\id COL ‑ Kenga NT, TD 2012 (DBL 2014) \h Kɔlɔs \toc1 Maktubm kɛn Pɔl raaŋin̰ eglizn Kɔlɔs ki \toc2 Kɔlɔs \toc3 Kɔl \mt1 Maktubm kɛn Pɔl raaŋin̰ eglizn Kɔlɔs ki \imt1 Kupm mɛtn taar taaɗjeki ɗoobm gɛn dooy maktubm kɛn Pɔl raaŋin̰ eglizn Kɔlɔs ki \ip Kɔlɔs se naan̰ gɛgɛr kɛn maakŋ taa naaŋ Turki kɛn ɓɔrse, daanɗe ute gɛgɛr Ɛpɛz se ɔk kilɔmɛtir 200. Pɔl se ɗaam jaay ey num ɓii kalaŋ ɓaa te Kɔlɔs ki eyo. Ɔɔ kɛn ɔnd eglizn Kɔlɔs ki se, Epapras. Epapras se naan̰ kɔɗ Kɔlɔs ɔɔ naan̰ lee tɛɗn naaba ute Pɔl tɛlɛ (kon̰ 1.7; kon̰ 4.12). Pɔl booyga kɛn jeege lee aan̰ɗe dala jee al‑Masigen Kɔlɔs ki se. Jee se lee dooyɗe ute taargen tec ute Labar Jigan gɛn Isa al‑Masi se eyo. Naaɗe lee taaɗ jeege tun Kɔlɔs ki ɔɔ kꞋtɛrl do kiŋg ɓugɗege tun do dɔkin̰a. Ɔɔ tɛr taaɗɗen ɔɔ nakgen ɔk tɔɔgɔ do nakge tun ɓaa se paac se, kꞋjꞋeemɗe. Kaaɗ kɛn se Pɔl jꞋɔkin̰ga kɔkŋ daŋgay ki. Ɔɔ aan gɔɔ naan̰ Ꞌkɔŋ ɓaa gɔtɗe ki ey se, naan̰ raaŋɗen maktubm ara se. Nakgen jig ey kɛn jeege ɔŋ aakɗen ey se, jee Kɔlɔs ki ɔk ɓeere ro ki taa nakgen se ɔk tɔɔgɔ do jeege tu. Gaŋ al‑Masi se, naan̰ ɔk tɔɔgɔ cir nakgen se paac. Ute kooy naan̰ ro kaag ki se, tɔɔgŋ naaɗe ɔk do jikilimge tu se, naan̰ tɛɗin̰ tɛɗga gɔtɔ. Taa naan̰ se ɓo nakgen ɔk tɔɔgɔ do jikilimge tu ute nakgen tɛɗɗen ɓulge se naan̰ ɔɔɗɗenga doɗe naatn ro ki. \c 1 \s1 Pɔl raaŋ ɔl tɔɔsɛ egliz kɛn Kɔlɔs ki \r (Ɛp 1.15‑19; Plp 1.3‑6,9‑11; 1Tɛs 1.2‑4) \p \v 1 Kɛn ara maam Pɔl, *mꞋdebm kaan̰ naabm Isa al‑Masi aan gɔɔ kɛn *Raa maakin̰ jen ro ki ɔɔ ute gɛnaajege Timote ɓo, \v 2 kꞋraaŋsen maktubm ara se, naase jee Raage tun maakŋ gɛgɛr kɛn Kɔlɔs ki ɔɔ naase ɓo gɛnaajegen tuj ɔrmɗe eyo ɔɔ kɛn iŋg dɔɔk kalaŋ te *al‑Masi. Ɔn̰ Bubjege Raa asen tɛɗn bɛɛn̰a ɔɔ asen kɛɗn lapia. \s1 Pɔl tɔɔm Raa ɔɔ tɔnd mɛtin̰a \p \v 3 Daayum, kɛn naaje jaay kꞋɓaa ɓaa tɔnd mɛtn Raa Bubm Mɛljege Isa *al‑Masi taa naase se, naaje kꞋlee kꞋtɔɔmin̰a, \v 4 taa naaje se kꞋbooyga jꞋɔɔsjege maana taa kaal maaksen aalki do Isa al‑Masi ki ɔɔ ute maak‑je kɛn naase ɔkki do jee Raage tu paac se. \v 5 Bin ɓo deet deetn kɛn naase Ꞌbooykiro Labar Jigan kɛn mɛt ki se, naase Ꞌbooy ɔkkiga Raa se Ꞌbɔɔbsenga nakŋ bɛɛ maakŋ raa ki ɔɔ do taar kɛn se ɓo, naase iŋg ɔndki dose do ki. \v 6 Ɔɔ Labar Jigan ese se wɔɔkga do naaŋ ki paac bini aanga gɔtse ki. Naan̰ se tec aan