\id MRK Kyaka Enga Shorter Bible, SF codes August 20, 93 \h MAKE \toc1 MAKE \toc2 Make \toc3 Mak \mt1 MAKE \ip Makeme kanda soo pepa piyamo doko waili pii keyange dakena Yesu Koraisa Anatunya Ikinyingi dokona lao palamo. Yesu baa porai renge paleyamopa yulu piya, Makeme leya. Baame imambu koo dupwa nyuo anamasi minyuo wambunya koo dupwa kame sakamyuo mana lao kareyamo dokome banya porai renge doko paneya. Yesumi baa rangena lao dopa leya. Namba Ikinyingi Akali dokome wambu koo pyuo karaminyi dupwana lao kumuo kiiramo nyero, leya. \ip Make baame Yesumi yulu piyamo dupwana angingyuo kyawa nyuo lapala banya mana lao pii kambumi lao piyamo dupwana lao kuki iki leya. Make baame Jone Bapitisimo yulu piyamo dokope Yesu bapitisimo nyiyamo dokope Satane baame Yesu makande piyamo dokope dusipana wambo pii kuki pyao reteya. Pyao retapala dokona piso aopa Make baame Yesumi wambu anga piyamo dupwa pyuo nyuo mana lao kareyamo dolapona lao piya. Yuu gii dupwana wambu dupwame Yesunya pii soo nyepala baame leyamuli pyuo piyaminyi dupwa banya lao konda pyuo mana nyiyami. Mana nyiyaminyipape banya yanda pimwai dupwame imbumi kumuo kareyami. Yesu Koraisa baa oo repeta kumalana koro mendakinya isa yuunya karo yulu piyamope isa mamandona kumuo paleyamope lopo epeyamope pii dusipa Make baame enakana pyao reteya. \ip Pii ama enakana pyasi palamo (16:9-20) Make baame pyaa naya. Akali wakale mendeme pyao reteya lao suu pilyamano. \iot Buku Dakena Pii Palamo Dusipa \io1 1. Waili pii kanda soo leya \ior 1:1-13\ior* \io1 2. Yesu baa yuu Galili dokona panembena pii lao yulu pyuo kareya \ior 1:14—9:50\ior* \io1 3. Yesu Galili karo Jerusaleme lao peya \ior 10:1-52\ior* \io1 4. Yesu kumara doko koro mendaki paleyamopa yuu Jerusaleme repeta kareya \ior 11:1—15:47\ior* \io1 5. Yesu lopo epeya doko \ior 16:1-8\ior* \io1 6. Kamongo Yesu lopo epapala wambu dupwa keta pano lasaka piya doko. Pano epapala baa yake panda peya doko \ior 16:9-20\ior* \c 1 \s1 Bapitisimo Nyakamaingi Jonena Pii Lao Kareya Doko \r (Mat 3:1-12; Lu 3:1-18; Jo 1:19-28) \p \v 1 Yesu Koraisa Anatunya Ikinyingi dokona lao waili pii keyange dakena pyasi palamo. \v 2 Dokona lao poropeta Aisayana buku dokona pii mende palamo. \q1 Nambame nambana waili akali doko \q1 embena lenge kambu dokona wambo nembelyo kande. \q1 Embena kata wapuo para. \q1 \v 3 Yuu muiyane dokona pii mende dopa lao kyakale lao karara. \q1 Kamongona kata mondo lalapa, \q1 banya kata dupwa wapuo rolae pyuo karalapa lara. \p \v 4 Aisayana pii leyamuli pyuo Jone bapitisimo nyakamaingi baa yuu muiyane dokona pano epeya. Epapala, Nakama mona kapu kyuo bapitisimo nyelapape, dokopa nakamana koo dupwa Anatumi nyuo kame sakara, lao kareya. \v 5 Yuu Jutia range dupwa peparaepe Jerusaleme wambu dupwa peparaepe baa kareyamo dokona peyami. Pao kareyaminyi dokopa baame nakama bapitisimo nyakamyuo kareyamopa nakamana koo dupwa polo lao ipwa Jotane dokona bapitisimo nyiyami. \v 6 Jone banya komau kamelena imanjimi wasisinde lisa marapu mendeme minyanyi pyuo wapungi doko wapuro kareya. Aimbupi amburali ipwangepe nao kareya. \v 7 Baame wambu dupwa pii boo pyao lamaiyuo dopa leya. Porakai mende nambapa kapa pii nara baa enakana epelyamo. Namba akali koo dokome pongwa napala banya kimbu suu lyolo doko polarono kapa ingya nalyamo. \v 8 Nambame nakama ipwa dokome bapitisimo nyakao karo. Nambame ipwame bapitisimo nyakao karapunupape baame nakama Imambu Poo Pyasi dokome bapitisimo nyakara, leya. \s1 Yesu Bapitisimo Nyiya \r (Mat 3:13—4:11; Lu 3:21-22; 4:1-13) \p \v 9 Yuu gii dokopa Yesu yuu Galili dokona yuu kuki lama Nasarete lenge doko yaki nyepala epeyamo dokopa Joneme baa ipwa Jotane dokona bapitisimo nyakamiya. \v 10 Baa ipwa dokona sipurao neta epeyamo dokopa yake dulu aopa lumbwapala Imambu Poo Pyasi yaka wayamu dopale mende baa keta pisinya isa lupyuo epeyamo doko Yesu kandeya. \v 11 Dokopa yake dokona piso pii mende epeya. Emba nambana Ikinyingi mona retelyo doko. Nambame emba raeko maiyuo karo, leya. \p \v 12 Dokopa Imambu dokome aopa Yesu nyuo lanyuo yuu muiyane dokona peya. \v 13 Yuu muiyane dokona Sataneme yuu akalisa kisima baa apa pilyape lao kandalana makande pyuo kareyamopa kareya. Dokopa baa mena suwape kama palenge dupwa pipya role pyapeta kareya. Dopa pyuo kareyamo dokopa aŋala dupwame baa isaro pyuo kareyami. \s1 Yesu Baame Disaepole Akali Lapo Rombo Palyiya \r (Mat 4:12-22; Lu 4:14-15; 5:1-11) \p \v 14 Yuu mendepa Jone puu maiyaminyipa Yesu yuu Galili dokona Anatunya waili pii keyange boo pyao lao epeya. \v 15 Baame yuu gii pyaka sepelyamo dokona Anatunya isingi yulu repetale epelyamo. Nakama mona kapu kyuo waili pii keyange doko kinyi lao suu pyalapape, leya. \p \v 16 Yesu Galili ipwa muiyane pete nemba nemba papyuo kareyamo dokona Saimone yangonge Endurupa nakambana oma nyingi yulu pyuo karo nyuu oma nyingi mende ipwa dokona pyambuo kareyambinyi kando nyiya. \v 17 Kandapala Yesu dopa leya. Namba paronuli pyuo ipupwape. Nakamba oma nyuo karambi doko suu pyao namba nyisaronopa akali yango nyerami ingilyamo, leya. \v 18 Nakamba oma nyuu dusipa aopa yaki nyepala baa peyamuli pyuo peyambi.\fig Nakamba oma nyuu dusipa aopa yaki nyepala baa peyamuli pyuo peyambi.|src="FILEFIG" size="col" ref="1:18" \fig* \p \v 19 Baa kata dokona mee mende peyamo dokopa Jemesa Sepetena ikinyingi doko banya yangonge Jonepa nakambana bote dokona karo nyuu oma nyingi dusipa lee kyaso paleyambinyi pao kando nyiya. \v 20 Kandapala aopa epena leya. Leyamo dokopa Sepete nakambana rakange banya yulu pingi akali pipwa bote dokona kareyaminyi raka lanyi yaki nyepala baa peyamuli pyuo peyambi. \s1 Yesumi Imambu Koo Raka Lanyi Nembeya Doko \r (Lu 4:31-37) \p \v 21 Dokopa yuu Kapaneame dokona peyami. Peyaminyi dokopa yuu koro petenge dokopa sinakoke anda dokona kolando papala mana lao kareya. \v 22 Baa misi pii lenge akalinya pii moko minyuo laa napala baa renge palyuo lao mana lamaiyuo kareyamopa banya pii dokome nakamana monarena piya. \p \v 23 Dokopa nakamana sinakoke anda dokona akali mende kopyali imambu koo dokome soo pyale leyamo peteya. \v 24 Pisipala baa pii porakaiyuo kaeyo dopa pyuo leya. Yesu Nasarete range doko embame namwa apa pinya lao pilinyi? Embame namwa kokwa sela ipisi? Emba apipi lao namba silyu. Emba Anatunya akali yapasi, leya. \v 25 Dokopa Yesumi baa isingi pyalana pyuo lamaiya. Emba pii laa kae. Akali doko raka lanyi yaki nyinya leya. \v 26 Leyamo dokopa imambu koo dokome baa nyuo walu walu leya. Walu walu lapala pii porakaiyuo kaeyo lapala raka lanyi yaki nyiya. \v 27 Yaki nyiyamo dokopa wambu dupwa peparae mona nembapala nenge pakara pakara pyuo lao, Doko akisi? Doko mana pii enengendelamo. Yesu renge palyuo lapyamo dokopa imambu koo dupwa letamuli pingilamo, leyami. \v 28 Yesu baa renge palyuo yulu andake pilyamo lao aopa yuu Galili kipwa kipwa peparae dupwana kapa kapa siyami.\fig Baame endana kingi kii minyuo minyalyuo nyiya.|src="FILEFIG" size="col" ref="1:31" \fig* \s1 Yesu Baa Wambu Malu Pyuo Nyiya \r (Mat 8:14-17; Lu 4:38-41) \p \v 29 Baa sinakoke anda yaki nyepala aopa Saimone Endurupana anda Jemesa Jonepa role pyao kolandeyami. \v 30 Dokopa Saimonena enda imwange dokona yanenge isaro rao anga piyamo siya. Siyamopa, Enda doko anga pyapya, lao Yesu lamaiyami. \v 31 Lamaiyaminyi dokopa baame endana kingi kii minyuo minyalyuo nyiya. Nyiyamo dokopa yanenge isare reyamo doko pyai neyamopa mee ingiya. Mee ingiyamopa enda dokome nakama nyiso nenge pyuo kareya. \p \v 32 Neta anda pao kone pupuri piyamo gii dokopa anga pingipi kopyali imambu koo dokome soo pyale leyamo karengepe baa kareyamo dokona lanyuo epeyami. \v 33 Wambu yuu range peparae kambu dokona kapo kareyami. \v 34 Wambu malu anga wakale wakale piyamo dupwa baame pyuo elya pyuo nyuo imambu koo malu dupwa raka lanyi nembo kareya. Imambu koo dupwa Yesu dopa pyuondelyamo lao siyamisa dokona baa nakama pii laa nana lao pena leya. \s1 Yesu Baa Yuu Galili Dokona Boo // Pyao Lamaiya \r (Lu 4:42-44) \p \v 35 Yuu yangalana ene endenge siyamo dokopa baa sipurao kama papala yuu iki siyamo mendena ateŋa lao peteya. \v 36 Dokopa Saimonemoo akali role pyao kareyami dupwape baa peyamo dokona moko minyuo peyami. \v 37 Nakamame baa kando nyepala dokopa baa lamaiyuo, Wambu peparae emba koto papilyaminyi, leyami. \v 38 Dopa leyaminyi dokopa baame nakama dopa lamaiya. Yuu wakale lapo dupwana kama monale. Dupwana opetae namba boo pyao mana lamairu. Namba dopa piruŋu lao epeyo, leya. \v 39 Dopa lapala baa yuu Galili kapa kapa pyuo pao yuu rangena sinakoke anda dupwana pii boo pyao lao imambu koo dupwa raka lanyi nembo papiya. \s1 Yesumi Akali Mende Pyuo Nyiya \r (Mat 8:1-4; Lu 5:12-16) \p \v 40 Dokopa akali rapa neyamo mende Yesu kareyamo dokona epapala piso sokondali pyuo wapambu pii pyaro piso lao, Embame namba elya pyuo nyipuli lare ramo doko namba kapa elya pyuo nyere leya. \v 41 Dokopa Yesumi kondome kumapala banya kingi pyasinju lapala minyandapala baa lamaiyuo, Nambame emba pyuo nyipuli yaka leto. Emba elyape karape, leya. \v 42 Leyamo dokopa banya rapa aopa loo leyamopa baa elyape kareya. \v 43 Dokopa Yesumi akali pena lamaiyuo dokopa, \v 44 Namba pyuo nyipyaŋa lao akali mende lamai napipi lao laokondali piya. Emba papala anga mee ingiya doko purisi akali lasaka piri. Wamba Moseseme anga mee ingyaramo dokopa bange pyao kiso Anatu mairami leya dokoko embame maiyala puu. Dokopa embena anga mee ingilyamo doko wambu dupwa serami leya. \v 45 Yesu dopa pyuo leyamopape akali dokome wambu malu mee lamaiyuo, Namba Yesumi pyuo nyipyaŋa, lao boo pyao lamaiyuo peyamopa kapa kapa piya. Kapa kapa piyamo dokona wambu malu mee Yesu kandalana kareyaminyisa Yesu baa taone dupwana enakana kapa para ingya naya. Baa yuu iki siyamo dupwana kareya. Dokona kareyamopa yuu muu dupwana wambu peparae baa koto epeyami. \c 2 \s1 Yesumi Akali Kingi Kimbupi Kwaeyamo Doko Elya Pyuo Nyiya \r (Mat 9:1-8; Lu 5:17-26) \p \v 1 Yuu lapo epo papeyamopa Yesu yuu Kapaneame dee laeyo epeyamo dokopa wambu dupwa baa anda karapyalyamo lao kareyami. \v 2 Dokopa wambu malu epo malu palyuo peteyami. Anda kete piyamopa andakare pandape kambu doko opetaepe kaka see naya. Dokopa baame pii boo pyao lamaiyuo kareya. \p \v 3 Lamaiyuo kareyamo dokona papae rambungi mende lanyuo epeyami. Akali kisima dusipame baa soo epeyami. \v 4 Epapala Yesu kareyamo dokona repeta panya saka napala Yesu kareyamo dusa kanda kanda andeyange doko rano karo purukwapala nyuo kakondeyami. Kakondapala rumbyasi dokona papae rambungi doko palenge isa paleta isa elya kalo malyiyami. \v 5 Dokopa akali dusipame Yesu kapa lete nyakara ingilyamo lao suu pyapala soo epeyaminyi doko kandapala Yesumi papae rambungi akali lamaiyuo, Rakane, embena yulu koo dupwa kame sakao kaeyasi silyamo leya. \v 6 Leyamo dokopa Sekeraepo akali lapo monarename suu pyanyi pyano pyuo peteyami. \v 7 Baa akipamo pii dopale letase? Baa Anatunya lenge kambu dokona kokwa soo letamo, lao suu piyami. Apimi koo dupwa kapa nyuo kame soo kaeyakamira ingilyase? Anatu baa iki wambunya koo dupwa kapa kame soo kaeyakamira, lao suu pyao peteyami.\fig Akali doko sipurapala aopa banya paluisa nyepala wambu peparaena lenge kambu dokona kama peya.|src="FILEFIG" size="col" ref="2:12" \fig* \p \v 8 Nakamana monarena dopa lao suu pyanyi pyano peteyaminyi doko Yesumi monarename kandeya. Kandapala baa aopa nakama lamaiyuo, Akipamo nakama monarename dopa lao suu pyanyi pyano petaminyi? leya. \v 9 Yulu anjuku doko awa awa pyuo pingi. Nambame banya koo dupwa kame sakamyuo kaeyasi silyamo lapu doko awa awa pyuo pingi panda sipurapala pena laro doko yulu awa awa pyuo pingisi? leya. \v 10 Ikinyingi Akali renge palyuo wambunya koo dupwa isa yuu dakena kapa nyuo kame soo kaeyakamira nakama selapa lao akali dake pyuo nyilyu, leya. Lapala papae rambungi lamaiyuo, \v 11 Emba sipurapala embena palu isa doko soo anda puu leto, leya. \v 12 Leyamo dokopa akali doko sipurapala aopa banya palu isa nyepala wambu peparaena lenge kambu dokona kama peya. Dopa piyamo dokona wambu dupwa peparae mona nembapala Anatu lakandao, Wamba dopa pyuo pilyaminyi namwa kanda nange, lao peteyami.