\id ACT ‑ KENGA NT, TD 2012 (DBL 2014) \h Naabm jee kaan̰ naabm Isage \toc1 Kitapm gɛn Naabm jee kaan̰ naabm Isage \toc2 Naabm jee kaan̰ naabm Isage \toc3 NJKN \mt2 Kitapm gɛn \mt1 Naabm \mt2 jee kaan̰ naabm Isage \imt1 Kupm mɛtn taar taaɗjeki ɗoobm gɛn dooy Kitapm gɛn Naabm jee kaan̰ naabm Isage \ip Kitapm gɛn Naabm jee kaan̰ naabm Isage se, kɛse kic ɓo Luk ɓo raaŋin̰o. Kɛn Isa ook ɓaa gɔtn Raa ki sum se, naan̰ utu iŋg daanjege tu naɓo jꞋɔŋ jꞋaakin̰ aan gɔɔ debkilim ey sum. Naan̰ utu daan jeen̰ge tu se ute Nirl Salal kɛn bɔɔyo do jeen̰ge tu ɓii laa Pantekɔt ki ɔɔ kɛn lee tɔɔɗɗe. Kitapm gɛn Naabm jee kaan̰ naabm Isage se, taaɗ mɛtn taar gɛn wɔɔkŋ Labar Jigan gɛn Isa al‑Masi. Aan gɔɔ kɛn Isa mala taaɗɗeno se jee kaan̰ naabin̰ge mala ɓo baago wɔɔkŋ Labarin̰ Jiga se maakŋ naaŋ magal Yaudge tun kꞋdaŋin̰ Jeruzalɛm bini naaɗe aan maakŋ naaŋ magal kꞋdaŋin̰ *Rɔm. Ɔɔ Rɔm se naan̰ ɓo naaŋ magal gɛn jeegen Yaudge eyo ɔɔ naan̰ se magal cir naaŋgen ɓaa se paac ɔɔ kaaɗ kɛn se jee Rɔm se ɓo kɛn iŋg do jeege tu paac. Luk se naan̰ ɓo debm taaɗ ɔɔ tɛɗ ɔɔ ɗi jaay ɓo Nirl Salal ɔɔɗ ɗoobo jeege tu gɛn booy kɔkŋ Labar Jiga gɛn Isa al‑Masi se. Nakŋ kɛn Ꞌgaas Yaudge ute jeegen Yaudge eyo gɛn tum kalaŋ se, Nirl Salal tɛɗin̰ tɛɗga gɔtɔ. Maakŋ kitapm gɛn Naabm jee kaan̰ naabm Isage se naan̰ baago taaɗn mɛtn taar kiŋg jee Raage. Kɛn k‑dige se naan̰ taaɗ mɛtn taar gɛn mɛrtn kɛn Pɔl leeɗo gɛn tɛɗn naabm Raa. Jee kaan̰ naabm Isage ute jeegen utu aal kaal maakɗe do Isa ki se, jeege iin̰ roɗe ki dabarɗe, ɔɔ mɛtin̰ge se kꞋtɔɔlɗe. Naɓo ɗim jaay Ꞌgaasn Labar Jiga gɛn Isa al‑Masi kɛn tɔɔg cir nakge paac se tap ɓo gɔtɔ. \c 1 \s1 Isa taaɗ jeege tun mɛtin̰ ki ɔɔ *Raa utu aɗeno kɔl *Nirl Salal \p \v 1 Teopil, maakŋ kitapum kɛn deet deet se, maam mꞋraaŋio mɛtn taar nakgen paacn̰ kɛn Isa tɛɗo ute taargen naan̰ lee dooyno jeege do kupm mɛt ki se, \v 2 bini ɓii kɛn Raa uun ɓaansin̰ maakŋ raa ki. Kɛn naan̰ ook ɓaa te maakŋ raa ki ey ɓɔrt se, naan̰ bɛɛr tɔɔɗo jeege kɛn an̰ tɛɗn jee kaan̰ naabin̰ge, ɔɔ ute tɔɔgŋ Nirl Salal se, naan̰ taaɗɗen nakŋ kɛn naaɗe Ꞌtɛɗa. \v 3 Kɛn naan̰ ooy jaay duro daan yoge tu se, daan ɓiige tun si‑sɔɔ se, naan̰ lee teec naan jeege tun mɛtin̰ ki ɔɔ taaɗɗen ute ɗoobm nakge dɛna ɔɔ taaɗ ron̰a ɔɔ naan̰ utu te kaamin̰a. Gɔtn se naan̰ taaɗɗen mɛtn taar *maakŋ Gaar Raa. \p \v 4 Ɓii kalaŋ kɛn naan̰ jaay iŋg ɔs kɔs ute naaɗe se, naan̰ taaɗɗen ɔɔ jꞋɔn̰te teecn̰ kɔn̰ maakŋ gɛgɛr kɛn Jeruzalɛm se, num gaŋ kꞋjꞋaak kaam nakŋ kɛn Raa Bubu taaɗɗeno ɔɔ utu aɗeno kɛɗ se. Kɛse ɓo nakŋ kɛn naan̰ taaɗɗeno ɔɔ: \v 5 «Jan se *batizo jeege te maane; num gaŋ naase se, ɔɔpga ɓii kandum se, jꞋutu jꞋasen *batizn ute Nirl Salal.» \s1 Isa ook ɓaa maakŋ raa ki \p \v 6 Jee kɛn tus iŋg cɛɛ Isa ki se, tɔnd mɛtin̰ ɔɔ: «Mɛlje, ɓɔrse ɓo kaaɗn kɛn naai utu Ꞌkɛɗn gaara *Israɛlge tu gɔtin̰ ki la?» \v 7 Isa tɛrlɗen ɔɔ: «Gɛn kaaɗin̰ ute ɓiin̰ se, Raa Bubu ute tɔɔgin̰ se, naan̰ kalin̰ ki sum ɓo jeele. Num naase se, Raa undse te kulu gɛn jeel kaaɗn kɛn ese eyo. \v 8 Gaŋ Raa utu asen kɛɗn tɔɔgŋ *Nirl Salal kɛn utu aɗe bɔɔy dose ki. Gɔtn se aki tɛɗn saaɗumge maakŋ gɛgɛr kɛn Jeruzalɛm ki, taa naaŋ Jude te magalin̰a, taa naaŋ *Samari ɔɔ bini gɔtn duni Ꞌɗaar ro ki.» \p \v 9 Kɛn jaay Isa taaɗ naŋ taarin̰ se, Raa uun ɓaansin̰ maakŋ raa ki. Kaaɗ kɛn jaay naaɗe te ɗaar ɔnd doɗe raan utu aakin̰ kaak se, gapara naar ɓaaɗo ɔyin̰a ɔɔ gɔtn se naaɗe ɔŋ aakin̰ ey sum. \v 10 Kaaɗ kɛn naaɗe utu ɗaar aakin̰ kaak kɛn naan̰ ook kook maakŋ raa ki se, gɔtn se naaɗe naar aak gaabge dio ɗaar ɗaar cɛɛɗe ki ute kalɗege raap lak lak, \v 11 ɔɔ naaɗe ɗeekɗen ɔɔ: «Naase, jee taa naaŋ Galile ki, taa ɗi jaay naase Ꞌɗaar aakki raan maakŋ raa ki se? Isan, Raa uunin̰ daanse ki jaay ɓaansin̰ maakŋ raa ki se, utu aɗe tɛrl aan gɔɔ kɛn naase Ꞌɗaar aakin̰ki naan̰ ook ɓaa ɓaa maakŋ raa ki se kici.» \s1 Ro *jee kaan̰ naabm Isage \p \v 12 Gɔtn se, jee mɛtn Isa ki iin̰ ɔn̰ do *kɔsn ɔlib se ɔɔ naaɗe ɔk tɛrl ɓaaɗo Jeruzalɛm ki. Jeruzalɛm ute kɔsn ɔlib se, daanin̰ aas nakŋ kilɔmɛtir kalaŋ. \v 13 Kɛn naaɗe jaay aan Jeruzalɛm ki se, naaɗe ɓaa ɓeene. Gɔtn se naaɗe ook ɓaa ɛnd maakŋ ɓee kɛn do ɓee ki raan. Gɔtn se ɓo, gɔtn naaɗe lee tusni. Naaɗe se Piɛr, Jan, Jak ute Andre, Pilip ute Tɔma, Bartelemi ute Matiye, Jakŋ goon Alpe, Simon kɛn je kujn̰ naaŋin̰a ute Judn kɛn goon Jak. \v 14 Naaɗe paac maakɗe kalaŋ ɔɔ ɓii‑raa naaɗe tus gɛn keem Raa ute mɛndge kandum, daanɗe ki se Mari ko Isa ɔɔ ute gɛnaa Isage kici. \s1 KꞋbɛɛr kꞋjꞋɔɔɗ Matias ɛnd gɔɔ Judas ki \p \v 15 Maakŋ ɓiige tun ese se, ɓii kalaŋ gɛnaagen aalga kaal maakɗe do Isa ki, naaɗe tus jeege ɓaa ɓaa nakŋ kaar‑ute‑si‑dio. Gɔtn se Piɛr iin̰ ɗaar daanɗe ki ɔɔ taaɗɗen ɔɔ: \v 16-17 «Gɛnaage, Ꞌjeelki Judas se naan̰ debm naajege, ey num naan̰ kic ɔk naaba daanjege tu kici. Naɓo mɛtn taar Judas se, ɓugjege *Daud kic ɓo taaɗoga taaɗ taarin̰a do dɔkin̰a. Naan̰ ɓo debm deelo naan jeege tu ɔɔ ɓaaɗo ɔl kꞋjꞋɔk Isa se. Bin ɓo, taar kɛn *Nirl Salal ɔl Daud taaɗin̰o jaay kꞋraaŋin̰ maakŋ Kitap ki se, aanga ɗoobin̰ ki. \v 18 Judas ute gursn kɛn jꞋɔgin̰ gɛn kutn Isa se, naan̰ ɓaa dugŋ maakŋ‑gɔtɔ. Ɔɔ gɔtn se, naan̰ ɓaa ooc uɗ te mindin̰a ɔɔ gɔtn se maakin̰ ɔɔp pak ɔɔ tiikin̰ge ru naaŋ ki. \v 19 Nakŋ aan do Judas ki se, jee Jeruzalɛm ki paac booyin̰ga. Taa naan̰ se ɓo maakŋ‑gɔtn ese se, naaɗe daŋin̰ ute taar naaŋɗe ɔɔ: \it Akeldama\it*. Akeldama se je ɗeekŋ ɔɔ: maakŋ‑gɔtn gɛn mooso. \v 20 Kɛse ɓo taar kɛn ɓugjege Daud raaŋin̰o ro Judas ki maakŋ Kaa Keem Raa ki kɛn ɔɔ: \q1 \qt Ɔn̰ ɓee naan̰ se Ꞌtooɗn kuuɗu\qt* \q1 \qt ɔɔ mɔɔtn nam Ꞌkiŋg maak ki eyo\qt*,\f + \fr 1:20 \ft Aak KKR 69.26.\f* \m ɔɔ tɛr naan̰ raaŋo daala ɔɔ: \q1 \qt Naabm naan̰ se ɔn̰ nam kuuy an̰ kuunu\qt*.\f + \fr 1:20 \ft Aak KKR 109.8.\f* \m \v 21 Bin num, maakŋ jeege tun leeɗoga ute naajege kaaɗ kɛn kꞋleekiro mɛtn Mɛljege Isa ki, \v 22 jee kɛn baago lee ute naajege gɔtn kɛn Jan *batizno Isa bini aan ɓii kɛn Raa uun ɓaan̰sin̰ maakŋ raa ki se; ɔɔ jee se kɛn Isa jaay ooy duro daan yoge tu se, naaɗe aakin̰ga ute kaamɗe. Kɛn bin num maakɗe ki se, kꞋbɛɛr kꞋjꞋuunki deb kalaŋ kɛn utu kɛnd gɔɔ Judas ki, taa Ꞌtɛɗn saaɗa ute naajege.» \p \v 23 Kɛn naaɗe jaay booy taar Piɛr se, naaɗe tɔɔɗo jeege dio: deb kalaŋ ron̰ Yusupm kɛn kꞋdaŋin̰ Barsabas ɔɔ kɛn jeege lee daŋin̰ te ro Justus kici ɔɔ deb kuuy se kꞋdaŋin̰ Matias. \v 24 Gɔtn se naaɗe tɔnd mɛtn Raa ɔɔ: «Mɛlje, naai ɓo debm kɛn Ꞌjeel nakŋ maakŋ jeege tu paac. Maakŋ jeege tun di se, debm kɛn naai Ꞌbɛɛr ɔɔɗin̰ se, Ꞌtaaɗjesin̰a, \v 25 taa naan̰ Ꞌkɛnd gɔɔ Judas ki ɔɔ Ꞌtɛɗn *debm kaan̰ naabm Isa al‑Masi. Anum Judas se lɛ, naan̰ mala ɓo rɛs ɔn̰ naabin̰a ɔɔ ɓaaga gɔtn kɛn dɔɔɗin̰ naan̰ ki.» \v 26 Gɔtn se naaɗe tɛɗ salatia ɔɔ salatia se ooc do Matias ki. Naan̰ kɛn se sum ɓo, Matias se tum do *jee kaan̰ naabm Isage tun sik‑kaar‑kalaŋ se. \c 2 \s1 *Nirl Salal bɔɔyo ɓii Laa Pantekɔt ki \p \v 1 Kɛn ɓii gɛn tɛɗn laa kꞋdaŋin̰ Pantekɔt\f + \fr 2:1 \ft Laa Pantekɔt se Yaudge tɛɗga *laa Paak ɔk ɓii si‑mii jaay ɓo naaɗe tɛɗn laa se. Ɓii se ɓo naaɗe saap do ɓii kɛn Raa ɔɔɗɗeno taa naaŋ Masar ki, taa naan̰ se ɓo naaɗe tɛɗ maak‑raapo. Maakŋ Kitapm kɛn Raa *dɔɔko kiji ute jeege se ɓii Laa Pantekɔt ki se ɓo, Nirl Salal bɔɔyo do jeege tun aalga kaal maakɗe do Isa ki.\f* jaay aan se, ɓii kɛn se jee aal maakɗe do Isa *al‑Masi ki se tusga paac gɔtɔ kaam kalaŋ. \v 2 Gɔtn se naaɗe naar booy naka maakŋ raa ki eemo uu uu aan gɔɔ kuul kɛn ɔl makɔn̰ɔ ɔɔ ɓaaɗo ɛnd maakŋ ɓee kɛn naaɗe tusn maak ki se ɔɔ gɔtɔ se, tɛɗ dir dir. \v 3 Tɛr naaɗe aak ne ɗimge se tec aan gɔɔ rɔɔn̰ pooɗge bɔɔy ɓaaɗo wɔɔk tis doɗege tu. \v 4 Gɔtn se Nirl Salal ɓaaɗo ɛnd ɗooc maakɗe ɔɔ naaɗe baag taaɗn taar naaŋ jee kuuyu. Kɛse Nirl Salal ɓo ɔlɗe naaɗe taaɗ taar naaŋgen se. \p \v 5 Ɓii kɛn se, Yaudgen ɔk ɗoobm taar Raaɗe ɔɔn̰ se iin̰o gɔtn ɓaa se paac ɔɔ ɓaaɗo Jeruzalɛm ki. \v 6 Kɛn jee se jaay booy nakŋ tɛɗ dir dir se, naaɗe ɓaaɗo tus dɛna gɔtn se. Ɔɔ kɛn naaɗe jaay booy jee aal maakɗe do Isa al‑Masi ki jaay taaɗ taar naaŋɗege se, gɔtn se ɗoobm roɗe tap ɓo, naaɗe jeel eyo. \v 7 Nakŋ se deel doɗe ɔɔ ɗoobm taaɗin̰ tap ɓo naaɗe jeel eyo ɔɔ naaɗe taaɗ ute naapa ɔɔ: «Jee taaɗ taargen se lɛ, naaɗe paac Galilege, \v 8 tɛɗ ɔɔ ɗi jaay ɓo naŋa naŋa kic ɓo booy naaɗe taaɗin̰ ute taar naaŋin̰ naaŋin̰ se? \v 9 Ey num naajege se jee mɛtin̰ge iin̰o Paart ki, jee mɛtin̰ge iin̰o Mɛɗ ki ute Elamit ki ɔɔ jee mɛtin̰ge iin̰o Mɛzapotami ki, jee mɛtin̰ge iin̰o taa naaŋ Jude ki, jee mɛtin̰ge iin̰o taa naaŋ Kapados ki, jee mɛtin̰ge iin̰o taa naaŋ Pɔŋ ki ute taa naaŋ Azi ki, \v 10 jee mɛtin̰ge iin̰o taa naaŋ Prigi ki ute gɛn Pampili ki, jee mɛtin̰ge iin̰o taa naaŋ Masar ute gɛn Libi kɛn cɛɛ Sirɛnai ki ɔɔ jee mɛtin̰ge iin̰o *Rɔm ki, \v 11 paac naajen kɛn kꞋYaudge ɔɔ jeegen kɛn tɛɗga tɛɗ roɗe Yaudge, jee iin̰o Krɛt ki ute jee iin̰o taa naaŋ Suge tu, paac naaje kꞋbooyki naaɗe taaɗ nakgen magal magal kɛn *Raa tɛɗin̰ ute taar naaŋjege.» \v 12 Nakŋ se deel doɗe ɔɔ naaɗe jeel ɗoobm taaɗin̰ eyo. Naaɗe taaɗ ute naapa ɔɔ: «Kɛse tap ɓo je ɗeekŋ ɔɔ ɗio?» \v 13 Gaŋ jee mɛtin̰ge se tɛrɛc mɛtn jeege tun aalga kaal maakɗe do Isa al‑Masi ki ɔɔ ɗeek ɔɔ: «Naaɗe se lɛ, ɓɛrɛ, aay oonga koono.» \s1 Piɛr taaɗ jeege tun tus gɔtn ese \p \v 14 Kɛn Piɛr jaay booy taar se, naan̰ iin̰ ɗaar ute *jee kaan̰ naabm Isa al‑Masigen sik‑kaar‑kalaŋ kuuy se ɔɔ uun mindin̰ raan taaɗɗen ɔɔ: «Naase Yaudge ute naase jee kɛn iŋgki Jeruzalɛm ki se, uɗki bi jiga do taar kɛn maam mꞋasen taaɗa ɔɔ nakgen deel paac se Ꞌbooy ɔkin̰ki jiga jaayo. \v 15 Kɛn naase ɔɔki jee se jaay jee kaay koonge num kɛse mɛt ki eyo, taa ɓɔrse se naaje jꞋutuki maakŋ kaaɗn mɛs ki ɓɔrtɔ. \v 16 Num gaŋ nakŋ aan se, kɛse taar kɛn debm taaɗ taar teeco taar Raa ki kꞋdaŋin̰ Jɔɛl kɛn taaɗo do dɔkin̰ se ɓo ɓɔrse aanga ɗoobin̰ ki, kɛn taaɗo ɔɔ: \v 17 \qt Raa ɗeek ɔɔ\qt*: \q1 \qt Ɓiigen kaam mɔɔtn se, maam mꞋutu mꞋaɗe kɔl Nirlum\qt* \q1 \qt utu Ꞌbɔɔy do jeege tu paac\qt*. \q1 \qt Bin se gɛnsegen gaabge ute kɛngen mɛndge se\qt*, \q1 \qt utu Ꞌtaaɗn taargen teeco taarum ki\qt* \q1 \qt ɔɔ gɛnsegen gaan kɔɗge se\qt* \q1 \qt utu Ꞌkaakŋ nakgen kɛn maam mꞋteecn̰ naanɗe ki\qt* \q1 \qt jaay mꞋaɗen taaɗn mɛtin̰a\qt* \q1 \qt ɔɔ bubsege se kic mꞋutu mꞋaɗen taaɗn maakŋ niɗege tu\qt*. \q1 \v 18 \qt Ɗeere, ɓii kɛn se, maam mꞋaɗe kɔl Nirluma\qt* \q1 \qt utu Ꞌbɔɔy do jee tɛɗn naabumge tun gaabge ute kɛngen mɛndge\qt* \q1 \qt ɔɔ naaɗe utu taaɗ taargen teeco taarum ki\qt*. \q1 \v 19 \qt Maam mꞋutu mꞋtɛɗn nakgen deel doa maakŋ raa ki\qt* \q1 \qt ɔɔ mꞋutu mꞋtɛɗn nakŋ‑kɔɔɓge do naaŋ ki\qt*, \q1 \qt jeege Ꞌkaakŋ mooso, pooɗo ɔɔ ute saa Ꞌkiin̰ tul tul\qt*. \q1 \v 20 \qt Kɔr Mɛljege jaay aɗe ɓaa se, ɓii kɛn se kaaɗa Ꞌtɛɗn ilim dib\qt* \q1 \qt ɔɔ laapa se Ꞌtɛɗn aac dɛŋ aan gɔɔ mooso\qt*. \q1 \qt *Ɓii Mɛljege se Ꞌtɛɗn ɓii kalin̰ ki ɔɔ Ꞌtɛɗn ɓii bɛɛ dɛn aak eyo\qt*, \q1 \qt naɓo ɓii se Ꞌkɔl ɓeere jeege tu\qt*. \q1 \v 21 \qt Ɓiin se jaay debm eemga Mɛljege num\qt*, \q1 \qt naan̰ Ꞌkɔŋ kaaja\qt*.\f + \fr 2:21 \ft Aak Jl 3.1‑5.\f*» \p \v 22 Tɛr Piɛr taaɗ ɔɔ: «Naase gaan *Israɛlge, Ꞌbooyki taar maam mꞋasen taaɗa! Ute Isan kɛn iin̰o gɛgɛr kɛn Nazarɛt ki ɔɔ kɛn Raa ɔlin̰o gɔtse ki se, naase Ꞌjeelki Raase tɛɗga nakŋ‑kɔɔɓge ute nakgen deel doa daanse ki taa asen taaɗn tɔɔgŋ Raa. \v 23 Gaabm se, Raa mala ɓo ɔn̰sesin̰ jise ki. Taa do dɔkin̰ tap ɓo, Raa se jeele nakŋ naase utu an̰ki tɛɗn don̰ ki se. Taa naan̰ se ɓo, naase ɔk ɔlin̰ki ji jee *kusin̰ge tu ɔɔ naaɗe ɓaa tup tɔɔlin̰ ro kaag ki; \v 24 num gaŋ Raa se durin̰oga daan yoge tu ɔɔ ɔɔɗin̰ga don̰a naatn maakŋ yo ki taa yo se ɔk tɔɔgɔ don̰ ki eyo. \v 25 Taa naan̰ se ɓo ɓugjege *Daud taaɗo mɛtn taar naan̰a maakŋ Kitap ki ɔɔ: \q1 \qt Daayum maam mꞋaak Mɛljege Raa naanum ki\qt*. \q1 \qt Taa naan̰ utu cɛɛm ki se, maam tap ɓo mꞋɓeere ɗim ki eyo\qt*. \q1 \v 26 \qt Ɔɔ maam se maakum‑raapo ɔɔ mꞋaar kaa ute maak‑raapuma\qt*; \q1 \qt kɛn mꞋooyga kic ɓo, maam se mꞋɔnd dom do Raa ki\qt*. \q1 \v 27 \qt Taa naai Mɛluma, naai se am kɔŋ kɔn̰um maakŋ yoge tu eyo\qt*, \q1 \qt ɔɔ naai Ꞌkɔŋ kɔn̰ mɛɗn doi se Ꞌruum maakŋ ɓaaɗ ki eyo.\qt* \q1 \v 28 \qt Mɛluma, naai ɓo taaɗumga ɗoobm kaaja\qt* \q1 \qt ɔɔ daayum naai utu cɛɛm ki se, maam maakum‑raap puk\qt*.\f + \fr 2:28 \ft Aak KKR 16.8‑11.\f*» \p \v 29 Tɛr Piɛr taaɗ daala ɔɔ: «Gɛnaamgen Yaudge, Ꞌbooyki maam mꞋasen taaɗn tal. Ɓugjege Daud se ooyga do dɔkin̰a. Naan̰ jꞋuun jꞋɔlin̰ga maakŋ ɓaaɗ ki ɔɔ ɓaaɗin̰ se jaaki kic ɓo utu gɔtjege tu ara. \v 30 Num gaŋ aan gɔɔ naan̰ debm taaɗ taar teeco taar Raa ki se, naan̰ jeele taa Raa se naamga naam taarin̰a ɔɔ tɛɗga num maakŋ mɛtjilin̰ ki se Ꞌkɔɔɗn deb kalaŋ se ɓaaɗo Ꞌkɔsn gaara gɔɔn̰ ki. \v 31 Taa naan̰ se ɓo, Daud se, naan̰ jeele *al‑Masi se ɓaaɗo ooyga kic ɓo utu duru daan yoge tu. Taa naan̰ se ɓo naan̰ ɗeek ɔɔ: ‹Raa se rɛsin̰ te maakŋ yoge tu eyo ɔɔ ron̰ lɛ, naan̰ ɔn̰in̰ ruum te maakŋ ɓaaɗ ki eyo.› \v 32 Taa naan̰ se ɓo maam mꞋtaaɗseni: Raa se naan̰ duroga Isa daan yoge tu ɔɔ naaje se paac jꞋaakin̰ga ɔɔ naan̰ se utu te kaamin̰a. \v 33 Raa uun ɓaansin̰ga ute tɔɔgin̰a maakŋ raa ki. Ɔɔ Raa Bubu se ɛɗin̰ga *Nirl Salal kɛn naan̰ taaɗ ɔɔ utu kɛɗn jeege tu se. Ɔɔ Nirl se ɓo kɛn Isa ɔlin̰ ɓɔrse bɔɔy wɔɔk doje ki aan gɔɔ kɛn naase aakin̰ki ute kaamse ɔɔ Ꞌbooyin̰ki ute bise se. \v 34 Ey num ɓugjege Daud lɛ ook ɓaa te maakŋ raa ki eyo, gaŋ naan̰ taaɗ ɔɔ: \q1 \qt Mɛljege Raa ɗeek Mɛlum ki ɔɔ: Naai se ɓaaɗo iŋg do ji daamum ki\qt*, \q1 \v 35 \qt ɓii kalaŋ maam mꞋai tɛɗi jee taamooyige paac se\qt*, \q1 \qt naai utu kiŋg doɗe ki\qt*.\f + \fr 2:35 \ft Aak KKR 110.1.\f* \m \v 36 Ɔn̰ gaan Israɛlge paac Ꞌjeel taar se: Isan naase Ꞌtup Ꞌtɔɔlin̰ki ro kaag ki se, naan̰ se ɓo Raa tɛɗin̰ tɛɗga Mɛljege ɔɔ naan̰ ɓo al‑Masi se.» \s1 Jeege dupu‑mɔtɔ took aal maakɗe do Isa ki \p \v 37 Kɛn jeege jaay booy taar ese se, naaɗe maakɗe tuj kasak kasak ɔɔ naaɗe tɔnd mɛtn Piɛr ute *jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige gɛn kuuy se ɔɔ: «Gɛnaajege naaje tap ɓo kꞋtɛɗn roje jꞋɔɔ ɗi?» \v 38 Gɔtn se Piɛr tɛrlɗen ɔɔ: «ꞋTɛrlki maakse ɔɔ naŋa naŋa kic ɓo ɔn̰ ron̰ jꞋan̰ *batizn ute ro Isa al‑Masi, taa Raa an̰ tɔɔl *kusin̰in̰a bin jaay Raa asen bɔɔy *Nirl Salal dose ki. \v 39 Taa naan̰ taaɗga taaɗ ɔɔ utu aɗe kɔl Nirl Salal dose ki, do gɛnsege tu ɔɔ do jeege tun iŋg dɔɔk te Raa ɔɔ do jeege tun dɛn kɛn Raa ute aɗeno daŋ se.» \v 40 Gɔtn se tɛr Piɛr taaɗɗenga taarge dɛna taa aɗen tɛɗn naaɗe Ꞌtooko ɔɔ kaay kaamɗe. Naan̰ ɗeekɗen ɔɔ: «Jee duni kɛn ɓɔrse se, ɓɛrɛ, naaɗe se jee kɛn baate Raa! ꞋTeecki naatn maakɗe ki taa naase aki Ꞌkɔŋ kaaja.» \v 41 Jee kɛn took uun taar Piɛr se, ɓii kɛn se sum ɓo kꞋbatizɗe. Naaɗe se ɓaa ɓaa nakŋ jeege dupu‑mɔtɔ ɔɔ naaɗe ɓaaɗo tum do jeege tun deetn kɛn aalga kaal maakɗe do Isa al‑Masi ki se. \s1 Kiŋg jee Raagen deet deete \p \v 42 Jee paacn̰ kɛn aalga kaal maakɗe do Isa *al‑Masi ki se, naaɗe daayum lee booy taargen *jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige lee dooyɗe ɔɔ naaɗe iŋg aan gɔɔ gɛnaagen kon̰ɗe kalaŋ ɔɔ bubɗe kalaŋ. Naaɗe lee ɔs kalaŋ ɔɔ lee eem Raa taa naapki. \v 43 Ute jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige se, Raa tɛɗ nakŋ‑kɔɔɓge dɛna ute nakgen kɛn taaɗ tɔɔgŋ Raa. Ute nakgen jaay naaɗe tɛɗse ɔl jeege paac ɓeer Raa ki. \v 44 Ɔɔ jee kɛn aal maakɗe do Isa al‑Masi ki se, naaɗe ɔk taarɗe kalaŋ ɔɔ nakŋ paacn̰ jaay naaɗe ɔkse nig aakin̰ ute naapa. \v 45 Naaɗe dugŋ naatn ute maakŋ‑gɔtɗege ɔɔ ute nakɗege ɔɔ gursn se naaɗe nig aakin̰ ute naapa ɔɔ naŋa naŋa kic ɓo jꞋɛɗin̰ nakŋ kɛn an̰ kaasn kiŋgin̰a. \v 46 Daayum ɓii‑raa naaɗe tus daan bɔɔr *Ɓee Raa ki ute maakŋ kalaŋ. Naaɗe lee ɔs kalaŋ ɓee naapge tu ɔɔ gɔtn kɔsɗe ki se, naaɗe lee tɔs ute maak‑raapo ɔɔ taar ɗim tap ɓo, naaɗe ɔk maakɗe ki eyo. \v 47 Kɛn jeege jaay aakɗe naaɗe tɛɗ bin se, naaɗe jeɗe. Ɔɔ jee kɛn aal maakɗe do Isa al‑Masi ki se naaɗe tɔɔm Raa, ɔɔ te naan̰ se ɓii‑raa Mɛljege Isa al‑Masi lee aaj jeege maakŋ *kusin̰ɗe ki ɔɔ daayum jeege ziiɗ do jeege tun aalga kaal maakɗe don̰ ki se. \c 3 \s1 Piɛr ute Jan ɛɗ lapi debm k‑ruŋguy ki \p \v 1 Ɓii kalaŋ tɛgɛr aan kaaɗa mɔtɔ kɛn kꞋlee kꞋjꞋeem *Raa jaay aas se, Piɛr ute Jan ook ɓaa daan bɔɔr *Ɓee Raa ki gɛn keem Raa. \v 2 Gɔtn se kꞋjꞋuun kꞋɓaano ɓaa ute gaaba kalaŋ gɔtn kꞋjꞋoojin̰ tap ɓo naan̰ k‑ruŋguyu. Gaabm se, ɓii‑raa naaɗe ɓaaɗo lee tɔl tɔndin̰ cɛɛ taa ɗoobm Ɓee Raa kɛn kꞋdaŋin̰ taa \it Ɗoobm Aak Jiga\it* se ɔɔ ɓii‑raa, naan̰ lee baay baay gɔtn jeege tun lee ɓaaɗo daan bɔɔr Ɓee Raa ki se. \v 3 Kɛn naan̰ jaay aak Piɛr ute Jan ɛndo kɛnd daan bɔɔr Ɓee Raa ki se, naan̰ baay ɗim gɔtɗe ki. \p \v 4 Kɛn naaɗe jaay booy taarin̰ se, gɔtn se naaɗe ɔk ɗaara ɔɔ ɔndin̰ kaama tak ɔɔ Piɛr ɗeekin̰ ɔɔ: «ꞋTɛrl aakjen tu!» \v 5 Gɔtn se gaabm se tɛrl aakɗe ɔɔ naan̰ saap maakin̰ ki ɔɔ kaaɗn naane naaɗe an̰ kɛɗn ɗim. \v 6 Gaŋ Piɛr ɗeekin̰ ɔɔ: «Daab ute pudda se maam mꞋɔk eyo, num nakŋ maam mꞋɔk se ɓo, mꞋaisin̰ kɛɗa. MꞋɔɔ ute ro Isa *al‑Masi kɛn kɔɗn Nazarɛt se, iin̰ Ꞌlea!» \p \v 7 Gɔtn se naan̰ ɔkin̰ ute ji daamin̰a ɔɔ uun ɗaarin̰a ɔɔ gɔtn ese sum ɓo kaam kiricin̰a ute kaam jɛn̰ se naar sɛɛj ɗaapa. \v 8 Gɔtn se naan̰ iin̰ kirit ɔɔ ɗaara ɔɔ baag lea! Naan̰ ɛnd ute naaɗe daan bɔɔr Ɓee Raa ki, lea, taala ɔɔ tɔɔm Raa. \p \v 9 Jee ute dɛnɗe paac se aakin̰a kɛn naan̰ lea ɔɔ tɔɔm Raa se. \v 10 Jee se paac aak jeelin̰a naan̰ ɓo debm kɛn lee tiŋgo cɛɛ taa ɗoobm Ɓee Raa kɛn kꞋdaŋin̰ taa Ɗoobm Aak Jiga jaay lee baayo se. Kɛn naaɗe paac jaay aak nakŋ tɛɗ ese se, nakŋ se deel doɗe ɔɔ ɔkɗen taaɗ eyo. \s1 Piɛr taaɗ jee dɛnge tun daan bɔɔr *Ɓee Raa ki \p \v 11 Gɔtn se Piɛr ute Jan naaɗe ɗaar ɗaar mɛtn daab ki ɔɔ daabm se kꞋdaŋin̰ \it Daabm Salomon\it*. Gaabm se kɔkŋ naan̰ tɔkɗe se ɔɔɗ ɔlɗen eyo. Gɔtn se jeege dɛna aan̰ ɓaaɗo ɔŋɗe taa nakŋ deel paac se ɔkɗen taaɗ eyo. \v 12 Kɛn Piɛr jaay aak jee dɛngen aan̰ ɓaaɗo gɔtɗe ki se, naan̰ ɗeekɗen ɔɔ: «Naase gaan *Israɛlge, gɛn ɗi jaay gaabm ese ɔŋ lapi sum ɓo jaay naase ɔksen taaɗ ey se? Naase aakjeki bin se gɛn ɗi? Gɛn naase ki num Ꞌsaapki ɔɔki gaabm kɛn iin̰ lee se ute tɔɔgje lɔɓu, ɔɔki jꞋɔk taar Raaje se ɓo ɔɔn̰ ɓo naan̰ ɔŋ lapi lɛ? \v 13 Raa gɛn bubjege *Abraam, gɛn Isaka ɔɔ gɛn *Yakub se\f + \fr 3:13 \ft Aak Ekz 3.6, 15.\f*, naan̰ ɓo debm kɛn *nook Isan, debm tɛɗn naabin̰a, kɛn naase ɔk ɔlin̰ki kaam ji tɔɔgge tu ɔɔ ɔɔɗ undin̰ki naan Pilat ki. Ey num Pilat se, je an̰o kɔɔɗn kɔlɔ. \v 14 Naan̰ lɛ, debm *salal ɔɔ debm daan ki naan Raa ki, gaŋ naase Ꞌbaatin̰ki ɔɔ Ꞌjeki debm tɔɔl jeege se ɓo, jꞋasesin̰ kɔɔɗn kɔlɔ. \v 15 Num Mɛl‑kaaja tap ɓo, naase Ꞌtɔɔlin̰ki. Gaŋ Raa se durin̰oga daan yoge tu ɔɔ naaje se jꞋaakin̰ga ute kaamje. \v 16 Anum gaabm naase aakin̰ki naanse ki ese se, naase paac Ꞌjeelin̰ki. Naan̰ jaay ɔŋ lapi se ute ro Isa, taa naaje jꞋaalga kaal maakje don̰ ki. \p \v 17 «Num ɓɔrse, gɛnaamge, maam mꞋjeele nakŋ naase ute magalsege Ꞌtɛɗin̰kiro se, naase Ꞌjeel ɔkkiro te mɛtin̰ eyo. \v 18 Gaŋ taar kɛn Raa ɔlo jee taaɗo taargen teeco taarin̰ ki taaɗo se ɓo, aanga ɗoobin̰ ki kɛn ɔɔ: *al‑Masi ɓaaɗoga num, utu Ꞌdabara. \v 19 Bin se naase Ꞌtɛrlki maakse ɔɔ Ꞌɓaakiro gɔtn Raa ki, taa naan̰ asen tɔɔl *kusin̰se. \v 20 Bin jaay Mɛljege Raa asen kɛɗn gɔtn tɔɔl maaka ɔɔ utu aseno kɔl Isa, naan̰ ɓo al‑Masi kɛn Raa bɛɛr ɔɔɗsesin̰o. \v 21 Kɔr se, Isa kiŋg maakŋ raa ki bini Ꞌkaan ɓii kɛn Raa Ꞌtɔnd ɗaapm nakge paac Ꞌtɛɗn kiji. Kɛse ɓo nakŋ kɛn jee salal kɛn taaɗo taargen teeco taar Raa ki taaɗo do dɔkin̰ se. \v 22 Ey num *Musa kic taaɗoga taaɗ ɔɔ: \qt Maakŋ gɛnaasege tu se, Mɛlse Raa utu aseno bɛɛr kɔɔɗn debm taaɗ taar teeco taar Raa ki aan gɔɔ maama, ɔɔ taar kɛn naan̰ utu asen taaɗn paac se, Ꞌbooy uunin̰ki\qt*.\f + \fr 3:22 \ft Aak Dt 18.15‑16.\f* \v 23 \qt Ɔɔ debm jaay baate booy kuun taarin̰ se, maakŋ jeen̰ge tu se jꞋan̰ kɔkŋ kutn naatn\qt*.\f + \fr 3:23 \ft Aak Lb 23.29.\f* \p \v 24 «Jee taaɗ taar teeco taar Raa ki paacn̰ iin̰o do Samuɛl ki ute jeegen ɓaaɗo mɛtn naan̰ ki se, taaɗoga taa nakgen kɛn ɓɔrse aanga se kici. \v 25 Gɛnaamge, naase se Ꞌgaan jee kɛn taaɗ taar teeco taar Raa ki do dɔkin̰a ɔɔ dɔɔkŋ kɛn *Raa dɔɔko ute bubsege se, dɔɔk ute naase kici. Taa naan̰ se ɓo, naan̰ taaɗ Abraam ki ɔɔ: \qt Ute mɛtjil naai se, maam mꞋtɛɗn bɛɛ mɛtjil jeege tun do naaŋ ki paac\qt*.\f + \fr 3:25 \ft Aak Jɛn 22.18 ɔɔ 26.4.\f* \v 26 Deet deet se Raa ɔɔɗo debm tɛɗn naabin̰ Isa se naase gaan Israɛlge tu. Naan̰ ɔlin̰o se taa asen tɛɗn bɛɛ ɔɔ bin se naŋa naŋa kic ɓo Ꞌtɛrl naaga do nakge tun jig ey kɛn naan̰ lee tɛɗin̰ se.» \c 4 \s1 Piɛr ute Jan naan Yaudge tun *jee kaakŋ mɛtn taarge \p \v 1 Kaaɗ kɛn Piɛr ute Jan utu taaɗ taaɗ jee dɛnge tu ɓɔrt sum ɓo, *jee tɛɗn sɛrkɛ Raage tun mɛtin̰ge, magal jeegen iŋg bɔɔb *Ɓee Raa ɔɔ ute *Sadusegen mɛtin̰ge ɓaaɗo ɔŋɗe. \v 2 Gɔtn se naaɗe aak Jan ute Piɛr se maakɗe taarɗe doɗe ki pirin̰, taa naaɗe dooy dooy jee dɛnge ɔɔ taaɗɗen ɔɔ aan gɔɔ *Raa duro Isa daan yoge tu se, jee ooyga kooy kic ɓo, naan̰ utu aɗen dur bin kici. \v 3 Gɔtn se naaɗe tɔkɗe ɔɔ ɓaa ɔmbɗe tooɗ iip daŋgay ki taa kaaɗa se ɓaaga. \v 4 Ute naan̰ se kic ɓo, jeegen booy taar Piɛr ute Jan se maakɗe ki se jeege dɛna took uun taar se ɔɔ gɔtn se jee aal maakɗe do Isa ki se ziiɗ ɓaa ɓaa nakŋ gaabge dupu‑mii. \p \v 5 Gaŋ mɛtbeen̰ki se, magal Yaudge ɔɔ magal taa ɓeeɗege ute jee jeel taaɗn tɔɔkŋ mɛtn Ko Taar Raage se, naaɗe tus maakŋ gɛgɛr kɛn Jeruzalɛm ki. \v 6 Maakɗe ki se gaabm kɛn kꞋdaŋin̰ Annan se, naan̰ ɓo *magal jee tɛɗn sɛrkɛ Raage tu, Kayip ute Jan ɔɔ Alekzandɛr ute jee kuuy se, naaɗe paac se jee maakŋ ɓee magal jee tɛɗn sɛrkɛ Raage tu ɔɔ naaɗe paac utu gɔtn ese kici. \v 7 Gɔtn se naaɗe ɔɔɗo Piɛr ute Jan se maakŋ daŋgay ki ɔɔ ɓaanɗeno naanɗe ki ɔɔ tɔnd mɛtɗe ɔɔ: «Gaabm se, naase ɛɗin̰ki lapi se ute ro naŋa ɔɔ tɔɔgŋ se tap ɓo, naase ɔŋin̰kiro gay?» \v 8 Gɔtn se Piɛr, kɛn *Nirl Salal ɗoocga ɗooc maakin̰ se, taaɗɗen ɔɔ: «Naase magal Yaudge ute magal taa ɓee Yaudge se, \v 9 jaaki naase Ꞌɓaanjekiro naanse ki se gɛn tɔnd mɛtje taa gaabm kɛn k‑ruŋguy jaay ɔŋ lapi se. Ɔɔ naase Ꞌje aki jeele ute ɗoobm gay jaay ɓo gaabm se ɔŋ lapia. \v 10 Naase jeege paac ɔɔ naasen paacn̰ gaan *Israɛlge se Ꞌjeelki ute ro Isa *al‑Masi kɛn kɔɗn Nazarɛt, kɛn naase Ꞌtup tɔɔlin̰ki ro kaag ki jaay, Raa durin̰oga daan yoge tu se, ute tɔɔgŋ Isan se ɓo, gaabm ɗaar naanse ki se ɔŋ lapia. \v 11 Taar se kꞋraaŋin̰ga raaŋ maakŋ Kitap ki kɛn ɔɔ: \q1 \qt Ko kɛn naase jee kiin̰ ɓeege baatin̰ki jaay ɔɔɗ undin̰ki naatn se\qt*, \q1 \qt naan̰ se ɓo kɛn tɛɗga ko kɛn gakŋ ɓea\qt*.\f + \fr 4:11 \ft Aak KKR 118.22.\f* \m Ko ara se, taaɗ te Isa. \v 12 Taa naan̰ se ɓo Ꞌbooyki mꞋasen taaɗa, kɛn ɛɗ kaaja se, Isa kalin̰ ki sum. Ey num, do naaŋa ute magalin̰ se, Raa ɔŋ ɔlo te nam gam kuuy kɛn Ꞌkaajn̰ jeege eyo.» \v 13 Naan̰ kɛn se jee kɛn lee aak mɛtn taar jeege se booy taar kɛn Piɛr ute Jan jaay taaɗ ɓeer ey paac paac se, taar se ɔkɗen taaɗ eyo, gaŋ naaɗe saapm ɔŋin̰ Piɛr ute Jan se jee bin sum, ɔŋ dooy te dɛn eyo. Naɓo naaɗe jeele, naaɗe se jee leeɗoga ute Isa. \v 14 Kɛn naaɗe jaay aak gaabm kɛn ɔŋ lapi jaay ɗaar ɗaar cɛɛɗe ki se, taar ɗim kɛn naaɗe aɗen tɛrl tap ɓo ɔŋ eyo. \p \v 15 Gɔtn se naaɗe taaɗ ɔɔ: «Piɛr ute Jan se, kꞋjꞋɔɔɗ kꞋteecɗe naatn maakŋ ɓee kɛn kꞋlee kꞋjꞋaak mɛtn taarge se.» Ɔɔpɗen naaɗe Yaudgen jee kaakŋ mɛtn taarge se ɓo taaɗ dɔɔk taarɗe ute naapa. \v 16 Gɔtn se naaɗe taaɗ ɔɔ: «Jee se tap ɓo jꞋaɗeki tɛɗn ɔɔ ɗi? Taa jee Jeruzalɛm ki paac se lɛ, booyga nakŋ‑kɔɔɓm naaɗe tɛɗ se. Ɔɔ nakŋ‑kɔɔɓm se lɛ tooɗ tal jꞋaki kɔŋ naaj do ki eyo. \v 17 Num naaje se kꞋje eyo kɛn taar se jaay Ꞌwɔɔkŋ jeege an̰ booy paac se. Bin se jꞋaacɗeki kaama taa naaɗe mɔɔtn ro Isa se jꞋɔn̰te taaɗin̰ nam ki.» \v 18 Gɔtn se naaɗe daŋo Piɛr ute Jan ɔɔ aacɗen kaama ɔɔ: «Naan ki se mɔɔtn ro Isa se ɔn̰te Ꞌtaaɗin̰ki nam ki ɔɔ ɔn̰te Ꞌdooyki jeege ute mɛtn taar se!» \v 19 Gaŋ gɔtn se Piɛr ute Jan tɛrlɗen ɔɔ: «Gɛn naase ki num naan Raa ki se, kɛn gay ɓo ɗoobin̰a? KꞋbooy kuun taar naase lɔɓu kꞋbooy kuun taar Raa lɛ! \v 20 Ɗeer num, naaje se kꞋkɔŋ do eyo do nakge tun naaje jꞋaako ute kaamje ɔɔ kꞋbooyo ute bije se.» \p \v 21 Gɔtn se Piɛr ute Jan se jee kaakŋ mɛtn taargen Yaudge se tɛr aacɗen kaama daala jaay ɓo tɔɔɗ tɔlɗe. Naaɗe ɔŋ te ɗoobm kɛn aɗen dabar eyo, taa naaɗe ɓeer ɓeer jee dɛnge tu ɔɔ do nakge tun deel se jeege paac *nook Raa. \v 22 Anum gaabm kɛn Piɛr ute Jan tɛɗn nakŋ‑kɔɔɓɔ jaay naan̰ ɔŋ lapi se, naan̰ ɓaarin̰ cir si‑sɔɔ. \s1 Jee Raage tɔnd mɛtn Raa taa aɗen kɛɗn kaay kaama \p \v 23 Kɛn Piɛr ute Jan jaay kꞋtɔɔɗ kꞋtɔlɗeno se, naaɗe ɓaaɗo ɔŋ jeeɗege ɔɔ taaɗɗen taargen kɛn *magal jee tɛɗn sɛrkɛ Raa ki ute magal taa ɓee Yaudge taaɗɗeno se. \v 24 Kɛn jeeɗege se jaay booy taar Piɛr ute Jan se, naaɗe iin̰ taa tɔnd mɛtn Raa ute maakŋ kalaŋ ɗeek ɔɔ: «Raa Sidburku, naai ɓo debm aalo maakŋ raa ute do naaŋa ɔɔ baarge ɔɔ ute nakgen maakɗe ki se paac. \v 25 Ɓuli bubje *Daud se, naai ɓo debm ɛɗin̰o *Nirl salal ɔɔ Nirl Salal ese ɓo kɛn ɔlin̰ taaɗo ɔɔ: \q1 \qt Jee do naaŋ ki ute mɛtjilɗege paac tap ɓo iŋg ɓo gɛn je taamooyo\qt* \q1 \qt ɔɔ dɔɔk taarɗe kalaŋ gɛn tɛɗn nakŋ ɔs aay ey se tap ɓo, taa ɗi\qt*? \q1 \v 26 \qt Gaarin̰gen do naaŋ ki ɗaap roɗe gɛn tɛɗn bɔɔrɔ\qt*; \q1 \qt ɔɔ magalgen do naaŋ ki tusu\qt* \q1 \qt taa baatn Mɛljege Raa ute gaar kɛn naan̰ bɛɛr ɔndin̰o se\qt*.