gɔɔ ko kaaggen kɛn teepe ɔɔ ooj dɛn se ɔɔ Labar Jiga se kic ɓo tɛɗn naabin̰ gɔtn jeege tu ɓaa ute naanin̰a. Bin ɓo naan̰ tɛɗn naaba daan naase ki kici, baago deet deet ɓii kɛn naase Ꞌbooykiro ɔɔ Ꞌjeelin̰ki bɛɛ Raa se mɛt ki, jaay naase Ꞌtook ɔkin̰ki jiga se. \v 7-8 Epapras ɓo debm kɛn dooyseno mɛtn taargen ese se ɔɔ naan̰ se taaɗjenga tɔɔgŋ kɛn *Nirl Salal ɛɗsen gɛn je jeege se. Naan̰ se mɛɗn kɔɔn̰ maakje kꞋtɛɗn naaba kalaŋ ɔɔ naan̰ se debm tɛɗn naabm tuj ɔrmin̰ eyo gɛn al‑Masi gɔɔ naaje ki. \p \v 9 Taa naan̰ se ɓo, ɓii kɛn naaje jaay kꞋbooy labarse sum se, naaje kꞋtɔnd mɛtn Raa jꞋɔn̰ eyo taa naase. Naaje kꞋtɔnd mɛtin̰ jꞋɔɔ asen kɛɗn jeel mala mala kɛn naase anki jeel nakŋ kɛn Raa maakin̰ jen ro ki ɔɔ ɔn̰ Nirlin̰ se asen kɛɗn jeel‑taar mala mala ute mɛtɛkɛ. \v 10 Bin jaay ɓo kiŋgse Ꞌtɛɗn aak bɛɛ naan Mɛljege tu gɛn je nakŋ paacn̰ tɔɔlin̰ naan̰ ki. Ɔɔ naase aki tɛɗn napar nakgen jiga jiga ɔɔ Raa se naase an̰ Ꞌjeel kɔkŋ ɓaa ute naan se. \v 11 Ɔɔ naaje kꞋtɔnd mɛtin̰ asen tɛɗn jee tɔɔgŋ mala mala ute tɔɔgŋ naan̰ kɛn cir nakge paac se, bin ɓo kɛn dubar jaay aanga dose ki kic ɓo, naase aki kaay kaamse, an̰ki sɛrkɛ. \v 12 Ɔɔ ute maak‑raapo Ꞌtɔɔmki Raa Bubm kɛn tɛɗseno ɔŋkiga ɗoobo gɛn kɔŋ bɛɗse maakŋ nakge tun bɛɛ kɛn naan̰ bɔɔbin̰ jeen̰ge tu maakŋ‑gɔt kɛn wɔɔr se. \v 13 Taa Raa se ɔɔɗjekiga dojege maakŋ‑gɔt kɛn ɔɔɗɔ kɛn ɔk tɔɔgɔ dojege tu ɔɔ uun ɓaanjekiga maakŋ gaar gɛn Goon maak‑jen̰ ki. \v 14 Ute ɗoobm Goonin̰ se ɓo Raa dugjekiga dojege ɔɔ tɔɔljekiga *kusin̰jege se naatn. \s1 Isa se naan̰ ɓo magal cir nakge paac \q1 \v 15 Ɓii kalaŋ tap ɓo nam aak te Raa eyo. \q1 Num, kɛn Goonin̰ Isa jaay ɓaaɗo do naaŋ ki se, naan̰ ɓo tec aan gɔɔ Raa mala ɔɔ naan̰ ɓo taaɗ Raa se jeege tu. \q1 Aan gɔɔ maakŋ ɓee ki goon paraga ɓo naana se, Isa *al‑Masi kic ɓo, nakgen Raa aalɗeno paac se, naan̰ ɓo naanɗe ki. \q1 \v 16 Taa ute Isa se ɓo, Raa aalo nakgen maakŋ raa ki ute kɛngen do naaŋ ki paac; kɛngen jꞋaakɗe ute kɛngen jꞋɔŋ jꞋaakɗe eyo, nakgen ɔk tɔɔgŋ kɛn jꞋɔŋ jꞋaakɗen eyo, tɔɔggen iŋg do jeege tu, *kɔɗn Raage ute magalɗege; nakgen se paac, Raa aalɗe ute Isa ɔɔ Raa aalɗeno se taa naaɗe taaɗn *nookŋ Isa. \q1 \v 17 Nakgen ɓaa se paac se, Isa ɓo naan ki ɔɔ kɛn naaɗe paac jaay utu iŋg gɔtɗe ki se, ute tɔɔgŋ naan̰a. \q1 \v 18 Aan gɔɔ do ɓo tɔɔɗ ro te