg 'gã mogyau 'gã newirera 'jawewaramũ. Wenyra rejaarera 'gã nupe Janeruwarete 'ga kwaiwete 'gã mogyau 'gã nenyra 'jawewaramũ, sẽg 'gã mogyau 'gã nenyra 'jawewaramũ. Oy rejaarera 'gã nupe Janeruwarete 'ga kwaiwete 'gã mogyau 'gã y 'jawewaramũ, sẽg 'gã mogyau 'gã y 'jawewaramũ. Oywy rejaarera 'gã Janeruwarete 'ga imogyau kwaiwete ywy jaramũ, sẽg ywy jaramũ. Je rerowiare'ema 'gã nanẽ 'gã nerekou tyweaete je mome'u are nũ. A'ere nipo je mome'wara 'gã anure 'gã oi ajemogyau ywag ipe nakwaparimũ ete rũi futat— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 31 —'Awamũ 'gã amũ reni 'wyriaramũ ajaupe. A'ere anure nipo aipo 'gã jemogyi akotee ma'eramũ etee nũ. 'Awamũ 'gã amũ ajemogyau akotee ma'e 'gã 'jawe. A'ere nipo anure aipo 'gã jemogyi 'wyriara 'jawewaramũ nũ— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \s1 Amanũawama Jejui 'ga imome'wau'japa \r (Mateu 20.17-19; Luka 18.31-34) \p \v 32 A'ere Jejui 'ga awau watau wemimu'e 'gã nupi nũ. Jerusareg ipe 'gã awau. A'eramũ Jejui 'ga awau tenune, 'ga remimu'e 'gã awau akou 'ga rewiri. “Jerusareg ipe nipo 'gã je jukai anure”, 'jau 'ga imome'wau 'gã nupe rakue. A'eramũ 'gã wea'aramũ ojeupe Jejui 'ga 'eawer are. A'eramũ 'gã oporesagamũ 'ga ree. A'ere tekotee 'ga rewiri oo ma'e 'gã oi 'gã newiri. Opy'a'wyramũ 'gã awau. A'ere Jejui 'ga 'i wemimu'e 'gã nupe: \p —Pe'je pejejua pejejepe'au 'gã nui ra'ne. Taporogyta pẽ nupe etee 'jau— 'jau 'ga 'gã nupe. \p A'eramũ 'gã ojepe'au 'gã nui. A'eramũ Jejui 'ga ajukaawa mome'wau 'gã nupe nũ. \v 33 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Jerusareg ipe jane oi 'awamũ. Peu futat nipo 'ga amũ pẽneki'yramũ je monoi mainana 'wyriara 'gã nupe, Moisesi 'ga remikwasiarer are moromu'jara 'gã netee— 'jau 'ga imome'wau 'gã nupe. —A'eramũ nipo 'gã 'jau jee: “Sijukaukat 'ga 'gã nupe 'jau”, 'jau nipo 'gã jee. A'eramũ nipo 'gã je monou judeue'ema 'gã po pe. \v 34 A'eramũ nipo judeue'ema 'gã je kurapa, je rerekoemãu. A'eramũ nipo 'gã onymuna je ree, je nupãnupãu, je monou, je mu'ama 'ypeywar are jepo kutuka je manamamũ futat. A'ere nipo imuapyra 'ara rupi Janeruwarete 'ga je moferawi etee nũ— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \s1 Juã 'ga Tiago 'ga retee Jejui 'ga upe 'gã 'eawet \r (Mateu 20.20-28) \p \v 35 A'ere Sepeteu 'ga ra'yra 'gã 'ua Jejui 'ga pyri katu katu 'jau 'ga upe: \p —Mama'e esagea eapo oree, ki Ku'jyp— 'jau Tiago 'ga 'ua, Juã 'ga retee 'ga upe. \p \v 36 A'eramũ 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Ma'ja pẽẽ ifutaa pejejeupe je iapoa?— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 37 A'eramũ 'gã 'jau 'ga upe: \p —Ore muapygukar iki ape ejepyri, 'wyriarareteramũ e'ỹi re. 'Wyriarareteramũ ene renamũ nipo 'gã 'ua ene muorypa najuejue etee. A'eramũ ore aruapygiweramũ ene pyri. Ore mũ ki emuapygukat ejakwatawa katy. Ajepejamũ ki ore muapygukat ape ejau katy. 'Wyriaramũ ore mogo ape ejepyri— 'jau 'gã 'ga upe. \p \v 38 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Nepẽneapyoi futari ee. 'Wyriarareteramũ teko enune nipo je jerayrũnamũ ra'ne kwaiwete. Je rerekou tyweaete te nipo 'gã. Pejereko tywerukat sipo je pyri? Pẽnuag sipo pejejereko tywera upe?— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 39 A'eramũ 'gã 'jau 'ga upe: \p —Oreruag futat nipo ore jupe nũ'ũ— 'jau 'gã 'ga upe. \p A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe nũ: \p —A'jea futat nipo 'gã pẽ nereko tyweri anure. \v 40 A'ere je miamũ namuapygarũi pẽẽ tejepyri tepoaawamũ. Je pyriwara 'gã Jeruwarete 'ga te okwaap. 'Ga etee te okwaap. Wemifutar imũ etee 'gã amũ mũ'jãu 'gã muapygukaa je pyri— 'jau Jejui 'ga 'gã mu'jau ojepyri wapyk ma'e 'gã nee. \p \v 41 'Gã je'ega renupawe amumera 'gã Jejui 'ga remimu'e 'gã amara'neramũ Tiago 'ga ree, Juã 'ga ree nanẽ nũ. \v 42 A'ere Jejui 'ga 'gã nenũi 'gã majatykau ojee. A'eramũ 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Pekwaap judeue'ema 'gã 'wyriara 'gã nemiapoa. 'Gã 'wyriara 'gã wemiayuwa 'gã amono kwe pe mama'e apoukaa ojeupe. \v 43-44 A'ere pẽẽ jeremiayuwamũ na'gã 'jawe rũi pejemogy. 'Wyriaramũ pejejekoweramũ pẽẽ mama'e apou pejejaupe, pejejopoaa etee futat mama'e apou pejejaupe. Pejejaupe oporowyky ma'eramũ etee futat pejejemogyau. A'eramũ nipo je pẽ mogyi 'wyriaramũ— 'jau 'ga 'gã nupe. \v 45 —Je 'ã pẽneki'yraretea agawewi. A'etea je 'ã ojot 'awa ywy pe mama'e apou pẽ nupe. Natejeupe mama'e apoukaa rũi je ruri. Pẽ nupe mama'e apoawamũ etee te je ruri. Temanũmũ te 'ã je ruri 'au pẽ nupe. Pẽ katu'okawamũ te je ruri 'awa ywy pe. A'eramũ taetu 'gã taje rerowiat 'jau kwy, a'e te je 'ã— 'jau 'ga 'gã nupe. \s1 Eae'ema 'ga \r (Mateu 20.29-34; Luka 18.35-43) \p \v 46 Jeriko pe Jejui 'ga awau wemimu'e 'gã netee. Pe awi 'gã oramũ mytuna 'gã awau 'gã nupi. Awaw ipe 'gã eae'ema 'ga amũ resaka, Patimeu 'ga resaka. Aipo 'ga ruwa 'ga Timeua. Peyse pe eae'ema 'ga 'ũina ka'aranũũ renũina ojepyu okwap ma'e 'gã nupe. \v 47 Poje 'ga amũ 'jau 'ga upe: \p —Jejui 'ga okwap 'awamũ, Nasare pe waranup ma'efera 'ga okwap akou nũ— 'jau 'ga amũ 'ga upe. \p A'erauwe 'ga Jejui 'ga rera renupawe wafukaita 'ga upe: \p —Ku'jyp! Ene 'ã Davi 'ga juapyrera, Jarejuwarete 'ga remimurera! Erejemuaẽm te je ree? Epãjẽ mũ je katu'og ape!— 'jau 'ga wafukaita Jejui 'ga upe. \p \v 48 A'eramũ mytuna 'gã 'jau 'ga upe: \p —Epije e'ỹina kũi— 'jau 'gã 'ga upe, 'ga afukai 'ga renamũ. \p A'ere 'ga jero'wuro'wui etee wafukaita 'ga upe: \p —Ku'jyp! Ene te 'ã Davi 'ga juapyrera, Jarejuwarete 'ga remimurera. Ejemuaẽm je ree. Je resag ape!— 'jau 'ga wafukaita ojero'waro'wau etee 'ũina, Jejui 'ga upe wafukaita. \p \v 49 A'erauwe Jejui 'ga opytau pe pe 'ga ree. \p —Peenũi 'ga— 'jau Jejui 'ga wemiayuwa 'gã nupe. \p A'eramũ 'gã 'ga renũina. \p —“Ere ejua”, e'i 'ga enee. A'eramũ ene ekyjawe'em efu'ama ejua ore rupi— 'jau 'gã 'ga upe. \p \v 50 A'erauwe Patimeu 'ga opiara momoa ywyu kamẽsĩete afu'ama awau Jejui 'ga repejãna. \p \v 51 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'ga upe: \p —Ma'ja te erefutat ejeupe je iapoa?— 'jau 'ga 'ga upe. \p —Tamã'ẽ 'jau nũ, a'e te je enee, ki Ku'jyp. Jereapap je ikue— 'jau 'ga 'ga upe. \p \v 52 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'ga upe: \p —Je rerowiar ape ekou ra'e jepi. A'eramũ je ene mamã'jãu nũ— 'jau Jejui 'ga 'ga upe. \p Aipo 'ga 'erauwe 'ga amã'jãu nũ. A'eramũ futat 'ga awau Jejui 'ga rewiri. \c 11 \s1 Kawaru'i 'arimũ Jejui 'ga ataawet \r (Mateu 21.1-11; Luka 19.28-40; Juã 12.12-19) \p \v 1 Jerusarega pyriu'i owaẽmamũ 'gã awau ywytyr ipe, Oriweira 'jaw ipe. Mukũi amunawa 'upa ywytyra pyri. Pefaje, Petani. Mĩmera amunawa 'upa ywytyra pyri. \v 2 A'eramũ Jejui 'ga 'jau wemimu'e 'gã amũ nupe, mukũja 'gã nupe: \p —Pe'je pejewau pejekwapa je renune pejewau pejewaẽma iruupeuwara amunawa upe. Pejesouwe nipo pẽẽ kawaru'i mũ resaka. Nuatai we 'ga amũ i'arimũ. A'ea ki perut iamoia jee— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 3 —“Ma'eramũ te peko ee?” pejejeupe 'gã 'eramũ ki “Janejara 'ga te e'i oree ko: Kawaru'ia perut jee ra'ne, e'i 'ga oree ko. A'ere nipo 'ga ko'iko'i ete imuri pẽ nupe nũ”, pe'je ki 'gã nupe— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 4 A'eramũ 'gã awau. Awau 'gã kawaru'i resaka. 'Oga rokwar ipe 'upa ojeamogou. \fig |src="HK00033B.TIF" size="col" copy="Horace Knowles revised by Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="Maku 11.2-4" \fig* \v 5 'Gã iamoiramũ 'gã amũ 'jau 'gã nupe: \p —Ma'eramũ pẽẽ pejekou ee ki 'ei? Ma'eramũ pẽẽ iamoia ki 'ei?— 'jau 'gã 'gã nupe. \p \v 6 A'eramũ 'gã 'jau 'gã nupe, ojeupe Jejui 'ga 'eawer imũ etee futat: \p —Janejara 'ga te e'i oree ko: “Kawaru'ia pekwap amũ rerua jee ra'ne”, e'i 'ga oree ko. A'ere nipo 'ga ko'iko'i ete imuri nũ— 'jau 'gã 'gã nupe. \p A'eramũ ee 'gã nupe oporonup ma'efera 'gã kawaru'i rerawaukaa 'gã nupe. \p —A'jea. Pe'je ajee erawau 'ga upe— 'jau 'gã 'gã nupe. \p \v 7 A'eramũ 'gã kawaru'i rerawau Jejui 'ga upe. A'eramũ 'gã amũ opiara mososoka imonou kawaru'i 'arimũ Jejui 'ga apykawamũ. A'ere Jejui 'ga wapyka i'arimũ. \v 8 Kwaiwete 'gã awau 'ga renunewe opiara mososoka, imonou pe rupi imogyau 'ga kwapawamũ. 'Ga ree oporomutaawa resaukaawamũ 'gã iapou. Pinowa nanẽ 'gã imonou pe rupi 'ga kwapawamũ. \v 9 'Ga renune oo ma'e 'gã wafukaita 'ga rewiri oo ma'e 'gã netee: \p —Au'je katu te 'ã Janeruwarete 'ga resageayramũ janee. Ene 'ã 'ga remimurera futat. \v 10 Ene 'ã ore 'wyriar ymanera juapyreramũ, Davi 'ga juapyreramũ. 