\id 1CO ‑ KENGA NT, TD 2012 (DBL 2014) \h 1 Kɔrint \toc1 Maktubm deet deetn kɛn Pɔl raaŋin̰ eglizn Kɔrint ki \toc2 1 Kɔrint \toc3 1Kɔr \mt1 Maktubm deet deetn kɛn Pɔl raaŋin̰ eglizn Kɔrint ki \imt1 Kupm mɛtn taar taaɗjeki ɗoobm gɛn dooy maktubm deet deetn kɛn Pɔl raaŋin̰ eglizn Kɔrint ki \ip Eglizn kɛn maakŋ gɛgɛr Kɔrint ki se, Pɔl ɓo ɔndin̰ kaaɗ kɛn naan̰ iŋgo mɛrtɛ gɛn k‑dige gɛn tɛɗn naabm Mɛljege Isa. Maakŋ gɛgɛrge tun kɛn taa naaŋ Grɛkge tu se, gɛgɛr Kɔrint se kꞋjeel jeel gɔtin̰a. Naan̰ ɔk maala taa gɔtn se ɔk gɔtn ɗaar markabge se gɔtɔ kaam dio. Anum gɛgɛr Kɔrint se ɔk ɓulge ute jee daayge dɛna. Dɛn jeege se iŋg tɛɗn nakgen gɔrɗio. Kaaɗ kɛn naane se, jee Kɔrint ki se, uuno saapm jeegen kuuy ɓo lee ɓaano ɔɔ uun ɗoobm raaɗege dɛna. Dɛn jee al‑Masigen Kɔrint ki se, teeco maakŋ jeege tun ese se kici. Pɔl booy labar jee al‑Masigen Kɔrint ki (1.11 ɔɔ 7.11) kɛn aak kiŋg jee Kɔrint se ɔɔ kiŋgɗen ute jee uun ɗoobm raagen kuuy se, ɔlɗen saapa ɔɔ tɔnd mɛta dɛna do taarge tun se. Taa naan̰ se Pɔl maakŋ maktubin̰ deet deet se, raaŋ tɛrlɗen do taarɗege tu se. \c 1 \s1 Pɔl ɔl tɔɔsin̰ eglizn Kɔrint ki \p \v 1 Kɛn ara maam Pɔl ɓo mꞋraaŋsen maktubm se ute gɛnaajege Sostɛn. Maam se *Raa ɓo daŋumo gɛn tɛɗn *debm kaan̰ naabm Isa al‑Masi aan gɔɔ kɛn naan̰ maakin̰ jen ro ki. \v 2 Maktubm se, maam mꞋraaŋsesin̰ naase jee *egliz kɛn gɛn Raa kɛn maakŋ gɛgɛr kɛn Kɔrint ki. Ute ɗoobm Isa al‑Masi se, Raa tɛɗsenga tɛɗkiga jee *salal. Ɔɔ Raa daŋseno se, taa aki tɛɗn jee naan̰ge ute jee gɔtn ɓaa se paacn̰ kɛn lee eem ro Mɛljege Isa *al‑Masi. Isa se naan̰ ɓo Mɛlɗe ɔɔ Mɛl naajege kici. \v 3 Ɔn̰ Bubjege Raa ute Mɛljege Isa al‑Masi asen tɛɗn bɛɛɗe ɔɔ asen kɛɗn lapia. \s1 Pɔl tɔɔm Raa taa jee Isa al‑Masigen Kɔrint ki \p \v 4 Daayum maam mꞋtɔɔm Raa taa naase, taa bɛɛ kɛn naan̰ tɛɗseni ute ɗoobm Isa *al‑Masi se. \v 5 Ɗeere, dɔɔkŋ kɛn naase Ꞌdɔɔkkiga tɛɗkiga kalaŋ ute al‑Masi se, Raa ɛɗsenga nakgen bɛɛ dɛn aak eyo, kɛn tap ki se tɛɗsenga Ꞌjeelkiga taaɗn Taar Raa ɔɔ ɛɗsenga jeel nakge paac. \v 6 Taar kɛn naaje kꞋtaaɗsen gɛn al‑Masi jaay naase Ꞌbooyki sum se, naase ɔkin̰kiga maakse ki tɔɔgɔ. \v 7 Bin ɓo, nakgen paacn̰ kɛn Raa ɛɗ jeen̰ge tu se, naase kic ɔŋkiga naasen kɛn iŋg aakki kaak kaam Mɛljege Isa al‑Masi kɛn utu aɗe teecn̰ naanse ki pirsil se. \v 8 Raa se naan̰ ɓo debm kɛn asen kɛɗn tɔɔgɔ bini aki kaan do taar tɔɔlin̰ ki. Bin ɓo ɓii kɛn Mɛljege Isa al‑Masi aɗe ɓaa se, jꞋkɔŋ ne ɗim aak kus rose ki eyo. \v 9 Ɗeere, Raa se naan̰ tuj ɔrmin̰ eyo, naan̰ ɓo debm kɛn daŋseno, taa aki tum tɛɗn kalaŋ ute Goonin̰ Isa al‑Masi kɛn Mɛljege se. \s1 Jee *eglizn Kɔrint ki tɔp naapa \p \v 10 Ɓɔrse gɛnaamge, ute ro Mɛljege Isa al‑Masi se, mꞋeemsen nɔɔ mɛtse ki mꞋɔɔ: ɔn̰te Ꞌtɔpki naapa, naɓo naase Ꞌpaacki ɔkki taarse kalaŋ. ꞋTumki ute naapa, ɔn̰ki maakse Ꞌtɛɗn kalaŋ ɔɔ saapse kic ɓo ɔn̰in̰ki Ꞌtɛɗn kalaŋ. \v 11 Ɗeere gɛnaamgen ɗoobm *al‑Masi ki, jee maakŋ ɓee Klɔɛ\f + \fr 1:11 \ft Klɔɛ se daan naane mɛnd tɛɗn suukŋ kɛn lee daan gɛgɛr Kɔrint ute gɛn Ɛpɛz ki.\f* ki ɓaaɗo taaɗum ɔɔ maakŋ kiŋgse ki se, naase se taarse ɔk mɛtn naap eyo. \v 12 Num do taar kɛn se ɓo, maam mꞋje mꞋasen taaɗn mɛtin̰a: maakse ki se, deb kalaŋ taaɗ ɔɔ: maam se mꞋdebm Pɔl, debm kuuy ɗeek ɔɔ: maam se mꞋdebm Apɔlɔs, ɔɔ debm kuuy taaɗ ɔɔ: maam se mꞋdebm Piɛr, ɔɔ debm kuuy kic ɗeek ɔɔ: maam se lɛ mꞋdebm al‑Masi. \v 13 ꞋSaapki tu al‑Masi se, jꞋan̰ kɔŋ nigŋ ne? Maam Pɔl ɓo kɛn kꞋtup kꞋtɔɔlum ro kaag ki taa naase se la? Lɔ *kꞋbatizseno se ute ro maam mꞋPɔl la? \v 14 Maam mꞋtɔɔm Raa, taa maakse ki se, jeegen maam mꞋbatizɗeno se, Krispus ute Gayus sum. \v 15 Taa naan̰ se ɓo, nam maakse ki se Ꞌkɔŋ ɗeekŋ ɔɔ naase se kꞋbatizseno ute ro maam Pɔl. \v 16 Waay, tɛɗumga dirigi. Ɗeere, maam mꞋbatizoga jee maakŋ ɓee Stepanas ki kici. MꞋjeel ey jaay ey num mꞋbatizo te nam kuuy ey sum. \v 17 Taa al‑Masi se, ɔlumo gɛn batizn jeege eyo, num gɛn taaɗn Labarin̰ Jiga se ɓo jeege tu. Ɔɔ taarin̰ se, maam mꞋan̰ taaɗn ute taar nijim kɛn jeege booyin̰ aan gɔɔ gɛn debm jeel‑taar lee taaɗ se eyo, taa kɛn maam jaay taaɗ ute jeel‑taar gɛn jikilimge sum num kooy al‑Masi ro kaag ki se, Ꞌtɛɗn nakŋ cɛrɛ. \s1 Jeel‑taar Raa se jꞋɔŋin̰ gɔtn *al‑Masi ki \p \v 18 Ɗeere, jee iig kiig se, taar kɛn kꞋtaaɗn gɛn Isan ooy do kaag ki se, kɛse naaɗe aakin̰ aan gɔɔ taar jee dɛrlge. Num gaŋ naajegen jꞋaajki kaaj se lɛ, taar se ɓo kɛn taaɗjeki tɔɔgŋ Raa. \v 19 Taa maakŋ Kitap ki se Raa taaɗ ɔɔ: \q1 \qt Jee jeel‑taarge se, jeel‑taarɗe se maam mꞋutu mꞋan̰ ɗaara\qt*; \q1 \qt ɔɔ mɛtɛkɗege se lɛ, maam mꞋutu mꞋan̰ tɛɗin̰ Ꞌtɛɗn gɔtɔ\qt*.\f + \fr 1:19 \ft Aak Eza 29.14.\f* \m \v 20 Bin num gɔtn se jee jeel‑taarge se, tap ɓo taaɗn ɔɔ ɗi? Ɔɔ jee jeel taaɗ tɔɔkŋ mɛtn Ko Taar Raage se kic ɓo taaɗn ɔɔ ɗi? Ɔɔ jee jeel ɗoobm taaɗn taargen maakŋ *duni kɛn ɓɔrse se taaɗn ɔɔ ɗi daala? Taa Raa se, jeel‑taar gɛn jikilimgen ɔk se, naan̰ tɛɗin̰ tɛɗga nakŋ jee dɛrlge. \v 21 Ɗeere, jikilimge, ute jeel‑taar kɛn naaɗe ɔk paac se kic ɓo, jeel‑taar Raa se naaɗe ɔŋ jeel ɔk te mɛtin̰ eyo. Taa naan̰ se ɓo, Raa uunoga doa gɛn kaajn̰ jee kɛn aal maakɗe do Labar Jigan kɛn kꞋlee kꞋtaaɗɗen se ɔɔ taar se jee kuuy aakin̰ aan gɔɔ taar jee dɛrlge. \v 22 Jeegen Yaudge se je kaakŋ nakŋ‑kɔɔɓgen iin̰o gɔtn Raa ki ɔɔ jee Grɛkge se lɛ, naaɗe je ɗoobm kɛn an jeel‑taara. \v 23 Gaŋ naaje se, kꞋtaaɗ jeege tu jꞋɔɔ al‑Masi kɛn Raa taaɗn se ɓo kꞋtup kꞋtɔɔlin̰ ro kaag ki: kɛse ɓo taar kɛn tuj maakŋ Yaudge ɔɔ jeegen Yaudge ey se lɛ aakin̰ taar ese se, taar jee dɛrlge. \v 24 Num gaŋ jee kɛn Raa daŋɗeno maakŋ Yaudge tu ey lɛ maakŋ Grɛkge tu se, gɛn naaɗe ki se, al‑Masi se naan̰ ɓo tɔɔgŋ Raa ɔɔ jeel‑taar gɛn Raa ki kici. \v 25 Taa nakŋ kɛn Raa tɛɗ jaay jeege aakin̰ aan gɔɔ nakŋ jee dɛrlge se, ute naan̰ se kic ɓo, naan̰ jeel‑taara cir jeel‑taar jikilimge ɔɔ nakŋ Raa tɛɗ jaay jeege aakin̰ aan gɔɔ naan̰ ɔk tɔɔg ey se lɛ, naan̰ tɔɔg cir tɔɔgŋ jikilimge. \p \v 26 Gɛnaamgen ɗoobm al‑Masi ki, Ꞌsaapki tu kaaɗ kɛn Raa daŋseno se kɛn gɛn jikilimge tu sum num, maakse ki se naase ɔkki jee jeel‑taarge se, dɛn eyo. Ɔɔ jee tɔɔg kic ɓo, naase ɔkki dɛn eyo. Ɔɔ jeegen kꞋjeel jeel gɔtɗe maakŋ ɓeeɗege tu kic ɓo naase ɔkki dɛn eyo. \v 27 Anum Raa se bɛɛr tɔɔɗo jeegen kɛn jikilimge aakɗen aan gɔɔ jee dɛrlge se ɓo taa Ꞌkɔl jee jeel‑taarge se, sɔkɔn̰ɔ aɗen tɔɔlɔ; ɔɔ jeegen kɛn jikilimge aakɗen aan gɔɔ jeegen ɔk tɔɔg ey se, Raa bɛɛr tɔɔɗɗeno se taa Ꞌkɔl jeegen ɔk tɔɔgɔ se, sɔkɔn̰ɔ aɗen tɔɔlɔ. \v 28 Raa bɛɛr tɔɔɗo jeegen kɛn jikilimge aakɗen jeegen tɔɔl sɛr eyo, jꞋaalɗen maak ki eyo ɔɔ jꞋaakɗen aan gɔɔ nakŋ gɔtɔ se, bin ɓo ute ɗoobm naaɗe se, jee kɛn tɛɗ roɗe magal magal se, Raa aɗen tɛɗn naaɗe se Ꞌtɛɗn jee rɛn̰ rɛn̰. \v 29 Raa tɛɗn naan̰ se taa nam nam Ꞌkɔŋ tɔɔm ron̰ naanin̰ ki eyo. \v 30 Ɗeere, naase se Raa dɔɔksenga ute Isa al‑Masi ɔɔ jeel‑taar naajegen kɛn iin̰o gɔtn Raa ki se, naan̰ ɓo al‑Masi se. Ɔɔ al‑Masi se naan̰ ɓo tɛɗjekiga kꞋtɛɗkiga jeegen aak bɛɛ naan Raa ki ɔɔ bɛɛr tɔɔɗjekiga kꞋtɛɗkiga jee naan̰ge ɔɔ naan̰ ɔɔɗjekiga dojege maakŋ *kusin̰ ki. \v 31 Taa naan̰ se ɓo Kitap taaɗ ɔɔ: \qt Debm jaay je tɔɔm ron̰ num, n̰Ꞌtɔɔm ron̰ do nakge tun Mɛljege tɛɗa\qt*.\f + \fr 1:31 \ft Aak Jer 9.23.\f* \c 2 \s1 Pɔl taaɗ Taar *Raa jeege tun Kɔrint ki \p \v 1 Gɛnaamge, kɛn maam jaay mꞋiŋgo gɔtse ki taa mꞋasen taaɗn *nakŋ kɛn Raa ɔyin̰ga kɔy taaɗ te mɛtin̰ jeege tu ey se, maakŋ taarumge tu se, maam mꞋtaaɗsen te taargen ɔɔn̰ɔ ɔɔn̰ eyo ɔɔ ute jeel taargen deel do eyo. \v 2 Num maakse ki se, maam mꞋuunoga doa mꞋje jeel ɗim kuuy eyo, nakŋ kɛn maam mꞋje jeel se, Isa *al‑Masi ɔɔ Isa al‑Masi se ɓo kꞋtup kꞋtɔɔlin̰ ro kaag ki se. \v 3 Kɛn maam mꞋiŋgo gɔtse ki se, maam mꞋnaam mꞋɔk rom se tɔɔgum baata, maam mꞋɓeere ɔkuma ɔɔ rom ook marga jɛg jɛg. \v 4 Taar kɛn maam mꞋtaaɗseni ute dooy kɛn maam mꞋdooyseno se, mꞋtaaɗsesin̰o se ute jeel‑taara kɛn jikilimge lee taaɗin̰ nijim se eyo, num gaŋ maakŋ taar kɛn maam mꞋtaaɗsen se, kɛse *Nirl Raa ɓo taaɗ tɔɔgin̰a. \v 5 Bin ɓo, kaal maakŋ naase aalki se, Ꞌtɛɗn do jeel‑taar jikilimge tu eyo, num do tɔɔgŋ Raa ki. \s1 Jeel‑taar kɛn *Nirl Raa ɛɗ jeege tu \p \v 6 Anum kɛse ɓo jeel‑taar kɛn naaje kꞋdooy jee al‑Masigen kɛn jeel ɔkga kɔk ɗoobm Mɛljege. Jeel‑taar ese se gɛn do *duni ara ute jeegen ɔk tɔɔgŋ iŋg do jeege tun do duni ki ara ki eyo, naaɗe se ɓo kɛn utu Ꞌkut se. \v 7 Naaje kꞋdooy jeege ute jeel‑taar Raa ese se kɛn jikilimge jeel mɛtin̰ eyo taa taar se Raa ɔyɗesin̰oga kɔyo. Ey num Raa se kaaɗ kɛn naan̰ aalo te do naaŋ ey ɓɔrt se ɓo, naan̰ uunoga kuun doa taa ajeki kɛɗn jeel‑taarin̰a gɛn kɛnd maakŋ *nookin̰ ki. \v 8 Ɔɔ jeel‑taar se maakŋ magalge tun iŋg do jeege tu se nam kalaŋ tap ɓo booy ɔk te mɛtin̰ eyo. Ey num kɛn naaɗe jaay booy ɔkoga kɔk mɛtin̰ num, Mɛljegen kꞋnookin̰ se, naaɗe an̰ kɔŋ tupm tɔɔl ro kaag ki eyo. \v 9 Num gaŋ aan gɔɔ kɛn Kitap taaɗa: \q1 \qt Nakŋ se nam ɓii kalaŋ aakin̰ te ute kaamin̰ eyo\qt* \q1 \qt ɔɔ booyin̰ te ute bin̰ eyo\qt* \q1 \qt ɔɔ nam saap aan te do ki ey kici\qt*, \q1 \qt nakgen se Raa tɔnd ɗaapin̰oga ɗaap jeege tun jen̰a\qt*.\f + \fr 2:9 \ft Aak Eza 64.3.\f* \m \v 10 Ɗeere, nakgen se te ɗoobm Nirl Raa se, Raa taaɗjekiga mɛtin̰ tooɗga tal. Taa *Nirl Salal se jeel naŋ nakge paac bini nakŋ maakŋ maak‑saap Raa ki kici. \v 11 Saapm debkilimi se tap ɓo, naŋa jeele? Gɔtɔ! Kɛn jeel saapm debkilimi se, naan̰ malin̰ sum. Ɔɔ Raa kic ɓo nam jeel saapin̰ eyo; kɛn jeel saapin̰ se, Nirl naan̰ malin̰ sum. \v 12 Anum Nirl naajege kꞋjꞋɔkki se gɛn do duni ara ki eyo, num Nirl kɛn naajege kꞋjꞋɔkki se iin̰o gɔtn Raa ki. Ute naan̰ se ɓo naajege kꞋjeelki bɛɛ kɛn Raa tɛɗjeki ute maraadin̰ se. \v 13 Taargen naaje kꞋtaaɗ jeege tu se, ute jeel‑taar kɛn jikilimge lee dooy jeege se eyo, naɓo naaje se kꞋdooy jeege ute jeel‑taar kɛn Nirl Raa ɛɗjeni. Naaje kꞋtaaɗ mɛtn nakgen iin̰o gɔtn Nirl Raa ki jeege tun kɛn ɔk Nirl ese se. \p \v 14 Goon debkilim ɔnd don̰ do saapm naan̰ malin̰ ki sum se, Ꞌkɔŋ tookŋ do nak kɛn iin̰o gɔtn Nirl Raa ki eyo. Naan̰ aakin̰ aan gɔɔ nakŋ jee dɛrlge ɔɔ naan̰ lɛ, ɔŋ aasin̰ gɛn booy kɔkŋ mɛtin̰ eyo, taa nakgen bin se, Nirl Raa kalin̰ ki sum ɓo Ꞌtaaɗn tɔɔkŋ mɛtin̰ jeege tu. \v 15 Num gaŋ debm ɔk Nirl Raa se, naan̰ aak ɔk mɛtn nakge paac. Ɔɔ naan̰ malin̰ lɛ, nam kuuy an̰ kɔŋ kɔjn̰ bɔɔrɔ don̰ ki eyo. \v 16 Aan gɔɔ Kitap taaɗ ɔɔ: \q1 \qt Saapm Mɛljege se tap ɓo naŋa jeele ɔɔ naŋa tap ɓo dɛjin̰oga\qt*?