\id HEB ‑ Kenga NT, TD 2012 (DBL 2014) \h Ɛbrege \toc1 Maktubm gɛn Ɛbrege \toc2 Ɛbrege \toc3 Ɛb \mt1 Maktubm gɛn Ɛbrege \imt1 Kupm mɛtn taar taaɗjeki ɗoobm gɛn dooy maktubm gɛn Ɛbrege \ip Maktubm gɛn *Ɛbrege se debm kɛn raaŋin̰ se, kꞋtaaɗ te ron̰ eyo ɔɔ jee kɛn kꞋraaŋɗen maktubm se kic ɓo kꞋjeelɗe eyo. Debm kɛn raaŋo maktubm ara se, naan̰ jeel ɔk Kitapm gɛn Raa dɔɔko ute jeege do dɔkin̰ se jiga. Jee al‑Masigen naan̰ raaŋɗen maktubm ara se, Ꞌtɛɗn Yaudge. Jee al‑Masigen gɔtn ese se, jaay nakgen ɔɔn̰ lee aan doɗe ki se tɛɗɗen maakɗe tuju ɔɔ kaal maakɗen mɛtn‑jiki se kic ɓo ɓaa urlga. Ɔɔ jee mɛtin̰ge se, jenoga rɛsn ute ɗoobm al‑Masi se naatn. Anum naan̰ raaŋɗe se, je aɗen kɛɗn kaay kaama. Ute ɗoobm al‑Masi kɛn Raa ɔlin̰o se ɔl jikilimge taarɗe ɓaa ute Raa (kon̰ 1.1–2.18). Ɗeere, al‑Masi se naan̰ Goon Raa ɔɔ naan̰ se Raa mala mala. Ɔɔ naan̰ ɓaaɗo tɛɗga debkilimi mala mala (kon̰ 1.3). Kooy kɛn naan̰ ooy se aan gɔɔ jikilimgen lee ooy se, kusin̰ kɛn ɔk tɔɔgɔ do jeege tu se, tɔɔgin̰ se naan̰ tɛɗin̰ga tɛɗga gɔtɔ (kon̰ 2.14). Ute bɛɛ kɛn al‑Masi tɛɗ se ɓo, jee took aal maakɗe don̰ ki se Ꞌkɔŋ ɓaa cɛɛsn Raa ki (kon̰ 3.1–5.10). Taa al‑Masi se ook ɓaaga bini aanga gɔtn Raa ki ɔɔ naan̰ ɓo Raa ɔndin̰ga tɛɗga magal debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki gɛn jee kɛn took aal maakɗe don̰ ki (kon̰ 5.11–10.31). Isa se tec aan gɔɔ magal gɛn jee tɛɗn sɛrkɛ Raa ki do dɔkin̰ se eyo taa naan̰ se tiŋg gɛn daayum. Maakŋ Kitapm kɛn Raa dɔɔko ute jeege do dɔkin̰ se, jee tɛɗn sɛrkɛ Raa ki se daayum naaɗe lee tɔɔl mooso taa Raa aɗen tɔɔl kusin̰ɗe. Num gaŋ al‑Masi se ɛɗ ron̰ sɛrkɛ taa kusin̰ jeege jɛ‑kalaŋ sum ɔɔ gɛn sɔrɔkin̰a. Taa naan̰ se ɓo ɓɔrse jee al‑Masige se iŋgga do ɗoob kɛn kiji ɔɔ naaɗe se Ꞌkɔŋ tɛrl ute mɛtɗe ey sum. Bin ɓo kaal maakŋ gɛn jee do dɔkin̰ se taaɗɗesin̰ taa aɗen tɛɗn saaɗa (kon̰ 11‑12). Saaɗn kɛn naan̰ taaɗɗen ese ɓo kɛn ɛɗɗen kaay kaama maakŋ nakge tun ɔɔn̰ kɛn aan doɗe ki ute nakŋ naam kɛn ɓɔrse aan doɗe ki se kici. \c 1 \s1 *Raa taaɗjeki ute taar Goonin̰a \p \v 1 Do dɔkin̰ se, Raa lee taaɗo ɓugjege tu ute taar jee taaɗ taar teeco taar Raa ki se mɛt dɛna ɔɔ ute ɗoobm jeege dɛna. \v 2 Gaŋ ɓɔrse se maakŋ ɓiige tun kaam mɔɔtn ara se, naan̰ taaɗjekiga ute ɗoobm Goonin̰a ɔɔ Goonin̰ se ɓo, naan̰ bɛɛr ɔndin̰o ɔɔ ɛɗin̰ga nakge paac kaam jin̰a. Ɔɔ ute ɗoobm Goonin̰ se ɓo naan̰ aalo nakgen ɓaa se paac kici. \v 3 Goon ese se ɓo kɛn taaɗ *nookŋ Raa kɛn wɔɔr gɔtɔ kɛlɛŋ ɔɔ naan̰ se tec Raa mala mala. Ute taar naan̰ kɛn ɔk tɔɔgɔ se ɓo, nakgen ɓaa se paac naan̰ tɛɗɗe utu tiŋg gɔtɗe ki. Kɛn naan̰ jaay tug *kusin̰ jikilimge aas sum se, naan̰ ook ɓaa iŋg maakŋ raa ki do ji daam Raa Sidburku ki. \s1 Isa se naan̰ magal cir *kɔɗn Raage \p \v 4 Goonin̰ se, Raa ɔndin̰ga raan do kɔɗn Raage tu ɔɔ bin ɓo ro kɛn Raa ɛɗin̰ se, cir gɛn kɔɗn Raage. \v 5 Taa ɓii kalaŋ tap ɓo Raa taaɗ te kɔɗin̰ kɛn gam eyo, kɛn an̰ ɗeekŋ ɔɔ: \q1 \qt Naai se, ꞋGoomuma\qt*, \q1 \qt jaaki maam mꞋtaaɗn naan jeege tu paac maam ɓo mꞋBubi\qt*.\f + \fr 1:5 \ft Aak KKR 2.7.\f* \m Tɛr daala kɔɗn Raa kɛn gam tap ɓo Raa taaɗin̰ te eyo, kɛn an̰ ɗeekŋ ɔɔ: \q1 \qt Maam se mꞋtɛɗn Bubi ɔɔ naai lɛ am Ꞌtɛɗn goonuma\qt*.\f + \fr 1:5 \ft Aak 2Sam 7.14 ɔɔ 1Krk 17.13.\f* \m \v 6 Num tɛr daala, kaaɗ kɛn naan̰ ɔlo Goon paragin̰\f + \fr 1:6 \ft Isa se naan̰ goon paragŋ kalaŋ lak, gɔɔsin̰ gɔtɔ.\f* do duni ki se, naan̰ ɗeek ɔɔ: \q1 \qt Ɔn̰ kɔɗumge paac kɛrɛgŋ naanin̰ ki\qt*.\f + \fr 1:6 \ft Aak Dt 32.43 ɔɔ KKR 97.7.\f* \m \v 7 Gɛn kɔɗin̰ge se Raa taaɗ ɔɔ: \q1 \qt Naaɗe se jee tɛɗn naabumge\qt*, \q1 \qt naaɗe se tec aan gɔɔ kuulu ɔɔ aan gɔɔ rɔɔn̰ pooɗo\qt*.\f + \fr 1:7 \ft Aak KKR 104.4.\f* \m \v 8 Num gɛn Goonin̰ ki se, Raa taaɗin̰ ɔɔ: \q1 \qt Gaar naai Raa se tiŋg gɛn daayum\qt*, \q1 \qt ɔɔ jeeige se lɛ, naai tɔɔɗɗe ute ɗoobm daan ki\qt*. \q1 \v 9 \qt Naai lɛ Ꞌje nakŋ ute ɗoobin̰a\qt* \q1 \qt ɔɔ nakŋ *kusin̰ se naai ɔɔɗ undin̰ naatn\qt*. \q1 \qt Taa naan̰ se ɓo Bubi Raa, naan̰ ɔɔyiga uubu doi ki gɛn maak‑raapo kɛn taaɗ ɔɔ\qt* \q1 \qt naai se gaarge ɔɔ maakŋ parige tu se naai ɓo magal cirɗe\qt*.\f + \fr 1:9 \ft Aak KKR 45.7‑8.\f* \m \v 10 Tɛr Raa ɗeekin̰ daala ɔɔ: \q1 \qt Kɛse ɓo naai, Mɛlje, do kupm mɛt ki se naai aalo do naaŋa\qt* \q1 \qt ɔɔ maakŋ raa lɛ naai tɛɗin̰o te jii\qt*. \q1 \v 11 \qt Nakgen se paac utu Ꞌtuju, gaŋ naai se tiŋg gɛn daayum\qt*. \q1 \qt Ɗeere, maakŋ raa ute do naaŋa se utu Ꞌkooy koono aan gɔɔ kala\qt*. \q1 \v 12 \qt Ɔɔ naai utu aɗen tuɗn aan gɔɔ kala \qt* \q1 \qt ɔɔ utu aɗen pɛlɛkŋ aan gɔɔ kɛn kꞋlee kꞋpɛlɛkŋ kalge se\qt*. \q1 \qt Num naai lɛ Ꞌtɛrl roi eyo ɔɔ daayum daayum naai iŋg gɔti ki\qt*.\f + \fr 1:12 \ft Aak KKR 102.26‑28.\f* \m \v 13 Ɔɔ taa ɓii kalaŋ tap ɓo Raa taaɗ te kɔɗin̰ kɛn gam eyo, kɛn an̰ ɗeekŋ ɔɔ: \q1 \qt ꞋƁaaɗo iŋg do ji daamum ki\qt*, \q1 \qt bini jee taamooyige se maam mꞋaɗen Ꞌtɛɗn naai ɓo kiŋg doɗe ki\qt*.\f + \fr 1:13 \ft Aak KKR 110.1.\f* \m \v 14 Kɔɗn Raage se tap ɓo naaɗe naŋge? Naaɗe se jee kaan̰ naabm Raagen paacn̰ jꞋɔŋ jꞋaakɗen eyo, ɔɔ Raa ɔlɗeno se taa noogŋ jeegen kɛn Raa utu aɗen kaaja. \c 2 \s1 JꞋɔn̰ten kuum kaalki taar *Raa se naaŋ ki \p \v 1 Taa naan̰ se ɓo, taargen naajege kꞋbooyin̰kiro se, jꞋɔkin̰ki ɔɔn̰ cir daala, ey num sɔm jꞋaki kiigŋ ɗoob ki. \v 2 KꞋjeelki taar kɛn *kɔɗn Raage taaɗo do dɔkin̰ *Musa ki se, ɔk tɔɔgɔ do jeege tu paac ɔɔ jeegen jaay baate kuuno taar se lɔ baate kiŋg do ki se, jee bin se do *kusin̰ kɛn naaɗe tɛɗ se, Raa dabarɗenoga ute ɗoobin̰a. \v 3 Anum naajege se, kꞋbooyin̰kiga taar naan̰ kɛn aajjeki ɔɔ taar naan̰ se lɛ cir gɛn kɔɗn Raagen taaɗo Musa ki se. Bin num kɛn taar se jaay naajege kꞋjꞋuum jꞋaalin̰kiga naaŋ ki num, naajege kic jꞋaki kɔŋ kaan̰ kɔtn dubar kɛn se eyo. Mɛtn taar kaajjege se, Mɛljege Isa ɓo uuno mɛtin̰ taaɗo deete ɔɔ jee kɛn booyo taarin̰ naan̰ taaɗo se ɓo, taaɗjeki ɔɔ taarin̰ge se, taargen mɛt ki. \v 4 Ɔɔ Raa mala taaɗga tal ɔɔ taar ara se taar mɛt ki ute ɗoobm nakŋ kaakŋ jeele ɔɔ ute nakgen naan̰ tɛɗin̰ deel doa, ɔɔ ute napar nakŋ‑kɔɔɓgen naan̰ tɛɗa ɔɔ bin ɓo naŋa naŋa kic Raa ɛɗin̰ga *Nirl Salal aan gɔɔ kɛn naan̰ maakin̰ jen ro ki. \s1 Isa se naan̰ Debm Kaajjege \p \v 5 Anum duni kɛn utu aɗe ɓaa jaay kɛn naaje kꞋtaaɗn mɛtin̰ ɓɔrse se, Ꞌkɔŋ tɛɗn kaam ji *kɔɗn Raage eyo. \v 6 Num maakŋ Kitap ki se, nam kalaŋ taaɗga tal ɔɔ: \q1 \qt Debkilimi se tap ɓo naan̰ naŋa kaca jaay ɓo kɛn naai Raa saapm don̰ ki\qt*, \q1 \qt goon debkilimi se tap ɓo aas ɗi jaay ɓo naai aakin̰ don̰ ki se\qt*? \q1 \v 7 \qt Kaaɗn kɛn naai Ꞌtɛɗ debkilimi ɔɔpo baata aas te kɔɗn Raa ey se, cɔkɔ sum\qt*. \q1 \qt Tɛr naai ɓo *Ꞌnookin̰a ɔɔ Ꞌmagalin̰ aan gɔɔ gaarge\qt*. \q1 \v 8 \qt Nakgen paacn̰ naai aalɗeno se naai ɔn̰in̰sin̰ga kaam jin̰a\qt*.\f + \fr 2:8 \ft Aak KKR 8.5‑7.\f* \m Kɛn Raa jaay ɛɗin̰ga nakge paac kaam jin̰ se, ne ɗim jaay Raa ɛɗin̰ te kaam jin̰ ey se, gɔtɔ. Naɓo ɓɔrse nakge se paac naajege jꞋaakin̰ki ute kaamjege se aan gɔɔ tɛɗ te kaam jin̰ ey ɓɔrtɔ. \v 9 Gaŋ naajege jꞋaakki Isa se, kaaɗ kɛn Raa tɛɗin̰o jaay naan̰ ɔn̰ ron̰ ɔɔpo baata aas te kɔɗn Raage ey se, cɔkɔ sum. Taa naan̰ dabaro ɔn̰ ron̰ ooy se, ɓɔrse se, Raa nookin̰ga ɔɔ magalin̰ga aan gɔɔ gaarge. Bin ɓo ute bɛɛ Raa se, naan̰ ooyo taa jikilimge paac. \p \v 10 Raa se aalo nakge paac ɔɔ bɔɔbɗe tiŋg gɔtɗe ki. Bin ɓo Raa je ano ɓaa ute gɛnin̰ge dɛna taa Ꞌkɛnd maakŋ nookin̰ ki. Taa dubar Isa ɔŋo se ɓo, Raa tɛɗin̰ naan̰ tɛɗ aas naabin̰ ute ɗoobin̰a. Isa se naan̰ ɓo debm tɔɔɗ ɔlɗe gɔtn kaaj ki. \v 11 Taa Isan kɛn debm tugŋ *kusin̰ jeege ute jee kɛn naan̰ tugɗe kusin̰ɗege se, naaɗe paac Bubɗe Raa kalaŋ ese sum. Taa naan̰ se ɓo kɛn Isa daŋɗe ɔɔ naaɗe kꞋgɛnaan̰ge se kic ɓo, sɔkɔn̰ tɔɔlin̰ eyo. \v 12 Taa naan̰ se ɓo Isa ɗeek Raa ki ɔɔ: \q1 \qt Maam se mꞋutu mꞋtaaɗn taa naai gɛnaamge tu\qt*; \q1 \qt ɔɔ gɔtn kɛn jeeige jaay tusnga se, maam mꞋai tɔɔm daanɗe ki\qt*.\f + \fr 2:12 \ft Aak KKR 22.23.\f* \m \v 13 Tɛr Isa taaɗ daala ɔɔ: \q1 \qt Maam se mꞋutu mꞋkɔnd maakum doi ki\qt*.\f + \fr 2:13 \ft Aak Eza 8.17.\f* \m Tɛr naan̰ taaɗ daala ɔɔ: \q1 \qt Maam mꞋutu ara ute gaangen kɛn naai Raa ɛɗumo se\qt*.\f + \fr 2:13 \ft Aak Eza 8.18.