\fig Takisi nyingi akali lapo Yesu pipya role pyao nenge nao peteyami.|src="FILEFIG" size="col" ref="2:15-16" \fig* \s1 Yesu Baa Lipae Disaepole Ingyuo // Epena Leya \r (Mat 9:9-13; Lu 5:27-32) \p \v 13 Yesu dee kamba ipwa muiyane pete maronge dokona peya. Baa kareyamo dokona enda akali malu epo kapo peteyami. Kapo peteyaminyi dokopa baame nakama mana lamaiya. \v 14 Lamaipala baa kata nyuo papala akali Lipae lenge Aopiasa ikinyingi takisi mone nyingi akali doko takisi nyingi anda peteyamopa Yesu kando nyiya. Kando nyepala, Namba paronuli pyuo ipu, lamaiyuo leya. Leyamo dokopa peyamuli pyuo peya. \p \v 15 Enakana Yesu baa Lipaena anda dokona nenge nao peteyamo dokopa takisi nyingi akali lapope yulu koo pingi malu dupwape Yesu banya disaepole dupwa pipya role pyao nenge nao peteyami. \v 16 Yesu baa wambu koo pingipi takisi nyingi akali dupwape role pyao nenge nao peteyaminyi doko kandapala Parisi mana lenge akali dupwame disaepole dupwa kando dopa lamaiyami. Akipamo baa takisi nyingi akali dupwape yulu koo pingi akali dupwa pipwape nenge nao petaminyi? leyami. \v 17 Yesu pii doko sepala isingi lamaiyuo, Akali mee karenge dupwa dokota akalimi pyuo elya pyakana lao kota nange kandale. Anga pingi wambu dupwa dokotame pyuo elya pyakana lao koto karenge. Namba rolae pingi akali dupwa kee lala epa nayo. Yulu koo pingi akali dupwa epena lao kee lao epeyo lyakande. \s1 Nenge Wasaka Pingi Dokona Pii Lapo \r (Mat 9:14-17; Lu 5:33-39) \p \v 18 Yuu mendepa Jonena disaepole dupwape Parisi akali dupwape yulu mende pinginyili pyuo Anatu suu pyao nenge naa nao waso peteyami. Waso peteyaminyi doko kandapala wambu lapo epo Yesu piso siyami. Akipamo Jonena disaepole dupwape Parisinya disaepole dupwape yuu gii lapo nenge naa nao waso pisiminyipa embena disaepole dupwa nenge naoko petamisi? leyami. \v 19 Leyaminyi dokopa Yesu dopa lamaiya. Enda yapo nyuo dokopa nenge andake pirami dokopa puu minyingi wambu dupwa nenge naa napala waso kararamipi? Ama daa. Akali enda nyeramo dokopa role pyao nenge yalya kando naoko pisirami. \v 20 Dokona ingyuo yuu mendepa enda nyeramo akali doko nakama yaki nyepala para. Paramo dokopa nakama kapa nenge naa nao pisirami. \p \v 21 Komau wambarae rokwasi nyepala komau enenge lapo dokona palyapala elya pyuo kii pii nange kandale. Dopa pyuo pirami ramo dokopa enenge palyarami doko minya minya see nao rokwala neta para. Neta paramo dokopa wambarae doko kama andake pilyisi sera. \v 22 Wambu mendeme mena yanenge dokome penge wasisi wambarae momone dokona waene ipwange enenge kyano pii nange kandale. Dopa pyuo pirami ramo dokopa waene ipwange dokome kipwa pee doko enakana poro lara. Poro laramo dokopa waene ipwange isa paramopa, kipwa pee poro lasi sera. Doko waene ipwange enenge doko kipwa pee enenge dokona kapa kapa kyano pingi kandale, leya. \s1 Koro Andake Dokona Pii Lapo \r (Mat 12:1-8; Lu 6:1-5) \p \v 23 Koro petenge dokopa witi jingi eendena sukusa kata dokona peya. Dokopa banya disaepole dupwa role pyao pao witi jingi lapo lyiyami. \v 24 Lyiyaminyi dokopa Parisi akali dupwame baa lamaiyuo, Emba kandape. Akipamo nakama yuu gii koro petenge dokopa yulu kapa pii nange doko pilyaminyi? leyami. \v 25 Dopa leyaminyi dokopa Yesu isingi dopa lamaiya. Dapiti lopo piyamo dokopa banya akali dupwa pipya mende piyami pii doko pyasi palamo doko nakama kando yaka laa nangese? \v 26 Baame Anatunya anda kolando papala akali Apayata purisi mupwa kareyamo gii dokopa borete lapo Anatunya lenge kambu dokona retenge dupwa nyuo nao kareya. Mee wambu dupwa, borete yapasi dokore doko naa nange, purisi akali yeelyo nenge. Dapiti baa borete doko nao, banya akali opetae mokwa soo maiya, leya. \v 27 Dopa lapala mende leya. Anatumi wambu dupwana lao koro petenge yuu gii wasakamaiya. Doko koro dokona lao akali wasakami naya. \v 28 Ikinyingi Akali baa koro petenge yuu gii dokona kamongo ingyuo karamoko, leya. \c 3 \s1 Yesumi Akali Kingi Anjukipa Nenge Doko Pyuo Nyiya \r (Mat 12:9-14; Lu 6:6-11) \p \v 1 Baa sinakoke anda dokona kolando peya. Peyamo dokona akali mende banya kingi anjukipa nengende peteya. \v 2 Dokopa lapo peteyaminyi dupwame baame akali doko koro petenge dokopa pyuo elya pyuo nyakamirape lao nyakamira ramo doko kambuyanda pirama lao kando peteyami. \v 3 Dokopa baame akali kingi anjukipa nenge doko lamaiyuo, Sipurapala sukusa laeyo ipu, leya. \v 4 Lapala baame nakama piso soo lamaiya. Koro petenge gii dokopa wambu pyuo mondo lao nyingi panda kokwa singipi pyuo nyiso lete nyingipi panda pyao kumakaengepe yulu anjuku doko kapa pingi? leya. Dopa leyamo dokopa nakama romo napyuo peteyami. \v 5 Dopa pyuo nakama mona kana pokwapala peteyaminyi dokona Yesu baa imbuo mona randa piyamosa kandayoyo lao kareya. Dopa pyuo lao karapala akali doko, Embena kingi pyasinju lena, lamaiya. Lamaiyamo dokopa baa kingi pyasinju leya. Dokopa banya kingi mee ingiyamo kareya. \v 6 Dokopa Parisi akali dupwa sinakoke anda yaki nyepala Erotena akali dupwa pipya Yesu apa pyuo pyao kumakarama lao wato lao peteyami. \s1 Wambu Malu Galili Pete // Dokona Epeyami \p \v 7 Yuu doko yaki nyepala, Yesu banya disaepole dupwa pipya role pyao ipwa maronge dokona peyami. Papala wambu malu yuu Galili range dupwa baa peyamuli pyuo peyami. Dokopa Jutia rangepe \v 8 Jerusaleme rangepe Itumia rangepe ipwa Jotane dumurena rangepe Taya Saitonepe dolapona repe ingyuo palenge dupwape wambu ama malu baa dopa pyuo kareyamo doko sepala kandala epeyami.\fig Wambu namba rambuki nyii nanale bote dokona eparowale, lao Yesumi.|src="FILEFIG" size="col" ref="3:9" \fig* \p \v 9 Wambu malu epeyaminyi dokopa, Wambu namba rambuki nyii nanale bote dokona eparowale, lao Yesumi banya disaepole dupwa bote mende rapa rapa pinya lamaiya. \v 10 Wambu malu anga piyamo dupwa pyuo nyepa piyamosa wambu lapo yanyi piyamo dupwa peparaeme baa minyandalana lao epo pisilyinyi pyambuyami. \v 11 Wambu kopyali imambu koo dokome soo pyale leyamo karenge dupwame baa kandapapu dokopa banya lenge kambu dokona nangalo kyaso soo pii porakaiyuo lao, Emba Anatunya Ikinyingi, lapo piyami. \v 12 Dokopa baame nakama lamaiyuokondali pyuo, Namba dopa pyuoŋo lao lamai nalapa, daa leya. \s1 Yesumi Disaepole Akali Dupwa // Rombo Palyiya \r (Mat 10:1-4; Lu 6:12-16) \p \v 13 Baa yuu kyau dokona pulyuo papala kanya dusa piso akali lapo nyero lao suu piyamo dupwa epena leya. Leyamo dokopa nakama baa peteyamo dokona epeyami. \v 14 Dokopa Yesu baame akali akalisa ipisu lama aposele akaliŋi lao rombo palyiya. Nakama baa role pyao karena lao pii boo pyao lamaiyuo, \v 15 imambu koo kapa raka lanyi nembarami ingilyamo lao suu pyapala rombo palyiyu leya. \v 16 Baa akali dusipa rombo palyiya. Saimone banya kingi mende Pita lenge doko. \v 17 Jemesa baa Sepetena ikinyingi banya yangonge Jonepa (Nakambana kingi mende doko Boanesisa leya. Renge doko nakamba Yuu Gonona Ikinyingi dopale.) \v 18 Enduru, Pilipa, Batolomyu, Matyu, Tomasa, Jemesa baa Aopiasana ikinyingi doko, Tatiasa, Saimone Selote, \v 19 Jutasa Isakeriote Yesu mata kando leya akali doko. Yesumi akali dusipa rombo palyiya. \s1 Yesu Belesapulu Satane Dokope \r (Mat 12:22-32; Lu 11:14-23; 12:10) \p Rombo palyapala anda peya. \v 20 Peyamopa wambu malu dee kamba nakama peteyaminyi dokona epo malu palyiyami. Dokopa wambu malu epeyaminyisa nenge nalana saka nayami. \v 21 Banya palu dusipame banya suu pingi bolombalo lapyamopa karapyalyamo lasi pii doko sepala baa lanyala kata nyuo epeyami. \p \v 22 Sekeraepo akali lapo yuu Jerusaleme range dupwa lano epapala, Belesapulu dokome baa minyilyamo, leyami. Imambu koo dupwana kamongo dokome baa minyapyamo dokome imambu koo dupwa raka lanyi nembo karamo, leyami. \p \v 23 Dopa leyaminyi dokopa nakama epena lapala baame kongwalu pii lamaiyuo kareya. Satane dokome Satane yango doko apa pyuo raka lanyi nembara? leya. \v 24 Rara mendakindeme liti pipala yango sukusa yanda pirami ramo doko rara doko waiya lao otarasa pira. \v 25 Dee akalyanda liti mendeme paka lakyuo yango palyuo pira ramo doko waiya lao isa para. \v 26 Dokona suu pyao Sataneme baa range paka lakyuo karara ramo doko banya isingi yulu doko apa pyuo sulu serase? \v 27 Mendeme akali porai mendena anda papala banya bange dupwa kapa kendepo nao waa nyakami nara. Baa wambo akali doko puu pyanyi retapala ramo doko kapa nyera, leya. \p \v 28 Kinyi langilyu, isa wambu dupwame Anatunya yulu kokwa soo pii wakale wakale larami ramo Anatumi nakamana koo dupwa peparae nyuo kame sakamira. \v 29 Kame sakamipalape mendeme Imambu Poo Pyasi doko kando kokwa soo lao karara ramo doko Anatumi banya koo doko nyuo kame sakami nara. Banya yulu koo doko kulisa ingyuo palu palira, leya. \v 30 (Nakamame, Baa imambu koo mendeme minyilyamo, leyami doko sepala dopa leya.) \s1 Yesunya Palu Dupwame Baa // Kotala Epeyami \r (Mat 12:46-50; Lu 8:19-21) \p \v 31 Dokopa banya yangonge dupwa endangimoo pipwa epo kama kareyami. Karapala, Namwa dakena epo karamano Yesu epena lamaipwa, leyami. \v 32 Dokopa baa peteyamo dokona wambu malu kako pyao peteyami dupwame baa lamaiyuo, Embena endangimoo yangonge dupwa pipya kama emba kando nyela epo karaminyi kande, leyami. \v 33 Leyaminyi dokopa baa isingi lamaiyuo, Apisipa nambana endangi yangongepese? leya. \v 34 Lapala kamba kamba peteyaminyi dupwa kandanyi palyapala, Dupwa nambana endangi yangongepe. \v 35 Anatumi letamuli pyuo karaminyi dupwa nambana yangongepe pemalengepe endangipi lyakande, leya. \c 4 \s1 Ee Wai Randa Leya Kongwalu Doko \r (Mat 13:1-9; Lu 8:4-8) \p \v 1 Ipwa muiyane pete maronge dokona Yesu dee kamba mana lamaiyalana kareya. Dokopa wambu ama malu epo baa kareyamo dokona sukusa sukusa piyamisa yuu kete piyamo dokopa bote ipwa pete dokona siyamo dokona pyakambwapala isa peteya. Wambu peparae ipwa maronge dokona peteyami.\fig Akali mendeme banya ee waingi randa lala peya.|src="FILEFIG" size="col" ref="4:3" \fig* \p \v 2 Dokopa baame nakama mana lamaiyuo kongwalu pii malu lao peteya. Baame nakama mana lamaiyuo dopa lao peteya. \v 3 Selapape. Akali mendeme banya ee waingi randa lala peyapya. \v 4 Baame ee waingi pyao pyale pyale lao randa leyamo dokopa waingi lapo kata nemba nemba dokona peya. Dokona peyasa yaka dupwa epapala napeyami. \v 5 Waingi lapo kana malu isa yuu dokona palipala yuu kuki lama ketae siyamo dokona peyamo dupwa yuu maena siyamopa waiya lao kene piya. \v 6 Enakana neta pyakayarala epo rolae karapala ee waingi kene piyamo doko rao rakusi rapala pingi pyaa nayamo dokome enakana yando neya. \v 7 Waingi lapo ikyaikya siyamo dokona pao siya. Siyamopa ikyaikya ando palu manjipala lungwa lungwaya. Lungwa lungwayamo dokona jingi lyii naya. \v 8 Waingi lapo yuu keyangena peya. Doko kene pyapala menamena lao andapala, lapo jingi akalisa rema, lapo jingi akalisa pakinyamange, lapo jingi akalisa pao akalisa lyiya, leya. \v 9 Dopa lapala, Nakama kale kata singi ramo dokome pii dake selapape, leya. \s1 Kongwalu Dokona Pii Renge Dupwa // Polo Lamaiya \r (Mat 13:10-17; Lu 8:9-10) \p \v 10 Yesu iki peteyamo dokopa wambu baa role pyao karenge dupwape akali akalisa ipisu lama kareyami dusipa opetaepe kongwalu pii leyamo dusipa apa lalamo lao piso siyami. \v 11 Dokopa baa dopa lao mana lamaiya. Anatunya isingi yulu dokona lao pii renge yalu pyuo singi dupwa nakama kapa serami. Wambu menge doloma kongwalu pii doko iki serami dokome, \q1 \v 12 Kando pele pele pipala kando gisa narami. \q1 Kalena iki sepala soo gisa narami. \q1 Angingyuo simili dokopa Anatu dokona mona kapu kyepala, \q1 nakamana koo dupwa kame sakasi sipyamo karamili. \s1 Yesumi Ee Randa Lenge Kongwalu Pii Doko Polo Leya \r (Mat 13:18-23; Lu 8:11-15) \p \v 13 Namba kongwalu pii angi lalono kandapi doko nakama renge doko suu pyaa nalyamipi? Kongwalu lapo dupwa peparae renge dupwa apa pyuo suu pyarami? leya. \v 14 Wara pingi akali baa waingi pyao pyale pyale lao randa leya doko suu pyao Anatunya pii mokwa singi. \v 15 Waingi lapo kata dokona peyamosa yaka epo neyami doko suu pyao Anatunya pii wambu lapo dupwana monarename eparamo dokopa Satane aopa epapala pii doko nyuo nembara. \v 16 Doko suu