\f + \fr 2:16 \ft Aak Eza 40.13.\f* \m Anum naajege se jꞋɔkki saapm gɛn *al‑Masi se maakjege tu. \c 3 \s1 Jee tɛɗn naabm Raage \p \v 1 Ɗeere gɛnaamge, maam mꞋɔŋ mꞋaasin̰ te eyo kɛn mꞋtaaɗsen taaɗn naase ki aan gɔɔ jee kɛn ɔk *Nirl Raa. Naase se iŋgki aan gɔɔ jee do *duni ki ɔɔ aan gɔɔ gaangen sɛɛmɛ kɛn ɗoobm *al‑Masi ki, taa naan̰ se ɓo maam mꞋtaaɗseni. \v 2 Maam se mꞋɛɗseno kɔsn deer eyo, naɓo mꞋɛɗseno si sum. Taa kɔsn deer se, naase an̰ki kɔŋ kaas eyo. Ɔɔ ɓɔrse kic ɓo mꞋjeele, naase an̰ki kɔŋ kaasn gɛn kɔsn kɔsn kɛn deer se eyo, \v 3 taa naase se iŋgki aan gɔɔ jee do duni ki. Taa naase ɔkki maak‑kilimi do naapge tu ɔɔ Ꞌtɛɗki dɛkɛn̰ɛ ute naapa kɛse je taaɗn ɔɔ naase se iŋgki aan gɔɔ gɛn jee do duni ki, ɔɔ kiŋgse se tec aan gɔɔ gɛn jikilimgen ɓaa se paac ey ne? \v 4 Kɛn naase jaay deb kalaŋ taaɗ ɔɔ: maam ara mꞋdebm Pɔl ɔɔ deb kuuy taaɗ ɔɔ: maam ara lɛ mꞋdebm Apɔlɔs, nakŋ naase iŋg Ꞌtɛɗki se, kɛse tec gɛn jikilimgen ɓaa se paac ey ne? \p \v 5 Apɔlɔs tap ɓo naŋa ɔɔ maam Pɔl ɓo naŋa? Naaje se kꞋjee tɛɗn naabm Raage sum ɔɔ ute ɗoobm naaje se ɓo, naase Ꞌtook aalkiga maakse do al‑Masi ki. Ɔɔ naaje se, naŋa naŋa kic ɓo tɛɗn naabm kɛn Mɛljege ɛɗin̰o kaam jin̰a. \v 6 Anum maam se mꞋɔɔco, Apɔlɔs debm ɔɔyin̰o maane, num gaŋ debm tɛɗin̰ teep se, naan̰ *Raa. \v 7 Bin ɓo debm ɔɔco ute debm kɔɔy maane se, naaɗe se paac ɔk nook eyo. Naɓo kɛn ɔk nooko cir paac se, Raa kɛn tɛɗin̰ teep se. \v 8 Debm kɔɔcɔ ute debm kɔɔy maane se, naaɗe aas kaasa ɔɔ naŋa naŋa kic ɓo Raa utu an̰ kɔgŋ dal dubar naabin̰ kɛn naan̰ tɛɗa. \v 9 Taa naaje se kꞋtɛɗn naaba tɛlɛ ute Raa ɔɔ naase ɓo Ꞌtɛɗkiga aan gɔɔ maakŋ‑gɔtn gɛn Raa ɔɔ aan gɔɔ ɓee kɛn Raa utu iin̰in̰ kiin̰i. \p \v 10 Ute bɛɛ kɛn Raa tɛɗum se, maam mꞋɔndga mɛtn ɓea aan gɔɔ debm tirɗi. Ɔɔ debm kuuy se iin̰ do ki. Naɓo naŋa naŋa kic ɓo, ɔnd kɔndɔ ute raay kɛn naan̰ Ꞌkiin̰ do ki se. \v 11 Ɓɛrɛ, mɛtn ɓee se, jꞋuunga kuun mɛtin̰a. Ɔɔ nam ɔn̰te kuun mɛtn ɓee kuuy. Mɛtn ɓee kɛn maam mꞋtaaɗsen se lɛ, Raa ɓo uuno mɛtin̰a ɔɔ mɛtn ɓee se, naan̰ ɓo Isa al‑Masi. \v 12 Do ɓee kɛn jꞋuun mɛtin̰ se, jee mɛtin̰ge Ꞌkiin̰ do ki ute daab, ute pudda ɔɔ ute kogen jiga jiga ɔɔ jeegen kuuy Ꞌkiin̰ do ki ute kaagge, ute mumburu ɔɔ ute tɔɔyɔ. \v 13 Num gaŋ ɓii kɛn Raa Ꞌkɔjn̰ bɔɔrɔ do jeege tu se, naŋa naŋa kic ɓo naabin̰ kɛn naan̰ tɛɗ se utu Ꞌtooɗn tal. Taa ɓii se Ꞌtɛɗn aan gɔɔ pooɗn kɛn ɔɔy daab nakge se ɔɔ ɓii kɛn se ɓo naŋa naŋa kic ɓo Ꞌkaakŋ jeel naabin̰ kɛn naan̰ tɛɗo. \v 14 Debm jaay naabin̰ naan̰ tɛɗ se ɔŋ ɔs te pooɗ ey num, naan̰ se Raa an̰ kɔgŋ bɛɗin̰a. \v 15 Num debm jaay naabin̰ naan̰ tɛɗ se ɔsga pooɗo num, naan̰ se Ꞌkiin̰ ute jin̰a. Naan̰ malin̰ se Ꞌkɔŋ kaaja naɓo aan gɔɔ debm kɛn kꞋnaak kꞋjꞋɔɔɗin̰ don̰ maakŋ pooɗ ki. \p \v 16 ꞋJeelki, naase se ɓo Ꞌɓee gɛn Raa. Ɔɔ Nirl Raa se utu iŋg maakse ki. \v 17 *Ɓee Raa ese se jaay debm tɔɔkin̰ga num, naan̰ kic Raa an̰ kutu. Taa ɓee Raa se naan̰ *salal ɔɔ ɓee Raa ese se, taaɗ ute naase. \p \v 18 Bin se, nam ɔn̰te kaan̰ ron̰ dala. Maakse ki se jaay debm saap ɔɔ naan̰ debm jeel‑taara aan gɔɔ jee jeel‑taargen do duni ki ara num, bɛɛki se, n̰Ꞌtɛɗ ron̰ debm dɛrlɛ naan jeege tu ɔɔ bin jaay n̰Ꞌtɛɗn debm jeel‑taar mala mala. \v 19 Taa jee jeel‑taargen do duni ki ara se, Raa aakɗen naanin̰ ki se aan gɔɔ jee dɛrlge. Taa naan̰ se ɓo Kitap taaɗ ɔɔ: \qt Jee ɔk jeel‑taar do duni ki sum se, Raa tɔkɗe do mɛtɛkɗe ki\qt*\f + \fr 3:19 \ft Aak Jb 5.13.\f*. \v 20 Tɛr Kitap taaɗ daala ɔɔ: \qt Jee ɔk jeel‑taar do duni ki sum se, Mɛljege Raa jeel saapɗe ɔɔ saapm naaɗe se, naan̰ jeelin̰ saapm tɔɔl sɛr eyo\qt*.\f + \fr 3:20 \ft Aak KKR 94.11.\f* \v 21 Bin num nam ɔn̰te tɔɔm ron̰ ute nakŋ kɛn jikilimge lee tɛɗa. Taa nakge paac se Ꞌgɛn naase: \v 22 maam Pɔli, Apɔlɔsi, Piɛri, duni ɓɔrse, nakŋ kɛn utu kaan do kiŋgjege tu ey lɛ do yojege tu ɔɔ nakgen Ꞌkaan maakŋ kiŋgjege tun ɓɔrse ey lɛ kɛn Ꞌtɛɗn naan ki se, nakgen se paac se Ꞌgɛn naase. \v 23 Taa naase se Ꞌtɛɗkiga gɛn al‑Masi ɔɔ al‑Masi se lɛ naan̰ gɛn Raa. \c 4 \s1 Naaje se kꞋjee kaan̰ naabm al‑Masige \p \v 1 Tap ki num, aakjeki, naaje se lɛ, kꞋjee tɛɗn naabm al‑Masige ɔɔ nakŋ *Raa kɛn ɔyin̰ga kɔyɔ kɛn jeege jeel mɛtin̰ ey se, Raa ɛɗjesin̰ga kaam jije taa jꞋan̰ taaɗin̰ jeege tu. \v 2 Anum debm jꞋɛɗin̰ga naka kaam jin̰ se, n̰Ꞌɔn̰te tujn̰ ɔrmin̰ do ki. \v 3 Maam se ɔlum eyo kɛn naase ɓo amki kɔjn̰ bɔɔrɔ dom ki, ey lɛ kɛn jee kɔjn̰ bɔɔrge ɓo am kɔjn̰ bɔɔrɔ dom ki. Ɔɔ maam mala kic ɓo, mꞋkɔjn̰ bɔɔrɔ dom ki eyo. \v 4 Ɗeere, maakum ki se, mꞋjeele maam se mꞋtuj te ɗim eyo. Naɓo kɛse am kɔŋ ɗaapm taarum eyo. Anum debm kɛn am kɔjn̰ bɔɔrɔ dom ki se, Mɛljege. \v 5 Taa naan̰ se ɓo kɛn kaaɗin̰ jꞋɔndin̰ jaay aan te ey se, ɔn̰te Ꞌkɔjki bɔɔrɔ do nam ki, anum Ꞌbooyki Mɛljege aɗe ɓaa jaayo. Naan̰ ɓo nakŋ kɛn jꞋɔyin̰ga kɔy maakŋ gɔt kɛn ɔɔɗ se, naan̰ utu an̰ kɔɔɗn Ꞌtooɗn tal. Ɔɔ taar kɛn maakŋ jikilimge tu se, naan̰ utu an̰ kɔɔɗn Ꞌtooɗn tal kici. Jaay ɓo, naŋa naŋa kic jꞋan̰ tɔɔmin̰ do naabin̰ kɛn naan̰ tɛɗa. \v 6 Taa naan̰ se ɓo gɛnaamge, kɛn ɔlum jaay mꞋtaaɗ taa Apɔlɔs ute maam mala se, taa ute nakgen naaje kꞋtɛɗ se ɓo asen dooyo ɔɔ bin se naase aki kɔŋ deel do taar kɛn Kitap taaɗ se eyo. Bin se naŋa naŋa kic ɓo ɔn̰te magal ron̰ gɛn bɛɛr kuun deb kalaŋ ɔɔ deb kuuy se naan̰ an̰ kɔɔɗn kundu. \v 7 Anum naai tap ɓo Ꞌtɛɗ roi jukuɗum se gɛn ɗi? Nakŋ naai ɔk se lɛ, Raa ɓo ɛɗi. Ɔɔ nakŋ kɛn jaay jꞋɛɗisin̰ kɛɗ sum se, gɛn ɗi jaay naai Ꞌmagal roi aan gɔɔ Raa ɓo ɛɗisin̰ ey se? \v 8 Naase Ꞌsaapki ɔɔki nakŋ maakse je paac ɓo, ɔŋin̰kiga ɔɔ naase ɓo Ꞌtɛɗkiga jee nak dɛnge ɔɔ naase ɓo Ꞌtɛɗkiga gaarin̰ge ɔɔ naaje lɛ, kꞋgaarin̰ge eyo! Maam mꞋje se kɛn naase ɓo gaarin̰ge ɗeer num, ɔɔ ute naan̰ se naaje kic jꞋkɔsn gaara ɓɔrse ute naase. \v 9 Maam mꞋsaapm mꞋɔɔ naajen *jee kaan̰ naabm Isage se, Raa tɛɗjen kꞋtɛɗga mɛtn jeege tu aan gɔɔ jee kɛn kꞋtɔkɗe gɛn ɓaa tɔɔlɔ. Aan gɔɔ naaɗe se Raa ɔn̰je naaje kic do *duni ki se jꞋaakjen mɛtje naan *kɔɗn Raage tu ɔɔ naan jikilimge tu. \v 10 Taa *al‑Masi se, naaje jꞋaakje aan gɔɔ jee dɛrlge, num gaŋ naasen kɛn Ꞌdɔɔkkiga ute al‑Masi se lɛ, jeege aaksen naase se Ꞌtɛɗkiga jee jeel‑taarge! Naaje se jꞋaakjen aan gɔɔ jee ɔk tɔɔg eyo ɔɔ naase lɛ, jeege aakse naase se jee ɔk tɔɔgɔ! Naase se jeege aalsen maak ki, naɓo naaje se lɛ, nam tap ɓo aaljen maak ki eyo! \v 11 Bini ɓɔrse kic ɓoa ute maane utu tɔɔljen tɔɔl rɔk. Kal tuusje kic ɓo utu daayjen daaye ɔɔ jeege utu Ꞌlee dabarjen dabara ɔɔ naaje jꞋutu kꞋlee lee wari rɔk. \v 12 Naaje kꞋdabar kꞋtɛɗn naaba ute jije jaay ɓo kꞋjꞋɔsɔ. Jeege naajje ɔɔ naaje kꞋjꞋɔɔɗɗen ɓooro. KꞋdabarje kic ɓo naaje kꞋjꞋaay kaamje kꞋjꞋaasin̰a. \v 13 Naaje se, jeege lee taaɗjen taar iŋg kus roje ki ɔɔ naaje kꞋtaaɗ jeege tun se ute taar nijim kɛn ɛɗɗen kaay kaama. Bini ɓɔrse kic ɓo jikilimgen duni ki se, aakjen naaje se aan gɔɔ iɗikŋ roa ɔɔ aan gɔɔ nakŋ do danos ki. \s1 Jee Kɔrint ki se Pɔl jeɗe aan gɔɔ gɛnin̰ge \p \v 14 Kɛn ɔlum jaay maam mꞋraaŋsen taargen se, taa mꞋasen kɔl maakŋ sɔkɔn̰ ki eyo, num aan gɔɔ naase gaan maakjemge se, mꞋje ɓo mꞋasen kaal bisi ki. \v 15 Anum kɛn ɗoobm *al‑Masi ki jaay ɔkki jee dooyge dupu‑sik kic num, bubse se kalaŋ sum. Ɔɔ maam kɛn mꞋtaaɗsen Labar Jigan gɛn al‑Masi se, ɗoobm Isa al‑Masi ki se, maam sum ɓo mꞋtɛɗga bubse. \v 16 Bin ɓo maam mꞋdɛjsen mꞋɔɔ: uunki bɔlɔtn maama. \v 17 Taa naan̰ se ɓo, maam mꞋɔlsen Timote kɛn goon kɔɔn̰ maakuma ɔɔ debm tuj ɔrmin̰ eyo ɗoobm Mɛljege tu. Kɛn naan̰ jaay ɓaa ɔŋsega se, naan̰ asen taaɗn ɗoobm kɛn maam mꞋleen ɗoobm Isa al‑Masi ki se. Ɔɔ gɔtɔ ɓaa se paac, maam mꞋdooy jeegen *eglizge tu paac ute ɗoobm se. \p \v 18 Jee mɛtin̰ge maakse ki se, magal roɗe. Naaɗe saap ɔɔ maam mꞋkɔŋ tɛrl ɓaa gɔtse ki eyo. \v 19 Kɛn Mɛljege je num, sɔm mꞋutu mꞋɓaa gɔtse ki, ɔɔ kɛn maam mꞋaanga num, mꞋɓaa booy mɛtn taar jee kɛn magal roɗe se sum eyo, num mꞋkaakŋ nakŋ kɛn naaɗe lee tɛɗa. \v 20 Kɛn jeegen jaay Raa ɔs gaar doɗe ki se, naaɗe taaɗin̰ ute taarɗe sum eyo, num maakŋ kiŋgɗe ki se, naaɗe taaɗ tɔɔgŋ Raa. \v 21 Naase tap ɓo Ꞌjeki ɗi? MꞋasen ɓaa kɔŋ ute taar urlu ɔɔ ute maak‑je lɔɓu Ꞌjeki mꞋasen ɓaa kɔŋ ute sirɗi lɛ? \c 5 \s1 Jee Raage se mɛtin̰ge cɛɛpm ute roɗe \p \v 1 Gɔtɔ ɓaa se paac, jeege taaɗ ɔɔ naase se, Ꞌlee ɛɛski naapge rɛn̰ rɛn̰. Nakŋ kɛn debse tɛɗin̰ se, jee jeel *Raa mal ey kic ɓo ɔŋ tɛɗ naan̰ se eyo: naan̰ se tooɗ te mɛnd bubin̰a. \v 2 Ute naan̰ se kic ɓo naase Ꞌtɔɔmki tɔɔm rose. Ey num naase se, maakse Ꞌtuju ɔɔ debm jaay tɛɗ nakŋ bin se, bɛɛki num, Ꞌtuurin̰ki naatn maakse ki. \v 3 Ɗeere, maam se mꞋdɔkɔ naɓo saapum se te naase. Anum debm tɛɗ nakŋ bin se, maam mꞋɔjin̰ga bɔɔrɔ don̰ ki aan gɔɔ maam mꞋutu maakse ki. \v 4 Kɛn naase Ꞌtuskiga ute ro Mɛljege Isa se, saapum se ute te naase ɔɔ gɔtn se Mɛljege Isa taaɗn tɔɔgin̰a. \v 5 Naase se, debm tɛɗ nakŋ bin se, jꞋɔn̰in̰ kaam ji *Ɓubm sitange an̰ dabara taa maakje daa ro kɛn naan̰ ɔk se Ꞌtɛɗn gɔtɔ ɔɔ bin ɓo *ɓii kɛn Mɛljege aɗe ɓaa se, kon̰ se Ꞌkɔŋ kaaja. \p \v 6 Nakŋ naase Ꞌtɛɗki jaay Ꞌtɔɔmki rose ro ki se, ɗoobin̰ eyo. Naase Ꞌjeelki ey la, ɔrɔmɔ cɔkɔ jaay jꞋɔmbin̰ga do rujn̰ gɛm kɛn jꞋɛcin̰ga kɛc se, iin̰in̰ paac. \v 7 Ɔrɔm kɛn do dɔkin̰ kɛn taaɗ te *kusin̰ se, ɔɔɗki dose ro ki. Bin ɓo aki tɛɗn aan gɔɔ rujn̰ gɛm kɛn jꞋutu jꞋɛcin̰ kɛc jaay jꞋɔmbin̰ te ɔrɔm ey se. Taa *al‑Masi se, naan̰ ɓo ɛɗ ron̰ *sɛrkɛ taa naajege aan gɔɔ *goon baatn kɛn Yaudge lee tɔɔl ɓii *laa Paakɗe ki se. \v 8 JꞋɔn̰te Ꞌtɛɗki laajege ute mappan kɛn ɔk ɔrɔm do dɔkin̰ se. Ɔrɔm ese se, je taaɗ ute nakgen jig eyo ɔɔ ute nakgen kusin̰a. Anum kꞋtɛɗki laajege se ute mappan kɛn ɔk ɔrɔm eyo, kɛse je ɗeekŋ ɔɔ ute maakŋ kalaŋ ɔɔ ute kɛn mɛt ki. \p \v 9 Maakŋ maktub kɛn maam mꞋraaŋsen kaam mɔɔtn se, maam mꞋɗeeksenga mꞋɔɔ: jee kɛn lee ɛɛs naapa rɛn̰ rɛn̰ se, ɔn̰te tɔkɗeki mɛɗɛ. \v 10 Kɛse maam mꞋje taaɗ ute jee do *duni kɛn lee ɛɛs naapge rɛn̰ rɛn̰, ey lɛ jee lee dɔŋ nakŋ jeege, ey lɛ jee boogge, ey lɛ jee maragge paac se eyo. Kɛn bin num, jee do duni ki se, naase aɗeki teecn̰ kɔn̰ɔ. \v 11 Gɔtɔ, bin eyo! Maam mꞋraaŋsen se taa debm taaɗ ɔɔ naan̰ gɛnaa ɗoobm Isa ki, jaay ɓo ɛɛsn mɛndge rɛn̰ rɛn̰i, ɓoogo, tɛɗ maraga, ɔɔɗ jeege, aay tɔtɔ deel te gɔtin̰a, ɔɔ kucun jeege se. Debm bin se, ɔn̰te Ꞌkɔkin̰ki mɛɗɛ ɔɔ kɔsɔ kic ɓo, ɔn̰te Ꞌkɔski ute naan̰a. \v 12-13 Anum jee kɛn ɗoobm al‑Masi ki ey se, maam ɓo mꞋaɗe kɔjn̰ bɔɔrɔ doɗe ki eyo, num naaɗe se Raa ɓo kɛn utu aɗen kɔjn̰ bɔɔrɔ doɗe ki. Num naase se, ɔjki bɔɔrɔ do gɛnaasege tun ɗoobm Isa al‑Masi ki, taa Kitap taaɗga taaɗ ɔɔ: \qt Debm kusin̰ se, Ꞌtuurin̰ki naatn maakse ki\qt*.