'Awamũ nipo 'ã ene e'ỹina 'wyriarareteramũ oree. Janeruwarete 'ga ojejuka esage ene ree. Janeruwarete 'ga 'ã esage oree. Ene 'ã 'ga imua oree— 'jau 'gã wafukaita Jejui 'ga kawaru'i 'arimũ 'ga rut 'ga rekoramũ. \p \v 11 Jerusarega upe owaẽmawe Jejui 'ga ojypa kawaru'i 'ar awi awau osou 'Uwarete 'ga mogytaaw ipe. A'eramũ 'ga peu ose re amã'jãu mama'e are, mama'ea ipypewar are. A'ere 'ga noje'egi 'gã nupe. Kaaruwamũ futat. A'eramũ 'ga uẽma jui, awau Petani pe wemimu'e 'gã netee. \s1 Y'wa 'ywa upe Jejui 'ga 'eawet \r (Mateu 21.18-19) \p \v 12 Ai'iwe 'gã awau ojewya Jerusareg ipe nũ. Jejui 'ga opy'arayparamũ akou aipo pe. \v 13 Awaw ipe 'ga y'wa 'ywa resaka, figu 'jawa 'ywa resaka, kwaiwete oowa resaka. A'eramũ 'ga epejãna i'a rekaa. A'ere nitywi i'aa. Oowa etee esaka akã are. Nowaẽmi we i'aawa upe. \v 14 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'ywa upe: \p —Au'je katu katu ki e'a re 'awa y'wa 'ywa mũ— 'jau 'ga y'wa 'ywa upe. \p Aipo 'ga 'ea 'ga remimu'e 'gã enupa. \s1 Wyra me'egara 'gã mũ'ẽawet \r (Mateu 21.12-17; Luka 19.45-48; Juã 2.13-22) \p \v 15 Jerusareg ipe owaẽmawe Jejui 'ga awau osou Jarejuwarete 'ga mogytaawa osoma pype wemimu'e 'gã netee. Irãã'ã wyra me'egara 'gã jemogyramũ. A'eramũ Jejui 'ga amara'neramũ 'gã nee: \p —Pe'je pejewau peje'jãu 'aw awi. Nawyra me'egawa rũi te 'ã. Janeruwarete 'ga mogytaawa te 'ã 'oga. 'Au futat jane ruri jareporogytau 'ga upe. A'ere 'ã pẽẽ nanarũi pereko. Pemỹi wyra me'egawamũ etee. Pejejeymawa etee 'ã pẽẽ erua ime'ega erupa 'ga mogytaawa 'oga pype— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p Wyra muara 'gã neewe futat 'ga 'gã mũ'jãu jui. Ka'aranũũ mojopy'ruara 'gã 'yjepana 'ga imonou imuewiwya imojerepa 'gã nui. Aipo ka'aranũũ mojopy'ruara 'gã kwe pewara 'gã ka'aranũũ mojopy'rau ajaupe. A'eramũ Jejui 'ga 'gã 'yjepana monou imuewiwya imojerepa 'gã nui. Ka'aranũũ monou imomopomopoa 'gã nui. Pykau me'egara 'gã kanawaa nanẽ 'ga imojerepa nũ. \v 16 Jarejuwarete 'ga mogytaawa rukara 'ga iaawukare'ema mama'e rerooara 'gã nupe. \v 17 A'eramũ 'ga 'gã mu'jau ee: \p —Ymã te 'ã Janeruwarete 'ga ka'arana kwasiarukari Isai 'ga upe rakue: “'Agamũ jemogytaawa 'oga futat. 'Au futat 'gã nuri oporogytau jee, najuejue etee 'gã nuri oporogytau jee”, 'jau 'ga ikwasiarukaa 'ga upe rakue. A'ere 'ã pemỹi wyra me'egawamũ etee. Pejejeymawa me'ega pejejaupe pejejeymawa repy rowoupia ekoete 'ã pejejupa 'au pejejaupe. Ma'eramũ pẽẽ 'ga mogytaawa 'oga mỹina pejemunarũawamũ ete 'ũ?— 'jau 'ga 'gã nupe, oje'ega moywyrafena. \p \v 18 Jejui 'ga remiapofera rera renupawe mainana 'wyriara 'gã, Moisesi 'ga remikwasiarer are moromu'jara 'gã netee amara'neramũ 'ga ree. A'eramũ taetu 'gã afuewereteramũ 'ga ree. \p —Maran tete jane Jejui 'ga jukaarũi?— 'jau 'gã ajaupe. \p Okyje wejue 'gã mytuna 'gã nui. A'eramũ 'gã poromũ 'jau. Kwaiwete wejue 'gã porenuwiweramũ Jejui 'ga 'e are. A'eramũ 'gã okyjau 'gã nui. “'Ga jukaramũ te 'gã jane apisi ete nũ a'i kũi”, 'jau 'gã ajaupe. \p \v 19 Kaaruwamũ Jejui 'ga awau uẽma Jerusareg awi wemimu'e 'gã netee. \s1 Jupe Jejui 'ga 'eawera y'wa 'ywa oypiwamũ \r (Mateu 21.20-22) \p \v 20 Ai'iwe 'gã awau okwapa y'wa 'ywa pyu nũ, jupe Jejui 'ga 'eawera 'ywa pyu nũ. A'eramũ 'gã esaka nũ. Amanũmũ osiniga u'ama. Apoa we futat oypiwamũ. \v 21 A'eramũ Pedro 'ga wea'aramũ Jejui 'ga 'e are. A'eramũ 'gã 'jau Jejui 'ga upe: \p —Esak, ki Ku'jyp. Jupe ene'eawera ay y'wa 'ywa rai'i. Iypip u'ama amanũmũ ojeupe ene je'eg ire rai'i— 'jau 'ga Jejui 'ga upe. \p \v 22-23 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Pẽnea'ar iki je'e are. Jarejuwarete 'ga rerowiar ire pẽẽ nanẽ pejejemiapoe'ema peapo nũ. Ywytyra miamũ futat nipo pẽẽ imojepe'aukaa tenaw awi imonou 'yẽ'ẽ rypyter ipe imỹina. “Ekwap 'aw awi 'yẽ'ẽ rypyter ipe e'ỹina”, ojeupe pẽẽ 'eramũ nipo awau pẽ'eawer imũ etee futat. A'ere pẽẽ nepeapoa'uweri pejejemiapoe'ema Jarejuwarete 'ga rerowiar ywyapie'em ire— 'jau 'ga 'gã nupe. \v 24 —A'eramũ je ako 'jau pẽ nupe jepi: Werowiar ire Janeruwarete 'ga mama'e monoi pẽ nupe, “mama'ea emut amũ oree”, ojeupe pẽẽ 'eramũ. “Amut 'ga jee” 'e rerowiar ire 'ga mama'e monoi pẽ nupe ojeupe pẽ'eawer imũ etee futat— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 25-26 —Jarejuwarete 'ga upe pejeporogytaramũ nipo pẽẽ pejejea'aramũ pejejeupe 'gã amũ mama'e tywera apoawer are. A'eramũ ki pẽẽ pejejeateeramũ jui. A'eramũ Janeruwarete 'ga pẽtywera moia pẽ nui— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe, 'gã mu'jau ee. \s1 “Awỹja rer imũ te erejot?” Jejui 'ga upe 'gã 'eawet \r (Mateu 21.23-27; Luka 20.1-8) \p \v 27 A'eramũ 'gã awau owaẽma Jerusareg ipe nũ. Jarejuwarete 'ga mogytaawa pype 'gã ata 'gã nekoramũ, 'gã amũ 'ua oporogytau Jejui 'ga upe. Mainana 'wyriat, Moisesi 'ga remikwasiarer are moromu'jat, judeu 'gã 'wyria'ri. Mĩmera 'gã 'ua oporonupa ee Jejui 'ga upe: \p \v 28 —Awỹja rer imũ te erejot rakue? Awỹja pãjẽ mũ te mama'e ereapo? Awỹja te ene mut oree rakue?— 'jau 'gã 'ua oporonupa ee Jejui 'ga upe. \p \v 29 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Pe'je ajee pẽẽ na'ne imome'wau jee 'ũ. Tejeupe pẽẽ imome'u re je nanẽ tajemome'u pẽ nupe 'jau nũ— 'jau ete Jejui 'ga 'gã nupe. \v 30 —Awỹja je'eg imũ Juã Batista 'ga ruri ae pymĩãu 'y pe rakue 'ũ? Jarejuwarete 'ga je'eg imũ te 'ga ruri rakue? Kũima'e 'ga amũ je'eg imũ te ra'u nũ?— 'jau Jejui 'ga oporonupa ee 'gã nupe u'ama. \p \v 31 A'eramũ 'gã 'jau ajaupe: \p —Ma'ja sa'e te jane 'ga upe? “Jarejuwarete 'ga je'eg imũ 'ga ruri” ojeupe jane 'eramũ te 'ga 'i janee nũ a'i kũi, “A'etea neperowiari 'ga”, 'ga 'i etee janee nũ a'i kũi— 'jau 'gã ajaupe. \v 32 —“Kũima'e 'ga je'eg imũ 'ga ruri”, jane 'eramũ nipo tekotee 'gã jane apisi ita pyu nũ a'i kũi— 'jau 'gã ajaupe. \p Okyje 'gã mytuna 'gã nui. “Juã 'ga Jarejuwarete 'ga je'ega mome'wara futat janee”, e'i 'gã jepi. A'eramũ 'gã okyjau 'gã nui. \v 33 A'eramũ 'gã 'jau Jejui 'ga upe: \p —Norokwaawi ore Juã 'ga muarera 'ga nũ'ũ— 'jau 'gã 'ga upe. \p A'eramũ Jejui 'ga nanẽ 'jau 'gã nupe nũ: \p —A'eramũ je nanẽ temuarera 'ga mome'wawe'em pẽ nupe— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \c 12 \s1 Ko raaran a'wyre'ema 'gã \r (Mateu 21.33-46; Luka 20.9-18) \p \v 1 A'ere Jejui 'ga mama'e mũ mome'wau 'gã nupe 'gã mu'jawamũ. \p —Kũima'e 'ga amũ y'wa 'ywa rakã otym oko pe, uwa 'jawa 'ywa rakã otym oko pe. Kwaiwete 'ga uwa rakã tyma. A'eramũ 'ga oko osõu. A'ere 'ga y'wa apikawa apou. A'ere 'ga 'og ywate apou iaarana 'ga upe. A'eramũ 'ga 'gã amũ monou oko raaranamũ imỹina ojeupe. A'eramũ 'ga 'jau “Y'waa mũ jema'ea futat. Emyreramũ te ajee pẽma'e futat pẽporowykyawera repya futat”, 'jau ijara 'ga 'gã nupe. A'ere 'ga awau watau 'gã nui. \v 2 Y'wa tyarama upe iwaẽmauwe ijara 'ga wemiayuwa 'ga amũ monou oma'ea uwa 'a piaramũ. \v 3 A'ere ko raarana 'gã 'ga pyygi ete 'ga nupãnupãu etee 'ga mojewya 'ga monou. Nan etee futat 'gã 'ga monou nũ. \v 4 A'ere ko jara 'ga 'ga amũ monou nũ, oma'e piaramũ te 'ga 'ga monou numiamũ. A'eramũ ko raarana 'gã nãnẽwẽjẽmĩ 'ga rerekoi nũ. 'Ga pyygi etee 'ga akãnupãu 'ga rerekou nũ. A'erauwe 'ga ojewya awau nũ. \v 5 A'eramũ ko jara 'ga 'ga amũ monou nũ. A'ere ko raarana 'gã 'ga jukai etee. A'eramũ ko jara 'ga 'gã amũ monou nũ. A'ere ko raarana 'gã 'gã pyygi ete 'gã nerekou tyweaete. 'Gã amũ 'gã iapisau. \v 6 Nitywi futari ko jara 'ga remimonorama. Wa'yra etee 'ga wereko. A'eramũ 'ga 'jau ojeupe: “Teja'yra 'ga pa je omono ipiaramũ kwy. 'Ga 'ã jeremifutararetea re'ã. A'etea je 'ga amono tey'wa piaramũ tejeupe”, 'jau 'ga ojeupe. “Jera'yra 'ga nipo 'gã opojeup re'ã. Jera'yra 'ga ree nipo 'gã pojyramũ re'ã”, 'jau nipo 'ga ojeupe— 'jau Jejui 'ga imome'wau 'gã nupe. \p \v 7 —A'ere 'gã 'ga ra'yra 'ga resakawe 'jau ajaupe: “Wa'yra 'ga 'ga amut y'wa piaramũ ra'e. 'Ga futat 'uwa 'ga py'rau ko jaramũ 'uwa 'ga manũ re. A'eramũ jane 'ga jukau jui. A'eramũ janema'ea futat koa 'ga ruwa 'ga manũ re kũi”, 'jau nipo 'gã ajaupe— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 8 —A'eramũ 'gã 'ga pyyka 'ga jukau. 'Ga juka re 'ga reumera rerawau enuẽma ko awi inuga— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe imome'wau. \p \v 9 A'eramũ Jejui 'ga 'jau mainana 'wyriara 'gã nupe: \p —Maran sipo ko jara 'ga wa'yra jukaarera 'gã nerekoi? 'Ga futat oo ko raarana 'gã apisau. A'ere nipo 'ga 'gã amũ monou 'gã py'rau oko raaranamũ nũ. Aipo 'gã te nipo y'wa mono ijara 'ga upe y'wa tyarũnamũ— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 10 —Pẽnea'ar iki 'ga amũ remikwasiarer are. Ymã te 'ã Janeruwarete 'ga oje'ega kwasiarukari 'ga amũ upe rakue. \q1 “Mĩa ita nia'wyruui ra'e, 'jau nipo itaoga apoara 'gã ajaupe, ita monou imomoa ajaui. \q1 A'ere 'ga amũ aipoa ita eroyrũmyrera ita pyygi etee imonou imỹina tenawera pype 'oga ypywotypawamũ. \q1 \v 11 Janeruwarete 'ga imỹjukaa 'gã nupe rakue. \q1 A'eramũ 'ga remiapofera wesageayramũ futat oree”, \m 'jau 'ga ikwasiarukaa ka'aran are inuga rakue— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 12 'Ga je'ega renupawe mainana 'wyriara 'gã 'jau fariseu 'gã nupe: \p —Mama'e mũ mome'uramũ 'ga 'i janee poromũ— 'jau 'gã ajaupe. \p A'eramũ taetu amara'neramũ Jejui 'ga ree. Afueweramũ 'ga pyyg are. A'ere 'gã kyjeetei mytuna 'gã nui. \p —“Jejui 'ga te 'ã Jarejuwarete 'ga je'ega mome'wararetea ra'e”, 'jau 'gã ajemogyau ajaupe. A'eramũ nipo 'gã jane apisi ete. Jejui 'ga jane ipyygamũ nipo 'gã jane pyygi nanẽ nũ— 'jau 'gã ajaupe, okyjau Jejui 'ga rerowiaara 'gã nui. \p A'eramũ 'gã 'ga pyyke'ema. A'eramũ 'gã awau 'ga wi. \s1 Jejui 'ga upe fariseu 'gã 'eawet \r (Mateu 22.15-22; Luka 20.20-26) \p \v 13 A'eramũ judeu 'gã 'wyriana'nĩ 'gã 'jau ajaupe: \p —'Gã amũ simono imoporogytaukaa 'ga upe 'jau. Morogyta 'ga imome'u tyweramũ sipyyk 'ga 'jau— 'jau 'gã ajaupe. \p A'eramũ 'gã fariseu 'gã amũ imonou Erote 'ga remiayuwa 'gã netee Jejui 'ga upe imoporogytaukaa. \v 14 A'eramũ 'gã awau 'jau Jejui 'ga upe: \p —A'jea futat 'ã ereporogyta a'jeteetewi ra'e. Nereporogyta ekoetei te 'ã. A'jea futat te 'ã erejejuka pãwẽ pãwẽ ae ree. A'jea futat te 'ã ore mu'e ape mama'e are. Eneje'eg are 'gã amũ oporenuwiwere'emamũ agawewi. A'etea ene mama'e a'jea etee eremome'u— 'jau 'gã Jejui 'ga upe. —A'eramũ ene 'awamũ 'jau oree: Jane 'ã judeua. Simono te jane ka'aranũũa 'wyriararete 'ga upe, Sesa 'ga upe? Naani te ra'u nũ? Ma'ja e'i te Moisesi 'ga ee rakue? Najudeu arũi te 'ã 'wyriararete 'ga. Tapy'ỹi amuteea 'ga. Romanũa te 'ga. A'etea te jane simepy 'ga?