magalin̰ se, Isa al‑Masi kic, naan̰ do *egliz. Nakge paac se upo mɛta do naan̰ ki ɔɔ maakŋ yoge tu se, naan̰ ɓo debm kɛn ooy duro deete. Taa bin se maakŋ nakge tun ɓaa se paac se, naan̰ ɓo naan ki. \q1 \v 19 Ɗeere, nakŋ paacn̰ kɛn Raa ɔk se utu gɔtn Goonin̰ ki kici taa Raa se uunoga kuun doa gɛn tɛɗn naan̰ se. \q1 \v 20 Ute goonin̰ se, Raa tɛɗga nakgen do naaŋ ki ute kɛngen maakŋ raa ki se paac ɔkga taasa ute naan̰a. Ute moosn goonin̰ kɛn ɔɔy do kaag ki se ɓo, Raa ɓaanoga ute lapia. \p \v 21 Anum, naasen jee Kɔlɔs ki se, do dɔkin̰ se, naase iŋgkiro dɔk ute Raa. Naase Ꞌsaapkiro ɔɔ Ꞌtɛɗkiro nakgen jig eyo. Kɛse ɓo kɛn gaaŋseno ute Raa ɔɔ tɛɗkiro jee taamooyin̰ge. \v 22 Num ɓɔrse se, ute kooy kɛn Goonin̰ ɔn̰ ron̰ ooy do kaag ki se, Raa ɔkga taasa ute naase taa asen ɓaa naanin̰ ki se jee *salal, ɔk taar ɗim kusin̰ roɗe ki eyo ɔɔ ɔk tuj eyo kici, \v 23 kɛn naase jaay kaal maaksen do Isa ki se ɔkin̰ki jiga ɔɔ Ꞌɗaarki do ki tɔɔg gaŋ se, ɔɔ kɛn naase jaay ɔn̰ki te eyo gɛn kɔnd dose do Labar Jigan kɛn naase Ꞌbooyin̰kiro se. Ɔɔ Labar Jigan ese se ɓo kꞋtaaɗin̰ga jeege tun do naaŋ ki paac kici ɔɔ taa naan̰ se ɓo maam Pɔl se mꞋtɛɗga debm tɛɗn naabin̰a. \s1 Dubar kɛn Pɔl ɔŋ taa egliz \r (Ɛp 3.1‑13; 1Kɔr 2.7‑13) \p \v 24 Ɓɔrse, maam mꞋdabar dɛna taa naase; ute naan̰ se kic ɓo maam maakum raapo. Aan gɔɔ Isa dabaro se, maam kic mꞋdabar roma taa naase *eglizn kɛn Ꞌtɛɗkiga daa ro gɛn Isa *al‑Masi se. Maam mꞋdabar se, taa naabin̰ kɛn ɔɔp se Ꞌkaasn ɗoobin̰ ki. \v 25 Maam se mꞋtɛɗga debm tɛɗn naabm gɛn egliz, ɔɔ naabm se Raa ɛɗumsin̰ kaam jim se taa naase. Naan̰ ɛɗum naabm se taa Taar Raa se paac mꞋan̰ taaɗn naŋ ute ɗoobin̰ jeege tu. \v 26 Ɔɔ taar kɛn Raa uuno doa do dɔkin̰ gɛn taaɗa jaay *taaɗ te mɛtin̰ mɛtjil jeege tu paac ey se, ɓɔrse se, naan̰ taaɗga mɛtin̰ tooɗga tal jee Raage tu. \v 27 Ɔɔ jee Raagen ese se ɓo Raa uunoga doa gɛn taaɗn nakŋ bɛɛ ɔɔ jiga kɛn jeege jeelo te mɛtin̰ eyo kɛn Raa tɛɗin̰ taa jeegen Yaudge eyo. Nakŋ se naan̰ ɓo al‑Masi kɛn utu iŋg maakse ki se ɔɔ ute ɗoobm naan̰ se ɓo, naase ɔndki doa gɛn kɛnd maakŋ *nookŋ Raa ki. \p \v 28 Al‑Masi se ɓo naaje kꞋtaaɗin̰ jeege tu paac, kꞋjꞋaalɗen biɗe ki ɔɔ kꞋdooyɗe ute jeel‑taar paacn̰ kɛn Raa ɛɗjen se, taa naaje kꞋje jeegen paacn̰ dɔɔkga ute al‑Masi se, Ꞌtɛɗn jee mɛc. \v 29 Taa