\f* \p \v 14 Bin ɓo aan gɔɔ gaan jikilimge paac ɔk daa roa ute mooso se, naan̰ kic ɓo ɔk daa roa ute mooso tecɗe naaɗe se kici. Bin ɓo ute kooy Isa se, Iblisn, debm tɔkŋ mind jeege, naan̰ ɓo debm kɛn ɓaano ute yo do jeege tu se, tɔɔgŋ naan̰ ɔk se, Isa naŋin̰sin̰ga tak. \v 15 Bin ɓo jeegen tiŋg aan gɔɔ ɓulge taa naaɗe ɓeer yo ki se, naan̰ aɗen kɔŋ kɔɔɗn doɗe. \v 16 Ɗeere kꞋjeelki, naan̰ ɓaaɗo gɛn noogŋ kɔɗn Raage eyo, num naan̰ ɓaaɗo se gɛn noogŋ mɛtjil *Abraamge. \v 17 Taa ɗi naan̰ tɛɗ ron̰ debkilimi tec naajege gɛnaan̰ge mala mala, bin ɓo naan̰ tɛɗ *magal debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki debm bɛɛ ɔɔ tuj ɔrmin̰ eyo gɛn tɛɗn naabm Raa. Taa naan̰ se ɓo naan̰ ɛɗ ron̰ *sɛrkɛ gɛn tɔɔl kusin̰ jeege. \v 18 Ɗeere, Isa se naan̰ dabaroga ɔɔ ɔŋoga nakŋ naama; taa naan̰ se ɓo naan̰ an̰ kaasa gɛn naakŋ jeegen nakŋ naama aan doɗe ki. \c 3 \s1 Isa se naan̰ cir *Musa \p \v 1 Gɛnaamge, *Raa daŋseno taa aki tɛɗn jee naan̰ge. Taa naan̰ se ɓo ɔndki saapse do Isa ki, naan̰ ɓo debm kaan̰ naabm Raa ɔɔ debm tɛɗn sɛrkŋ magal gɛn Raa. Naan̰ ɓo ɔkjeki taasa ute Raa ɔɔ do nakge tun se ɓo, naajege kꞋjꞋaalki maakjege do ki ɔɔ kꞋtaaɗki naan jeege tu. \v 2 Ɔɔ Isa se Raa bɛɛr ɔndin̰ gɛn tɛɗn naabin̰a ɔɔ maakŋ naabin̰ ki se naan̰ tuj te ɔrmin̰ eyo, aan gɔɔ Musa kɛn tɛɗo naaba maakŋ *Ɓee Raa ki paac jaay tuj te ɔrmin̰ ey se\f + \fr 3:2 \ft Aak Nmb 12.7.\f*. \v 3 Kɛse ɗoobin̰a kɛn Isa jaay *nookin̰ eem cir gɛn Musa se tec aan gɔɔ debm kɔɓm ɓee kɛn kꞋnookin̰ cir ɓee kɛn naan̰ ɔɓo. \v 4 KꞋjeelki, ɓee tak ɓo ɔk mɛl kɔɓin̰ kɔɓin̰a, num mɛl kɔɓm nakgen ɓaa se paac se, naan̰ Raa. \v 5 Maakŋ Ɓee Raa ki paac se, Musa tɛɗoga naaba tuj te ɔrmin̰ eyo ɔɔ naan̰ tɛɗo naabin̰ se aan gɔɔ debm tɛɗn naaba gɛn taaɗn jeege tu nakŋ kɛn Raa utu aɗen taaɗn mɛtin̰ naan ki. \v 6 Num gaŋ *al‑Masi se, naan̰ Goono, Goon kɛn tuj te ɔrmin̰ eyo ɔɔ Ɓee Raa paac se Raa ɔn̰in̰sin̰ga kaam jin̰a. Ɔɔ naajege se ɓo aan gɔɔ kꞋɓee naan̰a kɛn naajege jaay kꞋɓeerki eyo ɔɔ jꞋɔndki dojege don̰ ki ute maak‑raapo se. \s1 Raa Ꞌkɛɗn gɔtn tɔɔl maaka jeen̰ge tu \p \v 7 ꞋBooyki taar kɛn *Nirl Salal taaɗ maakŋ Kitap ki ɔɔ: \q1 \qt Jaaki jaay kɛn Ꞌbooykiga mind Raa num\qt*, \q1 \v 8 \qt ɔn̰ten Ꞌtɛɗki do mɔŋgɔ\qt* \q1 \qt aan gɔɔ kɛn do dɔkin̰ ɓugsege baate tooko taarin̰ se\qt* \q1 \qt ɔɔ naan̰ kɛn se, naaɗe naamin̰oga do kɔɗ‑ɓaar ki\qt*. \m \v 9 Tɛr Raa taaɗ ɔɔ: \q1 \qt Ute nakgen bɛɛ maam mꞋtɛɗo ɓaara si‑sɔɔ se kic ɓo\qt*, \q1 \qt ɓugsege naamumo ɔɔ naaɗe je am Ꞌkaakŋ mɛtuma\qt*. \q1 \v 10 \qt Taa naan̰ se ɓo maam maakum taarum do jeege tun ese\qt* \q1 \qt ɔɔ maam mꞋtaaɗ ute maakum mꞋɔɔ: Jee se lɛ daayum lee tɛrlum naaga\qt* \q1 \qt ɔɔ nakŋ maam tɛɗ se lɛ, naaɗe booy ɔk eyo\qt*. \q1 \v 11 \qt Kɛn maakum taarum se, maam mꞋnaam taarum mꞋɔɔ\qt*: \q1 \qt Jee se Ꞌkɔŋ kɛnd gɔt kɛn maam mꞋɗaapin̰ gɛn tɔɔl maaka se eyo\qt*.\f + \fr 3:11 \ft Aak KKR 95.7‑11.\f* \p \v 12 Gɛnaamge, ɔndki kɔndɔ nam ɔn̰te kɔn̰ maakin̰ Ꞌtɛɗn aak kusu kɛn an̰ kɔlin̰ naan̰ Ꞌtookŋ kaal maakin̰ do Raa ki eyo ɔɔ tɛrl naaga Raa kɛn zɛɛr se. \v 13 Gaŋ kaaɗ kɛn naase utu Ꞌtiŋgki tiŋg maakŋ kaaɗ kɛn Raa daŋin̰ \it jaaki\it* se, ɓii‑raa ɛɗki kaay kaama naapge tu, ɔn̰ten kaan̰ki rose dala ute *kusin̰a ɔɔ ɔn̰ten Ꞌtɛɗki do mɔŋgɔ. \v 14 Anum kɛn naajege jaay kaal maakjegen do kupm mɛt ki se jaay jꞋɔkin̰ki tɔɔgɔ bini do taar tɔɔlin̰ ki se ute naan̰ se, naajege jꞋaki tɛɗn naaba kalaŋ ute *al‑Masi. \v 15 Bin ɓo Kitap taaɗ ɔɔ: \q1 \qt Jaaki jaay kɛn Ꞌbooykiga mind Raa num\qt*, \q1 \qt ɔn̰ten Ꞌtɛɗki do mɔŋgɔ\qt* \q1 \qt aan gɔɔ kɛn do dɔkin̰ ɓugsege baate tooko taarin̰ se\qt* \q1 \qt ɔɔ naan̰ kɛn se, naaɗe naamin̰o do kɔɗ‑ɓaar ki\qt*.\f + \fr 3:15 \ft Aak bersege 7, 8.\f* \p \v 16 Anum jeegen booyo taar Raa jaay baate tooko ɔɔ tɛrlo naaga Raa ki se, tap ɓo naŋge? KꞋjeelki jeegen se ɓo kɛn jeegen paacn̰ *Musa ɔɔɗɗeno maakŋ taa naaŋ Masar ki. \v 17 Maakŋ ɓaarge tun si‑sɔɔ se tap ɓo, Raa maakin̰ taarin̰ do naŋge tu? KꞋjeelki, Raa se maakin̰ taarin̰ do jeege tun tɛɗo kusin̰ jaay ooyo do kɔɗ‑ɓaar ki se\f + \fr 3:17 \ft Aak Nmb 14.29, 32.\f*. \v 18 Ɔɔ jeegen kɛn Raa naam taarin̰ roɗe ki ɔɔ: naaɗe se kɔŋ kɛnd gɔt kɛn maam mꞋɗaapin̰ gɛn tɔɔl maak ki ey se, tap ɓo naŋge? Naaɗe se ɓo jee kɛn baate tooko taar Raa ɔɔ tɛrlin̰o naaga se. \v 19 Bin ɓo kꞋjeelki, naaɗe se jaay ɔŋ ɛnd te gɔt kɛn Raa ɗaapin̰ gɛn tɔɔl maak ey se, taa naaɗe se baate tooko kaal maakɗe don̰ ki. \c 4 \p \v 1 Do dɔkin̰ se, *Raa taaɗ jeege tu ɔɔ utu aɗe kɛɗn gɔtn kɛn naan̰ ɗaapin̰ga ɗaap gɛn jamaka se ɔɔ ɓɔrse kic gɔtn se utu booy jeege. Bin num ɔndki kɔndɔ nam ɔn̰ten tɛɗn *kusin̰a jaay kɔn̰ ron̰ Ꞌkɔɔpm kaam mɔɔtn jaay Ꞌkɔŋ kɛnd gɔt kɛn ese ey se. \v 2 Naajege kic ɓo kꞋbooykiga Labar Jiga aan gɔɔ jeegen tiŋgo do kɔɗ‑ɓaar ki. Naaɗe se booyga taar se, naɓo taar se tɛɗ te ɗim maakɗe ki eyo, taa naaɗe baate tooko kaal maakɗe do taar kɛn ese se. \v 3 Naɓo naajegen jꞋaalkiga maakjege do labar kɛn jiga se, jꞋaki kɔŋ kɛnd gɔt kɛn Raa ɗaapin̰ga ɗaap gɛn tɔɔl maaka se. Ey num jee kɛn baate kaalo maakɗe se, Raa taaɗ ɔɔ: \q1 \qt Kɛn maakum taarum se maam mꞋnaam taarum mꞋɔɔ\qt*: \q1 \qt jee se kɔŋ kɛnd gɔt kɛn maam mꞋɗaapin̰ gɛn tɔɔl maaka se eyo\qt*.\f + \fr 4:3 \ft Aak KKR 95.11.\f* \m Kɛse ɓo taar kɛn Raa taaɗo kaaɗ kɛn naan̰ aalo do naaŋa ɔɔ naŋo naabin̰ se, ey num ɓii gɛn jamaka se utu tap. \v 4 Bin num gɛn ɓii k‑cilige tu se maakŋ Kitap ki se gɔt kaam kalaŋ nam taaɗga taaɗ ɔɔ: Ɓii mɛcɛ se Raa tɛɗ naŋ naabin̰ paac ɔɔ: \qt Ɓii k‑cilige tu se, naan̰ jamakŋ ro ki\qt*.\f + \fr 4:4 \ft Aak Jɛn 2.2.\f* \v 5 Ɔɔ daala gɔtn ese se kic taaɗ ɔɔ: \qt Jee se kɔŋ kɛnd gɔt kɛn maam mꞋɗaapin̰ gɛn tɔɔl maaka se eyo\qt*.\f + \fr 4:5 \ft Aak KKR 95.11.\f* \v 6 Bin ɓo Raa se uunoga doa gɛn jee mɛtin̰ge se ɔk ɗoobo gɛn kɛnd gɔt kɛn naan̰ ɗaapin̰ga ɗaap gɛn jamaka se. Num gaŋ jee kɛn booyo Labar Jiga deet deetn jaay baate tookŋ taar Raa se, naaɗe se Ꞌkɔŋ kɛnd gɔt kɛn ese se eyo. \v 7 Taa naan̰ se ɓo Raa ɔndga ɓii kuuy kɛn naan̰ daŋin̰ \it jaaki\it*. Kɛn Raa ɔnd ɓii ese se, gaan *Israɛlge se tɛrlga tɛrl naaga Raa ki daanin̰ dɔkga jaay naan̰ taaɗɗeno maakŋ Kitap ki ute taar Gaar *Daud ɔɔ: \q1 \qt Jaaki jaay kɛn Ꞌbooykiga mindin̰ num, ɔn̰ten Ꞌtɛɗki do‑mɔŋgɔ\qt*\f + \fr 4:7 \ft Aak Keem Kaa Raa 95.7‑8.\f*. \m \v 8 Jɔsuɛ jaay ɔloga gaan Israɛlge taa naaŋ kɛn naaɗe saap ɔɔ gɔtn jamak kɛn mala mala num, ɗeere bin se, Raa kɔŋ taaɗn taa ɓii gɛn jamakŋ kɛn kuuy ey sum. \v 9 Bin ɓo aan gɔɔ Raa naŋ naabin̰a ɔɔ jamakŋ ɓii k‑cilige tu se, jee Raage kic Raa utu aɗen kɛɗn gɔtn jamaka bin kici. \v 10 Taa debm jaay ɛndga gɔt kɛn Raa ɗaapin̰ gɛn jamaka se, naan̰ se naŋga naabin̰a ɔɔ jamakŋ aan gɔɔ Raa kɛn naŋ naabin̰ jaay jamakŋ ro ki se kici. \p \v 11 Bin se jꞋaayki kaamjege gɛn kɛnd maakŋ gɔt kɛn Raa ɗaapin̰ga ɗaap gɛn jamaka se; jꞋɔndki kɔndɔ maakjege tu se, nam ɔn̰te naajn̰ taara aan gɔɔ gɛn gaan Israɛlge sɔm an̰ kɔlin̰ Ꞌkoocn̰ jaay Ꞌtookŋ taar gɛn Raa ey se. \p \v 12 Taa taar Raa se naan̰ iŋg zɛɛrɛ ɔɔ ɔk tɔɔgŋ kɛn ɔs maakŋ jeege. Ɔɔ naan̰ se aat cir gɔrɗ‑jɛrlɛ kɛn taarin̰gen di paac taat ranan ranan se. Naan̰ ɛnd maakŋ nakge tun maakŋ ro debkilim ki se paac, naan̰ ɛnd bini ɔŋ cɛŋgɛ, saapa ɔɔ koa. Nakŋ maakŋ saapjege tu ute kɛngen naaje kꞋjeki se, naan̰ ɓo jeel naŋin̰ tak ɔɔ lee taaɗjeki mɛtin̰ naajege tu. \v 13 Nakge paac se Raa ɓo aalɗeno ɔɔ debm jaay Raa ɔŋ aakin̰ ey se, gɔtɔ. Naan Raa ki se nakŋ ko kꞋkɔyin̰ tap ɓo gɔtɔ; nakge paac tooɗ tal. Ɔɔ naan Raa ki se ɓo, naŋa naŋa kic ɓo Ꞌɓaa taaɗn mɛtn taarin̰ taarin̰a. \s1 Isa se *magal debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki \p \v 14 Taa naajege se jꞋɔkki debm tɛɗn sɛrkŋ kɛn magal cir jee tɛɗn sɛrkgen ɓaa se paac. Naan̰ se ook ɓaaga maakŋ raa ki cɛɛsn Raa ki. Naan̰ se Isa, Goon Raa. Taa naan̰ se ɓo kaal maakjegen do Isa ki jaay kꞋlee kꞋtaaɗki mɛtin̰ jeege tu se, jꞋɔkin̰ki tɔɔgɔ. \v 15 Ɗeere, naajege se jꞋɔkki debm tɛɗn sɛrkŋ magal kɛn aas kaakŋ taa‑daayjege. Naan̰ se ɔŋoga napar nakŋ naamge paac aan gɔɔ naajege, naɓo naan̰ se ɔŋ tɛɗ te *kusin̰ eyo. \v 16 Bin num jꞋɔn̰ten Ꞌɓeerki, kꞋɓaaki gɔtn kaag do Raa kɛn debm ajeki kɛɛjn̰ dojege tu ɔɔ ajeki tɛɗn bɛɛ kaaɗ kɛn naaje kꞋjeki naan̰ aajjeki noogo. \c 5 \p \v 1 *Magal debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki tak ɓo kꞋbɛɛr kꞋjꞋɔɔɗin̰ maakŋ jikilimge tu gɛn tɛɗn naabm *Raa taa tɔnd ɗaapm jeege naanin̰ ki. Naan̰ Raa ɔndin̰ se taa an̰ kɛɗn nakge *sɛrkɛ ɔɔ kɔjn̰ mooso taa *kusin̰ jeege. \v 2 Magal debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki se, naan̰ kic ɓo ɔk tɔɔg eyo aan gɔɔ jikilimgen ɓaa se paac, taa ɗi jeegen jeel ɔk mɛtn ɗoobm Raa eyo ɔɔ tɛɗn nakgen mɛt ki ey se, naan̰ aɗen kɛɛjn̰ doɗe ki. \v 3 Aan gɔɔ naan̰ kic ɔk tɔɔg ey se, naan̰ Ꞌkɛɗn sɛrkɛ Raa ki taa kusin̰ jeege sum eyo, num taa kusin̰ naan̰ malin̰ kici. \v 4 Naan̰ se kalin̰ ki sum ɓo Ꞌkɔŋ kuun ron̰ raan gɛn tɛɗn magal debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki se eyo, num magal debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki se, Raa mala ɓo bɛɛr ɔɔɗin̰a aan gɔɔ kɛn naan̰ bɛɛr ɔɔɗo *Aarun do dɔkin̰ se. \p \v 5 Bin ɓo *al‑Masi kic naan̰ mala ɓo uun ron̰ raan gɛn tɛɗn magal debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki eyo. Num naan̰ se Raa ɓo bɛɛr ɔɔɗin̰o ɔɔ ɗeekin̰ ɔɔ: \q1 \qt Naai se Goonuma\qt*, \q1 \qt jaaki maam mꞋtaaɗn naan jeege tu paac, maam ɓo mꞋBubi\qt*\f + \fr 5:5 \ft Aak KKR 2.7.