— 'jau 'gã oporonupa 'me Jejui 'ga upe ee. \p \v 15 A'ere Jejui 'ga 'gã kwaawi ojee. “Jeje'ega renupa 'gã nuri numiamũ. ‘Siesak 'ga mama'e mũ mome'ua sigaty jarejee 'jau’, e'i te 'gã jee numiamũ”, 'jau Jejui 'ga ojeupe. A'eramũ 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Nepeporonuwi tee pejejua ee jee. “Simosimot ekoete jarejaupe 'ga 'eawera 'jau”, pe'je te jee— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. —Ka'aranũũ ywope'ia pemut amũ jee ra'ne, Sesa 'ga mepyawa mũ jee ra'ne— 'jau ete Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 16 A'eramũ 'ga amũ imonou 'ga upe. \p —Kweramũ ajee 'wei— 'jau 'ga imonou 'ga po pe. \p A'eramũ Jejui 'ga ka'aranũũ ywope'i resaukaa 'gã nupe: \p —Awỹja ra'agawa te 'up ee 'ga rera retee?— 'jau 'ga esaukaa 'gã nupe. \p —'Wyriararete 'ga ma'ea futat— 'jau 'gã Jejui 'ga upe. \p \v 17 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —'Ga ra'agawa rerekwara 'ga ma'ea futat. A'eramũ pẽẽ imonou 'ga upe etee futat. A'ere Jarejuwarete 'ga mama'ea pemono 'ga upe etee futat— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p A'e renupawe 'ga upe imome'uukarera 'gã oporesagamũ etee 'ga ree. \p —Kuu. I'akwaap 'ga ra'e nũ'ũ— 'jau 'gã ajaupe. \p A'eramũ 'gã awau 'ga wi. \s1 Oferap ma'e are 'gã mu'eawet \r (Mateu 22.23-33; Luka 20.27-40) \p \v 18 Ko'iko'i ete satuseu 'gã amũ 'ua oporogytau Jejui 'ga upe nũ. Aipo 'gã e'i ajaupe ra'e jepi: “Amanũ re ae noferawu'jawi nũ. Amanũmũ ae teepawamũ ywawuje futat”, 'jau agawewi satuseu 'gã ajaupe ra'e jepi. A'etea 'gã 'ut oporonupa ee Jejui 'ga upe. \v 19 A'eramũ 'gã 'jau Jejui 'ga upe: \p —“Moromu'jara 'ga” 'jau 'gã enee jepi. A'eramũ ene ore mueapyou katu mama'e are. Ymã 'ã Moisesi 'ga ka'arana kwasiari inuga janee rakue. “Kũima'e 'ga amũ nipo amanũ wa'yre'emauwe. A'eramũ nipo 'ga manũ re 'ga rewirera 'ga 'ga remirekofera ẽẽ rerekou. A'eramũ nipo 'ga aja'yrapyau ẽẽ pype. A'eramũ nipo 'ga ra'yr ypy 'ga amanũ ma'efera 'ga ra'yrera 'jawe futat”, 'jau 'ã Moisesi 'ga ikwasiaa inuga rakue— 'jau 'gã Jejui 'ga upe. \p A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —A'jea futat— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 20 A'eramũ 'gã 'jau 'ga upe nũ: \p —A'ere nipo kũima'e 'ga amũ 'ga ra'yra sete. A'eramũ nipo u'ar ypy ma'efera 'ga kũjã mũ rerekou. A'ere nipo 'ga wa'yre'emauwe 'ga manũi jui. A'eramũ nipo 'ga amanũmũ ẽẽ wi ẽẽ rejaa ẽẽ mogou wewirerera 'gã nupe. \v 21 A'eramũ nipo 'ga manũ re 'ga rewirerera 'ga amũ ẽẽ rerekou 'ga py'rau nũ. A'ere nipo 'ga nanẽ 'ga manũi wa'yre'emauwe nũ, ẽẽ rejaa ete wewirerera 'gã nupe nũ. \v 22 A'eramũ nipo 'gã ojopy'rapy'rau etee 'gã ẽẽ ree, ajamanũnamũ. A'ere nipo 'gã nata'yri'i futari ẽẽ pype. Ojee 'gã jemoypaw ire nipo ẽẽ nanẽ amanũmũ nũ. \v 23 A'eramũ nipo 'ga ae moferapawa 'ara rupi manamũ sipo ẽẽ menaretea? 'Gã juejue futat ẽẽ wereko kũi— 'jau 'gã Jejui 'ga upe. \p \v 24 A'eramũ Jejui 'ga aipo ojeupe 'gã 'eramũ 'jau 'gã nupe: \p —Pẽ'me awi. Nanarũi. Nepẽneapyoi Jarejuwarete 'ga je'ega rerekwara ka'aran are ra'e. 'Ga pãjẽa nanẽ pẽẽ ikwaape'ema. \v 25 'Au etee te 'gã nemirekoramũ kũi. A'ere 'gã oferaw ire naemirekou'jawi kũi. Ywagipewara 'gã 'jawe etee futat 'gã jemogyi. Niporerekoweru'jawi 'gã kũjã are. Kũjãmera 'gã nanẽ omenariwere'emamũ futat nũ, kũima'e 'gã 'jawe etee futat nũ kũi— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 26 —Nepẽneapyoi nipo Jarejuwarete 'ga 'eawer are. Nepemogytai nipo Moisesi 'ga remikwasiarera, ae feraw are 'ga ka'arana kwasiaripyrera rai'i? Ka'a'i ikai are 'ga ka'arana kwasiari rakue. A'eramũ 'ga 'jau: “Ka'a'ia je upe imueny re Janeruwarete 'ga oje'ega jee ikue. ‘Je te 'ã Eneruwaretea. Enepytunera 'gã Nuwaretea 'jau. Abraão 'ga, Isaki 'ga, Jako 'ga. Mĩmera 'gã Nuwaretea je ako’, 'jau 'ga jee ikue”, 'jau Moisesi 'ga ikwasiaa inuga janee rakue— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. —“Ymã te je 'gã Nuwaretea ikue”, 'jawe'em Janeruwarete 'ga 'ga upe rakue. A'ere 'ga 'i: “Je te 'ã 'gã Nuwaretea ako”, 'jau 'ga rakue— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 27 —Aipo 'gã amanũ futat rakue numiamũ, Moisesi 'ga tywe'emauwe futat rakue numiamũ. A'ere 'gã 'aga namanũi futari. A'eramũ Janeruwarete 'ga poromũ 'jau Moisesi 'ga upe rakue. 'Gã 'aga tywe'em ire amunipo 'ã 'ga aipo ne'ia'uweri Moisesi 'ga upe rakue. Ako ma'e 'gã nupe etee te 'ga Aeruwaretea— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe u'ama imome'wau. —A'eramũ 'ã pẽẽ 'gã mu'jau tywet aipo are. “Noferawu'jawi aea amanũ re” 'e are pẽẽ 'gã mu'jau tyweaete— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \s1 Janeruwarete 'ga 'eaweraretea \r (Mateu 22.34-40; Luka 10.25-28) \p \v 28 Moisesi 'ga remikwasiarer are moromu'jara 'ga amũ 'gã je'ega renupa. A'eramũ 'ga 'jau ojeupe: “A'jea futat 'ga 'i. Tamoporogytaukat 'ga mama'e are”, 'jau 'ga ojeupe etee futat. \p —Maranuara te ajee Janeruwarete 'ga 'eaweraretea?— 'jau 'ga Jejui 'ga upe. \p \v 29 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'ga upe: \p —'Awamũ futat 'ga 'eaweraretea. “Peapyaka jeje'eg are ki Israeu juapyreramũ. Je te 'ã pẽjararetea. Nitywi futari 'ga amũ je 'jawe pẽ nupe”,— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 30 —“Pẽporomutat je ree pejepytuna 'gã apyraapa”, e'i 'ã Janeruwarete 'ga pẽ nupe rakue. “Mama'ea peapo jee jeremifutar imũ. Pejejea'aramũ pejejemogyau je ree 'gã nee pejejea'ara apyraapa. Je upe mama'e apou pẽẽ iapou etee futat. Pejefuakara pyu pẽẽ mama'e apou je upe. Aipo aporamũ nipo pejeporomutaramũ je ree a'jea futat 'gã nee pejeporomutara apyraapa pejejemogyau”, e'i Janeruwarete 'ga pẽ nupe rakue— 'jau Jejui 'ga 'ga upe. —Poromũ te 'ga 'eaweraretea. \v 31 Ajepeja 'ga 'eaweraretea nanẽ nũ. “Pẽporomutat pejepyriwara 'gã nee pejejee pejeporomutara 'jawe etee futat”, 'jau 'ga 'ã ikwasiarukaa Moisesi 'ga upe rakue. Amumera 'ga 'eawera nuapyraawi futari aipo 'ga 'eaweraretea— 'jau Jejui 'ga 'ga upe. \p \v 32 A'eramũ Moisesi 'ga remikwasiarer are moromu'jara 'ga 'jau 'ga upe: \p —A'jea futat ere poromũ. Majepei tee futat te 'ã Janeruwarete 'ga. Nitywi futari 'ga amũ 'ga 'jawe. \v 33 A'eramũ ki jane jareporomutaramũ 'ga ree jarepytuna 'gã jareporomutara apyraapa. A'eramũ jane a'jea futat jareporomutaramũ 'ga ree. 'Ga upe mama'e apou ki jane iapou 'ga remifutar imũ etee futat. 'Ga ree ki jane jarejea'aramũ jarejemogyau. 'Ga upe mama'e apou ki jane iapou a'jea futat. 'Ga remifutar imũ ki jane jarejepyriwara 'gã nerekou esage jarejereko esage 'jawe etee futat— 'jau 'ga 'ga upe. —Aipo 'ga 'eawera renuwa wesageramũ 'ga upe mama'e rapya apyraapa. 'Ga je'ega renuwa esage 'ga upe mama'e monoa apyraapa— 'jau 'ga Jejui 'ga upe. \p \v 34 Aipo ojeupe 'ga 'eramũ Jejui 'ga 'jau ojeupe: “I'akwaap ma'e 'ga pa ra'e”, 'jau 'ga ojeupe etee futat 'ga resaka. A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'ga upe: \p —Ererowyk Jarejuwarete 'ga ekou ra'e— 'jau 'ga 'ga upe. \p Aipo 'ga 'e renupawe mytuna 'gã ajemogymogyau etee futat. Ojenosõu 'ga wi. A'eramũ 'gã imome'waukaru'jape'ema 'ga upe. \s1 Janeruwarete 'ga remimurera 'ga Davi 'ga juapyret \r (Mateu 22.41-46; Luka 20.41-44) \p \v 35 Jarejuwarete 'ga mogytaawa pype akou Jejui 'ga oporonupa ee 'gã nupe: \p —Ma'eramũ te Moisesi 'ga remikwasiarer are moromu'jara 'gã 'i pẽ nupe: “Janeruwarete 'ga remimurera 'ga Davi 'ga juapyrera”, 'jau 'gã pẽ mu'jau ee. \v 36 A'ere Janeruwarete 'ga 'Agesagea ka'arana kwasiarukari ee Davi 'ga upe rakue: \q1 “Jeruwarete 'ga 'jau Jejararete 'ga upe rakue: \q1 ‘Eapyk 'au je pyri. Je 'jawe futat ene. Enepãjẽretea je 'jawe. \q1 A'eramũ ene eapyka je yse katy. \q1 Anure nipo je ene mogoi 'wyriaramũ 'gã nupe najuejue etee futat. \q1 Ene ree iporomutare'ema 'gã 'arimũ je ene magwawukari. \q1 A'eramũ ene je iapoe'emauwe eapyka 'au je yse katy’, 'jau 'ga Jarejararete 'ga upe”, \m 'jau Davi 'ga ikwasiaa rakue— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 37 —Janeruwarete 'ga remimurera 'ga ree 'ga ka'arana kwasiari rakue. Ma'eramũ sipo ajee Davi 'ga 'i “Jejararete 'ga”, 'jau ajuapyrera 'ga upe nũ— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \s1 Moisesi 'ga remikwasiarer are moromu'jat \r (Mateu 23.1-36; Luka 20.45-47) \p Mytuna 'gã oporenuwiweramũ Jejui 'ga porogyta are. 