naan̰ ese se ɓo maam mꞋtɛɗn naaba mꞋɗoa ute tɔɔgŋ al‑Masi kɛn cir nakge paac kɛn iŋg tɛɗ naaba maakum ki se. \c 2 \p \v 1 Ɗeere, maam mꞋje naase aki jeele, maam se mꞋiŋg ɓo mꞋɗo ɗo jɛt taa naase, taa jeegen maakŋ gɛgɛr kɛn Laodise ki ɔɔ taa jee Raagen kuuy kɛn ɓii kalaŋ tap ɓo aakum te ute kaamɗe ey se kici. \v 2 Maam mꞋje naaɗe se kꞋkaay kaamɗe ɔɔ ute maak‑jeɗe se kꞋdɔɔk taarɗe kalaŋ. Maam mꞋje naaɗe se jeel kɔkŋ maakɗe ki mala mala, bin ɓo naaɗe Ꞌkɔŋ jeel *nakŋ kɛn Raa ɔyin̰o jaay jeege jeel te mɛtin̰ ey se, ɔɔ nakŋ se lɛ, naan̰ ɓo *al‑Masi. \v 3 Ɔɔ gɔtn al‑Masi ki sum ɓo naajege jꞋaki kɔŋ jeel‑taar mala mala ute jeel nakge paac. \v 4 Kɛn ɔlum jaay mꞋtaaɗsen bin se, mꞋje nam tap ɓo asen dɛrl ute taarin̰gen nijim se eyo. \v 5 Ey num, ɗeere, daanse ki se maam gɔtɔ, naɓo maam mꞋutu mꞋsaap dose ki ɔɔ maam se maakum raapo aan gɔɔ mꞋutu maaksen ute kaamuma, naase se naŋa naŋa kic ɓo utu Ꞌɗaar gɔtin̰ ki tak tak ɔɔ kaal maaksen do al‑Masi ki se naase utu ɔkin̰ki tɔɔgɔ. \s1 Ute *al‑Masi se naase ɔŋkiga nakge paac \p \v 6 Aan gɔɔ naase Ꞌtookkiga Mɛlse, Isa al‑Masi se, iŋg Ꞌdɔɔkki kalaŋ ute naan̰a. \v 7 Aan gɔɔ ko kaaga iirin̰ bɔɔy naaŋ ki jaay Ꞌɗaar tɔɔgɔ ɔɔ aan gɔɔ ɓee kɛn jꞋiin̰in̰ ɗaar tɔɔg se, naase kic ɓo iŋg Ꞌdɔɔkki kalaŋ ute Isa al‑Masi bin kici. Ɔɔ kaal maaksen do al‑Masi ki se ɔkin̰ki tɔɔgɔ aan gɔɔ kɛn kꞋdooyseno ro ki; ɔɔ Ꞌtɔɔmki *Raa ute maakse paac. \v 8 Ɔndki kɔndɔ, ɔn̰te kɔn̰ki nam asen dɛrl ute taargen rɛn̰ rɛn̰ kɛn tɔɔl sɛr ey se! Taargen se iin̰o gɔtn jikilimge tu ɔɔ gɔtn nakge tun ɔk tɔɔgɔ do *duni ki sum. Num naaɗe se, ɓɛrɛ, iin̰o gɔtn al‑Masi ki eyo. \v 9 Taa kaaɗ kɛn Isa al‑Masi iŋgo do naaŋ ki se nakŋ Raa ɔk paac se utu gɔtn naan̰ ki kici. \v 10 Aan gɔɔ naase Ꞌdɔɔkkiga kalaŋ ute al‑Masi se, naase ɔŋkiga nakge paac ute naan̰a. Tɔɔgge ute nakgen ɔk tɔɔgɔ do jeege tu paac se, naan̰ ɓo doɗe ki. \p \v 11 Aan gɔɔ naase Ꞌdɔɔkkiga kalaŋ ute al‑Masi se, naase se jꞋɔjsenga pɔndɔ naɓo *kɔjn̰ pɔnd naase se, tec aan gɔɔ gɛn jikilimge lee tɛɗ se eyo, num kɔjn̰ pɔnd naase se, iin̰o gɔtn al‑Masi ki, naan̰ ɓo debm ɔɔɗjekiga dojege ro daa ro kɛn ɔljeki maakŋ *kusin̰ ki se. \v 12 Kɛn naase jaay *kꞋbatizse sum se tec aan gɔɔ naase ooykiga ɔɔ jꞋɔlsenga maakŋ ɓaaɗ ki ute al‑Masi. Ɔɔ kɛn naase jaay Ꞌteeckiro maan se, tec aan gɔɔ ooy durkiga ute al‑Masi tɛlɛ, taa naase aalkiga maakse do tɔɔgŋ Raa kɛn durin̰o daan yoge tu se. \v 13 Ɔɔ do dɔkin̰ se, naan Raa ki se naase aan gɔɔ jee ooyga kooyo taa kusin̰ kɛn naase lee Ꞌtɛɗki ɔɔ naase se aan gɔɔ jee ɔj te pɔnd eyo\f + \fr 2:13 \ft Jee ɔj te pɔnd ey se, Yaudge aakɗe aan gɔɔ jee jeel Raa mal eyo.