pyaoko pii mende, waingi lapo yuu kana malu siyamo dokona papala kene pyapala yuunya pingi pyaa napala waiya lao yando neya doko suu pyao wambu lapo pii sepala aopa rae maiyuo yako larami. \v 17 Lapala monarename suu pyao poraiya nao karapala mee yuu gii mendasipa suu pyale pyale kararami. Kararaminyipa yanengena randa mende pyaka seramo dokope panda Anatunya pii singiŋi lenge dokona lekeleke ralamisi lao piraminyi dokope aki rengendena pyuo karo, lapala raka lanyi yaki nyerami. \v 18 Waingi lapo ikyaikya dokona peyamopa ikyaikyame lungwa lungwaya doko suu pyao wambu lapo pii soo nyerami. \v 19 Soo nyepala dokopa isa bange dupwa mona nyuo karengepe yanengena rae maingi yulu dupwana poraiyuo suu pyao karengepe dupwame monarena isa pyakuiyuo nyilyamopa nakama keta yulu angi doko ando nyimbwa nange. \v 20 Waingi lapo yuu keyangena papala kene pyapala menamena lao andapala lapo jingi akalisa rema lyiyamo doko suu pyao wambu lapo Anatunya pii dokona mana nyuo pipala dokopa pao enakana yulu keyange pyuo kararami. Lapo jingi akalisa pakinyamange lyiyamo doko suu pyao wambu lapo yulu keyange andake pyuo kararami. Lapo jingi akalisa akalisa pao akalisa lyiyamo doko suu pyao wambu lapo yulu ama keyange wakasa pyuo kararami, leya. \s1 Yesumi Kongwalu Pii Lapo // Operae Lamaiya \r (Lu 8:16-18) \p \v 21 Kongwalu mende lamaiya. Mendeme lambe nyepala pee dokome nee pyuo retengepe panda luu palenge rate lungwa lungwa dokona minyuo epo retengepe? Lambe singi rate dokona reta nangese? \v 22 Mende yalu pyuo singi ramo doko pinjingi minyalyara. Mende kalyamo karenge ramo doko panasi sera. \v 23 Nakama kale kata singi ramo dokome selapape, leya. \p \v 24 Wangu lakao soo pisipwape. Nakama wambu yango keta yulu pyakamaingi dokona ingyuo range laeyo konda pyuo nyerami. \v 25 Keyange minyaro karaminyi dupwa konda pyuo nyerami ingilyamo. Angingyuo nyepa nalyaminyi dupwa kuki lama minyilyaminyi doko Anatumi range nyera ingilyamo. \p \v 26 Lapala mende leya. Anatunya isingi yulu doko dopale ingilyamo. Akali ee waingi yuu dokona pyao pyale pyale lao randa lara. \v 27 Randa lapala kwuaramo dokopa palipapu yangaramo dokopa sipuro epo karapapu pyuo karara dokopa waingi kene pyapala andara. Dokopa apa pyuo andelyamo lao soo gisa nara. \v 28 Yuu dokome renge palyuo andara. Wambo yoko kuki pyuo pyakalyara, enakana angi pisinya kuku pyakalyara, kama enakana angi pisira. \v 29 Wambu pilyamo lyuo nyingi gii pyaka seramo dokopa kema enge kyai mendeme pyakuro lyuo nyerami, leya.\fig Ipwa kasakole minyuo mango epapala bote dokona simbwalana piya.|src="FILEFIG" size="col" ref="4:37" \fig* \s1 Isa Masatana Waingi Kongwalu Pii Doko \r (Mat 13:31-32, 34; Lu 13:18-19) \p \v 30 Lapala mende leya. Anatunya isingi yulu dokona namwa aki mendeme makande pyuo laramase? Akinya palyuo kongwalu palyuo laramase? \v 31 Doko isa masatana waingi dopale, leya. Kanda soo wara pingi dokopa jingi menge dupwa pipwa manda minya nange. Doko jingi ama kuki ingingi. \v 32 Dopa pilyamopa waingi doko wara pingi dokopa kene pyao ando dokopa isa pusinai manjo karenge wakale wakale lapo duwpa kapa ingya nange. Doko andake wakasa ingyuo andenge. Anda wangya manjamo manjae pilyamopa yaka dupwa kapa epo pau lao petenge, leya. \p \v 33 Nakama kapa seraminyili pyuo kongwalu pii malu leyamo dopa pyuoko pii doko lamaiyuo kareya. \v 34 Mee pii laa napala kongwalu iki palyuo lao kareya. Lao karapala baame banya disaepole dupwa nakama iki kareyami dokopa kongwalu peparae polo lamaipa piya.\fig Dopa leyamo dokopa porambaiye pyai nao rali piya.|src="FILEFIG" size="col" ref="4:39" \fig* \s1 Porambaiyeme Yesunya Pii Siya Doko \r (Mat 8:23-27; Lu 8:22-25) \p \v 35 Kone pupuri piyamo kareyami dokopako Yesumi, Ipwa dumuwangurena mwua, leya. \v 36 Leyamo dokopa wambu malu palyuo peteyami dupwa yaki nyepala baa bote dokona peteyamopa disaepole dupwame lanyuo peyami. Dokopa bote lapo opetae role pyao peyami. \v 37 Peyami dokopa porambaiye andake minyuo epeya. Dokopa ipwa kasakole minyuo mango epapala bote dokona simbwalana piya. \v 38 Dopa piyamopape Yesu baa lukuna dokona kilyanda pyapala luu paleya. Dokopa nakamame baa pyalerapala lamaiyuo, Mana Lenge, namwa kumarama ingyapyamopa emba namwa konda nao palese? leyami. \v 39 Leyaminyi dokopa baa lenge rao sipurapala porambaiye kaena lapala, ipwa lamaiyuo, Emba lambo lao selenyili pyuo see, leya. Dopa leyamo dokopa porambaiye pyai nao rali piya. Dokopa koo pyuku pyuku peya. \v 40 Baame nakama lamaiya. Apa pipyasa dopa pyuo pakalyamipi? Apa pipyamosa nakama Anatu kapa nyisara lao suu pyao pisa nalyamipi? leya. \v 41 Dokopa nakama pakame kumuo pisipala nakama lao, Porambaiye ipwapa dolapo opetaeko nakama banya pii letamuli pyuo sakamangilyamo, Baa aki akali? leyami. \c 5 \s1 Yesu Akali Imambu Koo Paletape \r (Mat 8:28-34; Lu 8:26-39) \p \v 1 Dokopa ipwa dumuwangu Getasa wambunya yuu dokona pao pyaka siyami. \v 2-3 Pyaka sepala baa bote yaki nyiyamo dokopa akali kopyali imambu koo soo pyale leyamo karenge mende yanyanda karo yaki nyepala laeyo epo Yesu epeyamo dokona kando nyela epeya. Baa puu dokome puu mainya piyami doko kapa pira ingya naya. \v 4 Yuu malu puu sanepe anangapupeme puu maipa piyaminyipa baa rokwanyi peyasa piya. Anangapu pyao yasu pyao rokwanyi peyasa piya. Baa minyuo pau lanyi palyalana saka nao kareyami. \v 5 Kukwa korakamape yanyandape yuu kyau dupwanape karo pyalusi pyao pii lao ala lao banya yanenge rangeme kana dupwame pyao pilyuo kareya. \p \v 6 Baame Yesu nanetale kareyamo kandapala makando papala pangu soo baa ketae pyambuya. \v 7 Dokopa pii poraiyuo lao, Yesu ketae dulu Anatunya Ikinyingi, embame namba pyuo apa piri? Anatumi emba soo rolae kandelyamo lao suu pyapala namba lekeleke ralase lao pii nare lao kinyi lena, leya. \v 8 Yesumi, Akali doko yaki nyepala imambu koo doko neta epena, leyamo dokonasa leya. \v 9 Dokopa Yesumi baa piso siya. Emba kingi api lengese? leya. Leyamo dokopa baa isingi dopa leya. Namwa malu mee palenge dokona nambana kingi malu lenge, leya. \v 10 Lapala, Nakama ralinyi nembo yuu dake yaki nyuo pena laa napyali yaka, lao lamaiyuokondali piya. \p \v 11 Dokopa yuu kyau dokona mena yuwalyu kambu nao kareyami. \v 12 Dokopa imambu koo dupwame baa lamaiyuokondali piyami. Embame namwa mena karaminyi dokona ralinyi pyambuo namwa dokona maralyalapa lapili yaka, leyami. \v 13 Dopa leyaminyi dokopa, Yesumi, Kapa letaminyili pyuo pupwa, leya. Dokopa imambu koo dupwame baa yaki nyuo neta epapala mena kareyami dokona maralyiyami. Maralyiyaminyi dokopa mena akalisa lama daako ama malu wakasa (2,000) kareyami dupwa makandapala rondo dokona alayuwa lapala ipwa muiyane pete dokona pao yalyapala kumuyami. \p \v 14 Mena rapu pingi akali dupwa ralo bumbwa lao papala, yuu wambu malu palenge dokonape yuu wambu dusa kata dasa kata pyuo palenge dupwanape pao lamaiyuo kapa piyami. Dopa pyamo lamaiyamisa wambu dupwa kandala epeyami. \v 15 Epo Yesu kareya dokona epapala akali kopyali imambu koo malu soo pyale leyamo karenge doko komau wapuo banya suu pingi doko rolae paleyamo dokona peteyamo kando pakayami. \v 16 Dokopa akali kopyali imambu koo soo pyale leyamo karengepe mena dupwape dopa pyamo lao kando kareyami dupwame nakama pakana palyuo lamaiyami. \v 17 Dokopa nakamame Yesu lamaiyuokondali pyuo, Embame namwana yuu kala pupili, lao lamaiyami. \p \v 18 Dokopa Yesu bote dokona pyakambuyamo dokopa akali kopyali imambu koo soo pyale leyamo kareyamo dokome Yesu, Emba role pyao bona epowape, lao lamaiyuokondali pyuo leya. \v 19 Dopa leyamopape, Paa naramba, leya. Lapala, Emba anda range papala embena puu minyingi dupwa Kamongo dokome kondapala pyuo nyipyamopa epelyo lao lamaiya puu, leya. \v 20 Dopa leyamo dokopa baa papala yuu Dekapolisa dokona, Yesumi namba pyuo nyipyamopa epelyo lao boo pyao lamaiyuo peya. Lamaiyamo dokopa akali dupwa peparae sepala mona nembapala yako leyami. \s1 Yesumi Jairasana Wanenge Pyuo // Nyiya Doko \r (Mat 9:18-26; Lu 8:40-56) \p \v 21 Yesu bote dokona piso peyamo dorena dee laeyo epeyamo dokopa wambu ama malu baa ipwa maronge dokona peteyamo dokona epo piso walyapapalu piyami. \v 22 Dokopa sinakoke anda rapu akali mende kingi Jairasa lenge doko epeya. Epo Yesu kandapala banya kimbu siyamo dokona pao pangu sepala lamaiyuokondali pyuo dopa leya. \v 23 Nambana wanenge doko kumalana pyuo silyamo. Pyuo nyakarene, kyakao petena lao baa kingimi minyandalale bwua, leya. \v 24 Dokopa Yesu role pyao peyambi. \s1 Enda Mende Yesunya Komau Minyandeya \p Peyambinyi dokopa wambu malu suu lao kapo peyambinyili pyuo peyami. \v 25 Dokopa enda mende ee kana akalisa ipisu lama endana doko ipwa ingyuo guu lao kareyamopa peteya. \v 26 Dokota malumi baa pyuo nyolomano lao suu pyao pipa piyami dokopa pyuo andapa piyamopa banya kana mone peparae kokwa soo maipapu randa nao peteya. \v 27 Enda doko Yesumi pyuo nyilyamo leyaminyi lasi pii doko sepala lyakapu minyuo kareyami dokona rukuraka pyuo papala Yesu matarena kando nyepala banya komau doko minyandeya. \v 28 Nambame banya komau mee minyandaro ramo dokopa namba mee ingyara lao suu pyapala piya. \v 29 Dokopa endana aopa sokwalepo piya. Piyamo dokopa anga doko otalyamo lao soo gisiya. \v 30 Dokopa Yesu banya pyuo nyingi renge raa lasi doko enda keta maralyiyasa renge raa lasi range yaki nyelamolamo lao sepala lyakapu minyuo epeyami dokona baame kapu kyeapala, Apimi nambana komau minyandalamo? leya. \v 31 Dopa leyamo dokopa banya disaepole dupwame baa lamaiyuo, Wambu malu emba rambuki nyinyi pyambuo epami kandale. Mendakilipi lao apimi nambana komau minyandalamo lepe? leyami. \v 32 Leyaminyipape apimi minyandalamo lao kandalya kandana piya. \v 33 Dokopa enda doko namba apa pyuonde pilyamo lao sepala pako walu walu lao laeyo epeya. Epapala banya lenge kambu dokona pangu sepala pii peparae dopa pilyamo lao polo lamaiya. \v 34 Lamaiyamo dokopa Yesumi baa lamaiyuo. Wanake, emba namba kapa pyuo nyakare lao suu pyapi dokome mee ingyalamo. Embena mona kyuu lao sinya, anga pyapyamo doko mee ingyalu ingyuo ingilyamo mee puu, leya. \p \v 35 Yesu pii dopa lapeyamo dokopa rapu akali dokona anda palenge lapo pii mende lao epeyami. Embena wanenge kumapelyamo. Apa pinya lao Mana Lenge baa dee epena lare. Baa kaena, lao epeyami. \v 36 Dokopa Yesumi pii doko aopa soo kaepala sinakoke rapu akali lamaiyuo, Emba paka kae. Mee namba kapa pyuo nyere lao suu pyaa, leya. \v 37 Lapala Pita Jemesa Jonepa anelapo yangongepa dolapo pipya yapalyapala, Monale akali menge dupwa epa kaena, leya. \p \v 38 Dopa lapala pao sinakoke rapu akalinya anda kando nyepala wambu ee lao kumaralerale nyuo kareyaminyi kandeya. Koko paleya dupwa simbi neya. \v 39 Dokopa baa kolando papala, Apa pipyasa nakama ee lao kumaralerale nyilyaminyi? Wanake doko kuma napya. Mee luu palyuo sipyamo pilyamo, leya. \v 40 Dopa leyamo dokopa nakamame baa kando giili leyami. Giili leyaminyipape nakama peparae kamanda ralinyi nembapala wanakena endangi rakange akali role pyao epeyami dusipa opetaepe nyepala wanake palyuo siyamo dokona lanyuo peya. \v 41 Papala wanakena kingi minyapala, Talita kumi, leya. Pii doko, Wanake, emba sipura langilyu, dopale. \v 42 Dopa leyamo dokopa wanake doko aopa roya karapala kata peya. (Wanake doko ee kana akalisa ipisu lama peteya.) Dopa piyamo dokopa nakama mona nembo ralo kareyami. \v 43 Dokopa nakama wambu mende lamai nana lamaiyuokondali piya. Pipala, Wanake doko nenge mende mainya, leya. \c 6 \s1 Nasarate Wambumi Yesu Mata Maiyami \r (Mat 13:53-58; Lu 4:16-30) \p \v 1 Yuu doko yaki nyepala banya disaepole dupwa peyamuli pyuo peyaminyipa banya yuu range dokona peya. \v 2 Papala koro petenge yuu gii dokopa baa sinakoke anda dokona mana lamaiya. Mana lamaiyamo dokopa wambu malu soo peteyaminyi dupwa yako lapala, Pii letamo doko anjarae nyiya? Pii yapasi doko Anatu maipyasa letase? Baa yulu porai dupwa isa wambumi pii nange dupwa yulu apa pyuonde pyuo karenge? lao peteyami. \v 3 Baa kamonda yulu pingi akalipi Mariana ikinyingi ingyuowape baa Jemesa Josese Jutasa Saimone dusipana yangonge ingyuowape daa lyasili? Banya pemalenge dusipa namwa