'Ga remimome'ufera 'gã muekõẽãina. \p \v 38 A'eramũ 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Pejea'gu ki Moisesi 'ga remikwasiarer are moromu'jara 'gã nui. 'Gã 'ã e'i ajemogyau ojeupe: “Je 'ã kũima'eeteetea”, 'jau 'gã 'ã ajemogyau ojeupe, waity fuku rerekou. A'eramũ 'gã ataramũ 'gã naitya ajasimana 'gã nee. “Tiporesagete 'gã je ree 'jau”, 'jau 'gã akou ojeupe. Wapeje'ega tãmẽjẽ 'gã ifutaa. 'Wyriara apykawa 'arimũ etee wapyka awau Jarejuwarete 'ga mogytaaw ipe. \v 39 Ojemi'waaw ipe nanẽ nũ 'wyriara renawa 'arimũ etee wapygiweramũ ojemi'waa. \v 40 Kũjã men manũ ma'efera 'gã nupe nanẽ 'gã 'jau nũ: “Je tamaenun tekou enekaraemã are 'jau”, 'jau futatee 'gã 'gã nupe. “Je te nipo ako esage temaenuna enekaraemã are”, 'jau futatee 'gã 'gã nupe. A'ere 'ga etee 'gã karaemã pyygi ojeupe, ka'aranũũa nanẽ nũ. A'eramũ 'gã 'jau ojeupe etee futat: “Kwakwai'i teje'ega monoi Jarejuwarete 'ga upe. Kasi a'e pe 'gã je kwaawi mama'e tywera je iaporamũ ne kwy”, 'jau 'gã ojeupe etee futat. A'eramũ nipo 'gã oje'ega monou fuku o'meramũ akou Jarejuwarete 'ga upe, wemiapo tywera mimawamũ. A'ere nipo anure Janeruwarete 'ga 'gã nereko tyweri 'gã nemiapo tyweawer are— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \s1 Imen manũ ma'efera ẽẽ remimonofet \r (Luka 21.1-4) \p \v 41 Jarejuwarete 'ga mogytaawa pype Jejui 'ga wapyka 'ũina Jarejuwarete 'ga upe ka'aranũũ ryrũ pyri. A'eramũ 'ga ose ma'e 'gã nesaka 'ũina, yrũ pype 'gã nemimonoa nanẽ 'ga esaka nũ. Ika'aranũũ kwai ma'e 'gã ka'aranũũ monou Jarejuwarete 'ga ma'e yrũ pype 'ga upe kwaiwete. \v 42 'Gã nesepaw ire majawera ẽẽ mũ 'ua osou 'og ipe. Nika'arani ẽẽ akou. Itywerete ẽẽ akou. A'etea ẽẽ oka'aranũũ ywope'i omono ipype. Mukũi'ĩ etee ẽẽ imonou ipype. Naepyi agawewi ẽẽ remimonofera. \v 43 Ẽẽ resakawe Jejui 'ga 'jau wemimu'e 'gã nupe: \p —Kweramũ kũjãa ẽẽ imen manũ ma'efera ẽẽ. Nitywa'uweri agawewi ẽẽ mama'ea. A'etea ẽẽ oka'aranũũ monoupap futat yrũ pype. A'eramũ ẽẽ otywe'emamũ futat mama'ea ojeupe imuawamũ. Ẽẽ remimonofera ika'aranũũ kwai ma'e 'gã ma'e wapyraap futat Janeruwarete 'ga upe. \v 44 'Gã kwaiwete agawewi omono 'ga upe. A'etea 'gã kwaiwete wẽjẽmĩ wereko ojeupe nũ. A'ere ẽẽ ma'ea nitywi futari. Omonopap futat ẽẽ 'ga upe. Naemyreri futari ẽẽ upe. Wemi'urama muawa we futat ẽẽ omonopap 'ga upe— 'jau Jejui 'ga ẽẽ mome'wau 'gã nupe. \c 13 \s1 Jejui 'ga rur enune ojeapo ma'e \r (Mateu 24.1-28; Luka 21.5-24) \p \v 1 Jarejuwarete 'ga mogytaaw awi ũ'ẽ re Jejui 'ga remimu'e 'ga amũ 'jau 'ga upe: \p —Kuu. Ikaturam te Janeruwarete 'ga mogytaawa 'oga jã'nũ'ũ. Sã'ã itauu esagea epy ete ma'ea. Mytuna 'gã ka'aranũũa rerua kwaiwete Jarejuwarete 'ga mogytaawa 'oga muesageawamũ— 'jau 'ga 'ga upe. \p \v 2 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'ga upe: \p —A'jea futat esageramũ numiamũ. A'ere nipo anurenure'i jane ree iporomutare'ema 'gã nuri imonou etyka. Nomỹi'i futari nipo 'gã itaa mũ aju'arimũ— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 3 Anure Jejui 'ga wapyka 'ũina ywytyr apyte'rarimũ, Oriweira 'jawa apyte'rarimũ wemimu'e 'gã netee. Jarejuwarete 'ga mogytaaw are 'gã amã'jãu 'upa. Poje Pedro 'ga, Tiago 'ga, Juã 'ga, Andre 'ga, mĩmera 'gã oporonupa 'ga 'eawer are 'ga upe: \p \v 4 —Maranime sipo aipo 'gã Jarejuwarete 'ga mogytaawa monoi etyka? Ma'ja ra'ne sipo ajee ojesaukat oree iapo enune?— 'jau 'gã 'ga upe. \p \v 5 Aipo 'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Je renune 'ut ma'e 'gã nipo i'me ma'ea. Perowiat kasi 'gã 'mea ne. \v 6 Anure nipo kwaiwete 'gã nuri “Janeruwarete 'ga je mut pẽ katu'okaramũ. Je Janeruwarete 'ga remimurera ako”, 'jau futatee nipo 'gã 'ua pẽ nupe. A'ere kasi perowiat 'gã ne. O'meramũ te nipo 'gã 'i. Kwaiwete nipo 'gã 'gã moryteeu ojee— 'jau 'ga 'gã nupe. \v 7 —Anure nipo amutee amunaw awi 'gã nuri 'wyriararete rowajaa, 'ga remiayuwa reewe futat. A'ere kasi aipo renupa pẽpiryyi ne. Nan futat nipo mama'e teepaw enune. A'ere nipo naporomũ rũi mama'e mateepaawa. Naporomũ etee rũi futat nipo mama'ea rekoi— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 8 —Akou'jau'jap futat nipo mama'ea. Amunap tesirũmera pypewara 'gã we futat nipo ajuowajat. Ywya we futat nipo oyyi peu peu peu 'jau. Ty'ara nipo amunawa pype peu peu 'jau. A'eramũ 'gã nipo kwaiwete ty'ara rerekou. Sã'ã kũjã wa'yra ray ypyrauwe wa'yra 'a ja'wyja'wy kwaawa. Ayypeyperauwe 'ã ẽẽ i'ara kwaapa. Ẽẽ wi u'aa ja'wyja'wy taetu 'ã wayreteramũ ẽẽ upe. Nan tee futat nipo pẽẽ. Aipo ijeapo resakawe ki je rura pekwaap. “Owaẽm 'ga ruawa upe ra'e”, 'jau nipo pẽẽ pejejaupe. \p \v 9 —Pejea'gu ki 'gã nui. Je rura'ne'emauwe nipo 'gã je rerowiaaramũ pẽ nereko tyweretei. Pẽẽ mũ nipo 'gã ipyyka imopimopika ae mopikawa pyu. Judeu 'gã jatykaawa pype miamũ nipo 'gã pẽ mopimopigi. Amumeramũ je ree nipo 'gã pẽ nerawau 'wyriara upe. A'eramũ pẽẽ 'wyriararete upe pejejerooramũ pẽẽ je mome'wau 'gã nupe. “Jejui 'ga iporokatu'ogiwet pẽ nee”, 'jau ki pẽẽ 'wyriara 'gã nupe. \v 10 Teepaw enune nipo 'gã je mome'ui amunawa moymoyka. Tesirũmera 'gã jeje'ega renuw ire te nipo mama'e ateepawamũ— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 11 —Pẽ pyygamũ, 'wyriara 'gã nowase pejejerooramũ kasi pẽpy'a'wyt ne. “Ma'ja 'jau sipo je teje'ega 'gã nupe 'wei?” pe'je kasi ne. Janeruwarete 'ga te peje'egawa amut pẽ nupe peu pẽ nerooramũ. A'eramũ pẽẽ 'ga 'ea etee imome'wau 'gã nupe. Napejejea'ar imũ rũi pẽẽ peje'eg 'gã nupe. Pejejeupe Jarejuwarete 'ga 'Agesage 'eawera etee pẽẽ imome'wau 'gã nupe— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 12 —Kwaiwete nipo je rerowiare'ema 'gã weki'yra 'gã, wewirera 'gã we 'gã monou ia'wyre'ema 'gã nupe 'gã apisaukaa. 'Ga ruwa 'gã miamũ wa'yra 'gã monou 'gã nupe 'gã apisaukaa. 'Ga ra'yra 'gã nanẽ ujara 'gã imonou 'gã nupe 'gã apisaukaa. \v 13 Je rerowiare'ema 'gã nipo oporomutare'emamũ je rerowiaramũ pẽ nee. A'ere Janeruwarete 'ga je rerowiar awi ipoire'ema 'gã nerooi imogyau ojepyri nakwaparimũ ete rũi futat— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 14 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe nũ: \p —Ymã te Janeruwarete 'ga ijeaporama kwasiarukari oje'ega mome'wara 'ga upe rakue, Danieu 'ga upe rakue. “Anure nipo 'ga amũ mama'e tywerete apoi Jarejuwarete 'ga mogytaaw ipe”, 'jau 'ga ikwasiaa inuga janee rakue. A'eramũ nipo 'ga amũ anure iapou Danieu 'ga 'eawer imũ etee futat. (A'eramũ je 'ga remikwasiarera ka'arana mogytaaramũ ee pẽneapyo futaa)— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. —A'eramũ pẽẽ Judeja ywy pewara ako ma'eramũ 'gã nesakawe pejejeaiteramũ pejewau pejeka'jama ywytyr ipe. \v 15 'Opewuu apyte'rarimũ ako ma'eramũ pẽẽ pejewawe'em pejesowe'em pejekaraemã pyyke'ema. Pejeka'jamayayau etee futat pejewau. \v 16 Ko pewaramũ nanẽ pẽẽ pejejewyre'ema pejejog ipe pejejaity mojopy'rawe'em— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 17 —Kũjãmera 'gã nipo ta'yryrũ ma'e 'gã iporiay'i ajemogyau. Ta'yky'ri ma'ea nanẽ nipo nũ. Nujãnarũi eweguu ma'ea. Ta'yky'ri ma'e nanẽ nujãnarũi nũ. \v 18 A'eramũ ki nanuar are pejeporogytau Jarejuwarete 'ga upe ee: “Eremurukat kasi 'gã 'ara ro'ysaga rupi oree ne”, 'jau ki pẽẽ Jarejuwarete 'ga upe ee— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 19 —Aipoa kwara rupi 'gã 'gã nerekou tyweaete. Ywy apo ypyramũ nitywi futari ae rereko tywera aipo 'jawe rakue. Anure nanẽ nipo nitywi futari ae rereko tywera 'jawe nũ— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 20 —A'ere Janeruwarete 'ga mama'e tywera 'gã nupe iapoukaru'jau'jaw ire 'gã muojeri 'gã mogyau jui nũ. Kasi a'e pe ywy pewaramũ juejue 'gã papawi ne. A'ere Janeruwarete 'ga pẽẽ mũ mũ'jãu 'gã nui pẽ katu'oka. A'eramũ 'ga wemimũ'ẽmeramũ pẽ nee Janeruwarete 'ga 'gã muojeri 'gã mogyau jui nũ— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 21 —“Koromũ Kristu 'ga”, pejejeupe 'gã amũ 'eramũ kasi perowiat 'gã ne. “Kwe pe 'ga oi”, 'gã 'eramũ pẽẽ 'gã nerowiare'ema pejejemogyau. \v 22 Jejewyt ja'wyja'wyramũ nipo kwaiwete 'gã nuri o'meramũ pẽ nupe. “Je Jarejuwarete 'ga je'ega mome'waramũ”, 'jau futatee nipo 'gã pẽ nupe. Amumera 'gã nipo 'ua 'jau pẽ nupe: “Janeruwarete 'ga je mut. Je 'ga remimureraretea futat”, 'jau futatee nipo 'gã pẽ nupe. Pẽnemiapoe'ema miamũ nipo 'gã iapou pẽ neape je rerowiar awi pẽ momoirukaawamũ. “Simomoirukat Ku'jywa 'ga remimũ'ẽmera 'gã 'ga rerowiar awi 'jau”, e'i te nipo 'gã pẽ nupe numiamũ. A'eramũ nipo 'gã mama'e apou pẽ neape. Ojerowiarukaawamũ te nipo 'gã iapoi pẽ nupe numiamũ. A'ere kasi a'e are miamũ perowiat 'gã ne. \v 23 Perowiar iki aipoa je'eawera. Ijeapoe'emauwe je imome'ui pẽ nupe, ee pẽ mueapyoawamũ— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \s1 