\f*. Gaŋ ɓɔrse ute al‑Masi se, Raa ɛɗsenga kaaja ɔɔ naan̰ se tɔɔljekiga kusin̰jege se paac naata. \v 14 Ute kooy Isan ooy do kaag ki se, Raa tɔɔljekiga sɛɛjege se naatn ɔɔ nakŋ kɛn *Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki jaay ɔkjeki mindjege se kic, naan̰ tɔɔlin̰ga naatn ɔɔ naan̰ tupin̰ga ro kaag ki ute naan̰a. \v 15 Tɔɔgge ute nakgen ɔk tɔɔgɔ do jeege tu paac se, Raa bɔɔyɗenga naatn maakŋ gaarɗege tu. Ute kooy kɛn Isa ooy do kaag ki se, naan̰ cirɗega. Naan̰ tɔk leeɗeno naan jeege tu ɔɔ ɔlɗe sɔkɔn̰ tɔɔlɗe. \p \v 16 Taa naan̰ se ɓo, ɔn̰te kɔn̰ki nam asen kɔjn̰ bɔɔrɔ dose ki taa kɔsɔ, taa kaaye, taa laagen jeege lee tɛɗa, taa ɓii *sɛrkŋ gɛn taar kaal laapa, ey lɛ taa *ɓii sebit. \v 17 Naaɗe se paac aan gɔɔ kaam nirl nakgen bɛɛ utu aɗe ɓaa naan ki. Ɔɔ kaam nirl nakgen se taaɗ te al‑Masi mala. \v 18 Kɛn bin num, jeegen tɛɗ roɗe aan gɔɔ jee ɔɔp roɗe baata ɔɔ lee eem *kɔɗn Raage ɔɔ kɛn niiga num ɔkin̰ ɔɔn̰ se, ɔn̰te Ꞌkɔn̰ki jee se asen kɔjn̰ bɔɔrɔ dose ki. Jee bin se saapɗe se gɛn jikilimge ɔɔ ɔlɗen naaɗe magal roɗege. \v 19 Naaɗe se ɔŋ dɔɔk ute al‑Masi eyo. Ey num al‑Masi se, naan̰ ɓo do *egliz ɔɔ Ꞌjeelki kɛn tɛɗ bɛɛ ro ki te magalin̰ se, daan doa. Ɔɔ daan do se ɓo kɛn tum ro paac, jaay tɛɗ kalaŋ se. Ɔɔ jee Raage kic ɓo tec bini ɔɔ kɛn tɛɗɗen jaay teep ɓaa ute naanɗe se lɛ, Raa. \s1 Ooykiga ɔɔ durkiga ute *al‑Masi \p \v 20 Ɗeere, naase se ooykiga ute al‑Masi ɔɔ nakgen ɔk tɔɔgɔ do *duni ki se ɔk tɔɔgɔ dose ki ey sum; num gaŋ gɛn ɗi jaay naase iŋgki aan gɔɔ nakgen se utu ɔk tɔɔgɔ dose ki, jaay Ꞌtookki gɛn tɛɗn nakgen se aan gɔɔ jeegen kɛn utu maakŋ duni ki rɔk se, \v 21 nakgen kɛn ɔɔ: «Nakŋ bin se ɔn̰te lɛkin̰a, ɔn̰te kuunin̰a, ɔɔ ɔn̰te kɔsin̰a?» \v 22 Nakgen se paac taaɗ te nakgen kaaɗin̰ utu deele. Ɔɔ nakgen se lɛ, jikilimge ɓo lee saapa ɔɔ dooyin̰ jeege tu gɛn tɛɗa. \v 23 Ɗeere, nakgen kɛn naaɗe taaɗ ɔɔ gɛn tɛɗa se, naaɗe saapin̰ ɔɔ ute naan̰ se ɓo, aɗen kɛɗn jeel‑taara, taa naaɗe taaɗ ɔɔ ɔɔp roi