\f + \fr 4:26 \ft Aak KKR 2.1‑2. Gaar ese je taaɗ ute *al‑Masi.\f* \m \v 27 Ɗeere, taar se taar mɛt ki. Maakŋ gɛgɛr kɛn Jeruzalɛm ki se, *Ɛrɔd ute Pons Pilat, tus dɔɔk taarɗe kalaŋ ute jee kɛn Yaudge ute kɛngen Yaudge eyo taa baatn Isa debm tɛɗn naabi salal kɛn naai Ꞌbɛɛr ɔɔɗin̰o. \v 28 Bin se ute tɔɔgi se, naai uunoga doa ɔɔ naaɗe tɛɗin̰ga aan gɔɔ kɛn naai maaki jen ro ki. \v 29 Mɛlje, naai aaka kiibm kaacn̰ kɛn naaɗe iiɓ aacje naajen kꞋɓulige se, ɓɔrse ɛɗjen gaab‑tɔɔgɔ taa kꞋtaaɗn taari kic ɓo kꞋɓeer eyo. \v 30 ꞋTaaɗ tɔɔgi jeege tu, ute ro Isan debm tɛɗn naabi salal se, ɛɗ lapia jee kɔɔn̰ge tu ɔɔ Ꞌtɛɗn nakŋ‑kɔɔɓge ute nakgen deel doa.» \v 31 Kɛn naaɗe jaay eem Raa aas se, gɔtn naaɗe tusn ro ki se naaŋa tea. Gɔtn se naaɗe paac Raa ɗoocɗe ute Nirl Salal. Ɔɔ gɔtn se naaɗe baag taaɗn taar Raa jeege tu ɓeer eyo. \s1 Jee Raage nig nakɗege ute naapa \p \v 32 Jee kɛn aal maakɗe do Isa *al‑Masi ki ute dɛnɗe se, naaɗe iŋg ute maakŋ kalaŋ ɔɔ taarɗe kic ɓo kalaŋ. Maakɗe ki se nam jaay Ꞌtaaɗn ɔɔ nakŋ se gɛn maama se gɔtɔ. Num gaŋ nakŋ naaɗe ɔk paac se ɔmbin̰ taa naapki. \v 33 Ute tɔɔgŋ Raa se, *jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige se taaɗ jeege tu tap ɓo ɓeer eyo ɔɔ: «Mɛlje Isa se duroga daan yoge tu ɔɔ naaje jꞋaakin̰ga ute kaamje.» Gɔtn se jee Raage paac se Raa tɛɗɗenga bɛɛ dɛn aak eyo. \v 34 Maakɗe ki se nam tap ɓo ɗim daayin̰ eyo. Taa jee ɔk maakŋ‑gɔtɔ ute ɓeege se dugin̰a ɔɔ ɓaano ute gursin̰a. \v 35 Ɔɔ gursn ese se naaɗe ɓaaɗo ɛɗin̰ ji jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige tu. Ɔɔ naŋa naŋa kic ɓo, jꞋɛɗin̰ nakŋ kɛn an̰ kaasn kiŋgin̰a. \p \v 36 Maakɗe ki se, gaaba kalaŋ ron̰ Yusup kɛn jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige daŋin̰ ute ro Barnabas. (Barnabas se je ɗeekŋ ɔɔ: goon ɛɗ kaay kaama jeege tu.) Naan̰ se mɛtjil gɛn Lɛbige ɔɔ naan̰ jꞋoojin̰ taa naaŋ Sipir ki. \v 37 Naan̰ se dugŋ ute maakŋ gɔtin̰a ɔɔ gursin̰ se, naan̰ ɓaaɗo ɛɗin̰ ji jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige tu. \c 5 \s1 Ananias ute Sapira tɛɗ taar‑kɔɔɓɔ \p \v 1 Num gaŋ maakɗe ki se, debm kuuy ron̰ Ananias ute mɛndin̰ ron̰ Sapira, naaɗe se ɔk gɔtɔ. Ɔɔ naaɗe se dɔɔk taarɗe kalaŋ ɓaa dugŋ ute gɔtɗe se naata. \v 2 Naan̰ ute mɛndin̰ se, gursn se naaɗe gaaŋ ute mɛtin̰a ɔɔ gɔtn se gaabin̰ ɓaan ute gursn ɔɔp se, ji *jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige tu. \v 3 Gɔtn se Piɛr ɗeekin̰ ɔɔ: «Ananias, gɛn ɗi jaay naai ɔn̰ *Ɓubm sitange ɓaaɗo ɛnd ɗooc maak ki bin se? Kɛn Ꞌgaaŋo mɛt kɔɔpm gursi gɔti ki se kɛse taar‑kɔɔɓm kɛn naai Ꞌtɛɗ se tɛɗn *Nirl Salal ki. \v 4 Kɛn dugin̰ te ey lɛ gɔtɔ se gɛn naai tap ey la? Ɔɔ kɛn naai jaay dugin̰ga kic num, gursin̰ se gɛn naai ey la? Kɛn ɔli jaay taaɗ taar‑kɔɔɓɔ se gɛn ɗi? Taar‑kɔɔɓm kɛn naai tɛɗin̰ se, Ꞌtɛɗin̰ jikilimge tu eyo, gaŋ naai tɛɗin̰ *Raa ki.» \p \v 5 Kɛn jaay Ananias booy taar se, naan̰ aal ooc ooyo ɔɔ jeegen paacn̰ jaay booy labar ese se, ɓeere ɓaa ɔkɗe tak tak. \v 6 Gɔtn se, gaan kɔɗge ɓaaɗo teelin̰ ute kala ɔɔ uun ɓaa ɔlin̰ maakŋ iiɓ ki. \p \v 7 Kɛn nakŋ se deel jaay ɓaa ɓaa nakŋ lɛr mɔtɔ se, mɛnd Ananias ɓaaɗo ɛnd gɔtn jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige tu se; naɓo nakŋ kɛn aan do gaabin̰ ki se, naan̰ jeel eyo. \v 8 Gɔtn se Piɛr tɛɛsin̰ ɔɔ: «Gɔtsen naase Ꞌdugin̰ki se, kɛse ɓo gursin̰ paac sum ne?» Mɛnda took ɔɔ: «Yɛɛ. Kɛse ɓo gursin̰a.» \v 9 Gɔtn se Piɛr tɛrlin̰ ɔɔ: «Gɛn ɗi jaay naai ute gaabi Ꞌdɔɔkki taarse gɛn naam *Nirl Raa se? ꞋBooyo! Jee kɛn ɔlo gaabi maakŋ iiɓ ki se aanga taa ɗoob ki. ꞋBooy gɔtn jɛɗe! Naaɗe utu ɓaaɗo ai ɓaa kuun kɔli naai kici.» \p \v 10 Gɔtn ese sum ɓo, mɛnda se naar ooc ooy naan Piɛr ki. Kɛn gaan kɔɗge jaay aan se, naaɗe ɛnd se ɔŋin̰ naan̰ ooyga ɔɔ naaɗe uun ɓaa ɔlin̰ maakŋ iiɓ ki cɛɛ gaabin̰ ki. \v 11 Gɔtn se jee *egliz ki paac ute jee kuuy paac jaay booy labar ese se, naaɗe ɓeere ɓaa ɔkɗe tak tak. \s1 *Jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige tɛɗ nakŋ‑kɔɔɓge dɛna \p \v 12 Raa ɔl jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige se tɛɗ nakŋ‑kɔɔɓge dɛna ute nakgen deel doa naan jeege tu. Naaɗe paac taarɗe kalaŋ ɔɔ lee tus mɛtn daabm Salomon ki. \v 13 Anum jee kuuy se nam tap ɓo took gɛn tum te naaɗe eyo; gaŋ jee dɛnge se lee tɔɔm jee aal maakɗe do Isa *al‑Masi ki se. \v 14 Ute naan̰ se kic ɓo jeege dɛna, mɛndge ute gaabge, took aal maakɗe do Isa al‑Masi ki ɔɔ ɓaaɗo ziiɗ do jeege tun aalga kaal maakɗe do Isa al‑Masi ki se. \v 15 Taa nakŋ‑kɔɔɓgen jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige lee tɛɗ se, ɔl jeege teecn̰no ute jee kɔɔn̰ge tuun taalɗeno do daŋalge tu ey lɛ do raagge tu; naaɗe ɓaaɗo tɔndɗen do ɗoobge tu, taa kɛn Piɛr deel deel jaay nirlin̰ deebga doɗe ki se, sɔm maakɗe ki se, nam kalaŋ utu Ꞌkɔŋ lapia. \v 16 Gɔtn se jeegen kuuy kic ɓo dɛna kɛn iin̰o maakŋ naaŋge tun kɛn cɛɛ gɛgɛr kɛn Jeruzalɛm ki, naaɗe ɓaano ute jee kɔɔn̰ɗege ɔɔ jee kɛn ɔk kɔɔn̰ sitange. Gɔtn se naaɗe paac ɔŋ lapia. \s1 *Jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige kꞋtɔk kꞋjꞋɔmbɗen daŋgay ki \p \v 17 Do nakge tun tɛɗ se, *magal jee tɛɗn sɛrkɛ Raa ki ute *Sadusegen ute naan̰ se, tɛɗn maak‑kilimi ro jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige tu ɔɔ gɔtn se naaɗe iin̰ roɗe ki. \v 18 Gɔtn se naaɗe tɔk ɔmbɗen daŋgay kɛn kꞋlee kꞋtɔkŋ kꞋtɔl jeege. \v 19 Gaŋ maakŋ nɔɔr ki se, *kɔɗn Raa ɓaaɗo tɔɔɗn ute kaam taar daŋgayge se naatn ɔɔ ɔɔɗ teecɗeno naatn ɔɔ ɗeekɗen ɔɔ: \v 20 «ꞋƁaaki daan bɔɔr *Ɓee Raa ki ɔɔ Ꞌtaaɗki taargen paacn̰ kɛn ɛɗ kaaja se jeege tu.» \v 21 Gɔtn se naaɗe took do taar kɔɗn Raa ki ɔɔ tanɔɔrin̰ nɔɔrin̰ sum ɓo, naaɗe ɓaa daan bɔɔr Ɓee Raa ki ɔɔ naaɗe baag dooy jeege gɔtn ese. \p Kɛn *magal jee tɛɗn sɛrkɛ Raage tu ute jeen̰ge jaay aan gɔtn naaɗe lee aakŋ mɛtn taar jeege se, naaɗe daŋo magalgen taa ɓee *Israɛlge tu ɔɔ ute jeegen lee aak mɛtn taar Yaudge se, gɔtn se naaɗe tusu ɔɔ ɔl ɔɔ kꞋɓaa kꞋtɔɔɗo jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige se naatn maakŋ daŋgay ki ɔɔ kꞋɓaanɗeno. \v 22 Num jee kɛn jꞋɔlɗe naaba taa ɓaa kaakŋ jee daŋgayge se, naaɗe aan se ɔŋɗen te eyo. Gɔtn se naaɗe ɔk tɛrl ɓaaɗo ɔŋ jee ɔlɗeno se ɔɔ taaɗɗen mɛtn taar nakgen deel se paac ɔɔ: \v 23 «Kɛn naaje jaay jꞋaan se, kꞋjꞋɔŋ kaam taar daŋgayge se kꞋgaasin̰ga gaas ute lɛkɛrlɛ ɔɔ jee kɛn lee bɔɔb jee daŋgayge se lɛ, ɗaar ɗaar taa‑ɗoob ki. Naɓo kɛn naaje jaay kꞋtɔɔɗ kaam taara se, jꞋɔŋ te nam maak ki eyo.» \v 24 Kɛn magal jeegen lee bɔɔb Ɓee Raa ute magal jee tɛɗn sɛrkɛ Raage tu jaay booy taar se, gɔtn se taar naaɗe Ꞌtaaɗ tap ɓo jeel eyo. Anum naaɗe tɔnd mɛtn naapa do nakge tun deel se. \v 25 Gaŋ gɔtn se deb kalaŋ iin̰o daan bɔɔr Ɓee Raa ki ɓaaɗo taaɗɗen ɔɔ: «ꞋBooyki, ɓɛrɛ, jeegen naase tɔk ɔmbɗeki daŋgay ki se, ɓɔrse naaɗe utu daan bɔɔr Ɓee Raa ki ɔɔ ɗaar dooy dooy jeege.» \v 26 Gɔtn se magal jeegen lee bɔɔb Ɓee Raa se iin̰ ɓaa ute jeen̰ge tɔk ɓaanɗeno ute jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige se, naɓo ute taa tɔɔg eyo, taa naaɗe ɓeer ɓeer jee dɛnge tu ɔɔ sɔm aɗen tund te ko cɛrɛ. \s1 *Jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige naan Yaudge tun *jee kaakŋ mɛtn taarge \p \v 27 Kɛn jee kɛn lee bɔɔb jee daŋgay ki jaay tɔk ɓaano ute jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige naan Yaudge tun jee kaakŋ mɛtn taarge se, gɔtn se *magal debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki tɛɛsɗe ɔɔ: \v 28 «Naaje kꞋgaassen jꞋɔɔ ɔn̰ten Ꞌdooyki jeege ute ro gaabm se bin ey la? Aakki nakŋ naase Ꞌtɛɗki se jaayo? Jeegen Jeruzalɛm ki se lɛ, naase Ꞌtaaɗ Ꞌdɔɔɗɗekiga paac. Naase Ꞌje aki kɔl moosn gaabm se Ꞌkɔɔpm mindje ki.» \v 29 Gaŋ Piɛr ute jee kaan̰ naabm Isa al‑Masigen kuuy tɛrlɗen ɔɔ: «Bɛɛki num, nakŋ kɛn Raa maakin̰ jen ro ki se ɓo, jꞋan̰ tɛɗ jaay kꞋtɛɗn nakŋ kɛn jikilimge maakɗe jea. \v 30 Naase ɓo jee kɛn tup tɔɔlki Isa ro kaag ki, gaŋ Raa bubjege, durin̰oga daan yoge tu, \v 31 ɔɔ uun ɓaa ɔndin̰ga do ji daamin̰ ki, ɔɔ tɛɗin̰ naan̰ ɓo tɛɗga gaar jeege ɔɔ Debm Kaajn̰ jeege taa kɔɔɗn ɗoobo gaan *Israɛlge tu gɛn tɛrl maakɗe, ɔɔ Raa aɗen tɔɔl *kusin̰ɗege. \v 32 Do nakge tun deel paac se, naaje kꞋsaaɗin̰ge ɔɔ *Nirl Salal kɛn Raa ɛɗ jeege tun tookga taarin̰ se, kic ɓo saaɗa.» \p \v 33 Kɛn naaɗe jaay booy taar se, maakɗe taarɗe pirin̰ aan gɔɔ aki ɗoobo, ɔɔ naaɗe je aɗen tɔɔlɔ. \v 34 Num gaŋ gaaba kalaŋ naan̰ kɔɗ *Parizi, naan̰ maakŋ Yaudge tun jee kaakŋ mɛtn taarge se kici ɔɔ naan̰ se ron̰ Gamaliɛl. Naan̰ se debm jeel taaɗ tɔɔkŋ mɛtn Ko Taar Raa gɛn Yaudge ɔɔ gaan Israɛlge paac aalin̰ maak ki. Naan̰ iin̰ ɗaar naan jeege tun se ɔɔ taaɗɗen ɔɔ: «Jee se, ɔɔɗɗeki naatn jaayo.» \v 35 Kɛn jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige jaay jꞋɔɔɗ kꞋteecɗen naatn sum se, naan̰ taaɗɗen ɔɔ: «Naase gɛnaamgen gaan Israɛlge, ɔndki kɔndɔ do nakge tun naase Ꞌje aki tɛɗn do jeege tun ese. \v 36 ꞋJeelki, gɔɔr gɔɔr ara sum ɓo, gaaba kalaŋ kꞋdaŋin̰ Tedas. Naan̰ se tɛɗ ron̰ aan gɔɔ debm kꞋjeel jeel gɔtin̰a ɔl gaabge ɓaa ɓaa nakŋ kaar‑sɔɔ se ɓaa mɛtin̰ ki. Gɔtn kꞋtɔɔlin̰ sum se, gaabgen mɛtin̰ ki se aan̰ wɔɔkɔ ɔɔ naabɗe se lɛ ɗaara. \v 37 Tɛr kaaɗ kɛn magal jee taa naaŋ *Rɔm ki jaay iin̰ taa mɛɗn jeege se, naan̰ kɛn se, gaaba kalaŋ kɔɗ Galile kꞋdaŋin̰ Judas se, naan̰ kic tɛɗ jeege dɛna ɓaa mɛtin̰ ki. Kɛn naan̰ jaay kꞋtɔɔlin̰ se, jee mɛtn naan̰ ki se kic ɓo aan̰ wɔɔkɔ. \v 38 Ɓɔrse, maam mꞋje mꞋasen taaɗa: ɔɔɗki dose dɔkɔ ro jeege tun ese, ɔn̰ɗeki naaɗe ɓaa. Kɛn nakŋ naaɗe tɛɗ se jaay gɛn jikilimge sum lɛ, utu Ꞌɗaar kalin̰ ki. \v 39 Num, kɛn nakŋ naaɗe tɛɗ se jaay gɛn Raa lɛ, naase an̰ki kɔŋ ɗaar eyo! Ɔndki kɔndɔ, sɔm ɓaa naase aki tɛɗn jee taamooy Raage!» Gɔtn se naaɗe took uun taarin̰a. \v 40 Naaɗe ɔl kꞋdaŋ kꞋɓaano ute jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige se ɔɔ gɔtn se naaɗe ɔl jꞋɔndɗen ute mɛɛjɛ ɔɔ gaasɗe ɔɔ jꞋɔn̰te taaɗn ro Isa *al‑Masi se nam ki, ɔɔ bin jaay ɓo naaɗe tɔɔɗ tɔlɗe. \v 41 Kɛn jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige jaay teeco gɔtn ese se, maakɗe‑raap sakan̰ taa Raa se ɔŋɗe naaɗe se jee an̰ kaasin̰ gɛn dabar taa Isa. \v 42 Ute naan̰ se kic ɓo, ɓii‑raa daan bɔɔr *Ɓee Raa ki ɔɔ maakŋ ɓeege tu se, naaɗe daayum lee dooy jeege ɔɔ taaɗɗen Labar Jigan gɛn Isa se jeege tu. Ɔɔ jeege se, naaɗe lee taaɗɗen ɔɔ: Isa se ɓo, al‑Masi. \c 6 \s1 Maakŋ jeege tun maakŋ *egliz ki se kꞋbɛɛr kꞋtɔɔɗ jeege cili gɛn tɛɗn naaba \p \v 1 Anum kaaɗ kɛn se jee aalga maakɗe do Isa *al‑Masi ki se ziiɗ tɛɗ dɛna, ɓaa ute naanɗe. Num gaŋ maakɗe ki se, Yaudgen taaɗ taar Grɛk se taaɗ naaŋ ki ro Yaudge tun taaɗ taar naaŋɗe mala se. Taa aanga gɔtn kꞋnigŋ naka mɛnd‑daayge tu se, mɛnd‑daaygen taaɗ taar Grɛk se, kꞋlee kꞋdirigɗe dirigi. \v 2 Gɔtn se *jee kaan̰ naabm Isa al‑Masigen sik‑kaar‑di se, daŋ tus jee aalga kaal maakɗe do Isa al‑Masi ki se paac ɔɔ ɗeekɗen ɔɔ: «Naaje se jꞋkɔŋ kɔn̰ gɛn taaɗn taar *Raa jeege tu jaay ɓo kꞋɓaa lee nigŋ nakŋ kɔsɔ jeege tu eyo. \v 3 Taa naan̰ se gɛnaamge, maakse ki se Ꞌbɛɛr Ꞌtɔɔɗki gaabge cili kɛn jeege aalɗe maak ki ɔɔ maakɗe ɗooc te *Nirl Salal ɔɔ jee jeel‑taara. Bin se naaje jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige se, naabm se jꞋaɗesin̰ kɔn̰ kaam jiɗe. \v 4 Ɔɔ naaje se lɛ jꞋkɔn̰ roje paac gɛn keem Raa ɔɔ gɛn taaɗn taar Raa jeege tu.» \p \v 5 Jee aalga kaal maakɗe do Isa al‑Masi ki kɛn tus gɔtn ese paac se, took do taarɗe ki se. Gɔtn se jaay naaɗe bɛɛr ɔɔɗ Etien; naan̰ se debm kɛn aal maakin̰ paac do Raa ki ɔɔ maakin̰ ɗooc ute Nirl Salal. Naaɗe bɛɛr tɔɔɗo Pilip, Prokor, Nikanor, Timon, Parmenas ɔɔ Nikolas kɛn kɔɗ Antiɔs kɛn tɛɗga ron̰ kɔɗ Yaudge se kici. \v 6 Jee tus gɔtn ese ɓaano ute jeegen kꞋbɛɛr kꞋtɔɔɗɗen cili se naan jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige tu ɔɔ naaɗe eemɗen Raa ɔɔ tɔndɗen jiɗege doɗe ki. \p \v 7 Naan̰ kɛn se, jee aalga kaal maakɗe do Isa al‑Masi ki se, taaɗ wɔɔk taar Raa se jeege tu. Ɔɔ jee kɛn jaay aalga kaal maakɗe do Isa al‑Masi ki se ziiɗ tɛɗ dɛna maakŋ gɛgɛr kɛn Jeruzalɛm ki. Gɔtn se, *jee tɛɗn sɛrkɛ Raage tu se kic dɛna ɓaaɗo took aal maakɗe do Isa al‑Masi ki. \s1 Jeege ɓaaɗo kɔkŋ Etien \p \v 8 Etien se, Raa tɛɗin̰ga bɛɛn̰a ɔɔ ɛɗin̰ga tɔɔgɔ gɛn tɛɗn nakgen deel doa ute nakŋ‑kɔɔɓgen magal magala naan jeege tu. \v 9 Gaŋ do nakge tun naan̰ tɛɗ se ɓii kalaŋ Yaudgen iin̰o gɛgɛr kɛn Sirɛn ki ute kɛngen iin̰o gɛgɛr Alekzandri ki, naaɗe lee tus tus maakŋ *ɓee kɛn Yaudge lee tusn maak ki se. Ɓee se kꞋdaŋin̰ \it Ɓee Yaudgen jꞋɔɔɗɗen̰ga kɔɔɗ doɗe maakŋ ɓul ki\it* ɔɔ naaɗe lee tum ute Yaudgen iin̰o taa naaŋ Silisi ki ute gɛn Azi ki. Gɔtn se naaɗen jee gɔtɔ kaam sɔɔ se paac baag naajn̰ ute Etien, \v 10 ɔɔ taar jaay *Nirl Salal ɔlin̰ naan̰ taaɗɗen se, taar naaɗe Ꞌkɔŋ jaay an̰ tɛrl tap ɓo, naaɗe ɔŋ eyo, taa jeel‑taar Etien se, Nirl Salal ɓo ɛɗin̰. \p \v 11 Aan gɔɔ taar naaɗe an̰ tɛrl kic ɓo ɔŋ ey se, gɔtn se naaɗe goon̰ ɓaa rɛjo jee taar‑kɔɔɓge ɔɔ naaɗe paac ɓaaɗo taaɗ ɔɔ: «Naaje se kꞋbooyga te bije taar kɛn jaay Etien lee taaɗ taar iŋg kus ro *Musa ki ɔɔ ro Raa ki se.» \v 12 Gɔtn se naaɗe ɔɔs mɛtn jeege dɛna, mɛtn magal taa ɓee Yaudge ute mɛtn jee jeel taaɗn tɔɔkŋ mɛtn Ko Taar Raage tu ɔɔ naaɗe ɓaaɗo ɔkin̰a ɔɔ ɓaansin̰ naan Yaudge tun *jee kaakŋ mɛtn taarge. \v 13 Gɔtn se naaɗe taaɗ taar‑kɔɔɓɔ ro Etien ki daala ɔɔ: «Aakki gaabm ɗaar se, naan̰ ɓo debm kɛn lee taaɗ taargen iŋg kus ro *Ɓee Raa ki ɔɔ ro *Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki.» \v 14 Naaɗe taaɗ ɔɔ: «Naaje se kꞋbooyga booy ute bije kɛn naan̰ ɗeek ɔɔ Isan kɔɗ Nazarɛt se utu an tɔɔkŋ ute Ɓee Raa se naata ɔɔ ro nakge tun Musa dooyjeki se lɛ, naan̰ utu an̰ tɛrl Ꞌtɛɗn kuuy.» \v 15 Kɛn jee paacn̰ iŋg maakŋ ɓee kɛn Yaudge lee aakŋ mɛtn taarge se, naaɗe paac ɔnd kaamɗe ten̰en̰ Etien ki ɔɔ naaɗe aak daan kaamin̰ se tec aan gɔɔ daan kaam *kɔɗn Raa. \c 7 \s1 Etien taaɗ taara naan Yaudge tun *jee kaakŋ mɛtn taarge \p \v 1 Gɔtn se *magal debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki tɔnd mɛtin̰ ɔɔ: «Taar kꞋtaaɗ roi ki se, mɛt ki ne?» \v 2 Etien tɛrlɗen ɔɔ: «Bubumge ute gɛnaamge, uɗki bi jiga do taar kɛn mꞋasen taaɗ se. Kaaɗ kɛn *Abraam utu iŋg kiŋg taa naaŋ kɛn Mɛzapotami ki se, naan̰ kɛn se naan̰ taaɗ te taa ɗɛɛtn gɛgɛr kɛn Aran ki ey ɓɔrtɔ, gɔtn se ɓo *Raa te magalin̰ teec naanin̰ ki, \v 3 naan̰ ɗeekin̰ ɔɔ: \qt Iin̰ ɔn̰ naaŋi ute taasige ɔɔ Ꞌɓaa taa naaŋ kɛn maam mꞋai taaɗa\qt*.\f + \fr 7:3 \ft Aak Jɛn 12.1.\f* \v 4 Gɔtn se Abraam iin̰ ɔn̰ taa naaŋ Kaldege ɔɔ ɓaa iŋg Aran ki. Kɛn bubin̰ jaay ooy se, Raa ɗeekin̰ ɔɔ: ‹Iin̰ ɔn̰ gɔtn ese,› ɔɔ naan̰ iin̰ ɓaa iŋg taa naaŋ kɛn ɓɔrse naase utu iŋgki maak ki se. \v 5 Kɛn naan̰ jaay aan gɔtn ese, Raa taaɗin̰ ɔɔ utu an̰ kɛɗn taa naaŋ ese ɔɔ naaŋ se Ꞌkɔɔpm mɛtjilin̰ ki. Gaŋ kaaɗ kɛn se gɔtɔ cɔkɔ kic ɓo, Raa ɛɗin̰ te eyo ɔɔ gɔtn naan̰ an kɔsn mɛtin̰ kic ɓo gɔtɔ. Tɛr naan̰ kɛn se, Abraam goono kic ɓo ɔk eyo. \v 6 Raa taaɗin̰ ɔɔ: \qt Mɛtjilin̰ se utu ɓaa kiŋg taa naaŋ jeege tu ɔɔ jee se utu aɗen tɛɗn ɓulu ɔɔ aɗen dabar gɛn ɓaara kaar‑sɔɔ\qt*.\f + \fr 7:6 \ft Aak Ekz 3.12.\f* \v 7 Gaŋ jeegen utu aɗen tɛɗn ɓulu se, Raa ɗeek ɔɔ: \qt Jee se, maam mꞋutu mꞋaɗen kɔjn̰ bɔɔrɔ doɗe ki ɔɔ kɛn nakgen se jaay deelga num, mɛtjili se utu aɗe teecn̰ maakŋ naaŋ kɛn se ɔɔ utu aɗe ɓaa am lee keem gɔtn ara\qt*.\f + \fr 7:7 \ft Aak Jɛn 15.13‑14.\f* \v 8 Gɔtn se *Raa dɔɔk ute Abraam taaɗin̰ ɔɔ n̰Ꞌɔj pɔndɔ\f + \fr 7:8 \ft *Kɔjn̰ pɔnd ara se ɓo, kɛse nakŋ kaakŋ jeel kɛn taaɗ ɔɔ *Raa dɔɔkga ute Abraam.\f*. Bin ɓo Abraam oojn̰ goonin̰ Isaka ɔɔ kɛn Isaka jaay jꞋoojin̰ ɔk ɓii marta se, naan̰ ɔjin̰ pɔndɔ. Ɔɔ Isaka kic ɓo ɔjn̰ pɔndɔ goonin̰ *Yakub ki ɔɔ Yakub tɔj pɔndɔ gɛnin̰ge tun gaabgen sik‑kaar‑dio. Naaɗe se ɓo ɓugjege. \p \v 9 «Gɔtn se ɓugjege se tɛɗ maak‑kilimi ro gɛnaaɗe Yusup ki ɔɔ naaɗe ɔk ɓaa dugin̰ ji jeege tu ɔɔ jee se uun ɓaansin̰ Masar ki. Gaŋ Raa se utu te naan̰a, \v 10 ɔɔ naan̰ ɔɔɗin̰ naatn maakŋ nakge tun ɔɔn̰ kɛn aan don̰ ki se paac. Naan̰ ɛɗin̰ jeel‑taara ɔɔ tɛɗin̰ tɛɗ debm mɛtɛkɛ ɔɔ Gaar magal gɛn Masar se aakin̰ se tɔɔlin̰. Taa naan̰ se ɓo, naan̰ ɔndin̰ magala taa naaŋ Masar ki ɔɔ ɔn̰in̰ ɓeen̰ paac kaam jin̰a. \v 11 Gaŋ cɔkɔ se, ɓo ɛnd taa naaŋ kɛn Masar ute magalin̰a ɔɔ maakŋ taa naaŋ *Kanan ki kici. Ɓo se tɔɔl dabar jeege dɛna ɔɔ ɓugjege se je nakŋ kɔsɔ kic ɓo ɔŋ eyo. \v 12 Kɛn Yakub jaay booy jꞋɔɔ nakŋ kɔsɔ utu Masar ki se, deet se naan̰ ɔl ɓugjege gɛn ɓaa dugŋ nakŋ kɔsɔ. \v 13 Tɛr naan̰ ɔlɗen gɛn k‑dige ɔɔ naan̰ kɛn se, Yusup tɛɗ gɛnaan̰ge aak jeelin̰a ɔɔ gɔtn se sum ɓo, kꞋɓaa kꞋtaaɗ mɛtjil Yusup se Gaar magal kɛn taa naaŋ Masar ki se. \v 14 Yusup ɔl daŋo bubin̰ Yakub kɛn iŋg taa naaŋ Kanan ki ɔɔ naan̰ ɓaaɗo ute jeen̰gen maakŋ ɓeen̰ ki paac, ɔɔ naaɗe paac se jeege sik‑cili‑kaar‑mii. \p \v 15 «Kɛn Yakub jaay booy se, naan̰ iin̰ ɓaa ute jee maakŋ ɓeen̰ ki paac taa naaŋ Masar ki. Naan̰ ute ɓugjege se, naaɗe tiŋg gɔtn ese bini ooy maak ki. \v 16 Yoɗege se, naaɗe tɔs ɓaanɗen gɛgɛr kɛn Sicem ki ɔɔ ɓaa tɔlɗen maakŋ iiɓ kɛn Abraam dugin̰ ji gaan Omorge tu ute pudda taa naaŋ Sicem ki se. \p \v 17 «Aan gɔɔ kaaɗn taar kɛn Raa taaɗ Abraam ki aan kaan ɗoobin̰ ki se, jeejegen iŋg taa naaŋ Masar ki se, dir ziiɗ tɛɗga dɛna. \v 18 Naaɗe tiŋg bini aan do gaar kɛn kuuy gɛn Masar kɛn jeel Yusup eyo. \v 19 Gaar se, naan̰ deb pitini ɔɔ dɛrlo jeejege. Naan̰ dabarɗeno ɔɔ tɛɗɗen utu taa tɔɔgɔ ɔɔ ɔlɗen naaɗe bini ɔn̰ gɛnɗege naatn taa Ꞌkooyo. \p \v 20 «Kaaɗ kɛn se ɓo, jꞋoojn̰ *Musa. Naan̰ se goon aak bɛɛ kɛn tɔɔl Raa ki. Naan̰ tiŋg ɓee bubin̰ ki se laapa mɔtɔ. \v 21 Kɛn bubin̰ ute kon̰ jaay ɓaa ɔndin̰o naatn ɔɔ rɛsin̰o se, gɔtn se goon Gaar magal Masar ki kɛn mɛnda se, ɓaa ɔŋin̰a. Naan̰ uun ɓaansin̰ ɓeen̰ ki ɔɔ ɔkin̰ kaaɗin̰ ki aan gɔɔ goonin̰ mala. \v 22 Musa kꞋdooyin̰ ute nakgen jee Masar ki jeel paac se, ɔɔ naan̰ tɛɗ debm jeel‑taara ɔɔ jeel tɛɗn nakgen jiga jiga. \p \v 23 «Kɛn Musa jaay ɓaarin̰ aas si‑sɔɔ se, naan̰ uun doa gɛn ɓaa kaakŋ gɛnaan̰gen, gaan *Israɛlge. \v 24 Kɛn naan̰ jaay iin̰ ɓaa kaakŋ gɛnaan̰gen gaan Israɛlge se, naan̰ ɔŋ kɔɗ Masar dabar dabar gɛnaan̰ kɔɗn Israɛl. Gɔtn se naan̰ ɓaan̰o naaka, oocin̰ mɛtin̰a ɔɔ tɔnd tɔɔl ute kɔɗn Masar se. \v 25 Bin se Musa saap ɔɔ tɛɗn bin sum ɓo, gɛnaan̰gen gaan Israɛlge se Ꞌjeele, naan̰ se Raa ɓo ɔlin̰o taa aɗen kɔɔɗn doɗe. Num gaŋ naaɗe se ɔŋ jeel ɔk te mɛtin̰ eyo. \v 26 Mɛtbeen̰ki se, naan̰ ɔŋ gɛnaan̰gen gaan Israɛlge dio tɛɗ tɛɗ taara ute naapa. Gɔtn se naan̰ je aɗen tɛɗn num naaɗe kɔkŋ taasa ute naapa ɗeekɗen ɔɔ: ‹Mɛɗumge, naase lɛ Ꞌgɛnaa naapge, num gɛn ɗi jaay naase Ꞌtɛɗki taara ute naapa se?› \v 27 Num gaŋ debm kɛn dabar dabar debin̰ se ɔt ɔl Musa naatn ɔɔ ɗeekin̰ ɔɔ: \qt ‹Naai se, kɛn ɔndi magala gɛn kɔjn̰ bɔɔrɔ doje ki tap ɓo, naŋa\qt*? \v 28 \qt Lɔ naai Ꞌje am tɔɔl aan gɔɔ kɛn tɛrko naai Ꞌtɔɔlo kɔɗ Masar se lɛ\qt*?\f + \fr 7:28 \ft Aak Ekz 2.14.\f*› \v 29 Kɛn Musa jaay booy taar se, naan̰ ɓeere ɔkin̰a ɔɔ naan̰ iin̰ aan̰ ɓaa iŋg taa naaŋ Madian ki aan gɔɔ cɛkɛ. Ɔɔ gɔtn naane se ɓo, naan̰ toojo gaangen gaabge dio. \p \v 30 «Kɛn naan̰ jaay tiŋg aas ɓaara si‑sɔɔ se, ɓii kalaŋ naan̰ iin̰ ɓaa do kɔɗ‑ɓaar cɛɛ ko kɛn kꞋdaŋin̰ Sinai ɔɔ gɔtn se Raa teecin̰ naanin̰ ki aan gɔɔ *kɔɗn Raa ɔɔ naan̰ aakin̰ se aan gɔɔ rɔɔn̰ pooɗo ɔk kɔk maakŋ ji kaag ki. \p \v 31 «Kɛn Musa jaay aak rɔɔn̰ pooɗo ɔk maakŋ ji kaag ki ɔɔ ji kaag se ɔs ey se, naan̰ aak se ɔkin̰ taaɗ eyo. Gɔtn se naan̰ iiko gɔɔrɔ taa an̰ kaakŋ kɔkɔ. Gaŋ naan̰ booy mind Mɛljege Raa kɛn taaɗin̰ ɔɔ: \v 32 \qt Maam ɓo mꞋRaa gɛn ɓugi, Abraam, Isaka ɔɔ Yakub\qt*.\f + \fr 7:32 \ft Aak Ekz 3.6.\f* Gɔtn se, naan̰ nirlin̰ teece ɔɔ rɔɔn̰ pooɗn kɛn ɔk kɔk maakŋ ji kaag ki se kic ɓo, naan̰ je an̰ kaak eyo. \v 33 Gɔtn se Mɛljege Raa ɗeekin̰ ɔɔ: \qt ꞋTɔɔɗn ute saai jɛi ki se naatn, taa gɔtn naai Ꞌɗaar se, naan̰ gɔtn *salal\qt*.\f + \fr 7:33 \ft Aak Ekz 3.6.\f* \v 34 \qt Ɗeere, kɔɔɗn yɛɛɓm jeemge jaay lee ɔɔɗ yɛɛɓɗe Masar ki se, maam mꞋaakga ɔɔ daayɗen naaɗe iŋg daay ɗɛs ɗɛs se kic ɓo, maam mꞋbooyga. Ɔɔ mꞋbɔɔy mꞋɓaaɗo se taa mꞋje mꞋaɗen kɔɔɗn doɗe. Ɔɔ ɓɔrse naai iin̰ ɓaaɗo, maam mꞋje mꞋai kɔli taa naaŋ Masar ki\qt*.\f + \fr 7:34 \ft Aak Ekz 3.5, 7, 8 ɔɔ 10.\f*» \p \v 35 Tɛr Etien taaɗɗen daala ɔɔ: «Musan kɛn gaan Israɛlge ɔɔɗ undin̰ jaay ɗeekin̰ ɔɔ: \qt Naai se kɛn ɔndi magal gɛn kɔjn̰ bɔɔrɔ doje ki tap ɓo naŋa\qt*?\f + \fr 7:35 \ft Aak Ekz 2.14.\f* Naan̰ se ɓo kɛn Raa ute ɗoobm kɔɗn Raa teecin̰o naanin̰ ki maakŋ ji kaag ki se ɓo, kɛn tɛɗga magalɗe ɔɔ debm kɔɔɗn doɗe. \v 36 Musan ese ɓo ɔɔɗɗen naatn taa naaŋ Masarge tu ute nakŋ‑kɔɔɓge ɔɔ ute nakgen deel do kɛn naan̰ tɛɗo. Tɛr naan̰ tɛɗo nakŋ‑kɔɔɓge kaaɗ kɛn naan̰ gaaŋɗeno Baar Aace ute kɛn naaɗe tiŋgo do kɔɗ‑ɓaar ki ɓaara si‑sɔɔ se kici. \v 37 Musan ese ɓo kɛn tɛr taaɗo gaan Israɛlge tu daala ɔɔ: \qt Raa utu aseno bɛɛr kɔɔɗn maakŋ gɛnaasege tu se, deb kalaŋ kɛn utu Ꞌtɛɗn debm taaɗ taar teeco taar Raa ki aan gɔɔ maama\qt*.\f + \fr 7:37 \ft Aak Dt 18.15.\f* \v 38 Musan se ɓo, kaaɗ kɛn gaan Israɛlge tus do kɔɗ‑ɓaar ki se, debm kɛn ɗaar daan ɓugjege tu ute kɔɗn Raa kɛn ɗaar taaɗin̰ do ko kɛn Sinai ki. Naan̰ ɓo debm kɛn Raa taaɗin̰o taargen ɛɗ kaaja jaay naan̰ ɓaaɗo taaɗjesin̰ki se. \v 39 Num gaŋ ɓugjege se baate tookŋ kuun taarin̰a, ɔɔ naaɗe ɔɔɗ undin̰a. Ɔɔ maakŋ maak‑saapɗe ki se, naaɗe je kɔkŋ tɛrl Masar ki. \v 40 Gɔtn se naaɗe taaɗ *Aarun ki ɔɔ: \qt ꞋTɛɗjeki raagen kɛn Ꞌlee naanjege tu taa Musan kɛn ɔɔɗjekiro naatn maakŋ taa naaŋ Masar ki se lɛ, ɗim jaay aanin̰ don̰ ki se, naaje jꞋɔndki te mɛtin̰ eyo\qt*.\f + \fr 7:40 \ft Aak Ekz 32.1, 23.\f* \v 41 Kaaɗ kɛn se, naaɗe ɔɔy ɗaap naka tec aan gɔɔ goon maraŋa. Naaɗe ɓaaɗo tɔjin̰ *sɛrkɛ naanin̰ ki ɔɔ nakŋ naaɗe tɛɗin̰ ute jiɗen ese ɓo, naaɗe den̰ ute maak‑raapo aan gɔɔ raaɗe. \v 42 Gɔtn se, Raa tɛrlɗen naaga ɔɔ rɛs ɔn̰ɗen naaɗe lee eem nakgen Raa tɔndɗen maakŋ raa ki gɛn wɔɔr gɔtɔ se. Kɛse aan ɗoobin̰ ki aan gɔɔ taar kɛn kꞋraaŋin̰ maakŋ Kitapm gɛn jeege tun taaɗ taar teeco taar Raa ki kɛn ɔɔ: \q1 \qt Gaan Israɛlge, daagen naase Ꞌtɔjkiro sɛrkɛ maakŋ ɓaarge tun si‑sɔɔ do kɔɗ‑ɓaar ki se\qt*, \q1 \qt naase Ꞌtɔjin̰kiro maam ki ne\qt*? \q1 \v 43 \qt Gɔtɔ! Naase Ꞌlee Ꞌtuunkiro ɓee maragsen kꞋdaŋin̰ Mɔlɔk\qt* \q1 \qt ɔɔ Ꞌlee Ꞌtuunkiro nakŋ kɛn tec aan gɔɔ k‑diji gɛn maragsen kꞋdaŋin̰ Rapan\qt*; \q1 \qt nakgen kɛn naase Ꞌtɛɗin̰ki ute jisegen se ɓo tɛɗsenga raasegen naase Ꞌlee ɛrgki naanɗe ki\qt*. \q1 \qt Taa naan̰ se ɓo, maam mꞋutu mꞋasen tuur kɔl naan taa naaŋ Babilon ki naane\qt*.\f + \fr 7:43 \ft Aak Am 5.25‑27.\f*» \p \v 44 Tɛr Etien taaɗ ɔɔ: «Kɛn ɓugjege tiŋgo do kɔɗ‑ɓaar ki se, naaɗe ɔk *kɔrɔr gɔtn kɛn naaɗe lee dɔɔɗn ute Raa. Kɔrɔr se Musa ɗaapin̰ aan gɔɔ kɛn Raa taaɗin̰o ɔɔ naan̰ tɛɗin̰ tec aan gɔɔ kɛn naan̰ aako gɔtn Raa ki se ra ra. \v 45 Gaŋ ɓugjege se, ɓee se naaɗe ɔn̰in̰ gɛnɗege tu ɔɔ gɛnɗege se ɓee se naaɗe tuun ɓaan ute naaɗe ɔɔ kaaɗ kɛn se Jɔsuɛ ɓo naanɗe. Naaɗe ɛnd maakŋ naaŋ kɛn mɛlin̰ge Raa tuurɗe naatn ɔɔ ɔlɗen naaɗe cirɗe. Ɓee se iŋg daanɗe ki bini aan do Gaar *Daud ki. \v 46 Raa se maakin̰ raap do Daud ki ɔɔ Daud se tɔnd mɛtn Raa ɔɔ n̰Ꞌan̰ kɔn̰in̰ naan̰ an̰ kɔɓm ɓee naan̰ Raa gɛn Yakub se. \v 47 Num gaŋ ɓee ese se goonin̰ Salomon ɓo ɓaaɗo iin̰in̰a. \v 48 Gaŋ Raa Taaro se ɓeegen kɛn jikilimge ɓo ɔɓ te jiɗe se, naan̰ iŋg maak ki eyo. Aan gɔɔ taar kɛn Raa taaɗo maakŋ Kitapm debm taaɗ taar teeco taar Raa ki, kɛn ɔɔ: \q1 \v 49 \qt Maakŋ raa se gɔtn kɛn maam mꞋiŋg mꞋɔsn gaara\qt* \q1 \qt ɔɔ do naaŋa lɛ gɔtn tɔɔbm jɛma\qt*. \q1 \qt Ɓee naase amki kɔɓ tap ɓo ɓee tec ɔɔ ɗi\qt*? \q1 \qt Ɔɔ gɔtn jaay am kaasn mꞋan jamak ɓo gayo?\qt* \q1 \v 50 \qt Nakgen ɓaa se paac se, maam ɓo mꞋtɛɗin̰ ute jim ey la\qt*?\f + \fr 7:50 \ft Aak Eza 66.1‑2.