\f*. \m \v 6 Ɔɔ gɔt kuuy maakŋ Kitap ki kic Raa taaɗga taaɗ ɔɔ: \q1 \qt Naai se debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki gɛn yɛmin̰a aan gɔɔ Mɛlkisɛdɛk\qt*.\f + \fr 5:6 \ft Aak KKR 110.4 ɔɔ *Ɛbrege kon̰ 7 kici gɛn Mɛlkisɛdɛk.\f* \p \v 7 Kɛn Isa iŋgo do naaŋ ki se, naan̰ tɔnd mɛta, eem nɔɔ ɔɔ tɔɔyɔ ute kaa‑maane mɛtn Raa ki naan̰ kɛn je num an̰ kɔŋ kaajn̰ maakŋ yo ki. Ɔɔ Raa se booyin̰ga keemin̰a taa naan̰ se debm took uun taarin̰a. \v 8 Isa se naan̰ ɓo Goon Raa. Ute naan̰ se kic ɓo naan̰ aakoga dubar ɔɔ ute ɗoobm se ɓo naan̰ deel ron̰a gɛn tookŋ kuun taar bubin̰a. \v 9 Ɔɔ Raa tɛɗin̰o naan̰ tɛɗ aasoga naabin̰ paac ute ɗoobin̰a ɔɔ naan̰ tɛɗga debm *kaajn̰ gɛn daayum gɛn jeegen paacn̰ took uunga taarin̰a. \v 10 Anum Raa se taaɗga tal ɔɔ naan̰ se magal debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki aan gɔɔ Mɛlkisɛdɛk. \s1 Kaal maakse se ɔkin̰ki tɔɔgɔ \p \v 11 Do taarge tun se, naaje jꞋɔk taarge dɛna gɛn taaɗa, naɓo kɛn jꞋasen taaɗn mɛtin̰ se tɛɗjen ɔɔn̰ɔ, taa naase se Ꞌtɛɗkiga jeegen Ꞌbooy ɔkki taara yɔkɔɗ eyo. \v 12 Ey num do dɔkin̰ tap ɓo naase kꞋdooysenoga dooy nakgen se ɔɔ bɛɛki num, naase kic aki tɛɗn jee dooy jeege, naɓo maam mꞋaakse naase se Ꞌjeki jꞋasen dooy ute nakgen kɛn kꞋlee kꞋdooy jeegen kɛn utu aal kaal maakɗe do Raa ki. Anum ɓɔrse kic ɓo, maam mꞋaaksen naase se Ꞌjeki ɓo jꞋasen kɛɗn sia, ey num kɔsgen deer se, naase ɔŋ aasin̰ki eyo. \v 13 KꞋjeelki, debm utu aay kaay si se naan̰ goon kꞋtaace; debm bin se Ꞌkɔŋ bɛɛr kuun nakŋ ute ɗoobin̰ eyo. \v 14 Num gaŋ kɔsn deer se gɛn jee magala. Ɔɔ naaɗe se jeel ɔk nakŋ jiga ɔɔ nakŋ kɛn *kusin̰a, taa nakgen se naaɗe lee tɛɗin̰ tɛɗa. \c 6 \p \v 1 Bin ɓo mɛtn taar *al‑Masi kɛn kꞋdooy jeegen utu aal kaal maakɗe don̰ ki se, jꞋɔn̰in̰ki kiŋg gɔtin̰ ki aan gɔɔ kɛn do kuun mɛt ki, num naajege se, kꞋɓaaki ute naanjege taa jꞋaki tɛɗn jee magala. JꞋɔn̰ten tɛrl do nakge tun do kuun mɛt ki se aan gɔɔ: kɛn gɛn tɛrl naaga do nakge tun ajenki kɔl yo ki ɔɔ jꞋaalki maakjege do *Raa ki; \v 2 jꞋɔn̰te kiŋgki do dooy gɛn napar tugŋ ɗaapm ro naan Raa ki ɔɔ gɛn tɔnd ji do jeege tu taa Raa aɗen tɛɗn bɛɛ; jꞋɔn̰ten kiŋgki do taar kɛn Raa taaɗ ɔɔ jeegen ooyga kooy se utu duru daan yoge tu ɔɔ taar kɛn Raa utu kɔjn̰ bɔɔrɔ kaam mɔɔtn gɛn sɔrɔkin̰a do jeege tu. \v 3 JꞋɔn̰ten kiŋgki gɔtn ese sum, num kꞋɓaaki ute naanjege aan gɔɔ kɛn Raa maakin̰ jen ro ki. \p \v 4-6 KꞋjeelki, jeegen tɛrlga tɛrl naaga Raa ki ɔɔ ɛndga maakŋ *kusin̰ ki se, ey num naaɗe se aakoga gɔtn wɔɔr kɛn iin̰o gɔtn Raa ki, ɔŋga nakŋ nijim kɛn Raa ɛɗ jeege tu, ɔŋga *Nirl Salal ute jee Raage kici, naaɗe naam ɔkga taar Raa se nijimi, naaɗe jeelga kiŋg kiji ute al‑Masi se ɔk tɔɔgɔ ɓɔrse ɔɔ naan ki ɔɔ ute naan̰ se kic ɓo, kɛn naaɗe jaay tɛrlga naaga Raa ki se, ɗoobm je kɔŋ kuuy jaay naaɗe aɗe tɛrl maakɗe ɔɔ jꞋanɗeno tɛrl gɔtn al‑Masi ki daal se, gɔtɔ. Taa jee se, aan gɔɔ naaɗe malin̰ge ɓo tup tɔɔl Goon Raa se ro kaag ki daala ɔɔ naaɗe tɛrl ɔlin̰ga maakŋ sɔkɔn̰ ki naan jeege tu. \p \v 7 Aakki maakŋ‑gɔtn jaay maane bɔɔy daayum maak ki se kɛn nakŋ kɔsin̰ maak ki jaay oojga jiga mɛl maakŋ gɔt ki se, gɔtn se, Raa tɛɗin̰ bɛɛn̰a. \v 8 Num kɛn maakŋ‑gɔtn se jaay iin̰ muge ute kɔrɔndge sum num, maakŋ‑gɔtn ese se ooj te ɗim ey se, gɔtn se Raa an̰ naama ɔɔ jꞋan̰ toocn̰ naatn gɛn sɔrɔkin̰a. \p \v 9 Jee maak‑jemge, kɛn naaje kꞋtaaɗ bin kic ɓo naaje se kꞋjeele naase se utu iŋgki do ɗoob kɛn jiga kɛn asen kaaja. \v 10 Taa Raa se naan̰ debm tɛɗ nakge ute ɗoobin̰a ɔɔ naan̰ kɔŋ dirig eyo naabm kɛn naase Ꞌtɛɗin̰kiro ute maak‑jea taa naan̰a gɛnaasege tu ɔɔ ɓɔrse kic naase utu Ꞌlee Ꞌtɛɗin̰ki tɛɗ se. \v 11 Anum naaje se kꞋje maakse ki se naŋa naŋa kic ɓo nakgen naan̰ Ꞌtɛɗ ɓɔrse se ɔn̰te kɔn̰in̰a, num aay kaamin̰ ɔnd don̰ do nakŋ kɛn naajege jꞋɔndki dojege do ki kɛn utu kaan ute ɗoobin̰a bini kaan do taar tɔɔlin̰ ki. \v 12 Ɔn̰te Ꞌkɔɔrki, aayki kaamse, uunki ɗoobm jee kɛn aal maakɗe do Isa ki ɔɔ aay kaamɗe do ki ɔɔ ute nakgen se ɓo naaɗe utu Ꞌkɔŋ nakŋ bɛɛ kɛn Raa taaɗ ɔɔ utu Ꞌkɛɗn jeen̰ge tu se. \s1 Nakŋ kɛn Raa taaɗ ɔɔ kɛɗn jeen̰ge tu se ɗeere utu Ꞌkaana \p \v 13 Naase Ꞌjeelki do dɔkin̰ se, Raa taaɗoga taaɗ ɔɔ utu kɛɗn naka ɓugjege tu *Abraam ki. Kaaɗ kɛn naan̰ taaɗin̰ taar se, naan̰ naam taarin̰ ute ron̰ mala taa nam jaay magal cirin̰ naan̰ Raa se, gɔtɔ\f + \fr 6:13 \ft Aak Jɛn 22.16.\f*. \v 14 Naan̰ taaɗin̰ tal ɔɔ: \qt Ɗeere, maam se mꞋai tɛɗn bɛɛ dɛna, ɔɔ mꞋai dirl mɛtjili Ꞌtɛɗn dɛn aak eyo\qt*.\f + \fr 6:14 \ft Aak Jɛn 22.17.\f* \p \v 15 Taar kɛn Raa taaɗ Abraam ki se, Abraam aay kaamin̰ booyin̰ga dɛna ɔɔ aal maakin̰ paac do ki ɔɔ ute naan̰ se, Raa ɓaaɗo ɛɗin̰ nakŋ kɛn naan̰ taaɗin̰o ɔɔ an̰ kɛɗ se. \v 16 Kɛn jikilimge jaay ɓaa ɓaa naam taarɗe se, naaɗe naam ute ro debm kɛn magal cirɗe; bin ɓo taarɗe se naaɗe tɔɔlin̰ ute naam kɛn naaɗe naam taarɗe se. \v 17 Bin ɓo jee kɛn Raa taaɗoga taaɗ ɔɔ utu aɗen kɛɗ naka se, naan̰ taaɗɗesin̰ tal cir daala ɔɔ naan̰ se Ꞌkɔŋ tɛrl taarin̰ kuuy eyo. Taa naan̰ se ɓo do taar kɛn ese se, naan̰ naam taarin̰ do ki. \v 18 Ute nakgen kɛn naan̰ taaɗ ɔɔ utu aɗen kɛɗa ɔɔ ute naam taarin̰ kɛn naan̰ naam se, kꞋjeelki ute nakgen di ese se, Raa se Ꞌkɔŋ tɛɗn taar‑kɔɔɓ eyo. Bin ɓo naajegen kɛn jꞋɔŋkiga gɔtn koomo gɔtin̰ ki se, taarin̰gen di se ɓo kɛn ɛɗjekiga kaay kaam mɛc, kɛn ajeki kɔl jꞋaki kɔnd dojege tak do nakge tun kɛn naan̰ taaɗjeki ɔɔ utu ajeki kɛɗ se. \v 19 Aan gɔɔ maal kɛn tɔɔgɔ kɛn lee gak ɗaar markaba se, kɔnd do naajege kic ɓo tɛɗ kiŋgjege se tɔɔg gaŋ tec bin kici. Ɔɔ kɔnd do ese se ɛnd bini deel kal deer kɛn kꞋgaaŋ gɔtn *Ɓee Raa kɛn *salal\f + \fr 6:19 \ft Aak Mt 27.51.\f* ɔɔ naan̰ se ɓaa bini aan gɔtn Raa ki mala. \v 20 Gɔtn ese se ɓo Isa ɛndo naanjege tu ɔɔ naan̰ ɛndo se taa naajege kici. Ɔɔ naan̰ tɛɗ naan̰ ese se, taa naan̰ Ꞌtɛɗga *magal debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki gɛn daayum aan gɔɔ Mɛlkisɛdɛk. \c 7 \s1 Mɛlkisɛdɛk se naan̰ gaarge ɔɔ *debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki \p \v 1 Mɛlkisɛdɛk se naan̰ ɓo iŋgo gaar gɛn gɛgɛr Salem ki ɔɔ debm tɛɗn sɛrkɛ gɛn *Raa Taaro. Kaaɗ kɛn *Abraam iin̰o gɔt kɛn naan̰ tɛɗo bɔɔrɔ ute gaarin̰ge jaay ɓaaɗo ɓaa se, Mɛlkisɛdɛk ɓo dɔɔɗin̰a ɔɔ ɔɔɗin̰ ɓooro. \v 2 Abraam nakgen jigan naan̰ tɔso gɔtn bɔɔr ki paac se, naan̰ nigin̰ gɔtɔ kaam sik ɔɔ kɛn kaam kalaŋ se, naan̰ uun ɛɗin̰ Mɛlkisɛdɛk ki\f + \fr 7:2 \ft Aak Jɛn 14.17‑20.\f*. Nakŋ kɛn maam mꞋje taaɗn deet se: Ro Mɛlkisɛdɛk se je ɗeekŋ ɔɔ: Gaar kɛn tɛɗ naka ute ɗoobin̰a. Ɔɔ tɛr naan̰ se Gaar gɛn gɛgɛr Salem\f + \fr 7:2 \ft Ro Salem se je ɗeekŋ ɔɔ: lapia.