Janereki'yra 'ga ruawam \r (Mateu 24.29-44; Luka 21.25-33) \p \v 24 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe nũ: \p —Pẽ nereko tyweawa kwaw ire nipo ywag awi nanẽ mama'e jesaukari pẽ nupe nũ. Kwara nipo owepa. Jaya nanẽ nipo owepa nũ. \v 25 Jaytataa nipo ototoka ywag awi 'ua. Ywag ipewara nipo oyyita nũ. Kwat, jay, jaytata. Mĩmera nipo oyyita— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 26 —A'ere nipo pẽneki'yramũ je tejua tejewya ywasiga rupi. Tepãjẽ mũ nipo je ruri, tejenyfuga pype futat tejua nũ. \v 27 A'eramũ nipo je tejeupe oporowyky ma'e ywagipewara 'gã monou tejemiayuwa 'gã majatykaukaa. “Pe'je pejewau amunawa moymoyka jeremiayuwa 'gã majatykau 'gã nerua jee”, 'jau nipo je 'gã nupe. A'eramũ nipo 'gã awau 'gã nerua jee— 'jau Jejui 'ga imome'wau 'gã nupe. \p \v 28 Anure Jejui 'ga mama'e mũ mome'wau 'gã nupe, 'gã mu'jau ee: \p —Mama'ea je amome'u pẽ nupe pẽ mu'jau tejuawa 'ar are— 'jau 'ga 'gã nupe. —Sã'ã ae siaka'gywa potyramũ amana jewyra kwaawa. Ipotyrauwe 'ã ae amana jewyra kwaapa. \v 29 Nan tee futat ki je'eawer imũ mama'e jeaporamuerauwe pe'je pejejaupe: “'Ut ja'wyja'wy Jejui 'ga janee 'wyriaramũ akou”, pe'je ki pejejaupe. \v 30 A'jea futat je 'i. Je'eawer imũ mama'e jeapo resakara 'gã papawe'emauwe nipo tejua tejewya nũ. \v 31 Ywaga nipo ateepawamũ futat. Ywya nanẽ nipo ateepawamũ futat nũ. A'ere nipo jeremimome'ufera nateepawa'uweri futari. Je'eawer imũ etee futat nipo aipoa ojeapou— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 32 A'ere Jejui 'ga 'jau 'gã nupe nũ: \p —Nitywi futari je ruawa kwaapara 'gã amũ. Nepekwaawi futari je ruawa. Ywagipewara 'gã miamũ ikwaape'ema. Je miamũ nanẽ nakwaawi tejuawa 'ara. Jeruwarete 'ga etee te okwaap. \v 33 A'eramũ ki pẽẽ je rapesaka pejejemogyau. \v 34 Sã'ã kũima'e 'ga amũ ooa iataa muku oje'wyr awi. A'eramũ 'ã 'ga oo enunewe 'jau wemiayuwa 'gã nupe: “Aata je tewau. A'eramũ pẽẽ pejeporowykyau je'eawer imũ etee futat”, 'jau 'ga 'gã nupe. 'Oga raarana 'ga upe 'ga 'jau: “Earũ jeroga ra'ne muku je rekoramũ. Je rura nanẽ ene apesaka nũ”, 'jau 'ga 'ga upe. A'eramũ 'ga awau watau muku oje'wyr awi. \v 35 Nan tee futat pẽẽ je rura rapesakaramũ pejejemogyau. Nepekwaawi je ruawa. A'eramũ ki pẽẽ pejeporowykyau pejejeupe je'eawer imũ, je rura rapesaka pejejemogyau. Meewei 'ur ire ako re nipo wata ma'e 'ga 'ua ypyaje owaẽma. Maranamũ kwara ajerewamũ, maranamũ ai'iwe. Nokwaawi 'gã 'ga ruawa. \v 36 A'eramũ nipo 'oga jara 'ga 'ua erujewi ojeupe oporowyky ma'e 'gã nupe. Opak sipo 'gã ajemogyau 'ga rapesaka? \v 37 Aipo are je 'i pẽ nupe: Je rura ki peapesak pejejemogyau— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \c 14 \s1 Jejui 'ga ree ifuewet ma'e \r (Mateu 26.1-5; Luka 22.1-2; Juã 11.45-53) \p \v 1 Egitu ywy awi judeu ypyfera 'gã nenũ'ẽawer are wea'awa maraka upe iwaẽm ja'wyja'wyrauwe mainana 'wyriara 'gã ajatykau Moisesi 'ga remikwasiarer are moromu'jara 'gã nee. \p —Maran te jane Jejui 'ga pyygi 'ga jukau?— 'jau 'gã ajaupe. —Jemime sipyyk 'ga 'jau. \v 2 Jerusareg ipewara 'gã iporomutat 'ga ree. A'eramũ jane 'gã nowase jarekowe'em 'ga ree maraka apoaw ipe. Kasi a'e pe jane 'ga remiayuwa 'gã mamara'nei ne— 'jau 'gã ajaupe. \s1 Jejui 'ga ree jany kasiga reko'wokawet \r (Mateu 26.6-13; Juã 12.1-8) \p \v 3 Petani pe Jejui 'ga akou, Simão 'ga rog ipe, ipito'om ma'efera 'ga 'wyr ipe. 'Gã jemi'waa 'gã nuwamũ kũjã ẽẽ mũ 'ua ojany kasiga ryrũ rerua opo pe. Itasiga apopyrera aipo yrũnamũ, aripasi 'jawa apopyrera poromũ. A'eramũ ẽẽ yrũ mopena, jany kasiga reko'woka Jejui 'ga akag are. “Naritu” 'jau 'gã aipoa jany kasiga upe. Epy ete aipoa jany kasiga. \v 4 A'eramũ wapyk ma'e 'gã amũ amara'neramũ jany kasiga ẽẽ eko'wog are. \p —Ma'eramũ sipo ẽẽ imomy ekoetei 'wei? \v 5 Epy te 'ã 'aga jany kasiga a'i kũi— 'jau 'gã ajaupe. —A'eramũ amunipo 'ã ẽẽ ime'ega ka'aranũũ are janee. Tresẽtu ka'aranũũa 'ut ee. A'eramũ amunipo 'ã ẽẽ epyfera mua janee. A'eramũ amunipo 'ã jane imojo'oka ikaraemãe'ema 'gã nupe 'jau kũi— 'jau 'gã ajaupe, kũjã ẽẽ ago'wau. \p \v 6 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Tene ẽẽ iapoi. Ma'eramũ pejemara'neramũ ẽẽ ree 'ũ? Mama'e esagea te ẽẽ wapo jee. \v 7 Ikaraemãe'ema 'gã nooa'uweri futari pẽ nui. A'eramũ pẽẽ anure mama'e monou 'gã nupe pejejemifutar imũ. A'ere je te ajee nako fukui pẽ pype. \v 8 Je tymaw ipe je ree eko'wogipyrama futat jany kasiga numiamũ. A'ere ẽẽ 'awauwe eko'wogi je ree, je manũe'emauwe. Tene ẽẽ iapoi jee— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 9 —A'jea futat je 'i. Anure nipo 'gã je mome'ui kwe pewara 'gã nupe. Amunap tesirũmera moyka nipo 'gã awau je mome'wau kwe pewara 'gã nupe. Je mome'uramũ nipo 'gã ẽẽ remiapofera nanẽ imome'wau 'gã nupe nũ. A'eramũ nipo 'gã anure najuejue etee futat wea'aramũ ẽẽ remiapofer are— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \s1 Mainana 'wyriara 'gã nupe Judas 'ga 'eawet \r (Mateu 26.14-16; Luka 22.3-6) \p \v 10 A'ere Jejui 'ga remimu'e 'ga amũ awau oporogytau mainana 'wyriara 'gã nupe. Judas Iskariote 'ga futat poromũ oo oporogytau 'gã nupe: \p —Jejui 'ga je apyygukat pẽ nupe. Je apoat pẽẽ 'ga pyyka pẽ pyri— 'jau Judas Iskariote 'ga awau 'gã nupe. \p \v 11 Ojeupe 'ga 'eramũ mainana 'wyriara 'gã aku'iramũ 'ga ree. A'eramũ 'gã 'jau 'ga upe: \p —Ka'aranũũa nipo ore oromono ene upe 'ga pyyga repyramũ— 'jau 'gã 'ga upe. \p A'eramũ Judas 'ga wea'aramũ akou ee. “Ojetee 'ga rekoramũ tomono 'ga 'gã nupe 'jau kwy”, 'jau 'ga ojeupe. A'eramũ 'ga Jejui 'ga rerekou weape. \s1 Ae a'wyre'ema 'gã nupe \s2 'ga monoara 'ga \r (Mateu 26.17-25; Luka 22.7-13, 21-23; Juã 13.21-30) \p \v 12 Awau owaẽma mani'oko'o jopype'ema 'wawa upe, Pasikwa 'jawa apoawa upe. Karupa'mĩ jukaawa 'ara upe 'gã owaẽma. A'eramũ 'ga remimu'e 'gã amũ 'jau Jejui 'ga upe: \p —Ma'ape te jane jemi'wari, karupa'mĩ ro'o reyri jarejee?— 'jau 'gã 'ga upe. \p \v 13 A'eramũ Jejui 'ga mukũja 'gã monou amunawarete pe. \p —Pe'je pejewau Jerusareg ipe. Peu nipo 'y ryrũ rerekwara 'ga peekoat. A'eramũ pẽẽ pejewau 'ga rewiri. \v 14 'Og ipe 'ga seramũ pejeporogytau 'oga jara 'ga upe: \p —Jarejara 'ga ore mut imome'waukaa enee: “‘Ma'ape te je karupa'mĩ eyra 'ui tejemimu'e 'gã netee?’ e'i 'ga. ‘Ma'ape te ore kumi apoi? Ma'ape te je tejemimu'e 'gã nerojemi'wari’ e'i 'ga enee kũi”, pe'je ki 'ga upe— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \v 15 —Aipo ojeupe pẽẽ 'e re 'ga tepẽ neroo ywatewara imy'jawa pype 'jau. Ityp futat aejemi'waawa peu. Ae renawa nanẽ otywamũ futat nũ. A'eramũ pẽẽ pejejeupe 'ga esaukar ire peu futat iapou ewara reewe jarejeupe— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 16 A'eramũ mukũja 'gã awau amunawarete pe. A'eramũ 'gã mama'e resaka ojeupe Jejui 'ga 'eawer imũ etee futat. A'eramũ 'gã kumi apou maraka are. \p \v 17 Kaaruwamũ Jejui 'ga awau ojemi'waa wemimu'e 'gã netee. \v 18 Ojemi'waaw ipe Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —A'jea futat je 'i. A'jea futat nipo pẽẽ mũ je mono pejepe je ree iporomutare'ema 'gã nupe je jukaukaa— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 19 Aipo renupawe 'ga remimu'e 'gã u'arasigamũ ojeupe 'ga 'eawer are. A'eramũ 'gã oporonupa majepeinume ee 'ga upe: \p —Je upe te ere poromũ?— 'jau 'gã 'ga upe. \p Majepeinumenume 'gã oporonupa ee 'ga upe. \p \v 20 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Je pyri ojemi'wat ma'eramũ futat pẽẽ mũ nipo je monoi 'gã nupe— 'jau 'ga 'gã nupe. \v 21 —Ymã te Janeruwarete 'ga ka'arana kwasiarukari 'gã amũ nupe rakue, jemanũ are rakue. Pẽneki'yra agawewi je 'ã. A'etea je ree iporomutare'ema 'gã je jukaukat 'gã nemikwasiarer imũ etee futat. A'ere 'gã nupe je monoara 'ga tywereteramũ te akou. Iporiay'i 'gã po pe je monoara 'ga numiamũ. A'ere nipo Janeruwarete 'ga 'ga rereko tyweretei. Ma'eramũ gatu nipo 'ã 'ga jeuwi rakue 'ja— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \s1 Mani'oko'o'ia y'way reewe 'gã nupe imonoawet \r (Mateu 26.26-30; Luka 22.14-23; 1 Korĩtu 11.23-25) \p \v 22 Ojemi'waaw ipe Jejui 'ga mani'oko'o'i pyyka. A'ere 'ga eramã'jãu ywau eroje'ega 'Uwarete 'ga upe: \p —Au'jete mani'oko'o'ia eremut oree, Kiapi'ni— 'jau Jejui 'ga 'ga upe. \p A'ere 'ga mani'oko'o'i mowoka imonou 'gã nupe. \p —Mani'oko'o'ia pepyyk i'wau. Koromũ jero'oa— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 23 A'ere 'ga y'way ryrũ pyyka nũ, eramã'jãu ywau nũ. A'eramũ futat 'ga oje'ega monou 'Uwarete 'ga upe nũ: \p —Au'jete y'waya eremut oree, Kiapi'ni— 'jau Jejui 'ga 'ga upe. \p A'ere 'ga imonou 'gã nupe. A'erauwe 'gã itykua pãwẽ pãwẽ. \v 24 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Koa y'waya jerya futat. A'ere'ere'i nipo 'gã amũ jejukai jery reko'woka. Aipoa jery jeko'woga pẽtywera omepy. Jemanũ are tee Jeruwarete 'ga pẽ katu'ogi kwaiwete. 'Awamũ karupa'mĩa nepejukau'jawi pejetywera mepyawamũ. Poromũ futat 'ga je'eg ymanera numiamũ. A'ere 'awamũ 'ga je'eg yauramũ. 