\f + \fr 5:12-13 \ft Aak Dt 17.7.\f* \c 6 \s1 Gɛnaagen ɗoobm *al‑Masi ki sakak naapa \p \v 1 Kɛn maakse ki jaay deb kalaŋ ɔk taara ute gɛnaan̰ num, naase, ɔn̰ki jee Raage ɔɔ Ꞌsakakin̰ki gɔtn jeege tun jeel *Raa mal ey se gɛn ɗi? \v 2 ꞋJeelki jee Raage ɓo utu kɔjn̰ bɔɔrɔ do jeege tun do *duni ki se. Num kɛn jee duni ki jaay naase ɓo utu aɗeki kɔjn̰ bɔɔrɔ num, taargen sɛɛm sɛɛm daanse ki se, naase ɔŋ aaski gɛn tɔɔlin̰ ey ne? \v 3 Naajege ɓo jꞋutu jꞋaki kɔjn̰ bɔɔrɔ do *kɔɗn Raage tu se, naase tap ɓo Ꞌjeelki ey la? Kɛn bin num, mɛt kando naajege jꞋan̰ki kaasn gɛn taaɗn tɔɔl taargen do duni ki se! \v 4 Naɓo kɛn naase jaay ɔkki taara daanse ki se, naase Ꞌɓaaki gɔtn jee kɔjn̰ bɔɔrge tun *egliz aalɗen maak ki eyo. \v 5 Maam mꞋtaaɗsen taa sɔkɔn̰ asen tɔɔlɔ. Maakse ki se, gɛnaa kɛn jeel‑taar kɛn asen kaakŋ mɛtn taarse se tap ɓo, gɔtn ne? \v 6 Num gaŋ jꞋaak gɛnaa kɛn ɗoobm Isa al‑Masi ki kɛn ɔk taara ute gɛnaan̰ kɛn ɗoobm al‑Masi kic se ɔɔ ɓaa sakakin̰ naan jeege tun ɗoobm al‑Masi ki eyo. \v 7 Anum kɛn ɔkki taara ute naapa jaay Ꞌsakakki naapa se, kɛse naase oockiga ɗoobm Raa ki. Kɛn deba jaay tujsega se naase ɔŋ aasin̰ki ey ne? Kɛn deba jaay Ꞌɓoogga ne ɗimse se naase ɔŋ aasin̰ki ey ne? Kɛn naase ɔŋ aasin̰kiga se, bɛɛ cir kɛn naase aɗeki ɓaa sakak se. \v 8 Num gaŋ naase ɓo Ꞌlee Ꞌtujki jeege tu ɔɔ Ꞌlee ɓoogki nakŋ jeege. Ɔɔ jee kɛn naase Ꞌlee Ꞌtɛɗɗeki nakŋ se doɗe ki se, naaɗe se ɓo gɛnaasegen ɗoobm Isa al‑Masi ki. \v 9 Naase Ꞌjeelki, jeegen kɛn tɛɗn nakge ute ɗoobin̰ ey se, Ꞌkɔŋ kɛnd *maakŋ Gaar Raa ki eyo. Ɔn̰te Ꞌkaan̰ki rose dala: jee lee ɛɛs naapa rɛn̰ rɛn̰, jee maragge, gaabgen lee ɛɛs mɛnd jeege ute mɛndgen lee ɛɛs gaabm jeege, gaabgen paacn̰ kɛn lee ɛɛs naapa, \v 10 jee ɓoogge, jee tamage, jee aay tɔtɔ deel te gɔtin̰a, jee kɔɔɗn jeege, jee tujn̰ nakŋ jeege, naaɗe se paac Ꞌkɔŋ kɛnd maakŋ Gaar Raa ki eyo. \v 11 Bin ɓo do dɔkin̰ maakse ki se, jee mɛtin̰ge tɛɗo nakgen se, num gaŋ ute ro Mɛljege Isa al‑Masi ɔɔ ute Nirlin̰ se, Raa *tug ɗaapsega, tɛɗsenga Ꞌtɛɗkiga jee naan̰ge ɔɔ aakkiga bɛɛ naanin̰ ki. \s1 *ꞋNookki Raa ute rose \p \v 12 Nam taaɗ ɔɔ: Maam se, mꞋɔk ɗoobo gɛn tɛɗn nakge paac. Ɗeere, maam se mꞋɔk ɗoobo gɛn tɛɗn nakge paac naɓo, nakge paac maakin̰ se, ɔŋ tɔɔlum sɛr eyo. Ɗeere, maam se mꞋɔk ɗoobo gɛn tɛɗn nakge paac, naɓo maam se mꞋkɔŋ kɔn̰ rom gɛn tɛɗn ɓul ne ɗim eyo. \v 13 Tɛr nam taaɗ ɔɔ: Nakŋ‑kɔsɔ se, kꞋtɛɗin̰ taa maaka, ɔɔ maaka se lɛ gɛn nakŋ‑kɔsɔ. Ɗeere, num nakŋ‑kɔsɔ ute maaka se Raa utu aɗen tɛɗn Ꞌtɛɗn gɔtɔ. Num gaŋ ro se, Raa tɛɗin̰ gɛn kɛɛsn naapm rɛn̰ rɛn̰ eyo, taa rojege se naan̰ gɛn Mɛljege, ɔɔ Mɛljege se lɛ naan̰ ɓo Mɛl rojege. \v 14 Ɔɔ Raa kɛn duro Mɛljege daan yoge tu se, ute tɔɔgin̰ se, naan̰ utu ajeki Ꞌdur naajege kici. \p \v 15 Naase Ꞌjeelki naŋa naŋa kic ɓo maakŋ ro *al‑Masi ki se, naan̰ tɛɗga ron̰ kaam kalaŋ. Bin se, maam se mꞋkɔŋ kuun ro al‑Masi kaam kalaŋ jaay mꞋan̰ tum ute ro mɛnd kɛɛsn gaaba la? Kɛse gɔtɔ. \v 16 ꞋJeelki, deba jaay tooɗ ute mɛnd kɛɛsn gaaba se, naaɗe tum tɛɗga ro kalaŋ. Taa Kitap taaɗga taaɗ ɔɔ: \qt Naaɗen di se tum tɛɗ daa ro kalaŋ\qt*.\f + \fr 6:16 \ft Aak Jɛn 2.24.\f* \m \v 17 Num gaŋ debm dɔɔk ute Mɛljege se, naan̰ tum tɛɗga kalaŋ ute naan̰a. \v 18 ꞋBooyki, kɛɛsn naapm rɛn̰ rɛn̰ se, ɔɔɗki dose naatn dɔkɔ ro ki! *Kusin̰ paacn̰ kɛn debkilimi lee tɛɗ se, ɔŋ tuj ron̰ aan gɔɔ kɛɛsn mɛndgen rɛn̰ rɛn̰ se eyo, num gaŋ debm jaay ɛɛs mɛndge rɛn̰ rɛn̰ se, naan̰ ɔl ron̰ paac maakŋ kusin̰ ki. \v 19 Naase Ꞌjeelki rosege se tɛɗga ɓee gɛn *Nirl Salal kɛn Raa ɛɗsesin̰o ɔɔ ɓɔrse, naan̰ utu maakse ki. Bin num rosege se, tɛɗga gɛn naase Ꞌmalin̰ge eyo. \v 20 Taa Raa se, dugsega dose ute zo ɔɔn̰ɔ. Kɛn bin num, ɔn̰ki rose se Ꞌnookŋ Raa. \c 7 \s1 Mɛtn taar gɛn tɔkŋ naapa \p \v 1 Ɓɔrse maam mꞋje mꞋasen tɛrlɛ do taar kɛn naase Ꞌraaŋumkiro maakŋ maktubse ki se. Kɛn Ꞌtɛɗn jiga num gaaba ɔn̰te kɔkŋ mɛnda. \v 2 Naɓo, taa aki lee kɛɛsn naapge rɛn̰ rɛn̰ ey se, gaabm gay gay kic ɓo, n̰Ꞌɔk mɛnda ɔɔ mɛnd gay gay kic lɛ n̰Ꞌɔk gaaba. \v 3 Gaaba jaay je mɛndin̰ se, mɛnda ɔn̰te gaasin̰ ron̰a. Ɔɔ kɛn mɛnda ɓo je gaabin̰ kic lɛ, gaabin̰ ɔn̰te gaasin̰ ron̰a. \v 4 Taa gaaba se, ɔk tɔɔgɔ do ron̰ ki eyo, ron̰ se tɛɗga gɛn mɛndin̰a ɔɔ mɛnda kic lɛ, ɔk tɔɔgɔ do ron̰ ki eyo, ron̰ se tɛɗga gɛn gaabin̰a. \v 5 Kɛn naase jaay Ꞌjeki Ꞌgaasn rose taa aki tɔnd mɛtn *Raa se, do naan̰ ki se Ꞌtaaɗ tɔɔlin̰ki ute naapa; ɔɔ kaaɗ kɛn naase Ꞌgaaski rose naapge tu se, ɔn̰te Ꞌkiŋgki do ki daanin̰ tɛɗn dɔkɔ, num Ꞌtɛrl iŋgki aan gɔɔ kɛn do dɔkin̰ naase Ꞌtiŋgkiro se. Ey num kɛn ɔŋ aasin̰ki te do rose ki ey se, sɔm *Ɓubm sitange Ꞌkɔŋ ɗoobo asen naama. \v 6 Kɛn ɔlum jaay mꞋtaaɗ bin se, kɛse maam mꞋundsen kund ɓo kul eyo, num maam mꞋtaaɗsen taaɗ ɓo ɗoobo sum. \v 7 Maam mꞋje se, jeege paac Ꞌkiŋg aan gɔɔ maama kɛn mꞋɔk te mɛnd ey se. Naɓo naŋa naŋa kic ɓo Raa ɛɗin̰ naabin̰ gɛn don̰ don̰a. Deb kalaŋ Raa ɔɔɗin̰ ɗoobo gɛn kɔkŋ mɛnda ɔɔ deb kuuy se lɛ, Raa tɛɗin̰ gɛn Ꞌtiŋg arbiya. \p \v 8 Arbige ute mɛnd‑daayge se, mꞋtaaɗɗen mꞋɔɔ: kɛn aɗen Ꞌtɛɗn jiga se num kꞋjꞋiŋg aan gɔɔ maam kɛn mꞋɔk mɛnd ey se. \v 9 Anum kɛn naaɗe jaay an̰ kaasn do roɗege tu ey se, mɛndge lɛ kꞋtɔkŋ gaabge ɔɔ gaabge kic lɛ kꞋtɔkŋ mɛndge. Taa debm jaay ɔk kɔk se, bɛɛ cir debm kɛn ɔk te eyo ɔɔ aakga mɛndge num lee dɔŋɗe ute maakin̰ se. \v 10 Ɓɔrse mꞋje taaɗn ute jeegen tɔkga tɔk naapa ɗoobm *al‑Masi ki. Taar se maam ɓo mꞋtaaɗin̰ eyo num Mɛljege ɓo taaɗin̰a: mɛnd jaay ɔkga gaaba se, ɔn̰te rɛsn ute gaabin̰a. \v 11 Kɛn naan̰ rɛsŋga ute gaabin̰ lɛ, n̰Ꞌɔn̰te kɔkŋ gaabm kuuy. Ɔɔ kɛn naan̰ ɓo jega gaaba lɛ, n̰Ꞌtɛrlo ro gaabin̰ ki. Anum gaaba kic n̰Ꞌɔn̰te piir ute mɛndin̰a. \v 12 Jeege tun kuuy se, kɛse maam ɓo mꞋtaaɗɗen ey num Mɛljege eyo, mꞋɔɔ: gɛnaa ɗoobm al‑Masi ki jaay mɛnd naan̰ iŋg ɓee se jaay aal te maakin̰ do al‑Masi ki ey se, ɔɔ mɛnd se jaay took je kiŋg ute naan̰ num, n̰Ꞌɔn̰te piirin̰a. \v 13 Ɔɔ mɛnd ɗoobm al‑Masi ki jaay, gaabm naan̰ iŋg ɓee ute naan̰ se jaay aal te maakin̰ do al‑Masi ki ey se, kɛn gaabm se jaay took je kiŋg ute naan̰ num, mɛnd se n̰Ꞌɔn̰te Ꞌrɛsin̰a. \v 14 Taa gaabm jaay aal te maakin̰ do Isa ki eyo ɔɔ ɔk mɛnd kɛn aalga kaal maakin̰ do Isa ki se, taa mɛnd naan̰ ɔk se tɛɗin̰ naan̰ tɛɗga gɔɔr ute Raa. Mɛnd kɛn aal te maakin̰ do Isa al‑Masi ki ey jaay, ɔk gaabm kɛn aalga kaal maakin̰ do Isa ki se, taa gaabm naan̰ ɔk se tɛɗin̰ naan̰ tɛɗga gɔɔr ute Raa kici. Kɛn bin ey num, gɛnɗege se Ꞌtɛɗn dɔk te Raa, num gaŋ ɗeer ɗeer, naaɗe se gɔɔr ute Raa. \v 15 Kɛn deba aal te maakin̰ do Isa al‑Masi ki ey jaay je an piir ute mɛndin̰ kɛn aalga kaal maakin̰ do al‑Masi ki se, ɔn̰ɗeki kɛn naaɗe jaay je piiri num, kꞋpiiri. Kɛn Ꞌtɛɗn gaaba ey lɛ mɛnda ɗim jaay aɗen tum ute debm kɛn aal te maakin̰ do Isa ki ey se, gɔtɔ. Taa Raa daŋseno se, taa aki kiŋg ute lapia. \v 16 Anum naai mɛnd ɗoobm Isa al‑Masi ki se, Ꞌjeelin̰ gaabi se an̰ kɔŋ kaasn gɛn tɔɔɗn kɔl gɔtn kaaj ki la? Ɔɔ naai gaabm ɗoobm Isa al‑Masi ki se kic, Ꞌjeelin̰ mɛndi se an̰ kɔŋ kaasn gɛn tɔɔɗn kɔl gɔtn kaaj ki la? \s1 Naŋa kic iŋg gɔtn kiŋgin̰ kɛn Raa daŋin̰ ro ki \p \v 17 Taar kɛn kuuy kɛn mꞋje mꞋasen taaɗ se, naŋa naŋa kic ɓo, iŋg gɔt kɛn Mɛljege ɔndin̰ ro ki ɔɔ gɔtn kiŋgin̰ kɛn ese ɓo Raa daŋin̰o. Anum taargen se ɓo kɛn maam mꞋlee mꞋdooy *eglizge paac. \v 18 Kɛn Raa daŋi ɓo naai ɔjga kɔj pɔndɔ lɛ, ɔn̰te kɔyin̰a\f + \fr 7:18 \ft Kaaɗn naane se Yaudgen ɔjga kɔj pɔndɔ se jee mɛtin̰ge daar pɔndɗen naaɗe ɔjin̰ga kɔj se ɓo naaɗe je an̰ tuutn bɔɔy gɔtin̰ ki.\f*, num iŋg ute *kɔjn̰ pɔndi se. Ɔɔ kɛn Raa daŋi jaay naai utu ɔj te pɔndɔ ey lɛ, ɔn̰te kɔjn̰ pɔndɔ. \v 19 Debm ɔjga pɔndɔ ɔɔ debm kɛn ɔj te eyo, paac ɓo tɛɗ ɗim eyo. Num nakŋ jiga cir paac se, debm tɛɗn nakgen kɛn Raa ɔɔ kꞋtɛɗin̰ se. \v 20 Anum naŋa naŋa kic ɓo, ɔn̰ Ꞌkiŋg gɔtn kiŋgin̰ kɛn Raa daŋin̰o ro ki se. \v 21 Kɛn Raa daŋio se, naai Ꞌɓul lɛ? Ɔn̰te kuun nirli, num gaŋ kɛn naai jaay ɔk ɗoobo gɛn kɔɔɗn doi maakŋ ɓul ki se lɛ, kɛse ɓo nakŋ jiga. \v 22 Ɓul jaay Mɛljege Raa daŋin̰oga se, naan̰ ɔŋga don̰ gɔtn Mɛljege tu; bin ɓo debm ɓul ey jaay Mɛljege Raa daŋin̰ga se, naan̰ tɛɗga ɓul gɛn *al‑Masi. \v 23 Naase se Raa dugsega dose ute zo ɔɔn̰ɔ; bin num naase se ɔn̰te Ꞌtɛɗki ɓulu gɛn jikilimge. \v 24 Gɛnaamge, naŋa naŋa kic ɓo iŋg gɔtn kiŋgin̰ kɛn do dɔkin̰ gɔtn kɛn Raa daŋin̰o ro ki se. \s1 Mɛtn taar jee kɛn tɔk te gaabge ute mɛndge eyo ɔɔ ute gɛn mɛnd‑daayge \p \v 25 Ɓɔrse maam mꞋje mꞋasen tɛrlɛ do mɛtn taar jeege tun kɛn tɔk te gaabge ute mɛndge eyo. Ɔɔ taar se Mɛljege ɓo undum te kul eyo, num maam ɓo mꞋsaapa ɔɔ mꞋje mꞋasesin̰ taaɗa; ɔɔ naase Ꞌjeelumki maam se Mɛljege tɛɗumga bɛɛ ɔɔ taar kɛn maam mꞋtaaɗ se naase Ꞌtookki do ki taa maam se mꞋtuj ɔrmum eyo. \v 26 Ute dubar kɛn jꞋaakin̰ki ɓɔrse se, mꞋsaap mꞋɔɔ: kɛn Ꞌtɛɗn jiga se gaaba ey lɛ mɛnda se n̰Ꞌkiŋg bini. \v 27 Kɛn ɔk mɛnda lɛ, ɔn̰te piirin̰a. Ɔɔ kɛn ɔk te ey lɛ, ɔn̰te kɔkɔ. \v 28 Num gaŋ kɛn ɔkga mɛnda kic num, naai Ꞌtɛɗ te *kusin̰ eyo. Ɔɔ kɛn goon mɛnda ɓo ɔkga gaaba kic num, tɛɗ te kusin̰ ey kici. ꞋJeelki jee iŋg kiŋg ɓee se kiŋgɗe utu aɗen tɛɗn ɔɔn̰ɔ. Taa naan̰ se ɓo maam mꞋje nakgen se Ꞌkaan dose ki eyo. \p \v 29 ꞋBooyki mꞋasen taaɗa gɛnaamge: ɓɛrɛ, kaaɗn kɛn Raa gaaŋin̰ se ɔɔpga baata. Bin num naan ki se, gaabgen kɛn ɔk mɛndge se, kꞋtɛɗn naaba Raa ki aan gɔɔ jee kɛn tɔk te mɛndge eyo; \v 30 jee kɛn eem keem se, kꞋtɛɗn naaba Raa ki aan gɔɔ jee kɛn eem keem eyo, ɔɔ jee kɛn maakɗe raap se lɛ, kꞋtɛɗn naaba Raa ki aan gɔɔ jee kɛn maakɗe raap eyo, jee kɛn lee dugŋ nakge se lɛ, kꞋtɛɗn naaba Raa ki aan gɔɔ jee ɔk ɗim eyo, \v 31 ɔɔ jee kɛn tɛɗn naaba ute nakgen naaɗe ɔk do *duni ki se lɛ, jꞋɔn̰te kɔnd saapɗe do nakge tun se, taa duni ara se utu Ꞌdeele. \p \v 32 Maam mꞋje naase aki kuun nirlse eyo. Taa naan̰ se ɓo debm jaay ɔk te mɛnd ey se, naan̰ saapm do naabm Mɛljege tu ɔɔ naan̰ je ɗoobm nakŋ kɛn Ꞌtɔɔl Mɛljege tu. \v 33 Num gaŋ debm jaay ɔk mɛnda se, naan̰ uun nirlin̰ taa