\f*, kɛse je ɗeekŋ ɔɔ: Gaar kɛn ɛɗ lapia jeege tu. \v 3 Ɔɔ Mɛlkisɛdɛk se, Kitap taaɗ te taa bubin̰ eyo, taa kon̰ eyo, taa mɛtjilin̰ kɛn naan̰ teecn̰no ro ki eyo, ɔɔ taa koojin̰ eyo ɔɔ taa kooyin̰ eyo. Anum naan̰ se tec Goon Raa ɔɔ naan̰ se debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki gɛn daayum. \p \v 4 KꞋsaapki tu do Mɛlkisɛdɛk ki, naan̰ se magal aak eyo bini Abraam kɛn mɛtjil gaan *Israɛlge baago do naan̰ ki se kic ɓo, nakgen jigan naan̰ tɔso gɔtn bɔɔr ki se, naan̰ nigin̰ gɔtɔ kaam sik ɔɔ kɛn kaam kalaŋ se, ɛɗin̰ naan̰ ki. \v 5 Maakŋ *Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki se, maakŋ mɛtjil gaan Lɛbige tu se, jee mɛtin̰ge se jee tɛɗn sɛrkge Raa ki ɔɔ gaan Israɛlgen kuuy se maakŋ nakɗege tun paac se, naaɗe nigin̰ kaam sik ɔɔ kɛn kaam kalaŋ se ɛɗɗen naaɗe ki. KꞋjeelki, naaɗe se kic gɛnaa naapge ɔɔ naaɗe se paac teeco mɛtjil Abraam ki. \v 6 Anum Mɛlkisɛdɛk se naan̰ teeco mɛtjil gaan Lɛbige tu eyo, naɓo Abraam nig nakin̰ge kaam sik ɔɔ kɛn kaam kalaŋ se, ɛɗin̰ naan̰ ki. Ɔɔ tɛr naan̰ ɔɔɗin̰ ɓooro Abraam kɛn Raa taaɗin̰ga taaɗ ɔɔ utu an̰ kɛɗn nakge se. \v 7 Ɗeere kꞋjeelki, debm magal ɓo ɔɔɗ ɓooro deb kɛn baata. \v 8 Gɛn mɛtjil gaan Lɛbigen kɛn kꞋlee kꞋnig nakge kaam sik jaay kɛn kaam kalaŋ kꞋlee kꞋjꞋɛɗɗen se, naaɗe se jikilimgen lee ooyo aan gɔɔ jee ɓaa se paac; Mɛlkisɛdɛk kic ɔŋga bɛɗin̰a aan gɔɔ naaɗe se, naɓo Kitap taaɗ ɔɔ naan̰ se utu iŋg zɛɛrɛ. \v 9 Lɛbi ute ɗoobm mɛtjil naan̰ se, ɓɔrse kic gaan Israɛlge lee nig nakɗege gɔtɔ kaam sik ɔɔ kɛn kaam kalaŋ se, naaɗe utu lee ɛɗɗen. Bin num jꞋaki taaɗ jꞋɔɔki ɗi: Lɛbi mala kic ute mɛtjilin̰ se, ute ɗoobm ɓugɗe Abraam se, nakɗegen kꞋnigin̰ gɔtɔ kaam sik se, kɛn kaam kalaŋ se naaɗe ɛɗoga Mɛlkisɛdɛk ki. \v 10 Ɗeere, kaaɗ kɛn se Lɛbi jꞋoojin̰ te ey ɓɔrtɔ, num naan̰ kɛn se, naan̰ utu durn ɓugin̰ Abraam ki kaaɗ kɛn Mɛlkisɛdɛk ɓaaɗo dɔɔɗ ute ɓugin̰ Abraam se. \s1 Isa se naan̰ debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki aan gɔɔ Mɛlkisɛdɛk \p \v 11 Maakŋ *Ko Taar Raa kɛn Musa ɛɗo gaan *Israɛlge tu se, kꞋjeelki gaan Lɛbitge ɓo kɛn Raa bɛɛr tɔɔɗɗen gɛn tɛɗn *sɛrkɛ Raa ki. Kɛn naabɗe se jaay tɛɗga ute ɗoobin̰ num, gɛn ɗi jaay Raa Ꞌbɛɛr Ꞌkɔɔɗn debm tɛɗn sɛrkɛ kuuy aan gɔɔ Mɛlkisɛdɛk se? Kɛn ɗoobin̰ ki num kꞋbɛɛr kɔɔɗn mɛtjil *Aarun ki sum ey la? \v 12 Ɔɔ kɛn jee tɛɗn sɛrkge Raa ki jaay kꞋpɛlɛkɗenga ute taa ɓee kuuy se num, bin se Ko Taar kɛn ɔl kꞋtɔndɗe naaɗe se kic ɓo jꞋan̰ pɛlɛkŋ kuuy tak. \v 13 Taar se taaɗ ute Mɛljege Isa ɔɔ naan̰ se teeco taa ɓee kɛn kuuy. Ɔɔ taa ɓee naaɗe se nam tap ɓo ɓii kalaŋ tɛɗ te naabm gɛn tɛɗn sɛrkɛ Raa ki eyo. \v 14 Anum kꞋjeelki, Mɛljege Isa se teeco taa ɓee Juda ki. Kaaɗ kɛn *Musa jaay taaɗo taa *jee tɛɗn sɛrkɛ Raa ki se, taa ɓee jeegen ese se, naan̰ taaɗo te taa naaɗe eyo. \p \v 15 Daala, taar kɛn kꞋtaaɗkiro do ki se, ɓɔrse tooɗga tal. Debm tɛɗn sɛrkŋ kuuy se, aanga ɔɔ naan̰ se aan gɔɔ Mɛlkisɛdɛk. \v 16 Kɛn ɔl jaay naan̰ tɛɗ *debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki se taa gɛn mɛtjilin̰ do naaŋ ki eyo, num taa naan̰ se ɔk tɔɔgɔ gɛn tiŋg gɛn daayum. \v 17 Taa naan̰ se ɓo Kitap taaɗ ɔɔ: \q1 \qt Naai se debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki gɛn daayum aan gɔɔ gɛn Mɛlkisɛdɛk\qt*.\f + \fr 7:17 \ft Aak Jɛn kon̰ 13 ɔɔ KKR 110.4.\f* \m \v 18 Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki se ɔk tɔɔg ey jaay kꞋpɛlɛkin̰ ute kɛn kuuy se, taa naan̰ se ɔŋ noog te jeege dɛn eyo. \v 19 Taa Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki se ɔŋ tɛɗ te ɗim aak bɛɛ naan Raa ki eyo. Num gaŋ kɔnd kɛn naaje jꞋɔndki dojege ɓɔrse se bɛɛ cir paac paac ɔɔ ute kɔnd do se ɓo kɛn tɛɗjeki naajege kꞋgɔɔrki ute Raa se. \p \v 20 Tɛr do ki daala, kɛn Isa jaay Raa ɔndin̰ magal debm tɛɗn sɛrkɛ se, Raa naamga naam taarin̰ jaayo. Gaŋ gɛn jee tɛɗn sɛrkɛ Raa ki kɛn kuuy se, Raa ɔŋ naam te taarin̰ eyo. \v 21 Anum Isa se kɛn Raa jaay ɔndin̰ debm tɛɗn sɛrkɛ se, naan̰ naam taarin̰ ɔɔ: \q1 \qt Maam Raa Mɛlɛ se, mꞋnaamga naam taaruma\qt* \q1 \qt ɔɔ taarum se mꞋan̰ kɔŋ tɛrl kuuy eyo, mꞋɔɔ\qt*: \q1 \qt Naai se Ꞌtɛɗga debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki gɛn daayum\qt*.\f + \fr 7:21 \ft Aak KKR 110.4.\f* \m \v 22 Taa naan̰ se ɓo ute Isa se kic ɓo, naajege kꞋjeelki *dɔɔkŋ kɛn Raa dɔɔk ute naajege se jiga cir paac paac. \p \v 23 Tɛr daala, jee tɛɗn sɛrkge se kꞋtɔlga dɛna, naɓo yo se ɔŋ ɔn̰ɗe te gɛn tɛɗn naabɗe se gɛn daayum eyo. \v 24 Num gaŋ Isa se, naan̰ tiŋg gɛn daayum ɔɔ naabin̰ kɛn naan̰ lee tɛɗ se kic lɛ tiŋg gɛn daayum. \v 25 Taa naan̰ se ɓo jee kɛn ɓaaɗo naan Raa ki ute ɗoobm naan̰ se, Isa ɔk tɔɔgɔ kɛn aɗen kaajn̰ gɛn sɔrɔkin̰a, taa naan̰ se daayum tiŋg zɛɛrɛ gɛn tɔnd mɛtn Raa taa naaɗe. \p \v 26 Isa se naan̰ ɓo *magal debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki kɛn dɔɔɗjeki naajege tu. Naan̰ se debm *salal, ɔk tuj eyo ɔɔ ɔk *kusin̰ eyo. Anum ne ɗim jaay an̰ tum ute jee kusin̰ge tap ɓo gɔtɔ ɔɔ naan̰ se Raa uun ɓaansin̰ga raan ɔndin̰ga do nakge tu paac. \v 27 Ɔɔ naan̰ se aan gɔɔ magal tɛɗn sɛrkɛ Raa ki kɛn do dɔkin̰ se eyo. Naaɗe se lee tɛɗ sɛrkɛ taa kusin̰ naaɗe malin̰ge jaay ɓo tɛɗ sɛrkɛ taa kusin̰ gɛn jeege se. Gaŋ Isa se naan̰ mala ɛɗ ron̰ sɛrkɛ jɛ‑kalaŋ sum ɔɔ gɛn sɔrɔkin̰a. \v 28 Magalgen jee tɛɗn sɛrkɛ Raa ki kɛn Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki tɔndɗe se, naaɗe se jikilimge sum ɔɔ naaɗe se ɔk tuju naan Raa ki. Anum taar kɛn Raa jaay naam taarin̰ se ɓaaɗo ɛnd gɔɔ Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki ɔɔ taar se ɓo kɛn tɛɗ Isa tɛɗ magal debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki gɛn daayum. Goonin̰ se ɓo tɛɗ nakge paac aasin̰ ute ɗoobin̰a. \c 8 \s1 Isa se naan̰ ɓo *magal debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki gɛn naajege \p \v 1 ꞋBooyki! *Ko Taar kɛn naaje kꞋtaaɗsen mɛtin̰ se, kɛse ɓo napar magal debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki kɛn naajege kꞋjꞋɔkki se. Ɔɔ naan̰ se ookga maakŋ raa ki utu iŋg do ji daam kaag do *Raa ki ɔɔ Raa Sidburku ɓo gaar magal kɛn cir nakgen ɓaa se paac. \v 2 Isa tɛɗn naabm *salal maakŋ *kɔrɔr Raa kɛn mala mala ɔɔ kɔrɔr se jikilimge ɓo ɗaapin̰ eyo num Mɛljege ɓo debm ɗaapin̰a. \p \v 3 Magal jee tɛɗn sɛrkɛ Raa ki paacn̰ kɛn kꞋtɔndɗe se naŋa naŋa kic ɓo ɔk nakŋ kɛn naan̰ Ꞌkɛɗn Raa ki ɔɔ an̰ kɔjn̰ mooso. Bin ɓo magal debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki gɛn naajege se kic Ꞌkɔkŋ ɗim tak kɛn Ꞌkɛɗn Raa ki. \v 4 Kɛn *al‑Masi jaay debm do naaŋ ki sum num, naan̰ Ꞌkɔŋ tɛɗn debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki eyo\f + \fr 8:4 \ft Kɛn Isa jaay Ꞌkɔŋ tɛɗn debm tɛɗ sɛrkɛ Raa ki ey se, taa naan̰ teeco mɛtjil Juda ki.\f*, taa kaaɗ kɛn se jee kuuy utu kɛn lee ɛɗ nakge *sɛrkɛ Raa ki aan gɔɔ kɛn Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki taaɗno se. \v 5 Naaɗe se ɓee kɛn naaɗe tɛɗn naaba maak ki se, naan̰ se kaam nirli sum ɔɔ tec tec ɓo *Ɓee Raa mala mala kɛn maakŋ raa ki. Bin ɓo kɛn Musa jaay ɓaa ɗaap kɔrɔr magal se, Raa dɛjin̰ ɔɔ: \qt Aakin̰ jiga. ꞋƁaa ɗaapin̰ Ꞌtec raa raa aan gɔɔ kɛn maam mꞋtaaɗisin̰ do ko ki se\qt*.\f + \fr 8:5 \ft Aak Ekz 25.40.\f* \v 6 Ɗeere, ɓɔrse, naabm Isa se magal cir paac paac. Taa *dɔɔkŋ kɛn Raa dɔɔk ute jeege, ute ɗoobm naan̰ se jiga cir paac paac. Ɔɔ Isa se naan̰ ɓo daan Raa ute jeege ɔɔ ute ɗoobm naan̰ se, Raa taaɗga taaɗ ɔɔ utu kɛɗn nakgen bɛɛ cir paac paac jeege tu. \s1 *Dɔɔkŋ kɛn Raa dɔɔk kiji ute jeege \p \v 7 Kɛn dɔɔkŋ kɛn Raa dɔɔko ute jeege do dɔkin̰ se jaay tɛɗ naabin̰ aasga ute ɗoobin̰ num, Raa se Ꞌkɔŋ dɔɔkŋ ute jeege kuuy eyo. \v 8 Num kɛn Raa jaay mooy jeen̰ge se taa *kusin̰ naaɗe tɛɗ se naan̰ ɗeek ɔɔ: \q1 \qt ꞋBooyki, maam Mɛlɛ mꞋtaaɗsen mꞋɔɔ ɓiigen utu aɗe ɓaa naan ki se\qt*, \q1 \qt maam mꞋutu mꞋdɔɔkŋ kiji ute mɛtjil gaan *Israɛlge\qt* \q1 \qt ɔɔ ute taa ɓee Juda\qt*\f + \fr 8:8 \ft Taa ɓee Juda se maakŋ gaan Israɛlge tu kici.\f*\qt kici\qt*. \q1 \v 9 \qt Dɔɔkŋ kɛn maam mꞋdɔɔko ute naaɗe se\qt* \q1 \qt Ꞌtec aan gɔɔ dɔɔkŋ kɛn maam mꞋdɔɔko dɔkin̰ ute ɓugɗege se eyo\qt*. \q1 \qt Kaaɗ kɛn naane se ɓo, maam mꞋtɔkɗeno jiɗe ki\qt* \q1 \qt ɔɔ mꞋtɔɔɗ mꞋɔɔɗɗeno naatn maakŋ taa naaŋ Masar ki\qt*. \q1 \qt Gaŋ dɔɔkŋ kɛn maam mꞋdɔɔko ute naaɗe se, naaɗe tujga ɔrmɗe ro ki. \qt* \q1 \qt Taa naan̰ se ɓo maam mꞋtɛrlɗeno naaga\qt*. \q1 \qt Kɛse ɓo taar Mɛljege taaɗa\qt*. \q1 \v 10 \qt Tɛr Mɛljege Raa taaɗ ɔɔ: Taa dɔɔkŋ kɛn maam mꞋutu mꞋdɔɔk ute gaan Israɛlge\qt*, \q1 \qt kɛn ɓiigen aɗe ɓaa naan ki se, maam mꞋaɗe kɛɗn jeele gɛn jeel ɗoobumge\qt* \q1 \qt ɔɔ ɗoobumge se mꞋaɗesin̰ taaɗn kɔmb maakɗe ki\qt*. \q1 \qt Maam mꞋaɗen tɛɗn Raaɗe ɔɔ naaɗe tɛɗn jee maamge\qt*. \q1 \v 11 \qt Maakɗe ki se nam Ꞌdooy naapin̰ ute gɛnaan̰ gɛn jeel Raa ey sum\qt*, \q1 \qt taa jeege paac am jeelum maam Raa\qt*, \q1 \qt Ꞌkɔnd do gaange tu bini Ꞌkaan do jee magalge tu\qt*. \q1 \v 12 \qt Taa ute bɛɛm se, maam mꞋaɗen tɔɔl tujɗege\qt* \q1 \qt ɔɔ kusin̰ɗege se mꞋan̰ dirigin̰ naatn\qt*.\f + \fr 8:12 \ft Aak Jer 31.31‑34.