'Awamũ jery tee pẽ pirei pẽtywer awi. Jemanũ are tee Jeruwarete 'ga pẽtywera moiri pẽ nui je rerowiaramũ. Poromũ futat Janeruwarete 'ga je'eg yaua 'awamũ. A'ea 'ga je'ega nomojopy'ruawi futari 'awamũ— 'jau 'ga 'gã nupe. \v 25 —A'jea futat je 'i. Je natykuru'jawi futari 'aga y'waya pẽ pyri. Anure tãmẽjẽ te nipo je itykuri pẽ pyri, Tejuwarete 'ga pyri pẽ neroo re tãmẽjẽ nũ— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. \p \v 26 Oporogytapaw ire 'gã amaraka'aga Jarejuwarete 'ga muorypawamũ. Amaraka'ag ire 'gã awau ywytyr ipe, Oriweira 'jaw ipe. \s1 Pedro 'ga momoranupawet \r (Mateu 26.31-35; Luka 22.31-34; Juã 13.36-38) \p \v 27 Awaw ipe Jejui 'ga 'jau wemimu'e 'gã nupe: \p —'Awamũ futat nipo pekwasi'o je wi je rejaa je mu'ama ojetee'i— 'jau 'ga 'gã nupe. —Ymã te 'ã Janeruwarete 'ga ka'arana kwasiarukari 'ga amũ upe ee rakue: “Tajuka karupa'mĩ are omaenun ma'e 'ga 'jau kwy. A'eramũ 'ga reymawera 'gã awau okwasi'wau kwe pe 'jau kwy”, 'jau Janeruwarete 'ga ikwasiarukaa inuga ka'aran are rakue. A'eferupi tee futat nipo pekwasi'o pejewau je wi— 'jau 'ga 'gã nupe. \v 28 —A'ere je temanũ re je ferawi nũ. Teferaw ire nipo je oi Garireja ywy pe pẽ nenune— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 29 A'eramũ Pedro 'ga 'jau 'ga upe: \p —'Me te pa 'ga poromũ 'jau nũ. Je naejara'uweri futari ene imogou ojetee'i kũi. 'Gã te nipo opyamũ ene wi ene rejaa ojetee'i kũi. A'ere je naejara'uweri ene kũi— 'jau Pedro 'ga 'ga upe. \p \v 30 —A'jea futat sipo ere— 'jau Jejui 'ga 'ga upe. —Je te a'jea futat a'e enee nũ'ũ: 'Awa ypytuna rupi nipo je kwakuw ape muapyapyt katu 'gã nupe. “Nakwaawi je 'ga”, 'jau nipo ene mukũi wyrasokwẽ je'egauwe— 'jau 'ga Pedro 'ga upe. \p \v 31 A'ere Pedro 'ga fuakaramũ 'ga upe: \p —Naani futari nũ'ũ. Aipo na'ea'uweri futari je. “Nakwaawi je 'ga”, na'ea'uweri je. “Tene 'gã je jukai futari 'ga reewe futat”, a'e ete nipo je. Nakwakuwa'uweri futari je ene— 'jau Pedro 'ga Jejui 'ga upe. \p 'Ga remimu'e 'gã nanẽ Pedro 'ga 'eawer imũ etee futat 'jau 'ga upe nũ. \s1 'Uwarete 'ga upe 'ga 'eawet \r (Mateu 26.36-46; Luka 22.39-46) \p \v 32 Jejui 'ga awau owaẽma Getsemani 'jaw ipe, wemimu'e 'gã netee. A'ere Jejui 'ga 'jau 'gã nupe: \p —'Au ete pejup ra'ne. Iruupeu'i je oi teporogytau Tejuwarete 'ga upe ra'ne— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 33 A'eramũ 'ga muapyra 'gã etee erawau ojeupi. Pedro 'ga, Tiago 'ga, Juã 'ga. Mĩmera 'gã 'ga erawau ojeupi. 'Ga 'arasiga 'ga mopy'aywyrafenayau 'ga mogou. \v 34 A'eramũ 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Je'arasiga nipo 'ã je juka. Peser awi etee. Peporogyta Jarejuwarete 'ga upe je pyri— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 35-36 A'eramũ 'ga ojepe'au'i 'gã nui. Awau peu'i wenupy'ãu wapyka weakwara rerawau enũina ywy are futat erujaa oporogytau 'Uwarete 'ga upe: \p —Kiapi'ni. 'Wyria'ri 'gã imara'ne je ree. 'Gã nipo 'ã je rereko tywerete 'ja. Ojeupe ene iapoukare'em ire amunipo 'ã 'gã nuapoa'uweri nanuara je ree. A'ere 'ã najeremifutar imũ rũi te ereapoukat. Ejemifutar imũ etee te 'ã ereapoukat 'gã nupe jee— 'jau 'ga 'Uwarete 'ga upe. \p \v 37 Oporogytapaw ire 'ga afu'ama awau ojewya muapyra 'gã nupe nũ. Osea 'gã 'upa. A'eramũ 'ga 'jau Pedro 'ga upe: \p —Ereset te ejupa? Eje'ega te neremonoi'i Jarejuwarete 'ga upe je pyri? A'e'ja'wiramũ miamũ sipo nereporogytai Jarejuwarete 'ga upe?— 'jau 'ga 'ga upe. \p \v 38 —Peser awi. Peporogyta Jarejuwarete 'ga upe. A'eramũ pẽẽ pejefuakaramũ mama'e tywera apowe'em. Kasi a'e pe nepẽfuakari ne. A'eramũ pẽẽ mama'e tywera etee iapou 'ga upe ne. Nepẽparuapoweri agawewi nipo mama'e tywer are. A'etea nipo peapo pejeporogytawe'em 'ga upe 'eramũ mama'e tywera etee futat peapo pejekou— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 39 Aipo 'ga upe 'e re Jejui 'ga awau 'gã nui nũ oje'ega monou 'Uwarete 'ga upe nũ. 'Ga upe u'eawera 'ga 'jau'japa. \v 40 A'ere 'ga awau ojewya wemimu'e 'gã nupe nũ. Nãnẽwẽjẽmĩ nũ. Osea 'gã 'upa. Wopeypeyjamũ etee 'gã ajemogyau. A'eramũ 'gã osea 'upa. Opag ire 'gã oporesagamũ etee 'ga ree. Ojenosõu 'gã 'ga wi. A'eramũ 'gã 'jawe'em 'ga upe. \p \v 41 A'eramũ Jejui 'ga awau oporogytau'japa 'Uwarete 'ga upe nũ. 'Uwarete 'ga upe oporogyta re 'ga 'ua nũ. Nãnẽwẽjẽmĩ nũ, 'gã set 'gã nuwamũ nũ. A'eramũ 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Peser ete futat nipo pejejupa nũ ki sa?— 'jau Jejui 'ga 'gã nupe. —Au'je pejeser ire. 'Awamũ futat 'gã pẽneki'yramũ je monoi ae a'wyre'ema 'gã po pe. \v 42 Pe'je iruukwe soo 'gã nekoaa 'jau. Kweramũ ae a'wyre'ema 'gã po pe je monoara 'ga ruri— 'jau 'ga 'gã nupe. \s1 Jejui 'ga pyykawet \r (Mateu 26.47-56; Luka 22.47-53; Juã 18.3-11) \p \v 43 Jejui 'ga porogytapawe'emauwe Judas Iskariote 'ga, Jejui 'ga remimu'efera 'ga futat, kwaiwete 'gã nerua erojemorypa Jejui 'ga ree. Mainana 'wyriara 'gã kwaiwete 'gã muri Judas 'ga rupi. Judeu 'gã 'wyria'ri 'gã nanẽ kwaiwete 'gã mua 'ga rupi. Jyuua 'gã erua muap. Mĩmera 'gã erua erojemorypa 'ga ree. \v 44 Mainana 'wyriara 'gã nupe oporogytaaw ipe Judas 'ga 'jau 'gã nupe rai'i: “Oo nipo je Jejui 'ga retywape pytea pẽ neape. A'eramũ pẽẽ a'e are 'ga kwaapa 'ga retywape pyteramũ. A'erauwe futar iki pẽẽ pejewau 'ga pyyka 'ga rerawau”, 'jau Jejui 'ga monoara 'ga 'gã nupe rai'i. \v 45 A'eramũ 'ga owaẽma ypy we awau Jejui 'ga rerowyka 'jau 'ga upe: \p —'Au te ereko, ki Ku'jyp?— 'jau 'ga 'ga upe. \p A'eramũ futat 'ga 'ga retywape pytea. \p \v 46 A'erauwe Judas 'ga remireroofera 'gã 'ua Jejui 'ga pyyka 'ga pofaa. \v 47 A'ere Jejui 'ga remimu'efera 'ga amũ ojyuu rekyita kũima'e 'ga amũ ree, 'ga namĩ monoka. Furuk. Mainana 'wyriararete 'ga remiayuwa 'ga namĩ yypa. \v 48 A'ere Jejui 'ga 'jau opyykara 'gã nupe: \p —Ma'eramũ pẽẽ ma'eramũ pejejua muawa pyu je nupãu ekoete 'ũ, muna'ywa 'jawe 'ũ? Ma'eramũ pẽẽ muawa we erua jyuu reewe jepiara rupi 'ũ? \v 49 Pejejepype je rekoramũ miamũ ako naje pyygi pejepe ai'i. Jarejuwarete 'ga mogytaaw ipe ako je oi ai'iwe, ai'iwe 'jau ai'i. Peu futat ako je reni 'gã mu'jau Jarejuwarete 'ga ree ai'i. A'ete ako naje pyygi pejepe ai'i. A'ere jemanũawa upe iwaẽmi. A'eramũ Jeruwarete 'ga je pyygukaa rẽwẽjẽmĩ pẽ nupe. Ymã te Janeruwarete 'ga ka'arana kwasiarukari jemanũ are ikue. A'eramũ 'ã pẽẽ iapou 'ga remikwasiarera 'eawer imũ etee futat— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 50 A'e renupawe Jejui 'ga remimu'e 'gã okwasi'wau 'ga wi, 'ga rejaa, oka'jama 'gã nui. Okyjau 'gã opyyg awi. A'eramũ 'gã oka'jama 'gã nui. \p \v 51 Kunumĩũũ 'ga amũ 'ua Jejui 'ga rewiri. Taity fuku pyu etee 'ga ojeuwana akou. \v 52 'Ga amũ 'ga pyyka numiamũ. A'ere 'ga raity etee ipyygi. Waity pyygamũ 'ga opoia etee jui. A'eramũ 'ga awau ujãna taitye'eme. \s1 Anasi 'ga rog ipe 'ga rerooawet \r (Mateu 26.57-68; Luka 22.54-55, 63-71; Juã 18.13-14, 19-24) \p \v 53 A'ere Jejui 'ga pyykara 'gã 'ga rerawau mainana 'wyriararete 'ga rog ipe, Kaifasi 'ga rog ipe. Peu futat judeu 'gã 'wyria'ri 'gã ajatykau mainana 'wyriara 'gã nee. Moisesi 'ga remikwasiarer are moromu'jara 'gã nanẽ ajatykau 'gã nee nũ. \p \v 54 Pedro 'ga awau 'gã newiri. A'ere 'ga nuerowygi Jejui 'ga. Mukuu etee futat 'ga akou 'ga wi. Awau 'ga owaẽma mainana 'wyriararete 'ga roga upe. A'ere Pedro 'ga nooi osou. Ukupepe etee futat 'ga awau akou 'oga osoma pype ojepe'jau mainana 'ga remiayuwa 'gã pyri. \p \v 55 Ojeupe 'gã Jejui 'ga reruramũ mainana 'wyriara 'gã oje'ẽma'e 'gã netee 'ga remiapo tywera mome'waramũ rekaa. \p —Awỹja te 'ga remiapo tywera wesak rai'i? Ma'ja ajee 'ga wapo ajukaawamũ rai'i?— 'jau 'gã ajaupe. \p A'ere nitywi 'ga amũ. \v 56 Kwaiwete 'gã 'ua o'meramũ Jejui 'ga ree. A'ere 'gã naju'jaju'jawe rũi imome'ui 'gã nupe. \p \v 57-58 Poje 'gã amũ 'ua o'meramũ 'gã nupe: \p —Ore aruenup 'ga je'ega ai'i. “Anure nipo je Jarejuwarete 'ga mogytaawa retygi. 'Awa 'ga mogytaawa kũima'e 'gã nemiapofera tee. A'ere nipo je imuapyra 'ara rupi ajepeja 'ga mogytaawa mowya nũ. Aipo 'ga mogytaawa nakũima'e 'gã nemiapofera rũi”, 'jau 'ga oreremianuwamũ ai'i— 'jau 'gã imome'wau 'gã nupe. \p \v 59 A'ere aipo 'gã nanẽ naju'jawe rũi imome'ui 'gã nupe. \p \v 60 A'eramũ mainana 'wyriararete 'ga afu'ama 'jau Jejui 'ga upe: \p —Ma'ja ere te 'gã nupe? Nereje'egi te 'ã 'gã nupe aipo 'gã 'eramũ a'i kũi?— 'jau 'ga oporonupa ee 'ga upe. \p \v 61 A'ere Jejui 'ga pigi etee u'ama. A'eramũ mainana 'wyriararete 'ga 'jau 'ga upe: \p —Jarejuwarete 'ga remimurera te ene? 'Ga ra'yra te ene?— 'jau 'ga 'ga upe. \p \v 62 A'eramũ Jejui 'ga 'jau 'ga upe: \p —A'jea futat ere poromũ. Je te 'ã pẽneki'yraretea. Anure nipo je apygi Pãjẽrete 'ga yse katy, 'ga jakwatawa katy. Peu je renamũ nipo pẽẽ je resaka. Anure nipo je ruri tejewya ywag awi ywasiga rupi— 'jau 'ga 'ga upe. \p \v 63 A'erauwe mainana 'wyriararete 'ga amara'neramũ. 'Ga mara'nea 'ga rerekou 'ga raity monorogukaa 'ga upe. A'eramũ 'ga 'jau 'gã nupe: \p —A'jea futat 'ga Jarejuwarete 'ga kurawi akou ra'e— 'jau 'ga 'gã nupe. —Jane futat 'awamũ sienup 'ga kurawa jarejowase— 'jau 'ga 'gã nupe. —Na'gã amũ rũi 'ã omome'u janee. \v 64 Ma'ja pe'je ajee 'ga upe 'awamũ?