nakgen do duni ki ɔɔ naan̰ se saap ɓo je ɗoobm nakŋ kɛn Ꞌtɔɔl mɛndin̰ ki. \v 34 Debm bin se, saapin̰ tɛɗn kaam dio. Anum mɛnd ɔk te gaab ey se, ey lɛ goon mɛnda se, naaɗe se saap do naabm Mɛljege tu ɔɔ maakɗe ute roɗe paac, naaɗe ɔn̰in̰ Mɛljege tu. Num gaŋ mɛnd ute gaabin̰ se, naan̰ uun nirlin̰ taa nakgen do duni ki ɔɔ naan̰ se je ɗoobm nakŋ kɛn Ꞌtɔɔl gaabin̰ ki. \v 35 Maam mꞋtaaɗsen bin se, taa asen tɛɗn bɛɛ, ey num maam se mꞋje mꞋasen gaasn ɗoob eyo. Nakŋ maam mꞋje naase aki tɛɗ se, nakŋ kɛn bɛɛ cir daala ɔɔ aki tɛɗn naabm Mɛljege se ute maakŋ kalaŋ. \v 36 Kɛn goon kɔɗɔ saap ɔɔ mɛnd kɛɛsin̰ se jaay naan̰ ɔkin̰ te ey num, an̰ tuj maakin̰ se ɔɔ kɛn naan̰ jaay je mɛnd kɛɛsin̰ se deel te gɔtin̰, aakin̰ bɛɛki num, an̰ kɔk se, ɔn̰ ɔkin̰a. Kɛn naan̰ ɔkin̰ga kic ɓo, tɛɗ te kusin̰ eyo. \v 37 Num gaŋ kɛn goon kɔɗɔ ɔk mɛnd kɛɛsɛ, ɔɔ kɛn naan̰ jaay aasin̰ do ron̰ ki, ɔɔ naan̰ mala ɓo uun doa, nam ɓo gaasin̰ gɛn kɔkin̰ ey se, ɔɔ saap ɔɔ an̰ kɔŋ kɔk ey se, ɔɔ kɛn naan̰ jaay ɔŋ aasin̰ do ron̰ ki ɔŋ ɓaa te ron̰ ki ey se, naan̰ tɛɗga jiga naan Raa ki. \v 38 Bin ɓo debm ɔk mɛnd kɛɛsɛ jaay ɔkin̰ga num jiga, num debm jaay ɔkin̰ te ey se, tɛr tɛɗga jiga cir daala. \v 39 Kɛn mɛnda jaay gaabin̰ utu ooy te ey se, naan̰ ɔk ɗoobm an̰ rɛs eyo. Anum kɛn gaabin̰ ooyga jaay ɓo, naan̰ ɔk ɗoobo gɛn kɔkŋ gaabm kuuy kɛn naan̰ maakin̰ jea. Naɓo gaabin̰ se Ꞌtɛɗn debm ɗoobm *al‑Masi ki jaayo. \v 40 Jiga se n̰Ꞌɔn̰te kɔkŋ gaabm kuuy. Bin se naan̰ Ꞌkiŋg ute maak‑raapo cir daala. Kɛse ɓo saapm maama ɔɔ maam mꞋjeele maam kic mꞋɔk *Nirl Raa maakum ki. \c 8 \s1 Daa maragge \p \v 1 Ɓɔrse, maam mꞋje mꞋasen tɛrl do mɛtn taar daa maragge tu. Aan gɔɔ naase ɔɔki: Ɗeere, naajege paacki se kꞋjꞋɔkki jeele. Naɓo jeel nakŋ kɛn debkilimi ɔk se, oopin̰ don̰a. Num gaŋ maak‑je do naapge tu se, noogjeki gɛn ziiɗn ɓaa ute naanjege. \v 2 Kɛn nam jaay saap ɔɔ naan̰ ɔk jeele se, kɛse naan̰ utu jeel te ɗim ey ɓɔrtɔ. \v 3 Num gaŋ debm jaay je *Raa se, Raa jeelin̰a. \p \v 4 Naase ɔɔki: daa maragge se, naajege jꞋɔkki ɗoobo gɛn kɔsɔ lɔɓu gɛn kɔs ey lɛ? KꞋjeelki, maraggen do *duni ki se, nakŋ rɛn̰ cɛrɛ ɔɔ Raa lɛ naan̰ kalaŋ lak, Raa kuuy se, gɔtɔ. \v 5 Ɗeere, jee mɛtin̰ge taaɗ ɔɔ raagen kuuy utu maakŋ raa ki ɔɔ do naaŋ ki kici. Jee bin se ɔk raage ute mɛlge dɛna kɛn naaɗe lee ɛrg naanɗege tu ɔɔ eemɗe. \v 6 Num gaŋ naajege se, kꞋjeelki Raa se, naan̰ kalaŋ lak. Naan̰ ɓo Bubjege ɔɔ nakge paac iin̰o gɔtn naan̰ ki ɔɔ kɛn naajege jꞋutu jꞋiŋgki se kic ɓo, ute naan̰a. Ɔɔ Mɛljege kic ɓo kalaŋ sum, naan̰ ɓo Isa *al‑Masi ɔɔ ute naan̰ se ɓo, nakge paac utu tiŋg gɔtɗe ki ɔɔ naajege kic ɓo kiŋgjege kaam ji naan̰a. \p \v 7 Num gaŋ taar mɛt kɛn ese se, jeege paac jeel ɔk te mɛtin̰ eyo. Jee mɛtin̰ge se, deelga deel ute maragge ɔɔ ɓɔrse kic ɓo kɛn naaɗe ɔs kɔs daa maragge num, aakin̰ aan gɔɔ daa se gɛn maragge. Anum ute saapɗen kɛn ɔŋ jeel ɔk mɛtn nakge mɛc ey se, naaɗe saap ɔɔ kɛse tujɗenga naan Raa ki. \v 8 KꞋjeelki, nakŋ kɔsɔ se, ajeki kɔŋ naakŋ naan Raa ki eyo. Kɛn jꞋɔskiga lɛ, ajeki ziiɗn ɗim eyo ɔɔ kɛn jꞋɔski te ey kic lɛ, ɗimjegen Ꞌkut tap ɓo gɔtɔ. \p \v 9 Naase se ɔkki ɗoobo kɛn kɔsn nakge paac, naɓo ɔndki kɔndɔ, ɔn̰te Ꞌkɔlki jeegen ɔk tɔɔgɔ naan Raa ki ey se, Ꞌkoocn̰ ɗoobm Raa ki. \v 10 Aan gɔɔ naai kɛn Ꞌjeel nakŋ mɛt ki jaay, iŋg ɓee marag ki ɔɔ iŋg ɔs kɔs daa maraga se, gɛnaai kɛn saapin̰ ɔŋ jeel ɔk te mɛtn nakŋ mɛc ey se jaay aakki naai iŋg ɔs kɔs se, naai an̰ kɔlin̰ naan̰ kic ɓo Ꞌkɔsn daa maraga se. \v 11 Bin ɓo ute jeeli kɛn naai ɔk se, gɛnaa kɛn saapin̰ jeel ɔk te mɛtn nakŋ mɛc ey se, naai an̰ kɔlin̰ naan̰ Ꞌkutu, ey num gɛnaa ese ɓo kɛn al‑Masi ooy taarin̰ se. \v 12 Kɛn naai Ꞌtɛɗ bin se, kɛse naai Ꞌtɛɗ *kusin̰ gɛnaaige tun saapɗe ɔŋ jeel ɔk te mɛtn nakge mɛc ey se ɔɔ Ꞌtujɗe maakɗe. Bin se naai Ꞌtɛɗ kusin̰ ɓo al‑Masi ki. \v 13 Taa naan̰ se ɓo, kɛn taa kɔsɔ sum ɓo Ꞌkɔl gɛnaam koocn̰ ɗoobm Raa ki se, mɔɔtn maam mꞋkɔsn daa eyo taa gɛnaam se Ꞌkoocn̰ ɗoobm Raa ki eyo. \c 9 \s1 Nakgen kɛn *jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige ɔk ɗoobo do ki \p \v 1 Anum, maam se nakŋ ɔk tɔɔgɔ dom ki utu la? Maam se, *mꞋdebm kaan̰ naabm Isa ey la? Ɔɔ Mɛljege Isa se, maam mꞋaakin̰oga ute kaamum ey la? Naase se, maam ɓo mꞋɓaanseno ɗoobm Mɛljege tu ey la? \v 2 Kɛn jee kuuy jaay ɔɔ maam se mꞋdebm kaan̰ naabm Isa al‑Masi ey kic ɓo, naase se Ꞌjeelki maam mꞋdebm kaan̰ naabm Isa al‑Masi. Aan gɔɔ naase Ꞌdɔɔkkiga ute Mɛljege se ute naase se ɓo, jeege jeele maam se mꞋdebm kaan̰ naabm Isa. \p \v 3 Jee kɛn ɔkum mindum se, kɛse ɓo taar kɛn maam mꞋɔko kɛn mꞋje mꞋaɗen tɛrlɛ: \v 4 taa naabm kɛn naaje kꞋtɛɗ se, naaje jꞋɔk ɗoobo kɛn naase ajeki kɛɗn kɔsɔ ute kaaye ey ne? \v 5 Naaje se jꞋɔk ɗoobo gɛn tɔkŋ mɛndgen ɗoobm *al‑Masi ki ɔɔ gɛn lee ute mɛndjege aan gɔɔ jee kaan̰ naabm Isa al‑Masigen kuuy ute gɛnaa Mɛljege Isa ɔɔ aan gɔɔ Piɛr se ey la? \v 6 Lɔɓu maam mꞋute Barnabas kaljeki sum ɓo, kꞋtɛɗn naaba ute jije jaay jꞋan kɔsn ne? \v 7 Naase Ꞌbooykiga la kɛn deba uunga asgar jaay, naan̰ malin̰ ɓo ɓaa jeɗo gurs taa an kɔgŋ ro naan̰ malin̰ se, utu ne? Ɓii kalaŋ jaay deba naab maakŋ gɔtin̰ jaay Ꞌkɔŋ kɔsn nakŋ maakŋ gɔtin̰ ki ey se, utu ne? Lɔ debm gaama jaay aay si maalin̰ge ey se, utu ne? \p \v 8 Anum nakŋ kɛn maam mꞋtaaɗsen se, jikilimge ɓo lee tɛɗin̰ sum eyo, num *Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki kic ɓo taaɗin̰ga taaɗa. \v 9 Taa Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki se kꞋraaŋ jꞋɔɔ: \qt Maraŋ tiiko nakŋ tɔnd gɛmɛ se, jꞋɔn̰te kɔlin̰ ɗim taarin̰ ki kɛn an̰ gaasn kɔsɔ\qt*.\f + \fr 9:9 \ft Aak Dt 25.4.\f* \m Bin num gɔtn ese se *Raa taaɗ ute maraŋge la? \v 10 Naan̰ taaɗ ute naajge ey ne? Ɗeer ɗeer, taar se kꞋraaŋin̰ taa naajege. Taa naan̰ se ɓo debm naabm maakŋ gɔtin̰a ɔɔ debm tɔnd gɛmin̰ se naŋa naŋa kic ɓo ɔnd don̰ do nak kɛn naan̰ utu Ꞌkɔŋ se. \v 11 Naaje jaay kꞋɓaa kꞋtaaɗsen taar Raa aan gɔɔ debm kɛn ɔɔc maakŋ gɔtin̰a ɔɔ kɛn kꞋtɔndga mɛtse jꞋɔɔ kꞋje ɗim gɔtse ki se kɛn bin num kꞋtɔndga mɛtse kꞋdeelga utu gɔtin̰ dɛn dɛn la? \v 12 Kɛn jee kuuy jaay ɔk ɗoobo gɛn kuun ɗim gɔtse ki num, naaje se mɛt kando jꞋɔk ɗoobo kꞋcirɗen naaɗe se daal ey la? Ute naan̰ se kic ɓo naaje se jꞋuun te ɗim gɔtse ki eyo. Anum dubargen jaay an doje ki paac se, naaje jꞋaasin̰a, taa Labar Jigan gɛn al‑Masi se naaje kꞋje kꞋtɛɗn nakŋ jaay Ꞌgaasn jeege gɛn booy Ꞌkuun taar se eyo. \p \v 13 ꞋJeelki, jee kɛn tɛɗn naaba maakŋ *Ɓee Raa ki se, kɔsɗe se naaɗe ɔŋ maakŋ nakge tun jeege ɓaano *sɛrkɛ maakŋ Ɓee Raa ki se. Ɔɔ jee kɛn tɛɗn naaba *gɔt kɛn kꞋlee kꞋtɔjn̰ mooso Raa ki se lɛ, naaɗe se kic ɔŋ bɛɗɗe gɔtn ese. \v 14 Bin ɓo Mɛljege taaɗ ɔɔ: jee kɛn lee taaɗ Labar Jiga gɛn al‑Masi jeege tu se, ɔn̰ jeegen kꞋlee kꞋtaaɗɗen se aɗen kɛɗn nakŋ kɛn Ꞌkaasn gɛn tiŋgɗe. \p \v 15 Ey num maam se mꞋɔk ɗoobo, naɓo mꞋuun te nakŋ nam eyo ɔɔ kɛn mꞋraaŋsen maktub se kic ɓo, ɔn̰te Ꞌsaapki ɔɔki maam se mꞋje ɗim gɔtse ki. Maam se kɛn mꞋkooy kic num bɛɛ cir kɛn mꞋtɔnd mɛtn ɗim gɔtse ki se ɔɔ nakŋ maam mꞋtɔɔm rom do ki se mꞋje nam amsin̰ kɔɔɗ eyo. \v 16 Gɛn taaɗn Labar Jiga gɛn al‑Masi se, maam mꞋɔk ɗoobm kɛn mꞋan tɔɔm rom eyo taa taar se lɛ Mɛljege ɓo ɛɗumsin̰o ɔɔ mꞋan̰ taaɗin̰ jeege tu tak. Ɔɔ kɛn maam jaay mꞋtaaɗ Labarin̰ Jiga te ey lɛ, naan̰ se am tɛɗn ɔɔn̰ aak eyo. \v 17 Kɛn naabm se jaay maam mꞋtɛɗin̰ ute maraadum sum num, naan̰ se maam mꞋɔk ɗoobo kɛn jꞋam kɔgŋ dal dubaruma. Num bin eyo! Naabm se lɛ, Raa ɓo ɛɗumsin̰ kaam jima ɔɔ mꞋan̰ tɛɗn tak. \v 18 Maam tap ɓo jꞋam kɔgŋ ɗi? Labar Jiga gɛn Isa al‑Masi kɛn maam lee taaɗ jeege tu cɛrɛ se ɓo, Ꞌtɛɗga bɛɗuma. Ey num maam se mꞋɔk ɗoobo taa Labar Jigan maam mꞋlee mꞋtaaɗ se jꞋamga kɔgŋ ɗim, naɓo maam malin̰ ɓo baate. \s1 Pɔl je ano ɓaa ute jeege paac gɔtn *al‑Masi ki \p \v 19 Ɗeere, maam se mꞋɓul nam eyo. Num gaŋ mꞋtɛɗn rom aan gɔɔ ɓulu se taa jeege paac, taa mꞋtɛɗn jeege dɛna aɗe ɓaa ɗoobm al‑Masi ki. \v 20 Ute Yaudge se, maam mꞋtɛɗ rom kɔɗ Yaud, taa mꞋano ɓaa ute Yaudge ɗoobm al‑Masi ki. Ɔɔ kɛn ute jeegen iŋg do *Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki lɛ, maam kic mꞋtɛɗ rom aan gɔɔ maam kic mꞋiŋg do Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki. Ɔɔ kɛn ɗeere num, maam mꞋiŋg do Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki ey sum. Kɛn ɔlum jaay maam mꞋtɛɗ naan̰ se, taa mꞋje jee kɛn iŋg do Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki se, aɗe ɓaa ɗoobm al‑Masi ki. \v 21 Ute jeegen jeel Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki ey se, maam kic mꞋtɛɗ rom aan gɔɔ mꞋjeel Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki eyo. Ey num, ɗeere, maam se mꞋjeel Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki ɔɔ Ko Taar maam se, naan̰ Ko Taar gɛn Labar Jiga gɛn al‑Masi. Kɛn maam jaay mꞋtɛɗ rom bin se, taa mꞋaɗen tɛɗn naaɗe aɗe ɓaa ɗoobm al‑Masi ki. \v 22 Kɛn maam jaay mꞋute jeegen ɔk tɔɔgɔ naan Raa ki ey se, maam mꞋiŋg aan gɔɔ naaɗe taa mꞋanɗeno ɓaa ɗoobm al‑Masi ki. Ɔɔ maam mꞋtɛɗ ute jeege paac ute ɗoobm gay gay kic ɓo taa mꞋkaajn̰ jee mɛtin̰gen maakɗe ki se. \v 23 Nakgen paac jaay maam mꞋtɛɗin̰ se, taa Labar Jigan gɛn Isa al‑Masi se Ꞌwɔɔkŋ ɓaa ute naanin̰a. Ɔɔ maam kic ɓo mꞋkɔŋ bɛɗuma maakŋ bɛɛ Raa kɛn utu Ꞌtɛɗn jeen̰ge tu se. \p \v 24 ꞋJeelki, jee paacn̰ jꞋɔmbɗe gɛn naŋ naŋ deete ki se, jee paacn̰ aan̰ se, deb kalaŋ aan̰ deel se ɓo jꞋaalin̰ aace ɔɔ jꞋɛɗin̰ bɛɗin̰a. Bin num naase kic aan̰ki aan gɔɔ gɛn debm aan̰ deel se taa jꞋasen kaal aace ɔɔ aki kɔŋ bɛɗse kici. \v 25 Jee paacn̰ kɛn lee aan̰ gɔtn kꞋlee kꞋtaan̰ naŋ naŋ deete se, naaɗe lee dabar roɗe dɛn aak eyo. Naaɗe tɛɗin̰ se taa jꞋaɗen kaal aace ɔɔ kɔŋ bɛɗɗe\f + \fr 9:25 \ft Kaal aacn̰ kꞋtaaɗn ara se kꞋtɔndɗen laatge ɓo doɗege tu ɔɔ laatgen se jꞋujɗen ute kamb kaagge.\f*. Naɓo kaal aacn̰ kꞋlee kꞋjꞋaalɗen naaɗe ki se, tɛɗga sum ɓo gɔtin̰ utu Ꞌdeele. Num gaŋ kaal aacn̰ kɛn jꞋaaljeki naajege tu se gɔtin̰ Ꞌdeel eyo, naan̰ se Ꞌtiŋg gɛn daayum. \v 26 Taa naan̰ se ɓo maam kic mꞋaan̰ gɔtn rɛn̰ eyo, gaŋ mꞋaan̰ ute ɗoobin̰a taa mꞋkaan gɔtn kaan ki. Ɔɔ maam se mꞋtec aan gɔɔ debm deelga deel gɛn cɛɛpm gɛn tɔnd naapa, naɓo gɔtn tɔndki se mꞋɔnd gɔtn rɛn̰ eyo. \v 27 Maam mꞋdabar rom dɛna, taa mꞋan̰ bɔɔbm kɔkɔ. Ey num maam kɛn mꞋtaaɗo taar gɛn Isa al‑Masi jeege tu se, sɔm mꞋkutn naaŋa cɛrɛ. \c 10 \s1 Ɔn̰te Ꞌdaanki maraga \p \v 1 Gɛnaamgen ɗoobm *al‑Masi ki, Ꞌbooyki mꞋasen taaɗn mɛtn taar bubjegen do dɔkin̰a. Kaaɗ kɛn *Musa jaay ɔɔɗo Bubjege do kɔɗ‑ɓaar ki se, naaɗe paac se gapara\f + \fr 10:1 \ft Gapar ara se je taaɗn ɔɔ Raa utu te naaɗe. Aak Ekz 13.21‑22.