\f* \m \v 13 Kɛn Raa jaay daŋ dɔɔkŋ kɛn naan̰ utu dɔɔkŋ ute naaɗe kiji se, naan̰ je taaɗn ɔɔ dɔɔkŋ kɛn naan̰ dɔɔko deet deet se gɔtin̰ deelga; taa nakŋ jaay daanin̰ dɔkga se naan̰ ooyga koono ɔɔ ɔɔpga baata utu Ꞌdeele. \c 9 \s1 Raa se tap ɓo jꞋan̰ keem jꞋɔɔ ɗi \p \v 1 *Dɔɔkŋ kɛn *Raa dɔɔko ute jeege deet deet se, ɔk ɗoobge ute ɓee do naaŋ ki ara gɛn keem Raa. \v 2 Taa ɓee se naaɗe ɗaap *kɔrɔr magal ɔɔ gaaŋin̰ gɔtɔ kaam dio ute kal deere. Gɔtn naan ki se kꞋdaŋin̰ gɔtn *salal ɔɔ gɔtn se ɔk lɔɔmpɔ kɛn ɔk jige cili ɔɔ ɔk tabil, ɔɔ do tabil ki se ɔk mappagen kɛn jꞋɛɗin̰ga kɛɗ *sɛrkɛ Raa ki. \v 3 Ɔɔ ɓee maak ki kɛn naagŋ kal ki se, kꞋdaŋin̰ gɔtn salal cir paac paac. \v 4 Ɔɔ gɔtn se ɔk bɛjɛŋɛ gɛn daab kɛn kꞋlee kꞋtɔɔcn nakŋ oot nijimi ɔɔ ɔk *sandukŋ kɛn Raa dɔɔk ute jeege do dɔkin̰a ɔɔ sandukŋ se naagin̰a ɔɔ maakin̰a paac kꞋjꞋɔɔyin̰ ute daab. Maakŋ sanduk ki se ɔk nakŋ kɛn kꞋɗaapin̰ ute daab ɔɔ maakŋ nak kɛn se ɔk kɔsɔ kɛn kꞋdaŋin̰ maan\f + \fr 9:4 \ft Maan ara se kɔsn kɛn Raa siɗo gaan *Israɛlge tu kaaɗ kɛn naaɗe tiŋgo do kɔɗ‑ɓaar ki.\f*, sirɗn gɛn *Aarun kɛn iin̰o pɔɔn̰ɔ ɔɔ ute tircil kɛn kꞋraaŋga raaŋ ro ki taargen gɛn Raa dɔɔko ute jeen̰ge. \v 5 Do sanduk ki se, naaɗe ɗaap tɔnd *kɔɗn Raage dio kɛn kꞋdaŋɗe \it cɛrubige\it* kɛn taaɗ *nookŋ Raa. Kɔɗ Raagen di se ɔk taa bɛɛkŋ kɛyɗege kɛn deeb taa sanduk ki se. Do sanduk ki se ɓo gɔtn kɛn kꞋlee kꞋsiikŋ mooso kɛn url maakŋ Raa. Naɓo ɓɔrse, maam mꞋɔk gɔtn kɛn mꞋasen taaɗn mɛtn nakgen se paac eyo. \p \v 6 Aan gɔɔ nakge paac naaɗe tɔndin̰ga ute ɗoobin̰ bin se, *jee tɛɗn sɛrkɛ Raage tu ɓii‑raa naaɗe ɛnd maakŋ ɓee kɛn naan ki se gɛn tɛɗn naabɗe. \v 7 Num maakŋ ɓee kɛn maak ki se, magal debm tɛɗn sɛrkɛ kalin̰ ki sum ɓo, maakŋ ɓaar ki se ɛnd jɛ‑kalaŋ sum. Ɔɔ kɛn naan̰ ɛnd kɛnd se, naan̰ ɓaan ute mooso gɛn sɛrkɛ jin̰ ki tak, taa *kusin̰in̰a ɔɔ taa kusin̰ gɛn jee dɛngen kɛn naaɗe tɛɗin̰ jaay ɔnd eyo. \v 8 Ute nakgen se *Nirl Salal je ajesin̰ki taaɗa ɔɔ kɛn jeege jaay utu tɛɗ tɛɗ naabm maakŋ ɓee kɛn naan ki rɔk se, kɛse je ɗeekŋ ɔɔ ɗoobm kɛn jeege an kɛnd maakŋ ɓee kɛn maak ki kɛn gɔtn salal cir paac paac se jꞋutu kꞋjꞋɔɔɗin̰ te ey ɓɔrtɔ. \v 9 Nakgen se kaam nirli gɛn nakgen ɓɔrse aanga se. Taa nakgen kꞋjꞋɛɗ sɛrkɛ Raa ki ute moosn kɛn jꞋɔj Raa ki se aas eyo gɛn tugŋ ɗaapm maakŋ debm kɛn ɓaaɗo keem Raa ute ɗoobm ese se. \v 10 Nakgen se taaɗ taa kɔsɔ, taa kaaye, taa napar tugŋ ɗaapm roa naan Raa ki ɔɔ kɛse ɗoobm kɛn jikilimge ɓo lee tɛɗ sum. Nakgen se ɔs aay bini aan kaaɗn kɛn Raa ɓaaɗo tɛrl nakge paac kiji. \p \v 11 Num gaŋ ɓɔrse *al‑Masi aanga, naan̰ ɓo *magal debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki kɛn ɓaano ute bɛɛ kɛn naajege kꞋnaamin̰kiga naam se. Gɛn tɛɗn naan̰ ese se, naan̰ ɛnd maakŋ kɔrɔr kɛn magala ɔɔ salal kɛn cir kɔrɔr do naaŋ kɛn jikilimge ɓo ɗaapin̰ se ɔɔ kɔrɔr se tec aan gɔɔ nakgen Raa aalɗeno do naaŋ ki ara ki se eyo. \v 12 Kɛn al‑Masi jaay ɛnd jɛ‑kalaŋ gɛn sɔrɔkin̰a maakŋ ɓee kɛn \it gɔtn salal cir paac paac\it* se, naan̰ ɛnd ute moosn baalge te moosn gaan maraŋge eyo; num naan̰ se ɛɗ moosn naan̰ malin̰a, bin ɓo naan̰ dugjega dojege gɛn sɔrɔkin̰a. \v 13 Kɛn moosn baalge ute gɛn kɔs‑taarge ute burkŋ maraŋ mɛnd kꞋtɔɔlin̰a ɔɔ kꞋtɔɔcin̰ jaay kꞋtɔs kꞋsiikin̰ do jeege tun roɗege aak kusu naan Raa ki taa roɗege se tɛɗn aak bɛɛ naan Raa ki se, \v 14 mɛt kando moosn al‑Masi cir nakgen ese se! Taa al‑Masi se naan̰ debm salal ɔk kusin̰ eyo ɔɔ naan̰ mala ɛɗ ron̰ sɛrkɛ Raa ki ute tɔɔgŋ Nirl Salal tiŋg daayum se. Ɔɔ ute moosn naan̰ se ɓo, tugjeki maakjege kɛn ɔk nakgen tɔɔl sɛr eyo kɛn ajeki kɔl yo ki, taa bin jaay ɓo naajege jꞋaki tɛɗn naabm Raa kɛn zɛɛrɛ. \p \v 15 Taa naan̰ se ɓo al‑Masi se, naan̰ ɓo debm daan Raa ute jikilimge ɔɔ ute ɗoobm naan̰ se ɓo Raa dɔɔk ute jeege kiji. Naan̰ ooy se taa dugŋ do jeege kɛn tujo kaaɗ kɛn Raa dɔɔko ute jeen̰ge do dɔkin̰ se. Ɔɔ bin ɓo jee kɛn Raa daŋɗe se, naaɗe Ꞌkɔŋ bɛɗɗe maakŋ nakge tun kɛn Raa bɔɔbin̰ga bɔɔb gɛn daayum jeen̰ge tu ɔɔ taaɗɗenga taaɗ ɔɔ utu aɗesin̰ kɛɗ se. \v 16 Kɛn deba jaay raaŋo ɔɔ: kɛn maam mꞋooyga num nakumge se, nigin̰ki jeege tu se, debm bin se kꞋbooy kɛn naan̰ ooyga jaay ɓo, nakin̰ge se jꞋan̰ nigin̰a. \v 17 Kɛn taar kɛn naan̰ raaŋin̰ se naan̰ ooyga jaay ɓo ɔs aaye; ey num kɛn naan̰ utu zɛɛrɛ se, nam Ꞌkɔŋ nigŋ nakin̰ge eyo. \v 18 Taa naan̰ se ɓo dɔɔkŋ kɛn Raa dɔɔko ute jeen̰ge do dɔkin̰ se kɛn jaay kꞋtɔɔl te moos ey se, naan̰ ɔk tɔɔg eyo. \v 19 Kɛn *Musa jaay tus jeege ɔɔ naanɗe ki se naan̰ taaɗɗen tal *Ko Taar Raa ute taargen maak ki kɛn gɛn tɛɗa se, jaay ɓo naan̰ uuno mooso gɛn gaan maraŋge ute gɛn baalge kɛn kꞋtɔɔlɗe sɛrkɛ se ɔɔ naan̰ deepin̰a ute maane, naan̰ tɛrɛcɛ kamb kaaga kɛn kꞋdaŋin̰ isop ɔɔ dɔɔkin̰ te bɛɛkŋ baatn aac kaace. Naan̰ ɔlin̰ maakŋ moos ki se ɔɔ naan̰ siik mooso se do Kitap ki ɔɔ do jeege tu. \v 20 Naan̰ taaɗɗen ɔɔ: \qt Kɛse ɓo moosn kɛn taaɗ ɔɔ Raa dɔɔkga ute naase. Naan̰ taaɗseno ɗoobin̰ se, ɔkin̰ki jiga\qt*.\f + \fr 9:20 \ft Aak Ekz 24.8.\f* \v 21 Tɛr mooso se, Musa siikin̰ ro kɔrɔr kɛn magala ɔɔ do nakge tun paacn̰ kɛn kꞋtɛɗn naaba maak ki se. \v 22 KꞋjeelki, maakŋ Ko Taar Raa ki se dɛn nakge paac se mooso ɓo kɛn *tug ɗaapɗe tɛɗ aak bɛɛ naan Raa ki. Ɔɔ kɛn mooso jaay gɔtɔ se, kusin̰ kic ɓo jꞋan̰ kɔŋ tɔɔl eyo. \s1 Moosn Isa kalin̰ ki sum ɓo ɔɔɗ *kusin̰ jeege \p \v 23 Kɛn nakgen do naaŋ kɛn kaam nirl nakgen maakŋ raa ki jaay kꞋtugɗe ute mooso tak jaay tɛɗ aak bɛɛ naan Raa ki se, nakgen mala mala maakŋ raa ki se kic ɓo je *sɛrkŋ kɛn bɛɛ cir paac paac tak jaay ɓo aɗen tugŋ ɗaapm aak bɛɛ naan Raa ki. \p \v 24 Anum *al‑Masi se ɛnd te maakŋ *Ɓee Raa kɛn jikilimge ɓo ɗaapin̰ se eyo. Taa ɓee kɛn jikilimge ɓo ɗaapin̰ se lɛ, kaam nirl Ɓee Raa kɛn mala mala sum. Num naan̰ se ook ɓaaga maakŋ raa ki ɔɔ ɓɔrse naan̰ utu naan Raa ki ɔɔ naan̰ ɓo debm naakjege. \v 25 Ey num *magal debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki gɛn Yaudge se aanga ɓaara tak ɓo naan̰ lee ɛnd maakŋ *Ɓee Raa ki gɔtn kɛn *salal cir paac paac se ute moosn gɛn maalge. Num gaŋ al‑Masi ɛnd se gɛn kɛɗn ron̰ sɛrkɛ Ꞌɗɔɔl mɛt dɛn eyo. \v 26 Kɛn bin ey num, kaaɗn naane gɔtn Raa aalo do naaŋa sum se, naan̰ dabar Ꞌɗɔɔl dɛna. Num naan̰ se ɓaaɗo jɛ‑kalaŋ sum ɓo do taar tɔɔlin̰ ki; naan̰ malin̰ ɓo ɛɗ ron̰ sɛrkɛ Raa ki taa tɔɔl kusin̰ jeege. \v 27 Debkilimi se ooy jɛ‑kalaŋ sum ɔɔ kɛn naan̰ ooyga se, naan̰ ɓaa naan Raa ki taa Raa an̰ kɔjn̰ bɔɔrɔ don̰ ki. \v 28 Bin ɓo al‑Masi se, naan̰ kic ɛɗ ron̰ sɛrkɛ jɛ‑kalaŋ sum gɛn kɔɔɗn kusin̰ jee dɛn se naatn ɔɔ kɛn naan̰ aɗe ɓaa kuuy se taa kɔɔɗn kusin̰ jikilimge ey sum, naɓo taa Ꞌkaajn̰ jeegen iŋg aak kaak kaamin̰a. \c 10 \p \v 1 *Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki se taaɗjeki ɓo kaam nirl nakgen bɛɛ utu aɗe ɓaa naan ki sum; kɛse taaɗ te nakgen mala mala eyo. Anum ute Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki se aanga ɓaara tak ɓo jeege lee tɛɗ *sɛrkŋ kaam kalaŋ ese se sum ɓo *Raa ki, naɓo jee kɛn lee ɓaaɗo naan Raa ki gɛn tɛɗn sɛrkgen ese se, sɛrkɗege se, ɔŋ aasɗe gɛn ɗaapɗe kaakŋ bɛɛ naan Raa ki eyo. \v 2 Bin ey num jeegen lee tɛɗo sɛrkgen ese se, kaaɗn naane *kusin̰ɗege se Raa tugɗesin̰ga naatn gɛn sɔrɔkin̰a. Ɔɔ naaɗe kɔŋ jeel roɗe ki naaɗe se jee kusin̰ge eyo, mɔɔtn naaɗe tɛɗn sɛrkɛ Raa ki taa kusin̰ɗege ey sum. \v 3 Num gaŋ sɛrkgen kɛn aanga ɓaara tak ɓo, naaɗe lee tɛɗ se, ute naan̰ se, naaɗe jeel roɗe ki kusin̰ɗege se utu gɔtin̰ ki. \v 4 Taa moosn kɔs‑taarge ute gɛn baalge se, ɔŋ aas te gɛn kɔɔɗn kusin̰ jeege eyo. \p \v 5 Taa naan̰ se ɓo kaaɗ kɛn *al‑Masi iin̰o gɛn ɓaaɗo do naaŋ ki se, naan̰ taaɗ Raa ki ɔɔ: \q1 \qt Moosn maalge ute nakgen kꞋlee kꞋjꞋɛɗi se tap ɓo\qt*, \q1 \qt naai je eyo, num naai ɛɗumo roa\qt*. \q1 \v 6 \qt Maalgen kꞋtɔɔlɗe jaay kꞋtɔɔcɗe ute moosn kɛn kꞋtɔjo sɛrkɛ taa kusin̰ se tap ɓo, tɔɔli naai ki eyo\qt*. \q1 \v 7 \qt Anum maam mꞋtaaɗo mꞋɔɔ: Aan gɔɔ kꞋraaŋo do dɔkin̰ maakŋ Kitap ki taa maam se\qt*, \q1 \qt maam mꞋara se, mꞋɓaaɗoga, Raa, taa mꞋai tɛɗ nakŋ maaki jea\qt*.\f + \fr 10:7 \ft Aak KKR 40.7‑9.