— 'jau 'ga 'gã nupe. \p —Sijukaukat futat jane 'ga. Jarejuwarete 'ga te 'ã 'ga akurap. \p \v 65 A'eramũ 'gã amũ onymuna 'ga ree. A'eramũ 'gã 'ga reakwapiaa taity pyu, opo afuapyka erofaa 'ga ree. A'eramũ 'gã 'jau 'ga upe: \p —Awỹja te ene nupã?— 'jau 'gã 'ga upe. —Ene 'ã i'akwaawete ma'ea. A'eramũ ene enupãara 'ga mome'wau oree— 'jau 'gã 'ga upe. \p A'erauwe jefaruu 'gã nanẽ 'ga pyyka opo rerofaa 'ga ree nũ. \s1 Pedro 'ga Jejui 'ga kwakupa \r (Mateu 26.69-75; Luka 22.56-62; Juã 18.15-18, 25-27) \p \v 66 A'e pe Pedro 'ga 'ũina ukupepe. Poje mainana 'wyriararete 'ga remiayuwa ẽẽ mũ 'ua 'ga pyri. \v 67 Tata are 'ga jepe'eramũ ẽẽ 'ga resaka 'jau 'ga upe: \p —Jejui kĩã rewiri ako ma'eferamũ ene, 'jau je rã, Nasare pe waranup ma'efera kĩã rewiri ako ma'eferamũ ene, 'jau je rã— 'jau ẽẽ 'ga upe. \p \v 68 A'eramũ 'ga 'jau ẽẽ upe: \p —Tee. Naani nũ ĩ. Nakwaawi je 'ga nũ ĩ. A'eramũ awỹja upe ene 'jau ekou ĩ— 'jau futatee 'ga ẽẽ upe. \p A'erauwe 'ga afu'ama awau 'oga osoma pyri. A'erauwe wyrasokwẽa oje'ega. \v 69 Peu oporowyky ma'e ẽẽ mũ 'ga resaka nũ. A'eramũ ẽẽ 'jau ojepyriwara 'gã nupe: \p —Koromũ futat Jejui kĩã rewiri ako ma'efera kĩã mũ— 'jau ẽẽ 'gã nupe. \p \v 70 A'eramũ Pedro 'ga 'ga kwakupa nũ. A'ere'ere'i peu u'am ma'e 'ga amũ 'jau 'ga upe nũ: \p —A'jea futat ẽẽ 'i enee. Garireja ywy pewaramũ futat ene, 'ga 'jawe futat ene ra'e— 'jau 'ga 'ga upe. \p \v 71 A'eramũ Pedro 'ga 'jau 'ga upe: \p —Nakwaawi je 'ga, a'e je akiko. Jarejuwarete 'ga remianuwamũ te 'ã je 'eu'jawi. Nakwaawi je 'ga, 'jau. Te'me re je Jarejuwarete 'ga tejereko tywera futari— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 72 A'e pype wyrasokwẽ oje'ega nũ. A'erauwe Pedro 'ga wea'aramũ Jejui 'ga 'eawer are. “Wyrasokwẽ je'egu'jaw enunewe nipo ereu'jau'jap, nakwaawi je 'ga, 'jau 'gã nupe” 'eawer are Pedro 'ga wea'aramũ. A'eramũ 'ga aipo u'eawera rerojenosõu. A'eramũ 'ga awau ujãna Jejui 'ga kwakupawera renosõu. A'eramũ futat 'ga u'arasigamũ wea'aramũ ee. A'eramũ 'ga ajaa'wau awau u'eawera raykau. \c 15 \s1 Piratu 'ga upe 'ga rerooawet \r (Mateu 27.1-2, 11-14; Luka 23.1-5; Juã 18.28-38) \p \v 1 Ai'iwetetewe mainana 'wyriara 'gã ajatykau judeu 'gã 'wyria'ri 'gã nee, Moisesi 'ga remikwasiarer are moromu'jara 'gã neewe. Opytuna 'gã nupe oje'ẽma'e 'gã nanẽ ajatykau 'gã nee nũ. A'eramũ 'gã oje'ega ajaupe: \p —“Je te 'ã Jarejuwarete 'ga ra'yraretea”, e'i ako Jejui 'ga janee ko. A'eramũ jane 'ga jukaukaa 'gã nupe— 'jau 'gã ajaupe. \p A'eramũ 'gã 'ga pofaa itaju pyu, 'ga rerawau Piratu 'ga upe. \v 2 A'eramũ Piratu 'ga oporonupa ee 'ga upe: \p —A'jea te ene 'wyriaramũ judeu 'gã nupe?— 'jau 'ga 'ga upe. \p —A'jea futat ere poromũ— 'jau Jejui 'ga 'ga upe. \p \v 3 A'eramũ taetu mainana 'wyriara 'gã 'ga je'ẽwu'jawu'jaga etee futat. \v 4 A'eramũ Piratu 'ga 'jau 'ga upe nũ: \p —Nereenuwi te 'gã je'ega? Nerewawagi te 'ã aipo 'e are a'i kũi?— 'jau 'ga Jejui 'ga upe. \p \v 5 A'ere Jejui 'ga noje'egi futari 'gã nupe. O'meramũ te 'gã 'i. A'eramũ Jejui 'ga oje'ege'ema 'gã nupe. A'eramũ Piratu 'ga oporesagamũ etee 'ga ree. “Ma'eramũ sipo 'ga noje'egi?” 'jau 'ga ojeupe. \s1 'Gã nupe 'ga monoawet \r (Mateu 27.15-26; Luka 23.13-25; Juã 18.39–19.16) \p \v 6 Mani'oko'o jopype'ema 'wawa maraka apoawa rupi Piratu 'ga moromunepawa pype imunewipyrera 'ga amũ muẽma judeu 'gã nupe jepi, 'gã nemienũiwera 'ga 'ga imuẽma 'gã nupe jepi. \v 7 Jejui 'ga pyykawa rupi Parapasi 'ga 'ũina moromunepawa pype. Parapasi 'ga futat amunaw ipewara 'gã mamara'neukaa 'wyriara 'ga ree. Opytuna 'gã netee 'ga 'gã mamara'neukaa 'wyriara 'ga ree rakue. Oporojuka ma'efera 'gã wejue nũ. A'eramũ 'gã 'gã monou 'gã munepa 'gã mu'ama rakue. \v 8 A'eramũ mytuna 'gã 'ua 'jau Piratu 'ga upe: \p —Ejemiapou moromunepawa pypewara 'ga amũ emuẽmukat oree— 'jau 'gã 'ga upe. \p \v 9 A'eramũ Piratu 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Pefutat te judeuramũ peje'wyriararete 'ga je imuẽma pejejeupe?— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 10 Piratu 'ga mainana 'wyriara 'gã kwaapa futat. “Werekoay pa mainana 'wyriara 'gã Jejui 'ga. A'eramũ pa 'gã 'ga rerua jee ra'e”, 'jau Piratu 'ga ojeupe. “A'ere mytuna 'gã poromutaramũ 'ga ree. A'eramũ nipo 'gã 'jau, Jejui 'ga emut oree, 'jau nipo 'gã jee”, 'jau Piratu 'ga ojeupe. \v 11 A'ere mainana 'wyriara 'gã afuakaramũ 'ga ree. \p —Parapasi 'ga ki emuẽm imua oree, sa'e 'ga upe 'jau. Jejui 'ga kasi eremuẽm oree ne, sa'e 'ga upe 'jau— 'jau 'gã mytuna 'gã nupe. \p 'Ga rerure'emauwe 'gã mogyau 'gã mu'akwaapa. A'eramũ 'gã afuakaramũ 'ga ree. \p A'eramũ Piratu 'ga oporonupa ee 'gã nupe: \p —Pefutat te judeuramũ peje'wyriararete 'ga je imuẽma pejejeupe?— 'jau 'ga 'gã nupe. \p A'ere 'gã 'i etee 'ga upe: \p —Naani. Parapasi 'ga te ki emuẽm imua oree— 'jau 'gã 'ga upe. \p \v 12 A'eramũ Piratu 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Maran te jane Jejui 'ga rerekoi, “judeuramũ pẽẽ 'wyriararete 'ga” 'jawa 'ga rerekoi?— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 13 —Emu'amukat 'ga 'ypeywar are 'ga pokutuka 'ga jukaawamũ futat— 'jau 'gã wafukaita 'ga upe. \p A'eramũ 'ga: \p \v 14 —Ma'ja te 'ga wapo ajukaawamũ pẽ nupe rai'i, a'e te je a'i kũi?— 'jau 'ga 'gã nupe. \p A'ere 'gã afukafukai etee ajemogyau: \p —Emu'amukat futat Jejui 'ga 'ypeywar are 'gã nupe— 'jau 'gã wojere'emamũ futat wafukaita 'ga upe. \p \v 15 Piratu 'ga oporomaku'iweramũ mytuna 'gã nee. A'eramũ 'ga Parapasi 'ga muẽmukaa moromunepaw awi 'ga monou 'gã nupe. Jejui 'ga jẽmĩ 'ga imopigukaa jefaruu 'gã nupe. \p —Pe'je 'ga rerawau 'ga mopika 'ga a'gwawe'em futat. Pẽporia kasi 'ga nupãu ne. 'Ga mopig ire pẽẽ 'ga rerawau 'ga mu'ama 'ypeywar are. A'eramũ 'ga peu etee futat amanũmũ u'ama— 'jau 'ga 'gã nupe. \s1 Jefaruu 'gã Jejui 'ga rerekoemãawet \r (Mateu 27.27-31; Juã 19.2-3) \p \v 16 'Ga mopig ire jefaruu 'gã Jejui 'ga rerawau 'ga rerosou Piratu 'ga rog ipe. A'ere 'gã opytuna 'gã majatykau 'ga ree. \v 17 A'ere 'gã 'wyriara raity piraga munepa 'ga wi. A'ere 'gã juapekagũũ muapỹina 'ga akagyrũnamũ iapou 'ga upe. A'eramũ 'gã imonou imunepa 'ga akaga pype. \fig |src="LB00321B.TIF" size="col" copy="Horace Knowles revised by Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="Maku 15.17" \fig* \v 18 A'ere 'gã 'jau 'ga upe: \p —Ene 'ã judeu 'gã 'wyriararetea 'gã nupe ra'e jepi. 'Awamũ ereko 'wyriarareteramũ nakwaparimũ rũi futat 'gã nupe— 'jau 'gã Jejui 'ga upe 'ga rerekoemãu erekou. \p \v 19 A'e pype 'gã 'ga akaga nupãu ywyra'i'i pyu. Onymuna 'gã 'ga ree. A'ere 'gã wapyka wenupy'ãu 'ga rowase, 'ga muorypa 'me. A'ere 'gã 'jau ajaupe: \p —Pemã'ẽ judeu 'gã 'wyriararete 'ga ree ki sa— 'jau 'gã ajaupe. —'Wyriara raity piraga 'ga wereko imunepa 'awamũ. 'Wyriara akagyrũa nanẽ 'ga wereko nũ. 'Wyriararete pype tãmẽjẽ 'ga 'ari ra'e— 'jau 'gã ajaupe 'ga rerekoemãu. 'Ga jaita nanẽ 'gã nũ. \p \v 20 'Ga rerekoemã re 'gã taity piraga mosoka 'ga wi nũ. 'Ga raity munepa 'ga wi nũ. A'ere 'gã 'ga rerawau 'ga jukaaw ipe. \s1 'Ypeywar are Jejui 'ga monoawet \r (Mateu 27.32-44; Luka 23.26-43; Juã 19.17-27) \p \v 21 'Ga jukaawa piara rupi 'gã Simão 'ga rowosõu. Jũ awi 'ga 'ua akou awau amunawarete pe. Sirene ywy pewara 'ga poromũ Simãoramũ. Mukũi Simão 'ga ra'yra 'gã. Aresãri 'ga, Rufu 'ga. Mĩmera 'gã Simão 'ga ra'yra. Simão 'ga resakawe jefaruu 'gã 'jau 'ga upe: \p —'Ypeywara erokwap 'ga upe— 'jau 'gã 'ga upe. \p A'eramũ 'gã iupirukaa 'ga upe. \v 22 A'eramũ 'gã Jejui 'ga rerawau \it Gogata\it* 'jaw ipe. ('Gã je'eg imũ \it Gogata\it* 'ea Aeakagera 'jawewara 'ea futat poromũ). \v 23 'Ga rerowaẽm ire 'gã muaga monou y'way pype 'ga upe numiamũ. Mira 'jawa 'gã imonou y'way pype 'ga upe numiamũ. \p —Koa etykut ejayrũ upe— 'jau 'ga 'ga upe numiamũ. \p A'ere 'ga notykuri. \p \v 24 A'ere 'gã 'ga jywaa pypiraa 'ypeywar are. A'ere 'gã itaju pyu 'ga pokutuka 'ypeywar are. A'ere 'gã 'ga py maju'aa aju'arimũ ikutuka itaju pyu. A'ere 'gã 'ga mafu'ama 'ga monou 'ga mu'ama 'ypeywara reewe futat. 'Ga rekoa futat 'gã imonou imu'ama 'ypeywar are ipokutuka. 'Ypeywar are 'ga mu'am ire 'gã 'ga raityfera mojo'oka ajaupe. Ita'i 'jawewara 'gã imomopoa 'upa ywyu 'ga raityfera mojo'okawamũ. Sã'ã ae jugu momora. Nan futat 'gã ita'i 'jawewara momopori 'upa 'ga raityfera mojo'okawamũ. \v 25 Kwara awyruu'iramũ etee 'gã 'ga mu'ama 'ypeywar are. \v 26 A'ere 'gã 'yjepa'nĩ are ikwasiaripyrera monou inuga ikutuka 'yw are 'ga apyte'rarimũ. “Koromũ futat judeu 'gã 'wyriararetea” 'ea 'gã amũ ikwasiaa 'yjepa'nĩ are rai'i. A'eramũ 'gã imonou inuga 'yw are 'ga apyte'rarimũ. A'eramũ 'ga resakara 'gã 'ga jukaawera kwaapa. \p \v 27 'Ga reewe 'gã mukũja 'gã muna'ywa 'gã imonou imu'ama 'ypeywara mũ ree. Muna'ywa põ'õ me 'gã Jejui 'ga mu'ama. \v 28 Ymã te Janeruwarete 'ga ka'arana kwasiarukari ee rakue: “Mama'e tywera apoara pyri 'ga 'ami”, 'jau 'ga ikwasiarukaa rakue. A'eramũ 'gã 'ga monou imu'ama muna'ywa põ'õ me, Janeruwarete 'ga je'egawer imũ etee futat. \p \v 29 'Gã pyu okwap ma'e 'gã Jejui 'ga rerekoemãu 'ga kurapa nanẽ nũ. \p —“Anure nipo je Jarejuwarete 'ga mogytaawa retygi. A'ere nipo je imuapyra 'ara rupi imowyri nũ”, ere 'ã rai'i. \v 30 A'eramũ ene ejua ejypa 'ypeywar awi— 'jau 'ga pyu okwap ma'e 'gã 'ga upe, 'ga rerekoemãu. \p \v 31 Mainana 'wyriara 'gã, Moisesi 'ga remikwasiarer are moromu'jara 'gã. Mĩmera 'gã nanẽ 'ga rerekoemãu 'upa nũ: \p —Opoat 'ga 'gã jepi. A'ere 'ga najepoara'uweri futari. \v 32 Israeu juapyreramũ jane'wyriararetea e'i na a'e 'ga re'ã. Siesag iki ajee 'ga rura 'ga jywa 'wei. 