baata ɔɔ Ꞌdabar roi ɔɔ Ꞌtɛɗ nakgen kɛn jeege taaɗ ɔɔ gɛn tɛɗa se. Num gaŋ nakgen se paac se, tɔɔl sɛr eyo ɔɔ ɔŋ tɛɗ debkilimi ɔŋ bɔɔb ɔk ron̰ eyo. \c 3 \p \v 1 Taa naan̰ se ɓo aan gɔɔ naase ooy Ꞌdurkiga ute *al‑Masi se, Ꞌjeki nakgen kɛn maakŋ raa ki, gɔtn ese ɓo kɛn al‑Masi utu iŋg do ji daam *Raa ki. \v 2 Kɛn bin num, ɔn̰te Ꞌsaapki do nakge tun do naaŋ ki, num Ꞌsaapki do nakge tun maakŋ raa ki. \v 3 Ɗeere, naase se ooykiga ute al‑Masi ɔɔ Ꞌkiŋgse se Raa utu bɔɔbsesin̰ kaam ji al‑Masi. \v 4 Al‑Masi kɛn kiŋgse kaam jin̰ se, jaay ɓiin aɗe naar teecn̰ pirsil se, naase kic aki naar Ꞌteecn̰ pirsil ute naan̰a maakŋ *nookin̰ ki. \s1 Kiŋg kiji ute *al‑Masi \p \v 5 Ɔɔ nakgen jig eyo do naaŋ kɛn utu maakse ki se, Ꞌtɔɔlin̰ki naata aan gɔɔ: kɛɛsn naapm rɛn̰ rɛn̰, nakŋ asen tujn̰ naan Raa ki, nakŋ daa ro ɓo jea, maak‑saapm *kusin̰a ute tama, taa tama se tɛɗga raa jeege. \v 6 Taa nakgen jig ey ese se ɓo, kɛn utu ano ɓaa ute maak‑taar Raa do jeege tun kɛn baate tookŋ taarin̰ se. \v 7 Naase kic, do dɔkin̰ se, iŋgkiro bini ɔɔ Ꞌlee Ꞌtɛɗkiro nakgen jig ey se kici. \v 8 Num ɓɔrse se, nakgen se paac ɔɔɗki dose ro ki aan gɔɔ: maak‑taara, taamooyo, nakŋ kusin̰a, naaja ɔɔ taargen gɛn taaɗ ey se kic ɓo, ɔn̰ten Ꞌteecn̰ taarse ki. \v 9 Ɔɔ ɔn̰te Ꞌtɛɗki taar‑kɔɔɓɔ ute naapa; taa kiŋgsen do dɔkin̰a ɔɔ ute naksen jig ey naase Ꞌlee Ꞌtɛɗki se lɛ, rɛsin̰kiroga naatn. \v 10 Ɔɔ ɓɔrse naase Ꞌtɛɗkiga jee kiji ɔɔ Raa Mɛl Kaaljege se daayum tɛɗsenga an̰ki tecn̰ naan̰a, taa an̰ki jeel kɔkŋ mala mala. \p \v 11 Taa naan̰ se ɓo maakse ki se: kɛn kɔɗ Grɛki, kɛn kɔɗ Yaudi, debm ɔjga pɔndɔ, debm ɔj te eyo, debm cɛkɛ, jee kaagge, jeegen ɓulge lɔɓu jeegen ɓulge eyo, naaɗe se paac, naan Raa ki se, debm cir naapin̰ tap ɓo gɔtɔ. Num kɛn cir paac se, al‑Masi, naan̰ ɓo do nakge tu paac ɔɔ utu maakŋ jeen̰ge tu paac. \p \v 12 Taa naan̰ se ɓo naase se Raa bɛɛr tɔɔɗsenoga tɔɔɗɔ ɔɔ Ꞌtɛɗkiga jee naan̰ge kɛn naan̰ jeɗe. Bin num ɛɛjki do naapge tu, Ꞌtɛɗki bɛɛ ute naapa, ɔɔpki rosege baata, Ꞌtɛɗki jee dalul ɔɔ Ꞌtɛɗki jee maakɗe deere. \v 13 Ɔɔ Ꞌsɛrkki naapa ɔɔ kɛn maakse ki jaay deb kalaŋ tujga naapin̰ ki se, ɔkki naagŋ naapge; aan gɔɔ Mɛljege tɔɔlsenoga kusin̰se se, naase Ꞌtɛɗki kalɗɛ naapge tu bin kici. \v 14 Kɛn bɛɛ cir paac se, Ꞌjeki naapa ɔɔ kɛn naase jaay Ꞌjeki naapa se, maakse