role pyao pisa nalyamisili? leyami. Dopa lapala banya pii angingyuo soo nyii nayami. \p \v 4 Dokopa Yesu dopa lamaiya. Wambu peparae poropeta akali dupwa ketae pyambungi. Ketae pyambwaraminyipa wambu banya yuu range dupwape banya yangonge rakangepe banya anda role pyao palenge dupwapeme banya pii soo ketae pyambwa nange, leya. \v 5 Banya pii soo nyii nayami dokona Yesu yulu andake dupwa kapa pira ingya naya. Wambu mendasipa iki anga piyamopa banya kingimi minyandapapu pyuo elya pyuo nyiya. \v 6 Dokopa wambu yuu range dupwa baa kapa pira lao suu pyaa nayaminyisa Yesu yamarangyuo kareya. Baame yuu anda karenge dupwana kata papyuo boo pyao lamaiyuo peya. \s1 Yesumi Disaepole Akali Dupwa Boo Pyao Lamaiyuo Pena Leya \r (Mat 10:5-15; Lu 9:1-6) \p \v 7 Dokopa baame akali akalisa ipisu lama dusipa epena lapala lamasa lao pakarapu pyuo pena leya. Baame imambu koo raka lanyi nembarami porai renge doko maiya. \v 8 Nenge minya nao nyuukwuanyi manja nao kana mendelama marapu dokona manja nao pangali dokopa role pyapeta parami pena, leya. \v 9 Kimbu suu pee pipala walyapake lama pakao pee pii nalapape. \v 10 Nakama anda mende pao kando nyeraminyipa dokona yako leyami kande dokonako palirami. Mendasa panya dokopa anda doko yaki nyepala parami. \v 11 Yuu mendena range dupwame yako lao nyii napala nakamana pii soo nayami kande doko nakamana kimbu dokona yuu parara doko pyarendanyi reto lao kongwalu ingyuo lasaka pyuo pupwape, lao pena leya. \p \v 12 Dopa leyamopa nakama papala wambu mona kapu kyinya lao boo pyao lao peyami. \v 13 Dokopa imambu koo malu raka lanyi nembapa nembapa nyuo wambu anga piyamo malu dupwa ayemba mamba kulimbuo pyuo elya pyuo nyepa nyepa piyami. \s1 Jone Pyao Kumakayami \r (Mat 14:1-12; Lu 9:7-9) \p \v 14 Wambu malu mee Yesu dopa pyuo karamo lao sepala Kiŋi Erote lamaiyaminyipa Yesu dopa pingilyamo lao siya. Wambu lapome Jone bapitisimo nyakamaingi doko lopo epapala yulu porai rengende baa keta maralyipyasa pyuo karalyamo, leyami. \v 15 Dopa leyaminyipape lapome, Baa poropeta akali Ilainjalamo, leyami. Lapome, Baa poropeta rora ambasupi wamba kareyami dopakalelamo, leyami. \p \v 16 Erote baa sepala, Doko Jone nambame mange doko pyao pukunyi nembeyo kande dokolyamo. Baa komba pyapyalyamo, lao kareya. \v 17-18 Wamba dokopa Eroteme banya yanda singi dupwa Jone nyepala puu maiyuo karapusi anda palyinya, lao piya. Erote baa yangonge Pilipa dokona enda Eroteyase lenge doko mango nyiyamosa Joneme Erote kando, Embena yangongena enda mango nyilinyi doko kapa pii nalyamo, lao rolo kareya. (Dopa pyuo leyamosa Erote sepala Jone karapusi piya.) \p \v 19 Enda Eroteyase doko Jone kando imbumi kumuo pisipala pyakamili lao suu pyao peteya. Dopa lao suu piyamopape pyakamirami ingya naya. \v 20 Erote baame Jone akali rolae poo pyasi ingilyamo lao suu pyapala pako kareya. Karapala pyarami ingya nalyamo daa leya. Jonena pii doko Erote dokona mona piyamopape Eroteme Jonena pii doko sipuli lao suu pyao peteya. \p \v 21 Erote baa mandeyaminyi gii doko pyaka siyamo dokopa pati andake leya. Dokopa, Gapomane rapu pingi mupwa akali dupwape yanda singi mupwa dupwape yuu Galili range kamongo dupwape role pyao nenge narama epena, leya. \v 22 Epapala role pyao peteyaminyi dokona Eroteyasena wanenge mapwae doko epapala mali lyiya. Mali lyiyamo dokopa Erote banya role pyao peteyaminyi dupwa kando rae maiyami. Rae maipala Eroteme wanake kando dopa leya. Bange mende embame nyelana aumi kumuo karo lare ramo doko jero, leya. \v 23 Doloma peparae nambanako silyamo emba nyipuli lao suu pyao karo lare ramo doko jero. Nambana yuu kanya dokona lili pipala rombo pyao jii lare ramo kapa jero, lao kingi ketae nembo leya. \p \v 24 Dopa leyamo dokopa baa anda lake karasi donge mendena papala banya endangi lamaiyuo, Aki jinya laowane? leya. Dokopa endangi isingi lamaiya. Jone bapitisimo nyakamingi dokona ayemba jinya lamairi, leya. \v 25 Pii doko sepala enda mapwae waiya lao kiŋi peteyamo dokona papala, Jone bapitisimo nyakamingi dokona ayemba doko pukunyi retapala dakepa namba jii, leya. \v 26 Dopa leyamo dokopa kiŋi doko kondo mona randaya. Mona randapalape kingi ketae nembapunu akali role pyao pisimwa dupwa simi kandapi lao suu pyapala dokona enda minyakongole laa naro, leya. \v 27 Lapala banya yanda singi akali mende aopa papala Jonena ayemba puku minyuo epena leya. Yanda singi akali dokome karapusi anda dokona papala ayemba puku nyiya. \v 28 Nyepala piri andake mendena retapala minyuo epo enda mapwae doko maiya. Maiyasa nyepala banya endangi maiya. \v 29 Dokopa Jonena disaepole dupwame lasi pii doko sepala banya yanenge kakapange doko nyela epapala nyuo manjo pao malu piyami. \s1 Yesumi Wambu 5,000 Nenge Maiya \r (Mat 14:13-21; Lu 9:10-17; Jo 6:1-14) \p \v 30 Yesu kareyamo dokona akali banya pii minyuo pena leyamo dupwa epo sukusa sukusa piyami. Pipala papiyaminyili pyuo pii peparae dopa pimwa lao dopa pyuo mana lamwa lao Yesu lamaiyami. \v 31 Lao oteyaminyi dokopa Yesumi nakama lamaiya. Wambu yaki nyepala namwa range yuu muiyane mendena mata sikinyi nembo koo soo monale, leya. Nakama kui lao nenge nao pisirami ingya naya dokona Yesu, Monale, leya. \v 32 Dopa leyamo dokopa nakama iki yapalyuo bote dokona piso yuu muiyane dokona peyami. \p \v 33 Peyaminyipape wambu dupwame nakama yaki nyuo peyami kata doko kandeyami. Wambu malu Yesu lao kandapala yuu range dupwa yaki nyepala mata kongwapu pyao makandapala Yesu eparamo dusa wambarala pao malu palyuo kareyami. \v 34 Dokopa bote yaki nyepala yuu dokona pyaka sowale pyuo karo wambu malu kareyaminyi kandeya. Kandapala nakama kondaya. Nakama mena sipisipi dopakale mena isingi akali mende yangyapala ralo karaminyi lao suu pyapala kondaya. Kondapala pii renge malu lamaiyuo kareya. \v 35 Yuu kwuayamo dokopa banya disaepole dupwa baa kareyamo dokona epapala dopa lamaiyami. Yuu dake muiyane kandape. Epapu yuu kwuapyamo pilyamo. \v 36 Wambu dupwa yuu andape dapwanale nenge ropo pyala pena lapengelyamo. Nenge mende dae narami ingya nalyamo, leyami. \v 37 Dopa leyaminyipape, Yesumi, Nakama range nenge lapo mailapape, leya. Dopa leyamo dokopa, Namwa kana akalisa akalisa dokona akalisa lama (200) dokome nenge dupwana ropo pyao nyakamyuo papala nena lao maimili lao letepe? leyami. \v 38 Dokopa Yesumi, Nakamana borete akipare ingyuo silyamo lao kandalapa, leya. Nakamame yaka lao kandapala, Kingi paki, oma lama opetae silyamo, leyami. \v 39 Dokopa Yesumi, Wambu peparae rambi kyakarae dokona malu palyara malu palyara pyuo isa petena, leya. \v 40 Leyamopa wambu dupwa rambi dokona liti pyuo peteyami. Panda dupwa liti pyuo 100 ingyuo, lapona wambu 50 ingyuo larapu peteyami. \v 41 Dokopa Yesumi borete kingi paki dusipa oma lama dolapo nyiya. Nyepala yake dulu kandapala nenge dokona ange lao ateŋa leya. Lapala borete minyuo kau lao wambu dupwana lenge kambu siyamo dokona retena lao maipa pyuo kareya. Baame oma opetae nyuo nakama mokwa soo maipa piya. \v 42 Dokopa peparae neyaminyi dokopa kapa neyami. \v 43 Borete omape kau lasi kakana siyamo doko mungyuo nyuo pisiki minyasi akalisa ipisu lama dusipana paki pyuo simbuyami. \v 44 Wambu nenge neyami nakama akalisa kingi paki daako ama malu wakasa (5,000) peteyami.\fig Baa semongo mende.|src="FILEFIG" size="col" ref="6:49" \fig* \s1 Yesumi Ipwa Dokopa Ketae Yana // Yana Peya \r (Mat 14:22-33; Jo 6:15-21) \p \v 45 Nenge nao oteyaminyi dokopa Yesumi banya disaepole bote dokona aopa papala yuu Betesaita dorena wambo pena leya. Peyaminyi dokopa baa wambu dupwa pena leya. \v 46 Pena lapala yuu kyau dokona baa ateŋa lala peya. \v 47 Yuu alemanji dokopa Yesu yuu dokona yeelyo kareyamo dokopa bote doko ipwa pete nanesale ingyuo peyamo kandeya. \v 48 Panya piyami kata dorena porambaiye minyuo lalyuo peyamosa nakama suu lenge isa dokome ipwa doko pyao kupinyi lalyuo palyuo lano pengenyili pyuo panya randa nao lekeleke rao peyami. Yesu doko kandapala ene endenge siyamo dokopa nakama lisa pyuo paleyami dokona ipwa dokona baa yana yana peya. Papala nakama wambala pele leya. \v 49 Dokopa baa semongo mendelamo lao masapala aa lao ipwakuku nyiyami. \v 50 Nakama peparae baa kando pakame kumapala dopa piyami. Dokopa baame nakama aopa lamaiya. Nakama mona nemba nalapape, Dake namba ipunu pilyamo. Paka nalapape, leya. \v 51 Lapala bote dokona nakama peteyami dokona baa pao pyakambwapala role pyao peteya. Pao peteyamo dokopa poraiya doko mee ingyuo rali piya. Dokopa mona nembeyami. \v 52 Yesu borete dokona yulu andake pyuo kau lao maiya yulu doko piyamo renge doko soo gisa nao kareyami dokome mona nembeyami. \s1 Yesu Baame Genesarete Range Wambu Ama Malu Pyuo Nyiya \r (Mat 14:34-36) \p \v 53 Ipwa dumuwangu papala yuu Genesarete pao kando nyiyami. Kando nyepala maronge repeta bote bwakayami. \v 54 Bwakapala bote yaki nyiyami dokopa wambu dupwa Yesulamo lao aopa soo gisiyami. \v 55 Kandapala wambu yuu range dupwa yuu wangu dupwana lao makando paoyoko leyami. Paoyoko lapala wambu anga piyamo siyami dupwa isana palu pyambwapala soo kata luna dupwana wakale wakale epo Yesu dusa pelyamo leyami dokopa dokona soo peyami. \v 56 Yuu anda yaka lengele karenge pandape yuu anda malu karenge pandape yuu anda kuki lama karenge dupwana peteyamo dokope anga pingi wambu dupwa kamapi dokona soo retapala lamaiyuokondali piyami. Embena komaunya pinjingi doko anga pingi wambu dupwa mee minyandenase. Embame kapa lapili yaka, lao lamaiyami. Dokopa wambu dupwame baa minyandapa piyami dokopa mee ingiya. \c 7 \s1 Juu Wambunya Yulu Pinginyili // Pyuo Karenge \r (Mat 15:1-9) \p \v 1 Parisi akali lapope Sekeraepo akali Jerusaleme range lapo dupwape Yesu kareyamo dokona malu palyuo epeyami. \v 2 Banya disaepole dupwame kingi wate pyuo poo pyanyi nemba napala nenge nao peteyami doko epapala kandeyami. \v 3 (Parisi dupwape Juu wambu dupwa peparaepe kingi kandokondali pyuo wate pii napala ramo dokopa nenge naa nange. Kingi kandokondali pyuo wate pipala dokopa nenge kapa nenge. Kauwange rakangepe wamba kareyami dupwame dopa piyami doko mana nyuo pyuo karenge. \v 4 Nenge bangepe ropo pingi anda dokona nyepala ramo nenge doko wate pyuo poo pyanyi nemba napala ramo doko napa nange. Nakama yulu wakale wakale dopale opetaeko mana nyepala pyuo minyuo karaminyi. Pee lomasipi sanapepe kapa disipi dopale wate pyuo poo nyakamipala karaminyi.) \v 5 Parisi Sekeraepo dupwapeme disaepole dupwa kingi wate pyuo poo pyanyi nemba napala nenge nao peteyami doko kandapala Yesu piso siyami. Akipamo embena disaepole dupwa namwana rakangena yulu mana nyuo pyuo kara nalyamisi? Akipamo nakama kingi wate pyuo poo pyanyi nemba napala nenge nao pisaminyi? leyami. \v 6 Dopa leyaminyi dokopa baa dopa lamaiya. Kinyi, nakama pii lama lenge dokona poropeta Aisayame nakamasa kando Anatunya pii dopa lao pepa piya. \q1 Wambu dapwa mee kambunya lao namba ketae pyambuo pisipala, \q1 nakamana mona anda dokona suu pingi wakale wakale palyuo petaminyi. \q1 \v 7 Nakama yanengena mamba kiso ateŋa lao petaminyi. \q1 Anatunya lowa dupwa kaeyapala isa akalinya mawa pii mana lao karaminyi. \m \v 8 Doko suu pyao nakama Anatunya mawa pii sili see nale lao yaki nyepala karo isa wambunya yulu mana nyepala yaki nyii nao karaminyi, leya Yesumi. \p \v 9 Lapala mende leya. Kinyi, nakama Anatunya mawa pii dupwa minya napala kendapuli ingyuo karo awali lao pao nakamana yulu wamba pingi doko suu pyao pyuo karaminyi. \v 10 Dokona ingyuo pii mende makande pyuo larowale. Mosese dopa leya. Nakamana endangi rakangepa angingyuo karamibinyi lao kingi ketae pyambuo karalapape. Nakamana endangi rakangepana panda endangi kilya kando lara ramo baa pyao kumakalu pirami, leya. \v 11-12 Dopa pyuo leyamopape nakama mana pii mende palyuo lao karaminyi doko bange ayara ramo dokome rakange endangipi nyisapengele ingilyamo doko kaepala aki laro lao Anatunya ingyuo retapunu silyamo lapala mai narami ramo doko yulu rolae letaminyi. \v 13 Dokona ingyuo nakamame Anatunya pii kamba lapala wambu mana kopetame lao karaminyi. Nakamana yulu malu dopale dopaleko pyuo karengepya leya Yesumi. \s1 Wambu Kwao Penge Dokona Pii Lapo \r (Mat 15:10-20) \p \v 14 Wambu dupwa baa kareyamo dokona dee kamba epena lapala dopa lamaiya. Nakama peparae nambana pii soo nyelapape. \v 15 Bange mende nakamana nenge kata paramopa dokome nakama kwao parami ingya nalyamo. Nenge katana pii potemo epenge dokome imambu kwaenge. \v 16 Nakama kale kata singi ramo dokome pii dake selapape, leya. \p \v 17 Lapala wambu yaki nyuo andakare peyamo dokopa banya disaepole dupwa apa pyuonde lalene lao kongwalu pii lapala leyamo dokona piso siyami. \v 18 Dokopa, Nakama opetae soo gisa nalyamipi? leya. Bange mende akali mendena nenge kata papala, \v 19 mona anda dokona paa nara. Mee ingi dokona pao seramopa enakana ii ranyi nembenge. Banya mona kwaera ingya nange doko soo gisa nalyamipi? leya. (Baame dopa lao dokopa nenge peparae elyape kapa narami lao leyasa piya.) \p \v 20 Lapala dopa leya. Suu pingi mona anda seramopa potemo neta epenge dokome mona kwaera ingingi. \v 21 Dokona lao bange mona anda koko dokona sepala neta epenge dopale. Suu pingi koo dupwape kepo pingi yulupi waa nyingipi wambu pingipi enda likyakamingi, \v 22 mendena bange nyipuli lao suu pingipi yulu koo pingipi panga singi yulupi yuu yuu pyuo pundamu kumungipi kanda lyanolyano pingipi mata kando kyambo lengepe yanengena ando minyingipi moŋokyaŋe singipi, \v 23 koo dupwa peparae mona anda seramopa suu pingi pyuo kwaera ingingi, leya. \s1 Enda Upunili Mende Yesu Nyisinya Leya \r (Mat 15:21-28) \p \v 24 Yesu baa sipuro yuu doko yaki nyepala yuu Taya yuu Saitone pinjingi dokona peya. Papala baa anda mendena kolando papala wambu kanda naraminyi pisipuli lao suu piya. Suu pyapala andakare peyamopape yalu pyuo pisira ingya naya. \v 25 Dokopa enda mende banya wanenge kopyali imambu koo dokome soo pyale leyamo peteyamo dokome Yesu pyuo nyuo epelyamo lamaiyami doko sepala epo banya kimbu kareyamo dokona pangu siya. \v 26 Enda doko baa enda wakale yuu Siria dokona yuu Pinisia range. Baame Yesu lamaiyuo banya wanenge imambu koo raka lanyi nembakapyali lao piso sokondali pyuo leya. \v 27 Dokopa Yesumi baa lamaiya. Wambo wane wanakepe nenge nena lao maingi kandapi. Wane wanakepena nenge pyarepasu lao nyepala suwa ikyane dupwa pyao pyambuo mairi doko kapa daa, leya. \v 28 Dopa leyamopape enda isingi lamaiya. Kinyi Kamongo, dopa piramopape suwa ikyane duwpa taepo isarena pisipala wane wanakepena nenge kau lao pelyamo dupwa kapa nao petenge, leya. \v 29 Pii doko sepala Yesumi baa lamaiyuo, Emba dopa lalyane dokona embena kata kando nyepala paale. Imambu koo embena wanene keta sipyamo doko raka laralyamo, leya. \v 30 Leyamo dokopa baa anda papala banya wanake doko imambu koo raka leyamopa luu palenge dokona mee peteyamo kandeya. \s1 Yesumi Akali Kale Lengepe Kwaeyamo Mende Pyuo Nyiya \p \v 31 Dokopako Yesu yuu Taya kipwa kipwa doko yaki nyepala yuu Saitone yalo pao Dekapolisa doko nyuo yaki nyepala Galili pete dokona peya. \v 32 Dokopa akali mende kale poenge kekenge pii lao ambeambe lenge doko Yesu kareyamo dokona lanyuo epeyami. Epapala Yesumi baa minyandakamipyali yaka lao piso sokondali piyami. \v 33 Dokopa Yesumi akali doko lanyuo wambu malu kareyami dokona yaki nyepala iki siyamo dokona peya. Papala kingi pambu dokome banya kale doko suu laro karo kingi paki kepakali kyasinyi pisapala akalinya kekenge dokona kingimi minyanyi piya. \v 34 Pipala yake dulu kandapala ŋee sinyi pyale leya. Lapala baa lamaiyuo, Ipata, leya. (Doko Ipuru pii kale lumbwa pii dopale leya.) \v 35 Leyamo dokopa banya kale dokona kata siyamopa pii angi lengenyili pyuo lao kareya. \v 36 Dokopa, Dopa piyamo lao nakama mendali lamaiyaka narami, lao lamaiyuokondali piya. Piyamopape nakama mendali lamaipa piyami. Yesu kaena leyamo dokopa see nao pao lamaipako pyuo kareyami. \v 37 Dokopa wambu dupwa kando ayaka lao mona nembeyami. Dopa pipala, Baa yulu peparae keyange pyuo karapyalyamo lao baa kale poenge dupwa pyuo kale lumbuo nyilyamopa, pii laa nange dupwa pii lena lao karamo, leyami. \c 8 \s1 Yesumi Wambu 4,000 Nenge Maiya \r (Mat 15:32-39) \p \v 1 Yuu gii kuki lama epo epeyamopa wambu ama malu dee kamba epo sukusa sukusa piyami. Nakama nenge naa nao peteyaminyipa Yesu banya disaepole dupwa epena lapala dopa lamaiya. \v 2 Wambu dupwa nakama namba role pyao pisiminyi yuu rema ingyapyamopa epapu nakamana nenge see napyamo petaminyi dokona namba kondo pilyamo, leya. \v 3 Namba nakama anda lopo pena laro ramo nakama katasa pao lopome kumarami ingilyamo. Wambu lapo kata londe epeyami kande, leya. \v 4 Dopa leyamo dokopa banya disaepole dupwa isingi lamaiyami. Yuu muiyane dakena nenge anjarae seramo nyepala wambu malu dupwa kapa narami? leyami. \v 5 Dokopa baame nakama piso soo, Nakamana borete akipare silyase? leya. Yanda ipingi nyero leyami. \v 6 Dokopa wambu sukusa sukusa pyuo kareyaminyi dupwa yuu dokona isa petena. Lapala borete yanda ipingi nyero dusipa nyepala ateŋa lao ange leya. Lapala kau lao wambu dupwana lenge kambu silyamo dokona retena lao banya disaepole dupwa maiya. Dokopa nakama wambu sukusa sukusa pyuo peteyami dupwana lenge kambu dokona reto papiyami. \v 7 Nakamana oma kuki mendasipa opetae siyande. Dusipa opetae nyuo ateŋa lapala wambunya lenge kambu silyamo dokona minyuo papyuo retena leya. \v 8 Dupwa nao peteyaminyipa sikya piya. Dokopa kau lasi kakana siyamo doko yapo nyuo pisiki minyasi yanda ipingi nyero paka pyuo simbuyami. \v 9 Akalisa kisima yeelyo daako wambu ama malu wakasa (4,000) peteyami. \v 10 Yesu wambu dupwa pena lapala baa banya disaepole dupwa pipya aopa bote dokona pisipala pao yuu Dalamanuta dokona peya.\fig Dupwa nao peteyaminyipa sikya piya.|src="FILEFIG" size="col" ref="8:8" \fig* \s1 Yulu Andake Wambumi Pii Nange Mende Pyuo Lasaka Pinya Leyami \r (Mat 16:1-4) \p \v 11 Yuu dokona Parisi akali dupwame epapala Yesu baa makande pyuo apa pilyape lao kandalana baa apiyanda pyuo kareyami. Embame yake panda dokona yulu renge palenge mende namwa pyuo lasaka pirinyi namwa kandamanale, lao epeyami. \v 12 Dopa leyaminyi dokopa baa mona dokona ŋee siya. Akipamo wambu epapu isa ando karaminyi dupwame yulu doko kandalana pii letaminyi? Kinyi langilyu, wambu epapu ando karaminyi dupwa yulu doko kandalapa lao lakara pii naro, daa leya. \v 13 Dopa lapala nakama kanjakala bote dokona pyakambuo papala yaki nyuo ipwa maronge dumuwangu peya. \s1 Parisi Dupwame Yesu Yulu Andake Mende Pinya Leyami \r (Mat 16:5-12) \p \v 14 Dokopa disaepole dupwa nakama borete kame sepala minya nayaminde. Borete mendaki iki bote dokona minyuo epeyami. \v 15 Dokopa baame nakama lamaiyuo, Parisinya isi Erotena isi dolapo waso poraiyuo suu pyao karalapape, leya. \v 16 Dopa leyamo dokopa nakama yango sukusa lao namwana borete see napyasa letase leyami. \p \v 17 Leyami pii doko sepala Yesumi nakama lamaiya. Akipamo borete see napyamo lao letaminyi? Nakama epapu kando sepa nalyamipi? Nakamana mona kana pokwapala see nalyamipi? \v 18 Nakamana lenge sipyamopa kanda nalyamipi? Nakama kale kata sipyamopa pii see nalyamipi? Wamba piyu kande yulu dolapo nakama suu pyaa nalyamipi? leya. \v 19 Namba borete kingi paki kau lao enda akali akalisa kingi paki yeelyo daako ama malu wakasa (5,000) dupwa mokwa soo maiyunu dokopa kau lasi kakana siyamo yapo nyuo pisiki minyasi akipare simbuyase? leya. Nakamame baa lamaiyuo, Akalisa ipisu lama, leyami. \p \v 20 Dee kambako borete yanda ipingi kau lao enda akali akalisa kisima yeelyo daako ama malu wakasa (4,000) dupwa mokwa soo maiyunu dokopa kau lasi kakana siyamo yapo nyuo pisiki minyasi akipare paka pyuo simbuyami? leya. Leyamo dokopa nakamame baa lamaiyuo, Pisiki yanda ipingi, leyami. \v 21 Leyaminyi dokopa, Dopa pipunupa nakama epapu soo gisa nalyamipi? leya. \s1 Yesu Baame Akali Lenge Kwaenge Mende Pyuo Nyiya \p \v 22 Lapala enakana yuu Betesaita dokona epeyami. Epeyaminyi dokopa wambu lapome akali lenge kwaenge mende lanyuo Yesu baa kareyamo dokona epapala minyandakamipyali lao piso siyami. \v 23 Piso siyami dokopa baa akali lenge kwaenge dokona kingi nyepala kii minyuo anda karenge dokona kareyami doko yaki nyuo peyambi. Papala Yesu akali lenge kwaenge dokona kepakali kyasinyi pisakamipala kingi dokome minyandapala baa piso siya. Lapo kandelepe? leya. \v 24 Leyamo dokopa baa kandapala dopa leya. Akali lapo kandapu doko isa karele laro karo kata papili letaminyi leya. \v 25 Leyamo dokopa dee kamba banya lenge dokona minyanyi pyakamiya. Pyakamiyamo dokopa baa poraiyuo kandapala dokopa lenge elya pyuo reya. Rapala bange peparae angi rolae kandeya. \v 26 Kandeyamo dokopa Yesumi banya anda pena lamaiyuo dokopa, Emba anda repe repe pyuo karenge dokona sukusa paa napipi, leya. \s1 Pita Baame Koraisana Kingi Ketae Pyambuo Leya \r (Mat 16:13-20; Lu 9:18-21) \p \v 27 Lapala banya disaepole dupwa pipya dee kata nyuo yuu Sisaria Pilipai dokona anda repe repe pyuo malu karenge dokona peyami. Dokopa kata dokona pao dokopa banya disaepole dupwa piso siya. Wambu dupwame namba kando apinyi lao apa lami kandapisi? leya. \v 28 Leyamo dokopa nakamame baa lamaiyuo, Wambu lapome emba Jone bapitisimo nyakamaingi doko lenge, leyami, Lapome emba Ilainja lenge, lapome emba poropeta kareyami dokona mende letaminyi, leyami. \v 29 Dopa leyaminyi dokopa baame nakama piso siya. Dopa lao lalyaminyi doko nakama rangeme namba apinyi lao suu pilyamisi? leya. Pitame isingi lamaiyuo, Emba Koraisa doko, leya. \v 30 Dokopa, Dopa pyuondeŋe lao baame wambu mende lamai nalapape, laokondali pyuo nakama lamaiya. \s1 Yesu Baa Yaso Naramo Doko Wambo Nolakao Leya \r (Mat 16:21-28; Lu 9:22-27) \p \v 31 Lamaipala baame kanda soo nakama dopa pyuo mana lamaiya. Ikinyingi Akali yanengena randa malu epara ingilyamo. Kamongo dupwape purisi akali mupwa dupwape Sekeraepo akali dupwape nakamame baa raka lanyi nembarami. Dokopa baa pyao kumakarami. Pyao kumakaraminyipa yuu remasa paliramopa baa dee sipurao epara, leya. \v 32 Baa renge doko ama rolo lamaiya. Dokopa Pitame baa pii mende lamairu lapala Yesu kando pyalana pyuo lamaiya. \v 33 Lamaiyamopape Yesu baa kapu kyepala banya disaepole dupwa kandapala Pita dokona isingi pyalana pyuo dopa pyuo lamaiya. Satane, emba nambana lenge kambu silyamo dorena kata kaepala matarena puu. Emba Anatunya akali daa, emba isa wambunya pii lengenyili pyuo lene, leya.\fig Banya isa mamando minyalyuo nyepala namba paronuli pyuo soo epara.