\f*» \p \v 51 Tɛr Etien taaɗɗen daala ɔɔ: «Naase lɛ jee naajn̰ taarge ɔɔ bi se lɛ booy taar eyo ɔɔ maakse lɛ, mɔŋgɔ. Naase lɛ Ꞌtecki bubsege ɔɔ taar *Nirl Salal taaɗsen lɛ, naase Ꞌtookki do ki eyo. \v 52 Jeegen taaɗo taar teeco taar Raa ki do dɔkin̰ se, ɓugsege lee dabarɗenoga. Naaɗe tɔɔlo jee kɛn taaɗo ɓii kaan *al‑Masi Debm Daan ki se. Kɛn naan̰ jaay aan se, naase ɔɔɗ undin̰ki ɔɔ ɔk tɔɔlin̰ki. \v 53 Raa taaɗseno *Ko Taar kɛn naan̰ ɛɗo Musa ki se utu ɗoobm kɔɗn Raage, num gaŋ Ko Taarin̰ se naase Ꞌtook iŋgki te do ki eyo.» \s1 Etien kꞋtund kꞋtɔɔlin̰ ute koa \p \v 54 Kɛn Yaudgen *jee kaakŋ mɛtn taarge jaay booy taar Etien taaɗ bin se, maakɗe taarɗe pirin̰ aan gɔɔ dɔɔbɔ. Gɔtn se naaɗe dɔɔn̰ taarɗege ɔɔ iin̰ ro Etien ki. \v 55 Gaŋ Etien, kɛn maakin̰ ɗooc te *Nirl Salal se, uun kaamin̰ aak maakŋ raa ki ten̰in̰ ɔɔ naan̰ aak *nookŋ Raa wɔɔr gɔtɔ kɛlɛŋ ɔɔ aak Isa ɗaar ɗaar do ji daam Raa ki. \v 56 Naan̰ ɗeekɗen ɔɔ: «ꞋBooyki! Maam mꞋaak maakŋ raa ɔɔɗ waŋ ɔɔ mꞋaak *Goon Deba se ɗaar ɗaar do ji daam Raa ki.» \v 57 Kɛn naaɗe jaay booy taar se, gɔtn se naaɗe tɔɔɗ tɔɔy makɔn̰ɔ ɔɔ turum biɗege. Tɛr naaɗe iin̰ taa naapm paac ɓaaɗo oocin̰a. \v 58 Gɔtn se, naaɗe ɔk teecn̰sin̰ naatn maakŋ gɛgɛr kɛn se ɔɔ baagin̰ tund te koa taa an̰ tɔɔlɔ. Jeegen saaɗge se tɔɔɗ kal magalɗege ɔɔ ɓaaɗo ɔmbin̰ mɛtn jɛ goon kɔɗ ki kalaŋ kꞋdaŋin̰ Sɔl. \p \v 59 Ɔɔ kaaɗ kɛn naaɗe ɗaar tundin̰ tund te ko se, Etien taaɗ ɔɔ: «Mɛlum Isa, kom se ɔkin̰ kaam ji.» \v 60 Gɔtn se naan̰ ɛrg naaŋ ki ɔɔ ɔɔɗ ɔɔy makɔn̰ɔ ɔɔ: «Mɛluma, *kusin̰ naaɗe tɛɗ rom ki se, Ꞌtɛɗɗen kalɗɛ.» Kɛn Etien jaay taaɗ taar se aas sum ɓo, gɔtn se naan̰ ooyo. \c 8 \p \v 1 Sɔl took do taar jeege tun tɔɔl Etien se. \s1 Jeege dabar jee aalga kaal maakɗe do Isa *al‑Masi ki \p Ɓii kɛn se sum ɓo, *eglizn maakŋ gɛgɛr kɛn Jeruzalɛm ki se, kꞋbaagɗen dabar dɛna. Jee Raagen paacn̰ gɔtn ese se aan̰ wɔɔk ɓaa taa naaŋ gɛn Jude ki ute gɛn *Samari ki ɔɔ ɔɔp *jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige sum ɓo Jeruzalɛm ki. \v 2 Jee kɛn ɔk taar *Raa ɔɔn̰ se, kɛn naaɗe jaay ɓaa duubo Etien se, naaɗe tɔɔy dɔɔk taara ɔn̰ eyo. \v 3 Gaŋ Sɔl se je eglizn kɛn Jeruzalɛm ki se Ꞌtɛɗn gɔtɔ. Naan̰ ɓaa ɓee ute ɓea tɔko mɛndge ute gaabgen aalga kaal maakɗe do Isa al‑Masi ki se ɔɔ ɓaaɗo ɔmbɗen daŋgay ki. \s1 Pilip ɓaa taaɗn Labar Jiga gɛn Isa se *Samari ki \p \v 4 Jeegen wɔɔk se, naaɗe ɓaa lee maakŋ naaŋge tun kaam ara kaam ara ɔɔ naaɗe taaɗ Labar Jiga gɛn Isa se jeege tu. \v 5 Kɛn Pilip jaay bɔɔy aan maakŋ gɛgɛr kɛn kalaŋ bini taa naaŋ Samari ki se, naan̰ ɓaa taaɗɗen taar gɛn *al‑Masi se jeege tu. \v 6 Jee dɛn se paac taa naapki took uun taar Pilip, taa naaɗe booyga maan nakŋ‑kɔɔɓm kɛn naan̰ lee tɛɗ se ɔɔ naaɗe mala kic aakin̰ga ute kaamɗe. \v 7 Gɔtn se sitange dɛna teec ro jeege tu ɔɔ kɛn naaɗe teec teec se tɔɔɗ tɔɔy makɔn̰ɔ ɔɔ jee kɔɔn̰ sitange se ɔŋ lapia. Gɔtn se jee k‑ruŋguyge ute jee cɛkɛɗge dɛna ɔŋ lapia kici. \v 8 Taa naan̰ se ɓo, jee kɛn maakŋ gɛgɛr kɛn ese se, maakɗe raap dɛn aak eyo. \p \v 9 Kaaɗ kɛn se gaaba kalaŋ utu tiŋg maakŋ gɛgɛr kɛn ese tap ɔɔ gaabm se ron̰ Simon. Naan̰ se, do dɔkin̰ tap ɓo naan̰ debm kɔrɗɔ ɔɔ iin̰ga num tɛɗ nakgen kɛn jee Samari ki aak kic ɔkɗen taaɗ eyo. Naan̰ tɛɗ ron̰ aan gɔɔ debm kꞋjeel jeel gɔtin̰a. \v 10 Ɔnd do gaange tun sɛɛmɛ bini aan do jee magalge tu se, naaɗe paac aalin̰ maak ki. Naaɗe ɗeek ɔɔ: «Gaabm se ɓo tɔɔgŋ Raa mala kɛn kꞋdaŋin̰ \it Tɔɔgŋ Magal se\it*.» \v 11 Simon jaay baag tɛɗn kɔrɗin̰ sum se, daanin̰ dɔkga. Ute kɔrɗin̰ se, naan̰ iin̰ga num tɛɗɗen nakŋ‑kɔɔɓge ɔɔ kɛn naaɗe aak tap ɓo ɔkɗen taaɗ eyo ɔɔ tɛɗ jeege paac aalin̰ maak ki. \v 12 Num kɛn naaɗe booy taar Pilipm taaɗɗen mɛtn taar gɛn Gaar Raa ɔɔ taar gɛn Isa al‑Masi se, gɔtn se mɛndge ute gaabge took uun taarin̰a ɔɔ naan̰ *batizɗe. \v 13 Gɔtn se Simon kic ɓo took aal maakin̰ do Isa al‑Masi ki ɔɔ naan̰ kic kꞋbatizin̰a ɔɔ gɔtn se, naan̰ ɔk mɛtn Pilip tɛc. Kɛn naan̰ jaay aak nakŋ‑kɔɔɓge ute nakgen deel do kɛn Pilip lee tɛɗ se, naan̰ aak tap ɓo ɔkin̰ taaɗ eyo. \p \v 14 Kɛn *jee kaan̰ naabm Isa al‑Masigen Jeruzalɛm ki jaay booy jꞋɔɔ jee Samari ki kic took uunga taar Raa se, naaɗe ɔlɗeno Piɛr ute Jan. \v 15 Kɛn naaɗe jaay aan se, naaɗe tɔnd mɛtn Raa taa jee Samari ki kɛn aalga kaal maakɗe do Isa al‑Masi ki se taa Raa aɗen kɛɗn *Nirl Salal, \v 16 taa maakɗe ki se nam kalaŋ tap ɓo ɔŋ te Nirl Salal ey ɓɔrtɔ, num naaɗe se kꞋbatizɗe ɓo ute ro Mɛljege Isa sum. \v 17 Gɔtn se Piɛr ute Jan baagɗen tɔnd jiɗe do jee Samari kɛn aalga kaal maakɗe do Isa al‑Masi ki se ɔɔ naan̰ kɛn se sum ɓo, naaɗe ɔŋ Nirl Salal. \p \v 18 Kɛn Simon jaay aak jee kaan̰ naabm Isa al‑Masigen tɔnd jiɗe do jeege tun aalga kaal maakɗe do Isa al‑Masi ki jaay Raa ɛɗɗen Nirl Salal se, gɔtn se Simon taaɗ Piɛr ki ute Jan ki ɔɔ aɗen kɛɗn gurs. \v 19 Naan̰ taaɗɗen ɔɔ: «Ɛɗumkiro tɔɔgŋ se kici, taa debm jaay kɛn maam mꞋɔndga jim don̰ ki num, Ꞌkɔŋ Nirl Salal bin kici!» \p \v 20 Gaŋ Piɛr tɛrlin̰ ɔɔ: «Naai ute gursi se, ɔn̰ Raa asen kutn kap, taa maaki ki se naai saap ɔɔ ute gursi se sum ɓo naai Ꞌkɔŋ dugŋ nakŋ kɛn Raa ɛɗ jeege tu cɛr se! \v 21 Maakŋ naab kɛn ese se, naai bɛɗi gɔtɔ ute naaje, taa maakŋ naai naan Raa ki se, tɛɗ nakŋ ute ɗoobin̰ eyo. \v 22 Nakŋ naai Ꞌtɛɗ jig ey se, naai ɔɔɗ doi ro ki naatn ɔɔ tɔnd mɛtn Raa. Bin sum ɓo sɔm daan Raa utu ai tɔɔl *kusin̰igen maaki ki se. \v 23 Taa maam mꞋaaki naai se ɔɔ nakge paac se tɛɗn gɛn naai, ɔɔ naai se ɔɔpga ɓulu gɛn tɛɗn kusin̰a.» \v 24 Piɛr ute Jan se, Simon tɛrlɗen ɔɔ: «Naase mala Ꞌtɔndki mɛtn Raa taa maama, taa nakŋ naase Ꞌtaaɗki se Ꞌkaan dom ki eyo!» \p \v 25 Kɛn Piɛr ute Jan jaay taaɗo nakŋ kɛn naaɗe aako ɔɔ booyo gɔtn Isa ki ɔɔ taaɗa taar Raa jee Samari ki jaay aas se, naaɗe ɔk tɛrl Jeruzalɛm ki. Kɛn naaɗe ɓaa ɓaa se, maakŋ naaŋ Samarige tun ute dɛnin̰ se, gɔtn naaɗe aal maak ki paac se, naaɗe taaɗɗen Labar Jiga gɛn Isa. \s1 Pilip dɔɔɗ ute kɔɗ *Etiopi \p \v 26 Kɛn nakgen se jaay deel se, *kɔɗn Raa kalaŋ taaɗ Pilip ki ɔɔ: «Iin̰ Ꞌɓaa kaam kaam bɔɔyɔ kɛn gɔtin̰ kɔɗ‑ɓaara kɛn ɗoobm kɛn iin̰o Jeruzalɛm ki jaay bɔɔy ɓaa Gaza ki se.» \v 27 Gɔtn se Pilip naar iin̰ ɓaa. Kɛn naan̰ ɓaa ɓaa se, naan̰ uun kaamin̰ aak magala kalaŋ, kɔɗ Etiopi ɔɔ naan̰ se kaasi\f + \fr 8:27 \ft Do dɔkin̰ se gaarin̰ge se jee lee bɔɔb mɛndge se naaɗe lee tɔndɗen kaasi.\f*. Ɔɔ Nɛɛl gɛn jee Etiopi kɛn kꞋdaŋin̰ Kandas se, naan̰ ɔn̰in̰ maalin̰ paac kaam jin̰a ɔɔ naan̰ ɓo debm kɛn aakin̰ do maalin̰ge tu se. Naan̰ iŋgo Jeruzalɛm ki se gɛn keem Raa. \v 28 Kɛn naan̰ tɛrl ɓaa ɓaa se, naan̰ ook iŋg maakŋ puusin̰ ki ɔɔ dooy makɔn̰ɔ taar kɛn maakŋ Kitapm gɛn debm taaɗ taar teeco taar Raa ki ron̰ Ezayi se. \v 29 Gɔtn se *Nirl Raa ɗeek Pilip ki ɔɔ: «Aan̰ ɔŋ mɛtn debm puus se.» \v 30 Gɔtn se Pilip aan̰ ɔŋ mɛtn debm puus se, ɔɔ naan̰ booy gaabm se iŋg dooy dooy maakŋ Kitapm gɛn debm taaɗ taar teeco taar Raa ki ron̰ Ezayi se. Gɔtn se naan̰ tɛɗin̰ tɔɔsɛ ɔɔ ɗeekin̰ ɔɔ: «Taar naai iŋg dooyin̰ se tap ɓo, naai Ꞌjeel ɔk mɛtin̰ ɗey la?» \v 31 Gaabm se tɛrlin̰ ɔɔ: «Taar se jaay nam taaɗ tɔɔkum te mɛtin̰ ey se, mꞋan̰ jeel mꞋɔɔ ɗio?» Gɔtn se kɔɗ Etiopi se taaɗ Pilip ki ɔɔ: «ꞋƁaaɗo ook iŋg cɛɛm ki taa am taaɗ tɔɔkŋ mɛtin̰a.» \v 32 Kɛse ɓo taar Kitapm kɛn naan̰ iŋg dooyin̰ se ɔɔ taar se taaɗ ɔɔ: \q1 \qt Naan̰ se tec aan gɔɔ baatn kꞋjꞋɔk kꞋɓaan gɛn ɓaa tɔɔlɔ\qt*, \q1 \qt ɔɔ naan̰ aan gɔɔ *goon baatn kɛn jꞋɔj bɛɛkin̰ kic tɔɔy ey se\qt*, \q1 \qt naan̰ kic ɓo tec bini taa naan̰ ɛɛp te taarin̰ eyo\qt*. \q1 \v 33 \qt Naan̰ se jꞋaakin̰ aan gɔɔ nakŋ cɛrɛ ɔɔ gɔtn kɔjn̰ bɔɔr ki se, nam tap ɓo ɓaa te mɛtin̰ ki eyo\qt*; \q1 \qt ɔɔ mɛtjil naan̰ se lɛ, nam tap ɓo mɔɔtn taaɗ te taarin̰ eyo\qt*. \q1 \qt Ɔɔ do naaŋ ki se kiŋg naan̰ se kꞋgaaŋin̰sin̰ga duuku\qt*.\f + \fr 8:33 \ft Aak Eza 53.7‑8.\f* \p \v 34 Gaabm se tɔnd mɛtn Pilip ɔɔ: «ꞋMooyum tu, ara se debm taaɗ taar teeco taar Raa ki se tap ɓo, taaɗ ute naŋa? Ute naan̰ malin̰ lɔɓu ute nam nam kuuy lɛ?» \v 35 Gɔtn se Pilip uun mindin̰a ɔɔ baagin̰ taaɗn do taar kɛn naan̰ dooyin̰ se ɔɔ ute taar se, naan̰ taaɗin̰ Labar Jiga gɛn Isa. \v 36 Kɛn naaɗe uun ɗoobo ɓaa ɓaa se, gɔtn se naaɗe aak maane ɔɔ gaabm se taaɗin̰ ɔɔ: «Aaka, ɓɛrɛ jꞋɔŋga maane! Ne ɗim jaay am gaasum am *batiz ey se utu la?» \v 37 [Pilip ɗeekin̰ ɔɔ: «Kɛn naai jaay aal maaki do Isa *al‑Masi ki num, maam mꞋai batizi.» Gaabm se tɛrlin̰ ɔɔ: «Yɛɛ, maam se mꞋtookga Isa al‑Masi se Goon Raa.»]\f + \fr 8:37 \ft Taar se, maakŋ Kitapge tun do dɔkin̰ se, mɛtin̰ge maakɗe ki se gɔtɔ.\f* \v 38 Gɔtn se naan̰ taaɗ ɔɔ puus se kꞋɗaarin̰a ɔɔ naaɗen di se paac bɔɔy tɛlɛ maakŋ maan kɛn se ɔɔ gɔtn se Pilip batizin̰a. \p \v 39 Kɛn naaɗe jaay teeco maan sum se, Nirl Raa uun ɓaan ute Pilip se gam. Gaabm se jaay tɛrl aakin̰ se, aakin̰ naan̰ gɔtɔ. Num kɛn naan̰ jaay uun ɗoobin̰ ɓaa ɓaa se, ɓaa ute maak‑raapo. \v 40 Gaŋ Pilip aak kaak se, naan̰ aanga kaam Azɔtɔs ki sum. Maakŋ gɛgɛrge tun naan̰ aalo maak ki paac bini aan maakŋ gɛgɛr Sezare ki se, naan̰ taaɗ Labar Jiga gɛn Isa al‑Masi se jeege tu. \c 9 \s1 Isa teec naan Sɔl ki \r (NJKN 22.3‑16, 26.9‑20; Gal 1.1‑16) \p \v 1 Gaŋ kaaɗ kɛn se, Sɔl iŋg ɓo gɛn tɛɗn *kusin̰a ɔɔ gɛn tɔɔl jeegen aalga kaal maakɗe do Mɛlje Isa ki. Gɔtn se naan̰ iin̰ ɓaa ɔŋ *magal jee tɛɗn sɛrkɛ Raa ki \v 2 ɔɔ tɔnd mɛtin̰ ɔɔ an̰ kɛɗn maktubm kɛn an̰ kɔn̰ ɗoobo ɔɔ ute maktubm se naan̰ Ꞌɓaa kɛɗn magalge tun gɛn maakŋ *ɓeege tun kɛn Yaudge lee tusn maak ki maakŋ gɛgɛr kɛn Damas ki. Ute naan̰ se jaay, naan̰ Ꞌkɔŋ ɗoobo ɔɔ kɛn jaay ɔŋga mɛndge lɔ gaabgen gam kɛn aalga kaal maakɗe do Isa ki se, naan̰ aɗeno tɔkŋ dɔɔkŋ ɓaa Jeruzalɛm ki. \p \v 3 Kɛn naan̰ ɓaa ɓaa ɗoob ki jaay aan gɔɔr ute Damas se, gɔtn se naan̰ naar aak pooɗo raap lak lak iin̰o maakŋ raa ki ɓaaɗo deebin̰ bat. \v 4 Gɔtn se naan̰ bɔɔy ooc naaŋ ki ɔɔ booy mind deba daŋin̰ ɔɔ: «Sɔl, Sɔl, naai tap ɓo Ꞌdabarum bin se gɛn ɗi?» \v 5 Gɔtn se Sɔl ɗeek ɔɔ: «Mɛluma, naai tap ɓo naŋa?» Ɔɔ mind debm se ɗeekin̰ ɔɔ: «Maam ɓo Isan kɛn naai Ꞌlee Ꞌdabarum se. \v 6 Gaŋ ɓɔrse se, naai iin̰ Ꞌɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Damas ki ɔɔ gɔtn naane se jꞋai ɓaa taaɗn nakŋ naai utu Ꞌtɛɗa.» \v 7 Gaŋ jee mɛtin̰ kɛn kꞋɓaa tɛl se ɓeere ɔkɗe se ɗaar yip ɔŋ taaɗ taar eyo. Naaɗe booy mind deba naɓo aak te mɛlin̰ eyo. \v 8 Gɔtn se Sɔl iin̰ ɗaara ɔɔ kɛn naan̰ jaay ɔɔɗ kaamin̰ se, kaamin̰ ɔŋ aak eyo. Gɔtn se jeen̰ge ɔkin̰ jin̰ ki jaay ɓo tɔɔɗ ɓaansin̰ Damas ki. \v 9 Daan ɓiige tun mɔtɔn naan̰ tiŋg se, kaamin̰ lɛ ɔŋ aak eyo, ɔs ɗim eyo ɔɔ aay eyo. \p \v 10 Gaaba kalaŋ bin se, ron̰ Ananias tiŋg maakŋ gɛgɛr kɛn Damas ki. Naan̰ se debm aalga kaal maakin̰ do Isa ki kici. Gɔtn se Mɛljege Isa teecin̰ naanin̰ ki ɔɔ daŋin̰ ɔɔ: «Ananias!» \p Ananias took ɔɔ: «Ɔɔy Mɛluma!» \v 11 Mɛljege Isa tɛrlin̰ ɔɔ: «Iin̰ Ꞌɓaa ɗoob kɛn kꞋdaŋin̰ ɗoobm sɛɛj \it Taal\it* se ɔɔ Ꞌɓaa ɓee Judas ki se, Ꞌkɔŋ gaabm kɛn kꞋdaŋin̰ Sɔl kɛn kɔɗ Tars se. Naan̰ utu iŋg gɔtn se eemum keeme, \v 12 ɔɔ aaki aan gɔɔ naai Ananias, ɛnd ɓaaɗo ɔŋin̰a ɔɔ naai ɔndin̰ ji don̰ ki ɔɔ kaamin̰ ɔɔɗ aaka.» \v 13 Num gaŋ Ananias tɛrlin̰ ɔɔ: «Mɛluma, maam mꞋbooy jeege ɔɔsumga maan gaabm se, taa nakgen kusin̰ kɛn naan̰ lee tɛɗin̰ jeeige tun Jeruzalɛm ki se. \v 14 Maam se mꞋbooyga jꞋɔɔ *magal jee tɛɗn sɛrkɛ Raage tu se undin̰ga kulu gɛn ɓaaɗo tɔkŋ dɔɔkŋ jeeigen gɔtn ara.» \v 15 Gaŋ Mɛljege taaɗin̰ ɔɔ: «Ute naan̰ se kic ɓo, iin̰ Ꞌɓaa ɔŋ gaabm se, taa gaabm se maam ɓo mꞋbɛɛr mꞋɔɔɗin̰o. Naan̰ ɓo debm kɛn am tɛɗn naabuma ɔɔ utu Ꞌtaaɗn roma jeege tun Yaudge eyo ute gaarɗege ɔɔ ɓaa taaɗn gaan *Israɛlge tu kici. \v 16 Maam mala mꞋutu mꞋan̰ taaɗn dubar kɛn naan̰ utu kɔŋ taa maama.» \p \v 17 Gɔtn se Ananias iin̰ ɓaa ɛnd ɓee Judas ki, ɔŋ Sɔl ɔɔ naan̰ ɔnd jin̰ don̰ ki, ɗeekin̰ ɔɔ: «Sɔl gɛnaama, kɛse Mɛlje Isan kɛn teecio naani ki kaaɗ kɛn naai ɓaaɗo ɓaa ɗoob ki se; naan̰ ɓo ɔlumo gɔti ki taa kaami kɔɔɗn kaaka ɔɔ *Nirl Salal ai ɗooc maaki.» \v 18 Gɔtn ese sum ɓo nakge tec aan gɔɔ naagŋ kɛn̰j parpa se naar siɗo kaamin̰ ki ɔɔ gɔtn se kaamin̰ ɔɔɗ aak gɔtin̰ ki. Naan̰ iin̰ ɗaara ɔɔ gɔtn se *kꞋbatizin̰a. \v 19 Kɛn naan̰ jaay ɔsɔ ɔɔ aay se, naan̰ ɔŋ tɔɔgɔ gɔtin̰ ki. \s1 Sɔl taaɗ taa *al‑Masi maakŋ gɛgɛr kɛn Damas ki \p Gɔtn se Sɔl tiŋgo ɓii kandum ute jee aalga kaal maakɗe do Isa al‑Masi ki, maakŋ gɛgɛr kɛn Damas ki. \v 20 Gɔtn ese sum ɓo, naan̰ naar baag taaɗn jeege tun maakŋ *ɓeege tun kɛn Yaudge lee tusn maak ki se, ɗeekɗen ɔɔ: «Isa se, naan̰ ɓo Goon *Raa.» \v 21 Jeegen paacn̰ lee booy taarin̰ naan̰ lee taaɗɗen se, taar se ɔkɗen taaɗ eyo ɔɔ naaɗe taaɗ ute naapa ɔɔ: «Gaabm se ɓo kɛn lee dabaro jeegen aal kaal maakɗe do Isa al‑Masi kɛn iŋg Jeruzalɛm ki se ey la? Ɔɔ naan̰ ɓaaɗo tap ɓo taa anɗen tɔk dɔɔkŋ ɓaa naan *magal jee tɛɗn sɛrkɛ Raage tu ɗaamo?» \v 22 Gaŋ Sɔl se, naan̰ ɓii‑raa taaɗ taar Raa ɓaa ute naanin̰ sak sak ɔɔ taaɗin̰ ute maakin̰ paac. Yaudgen Damas ki se, naan̰ taaɗɗesin̰ tal ɔɔ Isa se naan̰ ɓo al‑Masi. Ɔɔ Yaudge se taar naaɗe an̰ taaɗ kic ɓo jeel eyo. \p \v 23 Gɔtn se Sɔl tiŋgiga ɓii dɛna maakŋ gɛgɛr kɛn Damas ki ɔɔ kaaɗ kɛn se ɓo, Yaudge dɔɔk taarɗe taa an̰ tɔɔlɔ. \v 24 Num gaŋ deb kalaŋ ɓaaɗo ɔɔj Sɔl ɔɔ: «Jeege ɛnd kɛnd tɛli gɛn kuti, taa Yaudge se tiŋg bɔɔb nɔɔrɔ ɔɔ katara taa ɗoobm gɛn gɛgɛr Damas ki se; naaɗe je an̰ kɔkŋ tɔɔlɔ.» \v 25 Gaŋ ɓii kalaŋ nɔɔr se, jee mɛtn Sɔl ki se ɔk ɓaansin̰a, ɔlin̰ maakŋ baar ki magala ɔɔ uun bɔɔyin̰ naatn naagŋ durdur ki. \s1 Sɔl ɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Jeruzalɛm ki \p \v 26 Kɛn Sɔl jaay aan Jeruzalɛm ki se, naan̰ je ɗoobm kɛn Ꞌtum ute jee aalga kaal maakɗe do Isa *al‑Masi ki, naɓo naaɗe se ɓeerin̰ ɓeere, taa kɛn Sɔl jaay aalga kaal maakin̰ do Isa al‑Masi ki aan gɔɔ naaɗe se, naaɗe maakɗe utu naaj naaj don̰ ki. \v 27 Gɔtn se Barnabas took ɔkin̰a ɔɔ ɓaansin̰ naan *jee kaan̰ naabm Isage tu ɔɔ taaɗɗen ɔɔ kɛn Sɔl ɓaa ɓaa Damas ki jaay aan ɗoob ki se, naan̰ aako Mɛljege ɔɔ Mɛljege se taaɗin̰o ute taarin̰ mala. Tɛr gɔtn se naan̰ ɗeekɗen ɔɔ Sɔl Damas ki se, taaɗo taa Isa jeege tu se, aalo don̰ sak ɓeer eyo. \v 28 Ute taar naan̰ taaɗɗen se, gɔtn se jee kaan̰ naabm Isage se ɔkin̰ cɛɛɗe ki. Ɔɔ kaaɗ kɛn se maakŋ Jeruzalɛm ki se, Sɔl lee ute jee kaan̰ naabm Isage se kaam ara kaam ara ɔɔ ute ro Mɛljege se naan̰ taaɗ taar Raa jeege tu aal don̰ sak ɓeer eyo. \v 29 Naan̰ iin̰ga num lee taaɗ ute Yaudgen taaɗ taar Grɛk ɔɔ daayum lee naaj ute naaɗe naɓo naaɗe se je ɗoobm an̰ tɔɔlɔ. \v 30 Kɛn gɛnaagen ɗoobm Isa al‑Masi ki jaay booy taar se, naaɗe ɔk ɓaan ute Sɔl se maakŋ gɛgɛr kɛn Sezare ki ɔɔ gɔtn naane se, naaɗe ɔlin̰ ɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Tars ki. \p \v 31 Kaaɗ kɛn se *eglizn gɔtn ɓaa se paac kɛngen taa naaŋ Jude ki, Galile ki ɔɔ *Samari ki paac iŋg ute lapia. Naaɗe se ɔk tɔɔgɔ ro taar Raa ki, ɓeer Mɛljege tu ɔɔ *Nirl Salal noogɗe tɛɗ dɛn ɓaa ute naanɗe. \s1 Piɛr ɛɗ lapia Ene ki \p \v 32 Kaaɗ kɛn se Piɛr lee daayum maakŋ naaŋge tu kaam ara kaam ara. Ɓii kalaŋ naan̰ iin̰ ɓaa kaakŋ jee Isagen iŋg maakŋ gɛgɛr kɛn Lida ki. \v 33 Kɛn naan̰ jaay aan se, naan̰ ɔŋ gaaba kalaŋ kꞋruŋguyu kꞋdaŋin̰ Ene tooɗ tooɗ do nakŋ tooɗin̰ ki. Gɔtn naan̰ tɛrɛc kꞋruŋguyu sum se, ɔkga ɓaara marta. \v 34 Gɔtn se Piɛr ɗeekin̰ ɔɔ: «Ene, naai se Isa *al‑Masi ɛɗiga lapia; iin̰i, naai mala Ꞌteel nakŋ tooɗi!» Gɔtn se Ene naar iin̰ ɗaar tal. \v 35 Jeegen paacn̰ iŋg Lida ki ute jeegen paacn̰ iŋg taa naaŋ Saron\f + \fr 9:35 \ft Taa naaŋ Saron se naan̰ naaŋ tooɗ patal ɔɔ ɔk kaaga kic dɛna.\f* ki jaay aak nakŋ se, naaɗe took aal maakɗe do Mɛlje ki. \s1 Tabita ooyo ɔɔ Piɛr durin̰a \p \v 36 Maakŋ gɛgɛr kɛn Japa ki se, ɔk mɛnda kalaŋ bin se, naan̰ aalga kaal maakin̰ do Isa ki ɔɔ mɛnd se ron̰ Tabita. (Tabita ute taar Grɛk se naaɗe daŋin̰ Dɔrkas\f + \fr 9:36 \ft Dɔrkas se je ɗeekŋ ɔɔ: aŋgia.\f*). Mɛnd se daayum naan̰ tɛɗ bɛɛ jeege tu ɔɔ lee ɛɗ nakin̰ge *sɛrkɛ jee daayge tu. \v 37 Kaaɗ kɛn Piɛr utu Lida ki ɓɔrt se, Tabita ooc kɔɔn̰ɔ ɔɔ ooyo. Kɛn naan̰ jaay ooy sum se, naaɗe roogin̰a ɔɔ uun ook ɓaa aalin̰ maakŋ ɓee kɛn raan kɛn jꞋiin̰in̰ do naapin̰ ki se. \v 38 Aan gɔɔ Lida gɔɔr ute Japa ɗey se, jee aalga kaal maakɗe do Isa ki, kɛn iŋg Lida ki se, booy ɔɔ Piɛr utu gɔtn ese se ɔɔ naaɗe ɔl gaabge dio ɓaa daŋin̰o ɗeekin̰ ɔɔ: «ꞋƁaaɗo ɔŋje kɛskɛ tu.» \p \v 39 Piɛr naar iin̰ ɓaa ute naaɗe. Kɛn naan̰ jaay aan se, naaɗe ɔk ɓaansin̰ maakŋ ɓee kɛn jꞋaal yo maak ki se. Ɔɔ mɛnd‑daayge se paac ɓaaɗo ɔŋin̰ ute keeme. Gɔtn se naaɗe taaɗin̰ kalɗegen Tabita tɔjɗeno kaaɗ kɛn naan̰ utu zɛɛrɛ se. \v 40 Gɔtn se Piɛr ɗeek jeege tun gɔtn ese ɔɔ: «KꞋteec naatn.» Ɔɔ kɛn jeege jaay teec se, naan̰ ɛrg naaŋ ki ɔɔ eem Raa. Naan̰ tɛrl kaamin̰ aak debm ooyga kooy se ɗeek ɔɔ: «Tabita iin̰i!» Gɔtn se naan̰ ɔɔɗ kaamin̰a ɔɔ kɛn naan̰ jaay aak Piɛr se, naan̰ iin̰ iŋg ute mɛtin̰a. \v 41 Piɛr ɔl jin̰ ɔkin̰a ɔɔ uun ɗaarin̰a. Gɔtn se naan̰ daŋo jee Raage ute mɛnd‑daayge. Kɛn naaɗe jaay ɓaaɗo se, Piɛr taaɗɗen ɔɔ Tabita se, naan̰ duroga. \v 42 Kɛn jeegen paacn̰ maakŋ gɛgɛr kɛn Japa ki jaay booy taar ese se, maakɗe ki se jeege dɛna took aal maakɗe do Mɛljege tu. \v 43 Maakŋ gɛgɛr kɛn Japa ki se, Piɛr tiŋgga dɛna gɔtn gaab kɛn debm rujn̰ daar kꞋdaŋin̰ Simon se kici. \c 10 \s1 *Kɔɗn Raa teec naan Kɔrney ki \p \v 1 Maakŋ gɛgɛr kɛn Sezare ki se, gaaba kalaŋ kꞋdaŋin̰ Kɔrney ɔɔ gaabm se asgargen kaaru se, naan̰ ɓo bubɗe. Naan̰ maakŋ dɔɔl asgarge tun kꞋdaŋɗe Italige. \v 2 Gaabm se ɔk taar *Raa ɔɔn̰ɔ ɔɔ naan̰ ute jee maakŋ ɓeen̰ ki paac se, ɓeer Raa ki. Naan̰ tɛɗ bɛɛ Yaudge tun jee daayge ɔɔ daayum naan̰ lee eem Raa. \v 3 Ɓii kalaŋ kaaɗn tɛgɛr ki se, Kɔrney aak kɔɗn Raa tal tal ɛndo kɛnd ɓeen̰ ki ɔɔ kɔɗn Raa se daŋin̰ ɔɔ: «Kɔrney!» \v 4 Kɛn Kɔrney jaay aak kɔɗn Raa se, ɓeer ɔkin̰a ɔɔ naan̰ taaɗ kɔɗn Raa ki ɔɔ: «Kɛse ɗio, Jaamus?» Kɔɗn Raa tɛrlin̰ ɔɔ: «Keem Raa kɛn naai lee eeme ute tɛɗn bɛɛ kɛn naai lee tɛɗ jeege tu se, Raa dirigin̰ te eyo. \v 5 Ɓɔrse, ɔl jeege Japa ki taa aɗe daŋ Simon kɛn kꞋdaŋin̰ Piɛr se. \v 6 Ɔɔ naan̰ utu iŋg ɓee gaab kɛn kꞋdaŋin̰ Simon kɛn debm rujn̰ daara se ɔɔ gaabm se, naan̰ ɓeen̰a taa baar ki.» \v 7 Ɔɔ kɛn kɔɗn Raa jaay taaɗ taarin̰ aas jaay ɓaa se, gɔtn se Kɔrney daŋo maakŋ jee tɛɗn naabin̰ge tu se, jeege dio ute asgar kɛn jꞋɛɗin̰sin̰ kaam jin̰ se, ɔɔ asgar se, ɔk taar Raa ɔɔn̰ɔ. \v 8 Taar kɔɗn Raa taaɗin̰ se, Kɔrney taaɗɗen mɛtin̰ paac, jaay ɓo ɔlɗen kꞋɓaa Japa ki. \s1 Piɛr aak nakŋ iin̰o gɔtn Raa ki \p \v 9 Gɔtn se jee kɛn Kɔrney ɔlɗen naaba se iin̰ ɓaa, ɔɔ mɛtbeen̰ kɛn naaɗe ɓaa ɓaa ɗoob ki jaay aan gɔɔr ute gɛgɛr Japa se, kaaɗ kɛn se kaaɗ aanga katara. Ɔɔ naan̰ kɛn se, Piɛr ook do ɓee ki raan gɛn keem Raa. \v 10 Gaŋ gɔtn se Piɛr nam ɓo tɔɔlin̰a ɔɔ je kɔsɔ. Kaaɗ kɛn jaay kꞋtɛɗin̰ tɛɗ kɔsɔ se, naan̰ naar aak ne ɗim iin̰o gɔtn Raa ki. \v 11 Naan̰ aak maakŋ raa ɔɔɗ waŋ ɔɔ aak naka aan gɔɔ kala magala kꞋdɔɔkin̰ taarin̰ gɔtɔ kaam sɔɔ ɔɔ nakŋ se bɔɔyɔ bini aan naaŋ ki tak. \v 12 Maakŋ nak kɛn aan gɔɔ kala se, naan̰ aak napar daage paac: kɛngen jɛɗege sɔɔ sɔɔ, kɛngen ɛrg kɛrgɛ ɔɔ ute napar yeelge paac. \v 13 Gɔtn se naan̰ booy mind deba ɗeekin̰ ɔɔ: «Piɛr iin̰i, daagen se Ꞌtɔk Ꞌtɔɔlɔ ɔɔ ɔsɔ.» \v 14 Piɛr tɛrlin̰ ɔɔ: «A‑a Mɛluma! Gɔtn maam tiŋg tap ɓo daagen gɛn kɔs ey se, ɓii kalaŋ maam mꞋɔs te eyo.» \v 15 Tɛr naan̰ booy mind debm se taaɗin̰ kuuy daala ɗeekin̰ ɔɔ: «Nakŋ kɛn jaay Raa tɛɗin̰ tɛɗga jiga se, naai ɔn̰te kaakin̰ aan gɔɔ nakŋ aak kusu.» \v 16 Mind debm ese se taaɗ ɗɔɔlin̰ mɔtɔ, jaay ɓo nakŋ aan gɔɔ kala se tɛrl ook ɓaa maakŋ raa ki gɔtin̰ ki. \p \v 17 Piɛr, nakŋ naan̰ aak se, deel don̰a ɔɔ saap mɛtn taar nakŋ se tap ɓo, naan̰ ɔnd ute mɛtin̰ eyo. Naɓo kaaɗ kɛn se sum ɓo, jee Kɔrney ɔlɗeno se, je je ɓee Simon ɔɔ kaaɗ kɛn se naaɗe aan taa ɗoobm Simon ki. \v 18 Gɔtn se naaɗe daŋ jee maak ki ɔɔ tɔnd mɛtɗe ɔɔ: «Gaabm ron̰ Simon kɛn kꞋdaŋin̰ Piɛr se, utu gɔtn ara ki la?» \v 19 Kaaɗ kɛn Piɛr jaay utu iŋg saap saap ɓɔrtɔ do nakŋ kɛn naan̰ aako se, gɔtn se *Nirl Salal taaɗin̰ ɔɔ: «ꞋƁooyo Piɛr! Gaabge mɔtɔ utu ɗaar gɔtn ese jei jea. \v 20 Iin̰ bɔɔy kɛskɛ Ꞌɓaa ɔŋɗe, ɔn̰te Ꞌnaaja ɔɔ Ꞌɓaaki kalaŋ taa jee se, maam ɓo mꞋɔlɗeno gɔti ki.» \v 21 Gɔtn se Piɛr bɔɔy ɓaa ɔŋ jee se ɔɔ ɗeekɗen ɔɔ: «Maam ɓo debm kɛn naase Ꞌjen̰ki se. Num naase Ꞌɓaakiro gɔtum ki tap ɓo bɛɛ ɗey la?» \v 22 Naaɗe tɛrlin̰ ɔɔ: «Naaje se bubm asgargen kꞋdaŋin̰ Kɔrney se ɓo ɔljeno. Naan̰ se debm daan ki ɔɔ ɓeer Raa ki ɔɔ Yaudge ute dɛnɗe paac se, tɔɔmin̰a. Naan̰ se, ɓii kalaŋ *kɔɗn Raa ɓaaɗo taaɗin̰ ɔɔ n̰Ꞌɔl kꞋɓaa kꞋdaŋo Piɛr aɗe ɓaa ɓeen̰ ki, taa an̰ taaɗn taar Raa naan̰ Ꞌbooyo.» \v 23 Gɔtn se Piɛr ɓaanɗen ɓeene ɔɔ ɔndɗe mɛrtɛ ɔɔ naaɗe tooɗ iip gɔtin̰ ki. \s1 Piɛr ɓaa gɔtn Kɔrney ki \p Mɛtbeen̰ki Piɛr iin̰ ɓaa ute naaɗe ɔɔ gɛnaage kandum kɛn ɗoobm Isa *al‑Masi kɛn Japa ki se, daan Piɛr. \v 24 Mɛtbeen̰ kɛn kuuy se, naan̰ ute jeen̰ge aan maakŋ gɛgɛr kɛn Sezare ki. Gaŋ kɔr naaɗe utu aan te ey se, Kɔrney daŋo taasin̰ge ute mɛɗn don̰ge, naaɗe tus iŋg aak kaamin̰a. \v 25 Kaaɗ kɛn Piɛr aan jaay ɛnd kɛnd ɓeen se, gɔtn se Kɔrney ɓaaɗo dɔɔɗin̰a ɔɔ ooc mɛtn jɛn̰ ki aan gɔɔ debm kɛn ɓaa keem Raa se. \v 26 Gaŋ Piɛr ɔk jin̰a ɔɔ uun ɗaarin̰ ɗeekin̰ ɔɔ: «Ɔn̰te Ꞌtɛɗn bini; iin̰ raan! Ɓɛrɛ, maam kic mꞋdebkilimi aan gɔɔ naai sum.» \v 27 Piɛr ute Kɔrney jaay ɛnd kɛnd ɓeen se, naaɗe ɓaa ɓaao ɔɔ lee taaɗ taaɗ ute naapa. Kɛn naaɗe jaay aan se, ɔŋ jeege tusga dɛna. \p \v 28 Gɔtn se Piɛr ɗeekɗen ɔɔ: «ꞋJeelki, maakŋ *Ko Taar Raa naaje Yaudge tu se gaasje ɔɔ jꞋɔn̰te kiŋg ute jeegen Yaudge eyo ɔɔ jꞋɔn̰te lee ɓeeɗege tu. Gaŋ maam se, Raa taaɗumga tal ɔɔ mꞋɔn̰te kaakŋ jee kuuy se aan gɔɔ jee aak kusu naanin̰ ki. \v 29 Taa naan̰ se ɓo, kɛn naase ɔlki jaay kꞋdaŋumo se, maam naajo te eyo num mꞋɓaaɗoga. Ɓɔrse se Ꞌtaaɗumki tu, naase tap ɓo Ꞌdaŋumkiro se taa ɗi?» \v 30 Kɔrney tɛrlin̰ ɔɔ: «Ɓɔrse tɛɗga ɓii mɔtɔ aan kaaɗn do tɛgɛr ki aan gɔɔ kaaɗn ara se, maam mꞋiŋg mꞋeem keem Raa maakŋ ɓeem ki mꞋaak kaak bin se, mꞋaak gaaba kalaŋ ɗaar ɗaar naanum ki ute kalin̰ raap lak lak. \v 31 Naan̰ taaɗum ɔɔ: ‹Kɔrney! Keem Raa kɛn naai lee eem se, Raa booyiga ɔɔ bɛɛ kɛn naai lee tɛɗ jeege tu se lɛ, Raa dirigin̰ te eyo. \v 32 Ɓɔrse, ɔl jeege Japa ki, taa aɗe daŋ Simon kɛn kꞋdaŋin̰ Piɛr se, taa aɗe ɓaa gɔtn ara. Naan̰ ute ɓee gaab kɛn kꞋdaŋin̰ Simon kɛn debm rujn̰ daar kɛn ɓeen̰ taa baar ki se.› \v 33 Gɔtn se maam mꞋnaar mꞋɔl jeege Japa ki, taa ai ɓaa daŋa ɔɔ kɛn naai aanga se, naaje maakje raap aak eyo. Taa naan̰ se, ɓɔrse naaje kꞋtusga paac naan Raa ki ɔɔ kꞋje kꞋbooy taar kɛn Mɛljege Raa taaɗio ɔɔ ajen taaɗ se.» \s1 Piɛr taaɗ Labar Jiga jeege tun ɓee Kɔrney ki \p \v 34 Gɔtn se Piɛr ɛɛp taarin̰a ɗeekɗen ɔɔ: «Ɗeere, maam se mꞋjeelga Raa se naan̰ bɛɛr nam eyo. \v 35 Gaŋ maakŋ mɛtjil jikilimge tun gay gay kic ɓo, debm kɛn ɓeer Raa ki ɔɔ tɛɗn nakgen ute ɗoobin̰ se, naan̰ se ɓo kɛn tɔɔl Raa ki. \v 36 Raa taaɗo taarin̰ gaan *Israɛlge tu ɔɔ ute ɗoobm Isa *al‑Masi se, naan̰ ɓaanoga te Labar Jiga kɛn Ꞌkɛɗn tɔɔsɛ jeege tu. Taa Isa se, naan̰ ɓo Mɛl jeege paac. \v 37 Naase Ꞌjeelki nakgen ɓɔrse deel taa naaŋ Jude ki paac se, nakgen se baago taa naaŋ Galile ki, kaaɗ kɛn Jan‑Batist taaɗo mɛtn taar *batɛm kɛn naan̰ lee batizo jeege se. \v 38 Naase Ꞌjeelki Raa kɛn bɛɛr ɔɔɗ Isan kɔɗn Nazarɛt se, ɛɗin̰ga tɔɔgŋ *Nirl Salal. Ɔɔ naase Ꞌjeelki kici, Isa se leeɗoga gɔtn ɓaa se paac ɔɔ naan̰ tɛɗ bɛɛ jeege tu ɔɔ ɛɗ lapia jeege tun kɛn *Ɓubm sitange tɔkɗega tɔk kaam jin̰a, taa Raa se utu te naan̰a. \p \v 39 «Naaje, *jee kaan̰ naabm Isage se, jꞋaakga ute kaamje ɔɔ kꞋbooyga ute bije, nakŋ kɛn naan̰ tɛɗo maakŋ naaŋ Yaudge tu ɔɔ maakŋ gɛgɛr kɛn Jeruzalɛm ki se. Naan̰ se ɓo kɛn Yaudge ɔk tup tɔɔlin̰ ro kaag ki se. \v 40 Gaŋ kɛn tɛɗ ɓii mɔtɔ se, Raa durin̰oga daan yoge tu ɔɔ ɔlin̰ naan̰ teec naan jeege tu, \v 41 naɓo naan̰ se teec te naan jeege tu paac eyo. Gaŋ naan̰ se teec naan naaje kɛn Raa bɛɛr tɔɔɗjenoga tɔɔɗ do dɔkin̰a taa naaje kꞋtɛɗn saaɗin̰ge. Naaje se, kɛn naan̰ ooy duro se kic ɓo, naaje jꞋɔsoga ɔɔ jꞋaayoga ute naan̰a. \v 42 Naan̰ taaɗjeno ɔɔ kꞋɓaa kꞋtaaɗ Yaudge tu nakŋ kɛn naaje kꞋjꞋaako ɔɔ kꞋbooyo se ɔɔ jꞋaɗen taaɗn jꞋɔɔ: Isa se ɓo, debm kɛn Raa bɛɛr ɔɔɗin̰o gɛn kɔjn̰ bɔɔrɔ do jeege tun ooyga kooyo ɔɔ kɛngen utu zɛɛrɛ. \v 43 Jee taaɗ taar teeco taar Raa ki do dɔkin̰ se paac taaɗoga saaɗn naan̰a; naaɗe ɗeek ɔɔ: ‹Debm jaay aalga maakin̰ do naan̰ ki num, Raa an̰ tɔɔl *kusin̰in̰ se paac naatn.›» \s1 Raa ɛɗ *Nirl Salal jeege tun Yaudge eyo \p \v 44 Kaaɗ kɛn Piɛr jaay utu ɗaar taaɗɗen taaɗ ɓɔrt sum ɓo, gɔtn se Nirl Salal naar bɔɔy do jeege tun paac iŋg booy booy taarin̰ se. \v 45 Yaudgen took aalga kaal maakɗe do Isa *al‑Masi kɛn ɓaaɗo ute Piɛr jaay aak nakŋ se, ɔkɗen taaɗ eyo taa naaɗe aak Raa se jeegen Yaudge ey se kic ɓo, naan̰ took ɛɗɗen Nirl Salal! \v 46 Taa naaɗe booy jee se taaɗ taaɗ taar naaŋ jeegen kuuy ɔɔ tɔɔm Raa ɔɔ: «Raa se, naan̰ debm magal aak eyo.» Gɔtn se Piɛr taaɗɗen ɔɔ: \v 47 «Ɓɔrse, jee se lɛ, Raa ɛɗɗenga Nirl Salal aan gɔɔ naaje kici. Kɛn bin num jꞋɔn̰te gaasɗeki gɛn *batizn maan.» \v 48 Gɔtn se naan̰ taaɗɗen ɔɔ: «Jee se kꞋbatizɗe ute ro Isa al‑Masi.» \p Ɔɔ jee kɛn kꞋbatizɗe se taaɗ Piɛr ki ɔɔ: «JꞋɔɔp jꞋiŋg ute naaɗe gɛn ɓii kandum.» \c 11 \s1 Piɛr taaɗ mɛtn taar nakŋ kɛn deelo Sezare ki gɛnaage tun Jeruzalɛm ki \p \v 1 *Jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige ute gɛnaagen ɗoobm Isa *al‑Masi kɛn taa naaŋ Jude ki se, ɓaa booy ɔɔ jeegen Yaudge ey se kic ɓo booyga taar *Raa ɔɔ took aalga maakɗe do ki. \v 2 Kɛn Piɛr jaay ɔk tɛrlo Jeruzalɛm ki se, Yaudgen ɗoobm Isa al‑Masi ki se ɓaaɗo tɛɛsin̰a, ɔɔ baagin̰ mooyo. \v 3 Naaɗe ɗeekin̰ ɔɔ: «Naaje kꞋbooyga jꞋɔɔ naai iŋgoga ɓee jeege tun Yaudge eyo ɔɔ ɔsoga ute naaɗe!» \v 4 Gɔtn se Piɛr uun mɛtn taar nakŋ deel se paac, taaɗɗesin̰ tak tak ɔɔ: \v 5 «Ɓii kalaŋ, maam maakŋ gɛgɛr kɛn Japa ki jaay mꞋeem keem Raa se, maam mꞋaak naka tal tal iin̰o maakŋ raa ki: nakŋ se magala tec aan gɔɔ kala kꞋdɔɔkin̰ taarin̰ gɔtɔ kaam sɔɔ; nakŋ se iin̰ raan bini bɔɔy aan naaŋ ki cɛɛm ki. \v 6 Kɛn maam jaay mꞋbil mꞋaakin̰ se, maam mꞋaak daagen ɓeene, daagen naata, kɛngen ɛrg kɛrgɛ ɔɔ yeelge. \v 7 Gɔtn se, maam booy mind deba ɗeekum ɔɔ: ‹Piɛr iin̰i, daagen se Ꞌtɔk, Ꞌtɔɔlɔ ɔɔ ɔsɔ.› \v 8 Gɔtn se maam tɛrlin̰ mꞋɔɔ: ‹A‑a Mɛluma! Gɔtn maam mꞋtiŋg tap ɓo, daagen gɛn kɔs ey se, ɓii kalaŋ maam mꞋɔs te eyo.› \v 9 Tɛr maam booy mind debm se taaɗum maakŋ raa ki kuuy daala ɔɔ: ‹Nakŋ kɛn jaay Raa tɛɗin̰ tɛɗga jiga se, naai ɔn̰te kaakin̰ aan gɔɔ nakŋ aak kusu.