\id 1TI ‑ Kenga NT, TD 2012 (DBL 2014), TD 2012 (DBL 2014) \h Timote kɛn deete \toc1 Maktubm deet deet kɛn Pɔl raaŋin̰ Timote ki \toc2 Timote kɛn deete \toc3 1Tim \mt1 Maktubm deet deet kɛn Pɔl raaŋin̰ Timote ki \imt1 Kupm mɛtn taar taaɗjeki ɗoobm gɛn dooy maktubm deet deet kɛn Pɔl raaŋin̰ Timote ki \ip Timote se bubin̰ kɔɗ Grɛk ɔɔ kon̰ mɛnd Yaud kɛn aalga kaal maakin̰ do Isa ki. Ron̰ se, kꞋjꞋɔŋin̰ kaam dɛna maakŋ kitapm gɛn Naabm jee kaan̰ naabm Isage tu ɔɔ maakŋ maktubge tun Pɔl raaŋ eglizge tu se kici. Timote se, naan̰ tɛɗoga naaba ɔɔ leeɗoga mɛrtɛ dɛna ute Pɔl kici. Pɔl ɛɗin̰oga naabgen ɔɔn̰ɔ ɔɔn̰ɔ se kaam jin̰a, ɔɔ kɛn tap tap se kɛn maakŋ gɛgɛr kɛn Tɛsalonik ki ute kɛn Kɔrint ki. Timote se, Pɔl raaŋ ɔlin̰ga maktubge dio. Kaaɗ kɛn naan̰ raaŋ ɔlin̰o maktubgen di ese se eglizge se kꞋtɔndɗenga tɔndo. Kɛn ɔɔp se je eglizge se jꞋaɗen kɔnd ɗoob ki ɔɔ jꞋaɗen noogŋ kaal maakɗe se Ꞌtɛɗn kaal maakŋ mɛc. Maakŋ maktubin̰ kɛn deet deet se, Pɔl dɛj jee al‑Masige kꞋkiŋg ute tɔɔsɛ ute naapa bin jaay ɓo taarɗe Ꞌɓaa ute jee dɛn se. Pɔl dɛj jee naan jee Raage tu aan gɔɔ: jee kɛn tɛɗn naaba maakŋ jee Raage tu kɛn noog jee daayge ute jee kɔɔn̰ge ɔɔ jeegen lee tɔɔɗɗe ɔɔ dooyɗe. Ɔɔ naan̰ dɛj Timote ɔɔ n̰Ꞌtɛɗn debm tɛɗn naabm jiga gɛn Isa al‑Masi, taaɗin̰ ɗoobm naan̰ n̰Ꞌkaakŋ do jee Raage tu, n̰Ꞌaɗen dooyo ɔɔ n̰Ꞌaɗen taaɗn nakŋ naaɗe tɛɗ kici. \c 1 \s1 Pɔl raaŋ ɔl tɔɔsɛ Timote ki \r (Tit 1.1‑4) \p \v 1 Maktubm se maam Pɔl ɓo mꞋraaŋin̰a, maam kɛn Isa *al‑Masi kɛn jꞋɔndki dojege don̰ ki ute *Raa Mɛl Kaajjege se ɓo tɛɗum mꞋtɛɗga *debm kaan̰ naabm Isa al‑Masi se. \v 2 Maktubm se maam mꞋraaŋin̰ naai Timote ki. Naai se aan gɔɔ goonum mala taa naai aalga maaki do Isa al‑Masi ki kici. Ɔn̰ Raa Bubu ute Mɛljege Isa al‑Masi ai tɛɗn bɛɛɗe ai kɛɛjn̰ doi ki ɔɔ ai kɛɗn lapia. \s1 Ɔnd kɔnd ute jeegen dooy jeege ute do taarge tun mɛt ki eyo \r (1Tim 6.3‑5; Gal 3.10‑12,19‑24; 2Tim 2.10‑18; NJKN 26.9‑20) \p \v 3 Maam mꞋje naai se Ꞌkɔɔpm kiŋg Ɛpɛz ki aan gɔɔ kaaɗ kɛn maam mꞋɓaa ɓaa Masedoan ki jaay mꞋtaaɗio mꞋɔɔ ɔɔp iŋg gɔtn ese se. Taa naai Ꞌgaasn jee mɛtin̰gen lee dooy jeege do taarge tun mɛt ki ey se. \v 4 ꞋTaaɗɗen kici jꞋɔn̰te kiŋg dɔɔkŋ taara gɛn taaɗn kꞋtusugen bubɗege lee taaɗɗen se ɔɔ jꞋɔn̰te tuun mɛtjil bubɗegen naŋ ey se. Kɛse ɓaano ute naajn̰ taara maakɗe ki cɛrɛ, ɔɔ ɔŋ noogjeki eyo gɛn tɛɗn nakŋ kɛn Raa uuno doa jaay naajege kꞋjꞋaalki maakjege do ki se. \p \v 5 Naaje kꞋtaaɗɗen bin se kꞋje taa naaɗe Ꞌje jeege. Ɔɔ jeegen naaɗe aɗe je se, aɗe je ute maakŋ kalaŋ kɛn ɔk *kusin̰ eyo, ute maak‑saapm jiga ɔɔ kaal maakɗen kɛn aal do Raa ki se tɛɗn ɗeer ɗeer. \v 6 Taa jee mɛtin̰ge se ɔn̰ga gɛn tɛɗn nakgen ese se ɔɔ nakgen kꞋdooyɗeno se kic ɓo, naaɗe rɛsŋga naatn, ɔɔpɗen gɛn kiŋg taaɗn taargen rɛn̰ rɛn̰ sum. \v 7 Naaɗe je tɛɗn jee magalgen jee jeel taaɗn tɔɔkŋ mɛtn Ko Taar Raa jeege tu, *Ko Taar Raa se ɗeere naaɗe taaɗin̰ ute maakɗe paac, naɓo taar naaɗe taaɗ jeege tu ɔɔ dooyɗe se, naaɗe