\f* \m \v 8 Deet deet se al‑Masi taaɗ ɔɔ: «Naai Ꞌje te sɛrkŋ maalge eyo, gɛn nakgen jꞋɛɗi se eyo, ɔɔ naai je te jaay tɔɔl maal jꞋaisin̰ tɔɔc eyo ɔɔ ute sɛrkgen kꞋtɛɗi taa tɔɔl kusin̰ jeege se eyo kici, nakgen se naai tap ɓo Ꞌje eyo, taa naaɗe se paac tɔɔli naai ki eyo.» Ey num kꞋjeelki, sɛrkgen ese se Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki taaɗga taaɗ ɔɔ jeege an̰ lee tɛɗa. \v 9 Tɛr naan̰ taaɗ ɔɔ: «Maam mꞋara mꞋɓaaɗo se gɛn tɛɗn nakŋ kɛn naai maaki jea.» Bin ɓo ɗoobm kɛn jeege lee eem Raa do dɔkin̰ se ɔn̰in̰ga cɛɛs ki ɔɔ naan̰ ɓaanoga ute ɗoobm kuuy gɔɔn̰ ki. \v 10 Isa al‑Masi se tɛɗga nakŋ kɛn Raa maakin̰ jen ro ki; naan̰ mala ɛɗ ron̰ sɛrkɛ Raa ki jɛ‑kalaŋ sum gɛn sɔrɔkin̰a. Ute sɛrkŋ naan̰ se ɓo, naajege kꞋtɛɗkiga jee *salal naan Raa ki. \p \v 11 KꞋjeelki, *debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki se, naŋa naŋa kic ɓo, ɓii‑raa naan̰ ɗaar ute jɛn̰a gɛn tɛɗn naabin̰a. Daayum se, naan̰ lee tɛɗ sɛrkgen ese sum, naɓo sɛrkgen se, ɔŋ aas te gɛn kɔɔɗn kusin̰ jeege eyo. \v 12 Gaŋ al‑Masi se, naan̰ tɛɗ sɛrkɛ mɛt kalaŋ lak taa kusin̰ jeege se ɔɔ sɛrkŋ naan̰ se ɔs aay gɛn daayum ɔɔ ɓɔrse naan̰ utu iŋg do ji daam Raa ki. \v 13 Ɔɔ naan ki se, naan̰ utu iŋg booy bini jee wɔɔyin̰ge se, Raa aɗen tɛɗn naan̰ ɓo utu kiŋg doɗe ki. \v 14 Bin ɓo ute sɛrkŋ naan̰ tɛɗ jɛ‑kalaŋ se gɛn tugŋ kusin̰ jeege se, jee naan̰ge se naan̰ tɛɗɗen tɛɗga jee salal naan Raa ki gɛn sɔrɔkin̰a. \v 15 Naan̰ se Nirl Salal kic ɓo ajeki tɛɗn saaɗa taa taargen jaay naan̰ taaɗ ɔɔ: \q1 \v 16 \qt Mɛljege Raa ɗeek ɔɔ: Ɓiigen aɗe ɓaa naan ki se, maam mꞋutu mꞋdɔɔkŋ ute naaɗe\qt*. \q1 \qt Maam mꞋaɗe kɛɗn jeele gɛn jeel ɗoobumge\qt* \q1 \qt ɔɔ ɗoobumge se mꞋaɗesin̰ taaɗn kɔmb maakɗe ki\qt*. \m \v 17 Tɛr naan̰ taaɗ ɔɔ: \q1 \qt Kusin̰ɗege ute tujɗege se, mɔɔtn maam mꞋsaapm do ki ey sum\qt*.\f + \fr 10:17 \ft Aak Jer 31.33‑34.\f* \m \v 18 Anum, kɛn jeege jaay kusin̰ɗe kꞋtɔɔlɗesin̰ga naatn se, mɔɔtn naaɗe Ꞌtɛɗn sɛrkɛ taa kusin̰ɗege ey sum. \s1 KꞋɓaakiro naan Raa ki \p \v 19 Bin ɓo, gɛnaamge, moosn Isa se tɛɗjekiga jꞋaaskiga gɛn kɛnd maakŋ gɔt kɛn *salal cir paac paac se ute maraadjege. \v 20 Isa ɓo debm ɔɔɗjeki ɗoobm kiji ɔɔ gɛn kaaja ute ɗoobm kal deer kɛn nɛɛp se ɔɔ kal deer nɛɛpm se lɛ, taaɗ te ron̰ kɛn ooy ro kaag ki se. \v 21 Ɔɔ naajege jꞋɔkki *debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki magala kɛn jꞋɔndin̰ naan̰ ɓo naan *Ɓee Raa. \v 22 Bin num kꞋɓaakiro naan Raa ki ute maakŋ kalaŋ, jꞋaalki maakjege paac don̰ ki, taa *kusin̰ maakjege tu se lɛ Isa tug ɔɔɗin̰ga naatn maakŋ‑saapjege tu ɔɔ rojege kic ɓo naan̰ *tug ɗaapin̰ga ute maan jiga. \v 23 Taar kɛn naajege kꞋtaaɗki naan jeege tu jꞋɔɔki jꞋɔndki dojege do ki se, jꞋɔn̰ten naajki, taa Raa se naan̰ tuj ɔrmin̰ eyo, nakŋ naan̰ taaɗga ɔɔ an̰ tɛɗ se lɛ, naan̰ utu an̰ tɛɗn ɗeere. \v 24 KꞋsaapki do naapge tu kɛn ajeki kɔl jꞋaki je naapa ɔɔ jꞋaki lee tɛɗn nakgen jiga. \v 25 JꞋɔn̰te kɔn̰ki gɛn tus ute naapa aan gɔɔ jee mɛtin̰gen lee tɛɗ se, naɓo jꞋɛɗki kaay kaama naapge tu, taa Ꞌtap se kꞋjeelki, ɓii kɛn Mɛljege aɗe ɓaa se, ɔɔpga gɔɔrɔ. \p \v 26 Anum naajegen kꞋjeelkiga jeel mala mala nakŋ kɛn mɛt ki se jaay kɛn naajege malin̰ge sum ɓo jꞋiŋgki kꞋtɛɗki kusin̰ se, ɓɛrɛ, taa kusin̰ se, *sɛrkŋ kuuy gɔtɔ. \v 27 Num ɔɔp ɓo nakŋ ɔɔn̰ kɛn utu booyjeki se bɔɔr kɛn utu koocn̰ dojege tu ɔɔ ute pooɗn ɔŋgɔ kɛn utu kɔsn jeegen baate tookŋ taar Raa se. \v 28 ꞋJeelki, debm jaay tujga do *Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki se, ɔɔ kɛn jeege dio ey lɛ mɔtɔ tɛɗga saaɗge se, debm bin se jꞋan̰ kɛɛjn̰ don̰ ki eyo, jꞋan̰ tɔɔlɔ\f + \fr 10:28 \ft Aak Dt 17.6.\f*. \v 29 ꞋSaapki tu Goon Raa se debm jaay aalin̰ maak ki eyo, ɔɔ moosin̰ kɛn *dɔɔkjeki ute Raa jaay tɛɗjeki jee salal se kic, naan̰ aakin̰ aan gɔɔ nakŋ cɛrɛ ɔɔ naaj *Nirl Raa kɛn tɛɗjeki bɛɛ se, debm bin se, mɛt kando Raa an̰ dabar makɔn̰ cir daal ey la? \v 30 Ɗeere, naajege se kꞋjeelki debm kɛn taaɗ ɔɔ: \qt Maam mala mꞋutu mꞋkɔgŋ sɛɛm ute ɗoobin̰a ɔɔ naŋa naŋa kic ɓo, maam mꞋan̰ kɔgŋ bɛɗin̰ do kusin̰in̰ kɛn naan̰ tɛɗa. Ɔɔ tɛr naan̰ taaɗ ɔɔ: Mɛljege Raa se utu kɔjn̰ bɔɔrɔ do jeen̰ge tu\qt*.\f + \fr 10:30 \ft Aak Dt 32.35‑36.\f* \v 31 Ɓɛrɛ, debm jaay oocga ji Raa kɛn zɛɛrɛ se, utu an̰ tɛɗn ɔɔn̰ aak eyo. \p \v 32 ꞋSaapki tu, do kiŋgse kɛn deet deete kɛn naase aakkiro gɔtn wɔɔr kɛn iin̰o gɔtn Raa ki ɔɔ kaaɗ kɛn naane se, ɗeere, naase Ꞌdabarkiroga dɛn aak eyo ɔɔ ɗokiroga ɗo jɛt. \v 33 Gɔtn mɛtin̰ge jee maakse ki se kꞋnaajɗenoga ɔɔ kꞋdabarɗenoga naan jeege tu anum naasen jee kuuy se jee kɛn kꞋlee kꞋdabarɗeno se, naase ɔn̰ɗeki te kalɗe ki eyo. \v 34 Bin ɓo gɛnaasegen dabar maakŋ daŋgay ki se, dubarɗe se ɔɔn̰se naase kici. Ɔɔ kɛn jeege jaay ɓaaɗo tɔsnga ute naksege se, naase ɔn̰ɗesin̰ki ute maak‑raapo, taa naase Ꞌjeelki maal kɛn naase utu aki kɔŋ se naan̰ jiga cir paac paac ɔɔ tiŋg gɛn daayum. \v 35 Nakŋ kɛn naase Ꞌjeel ɔkkiga mɛtin̰ maakse ki se ɔkin̰ki tɔɔgɔ ɔɔ ute naan̰ se, naase aki kɔŋ nakŋ bɛɛ dɛn aak eyo. \v 36 Bɛɛki se, naase Ꞌjeki kaay kaama taa kɛn naase jaay Ꞌtɛɗ aaskiga nakŋ kɛn Raa maakin̰ jen ro ki se, Raa se naan̰ utu asen kɛɗn nakŋ kɛn naan̰ taaɗsenga taaɗ ɔɔ utu asen kɛɗ se. \v 37 Taa Kitap taaɗ ɔɔ: \q1 \qt Kaaɗin̰ ɔɔpga baata, ɔɔpga cɔkɔ sum ɓo\qt*\f + \fr 10:37 \ft Aak Eza 26.10.\f* \q1 \qt ɔɔ debm kɛn utu aɗe ɓaa se, naan̰ utu aɗe naar ɓaa\qt*, \q1 \qt ɔɔ ɓɛrɛ, naan̰ Ꞌkɔŋ booy ey sum\qt*. \q1 \v 38 \qt Ɔɔ debum kɛn tɛɗ nakge ute ɗoobin̰ se\qt* \q1 \qt utu Ꞌkɔŋ kaaja taa naan̰ aalga maakin̰ dom ki\qt*. \q1 \qt Num gaŋ kɛn naan̰ jaay ɔk tɛrlga ɗoob ki num\qt*, \q1 \qt debm tɛɗ bin se tɔɔlum maam ki eyo\qt*.\f + \fr 10:38 \ft Aak Aab 2.3‑4.\f* \m \v 39 Num gaŋ naajege se kꞋmɛtn jee ɔk tɛrlga ɗoob ki se eyo gɛn ɓaa gɔtn kut ki se, num naajege se kꞋmɛtn jee kɛn aal maakɗe do Raa ki gɛn kaajn̰ koɗe. \c 11 \s1 Kaal maakŋ do *Raa ki \p \v 1 Debm jaay aal maakin̰ do Raa ki se, nakŋ naan̰ ɔnd don̰ do ki se, jeelin̰ maakin̰ ki naan̰ ɔŋin̰ga ɔɔ ute ɗoobm kaal maakin̰ do Raa ki se nakŋ naan̰ ɔŋ aakin̰ ey se, jeelin̰ maakin̰ ki, nakŋ se utu. \v 2 Jeegen do dɔkin̰ se, taa kaal maakɗen do Raa ki sum ɓo, Raa aakɗen se, tɔɔlin̰. \p \v 3 Ute kaal maakjegen do Raa ki se ɓo, naajege kꞋjeelki nakgen ɓaa se paac se, Raa aalɗeno ute taarin̰a; nakgen kꞋjꞋaakɗeki ute kaamjege paac se, naan̰ aalɗeno ute taarin̰ kɛn kꞋjꞋɔŋ kꞋjꞋaakin̰ ey se. \v 4 Ute kaal maakŋ do Raa ki se, Abɛl ɛɗ *sɛrkɛ Raa ki ɔɔ sɛrkŋ naan̰ se bɛɛ cir gɛn gɛnaan̰ Kayn. Ute kaal maakin̰ se ɓo, Raa aakin̰ aan gɔɔ debm tɛɗn nakge ute ɗoobin̰ naanin̰ ki ɔɔ sɛrkŋ naan̰ ɛɗ se tɔɔl Raa ki. Ey num, Abɛl se naan̰ ooyga naɓo ute kaal maakin̰ se, ɓɔrse kic ɓo aan gɔɔ naan̰ utu taaɗjeki taaɗ rɔk. \p \v 5 Ute kaal maakŋ do Raa ki se, Ɛnɔk se Raa uun ɓaansin̰ zɛɛrɛ maakŋ raa ki taa naan̰ Ꞌkooy naam eyo ɔɔ nam lɛ aakin̰ te ey sum taa Raa se uun ɓaansin̰ga. Kaaɗ kɛn Raa uun ɓaansin̰ te ey ɓɔrt se, Kitap taaɗo ɔɔ: \qt Ɛnɔk se naan̰ debm tɔɔl Raa ki\qt*.\f + \fr 11:5 \ft Aak Jɛn 5.24.\f* \v 6 Ɔɔ debm jaay aal te maakin̰ do Raa ki ey se, paac paac Ꞌkɔŋ tɔɔl Raa ki eyo, taa debm kɛn je aɗe ɓaa naan Raa ki se Ꞌjeel maakin̰ ki tak, Raa se utu ɔɔ naan̰ ɓo debm lee ɛɗ naka ute maraadin̰a jeege tun lee jen̰a. \p \v 7 Ute kaal maakŋ do Raa ki se, Raa taaɗ Noe ki nakgen kɛn utu kaan naan ki kɛn naan̰ ɔŋ aakin̰ ute kaamin̰ ey ɓɔrt se. Ɔɔ taar kɛn Raa taaɗin̰ se, naan̰ took ute maakin̰ paac do ki ɔɔ naan̰ cɔɔc markabm magala gɛn kaajn̰ naan̰ malin̰a ute jee maakŋ ɓeen̰ ki. Ute kaal maakin̰ do Raa ki se, Noe tɛɗ nakge ute ɗoobin̰a ɔɔ nakgen naan̰ tɛɗ se, taaɗ ɔɔ jeegen kuuy se naaɗe jee *kusin̰ge ɔɔ jee se bɔɔrɔ ute koocn̰ doɗe ki. Bin ɓo Raa se aak Noe se aan gɔɔ debm tɛɗn nakge ute ɗoobin̰ naanin̰ ki taa naan̰ aal maakin̰ don̰ ki. \p \v 8 Ute kaal maakŋ do Raa ki se, *Abraam se kɛn Raa daŋin̰ se, naan̰ tooko ɔɔ iin̰ ɓaa taa naaŋ kɛn Raa taaɗin̰ga taaɗ ɔɔ utu an̰ kɛɗa. Naɓo taa naaŋ gɔtn naan̰ an ɓaa ro ki se, naan̰ jeel eyo. \v 9 Ute kaal maakin̰ se, Abraam aan maakŋ naaŋ kɛn Raa taaɗin̰o ɔɔ an̰ kɛɗ se ɔɔ naan̰ tiŋg gɔtn ese se maakŋ kɔrɔr ki aan gɔɔ cɛkɛ. Bin ɓo Isak ute *Yakub kic ɓo tiŋgo aan gɔɔ naan̰a, ey num naaɗe kic Raa taaɗɗenga taaɗ ɔɔ utu aɗe kɛɗn taa naaŋ ese se kici. \v 10 Taa Abraam se iŋg aak kaam gɛgɛr kɛn Ꞌtiŋg gɛn daayum ɔɔ gɛgɛr ese se Raa ɓo saapo gɛn kiin̰in̰a ɔɔ naan̰ mala ɓo mɛl kɔɓin̰a. \p \v 11 Ute kaal maakŋ do Raa ki se, Sara mɛndkarta se, gɔɔl naŋga tak tak se kic ɓo, naan̰ ɓaaɗo tɛɗ mɛndkaama taa naan̰ jeel maakin̰ ki Raa se tuj ɔrmin̰ eyo ɔɔ nakŋ kɛn naan̰ taaɗin̰ga taaɗ ɔɔ utu an̰ kɛɗ se, naan̰ utu an̰sin̰ kɛɗa. \v 12 Taa naan̰ se ɓo ute Abraam kalin̰ ki sum, naan̰ kɛn gɔɔl naŋ tak tak se kic ɓo, ooj mɛtjili se dirl tɛɗ dɛna aan gɔɔ k‑dijgen maakŋ raa ki ɔɔ aan gɔɔ kɛɛsn taa baar ki\f + \fr 11:12 \ft Aak Jɛn 15.15.