'Ga jyp 'ga ruramũ sirowiat 'ga 'jau 'wei— 'jau 'gã ajaupe. \p 'Ga pyri imu'amipyrera 'gã, muna'ywa 'gã amũ nanẽ 'ga kurapa nũ. \s1 Jejui 'ga manũawet \r (Mateu 27.45-56; Luka 23.44-49; Juã 19.28-30) \p \v 33 Kwara okwapa aje owepa. Ypytuna 'jawe futat oypytunaiwamũ. Kwara ajerewamũ tãmẽjẽ awau weny jesagamũ nũ. \v 34 Kwara renye'emauwe Jejui 'ga wafukaita oje'eg imũ futat. \p —\it Eli eli lama sabactani\it*— 'jau 'ga oje'eg imũ. \p Oje'eg imũ 'ga 'eawera: “Kiapi'ni, Kiapi'ni. Ma'eramũ te erepoit je wi?” 'ga 'ea futat poromũ 'ga afukaja. \p \v 35 Aipo 'ga 'e renupara 'gã amũ 'jau: \p —Eliasi 'ga 'ga wenũi!— 'jau 'gã ajaupe. \p \v 36 'Ga pyriwara 'ga amũ ujãna amynejuranũũ pyyka imonou imunepa y'waynana pype. A'ere 'ga imonou iupia 'ywa rapefã are imonou Jejui 'ga upe 'ga remipyteramũ. A'ere 'ga 'i etee esakara 'gã nupe: \p —Tene jane 'ga resagi ra'ne. Siesak Eliasi 'ga rura 'ga mosoga 'ypeywar awi ra'ne 'jau— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 37 A'ere Jejui 'ga wafukaita amanũmũ. \p \v 38 A'eramũ futat Janeruwarete 'ga mogytaawa my'jawa rowopypea taity otoroka opojo'ogamũ imytera rupi. Ywate awi we futat 'ua opojo'ogamũ ywyu. \v 39 'Ga manũnamũ jefaruu 'gã 'wyria'ri 'ga 'ga manũ resaka. 'Ypeywara rowase 'ga u'ama Jejui 'ga afukajamũ. A'eramũ 'ga 'jau ojeupe: \p —A'jea futat pa 'ga Ku'jywa 'ga ra'yra futat ra'e!— 'jau 'ga u'ama. \p \v 40 Kũjãmera 'gã amũ 'upa muku'i 'ga manũ resaka nũ. Ẽẽ mũ rera Mari Matarena, ajepeja ẽẽ rera Sarume, ajepeja ẽẽ rera Mari. Poromũ Mari ẽẽ ra'yra 'gã Jose 'ga, Tiago 'ga. Aipoa Tiago 'ga kunumĩũũa. Mĩmera 'gã 'ga manũ resaka amumera 'gã netee. \v 41 Poromũ kũjãmera 'gã Jejui 'ga rewiri ako ma'efera 'gã futat poromũ. Garireja ywy pype 'ga rekoramũ 'gã awau watau 'ga rupi, 'ga poaa mama'e apo are rakue. Amumera kũjãmera 'gã 'upa 'ga manũ resaka. Aipo 'gã nanẽ 'ua 'ga rupi Garireja ywy awi Jerusareg ipe 'ga oramũ rai'i nũ. \s1 Ita kwara pype Jejui 'ga monoawet \r (Mateu 27.57-61; Luka 23.50-56; Juã 19.38-42) \p \v 42-43 Kaaruwamũ Jose 'ga, Arimateja pewarera 'ga awau oporogytau Piratu 'ga upe. Opytuna 'gã nupe oje'ẽma'e 'ga poromũ. A'ere 'ga Jejui 'ga rerowiari. “Anure nipo Jejui 'ga 'ũina 'wyriaramũ janee”, 'jau 'ga ojeupe. Morowykye'ema piara rupi 'gã Jejui 'ga jukaukaa ra'e. A'eramũ Jose 'ga awau “Jejui 'ga reumera emut jee”, 'jau Piratu 'ga upe: \p —Amanũ Jejui 'ga ko. 'Ga reumera toroo inuga ita kwara pype 'jau— 'jau 'ga Piratu 'ga upe. \p Morowykye'ema rupi judeu 'gã nojotymi rakue. “Morowykye'ema piara rupi futat sitym 'ga 'jau”, 'jau Jose 'ga ojeupe etee futat. A'eramũ 'ga Piratu 'ga pojeupe'ema futat awau Jejui 'ga reumera renũina 'ga upe. \p \v 44 —Amanũ te 'ga ra'e?— 'jau Piratu 'ga 'ga upe. \p —Amanũ ako 'ga ko nũ'ũ— 'jau 'ga 'ga upe. \p —Kuu. Kamẽsĩete nipo 'ga manũi ra'e— 'jau Piratu 'ga oporesagamũ 'ga ree. \p A'erauwe 'ga 'jau jefaruu 'gã 'wyria'ri 'ga upe: \p —Maranime te 'ga manũi ra'e?— 'jau 'ga imome'waukaa 'ga upe. \p \v 45 —Kwara jerewamũ ako 'ga manũi ko— 'jau 'ga 'ga upe. \p Aipo ojeupe jefaruu 'gã 'wyria'ri 'ga 'e re 'ga 'jau Jose 'ga upe: \p —Ere 'ga rerawau inuga ita kwara pype— 'jau 'ga 'ga upe. \p \v 46 A'erauwe Jose 'ga awau taity fuku mua Jejui 'ga reumera auwanawamũ. Linu 'jawa apopyrera 'ga imua. A'eramũ 'ga Jejui 'ga reumera mosoka imua 'ypeywar awi 'ga reumera auwana aipoa taity pyu. A'ere 'ga 'ga reumera monou inuga ita kwara pype. A'ere 'ga itapewuu mojerepa imonou imỹina ita kwara rawopytymawamũ. \v 47 Kũjãmera 'gã amũ awau 'ga imono resaka. Mari Matarena ẽẽ, Mari ẽẽ. Aipoa Mari ẽẽ Jose 'ga ya. Mĩmera 'gã Jejui 'ga reumera rupawa resaka. \c 16 \s1 Jejui 'ga ferapawet \r (Mateu 28.1-8; Luka 24.1-12; Juã 20.1-10) \p \v 1-2 Ikoai'i, ku'emaiw are, kũjãmera 'gã jany kasiga mua erawau Jejui 'ga reumer are eko'wogipyramũ. Mari Matarena ẽẽ, Sarume ẽẽ, Mari ẽẽ. Poromũ Tiago 'ga y ẽẽ. Mĩmera 'gã jany kasiga amut erawau. Ku'emaiw are 'gã erawau Jejui 'ga rupaw ipe. \v 3 Awau 'gã 'jau: \p —Awỹja sipo itaa ope'a jui janee?— 'jau 'gã ajaupe. \p \v 4 Tuwiuu wejue itauua. A'eramũ 'gã poromũ 'jau ajaupe. Awau 'gã owaẽma ja'wyja'wy jupe itauu resaka, ita kwara rawopytymawera resaka. \fig |src="cn01850B.tif" size="span" copy="1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Maku 16.1-4" \fig* \p —Tỹỹ. Ojepe'a jui ra'e— 'jau 'gã ajaupe. \p \v 5 A'erauwe kũjãmera 'gã awau osou ita kwara pype. Peu 'gã ywagipewara 'ga resaka kunumĩũũ 'jawe. 'Ga raitya waparasigamũ. Jejui 'ga rupawera jakwatawa katy 'ga wapyka. 'Ga resakawe kũjãmera 'gã okyjau 'ga wi. \v 6 A'eramũ 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Pekyje awi je wi— 'jau 'ga 'gã nupe. —Jejui 'ga resaka te 'ã pejot, Nasare pe waranup ma'efera 'ga resaka te 'ã pejot, 'ypeywar are amanũ ma'efera 'ga resaka te 'ã pejot— 'jau ywagipewara 'ga kũjãmera 'gã nupe. —A'ere 'ga nitywi 'au. Oferap ako 'ga ko. Pe'je pejejua 'ga rupawera resaka— 'jau 'ga 'gã nupe. \p A'eramũ 'gã awau esaka. \v 7 A'eramũ ywag awi 'ut ma'efera 'ga 'jau 'gã nupe nũ: \p —Pe'je pejewau imome'wau Pedro 'ga upe, amumera 'ga remimu'e 'gã nupe we: “Oferap kĩã awau Garireja ywy pe pẽ nenune. Peu te nipo 'ga peesak nũ, pejejeupe 'ga 'eawer imũ etee futat nũ”, pe'je ki 'gã nupe— 'jau 'ga 'gã nupe. \p \v 8 A'erauwe kũjãmera 'gã awau ujãna ita kwar awi. 'Gã kyjea 'gã nerekou 'gã moyyita. A'eramũ 'gã ojeupe 'ga 'eawera mome'wawe'em awau 'gã nupe. \s1 Mari Matarena ẽẽ Jejui 'ga resaka \r (Mateu 28.9-10; Juã 20.11-18) \p \v 9 Domingo rupi Jejui 'ga ferawi rakue. Ku'em enune 'ga ferawi rakue. Mari Matarena ẽẽ upe ra'ne 'ga ojesaukaa. Ẽẽ pirewara 'ga imoia ẽẽ wi rakue. Sete ẽẽ pirewara pytuna. \v 10 Ojeupe 'ga jesaukar ire ẽẽ awau imome'wau 'ga remimu'e 'gã nupe rakue. U'arasigamũ 'gã ajemogyau ajaa'wau Jejui 'ga ree. A'eramũ Mari Matarena ẽẽ awau imome'wau 'gã nupe: \p —Oferap kĩã ra'e. Ojesaukat kĩã jee ko— 'jau ẽẽ 'gã nupe. \p \v 11 A'ere 'gã nuerowiari etee ẽẽ ojeupe 'ga mome'uramũ. \s1 Mukũja 'gã Jejui 'ga resaka \r (Luka 24.13-35) \p \v 12 A'ere Jejui 'ga ojesaukaa mukũja werowiaara 'gã nupe. Jũ me 'ga awau watau akou. Poje Jejui 'ga ojesaukaa 'gã nupe. A'ere 'ga jesowo'gõgi 'gã nupe. A'eramũ 'gã 'ga kwaape'ema. \v 13 A'ere 'gã 'ga kwaaw ire awau ojewya 'ga mome'wau amumera 'ga remimu'e 'gã nupe. A'ere 'ga remimu'e 'gã nuerowiari etee 'gã 'ea. \s1 Jejui 'ga remimu'efera 'gã 'ga resaka \r (Mateu 28.16-20; Luka 24.36-49; Juã 20.19-23; Atos 1.6-8) \p \v 14 Poje Jejui 'ga ojesaukaa wemimu'e 'gã nupe. 'Gã jemi'waaw ipe 'ga ojesaukaa 'gã nupe. A'eramũ 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Ma'eramũ te neperowiari 'gã, “oferap 'ga” pejejeupe 'gã 'eramũ ra'e 'ũ? Ma'eramũ sipo ajee neperowiari je'eawera ra'e?— 'jau 'ga 'gã nupe oje'ega moywyrafena 'gã nupe. \p \v 15 A'eramũ 'ga 'jau 'gã nupe: \p —Pe'je pejewau je mome'wau kwe pewara 'gã nupe najuejue etee futat. Amunawa moymoyka pejewau je mome'wau 'gã nupe, je rerowiarukaa 'gã nupe pejejemogyau. \v 16 Je rerowiaara 'gã ki pepymĩ 'y pe, otywer awi 'gã poira resaukaawamũ. A'eramũ je tejerowiaara 'gã katu'oka. Tejerowiare'ema 'gã nipo je nakatu'ogi. A'eramũ nipo 'gã awau mama'eukwaawa rapyaw ipe amanũ re— 'jau 'ga 'gã nupe. \v 17 —Tepãjẽa nipo je imonou tejerowiaaramũ pẽ nupe. A'eramũ pẽẽ mama'eukwaawa moia erekwara 'gã nui jerer imũ. Pejejemikwaawe'ema pejeje'ega nipo pẽẽ iapou. \v 18 Moja pyyka miamũ nepemanũi. Ae jukaara muaga 'wau miamũ nanẽ nepẽ jukai. Oje'arimũ je rerowiaaramũ pejepo mono re ojero'wu ma'e 'gã ojekatu'oka ajemogyau— 'jau 'ga 'gã nupe. \s1 Ywag ipe Jejui 'ga jeupiawet \r (Luka 24.50-53; Atos 1.9-11) \p \v 19 'Gã nupe oje'ẽmaw ire Janeruwarete 'ga Janejararete 'ga, Jejui 'ga monoukaa 'ga mojeupirukaa ywag ipe. Ywag ipe 'ga waẽmawe Janeruwarete 'ga 'jau 'ga upe: “Ene 'ã je 'jawe futat. A'eramũ ene eapyka jejakwatawa katy”, 'jau Janeruwarete 'ga Jejui 'ga upe. A'eramũ Jejui 'ga awau wapyka 'Uwarete 'ga jakwatawa katy. \v 20 A'eramũ 'ga remimu'e 'gã awau 'ga mome'wau kwe pe. “Werowiaramũ Jejui 'ga pẽtywera moia pẽ nui, pẽ katu'oka”, 'jau 'gã imome'wau kwe pewara 'gã nupe. Janejararete 'ga 'gã opoat. Aeremiapoe'ema 'ga wapoukat 'gã nupe. A'eramũ 'gã nenupara 'gã 'gã 'eawera rerowiaa. “A'jea futat 'gã 'ea. Sã'ã Ku'jywa 'ga janeremiapoe'ema apoukara 'gã nupe”, 'jau enupara 'gã ajaupe, aipo 'gã 'e rerowiaa.