› \v 10 Mind debm se taaɗ ɗɔɔlum mɔtɔ, jaay ɓo nakŋ aan gɔɔ kala se, tɛrl ook ɓaa maakŋ raa ki. \v 11 Kaaɗ kɛn se sum ɓo, gaabge mɔtɔ naar aan taa ɗoobm ɓee kɛn naaje kꞋmaak ki se. Naaɗe se iin̰o Sezare ki ɔɔ jꞋɔlɗeno gɔtum ki. \v 12 Ɔɔ *Nirl Salal taaɗum ɔɔ mꞋɓaa ute naaɗe, mꞋɔn̰te naaja. ꞋBooyki, gɛnaagen mɛcɛ kɛn ɗoobm Isa al‑Masi kɛn ɓaaɗo ute maam Jeruzalɛm ki ara se, naaɗe se ɓo kɛn iŋgo ute maam ɓee gaab kɛn ese. \v 13 Gaabm se taaɗjen ɔɔ naan̰ aakga *kɔɗn Raa ɓaaɗo ɓeen̰ ki ɔɔ kɔɗn Raa se ɗeekin̰ ɔɔ: ‹Ɓɔrse ɔl jeege Japa ki, taa aio ɓaa daŋ gaabm ron̰ Simon kɛn kꞋdaŋin̰ Piɛr se. \v 14 Naan̰ utu ai taaɗn taar Raa ɔɔ taar se ɓo ai kɛɗn kaaja naai ki ute jeegen maakŋ ɓee ki paac.› \v 15 Kɛn maam jaay mꞋaan mꞋutu mꞋtaaɗ taaɗ sum ɓo, gɔtn se Nirl Salal naar bɔɔy doɗe ki aan gɔɔ kɛn naan̰ bɔɔyɔ deet dojege tu se. \v 16 Gɔtn ese sum ɓo, maam mꞋnaar mꞋsaap do taar kɛn Mɛljege Isa taaɗjekiro kɛn ɔɔ: Jan se *batizo jeege te maane, num gaŋ naase se jꞋutu jꞋasen *batizn ute Nirl Salal. \v 17 Jee se maam mꞋaakga Raa ɛɗɗenga Nirl Salal aan gɔɔ kɛn naan̰ ɛɗjekiro naajege tun jꞋaalkiga kaal maakjege do Isa al‑Masi ki se kici. Bin se, maam tap ɓo mꞋnaŋa jaay mꞋgaasn Raa do nak kɛn naan̰ ɓaa ɓaa tɛɗa se?» \p \v 18 Kɛn naaɗe jaay booy taar kɛn Piɛr taaɗɗen se, naaɗe paac ɓaa doa. Gɔtn se naaɗe *nook Raa ɗeek ɔɔ: «Ɗeere, Raa se ɔɔɗga ɗoobo jeege tun Yaudge ey se kici, gɛn tɛrl maakɗe do Raa ki taa kɔŋ *kaajn̰ gɛn daayum.» \s1 Jee Antiɔs ki se took aal maakɗe do Isa ki \p \v 19 Kɛn jaay kꞋtɔɔl Etien sum se, jee ɗoobm Isa *al‑Masi ki se, kꞋbaagɗe dabara. Taa naan̰ se ɓo, naaɗe aan̰ wɔɔk ɓaa taa naaŋge tun kuuy. Jee mɛtin̰ge ɓaa taa naaŋ Pɛnisi ki ɔɔ kɛngen mɛtin̰ge ɓaa taa naaŋ Sipir ki ɔɔ mɛtin̰gen kuuy ɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Antiɔs ki. Ɔɔ gɔtn kɛn naaɗe aanga ro ki se, naaɗe taaɗ taar Raa se Yaudge tu kalɗe ki sum. \v 20 Gaŋ maakɗe ki se, jee mɛtin̰ge iin̰o taa naaŋ Sipir ki ute maakŋ gɛgɛr kɛn Sirɛn ki jaay aan maakŋ gɛgɛr kɛn Antiɔs ki se, naaɗe taaɗ Labar Jiga gɛn Mɛljege Isa se jeege tun Yaudge ey kici. \v 21 Gɔtn se tɔɔgŋ Mɛljege Raa utu te naaɗe; taa naan̰ se ɓo jeege dɛna took taar Raa ɔɔ aal maakɗe do Mɛljege tu Isa ki. \p \v 22 Jee *eglizn Jeruzalɛm ki jaay, taar se ɓaa ooc biɗe ki se, gɔtn se naaɗe ɔl Barnabas taa aɗe ɓaa kaakŋ jee kɛn aal maakɗe do Isa al‑Masi kɛn maakŋ gɛgɛr kɛn Antiɔs ki se. \v 23-24 Barnabas se, naan̰ debm jiga, aal maakin̰ paac do Isa al‑Masi ki, ɔɔ naan̰ se maakin̰ ɗooc ute *Nirl Salal. Kɛn naan̰ jaay aan Antiɔs ki jaay aak bɛɛ kɛn Raa tɛɗ jee Isa al‑Masige tun gɔtn ese se, naan̰ maakin̰ raapo ɔɔ dɛjɗe ɔɔ jꞋiŋg kꞋdɔɔk ute Mɛljege Isa al‑Masi se tɔɔgɔ. Gɔtn se jeege dɛna took taar Mɛljege ɔɔ ziiɗ do jee Isa al‑Masige tun gɔtn ese. \p \v 25 Gɔtn se Barnabas iin̰ ɔn̰ɗe ɔɔ ɓaa gɛgɛr kɛn Tars ki gɛn ɓaa je Sɔl. \v 26 Kɛn naan̰ jaay ɓaa ɔŋin̰ se, naaɗe kꞋɓaaɗo kalaŋ maakŋ gɛgɛr kɛn Antiɔs ki. Maakŋ ɓaar kɛn ute magalin̰ paac se, naaɗe lee tus ute jee egliz kɛn gɔtn ese ɔɔ jeege dɛna naaɗe lee dooyɗe ute taar Raa. Maakŋ gɛgɛr kɛn Antiɔs ki sum ɓo, jeegen aalga kaal maakɗe do Isa al‑Masi ki se kꞋbaagɗe daŋ ute ro: \it jee al‑Masige\it*. \s1 Jee al‑Masigen maakŋ gɛgɛr kɛn Antiɔs ki se noog jee al‑Masigen taa naaŋ Jude ki \p \v 27 Kaaɗ kɛn se, jee kɛn taaɗ taar teeco taar Raa ki iin̰o Jeruzalɛm ki, bɔɔy ɓaaɗo maakŋ gɛgɛr kɛn Antiɔs ki. \v 28 Maakɗe ki se, deb kalaŋ kꞋdaŋin̰ Agabus, *Nirl Salal ɔlin̰ naan̰ iin̰ ɗaara ɔɔ taaɗ jeege tu ɔɔ: «Gɔtɔ ɓaa se paac, ɓo utu tɔɔl tɛɗn daama jeege tu.» Ɔɔ ɓo kɛn Agabus taaɗn ese se, tɔɔlo jeege do Gaar magal *Rɔm kɛn kꞋdaŋin̰ Klɔd. \v 29 Gɔtn se jee aal maakɗe do Isa *al‑Masi kɛn gɔtn ese se jaay booy taar se, naaɗe uun doa taaɗ ɔɔ: «Naŋa naŋa kic ɓo, nakŋ naan̰ ɔk se ɓaano kaam do ron̰ ron̰a, taa jꞋan ɓaa noogŋ gɛnaagen ɗoobm Isa al‑Masi kɛn taa naaŋ Jude ki.» \v 30 Kɛn naaɗe jaay tusin̰ aas se, naaɗe ɛɗin̰ ji Barnabas ki ute Sɔl ki taa an̰ ɓaa kɛɗn ji jee naan jee *eglizge tun taa naaŋ Jude ki. \c 12 \s1 *Ɛrɔd tɔɔl Jak ɔɔ ɔk ɔl Piɛr daŋgay ki \p \v 1 Kaaɗ kɛn se, Gaar Ɛrɔd baag dabar jee *eglizgen mɛtin̰ge. \v 2 Naan̰ kɛn se Jak gɛnaa Jan se, Ɛrɔd ɔl kꞋgaaŋ don̰a ute gɔrɗ‑jɛrlɛ. \v 3 Kɛn naan̰ aak nakŋ naan̰ tɛɗ jaay tɔɔl Yaudge tu se, tɛr naan̰ ɔk Piɛr se ɔlin̰ daŋgay ki ɔɔ kaaɗ kɛn se, jeege tɛɗ tɛɗ Laa mappan ɔk ɔrɔm eyo. \v 4 Kɛn naan̰ jaay ɔk kɔl Piɛr daŋgay ki se, gɔtn se naan̰ tɔmb asgarge sɔɔ sɔɔ gɔtɔ kaam sɔɔ taa an̰ bɔɔbɔ. Naan̰ je ɓii *laa Paak se jaay deelga num, Piɛr se naan̰ an̰o kɔkŋ ɓaa naan Yaudge tu taa an̰ kɔjn̰ bɔɔrɔ don̰ ki. \v 5 Gaŋ kɛn Piɛr jaay daŋgay ki se, gɔtn se jee egliz ki se daayum tɔnd mɛtn *Raa ute maakɗe paac taa naan̰a. \s1 *Kɔɗn Raa ɔɔɗ Piɛr naatn maakŋ daŋgay ki \p \v 6 Ey num, ɔɔp mɛtbeen̰ki sum ɓo *Ɛrɔd je utu Ꞌkɔjn̰ bɔɔrɔ do Piɛr ki naan jeege tu. Gaŋ maakŋ nɔɔrin̰ kɛn se, Piɛr se tooɗ tooɗ bia daan asgarge tu dio ɔɔ jin̰ge se, jꞋɔlin̰ zin̰ziri do jin̰ kɛn kaam ara ɔɔ do jin̰ kɛn kaam naane kici ɔɔ asgargen kuuy ɗaar bɔɔb bɔɔb taa ɗoobo. \v 7 Gaŋ gɔtn ese sum ɓo, kɔɗn Mɛljege Raa naar ɓaaɗo ɗaar cɛɛn̰ ki ɔɔ maakŋ daŋgay ute magalin̰ se wɔɔr kɛlɛŋ ɔɔ kɔɗn Raa tɔnd dur Piɛr ɗeekin̰ ɔɔ: «Iin̰ yɔkɔɗɔ!» Gɔtn se, zin̰zirgen jin̰ ki se tɔɔɗ si naatn kalɗe ki. \v 8 Ɔɔ kɔɗn Raa tɛrlin̰ ɔɔ: «ꞋDɔɔk maaki ɔɔ tɔɔl saai jɛi ki.» Piɛr took taar kɔɗn Raa ɔɔ tɛɗ aan gɔɔ kɛn naan̰ taaɗin̰. Tɛr kɔɗn Raa taaɗin̰ daala ɔɔ: «Uun uus kal magali se roi ki ɔɔ ɔk mɛtuma.» \v 9 Gɔtn se Piɛr teeco naatn maakŋ daŋgay ki ɔɔ ɔk mɛtn kɔɗn Raa se. Maakŋ saapin̰ ki se ɔɔ daan naan̰ ni nia lɛ ɗaam; ey num, gɔtn se naan̰ jeel te eyo nakŋ kɔɗn Raa tɛɗ jaay ɗeer se. \v 10 Gɔtn se, naaɗe deel ɔn̰ asgargen jꞋɔmbɗe deet deet se, ɔɔ kɛngen gɛn k‑dige se kic, naaɗe deel ɔn̰ɗe ɔɔ naaɗe aan cɛɛ kaam taar kɛn kꞋɗaapin̰ ute maala kɛn jꞋɔɔɗin̰ga num jꞋɛnd kꞋɓaa maakŋ gɛgɛr ki se. Kɛn naaɗe jaay aan gɔtn ese se, taa ɗoobo se ɔɔɗ kalin̰ ki sum. Kɛn naaɗe teec gɔtn ese jaay lee aan gam daan ɗoob ki sum se, naan̰ aak kaakŋ kɔɗn Raa se gɔtɔ cɛɛn̰ ki. \p \v 11 Gɔtn se Piɛr nam ɔk ron̰a ɔɔ ɗeek ɔɔ: «Ɓɔrse jaay, maam mꞋjeel mꞋɔkga ɗeer ɗeer, Mɛljege Raa se ɔloga kɔɗin̰ ɓaaɗo ɔɔɗumga naatn kaam ji Gaar Ɛrɔd ɔɔ aajumga do nakge tun kɛn Yaudge je amsin̰ tɛɗn dom ki se.» \v 12 Kɛn naan̰ jaay jeel ɔk ron̰ sum se, naan̰ ɓaa ɓee mɛnd ki kalaŋ bini ron̰ Mari. Mari se naan̰ ɓo ko Jan kɛn kꞋdaŋin̰ Mark kici. Gɔtn ese se, jeege tusga dɛna tɔnd tɔnd mɛtn Raa taa naan̰a. \v 13 Kɛn naan̰ aan jaay baag tɔnd taa kaam taar se, gɔtn ese mɛnd tɛɗn naabm kɛn kꞋdaŋin̰ Roda se, booy Piɛr tɔnd tɔnd kaam taara se, naan̰ ɓaaɗo taa an̰ kɔɔɗn kaam taara. \v 14 Kɛn naan̰ jaay booy jeel mind Piɛr sum se, maakin̰ raapo, ɔɔ kaam taara se naan̰ baate kɔɔɗin̰a, gaŋ naan̰ ɔk tɛrl aan̰ ɓaa taaɗ jeege tun maak ki ɔɔ: «Ɓɛrɛ, Piɛr se ɓaaɗoga! Naan̰ utu ɗaar taa ɗoob ki naane.» \v 15 Naaɗe tɛrlin̰ ɔɔ: «Naai se, doi Ꞌdɛrlga lɛ ɗaam!» Gaŋ naan̰ dɔɔk taara ɔn̰ eyo taaɗɗen ɔɔ: «Ɗeere.» Gɔtn se naaɗe taaɗin̰ ɔɔ: «Kaaɗn naane Ꞌtɛɗn kɔɗn Raan̰a lɛ ɗaam.» \v 16 Gaŋ Piɛr se ɗaar tɔnd kaam taara se ɔn̰ eyo. Kɛn naaɗe ɓaaɗo ɔɔɗ kaam taara jaay ɔŋin̰ naan̰ se, paac tap ɓo ɔkɗen taaɗ eyo. \v 17 Gɔtn se Piɛr tɛɗɗen ute jin̰a ɔɔ kꞋdoa. Ɔɔ naan̰ taaɗɗen mɛtn taar kɛn tɛɗ ɔɔ ɗi jaay Mɛljege ɔɔɗin̰o maakŋ daŋgay ki naatn se. Gɔtn se naan̰ taaɗɗen ɔɔ: «KꞋɓaa kꞋtaaɗ Jak ki ute gɛnaagen kuuy ɗoobm Isa *al‑Masi ki.» Bin jaay, naan̰ teec ɔn̰ɗe ɔɔ ɓaa gɔt kuuy. \p \v 18 Kɛn mɛtbeen̰ki jaay asgarge aak Piɛr gɔtɔ maakŋ daŋgay ki se, gɔtn se naaɗe nirlɗe teece ɔɔ ɗoobm roɗe tap ɓo, naaɗe jeel eyo. Naaɗe taaɗ te naapa ɔɔ: «Piɛr tap ɓo, ɓaaga gay?» \v 19 Gɔtn se Ɛrɔd ɔl jeege gɛn je Piɛr; naɓo naaɗe je ɔŋin̰ eyo. Naan̰ daŋo asgargen iŋg bɔɔb Piɛr se, tɔnd mɛtɗe taa Piɛr. Kɛn naaɗe jaay ɔŋ tɛrlin̰ te taar ɗim ey se, naan̰ und kulu jeege tu ɔɔ jee se kꞋtɔɔlɗe naata. \p Naan̰ kɛn se, Gaar Ɛrɔd iin̰ taa naaŋ Jude ki se ɓaa tiŋg cɔkɔ maakŋ gɛgɛr kɛn Sezare ki. \s1 Kooy Gaar *Ɛrɔd \p \v 20 Jee Tir ute jee Sidɔŋ ki se, nakŋ kɔsɗe paac se iin̰o taa naaŋ Gaar Ɛrɔd ki. Ɓii kalaŋ, Gaar Ɛrɔd se maakin̰ taarin̰ doɗe ki. Taa naan̰ se, naaɗe je ɗoobm kɛn Ꞌkɔkŋ taasa ute naan̰a. Gɔtn se naaɗe ɓaa ɔŋ gaaba kalaŋ bini kꞋdaŋin̰ Blatus ɔɔ Blatus se, naan̰ ɓo debm kɛn lee bɔɔb ɓee kɛn gaarge lee tooɗn se. Naaɗe tɛɗin̰ naan̰ tooko ɔlɗe naaɗe ɓaa ɔŋ gaarge taa ɓaa kɔkŋ taasa ute naan̰a. \v 21 Gɔtn se Gaar Ɛrɔd gaaŋɗen ɓiia ɔɔ kɛn ɓii naan̰ gaaŋɗen jaay aas se, naan̰ uun uus kal gaarin̰a ɔɔ ɓaaɗo iŋg do kaag do ki ɔɔ gɔtn se naan̰ baag taaɗn taara jeege tu. \v 22 Kɛn jee iŋg gɔtn ese jaay booy taar naan̰ taaɗ se, naaɗe taaɗ makɔn̰ɔ ɔɔ: «Kɛn taaɗ se debkilimi sum eyo; num kɛse aan gɔɔ Raa mala ɓo taaɗa.» \v 23 Kɛn Ɛrɔd jaay booy taar jeegen taaɗin̰ bin se, naan̰ don̰ oopo ɔɔ magal ron̰a ɔɔ gɔtn se naan̰ baate *nookŋ Raa. Kaaɗ kɛn se sum ɓo, *kɔɗn Raa tɛɗin̰ ooc kɔɔn̰ɔ ɔɔ ɔlin̰ kuuru maakin̰ ki ɔs tɔɔlin̰ naata. \p \v 24 Naan̰ kɛn se, jee kɛn booy taar Raa se ɓaa ziiɗ tɛɗ ro naapki dɛna ɔɔ gɔtn se jeege dɛna took aal maakɗe do taar Raa ki. \v 25 Naan̰ kɛn se, Barnabas ute Sɔl jaay naŋ naabɗe Jeruzalɛm ki sum se, naaɗe ɓaa ɓaa se ɔk ɓaan ute deb kalaŋ kꞋdaŋin̰ Jan‑Mark se ute naaɗe. \c 13 \s1 *Nirl Salal ɔl Barnabas ute Sɔl naaba \p \v 1 Maakŋ jeege tun *egliz kɛn Antiɔs ki se, gɔtn se ɔk jee kɛn taaɗ taar teeco taar Raa ki ute jee kɛn lee dooy jeege ute taar *Raa: jee se naaɗe Barnabas, Simɛon kɛn kꞋdaŋin̰ Debm ilimi, Lusius kɛn kɔɗ Sirɛn, Sɔl ɔɔ Manaɛn kɛn teep ute *Ɛrɔd Antipas. \v 2 Ɓii kalaŋ jee se jaay eem keem Raa ɔɔ uun *siam se, maakɗe ki se, deb kalaŋ Nirl Salal ɔlin̰ ɗeekɗen ɔɔ: «Barnabas ute Sɔl se, Ꞌbɛɛr tɔɔɗɗeki maam ki taa mꞋaɗen kɛɗn naabm kɛn maam mꞋdaŋɗeno taarin̰a.» \v 3 Kɛn naaɗe jaay eem Raa aasa ɔɔ baag kɔsɔ se, gɔtn se naaɗe tɔndɗen jiɗe doɗe ki ɔɔ ɔlɗe gɛn ɓaa tɛɗn naabm kɛn Nirl Salal daŋɗeno taarin̰ se. \ms1 Kɛse naabm deet deet kɛn Sɔl tɛɗa \s1 Barnabas ute Sɔl ɓaa taa naaŋ Sipir ki\f + \fr 13:3 \ft Taa naaŋ Sipir se baar ɓo ɔl gurugin̰a.\f* \p \v 4 Aan gɔɔ *Nirl Salal ɓo ɔlɗen gɛn tɛɗn naabin̰ se, Barnabas ute Sɔl iin̰ bɔɔy ɓaaɗo Selusi ki. Gɔtn se naaɗe ook maakŋ markab ki ɔɔ gaaŋ baar ɓaa taa naaŋ Sipir ki. \v 5 Kɛn naaɗe jaay aan maakŋ gɛgɛr kɛn Salamin kɛn taa naaŋ Sipir ki se, naaɗe baag taaɗn taar Raa jeege tu maakŋ *ɓeege tun kɛn Yaudge lee tusn maak ki. Kaaɗ kɛn se, Jan‑Markŋ kɛn debm noogɗe se utu te naaɗe. \p \v 6 Kɛn naaɗe jaay aal taa naaŋ Sipir ki bini aan taar ki se, naaɗe aan maakŋ gɛgɛr kɛn kꞋdaŋin̰ Papos. Gɔtn se naaɗe ɔŋ kɔɗ Yaud kalaŋ bini kꞋdaŋin̰ Bar‑Isa. Naan̰ debm kɔrɗɔ ɔɔ tɛɗ ron̰ aan gɔɔ debm taaɗ taar teeco taar Raa ki. \v 7 Naan̰ se tiŋg te magal gɛn taa naaŋ gɔtn ese. Magal ese se ron̰ Sirgus Pɔlus ɔɔ gaabm se debm jeel naka. Naan̰ daŋo Barnabas ute Sɔl ɓeen̰ ki. Naan̰ je naaɗe an̰ taaɗn taar Raa naan̰ Ꞌbooyo. \v 8 Anum, debm kɔrɗŋ ese se ute taar Grɛk se kꞋdaŋin̰ Ɛlimas kici, naan̰ took Barnabas ki ute Sɔl ki eyo, taa naan̰ je eyo kɛn magal taa naaŋ gɔtn ese jaay Ꞌkaal maakin̰ do Isa ki se. \v 9 Gɔtn se Sɔl, kꞋdaŋin̰ Pɔl, jaay Nirl Salal ɗooc maakin̰ se, gaabm se naan̰ aakin̰ ɔŋ ciu, \v 10 ɔɔ naan̰ ɗeekin̰ ɔɔ: «Naai lɛ, taar‑kɔɔɓɔ deeliga deele ɔɔ Ꞌlee Ꞌdɛrl dɛrl jeege. Naai lɛ, Ꞌgoon *Ɓubm sitange ɔɔ nakŋ ute ɗoobin̰ se lɛ, naai je eyo ɔɔ nakŋ kɛn Mɛljege jen̰ ro ki se lɛ, daayum naai je an̰ tujn̰ naatn. \v 11 Ɓɔrse Ꞌbooyo: Raa ai kɔki ute kaaka ɔɔ naai utu tɛɗn kaam‑tɔɔkɔ ɔɔ ɓii kando kando naai Ꞌkɔŋ kaakŋ kaaɗ eyo.» \p Gɔtn ese sum ɓo, gɔtɔ naar tɛɗin̰ ilim dib ɔɔ naan̰ ɔŋ aak ɗim eyo ɔɔ naan̰ tɛrl kaam ara kaam ara je nam an̰ kɔkŋ jin̰ ki ɔɔ an̰ tɔɔɗɔ. \v 12 Kɛn magal taa naaŋ gɔtn ese jaay aak nakŋ kɛn aan do gaab kɛn ese se, naan̰ took aal maakin̰ do Isa ki. Gɔtn se taar Mɛljege se ɛndga maakin̰ ki ɗeer ɗeer. \s1 Pɔl taaɗ taar Raa jeege tun Antiɔs kɛn taa naaŋ Pizidi ki \p \v 13 Papos ki se, Pɔl ute jeen̰ge ook maakŋ markab ki, ɔɔ gaaŋ baar ɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn kꞋdaŋin̰ Pɛrg kɛn taa naaŋ Pampili ki. Kɛn naaɗe jaay aan gɔtn ese se, Jan‑Mark iin̰ rɛsɗe ɔɔ ɔk tɛrl ɓaa Jeruzalɛm ki. \v 14 Gaŋ Pɔl ute jeen̰ge iin̰ Pɛrg ki, naaɗe uun ɗoobm Antiɔs kɛn taa naaŋ Pizidi ki. Kɛn naaɗe jaay aan gɔtn ese se, ɓii kalaŋ aan *ɓii sebit ki se, naaɗe ɓaa ɛnd iŋg maakŋ *ɓee kɛn Yaudge lee tusn maak ki gɛn keem Raa se. \v 15 Kɛn kꞋdooy *Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki ute kɛn gɛn jee taaɗ taar teeco taar Raa ki jaay aas se, gɔtn se magalgen gɛn ɓee kɛn Yaudge lee tusn maak ki se ɔl deba ɓaa taaɗɗen ɔɔ: «Gɛnaajege, kɛn naase jaay ɔkki taar jaay anki dɛjn̰ jeege num, iin̰ Ꞌtaaɗɗeki.» \v 16 Gɔtn se Pɔl iin̰ ɗaara tɛɗɗen ute jin̰a taa kꞋdoa ɔɔ ɗeekɗen ɔɔ: «Naase gaan *Israɛlge ɔɔ ute naasen kɛn jee ɓeer Raa ki se, Ꞌbooyki taar kɛn maam mꞋasen taaɗ se. \v 17 Raa naajen Israɛlge se, bɛɛr tɔɔɗɔ bubjege; naan̰ dirɗe ooj tɛɗ dɛna taa naaŋ Masar ki, ɔɔ ute tɔɔgin̰ se, naan̰ ɔɔɗɗeno naatn maakŋ taa naaŋ Masar ki. \v 18 Do kɔɗ‑ɓaar ki se, nakŋ ɓaa ɓaa ɓaara si‑sɔɔ se, naan̰ ɓo aakɗeno doɗe ki. \v 19 Tɛr, taa naaŋ kɛn *Kanan ki se mɛtjil jeegen kaam cili se, naan̰ utɗen naata ɔɔ naaŋɗe se, naan̰ ɛɗin̰ gaan Israɛlge tu ɔɔ naaŋ se tɛɗɗen naaŋɗe mala. \v 20 Kɛn nakgen se jaay daanin̰ deel paac se, ɔk nakŋ ɓaa ɓaa ɓaara kaar‑sɔɔ‑ute‑si‑mii. \p «Tɛr bubjege naan̰ tɔndɗen magalge daanɗe ki, gɛn kaakŋ mɛtn taarɗege. Magalgen ese se, naan̰ lee tɔndɗesin̰ bini aan do Samuɛl kɛn debm taaɗ taar teeco taar Raa ki se. \v 21 Aan do Samuɛl ki se, bubjege tɔnd mɛtn Raa, ɔɔ naaɗe je gaarge. Gɔtn se Raa ɔndɗen Saul, goon Kis, kɛn teeco taa ɓee Benjamin ki ɔɔ naan̰ se ɔs gaara gɛn ɓaara si‑sɔɔ. \v 22 Kɛn ɓaara si‑sɔɔ jaay aas se, Saul se Raa ɔɔɗin̰ maakŋ gaarin̰ ki naatn ɔɔ naan̰ bɛɛr ɔɔɗɗen *Daud ɓo tɛɗɗen gaarɗe. Do Daud ki se, Raa taaɗ ɔɔ: \qt Maam mꞋɔŋga Daudn goon Jɛsɛ kɛn maam jen̰a. Naan̰ ɓo debm kɛn utu Ꞌtɛɗn nakgen paacn̰ kɛn maakum jen ro ki\qt*\f + \fr 13:22 \ft Aak 1Sam 13.14; KKR 89.21.\f*. \p \v 23 «Maakŋ mɛtjil Daud ki se, Raa bɛɛr ɔɔɗo gaaba kalaŋ daan Israɛlge tu ron̰ Isa, taa aɗen kaaja. Bin ɓo, taar do dɔkin̰ Raa taaɗo Daud ki se, aanga ɗoobin̰ ki. \v 24 Kaaɗ kɛn Isa tɛɛs te naabin̰ ey ɓɔrt se, Jan‑Batist ɓaaɗo taaɗ gaan Israɛlge tu paac ɔɔ: ‹ꞋTɛrlki maakse do Raa ki ɔɔ Ꞌɓaakiro jꞋasen *batizi.› \v 25 Aan do naŋ naabin̰ ki se, Jan‑Batist taaɗo ɔɔ: ‹Maakŋ maak‑saapse ki se, naase tap ɓo ɔɔki maam se naŋa? Ɓɛrɛ, maam se *mꞋal‑Masi kɛn naase iŋg aakki kaamin̰ se eyo! ꞋƁooyki, naan̰ se utu ɓaaɗo mɛtum ki ɔɔ naan̰ se, gɛn tɔɔɗn saa jɛn̰ ki kic ɓo, maam mꞋaas eyo\f + \fr 13:25 \ft Aak Mk 1.7.\f*.› \p \v 26 «Gɛnaamge, naasen kɛn mɛtjil *Abraamge, ɔɔ naasen iŋgki maakɗe ki jaay Ꞌɓeerki Raa ki se, Ꞌbooyki, taa naajege ɓo Raa ɓaano ute taar se taa ajeki kaaja. \v 27 Kɛn Isa jaay aan se, jee Jeruzalɛm ki ute magalɗege se, Isa se naaɗe jeelin̰ te aan gɔɔ al‑Masi eyo. Ɔɔ taar kɛn jee taaɗ taar teeco taar Raa ki raaŋo do dɔkin̰ jaay, aanga ɓii sebit ki tak ɓo naaɗe lee dooyin̰ se, naaɗe tɛɗin̰ga aanga ɗoobin̰ ki. Taa naan̰ se ɓo, naaɗe ɔjin̰ bɔɔrɔ don̰ ki. \v 28 Ey num, naaɗe ɔŋ te taar ɗim kɛn aas tɔɔlin̰ eyo. Ute naan̰ se kic ɓo, naaɗe taaɗ Pilat ki ɔɔ: ‹KꞋtɔɔlin̰ naatn!› \v 29 Kɛn Yaudge jaay tɛɗin̰ nakge don̰ ki aas aan gɔɔ kɛn Kitap taaɗo do dɔkin̰ se, maakɗe ki se, jee mɛtin̰ge ɓaaɗo uun bɔɔyin̰ naatn ro kaag ki ɔɔ ɓaa ɔlin̰ maakŋ iiɓ ki. \v 30 Num gaŋ Raa se durin̰oga daan yoge tu. \v 31 Jee leeɗo ute naan̰ Galile ki bini aan Jeruzalɛm ki se, kɛn naan̰ ooy duro se maakŋ ɓiige tu dɛna, naan̰ lee teec naanɗe ki. Ɔɔ jee se ɓo ɓɔrse tɛɗga saaɗin̰ge naan jeege tu. \p \v 32 «Ɓɔrse naaje kꞋɓaaɗo se, taa jꞋasen taaɗn labar jiga se kici ɔɔ labar se ɓo, kɛn Raa taaɗo bubjege tu do dɔkin̰a ɔɔ tɛɗga num naan̰ utu aɗen kɛɗn nakŋ naan̰ taaɗga ɔɔ utu aɗen kɛɗ se. \v 33 Taar kɛn naan̰ taaɗo do dɔkin̰ ɔɔ an̰ tɛɗ se, ɓɔrse naan̰ tɛɗin̰ga do naaje gɛnɗege tu kɛn naan̰ duro Isa daan yoge tu se, aan gɔɔ taar kɛn kꞋraaŋin̰o do dɔkin̰ maakŋ Kaa Keem Raa gɛn k‑dige tu kɛn ɔɔ: \q1 \qt Naai se ɓo Ꞌgoonuma\qt*. \q1 \qt Gɔtn jaaki sum se, maam ɓo mꞋtɛɗga bubi\qt*\f + \fr 13:33 \ft Aak KKR 2.7.\f*. \p \v 34 «Raa se duroga Isa daan yoge tu, ron̰ se naan̰ ɔn̰in̰ ruum te maakŋ ɓaaɗ ki eyo. Kɛse ɓo taar kɛn naan̰ taaɗo Daud ki do dɔkin̰a kɛn taaɗin̰ ɔɔ: \q1 \qt Maam mꞋutu mꞋasen tɛɗn bɛɛ dɛn aak eyo ɔɔ nakgen mɛt ki\qt* \q1 \qt kɛn maam mꞋɗeeko mꞋɔɔ mꞋutu mꞋkɛɗn Daud ki se mꞋutu mꞋasesin̰ kɛɗn ɗeer ɗeer\qt*\f + \fr 13:34 \ft Aak Eza 55.3.\f*. \m \v 35 Taa ɗi gɔt kuuy kic maakŋ Kitap ki se, Daud taaɗ Raa ki ɔɔ: \q1 \qt Debm naai se, naai an̰ kɔŋ kɔn̰in̰ ruum maakŋ ɓaaɗ ki eyo\qt*\f + \fr 13:35 \ft Aak KKR 16.10.\f*. \m \v 36 Num kɛn naabm kɛn Raa jen ro ki jaay Daud tɛɗin̰ aas se, gɔtn se naan̰ ooyo ɔɔ jꞋuun jꞋɔl kꞋjꞋaalin̰ maakŋ iiɓ ki do bubin̰ge tu ɔɔ naan̰ kic ruumga aan gɔɔ naaɗe se kici. \v 37 Gaŋ Isa jaay ooy se, ruum te maakŋ iiɓ ki eyo, num naan̰ se Raa durin̰oga daan yoge tu. \p \v 38 «Gɛnaamge, Ꞌjeelki, naaje kꞋɓaaɗo se kꞋje jꞋasen taaɗn nakŋ kɛn jaay Isa tɛɗo se. Ute nakŋ naan̰ tɛɗo se ɓo, Raa tɔɔlsenga *kusin̰sege. Ey num, ute Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki se ɔŋ noogse Ꞌtɛɗki te aak bɛɛ naan Raa ki eyo. \v 39 Num gaŋ debm jaay aal maakin̰ do Isa al‑Masi ki se, kusin̰in̰ paac se, Raa tɔɔlin̰sin̰ga naata. \v 40 Bin se, ɔndki kɔndɔ, ɓɛrɛ, taar se ɔn̰te Ꞌbaatin̰ki! Ey num, taar kɛn jee taaɗ taar teeco taar Raa ki raaŋo do dɔkin̰ maakŋ Kitap ki se, sɔm asen kaan dose ki cɛrɛ, kɛn ɔɔ: \q1 \v 41 \qt ꞋƁooyki bɛɛ, naasen kɛn aalki Raa maak ki ey se\qt*, \q1 \qt nakŋ se lɛ, deelga dose ɔɔ ɔksen taaɗ eyo\qt*! \q1 \qt Taa naase se utu aki kutn kap\qt*! \q1 \qt Taa do naase ki se, mꞋutu mꞋtɛɗn nakŋ kɛn deel doa\qt* \q1 \qt ɔɔ nakŋ se kɛn nam kuuy jaay ɓaaɗo taaɗsen mɛtin̰ kic ɓo\qt*, \q1 \qt naase lɛ aki Ꞌtook ey tap\qt*.\f + \fr 13:41 \ft Aak Aab 1.5.\f*» \p \v 42 Kɛn Pɔl ute Barnabas jaay teec teec naatn maakŋ ɓee Yaudge tun lee tusn maak ki se, gɔtn se jeege taaɗɗen ɔɔ: «Ɓii sebitn kuuy se, Ꞌtɛrl Ꞌɓaakiro ajeki taaɗn mɛtn taar se daala.» \v 43 Kɛn jeege wɔɔk naŋ se, maakɗe ki se Yaudge dɛna, ute jee kɛn tɛɗga tɛɗ roɗe Yaudge kɛn ɔk taar Raa ɔɔn̰ se ɓaa ute Pɔl ɔɔ Barnabas. Kɛn naaɗe jaay ɓaa ɓaa se, Pɔl ute Barnabas se taaɗ ute naaɗe, dɛjɗe ɔɔ bɛɛ Raa se, jꞋɔkin̰ ɔɔn̰ɔ. \s1 Naan ki se Pɔl ute Barnabas kaamɗe se aan kaakŋ jee kɛn Yaudge eyo \p \v 44 Anum, *ɓii sebit kɛn kuuy se, jee maakŋ gɛgɛr kɛn Antiɔs kɛn taa naaŋ Pizidi ki se, dɛnin̰ ɓaaɗo tus gɛn booy taar Mɛljege. \v 45 Num kɛn Yaudge jaay aak jeege ɓaaɗo tus dɛn se, naaɗe tɛɗ maak‑kilimi ro Pɔl ute Barnabas ki ɔɔ naaɗe baag naajn̰ Pɔl ɔɔ taaɗ jeege tu ɔɔ: «Taar kɛn Pɔl taaɗ se, taar kɛn mɛt ki eyo.» \v 46 Gɔtn se Pɔl ute Barnabas se, taaɗ aal doɗe sɛn̰ ɗeekɗen ɔɔ: «Bɛɛki se, taar se jꞋasen taaɗn naase Yaudge tu ɓo jaayo. Aan gɔɔ naase lɛ Ꞌbaateki ɗey se, kɛse naase malin̰ge ɓo Ꞌtɛɗki murs rose ki gɛn kɔŋ *kaajn̰ gɛn daayum eyo. Ɓɔrse num, naaje se, kꞋɓaa taaɗn taar Raa se jeege tun Yaudge eyo. \v 47 Kɛse ɓo naabm kɛn Mɛljege ɔljeno ɔɔ taaɗjeno ɔɔ: \q1 \qt Maam se mꞋtɛɗi naai Ꞌtɛɗga gɔtn wɔɔr gɛn wɔɔr mɛtjil jeege paac\qt*, \q1 \qt taa naai aɗen ɓaa taaɗn taar Raa jeege tu\qt* \q1 \qt bini Ꞌkaan gɔtn duni Ꞌɗaar ro ki ɔɔ aɗen taaɗn ɔɔ: Raa se aɗen kaaja\qt*.\f + \fr 13:47 \ft Aak Eza 49.6.\f*» \p \v 48 Kɛn jee kɛn Yaudge ey jaay booy taar se, naaɗe maakɗe raapo, *nook Raa ɗeek ɔɔ: «Taar Mɛljege Raa se jiga aak eyo.» Gɔtn se, jee kɛn Raa bɛɛr tɔɔɗɗenga tɔɔɗ gɛn kɔŋ kaajn̰ gɛn daayum se, took aal maakɗe do Isa ki. \p \v 49 Gɔtn se, taar Mɛljege Raa se wɔɔk dɔɔɗ taa naaŋ gɔtn ese paac. \v 50 Gaŋ Yaudge se ɔɔs mɛtn magalgen maakŋ gɛgɛr kɛn gɔtn ese ute mɛndgen jeeɗege jee nak dɛnge jaay ɓeer Raa ki se, naaɗe ɔlɗe mɛtɗe taa jꞋdabar Pɔl ute Barnabas ɔɔ naaɗe tuurɗe naatn maakŋ taa naaŋɗe ki. \v 51 Kɛn Pɔl ute Barnabas jaay ɓaa ɓaa se, tup kuɗn jɛɗege tu\f + \fr 13:51 \ft Tupm kuɗn jɛ ki se, gɔtn Yaudge tu se je taaɗn ɔɔ: ɗim aɗen tum tap ɓo gɔtɔ.\f* ɔɔ naaɗe iin̰ ɓaa Ikɔniɔm ki. \v 52 Gaŋ jee kɛn aal maakɗe do Isa *al‑Masi kɛn gɔtn ese se, Raa ɗoocɗe maakɗe ute *Nirl Salal tɛɗɗe naaɗe se, maakɗe raap dɛn aak eyo. \c 14 \s1 Pɔl ute Barnabas maakŋ gɛgɛr kɛn Ikɔniɔm ki \p \v 1 Kɛn Pɔl ute Barnabas jaay aan maakŋ gɛgɛr kɛn Ikɔniɔm ki se, naaɗe ɓaa ɛnd maakŋ *ɓee kɛn Yaudge lee tusn maak ki aan gɔɔ kɛn naaɗe tɛɗo maakŋ gɛgɛr kɛn Antiɔs ki se. Gɔtn se, naaɗe taaɗɗen taar *Raa bini ɔl naaɗen Yaudge ute kɛngen Yaudge eyo dɛnin̰ took aal maakɗe do Isa *al‑Masi ki. \v 2 Gaŋ Yaudgen baate tookŋ taarɗe se ɔɔs mɛtn jeegen kɛn Yaudge eyo taa je taara ro jeege tun took aal maakɗe do Isa al‑Masi ki. \v 3 Ute naan̰ se kic ɓo, Pɔl ute Barnabas tiŋgoga dɛna maakŋ gɛgɛr kɛn ese ɔɔ naaɗe taaɗ taar Mɛljege se jeege tu ɔɔ naaɗe taaɗɗen taa bɛɛ Raa kɛn naan̰ tɛɗɗen se, aal doɗe sɛn̰, ɓeer eyo. Ɔɔ gɔtn se, Raa ɔlɗen naaɗe tɛɗ nakŋ‑kɔɔɓge ute nakgen deel doa taa Ꞌtaaɗn jeege tu ɔɔ taar naaɗe taaɗ se, taar mɛt ki. \v 4 Do taarɗe ki se, jeegen maakŋ gɛgɛr kɛn ese se ɓaa gaaŋ naapa gɔtɔ kaam dio: jeegen mɛtin̰ge ɓaa mɛtn Yaudge ɔɔ kɛngen kuuy se lɛ ɓaa mɛtn jee kaan̰ naabm al‑Masige tu. \p \v 5 Gɔtn se Yaudge ute jeegen kɛn Yaudge eyo ute magalɗege se, dɔɔkga taarɗe gɛn ɓaa koocn̰ *jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige taa aɗen tund tɔɔl ute koa. \v 6 Kɛn Pɔl ute Barnabas jaay booy taar ese se, bin se, naaɗe aan̰ ɓaa taa naaŋ Likaoni ki. Kɛn naaɗe jaay aan gɔtn naane se, naaɗe ɓaa tiŋg maakŋ gɛgɛr kɛn Listir ute kɛn Derbe ki ɔɔ ute naaŋge tun cɛɛs ki cɛɛs ki. \v 7 Kɛn naaɗe jaay aan gɔtn naane se kic ɓo, naaɗe taaɗ Labar Jigan gɛn Isa al‑Masi se jeege tu. \s1 Pɔl ute Barnabas maakŋ gɛgɛr kɛn Listir ki \p \v 8 Maakŋ gɛgɛr kɛn Listir ki se, ɔk gaaba kalaŋ bin se gɔtn tiŋgin̰ ɓo naaŋ ki sum. Ɔɔ gaabm se, gɔtn kꞋjꞋoojin̰ tap ɓo k‑ruŋguyu; ɓii kalaŋ naan̰ lee te eyo. \v 9 Ɓii kalaŋ, naan̰ iŋg booy booy taar Raa kɛn Pɔl taaɗ se. Gɔtn se Pɔl ɔndin̰ kaama tak, taa naan̰ aak jeel gaabm se aalga maakin̰ do Isa *al‑Masi ki se, Ꞌkɔŋ lapia. \v 10 Gɔtn se, Pɔl uun mindin̰ raan ɗeekin̰ ɔɔ: «Iin̰ Ꞌɗaara!» Ɔɔ gaabm se naar iin̰ ɗaar kirit ɔɔ baag lea. \v 11 Kɛn jee dɛnge jaay aak nakŋ Pɔl tɛɗ se, naaɗe paac baag kul taara gajalaŋ ute taar Likaoni kɛn taar naaŋɗe se, ɔɔ naaɗe taaɗ ɔɔ: «Ɓɛrɛ, raage se dɛlga jikilimge ɔɔ bɔɔy ɓaaɗoga gɔtjege tu!» \v 12 Gɔtn se Barnabas se naaɗe daŋin̰ Zeus. Zeus se je ɗeekŋ ɔɔ: \it gaar gɛn raage\it*. Ɔɔ Pɔl lɛ, naaɗe daŋin̰ Ɛrmɛz. Ɛrmɛz se je ɗeekŋ ɔɔ: \it debm taaɗin̰ bɛɗin̰a\it*. \v 13 Raaɗen Zeus se, ɓeen̰ cɛɛ taa ɗoob kɛn jꞋɛnd maakŋ gɛgɛr ki se, ɔɔ debm kɛn lee tɔj sɛrkŋ maakŋ ɓee kɛn se, tɔk ɓaano ute kɔs‑taarge dio ɔɔ tamarɗeno ute pɔɔn̰ kaagge jaay ɓo ɓaanɗeno taa ɓee kɛn ese, taa naan̰ ute jee dɛnge se dɔɔkga taarɗe je tɔjn̰ *sɛrkɛ Barnabas ute Pɔl ki. \p \v 14 Gaŋ kɛn *jee kaan̰ naabm Isage, Barnabas ute Pɔl, jaay booy taar ese se, naaɗe maakɗe tuju ɔɔ nɛɛpm te kalɗege ɔɔ gɔtn se, naaɗe naar aan̰ ɓaa ɔŋ jee dɛnge se, taaɗɗen makɔn̰ɔ ɔɔ: \v 15 «Ay, naase ara, kɛse naase Ꞌtɛɗki nakŋ‑kɔɔɓm ɗi bini! Ɓɛrɛ, naaje se k‑jikilimge aan gɔɔ naase se sum kici. Naaje kꞋtaaɗsen Labar Jiga se taa naase anki rɛsn ute raagen rɛn̰ rɛn̰ se. Ɓɔrse, Ꞌtɛrlkiro maakse do Raa ki naan̰ kɛn tiŋg zɛɛrɛ se! Naan̰ ɓo debm aalo maakŋ raa ute do naaŋa ɔɔ aalo baar ɔɔ nakgen ɓaa se paac. \v 16 Do dɔkin̰ se, mɛtjil jeegen gay gay kic ɓo, Raa ɔn̰ɗen naaɗe uun ɗoobm kɛn naaɗe maakɗe jen ro ki. \v 17 Ute naan̰ se kic ɓo, Raa se daayum tɛɗɗen bɛɛ ɔɔ bɛɛ kɛn naan̰ lee tɛɗɗen se, naan̰ eeɗɗen maane oojɗen nakɗege ɔɔ ɛɗɗen kɔsɔ ute maraadin̰a ɔɔ raapɗen maakɗe sakan̰.» \p \v 18 Ute taar kɛn naaɗe taaɗɗen se kic ɓo, Pɔl ute Barnabas tɛɗɗen bini jaay ɓo ɓaa gaas jee dɛnge gɛn tɔjn̰ sɛrkɛ se. \p \v 19 Kɛn nakgen se jaay deel se, Yaudgen iin̰o Antiɔs ki ɔɔ kɛngen mɛtin̰ge iin̰o Ikɔniɔm ki ɓaaɗo Listir ki ɔɔ ɔɔs mɛtn jee dɛngen gɔtn ese ɔɔ taaɗɗen taar Pɔl ute Barnabas taaɗ se, taar mɛt ki eyo. Gɔtn se, Pɔl naaɗe tundin̰ ute koa ɔɔ tiik teecn̰sin̰ naatn maakŋ gɛgɛr ki se ɔɔ ɓaa undin̰ naata, naaɗe saap ɔɔ kaaɗ naane, naan̰ ooyga. \v 20 Num kɛn gɛnaagen ɗoobm Isa al‑Masi ki jaay ɓaaɗo tus gurugin̰ se, gɔtn se Pɔl iin̰ ɗaara ɔɔ ɔk tɛrl ɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Listir ki. Mɛtbeen̰ki se, naan̰ ute Barnabas iin̰ gɔtn ese ɔɔ ɓaa Derbe ki. \s1 Pɔl ute Barnabas ɔk tɛrlo Antiɔs kɛn taa naaŋ Siri ki \p \v 21 Kɛn naaɗe jaay aan maakŋ gɛgɛr kɛn Derbe ki se, Pɔl ute Barnabas taaɗ Labar Jigan gɛn Isa *al‑Masi se jeege tu. Gɔtn se, jeege dɛna took aal maakɗe do Isa al‑Masi ki. Naaɗe iin̰ ɔn̰ gɔtn ese, ɔk tɛrl ɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Listir ki ɔɔ Listir ki se naaɗe iin̰ ɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Ikɔniɔm ki ɔɔ Ikɔniɔm ki se, naaɗe iin̰ ɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Antiɔs ki kɛn taa naaŋ Pizidi ki. \v 22 Maakŋ gɛgɛrge