jeel mɛtin̰ eyo. \p \v 8 KꞋjeelki Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki se naan̰ jiga, kɛn naajege jaay ɓo kꞋtɛɗki aan gɔɔ kɛn naan̰ lee taaɗjeki se. \v 9 KꞋjeel jꞋɔkki mɛtin̰ jiga jaayo taa jeegen tɛɗn nakŋ ute ɗoobin̰ ɓo Raa taaɗo Ko Taarin̰ eyo, num gaŋ naan̰ taaɗ Ko Taarin̰ jeege tun lee tuj ɗoobin̰a, jee kɛn tookin̰ taarin̰ eyo, ɔɔ jee kɛn ɓeerin̰ eyo, jee kusin̰ge, jee tɛɗ nakgen kɛn naan̰ je eyo, jee aalin̰ maak ki eyo, jee tɔɔl bubɗege ute kɛn̰ɗege ɔɔ jee kɛn tɔɔl jeege. \v 10 Ɔɔ Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki se kic taaɗ jeege tun tɛɗn nakŋ sɔkɔn̰ge ɔɔ gaabgen ɛɛs naapge, jeegen dug jeege ɓulu, jee taar‑kɔɔɓge, jee kɛn uun taar mɛt ki eyo sum ɓo tɔl do jeege tu. Raa taaɗo ɗoobin̰ se gɛn nakgen jig eyo paacn̰ kɛn jeege lee tɛɗ jaay tujin̰ taarin̰ jiga kɛn kꞋlee dooy jeege se. \v 11 Taar kɛn maam mꞋtaaɗ se kɛse ɓo Labar Jiga kɛn gɛn Isa *al‑Masi kɛn taaɗ *nookŋ Raa. Kɛse naan̰ Raa kɛn bɛɛki num jeege an̰ tɔɔm se ɓo ɛɗumo Labar Jiga se kaam jima. \s1 Pɔl tɔɔm Raa taa bɛɛ kɛn Raa tɛɗin̰ \p \v 12 Maam tɔɔm Mɛljege Isa *al‑Masi kɛn ɛɗum tɔɔgɔ gɛn tɛɗn naabin̰a. Maam tɔɔmin̰ se taa naan̰ aakum maam se debm mꞋaasin̰ gɛn tɛɗn naabin̰ jaay naan̰ ɛɗumsin̰ kaam jima. \v 13 Ey num, do dɔkin̰ se, maam mꞋtaaɗo taargen jig eyo ron̰ ki mꞋdabaro jeen̰ge ɔɔ mꞋnaajin̰o kici. Gaŋ Isa al‑Masi se ɛɛjumga dom ki, taa nakgen maam mꞋtɛɗin̰o se mꞋjeel te mɛtin̰ eyo taa kaaɗ kɛn se maam mꞋaal te maakum don̰ ki ey ɓɔrtɔ. \v 14 Mɛljege se tɛɗumga bɛɛ dɛn aak eyo, taa naan̰ se ɓo maam mꞋaal maakum don̰ ki ɔɔ mꞋjen̰a taa naaje ute Isa al‑Masi se kꞋtɛɗga kalaŋ. \p \v 15 Taar kɛn maam mꞋje taaɗn ese se taar kɛn mɛt ki, ɔɔ bɛɛki se jeege paac Ꞌtookŋ taar se ute maakɗe paac: Isa al‑Masi ɓaaɗo do naaŋ ki se taa kaajn̰ jee *kusin̰ge. Ɔɔ maakŋ jee kusin̰ge tu paac se maam ɓo debm kusin̰ kɛn cirɗe paac. \v 16 Gaŋ Raa se ɛɛjumoga dom ki, ey num maam ɓo debm kusin̰ kɛn cir jeege paac se. Bin se naan̰ je taaɗn jeege tu ute ɗoobm maam se ɔɔ Isa al‑Masi se naan̰ debm maakin̰ deer bɛɛ eyo. Naan̰ tɛɗ bin se taa Ꞌtaaɗn jeege tun utu kaal maakɗe don̰ ki jaay kɔŋ *kaajn̰ gɛn daayum se. \q1 \v 17 Ɔn̰ jeege paac *nookŋ Raa \q1 ɔɔ an̰ tɔɔm gɛn daayum, \q1 taa Raa se naan̰ Gaarge gɛn daayum. \q1 Raa se naan̰ tiŋg daayum zɛɛrɛ, \q1 kɛn nam ɔŋ aakin̰ eyo, \q1 naan̰ ɓo Raa kalaŋ lak, \q1 daayum Ꞌtɔɔmin̰ki. \q1 *Amin. \s1 Pɔl dɛj Timote ɔɔ n̰Ꞌaay kaamin̰a \p \v 18 Timote, goonuma, kɛse ɓo taargen maam mꞋɔn̰isin̰ kaam jii ɔɔ aan gɔɔ taar kɛn jee taaɗ taar teeco taar Raa ki taaɗo deete roi ki se, Ꞌsaap do taarge tun naaɗe taaɗo roi ki se, taa naai Ꞌɗo Ꞌtɛɗn naabm jiga. \v 19 Bin se naai aal maaki do Raa ki ɔɔ iŋg te maak‑saapm jiga. Maak‑saapm jigan se ɓo jee mɛtin̰ge rɛsŋga naatn, ɔɔ taa naan̰ se ɓo kaal maakŋ naaɗe aalo do Raa ki se naaɗe rɛsŋga naatn. \v 20 Maakŋ jeege tun ese se ɓo Imɛnɛ ute Alekzandɛr. Ɔɔ naaɗe se maam mꞋɔn̰ɗega kaam ji *Ɓubm sitange, maam