kic Ꞌtɛɗn kalaŋ tak. \v 15 Ɔn̰ lapi al‑Masi se Ꞌkiŋg maakse ki taa Raa daŋseno se taa aki kiŋg ute lapia te naapa, taa naase Ꞌtɛɗkiga aan gɔɔ ro kalaŋ. Ɔɔ daayum iŋg Ꞌtɔɔmki Raa. \p \v 16 Ɔn̰ taar al‑Masi ute bɛɛn̰ se Ꞌɗoocn̰ maakse. ꞋDooyki naapa aalki bi naapge tu ute jeel‑taar mala mala kɛn naase ɔkki se. Ɔɔ aarki kaa Raa ki ute maakse paac, Ꞌtɔɔmin̰ki ute kaagen kɛn kꞋlee kꞋjꞋeemsin̰a ɔɔ magalin̰ki ute kaagen *Nirl Salal ɔl jeege lee tɔɔmsin̰ se. \v 17 Taargen paacn̰ kɛn naase Ꞌɓaan̰ki ɓaa taaɗa ute nakgen paacn̰ naase Ꞌɓaan̰ki ɓaa tɛɗa se, Ꞌtɛɗin̰ki ute ro Mɛljege Isa. Ɔɔ ute ɗoobm naan̰ se, naase Ꞌtɔɔmki Raa Bubu kici. \s1 Kiŋg ɓee gɛn jee al‑Masige \r (Ɛp 5.22‑33, 6.1‑9; 1Pr 2.18‑25, 3.1‑7) \p \v 18 Naase mɛndge: Ꞌbooy uunki taar gaabsege aan gɔɔ jee uun ɗoobm Mɛljege lee tɛɗin̰ se. \v 19 Naase gaabge kic Ꞌjeki mɛndsege ɔɔ ɔn̰te taaɗɗeki ute taar tɔɔgɔ. \v 20 Gaange: Ꞌtookki paac taar kɛn̰sege ute bubsege; kɛse ɓo nakŋ kɛn tɔɔl Mɛljege tu. \v 21 Naase bubm gaange se, ɔn̰ten Ꞌtɛɗki gaansege se maakɗe aɗen taara, ey num naaɗe maakɗe Ꞌtuju. \s1 Ɓulge ute mɛlɗege \p \v 22 Naase ɓulge se: mɛlsegen do naaŋ ki se taarɗege paac Ꞌtookɗesin̰ki. Kɛn naaɗe gɔtɔ kic ɓo Ꞌtɛɗɗeki naabɗege jiga. Ɔɔ ɔn̰te Ꞌtɛɗin̰ki aan gɔɔ naase Ꞌjeki raapm maakŋ jikilimge sum, num gaŋ Ꞌtɛɗɗeki naaba ute maakŋ kalaŋ taa naase se Ꞌɓeerki Mɛljege tu. \v 23 Num naabm kɛn naase Ꞌɓaan̰ki ɓaa tɛɗa paac se, Ꞌtɛɗin̰ki ute maakse paac aan gɔɔ naabm gɛn Mɛljege ɔɔ ɔn̰te Ꞌkaakin̰ki aan gɔɔ naabm gɛn jikilimge sum. \v 24 Naase Ꞌjeelki Mɛljege utu asen kɛɗn bɛɗse ute jeen̰ge. Ɔɔ Mɛljege se, naan̰ ɓo *al‑Masi ɔɔ naabm kɛn naase Ꞌtɛɗki se lɛ, Ꞌtɛɗin̰ki naan̰ ki. \v 25 Num debm Ꞌtɛɗ *kusin̰ se, kusin̰in̰ se, utu an̰ tɛrl don̰ ki; taa Raa se, naan̰ bɛɛr nam eyo. \c 4 \p \v 1 Naase mɛlge se: ɓulsege se Ꞌtɛɗɗeki nakŋ ute ɗoobin̰a ɔɔ kɛn mɛt ki taa Ꞌjeelki naase kic ɔkki Mɛlɛ maakŋ raa ki. \s1 Pɔl dɛj jee al‑Masigen Kɔlɔs ki \r (Ɛp 6.18‑20, 5.14‑17) \p \v 2 Daayum aayki kaamse eemki *Raa, ɔn̰te Ꞌtooɗki bia, Ꞌtɔɔmki Raa. \v 3 Ɔɔ Ꞌtɔndki mɛtn Raa taa naaje kici: taa naan̰ ajen kɔɔɗn ɗoobo gɛn ɓaa taaɗn nakŋ kɛn gɔtn *al‑Masi ki jaay *jeege jeel mɛtin̰ ey se. Taa naan̰ se ɓo, maam jꞋɔkum daŋgay ki taarin̰a. \v 4 ꞋTɔndki mɛtn Raa taa taar kɛn maam mꞋje mꞋan̰ taaɗin̰ tak