\f* bɔɔbɗeno ɔɔ naaɗe paac gaaŋo Baar Aace\f + \fr 10:1 \ft Kaaɗ kɛn se Baar Aace gaaŋ kaam dio ɔɔ naaɗe aal daan ki do kɛɛs kɛn tuutu. Aak Ekz 14.22‑29.\f*. \v 2 Ɔɔ gapara jaay bɔɔbɗeno ute gaaŋ baar kɛn naaɗe gaaŋo se, kɛse aan gɔɔ *kꞋbatizɗenga kalaŋ ute Musa. \v 3 Naaɗe paac ɔso kɔsn kɛn bɔɔyo maakŋ raa ki. \v 4 Naaɗe paac aay maan iin̰o gɔtn *Raa ki, taa naaɗe se aay maan teeco ro ko kɛn Raa ɛɗɗeno ɔɔ ko ese se, lee ute naaɗe\f + \fr 10:4 \ft Taar ara se Pɔl uuno taar kɛn jee dooy gaan *Israɛlge lee dooy jeege.\f*. Ɔɔ ko se, naan̰ ɓo al‑Masi. \v 5 Ute naan̰ se kic ɓo, maakɗe ki se jee dɛnin̰ ɓo tɛɗn nakŋ kɛn tɔɔl Raa ki eyo ɔɔ maak‑taar Raa bɔɔy doɗe ki. Naaɗe ooyo ɔɔ yoɗege se ɔɔpo do kɔɗ‑ɓaar ki. \p \v 6 Nakgen se jaay aan doɗe ki se taa ajeki kaal bijege tu ɔɔ bin se jꞋaki kɔŋ dɔŋ nakŋ *kusin̰ eyo aan gɔɔ kɛn naaɗe dɔŋo se. \v 7 Ɔn̰te Ꞌdaanki maraga aan gɔɔ jee mɛtin̰gen maakɗe ki tɛɗo se. Taa naan̰ se ɓo Kitap taaɗ ɔɔ: \qt Naaɗe iŋg naaŋ ki, ɔso ɔɔ aayo jaay ɓo naaɗe iin̰ baag daama ɔɔ cɛɛp ute roɗe\qt*.\f + \fr 10:7 \ft Aak Ekz 32.6.\f* \m \v 8 JꞋɔn̰te Ꞌkɛɛski naapge rɛn̰ rɛn̰ aan gɔɔ jee mɛtin̰gen maakɗe ki lee tɛɗo se. Taa naan̰ se ɓo maakŋ ɓii kalaŋ ki sum ɓo, jeege dupu‑si‑di‑kaar‑mɔtɔ ooyo. \v 9 JꞋɔn̰te Ꞌnaamki Mɛljege aan gɔɔ jee mɛtin̰gen maakɗe ki naamin̰o se. Taa naan̰ se ɓo jee se wɔɔjɔ tɔɔg tɔɔlɗe\f + \fr 10:9 \ft Aak Nmb 21.5‑6.\f*. \v 10 Ɔn̰te Ꞌmooyki naaŋ ki dir dir ute Raa aan gɔɔ jee mɛtin̰ge maakɗe ki se lee mooyo. Taa naan̰ se ɓo *kɔɗn Raa debm kɔɔɗn ko jeege se Ꞌɓaaɗo tɔɔlɗe. \v 11 Nakgen se jaay Raa ɔn̰in̰ aan doɗe ki se, taa kaal bi jeege tun kuuy. Ɔɔ kɛn naan̰ jaay ɔn̰in̰ kꞋraaŋin̰ maakŋ Kitap ki se lɛ, taa ajeki kaal bijege tu naajegen jꞋaankiga gɔɔr ute ɓii kɛn duni an naŋ se. \p \v 12 Taa naan̰ se ɓo debm saap maakin̰ ki ɔɔ naan̰ tɔɔg ɗoobm Raa ki se, n̰Ꞌɔnd kɔndɔ, n̰Ꞌɔn̰te kooco. \v 13 ꞋJeelki nakŋ naam kɛn aan dose ki se, lee aan do jeege tu paac kici. Ɔɔ Raa se naan̰ debm tuj ɔrmin̰ eyo ɔɔ naan̰ Ꞌkɔŋ kɔn̰ nakŋ naam kɛn aan dose ki se, Ꞌdeel dose eyo. Ute nakŋ naam kɛn aan dose ki se, naan̰ asen taaɗn ɗoobm kɛn naase anki kaan̰ kɔtɔ ɔɔ naan̰ asen kɛɗn tɔɔgŋ kɛn naase an̰ki kaasn gɛn sɛrkin̰a. \p \v 14 Taa naan̰ se ɓo, jee maakjemge, ɔɔɗki dose dɔkɔ ro maragge tu. \v 15 MꞋtaaɗsen naase ki se aan gɔɔ jee saap ɔŋ taara jaay taaɗa. Taar kɛn maam mꞋtaaɗse se, naase Ꞌsaap ɔkki mɛtin̰ jiga. \v 16 Kɛn naajege kꞋɓaaki ɓaa kɔsn, kɔsn Mɛljege jaay jꞋuunki *kɔɔpm gɛn tɔtɔ koojn̰ bin̰ jaay kꞋtɔɔmki Raa se, kɛse je taaɗn ɔɔ: ute moosn Isan ɔɔy se, naajege kꞋtum kꞋtɛɗkiga kalaŋ ute Isa ey ne? Ɔɔ kɛn jꞋuunki mappa jaay kꞋdupki kꞋnigin̰ki ute naapa gɛn kɔsɔ se, kɛse je taaɗn ɔɔ: kꞋtum kꞋtɛɗkiga ro kalaŋ ute al‑Masi ey ne? \v 17 Taa mappan se lɛ kalaŋ sum ɔɔ naajege kꞋpaacki se kꞋnig kꞋjꞋɔski naan̰ ese sum; bin ɓo naajegen ute dɛnjege se, kꞋtum kꞋtɛɗkiga ro kalaŋ. \p \v 18 ꞋJeelki, gaan *Israɛlgen lee ɔso daa kɛn naaɗe lee tɔjin̰ *sɛrkɛ *gɔtn kɛn kꞋjꞋiin̰in̰ gɛn lee tɛɗn sɛrkɛ Raa ki se, naaɗe se *dɔɔk ute Raa kalaŋ\f + \fr 10:18 \ft Aak Lb 7.6.\f*. \v 19 Taar kɛn maam mꞋtaaɗsen tap ɓo mꞋje taaɗn mꞋɔɔ ɗio? Bin num daa maraga ute maragin̰ge se tap ɓo tɔɔl sɛrɛ ne? \v 20 Ɓɛrɛ gɔtɔ! Naaɗe se tɔɔl sɛr eyo. Naɓo aan gɔɔ sɛrkŋ naaɗe lee tɔj se lɛ, sitange tu ey num Raa ki eyo. Taa naan̰ se ɓo maam mꞋje naase aki Ꞌdɔɔkŋ ute sitange eyo. \v 21 Anum naase aki kɔŋ kaay tɔtn koojn̰ bin̰ kɛn maakŋ kɔɔpm Mɛljege tu jaay tɛr aki ɓaa kaay kɛn maakŋ kɔɔpm sitange tu se eyo; ɔɔ naase se aki kɔŋ kiŋg kɔsn kalaŋ do tabil ki ute Mɛljege ɔɔ tɛr aki ɓaa kɔsn ute sitange eyo. \v 22 Lɔɓu kꞋje jꞋaki kookŋ do Mɛljege tu se lɛ? Naajege se kꞋtɔɔg kꞋcirin̰ki naan̰ la? \s1 Nakge paac se kꞋtɛɗin̰ki taa *nookŋ Raa \p \v 23 Nam taaɗ ɔɔ: «Debkilimi ɔk ɗoobo gɛn tɛɗn nakge paac.» Naɓo, naajege tu se nakgen se paac tɔɔljeki sɛr eyo. Ɗeere, debkilimi ɔk ɗoobm gɛn tɛɗn nakge paac, naɓo naajege tu se ɔŋ noogjeki gɛn ɓaa ute naanjege eyo. \v 24 Nam ɔn̰te Ꞌsaapm do naan̰ malin̰ ki sum, num n̰Ꞌsaap do jeege tun kuuy. \v 25 Naase ɔkki ɗoobo gɛn dugŋ kɔsn daagen paacn̰ maakŋ suuk ki. Kɛn Ꞌɓaaki ɓaa kɔs se, ɔn̰te Ꞌtɔndki mɛta ɔɔ maakse, ɔn̰te naajn̰ do ki. \v 26 Taa Kitap taaɗ ɔɔ: \qt Do naaŋa ute nakgen do ki paac se gɛn Mɛljege Raa\qt*.\f + \fr 10:26 \ft Aak KKR 24.1.\f* \m \v 27 Aan gɔɔ debm aal te maakin̰ do Isa ki ey jaay daŋse ɔɔ aki ɓaa ɓeen̰ ki se ɔɔ kɛn jaay Ꞌɓaakiga num, kɔsn kɛn naan̰ ɛɗsen se, ɔski, ɔn̰te Ꞌtɔndki mɛta ɔɔ maakse, ɔn̰te naajn̰ do ki. \v 28 Kɛn nam jaay ɗeeksen ɔɔ: Kɛse lɛ daa maraga se, naase ɔn̰te Ꞌkɔski; bin se debm kɛn aalse bise ki se, naase an̰ki Ꞌtɛɗn maakin̰ Ꞌnaajn̰ do kɔs ki se eyo. \v 29 Maam mꞋtaaɗ ara se ute maakŋ naan̰ kɛn utu naaj naaja ey num, ute gɛn naase eyo. Maam lɛ mꞋɔk ɗoobo. Bin num gɛn ɗi jaay debm maakin̰ utu naaj naaja am gaasn gɛn kɔsn nakge se? \v 30 Kɛn maam mꞋɓaa kɔsɔ jaay mꞋtɔɔm Raa num, gɛn ɗi jaay naai Ꞌtaaɗum taar iŋg kus do kɔs kɛn maam mꞋtɔɔmga tɔɔm Raa taarin̰ se? \p \v 31 Bin ɓo kɛn aki kɔsɔ, kɛn aki kaaye lɔ aki tɛɗn ɗi ɗi kic ɓo, Ꞌtɛɗin̰ki paac gɛn nookŋ Raa. \v 32 Bin num kɛn ute Yaudge, jeegen Yaudge eyo, ey lɛ ute *eglizn gɛn Raa se, paac se, maakŋ kiŋgse ki se, ɔn̰te Ꞌkɔlki nam Ꞌkoocn̰ ɗoobm Raa ki. \v 33 Bin ɓo iŋgki aan gɔɔ maama: maam mꞋaay kaamuma ɔɔ do nakge tu paac se, mꞋje mꞋtɛɗn nakŋ kɛn Ꞌtɔɔl jeege tu paac. Maam se mꞋsaap do maam malin̰ ki eyo, num maam mꞋsaap taa bɛɛ jee dɛna mꞋje taa Raa aɗen kaaja. \c 11 \p \v 1 Aan gɔɔ maam mꞋuun bɔlɔtn *al‑Masi se, naase kic ɓo uunki bɔlɔtuma. \s1 Kaaɗ kɛn mɛndge ute gaabge tusga gɛn keem *Raa \p \v 2 Maam se mꞋtɔɔmse, taa naase se tɛɗga tak ɓo, naase Ꞌsaapki dom ki ɔɔ naase utu iŋg Ꞌbɔɔbki taar kɛn maam mꞋdooyseno se. \v 3 Naɓo maam mꞋje taar se, naase an̰ki jeel kɔkŋ jiga: gaabge paac se, *al‑Masi ɓo doɗe ki ɔɔ mɛnda lɛ, gaaba ɓo don̰ ki ɔɔ al‑Masi lɛ, Raa ɓo don̰ ki. \v 4 Kaaɗn keem Raa ki jaay ɓo gaabm kɛn taaɗ taar teeco taar Raa ki ey lɛ eem keem Raa jaay aal kala don̰ ki se, kɛse naan̰ ɔl al‑Masi ɓo maakŋ sɔkɔn̰ ki. \v 5 Num gaŋ kɛn mɛnda jaay kaaɗn keem Raa ki, ɓaa taaɗn taar teeco taar Raa ki ey lɛ ɓaa keem Raa jaay aal te kala don̰ ki ey se, kɛse naan̰ ɔl gaabin̰ ɓo maakŋ sɔkɔn̰ ki ɔɔ mɛnd bin se tec aan gɔɔ mɛnd kꞋdɔsin̰ga dɔs don̰a kɛn ɔlin̰ sɔkɔn̰ tɔɔlin̰ se. \v 6 Kɛn mɛnda jaay baate kaal kala don̰ ki se, bɛɛkin̰ se kꞋdɔsin̰sin̰ naatn. ꞋJeelki, kɛn mɛnda jaay jꞋɔj kꞋnaŋin̰ga bɛɛkin̰ tak tak ey lɛ kꞋdɔsin̰sin̰ga se, tɛɗin̰ sɔkɔn̰ tɔɔlin̰a. Bin num ɔn̰ mɛnda tak ɓo kaal kala don̰ ki don̰ ki. \v 7 Num kɛn gaaba jaay ɓaa keem Raa num, ɔn̰te kaal kala don̰ ki, taa gaaba se Raa aalin̰ tecin̰ naan̰a taa an̰ *nooko. Gaŋ mɛnda lɛ, Raa aalin̰ se gɛn nookŋ gaabin̰a. \v 8 Taa gaaba se teeco ro mɛnd ki eyo, num mɛnda ɓo teeco ro gaab ki\f + \fr 11:8 \ft Aak Jɛn 2.18‑23.\f*. \v 9 Gaaba se Raa aalin̰o taa mɛnd eyo, num mɛnda lɛ nookŋ gaabin̰a. \v 10 Taa *kɔɗn Raage se ɓo mɛnda se n̰Ꞌaal kala don̰ ki ɔɔ ute kal kɛn naan̰ aal don̰ ki se je taaɗn ɔɔ naan̰ se sook deb kɛn ɔk tɔɔgɔ don̰ ki se. \p \v 11 Ute naan̰ se kic ɓo, naan Mɛljege tu se, mɛnda kalin̰ ki sum se kɔŋ kaan̰ kaam eyo ɔɔ gaaba kic lɛ kalin̰ ki sum se kɔŋ kaan̰ kaam ey kici. \v 12 Aan gɔɔ mɛnda lɛ teeco ro gaab ki se, gaab kic lɛ mɛnda ɓo oojin̰a; num naaɗe paac se iin̰o gɔtn Raa ki. \v 13 Naase malin̰ge aakin̰ki tu. Kɛn jeege tusga gɛn keem Raa jaay mɛnda aal te kala don̰ ki ey sum ɓo eem Raa se, dɔɔɗn ne? \v 14 Kɛn jꞋaakin̰ kaak bin kic ɓo, gaaba jaay ul bɛɛkin̰ tɛɗ jɛrl se, sɔkɔn̰ ey ne? \v 15 Gaŋ mɛnda jaay bɛɛkin̰ dɛn se, ɔkin̰a. Bɛɛkin̰ kɛn Raa ɛɗin̰ dɛn se, tɛɗin̰ tec aan gɔɔ mɛnd kɛn aalga kaal kala don̰ ki. \v 16 Ɔɔ debm jaay je tookŋ do taarge tun maam mꞋtaaɗsen ey se, maam ute *eglizgen gɛn Raa se lɛ, kɛse ɓo nakŋ kɛn naaje kꞋlee kꞋtɛɗa. \s1 Kɔsn gɛn Mɛljege Isa \p \v 17 Do taarge tun maam mꞋje mꞋasen taaɗse, maam mꞋasen kɔŋ tɔɔm eyo. Taa kɛn naase jaay Ꞌtuskiga gɛn keem Raa se, naase Ꞌtɛɗki nakgen *kusin̰ ɓo cir kɛn bɛɛ. \v 18 Anum nakŋ deet deet se kꞋtaaɗum jꞋɔɔ: kɛn naase jaay Ꞌtuskiga gɛn keem Raa num, naase Ꞌlee Ꞌgaaŋki ute naapa. Ɔɔ do taar kɛn se, mꞋjeelin̰ kɛngen mɛtin̰ge se, mɛt ki. \v 19 Bin num maam mꞋjeele maakse ki se, jeege utu Ꞌgaaŋ ute naapa, bin jaay ɓo jꞋkaakŋ jeel jee kɛn ɔk taar Raa ɔɔn̰ se. \v 20 Kɛn naase Ꞌtuskiga gɛn keem Raa jaay ɔski kɔs ute naapa se, kɛn maam mꞋaakin̰ ara ki num, aan gɔɔ kɔsn gɛn Mɛljege eyo. \v 21 Taa kɛn naase jaay iŋgkiga gɔtn kɔs ki se, naŋa naŋa kic ɓo naar ɔs kɔsin̰ kɔsin̰ kɛn naan̰ ɓaano. Bin ɓo jee mɛtin̰ge lɛ, ɓo tɔɔlɗe tɔɔlɔ ɔɔ jeegen kuuy se lɛ, aay bini oon koono. \v 22 Kɛn bin num, ɔski ɔɔ aayki ɓeesege tu. Lɔ naase ɔkki ɓeege ey ne? Kɛn naase jaay Ꞌtɛɗki bin se, naase uum aalki kaal *egliz gɛn Raa se ɓo naaŋ ki ɔɔ gɛnaagen ɔk ɗim ey se lɛ, naase aakɗeki kaakŋ mɛtɗe. Anum do taarge tun ese se, naase Ꞌjeki mꞋasen taaɗn mꞋɔɔ ɗi? MꞋasenga tɔɔm la? Gɔtɔ. Do nakge tun naase Ꞌtɛɗki se, maam mꞋasen kɔŋ tɔɔm eyo. \p \v 23 ꞋBooyki! Kɛse ɓo taar kɛn Mɛljege dooyumo ɔɔ maam kic mꞋdooyseno mꞋɔɔ: maakŋ nɔɔr kɛn jꞋan kɔkŋ Mɛljege Isa se, naan̰ uun mappa jin̰ ki, \v 24 ɔɔ kɛn naan̰ jaay tɔɔm Raa aas se, naan̰ dupin̰a ɔɔ ɗeek ɔɔ: «Kɛse ɓo roma kɛn mꞋɛɗin̰ *sɛrkɛ taa naase. Nakŋ se Ꞌlee Ꞌtɛɗin̰ki bini ɔɔ Ꞌsaapki dom ki.» \v 25 Kɛn naaɗe jaay ɔs aas se, Mɛljege uun *kɔɔpm ɗooc ute tɔtn koojn̰ bin̰ se ɔɔ tɛɗin̰ bin kici, taaɗɗen ɔɔ: «Tɔtn koojn̰ bin̰ kɛn maakŋ kɔɔp kɛn ese se je taaɗn ute moosum Ꞌkɔɔy se, kɛse je taaɗn ɔɔ: *Raa dɔɔkga kiji ute naase. Daayum kɛn naase Ꞌɓaaki ɓaa kaaye se, Ꞌtɛɗin̰ki bini ɔɔ Ꞌsaapki dom ki.» \v 26 Daayum kɛn naase jaay Ꞌtuskiga gɛn kɔsn mappan ese se\f + \fr 11:26 \ft Mappan ese se Mɛljege Isa taaɗ ute daa ron̰ mala.