\f*. \p \v 13 Jeegen se paac aal maakɗe do Raa ki bini ooy maak ki. Anum nakgen kɛn Raa taaɗɗenoga utu aɗe kɛɗ se, naaɗe ɔŋin̰ te eyo, num nakgen se naaɗe aakin̰ daanɗe dɔkɔ ɔɔ naaɗe maakɗe raap do ki. Ɔɔ naaɗe se lɛ jeelin̰ roɗe ki, naaɗe se cɛkge ɔɔ mɛrtge do naaŋ ki ara\f + \fr 11:13 \ft Aak Jɛn 23.4.\f*. \v 14 Kɛn naaɗe jaay taaɗ bin se, jee se je taaɗn tal ɔɔ naaɗe se je je taa naaŋɗe mala. \v 15 Kɛn naaɗe jaay saapoga taa naaŋ kɛn naaɗe iin̰ ɔn̰in̰o se sum num, kaaɗn naane, naaɗe ɔŋga ɗoobm gɛn kɔkŋ tɛrl gɔtɗe ki. \v 16 Kɛn ɗeer se, jee se je taa naaŋ kɛn jiga cir taa naaŋ kɛn naaɗe ɔn̰o ɔɔ taa naaŋ kɛn naaɗe je se, utu maakŋ raa ki. Taa naan̰ se ɓo Raa se sɔkɔn̰ tɔɔlin̰ eyo kɛn naaɗe daŋin̰ Raaɗe se. Taa naan̰ iin̰ ɗaapɗega gɛgɛr. \p \v 17 Ute kaal maakŋ do Raa ki se, Abraam kɛn Raa naamin̰a ɔɔ n̰Ꞌan̰ kɛɗn goonin̰ Isaka sɛrkɛ se, naan̰ tooko gɛn kɛɗn goonin̰ kalaŋ lak. Ey num kɛse ɓo goon kɛn Raa taaɗin̰ga taaɗ ɔɔ utu an̰sin̰ kɛɗ se. \v 18 Taa goon ese se ɓo Raa taaɗin̰ ɔɔ: \qt Ute goonin̰ Isaka se ɓo jꞋai toojn̰ mɛtjili\qt*.\f + \fr 11:18 \ft Aak Jɛn 21.12.\f* \v 19 Gɔtn se Abraam taaɗ te maakin̰ ɔɔ Raa se ɔk tɔɔgɔ gɛn dur debkilimi maakŋ yoge tu. Taa naan̰ se ɓo goonin̰ Isaka se, naan̰ ɔŋin̰ se tec aan gɔɔ debm ooyga kooy ɗeer ɗeere, jaay ɓo duro daan yoge tu. \p \v 20 Ute kaal maakŋ do Raa ki se, Isaka ɔɔɗ ɓooro Yakub ki ute Ɛzo ki ɔɔ taaɗɗen taa bɛɛ kɛn naaɗe utu kɔŋ naan ki. \p \v 21 Ute kaal maakŋ do Raa ki se, Yakub se kɛn naan̰ ɔɔpga gɔɔrɔ Ꞌkooy se, gaan Yusupge se naŋa naŋa kic ɓo naan̰ ɔɔɗin̰ ɓooro ɓooro; \qt naan̰ iin̰ ɔnd jin̰ do kaag derin̰ ki ɔɔ eem Raa\qt*.\f + \fr 11:21 \ft Aak Jɛn 47.31.\f* \p \v 22 Ute kaal maakŋ do Raa ki se, Yusup se ɔɔpga gɔɔrɔ Ꞌkooy se, naan̰ taaɗ ɔɔ naan ki se gaan *Israɛlge, Raa utu aɗen kɔɔɗn maakŋ taa naaŋ Masar ki ɔɔ naan̰ taaɗɗeno ɔɔ kɛn naaɗe kꞋɓaa ɓaa se, kꞋtɔs kꞋɓaan ute cɛŋgin̰gen ese kici. \p \v 23 Ute kaal maakŋ do Raa ki se, ko *Musa ute bubm Musa se kaaɗ kɛn jaay naaɗe ooj goonɗe se, naaɗe ɔyin̰ gɛn laapa mɔtɔ taa naaɗe aak goonɗe se aak bɛɛ. Taa naan̰ se ɓo taar gaargen taaɗ se, naaɗe ɓeer te do ki eyo. \p \v 24 Ute kaal maakŋ do Raa ki se, Musa se, kɛn naan̰ jaay aas gaaba sum se, kɛn kꞋdaŋin̰ Goon gaar Paraon mɛnda se\f + \fr 11:24 \ft Aak Ekz 2.10.\f*, naan̰ baate. \v 25 Kɛn kꞋdabarin̰ ute jee Raage se, Musa aakin̰ bɛɛ cir kɛn naan̰ Ꞌkiŋg maakŋ maak‑raap kɛn gɔtin̰ utu Ꞌdeele ɔɔ kɛn tɛɗga sum ɓo an̰ kɔlin̰ naan̰ Ꞌtɛɗn debm kusin̰a naan Raa ki se. \v 26 Ɗeere, taa naaŋ Masar se ɔk maala dɛna, naɓo Musa se je jꞋan̰ dabara aan gɔɔ kɛn jꞋutu kꞋdabar *al‑Masi se aakin̰ se bɛɛ cir maal kɛn taa naaŋ Masar ki se, taa naan̰ se ɓo naan̰ iŋg aak kaam bɛɛ kɛn Raa utu an̰ tɛɗn naan ki se. \v 27 Ute kaal maakŋ do Raa ki se, Musa se naan̰ iin̰ ɔn̰ taa naaŋ Masar. Gaar taa naaŋ Masar ki se maakin̰‑taarin̰ don̰ ki, naɓo Musa se ɔŋ ɓeer te eyo taa naan̰ ɔk maakin̰ tɔɔgɔ aan gɔɔ naan̰ aak Raa ute kaamin̰a, Raa kɛn jeege ɔŋ aakin̰ ey se. \v 28 Ute kaal maakŋ do Raa ki se Musa se tɛɗ laa kɛn Raa ɔɔɗɗeno doɗe maakŋ taa naaŋ Masar ki\f + \fr 11:28 \ft Laa se jee mɛtin̰ge kꞋdaŋin̰ *laa Paak.\f* ɔɔ naan̰ ɔl kꞋjꞋɔt mooso do kaam‑taar ɓeeɗege tu ɔɔ do bɛrtn taarɗege tu, taa *kɔɗn Raa kɛn debm tɔɔl jeege se Ꞌkɔŋ tɔɔl gaan paraggen gɛn gaan Israɛlge se eyo. \p \v 29 Ute kaal maakŋ do Raa ki se, gaan Israɛlge se kɛn naaɗe aan taa Baar kɛn Aac se, baar se ɔɔp kaam dio ɔn̰ɗen ɗoobo naaɗe deel maak ki aan gɔɔ do naaŋ kɛn tuutu; num kɛn jee Masar ki jaay je gaaŋ aan gɔɔ gɛn naaɗe se, maane ɔsɗe paac. \p \v 30 Ute kaal maakŋ do Raa ki se, gaan Israɛlge lee gurug gɛgɛr Jeriko se ɓii cili ɔɔ ɓii k‑cilige tu se ɓo durdurgen ɔl gurug gɛgɛr se ru aan naaŋ ki tak tak. \p \v 31 Ute kaal maakŋ do Raa ki se, Raabm mɛnd kɛɛsn gaaba se, jꞋɔŋ kꞋtɔɔlin̰ te ute jee kusin̰gen baate tookŋ taar Raa se eyo, taa jeegen ɓaaɗo kaakŋ baara se, Raab dɔɔɗ ɔkɗenga ɓeen̰ ki jiga\f + \fr 11:31 \ft Aak Jɔs 6.12‑21.\f*. \p \v 32 Ey num maam se mꞋje mꞋtaaɗn dɛna taa jee se, naɓo kaaɗa am baata gɛn taaɗ mɛtn taar Jedeon, gɛn Barak, gɛn Samson, gɛn Jɛpta, gɛn *Daud, gɛn Samuɛl ute gɛn jee taaɗ taar teeco taar Raa ki do dɔkin̰a. \v 33 Naaɗe kici ute kaal maakɗen do Raa ki se, naaɗe ɔso taa naaŋ gaarin̰ge, naaɗe ɔjo bɔɔrɔ do jeege tu ute ɗoobin̰a ɔɔ naaɗe ɔŋo nakŋ kɛn Raa taaɗɗeno ɔɔ utu aɗen kɛɗa. Naaɗe gaas taa tupiyge ɔŋ ɔsɗen te eyo, \v 34 naaɗe tɔɔlo pooɗn ɔk zir zir ɔɔ kɛn jeege ɓaaɗeno tɔɔl ute gɔrɗ‑jɛrl se, naaɗe aan̰ ɔtɔ. Naaɗe se tɔɔgɗe gɔtɔ naɓo ute kaal maakɗen do Raa ki se, naaɗe tɛɗ jee tɔɔgɔ; gɔtn kuɗn bɔɔr ki se naaɗe jee gaabm bɔɔrge ɔɔ jee wɔɔyɗege, naaɗe cirɗe ɔɔ tuurɗe naatn. \v 35 Ute kaal maakɗe do Raa ki se ɓo mɛndgen mɛtin̰ge kic, jeeɗegen ooyga kooy se, naaɗe aakɗen duro daan yoge tu. \p Jee mɛtin̰gen kuuy se jeege dabarɗe bini ooy maak ki. Kɛn jꞋaɗen kɔɔɗn doɗe maakŋ dubar kɛn ese kic ɓo, naaɗe baate, taa naaɗe jeele Raa se utu aɗen duru daan yoge tu ɔɔ aɗe kɛɗn gɔtn kiŋg jiga cir daala. \v 36 Kɛngen mɛtin̰gen kuuy se kꞋdabarɗe ɔɔ jꞋaakɗen mɛtɗe, kꞋtɔndɗe ute mɛɛjɛ, kꞋdɔɔkɗen ute zin̰ziri ɔɔ jꞋɔmbɗen maakŋ daŋgay ki. \v 37 Jee mɛtin̰ge lɛ kꞋtund kꞋtɔɔlɗe ute koa, kɛngen mɛtin̰ge kꞋtɔj kꞋgaaŋɗe daan ki, kɛngen kuuy se kꞋtɔɔlɗe ute gɔrɗ‑jɛrlɛ, jee mɛtin̰ kuuy daal se, kɛn kꞋdabarɗe se ɔlɗe naaɗe lee wari; jee se lee dɔɔk daar baatge ute gɛn bɛn̰ge sum ɓo mɛtɗe ki. Jee se ɔk ɗim eyo, jeege lee dabarɗe ɔɔ tɛɗɗen nakŋ kusin̰ doɗe ki. \v 38 Naaɗe lee wari do kɔɗ‑ɓaarge tu ɔɔ do koge tu; naaɗe tooɗ maakŋ iiɓge tu ɔɔ maakŋ gɔɔge tu. Jee ese se bɛɛ aak eyo ɔɔ jee kɛn do *duni kɛn ara se aas te gɛn kɔkŋ naaɗe se eyo. \p \v 39 Jee se paac aalo maakɗe do Raa ki, taa naan̰ se ɓo Raa aakɗeno se, tɔɔlin̰. Naɓo nakŋ kɛn Raa taaɗɗeno ɔɔ utu aɗen kɛɗ se, naaɗe ɔŋin̰ te eyo. \v 40 Taa Raa uunoga kuun doa jee se Ꞌkɔŋ Ꞌtɛɗn aak bɛɛ naanin̰ ki se kalɗe ki sum eyo, num ute naajege paacki jaayo. \c 12 \s1 Maakŋ dubar ki se jꞋaayki kaamjege \p \v 1 Bin ɓo jeegen paacn̰ aalo maakɗe do *Raa ki se, naaɗe se dɔɔl saaɗgen ɔl gurugjeki. Taa naan̰ se ɓo jꞋɔɔɗki dojege do nakge tun paacn̰ deer kɛn gaasjeki jꞋɔŋ kꞋleeki eyo aan gɔɔ *kusin̰ kɛn jꞋɔn̰in̰ki yɔkɔɗ sum ɓo lee gurugjeki se ɔɔ jꞋaayki kaamjege jꞋaan̰ki bini jꞋaki kaan gɔtn kɛn Raa taaɗjeki. \v 2 Taa naan̰ se jꞋɔndki kaamjege do Isa ki, naan̰ ɓo debm tɛɗjeki jaay jꞋaalki maakjege do Raa ki ɔɔ kaal maakjege se naan̰ ɓo debm kɛn tɛɗin̰ tɛɗ mɛc se. Anum Isa se, naan̰ ɓo debm kɛn tooko ɔn̰ ron̰ kꞋtup kꞋtɔɔlin̰ ro kaag ki ɔɔ ɛnd maakŋ sɔkɔn̰ ki, naɓo taa maak‑raapm kɛn naan̰ utu kɔŋ naan ki se, sɔkɔn̰ kɛn tɔɔlin̰ se kic ɓo, naan̰ an ɗim eyo. Ɔɔ ɓɔrse naan̰ utu iŋg do ji daam gɛn kaag do Raa ki. \v 3 Ɗeere, kꞋsaapki do naan̰ kɛn jee kusin̰ge dabarin̰o, naɓo kic ɓo naan̰ aay kaamin̰ aasin̰oga. Bin ɓo ɔn̰te Ꞌkɔɔrki aayki kaamse. \p \v 4 Anum maakŋ bɔɔr ki kɛn naase Ꞌtɛɗki ute kusin̰ se, ɓɔrse kic naase ɔŋ aasin̰ki te ey bini ooyki te maak ki eyo. \v 5 Naase, dɛjn̰ kɛn Raa dɛjse aan gɔɔ gɛnin̰ge se, Ꞌdirigkiga la kɛn ɔɔ: \q1 \qt Goonuma, kɛn Mɛljege jaay dɛji se, uɗ bia\qt* \q1 \qt ɔɔ kɛn naan̰ jaay mooyi se, maaki ɔn̰te tuju\qt*. \q1 \v 6 \qt Taa Mɛljege se naan̰ dɛj debm kɛn naan̰ jen̰a\qt* \q1 \qt ɔɔ goon kɛn naan̰ jeelin̰ naan̰ goonin̰ se, naan̰ tɔndin̰a\qt*.\f + \fr 12:6 \ft Aak KKT 3.11‑12.\f* \p \v 7 Dubar kɛn aan dose ki se, naase Ꞌjeelin̰ki Raa ɓo dɛjse se, aayki kaamse ro ki. Naan̰ dɛjse bin se taa naase gɛnin̰ge. ꞋJeelki, goon jaay bubin̰ dɛjin̰ ey se, kɛn gayo? \v 8 Taa naan̰ se ɓo kɛn naase jaay kꞋjꞋɔŋ kꞋdɛjsen te eyo aan gɔɔ gaangen paacn̰ kꞋlee kꞋdɛjɗe se, naase se gaangen mala mal eyo, naɓo naase se gaan bumige. \v 9 KꞋjeelki, bubjegen do naaŋ ki ara se lee dɛjjeki ɔɔ naajege kꞋlee kꞋtookki taarɗege. Bin num, mɛt kando jꞋaki Ꞌtookŋ taar bubjegen maakŋ raa ki se cir daala ey la ɔɔ ute naan̰ se jꞋaki kɔŋ kaaja. \v 10 Bubm koojege se dɛjjeki do naaŋ ki ara sum aan gɔɔ kɛn naaɗe jen ro ki. Num gaŋ Raa se dɛjjeki se taa ajeki tɛɗn bɛɛ. Naan̰ je ajeki tɛɗn jee *salal aan gɔɔ naan̰a. \v 11 Kɛn jꞋutu kꞋdɛjjeki dɛj mɛtn‑jiki se tujjeki maakjege ɔɔ ɔŋ ɛɗjeki maak‑raapo eyo. Num naan ki se, jee kɛn kꞋdɛjɗega dɛj se, dɛjɗe se aɗe kɛɗn lapia ɔɔ aɗe kɔl naaɗe Ꞌtɛɗn nakge ute ɗoobin̰a. \p \v 12 Taa naan̰ se ɓo, jisen ɔɔrga kɔɔr se ɔkin̰ki tɔɔgɔ, ɔn̰te kɔn̰in̰ki Ꞌkɔjn̰ walak ɔɔ kɛrɛcsegen tɔksen se kic ɓo Ꞌɗaarin̰ki tɔɔgɔ. \v 13 \qt ꞋƊaapki ɗoobm Ꞌtooɗn tal kɛn anki lee do ki\qt*.