|src="FILEFIG" size="col" ref="8:34" \fig* \p \v 34 Wambu malu banya disaepole dupwa pipwa kareyaminyipa Yesumi dae epena lapala nakama lamaiyuo, Akali mende namba paronuli pyuo eparo lao suu pyara ramo doko baa range kame soo kaepala banya isa mamando minyalyuo nyepala namba paronuli pyuo soo epara, leya. \v 35 Mendeme banya yanenge range lete wai pyao nyero lao suu pyara ramo doko baa rangeme banya imambu doko pyuo kokwa serasa pira. Mendeme nambana lao waili pii keyange dokona reke lao kumara ramo doko banya imambu lete wai pyao nyerasa pira, leya. \v 36 Akali mendeme yuu muu dupwana peparae nyuo reto karara ramo dokopa banya imambu uki minyuo pira ramo doko baa aki mendena elya pyuo parase? \v 37 Banya imambu pyuo uki minyuo karara ramo doko lete para dokona baa aki mendeme range yano pyao nyerase? leya. \v 38 Wambu malu Anatu suu pyaa nao koo pyuo karaminyi doko kandapala mendeme elyapala nambana kingi laa nao karara ramo doko namba Ikinyingi Akali karo dokome Anatunya yanga paupau lenge renge nyepala aŋala poo pyasi pipya role pyao eparono yuu gii dokopa akali doko kando elyapala banya kingi laa naroko. \c 9 \p \v 1 Lapala nakama dopa lamaiya. Kinyi langilyu, dae karaminyi dupwana lapo wambo kumapa naraminyi dokopa Anatunya isingi yulu porai ingyuo eparamo doko kandarami, leya. \s1 Yesu Baa Wakale Ingyuo Yanga Paupau Lao Kareya \r (Mat 17:1-13; Lu 9:28-36) \p \v 2 Dokopa yuu pakinyamange epo papeyamopa Yesumi Pitamoo Jemesamoo Jonemoo epena lapala yuu kyau londe mendena nakama yeelyo lanyuo peya. Peyaminyi dokopa nakamana lenge kambu siyamo dorena karapala Yesu baa wamba yongo karenge doko kaepala yongo wakale maralyiya. \v 3 Dokopa banya komau ama kyewa lao mama nyepala lepo lepo piya. Isa akali dupwame komau kyewa lena lao dokopa ipwa menderekende komau dokona retenge doko suu pyao Yesunya komau kyewa leyamo doko suu pyao manda manjo pii nange. \v 4 Dokopa Ilainja Mosesepa epapala nakamba Yesumoo pipya pii lao kareyami doko disaepole dusipa kandeyami. \v 5 Dokopa Pitame Yesu lamaiya. Rapu Pingi, namwa dae kapa karamano. Anda paka rema yukumanale. Mende embena pyakao mende Mosesena pyakamyuo, mende Ilainja pyakamyuo pimana, leya. \v 6 Disaepole dusipa nakamame pakame kumapala aki pii mende laowane lao saka napala Pitame pii doko leya. \p \v 7 Leyamo dokopa kopa mende epo nakama peteyami dokona yambe piya. Yambe piyamo dokopa kopa dokona piso pii mende lao epeya. Akali dake nambana Ikinyingi nambame mona reto karenge doko. Banya pii soo karalapape, leya. \v 8 Pii lao otapeyamo dokopa disaepole dusipa aopa kapu kyepala Ilainja Mosesepa wamba kareyambinyi doko enakana kara nayambisa kandeyami Yesu baa iki nakama role pyao kareya. \p \v 9 Yuu kyau doko yaki nyepala epeyaminyi dokopa Yesu, Nakama kandalami kandapi doko dopa pipyaŋa lao wambu mendali lamai nalapape, lao lamaiyuokondali piya. Rengya Ikinyingi Akali kumuo palyuo sipuro epara dokopa dopa piyaŋa lao kapa lamairami, leya. \v 10 Lamai nalapape leyamo dokona nakama pii doko soo kalyamo kareyami. Doko baa kumuo palyuo sipuro epara lapya doko aki pii lapya lao nakama yango sukusa suu pyale pyale kareyami. \v 11 Dokopa nakamame baa piso siyami. Akipamo Ilainja baa komba pyao wambo eparaŋa lao Sekeraepo dupwa lao karaminyi? leyami. \v 12 Leyaminyi dokopa baame nakama lamaiya. Kinyi, Ilainja baa wambo epapala peparae mondo lao rapa rapa pira ingilyamo. Dokona ingyuo buku Baepolena pii mende Ikinyingi Akali dokonasa lao baa randa bange malu naramopa minya kongwalya kongwana piraminyi karara, pii doko apa pipyasa palamo? \v 13 Ilainja baa wambo epapeyaŋa dokona langilyu. Baepole leyamuli pyuo wambu dupwame baa mee maso randa maso randa koo maiyuo piyami. \s1 Yesumi Wane Dokona Imambu Koo Raka Lanyi Nembeya \r (Mat 17:14-21; Lu 9:37-43) \p \v 14 Disaepole dupwape Sekeraepo dupwape apiyanda pyuo pii lao kareyaminyipa wambu malu nemba nemba dokona kako pyao kando kareyami. Kareyaminyi dokona Yesumoo Pita Jemesa Jonemoo dusipa epo kandeyami. \v 15 Yesu baa epeyamo dokopa wambu peparaeme baa aopa kandapala walu leyami. Walu lapala baa kareyamo dokona makando papala yako lao nyiyami. \v 16 Dokopa Yesumi nakama piso siya. Nakama akinde apiyanda pyuo lao karamisi? leya. \p \v 17 Leyamo dokopa wambu malu kareyaminyi dokona mendeme baa isingi lamaiya. Mana Lenge, nambana ikinyingi lanyuo emba kotala ipu. Baa imambu pii laa nange dokome soo pyale letamo karenge. \v 18 Imambu koo dokome monarena soo pyale letamo dokopa dokona lukunduo silyamopa kambu apupu lyuo, nenge ginyi ganyi lao kingi kimbupi yongo dupwa peparae enokwala enokwala papala kii nasi sepa pilyamo, leya. Baa lanyuo epapala embena disaepole dupwa nakama imambu koo doko rekya lanyi nembakamainya lao piso sipu. Piso sipunu dokopa nakama kapa rekya lanyi nembakamainya saka nao yakara pimi, leya. \p \v 19 Yesumi pii doko sepala nakama isingi lamaiya. Nakama wambu epapu ando karaminyi dupwa Anatumi kapa pyuo elya pyuo nyera lao nakama suu pyaa nalyaminyi, leya. Yuu akipare namba nakama pipya role pyao kararamase? Yuu akipare nakama ukiaki minyuo kararaminyipa nambame nakama mata kui lao mana langyuo kararose? Namba karo dakena wane doko lanyuo ipupwa, leya. \v 20 Leyamo dokopa baa kareyamo dokona lanyuo epeyami. \p Imambu koo doko Yesu kandapala wane doko walu walu leya. Leyamo dokopa wane doko yuu dokona lunguro pao palipala yuunya soo dokopa belembele papiyamo dokopa kambu apupu lyuo piya. \v 21 Dokopa Yesumi rakange piso soo leya. Yuu akipare baa kopyali minyapa pingisi? leya. Baa wane nyaŋasa kanda soo dokopa piya, leya. \v 22 Imambu koo dokome wane baa kokwa sinyi nembakalana yuu malu mee isare ipwape dupwana suu lanyi palyuo karenge, leya. Embame mende kapa piri ingyara ramo nambwa kando sakame kumuo pyuo nyepe, leya. \v 23 Leyamo dokopa Yesumi baa dopa lamaiya. Mende kapa piri ingyara ramo letese? Mendeme Anatu kapa pira lao suu pyara ramo doko yulu peparae kapa pirasa pira, leya. \v 24 Dopa leyamo dokopa wanena rakange baa aopa pii eneko lao namba Anatumi kapa pyuo nyakara lao suu pyapunupape mende kapa suu pyaa napunu dokona embame nyisapili lao suu pilyu, leya \p \v 25 Dokopa wambu malu makando epo sukusa sukusa pyuo epeyami doko kandapala Yesumi imambu koo pyalana pyuo lamaiya. Imambu pii laa nao kale poenge dake, emba wane dake yaki nyuo kanjakala ipu leto, Dee kamba maralya napipi, daa leya. \v 26 Leyamo dokopa imambu kopyali dokome ala lapala wane doko nyuo poraiyuo walu walu lapala yaki nyuo kanjakala epeya. Epeyamo dokopa wane doko kumasi sili lao siya. Kumasi sili lao siyamo dokopa wambu peparaeme kandalapa, Baa kumapyalyamo, lao kareyami. \v 27 Dopa lao kareyaminyipape Yesumi wane dokona kingi nyepala minyalyuo nyiya. Dokopa wane mee roya kareya. \p \v 28 Yesu baa andakare papala iki kareyamopa banya disaepole dupwa baa piso siyami. Imambu koo doko raka lanyi nembalana saka namwa doko apa pipyasa pipya? lao leyami. \v 29 Leyaminyi dokopa Yesu nakama lamaiya. Imambu koo dokore raka lanyi nembalana kareyami kande yulu mendeme pii narami. Ateŋa iki dokome kapa raka lanyi nembenge, leya. \s1 Pyao Kumakarami Doko Yesumi // Wambo Leya \r (Mat 17:22-23; Lu 9:43-45) \p \v 30 Yuu panda kareyami doko yaki nyepala mee mende peyami. Pao yuu Galili sukusa paa napala wambu baa anja karamo lao mendeme see nana lao awali pyuo peya. \v 31 Baa banya disaepole dupwa mana lamaiyuo, Ikinyingi Akali doko nyepala akali lapo keta minya sakamiraminyipa pyao kumakarami, leya. Pyao kumakaraminyipa yuu rema epo paramopa baa sipuro epara, leya. \v 32 Dopa leyamopa doko apa letamo lao saka napalape piso selana pakayami. \s1 Disaepole Dupwame Apimi Mupwa Lao Apiyanda Pyuo Kareyami \r (Mat 18:1-5; Lu 9:46-48) \p \v 33 Dokopa nakama yuu Kapaneame dokona epeyami. Epapala anda mendena peteyaminyipa nakama piso siya. Nakama kata iminyi dokopa aki mendena apiyanda pyuo lalaminyi? leya. \v 34 Leyamo dokopa nakama romo napyuo peteyami. Mendali mupwa mendali mupwa lao epeyami kandapi dokona elyapala romo napyuo peteyami. \v 35 Dokopa baa isa pisipala akali akalisa ipisu lama kareyami dusipa epena leya. Lapala nakama dopa lamaiya. Mendeme namba mupwa karapuli lao suu pyara ramo doko namba akali kamame kuki ingyuo karo lao suu pyao koo epengepe peparaena kendemande ingyuo karape, leya. \p \v 36 Lapala wane mende nyepala nakama peteyaminyi sukusa dokona pisiya. Pisapala kingi dolapome kupyuo nyiya. Kupyuo nyepala nakama dopa lamaiya. \v 37 Nakama wane dapale nambana kingi lao nyerami ramo doko namba yako lao nyeramisa pira. Namba yako lao nyerami ramo doko Anatu namba dae puu leyamo doko baa opetae yako lao nyeramisa pira, leya. \s1 Wambu Wakaleme Yesunya Kingi Lao Yulu Andake Piyami \r (Lu 9:49-50) \p \v 38 Joneme baa dopa lamaiya. Mana Lenge, akali mende embena kingi lao imambu koo dupwa raka lanyi nembo karapyamo kandamwa. Kandapala baa namwa pipya role pyapeta papya nange dokome kaena lamwa, leya. \v 39 Dopa leyamo dokopa Yesu dopa leya. Mendeme nambana kingi lao yulu andake wambu pii nange mende pira ramo doko baa enakana nambana kingi isa nemba nara. \v 40 Doko akali mendeme namwa kando sisi nyuo kara nara ramo doko namwa mendeke ingyuo kararasa pira. \v 41 Kinyi langilyu, mendeme nakama Koraisana akali ingyuo karaminyi dokona lao pee kapo ipwa paliramopa nalapa lao jera ramo doko baa opetae yole keyange nyera. \s1 Yulu Koo Dokona Suu Longwanyi Pyambungi Dupwa Reke Lao // Karalapape Leya \r (Mat 18:6-9; Lu 17:1-2) \p \v 42 Mendeme wambu kuki namba suu pyao petaminyi dokona mende suu longwanyi neta pyambwara ramo doko baapa reke lao akali pyambwara dokona pendoko dokona kana reeko mende yukwapala baa ipwa kota dokona pyao pyambwamili doko kapa ingyapyali. \v 43 Emba rangena kingi doko emba suu longwanyi neta koo keta pyambwara ramo emba pyakepanyi nembape. Emba kingi paki molo molo pisi kareta lete karenge arapu dokona parene dokome kapa pira. Emba kingi laparae kareta isare uliyapu nyuo rao karalu karenge panda pare ramo dokome kapa pii nara. \v 44 Dokona kimakapa rembe naa nange, isare kunja nange. \v 45 Embena kimbu dokome emba suu longwanyi koo keta pyambwara ramo doko emba dokoko pyao pyakepanyi nembare. Emba kimbu paki molo molo pisi karenge doko karo lete karenge arapu dokona parene doko kapa pira. Emba kimbu laparae karo isare panda nyuo pyambwarami ramo dokome kapa pii nara. \v 46 Dokona kimakapa rembe naa nange isare kunja nange. \v 47 Embena lenge dokome emba suu longwanyi koo keta pyambwara ramo emba lukunyi nembape. Emba lenge paki iki rao seramo Anatunya isingi yulu sukusa parene doko kapa ingyara. Emba lenge laparae rao seramo isare panda nyuo pyambwarami ramo dokome kapa ingya nara. \v 48 Dokona kimakapa rembe naa nange, isare kunja nange. \p \v 49 Wambu peparae apa pilyamipi lao kandalana isare dokome makande pira. \v 50 Kota doko keyange ingilyamo. Keyange ingilyamo doŋo kota kemara ramo doko apa pyuo dee keke pinya larama? Nakamana monarena kota keke pili lao sinya lao karo yango sukusa yalya kando pisipwape, leya. \c 10 \s1 Enda Ramanyi Nembenge Dokona // Pii Lapo \r (Mat 19:1-12; Lu 16:18) \p \v 1 Yuu doko yaki nyepala yuu Jutia dokona peya. Papala ipwa Jotane doko pyakambuo dumwarena peya. Peyamo dokopa wambu malu dee kamba baa kareyamo dokona epo sukusa sukusa piyami. Piyaminyi dokopa baa mana lamaingi doko suu pyao dee kamba mana lamaiyuo kareya. \p \v 2 Dokopa Parisi akali lapo baa kareyamo dokona epapala baa apa letape lao selana baa piso siyami. Akali mendeme banya enda kapa ramanyi nembarape mee? lao makande pyuo piso siyami. \v 3 Dokopa baa isingi lamaiya. Moseseme nakama apa pipwape leyape? leya. \v 4 Moseseme akali mendeme enda ramanyi nembalana karo pepa pase mende pyara ramo dokopa kapa ramanyi nembara leya, leyami. \v 5 Dopa leyaminyi dokopa Yesu nakama lamaiya. Nakama mona kana pokwapala karaminyi dokona Moseseme dopa pipwape lao buku dokona pyao palyiya. \v 6 Dopa lao pyao palyiyamopape yuu wamba Anatu bange peparae kanda soo pyuo wasiya dokopa inya kalipa pyuo wasiya. \v 7 Dokona akali mende banya endangi rakangepe yaki nyuo banya enda dokopa pako pisirambi. \v 8 Pako pisirambinyi doko wamba nakamba wakale wakale ingyuo pisirambi doko enakana mendakinya ingyuo pisirambi. Dopa pyuo dee kamba nakamba wakale wakale ingyuo pisa nao mendakinyako ingyuo pisirambi. \v 9 Dokona Anatumi pakaramo doko akali mendeme rakya lara ingya nalyamo, leya. \p \v 10 Enakana andakare peteyaminyi dokopa Yesu baa leyamo pii dokona lao disaepole dupwame baa piso siyami. \v 11 Dokopa baa nakama dopa lao lamaiya. Mendeme banya enda ramanyi nembapala enda wakale nyera ramo doko baa enda wambo nyeramo doko matarena isa kalya pili lao pyuo enda enakana nyera doko kepo pili lao nyerasa pira. \v 12 Endame banya akali ramanyi yaki nyepala akali mende nyera ramo doko mee kepo pili lao nyerasa pira, leya. \s1 Yesumi Wane Wanake Dupwa Yako Leya \r (Mat 19:13-15; Lu 18:15-17) \p \v 13 Wambu lapome baa kareyamo dokona nakamana wane wanakepe baa kingimi minyandena lao lanyuo epeyami. Dokopa disaepole dupwame nakama pyalana pyuo leyami. \v 14 Dopa pyuo leyaminyi dokopa Yesu kandapala imbwuaya. Imbwuapala nakama lamaiya. Wane wanakepe dupwa namba karo dokona epena. Epa kaena laa nalapape, leya. Anatunya isingi yulu doko wane wanake dopalena ingilyamo, leya. \v 15 Namba kinyi langilyu, mendeme Anatunya isingi yulu doko wane kuki mona palenge dopale palyuo yako yako lao kara nara ramo doko Anatunya isingi yulu dokona sukusa paa nara, leya. \v 16 Lapala nakama kupyuo nyepala banya kingimi minyando dokopa, elyape keta pena, leya. \s1 Akali Kamongo Mende Yesu Koteya \r (Mat 19:16-30; Lu 18:18-30) \p \v 17 Yesu panya kata nyiyamopa akali mende makando epapala. Yesu peyamo dokona wapambu pii pyaro piso baa piso soo leya. Mana Lenge elyape, apa pipala namba lete kulisa renge nyerose? leya. \v 18 Leyamo dokopa Yesu