tun, naaɗe aanga tak ɓo naaɗe ɛɗɗen kaay kaama jeege tun aalga kaal maakɗe do Isa al‑Masi ki ɔɔ taaɗɗen ɔɔ ɗoobm Isa al‑Masi ki se jꞋɔkin̰ tɔɔgɔ ɔɔ tɛr taaɗɗen ɔɔ: «Naajege se, jꞋutu jꞋaki dabar dɛn jaay ɓo jꞋaki kɛnd *maakŋ Gaar Raa ki.» \v 23 Gɔtn kɛn naaɗe aanga jaay ɔŋga *egliz se, naaɗe bɛɛr tɔndɗen jeegen Ꞌtɛɗn naanɗege. Gɔtn se, naaɗe uun *siam ɔɔ eem Raa jaay ɓo, jee se naaɗe ɔn̰ɗen kaam ji Mɛljege Isa al‑Masi kɛn naaɗe aal maakɗe don̰ ki se. \p \v 24 Gɔtn se, Pɔl ute Barnabas ɓaa ɓaa se, naaɗe aal teeco taa naaŋ Pizidi jaay ɓaaɗo taa naaŋ Pampili ki. \v 25 Kɛn naaɗe jaay aan maakŋ gɛgɛr kɛn Pɛrg ki se, naaɗe taaɗ taar Raa jeege tu jaay iin̰ ɔn̰ gɔtn ese ɔɔ ɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn gɔtn kꞋlee kꞋɗaar markabge ɔɔ gɛgɛr se ron̰ Atalia. \v 26 Naaɗe iin̰ maakŋ gɛgɛr kɛn ese, ook maakŋ markab ki uun ɗoobm gɛn tɛrl maakŋ gɛgɛr kɛn Antiɔs kɛn taa naaŋ Siri ki. Gɔtn se ɓo, mɛtn‑jiki naaɗe iin̰o ro ki ɔɔ maakŋ gɛgɛr kɛn ese ɓo, jee Raage ɔn̰ɗeno kaam ji Raa taa Ꞌtɛɗn naabm kɛn ɓɔrse naaɗe tɛɗ aasin̰oga se. \v 27 Kɛn naaɗe jaay aan Antiɔs kɛn taa naaŋ Siri ki se, Pɔl ute Barnabas daŋ tus jee egliz ki. Gɔtn se, naaɗe taaɗɗen mɛtn taar nakgen kɛn Raa ɔlɗen naaɗe tɛɗo se ɔɔ tɛr taaɗɗeno ɔɔ: «Ɓɔrse se, Raa ɔɔɗga ɗoobo jeege tun Yaudge eyo taa kaal maakɗe do Isa ki kici.» \v 28 Gɔtn se, naaɗe tiŋgoga dɛna ute gɛnaagen aalga kaal maakɗe do Isa ki. \c 15 \s1 Jeege tus Jeruzalɛm ki gɛn kaakŋ mɛtn taara \r (Gal 2.1‑9) \p \v 1 Gɔtn se jee mɛtin̰ge iin̰o taa naaŋ Jude ki ɔɔ ɓaaɗo maakŋ gɛgɛr kɛn Antiɔs ki. Naaɗe baag dooy gɛnaagen ɗoobm Isa *al‑Masi ki ɔɔ: «Kɛn naase jaay jꞋɔjsen te pɔndɔ aan gɔɔ kɛn *Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki taaɗn ey se, naase aki Ꞌkɔŋ kaaj eyo.» \v 2 Gɔtn se Pɔl ute Barnabas took eyo do taar naaɗe ki se ɔɔ do taar kɛn se, naaɗe naajga dɛna ute jee se. Taa naan̰ se ɓo, jee gɔtn ese uun doa gɛn kɔl Barnabas ute Pɔl ɔɔ gɛnaage kandum kɛn ɗoobm Isa al‑Masi ki, taa ɓaa kɔŋ *jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige ute jee naan jee *eglizge tun Jeruzalɛm ki gɛn ɓaa kaakŋ mɛtn taar se. \v 3 Gɔtn se, eglizn Antiɔs ki ɛɗɗen ne ɗim kɛn naaɗe an ɓaa mɛrtɛ jaay ɓo ɔlɗen ɗoob ki. \p Kɛn naaɗe ɓaa ɓaa se, aal teec ute taa naaŋ Pɛnisi ɔɔ ute taa naaŋ *Samari. Gɔtn naaɗe aanga se, taaɗ gɛnaage tun ɗoobm Isa al‑Masi ki mɛtn taar jee kɛn Yaudge ey jaay tɛrlga maakɗe do Isa ki se. Kɛn gɛnaagen se jaay booy taar ese se, naaɗe paac maakɗe raap dɛn aak eyo. \v 4 Kɛn naaɗe jaay aan Jeruzalɛm ki se, jee egliz ki, jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige ute jee naan jee eglizge tu se, dɔɔɗ ɔkɗe mɛrtɛ. Gɔtn se naaɗe taaɗɗen mɛtn taar nakgen kɛn *Raa ɔlɗeno naaɗe tɛɗo se. \v 5 Num *Parizigen took aalga kaal maakɗe do Isa al‑Masi ki se, gɔtn se naaɗe iin̰ taaɗ jeege tu ɔɔ: «Bɛɛki num, jee kɛn Yaudge ey jaay took aalga maakɗe do Isa al‑Masi ki se, jꞋaɗen tɔjn̰ pɔndɔ ɔɔ Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki se kꞋdooyɗe, naaɗe Ꞌkiŋg do ki.» \p \v 6 Tɛr gɔtn se, jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige ute jee naan jee eglizge tu se tus gɛn kaakŋ mɛtn taar se. \v 7 Kɛn naaɗe naaj te naapa makɔn̰ɔ bini jaay ɓo, Piɛr iin̰ ɗaara ɔɔ taaɗɗen ɔɔ: «Gɛnaamge, naase Ꞌjeelki maam Raa bɛɛr ɔɔɗum daanse ki se do dɔkin̰a, taa mꞋtaaɗn Labar Jiga gɛn Isa al‑Masi se jeege tun Yaudge eyo, taa kɛn naaɗe jaay booyga num, naaɗe tookŋ kaal maakɗe do Isa ki. \v 8 Taa Raa se naan̰ jeel naŋ maak‑saapm jikilimge ɔɔ jee kɛn Yaudge ey se kic ɓo, naan̰ took ɔkɗega ɔɔ ɛɗɗenga *Nirl Salal aan gɔɔ kɛn naan̰ ɛɗjekiro naajege tu se kici. \v 9 Raa se, aakjeki naanin̰ ki se naaje jꞋutu naaɗe se jꞋaaski kaasa. Taa naan̰ se ɓo, naaɗe kic aal maakɗe do Isa ki sum ɓo, Raa *tug ɗaapɗenga maakɗe. \v 10 Bin num, gɛn ɗi jaay naase Ꞌje aki tujn̰ maakŋ Raa se ɔɔ naase je aki kɔnd daam deer do jeege tun Yaudge eyo jaay took aal maakɗe do Isa al‑Masi ki se ey num daam se bubjege ute naajege se jꞋɔŋ jꞋaasin̰kiro te gɛn kuunin̰ eyo. \v 11 Bin num, kɛse mɛt ki eyo kɛn jꞋaki tɛɗn naan̰ se! KꞋjeelki naajege kic jꞋaalki maakjege do bɛɛ gɛn Mɛljege Isa ki aan gɔɔ naaɗen kɛn Yaudge ey se kici, jaay ɓo naaje jꞋɔŋki kaaja aan gɔɔ kɛn naaɗe ɔŋ se kici.» \p \v 12 Gɔtn se jee tus ute dɛnɗe se do ɗɛk ɔɔ naaɗe ɔn̰ gɔtɔ Pɔl ute Barnabas ki taaɗɗen mɛtn taar nakŋ‑kɔɔɓge ute nakgen deel doa kɛn Raa ɔlɗeno naaɗe tɛɗo daan jeege tun Yaudge ey se. \v 13 Kɛn naaɗe jaay taaɗ naŋ taarɗe se, gɔtn se Jak uun taara ɔɔ ɗeekɗen ɔɔ: «Gɛnaamge, uɗumki bia! \v 14 Simon\f + \fr 15:14 \ft Simon se naan̰ ɓo Piɛr sum kici.\f* taaɗjekiro ɔɔ mɛtn‑jiki tap ɓo Raa se bɛɛr tɔɔɗoga jeege daan jeege tun Yaudge eyo taa tɛɗn jee naan̰ge. \v 15 Nakgen deel ese se, aanga ɗoobin̰ ki aan gɔɔ taargen jee taaɗ taar teeco taar Raa ki raaŋɗeno do dɔkin̰ kɛn ɔɔ: \v 16 Mɛljege Raa ɗeek ɔɔ: \q1 \qt Kɛn nakgen se jaay deelga num, maam mꞋutu mꞋaɗe ɓaao\qt* \q1 \qt ɔɔ kaagŋ ɓee Gaar *Daudn kɛn tɛrɛc se, maam mꞋutu mꞋan̰ ɗaar gɔtin̰ ki\qt* \q1 \qt ɔɔ gɔtn kɛn tujga aan gɔɔ ɗi kic ɓo, maam mꞋan̰ ɗaapin̰ Ꞌɗaar tɔɔgŋ gaŋ\qt*. \q1 \v 17 \qt Bin ɓo jeegen ɔɔp se utu am je maam Mɛlɗe\qt*. \q1 \qt Ɗeere, jeegen kɛn maam mꞋutu mꞋaɗeno daŋ se utu Ꞌtɛɗn jee maamge\qt*. \q1 \qt Kɛse ɓo nakŋ kɛn maakum jen ro ki\qt*,\f + \fr 15:17 \ft Aak Am 9.11‑12.\f* \q1 \v 18 \qt ɔɔ taar se ɓo kɛn maam mꞋtaaɗo mɛtin̰ jeege tun do dɔkin̰a\qt*.» \p \v 19 Tɛr Jak taaɗɗeno ɔɔ: «ꞋƁooyki! Gɛn maam ki num, jeegen Yaudge eyo jaay tɛrlga maakɗe do Raa ki se, jꞋɔn̰te kɔndɗeki nakŋ ɔɔn̰ doɗe ki. \v 20 Num gaŋ ɓɔrse, kꞋraaŋɗeki maktub jꞋɔɔki: jꞋɔn̰te kɔsn daa maragge, jꞋɔn̰te kɛɛsn naapge rɛn̰ rɛn̰, jꞋɔn̰te kɔsn daagen moosɗe ɔɔy te naaŋ ki eyo ɔɔ jꞋɔn̰te kɔsn mooso kici. \v 21 Taa do dɔkin̰ se, maakŋ gɛgɛr ki tak ɓo aanga *ɓii sebit ki ɓo, jeege lee taaɗ tɔɔk mɛtn Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki se ɔɔ dooyin̰ maakŋ *ɓeege tun Yaudge lee tusn maak ki.» \p \v 22 Gɔtn se jee egliz ki ute jee naanɗe ki ɔɔ jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige dɔɔk taarɗe kalaŋ ɔɔ bɛɛr tɔɔɗ jeege daanɗe ki gɛn ɓaa ute Pɔl ɔɔ Barnabas Antiɔsn kɛn taa naaŋ Siri ki. Jee kɛn naaɗe bɛɛr tɔɔɗɗe se debm kalaŋ ron̰ Judas kɛn kꞋdaŋin̰ Barsabas se kici, ɔɔ kɛn kuuy se kꞋdaŋin̰ Silas. Naaɗe se gɛnaage paac aalɗe maak ki. \v 23 Naaɗe raaŋ ɛɗɗen maktub jiɗe ki ɔɔ maakŋ maktub kɛn ese naaɗe ɗeek ɔɔ: \pmo Kɛse naaje kꞋjee kaan̰ naabm Isa al‑Masige, ute naajen naan jee eglizge tu, ute gɛnaagen gɔtn ara paac kꞋtɛɗsen tɔɔsɛ dɛna naase gɛnaajegen Yaudge eyo, kɛn took aalkiga maakse do Isa al‑Masi ki, naasen kɛn iŋgki taa naaŋ Siri ki ɔɔ maakŋ gɛgɛr kɛn Antiɔs ki ute kɛngen taa naaŋ Silisi ki. \pm \v 24 Naaje kꞋbooyga kɛn jee mɛtin̰ iin̰ gɔtje ki ara jaay ɓaa gɔtse ki se, naaɗe utu taar naaɗen ɓaa taaɗsen se tujsega maakse ɔɔ teecsenga nirlse. Ɓɛrɛ, jee se naaɗe ɓaa gɛn doɗe, ey num naaje ɓo kꞋjꞋɔlɗen eyo. \v 25 Taa naan̰ se, taar se naaje jꞋaakin̰ taa naapm jaay kꞋbɛɛr kꞋtɔɔɗ jeege maakje ki taa ɓaa ute gɛnaa kɔɔn̰ maakjege Pɔl ute Barnabas se gɔtse ki. \v 26 Taa Pɔl ute Barnabas se, ɛɗga kɛɗ roɗe *sɛrkɛ taa Mɛljege Isa al‑Masi. \v 27 Bin num, naaje jꞋɔlsen Judas ute Silas se, taa naaɗe asen ɓaa taaɗn ute taarɗe mala taar kɛn naaje kꞋraaŋsen maakŋ maktub kɛn ese. \v 28 Nirl Salal ɔɔ naaje mala jꞋuun doa kꞋje nakŋ kɛn kꞋraaŋsen jꞋɔɔ aki tɛɗ se kꞋje jꞋasen ziiɗn ɗim kuuy do ki ey sum, \v 29 kɛn ɔɔ: ɔn̰te kɔski daa maragge, ɔn̰te kɔski mooso, ɔn̰te kɔski daagen moosɗe ɔɔy te naaŋ ki eyo ɔɔ ɔn̰te kɛɛski naapge rɛn̰ rɛn̰. Kɛn nakgen se jaay naase Ꞌtɛɗin̰kiga num, kɛse naase Ꞌtɛɗkiga nakŋ jiga aak eyo. \pmc Naaje gɛnaagen gɔtn ara kꞋtɛɗsen tɔɔsɛ dɛna. \p \v 30 Kɛn naaɗe jaay raaŋ ɛɗɗen maktub jiɗe ki se, gɔtn se naaɗe ɔlɗe ɔɔ naaɗe iin̰ ɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Antiɔs ki. \p Kɛn naaɗe jaay aan se, naaɗe daŋ tus gɛnaagen ɗoobm al‑Masi ki ɔɔ ɛɗɗen maktubm ese. \v 31 Kɛn jee ɗoobm al‑Masi kɛn gɔtn ese jaay booy taar kɛn kꞋdooyɗesin̰ maakŋ maktub kɛn se, maakɗe ɓaa raap aak eyo ɔɔ taargen se ɛɗɗen kaay kaama. \p \v 32 Judas ute Silas se, naaɗe jee taaɗ taar teeco taar Raa ki. Taa naan̰ se ɓo, naaɗe dɛjɗenga dɛna ɛɗɗen kaay kaama ɔɔ do kaal maakɗe ki se, jꞋɔk maakɗe tɔɔgɔ. \v 33 Naaɗe ute gɛnaagen Antiɔs ki se, tiŋgoga dɛna gɔtn ese jaay ɓo, gɛnaagen ɗoobm Isa al‑Masi kɛn maakŋ gɛgɛr kɛn ese ɔlɗe ɔɔ kꞋɓaa lapia, ɔɔ naaɗe ɔk tɛrl ɓaa gɔtn jeege tun ɔlɗeno. \v 34 [Naɓo, Silas se je kiŋg gɔtn ara ɓii kandum\f + \fr 15:34 \ft Taar se maakŋ kitapge tun do dɔkin̰ se mɛtin̰ge maakɗe ki se gɔtɔ.\f*.] \v 35 Anum Pɔl ute Barnabas se ɔɔp iŋg Antiɔs ki. Gɔtn ese, naaɗe ute jeegen kuuy se kic dɛna lee dooyɗen ute taar Mɛljege ɔɔ taaɗɗen Labar Jiga. \s1 Pɔl gaaŋ ute Barnabas \r (Gal 4.13‑15) \p \v 36 Kɛn naaɗe jaay tiŋg aas gɔtn ese se, Pɔl ɗeek Barnabas ki ɔɔ: «JꞋɔk kꞋtɛrl kꞋɓaa kaakŋ gɛnaagen ɗoobm *al‑Masi kɛn iŋg maakŋ gɛgɛrge tun paacn̰ gɔtn naaje kꞋlee kꞋtaaɗo taar Mɛljege ro ki se. KꞋɓaa kꞋjꞋaakɗen tu, naaɗe tap ɓo iŋg ɔɔ ɗi.» \v 37 Gɔtn se, gɛn Barnabas ki num naan̰ je Jan kɛn kꞋdaŋin̰ Mark se kic ɓo Ꞌɓaa ute naaɗe. \v 38 Num gaŋ Pɔl took eyo, taa Jan‑Mark se rɛs ɔn̰ɗenga kɔn̰ɔ taa naaŋ Pampili ki ɔɔ naan̰ ɔŋ aay ute kaamin̰ gɛn tɛɗn naaba ute naaɗe eyo. \v 39 Gɔtn se, naaɗe naajga taara dɛna, naɓo taarɗe ɓaa ɔk te mɛtn naap eyo. Bin se, Barnabas ute Jan‑Mark lɛ ook maakŋ markab ki gɛn ɓaa taa naaŋ Sipir ki; \v 40 num Pɔl se lɛ, bɛɛr uun Silas gɛn ɓaa ute naan̰a ɔɔ gɛnaagen ɗoobm al‑Masi kɛn gɔtn ese tɔndɗe mɛtn Raa ɔɔ daayum Mɛljege n̰Ꞌtɛɗɗen bɛɛn̰a. \ms1 Pɔl ɓaa mɛrtɛ gɛn k‑dige \p \v 41 Pɔl iin̰ gɔtn ese ɔɔ ɓaa lee taa naaŋ Siri ute gɛn Silisi ki ɔɔ gɔtn naan̰ aanga ro ki se, naan̰ ɛɗ kaay kaama *eglizge tu. \c 16 \s1 Timote ɓaa ute Pɔl ɔɔ Silas gɛn tɛɗn naabm Isa *al‑Masi \p \v 1 Tɛr Pɔl ute Silas jaay aan maakŋ gɛgɛr kɛn Derbe ute gɛn Listir ki se; gɔtn ese naan̰ ɔŋ gaaba kalaŋ debm aalga kaal maakin̰ do Isa ki, ron̰ Timote. Naan̰ se kon̰ mɛnd Yaud kɛn aalga kaal maakin̰ do Isa ki kici; gaŋ bubin̰ se, kɔɗ Grɛk. \v 2 Timote se, gɛnaagen ɗoobm al‑Masi kɛn maakŋ gɛgɛrge tun Listir ute kɛn Ikɔniɔm ki, paac se tɔɔmin̰a. \v 3 Gɔtn se Pɔl je ɔɔ kꞋɓaa tɛlɛ, naɓo taa Yaudgen iŋg maakŋ gɛgɛrge tun ese se, naan̰ ɔjin̰ pɔndɔ, taa jeegen paacn̰ gɔtn ese se jeelin̰ naan̰ se bubin̰ kɔɗ Grɛk. \v 4 Kɛn naan̰ jaay ɔj pɔndɔ Timote ki aas se, naaɗe iin̰ gɔtn ese ɔɔ ɓaa lee maakŋ gɛgɛrge tu ɔɔ naaɗe taaɗ gɛnaage tu nakgen kɛn *jee kaan̰ naabm Isage ute jee naan jee *eglizge tu taaɗo taarin̰ Jeruzalɛm ki se ɔɔ naaɗe taaɗɗen ɔɔ: «JꞋiŋg do taar kɛn se.» \v 5 Ute taargen se, jee eglizgen gɔtn ese se tɛɗ jee al‑Masigen mɛc, ɔɔ ɓii‑raa naaɗe ziiɗ ɓaa ute naanɗe. \s1 Pɔl ni maakŋ gɛgɛr kɛn Troas ki \p \v 6 Pɔl ute Silas se je ɓaa taaɗn taar *Raa taa naaŋ Azi kɛn kaam kalaŋ; naɓo *Nirl Salal taaɗɗen maakɗe ki ɔɔ jꞋɔn̰te ɓaa. Num gɔtn se, naaɗe aal teec taa naaŋ Prigi ute gɛn Galati ki. \v 7 Kɛn naaɗe jaay aan cɛɛ taa naaŋ Misi ki se, naaɗe je ɓaa taa naaŋ Bitini ki; naɓo gɔtn ese kic Nirl gɛn Isa gaasɗe. \v 8 Taa naan̰ se ɓo, naaɗe aal teec taa naaŋ Misi ki ɔɔ bɔɔy ɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Troas ki gɔt kɛn kꞋlee kꞋɗaar markabge se. \v 9 Maakŋ Troas ki jaay Pɔl tooɗ tooɗ nɔɔr se, naan̰ nia ɔɔ maakŋ nin̰ ki se, naan̰ aak aan gɔɔ kɔɗ Masedoan kalaŋ ɗaar ɗaar naanin̰ ki ɔɔ eemin̰ nɔɔ mɛtin̰ ki ɔɔ: «Iin̰ Ꞌɓaaɗo Masedoan ki ara taa ajen naaka.» \v 10 Kɛn Pɔl jaay taaɗɗen mɛtn taar nin̰ga sum se, gɔtn se sum ɓo naaje\f + \fr 16:10 \ft Gɔtn se Luk, kɛn raaŋ maktubm ese se, utu te naaɗe kici.\f* kꞋnaar kꞋje ɗoobm jꞋan ɓaa Masedoan ki, taa ute mɛtn taar nin̰ se, naaje kꞋjeelga maakje ki kɛse Raa ɓo daŋje gɛn ɓaa taaɗn Labar Jigan gɛn Isa *al‑Masi se, jeege tun gɔtn naane. \s1 Pɔl aan maakŋ gɛgɛr kɛn Pilip ki \r (Plp 1.1‑11,27‑30) \p \v 11 Naaje jꞋiin̰ maakŋ gɛgɛr kɛn Troas ki se, gɔtn se naaje kꞋjꞋook maakŋ markab ki ɔɔ kꞋjꞋɔmb kꞋgaaŋ baar kꞋɓaa taa naaŋ Samotras kɛn maane gurug aalin̰ se. Tɛr mɛtbeen̰ki se, naaje kꞋjꞋiin̰ kꞋɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Neapoli ki gɔtn kɛn kꞋlee kꞋɗaar markabge se kici. \v 12 Gɔtn se, naaje kꞋjꞋiin̰ kꞋɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Pilip ki ɔɔ maakŋ taa naaŋ Masedoan ki se, Pilip se naan̰ gɛgɛr magala ɔɔ ɔk *Rɔmɛge dɛna. Gɔtn ese se, naaje kꞋtiŋgga ɓii kandum. \p \v 13 Kɛn *ɓii sebit jaay aan se, naaje kꞋjꞋiin̰ kꞋteec maakŋ gɛgɛr kɛn se ɔɔ kꞋɓaa taa oolo ki kꞋsaap jꞋɔɔ kaaɗ naane jꞋkɔŋ gɔtn jeege lee eem Raa. Num gaŋ jꞋaan se jꞋɔŋ mɛndge kandum sum ɓo tusga, kꞋjꞋiŋg cɛɛɗe ki ɔɔ kꞋtaaɗɗen taara. \v 14 Maakɗe ki se, mɛnda kalaŋ ron̰a Lidi ɔɔ naan̰ iin̰o maakŋ gɛgɛr kɛn Tiatir. Mɛnd se, naan̰ ɓeer Raa ki ɔɔ ɔk kalge gɛn zoa ɔɔ kalin̰ge se kalgen te roɗege ɔɔ aac kaace. Kɛn Pɔl jaay taaɗ taaɗ taar Raa se, naan̰ uɗ bi do ki taa Mɛljege tɛɗin̰ maakin̰ ki gɛn booy kɔkŋ taar Pɔl se ɔɔ naan̰ aal maakin̰ don̰ ki. \v 15 Gɔtn se, naan̰ ute jeegen maakŋ ɓeen̰ ki se *kꞋbatizɗe. Kɛn kꞋbatizɗe aas se, naan̰ daŋje ɔɔ kꞋɓaa ɓeen̰ ki ɔɔ ɗeekjen ɔɔ: «Kɛn naase Ꞌjeelumki maam se jaay mꞋaalga maakum do Mɛljege tu ɗeer ɗeer num, Ꞌɓaakiro aki kiŋg ɓeem ki.» Gɔtn se, naan̰ ɗoje bini ɔlje naaje kꞋtook kꞋɓaa ɓeen̰ ki. \s1 Pɔl ute Silas se kꞋtɔk kꞋjꞋɔmbɗe daŋgay ki \p \v 16 Gaŋ ɓii kalaŋ naaje kꞋɓaa ɓaa gɔt kɛn jeege lee tusn gɛn keem Raa se, goon mɛnda kalaŋ bin se ɓaaɗo ɔŋje ɔɔ naan̰ mɛnd dukaaka ɔɔ ute dukaakin̰ se iin̰ga num taaɗ nakgen ute aki kaan naan ki. Ute mɛnd se, mɛlin̰ge ɔŋ gurs ro ki dɛna. \v 17 Naan̰ lee ɔk mɛtje naaje jꞋutu Pɔl ɔɔ tɔɔy mɛtje ki makɔn̰ɔ ɔɔ dɔɔk taara ɔn̰ eyo ɗeek ɔɔ: «Jee ese se, naaɗe jee tɛɗn naabm Raagen Taaro! Naaɗe ɓaaɗo se taa asen taaɗn ɗoobm kaaja!» \v 18 Mɛnd se ɔk mɛtje ɓii kando kando bini ɔl ɓii kalaŋ Pɔl ɔɔr se, tɛrl aakin̰a ɔɔ ɗeek sitan kɛn ron̰ ki se ɔɔ: «Ute ro Isa *al‑Masi se mꞋɔɔ: Ꞌteec naatn ro mɛnd kɛn se!» Gɔtn se sum ɓo, sitan se naar teec naatn ron̰ ki. \v 19 Kɛn mɛlin̰ge jaay aakin̰ naan̰ dukaakin̰ lɛ gɔtɔga ɔɔ ɗoobm naaɗe an kɔŋ gurs kic ɓo gɔtɔga se, naaɗe tɔk Pɔl ute Silas ɔɔ ɓaanɗen naan magalge tun gɔtn ese. \v 20 Tɛr naaɗe ɓaanɗen naan magalge tun *Rɔmɛge tɔndɗe se ɔɔ taaɗɗen ɔɔ: «Jee se lɛ, Yaudge ɔɔ ɓaaɗo se gɛn tujn̰ naaŋjege! \v 21 Naaɗe lee dooy jeege ute ɗoobm kiŋg naaŋɗe kɛn naaje Rɔmɛge se ɔljeki ro ki eyo. Kɛse naaje se jꞋan̰ kɔŋ tɛɗ eyo.» \v 22 Gɔtn se ɔl jee dɛnge se iin̰ ro Pɔl ute Silas ki. Ɔɔ magalgen Rɔmɛge tɔndɗe se iin̰ tɔɔɗn ute kalɗege taa tɔɔgɔ ɔɔ ɔl kꞋjꞋɔndɗe te mɛɛjɛ. \v 23 Kɛn naaɗe jaay tɔnd dɛrɛŋɗe aas se, naaɗe ɓaa ɔmbɗen maakŋ daŋgay ki ɔɔ taaɗ magal jee daŋgayge tu se ɔɔ jee se kꞋbɔɔbɗe jiga. \v 24 Kɛn magal jee daŋgayge jaay booy taar naaɗe taaɗin̰ se, naan̰ tɔk ɔmbɗen maakŋ daŋgay kɛn maak ki ɔɔ tɔndɗen poolo jɛɗege tu. \s1 Magal jee daŋgayge took aal maakin̰ do Isa ki \p \v 25 Kɛn aan gɔɔr ute daan ɓea se, Pɔl ute Silas se eem keem Raa ɔɔ tɔɔmin̰ tɔɔm ute kaa, kaaɗ kɛn se jee daŋgaygen kuuy se, iŋg booy kaaɗegen naaɗe iŋg aar kaar se. \v 26 Gaŋ gɔtn ese sum ɓo, naaŋa naar te makɔn̰ɔ ɔɔ ɔl ɓee kɛn naaɗe iŋg maak ki se kic ɓo ute magalin̰ te rig rig. Gɔtn se kaam taargen gɛn ɓee se tɔɔɗ kalɗe ki, naan̰ kɛn se zin̰zir kꞋdɔɔkŋ jee daŋgayge se kic ɓo tɔɔɗ si kalɗe ki. \v 27 Kɛn magal jee daŋgayge jaay dɔrl iin̰ maakŋ bin̰ ki se, naan̰ aak kaam taar jee daŋgayge se paac tooɗga waŋ waŋ. Gɔtn se naan̰ saap ɔɔ kaaɗ naane jee daŋgayge se aan̰ga. Taa naan̰ se ɓo, naan̰ ɔɔɗ gɔrɗ‑jɛrlin̰a je tɔɔl ron̰a. \v 28 Gaŋ Pɔl ɔɔɗ ɔɔy makɔn̰ ɔɔ: «Ay ɔn̰ɔ, ɔn̰te tɔɔl roi, ɓɛrɛ naaje jꞋutu paac!» \v 29 Gɔtn se magal jee daŋgayge se ɓeere ɔkin̰a ɔɔ ron̰ ook marga, taaɗ ɔɔ jꞋɔɔcin̰o pooɗo taa an kaakŋ gɔtɔ. Kɛn kꞋɓaano ute pooɗo sum se, naan̰ naar ɛnd ɓaa maakŋ daŋgay ki ɔɔ ɓaa ooc mɛtn jɛ Pɔl ute gɛn Silas ki. \v 30 Gɔtn se naan̰ ɔɔɗ teecɗeno naatn ɔɔ tɔnd mɛtɗe ɔɔ: «Nakage, maam tap ɓo mꞋtɛɗn rom mꞋɔɔ ɗi jaay mꞋkɔŋ kaaja se?» \v 31 Naaɗe tɛrlin̰ ɔɔ: «Naai aal maaki do Mɛljege Isa ki ɔɔ ute naan̰ se, naai ute jeeigen maakŋ ɓei ki paac se, aki kɔŋ kaaja.» \v 32 Gɔtn se naan̰ ute jee maakŋ ɓeen̰ ki se, naaɗe taaɗɗen taar Mɛljege Isa. \v 33 Maakŋ nɔɔr kɛn ese sum ɓo, magal jee daŋgayge se ɓaanɗen gɔtn ɔk maane. Gɔtn ese naan̰ tug ɗaapɗen taan‑duɗege. Ɔɔ naan̰ kɛn ese sum ɓo, naan̰ ute jee maakŋ ɓeen̰ ki se, Pɔl ute Silas *batizɗe. \v 34 Gɔtn se Pɔl ute Silas se naan̰ daŋ ɓaanɗen ɓeen̰ ki ɔɔ ɛɗɗen kɔsɔ. Gaabm se, ute jeen̰gen maakŋ ɓeen̰ ki se, maakɗe raapo taa naaɗe aalga maakɗe do Raa ki. \v 35 Kɛn gɔtɔ jaay iip se, magalgen *Rɔmɛge tɔndɗe se, ɔlo asgarge ɓaa taaɗ magal jee daŋgayge tu ɔɔ: «Jee se, Ꞌtɔɔɗ tɔlɗe.» \v 36 Magal jee daŋgayge ɓaaɗo taaɗ Pɔl ki ɔɔ: «Magalgen Rɔmɛge tɔndɗe se, ɔlo asgarge ɔɔ ɓaaɗo taaɗum ɔɔ kꞋtɔɔɗ kꞋtɔlse. Bin num Ꞌteeckiro naatn maakŋ daŋgay ki ɔɔ Ꞌɓaaki te lapia.» \v 37 Gaŋ Pɔl ɗeek asgarge tu se ɔɔ: «Naaɗe aakjen te mɛtn taarje ey sum ɓo ɔl kꞋtɔndje naan jeege tu, ɔɔ ɓaa ɔlje daŋgay ki, ey num ɓɛrɛ, naaje kic kꞋRɔmɛge. Num gaŋ ɓɔrse num naaɗe je ajen tɔɔɗn tɔl nam Ꞌjeel gɔtje ey se mɛt ki eyo. Bin se, ɔn̰ɗe naaɗe malin̰ge ɓo aɗe ɓaa utu ajen tɔɔɗn naatn maakŋ daŋgay ki se.» \v 38 Asgargen jꞋɔlɗeno jaay ɔk tɛrl ɓaa se ɓaa taaɗ taar se magalge tun Rɔmɛge tɔndɗe se. Kɛn magalgen se jaay booy ɔɔ Pɔl ute Silas kic ɓo Rɔmɛge se, gɔtn se ɓeere ɓaa ɔkɗe. \v 39 Naaɗe ɓaaɗo ɔŋɗe ɔɔ tɛɗɗen kalɗɛ jaay tɔɔɗ tɔlɗe ɔɔ taaɗɗen ɔɔ kꞋjꞋiin̰ kꞋjꞋɔn̰ɗe maakŋ gɛgɛrɗe se. \v 40 Kɛn Pɔl ute Silas jaay teeco maakŋ daŋgay ki se, naaɗe ɓaa gɔtn Lidi ki. Kɛn naaɗe aan se, ɔŋ gɛnaagen ɗoobm *al‑Masi ki. Gɔtn se, naaɗe ɛɗɗen kaay kaama, jaay ɓo iin̰ ɓaa. \c 17 \s1 Pɔl ute Silas ɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Tɛsalonik ki \r (1Tɛs 1, 2.1‑16) \p \v 1 Kɛn Pɔl ute Silas jaay iin̰ ɔn̰o gɛgɛr Pilip se, naaɗe aal teeco maakŋ gɛgɛr kɛn Ampipolis ki ute kɛn Apoloni ki. Ɔɔ naaɗe ɓaaɗo maakŋ gɛgɛr kɛn Tɛsalonik ki. Gɔtn se, Yaudge ɔk ɓee kɛn naaɗe lee tusn maak ki. \v 2 Aan gɔɔ nakŋ se, naan̰ deelga deel ro ki se, Pɔl ɓaa ɔŋ Yaudge ɔɔ daan suukge tun mɔtɔ se, aanga *ɓii sebit ki tak ɓo, naaɗe lee naaj ute naaɗe do taarge tun maakŋ Kitap ki. \v 3 Naan̰ taaɗ tɔɔkɗen mɛtin̰a ɔɔ taaɗɗen mɛtn taar maakŋ Kitap kɛn taaɗ ɔɔ: «*Al‑Masi se ɓaaɗoga num utu dabara utu kooyo jaay naan̰ aɗe dur daan yoge tu. Al‑Masi kɛn naase iŋg aakki kaamin̰ se, naan̰ ɓo Isan kɛn maam mꞋtaaɗsen taarin̰ se.» \v 4 Gɔtn se Yaudgen mɛtin̰ge se, taar se ɓaa ɛnd maakɗe ki ɔɔ took ɓaa tum ute Pɔl ɔɔ Silas. Naan̰ kɛn se Grɛkgen ɓeer *Raa ki se kic ɓo dɛna ute mɛndge dɛna kɛn gaabɗege jee magalge se kic, took ɓaa ute naaɗe. \p \v 5 Gaŋ Yaudgen baate kaal maakɗe do Isa ki se, tɛɗ maak‑kilimi ro Pɔl ute Silas ki ɔɔ ɔŋ jee mursgen lee daan ɗoobge tu se rɛjɗeno ute gurs. Naaɗe ɓaaɗo ɔɔs mɛtn jee dɛnge taa tujn̰ gɔtɔ. Gɔtn se, naaɗe iin̰ ɓaa tɛrɛc ɓee Jason gɛn je Pɔl ute Silas. Kɛn naaɗe jaay ɔŋɗenga num, anɗen tɔkŋ ɓaa naan jee dɛnge tun tusga se. \v 6 Kɛn naaɗe ɓaa jaay ɔŋɗen te ey se, naaɗe ɔk ɓaano ute Jason ute gɛnaage kandum kɛn ɗoobm al‑Masi ki naan tɔɔgge tun gɔtn ese. Gɔtn se, naaɗe tɔɔɗ tɔɔy ɔɔ: «Jee tuj *dunia te magalin̰ se, ɓɛrɛ, ɓɔrse naaɗe aanga ara! \v 7 Ɔɔ Jason se ɓo, debm kɛn ɔkɗen ɓeen̰ ki ɔɔ jee se lɛ, Sezar Gaar magal kɛn iŋg *Rɔm ki se, naaɗe ɔɔ ansin̰ ɗim eyo ɔɔ naaɗe taaɗ ɔɔ Gaar magal kuuy utu ɔɔ naan̰ se ɓo, kɛn ron̰ Isa se.» \v 8 Kɛn jee ute dɛnɗe ute tɔɔggen gɔtn ese jaay booy taar se, naaɗe maakɗe ɓaa tuju. \v 9 Gɔtn se naaɗe ɔl Jason ute gɛnaagen ɗoobm al‑Masi ki se, ɓaaɗo dɔnd gurs dɛn jaay ɓo, naaɗe tɔɔɗ tɔlɗe. \s1 Pɔl ute Silas ɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Bere ki \p \v 10 Maakŋ nɔɔr kɛn ese sum ɓo, gɛnaagen ɗoobm Isa *al‑Masi ki se, ɔl Pɔl ute Silas ɓaa gɛgɛr kɛn Bere ki. Kɛn naaɗe jaay aan se, naaɗe ɓaa maakŋ *ɓee kɛn Yaudge tun lee tusn maak ki se. \v 11 Gaŋ naaɗe ɓaa ɔŋ Yaudgen Bere ki se jiga cir Yaudgen Tɛsalonik ki, taa naaɗe booy taar Raa se maakɗe raap do ki sakan̰. Ɓii‑raa naaɗe dooy aak taar maakŋ Kitap ki se taa naaɗe an kaakŋ jeel ro ki taar kɛn Pɔl lee dooyɗen se, mɛt ki lɔ mɛt ki ey lɛ. \v 12 Maakɗe ki se, jeege dɛna took aal maakɗe do Isa ki ɔɔ mɛnd Grɛkgen gaabɗege jee magalge ute gaabge dɛna took aal maakɗe do Isa ki. \p \v 13 Gaŋ Yaudgen maakŋ gɛgɛr kɛn Tɛsalonik ki jaay booy ɔɔ Pɔl ɓaaga taaɗn taar Raa maakŋ gɛgɛr kɛn Bere ki kic se, naaɗe ɓaaɗo ɔɔs mɛtn jeege taa tujn̰ gɔtɔ daala. \v 14 Gɔtn ese, gɛnaagen ɗoobm Isa al‑Masi ki naar ɔl Pɔl ɓaa taa baar ki gɛn ɓaa kookŋ maakŋ markab ki. Num Silas ute Timote se lɛ ɔɔp iŋg Bere ki. \v 15 Jeegen ɓaa kɔl Pɔl se, naaɗe ook maakŋ markab ki ute naan̰a, bini ɔlin̰o maakŋ gɛgɛr kɛn Atɛn ki. Kɛn naaɗe tɛrlo tɛrl se, Pɔl taaɗɗen ɔɔ kɛn jꞋaanga num, kꞋtaaɗ Silas ki ute Timote ki se, kꞋɓaaɗo jꞋɔŋin̰ kɛskɛ. \s1 Pɔl taaɗ taar Raa jeege tun Atɛn ki \p \v 16 Kɔr Pɔl utu booy booy Timote ute Silas maakŋ gɛgɛr kɛn Atɛn ki se, naan̰ aak maakŋ gɛgɛr ese se ɗooc ute maragge sum ɔɔ naan̰ aak se maakin̰ tuj kasak kasak. \v 17 Gɔtn se, naan̰ iin̰ ɓaa maakŋ *ɓee kɛn Yaudge lee tusn maak ki se, naan̰ naaj ute Yaudge ɔɔ ute jee ɓeer Raa ki. Ɔɔ ɓii‑raa bɔɔr maakŋ gɛgɛr kɛn jeege lee tusn se, naan̰ lee naaj ute jeege kici. \p \v 18 Gɔtn se jaay jee dooy jeegen uun taar Epikirus ute jee dooy jeegen uun taar Zenon se\f + \fr 17:18 \ft Jee uun taar Zenon se kꞋdaŋɗe Stoyisige.\f* iŋg naaj ute naan̰a. Jee mɛtin̰ge ɗeek ɔɔ: «Aakum tu, debm kul taar rɛn̰ rɛn̰ ara tap ɓo je ɗeekŋ ɔɔ ɗi?» Jee kuuy ɗeek ɔɔ: «Naan̰ ɓɛrɛ ɓaanoga ute taar raa jee kuuy.» Naaɗe taaɗ bin se, taa Pɔl se taaɗɗega taaɗ taa Isa ɔɔ ute mɛtn taar dur jeegen utu dur daan yoge tu se. \v 19 Naaɗe ɔk ɓaansin̰ do ko kɛn naaɗe lee tusn aakŋ mɛtn taarɗege se, ɔɔ gɔtn se kꞋdaŋin̰ Areopag. Gɔtn se naaɗe taaɗin̰ ɔɔ: «Naaje kꞋje naai ajen taaɗn mɛtn taar dooy kijn̰ kɛn naai lee dooy jeege se, taa naaje kꞋbooy kɔkŋ mɛtin̰a. \v 20 Ute mɛtn taarigen ɓii kalaŋ naaje kꞋbooy te ey jaay, naai lee taaɗ bijen doje se, ɓaaɗo taaɗjen mɛtin̰ tu, taa naaje kꞋje kꞋjeel kɔkŋ mɛtin̰a.» \v 21 (Naaɗe taaɗ bin se taa jee Atɛn ki ute mɛrtgen ɓaaɗo ɓaao ɔɔ kɛngen tiŋg tiŋg gɔtn ese se, naaɗe iŋg ɓo gɛn booyo ɔɔ gɛn taaɗn mɛtn taargen kiji kɛn naaɗe ɔŋga num ɓaaɗo lee taaɗ mɛtin̰ se)\f + \fr 17:21 \ft Kɛse Luk mala kɛn taaɗ taar ese.\f*. \p \v 22 Gɔtn se, Pɔl iin̰ ɗaar daan jeege tun Areopag ki se ɔɔ ɗeekɗen ɔɔ: «Naase jee Atɛn ki, maam mꞋaakse naase se jee ɔkki maragge se ɔɔn̰ aak eyo. \v 23 Kɛn maam mꞋleeɗo maakŋ gɛgɛrse ki se, maam mꞋaako gɔtn kɛn naase Ꞌlee eemki maragsege ɔɔ mꞋɔŋo gɔtn tɔjn̰ sɛrkɛ kaam kalaŋ bin se kꞋraaŋin̰ ro ki jꞋɔɔ: ‹Kɛse raa kꞋjeel mɛtin̰ eyo.› Taa naan̰ se ɓo, maam mꞋɓaaɗo se mꞋasen taaɗn Raa kɛn naase eemin̰ki jaay Ꞌjeelin̰ki ey se. \p \v 24 «Raa se, naan̰ ɓo debm aalo dunia ute nakgen maak ki paac se ɔɔ naan̰ ɓo mɛl maakŋ raa ute do naaŋa ɔɔ naan̰ se iŋg maakŋ ɓeege tun jikilimge ɓo iin̰in̰ ute jiɗe se eyo. \v 25 Ɔɔ naan̰ lɛ, ɔlin̰ ɗim te naabm jikilimge eyo, taa naan̰ kalin̰ ki sum ɓo ɛɗ koa nakge tun iŋg ɓaa se paac ɔɔ naan̰ ɓo debm ɛɗjeki nakgen Ꞌkaasn tiŋgjege. \v 26 Naan̰ aalo deb kalaŋ sum ɓo kɛn tooj dirl mɛtjil jikilimgen do naaŋ kɛn ɓaa se paac. Ɔɔ naan̰ ɓo debm tɔndɗeno kaaɗn toojɗege ɔɔ kaaɗn kooyɗege ɔɔ gaaŋ ɛɗɗen taa naaŋge ɔɔ tɔndɗesin̰ te naaŋ guurin̰ge. \p \v 27 «Raa tɛɗn naan̰ se taa naaɗe an̰ jea ɔɔ bin sum ɓo daan naane naaɗe an̰ kɔŋɔ lɛ ɗaam? Taa naan̰ lɛ dɔk ute naajege eyo. \v 28 Taa naan̰ se ɓo, naaje jꞋiŋgki ɔɔ kꞋleeki se kic ɓo ute naan̰a ɔɔ ɓɔrse kɛn jꞋutuki zɛɛrɛ se kic lɛ ute naan̰a. Kɛse ɓo maakŋ jee kaar bal‑zɛɛrsege tu se, deb kalaŋ maakŋ kaan̰ki se taaɗ ɔɔ: ‹Naajege se kꞋgaan Raage.