mꞋtɛɗin̰ naan̰ se taa nakŋ se aɗen dɛjɛ ɔɔ bin se, naaɗe kɔŋ naajn̰ ro Raa ey sum. \c 2 \s1 KꞋdɛj jeege gɛn keem *Raa \r (1Pr 3.1‑6; Tit 2.3‑5) \p \v 1 Nakŋ kɛn maam mꞋje deet deet se, mꞋje kꞋtɔnd mɛtn Raa kꞋjꞋeemin̰a, kꞋsɛlin̰ mɛtin̰a ɔɔ kꞋtɔɔmin̰a taa jeege paac. \v 2 Ɔɔ Ꞌtɔndki mɛtn Raa taa gaarin̰ge ute tɔɔgge, bin se taa naajege jꞋaki kɔŋ lapia ɔɔ jꞋaki kiŋg ute maraadjege ɔɔ jꞋaki kɔkŋ taarin̰ ɔɔn̰ɔ ɔɔ jꞋaki lee aak bɛɛ naan jeege tu. \v 3 Kɛse nakŋ aak jiga kɛn tɔɔl Raa ki, naan̰ ɓo kɛn Mɛl Kaajege. \v 4 Nakŋ kɛn tɔɔlin̰ se, taa naan̰ je jeege paac kɔŋ kaaja ɔɔ kɔŋ jeel‑taar kɛn mɛt ki. \v 5 Taa \q1 Raa se naan̰ kalaŋ sum, \q1 ɔɔ debm daan Raa ute jeege se, \q1 naan̰ kic ɓo kalaŋ sum, \q1 naan̰ ɓo debkilim kꞋdaŋin̰ Isa *al‑Masi se. \p \v 6 Naan̰ ɓaaɗo ɔn̰ ron̰ ooy taa dugŋ do jikilimge paac. \p Naan̰ tɛɗn naan̰ se je taaɗn ɔɔ kaaɗn se ɓo kɛn Raa ɔndin̰ ɔɔ je an kaajn̰ jeege. \v 7 Taa naan̰ se ɓo Raa ɔndum ɓɔrse mꞋtɛɗga debm wɔɔkŋ taarin̰ jeege tu ɔɔ *debm kaan̰ naabm Isa al‑Masi. Naan̰ ɔndum se taa mꞋdooy jeegen kɛn Yaudge ey kici ute taar Raa mɛt ki se, taa naaɗe kaal maakɗe don̰ ki. Taar maam mꞋtaaɗ se taar‑kɔɔɓ eyo, num taar kɛn mɛt ki. \p \v 8 Tɛr maam mꞋje se, kɛn gɔtn gay gay kic ɓo kɛn gaabge jaay ɓaa keem Raa se, jꞋuun jiɗege raan ɔɔ kꞋtɔnd mɛta ute maakŋ kalaŋ kɛn ɔk *kusin̰ eyo. JꞋɔn̰te tɛɗn maak‑taara ɔɔ jꞋɔn̰te tɛɗn dɛkin̰ ute naapa. \p \v 9 Ɔɔ mꞋje mɛndge se kic jꞋɔn̰te tuusn kalgen gɛn koono kɛn Ꞌkɔl jeege aɗen kaakŋ naaɗe sum se, num gaŋ kꞋtɛɗ roɗege miskinge. Ɔɔ jꞋɔn̰te kɔgŋ doɗege gɛn koono. JꞋɔn̰te tɔl kɔɗɔk bi gɛn daab, ɔɔ jꞋɔn̰te tɔl meeɗgen ute roɗe ɔɔ jꞋɔn̰te tuus kalgen ute roɗe. \v 10 Num nakŋ jaay aɗe tɛɗn aak bɛɛ se, tamar ro eyo, num gaŋ kꞋtɛɗ nakgen jiga jiga. Kɛse ɓo mɛndgen ɔk taar Raa ɔɔn̰ se nakŋ kɛn dɔɔɗɗen naaɗe ki. \v 11 Kɛn mɛndge jaay ɓaaga dooy gɔtn kɛn jee Raage tusn gɛn keem Raa se, jꞋiŋg kaam kalaŋ, kꞋbooy taar debm kɛn iŋg dooyɗe se. \v 12 Maam mꞋund te kulu mɛndge tu gɛn dooy gaabge eyo ɔɔ mꞋje mɛndge ɓo Ꞌkiŋg do gaabge tu eyo, num mɛndge se kꞋjꞋiŋg kaam kalaŋ ɔɔ jꞋɔn̰te kul taara. \v 13 Taa do kupm mɛt kɛn deet se Raa ɔɓo Adum ɓo deete, jaay ɓo ɔɓo Awa. \v 14 Adum ɓo ɔn̰ ron̰ kꞋdɛrlin̰o deet eyo, gaŋ mɛnda ɓo ɔn̰ ron̰ kꞋdɛrlin̰o deete ɔɔ naan̰ baate tooko taar Raa ɔɔ ɔlin̰ maakŋ kusin̰ ki. \v 15 Naɓo mɛnda kic utu kɔŋ kaaja se, taa mɛtjil goonin̰ naan̰ utu kooj se, naɓo naan̰ n̰Ꞌaal maakin̰ do Raa ki, je jeege, tɛɗn ron̰ mɛnd salal naan Raa ki ɔɔ tɛɗn ron̰ miskini jaayo\f + \fr 2:15 \ft Aak Jɛn 3.15.\f*. \c 3 \s1 Naan jee Raage \r (Tit 1.5‑9; 1Pr 5.1‑4; NJKN 6.1‑6) \p \v 1 Taar kɛn maam mꞋje taaɗn ese se taar kɛn mɛt ki, debm je tɛɗn naan jee Raage se, naabm naan̰ je tɛɗa se naabm jiga aak eyo. \v 2 Naɓo debm je tɛɗn naana se, Ꞌtɛɗn debm kɛn ɔk taar ɗim ron̰ ki gɔtɔ, ɔk mɛnda kalaŋ sum\f + \fr 3:2 \ft Gɔtn iin̰ tap ɓo jeel mɛnd se sum.