se Ꞌtooɗn tal. \p \v 5 Maakŋ jeege tun ɗoobm al‑Masi ki ey se, iŋgki do mɛtɛkse ki. Ɔɔ kɛn ɗoobin̰ jaay utu se, naase Ꞌtɛɗɗeki bɛɛ. \v 6 Ɔn̰ taarsegen naase aki taaɗ se, Ꞌtaaɗin̰ki ute taargen nijimi ɔɔ bɛɛ. Bin ɓo naŋa naŋa kic ɓo an̰ki tɛrl taar ute ɗoobin̰a. \s1 Pɔl naŋ taarin̰a ɔɔ ɔlɗen tɔɔsɛ \p \v 7 Gɛnaaje Tisik kɛn debm tɛɗn naabm tuj ɔrmin̰ ey kɛn naaje kꞋjen̰ki ɔɔ kɛn tɛɗn naabm Mɛljege ute maam tɛl se, naan̰ ɓo debm asen ɓaa taaɗn labarum paac. \v 8 Maam mꞋɔlin̰ gɔtse ki tap ɓo taa naan̰ asen ɓaa taaɗn labarje ɔɔ asen ɓaa kɛɗn kaay kaama kici. \v 9 Onezim kɛn kꞋjen̰ki, naan̰ kic gɛnaajegen tuj ɔrmin̰ eyo, ɔɔ goon naaŋse mala se utu Ꞌɓaa ute Tisik. Naaɗe se ɓo asen ɓaa taaɗn nakŋ kɛn aan doje ki paac gɔtn ara se. \v 10 Aristarkŋ kɛn maakŋ daŋgay ki ute maam ara se, Ꞌtɛɗsen tɔɔsɛ ɔɔ Markŋ goon taasn Barnabas kic, Ꞌtɛɗsen tɔɔsɛ. Markŋ ese ɓo, maam mꞋtaaɗsenoga taaɗ mɛtn taarin̰ mꞋɔɔ kɛn naan̰ jaay ɓaaga gɔtse ki num, ɔkin̰ki jiga. \v 11 Isa, kɛn kꞋdaŋin̰ Justus se, Ꞌtɛɗsen tɔɔsɛ kici. Ɔɔ maakŋ Yaudge tun took aal maakɗe do Isa ki se, naaɗe se sum ɓo, kɛn tɛɗ naaba ute maama gɛn *maakŋ Gaar Raa. Naaɗe se ɓo, kɛn ɛɗum kaay kaama. \p \v 12 Epaprasn, gɛn naase mala se kic, Ꞌtɛɗsen tɔɔsɛ. Naan̰ se debm tɛɗn naabm Isa *al‑Masi. Ɔɔ naan̰ se ɗaar cir gɛn tɔnd mɛtn Raa taa naase, taa naase daayum aki kiŋg tɔɔgɔ, aki tɛɗn jee Raagen mɛc ɔɔ taa naase aki Ꞌdɔɔkŋ maakse gɛn tɛɗn nakŋ kɛn Raa maakin̰ jen ro ki. \v 13 Epapras se, naan̰ tɛɗ naaba dɛn aak eyo taa naase, taa jee Laodise ki ute jee Erapolis ki se ɔɔ maam Pɔl se mꞋaakin̰ga ute kaamuma. \v 14 Mɛɗjege daptor Luk ute Demas kic tɛɗsen tɔɔsɛ. \p \v 15 ꞋTɛɗki tɔɔsɛ gɛnaage tun maakŋ gɛgɛr kɛn Laodise ki. Ɔɔ Ꞌtɛɗki tɔɔsɛ Nimpa ki ute jee *egliz kɛn lee tus maakŋ ɓeen̰ ki se kici. \v 16 Kɛn naase Ꞌdooyin̰kiga maktubm kɛn maam mꞋraaŋsesin̰ se num, ɔlin̰ki egliz kɛn maakŋ gɛgɛr kɛn Laodise ki se kici an̰ dooyo. Ɔɔ naase kic maktubm kɛn maam raaŋin̰o jeege tun Laodise ki se jaay ɔlsesin̰oga num, Ꞌdooyin̰ki kici. \v 17 Ɔɔ Ꞌtaaɗki Arsip ki: Naabm gɛn Mɛljegen ɔn̰in̰sin̰ kaam jin̰ se, n̰Ꞌtɛɗn n̰Ꞌaasin̰ ute ɗoobin̰a. \p \v 18 Tɔɔsn kɛn maam mꞋraaŋ mꞋɔlsen ese se, maam Pɔl mala ɓo mꞋraaŋin̰ ute jima. Maam se mꞋdaŋgay ki. ꞋSaapki dom ki ɔɔ ɔn̰te Ꞌdirigumki. Ɔn̰ Raa asen tɛɗn bɛɛn̰a.