baame akali doko isingi lamaiya. Akipamo namba elyape lene? Anatu baa yeelyo elyape, mendali elyape daa. \v 19 Mawa pii lenge dupwa emba singi kandale. Wambu pyaa nalapape. Endame akali wakale kepo pyakami nao akali mendeme enda wakale kepo pyakami nao pipwape. Waa nyakami nalapape. Kyambo laa nalapape. Panga soo nyakami nalapape. Endangi rakangepa rape rape lao karalapape, leya Yesumi. \v 20 Leyamo dokopa wanyane akali dokome baa dopa lamaiya. Mana Lenge, yulu doo lalyane dusipa namba wane karo dokopa suu pyao pingi lyakande leya. \v 21 Dokopa Yesumi akali doko kando mona reteya. Retapala dopa leya. Emba yulu mendaki iki kapa pii nangelyamo. Embena bange dupwa ropo pyao kana nyepala wambu muiyane dupwa mokwa soo mairi. Mairi ramo dokopa embena yole malu yake panda dokona sera. Maipala namba paronuli pyuo ipupi, leya. \v 22 Leyamo dokopa pii doko sepala wanyane akali banya lenge kambu yukwa naro sepala kondaya. Baa akali bange malu retenge dokona suu pyao kondapala rekya lao peya. \p \v 23 Dokopa Yesu kapu kyepala banya disaepole dupwa kando lamaiya. Akali bange malu retenge dupwame Anatunya isingi yulu dokona sukusa panya suu pyarami ramo doko randa nao kando nyerami, leya. \p \v 24 Dopa leyamo dokopa disaepole dupwa banya pii sepala mona nembo kareyami. Mona nembo kareyaminyipape Yesumi dee kamba mana lamaiya. Nambana wane kambu, Anatunya isingi yulu sukusa parami ramo doko randa nao kando nyerami. \v 25 Wamyale dalyarena rumbisi kata dokona kamele kolala kapa paa nange doko kolala pupyali doko awa awa pyuowale pupyali doko suu pyao akali bange malu retenge baa Anatunya isingi yulu dokona sukusa parowale lara ramo dokopa randa nao parali, leya. \v 26 Dokopa nakama mona nembo ralo pisipala baa lamaiyuo, Dokona ingyuo api lete wai pyao kapa parase? leyami. \v 27 Dokopa Yesumi nakama kando dopa lamaiya. Isa akali dupwame kapa pirami ingya nalyamo. Ingya napyamopape Anatu baame kapa pira. Anatumi yulu peparae kapa pira ingilyamo, leya. \p \v 28 Dokopa Pitame baa lamaiyuo, Namwa bange dupwa peparae yaki nyuo kaeyo emba peenyili pyuo epeyama kande, leya. \v 29 Dopa leyamo dokopa Yesu dopa leya. Kinyi langilyu, mendeme andape panda yangonge dupwape panda pemalenge dupwape panda endangi rakangepa panda wane wanake dupwape panda yuu dupwape nambape dee waili pii keyange dokonape reke lao yaki nyuo peya ramo doko \v 30 baa yuu gii dakepa banya anda dupwape yangonge dupwape pemalenge dupwape endangi dupwape wane wanake dupwape yuu dupwape baa akalisa akalisa pao nyera, banya rara wambo yaki nyuo peyamo dokona suu pyao wambu malu enakana nyera. Dopa piramopape nambana kingi dokona reke lao kararamopa wambu lapome baa lekeleke rena lao pirami. Dopa piraminyipa yuu gii enenge pyaka seramo dokopa kulisa ingyuo lete karalu karara. \v 31 Wambu malu epapu mupwa ingyuo karaminyi dupwa rengya kamame kuki ingyuo kararami. Wambu malu epapu kamame kuki ingyuo karaminyi dupwa rengya mupwa ingyuo kararami, leya. \s1 Pyarami Dokona Lao Pii Lapo Leya \r (Mat 20:17-19; Lu 18:31-34) \p \v 32 Nakama yuu Jerusaleme dokona pena lalyuo peyaminyi dokopa Yesu baa wambo peyamopa nakama mona nembapala baa peyamuli pyuo pao pakao peyami. Dokopa baame akali akalisa ipisu lama dusipa dee kamba epena lao nyepala, Namba rengya yulu pirami doko nakama langirowale, leya. \v 33 Lapala, Jerusaleme dokona pena palyamano kande. Dokona lapome Ikinyingi Akali nyepala purisi mupwa dupwape Sekeraepo dupwape mairami. Mairaminyi dokopa nakamame baa nyuo kambuyanda pipala kumunya larami. Lapala nakamame Juu daa rara wakale wambu dupwa keta mairami. \v 34 Mairaminyipa baa kilya kando lao kepakali kyasinyi piso pyaroko pyapala pyao kumakarami. Pyao kumakaraminyipa yuu rema epo paramopa baa sipuro epara, leya. \s1 Jemesa Jonepa Yesu Dokona Mende // Piso Siyambi \r (Mat 20:20-28) \p \v 35 Dokopa Jemesa Jonepa Sepetena ikinyingi dolapome Yesu peteyamo dokona repeta epapala baa dopa lamaiyambi. Mana Lenge, nambwame emba mende pyakalase lao larambanuli pyuo pipili yaka lao epelyambano, lamaiyambi. \v 36 Lamaiyambinyi dokopa baame nakama lamaiyuo, Nambame nakamba larambinyili pyuo apa pyakawase? leya. \v 37 Dokopa nakambame baa dopa lamaiyambi. Emba neta renge ingyuo kararene dokopa mendali kingi rolaerena mendali kingi kyairena nyuo pisaro lapili yaka, leyambi. \p \v 38 Leyambinyi dokopa Yesu nakamba lamaiyuo, Piso silyambinyi renge doko nakamba range see nalyambinyi. Namba pee lomasinya nao karo dokona kapa nakamba narambipi mee? Namba bapitisimo nyuo karo dopako pyuo nakamba kapa nyerambipi mee? leya. \v 39 Dopa leyamo dokopa nakambame baa isingi lamaiyuo, Emba lene dupwa nambwa kapa piramba, leyambi. Leyambinyi dokopa baame namkamba lamaiyuo, Namba pee lomasinya nao karo dokona nakamba narambi. Bapitisimo nyuo karo dopako pyuo nakamba nyerambiko. \v 40 Dopa pirambinyipape doŋo nambana kingi rolaerename, panda kingi kyairename dokona pisirambi namba range laro doko kapa ingya nalyamo. Anatumi rombo palyiyamuli pyuo range maira doko namba rangeme nakamba nyuo jero doko kapa pii nalyamo, leya. \p \v 41 Dokopa disaepole menge akalisa dusipame Jemesa Jonepa dolapona pii sepala nakamba kando imbwuayami. \v 42 Imbwuayaminyi dokopa Yesu nakama epena lapala dopa lamaiya. Juu daa rara wakale dupwana kamongo akali dupwa mee wambu dupwa kando isare rao iso karaminyi doko kandelyaminyi. \v 43 Dopa pyuo pingi doko suu pyao nakama dopa pii nalapape. Nakama mendeme andake ingyuo karapuli lao suu pyare ramo doko dolomana kendemande ingyuo pyuo karare. \v 44 Nakama mendeme mupwa ingyuo karapuli lao suu pyare ramo nakama peparaena yulu pingi akali ingyuo karare. \p \v 45 Ikinyingi Akalimi wambu dupwame baa isaro pyuo karena lao epa naya. Baame wambu dupwa isaro pyuo karala epeya. Isaro pyuo karo dokopa wambu malu dupwana reke lao kumara dokome wambu malu dupwa kiiramo nyera, ingilyamo leya.\fig Baame kee lao Yesu Dapitinya ikinyingi doko leya.|src="FILEFIG" size="col" ref="10:47" \fig* \s1 Yesu Baa Akali Batimiasa Doko // Pyuo Nyiya \r (Mat 20:29-34; Lu 18:35-43) \p \v 46 Pii doko lao pao karo nakama yuu Jereko epeyami. Epapala baa yuu Jereko dee yaki nyuo panya dokopa banya disaepole dupwa wambu menge ama malu dupwa pipya role pyao peyaminyipa akali lenge kwaenge mende kata nemba nemba dokona peteya. Bange jinya lao kee lao peteyamo akali doko banya kingi Batimiasa akali Timiasana ikinyingi doko. \v 47 Baame Yesu Nasarete range epelyamo doko sepala kee lao dopa leya. Yesu Dapitinya ikinyingi doko, namba kando sakame kumuo pyuo nyepe, leya. \v 48 Dokopa wambu malu dupwame baa romo napyuo petena lao pyalana pyuo lamaiyami. Lamaiyaminyipape baa deeko poraiyuo kyakale lao, Yesu Dapitinya ikinyingi doko, namba kando sakame kumuo pyuo nyepe, leya. \v 49 Leyamo dokopa Yesu baa sepala epena, leya. Leyamo dokopa nakama akali lenge kwaenge doko, Mona sinya lao roya karo epena lao emba ipu letamo, leyami. \v 50 Dopa leyaminyi dokopa komau rokwanyi retapala waiya lao sipurapala Yesu kareyamo dokona epeya. \v 51 Epeyamo dokopa Yesumi baa lamaiya. Nambame emba apa pyakalase lao letene, leya. Dokopa akali lenge kwaenge dokome baa lamaiya. Nambana Rapu Akali embame nambana lenge doko rena lakapili lao leto, leya. \v 52 Dokopa Yesumi baa lamaiyuo, Kata nyuo puu. Emba Anatumi kapa pyuo nyakaraŋa lao suu pyao pisipinyi dokona embena lenge epapu kapa relyamo, leya. Leyamo dokopa banya lenge dokome aopa rolae kandeya. Kandapala Yesu kata peyamo dokona peyamuli pyuo peya. \c 11 \s1 Yesu Jerusaleme Sukusa Peyamopa Wambu Lakandeyami \r (Mat 21:1-11; Lu 19:28-40; Jo 12:12-19) \p \v 1 Enakana nakama Jerusaleme repeta epapala yuu Olipi Kyau dokona yuu Betepasi yuu Betani dolapo singi dokona epeyami. Dokopa Yesu disaepole akali lama pena lao, \v 2 Yuu damasa papala donge kumambonande wambu dokona wambo pisi nange doko anda kambusa anjaro palira doko kando nyerambi. Doko polo nyepala minyuo ipupwape. \v 3 Akali mendeme apa pipyasa nyilyambinyi leya kande dokopa, Kamongo doko piso parowale lapyasa nyepala epelyambano lamairi. Range waiya lao dakena lanyakao pena lalopyamo, isingi larambi, lao pena leya. \v 4 Leyamo dokopa pao donge kumambona katasa anda kambu mendena anjaro paleya doko kando nyiyambi. Kando nyepala poleyambi. \v 5 Poleyambinyi dokopa akali lapo repeta kareyami dupwame, Apa pinya lao donge kumambona doko polo nyilyambinyi, lao piso soo leyami. \v 6 Dopa leyaminyi dokopa Yesu lena leyamuli pyuo isingi lamaiyambi. Dokopa kapa minyuo pena leyami. \v 7 Minyuo epo Yesu maiyambi dokopa nakamana komau dusipa donge mata dokona reteyaminyi dokopa baa dokona peteya. \v 8 Dokopa wambu malu nakamana komau kata dokona kwuayami, lapome isoko dupwana isa yoko dupwa roo pyao nyuo katasa kwuayamiko. \v 9 Dokopa wambu dupwa wamboko enako pao pipala pii porakaiyuo kaeyo lao, Anatu lakandamana. Kamongona kingi lao epelyamo doko Anatumi elyape keta pena. \v 10 Namwana akali kyawa Dapitinya kiŋi yulu dee epapu kamba pyaka silyamo dokona Anatumi keyange pyakamyuo nyiso karena. Anatu ketae pyambwamana leyami. \p \v 11 Dopa leyaminyipa yuu Jerusaleme sukusa peya. Papala tembole anda dokona papala bange wakale wakale dupwa kando kareya. Kando kareyamo dokopa yuu kwuayamosa akali akalisa ipisu lama kareyami dusipa pipya yuu Betani dokona lambuo peyami. \s1 Yesumi Isa Piki Doko Yanda Nena Leya \r (Mat 21:18-19) \p \v 12 Yangama dokopa baa yuu Betani yaki nyepala laeyo lopo epeya. \v 13 Lopo epapala isa piki lenge mende yoko piyamosa nanesa dumbisale kandapala jingi lyilyape lao kandala peya. Kandala peyamo dokopa jingi lyii napala kalu kalu paeyo yoko iki pyuo kareyamo kandeya. Kana dokopa jingi lyii nange dokopa yoko iki pyuo kareyamo kandeya. \v 14 Dokopa baame isa doko kando pii mende lamaiya. Rengya emba jingi lyuo pii narenepa wambu dupwame dee kamba jingi lyuo nao pii nana, leya. Pii doo leyamo doko banya disaepole dupwa soo kareyami.\fig Nambana anda dake wambu peparaena ateŋa lenge anda ingyara.|src="FILEFIG" size="col" ref="11:17" \fig* \s1 Yesu Baa Tembole Anda Dokona Yulu Mende Piya \r (Mat 21:12-17; Lu 19:45-48; Jo 2:13-22) \p \v 15 Enakana nakama Jerusaleme dokona epeyami. Epapala baa tembole anda kolando papala wambu bange ropo pyao lambuo maiyuo laeyo nyuo kareyami dupwa ralinyi nembeya. Nembapala dokopa akali kana mone yango isingi maingi dusipana rate dusipape akali yaka wayamu ropo pyao maingi dusipana isa petenge dusipape mee minyalyapala pyale leya. \v 16 Lapala wambu tembole andakare dokona bange dupwa soo paa nana daa leya. \v 17 Lapala wambu dupwa dopa lao mana lamaiyuo kareya. Anatunya pii mende buku Baepolena pyasi palamo. Doko nambana anda dake wambu peparaena ateŋa lenge anda ingyara letamo. Nakama waa nyingi wambunya anda inginyi pyambwalyaminyi leya. \p \v 18 Leyamo pii doko sepala purisi mupwa Sekeraepo dupwa pipya wato leyami. Apa pyuo baa pyao kumarama? lao leyami. Mee wambu malu dupwa peparae banya mana pii soo ayaka lao peteyamisa nakama kando pakapala leyami. \p \v 19 Enakana kwualepalepa dokopa anda ama malu karenge yuu doko yaki nyuo kaepala peyami. \s1 Isa Piki Dokona Renge Mende // Mana Nyiyama \r (Mat 21:20-22) \p \v 20 Dee yangama dokopa nakama isa piki kareyamo dokona kata kandama kandama epo peyami. Peyaminyi dokopa isa piki doko yando napala kareyamo kandeyami. \v 21 Kandapala Pitame kwuaka Yesumi isa doko kando mende lapya kandapi lao suu pyapala baa lamaiya. Rapu Pingi, kanda. Isa piki doko jingi lyii nao koo keta penale lapi kandapi doko yando napala karapyalyamo, leya. \v 22 Dokopa Yesumi nakama isingi lamaiya. Kinyi langilyu, mendeme Anatu kapa ingingi lao suu pyao karo dokopa \v 23 yuu kyau doko kando, yuu kyau emba purukwapala ipwa kota pete dokona paale lara ramo doko mona anda dokona pii lamana palyuo suu pyaa nao kinyi pira lao suu pyara ramo dokome kapa pira ingilyamo leya. \v 24 Dokona dopa langilyu, Anatumi mende jinya lao ateŋa larami ramo dokopa Anatumi jera ingyalamolamo lao suu pyarami ramo dokopa Anatumi mee jera, leya. \v 25 Yuu peparae nakama ateŋa lao karo dokopa nakamame wambu mende kando