\f*, debm bɔɔb ɔk ron̰a, debm saap tɛɗ naka ute ɗoobin̰a, tɛɗ nakŋ jeege tɔɔmin̰a, debm kɔkŋ mɛrtge, ɔɔ debm jeel dooy jeege. \v 3 ꞋTɛɗn debm aay tɔtɔ deel te gɔtin̰ eyo, debm je kɔnd naapa ute jeege eyo, gaŋ Ꞌtɛɗn debm maakin̰ deere ɔɔ debm je taar eyo, debm maakin̰ tama eyo. \v 4 Bɛɛki se, Ꞌtɛɗn debm jeel kiŋg ute mɛndin̰a ɔɔ ute gɛnin̰ge ɔɔ gɛnin̰ge kic sookin̰ ɔɔ taarin̰ naan̰ taaɗɗen paac se, naaɗe uunu. \v 5 Taa debm jaay jeel kiŋg ute mɛndin̰ te gɛnin̰ge ey se, naan̰ Ꞌtɔɔɗn *eglizn gɛn *Raa se ɔɔ ɗio? \p \v 6 Kɛn naase jaay Ꞌje aki kɔnd nam naan jee Raage num, ɔn̰te Ꞌkɔndki debm utu aal kaal maakin̰ do Isa *al‑Masi ki. Ey num, naan̰ Ꞌmagal ron̰a ɔɔ Raa utu an̰ kɔjn̰ bɔɔrɔ don̰ ki aan gɔɔ kɛn naan̰ ɔjo do *Ɓubm sitange tu se. \v 7 Debm kiŋg naan jee Raage se, bɛɛki se, jee kɛn ɗoobm Raa ki ey kic ɓo an̰ kaal maak ki. Kɛn bin ey num, naan̰ kɛnd maakŋ sɔkɔn̰ ki ɔɔ naan̰ kɛnd maakŋ sɛɛ Bubm sitange tu\f + \fr 3:7 \ft Kɛn bin se Bubm sitange kɔŋ ɗoobm an̰ tuj saaɗin̰a.\f*. \s1 Jee tɛɗn naabgen daan jee Raage tu \p \v 8 Jee tɛɗn naabgen daan jee Raage tu se, bɛɛki se, naaɗe se kic Ꞌtɛɗn jee jeege aalɗe maak ki, jee taaɗ taarɗege di di eyo, jee aay tɔtɔ dɛn eyo ɔɔ jee je gursn jeege cɛr eyo. \v 9 Naaɗe kꞋkaal maakɗe do taar kɛn do dɔkin̰ kꞋjeel mɛtin̰ ey jaay ɓɔrse kꞋjeelga mɛtin̰ se ute maak‑saapm jiga. \v 10 Kɛn naase jaay Ꞌje aki tɔnd jee Ꞌtɛɗn naaba daan jee Raage tu se, aak ɔkki naabɗege jaayo ɔɔ kɛn ɔŋki te taar ɗim roɗe ki ey jaay ɓo, Ꞌtɔndɗeki Ꞌtɛɗn naaba daan jee Raage tu. \v 11 Mɛndgen Ꞌtɛɗn naaba daan jee Raage tu kic se Ꞌtɛɗn mɛndgen jeege aalɗe maak ki, jꞋɔn̰te tɛɗn mɛnd kɔɔɗn jeege, kꞋbɔɔb jꞋɔk roɗe, ɔɔ do nakge tu paac se jꞋɔn̰ten tujn̰ ɔrmɗe. \p \v 12 Jee tɛɗn naabgen daan jee Raage tu se, Ꞌtɛɗn gaabgen mɛndge kalaŋ kalaŋ sum, ɔɔ jeel dɛjn̰ gɛnɗege ɔɔ jeel kiŋg ute jee maakŋ ɓeeɗege tu. \v 13 Jee tɛɗn naabgen daan jee Raage tu se jaay tɛɗ naabgen jiga se, kɔl jeege paac aɗen kaal maak ki. Ɔɔ kɛn baagga dooy jeege do taar Isa *al‑Masi kɛn naaje kꞋjꞋaalki maakjege do ki se kic ɓo, Ꞌtaaɗn ɓeer eyo. \s1 Taar kꞋjeel mɛtin̰ ey se ɓɔrse Raa taaɗjekiga mɛtin̰a \p \v 14 Maam mꞋraaŋi maktubm se taa ɔɔpga baata mꞋsaap mꞋutu mꞋai ɓaa kɔŋɔ, \v 15 naɓo kɛn mꞋaan te yɔkɔɗ ey kic ɓo, maktubm se ai taaɗa mɛtn taar kiŋg jee Raage ute naapa. Jee se ɓo *eglizn gɛn Raa zɛɛrɛ. Naaɗe se ɓo jee ɔk taar mɛt ki se tɔɔgɔ aan gɔɔ duliy kɛn gak ɓee tɔɔg se. \v 16 *Taar mɛt kɛn kꞋjeelki mɛtin̰ eyo, jaay Raa taaɗjeki mɛtin̰ se kɛn taaɗjeki kiŋg ɗoobm Raa ki ɔɔ jꞋaalki maakjege do ki. Taar se magal dɛn dɛna nam an̰ kɔŋ naaj eyo. Taar ese ɓo kɛn taaɗ ɔɔ: \q1 *Al‑Masi ɓaaɗo tɛɗ ron̰ tɛɗ debkilimi se, \q1 *Nirl Raa taaɗ jeege tu ɔɔ naan̰ se ɓo debm kɛn tɛɗ nakŋ ute ɗoobin̰a. \q1 *Kɔɗn Raage kic aakin̰ga ute kaamɗe. \q1 Jeege taaɗɗega taarin̰ jeege tun Yaudge eyo. \q1 Jeegen do naaŋ kɛn gɔtn ɓaa se paac aalga maakɗe don̰ ki, \q1 ɔɔ Raa uun ɓaansin̰ maakŋ raa ki ɔɔ *nookin̰ga. \c 4 \s1 Jee dooy jeege do taarge tun mɛt ki eyo \r (1Jn 4.1‑3; Kɔl 