› \v 29 Aan gɔɔ naajege kꞋgɛnin̰ge ɗey se, bin num naaje jꞋaki kɔŋ saapm jꞋɔɔki Raa se tec aan gɔɔ maraggen kɛn kꞋtɛɗɗen ute daab, pudda ey lɛ ute ko se eyo. Nakgen se jikilimge tɛɗɗen ute tirɗɗege sum. \v 30 ꞋBooyki! Do dɔkin̰ kɛn naase Ꞌjeelkiro te Raa ey se, naan̰ kɛn se kic ɓo, Raa ɔŋ utsen te eyo. Num ɓɔrse se, naan̰ daŋ jeegen gɔtn ɓaa se paac taa tɛrl maakɗe aɗe ɓaa gɔtn naan̰ ki. \v 31 Taa naan̰ se ɓo, Raa se ɔndga kɔnd ɓiin kɛn naan̰ an kɔjn̰ bɔɔrɔ ute ɗoobin̰ do jeege tun do naaŋ ki paac. Ute debm kɛn naan̰ bɛɛr ɔɔɗin̰ gɛn kɔjn̰ bɔɔrɔ do jeege tu se, debm se ɓo kɛn naan̰ durin̰ daan yoge tu taa jikilimge se an jeel ro ki.» \p \v 32 Kɛn naaɗe jaay booy Pɔl ɔɔ Raa duroga nam daan yoge tu se, gɔtn se jee mɛtin̰ge baagin̰ tɛrɛcin̰ mɛtin̰ ki. Gaŋ jee kuuy se taaɗin̰ ɔɔ: «Do taari ki se, ɓiin kuuy jꞋutu jꞋai daŋ ajen taaɗn aan gɔɔ kɛn ese daala.» \v 33 Naan̰ kɛn se sum ɓo, Pɔl teec ɔn̰ɗe. \v 34 Num gaŋ, jee mɛtin̰ge ɓaa ɔŋ Pɔl ɔɔ took aal maakɗe do Isa ki. Maakɗe ki se gaaba kalaŋ ron̰ Denis, naan̰ kic maakŋ jeege tun lee aak mɛtn taara Areopag ki se kici ɔɔ mɛnda kalaŋ ron̰ Damaris ute jeegen kuuy kic ɓaa te naan̰a. \c 18 \s1 Pɔl ɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Kɔrint ki \r (1Kɔr 1.1‑9, 2.1‑5; 2Kɔr 11.5‑12, 12.12‑13) \p \v 1 Kɛn Pɔl jaay iin̰ ɔn̰ gɛgɛr Atɛn se, naan̰ iin̰ ɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Kɔrint ki. \v 2 Gɔtn se naan̰ ɓaa dɔɔɗ ute kɔɗ Yaud kꞋdaŋin̰ Akilas utu aan kaana ɔɔ naan̰ jꞋoojin̰ taa naaŋ Pɔŋ ki. Naan̰ iin̰o taa naaŋ Itali ki ute mɛndin̰a ron̰a Prisil, taa Gaar magal gɛn *Rɔmɛgen kꞋdaŋin̰ Klɔd se ɔl kꞋtuur Yaudge naatn paac maakŋ gɛgɛr kɛn Rɔm ki se. Naan̰ kɛn se, Pɔl ɓaa deel ute naaɗe, \v 3 taa naabin̰ lɛ, tec gɔɔ gɛn naaɗe ɗey se. Naabm naaɗe se, lee uj nakgen kꞋɗaapm kɔrɔr. Taa naan̰ se ɓo, Pɔl ɓaa iŋg ute naaɗe ɔɔ naaɗe lee tɛɗ naaba tɛlɛ. \p \v 4 Aanga *ɓii sebit ki tak ɓo Pɔl ɓaa maakŋ *ɓee kɛn Yaudge lee tusn maak ki se. Gɔtn se, naan̰ lee taaɗ taar *Raa Yaudge tu ute Grɛkge tu taa naan̰ je naaɗe Ꞌtookŋ do taarin̰ kɛn naan̰ taaɗɗen se. \v 5 Gaŋ kɛn Silas ute Timote kɛn iin̰o Masedoan ki jaay aan sum se, Pɔl ɔn̰ ron̰ paac gɛn taaɗn taar Raa. Naan̰ taaɗ Yaudge tu tal ɔɔ *al‑Masi kɛn naase iŋg aakki kaamin̰ se, naan̰ ɓo Isa se. \v 6 Gaŋ gɔtn se, Yaudge se iin̰ ron̰ ki ɔɔ naajin̰a. Naan̰ kɛn se, Pɔl ɔk mind kalin̰a ɔɔ ɗeekɗen ɔɔ: «Ɓɛrɛ, naase se kɛn ɗim jaay aanga dose ki kic num, maam se ɔlum eyo ɔɔ jꞋam kɔkŋ mindum eyo. Naan ki se ɓɛrɛ, maam mꞋɓaa taaɗn taar Raa jeege tun Yaudge eyo.» \v 7 Naan̰ iin̰ teec gɔtn ese ɔɔ ɓaa ɓee gaab ki kalaŋ kꞋdaŋin̰ Titus Justus. Naan̰ se debm ɓeer Raa ki ɔɔ ɓeen̰ se ɔnd daamboogo ute ɓee kɛn Yaudge lee tusn maak ki se. \v 8 Gɔtn se Krispus, naan̰ kɛn magal ɓee kɛn Yaudge lee tusn maak ki se, naan̰ ute jee maakŋ ɓeen̰ ki paac took aal maakɗe do Mɛlje ki, ɔɔ jee Kɔrint kɛn dɛn lee booy taar Pɔl se kic, took aal maakɗe do Isa ki kici ɔɔ *kꞋbatizɗe. \v 9 Kɛn aan nɔɔr se, Mɛljege Isa mala teec naan Pɔl ki ɔɔ taaɗin̰ ɔɔ: «Ɔn̰te ɓeer jeege tun se, num taaɗ taar Raa ɓaa ute naani sak sak, ɔn̰te doa. \v 10 Taa maam mꞋutu te naai se nam kɔŋ kɔl jin̰ roi ki eyo. ꞋJeele, maakŋ gɛgɛr kɛn ese se, maam mꞋɔk jeege dɛna.» \v 11 Gɔtn se Pɔl ɔɔp tiŋg maakŋ gɛgɛr kɛn Kɔrint ki se ɓaara ute laapa mɛcɛ. Gɔtn se naan̰ lee dooy jeege ute taar Raa. \s1 Pɔl jꞋɔk kꞋɓaansin̰ naan magal *Rɔmɛge tu \p \v 12 Kaaɗ kɛn Galion magal taa naaŋ Akayi se, naan̰ kɛn se Yaudge dɔɔk taarɗe ɓaa ɔk Pɔl ɔɔ ɓaansin̰ gɔtn kɔjn̰ bɔɔr ki. \v 13 Gɔtn se, naaɗe ɗeek Galion ki ɔɔ: «Gaabm se ɔɔs mɛtn jeege ɔɔ jꞋɔn̰te keem Raa tec aan gɔɔ kɛn naaje kꞋlee kꞋjꞋeem se.» \v 14 Ey num Pɔl se je taaɗa, naɓo Galion naar taaɗ Yaudge tu ɔɔ: «Naase Yaudge, kɛn gaabm se jaay tɛɗ te nakŋ ute ɗoobin̰ eyo, lɔ tujga ɗim kuuy se, gɛn naan̰ se num, maam mꞋasen kaakŋ mɛtn taarse. \v 15 Gaŋ naase lɛ, Ꞌlee naajki taara do *Ko Taar Raase ki ute ro jeesege tu. Bin num, kɛse nakŋ naase malin̰ge! Maam se, mꞋkɔŋ kɔjn̰ bɔɔrɔ do nakge tun bin eyo.» \v 16 Gɔtn se, naan̰ tuur ɔɔɗɗeno naatn gɔtn kɔjn̰ bɔɔr ki se. \v 17 Gɔtn se jeege paac iin̰ gɔtn ese, iij‑ɔk Sostɛn magal *ɓee kɛn Yaudge lee tusn maak ki ɔɔ tɔnd dɛrɛŋin̰a naan jeege tun gɔtn kɔjn̰ bɔɔr ki se. Naɓo Galion kɛn magal Rɔmɛge aak nakŋ kɛn naaɗe tɛɗ se, don̰ cɔkɔ kic ɓo dirin̰in̰ eyo. \s1 Pɔl ɔk tɛrlo maakŋ gɛgɛr kɛn Antiɔs kɛn taa naaŋ Siri ki \p \v 18 Maakŋ gɛgɛr kɛn Kɔrint ki se, Pɔl tiŋgga dɛna, jaay ɓo naan̰ iin̰ ɔn̰ gɛnaagen ɗoobm Isa *al‑Masi kɛn gɔtn ese. Naan̰ iin̰ ɓaa ute Prisil ɔɔ Akilas maakŋ gɛgɛr kɛn Sankre ki gɔt kɛn kꞋlee kꞋɗaar markabge. Gɔtn se, naan̰ dɔs don̰a taa naan̰ naamga naam taarin̰a, jaay ɓo naaɗe ook maakŋ markab ki ɔɔ ɓaa taa naaŋ Siri ki. \v 19 Kɛn naaɗe jaay aan maakŋ gɛgɛr kɛn Ɛpɛz ki se, Prisil ute Akilas se Pɔl ɔn̰ɗen gɔtn ese ɔɔ naan̰ iin̰ ɓaa maakŋ *ɓee kɛn Yaudge lee tusn maak ki se. Gɔtn ese naan̰ naaj ute Yaudge taa Isa. \v 20 Naaɗe tɔnd mɛtin̰ ɔɔ: «Ɔɔp iŋg ute naaje,» naɓo Pɔl baate. \v 21 Kɛn naan̰ iin̰ ɔn̰ɗe kɔn̰ se ɗeekɗen ɔɔ: «Kɛn Raa jaay je num, ɓiin kuuy jaay mꞋaɗe ɓaa gɔtse ki.» Gɔtn se naan̰ iin̰ maakŋ gɛgɛr kɛn Ɛpɛz ki se, ook maakŋ markab ki ɔɔ ɓaa. \v 22 Kɛn Pɔl jaay aan maakŋ gɛgɛr Sezare ki se, naan̰ ook ɓaa Jeruzalɛm ki gɛn tɛɗn tɔɔsɛ *egliz ki, jaay ɓo, naan̰ bɔɔy ɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Antiɔs kɛn taa naaŋ Siri ki. \v 23 Gɔtn se, naan̰ tiŋgga ɓii kandum jaay iin̰ ɓaa leeɗo maakŋ gɛgɛrge tun taa naaŋ Galati ute gɛn Prigi. Gɔtn naan̰ aanga tak ɓo, naan̰ ɛɗ kaay kaama gɛnaage tun ɗoobm Isa al‑Masi ki. \s1 Apɔlɔs ɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Ɛpɛz ki ute gɛn Kɔrint ki \p \v 24 Kaaɗ kɛn se gaaba kalaŋ, kɔɗ Yaud kꞋdaŋin̰ Apɔlɔs ɔɔ naan̰ se kꞋjꞋoojin̰ maakŋ gɛgɛr kɛn Alekzandri ki. Ɔɔ naan̰ iin̰ ɓaaɗo maakŋ gɛgɛr kɛn Ɛpɛz ki. Gaabm se jeel taaɗn taara aak eyo ɔɔ jeel ɔk mɛtn Kitap jiga. \v 25 Naan̰ se kꞋdooyin̰ga ute mɛtn taar kɛn taaɗ taa Mɛljege. Naan̰ taaɗ taar Raa se maakin̰ raap do ki sakan̰, ɔɔ taar Isa se, naan̰ dooy jeege ute ɗoobin̰ tak tak. Naɓo, naan̰ se, jeel ɓo mɛtn taar *batɛm gɛn Jan‑Batist sum. \v 26 Maakŋ *ɓee kɛn Yaudge lee tusn maak ki se, Apɔlɔs baag taaɗn taar Raa jeege tu kic ɓo, ɓeer eyo. Gaŋ kɛn Prisil ute Akilas jaay booy taar naan̰ taaɗ se, gɔtn se naaɗe ɔk ɓaansin̰ ute naaɗe ɔɔ taaɗin̰ Ɗoobm Raa se ute ɗoobin̰ tak tak do ki daala. \v 27 Apɔlɔs se, je ɓaa taa naaŋ Akayi ki gɛn ɓaa taaɗn taar Raa jeege tu. Taa naan̰ se ɓo, gɛnaagen ɗoobm Isa *al‑Masi ki se, ɛɗin̰ kaay kaama ɔɔ raaŋ ɛɗin̰ maktub jin̰ ki, taa n̰Ꞌɓaa kɛɗn gɛnaage tun gɔtn naane, taa kɛn naan̰ aanga num, naaɗe an̰ dɔɔɗn kɔkŋ jiga. Kɛn naan̰ jaay aan gɔtn naane se, ute bɛɛ kɛn Raa tɛɗin̰ se, gɛnaagen ɗoobm Isa al‑Masi kɛn gɔtn naane se, naan̰ noogɗen dɛna. \v 28 Anum, Yaudge tu se, naan̰ taaɗɗen tal tal gɔtn ese ɔɔ taar kɛn naaɗe an̰ tɛrl kic ɓo, naaɗe ɔŋ eyo. Ɔɔ ute taargen maakŋ Kitap ki se, naan̰ taaɗɗen ɔɔ: Isa se, naan̰ ɓo al‑Masi. \c 19 \ms1 Pɔl ɓaa mɛrtɛ gɛn k‑mɔtɔge \s1 Pɔl tɛrl maakŋ gɛgɛr kɛn Ɛpɛz ki daala \p \v 1 Kaaɗ kɛn Apɔlɔs utu maakŋ gɛgɛr kɛn Kɔrint ki se, Pɔl aal teeco taa naaŋ Azi kɛn maakŋ koge tu se ɔɔ ɓaaɗo maakŋ gɛgɛr kɛn Ɛpɛz ki. Gɔtn se, naan̰ ɔŋ jeege kandum se, aalga kaal maakɗe do Isa ki. \v 2 Ɔɔ naan̰ tɔnd mɛtɗe ɔɔ: «Ɓii kɛn naase aalki maakse do Isa ki se, *Nirl Salal tap ɓo bɔɔy te dose ki ey la?» Num gaŋ naaɗe tɛrlin̰ ɔɔ: «Nirl Salal kɛn naai taaɗn se, ɓii kalaŋ naaje kꞋbooy te maanin̰ eyo.» \v 3 Tɛr Pɔl tɔnd mɛtɗe ɔɔ: «Naase tap ɓo *kꞋbatizse jꞋɔɔ ɗi?» Naaɗe tɛrlin̰ ɔɔ: «Naaje se, kꞋbatizjen aan gɔɔ kɛn Jan lee batizo jeege se.» \v 4 Pɔl taaɗɗen daala ɔɔ: «Jan se batizo jee kɛn tɛrloga tɛrl maakɗe do *Raa ki sum. Ɔɔ naan̰ taaɗ Yaudge tu ɔɔ jꞋaal maakɗe do deb kɛn utu ɓaaɗo mɛtin̰ ki se ɔɔ naan̰ ɓo debm kꞋdaŋin̰ Isa se.» \p \v 5 Kɛn naaɗe jaay booy taar Pɔl taaɗɗen se, gɔtn se naaɗe took kꞋbatizɗe kuuy ute ro Mɛljege Isa. \v 6 Naan̰ kɛn se, Pɔl tɔnd jin̰ doɗege tu ɔɔ gɔtn se Nirl Salal bɔɔyo doɗe ki ɔɔ naaɗe baag taaɗn taar naaŋgen naaɗe jeel mɛtin̰ eyo ɔɔ naaɗe taaɗ taargen teeco taar Raa ki. \v 7 Naaɗe paac se, aas nakŋ gaabge ɓaa ɓaa sik‑kaar‑dio. \p \v 8 Daan laap kɛn mɔtɔ se, daayum Pɔl lee ɓaaɗo maakŋ ɓee kɛn Yaudge lee tusn maak ki se. Gɔtn se, naan̰ taaɗɗen mɛtn taar Gaar Raa jeege tu ɔɔ naan̰ taaɗɗen kic ɓo ɓeer eyo. Naan̰ je taa jeegen iŋg booyin̰ taarin̰ se, Ꞌtookŋ do taarin̰ kɛn naan̰ taaɗɗen se. \v 9 Gaŋ jee mɛtin̰ge se tɛɗ do mɔŋgɔ ɔɔ baate tookŋ taarin̰a. Do Ɗoobm Isa kɛn naan̰ taaɗɗen mɛtin̰ se, naaɗe tooyin̰ koogo naan jeege tu. Gɔtn se Pɔl iin̰ ɔn̰ɗe ɔɔ ɓaa ute jee mɛtin̰ ki ɓaa maakŋ lɔkɔl gɛn gaaba kalaŋ kꞋdaŋin̰ Tiranɔs ɔɔ gɔtn se ɓii‑raa, naan̰ lee dooyɗe ute taar Raa. \v 10 Gɔtn dooyin̰ kɛn ese se, naan̰ tɛɗ ɓaara dio, bini ɔl Yaudge ute Grɛkgen taa naaŋ Azi ki paac se, ɓaa booy taar Mɛljege. \s1 Nakŋ kɛn gaan Sebage tɛɗa \p \v 11 Anum Raa ɔl Pɔl tɛɗ nakŋ‑kɔɔɓgen deel doa, \v 12 bini, ɔl jeege ɓaa tuuno kalge taal do Pɔl ki ey lɛ ɓaano ute kalge utn ron̰a ɔɔ naaɗe tɔs ɓaano ɔɔ taalin̰ do jee kɔɔn̰ge tu ɔɔ jee kɔɔn̰ge se ɔŋ lapia ɔɔ jee kɔɔn̰ sitange se kic ɓo, sitange teec ɔn̰ɗe. \p \v 13 Gɔtn se, Yaudgen mɛtin̰gen lee maakŋ naaŋge tu gɛn tuur sitange ro jeege tu se, naaɗe baag tuur sitange ute ro Isa kici. Naaɗe taaɗ sitange tu ɔɔ: «Ute ro Isan kɛn Pɔl lee taaɗ taarin̰ jeege tu se, mꞋɔɔ: Ꞌteecki naatn ro jeege tu se!» \v 14 Jeegen tɛɗn naan̰ se, naaɗe cili. Naaɗe se, gaan kɔɗ Yaud kalaŋ bini kꞋdaŋin̰ Seba, ɔɔ naan̰ se maakŋ *magal jee tɛɗn sɛrkɛ Raage tu. \v 15 Gaŋ ɓii kalaŋ, gaabm ɔk sitan se taaɗɗen ɔɔ: «Isa se, maam mꞋjeelin̰a ɔɔ Pɔl kic lɛ maam mꞋjeelin̰a, num naase ara tap ɓo, Ꞌnaŋge?» \v 16 Gɔtn se, gaabm kɛn ɔk kɔɔn̰ sitan se iin̰ oocɗe; kɛn naan̰ jaay ɓaa cirɗe sum se, naan̰ tɔnd awarɗe ɔɔ nɛɛpm ute kalɗege se naatn. Kɛn naaɗe ɗo bini ɔŋ doɗe jaay aan̰ teec se, kalɗege kic ɓo, nɛɛpɗen doɗe ki rɔsɔm rɔsɔm. \p \v 17 Ɔɔ kɛn Yaudge ute jee kɛn Yaudge eyo iŋg maakŋ gɛgɛr kɛn Ɛpɛz ki jaay booy taar se, gɔtn se naaɗe ɓeere ɓaa ɔkɗe. Taa naan̰ se, naaɗe ɓaa *nook ro Mɛljege Isa se cir daala. \v 18 Gɔtn se, jeege dɛna kɛn aaloga kaal maakɗe do Isa ki se, ɓaaɗo tɔɔɗ mɛtɗege naan jeege tu, do nakge tun jig ey kɛn naaɗe lee tɛɗ se. \v 19 Maakɗe ki se, jee dɛn kɛn lee ooj roɗege se, ɓaano ute maktubɗegen ɔk mɛtn taargen naaɗe lee oojn̰ roɗe se ɔɔ gɔtn se naaɗe tɔɔcin̰ naan jeege tu ɔɔ maktubɗege se jaay jꞋaak zon̰ se aas tamma gɛn pudda dupu‑si‑mii\f + \fr 19:19 \ft Tamman gɛn puddn ese se aas gɛn kɔgŋ nam kɛn tɛɗn naaba gɛn ɓii dupu‑si‑mii.\f*. \v 20 Bin ɓo, ute tɔɔgŋ Mɛljege se taar Raa se wɔɔk ziiɗ ɓaa ute naanin̰a. \s1 Jee Ɛpɛz ki iin̰ gɛn tɛɗn taara \p \v 21 Kɛn nakgen se jaay deel paac se, *Nirl Salal ɔl Pɔl uun doa gɛn ɓaa Jeruzalɛm ki ɔɔ naan̰ aal teec ute ɗoobm taa naaŋ Masedoan ɔɔ ute gɛn Akayi ki. Gɔtn se, naan̰ ɗeek gɛnaage tun ɗoobm Isa *al‑Masi ki ɔɔ: «Bɛɛki num, kɛn mꞋaanga Jeruzalɛm ki jaay ɓo, sɔm mꞋutu mꞋɓaa *Rɔm ki kici.» \v 22 Jee noogin̰gen di Timote ute Erast se, naan̰ ɔlɗe ɔɔ jꞋɔnd naana ɔɔ kꞋɓaa Masedoan ki. Ɔɔ naan̰ mala se, ɔɔp iŋg cɔkɔ taa naaŋ Azi ki. \p \v 23 Kaaɗ kɛn se, jeegen maakŋ gɛgɛr kɛn Ɛpɛz ki se, jeege dɛna iin̰ ul taara gajalaŋ taa Ɗoobm Isa. \v 24 Taa gɔtn se, ɔk kɔɗ kɔrɗn tɔɔlɔ ron̰ Demetrus. Naan̰ se lee ɔɔy pudda gɛn ɗaapm ɓeegen sɛɛm sɛɛm kɛn tec ɓee magal gɛn maragɗen naaɗe lee eemin̰ kɛn kꞋdaŋin̰ Artemis se\f + \fr 19:24 \ft Artemis se, marag kɛn mɛnda. Jeege saap ɔɔ naan̰ se ooj nakge, dirl maalge ɔɔ tɛɗ mɛndge oojo.\f*. Ute naabɗen ese se, naan̰ ute jeegen kꞋtɛɗ naaba tɛlɛ ese, naaɗe lee ɔŋ gurs dɛna ro ki. \v 25 Ɓii kalaŋ, naan̰ daŋ tus jee kɛn naaɗe tɛɗn naaba tɛlɛ ute jee kɛn naabɗe tec aan gɔɔ gɛn naaɗe se, ɔɔ ɗeekɗen ɔɔ: «Mɛɗumge, naase Ꞌjeelki maal naaje kꞋjꞋɔkki se kꞋjꞋɔŋin̰ki ute naabm ese. \v 26 Num gaŋ naase aakkiga ɔɔ Ꞌbooykiga nakŋ kɛn deel Ɛpɛz ki paac se ɔɔ Pɔl ese se ɗeek jeege tu ɔɔ raagen naaje mala kꞋtɛɗin̰ki ute jijege se, raagen ɗeer eyo. Do taar kɛn naan̰ lee taaɗ jeege tu se ɔl jeege dɛna took taarin̰a ɔɔ ɓaaga mɛtin̰ ki. Nakŋ se, naan̰ tɛɗin̰ Ɛpɛz ki sum eyo, num gaŋ taa naaŋ Azi ute magalin̰ paac kici. \v 27 Kɛn naan̰ jaay utu tɛɗn nakŋ se tak num, ɓɛrɛ, utu ajeki tujn̰ naabjege. Num naabjege sum eyo, num utu kɔl jeege maragjegen magal Artemis se kic ɓo, naaɗe utu an̰ kaal maak ki eyo ɔɔ ɓeen̰ se kic lɛ, naaɗe an̰ kaakŋ aan gɔɔ nakŋ cɛrɛ. Ey num, Artemis se ɓo, jee taa naaŋ Azi ki ute jee do naaŋ ki paac se lee eemin̰a.» \p \v 28 Kɛn jee tɛɗn naabgen gɔtn ese jaay booy taar Demetrus se, naaɗe maakɗe taarɗe pirin̰ ɔɔ baag tɔɔy dɔɔkŋ taara ɔɔ: «Artemis se, naan̰ ɓo maragŋ magal kɛn Ɛpɛz ki!» \v 29 Gɔtn se, jeege iin̰ ul taara gajalaŋ maakŋ gɛgɛr kɛn se, ɔɔ tɔko Gayus ute Aristark kɛn iin̰o Masedoan ki ɔɔ lee te Pɔl tɛlɛ se. Naaɗe naar ɓaanɗeno daan bɔɔr kɛn gɔtn kꞋlee kꞋjꞋɔjn̰ bɔɔrɔ se. \v 30 Ey num Pɔl se, je ɓaa gɔtn jeege tun tus se kici, naɓo gɛnaagen ɗoobm Isa al‑Masi ki se, gaasin̰a. \v 31 Ɔɔ maakŋ magalge tun taa naaŋ Azi ki se, jee mɛtin̰ge se mɛɗn Pɔlge ɔɔ naaɗe ɔl nam ɓaa taaɗ Pɔl ki ɔɔ: «Ɓɛrɛ, ɔn̰te ɓaa gɔtn jeege tun tus se!» \v 32 Kaaɗ kɛn jeege tus gɔtn ese se, jee mɛtin̰ge ul gɛn doɗe ɔɔ jeegen kuuy se kic lɛ, taaɗ gɛn doɗe kici. Jee dɛn jaay ɓaaɗo gɔtn ese se, mɛtn taar jaay ɔlɗe naaɗe tusn ro ki se kic ɓo, naaɗe jeel mɛtin̰ eyo. \v 33 Maakŋ jee dɛnge tu se, gaaba kalaŋ kɔɗ Yaud ron̰ Alekzandɛr. Maakɗe ki se, jee mɛtin̰ge ɓaa taaɗin̰ mɛtn taar se jaay ɓo Yaudge ɔlin̰ ɓaa naan jeege tu. Naan̰ uun jin̰ jeege tu je aɗen taaɗn mɛtn taar se. \v 34 Naɓo kɛn jee Ɛpɛz ki jaay booy ɔɔ naan̰ kɔɗ Yaud se, gɔtn se naaɗe dɔɔb ɔɔy taa naapm caa ɔɔ: «Artemis se, naan̰ ɓo maragŋ magal kɛn Ɛpɛz ki!» Gɔtn se naaɗe tɔɔy dɔɔk taara ɔn̰ eyo ɓaa ɓaa nakŋ lɛr dio. \p \v 35 Kaam mɔɔtn se, gaabm kɛn debm raaŋ kɛn tɛɗ naaba daan Yaudge tun *jee kaakŋ mɛtn taargen gɔtn ese se, tɛɗ jeege bini ɓaa doa ɔɔ ɗeekɗen ɔɔ: «Naase jee Ɛpɛz ki, jeege paac se jeeljeki naajege ɓo kɛn kꞋjꞋɔkki ɓee maragŋ magal ron̰ Artemis se. Ɔɔ maragjege mala se lɛ, naan̰ ooco maakŋ raa ki. \v 36 Maragjege se, nam ɗɛmin̰ eyo, num ɔn̰ki ro se urlu ɔɔ nakŋ se Ꞌsaap ɔkin̰ki jiga jaayo. \v 37 Jeegen naase Ꞌtɔk ɓaanɗekiro ara se lɛ, naaɗe uun te ɗim maakŋ ɓee maragjege tu se eyo. Ɔɔ naaɗe lɛ, taaɗ te taar iŋg kus ron̰ ki eyo. \v 38 Kɛn Demetrus ute jeen̰ge jaay ɔk taara ute nam lɛ, naaje jꞋɔkki ɓii gɛn kɔjn̰ bɔɔrɔ ɔɔ jee kɔjn̰ bɔɔrin̰ge kic lɛ utu. Bin num, taar se ɔn̰ kꞋɓaan gɔtn naane ɓo, naaɗe an̰ kaakŋ ute ɗoobin̰a. \v 39 Ɔɔ kɛn naasen jee dɛnge se jaay ɔkki taar ɗim kuuy lɛ, ɓii kɛn jeege tusga sum ɓo, jꞋutu jꞋkaakŋ mɛtin̰ ute ɗoobin̰a. \v 40 Do nak kɛn naaje kꞋtɛɗki jaaki se, jꞋutu jꞋankiro ɓaa te nakŋ ɔɔn̰ dojege tu. Ɓɛrɛ Rɔmɛge se lɛ, utu ajeki kɔkŋ mindjege Ꞌɗeekŋ ɔɔ: naajege se ɓo, jee tujn̰ naaŋge. Taa kɛn Rɔmɛge jaay ɓaaɗo Ꞌtɔnd mɛtjege gɛn tusjegen jaaki se, naaje jꞋaki kɔŋ taar ɗim, jaay jꞋaɗeki kɔŋ taaɗ eyo.» \v 41 Kɛn naan̰ jaay taaɗ naŋ taarin̰ se, jee se naan̰ wɔɔkɗe. \c 20 \s1 Pɔl ɔk tɛrl ɓaa taa naaŋ Masedoan ute taa naaŋ Grɛkge tu \r (1Kɔr 16.1‑7; Rm 15.25‑27) \p \v 1 Kɛn mɛtn taar se jaay deel se, Pɔl ɔl kꞋdaŋ kꞋtuso jee aalga kaal maakɗe do Isa *al‑Masi ki ɔɔ naan̰ ɛɗɗen kaay kaama jaay ɓo ɗeekɗen ɔɔ iŋgki lapia ɔɔ naan̰ uun ɗoobm taa naaŋ Masedoan. \v 2 Kaaɗ kɛn naan̰ aal teeco teec taa naaŋ kɛn ese se, jee aalga kaal maakɗe do Isa al‑Masi ki se, naan̰ taaɗɗenga taarge dɛna kɛn ɛɗɗen kaay kaama, jaay ɓo naan̰ iin̰ ɓaa taa naaŋ Grɛkge tu. \v 3 Gɔtn se, naan̰ tiŋg laapa mɔtɔ. Aan kaaɗ kɛn jaay naan̰ ɓaa kookŋ maakŋ markab ki gɛn ɓaa taa naaŋ Siri ki se, naan̰ booy ɔɔ Yaudge se, dɔɔkga dɔɔk taarɗe ron̰ ki gɛn kutin̰a. Taa naan̰ se ɓo, naan̰ uun doa gɛn tɛrl ɓaa taa naaŋ Masedoan ki. \v 4 Jeegen kɛn lee ute naan̰ se, naaɗe se ɓo: Sopatrɔs goon Pirus kɛn iin̰o maakŋ gɛgɛr kɛn Bere, Aristark ute Sekundus, naaɗe se iin̰o maakŋ gɛgɛr kɛn Tɛsalonik ki ɔɔ Gayusn kɛn iin̰o maakŋ gɛgɛr kɛn Derbe ɔɔ Tisik ute Tropim kɛn iin̰o taa naaŋ Azi kɛn kaam kalaŋ ɔɔ kɛse Timote. \v 5 Jee se ɔnd naana ɓaa booyje\f + \fr 20:5 \ft Gɔtn se Luk kic utu te naaɗe.\f* maakŋ gɛgɛr kɛn Troas ki. \v 6 Gaŋ naaje se kꞋtɛɗ Laa mappan ɔk ɔrɔm eyo aas jaay ɓo, jꞋiin̰ Pilip ki se, jꞋook maakŋ markab ki kꞋtɛɗ ɓii mii jaay ɓo kꞋɓaa kꞋjꞋɔŋɗe maakŋ gɛgɛr kɛn Troas ki. Gɔtn se, naaje kꞋtiŋgo ɓii cili. \s1 Pɔl taaɗ jee Troas ki ɔɔ iŋgki lapia \p \v 7 Kɛn aan *ɓii sebit ki tɛgɛr se, naaje kꞋtus kꞋjꞋɔs kalaŋ jaay ɓo kꞋjꞋuun sɛn‑sɛn\f + \fr 20:7 \ft Sɛn‑sɛn se, kɔsn kɛn taaɗjeki ɔɔ Isa se ooy ro kaag ki taa naajege.\f*. Gɔtn se Pɔl baag taaɗn gɛnaage tun ɗoobm Isa *al‑Masi kɛn tus gɔtn ese. Aan gɔɔ naan̰ mɛtbeeki sum ɓo ɓaa ɓaa se, naan̰ taaɗɗen taara bini aan daan ɓea. \v 8-9 Maakŋ ɓee kɛn kꞋjꞋɔɓin̰ do naapin̰ ki gɛn k‑mɔtɔge tu se, gɔtn se ɓo naaje kꞋtus maak ki ɔɔ maakŋ ɓee kɛn ese se, kꞋtɔɔc kꞋtɔndga lɔɔmpɔge dɛna. Gɔtn se, goon kɔɗɔ kalaŋ kꞋdaŋin̰ Utik se, naan̰ iŋg kiŋg taa pɛnɛtɛr ki. Aan gɔɔ Pɔl taaɗ ɔn̰ ey se, gɔtn se bi ɓaa ɔkin̰ se tooɗ sen̰. Gaŋ maakŋ tooɗn bin̰ ki se, naan̰ iik ujo ɔɔ aal ooc naaŋ ki. Kɛn deb kalaŋ bɔɔy ɓaa ɔŋin̰ jaay je an̰ kuun se, ɔŋin̰ naan̰ ooyga. \v 10 Gɔtn se Pɔl bɔɔyo ɔɔ no uunin̰ ɔkin̰ kaaɗin̰ ki ɔɔ ɗeekɗen ɔɔ: «Naase ɔn̰ki rose urlu. Ɓɛrɛ, naan̰ utu zɛɛrɛ!» \v 11 Gɔtn se, Pɔl ɔk tɛrl ook ɓaa maakŋ ɓee ki gɔtin̰ ki, naan̰ dup ɛɗɗen mappa ɔɔ kꞋjꞋɔs tɛlɛ. Tɛr, naan̰ baagɗen taaɗn daala bini gɔtɔ iipi, jaay ɓo naan̰ ɗeekɗen ɔɔ: «Iŋgki lapia. Maam se mꞋɓaaga jaayo!» \v 12 Num, kɛn goon kɔɗn duro se lɛ, naaɗe ɔk ɓaansin̰ ɓeen̰ ki ɔɔ gɔtn se, jee paacn̰ kɛn aakin̰ se, maakɗe raapo. \s1 Pɔl daŋo jee naan *eglizge tu \p \v 13 Naan̰ kɛn se, naaje kꞋjꞋook maakŋ markab ki jꞋɔnd naana gɛn ɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Asɔs, gɛn ɓaa kuun Pɔl gɔtn ese. Taa Pɔl se, uunga kuun doa gɛn ɓaa ute jɛn̰a. \v 14 Kɛn Pɔl jaay ɓaa ɔŋje maakŋ gɛgɛr kɛn Asɔs ki se, gɔtn se naaje kꞋjꞋuunin̰ maakŋ markab ki ɔɔ kꞋɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Mitɛlɛn ki. \v 15 Mɛtbeen̰ki kꞋjꞋiin̰ gɔtn ese ɔɔ kꞋɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Sio ki, ɔɔ mɛtbeen̰ kɛn kuuy se, naaje kꞋjꞋiin̰ kꞋɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Samɔs ki. Tɛr, ɓii kɛn kuuy se, jꞋiin̰ Samɔs ki se, kꞋɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Milɛ ki. \p \v 16 Naaje kꞋjꞋuun ɗoobm se taa Pɔl se, bɛɛki num, je naar ɓaa Jeruzalɛm ki gɛn ɓaa tɛɗn Laa Pantekɔt. Taa naan̰ se ɓo, naan̰ deel cɛɛ gɛgɛr kɛn Ɛpɛz ki kic ɓo, baate kaal maak ki, taa naan̰ je takal ron̰a taa naaŋ Azi ki se eyo. \p \v 17 Kɛn naaje kꞋjꞋaan maakŋ gɛgɛr kɛn Milɛ ki se, Pɔl ɔl kꞋɓaa kꞋdaŋo jee naan eglizn Ɛpɛz ki, taa utu an̰ kɔŋ gɔtn ese. \p \v 18 Kɛn naaɗe jaay aan ɔŋin̰ se, Pɔl tɛɗɗen tɔɔsɛ ɔɔ ɗeekɗen ɔɔ: «Gɔtn maam mꞋaan gɔtse ki jaay mꞋtiŋgo maakse ki sum se, naase Ꞌjeelumki. \v 19 Kɛn maam mꞋtiŋgo maakse ki se, maam mꞋɔɔpo rom baat jaay ɓo mꞋtɛɗo naabm Mɛljege Isa se. Kaaɗ kɛn se, maam mꞋiŋgo maakŋ kaa‑maan ki ɔɔ mꞋdabarga dɛna taa Yaudgen dɔɔkga dɔɔk taarɗe jaay Ꞌje am tɔɔl se. \v 20 ꞋJeelki, naan̰ kɛn se, maam mꞋdooyseno ɔɔ mꞋtaaɗseno taar *Raa naan jeege tu, ɔɔ maakŋ ɓeesege tu se, taargen jaay asen noogse, kalaŋ tap ɓo, maam mꞋdirigŋ te eyo. \v 21 Maam mꞋtaaɗ Yaudge tu ute jeegen Yaudge eyo mꞋɔɔ kꞋtɛrl maakɗe do Raa ki ɔɔ jꞋaal maakɗe do Mɛljege Isa ki. \p \v 22 «Ɓɔrse, maam se mꞋɓaa ɓaa Jeruzalɛm ki. Kɛse *Nirl Salal ɓo ɔlum ɔɔ mꞋɓaa ɔɔ maam se mꞋjeel eyo nakŋ jaay utu kaan dom ki gɔtn naane se. \v 23 Naɓo, maakŋ gɛgɛr kɛn maam mꞋaanga tak se, Nirl Salal ɔɔjum ɔɔ kɛn maam jaay mꞋɓaaga Jeruzalɛm ki se, jꞋutu jꞋam ɓaa kɔl daŋgay ki ɔɔ jꞋutu jꞋam dabar dɛna. \v 24 Gaŋ maam se mꞋaak kiŋgum do naaŋ ki se, aan gɔɔ nakŋ cɛrɛ; nakŋ kɛn ɔɔn̰um maam ki tak se, mꞋje naabm kɛn Mɛljege Isa ɛɗumsin̰ kaam jim se, mꞋan̰ tɛɗn kaasin̰ ute ɗoobin̰a ɔɔ naabm kɛn Mɛljege ɛɗumsin̰ se taa mꞋtaaɗn Labar Jigan gɛn Isa *al‑Masi ɔɔ ute naan̰ se ɓo, Raa tɛɗn bɛɛn̰a jeege tu. \p \v 25 «ꞋBooyki, maam kɛn mꞋtiŋgo daanse ki jaay, mꞋtaaɗseno taar Gaar Raa se mɔɔtn naan ki se, naase amki kaak ey sum. \v 26 Taa naan̰ se ɓo, jaaki maam mꞋɔk mind kaluma ɔɔ mꞋɗeekseni naan ki se, debm jaay utga num, maam se ɔlum eyo. \v 27 Taa maam se mꞋtaaɗsenoga nakŋ kɛn paacn̰ Raa maakin̰ jen ro ki, taar ɗim kalaŋ tap ɓo, maam mꞋɔysesin̰ te eyo. \p \v 28 «Ɓɔrse, naase se iŋg ɔndki kɔndɔ ɔɔ Ꞌsaapki do egliz kɛn Nirl Salal ɛɗsesin̰ kaam jise se ɔɔ aakɗeki doɗe ki; bin se, Ꞌgaamɗeki aan gɔɔ dɔɔl baatge, taa egliz se Raa dugin̰ga dugu ute moosin̰a. \p \v 29 «Maam mꞋjeele, kɛn maam jaay mꞋɓaaga se, jeege se ute aɗe goon̰ kɛnd maakse ki aan gɔɔ k‑sogsogigen ɛndga maakŋ dɔɔl baatge tu num, lee wɔɔkɗe se. \v 30 Ɔɔ maakse ki se kic jee mɛtin̰ge utu dooy jeege ute taargen mɛt ki eyo. Naaɗe utu kɔl jeegen aalga kaal maakɗe do Isa ki se, kic ɓo utu kuun taarɗe. \v 31 Bin se, iŋgki do mɛtɛkse ki. ꞋJeelki maakŋ ɓaar kɛn mɔtɔ se, nɔɔrɔ katara, maam mꞋɔn̰ te eyo ɔɔ naŋa kic ɓo, maam mꞋdɛjin̰ga ɔɔ taa naase se, maam mꞋeemga dɛn aak eyo. \p \v 32 «Ɓɔrse, maam mꞋɔn̰se kaam ji Raa ɔɔ naase Ꞌsaapki do taar Raa kɛn maam mꞋtaaɗseno mꞋɔɔ: Raa se naan̰ debm bɛɛ. Ute taar se ɓo, naan̰ asen kɛɗn tɔɔgɔ do kaal maakse kɛn naase aalki do Isa ki se. Ute naan̰ se, naase aki kɔŋ bɛɗse ute jee kɛn naan̰ tɛɗɗenga tɛɗga jee naan̰gen salal se. \p \v 33 «Gaŋ maam lɛ, mꞋjeɗe te gurs nam eyo ɔɔ daab ute kal nam kic lɛ, maam mꞋjeɗe te eyo. \v 34 Naase Ꞌjeelki ute naabm kɛn maam mꞋtɛɗ ute jim mala se ɓo, maam mꞋute jeemge se aasjen kiŋgje. \v 35 Ute naabm daayum maam mꞋtɛɗ daanse ki se, maam mꞋje mꞋasen taaɗn mꞋɔɔ: Ꞌtɛɗki naaba jaay ɓo jꞋanki noogŋ jee daayge. Ɔɔ kꞋsaapki do taar Mɛljege Isa kɛn taaɗ ɔɔ: ‹Debm ɛɗ naka deb ki se, maakin̰ raap cir debm kɛn jꞋɛɗin̰ kɛɗa.›» \p \v 36 Kɛn Pɔl jaay taaɗ naŋ taarin̰ se, naan̰ ɛrg naaŋ ki ute naaɗe paac ɔɔ eem Raa. \v 37-38 Gɔtn se naaɗe paac baag keeme ɔɔ naŋa naŋa kic ɓo ɓaaɗo baam ɔk Pɔl kaaɗin̰ ki kaaɗin̰ ki, ɔɔ nakŋ kɛn ɔl maakɗe tuj se, taa kɛn Pɔl taaɗɗenga taaɗ ɔɔ: «Naan ki se, mɔɔtn naase amki kaak ey sum.» \p Gɔtn se, naaɗe ɓaa ɔlin̰ mɛtn markab ki ɔɔ ɗeekin̰ ɔɔ: «ꞋƁaa te lapia.» \c 21 \s1 Pɔl ɓaa Jeruzalɛm ki \p \v 1 Kɛn naaje jaay kꞋjꞋiin̰ jꞋɔn̰ɗe Milɛ ki sum se, naaje jꞋook maakŋ markab ki ɔɔ kꞋgaaŋ kꞋɓaa maakŋ gɛgɛr Kɔs ki; ɔɔ mɛtbeen̰ki se, naaje kꞋjꞋiin̰ kꞋɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Rɔd ki. Kɛn naaje jaay kꞋjꞋiin̰ Rɔd ki se, kꞋɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Patara, gɔtn kɛn kꞋlee kꞋɗaar markabge. \v 2 Patara ki se, naaje jꞋɔŋ markabm kɛn ɓaa ɓaa taa naaŋ Pɛnisi ki, jꞋookŋ maak ki ɔɔ kꞋɓaa. \v 3 Kɛn naaje jaay kꞋɓaa ɓaa do baar ki se, naaje jꞋaak taa naaŋ Sipir se do ji jeelje ki ɔɔ naaje kꞋdeel kꞋɓaa taa naaŋ Siri ki. Kɛn naaje jaay jꞋaan maakŋ gɛgɛr kɛn Tir ki se, naaje kꞋbɔɔy gɔtn ese, taa gɔtn ese ɓo, nakŋ maakŋ markab ki se jꞋan̰ bɔɔy naatn. \v 4 Maakŋ gɛgɛr kɛn Tir ki se, naaje jꞋɔŋ gɛnaagen aalga kaal maakɗe do Isa *al‑Masi ki, ɔɔ gɔtn se naaje kꞋtiŋg ɓii cili ute naaɗe. Gaŋ jee se, *Nirl Salal taaɗɗen nakŋ kɛn utu Ꞌkaan do Pɔl ki ɔɔ naaɗe taaɗ Pɔl ki ɔɔ: «N̰Ꞌɔn̰te ɓaa Jeruzalɛm ki.» \v 5 Kɛn kꞋtiŋg ute naaɗe ɓii cili aas jaay jꞋiin̰ kꞋɓaa ɓaa se, gɛnaagen ɗoobm Isa al‑Masi kɛn gɔtn ese ute mɛndge ɔɔ gaange paac ɔlje, bini kꞋteec kꞋjꞋɔn̰ maakŋ gɛgɛr se. Kɛn naaje jaay jꞋaan taa baar ki se, naaje kꞋjꞋɛrg naaŋ ki do kɛɛs kɛn taa baar ki se, ɔɔ gɔtn se, naaje kꞋtɔnd mɛtn *Raa. \v 6 Kɛn naaje jaay kꞋjꞋiin̰ kꞋɓaa ɓaa se, naaje kꞋtaaɗɗen jꞋɔɔ: «Iŋgki lapia.» \p Gɔtn se, naaje jꞋook maakŋ markab ki ɔɔ naaɗe lɛ ɔk tɛrl ɓaa ɓeeɗege tu. \p \v 7 Naaje kꞋjꞋiin̰ Tir ki se, kꞋgaaŋ kꞋɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Putolemais ki. Ɔɔ kɛn naaje jaay jꞋaan se, kꞋɓaa kꞋtɛɗ tɔɔsɛ gɛnaage tun ɗoobm Isa al‑Masi kɛn gɔtn ese. Naaje kꞋtooɗ ɓii kalaŋ ute naaɗe ɔɔ gɔtn ese sum ɓo, naaje kꞋbɔɔy kꞋjꞋɔn̰ markaba. \v 8 Mɛtbeen̰ki se, naaje kꞋjꞋiin̰ kꞋɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Sezare ki ɔɔ kꞋɓaa kꞋbɔɔy ɓee Pilip kɛn lee wɔɔk Labar Jiga gɛn Isa al‑Masi jeege tu se. Pilipm se, debm maakŋ jeege tun cilin kɛn kꞋbɛɛr kꞋtɔɔɗɗeno Jeruzalɛm ki gɛn noogŋ *jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige se. \v 9 Pilip se, ɔk gaangen mɛndge sɔɔ kɛn tɔk te gaabge eyo, ɔɔ naaɗe se lee taaɗ taargen teeco taar Raa ki. \p \v 10 Gɔtn se, naaje kꞋtiŋgoga ɓii dɛna ɔɔ naan̰ kɛn se, gaaba kalaŋ iin̰o taa naaŋ Jude ki, ron̰ Agabus, ɓaaɗo ɔŋje. Naan̰ se lee taaɗ taargen teeco taar Raa ki kici. \v 11 Kɛn naan̰ jaay aan ɔŋje se, naan̰ uun nakŋ Pɔl lee dɔɔkŋ maakin̰ se, dɔɔkŋ jin̰ge ute jɛn̰ge, jaay taaɗɗen ɔɔ: «Aakki, Nirl Salal se taaɗum ɔɔ: nakŋ dɔɔkŋ maakŋ nam ese se, malin̰ jaay ɓaaga Jeruzalɛm ki num. Yaudge se utu an̰ dɔɔkŋ bin kici ɔɔ naaɗe utu an̰ kɔkŋ kɔl ji jeege tun Yaudge eyo.» \p \v 12 Kɛn naaje ute gɛnaagen ɗoobm Isa al‑Masi kɛn maakŋ gɛgɛr kɛn gɔtn ese jaay kꞋbooy taar se se, gɔtn se naaje kꞋjꞋeem nɔɔ mɛtn Pɔl ki jꞋɔɔ n̰Ꞌɔn̰te ɓaa Jeruzalɛm ki. \v 13 Gaŋ naan̰ tɛrljen ɔɔ: «Naase eemki bin se gɛn ɗi? Kɛse naase ɔjumki kɔj maakum ɓo maane. Maam se mꞋtook naaɗe am dɔɔk sum eyo, num maam mꞋtooko gɛn ɓaa kooy Jeruzalɛm ki taa Mɛljege Isa.» \v 14 Aan gɔɔ, naan̰ lɛ took taarje ey ɗey se, naaje kic kꞋjꞋɔn̰in̰a ɔɔ kꞋbaate taaɗin̰ taar ɗim kuuy sum. Ɔɔ gɔtn se naaje kꞋtaaɗ jꞋɔɔ: «Ɔn̰ Mɛljege Ꞌtɛɗn nakŋ kɛn maakin̰ jen ro ki.» \p \v 15 Kɛn naaje jaay kꞋtiŋg Sezare ki ɓii kandum se, gɔtn se naaje kꞋɗaap roje gɛn kookŋ ɓaa Jeruzalɛm ki. \v 16 Kɛn kꞋjꞋiin̰ Sezare ki jaay kꞋɓaa ɓaa se, gɛnaagen aalga kaal maakɗe do Isa al‑Masi kɛn gɔtn ese se, ɓaa ute naaje. Kɛn naaje jaay jꞋaan Jeruzalɛm ki se, naaɗe ɔlje kꞋɓaa kꞋbɔɔy gɔtn gaab ki kalaŋ kꞋdaŋin̰ Mnason, kɛn iin̰o taa naaŋ Sipir ki. Gaabm se, gɔtn aal maakin̰ do Isa al‑Masi ki sum se, daanin̰ dɔkga. \s1 Pɔl aan Jeruzalɛm ki se ɓaa aak Jak \p \v 17 Kɛn naaje jaay jꞋaan Jeruzalɛm ki sum se, gɛnaagen ɗoobm Isa *al‑Masi kɛn gɔtn ese, dɔɔɗ ɔkje ute maak‑raapo. \p \v 18 Mɛtbeen̰ki se, naaje jꞋutu Pɔl kꞋɓaa gɔtn Jak ki. Gɔtn se, naaje jꞋɔŋ jee naan *eglizge se tusga gɔtn ese kici. \v 19 Kɛn naaje kꞋtɛɗɗen tɔɔsɛ aas se, gɔtn se Pɔl taaɗɗen mɛtn nakgen kɛn Raa ɔlin̰ jaay naan̰ tɛɗo daan jeege tun Yaudge eyo se, kalaŋ kalaŋ. \p \v 20 Jee se jaay booy taar Pɔl taaɗɗen se, gɔtn se naaɗe *nook Raa ɔɔ taaɗ Pɔl ki ɔɔ: «ꞋBooyo gɛnaaje, ɓɔrse Yaudgen dupu kando kando se took aalga maakɗe do Isa al‑Masi ki, naɓo naaɗe se ɔk *Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki se ɔɔn̰ aak eyo. \v 21 Ɔɔ Ꞌjeele, naaɗe se lɛ booyga taar kɛn jeege lee taaɗ roi ki se, ɔɔ naai lee dooy Yaudgen kɛn iŋg maakŋ jeege tun Yaudge ey se, ɔɔ lee taaɗɗen ɔɔ: ‹JꞋɔn̰te kuun Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki se ɔɔ gɛnɗege se lɛ, jꞋɔn̰te tɔjɗen pɔndɔ ɔɔ jꞋɔn̰te tɛɗn nakŋ bubɗege.