\f* ɔɔ gɛn kaay tɔtn koojn̰ bin̰ kɛn maakŋ kɔɔp kɛn ese se, kɛse naase Ꞌtaaɗki mɛtn taar kooy Mɛljege bini, ɓii kɛn naan̰ aɗe tɛrl ro ki. \p \v 27 Taa naan̰ se ɓo, debm ɔs mappa gɛn Mɛljege ɔɔ aay tɔtn koojn̰ bin̰ kɛn maakŋ kɔɔp Mɛljege tu ute ɗoobin̰ ey se, bɔɔrɔ utu koocn̰ don̰ ki taa daa ro Mɛljege ute moosin̰ se, naan̰ aalɗen te maak ki eyo. \v 28 Taa naan̰ se ɓo naŋa naŋa kic kɛn ɓaa ɓaa kɔsn mappm ese se ɔɔ ɓaa Ꞌkaay tɔtn koojn̰ bin̰ kɛn maakŋ kɔɔp kɛn ese, n̰Ꞌsaap do ron̰ ki jaay Ꞌkɔsɔ ɔɔ Ꞌkaaye. \v 29 Anum debm jaay ɔs mappan se ɔɔ aay tɔtn koojn̰ bin̰ kɛn maakŋ kɔɔp ki se, saap te do ro Mɛljege tu eyo jaay ɔsɔ ɔɔ aay se, kɛse naan̰ malin̰ ɓo tɛɗ bɔɔrɔ ooc don̰ ki. \v 30 Taa naan̰ se ɓo maakse ki se jeege dɛna tɛɗga kɔɔn̰ɔ, jeege dɛna kɔɔn̰ɔ tujɗenga ɔɔ jee mɛtin̰ge ooyga. \v 31 Kɛn naajege jaay kꞋjeelki kɔjn̰ bɔɔrɔ do naaje malin̰ge tu se, Raa ajeki kɔjn̰ bɔɔrɔ dojege tu eyo. \v 32 Anum kɛn Mɛljege jaay ɔjjeki bɔɔrɔ dojege tu se, kɛse naan̰ dɛjjeki dɛjje. Taa ɓii kɛn naan̰ Ꞌkɔjn̰ bɔɔrɔ do *duni ki se, bɔɔrɔ Ꞌkoocn̰ dojege tu ey sum. \v 33 Bin ɓo gɛnaamgen ɗoobm al‑Masi ki, kɛn Ꞌtuskiga gɛn kɔsn, kɔsn Mɛljege se, Ꞌbooyki naapa. \v 34 Kɛn debm jaay ɓo tɔɔlin̰ lɛ, n̰Ꞌɔs ɓeen̰ ki. Bin ɓo kɛn naase Ꞌtuskiga se, bɔɔrɔ Ꞌkoocn̰ dose ki eyo. Taargen ɔɔp se, kɛn maam mꞋɓaaga gɔtse ki jaay ɓo, mꞋasen ɓaa taaɗn naŋ mɛtin̰a. \c 12 \s1 Naabm kɛn *Nirl Salal ɛɗ jeege tu gɛn tɛɗn naabm *Raa \p \v 1 Gɛnaamgen ɗoobm al‑Masi ki, ɓɔrse maam mꞋje mꞋasen tɛrl do mɛtn taar naab kɛn *Nirl Raa ɛɗ jeege tu se. Maam mꞋje mꞋasen kɔn̰ naase aki kiŋg do dɛrlse ki eyo. \v 2 Do dɔkin̰, kɛn naase Ꞌjeelkiro te Raa mal ey se, kaaɗ kɛn naane se, nakŋ ɔk tɔɔgɔ dose ki se Ꞌtɔɔɗ ɔlseno gɔtn raasege tun ɔŋ taaɗ taar ey se, ɔɔ naase lɛ ɔŋ aasin̰kiro gɛn ɗaar tɔɔg eyo. \v 3 Taa naan̰ se ɓo, Ꞌbooyki mꞋasen taaɗa: debm jaay taaɗ ɔɔ: ɔn̰ Raa Ꞌnaam Isa se, debm bin se naan̰ ɔk Nirl Raa maakin̰ ki eyo. Ɔɔ debm taaɗ ɔɔ: Isa se Mɛljege se, debm bin se ɔk Nirl Salal maakin̰ ki. \p \v 4 Nirl Salal se, naan̰ kalaŋ sum, naɓo nakgen kɛn naan̰ ɛɗ jeege tu se, dɔɔlin̰ dɛna. \v 5 Mɛljege se kic naan̰ kalaŋ sum, naɓo naabm kɛn naan̰ ɛɗ jeege tu se, dɔɔlin̰ dɛna. \v 6 Raa kɛn tɛɗn naaba maakŋ jeege tu paac se, naan̰ kalaŋ sum, naɓo ɗoobm kɛn naan̰ ɛɗo gɛn tɛɗn naabin̰ se, dɔɔlin̰ dɛna. \v 7 Naŋa naŋa kic ɓo Raa ɛɗin̰ Nirl Salal maakin̰ ki se, taa an tɛɗn naabm kɛn Ꞌnoogŋ jee Raage paac. \v 8 Deb kalaŋ se, Nirl Raa ɛɗin̰ jeel‑taara gɛn taaɗn taar jeege tu ɔɔ deb kuuy se, Nirl Raa ese sum ɓo ɛɗin̰ jeele gɛn jeel naka. \v 9 Nirl Raa ese sum ɓo, tɛɗ deb kalaŋ aal maakin̰ do Isa ki cir gɛn jeegen kuuy se ɔɔ deb kuuy se, naan̰ ɛɗin̰ tɔɔgɔ gɛn kɛɗn lapia jee kɔɔn̰ge tu. \v 10 Deb kuuy lɛ, Nirl Raa ɛɗin̰ tɔɔgŋ gɛn tɛɗn nakŋ‑kɔɔɓge, deb kɛn kuuy naan̰ ɛɗin̰ tɔɔgŋ gɛn taaɗn taar teeco taar Raa ki. Ɔɔ deb kɛn kuuy se, naan̰ ɛɗin̰ tɔɔgŋ kɛn an jeel nakgen kɛn iin̰o gɔtn Nirl Salal ki ey lɛ gɔtn sitange tu. Ɔɔ deb kɛn kuuy se, naan̰ ɛɗin̰ tɔɔgŋ gɛn jeel taaɗn taar naaŋgen jeege jeel eyo. Ɔɔ tɛr deb kɛn kuuy lɛ, naan̰ ɛɗin̰ tɔɔgŋ gɛn jeel taaɗn tɔɔkŋ mɛtn taar naaŋgen jeege jeel ey se. \v 11 Ɔɔ kɛse Nirl Raa kalaŋ ese sum ɓo tɛɗin̰ nakgen se paac ɔɔ naŋa naŋa kic ɓo naan̰ ɛɗin̰ naabin̰ naabin̰ aan gɔɔ kɛn naan̰ maakin̰ jen ro ki. \s1 Jee al‑Masige se tum tɛɗga aan gɔɔ ro kalaŋ \p \v 12 Aakki tu: ro debkilimi se, naan̰ kalaŋ sum, naɓo tɔp kaam dɛna. Ute tɔpm kɛn naan̰ tɔp kaam dɛn se kic ɓo tum tɛɗ ro kalaŋ. Jeegen kɛn dɔɔkga ute al‑Masi se kic ɓo tec bini. \v 13 Ɔɔ naajege paacki se kɛn Yaudge ey lɛ Grɛkge, ɓulge ey lɛ ɓulge eyo, *kꞋbatizjekiro ute Nirl Salal kalaŋ ese sum ɔɔ kꞋtum kꞋtɛɗkiga aan gɔɔ ro kalaŋ. Ɔɔ Raa ɛɗjekiga Nirlin̰ se maakjege tu. \p \v 14 Bin ɓo ro debkilimi se naan̰ kaam kalaŋ sum eyo, naɓo naan̰ tɔp kaam dɛna. \v 15 Jɛ se Ꞌkɔŋ taaɗn ɔɔ: «Maam lɛ mꞋji ey se, mꞋkɔŋ tɛɗn maakŋ ro ki eyo.» Anum kɛn naan̰ taaɗ bin sum ɓo, Ꞌkɔŋ tɛɗn maakŋ ro debkilim ki ey ne? \v 16 Bi se Ꞌkɔŋ taaɗn ɔɔ: «Maam lɛ mꞋkaama ey se, mꞋkɔŋ tɛɗn maakŋ ro debkilim ki eyo.» Anum kɛn naan̰ taaɗ bin sum ɓo, Ꞌkɔŋ tɛɗn maakŋ ro debkilim ki ey ne? \v 17 Kɛn ro debkilimi jaay kaam kalin̰ ki sum num, naan̰ tap ɓo Ꞌbooy ute ɗio? Ɔɔ kɛn ro paac ɓo bi kalin̰ ki sum num, naan̰ Ꞌkootn ute ɗio? \v 18 Ɗeere, ro debkilimi se, Raa tɔndin̰sin̰ga ute ɗoobin̰ tak tak aan gɔɔ kɛn naan̰ maakin̰ jen ro ki. \v 19 Ro debkilim jaay ɔk ro kaam kalaŋ sum num, kɛse jꞋan̰ kɔŋ daŋ ro ute magalin̰ eyo. \v 20 Ɗeere, ro debkilimi se tɔp kaam dɛna naɓo kɛn tumga se, tɛɗ ro kalaŋ. \p \v 21 Kaama Ꞌkɔŋ taaɗn ji ki ɔɔ: «Maam se mꞋan ɗim ute naai eyo.» Ɔɔ do lɛ Ꞌkɔŋ taaɗn jɛge tu ɔɔ: «Maam se mꞋan ɗim ute naase eyo.» \v 22 Num gaŋ roi kaam kalaŋ kɛn naai aakin̰ ɔɔ ɔk tɔɔg ey se, kɛn naan̰ jaay gɔtɔ num, kiŋgi se ai tɛɗn ɔɔn̰ɔ. \v 23 Maakŋ ro ki se gɔtn kɛn kaam kalaŋ jꞋaalɗen maak ki ey se, naaɗe se ɓo kɛn kꞋlee kꞋjꞋɔkɗeki ɔɔn̰ɔ. Ɔɔ kɛngen kꞋlee kꞋtɔyɗeki tɔy se ɓo, kɛn kꞋlee kꞋjꞋaakki doɗege tu ɗawal ɗawal, \v 24 gaŋ kɛngen kꞋjꞋaakɗenki tal tal se je jꞋaɗen tɛɗn bin eyo. Anum ro kaam kalaŋ kꞋtɔyɗe tɔy se ɓo, Raa tɔndɗen se, taa jꞋaɗenki kɔkŋ ɔɔn̰ɔ. \v 25 Ro jaay Raa tɛɗin̰ bin se, taa Ꞌtɔpm naap eyo, num taa naaɗe Ꞌkaakŋ do naapge tu. \v 26 Kɛn ro kaam kalaŋ jaay ɔŋga dubara se, ro ute magalin̰ paac dabara. Ɔɔ kɛn ro kaam kalaŋ jaay ɓo tɛɗga nakŋ bɛɛ kꞋtɔɔmin̰ga lɛ, ro ute magalin̰ paac Ꞌtɛɗ maak‑raapo. \p \v 27 Aan gɔɔ ro debkilimi tɔp kaam dɛn jaay dɔɔk tum tɛɗ ro kalaŋ se, ɗeere, naase kic ɓo Ꞌdɛnki, naɓo Ꞌtum Ꞌtɛɗkiga ro *al‑Masi ɔɔ naŋa naŋa kic ɓo utu gɔtin̰ gɔtin̰a. \v 28 Bin ɓo, maakŋ *egliz ki se, deet deet se, Raa tɔnd *jee kaan̰ naabm Isage. Gɛn k‑dige se, naan̰ bɛɛr tɔɔɗ jee kɛn taaɗ taar teeco taarin̰ ki. Gɛn k‑mɔtɔge tu se, naan̰ tɔnd jee dooy jeege. Ɔɔ mɛtn naaɗe ki se, naan̰ tɔnd jee tɛɗn nakŋ‑kɔɔɓge, tɛr naan̰ tɔnd jeegen ɛɗ lapi jee kɔɔn̰ge tu ɔɔ tɔnd jee mɛtin̰ge gɛn noogŋ jeege. Jee mɛtin̰ge naan̰ tɔndɗe jee kɛn Ꞌtɔɔɗn jeege ute jee kɛn taaɗn taar naaŋgen jeege jeel eyo. \v 29 Aakɗeki tu: naaɗe paac se lɛ jee kaan̰ naabm Isagen mɛtn‑jiki sum la? Paac naaɗe taaɗ taar teeco taar Raa ki sum la? Paac jee dooy jeege sum la? Paac jee tɛɗn nakŋ‑kɔɔɓge sum la? \v 30 Naaɗe paac se jeegen kɛn ɛɗ lapi jee kɔɔn̰ge tu sum la? Paac se, jee kɛn taaɗ taar naaŋgen jeege jeel ey se sum la? Ɔɔ naaɗe paac se jeel taaɗn tɔɔkŋ taar naaŋgen jeege jeel ey se sum la? \v 31 Bin num naabm jigan kɛn *Nirl Raa nig jeege tu se, Ꞌdɔŋki kɛn jiga cir paac. \p Ɓɔrse Ꞌbooyki, mꞋje mꞋasen taaɗn ɗoobm kɛn jiga cir paac paac kɛn anki lee do ki. \c 13 \s1 KꞋjeki naapa \p \v 1 Kɛn maam ɓo mꞋjeel taaɗn taar naaŋ jeege paac ɔɔ kɛn mꞋjeel taar *kɔɗn Raage kic ɓo, naɓo kɛn maam mꞋɔk maak‑je ey se, kɛse maam mꞋtec aan gɔɔ gaŋga ey lɛ aan gɔɔ mɛndɛ kɛn jꞋɔndin̰ga num eem tɔkŋ bi kiric se. \v 2 Kɛn maam ɓo mꞋtaaɗ taar teeco taar *Raa ki jeege tu, ɔɔ kɛn mꞋjeel nakgen paacn̰ jeege jeel mɛtin̰ eyo ɔɔ mꞋjeel mɛtn nakge paac, ɔɔ kɛn maam ɓo mꞋaal maakum paac do Raa ki jaay mꞋtaaɗ koge tu mꞋɔɔ jꞋiin̰ kꞋɗɛɛtɛ jꞋɔn̰ gɔtn se jaay naaɗe took taarum kic ɓo, num kɛn maam jaay mꞋje jeege ey se, maam mꞋdebm tɔɔl sɛr eyo. \v 3 Kɛn maam ɓo mꞋnig maalum paac jee daayge tu ɔɔ bini mꞋɔn̰ rom kꞋtɔɔcin̰ pooɗn kic ɓo, anum kɛn maam jaay mꞋje jeege ey se, kɛse maam mꞋkɔŋ ɗi ro ki? \p \v 4 Debm ɔk maakje do jeege tu se, naan̰ maakin̰ deere ɔɔ kɛrcɛlɛ. Naan̰ ɔk maak‑kilimi do nam ki eyo, naan̰ oon eyo ɔɔ magal ron̰ eyo; \v 5 debm ɔk maak‑je do jeege tu se, naan̰ tɛɗ nakŋ sɔkɔn̰ eyo, naan̰ debm nakɔɔn̰ eyo, tɛɗ maak‑taar eyo, ɔk nam ute taar‑maak eyo; \v 6 debm kɛn je jeege se, nakgen ute ɗoobin̰ ey se, naan̰ maakin̰ raap do ki eyo, num naan̰ maakin̰ raap do taar kɛn mɛt ki. \v 7 Debm ɔk maak‑je se, kɛn kꞋtɛɗin̰ *kusin̰ kic ɓo, naan̰ an ɗim eyo. Daayum naan̰ tuj ɔrmin̰ ute jeege eyo, ɔnd don̰ paac do Raa ki ɔɔ ɔŋ sɛrk nakge paac. \p \v 8 Maak‑je se naan̰ Ꞌkɔŋ naŋ eyo. Taargen kꞋtaaɗin̰ kɛn teeco taar Raa ki se lɛ, kaaɗin̰ utu Ꞌdeele. Ɔɔ taar naaŋgen jeege jeel ey se utu Ꞌnaŋa ɔɔ jeel nakge se lɛ, kaaɗin̰ utu Ꞌdeel kici. \v 9 Taa jeel naajege se jeel naŋ mɛtn nakge paac eyo. Ɔɔ taargen kꞋtaaɗin̰ kɛn teeco taar Raa ki se lɛ, ɔŋ aas ute gɛn Raa mal eyo. \v 10 Anum nakgen mala mala jaay aɗe ɓaa se, nakgen paacn̰ kɛn aas te ute ɗoobin̰ ey se, kaaɗin̰ utu Ꞌdeele. \p \v 11 Kaaɗ kɛn maam mꞋutu mꞋbaat se, napar taaɗn taaruma, saapuma ɔɔ booy kɔkuma, paac se, aan gɔɔ gɛn gaan sɛɛmge; anum kɛn maam jaay mꞋaas gaaba sum se, nakŋ gaan sɛɛmge se maam mꞋrɛsin̰ga naatn. \v 12 Ɓɔrse se, naajege jꞋaakki nakge naɓo jꞋaak jꞋɔkki mɛtɗe eyo aan gɔɔ debm aak daan kaamin̰ maakŋ kaam‑kaay‑naaŋ kɛn aak ɔɔɗ ey se. Num ɓii kalaŋ se, jꞋutu jꞋan̰ kaakin̰ Ꞌtooɗn tal. Ɓɔrse se, maam mꞋjeel mꞋɔk mɛtn nakge paac eyo, naɓo ɓii kalaŋ mꞋutu mꞋjeel kɔkŋ mɛtn nakge se mala mala aan gɔɔ kɛn Raa jeelum maam se. \p \v 13 Ɓɔrse nakgen kɛn Ꞌkɔɔpm Ꞌtiŋg se: kaal maakŋ do Raa ki, kɔnd do kɛn jꞋɔndki do Raa ki ɔɔ maak‑jea. Ɔɔ maakŋ naaɗe kɛn mɔtɔ se, kɛn cirɗe paac se, maak‑jea. \c 14 \s1 Naabm *Nirl Salal ɛɗ jeege tu se taa noogŋ jee dɛna \p \v 1 ꞋJeki maak‑jea ɔɔ Ꞌdɔŋki naabm kɛn Nirl Salal ɛɗ jeege tu ɔɔ kɛn tap ki se, Ꞌjeki ɗoobm gɛn taaɗn taargen teeco taar *Raa ki. \v 2 Taa debm kɛn taaɗ taar naaŋ kɛn jeege jeel ey se, kɛse naan̰ taaɗ jikilimge tu eyo, num taaɗ Raa ki. Ɔɔ taar naaŋ kɛn naan̰ taaɗ se lɛ, nam jeel mɛtin̰ eyo. Ute tɔɔgŋ Nirl Salal se, naan̰ taaɗ nakgen deel doa kɛn jeege ɔnd ute mɛt kon̰ eyo. \v 3 Num gaŋ debm kɛn taaɗ taar teeco taar Raa ki se, naan̰ taaɗ jikilimge tu, noogɗe gɛn ziiɗn ɓaa ute naanɗe, dɛjɗe ɔɔ ɛɗɗen kaay kaama. \v 4 Debm taaɗ taar naaŋgen jeege jeel mɛtin̰ ey se, kɛse noogin̰ naan̰ mala gɛn ziiɗn ɓaa ute naanin̰a, gaŋ debm jaay taaɗ taar teeco taar Raa ki se, noog jee *egliz ki taa ziiɗn ɓaa ute naanɗe. \v 5 MꞋje se, naase paacki se, aki Ꞌtaaɗn taar naaŋgen jeege jeel eyo. Naɓo kɛn maam mꞋje cir paac paac se, mꞋje naase aki taaɗn taargen teeco taar Raa ki. Taa debm kɛn taaɗ taar naaŋgen jeege jeelin̰ ey se, ɔn̰ deb kalaŋ Ꞌtaaɗ tɔɔkŋ mɛtin̰ jee eglizge tu taa aɗen noogo naaɗe ziiɗn ɓaa ute naanɗe, kɛn bin ey num, debm taaɗ taar teeco taar Raa ki se cir debm kɛn taaɗ taar naaŋgen jeege jeelin̰ ey se. \v 6 Bin ɓo, gɛnaamgen ɗoobm *al‑Masi ki, aan gɔɔ ɓɔrse maam mꞋɓaa gɔtse ki jaay mꞋtaaɗsen ute taar naaŋgen kɛn naase Ꞌjeelki ey se, taarumgen mꞋtaaɗsen se lɛ ɔŋ taaɗsen mɛtn nakgen Raa taaɗum