2.16‑23; 2Tim 2.4‑6) \p \v 1 Gaŋ *Nirl Raa taaɗ jeege tu tal ɔɔ kaaɗ kɛn jaay dunia ɔɔpga gɔɔrɔ an naŋ se, jee mɛtin̰ge se utu kɔn̰ gɛn kal maakɗe do taar kɛn naaje kꞋjꞋaalki maakjege do ki se. Ɔɔ kuun taar sitangen lee dɛrl jeege ɔɔ tookŋ taar kɛn jig eyo kɛn sitange ɔl jeege jaay lee dooy jeege se ɓo ɔɔn̰ɔ. \v 2 Naaɗe se utu kɔn̰ roɗe jeege tun tɛɗ roɗe aan gɔɔ jee taaɗ taar mɛt ki kɛn jee taar‑kɔɔɓge se ɔɔ jee se ɓo kɛn maak‑saapɗe tec aan gɔɔ kꞋtɔɔcin̰ga tɔɔc ute pooɗo, naaɗe se ɓo kɛn utu aɗen kaan̰ dala. \v 3 Naaɗe dooy jeege ɔɔ jꞋɔn̰te tɔkŋ naapa, tɛr naaɗe taaɗ jeege tu ɔɔ nakŋ kɔsgen mɛtin̰ge se kic ɓo jꞋɔn̰te kɔsɔ. Ey num, nakgen se *Raa aalɗeno se taa jeegen aalga maakɗe do Isa *al‑Masi ki ɔɔ jeel‑taar Raa mɛt ki se Ꞌkɔsɔ, ɔɔ Ꞌtɔɔm Raa taa nakŋ kɔsgen ese se. \v 4 Taa nakgen Raa aalo paac se, jiga. Nakŋ jaay jꞋan̰ kɔɔɗn kund naatn tap ɓo gɔtɔ. Kɛn jꞋɔŋin̰ga num, kꞋtɔɔm Raa. \v 5 Kɛn tɛɗin̰ nakge jaay tɛɗ *salal se taar Raa, ute tɔnd mɛtn Raa kɛn kꞋlee kꞋtɔndki mɛtin̰ se. \s1 Debm tɛɗn naabm Isa *al‑Masi kɛn bɛɛ \p \v 6 Nakgen se Ꞌdooy gɛnaagen ɗoobm al‑Masi ki, bin se naai Ꞌtɛɗn debm tɛɗn naabm Isa al‑Masi kɛn mɛc. Taar Raa kɛn jꞋaalki maakjege do ki ute taargen jigan kꞋdooyio se Ꞌtaaɗn jeege tu ɔɔ naai se utu iŋg do ki jiga. \v 7 Ɔn̰te booy mɛtn taar kꞋtusugen jig eyo ute taar kɛn mɛndgen magalge lee taaɗ rɛn̰ rɛn̰ se. Num gaŋ aay kaami taar Raa se ɔkin̰ ɔɔn̰ɔ. \v 8 Debm lee tɔɔj ron̰ se ron̰ wɔrgɔ ɔɔ kɛse tɛɗin̰ jiga naɓo cɔkɔ sum. Num gaŋ debm kɛn ɔk taar Raa ɔɔn̰ se, taar se noogin̰ dɛn cir nakgen ɓaa se paac. Taa naan̰ jeele taar se an̰ kɛɗn kaaja ɓɔrse ɔɔ daayum daayum. \p \v 9 Taar se taar mɛt ki, bɛɛki se, taar se jeege paac an̰ tookŋ kɔkŋ ute maakɗe paac. \v 10 Kɛn naaje jaay kꞋdabar roje ɔɔ kꞋjꞋaay kaamje kꞋtɛɗ naaba se, taa naaje jꞋɔndga kɔnd doje do Raa kɛn iŋg daayum zɛɛrɛ. Naan̰ ɓo Mɛl Kaajn̰ jeege paac, naan̰ aaj tap se jee kɛn aalga kaal maakɗe do Isa al‑Masi ki. \v 11 Taargen se ɓo Ꞌtaaɗin̰ jeege tu ɔɔ Ꞌdooyɗe. \p \v 12 Ɔn̰te kɔn̰ jeege ai kaal maak ki eyo taa naai Ꞌgoon cɔkɔ se. Gaŋ naai ɓo Ꞌtaaɗ ɗoobo jee Raage tu ute taar taari ki ute kiŋgi ute maak‑je kɛn naai Ꞌjenɗe, ute kaal maakŋ kɛn naai aal do Raa ki, ɔɔ ute lei kɛn aak bɛɛ naan Raa ki. \v 13 Kɔr maam mꞋai kɔŋ se taar Raa se daayum aay kaami Ꞌlee Ꞌdooyin̰ naan jeege tu Ꞌdɛjn̰ jeege ɔɔ Ꞌlee dooyɗe ute taar se. \v 14 Tɔɔgŋ kɛn Raa ɛɗio ɔɔ an tɛɗn naabin̰ se, ɔn̰te kaakin̰ aan gɔɔ nakŋ cɛrɛ. Raa ɛɗin̰sin̰ se kaaɗ kɛn Raa ɔlo jeege taaɗo roi ki ɔɔ naan̰ kɛn se ɓo, jee naan jee *eglizge tɔndio jiɗe doi ki. \v 15 Nakgen se ɓo kɛn naai aɗen kɔkŋ ɔɔn̰ɔ, Ꞌtɛɗɗen ute maaki paac, bin se jeege paac ai kaaki naai, naan Raa ki se, Ꞌtɛɗ bɛɛ ɓaa ɓaa ute naani naan jeege tu. \p \v 16 Ɔnd kɔnd do roi ki, ɔɔ ɔnd kɔnd ute taar kɛn naai Ꞌlee dooy jeege se. Daayum aay kaami Ꞌtɛɗ naan̰ se. Kɛn naai jaay Ꞌtɛɗ naan̰ se num, bin se naai Ꞌkɔŋ kaajn̰ roi ɔɔ Ꞌkɔŋ kaajn̰ jeegen lee booy taari