› \v 22 Gɔtn naai ɓaaɗo gɔtn ara sum se, ɓɛrɛ, naaɗe lɛ booyga. Bin se, jꞋaki tɛɗn jꞋɔɔki ɗi? \v 23 Bin num, Ꞌbooy taar naaje jꞋai taaɗ se. Naaje jꞋɔk gaabge sɔɔ, kɛn naamga naam taarɗege naan Raa ki. \v 24 Jee se Ꞌɓaanɗe ute naai daan bɔɔr *Ɓee Raa ki ɔɔ tug Ꞌɗaapki rose naan Raa ki ɔɔ ɔgɗen nakŋ kɛn naaɗe an tɛɗn *sɛrkɛ Raa ki se kici. Bin se, naaɗe kic Ꞌkɔŋ dosn doɗe ɔɔ ute naan̰ se, jeege paac Ꞌjeele taar kɛn kꞋlee kꞋtaaɗ roi ki se, mɛt ki eyo. Anum, naaɗe ai kaaki naai kic, iŋg do Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki se. \v 25 Gɛn jeegen Yaudge ey jaay aalga kaal maakɗe do Isa al‑Masi ki se lɛ, naajege kꞋraaŋɗeki raaŋ jꞋɔɔki: jꞋɔn̰te kɔsn daa maragge, jꞋɔn̰te kɔsn mooso, jꞋɔn̰te kɔsn daagen moosin̰ ɔɔy te naaŋ ki eyo ɔɔ jꞋɔn̰te kɛɛsn naapge rɛn̰ rɛn̰.» \p \v 26 Gɔtn se, Pɔl took taarɗe ɔɔ mɛtbeen̰ki se, Pɔl ɓaa ute jee se gɛn ɓaa tugŋ ɗaapm roɗe naan Raa ki. Naan̰ kɛn se, Pɔl ɓaa daan bɔɔr ɓee Raa kɛn maak ki ɔɔ ɔŋ *debm tɛɗn sɛrkɛ Raa ki se, ɔndin̰ ɓiia, ɔɔ ɗeekin̰ ɔɔ: «Ɓii kɛn naaje *kꞋtug kꞋɗaapga roje naan Raa ki num, naŋa naŋa kic ɓo ano ɓaa ute sɛrkin̰ sɛrkin̰ naan Raa ki.» \s1 Pɔl se jꞋɔkin̰ daan bɔɔr *Ɓee Raa ki \p \v 27 Kɛn ɓii cili jaay ɔɔpga gɔɔr Ꞌnaŋ se, kaaɗ kɛn se Yaudgen iin̰o taa naaŋ Azi ki jaay aak Pɔl daan bɔɔr Ɓee Raa kɛn maak ki se. Gɔtn se, naaɗe ɔɔs mɛtn jee dɛnge ɓaaɗo iij‑ɔk Pɔl. \v 28 Gɔtn se naaɗe dɔɔb ɔɔy ɔɔ: «Gaan *Israɛlge, ɓɛrɛ, jꞋoorjekiro! Gaabm kɛn lee dooy jeege gɔtn ɓaa se paac ute taargen jig ey se, ɓaaɗoga ara. Naan̰ ɓo debm kɛn lee taaɗ taargen jig eyo ro gaan Israɛlge tu, ro *Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki ɔɔ ro Ɓee Raa ki. Ɓɔrse, naan̰ ɓaaɗoga daan bɔɔr Ɓee Raa kɛn maak ki se, ute jeegen Yaudge eyo ɔɔ Ɓee Raa se lɛ, naan̰ tujin̰ga.» \v 29 Taa naaɗe aakga kaak Pɔl ute Tropim kɛn kɔɗ Ɛpɛz se, lee lee kalaŋ maakŋ gɛgɛr kɛn Jeruzalɛm ki. Taa naan̰ se ɓo, naaɗe saap ɔɔ kaaɗ naane Pɔl ɔk ɓaanoga ute Tropim daan bɔɔr Ɓee Raa kɛn maak ki se. \p \v 30 Gɔtn se, jeegen maakŋ Jeruzalɛm ki paac se, iin̰ ul taar gajalaŋ ɔɔ jeege dɛna kɛn aan̰ ɓaaɗo gɔtn ese. Pɔl se, naaɗe iij‑ɔkin̰a ɔɔ tiik ɔɔɗin̰ naatn daan bɔɔr Ɓee Raa ki ɔɔ naaɗe naar gaasn ute kaam taarge se naatn. \v 31 Gɔtn se, naaɗe je an tɔɔl ute Pɔl, gaŋ naan̰ kɛn se, nam ɓaa taaɗ bubm asgarge tu ɔɔ: «Ɓɛrɛ, maakŋ gɛgɛr Jeruzalɛm se, tujga!» \v 32 Gɔtn se, bubm asgarge se naar tus asgarge ute magalɗege aan̰ ɓaa gɔtn jee dɛnge tu. Kɛn jee dɛnge jaay aak bubm asgarge ute asgarin̰ge se, Pɔl kɛn naaɗe tɔndin̰ tɔnd se kic ɓo, gɔtn se naaɗe ɔn̰in̰a. \v 33 Kɛn bubm asgarge jaay aan ɔŋ Pɔl se, naan̰ ɔl asgarge se ɔkin̰a ɔɔ naaɗe tɔso zin̰ziri dio ɓaaɗo dɔɔkin̰a. Gɔtn se, naan̰ tɔnd mɛtn jeege ɔɔ: «Gaabm se tap ɓo, iin̰o gay ɔɔ naan̰ tap ɓo tujga ɗi?» \v 34 Gaŋ jee dɛngen tus gɔtn ese se, ul taara gajalaŋ ɔɔ bubm asgarge se lɛ, je booy kɔkŋ mɛtn taarɗe se, naɓo ɔŋ booy ɔk eyo. Maakŋ kul taarɗe ki se, naan̰ ɔl asgarge ɔk ɓaano ute Pɔl maakŋ *ɓee tɔɔgŋ kɛn naaɗe lee toom maak ki se. \v 35 Aan gɔɔ ɓee se lɛ, do ɓee ki raan ɗey se, kɛn Pɔl jaay ook kook se, jee dɛnge se tuurin̰ kaam ara kaam ara. Kɛn asgarge jaay aak bin se, uunin̰ doɗe ki raan; \v 36 taa gaan Israɛlgen tus gɔtn ese paac jaay ɔko mɛtin̰ se naaɗe tɔɔɗ tɔɔy ɔɔ: «Gaabm se Ꞌnakin̰ yoa!» \s1 Pɔl taaɗ mɛtn taarin̰ Yaudge tun tus gɔtn ese \r (NJKN 9.1‑19, 26.9‑20; Gal 1.11‑16; 1Tim 1.12‑17) \p \v 37 Kaaɗ kɛn jaay bubm asgarge ɓaan̰ ɓaa kɔl maakŋ *ɓeeɗe kɛn tɔɔgŋ kɛn naaɗe lee toom maak ki se, Pɔl taaɗin̰ ute taar Grɛk ɔɔ: «Ɔn̰um tu gɔtɔ, maam se mꞋɔk taara gɛn taaɗa.» Gɔtn se, bubm asgarge tɛrlin̰ ɔɔ: «Tarii, naai kic Ꞌjeel taar Grɛk ki. \v 38 Naai se ɓo, kɔɗ Masar kɛn gɔɔr gɔɔr jaay teec sawara ɓaa tiŋg do kɔɗ‑ɓaar ki ute gaabge dupu‑sɔɔ kɛn lee ɔs jeege se ey la?» \v 39 Gaŋ Pɔl tɛrlin̰ ɔɔ: «Maam se, mꞋkɔɗ Yaud ɔɔ jꞋoojum kic ɓo maakŋ gɛgɛr kɛn Tars, kɛn taa naaŋ Silisi ki, ɔɔ gɛgɛr Tars se, jeege paac jeelin̰a. Ɔɔ maam mꞋgoon naaŋ gɔtn ese, ɔɔ maam mꞋeemi nɔɔ ɔn̰um mꞋtaaɗn jeege tun se.» \v 40 Gɔtn se, bubm asgarge ɔn̰in̰ gɔtɔ. Pɔl ɗaar gɔt kɛn kꞋlee kꞋjꞋookŋ kꞋɓaan maakŋ ɓee kɛn raan se. Gɔtn se, naan̰ uun jin̰ je taaɗn jeege tu ɔɔ kɛn jeege jaay aak jin̰ se, naaɗe do dil ɔɔ gɔtn se, naan̰ baagɗen taaɗn ute taar Yaud. \c 22 \p \v 1 Pɔl taaɗɗen ɔɔ: «Bubumge ute gɛnaamge, Ꞌbooyki ɓɔrse maam mꞋje mꞋasen taaɗn mɛtn taaruma.» \v 2 Kɛn naaɗe jaay booy Pɔl taaɗɗen ute taar naaŋ naaɗe Yaudge se, gɔtn se naaɗe tɛr do dil cir daala. Naan̰ kɛn se, naan̰ taaɗɗen ɔɔ: \v 3 «Maam kic mꞋkɔɗ Yaud, naɓo jꞋoojum maakŋ gɛgɛr kɛn Tars kɛn taa naaŋ Silisi ki. Gaŋ maam se, mꞋteep maakŋ gɛgɛr kɛn Jeruzalɛm ki ara ɔɔ gɔtn ara ɓo, gɔtn kɛn Gamaliɛl dooyumo ute ɗoobin̰a *Ko Taar kɛn Raa ɛɗo bubjege tu se. Taa naan̰ se ɓo, maam mꞋɔk taar *Raa se ɔɔn̰ɔ, aan gɔɔ gɛn naasen ɓɔrse utu iŋgki do ki se kici. \v 4 Jee kɛn Ɗoobm Isa ki se, maam mꞋdabarɗeno bini aan gɔɔ mꞋaɗenoga tɔɔlɔ. Ɔɔ mɛndge ute gaabge se, maam mꞋɔl kꞋdɔɔkɗeno ute zin̰ziri ɔɔ mꞋɓaaɗo mꞋɔmbɗen daŋgay ki. \v 5 *Magal jee tɛɗn sɛrkɛ Raage tu ute magal taa ɓee Yaudge se kic ɓo, jeele nakŋ kɛn maam mꞋtɛɗo se. Naaɗe se ɓo, kɛn ɛɗumo maktub jim ki, taa mꞋɓaa kɛɗn Yaudge tun Damas ki. Ute naan̰ se ɓo, jee kɛn aalga kaal maakɗe do Isa *al‑Masi kɛn gɔtn naane se, mꞋaɗen ɓaa tɔkŋ dɔɔkŋ ute zin̰ziri ɔɔ mꞋanɗeno ɓaa Jeruzalɛm ki taa jꞋaɗen dabara.» \s1 Pɔl taaɗ mɛtn taar nakŋ kɛn aan don̰ ki \p \v 6 «Kɛn maam ɓaa ɓaa ɗoob ki jaay, kaaɗa aan gɔɔr ute katara se, naan̰ kɛn se, maam mꞋaanga gɔɔr ute Damas. Gaŋ gɔtn ese sum ɓo, mꞋnaar mꞋaak pooɗo iin̰o maakŋ raa ki raap lak lak ɓaaɗo deebum bat. \v 7 Gɔtn se, maam mꞋaal mꞋooc naaŋ ki ɔɔ mꞋbooy mind deba daŋum ɔɔ: ‹Sɔl, Sɔl, naai Ꞌtap ɓo dabarum bin se, gɛn ɗi?› \v 8 Maam mꞋtɔnd mɛtin̰ mꞋɔɔ: ‹Mɛluma, naai tap ɓo naŋa?› Gaŋ mind debm ese se tɛrlum ɔɔ: ‹Maam ɓo Isan, kɔɗ Nazarɛtn kɛn naai Ꞌlee Ꞌdabarin̰ se.› \v 9 Gaŋ jeegen ɓaa ɓaa ute maam se, naaɗe aak pooɗn kɛn iin̰o maakŋ raa ki raap lak lak se sum, ey num mind debm kɛn taaɗ ute maam se, naaɗe booy te eyo. \v 10 Gɔtn se, maam mꞋtaaɗin̰ mꞋɔɔ: ‹Mɛluma, maam tap ɓo mꞋtɛɗn rom mꞋɔɔ ɗi?› Ɔɔ Mɛljege tɛrlum ɔɔ: ‹Iin̰ Ꞌɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Damas ki ɔɔ gɔtn naane se ɓo, jꞋai ɓaa taaɗn nakgen paacn̰ kɛn Raa je ɔɔ naai an̰sin̰ tɛɗ se.› \v 11 Gaŋ pooɗn kɛn iin̰o maakŋ raa ki raap lak lak jaay ɓaaɗo deebum se, tɛɗum maam mꞋɔŋ mꞋaak eyo. Taa naan̰ se ɓo, jeemgen kꞋɓaa tɛl se, ɔkum jim ki, jaay ɓo tɔɔɗ ɓaansum Damas ki. \p \v 12 «Maakŋ gɛgɛr kɛn Damas ki se, ɔk gaaba kalaŋ ron̰ Ananias ɔɔ gaabm se, ɔk taar Raa se ɔɔn̰ɔ, ɔɔ Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki, paac se, naan̰ tɛɗin̰ ute ɗoobin̰a. Gaabm se, Yaudgen iŋg gɔtn ese paac tɔɔmin̰a. \v 13 Gɔtn se, naan̰ ɓaaɗo ɔŋuma ɔɔ ɗeekum ɔɔ: ‹Sɔl, gɛnaama, ɔn̰ kaami se Ꞌkɔɔɗn kaaka!› Ɔɔ gɔtn ese sum ɓo, kaamum naar ɔɔɗ aak gɔtin̰ ki ɔɔ Ananias se lɛ, maam mꞋaakin̰ tal tal. \v 14 Tɛr naan̰ taaɗum ɔɔ: ‹Sɔl, naai se, Raa gɛn bubjege ɓo bɛɛr ɔɔɗio se kaaɗ kɛn jꞋooji te ey ɓɔrtɔ, taa naai Ꞌjeel nakŋ kɛn tɔɔlin̰ naan̰ ki ɔɔ Debm Daan ki se, naai utu an̰ kaakŋ ute kaami ɔɔ Ꞌbooy naan̰ ai taaɗn ute taarin̰ mala. \v 15 Taa naan̰ se ɓo, do nakge tun naai aako ute kaami ɔɔ booyo ute bi se, naai Ꞌtaaɗin̰ jeege tu paac. \v 16 Num ɓɔrse tap ɓo, naai Ꞌbooy ɗi daala? Iin̰i, ɔn̰ jꞋai *batizi ɔɔ tɔnd mɛtn Isa se, taa ai tɔɔl *kusin̰ige se naatn.›» \s1 Pɔl taaɗ mɛtn taar naabm naan̰ Ꞌtɛɗo daan jeege tun Yaudge eyo \p \v 17 «Kɛn maam jaay mꞋɔk tɛrl mꞋɓaa Jeruzalɛm ki se, naan̰ kɛn se, ɓii kalaŋ maam mꞋɓaa daan bɔɔr *Ɓee Raa ki gɛn keem Raa se mꞋaak ne ɗim teeco naanum ki. \v 18 Gɔtn se, maam mꞋaak Mɛljege Isa ɔɔ naan̰ ɗeekum ɔɔ: ‹ꞋNaar Ꞌteec ɔn̰ Jeruzalɛm se naatn kɛskɛ, taa jee gɔtn ese lɛ, naaɗe kɔŋ took eyo do nakge tun naai aɗen taaɗn taa maam se.› \v 19 Gaŋ maam mꞋtɛrlin̰ mꞋɔɔ: ‹Mɛluma, kaaɗn kɛn maam mꞋlee mꞋtɔko jee aalga kaal maakɗe do naai ki maakŋ ɓeege tun Yaudge lee tus maak ki se, jaay mꞋɔl kꞋtɔndɗeno ɔɔ jꞋɔmbɗeno maakŋ daŋgay ki se, nakŋ se paac, naaɗe jeele. \v 20 Gɔtn kɛn naaɗe tɔɔlo debm saaɗn naai Etien se kic ɓo, maam mꞋutu ɔɔ nakŋ naaɗe tɛɗ se kic ɓo, maam mꞋtooko ute naaɗe. Naan̰ kɛn se, jee tɔɔlin̰ge se, maam ɓo mꞋdebm bɔɔbm kalɗege.› \v 21 Gaŋ Mɛljege ɗeekum ɔɔ: ‹Ute naan̰ se kic iin̰ Ꞌɓaa; maam se mꞋje mꞋai kɔli dɔkɔ maakŋ jeege tun Yaudge eyo.›» \s1 Pɔl ute bubm asgar *Rɔmɛge \p \v 22 Yaudge se iŋg booy taar Pɔl bini aan do taar kɛn jaay naan̰ ɗeek ɔɔ: «Mɛljege ɗeekum ɔɔ: ‹maam mꞋai kɔli gɔtn jeege tun Yaudge eyo›» ɔɔ do taar kɛn se, naaɗe ɗoob ɔɔy makɔn̰ ɔɔ: «Gaabm se, Ꞌtɔɔlin̰ki naatn! Debm bin se ɔn̰te kɔn̰in̰ki Ꞌkiŋg do naaŋ ki!» \v 23 Gɔtn se, naaɗe tɔɔy dɔɔk taara ɔɔ tɔɔɗn ute kal magalɗege jaay tɔndin̰ naaŋ ki ɔɔɗ kuɗu putur putur. \p \v 24 Ɔɔ kɛn bubm asgar Rɔmɛge jaay aak bin se, naan̰ ɔl ɔɔ kꞋjꞋɔk kꞋɓaano ute Pɔl se maakŋ *ɓee kɛn tɔɔgŋ kɛn asgarge lee toom maak ki, ɔɔ naan̰ je ɔɔ jꞋan̰ kɔndin̰ ute mɛɛjɛ taa bin se naan̰ Ꞌtaaɗn nakŋ kɛn naan̰ tɛɗ jaay ɓo ɔl jeege tɔɔɗ tɔɔyin̰ mɛtin̰ ki se. \v 25 Gɔtn se, naan̰ ɔl ɔɔ Pɔl se kꞋdɔɔkin̰a, gaŋ Pɔl taaɗ magal asgarge tun cɛɛn̰ ki ɔɔ: «Kɔɗ Rɔmɛ jaay jꞋaak te mɛtn taarin̰ ey sum ɓo, naase se ɔkki ɗoobm kɛn an̰ki tɔnd ute mɛɛjɛ ne?» \p \v 26 Kɛn magal asgargen gɔtn ese jaay booy taar se, naan̰ ɓaa taaɗ bubm asgarge tu ɔɔ: «Kɛse naai Ꞌje tɛɗn ɗi bini, ɓɛrɛ, gaabm se lɛ, naan̰ kɔɗ Rɔmɛ.» \v 27 Gɔtn se, bubm asgarge ɓaaɗo ɔŋ Pɔl ɔɔ tɔnd mɛtin̰ ɔɔ: «ꞋƊeekum tu, naai tap ɓo kɔɗ Rɔmɛ ɗeer ne?» Pɔl tɛrlin̰ ɔɔ: «Yɛɛ, maam mꞋkɔɗ Rɔmɛ.» \v 28 Bubm asgarge tɛrl Pɔl ki ɔɔ: «Kɛn ɔlum jaay mꞋtɛɗ kɔɗ Rɔmɛ se, maam mꞋɔgɗenga kɔgŋ gurs dɛn aak eyo.» Ɔɔ Pɔl tɛrlin̰ ɔɔ: «Gaŋ maam se, gɔtn jꞋoojum tap ɓo, mꞋkɔɗ Rɔmɛ.» \v 29 Gɔtn se sum ɓo, jee kɛn ɓaan̰ ɓaa kɔkɔ jaay an̰ kɔnd se, naar ɔn̰in̰a. Ɔɔ kɛn bubm asgarge se jaay ɓaa jeel Pɔl kɔɗ Rɔmɛ sum se, naan̰ ɓeere ɓaa ɔkin̰a, taa naan̰ dɔɔkin̰ga dɔɔk ute zin̰ziri. \s1 Pɔl kꞋɓaansin̰ naan Yaudge tun *jee kaakŋ mɛtn taarge \p \v 30 Num bubm asgarge Ꞌje Ꞌjeel mɛtn taar kɛn Yaudge jaay ɔkŋ mind Pɔl se. Taa naan̰ se ɓo, mɛtbeen̰ki se, naan̰ ɔl kꞋdaŋo *magal jee tɛɗn sɛrkɛ Raage tu ute Yaudgen jee kaakŋ mɛtn taarge se paac. Gɔtn se, Pɔl se, naan̰ ɔl kꞋtuutn ute zin̰ziri ɔɔ ɔk ɓaansin̰ naanɗe ki. \c 23 \p \v 1 Kɛn Pɔl jaay aan naan Yaudge tun *jee kaakŋ mɛtn taarge se, naan̰ ɔndɗen kaama tak ɔɔ ɗeekɗen ɔɔ: «Gɛnaamge, maam se, leem kɛn mꞋlee naan *Raa ki bini aan jaaki se, maam mꞋjeel maakum ki, maam se mꞋtuj te ɗim eyo.» \v 2 Gaŋ Ananias kɛn *magal jee tɛɗn sɛrkɛ Raa ki se, taaɗ jeege tun kɛn cɛɛ Pɔl ki se ɔɔ: «Pɔl se, kꞋjꞋɔndin̰ taarin̰ ki.» \v 3 Gɔtn se Pɔl tɛrlin̰ ɔɔ: «Naai kɛn tec aan gɔɔ durdur jꞋɔlin̰ ron̰ raap raap se, Raa utu ai kɔnd naai. Naai ɓo debm aal *Ko Taar Raa maak ki eyo ɔɔ gɔtn ese se Ꞌje am kɔjn̰ bɔɔrɔ dom ki ute Ko Taar Raa ɔɔ ɔl ɔɔ kꞋjꞋɔnduma.» \v 4 Gaŋ jee iŋg cɛɛ Pɔl ki se, taaɗin̰ ɔɔ: «Naai se ɓo, Ꞌnaaj magal debm tɛɗ sɛrkɛ Raa ki tu ne?» \v 5 Gɔtn se, Pɔl tɛrlɗen ɔɔ: «Gɛnaamge, kɛn gaabm se jaay magal debm tɛɗ sɛrkɛ Raa ki se, maam mꞋjeel eyo. Ey num, Kitap se taaɗga ɔɔ: \qt Magal jee taa naaŋi ki se ɔn̰te naajin̰a\qt*.»\f + \fr 23:5 \ft Aak Ekz 22.28.\f* \v 6 Yaudgen jee kaakŋ mɛtn taargen tus se, Pɔl jeel maakɗe ki se, jee mɛtin̰ge se *Sadusege ɔɔ kɛngen mɛtin̰ge se lɛ *Parizige. Taa naan̰ se ɓo, naan̰ taaɗɗen makɔn̰ɔ ɔɔ: «Gɛnaamge, maam se mꞋkɔɗ Parizi ɔɔ bubum kic ɓo Parizi, naɓo kɛn ɔl kꞋjꞋɔk kꞋɓaansumo gɔtn kɔjn̰ bɔɔr ki se, taa maam se mꞋɔnd dom do Raa kɛn utu dur jeege daan yoge tu se.» \v 7 Kɛn naaɗe jaay booy Pɔl taaɗɗen taar se, Sadusege ute Parizige se baag naajn̰ ute naapa ɔɔ ɔl jee dɛngen tus gɔtn ese se, ɓaa gaaŋ naapa gɔtɔ kaam dio. \v 8 Taa Sadusege se saap ɔɔ jee ooyga kooy se lɛ, Ꞌkɔŋ dur ey sum ɔɔ *kɔɗn Raage ute sitange se kic ɓo naaɗe gɔtɔ; gaŋ Parizige se paac tooko ɔɔ nakgen se utu. \v 9 Gɔtn se, naaɗe iin̰ ul taara gajalaŋ. Ɔɔ maakŋ Parizige tu se, jee mɛtin̰ge se jee jeel taaɗn tɔɔkŋ mɛtn Ko Taar Raage, naaɗe se iin̰ taaɗ makɔn̰ ɔɔ: «Gaabm se, jꞋɔn̰te Ꞌkɔkin̰ki mindin̰a taa naan̰ lɛ tuj te ɗim eyo. Kaaɗn naane kɔɗn Raa gam lɔ ɗim gam ɓo, taaɗin̰ga lɛ ɗaam.» \v 10 Aan gɔɔ naaɗe ul taar gajalaŋ ɔn̰ ey se, ɔl bubm asgarge se kic ɓo ɓeere ɓaa ɔkin̰a ɔɔ sɔm naaɗe an tɔɔl ute Pɔl se cɛrɛ. Taa naan̰ se ɓo naan̰ taaɗ asgarge tu ɔɔ: «ꞋBɔɔy Ꞌɓaaki maakŋ jeege tun ese, ɔɔ Pɔl se ɔk ɓaansin̰kiro maakŋ *ɓee kɛn tɔɔgŋ kɛn asgarge lee toom maak ki se ara.» \v 11 Gaŋ maakŋ nɔɔr kɛn ese se sum ɓo, Mɛljege ɓaaɗo teec naan Pɔl ki ɔɔ ɗeekin̰ ɔɔ: «Aay kaami! Aan gɔɔ naai Ꞌtaaɗoga taa maama jeege tun Jeruzalɛm ki se, bɛɛki num, Ꞌɓaa taaɗn saaɗum jeege tun maakŋ gɛgɛr kɛn *Rɔm ki kici.» \s1 Jeege ɛnd tɛl gɛn kutn Pɔl \p \v 12 Mɛtbeen̰ki se, Yaudgen mɛtin̰ge dɔɔk taarɗe ɔɔ naam roɗe naan Raa ki ɔɔ: «Pɔl se, jaay kꞋtɔɔlin̰ te ey num, naaje se jꞋkɔs eyo ɔɔ jꞋkaay eyo.» \v 13 Jee jaay naam roɗe naan Raa ki taa taar se, naaɗe se cir gaabge si‑sɔɔ. \v 14 Jee se ɓaa ɔŋ *magal jee tɛɗn sɛrkɛ Raage tu ute magal taa ɓee Yaudge ɔɔ ɗeekɗen ɔɔ: «Naaje se kꞋnaamga naam roje naan Raa ki, kɛn Pɔl se jaay kꞋtɔɔlin̰ te ey num, naaje se jꞋkɔs eyo ɔɔ jꞋkaay eyo. \v 15 Bin se, Ꞌɓaaki ute ro *jee kaakŋ mɛtn taarge se, Ꞌɓaa ɔŋki magal asgarge se Ꞌtaaɗin̰ki ɔɔki n̰Ꞌɔk n̰Ꞌɓaano ute Pɔl gɔtn kɔjn̰ bɔɔr ki ara. Naase se Ꞌtɛɗki raay aan gɔɔ jee kɛn je kaakŋ kɔkŋ mɛtn taarin̰ jiga. Gaŋ naaje se lɛ, kꞋɗaapga ɗaap roje kɔr naan̰ Ꞌkaan gɔtse ki ey sum ɓo, naaje jꞋan̰ tɔɔlɔ.» \p \v 16 Num gaŋ, taar se ɓaa ooc bi goon gɛnaa Pɔl kɛn mɛnda. Naan̰ naar iin̰ *ɓee kɛn tɔɔgŋ kɛn asgarge lee toom maak ki se ɔɔ ɛnd ɔŋ Pɔl se ɔɔ aalin̰ bin̰ ki. \v 17 Maakŋ magal asgarge tu se, Pɔl daŋo deb kalaŋ ɔɔ ɗeekin̰ ɔɔ: «Goon kɔɗn ese se, ɔk ɓaansin̰ gɔtn bubm asgarge tu, taa naan̰ se ɔk taara je an̰ taaɗa.» \v 18 Gɔtn se, magal asgarge se ɔk ɓaansin̰o gɔtn bubm asgarge tu se, ɔɔ ɗeek bubm asgarge tu ɔɔ: «Pɔl debm daŋgay se ɓo, daŋumo ɔɔ taaɗum ɔɔ Ꞌɓaano ute goon kɔɗn ese se, taa naan̰ se ɔk taara je ai taaɗa.» \v 19 Gɔtn se, bubm asgarge se ɔk goon kɔɗɔ se jin̰ ki ɔɔ iik tɔɔkin̰sin̰ cɛɛs ki ɔɔ tɔnd mɛtin̰ ɔɔ: «Taari naai Ꞌje am taaɗ se tap ɓo, taar ɗi?» \v 20 Anum, goon kɔɗɔ se taaɗin̰ mɛtn taarin̰ ɗeekin̰ ɔɔ: «Maam mꞋbooy Yaudge se, dɔɔkga taarɗe ɔɔ utu Ꞌtɔnd mɛti. Taa Pɔl se, naaɗe je ɔɔ mɛtbeeki se, naai ansin̰ ɓaa naan Yaudge tun jee kaakŋ mɛtn taarge ɔɔ naaɗe se lɛ, Ꞌtɛɗn raay aan gɔɔ jee kɛn je kaakŋ kɔkŋ mɛtn taarin̰ jiga se. \v 21 Num gaŋ, taar naaɗe se ɔn̰te kuunu taa gaabge cir si‑sɔɔ se oom koom Pɔl, taa naaɗe naamga naam roɗe naan Raa ki ɔɔ kɛn naaɗe jaay tɔɔlin̰ te ey num, naaɗe se Ꞌkɔs eyo ɔɔ Ꞌkaay eyo. Ɔɔ kɛn ɔɔp se, naaɗe booy kɛn naai aɗen tookŋ taarɗe sum.» \v 22 Kɛn goon kɔɗɔ se jaay taaɗ mɛtn taarin̰ aas se, bubm asgarge se taaɗin̰ ɔɔ: «Mɛtn taar kɛn naai taaɗum mɛtin̰ se, ɔn̰te taaɗn nam ki.» Jaay ɓo, naan̰ ɔlin̰ ɓaao. \s1 Pɔl kꞋjꞋuun kꞋɓaansin̰ maakŋ gɛgɛr kɛn Sezare ki \p \v 23 Gɔtn se, bubm asgarge daŋo maakŋ magal asgarge tu se, gaabge dio ɗeekɗen ɔɔ: «ꞋDaŋ Ꞌtuskiro asgarge kaar‑dio, jee sɛndge si‑cili ɔɔ asgargen lee ute bɔɔrɗe se kic ɓo kaar‑dio. ꞋƊaapki rose, taa kaaɗn kɛɛski se, naase aki ɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Sezare ki. \v 24 ꞋƊaapki sɛndgen kɛn Pɔl Ꞌkookŋ kiŋg do ki se kici, taa ansin̰ki ɓaa gɔtn Pɛliks kɛn magal taa naaŋ Jude ki se ute lapia.» \v 25 Gɔtn se, naan̰ raaŋin̰ maktub ɔɔ maakŋ maktubin̰ ki se, naan̰ taaɗin̰ ɔɔ: \pmo \v 26 Kɛse maam Klɔdius Lisias ɓo mꞋraaŋi maktubm ese. Maam mꞋraaŋ mꞋɔli tɔɔsɛ naai Pɛliks, kɛn magal taa naaŋ Jude ki. \pm \v 27 Maam mꞋraaŋi se taa gaabm kɛn maam mꞋɔk mꞋɔlin̰ gɔti ki se, ey num Yaudge je an̰ tɔɔlɔ. Naɓo, kɛn maam mꞋbooy jaay jꞋɔɔ gaabm se kɔɗ *Rɔmɛ se, taa naan̰ se, maam mꞋɓaaɗo ute dɔɔl asgarumge jaay ɓo mꞋɔk mꞋɔɔɗin̰o jiɗe ki. \v 28 Aan gɔɔ maam mꞋje mꞋjeel mɛtn taar kɛn Yaudge ɔkin̰ mindin̰ se, maam mꞋɔkŋ ɓaansin̰o naan jeege tun lee aakɗen mɛtn taarɗege se. \v 29 Kɛn maam jaay mꞋbooy mɛtn taarɗe se, mꞋɔŋin̰ gaabm se naaɗe ɔkin̰ mindin̰ taa *Ko Taar Raaɗe. Gaŋ gɛn naajege num, gaabm se tɛɗ te ɗim jaay Ꞌkaasn jꞋansin̰ tɔɔlɔ, ey lɛ jꞋansin̰ kɔl daŋgay ki se eyo. \v 30 Tɛr kꞋjꞋɔɔjum jꞋɔɔ Yaudge se dɔɔkga taarɗe gɛn kutin̰a. Taa naan̰ se ɓo, maam mꞋnaar mꞋɔlin̰ gɔti ki, ɔɔ jee kɛn ɔkin̰ mindin̰ se lɛ, kɛn naaɗe ɔk taar ɗim num ɔn̰ɗe naaɗe ai ɓaa taaɗn mɛtin̰ naai ki. \p \v 31 Gɔtn ese sum ɓo, asgarge iin̰ tɛɗ nakŋ kɛn bubm asgarge taaɗɗesin̰ se. Naaɗe ɔk Pɔl ɔɔ maakŋ nɔɔr kɛn ese sum ɓo, naaɗe uun bɔɔy ɓaansin̰ gɔtɔ kaam kalaŋ kꞋdaŋin̰ Antipatris. \v 32 Mɛtbeen̰ki se, asgargen ɓaa ute jɛɗege se, ɔk tɛrl ɓaaɗo *ɓee kɛn tɔɔgŋ kɛn naaɗe lee toom maak ki se, ɔɔp jee sɛndge kalɗe ki sum ɓo, ɓaan ute Pɔl. \v 33 Kɛn jee se jaay aan maakŋ gɛgɛr kɛn Sezare ki se, maktubm kɛn bubm asgarge raaŋ ɛɗɗesin̰ jiɗe ki se, naaɗe ɛɗin̰ ji magal kɛn taa naaŋ Jude kɛn iŋg gɔtn ese se. Ɔɔ Pɔl se kic ɓo, naaɗe ɛɗin̰sin̰ kaam jin̰a. \v 34 Kɛn magal taa naaŋ Jude ki jaay dooy maktubm se aas se, naan̰ tɔnd mɛtn Pɔl ɔɔ: «Naai tap ɓo kɔɗ ɗi?» Pɔl tɛrlin̰ ɔɔ: «Maam se, mꞋiin̰o taa naaŋ kɛn Silisi ki.» \v 35 Ɔɔ kɛn magal taa naaŋ Jude ki jaay booy taar Pɔl se, naan̰ ɗeekin̰ ɔɔ: «Jee ɔkki mindi se jaay ɓaaɗoga sum ɓo, maam mꞋutu mꞋbooy mɛtn taari se.» Gɔtn se, naan̰ ɓaa ɔlin̰ kꞋbɔɔbin̰ maakŋ ɓee kɛn *Ɛrɔd iin̰in̰ se. \c 24 \s1 Pɔl jꞋɔkin̰ mindin̰ naan Pɛliks ki \p \v 1 Kɛn Pɔl aan Sezare ki jaay tɛɗ ɓii mii se, naan̰ kɛn se, Ananias kɛn *magal jee tɛɗn sɛrkɛ Raage tu ute magal taa ɓee Yaudge kandum se, naaɗe ɔko gaaba kalaŋ ron̰ Tartɛlus. Ɔɔ gaabm se jeel kɔjn̰ bɔɔrɔ kꞋɓaaɗo tɛlɛ Sezare ki. Gɔtn se, naaɗe sakak Pɔl gɔtn magal kɛn taa naaŋ Jude ki se. \v 2 Kɛn naaɗe aan se, magal taa naaŋ kɛn gɔtn ese ɔl kꞋdaŋo Pɔl ɔɔ gɔtn ese sum ɓo, Tartɛlus se, baagin̰ kɔk mindin̰a. Naan magal taa naaŋ kɛn gɔtn ese, naan̰ taaɗ ɔɔ: «Jaamus, barka ute naai jaay ɓo ɓɔrse naaŋje ɗaap se. Ɔɔ ute mɛtɛki se sum ɓo, ɓɔrse naai Ꞌnoogjen jꞋiŋg lapia ute maraadje se. \v 3 Maakŋ naaŋje ki se, gɔtɔ ɓaa se paac daayum naaje kꞋtɔɔmi taa bɛɛ kɛn naai tɛɗjen se. \v 4 Ɓɔrse se, maam mꞋje mꞋai tujn̰ naabi eyo, num Ꞌmooyje uɗ bi do mɛtn taar kɛn naaje jꞋai taaɗ se. \v 5 Gaabm ese se, naaje jꞋɔŋin̰ naan̰ debm jig eyo. Naan̰ se ɓo, kɛn lee ɛc Yaudgen gɔtɔ ɓaa se paac ɔɔ jee uun ɗoobm kɔɗ Nazarɛt se lɛ, naan̰ ɓo bubɗe. \v 6 Ey num, naan̰ ɓo je an tujn̰ te *Ɓee Raa se kici. [Taa naan̰ se ɓo, naaje kꞋjꞋɔkin̰o ɔɔ kꞋje jꞋan̰ kɔjn̰ bɔɔrɔ don̰ ki aan gɔɔ kɛn *Ko Taar Raaje taaɗjen ro ki. \v 7 Gaŋ gɔtn se, bubm asgarge ɓaaɗo ute asgarin̰ge ɔɔɗin̰ ute taa tɔɔg jije ki. \v 8 Naan̰ taaɗjen ɔɔ debm jaay je kɔkŋ mind Pɔl num aɗe ɓaa gɔti ki.]\f + \fr 24:8 \ft Taar se (6b‑8a) maakŋ Kitapge tun do dɔkin̰ se, mɛtin̰ge maakɗe ki se gɔtɔ.\f* Anum, Jaamus, naai mala ɓo Ꞌtɔnd mɛtn gaabm se. Ute taar kɛn naan̰ ai taaɗ se sum ɓo, naai Ꞌjeel taar kɛn naaje kꞋtaaɗ ron̰ ki se, taar mɛt ki.» \v 9 Yaudgen ɓaaɗo ute naan̰ se kic took do taar kɛn se ɔɔ taaɗ ɔɔ: «Ɗeere, taar naan̰ taaɗ se, mɛt ki.» \s1 Pɔl taaɗ mɛtn taarin̰ Pɛliks ki \p \v 10 Gɔtn se magal taa naaŋ Jude ki se, tɛɗ ute jin̰ Pɔl ki ɔɔ n̰Ꞌtaaɗa. Naan̰ kɛn se, Pɔl ɛɛp taarin̰ ɔɔ: «Jaamus, mꞋjeele gɔtn naai baag kɔjn̰ bɔɔrɔ do Yaudge tu sum se, ɔkga ɓaara dɛna; taa naan̰ se ɓo, maam mꞋɓeer eyo kɛn mꞋai taaɗn mɛtn taarum se. \v 11 Gɔtn mꞋɓaaɗo Jeruzalɛm ki gɛn keem *Raa daan bɔɔr *Ɓee Raa ki sum se, aas te ɓii sik‑kaar‑di eyo. Taarum mꞋtaaɗi se, kɛn naai Ꞌtuur mɛtin̰ kic ɓo an̰ kɔŋin̰ ɗoobin̰ ki. \v 12 Daan bɔɔr Ɓee Raa ki lɔ maakŋ *ɓeege tun Yaudge lee tusn maak ki, ey lɛ maakŋ gɛgɛr ki gɔtn kɛn jeege lee tusn se kic ɓo, naaɗe, ɓii kalaŋ, ɔŋum te naaj naaj te jeege eyo ɔɔ mꞋɔɔs kɔɔs mɛtn jeege eyo. \v 13 Mɛtn taar naaɗe jaay ɔkum mindum ro ki se, naaɗe aisin̰ kɔŋ taaɗn mɛtin̰ tal tal eyo. \p \v 14 «ꞋBooyo mꞋai taaɗa: nakŋ maam mꞋjeel se, maam se mꞋuun ɗoobm Raa bubjege ute ɗoobm kɛn naaɗe aakin̰ aan gɔɔ ɗoobm se ɗoobm jig eyo. Ey num, maam kic mꞋaal maakum do taarge tun kꞋraaŋin̰o maakŋ *Ko Taar Raa ki ute kɛngen jee taaɗ taar teeco taar Raa ki raaŋo do dɔkin̰ se kici. \v 15 Maam se, mꞋɔnd dom do Raa ki ɔɔ do mɛtn taar kɛn Raa utu dur jeege daan yoge tu jee kɛn tɛɗ naka ute ɗoobin̰a ɔɔ kɛngen tɛɗ naka ute ɗoobin̰ eyo aan gɔɔ naaɗe kici. \v 16 Taa naan̰ se ɓo, daayum maam mꞋaay kaamuma mꞋlee naan Raa ki ɔɔ naan jeege tu se ute maakŋ kalaŋ. \v 17 Maam se, mꞋɔkga ɓaara dɛna mꞋɓaaɗo te Jeruzalɛm ki eyo. Num, kɛn ɓɔrse jaay mꞋɓaaɗo se, mꞋɓaano ute nakŋ noogŋ jee daaygen maakŋ naaŋum ki ɔɔ mꞋɓaano ute *sɛrkɛ Raa ki kici. \v 18 Naan̰ kɛn se, naaɗe ɔŋum daan bɔɔr Ɓee Raa ki mꞋtug mꞋɗaap ɗaap rom naan Raa ki. Kaaɗ kɛn se lɛ, jeege tus te cɛɛm ki eyo ɔɔ jeege lɛ ul te taar ey kici. \v 19 Gaŋ Yaudgen iin̰o taa naaŋ Azi ki se ɓo, jee mɛtin̰ge ɓaaɗo ɔŋuma. Kɛn bɛɛn̰ ki se, kɛn maam jaay mꞋtujga ɗim num naaɗe se ɓo, jee kɛn aɗe ɓaa naani ki am kɔkŋ minduma. \v 20 Ey lɛ, jee kɛn ɓaaɗo naan naai ki ara ki se, kaaɗ kɛn jaay naaɗe ɔkuma mindum naan Yaudge tun *jee kaakŋ mɛtn taarge se, kꞋtaaɗum nakŋ kɛn maam mꞋtujga se. \v 21 Nakŋ kɛn maam mꞋjeel se, mꞋtaaɗga ɓo taara kalaŋ: kaaɗ kɛn maam mꞋɗaaro daan naaɗe ki se, maam mꞋuuno mindum raan ɔɔ mꞋɗeekɗeno mꞋɔɔ, jaaki jaay naase Ꞌje amki kɔjn̰ bɔɔrɔ dom ki se, taa maam mꞋaalga kaal maakum do Raa kɛn utu dur jeege daan yoge tu se!» \p \v 22 Pɛliksn magal taa naaŋ Jude se, Ɗoobm Isa sum se, naan̰ jeel mɛtin̰a. Taa naan se ɓo, naan̰ ɗeekɗen ɔɔ: «ꞋBooyki, ɔn̰ki Lisiasn kɛn bubm asgarge se jaay ɓaaɗo gɔtn ara ki sum ɓo, maam mꞋasen kaakŋ mɛtn taarse se.» \v 23 Gɔtn se Pɛliks ɔl magal asgargen naan̰ ɔn̰in̰ Pɔl kaam jin̰ se, ɔɔ n̰Ꞌɓaa n̰Ꞌbɔɔb Pɔl se maakŋ daŋgay ki naɓo jꞋɔn̰in̰ ɗoobo ɔɔ jꞋɔn̰te gaasn jeen̰ge taa ɓaaɗo an̰ lee kaaka ɔɔ an̰ kaakŋ don̰ ki. \s1 Pɔl tiŋg maakŋ daŋgay kɛn gɔtn ese ɓaara dio \p \v 24 Kɛn tɛɗ ɓii kandum se, Pɛliks ute mɛndin̰ Drusil kɛn mɛnd Yaud se, ɔl kꞋdaŋo Pɔl, taa naaɗe se, je Pɔl aɗen taaɗn mɛtn taar ɗoobm *al‑Masi, Isa. \v 25 Num gaŋ, kaaɗ kɛn Pɔl jaay baagɗen taaɗn ɔɔ: «Bɛɛki num, debkilimi se, Ꞌtɛɗ nakŋ ute ɗoobin̰a naan Raa ki ɔɔ bɔɔbm ron̰a, taa Raa se, ɓii kalaŋ, utu kɔjn̰ bɔɔrɔ do jeege tu.» Kɛn Pɛliks jaay booy taar se, nirlin̰ ɓaa teece. Gɔtn se, naan̰ ɗeekin̰ ɔɔ: «Ɓɔrse se, iin̰ Ꞌɓaa gɔti ki, Ꞌtɛɗga jaay sɔm, maam mꞋaio daŋa.» \v 26 Naan̰ saap ɔɔ kaaɗn naane Pɔl an̰ kɛɗn gurs lɛ ɗaam, taa naan̰ se ɓo, naan̰ daŋ ɗɔɔlin̰ cɔk cɔk gɛn kɛɛs ute naan̰ se. \p \v 27 Kɛn Pɛliks jaay tɛɗ ɓaara di se, Porsius Pɛstus se kꞋɓaaɗo jꞋɔlin̰ gɔɔn̰ ki. Aan gɔɔ Pɛliks je raapm maakŋ Yaudge se, naan̰ ɓaa ɓaa se ɔn̰ Pɔl tiŋg maakŋ daŋgay ki gɔtin̰ ki. \c 25 \s1 Pɔl naan Pɛstus ki \p \v 1 Kɛn Pɛstus jaay aan Sezare ki, tɛɗ ɓii mɔtɔ sum se, gɔtn se naan̰ ook ɓaa Jeruzalɛm ki. \v 2 Kɛn naan̰ jaay aan Jeruzalɛm ki se, *magal jee tɛɗn sɛrkɛ Raa ki ute magal Yaudge se, ɓaaɗo sakak Pɔl gɔtin̰ ki. Gɔtn se, naaɗe taaɗ dɔɔk taara, \v 3 ɔɔ tɔnd mɛtin̰ ɔɔ: «Bɛɛki num, naaje kꞋje Pɔl se, ajensin̰ kɔn̰ aɗe ɓaa Jeruzalɛm ki ara.» Taa naaɗe se, oom koom Pɔl taa kɛn naan̰ jaay ɓaa ɓaa num, naaɗe an̰ tɔɔl ɗoob ki. \v 4 Gaŋ gɔtn se, Pɛstus tɛrlɗen ɔɔ: «Pɔl se, utu daŋgay ki Sezare ki naane ɔɔ maam kic mꞋtɛɗga sum ɓo mꞋutu mꞋtɛrl naane. \v 5 Ɔn̰ki magalsege kandum se Ꞌɓaa ute maam tɛlɛ. Ɔɔ kɛn gaabm se jaay tujga ɗim lɛ, amki ɓaa taaɗn mɛtin̰ naane.» \p \v 6 Kɛn Pɛstus aan Jeruzalɛm ki se, naan̰ tɛɗo ɓii marta lɔ ɓii sik sum. Kɛn naan̰ jaay tɛrl ɓaa Sezare ki se, mɛtbeen̰ki sum ɓo, naan̰ ɓaa iŋg gɔtn kɔjn̰ bɔɔr ki ɔɔ ɔl kꞋɓaa kꞋdaŋo Pɔl. \v 7 Kɛn Pɔl jaay aan gɔtn kɔjn̰ bɔɔr ki se, Yaudgen iin̰o Jeruzalɛm ki ɓaaɗo ute Pɛstus se, ɓaaɗo gurugin̰a ɔɔ baagin̰ tɔɔl taargen iŋg kus dɛna don̰ ki. Naɓo taarɗegen naaɗe taaɗ se, debm jaay kɔŋ taar mɛt kɛn an̰ kɔkŋ mindin̰ tap ɓo, gɔtɔ. \v 8 Gaŋ Pɔl taaɗ mɛtn taarin̰ ɔɔ: «Maam se, mꞋtuj te *Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Yaudge tu se eyo, mꞋtuj te *Ɓee Raa eyo ɔɔ Gaar magal iŋg *Rɔm ki kɛn kꞋdaŋin̰ Sezar se kic lɛ, mꞋtujin̰ te ɗim eyo.» \p \v 9 Gaŋ Pɛstus je raapm maakŋ Yaudge se, taaɗ Pɔl ki ɔɔ: «Kɛn Ꞌkookŋ ɓaa Jeruzalɛm ki jaay jꞋai ɓaa kaakŋ mɛtn taari naanum ki se Ꞌtook la?» \v 10 Gaŋ Pɔl tɛrlin̰ ɔɔ: «Aan gɔɔ maam mꞋɓaaɗoga gɔtn kɔjn̰ bɔɔr kɛn gɛn Sezar ɗey se, maam mꞋje jꞋam kɔjn̰ bɔɔrɔ gɔtn ara. Taa Yaudge se lɛ, maam mꞋtujɗen te ɗim eyo aan gɔɔ kɛn naai kic Ꞌjeelin̰ tak se. \v 11 Ɗeere, kɛn maam jaay mꞋtujga ɗim lɔ tɛɗga nakŋ jaay aas tɔɔlum se, naan̰ se, maam mꞋtooko jꞋam tɔɔlɔ. Num gaŋ jee ɔkum mindum se lɛ, nakɗe mɛt ki eyo; bin se, nam tap ɓo am kɔŋ kɔkŋ kɔlum jiɗe ki eyo. Maam se, jꞋam ɓaa kɔjn̰ bɔɔrɔ naan Sezar ki.» \v 12 Kɛn Pɛstus jaay booy taar se, gɔtn se naan̰ ɓaa taaɗ ute jeen̰ge, jaay ɓo ɓaaɗo tɛrl Pɔl ki ɔɔ: «Naai Ꞌje jꞋai kɔjn̰ bɔɔrɔ naan Sezar ki ɗey se, ɓɔrse maam mꞋai kɔli Ꞌɓaa naan naan̰ ki.» \s1 Pɛstus daŋ ɓaano ute Pɔl naan Gaar Agripa ki \p \v 13 Kɛn naaɗe aak mɛtn taar Pɔl jaay tɛɗ ɓii kandum se Pɛstus aan Sezare ki, gɔtn se Gaar Agripa ute gɛnaan̰ mɛnda, ron̰ Berenis, ɓaan̰o tɛɗn tɔɔsɛ. \v 14 Aan gɔɔ naaɗe tiŋgga ɓii dɛna gɔtn ese se, ɓii kalaŋ Pɛstus taaɗin̰ mɛtn taar Pɔl se, ɔɔ ɗeekin̰ ɔɔ: «Kɛn Pɛliks ɓaa ɓaa se, naan̰ ɔn̰ga gaaba kalaŋ maakŋ daŋgay ki ara. \v 15 Kaaɗ kɛn jaay maam mꞋiŋgo Jeruzalɛm ki se, *magalgen gɛn jee tɛɗn sɛrkɛ Raage tu ute magal taa ɓee Yaudge se, ɓaaɗo sakakin̰ gɔtum ki ɔɔ ɗeekum ɔɔ: ‹Gaabm se ɔjin̰ bɔɔrɔ don̰ ki.