mɛtin̰ se eyo, ɛɗsen te jeel eyo, taaɗsen taar teeco taar Raa ki eyo ɔɔ dooysen ey se, kɛse asen kɔŋ noogŋ ɔɔ ɗi? \p \v 7 Bin ɓo Ꞌjeelki, silɛɛrɛ ute kurundu jaay ɓaa mɛtn kaa ki ey se, kaa se jꞋan̰ jeel jꞋɔɔ ɗio? \v 8 Num debm tuuy ɓɔrlɔ gɛn bɔɔrɔ se jaay tuuyin̰ mɛt ki ey se, jeege Ꞌkɔŋ ɗaapm roɗe gɛn ɓaa bɔɔr ki ne? \v 9 Gɛn naase kic ɓo tec bini. Kɛn naase Ꞌtaaɗki taar naaŋgen jeege booy ɔk mɛtin̰ ey se, taarsegen naase Ꞌtaaɗki se, jeege Ꞌjeel kɔkŋ mɛtin̰ ɔɔ ɗi? Kɛn bin num, taar naase ulki se, ulki rɛn̰ɛ. \v 10 Ɗeere, do naaŋ ki ara se, taar naaŋge naparin̰ dɛna ɔɔ maakɗe ki se, taar naaŋ kalaŋ jaay kꞋbooy kꞋjꞋɔkin̰ ey se, gɔtɔ. \v 11 Kɛn deba jaay taaɗum ute taar naaŋin̰ jaay maam mꞋjeel ey se, debm se maam mꞋjeelin̰ naan̰ se mɛrtɛ. Ɔɔ maam kic lɛ naan̰ am jeelum maam se, mɛrtɛ. \v 12 Aan gɔɔ naase Ꞌlee Ꞌdɔŋki naabm kɛn Nirl Salal ɛɗ jeege tu se, Ꞌdɔŋki naabm kɛn Ꞌnoogŋ jee egliz ki Ꞌziiɗn ɓaa ute naanɗe. \p \v 13 Taa naan̰ se ɓo, debm taaɗ taar naaŋgen jeege jeel ey se, n̰Ꞌtɔnd mɛtn Raa an̰ kɛɗn jeele gɛn tɛrl taar se jeege tu. \v 14 Kɛn maam jaay mꞋeem Raa ute taar naaŋ jeege jeel ey se, ɗeere, maam mꞋeemin̰ ute maakum paac, naɓo taargen teec taarum ki se, saapum ɔnd ute mɛtin̰ eyo. \v 15 Kɛn bin num mꞋtɛɗn mꞋɔɔ ɗi? MꞋkeem Raa ute maakum paac ute taar naaŋgen jeege jeel ey se naɓo maam mꞋje mꞋan̰ keemin̰ ute ɗoobm kɛn saapum kic ɓo jeel ɔk mɛtin̰a. MꞋje mꞋkaar kaa ute maakum paac ute taar naaŋgen jeege jeel ey se naɓo, mꞋje mꞋkaar kaa ute ɗoobm kɛn saapum kic ɓo jeel ɔk mɛtin̰a. \v 16 Kɛn jeege tusga gɛn keem Raa jaay naai Ꞌtɔɔm Raa ute saapi paac ute taar naaŋgen kɛn jeege jeel ey se, ɔɔ nam lee ɓaaɗo booy taar Raa sum jaay utu maakɗe ki se, naan̰ Ꞌkɔŋ tookŋ *amin ɔɔ ɗio, taa taari kɛn Ꞌtɔɔm Raa se lɛ, naan̰ ɔnd ute mɛtin̰ eyo. \v 17 Baat ey num, taari kɛn naai Ꞌtɔɔm Raa se nijim aak eyo, naɓo debm iŋg booyi jaay jeel mɛtin̰ ey se, ɔŋ noogin̰ gɛn ziiɗn ɓaa ute naanin̰ eyo. \p \v 18 Maam mꞋtɔɔm Raa taa maam se mꞋjeel taaɗn taar naaŋgen jeege jeel ey se mꞋcirsen, naasen kɛn iŋg Ꞌɓaaki se paac. \v 19 Naɓo maakŋ egliz ki se, maam mꞋje mꞋtaaɗn taarge mii sum kɛn jeege jeel mɛtin̰a taa aɗen dooyo, naan̰ se cir kɛn mꞋtaaɗ taara dupu kando kando ute taar naaŋgen jeege jeel mɛtin̰ ey se. \p \v 20 Gɛnaamge, ɔn̰te Ꞌsaapki aan gɔɔ gɛn gaan sɛɛmge, num Ꞌsaapki aan gɔɔ jee magalge. Num gaŋ gɛn tɛɗn *kusin̰ num, Ꞌtɛɗki rose aan gɔɔ gaangen sɛɛmɛ kɛn jeel tɛɗ kusin̰ ey ɓɔrt se. \v 21 Taa naan̰ se ɓo maakŋ *Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki raaŋin̰ se Mɛljege Raa taaɗ ɔɔ: \q1 \qt Jee se maam mꞋaɗen taaɗ ute taar naaŋgen kuuy\qt* \q1 \qt ɔɔ mꞋaɗe kɔl jee kuuy ɓo utu aɗen taaɗn ute taar naaŋɗege\qt*. \q1 \qt Ute naan̰ se kic ɓo naaɗe Ꞌbooy kuun taarum ey tap\qt*.\f + \fr 14:21 \ft Aak Eza 28.11‑12.\f* \m \v 22 Taar naaŋgen kꞋtaaɗ jaay jeege jeel ey se, kɛse Raa ɓo taaɗ tɔɔgin̰ do jeege tun aal te maakɗe do Isa ki eyo. Num jee kɛn aalga kaal maakɗe do Isa ki se, taar naaŋgen jeege jeel ey se, taaɗ ute naaɗe eyo. Num gaŋ debm jaay taaɗ taar teeco taar Raa ki se, kɛse naan̰ taaɗ ute jee kɛn aalga kaal maakɗe do Isa ki ɔɔ jee aal te maakɗe do Isa ki ey se, taar se ɔlɗe naaɗe maak ki eyo. \p \v 23 Kɛn aan gɔɔ egliz ute magalin̰ tus jaay jeege paac taaɗ taar naaŋgen jeege jeel eyo, jaay, jee lee ɓaaɗo booy taar Raa sum ey lɛ jee aal maakɗe do Isa ki eyo ɓaaɗo maakse ki se, asen taaɗn ɔɔ naase se jee dɛrlge ey ne? \v 24 Num gaŋ kɛn naase Ꞌpaacki jaay Ꞌtaaɗki taar teeco taar Raa ki ute taar naaŋgen kɛn jeege jeelin̰ se, debm aal maakin̰ do Isa ki eyo, ey lɛ debm lee ɓaaɗo maakse ki gɛn booy taar Raa sum se, kɛn naan̰ booy taarsege se, an̰ kɛɗn saapa ɔɔ naan̰ Ꞌjeel ron̰ ki naan̰ se debm kusin̰a, \v 25 ɔɔ taar kɛn maakin̰ kɛn jeege jeel ey se lɛ, Ꞌtooɗn tal. Gɔtn se naan̰ Ꞌkɛrgŋ kɔnd naanin̰ naaŋ ki naan Raa ki ɔɔ an̰ keeme ɔɔ naan̰ Ꞌtaaɗn makɔn̰ ɔɔ: Ɗeer ɗeer, naase se Raa utu daanse ki! \s1 Raa je nakgen ute ɗoobin̰ tak tak \p \v 26 Gɛnaamgen ɗoobm *al‑Masi ki, bin se maam mꞋasen taaɗn mꞋɔɔ ɗi? Kɛn Ꞌtuskiga gɛn keem Raa se, naŋa naŋa kic ɓo kɛn ɓaa kaar kaa, dooy jeege, taaɗn mɛtn nakŋ kɛn Raa taaɗin̰o, taaɗn taar naaŋgen jeege jeel eyo, ey lɛ tɛrl taar naaŋ jeege jeel ey se, anum nakŋ naase aki tɛɗ paac se, Ꞌtɛɗin̰ki taa Ꞌnoogŋ *egliz Ꞌziiɗn ɓaa ute naanin̰a. \v 27 Kɛn jeege baag taaɗn taar naaŋgen jeege jeel ey se, ɔn̰ jeege dio ɔɔ kɛn cirga lɛ jeege mɔtɔ sum. Kɛn aki taaɗ kic num, deb kalaŋ taaɗ aasga ram jaay ɓo deb kuuy Ꞌtaaɗa. Ɔɔ ɔn̰ nam kuuy an̰ tɛrlin̰ jeege tu. \v 28 Kɛn debm kɛn an̰ tɛrlin̰ taar se jeege tu gɔtɔ num, gɛnaa kɛn taaɗ taar naaŋ kɛn jeege jeel ey se, n̰Ꞌɔn̰te taaɗn naan jeege tu, num n̰Ꞌtaaɗ ute maakin̰a ɔɔ n̰Ꞌtaaɗ Raa ki. \v 29 Num gɛn jee taaɗ taar teeco taar Raa ki se lɛ, ɔn̰ jeege dio ey lɛ mɔtɔ sum ɓo, Ꞌtaaɗa. Ɔɔ jee mɛtin̰ge se, kꞋbooy kꞋjꞋɔk mɛtn taar se jiga, taar se ɓaa ute mɛtn taar Raa lɔɓu gɔtɔ. \v 30 Maakse ki se jaay deb kalaŋ Raa taaɗin̰ mɛtn nakŋ gam ɔɔ je taaɗn mɛtn nakŋ se jeege tu se, deb kuuy kɛn taaɗ taaɗ se n̰Ꞌdoa ɔɔ n̰Ꞌɔn̰ gɔtɔ deb kɛn se. \v 31 Ɗeere, paacki se, ɔkki ɗoobo kɛn aki taaɗn taar teeco taar Raa ki, naɓo kɛn deb kalaŋ taaɗ aasga jaay ɓo kɔn̰ gɔtɔ naapin̰ ki. Bin se jeege paac, naase aɗeki dooyo ɔɔ aɗeki kɛɗn kaay kaama. \v 32 Debm jaay taaɗ taar teeco taar Raa ki se, naan̰ bɔɔb ɔk taarin̰a. \v 33 Nakŋ ute ɗoobin̰ ey se, Raa je eyo. Num Raa se je naase aki kiŋg ute lapia. \p Naase Ꞌtɛɗki aan gɔɔ eglizgen gɛn jee Raagen ɓaa se paac, \v 34 kɛn jee al‑Masige jaay tusga se, mɛndgen maakse ki se, kꞋdoa. Aan gɔɔ kɛn *Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki taaɗa, maakŋ jee al‑Masige tun tusga se, mɛndge se ɔk ɗoobo gɛn taaɗn taar eyo num kꞋjꞋiŋg kaam kalaŋ. \v 35 Kɛn naaɗe ɓo je tɔnd mɛta lɛ, kꞋɓaa kꞋtɔnd mɛtn gaabɗege ɓeene. Ey num kɛn jee al‑Masige tusga num, mɛndge jaay Ꞌtaaɗn taara se dɔɔɗ eyo. \p \v 36 Lɔɓu taar Raa se uuno mɛtin̰ gɔtse ki sum la? Ɔɔ taar se, naase kalse ki sum ɓo Ꞌbooyin̰kiro lɛ? \v 37 Maakse ki debm jaay saap ɔɔ naan̰ ɔk *Nirl Salal maakin̰ ki ey lɛ tɛɗga debm taaɗn taar teeco taar Raa ki se, n̰Ꞌjeele taar kɛn maam mꞋraaŋsen se, kɛse Mɛljege mala ɓo taaɗsen nakŋ gɛn tɛɗa. \v 38 Anum taar kɛn maam mꞋraaŋsen se jaay debm baate tookŋ do ki se, debm bin se Raa kic ɓo, jeelin̰ eyo. \p \v 39 Bin se, gɛnaamgen ɗoobm al‑Masi ki, Ꞌdɔŋki gɛn taaɗn taar teeco taar Raa ki ɔɔ jeegen taaɗ taar naaŋgen jeege jeel ey se, ɔn̰te Ꞌgaaski gɛn taaɗa. \v 40 Naɓo nakŋ paacn̰ kɛn naase aki tɛɗ se, Ꞌtɛɗin̰ki ute ɗoobin̰ tak tak. \c 15 \s1 Ɗeere, Isa se duroga daan yoge tu \p \v 1 Gɛnaamgen ɗoobm *al‑Masi ki, tɛr maam mꞋje mꞋasen taaɗa, taa naase aki saapm do Labar Jigan gɛn al‑Masi kɛn maam mꞋtaaɗseno ɔɔ naase Ꞌtookkiro do ki se ɔɔ ɓɔrse kic utu ɔkin̰ki ɔɔn̰ɔ. \v 2 Ute Labar Jigan gɛn al‑Masi ese se ɓo, naase ɔŋkiga kaaja kɛn naase jaay iŋgki do ki aan gɔɔ kɛn maam mꞋtaaɗseno se. Ey num, ɓɛrɛ, kaal maaksen do al‑Masi ki se, Ꞌtɛɗn nakŋ cɛrɛ. \p \v 3 Nakŋ cir paac paac jaay maam mꞋdooyseno deet deet se, taar maam mala mꞋɔŋin̰o gɔtn al‑Masi kɛn ɔɔ: al‑Masi se ooyga taa *kusin̰jege aan gɔɔ kɛn Kitap taaɗno. \v 4 Naan̰ ooy se, jꞋɔlin̰o maakŋ ɓaaɗ ki, ɓii k‑mɔtɔge tu se naan̰ duro daan yoge tu, aan gɔɔ kɛn Kitap taaɗno ro ki se kici. \v 5 Kɛn naan̰ duro se, naan̰ teeco naan Piɛr ki ɔɔ tɛr naan̰ teeco naan jee kaan̰ naabin̰ge tun kꞋdaŋɗe ute ro jee sik‑kaar‑di se. \v 6 Tɛr naan̰ teeco naan gɛnaage tun ɗoobm Isa al‑Masi kɛn tus iŋg kiŋg taa naapki ɔɔ jee se cir kaar‑mii. Maakɗe ki se, jee dɛnin̰ utu zɛɛrɛ ɔɔ kɛngen mɛtin̰ge se, ooyga. \v 7 Tɛr naan̰ teeco naan Jak ki ɔɔ tɛr naan̰ teeco naan jee kaan̰ naabin̰ge tu paac. \v 8 Anum kaam mɔɔtn se, naan̰ teeco naan maam ki kici, maam kɛn aan gɔɔ goon kɛn jꞋoojin̰ laapin̰ aas te eyo. \v 9 Ɗeere, maakŋ *jee kaan̰ naabm Isa al‑Masige tu se, bɛɛki num, maam se ɓo debm kɛn kꞋkaal mum eyo. Taa maam se mꞋaas kɛn jꞋam daŋ *debm kaan̰ naabm Isa al‑Masi eyo. Taa *eglizn gɛn *Raa se, maam mꞋdabarin̰oga. \v 10 Num gaŋ Raa tɛɗumga bɛɛ ɔɔ ute bɛɛ naan̰ tɛɗum se maam mꞋtɛɗga aan gɔɔ kɛn ɓɔrse naase Ꞌjeelumki se. Anum bɛɛ Raa kɛn tɛɗum maam ki se, tɛɗ te nakŋ cɛr eyo. Naɓo maakŋ jee kaan̰ naabm Isa al‑Masi ki paac se, maam mꞋtɛɗ naaba mꞋcirɗe. Num kɛn tɛɗ naabm se, maam eyo, naɓo bɛɛ Raa ese se ɓo ɔlum maam mꞋtɛɗ naabm se. \v 11 Bin ɓo kɛn Ꞌtɛɗn maama, lɔ naaɗe, kɛse ɓo taar kalaŋ kɛn naaje kꞋtaaɗseni ɔɔ do taar kɛn se ɓo, naase Ꞌtook aalkiro maakse do ki se. \s1 Raa utu Ꞌdur jeege daan yoge tu \p \v 12 Naaje kꞋtaaɗsen jꞋɔɔ *al‑Masi se duroga daan yoge tu. Num gɛn ɗi jaay jee mɛtin̰gen maakse ki se, taaɗ ɔɔ jee ooyga kooy se, aɗe kɔŋ Ꞌdur daan yoge tu ey se? \v 13 Kɛn jeege jaay aɗe kɔŋ dur daan yoge tu ey num, al‑Masi kic ɓo duro utu te daan yoge tu eyo. \v 14 Kɛn al‑Masi jaay duro te daan yoge tu ey se, taar naaje kꞋtaaɗseno se, taar rɛn̰ɛ ɔɔ kaal maaksen do al‑Masi ki se kic lɛ, cɛrɛ. \v 15 Ɗeere, kɛn jee ooyga kooy jaay aɗe kɔŋ dur daan yoge tu ey num, al‑Masi kic ɓo Raa durin̰o te daan yoge tu eyo. Bin se, naaje kꞋtɛɗga saaɗgen gɛn Raa kɛn taaɗ taar mɛt ki eyo taa naaje kꞋtaaɗ jeege tu jꞋɔɔ: Raa se duroga al‑Masi daan yoge tu se. \v 16 Kɛn jee ooyga kooy jaay kɔŋ dur daan yoge tu ey num, al‑Masi kic ɓo, duro te daan yoge tu eyo. \v 17 Anum kɛn al‑Masi jaay duro te daan yoge tu ey se, kaal maaksen do naan̰ ki kic ɓo, cɛrɛ. Ɔɔ ɓɔrse kic ɓo, naase utu iŋgki maakŋ *kusin̰se ki. \v 18 Kɛn bin num, jee ooyga kooy ɗoobm Isa al‑Masi ki se, utga. \v 19 Kɛn naajege jaay kꞋjꞋɔndki dojege do al‑Masi ki gɛn tiŋg do naaŋ ki ara sum num, maakŋ jikilimge tun do naaŋ ki ara se, ey num bɛɛki se, naajege sum ɓo kɛn jeege ajeki kɛɛjn̰ dojege tu cir kɛn jeegen ɓaa se paac paac. \p \v 20 Num gaŋ ɗeere, al‑Masi se duroga daan yoge tu ɔɔ Raa jaay durin̰o deet deet se, jejeki taaɗn ɔɔ: jeegen ooyga kooy se naan̰ utu aɗen Ꞌdur bin kici. \v 21 Ute ɗoobm deb kalaŋ sum ɓo, yoa aan do jeege tu ɔɔ ute ɗoobm deb kalaŋ kuuy se, jeege utu aɗe Ꞌdur daan yoge tu. \v 22 Aan gɔɔ jikilimge paac teeco mɛtjil Adum ki se, naaɗe paac ooy aan gɔɔ naan̰a. Bin ɓo gɛn jeegen paacn̰ dɔɔk ute al‑Masi se, naaɗe paac utu Ꞌkɔŋ kaaja ute naan̰ kici. \v 23 Num Raa aɗe Ꞌdur jeegen ooyga kooy se naan̰ aɗen rɛɛsn ute ɗoobin̰ ɗoobin̰a. Al‑Masi se naan̰ ɓo debm duro deet daan yoge tu jaay ɓo jee naan̰ge se utu aɗe Ꞌdur daan yoge tu ɓii kɛn naan̰ aɗe ɓaa se. \v 24 Num sitange, maragge ɔɔ nakgen ɔk tɔɔgɔ do jeege tu paac se, al‑Masi utu aɗen Ꞌtɛɗn Ꞌtɛɗn gɔtɔ, jaay ɓo duni se Ꞌnaŋa ɔɔ kaaɗ kɛn se sum ɓo al‑Masi Ꞌkɔn̰ gaara kaam ji Bubin̰ Raa. \v 25 Taa al‑Masi se Ꞌkɔsn gaara \qt bini jee taamooyin̰ge se Raa aɗen tɛɗn naan̰ ɓo kiŋg doɗe ki\qt*.