se kici. \c 5 \s1 Kɛse taar gɛn dɛjn̰ jee Raage \r (1Kɔr 9.7‑14; Ɛp 6.5‑8; 1Pr 2.18‑20) \p \v 1 Debm gaab‑gɔɔlɔ se kɛn an̰ mooy num ɔn̰te kaacin̰ kaama, num gaŋ taaɗin̰ aan gɔɔ bubi mala. Ɔɔ gaangen gaabge se kic ɔkɗen jiga aan gɔɔ gɛnaaige mala. \v 2 Mɛndgen magalge se ɔkɗen jiga aan gɔɔ kɛn̰ige mala. Ɔɔ gaangen mɛndge se ɔkɗen jiga aan gɔɔ gɛnaaigen mala kici, naɓo ute maakŋ kalaŋ kɛn ɔk *kusin̰ eyo. \s1 Kɛse taar gɛn dɛjn̰ jee Raage taa mɛnd‑daayge \p \v 3 Mɛnd‑daaygen ɔk nam aɗen noogŋ gɔtɔ se ɔkɗen ɔɔn̰ɔ. \v 4 Kɛn mɛnd‑daay gam jaay ɔk gaange lɔ ɔk ɓugge se, gaange se kꞋdooy roɗe gɛn kaakŋ do jeege tun maakŋ ɓeeɗege tu do bubɗege tu ute kɛn̰ɗege tu, ute naan̰ se jaay ɓo, taaɗn ɔɔ naaɗe ɔk taar *Raa se ɔɔn̰ɔ. Kɛse ɓo nakŋ kɛn tɔɔl Raa ki. \p \v 5 Mɛnd‑daay iŋg kalin̰ ki kɛn ɔk nam an̰ noogŋ gɔtɔ se, naan̰ se ɔnd don̰ do Raa ki. Daayum naan̰ eem Raa nɔɔrɔ katara ɔɔ sɛlin̰ mɛtin̰a taa an̰ noogo. \v 6 Num gaŋ mɛnd‑daay kɛn utu iŋg saap saap do nakge tun maakin̰ je sum se, naan̰ num utu iŋg zɛɛrɛ, naɓo ɗoobm Raa ki se aan gɔɔ debm ooyga kooyo. \v 7 Kɛse ɓo taargen naai an Ꞌdooy jeege taa mɛnd‑daayge se jꞋkɔŋ ne ɗim aak kus gɛn taaɗn roɗe ki eyo. \v 8 Debm jaay aak do taasin̰ge tu eyo ɔɔ aak do jeege tun maakŋ ɓeen̰ ki ey se, debm bin se rɛsŋga ute ɗoobm Isa *al‑Masi. Ɔɔ naan̰ se tɛɗga nakŋ *kusin̰ cir debm kɛn aal te maakin̰ do Isa al‑Masi ki ey ɓɔrtɔ. \p \v 9 Mɛnd‑daay jꞋan̰ raaŋ maakŋ mɛnd‑daayge tun jee Raage aɗen noog se, debm ɔk ɓaara si‑mɛcɛ jaayo ɔɔ iin̰ ɓo gaabin̰ kalaŋ sum. \v 10 Bɛɛki se, jeege paac an̰ jeele naan̰ se, mɛnd tɛɗn nakgen jiga, mɛnd ul gɛnin̰ge jiga, mɛnd ɔk mɛrtge, tug jɛ jee Raage\f + \fr 5:10 \ft Tug jɛ jee Raage se je ɗeekŋ ɔɔ: debm dɔɔɗ ɔk mɛrtge jiga. Kɛse ɓo nakŋ kɛn Yaudge lee tɛɗa kɛn mɛrtge aanga gɔtɗe ki.\f*, noog jee daayge ɔɔ daayum naan̰ je ɗoobm tɛɗn bɛɛ. \p \v 11 Gaŋ mɛnd‑daaygen utu sɛɛm se, ɔn̰te raaŋ roɗe ute mɛnd‑daaygen jee Raage aɗe noog se, taa naaɗe se jaay roɗe baagga je gaabge se, naabm Isa al‑Masi se ɓon̰a aɗen tɔɔl eyo ɔɔ je ɗoobm Ꞌtɔkŋ gaabge. \v 12 Bin se naaɗe utu kɛnd maakŋ kusin̰ ki taa dɔɔkŋ maakɗen deet deet gɛn tɛɗn naabm Isa al‑Masi se lɛ, naaɗe rɛsŋga naatn. \v 13 Kɛn mꞋɔɔ jꞋɔn̰te raaŋɗen se taa kɛn kꞋraaŋɗenga num, naaɗe tɛɗn mɛnd kaar‑naabge ɔɔ lee kuun do ɓee jeege. Num gɛn kaar‑naabɗege sum eyo, gaŋ naaɗe tɛɗn mɛnd kɔɔɗn jeege, tɔɔl taarɗege maakŋ taar jeege tu ɔɔ taargen gɛn taaɗ ey kic ɓo, naaɗe an̰ taaɗa. \p \v 14 Taa naan̰ se ɓo mꞋje mɛnd‑daaygen sɛɛm se, kꞋtɔk gaabge ɔɔ kꞋjꞋooj gaange, kꞋjꞋɔk ɓeeɗege tɔɔgɔ. Bin se jee taamooyjege se Ꞌkɔŋ taar ɗim kusin̰ rojege tu eyo. \v 15 Kɛn ɔlum taaɗ bin se, taa kɛngen mɛtin̰ge se rɛs ɔn̰ga ɗoobm Raa se naatn. Naaɗe uunga ɗoobm *Ɓubm sitange. \p \v 16 Mɛnd aalga maakin̰ do Isa al‑Masi ki jaay ɔk mɛnd‑daay gam maakŋ taasin̰ge tu num, n̰Ꞌaakin̰ don̰ ki. Ɔn̰te kɔn̰ *egliz ɓo an̰ kaakŋ don̰ ki, bin se egliz se Ꞌkaakŋ do mɛnd‑daayge tun kɛn ɔk nam aɗen noogŋ gɔtɔ. \s1 Kɛse taar gɛn dɛjn̰ jee naan jee egliz ki \p \v 17 Jee naan jee *eglizge tu kɛn jaay tɛɗ naabɗe aak jiga maakŋ egliz ki se, jee se jꞋaalɗen maak ki ɔɔ jꞋɔkɗen ɔɔn̰ɔ. Tap ki num jee kɛn lee taaɗ taar Raa jeege tu ɔɔ dooy jeege ute taar Raa se naaɗe se ɓo jꞋɔkɗen ɔɔn̰ cir paac paac. \v 18 Taa Kitap ɗeek ɔɔ: \qt Maraŋ tiiko nakŋ tɔnd gɛmɛ se, jꞋɔn̰te kɔlin̰ ɗim taarin̰ ki kɛn an̰ gaasn kɔsɔ\qt*.