\f + \fr 12:13 \ft Aak KKT 4.26.\f* Bin ɓo debm cɛkɛɗɛ se jɛn̰ ɓaa cɛɛs ki eyo, num naan̰ se kɔŋ lapia. \s1 Raa aal bi jeege tu \p \v 14 Aayki kaamse, Ꞌjeki ɗoobm kɛn anki kiŋg ute lapia ute jeege paac ɔɔ iŋgki kiŋg *salal. Kɛn bin ey num, nam tap ɓo Ꞌkɔŋ kaakŋ Mɛljege eyo. \v 15 Ɔndki kɔndɔ nam tap ɓo ɔn̰ten tɛrl naaga bɛɛ Raa ki. Ɔɔ maakse ki se nam ɔn̰ten tɛɗn aan gɔɔ ko kaagŋ ataka kɛn asen kɛcn̰ pɛrpɛlɛn̰ ɔɔ ɗɛɛtn jeege dɛna. \v 16 Ɔndki kɔndɔ nam ɔn̰ten tɛɗn debm kɛɛsn mɛndge ɔɔ nakŋ gɛn Raa se nam ɔn̰ten kuum kaalin̰ naaŋ ki aan gɔɔ Ɛzo kɛn taa kɔsn jɛ‑kalaŋ sum ɓo naan̰ dugŋ te bɛɗn goon paragin̰a. \v 17 ꞋJeelki kaam mɔɔtn se, naan̰ je ɔɔ bubin̰ an̰ kɔɔɗn ɓooro naɓo ɔɔɗin̰ te eyo. Gɔtn se naan̰ tɔɔyɔ ɔɔ sɛl mɛtn bubin̰a naɓo taar kɛn bubin̰ taaɗo se, naan̰ ɔŋ tɛrlin̰ te kuuy eyo. \p \v 18 Anum naase Ꞌɓaakiro gɔtn Raa ki se tec aan gɔɔ do ko\f + \fr 12:18 \ft Ko ara se ron̰ Sinai.\f* kɛn gaan *Israɛlge ɓaaɗo mɛt ki se eyo. Ko ese se jꞋɔŋki jꞋutin̰ ute ji eyo. Naaɗe aak pooɗo ɔk do ki zir zir, gɔtɔ ɔɔɗ dɔrɔɗ, gɔtɔ paac ilim dib, naaɗe aak kuulu ɔl makɔn̰ɔ, \v 19 naaɗe booy kꞋtuuy pulu ɔɔ booy mind nam. Kɛn gaan Israɛlge jaay booy se, ɓeere ɔkɗe ɔɔ naaɗe taaɗ ɔɔ mɔɔtn naaɗe je booy taar kuuy ey sum. \v 20 Taar kɛn kꞋtaaɗɗe se naaɗe ɔŋ aasin̰ te gɛn booyin̰ eyo. Taar se taaɗɗen ɔɔ: \qt Nam jaay ɓaa utga ro ko se, kɛn maala kic ɓo jꞋan̰ tund tɔɔlin̰ ute koa\qt*.\f + \fr 12:20 \ft Aak Ekz 19.12‑13.\f* \p \v 21 Nakŋ kɛn gaan Israɛlge aak se, nakŋ teecn̰ nirli. Taa naan̰ se ɓo *Musa ɗeek ɔɔ: \qt Maam kic ɓeere ɔkuma ɔɔ rom ook marga jɛg jɛg\qt*.\f + \fr 12:21 \ft Aak Dt 9.19.\f* \p \v 22 Gaŋ naase se Ꞌɓaakiro mɛt ko kɛn kꞋdaŋin̰ Sion, do ko kɛn se ɓo ɔk gɛgɛr gɛn Raa zɛɛrɛ, naan̰ se ɓo Jeruzalɛm kɛn maakŋ raa ki. Gɔtn ese se ɓo gɔtn *kɔɗn Raage tusn dupu kando kando gɛn tɛɗn maak‑raapɗe se. \v 23 Ɔɔ naase se Ꞌɓaakiroga gɔtn kɛn gaan paraggen gɛn Raage tusni kɛn Raa raaŋga raaŋ roɗe maakŋ raa ki ɔɔ Ꞌɓaakiroga naan Raa ki naan̰ ɓo debm kɔjn̰ bɔɔrɔ do jeege tu paac. Naase se Ꞌɓaakiroga gɔtn ko gɛn jee ooyga kooy kɛn tɛɗo nakgen ute ɗoobin̰a ɔɔ kɛn tɛɗga jee mɛc naan Raa ki se. \v 24 Naase se Ꞌɓaakiroga gɔtn Isa ki, naan̰ ɓo debm daan Raa ute jikilimge ɔɔ ute moosin̰ se ɓo naan̰ tɛɗ jeege *dɔɔkga kiji ute Raa ɔɔ moosn naan̰ ɔɔy se taaɗjeki cir gɛn Abɛl\f + \fr 12:24 \ft Aak Jɛn 4.10. Abɛl se gɛnaan̰ ɓo tɔɔlin̰a ɔɔ moosn naan̰ ɔɔy se ɔk taar‑doa, num gaŋ moosn Isan ɔɔy se taa tɛɗ bɛɛ jeege tu.\f*. \p \v 25 Ɔndki kɔndɔ! Debm taaɗsen taar ese se ɔn̰ten baateki gɛn booy taarin̰a. Do dɔkin̰ se jeegen baate booyo kuun taar debm kɛn Raa ɔlin̰o jaay taaɗɗen taarin̰ do naaŋ ki se. Taa naan̰ se ɓo naaɗe ɔŋoga dubar, num gaŋ naajegen kꞋbooyki Raa taaɗjeki maakŋ raa ki se, kɛn naajege jaay kꞋtɛrlin̰kiga naaga se, mɛt kando jꞋaki kɔŋ dubar cir gɛn naaɗe se ey ne? \v 26 Do dɔkin̰ se Raa taaɗ sum ɓo, naaŋa tea; gaŋ ɓɔrse kic naan̰ taaɗjekiga nakŋ kɛn naan̰ utu Ꞌtɛɗa, naan̰ ɔɔ: \qt Daala, maam mꞋutu mꞋte do naaŋa sum eyo num mꞋte maakŋ raa kici\qt*.\f + \fr 12:26 \ft Aak Aag 2.6.\f* \p \v 27 Taargen naan̰ taaɗ ɔɔ: \it daala\it* se, je ɗeekŋ ɔɔ nakgen kɛn Raa aalo paac se Raa utu an̰ Ꞌtɛɗin̰ Ꞌte makɔn̰ɔ ɔɔ utu Ꞌtɛɗn gɔtɔ. Anum kɛn Ꞌkɔɔpm kiŋg jaay Ꞌte ey se, nakgen gɛn Raa kɛn jꞋɔŋ jꞋaakɗen ey se. \p \v 28 Bin ɓo naajege se Raa ɔsga gaara dojege tu ɔɔ gaar naan̰ se, ɔŋ te eyo. Taa naan̰ se kꞋtɔɔmki Raa ɔɔ Ꞌtɛɗin̰ki naabm kɛn tɔɔlin̰ naan̰ ki, kꞋɓeerin̰ki ɔɔ kꞋsookin̰ki. \v 29 \qt Ɗeere, ɓɛrɛ, Raa naajege se, naan̰ aan gɔɔ pooɗo. Ɔɔ jeegen tɛɗ nakgen tɔɔlin̰ naan̰ ki ey se, naan̰ ɔsɗen naata\qt*.\f + \fr 12:29 \ft Aak Dt 4.24.\f* \c 13 \s1 Kiŋg kɛn tɔɔl *Raa ki \p \v 1 Daayum Ꞌjeki naapa aan gɔɔ gɛnaage. \v 2 Mɛrtge se ɔkɗeki jiga, ɔn̰ten kɔn̰ɗeki. Taa jee mɛtin̰ge se mɛrtgen naaɗe lee dɔɔɗ ɔkɗen se gɔtn mɛtin̰ge naaɗe lɛ dɔɔɗ ɔk *kɔɗn Raage naɓo naaɗe jeelɗen eyo. \v 3 ꞋSaapki do jeege tun maakŋ daŋgay ki aan gɔɔ naase kic ɓo kꞋtɔksenga maakŋ daŋgay ki ute naaɗe. ꞋSaapki do jeege tun kꞋlee kꞋdabarɗe, taa dubar kɛn kꞋdabarɗe naaɗe se aan gɔɔ kꞋdabarse naase kici. \p \v 4 Taar kɛn Raa taaɗ ro tɔkŋ naap ki se ɔn̰ jeege paac tookŋ do ki. Mɛnd ute gaabin̰ se ɔn̰ten kɛɛsn gaabm kuuy ɔɔ gaabm ute mɛndin̰ kic ɓo ɔn̰ten kɛɛsn mɛnd kuuy. Taa jee kɛn ɛɛs naapa rɛn̰ rɛn̰ ute jee kɛn ɛɛs mɛnd jeege ute gaabm jeege se, Raa utu aɗen kɔjn̰ bɔɔrɔ doɗe ki. \v 5 Ɔn̰ten Ꞌkɔndki maakse ɓo gɛn je gurs sum, num ɔn̰ maakse raapo do nakge tun kɛn naase ɔkki. Taa Raa ɗeek ɔɔ: \q1 \qt Maam se mꞋai kɔn̰ eyo ɔɔ mꞋai baati eyo\qt*.\f + \fr 13:5 \ft Aak Jɔs 1.5.\f* \m \v 6 Ute taargen Raa taaɗ se, naajege jꞋaki kɔŋ ɓeer ey sum, num jꞋaki kɔŋ ɗeekŋ jꞋɔɔki: \q1 \qt Mɛljege se naan̰ ɓo debm naakuma, maam mꞋɓeer ɗim ki eyo\qt*. \q1 \qt Debkilimi se tap ɓo am tɛɗn ɗi kaca\qt*?\f + \fr 13:6 \ft Aak KKR 118.6.\f* \p \v 7 ꞋSaapki tu do jeesege tun naanse ki kɛn lee tɔɔɗseno ɔɔ taaɗseno taar Raa se; Ꞌsaapki tu do kiŋgɗe kɛn bini naaɗe ooy maak ki ɔɔ uunki bɔlɔtn kɛn naaɗe aalo maakɗe do Raa ki se. \v 8 Isa *al‑Masi se tiŋg gɔɔn̰ ki. Tɛrko, jaaki ɔɔ gɛn daayum daayum naan̰ Ꞌkɔŋ tɛrl kuuy eyo. \v 9 Ɔndki kɔndɔ, ɔn̰te kɔn̰ki jeege asen dɛrlɛ ute napar dooygen kuuy kɛn teec gɛn naajege ey se. Bɛɛki se kɛn tɔɔg maakŋ debkilimi se, bɛɛ Raa, ey num do ɗoobm kɛn taaɗ taar kɔsge se eyo. Taa ɗoobgen taaɗ taa kɔsge se jee kɛn iŋg do ɗoobm kɛn ese se, ɔŋ tɛɗɗeno te nakŋ bɛɛ eyo. \p \v 10 Naajege se jꞋɔkki gɔtn tɛɗn *sɛrkɛ Raa ki, naɓo Yaudgen kɛn lee tɛɗ naaba maakŋ *kɔrɔr Raa ki se ɔk ɗoobm gɛn kɔsn kɔsgen jꞋɔmbin̰ do gɔt kɛn kꞋlee kꞋtɛɗn sɛrkɛ se eyo. \v 11 Taa maalgen kɛn *magal debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki tɔɔlɗe jaay moosin̰ uun ɓaan maakŋ *Ɓee Raa ki gɔtn kɛn *salal cir paac paac gɛn tɔɔl *kusin̰ jeege se ɔɔ maalgen ese se kꞋdirin̰ kꞋteecɗen naatn maakŋ gɛgɛr ki ɔɔ kꞋɓaa kꞋtɔɔcɗe naata\f + \fr 13:11 \ft Aak Lb 16.27.\f*. \v 12 Taa naan̰ se ɓo gɛn tugŋ ɗaapm jeege ute moosn naan̰ malin̰ se, Isa kic jꞋɔɔɗki teecn̰sin̰ naatn maakŋ gɛgɛr ki ɔɔ kꞋdabarin̰a. \v 13 Bin num, naajege kic kꞋteecki naatn maakŋ gɛgɛr ki se ɔɔ kꞋɓaa kꞋjꞋɔŋki Isa. Ɔɔ kꞋtook kꞋjꞋɛndki maakŋ sɔkɔn̰ ki aan gɔɔ naan̰a. \v 14 Taa naajege se, do naaŋ ki ara se, jꞋɔkki gɛgɛr kɛn tiŋg gɛn daayum eyo; num naajege kꞋjeki gɛgɛr kɛn utu Ꞌtɛɗn naan ki se. \v 15 Bin num ute ɗoobm Isa se, daayum kꞋtɔɔmki Raa. Kɛse aan gɔɔ sɛrkŋ naajege kꞋjꞋɛɗin̰ki naan̰ ki. Sɛrkŋ se je taaɗn ute taargen kɛn naajege kꞋlee kꞋtɔɔmki Raa\f + \fr 13:15 \ft Aak KKR 50.14, 23.\f*. \v 16 Ɔn̰ten Ꞌdirigki gɛn tɛɗn bɛɛ ute naapa ɔɔ gɛn nigŋ nakgen naase ɔkki ute naapa taa kɛse ɓo dɔɔl sɛrkŋ kɛn tɔɔl Raa ki. \p \v 17 Jee naanse ki se Ꞌtookɗeki taarɗege ɔɔ Ꞌsookɗeki, taa naaɗe ɓo jee kɛn lee aaksen dose ki ɔɔ do naabɗe ki se, Raa utu ɓaa tɔnd mɛtɗe. Anum Ꞌtook uunɗeki taarɗe, bin jaay naaɗe tɛɗn naabɗe ute maak‑raapo. Bin ey num naaɗe mooy naaŋ ki ŋɔr ŋɔr ɔɔ asen kɔŋ noog eyo. \p \v 18 ꞋTɔndki mɛtn Raa taa naaje. Naaje se kꞋjeel maakje ki jꞋɔk taar ɗim eyo, taa naaje se kꞋje ɓo do nakge tu paac kꞋtɛɗn nakŋ kɛn bɛɛ. \v 19 Maam mꞋtɔnd mɛtse ɔɔ kɛn tap ki se mꞋje aki tɔnd mɛtn Raa am kɔɔɗn ɗoobo mꞋnaar tɛrl gɔtse ki yɔkɔɗɔ. \s1 Debm raaŋ maktubm ara se, taaɗ tɔɔl taarin̰a ɔɔ tɛɗɗen tɔɔsɛ \p \v 20 Raa debm kɛɗn lapia jeege tu se, naan̰ ɓo debm duro Mɛljege Isa daan yoge tu ɔɔ tɛɗin̰ tɛɗga Debm Gaam Magala gɛn naaje baatin̰ge. Ute moosin̰ se ɓo naan̰ *dɔɔkjekiga ute Raa gɛn daayum. \v 21 Ɔn̰ Raa se asen tɛɗn an̰ki kaasn gɛn tɛɗn nakgen bɛɛ paac taa aki tɛɗn nakŋ kɛn naan̰ maakin̰ jen ro ki. Ute Isa *al‑Masi se, ɔn̰ Raa Ꞌtɛɗn maakjege tu nakŋ kɛn an̰ tɔɔl naan̰ ki. Bɛɛki se ɔn̰ jeege paac *Ꞌnookŋ Isa al‑Masi gɛn daayum daayum. *Amin! \p \v 22 Gɛnaamge, Ꞌbooyki mꞋasen taaɗa: Taargen maam mꞋraaŋsesin̰ se aayki kaamse do ki ɔɔ sɛrkin̰ki ɔɔ maktubm kɛn maam mꞋraaŋ mꞋɔlsesin̰ se lɛ, jɛrl eyo. \v 23 ꞋJeelki, gɛnaajege Timote se jꞋɔɔɗin̰oga naatn maakŋ daŋgay ki. Kɛn naan̰ aan ɔŋumga yɔkɔɗ num, jꞋasen ɓaa kaakŋ tɛlɛ. \v 24 ꞋTɛɗki tɔɔsɛ jeege tun paacn̰ naansege tu ɔɔ Ꞌtɛɗki tɔɔsɛ jee Raage tu paac. Jee Raagen taa naaŋ Itali ki tɛɗsen tɔɔsɛ kici. \p \v 25 Ɔn̰ Raa asen tɛɗn bɛɛn̰ paacki.