› \v 16 Ɔɔ maam mꞋtɛrlɗen mꞋɔɔ: ‹Naaje *Rɔmɛge se, deba se jꞋaak mɛtn taarin̰ jaayo. Taa jee ɔkin̰ mindin̰ se, aɗe ɓaa kꞋbooy mɛtn taarɗe ɔɔ mɛtn taar naan̰ kici, ey num jꞋan̰ kɔŋ kɔjn̰ bɔɔr don̰ ki, bin sum eyo.› \v 17 Gɔtn se, magal Yaudge se, iin̰ ɓaaɗo ute maama Sezare ki, ɔɔ maam kic mꞋtooɗ te bi do taar kɛn se eyo. Mɛtbeen̰ki sum ɓo, maam mꞋɓaaɗo gɔtn kɔjn̰ bɔɔr ki ɔɔ mꞋɔl kꞋdaŋ kꞋɓaano ute Pɔl. \v 18 Kɛn jee kɛn ɔkin̰ mindin̰ jaay aan se, maam mꞋsaap mꞋɔɔ kaaɗ naane, naaɗe ɔkin̰ mindin̰ se do nakge tun *kusin̰ kɛn naan̰ tɛɗa. Num gaŋ, do nakge tun kɛn naaɗe ɔkin̰ mindin̰ se, kɛn mɛt ki tap ɓo, maam mꞋɔŋ te eyo. \v 19 Gaŋ maam mꞋɔŋɗe se, naaɗe naaj naaj ɓo do ɗoobm naaɗe Yaudge tu ɔɔ do gaab ki kalaŋ kꞋdaŋin̰ Isa. Gaabm ese se ooyga kooyo, naɓo gaŋ Pɔl ɔɔ gaabm se utu iŋg zɛɛrɛ daayum. \v 20 Taa naan̰ se ɓo, taargen bin se, maam se mꞋjeel taaɗ mɛtin̰ eyo. Naan̰ kɛn se ɓo, maam mꞋtaaɗ Pɔl ki mꞋɔɔ n̰Ꞌje num n̰Ꞌɓaa Jeruzalɛm ki jꞋan̰ ɓaa kaakŋ mɛtn taarin̰ naane. \v 21 Gaŋ Pɔl baate tookŋ do taar kɛn se. Naan̰ ɗeek ɔɔ: ‹Naan̰ se, jꞋan̰ ɓaa kɔl gɔtn Sezar ki se ɓo an̰ ɓaa kaakŋ mɛtn taarin̰a.› Taa naan̰ se ɓo, maam mꞋɔl asgarumge utu bɔɔbin̰ maakŋ daŋgay ki, bini ɓii kɛn mꞋan̰ kɔlin̰ gɔtn Sezar ki.» \p \v 22 Gɔtn se, Gaar Agripa taaɗ Pɛstus ki ɔɔ: «Gaabm se, maam kic mꞋje booy mɛtn taarin̰a.» Ɔɔ Pɛstus tɛrlin̰ ɔɔ: «Kɛse jiga. Mɛtbeeki sum ɓo, naai utu Ꞌbooy mɛtn taarin̰a.» \p \v 23 Mɛtbeen̰ki se, Gaar Agripa ute gɛnaan̰ mɛnda ron̰ Berenis, naaɗe tuso kal gaarin̰ge ɔɔ ɓaaɗo ute magal asgarge ute magalgen gɛn maakŋ gɛgɛr gɔtn ese. Naaɗe ɓaaɗo ɛnd maakŋ ɓee kɛn jeege lee tusn se. Gɔtn se, Pɛstus ɔl kꞋdaŋ kꞋɓaano ute Pɔl. \v 24 Ɔɔ Pɛstus ɛɛp taarin̰ ɔɔ: «Gaar Agripa ɔɔ naasen iŋgki ute naaje maakŋ ɓee ki ara ki paac, aakki, kɛse ɓo gaabm se, Yaudge ute dɛnɗe ɓaaɗo ɔŋum Jeruzalɛm ki bini kꞋɓaaɗo Sezare ki ara. Naaɗe taaɗum mɛtn taar gaabm se ɔɔ tɔɔɗ tɔɔy ɔɔ: ‹Gaabm se, kꞋtɔɔlin̰ naatn!› \v 25 Ɔɔ kɛn maam jaay mꞋbooy mɛtn taarin̰ se, mꞋɔŋin̰ naan̰ se tuj te ɗim jaay Ꞌkaasn jꞋansin̰ tɔɔl ro ki eyo. Num gaŋ naan̰ mala taaɗ ɔɔ jꞋansin̰ ɓaa naan Gaar magal kɛn iŋg Rɔm ki ɗey se. Taa naan̰ se ɓo, maam mꞋje mꞋan̰ kɔl gɔtn naane. \v 26 Num maam se, taar mꞋkɔŋ jaay mꞋraaŋ Gaar magal kɛn iŋg Rɔm ki se, mꞋɔk eyo. Taa naan̰ se ɓo, maam mꞋɔkŋ mꞋɓaansin̰o naanse ki ɔɔ kɛn tap tap se, naan naai Agripa ki, taa gaabm se jaay Ꞌbooyin̰kiga mɛtn taarin̰ num. Bin sum ɓo, amki kɔŋ mɛtn taar kɛn maam mꞋraaŋ Gaar magal kɛn iŋg Rɔm ki se. \v 27 Ey num, kɛn debm daŋgay jaay jꞋɔŋ te nakŋ kɛn naan̰ tuj te ey se, jꞋan̰ kɔkŋ kɔl Rɔm ki jꞋɔɔ ɗi?» \c 26 \s1 Pɔl taaɗ mɛtn taarin̰ naan Gaar Agripa ki \r (NJKN 9.1‑30, 22.1‑21) \p \v 1 Gɔtn se, Gaar Agripa taaɗ Pɔl ki ɔɔ: «Ɓɔrse jꞋɔn̰iga ɗoobo Ꞌtaaɗ mɛtn taari.» \p Naan̰ kɛn se, Pɔl uun jin̰ raan tɛɗɗen tɔɔsɛ jaay baagɗen taaɗn mɛtn taarin̰a ɔɔ: \v 2 «Gaar Agripa, jaaki maam mꞋɗaar naani ki ara se, maakum raap aak eyo. Taa maam mꞋɔk ɗoobo gɛn taaɗn mɛtn taargen Yaudge lee ɔkum mindum se. \v 3 Taa naai lɛ, Ꞌjeele nakŋ bubɗegen naaɗe lee tɛɗa ute do taargen naaɗe lee naaj do ki se. Taa naan̰ se ɓo, maam mꞋeemi nɔɔ mɛti ki ɔɔ uɗum bi do taar kɛn maam mꞋai taaɗ se. \p \v 4 «ꞋBooy mꞋai taaɗa: Yaudge paac se Ꞌjeeluma taa maam lɛ mꞋteep daanɗe ki Jeruzalɛm ki ara. \v 5 Do dɔkin̰ tap ɓo, naaɗe Ꞌjeeluma, maam se mꞋuun ɗoobm *Parizigen tɛɗin̰ ɔɔn̰ dɛn se. Naaɗe se jeele kɛn naaɗe je kic ɓo am tɛɗn saaɗumge. \v 6 Jaaki jaay kꞋjꞋɔk kꞋɓaansumo gɔtn kɔjn̰ bɔɔrɔ ki se, taa maam mꞋɔndga kɔnd dom do nakge tun *Raa taaɗo bubjege tu ɔɔ utu ajeki kɛɗ se. \v 7 Taa naan̰ se ɓo, taa ɓeejegen sik‑kaar‑di se eem Raa nɔɔrɔ katara; taa naaɗe ɔnd doɗe ɔɔ utu kɔŋ nakgen kɛn Raa taaɗ ɔɔ utu ajeki kɛɗ se. Bin ɓo Gaar Agripa, maam kic mꞋɔnd dom do nakge tun se kici, ɔɔ taa naan̰ se ɓo, Yaudge lee ɔkum mindum se. \v 8 Bin num, gɛn ɗi jaay naase Yaudge ɔɔki Raa se Ꞌkɔŋ dur jeegen ooyga kooy ey se? \p \v 9 «Ɗeere, maam kic maakŋ saapum ki se, ute ɗoobm gay kic ɓo mꞋɗo ɗo mꞋje ro Isan kɔɗ Nazarɛt se se Ꞌtɛɗn gɔtɔ. \v 10 Kɛse ɓo nakŋ kɛn maam mꞋtɛɗo Jeruzalɛm ki. Naan̰ kɛn se, *magalgen gɛn jee tɛɗn sɛrkɛ Raage tu se ɓo, undumo kulu ɔɔ maam se, jee aalga kaal maakɗe do Isa *al‑Masi ki se, jeege dɛna kɛn mꞋtɔk mꞋɔmbɗeno daŋgay ki. Ɔɔ kɛn naaɗe jaay dɔɔk taarɗe gɛn tɔɔlɗe lɛ, maam kic mꞋtook ute naaɗe. \v 11 Maam mꞋlee mꞋdabarɗe maakŋ *ɓeege tun kɛn Yaudge lee tusn maak ki se. Gɔtn se maam mꞋtɛɗɗe ute taa tɔɔgɔ. MꞋje naaɗe an rɛsn ute ɗoobm Isa se. Maakum jaay taarum doɗe ki se, ɔlum bini mꞋɓaa mꞋdabarɗen maakŋ gɛgɛrge tun kɛn maakŋ taa naaŋ Yaudge te eyo kici.» \p \v 12 Tɛr Pɔl taaɗ Agripa ki ɔɔ: «Taa naan̰ se ɓo, ɓii kalaŋ *magal jee tɛɗn sɛrkɛ Raage tu se, ɔlum ɔɔ mꞋɓaa Damas ki gɛn ɓaa tɔkŋ jee kɛn aalga kaal maakɗe do Isa al‑Masi kɛn gɔtn naane se. \v 13 Gaar Agripa, kɛn maam mꞋutu mꞋɓaa ɓaa ɗoob ki jaay kaaɗa aan katara ki se, maam mꞋaak pooɗo raap lak lak iin̰o maakŋ raa ki. Ɔɔ pooɗn se, raap cir kaaɗa, ɓaaɗo deebje maam jꞋutu jee kꞋɓaa ɓaa ɗoob ki tɛl se. \v 14 Gɔtn se, naaje paac kꞋsi naaŋ ki ɔɔ maam mꞋbooy mind deba taaɗum ute taar naaŋ Yaudge ɔɔ: ‹Sɔl, Sɔl, naai Ꞌdabarum tap ɓo taa ɗi? Kɛse naai Ꞌdabar roi cɛrɛ aan gɔɔ maal kɛn ɔn̰ ron̰ mɛlin̰ dabarin̰ ute mɛmɛyɛ se\f + \fr 26:14 \ft Mɛmɛyɛ se, maal kꞋdɔɔkŋ ro duwal sind ki.\f*.› \v 15 Maam mꞋtɔnd mɛtin̰ mꞋɔɔ: ‹Mɛluma, naai tap ɓo naŋa?› Ɔɔ Mɛljege tɛrlum ɔɔ: ‹Maam ɓo Isan kɛn naai Ꞌlee dabarin̰ se. \v 16 Num gɔti ki se, iin̰ ɗaar raan. Maam mꞋteeco naani ki se, mꞋbɛɛr mꞋɔɔɗi taa am tɛɗn debm tɛɗn naabuma. Jaaki, mꞋteeciga naani ki naai aakumga ute kaami se, maam mꞋutu mꞋteec naani ki ɔɔ mꞋai taaɗn nakgen kuuy daala. \v 17 Yaudge ute jeegen Yaudge eyo kɛn maam mꞋɔli gɔtɗe ki se, maam mꞋai kaaj jiɗe ki. \v 18 Maam mꞋɔli gɔtɗe ki se taa aɗe kɔɔɗn kaamɗe Ꞌkaaka. Ute naan̰ se jaay ɓo, naaɗe aɗe teecn̰ maakŋ gɔt kɛn ɔɔɗ se, ɔɔ aɗe ɓaa gɔt kɛn wɔɔrɔ. Ɔɔ naaɗe aɗe teecn̰ maakŋ ji *Ɓubm sitange tu ɔɔ Ꞌɓaa gɔtn Raa ki taa Raa se aɗen tɔɔl *kusin̰ɗege ɔɔ naaɗe kɔŋ bɛɗɗe ute jee Raagen *salal se taa naaɗe aalga maakɗe do maam ki.› \p \v 19 «Taa naan̰ se ɓo Gaar Agripa, nakŋ Raa teec naanum ki jaay taaɗum mꞋaakin̰ ute kaamum se, maam mꞋɔŋ mꞋbaate te eyo num mꞋtookga do ki. \v 20 Gaŋ booyo deet deet se, maam mꞋtaaɗo taar Raa jeege tun Damas ki ɔɔ jeege tun Jeruzalɛm ki ɔɔ mꞋtaaɗ mꞋdɔɔɗo jeege tun taa naaŋ Yaudge tu paac ɔɔ tɛr mꞋtaaɗɗega jeege tun Yaudge eyo se kici. MꞋtaaɗɗen mꞋɔɔ, kꞋtɛrl kiŋgɗe ɔɔ jꞋaal maakɗe do Raa ki ɔɔ kꞋtɛɗ nakgen jiga kɛn Ꞌtaaɗn jeege tu ɔɔ naaɗe se Ꞌtɛrlga kiŋgɗe. \v 21 Taa naan̰ se ɓo, Yaudgen kandum se ɔkum daan bɔɔr *Ɓee Raa ki ɔɔ naaɗe je am tɔɔlɔ. \v 22 Ute naan̰ se kic ɓo, bini jaaki, Raa utu bɔɔbum bɔɔbɔ ɔɔ maam mꞋutu mꞋtaaɗ taaɗ taarin̰ kɛn *Musa ute jee taaɗ taar teeco taar Raa ki do dɔkin̰a taaɗo ɔɔ Ꞌtɛɗga num al‑Masi utu aɗe ɓaa se. Kɛse ɓo taar kɛn maam lee taaɗ naan jee jꞋaalɗen maak ki ute jee jꞋaalɗen maak ki ey kici. Kɛse ɓo taaruma, \v 23 mꞋɔɔ: al‑Masi se dabarga ɔɔ naan̰ ooyga ɔɔ maakŋ jeege tun ooyga kooy se, naan̰ ɓo debm kɛn duro deet daan yoge tu ɔɔ naan̰ ɓo debm kɛn wɔɔr gɔtɔ Yaudge tu ɔɔ jeege tun Yaudge eyo kici.» \s1 Pɔl taaɗ taara Gaar Agripa ki ɔɔ n̰Ꞌaal maakin̰ do Isa ki \p \v 24 Kɛn Pɔl jaay utu taaɗ taaɗ mɛtn taarin̰ sum ɓo, Pɛstusn kɛn magal taa naaŋ gɔtn ese se uun mindin̰ raan ɗeekin̰ ɔɔ: «Ɓɛrɛ Pɔl, naai se debm dɛrlɛ ɔɔ jeel nakgen kɛn naai ɔk se, biga doi.» \p \v 25 Gɔtn se Pɔl tɛrlin̰ ɔɔ: «Jaamus, maam se, dom bi te eyo. Taargen maam mꞋtaaɗ se, taargen mɛt ki ɔɔ kɛn ute ɗoobin̰a. \v 26 Ɔɔ Gaar Agripa se lɛ, nakgen deel se naan̰ Ꞌjeel mɛtin̰a. Taa naan̰ se ɓo, maam mꞋtaaɗ naanin̰ ki kic ɓo mꞋɓeer ey se; naan̰ se maam mꞋjeele, nakgen maam mꞋtaaɗ se lɛ, kɛn naan̰ jeel mɛtin̰ ey se gɔtɔ. Taa nakgen deel ɓɔrse ese se lɛ jeege paac booyin̰ga. \v 27 Gaar Agripa, taar jee taaɗ taar teeco taar Raa ki taaɗo do dɔkin̰ se, tap ɓo naai Ꞌtook do ki la? Maam mꞋjeele, naai se Ꞌtookŋ do taarɗege tu se.» \v 28 Gɔtn se Gaar Agripa tɛrlin̰ ɔɔ: «Ute taari se, naai saap ɔɔ bin sum ɓo, naai Ꞌnaar am tɛɗum mꞋtɛɗn debm *al‑Masi bin aa!» \v 29 Pɔl tɛrlin̰ ɔɔ: «Kɛn ɓɔrse lɔ tɛɗga jaayo, maam se mꞋtɔnd mɛtn Raa. Naai ute jeegen ɓɔrse iŋg Ꞌbooyki taar maam mꞋiŋg mꞋtaaɗsen se, mꞋje aki tɛɗn aan gɔɔ maama. Naɓo nakŋ maam mꞋje Ꞌkaan dose ki ey se, zin̰zir kɛn kꞋdɔɔkŋ sum se sum.» \p \v 30 Kɛn Pɔl jaay taaɗ naŋ taarin̰ sum se, gɔtn se Gaar Agripa, magal taa naaŋ gɔtn ese, Berenis, ɔɔ jee iŋg ute naaɗe gɔtn ese se, paac se iin̰ ɔn̰ gɔtn ese. \v 31 Kɛn naaɗe jaay iik tɔɔk cɛɛs ki se, naaɗe taaɗ ute naapa ɔɔ: «Gaabm se lɛ, naan̰ tuj te ɗim kɛn an̰ kaasn jaay jꞋan̰ tɔɔlɔ lɔ jꞋan̰ kɔkŋ daŋgay ki eyo.» \v 32 Gɔtn se, Agripa taaɗ Pɛstus ki ɔɔ: «Kɛn gaabm se jaay taaɗ te ɔɔ jꞋan̰ ɓaa gɔtn Sezar ki ey num, naai an̰ kɔɔɗn kɔlɔ.» \c 27 \s1 Pɔl jꞋɔlin̰ ɓaa *Rɔm ki \r (2Kɔr 11.25‑26) \p \v 1 Naan̰ kɛn se, Pɛstus uun doa ɔɔ jꞋajen kɔl taa naaŋ Itali ki ute markaba. Gɔtn se Pɔl ute jee daŋgaygen kuuy se, naan̰ ɔn̰ɗen kaam ji magal asgar kalaŋ bini kꞋdaŋin̰ Julius. Naan̰ se, maakŋ magalge tun gɛn dɔɔl asgargen gɛn Sezar Ogusta. \v 2 Markabm jꞋookŋ maak ki se, iin̰o gɛgɛr kɛn Adramit ki. Ɔɔ naan̰ se ɓaa ɓaa maakŋ gɛgɛrge tun taa baar kɛn taa naaŋ Azi ki. Gɔtn se, naaje jꞋiin̰ kꞋɓaa. Ɔɔ maakŋ markab kɛn ese se, Aristarkus kɔɗ Masedoan kɛn iin̰o maakŋ gɛgɛr kɛn Tɛsalonik ki se kic, utu te naaje. \p \v 3 Mɛtbeen̰ki se, naaje jꞋaan maakŋ gɛgɛr kɛn Sidɔŋ ki ɔɔ aan gɔɔ Julius ro Pɔl ki naan̰ bɛɛ ɗey se, naan̰ ɔn̰in̰ ɗoobo gɛn ɓaa kaakŋ mɛɗin̰ge, taa naaɗe an̰o kɛɗn nakŋ kɛn an̰ noogo. \v 4 Kɛn naaje jaay jꞋiin̰ jꞋɔn̰ Sidɔŋ se, naaje jꞋaal gɔɔr ute do jɛŋ taa baar gɛn Sipir, taa ajen gaasn kuulu. Ey num kuulu se, ɔl deeb doje ki. \v 5 Gɔtn se, naaje jꞋɔmb kꞋgaaŋ baar kɛn taa naaŋ Silisi ute gɛn taa naaŋ Pampili ɔɔ naaje kꞋjꞋaan maakŋ gɛgɛr kɛn kꞋdaŋin̰ Mira kɛn taa naaŋ Lisi ki. \v 6 Kɛn naaje jaay jꞋaan gɔtn ese se, magal asgarge se, ɔŋ markaba kɛn iin̰o maakŋ gɛgɛr kɛn Alekzandri ki ɔɔ kɛn ɓaa ɓaa taa naaŋ Itali ki. Gɔtn se, naan̰ tɔs ɔmbje maak ki. \p \v 7 Ɓii kando kando se, markabje se ɔŋ an̰ dɛn eyo, kɔr jaay jꞋaan maakŋ gɛgɛr kɛn Sinid ki se, naaje kꞋdabarga dɛna. Anum, aan gɔɔ kuulu lɛ ɔl deeb doje ki se, gaasje gɛn ɓaa ute naanje. Naaje jꞋaalo cɛɛ ool kooy kɛn kꞋdaŋin̰ Salomonɛ gɛn ɓaa kɔŋ gɛgɛr Krɛt ki kɛn maane ɔl gurugin̰ se, taa ajen gaasn kuulu. \v 8 Kɛn naaje kꞋɓaa ɓaa se kic ɓo, kꞋɓaa ute dubar. Bini jꞋaan gɔt kɛn markabge lee ɗaarni gɔtn se kꞋdaŋin̰ \it gɔtn ɗaar markabgen bɛɛ\it*. Naan̰ se cɛɛ gɛgɛr kɛn kꞋdaŋin̰ Lazaya se. \v 9 Naaje kꞋɓaa ɓaa se kꞋtɛɗga ɗoob ki ɓii dɛna ɔɔ kaaɗ kɛn se, Laa Yaudgen lee eem *Raa taa aɗen tɔɔl *kusin̰ɗe se\f + \fr 27:9 \ft Aak Lb kon̰ 16.\f* kic ɓo, deelga. Kaaɗ kɛn ese se, maan baar ki se tooɗ kaam kalaŋ eyo. Ɔɔ markab se lɛ Ꞌkɔŋ kɔmb gaaŋ baar eyo. Taa naan̰ se ɓo Pɔl taaɗɗen ɔɔ: \v 10 «Mɛɗumge, Ꞌbooyki. Ɓaa mɛrtjege se, maam mꞋaakin̰ utu Ꞌtɛɗn aak kusu, taa markaba ute nakgen maak ki paac se dɛnin̰ utu kutu, ɔɔ kɛn tɛɗ te bɛɛ eyo se, naajege kic jꞋutu jꞋaki kutu.» \v 11 Gaŋ magal asgar Rɔmɛge se, uun taar debm tuur markabm ute gɛn mɛl markabge se cir gɛn taar Pɔl. \v 12 Kɛn aanga kaaɗn kuul ki num, gɔtn ɗaar markabm ese se, jig eyo. Taa naan̰ se ɓo, jee maakŋ markab kɛn ute dɛnin̰ se, naaɗe taaɗ ɔɔ: «JꞋiin̰ jꞋɔn̰ki gɔtn ese. Bɛɛki num, naaje jꞋaki ɓaa gɔtn ɗaar markab kɛn kꞋdaŋin̰ Pɛniks se.» Kɛse ɓo gɔtn ɗaar markabgen gɛn jee Krɛt ki. Gɔtn se sak kaam aak gɔtn kaaɗa toocn̰ni ɔɔ naaɗe se je kiŋg gɔtn naane se bini kaaɗn kuulu se Ꞌdeele. \s1 Guduray dɔɔb do baar ki \p \v 13 Kuulu jaay iin̰o do ji jeelje ki ɔɔ baag kɔl salal se, jee maakŋ markab ki taaɗ ute naapa ɔɔ: «Kɛse ɓo nakŋ kɛn kꞋsaapin̰kiro. Gɔtn mɛrtjege se utu Ꞌkaan̰ kaama.» Gɔtn se maal magal kɛn naaɗe lee ɗaar markaba se, naaɗe uunin̰o maakŋ maane ki se naata ɔɔ naaɗe lee ɓaa ute jɛŋ baar kɛn taa naaŋ Krɛt ki se. \v 14 Kɛn kꞋɓaa cɔkɔ sum se, guduray kꞋdaŋin̰ \it yurukila\it* se naar dɔɔbɔ makɔn̰ɔ do ko Krɛtge tu ɔɔ ɓaaɗo aal doje ki. \v 15 Gɔtn se, guduray se ɓaaɗo uun markaba se ɔɔ jeen̰ge se ɔŋ ɔk gaas te markaba se eyo ɔɔ gɔtn se, naaje jꞋɔn̰ roje guduray tuun ɓaanje. \v 16 Kɛn jꞋaan se, jꞋɔŋ gɔtɔ kaam kalaŋ ɔɔ gɔtn se, maane ɔl gurugin̰a ɔɔ naaŋa se kꞋdaŋin̰ Koda. Gɔtn se ɓo kɛn gaasjen guduray se, naaje se kꞋdabarga dɛn jaay ɓo, markabm baatn kɛn lee naakje se, jꞋuun kꞋjꞋaalin̰ do markab kɛn magal se. \v 17 Gɔtn se jee markabge se bɔɔy maan jaay dɔɔk ɗaap markabm magal se ute kɔlɔ, taa naaɗe ɓeer ɓeere ɔɔ sɔm Ꞌkoocn̰ do kɛɛs kɛn sak kaam aak Libi se. Taa naan̰ se ɓo, kaagŋ kɛn naaɗe dɔɔk jaay lee gakɗen markabɗe do baar ki se, naaɗe tuutin̰ ɔn̰in̰ bɔɔy maan. Naan̰ kɛn se, naaɗe ɔn̰ kuulu ɓo tɔɔɗ ɓaanje. \p \v 18 Mɛtbeen̰ki se kic ɓo, guduray se ɔl tɛɗ daama ɔɔ tuun markaba se ɓaan̰ kaam ara kaam ara. Taa naan̰ se ɓo, jee markabge se, tɔs sin ute nakgen mɛtin̰gen maakŋ markab ki se, maakŋ baar ki. \v 19 Ɓii k‑mɔtɔge tu se, jee tuur markabge mala tɔs nakŋ kɛn naaɗe lee tɛɗn naabm markaba se ɔɔ sin̰ maakŋ baar ki. \v 20 Daan ɓii kando kando se, kaaɗa ute k‑dijge se jꞋɔŋ jꞋaakɗe eyo ɔɔ guduray se lɛ, ɔl tɛɗ daama. Taa naan̰ se ɓo, naaje kꞋsaap jꞋɔɔ naaje se jꞋkɔŋ kaaj ey sum. \p \v 21 Naajen maakŋ markab ki se, jꞋɔkga ɓii dɛna jꞋɔs te eyo. Gɔtn se, Pɔl iin̰ ɗaar daanɗe ki ɔɔ ɗeekɗen ɔɔ: «Mɛɗumge, Ꞌbooyki! Bɛɛki se, naase akiro Ꞌbooy kuun taar kɛn maam taaɗseno se. Bin se, naase akiro kiin̰ kɔn̰ Krɛt eyo. Kɛn taarum se jaay naase uunkiroga num, kaaɗn naane ɗim tap ɓo Ꞌtuj eyo ɔɔ Ꞌkiig eyo. \v 22 Ɓɔrse se, Ꞌbooyki mꞋasen taaɗa: ɔkki maakse tɔɔgɔ, taa maakse ki se, nam kalaŋ tap ɓo Ꞌkut eyo. Num markaba kalin̰ ki sum ɓo, utu Ꞌkutu. \v 23 Kɛn ɔlum jaay mꞋtaaɗ bin se, taa maakŋ nɔɔr kɛn deel se, Mɛlum Raa kɛn maam mꞋlee mꞋeemin̰ se, ɔlo kɔɗin̰ kalaŋ ɓaaɗo teec naanum ki. \v 24 Ɔɔ naan̰ taaɗum ɔɔ: ‹Pɔl, ɔn̰te ɓeere! Ɗeere, naai utu Ꞌɓaa naan Sezar ki se. Anum taa naai se, jee maakŋ markab kɛn ute naai paac se, Raa utu aɗen kaaja.› \v 25 Taa naan̰ se, mɛɗumge, aayki kaamse! Maam se mꞋaal maakum do Raa ki ɔɔ mꞋjeele taar kɛn naan̰ taaɗumga se, utu Ꞌkaan gɔɔn̰ ki. \v 26 Naɓo Ꞌjeelki, markabjege se utu Ꞌkɔsn do jɛŋ kɛn kaam gam ɔɔ utu Ꞌtɛrɛcɛ.» \s1 Markaba ute nakin̰gen maak ki se paac utu \p \v 27 Kɛn naaje kꞋdo baar kɛn kꞋdaŋin̰ Adriatik se, gɔtn guduray dɔɔbɔ sum se ɔkga ɓii sik‑kaar‑sɔɔ ɔɔ guduray se, tuun ɓaanjen kaam ara kaam ara do baar kɛn se. Ɓii kɛn se aan daan nɔɔr ki se, jee markabge se saap ɔɔ jꞋaanga gɔɔr ute naaŋa. \v 28 Taa naan̰ se ɓo, naaɗe dɔɔk maala taa kɔlki gɛn naam maane. Kɛn naaɗe jaay undin̰ se, ɔŋ maane se jɛrlin̰ aas kɛyɛ sik‑dio ɔɔ tɛr naaje jꞋiik cɔkɔ se, naaɗe undin̰ daala Ꞌdɔɔjin̰ se, ɔŋin̰ kɛyɛ sik‑kaar‑mii. \v 29 Gɔtn se, naaɗe ɓeere ɔkɗe se saap ɔɔ: «Sɔm, markaba se Ꞌɓaa kɔsn ro ko kɛn gam.» Taa naan̰ se ɓo, naaɗe tuun maalgen deer se sɔɔ kɛn naaɗe lee ɗaar markabɗe se bɔɔyɗe kaam mɔɔtn maakŋ maane ki. Gɔtn se, naaɗe booy nuŋ ki nuŋ ki sum ɓo gɔtɔ aɗen kiipi. \v 30 Gaŋ jee markabge se uun bɔɔy maan markabm baatn kɛn lee naakɗe se ɔɔ naaɗe taaɗ jeege tu ɔɔ: «Naaje se kꞋɓaa bɔɔy nakŋ kɛn kꞋlee kꞋɗaar markaba se maan.» Gaŋ naaɗe nakɗe raaye. Naaɗe se je ɓo Ꞌkaan̰ kɔn̰ markaba se. \v 31 Gɔtn se, magal asgarge ute asgarin̰ge se Pɔl taaɗɗen ɔɔ: «Kɛn jee se jaay ɔn̰ɗeki bɔɔy ɔn̰ga markaba se num, ɓɛrɛ, naase se aki kɔŋ kaaj eyo.» \v 32 Taa naan̰ se ɓo, asgarge se gaaŋ ute kɔl kɛn kꞋdɔɔkŋ markabm baat se, ɔɔ naaɗe ɔn̰in̰ ɓaa do baar ki kalin̰ ki. \p \v 33 Kɛn naaɗe jaay booy booy nuŋ ki sum ɓo gɔtɔ kiip se, Pɔl taaɗɗen ɔɔ: «JꞋaay kaamɗe, jꞋɔs ɗim! Ɔɔ ɓɔrse jꞋɔkkiga ɓii sik‑kaar‑sɔɔ se, naase ɔski te ɗim eyo ɔɔ iŋgki ɓo uunki kuun nirlse sum. Maakŋ ɓiige tun ese se, ɗim tap ɓo naase ɔs naamki te eyo. \v 34 Ɓɔrse, Ꞌbooyki mꞋdɛjse, ɔski jaay anki kɔkŋ tɔɔgɔ taa maakse ki se, nam tap ɓo kalaŋ, Ꞌkut eyo.» \v 35 Kɛn naan̰ jaay taaɗ naŋ taarin̰ se, naan̰ uun mappa jin̰ ki ɔɔ tɔɔm Raa naan jeege tun gɔtn ese, jaay ɓo naan̰ dupin̰a ɔɔ baag kɔsɔ. \v 36 Kɛn naaɗe jaay aak Pɔl ɔs sum se, gɔtn se naaɗe nirlɗe ɓaaɗo kaaɗɗe ki ɔɔ naaɗe kic baag kɔsɔ. \v 37 Maakŋ markab ki se, naaje kꞋjeege kaar‑dio‑ute‑sik‑cili‑kaar‑mɛcɛ. \v 38 Kɛn naaɗe jaay ɔs aasɗe se, gɛm kɛn ɔɔp maakŋ markab ki se kic ɓo, naaɗe sin̰ naatn maakŋ baar ki, taa markaba se aɗen Ꞌkɔɔpm cɛɛpɛ. \s1 Jeegen maakŋ markab ki se paac nam kalaŋ tap ɓo ut eyo \p \v 39 Kɛn gɔtɔ jaay iip se, jee markabge se aak naaŋa naanɗe ki, naɓo naaɗe jeel gɔt eyo. Gaŋ naaɗe aak taa jɛŋ baar kɛn ɔk ɗoobm kɛn maane ɓaaɗoga num ɔɔy ɛnd maak ki se, gɔtn se, naaɗe saap ɔɔ: «Bɛɛki num, naaje jꞋɗaar markabje gɔtn ese.» \v 40 Gɔtn se, naaɗe gaaŋ ute kɔl nakŋ kɛn lee gakɗe markabɗe do baar ki se ɔɔ nakgen se lɛ naaɗe ɔn̰ɗe maakŋ baar ki. Naan̰ kɛn se, kaaggen naaɗe lee tɔɔɗn markaba se lɛ, naaɗe tuutin̰a ɔɔ gɔtn se, naaɗe uun dɔɔk raan kal kɛn kuulu tɛɗin̰ga num lee tɔɔɗ markaba se, taa kuulu se, aɗen tɔɔɗn kɔl do kɛɛs kɛn taar baar ki se. \v 41 Kɛn naaɗe jaay aan gɔtɔ kaam kalaŋ se, naaɗe ɓaa ɔs doɗe do kɛɛs kɛn maakŋ maane ki ɔɔ naan markabɗe se ɓaa ɛnd nɛɓ maakŋ kɛɛs kɛn ese. Gɔtn se, kuulu ɔl makɔn̰ se, uuno maane ɓaaɗo ɔnd tɛrɛcin̰ ute mɛtn markaba se naatn. \p \v 42 Kɛn asgarge jaay aak markaba tɛrɛc sum se, naaɗe je an tɔɔl ute jee daŋgayge se, taa naaɗe ɓeer ɔɔ sɔm maakɗe ki se, deb kalaŋ Ꞌkaan̰ kɔtɔ. \v 43 Aan gɔɔ magal asgarge je kaajn̰ Pɔl se, taaɗ asgarge tu ɔɔ jꞋɔn̰te tɛɗn naan̰ se. Gɔtn se, naan̰ taaɗ jee daŋgayge tu ɔɔ: «Jee jeel maane se, kꞋjꞋɔmb kꞋteec kꞋdeel deete.» \v 44 Tɛr naan̰ taaɗ jeege tun kuuy se ɔɔ: «Jee mɛtin̰ge se Ꞌtɔkki kaagŋ markaba se ɔɔ kɛngen kuuy se lɛ, Ꞌtɔkki nakŋ markabm kɛn tɛrɛcga tɛrɛc se ɔɔ ɔkki mɛtn jeegen jeel maane se.» Ute naan̰ se ɓo, tɛɗ jeege paac aan do jɛŋ ki ute lapia. \c 28 \s1 Pɔl aan maakŋ naaŋ kɛn baar ɔl gurugin̰a ɔɔ naaŋ se kꞋdaŋin̰ Malti \p \v 1 Kɛn naaje jaay jꞋaan do jɛŋ ki sum se, kꞋtaaɗjen jꞋɔɔ: «Naaŋ baar ɔl gurugin̰ se, ron̰ Malti.» \v 2 Jee naaŋgen gɔtn ese se, naaɗe dɔɔɗ ɔkje jiga. Aan gɔɔ maane lɛ eeɗ keeɗe ɔɔ kuulu kic lɛ ɔɔn̰ dɛn se, gɔtn se naaɗe ɓaaɗo tuuyjen pooɗo taa kꞋriibi. \v 3 Naan̰ kɛn se, Pɔl tɔso ciiri gɛn ɓaa kɔmb pooɗn se; gaŋ gɔtn se, wɔɔjɔ jaay naam pooɗo se, teec ɓaaɗo teel ji Pɔl ki. \v 4 Kɛn jee se jaay aak wɔɔjn̰ teel ji Pɔl ki se, naaɗe taaɗ ute naapa ɔɔ: «Gaabm se, debm tɔɔl jeege ɗeer ɗeer. Ey num, kɛn naan̰ aajga kaaj ɗɛl ɗɛl maakŋ baar ki se, ute naan̰ se kic ɓo, *Raa kɛn tɛɗ naka ute ɗoobin̰ se, ɔn̰in̰ te eyo utu an̰ tɔɔlɔ.» \v 5 Gɔtn se, Pɔl siik jin̰a ɔɔ und ute wɔɔjɔ se maakŋ pooɗ ki ɔɔ naan̰ naam gɔtin̰ gam tap ɓo ɔn̰in̰ eyo. \v 6 Jee se iŋg aak kaama ɔɔ nuŋ ki jin̰ se Ꞌkoopo ey lɛ Ꞌnaar kaal koocn̰ Ꞌkooyo. Gaŋ kɛn naaɗe iŋg aak kaam bini jaay aak ɗim tɛɗin̰ ey se, gɔtn se naaɗe baag taaɗn ɔɔ: «Bin eyo! Gaabm se, tɛɗn raa lɛ ɗaam.» \p \v 7 Cɛɛ gɔt kɛn ese, gaaba kalaŋ kꞋdaŋin̰ Publius, naan̰ se ɔk gɔtɔ. Naan̰ ɓo, magal deet deet gɛn maakŋ naaŋ gɔtn ese ɔɔ gaabm se, dɔɔɗ ɔkje jiga ɓeen̰ ki, gɛn ɓii mɔtɔ. \v 8 Anum bubm Publius se tooɗ tooɗ daŋal ki; naan̰ kɔɔn̰ɔ ɔɔ ron̰ ɔŋgɔ ɔɔ rɔɔŋ mooso. Gɔtn se, Pɔl ɓaa aakin̰a ɔɔ tɔndin̰ mɛtn Raa, ɔndin̰ jin̰ don̰ ki ɔɔ ɛɗin̰ lapia. \v 9 Kɛn jee Malti ki jaay booy se, jee kɔɔn̰ɗege se ɓaaɗo gɔtn Pɔl ki ɔɔ naaɗe kic paac ɔŋ lapia. \v 10 Gɔtn se, naaɗe aalje maak ki ɔɔ ɔkje ɔɔn̰ɔ ɔɔ kaaɗ kɛn naaje jaay kꞋjꞋiin̰ kꞋɓaa ɓaa se, naaɗe ɛɗjen nakgen kɛn ajen kaasn gɛn ɓaa mɛrtje. \s1 Pɔl ɓaa *Rɔm ki \r (Rm 1.9‑15) \p \v 11 Maakŋ Malt ki se, naaje kꞋtiŋg laapa mɔtɔ, jaay ɓo kꞋjꞋiin̰ kꞋɓaa. Kɛn naaje kꞋɓaa ɓaa se, jꞋook maakŋ markab kɛn iin̰o maakŋ gɛgɛr kɛn Alekzandri ki. Markabm se ron̰ \it raa rɔŋgɔge\it* ɔɔ kaaɗn kuul ki se, naan̰ tiŋg Malti ki. \v 12 Naaje jꞋɔmb kꞋgaaŋ kꞋɓaa maakŋ gɛgɛr kɛn Sirakuz ki ɔɔ gɔtn se naaje jꞋɔk ɓii mɔtɔ. \v 13 Kɛn naaje jaay kꞋjꞋiin̰ gɔtn ese se, jꞋaal gɔɔr ute taa baar, bini jꞋaan maakŋ gɛgɛr kɛn kꞋdaŋin̰ Rɛgio. Mɛtbeen̰ki se, kuulu dɔɔbɔ mɛtje ki ɔljen daan ɓii di sum ɓo, naaje jꞋaan maakŋ gɛgɛr kɛn Puzol ki. \v 14 Gɔtn se, naaje kꞋɓaa kꞋje kꞋjꞋɔŋ gɛnaagen ɗoobm Isa *al‑Masi ki ɔɔ naaɗe daŋ ɓaanje ɓeeɗege tu ɔɔ naaje kꞋtiŋg ɓii cili ute naaɗe, jaay ɓo kꞋjꞋiin̰ kꞋɓaa ute jɛje maakŋ gɛgɛr kɛn Rɔm ki. \v 15 Kɛn gɛnaagen ɗoobm Isa al‑Masi kɛn Rɔm ki jaay booy ɔɔ naaje jꞋutu kꞋɓaaɗo se, jee mɛtin̰ge ɓaaɗo dɔɔɗjen suuk kɛn kꞋdaŋin̰ Apius. Ɔɔ jee kuuy se ɓaaɗo dɔɔɗjen maakŋ naaŋ kɛn ɔk ɓee tooɗn mɛrtge mɔtɔ se. Kɛn Pɔl jaay aakɗe se, ɛɗin̰ kaay kaama ɔɔ gɔtn se naan̰ tɔɔm Raa. \p \v 16 Kɛn naaje jaay jꞋaan Rɔm ki sum se, Pɔl se naaɗe ɔn̰in̰ ɓaa je ɔŋ ɓea ɔɔ ɓee naan̰ iŋg maak ki se ɔg kɔgɔ ɔɔ gɔtn se naan̰ ɓaa iŋg maak ki ute asgargen lee bɔɔbin̰ se. \s1 Pɔl taaɗ taar Isa al‑Masi jeege tun *Rɔm ki \p \v 17 Kɛn jaay kꞋtɛɗ ɓii mɔtɔ sum se, Pɔl ɔl kꞋdaŋin̰o magal Yaudgen iŋg gɔtn ese. Naaɗe jaay ɓaaɗo tus sum se, gɔtn se Pɔl taaɗɗen ɔɔ: «Gɛnaamge, jeejege se, maam mꞋtujɗen te ɗim eyo ɔɔ nakŋ bubjegen kɛn lee tɛɗ se kic lɛ, maam mꞋtaaɗ te taar ɗim iŋg kus ro ki eyo. Ute naan̰ se kic ɓo, mꞋɓaa Jeruzalɛm ki sum ɓo, Yaudge iij‑ɔkumo ɔɔ ɔlum ji Rɔmɛge tu ɔɔ maam mꞋtaaɗ te taar ɗim iŋg kus roɗe ki eyo. \v 18 Gaŋ kɛn Rɔmɛge jaay tɔnd mɛtum sum se, ey num, naaɗe je am kɔɔɗn kɔlɔ, taa naaɗe se, ɔŋ te nakŋ kɛn maam mꞋtujn̰ga jaay am kaasn gɛn tɔɔlum eyo. \v 19 Ute naan̰ se kic ɓo, Yaudge ɔn̰um eyo. Taa naan̰ se ɓo, mꞋɔɔ maam se, ɔn̰ jꞋam ɓaa gɔtn Sezar ki ɓo, am ɓaa kaakŋ mɛtn taaruma ɔɔ maam lɛ mꞋje sakakŋ jeemge eyo. \v 20 Taa naan̰ se ɓo mꞋɔl kꞋɓaa kꞋdaŋseno ɔɔ maam je mꞋtaaɗn ute naase. ꞋJeelki jaaki jaay kꞋdɔɔkum ute zin̰ziri se, taa maam mꞋaal maakum do deb kɛn gaan *Israɛlge paac utu iŋg aak kaamin̰ se.» \p \v 21 Gɔtn se naaɗe tɛrlin̰ ɔɔ: «Taa naai se, jee taa naaŋ Jude ki se, ɔŋ raaŋjen te maktub eyo. Ɔɔ maakŋ gɛnaage tun ɓaaɗo gɔtn ara ki se kic lɛ, nam tap ɓo ɔŋ taaɗjen te mɛtn taari eyo ɔɔ naaje lɛ kꞋbooy te taar iŋg kus roi ki eyo. \v 22 Num ɓɔrse se, naaje kꞋje naai malin̰ ɓo ajen taaɗn mɛtn taari se, taa ɗoobm kɛn naai uun se lɛ, naaje kꞋjeele gɔtɔ ɓaa se paac jeege lee ul taara ro ki.» \p \v 23 Gɔtn se, naaɗe gaaŋin̰ ɓiia. Kɛn ɓii naaɗe gaaŋin̰ jaay aas se, naaɗe ɓaaɗo jeege dɛn cir kɛn deete, ɔŋ Pɔl ɓeen̰ ki. Gɔtn se, Pɔl uun mɛtn taara tanɔɔrin̰ se taaɗɗen bini aan tɛgɛr ɔɔ, ute *Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki ɔɔ ute taar kɛn jee taaɗ taar teeco taar Raa ki kɛn raaŋo do dɔkin̰ se, naan̰ taaɗɗen mɛtn taar *maakŋ Gaar Raa ute mɛtn taar Isa se. Gɔtn se naan̰ taaɗɗesin̰ ute tɔɔgin̰ paac, naan̰ je naaɗe Ꞌtookŋ do taar kɛn se. \v 24 Anum, jee mɛtin̰ge se took do taarin̰ ki se, gaŋ jee kuuy se lɛ, baate tooko. \v 25 Kɛn Pɔl aakɗe naaɗe taarɗe ɔk mɛtn naap eyo, jaay iin̰ ɓaa ɓaa se, taaɗɗen ɔɔ: «Taar kɛn *Nirl Salal jaay ɔl debm taaɗ taar teeco taar Raa ki ron̰ Ezayi taaɗo do dɔkin̰ bubsege tu se, taar se mɛt ki. \v 26 Naan̰ ɗeek Ezayi ki ɔɔ: \qt ꞋƁaa ɔŋ jee se taaɗɗen ɔɔ\qt*: \q1 \qt Naase utu aki booy ute bise, naɓo aki booy kɔk eyo\qt* \q1 \qt ɔɔ utu aki kaakŋ ute kaamse naɓo aki kaakŋ kɔk eyo\qt*. \q1 \v 27 \qt Taa jee se lɛ, taara ɛnd doɗe ki ey sum\qt* \q1 \qt ɔɔ naaɗe lɛ tɔlga kamba biɗe ki ɔɔ turumga kaamɗe\qt*. \q1 \qt Ey num, naaɗe se ɔk kaam kɛn an kaaka ɔɔ ɔk bi kɛn an booyo\qt* \q1 \qt ɔɔ ɔk maakŋ kɛn an kɔkŋ taara se\qt*. \q1 \qt Ute naan̰ se, naaɗe aɗe kɔkŋ tɛrl gɔtn maam Raa ki ɔɔ maam mꞋutu mꞋaɗen kaaja\qt*.» \p \v 28 Tɛr Pɔl taaɗɗen ɔɔ: «ꞋJeelki taar kɛn ɛɗ kaajn̰ ese se, Raa ɔl kꞋɓaan̰ga taaɗn jeege tun Yaudge eyo ɔɔ naaɗe se utu Ꞌbooy kuunu.» \v 29 [Yaudge jaay booy taar kɛn Pɔl taaɗɗen se, naaɗe teec teec se naaj ul taara ute naapa.]\f + \fr 28:29 \ft Taar se, maakŋ Kitapge tun do dɔkin̰ se, mɛtin̰ge maakɗe ki se gɔtɔ.\f* \p \v 30 Pɔl tiŋg ɓaara dio maakŋ ɓee kɛn naan̰ mala lee ɔg se. Jeege dɛna ɓaaɗo lee aakin̰a ɔɔ naan̰ ɔkɗen jiga. \v 31 Naan̰ taaɗɗen mɛtn taar maakŋ Gaar Raa ɔɔ dooyɗen mɛtn taar Mɛljege Isa *al‑Masi se ute maraadin̰a ɓeer eyo.