\f + \fr 5:18 \ft Aak Dt 25.4.\f* Ɔɔ tɛr gɔt kuuy taar Raa taaɗ ɔɔ: \qt Debm tɛɗn naaba se kꞋjꞋɔgin̰ gɔtɔŋgin̰a\qt*.\f + \fr 5:18 \ft Aak Luk 10.7.\f* \p \v 19 Kɛn nam jaay ɔk mind debm maakŋ naan jeege tun egliz ki se, kɛn jeege dio lɔ mɔtɔ jaay saaɗin̰ ey se, ɔn̰te Ꞌkuun taarin̰a. \v 20 Jee naan jee Raage tun tɛɗ *kusin̰ se Ꞌmooyɗen naan jeege tu paac, bin jaay jee kuuy aakga kic, num Ꞌɓeere. \p \v 21 Maam mꞋtɔnd mɛti naan Raa ki, naan Isa *al‑Masi ki ɔɔ naan *kɔɗn Raage tun naan̰ bɛɛr tɔɔɗɗeno se, uun taar kɛn maam mꞋtaaɗi se, ɔn̰te ɓaa mɛtn nam ki ɔɔ ɔn̰te kooc mɛtn nam. \p \v 22 Ɔn̰te Ꞌnaar gɛn kɔnd ji do nam ki ɔɔ ɔn̰te Ꞌkɔl doi maakŋ kusin̰ nam ki. Naai mala Ꞌbɔɔb roi bɛɛ naan Raa ki. \p \v 23 Ɔn̰te Ꞌkaay maane kalin̰ ki sum, num taa maaki lee ɔɔn̰i se aay tɔtn koojn̰ bin̰ cɔkɔ, taa ai tɔɔlɔ. \p \v 24 Kusin̰ jee mɛtin̰ge se kɛn jꞋɔndɗen te bɔɔr ey kic ɓo tooɗ tal, gaŋ gɛn jee mɛtin̰ge se jꞋɔndɗenga bɔɔrɔ jaay mɛtin̰ teece. \v 25 Bin se nakgen jigan kɛn jeege lee tɛɗ se kic ɓo tooɗn tal, anum gɛn jee mɛtin̰gen tɛɗ nakŋ jiga kɛn jꞋɔŋ jꞋaakɗen ey se kic ɓo utu Ꞌtooɗn tal. \c 6 \s1 Taar gɛn dɛjn̰ jee al‑Masigen ɓulge ute mɛlɗege \p \v 1 Ɓulgen kaam ji mɛlɗege se, jꞋaal mɛlɗege se maak ki ɔɔ jꞋuun taarɗege, taa jeege se Ꞌnaajn̰ ro *Raa eyo ɔɔ dooy kɛn naaje kꞋlee kꞋdooy jeege se kic ɓo naaɗe an̰ naaj eyo. \v 2 Ɓulgen mɛlɗege aalga kaal maakɗege do Isa *al‑Masi ki se, jꞋɔn̰te kaakŋ mɛlɗege se aan gɔɔ jꞋaas kaasa. Taa naaɗe kꞋtɛɗga tɛɗ gɛnaage kalaŋ ute mɛlɗege ɗoobm Isa al‑Masi ki se, num gaŋ mɛlɗege se, jꞋaay kaamɗege kꞋtɛɗɗen naabge jiga cir daala. Taa naabgen naaɗe tɛɗ se tɛɗ jeege tun kɛn aalga kaal maakɗege do Isa al‑Masi ki kɛn Raa jeɗe. \s1 Jeegen dooy jeege do taarge tun mɛt ki eyo ɔɔ ɔk maak‑je do gurs ki \r (Mt 6.19‑34) \p Kɛse ɓo nakgen kɛn naai utu an dooy jeege ɔɔ anɗen dɛjɛ. \v 3 Kɛn nam jaay dooy jeege ute taargen kuuy mɛt ki eyo, baate kɔkŋ taar Mɛljege Isa al‑Masi kɛn jiga se ɔɔ baate tookŋ taar Raa kɛn naajege kꞋlee kꞋdooyki jeege se, \v 4 debm bin se magal ron̰a ɔɔ naan̰ se jeel ɗim eyo. Naan̰ se aan gɔɔ debm ɔk kɔɔn̰ gɛn naajn̰ taara, ɔŋga taara se naajn̰ ɔn̰ eyo. Jeegen bin se ɓo kɛn ɔl jeege dɔŋɔ, tɛɗ taamooyo, naaj jeege, ɔɔ tɛrɛc taargen jig eyo ro jeege tu ute doɗe. \v 5 Naaɗe tiŋg ɓo gɛn naajn̰ taarge ute naapa sum, naaɗe tiŋg ɓo gɛn saapm do nakge tun jig eyo salal. Aan gɔɔ taar mɛt ki lɛ naaɗe jeel ey se, gɛn naaɗe ki num naaɗe saap ɔɔ naaɗe ɔk taar Raa ɔɔn̰ se, ute naan̰ se naaɗe tɛɗn jee nak dɛnge. \p \v 6 Deere, kɛn