\f + \fr 15:25 \ft Aak KKR 110.1.\f* \v 26 Debm wɔɔy kaam mɔɔtn kɛn jꞋan̰ kutin̰ kap se, yoa. \v 27 Tɛr Kitap taaɗga taaɗ ɔɔ al‑Masi se: \qt Raa ɛɗin̰ga nakge paac kaam jin̰a\qt*.\f + \fr 15:27 \ft Aak KKR 8.6.\f* \m Kɛn Kitap jaay taaɗ ɔɔ nakge paac tɛɗga kaam jin̰ se, ɔɔp Raa sum ɓo kaam jin̰ eyo. Taa Raa se, naan̰ ɓo debm kɛn ɛɗin̰ nakge paac kaam jin̰a. \v 28 Kɛn Raa jaay ɛɗga nakge paac kaam ji al‑Masi se, naan̰ Goonin̰ mala se, Ꞌkɔɔpm kaam ji Raa kɛn ɛɗin̰ nakge paac kaam jin̰ se. Bin se jaay ɓo Raa utu Ꞌkɔsn gaara do nakge tun ɓaa se paac. \p \v 29 Jee kɛn je ɔɔ jꞋaɗe *batizn taa jeegen ooyga kooy se tap ɓo, *batɛm se aɗen tɛɗn ɗi naaɗe kɛn jee ooyga kooy se\f + \fr 15:29 \ft Taar Pɔl taaɗ ara se taaɗ ute jee al‑Masi gɛn mɛtin̰gen batiz taa jee ooyga kooyo num gaŋ Pɔl se uun te kul eyo gɛn batizn taa jee ooyga kooyo.\f*? Kɛn jeegen ooyga kooy jaay aɗe kɔŋ Ꞌdur daan yoge tu ey num, gɛn ɗi naaɗe ɔn̰ roɗe kꞋbatizɗe taa naaɗe se? \v 30 Kɛn jeegen ooyga kooy jaay Ꞌdur daan yoge tu ey num, gɛn ɗi jaay naajege daayum kꞋlee kꞋɓaa gɔtn ɔɔn̰ kɛn jꞋan kutn koje ro ki se? \v 31 Gɛnaamgen ɗoobm al‑Masi ki, daayum maam se mꞋlee nirl yo ki. Kɛse taar mɛt ki, ɔɔ aan gɔɔ gɔtn Mɛljege Isa al‑Masi ki se, maam mꞋtɔɔm roma taa naase se, taar se mɛt ki kici. \v 32 Gɛnaamge, maakŋ gɛgɛr kɛn Ɛpɛz ki se, maam mꞋɗoɗega ute jeegen aan gɔɔ daa gaabge se. Kɛn jaay gɛn nakgen do *duni ki sum num, maam tap ɓo mꞋkɔŋ ɗi ro ki? Kɛn jeegen ooyga kooy jaay aɗe kɔŋ dur daan yoge tu ey num: \qt JꞋɔski ɔɔ jꞋaayki ute maraadjege, taa naajege se lɛ, mɛtbeeki jꞋaki Ꞌkooyo\qt*.\f + \fr 15:32 \ft Aak Eza 22.13.\f* \p \v 33 Ɔn̰ten Ꞌkaan̰ki rose dala, ɓɛrɛ: Mɛɗgen jig ey se ɓo kɛn tuj kiŋg bɛɛ jeege\f + \fr 15:33 \ft Taar se Pɔl uuno taar gɛn kɔɗ Grɛk debm kaar bal‑zɛɛrɛ.\f*. \v 34 ꞋTɛrlki saapse ɔɔ ɔn̰te Ꞌtɛɗki kusin̰a! Maam mꞋaak jee mɛtin̰ge maakse ki se jeel Raa eyo; maam mꞋtaaɗsen bin se taa sɔkɔn̰ asen tɔɔlɔ. \s1 Jeegen ooyga kooy se, aɗe duru daan yoge tu ute ro tec ɔɔ ɗio \p \v 35 Nam Ꞌkɔŋ tɔnd mɛta ɔɔ: jeegen ooyga kooy se tap ɓo aɗe Ꞌdur ɔɔ ɗi daan yoge tu? Ɔɔ roɗe tap ɓo Ꞌtecn̰ ɔɔ ɗi? \v 36 Kalɛ, debm dɛrlɛ! Kaam nakŋ naai ɔɔcin̰ga se, ruumga\f + \fr 15:36 \ft Ute taar kɛn kꞋraaŋ Kitapm se taaɗ ɔɔ kaam naka se ooy, jaay teece.\f* jaay teec ey la? \v 37 Naai Ꞌlee ɔɔc se, ɔɔc kaam teen̰e ey lɛ kaam ne ɗim kuuy, num naai Ꞌlee ɔɔc garɗin̰ eyo. \v 38 Kɛn naai jaay ɔɔcga se, Raa teecin̰a ɔɔ teep tɛɗn magala aan gɔɔ kɛn naan̰ maakin̰ jen ro ki. Kupm kaam naka tak ɓo tecn̰ naparin̰ kalin̰ ki kalin̰ ki. \p \v 39 Nakgen oo ko se paac roɗe se tec naap eyo. Gɛn jikilimge lɛ tec kalin̰ ki, gɛn daage lɛ kalin̰ ki, gɛn yeelge kic lɛ kalin̰ ki ɔɔ gɛn kɛn̰jge kic kalin̰ ki. \v 40 Aan gɔɔ nakgen do naaŋ ki ɔk roge se, kɛngen maakŋ raa ki se ɔk kici. Naɓo kaakŋ bɛɛɗege se, tec te naap eyo. \v 41 Kaaɗa wɔɔrin̰ tec kalin̰ ki ɔɔ laapa kic kalin̰ ki ɔɔ k‑dijge kic ɓo wɔɔrɗe tec kalɗe ki. Ɔɔ tɛr k‑dijge ute naapa kic wɔɔrɗe tec kalaŋ eyo. \p \v 42 Bin ɓo ɓii kɛn jeege aɗe dur daan yoge tu se, Ꞌtɛɗn bin kici. Debkilimi jaay ooy jꞋɔlin̰ga maakŋ ɓaaɗ ki se, ruum naatn. Num gaŋ ɓii kɛn naan̰ aɗe Ꞌdur daan yoge tu se, ro kɛn Raa an̰ kɛɗ se Ꞌkɔŋ ruum ey sum. \v 43 Ro debkilim ooy jaay jꞋɔlin̰ga maakŋ ɓaaɗ ki se, naan̰ tɛɗ aak kusu. Num ɓii kɛn naan̰ aɗe Ꞌdur daan yoge tu se, Raa an̰ kɛɗn ro aak bɛɛ. Ro debkilim ooy jaay jꞋɔlin̰ga maakŋ ɓaaɗ ki se, naan̰ ɔk tɔɔg eyo. Num ɓii kɛn naan̰ aɗe Ꞌdur daan yoge tu se, Raa an̰ kɛɗn ro kɛn ɔk tɔɔgɔ. \v 44 Debm jaay ooyga num kɛn jꞋɔlin̰ga maakŋ ɓaaɗ ki se, kɛse jꞋɔl daa ro sum. Num kɛn naan̰ jaay aɗe Ꞌdur daan yoge tu se, aɗe teecn̰ ute ro kɛn *Nirl Salal an̰ kɛɗa. Aan gɔɔ do naaŋ ki debkilim ɔk daa ro se, maakŋ raa ki kic ɓo Raa an̰ ɓaa kɛɗn ro kuuy. \v 45 Kɛse ɓo Kitap taaɗ ɔɔ: debkilim deet deet se ron̰ Adum, naan̰ se ɔk daa roa ute koa. Adum kaam mɔɔtn se\f + \fr 15:45 \ft Adum kaam mɔɔtn se taaɗ ute *al‑Masi.\f*, naan̰ se Nirl kɛn ɛɗ kaaja jeege tu. \v 46 Debm kɛn ɓaaɗo deet deet se, debm ɔk Nirl kɛn ɛɗ kaaja se eyo, num debm ɔk daa ro ɓo ɓaaɗo deete ɔɔ debm ɔk Nirl kɛn ɛɗ kaaja se, ɓaaɗo kaam mɔɔtn. \v 47 Debm deet deet se naan̰ se jꞋɔɓin̰ ute naaŋa. Debm k‑dige se, naan̰ se iin̰o maakŋ raa ki. \v 48 Jeegen do naaŋ ki ara paac se, tec aan gɔɔ debm kɛn jꞋɔɓin̰ ute naaŋa se. Ɔɔ jeegen maakŋ raa ki se lɛ, tec aan gɔɔ debm kɛn iin̰o maakŋ raa ki se kici. \v 49 Aan gɔɔ ɓɔrse naajege kꞋtecki debm kɛn jꞋɔɓin̰ ute naaŋa se, naajege kꞋjꞋutu jꞋaki tec debm kɛn iin̰o maakŋ raa ki se kici. \p \v 50 ꞋBooyki gɛnaamgen ɗoobm *al‑Masi ki, mꞋasen taaɗa: ɓɛrɛ, debkilimi ute daa ron̰ ɔk mooso se Ꞌkɔŋ ɓaa *maakŋ Gaar Raa ki eyo. Ɔɔ daa ro se kɛn utu Ꞌruum se lɛ, naan̰ se Ꞌkɔŋ tiŋg gɛn daayum eyo. \p \v 51 Maam mꞋje mꞋasen taaɗ ute *nakŋ kɛn jeege jeel mɛtin̰ ey se: ꞋBooyki! Naajege se jꞋaki kooy paac eyo. Anum naajege paacki se, Raa utu ajeki tɛrl rojege kaam kuuy. \v 52 Ɓii kɛn pulu Ꞌkeem kaam mɔɔtn se, Ꞌtɛɗ yɔkɔɗ aan gɔɔ debm ɔnd kaamin̰ sapac se, kaaɗ kɛn pulu Ꞌkeem se, jeegen ooyga kooy se utu Ꞌduru ute ro kɛn Ꞌkɔŋ ruum eyo. Ɔɔ naajegen jꞋutuki zɛɛr se lɛ, Raa utu ajeki tɛrl rojege kaam kuuy. \v 53 Ro kɛn utu Ꞌruum se, tak ɓo jꞋutu jꞋan̰ kɛɗn ro kɛn Ꞌkɔŋ ruum eyo ɔɔ ro kɔŋ kooy se lɛ, jꞋutu jꞋan̰ kɛɗn ro kɛn Ꞌkɔŋ kooy ey sum. \p \v 54 Kaaɗ kɛn ro kɛn utu Ꞌruum se, jaay utu tɛrl ro kɛn Ꞌkɔŋ ruum eyo, ɔɔ ro kɛn Ꞌkooy se lɛ jꞋutu jꞋan̰ tɛrlin̰ ute ro kɛn Ꞌkɔŋ kooy ey se, bin ɓo taar kɛn Kitap taaɗ do dɔkin̰ se Ꞌkaan ɗoobin̰ ki kɛn ɔɔ: \q1 \qt Ɓɛrɛ, yo se Raa cirin̰ga naan̰ tɛɗga gɔtɔ\qt*. \q1 \v 55 \qt Naai yoa, tɔɔgi kɛn naai Ꞌcir jeege se tap ɓo gay\qt*? \q1 \qt Ɔɔ tɔɔgi kɛn naai lee tɔɔl jeege se tap ɓo gay\qt*?\f + \fr 15:55 \ft Aak Eza 25.8.\f* \m \v 56 Tɔɔgŋ kɛn naai Ꞌlee tɔɔl jeege se lɛ, kɛse *kusin̰a. Ɔɔ kusin̰ lɛ, kɛn ɛɗin̰ tɔɔgɔ se, *Ko Taar kɛn Raa ɛɗo Musa ki. \v 57 Anum ute ɗoobm Mɛljege Isa al‑Masi se, kꞋtɔɔmki Raa kɛn ɛɗjeki tɔɔgɔ kꞋcirki nakgen ɔk tɔɔgɔ dojege tu! \p \v 58 Bin ɓo, gɛnaa maak‑jemge, Ꞌɗaarki tɔɔgɔ. Ɔn̰te Ꞌtɛrlki mɔɔtn! Naabm Mɛljege se ɔn̰te Ꞌkɔn̰in̰ki, Ꞌtɛɗ Ꞌɓaansin̰ki ute naanin̰a. ꞋJeelki, naabm kɛn naase Ꞌlee dabara Ꞌtɛɗin̰ki Mɛljege tu se, cɛr eyo. \c 16 \s1 Gɛnaagen ɗoobm *al‑Masi ki tiir gɛn noogŋ gɛnaagen Jeruzalɛm ki \p \v 1 MꞋje mꞋasen taaɗa taa gursn kɛn aki tiir gɛn noogŋ jee Raagen Jeruzalɛm ki se: maam mꞋtaaɗɗega taaɗ mɛtin̰ *eglizge tun taa naaŋ Galat ki. Anum naase Ꞌtɛɗin̰ki bin kici. \v 2 Ɓii dumas ki tak ɓo, naŋa naŋa kic ɓo do naabin̰ kɛn naan̰ tɛɗ jaay ɔŋo se, maak ki se n̰Ꞌɔɔɗ n̰Ꞌɔmbin̰ gɛn don̰a taa an noogŋ gɛnaagen ɗoobm al‑Masi kɛn Jeruzalɛm ki. Bin se, naase aki kɔŋ booy ɓiin kɛn maam mꞋaanga jaay aki tiir ey sum. \v 3 Kɛn maam jaay mꞋɓaa mꞋaanga gɔtse ki num, jee kɛn naase Ꞌbɛɛr Ꞌtɔɔɗɗeki se, maam mꞋaɗe kɛɗn maktub ute nakŋ kɛn naase Ꞌtiir Ꞌtusin̰ki jiɗe ki se. Ɔɔ maam mꞋaɗe kɔl naaɗe aan ɓaa ute nakgen se, Jeruzalɛm ki. \v 4 Kɛn aakin̰ki bɛɛ jaay maam mala ɓo mꞋɓaa kic lɛ, naaɗe Ꞌɓaa ute maama. \s1 Pɔl je ɓaa mɛrtɛ \p \v 5 Kɛn maam mꞋutu mꞋɓaa gɔtse ki se, maam mꞋkaal teecn̰ taa naaŋ Masedoan ki, taa maam mꞋkaal ute ɗoobm ese. \v 6 Kɛn maam jaay mꞋaanga gɔtse ki se, baat ey num maam mꞋtiŋg cɔkɔ ute naase, lɔɓu kaaɗn kuulu se kic daan mꞋan̰ deel gɔtse ki jaay ɓo sɔm naase amki je nakŋ kɛn am noogŋ gɛn tɛɗn mɛrtum naan ki. \v 7 Anum kɛn ɓɔrse mꞋɓaa ɓaa gɔtse ki se, mꞋje mꞋasen kaakŋ ute do jɛm sum eyo, naɓo kɛn Mɛljege jaay ɔɔɗumga ɗoobo num, maam mꞋje mꞋkiŋg ute naase cɔkɔ. \v 8 Num gaŋ ɓɔrse maam se mꞋtiŋg maakŋ gɛgɛr kɛn Ɛpɛz ki se, bini mꞋkaan kaaɗn laa Pantekɔt ki. \v 9 Taa gɔtn ese se, maam mꞋɔŋga ɗoobm gɛn tɛɗn naaba *Raa ki dɛn aak eyo naɓo jee wɔɔyge kic ɓo dɛna utu gɔtn ese. \p \v 10 Kɛn Timote jaay aanga gɔtse ki num, aakin̰ki don̰ ki. Bin jaay ɓo naan̰ kic nirlin̰ an̰ kaay eyo; taa naan̰ kic lɛ tɛɗn naabm Mɛljege aan gɔɔ maama. \v 11 Ɓɛrɛ, Timote se, nam ɔn̰te kuum kaalin̰ naaŋ ki, num ɛɗin̰ki nakŋ noogo kɛn naan̰ aɗe kɔkŋ tɛrl gɔtum ki ute lapia. Taa maam mꞋute gɛnaagen gɔtn ara se, jꞋutu jꞋiŋg jꞋaak kaamin̰a. \p \v 12 Gɛnaajege Apɔlɔs se, ey num maam mꞋɛɗin̰ga kaay kaam aak eyo mꞋɔɔ ute gɛnaage se, n̰Ꞌɓaa gɔtse ki, naɓo naan̰ took eyo gɛn ɓaa gɔtse ki ɓɔrse se. Anum kɛn naan̰ ɔŋga jin̰ jaay sɔm utu Ꞌɓaa gɔtse ki. \s1 Pɔl naŋ taarin̰a ɔɔ ɔl tɔɔsin̰ jeege tun Kɔrint ki \p \v 13 Daayum iŋgki zɛɛrɛ, kaal maaksen do Raa ki se ɔkin̰ki tɔɔgɔ. ꞋTɛɗki jee mɛc ɔɔ Ꞌɗaarki tɔɔgɔ. \v 14 Ɔɔ nakŋ naase aki Ꞌtɛɗ paac se, Ꞌtɛɗin̰ki ute maak‑jea. \p \v 15 Gɛnaamge, Ꞌbooyki mꞋasen taaɗ daala: Ꞌjeelki Stepanas ute jee maakŋ ɓeen̰ ki se, naaɗe ɓo jee kɛn took aal maakɗe deet do *al‑Masi ki taa naaŋ Akayi ki se ɔɔ naaɗe se ɓo, jee ɔn̰ roɗe gɛn tɛɗn naabm Raa maakŋ jee Raage tu. \v 16 Jee bin se ɓo, Ꞌtookki taarɗe ɔɔ jee kɛn lee dabar tɛɗ naaba ute naaɗe se kic ɓo, Ꞌtookɗeki taarɗe kici. \p \v 17 Kɛn Stepanas, Portunatus ute Akaykus ɓaaɗo aakum se, maam maakum raap aak eyo; gɔɔ naase ki se, naaɗe ɓaaɗo noogumga. \v 18 Taa naaɗe se tɛɗum maakum tɔɔɗga kaam kalaŋ aan gɔɔ naaɗe tɛɗsen naase ki se kici. Bin num jee bin se, ɔkɗeki ɔɔn̰ɔ. \p \v 19 *Eglizgen taa naaŋ Azi ki se, tɛɗsen tɔɔsɛ. Akilas ute Priska ɔɔ ute egliz kɛn lee tus ɓeeɗe ki se kic tɛɗsen tɔɔsɛ dɛn aak eyo ute ro Mɛljege. \v 20 Gɛnaagen ɗoobm Isa al‑Masi kɛn gɔtn ara se, tɛɗsen tɔɔsɛ paac. \p ꞋTɛɗki tɔɔsɛ naapge tu ɔɔ Ꞌbaam Ꞌtɔkki naapa ɔɔ aayki ciil naapge aan gɔɔ gɛnaa naapge. \v 21 Gɔtn ara se, kɛse maam Pɔl ɓo mꞋraaŋsen tɔɔsn se ute jim mala. \p \v 22 Debm jaay je Mɛljege ey se, ɔn̰ Raa an̰ naama. Maranaata! (Kɛse je ɗeekŋ ɔɔ: ɔn̰ Mɛljege se n̰Ꞌɓaaɗo.) \p \v 23 Ɔn̰ Mɛljege Isa asen tɛɗn bɛɛn̰a. \p \v 24 Maam se mꞋjese paac taa naajege kꞋdɔɔk kꞋtɛɗkiga kalaŋ ute Isa al‑Masi.