naajege jaay jꞋɔkki taar Raajege ɔɔn̰ se, ɗoobm Raa ki se jꞋɔkki nakgen dɛn jiga aak eyo. Num gaŋ gɛn nakgen do naaŋ ki sum se nakŋ naaje jꞋɔkki se ɓo ɔn̰ maakjege Ꞌraapm do ki. \v 7 Naajege kꞋɓaakiro do naaŋ ki se ute jijege sik, ɔɔ ɓiin jꞋaki kooy kic ɓo jꞋaki tɛrl gɔtn Raa ki ute jijege sik. \v 8 Kɛn jꞋɔkki nakŋ kɔsɔ, kaaye ute kal tuusu se ɓo bɛɛjekiga sum. \v 9 Gaŋ jee je Ꞌtɛɗn jee nak dɛnge se, ɔn̰ *Ɓubm sitange naamɗe ɔɔ naaɗe se ɔlga doɗege maakŋ sɛɛn̰ ki. Naaɗe lee je nakgen kɛn lee tuj jeege ɔɔ lee utɗe kap se. \v 10 Je gurs se naan̰ ɓo ko *kusin̰ge paac. Jee mɛtin̰gen tiŋg ɓo gɛn je naan̰ se sum se, naaɗe se iigga dɔkɔ ute ɗoobm Isa *al‑Masi ɔɔ ɔlga roɗege maakŋ dubar ki aan gɔɔ debm jꞋɔsin̰ga kɔs ute gɔrɗɔ. \s1 Pɔl dɛj Timote \p \v 11 Naai debm Raa se, nakgen bin se aan̰ ro ki dɔkɔ. Aay kaami Ꞌtɛɗ nakŋ ute ɗoobin̰a naan Raa ki. Ɔk taar Raa se ɔɔn̰ɔ ɔɔ daayum aal maaki do Raa ki. ꞋJe naapi ute maaki paac, aay kaami ɔɔ Ꞌtɛɗ debm dalul. \v 12 Aay kaami Ꞌɗo ɔk ɗoobm Raa se tɔɔgɔ, kaajn̰ naai ɔŋ se ɔkin̰ tɔɔgɔ. Taa naan̰ se ɓo Raa daŋio, kɛse ɓo nakŋ kɛn naai mala taaɗo naan jee dɛnge tu, ɔɔ naai aalga maaki do taarge tun jiga se. \v 13 MꞋtaaɗi naan Raa ki kɛn aalo nakgen paacn̰ ute koɗe ɔɔ naan Isa *al‑Masi kɛn taaɗo saaɗin̰ jiga naan tɔɔg kɛn kꞋdaŋin̰ Pons Pilat se: \v 14 nakgen kɛn Raa taaɗ ɔɔ gɛn tɛɗa se ɔkin̰ tɔɔgɔ. Ɔn̰te kɔn̰ jeege ai taaɗn taargen iŋg kus roi ki. ꞋBɔɔb roi bini Raa aɗe kɔl Mɛljege Isa al‑Masi ano tɛrl maak ki. \v 15 Naan̰ aɗe tɛrl se kaaɗ kɛn Raa mala ɓo ɔndin̰ga kɔndɔ: \q1 Naan̰ se ɓo Raa kɛn jeege paac tɔɔmin̰a, \q1 naan̰ kalin̰ ki sum ɓo iŋg do nakge tu paac, \q1 Naan̰ Gaar gɛn gaarin̰ge, naan̰ ɓo Mɛl gɛn mɛlge. \q1 \v 16 Naan̰ kalin̰ ki ɓo kɛn tiŋg daayum zɛɛrɛ, \q1 naan̰ iŋg gɔtn kɛn wɔɔrɔ, \q1 debm an̰ kaas jaay ɓaa cɛɛn̰ ki se gɔtɔ\f + \fr 6:16 \ft Aak Ekz 33.20.\f*. \q1 Nam ɓii kalaŋ aakin̰ te eyo, \q1 ɔɔ ɓɔrse kic ɓo debm an̰ kɔŋ kaakŋ naan̰ se gɔtɔ. \q1 Ɔn̰ jeege paac *Ꞌnookŋ ron̰a, \q1 ɔɔ an̰ jeelin̰ daayum naan̰ ɓo debm tɔɔgɔ, *amin. \p \v 17 Gaŋ jee nak dɛngen ɓɔrse do naaŋ ki se taaɗɗen ɔɔ jꞋɔn̰te magal roɗege, ɔɔ jꞋɔn̰te kɔnd doɗege do nak dɛnge tun tɛɗga sum ɓo utu kut se. Gaŋ jꞋaal maakɗege do Raa ki, naan̰ kɛn ɛɗjeki nakge paac ute maraadin̰a taa naaje jꞋaki kiŋg ute maak‑raapo. \v 18 Taaɗɗen kici ɔɔ kꞋtɛɗ bɛɛ jeege tu ɔɔ kꞋtɛɗ nakgen jiga se dɛna. KꞋtɛɗ jee kɛrcɛlge ɔɔ nakɗege se kꞋnigin̰ ute jeege. \v 19 Bin se nakgen naaɗe tɛɗ jeege tu se, aɗen tooɗn kɔrbɔtn jiga ɔɔ kɛn Ꞌkɔŋ kut eyo. Ɔɔ naan ki se naaɗe utu kɔŋ kaajn̰ kɛn mala mala. \p \v 20 Timote goonuma, naabm kɛn Raa ɛɗisin̰ se bɔɔbin̰ jiga. Maakŋ taarge tun rɛn̰ rɛn̰ kɛn tɔɔm Raa ey se, ɔn̰te kɔl taari maak ki ɔɔ maakŋ jeege tun mɛtin̰gen tɛɗ roɗe aan gɔɔ naaɗe ɓo jeel nakge kalin̰ ki se, ɔɔɗ doi roɗe ki. \v 21 Taa jeel nakɗegen ese sum ɓo maakɗe ki se jee mɛtin̰gen uunga kuun ɗoobm Isa al‑Masi se kic ɓo rɛsŋga naatn. \p Ɔn̰ Raa asen tɛɗn bɛɛn̰a.