imbu singi manjo kararami ramo doko nakamana yulu koo piyami dokona ateŋa pyao nyuo kame sakamipwape. Dopa pyuo pirami ramo doko Rakane yake panda karenge dokome nakamana koo dupwa nyuo kame sakara. \v 26 Dee dopa pyuo pii narami ramo Anatumi nakamana koo dupwa nyuo kame sakami narako. \s1 Yesu Kapa Ingya Nalyamo Daa Leyami \r (Mat 21:23-27; Lu 20:1-8) \p \v 27 Lapala Jerusaleme dokona dee peyami. Epapala baa tembole anda dokona kata peyamo dokopa purisi mupwa dupwape Sekeraepo dupwape kamongo dupwape baa kareyamo dokona epeyami. \v 28 Epapala nakamame baa dopa lamaiyami. Yulu pyuo karene dupwa apimi pyakalase lao porainya renge jipyase? Kingi apinyase lao pyuo karepe? leyami. \v 29 Dopa leyaminyi dokopa Yesu nakama lamaiya. Nambame mende nakama piso sero. Nakama isingi langiraminyi dokopa apimi namba renge palyuo yulu dupwa pinya leyamo doko nakama polo langiru, leya. \v 30 Lapala, Jone bapitisimo nyakamyuo kareya yulu doko yake dokona piso renge kuiyamo piya panda isa akali dupwame renge kuiyaminyipa piyase? Dokona isingi langipwape leya. \v 31 Dopa leyamo dokopa nakama sukusa dopa lao leyami. Namwame yake dokona piso renge kuiyamo piya larama ramo doko baa akipamo nakamame Joneme pii kinyi lapyalyamo lao suu pyaa nayami lara. \v 32 Dee Jonena yulu doko mee isa akalinya yulu larama ramo doko mee wambu dupwa peparaeme Jone baa poropeta akali angingyuo kareya lao suu pyao karaminyi dokome namwa laramiŋi lapala pakapala, \v 33 nakamame Yesu baa lamaiyuo, Namwa see nalyamano, leyami. Dopa leyaminyi dokopa Yesumi nakama lamaiya. Nakama nambame piso sipu doko isingi langi nalaminyi dokona namba renge palenge yulu dupwa anja sipyamo nyepala lao karo lao isingi langi naroko, leya. \c 12 \s1 Girapo Isa Rapu Pyuo Yulu Koo Piyami Kongwalu Pii Mende \r (Mat 21:33-46; Lu 20:9-19) \p \v 1 Dokopa baame nakama kongwalu pii lapo lamaiyuo kareya. Lamaiyuo karo dokopa dopa leya. Akali mendeme isa girapo waingi lapo wara piya. Wara pipala dokopa kame piya. Girapo jinginya ipwange kingyaramopa pao sera lao kana mendena pete mende kyasiya. Dee kana anda londe ee rapu pyuo kando karenge mende piya. Pipala ee doko akali lapo ee mare dokona palyuo kando karena lapala yuu mendasa wakale peya. \p \v 2 Papala jingi lyuo nyingi yuu gii dokopa ee range akali dokome banya yulu pingi akali mende lamaiyuo, Embame papala nambana ee rapu pyuo karaminyi dupwa jingi lapo jinya lapala nyuo minyakao ipupi, leya. \p \v 3 Leyamo dokopa yulu pingi akali peyamo dokopa ee rapu akali dupwame baa nyuo kupyuo nyepala pyao mee anda kanjakala pena leyami. \v 4 Dopa piyami dokopa ee range akali baa yulu pingi akali mendeko pena leya. Peyamo dokopa nakama kusapeme pyao kyawa poro lapala baa kilya kando pii leyami. \v 5 Dopa piyaminyi dokopa mendeko pena leya. Pena leyamo doko angi pyao kumakayami. Dokopa ee range akali wambu malu pena leyamopape lapo pyao lapo pyao kumakao piyami. \v 6 Dopa pyuo piyaminyipa yulu akali oteyamosa mendaki iki kareya. Doko banya ikinyingi mona reto karenge doko kareya. Enakana nakamame doko nambana ikinyingi lao suu pyapala banya pii seramiŋi lao suu pyapala pena leya. \p \v 7 Peyamo dokopa akali ee kando karenge dupwame lao, Kandalapa. Ee rangena ikinyingi doko epelyamo. Baa rakangena moyange enakana nyera ingilyamo doko. Baa pyapala ee dake range nyimanale kae, leyami. \v 8 Lapala baa nyepala pyao kumakayami. Pyao kumakapala ee nemba nemba dole banya yanenge kakapange nembeyami. \p \v 9 Dopa piraminyipa ee range akali dokome apa pira? Baa epapala ee rapu pyuo karenge akali dupwa pyao kumakapala ee doko nyuo akali lapo maira. \v 10 Anatunya pii pyasi dopa lao palamo kande, \q1 Doko akali anda pyuo kareyami dupwame kana mende nyuo nembeyami. \q1 Kana doko enakana anda donge dokona mupwa ingyuo epo siya. \q1 \v 11 Yulu doko mee akalimi pii nayami. Kamongo dokome piya. \q1 Piyamo doko namwa mona nembo kandelyamano. \p \v 12 Dopa leyamo dokopa baa kongwalu pii lapyamo doko namwasa lapyalyamo lao sepala puu maimana lao papiyaminyi dokopa wambu malu kareyaminyi dupwa pakapala baa yaki nyepala peyami. \s1 Takisi Kana Dokona Pii Lapo \r (Mat 22:15-22; Lu 20:20-26) \p \v 13 Papala Parisi lapope Erotena akali lapope baa kareyamo dokona baa kyambo mende lapenale lao makande pyuo piso sela pena, leyami. \v 14 Epapala nakamame baa dopa lamaiyami. Mana Lenge, emba kinyi angingyuo lao karene. Isa akali dupwame emba larami lao suu pyaa napala mee rangeme suu pilinyili pyuo lao karenge doko namwa kandelyamano. Emba akali kamongo dupwa paka napala pii rolae mee lenge. Emba Anatunya pii dokona kinyi lao karene, leyami. Lapala, Takisi mone namwame akali mupwa Sisa lenge maingi doko kande dokona namwana Mawa Pii mende palase panda pali nalyase? \v 15 Namwa mairama panda mai narama? leyami. Dopa leyaminyi dokopa baame nakama kyambo panga soo lalyaminyi lao sepala nakama dopa lamaiya. Akipamo nakamame namba apa letepe lao minyoko pyuo letamipi? Kana mende minyuo jela ipupwa, kandarowale, leya. \v 16 Leyamo dokopa mende minyuo epo maiyami. Dokopa baa nyepala nakama lamaiya. Kana dokona wambu ayemba pukusi petamo dokonape, kingi pyasi mende palamo dokope apinya? leya. Dokopa nakamame dolapo Sisana, leyami. \v 17 Yesumi nakama lamaiya. Sisana bange dupwa baa range mairami. Anatunya bange dupwa baa range mailapape, leya. Dopa leyamo dokopa Yesu baa yulu doko kando singilyamo lao suu pyapala mona nembo kareyami. \s1 Wambu Kumungi Dupwa Kata Anjukusi Penge Pii Lapo \r (Mat 22:23-33; Lu 20:27-40) \p \v 18 Dokopa Satyusi akali wambu kumuo palipala lopo epa nange lao karenge dupwame baa kareyamo dokona epapala pii mende piso siyami. \v 19 Mana Lenge, Moseseme mawa pii mende pyao retakaya. Akali mendeme enda nyepala wane manja nao karo kumaramo dokopa banya yangonge wane manjaronopa doko yangonge karenge apo dokona karara lapala enda waiya doko yokoya pyao nyera. Mosese dopa lao pyao retakaya, leyami. \v 20 Dokona ingyuo mende leyami. Yangonge yanda ipingi kareyami, lami. Dokopa yangonge mupwa dokome enda mende nyiya. Nyepala wane manja nao karo kumuya. \v 21 Dokopa enda waiya doko yangonge enakana doko nyiya. Nyepala baa wane manja nao karo kumuya. \v 22 Kumuyamo dokopa yangonge doloma dopako pyuo nakama wane manja nao kumapa piyami pao enakana yangonge yanda ipingi dokome enda waiya doko nyiya. Nyepala baa wane manja nao karo kumuyako. Enakana enda baa opetae kumuya. \v 23 Wambu lopo parami yuu gii dokopa yangonge yanda ipingi nyero dusipame peparae enda doko nyiyami dokona enda doko yangonge anjukunya etenge ingyarase? leyami. \p \v 24 Yesumi nakama lamaiya. Akipamo nakama pii kopetame letaminyi? Nakama Anatunya pii pyasi palamo dupwape Anatunya yulu porai dokope soo gisa naminyi dokona kopetame letaminyi. \v 25 Kumuo palyuo lopo paraminyi dokopa enda nyii nange. Enda nyii napala aŋala yake panda dokona karaminyi doko suu pyao kararami, leya. \p \v 26 Dokona ingyuo mende leya. Kumuo palirami dokopa Anatumi minyalyuo nyerape mee lao Mosesena buku dokona pii mende palamo kanda nalyamisi? Mosese baa isa pusinainya isare reyamo dokona repeta kareyamo dokopa Anatumi baa dopa lamaiya. Namba Aporakame Aisake Jekope palu dusipana Anatu ingyuo karo, leya. \v 27 Akali dusipa kumuo yuunya mee sulu siyami doko Anatumi dopa lao laa nayali. Nakama yake panda dokona lete karalu karaminyi dokona Anatu dopa leya. Doko nakama kapa kanda nami dokome kopetame letaminyi, leya Yesumi. \s1 Lowa Mupwa Doko \r (Mat 22:34-40; Lu 10:25-28) \p \v 28 Dokopa Sekeraepo mendeme nakama lao apiyanda pyuo kareyami dokona mende pii doko sepala Yesu baame isingi pii keyange dupwa lao kareyamo kandeya. Kandapala baame Yesu mende piso siya. Mawa pii peparae dokona suu pyao mawa pii mupwa doko anjukusi? leya. \v 29 Leyamo dokopa Yesu isingi leya. Mawa pii dupwana mawa pii mupwa dake, Isaraele wambu dupwa selapa letamo. Namwana Kamongo Anatu baa yeelyo angingyuo karamo. \v 30 Nakama Kamongo Anatu dokona ama wakasa mona maiyuo, suu pingi dokope rangena imambu dokomepe ama kaeya nao angingyuo mona reto karalapape. \p \v 31 Mawa pii lapo pyuo doko dopa letamo. Nakama range mona reto karaminyi doko suu pyao wambu yango mona reto karalapape. Mawa pii dolomame mawa pii dalapo nyuo enaka narami ingilyamo, leya. \v 32 Dokopa Sekeraepo dokome baa lamaiya. Mana Lenge, emba kinyi lene. Anatu baa iki Kamongo ingyuo karamo, mendali kara nalyamo dokona kinyi letene. \v 33 Namwa isa wambu dupwame mona anda dokomepe suu pingi dokomepe rangena imambu dokomepe ama porayapala, Anatu dokona mona reto karapenge ingilyamo. Dokonako ingyuo wambu yango opetae mona reto kararama ingilyamo. Namwa wamba Anatu lao mena pyao kana pyare dupwana kiso maiyuo kareyami doko epapu lowa andake dolapo angiŋi minyapenge ingilyamo leya. \v 34 Dopa leyamo dokopa akali doko soo gisapala isingi keyange langyalyamo lao sepala Yesumi baa dopa lamaiya. Emba Anatunya isingi yulu dokona repetale ingyuo karene, leya. Dopa leyamo dokopa nakama peparae baa dee kamba piso selana pakayami. \s1 Koraisa Baa Apiyakale Dokona Pii Lapo \r (Mat 22:41-46; Lu 20:41-44) \p \v 35 Dokopa tembole anda dokona mana lao karo dokopa Yesu dopa leya. Sekeraepo dupwame Koraisa doko Dapitinya rara dokona mende ingyaraŋa doko apa pipyasa letamisi? \v 36 Dapiti Imambu Poo Pyasi pii pyongo pyao mona dokona lamaiyamopa baa rangeme dopa lao pyao reteya. \q1 Kamongo dokome nambana Kamongo lamaiyuo, \q1 Nambana kingi rolaerename pisa ipupi. \q1 Embena yanda pimwai karenge dupwa \q1 nambame kui lanyi pyambwaronopa \q1 embame nakama isa palyuo kimbu yukuna dokome kalyare ingilyamo, leya. \m \v 37 Dapiti baa rangeme baasa kando, Nambana Kamongo leya. Dokona ingyuo apa pipala Koraisa doko Dapitinya rara dokona mende ingyarase? leya Yesumi. Dokopa wambu ama malu kareyami dupwame banya pii rae maiyuo soo kareyami. \s1 Yesumi Sekeraepo Akali Dupwa Koo Pilyaminyi Leya \r (Mat 23:1-36; Lu 20:45-47) \p \v 38 Dokopa baa mana lao karo dokopa wambu dupwa dopa lamaiya. Sekeraepo akali dupwa pyarepanyi pyambuo waso karalapape. Sekeraepo akali nakama kata pena dokopa komau londe wapungi. Makete anda dupwana papyuo dokopa wambu dupwame nakama keta pyambuo lamili lao penge. \v 39 Sinakoke anda dupwanape wambu nenge andake nao petenge dokope isa petenge dupwa nyepala nakama mupwa ingyuo pisimwali yaka lao suu pyapala petenge. \v 40 Enda waiya dupwa petelyamopa ralinyi nembapala nakamana anda dupwa range nyingi. Nakama panga soo ateŋa londe dupwa mee pingi. Anatu kote laramo dokopa kamame kwao parami ingilyamo. \s1 Enda Pendewame Sande Kana // Lapo Pyambuya \r (Lu 21:1-4) \p \v 41 Enakana tembole anda dokona Anatunya kana retenge bokote mendena kana retala epenge doko suu pyao wambu malumi retala epeyaminyipa Yesu dusa piso kando peteya. Kando peteyamo dokopa wambu bange malu retenge dupwame kana malu minyuo epo pyambuyami. \v 42 Malu pyambuyaminyi dokopa enda waiya muiyane mendeme banya kana koole momo nasi lama minyuo epo reteya. (Kana koo momo nasi dokore konda pyuo retapala kana angi nyingi kandapi.) \v 43 Reteyamo dokopa Yesumi banya disaepole dupwa epena lapala nakama dopa lamaiya. Kinyi langilyu, enda waiya muiyane dokome banya kana koole lama dolapo minyuo epo retelyamo dokome wambu dupwa kana mone malu epo retelyaminyi dupwana mone kuki ingyuo pupyasa banya doko malu ingyuo pelyamo. \v 44 Nakama kana malu sipyamo dokona pingyu nyepala epo retelyaminyi. Enda muiyane banya kana aya napyamopa kana koo dolapo iki sipyamopa laparae minyuo epo dakena retelyamo, leya. \c 13 \s1 Juunya Tembole Anda Lalyinyi Nembarami Leya \r (Mat 24:1-2; Lu 21:5-6) \p \v 1 Lapala tembole anda yaki nyuo potemo peyamo dokopa banya disaepole mendeme baa dopa lamaiya. Mana Lenge, kana dupwa ama keyange, anda dusipa ama keyange emba kanda, leya. \v 2 Dopa leyamo dokopa Yesumi baa lamaiya. Anda kameya dusipa kandelese? Lalyuo bolombalo lao nembarami ingilyamo. Nembaraminyi dokopa kana mendakindeme yango ketae dokona kalyuo see nara, leya. \s1 Kurisene Dupwa Randa Nao Parami // Pii Lapo \r (Mat 24:3-14; Lu 21:7-19) \p \v 3 Lapala yuu Olipi Kyau dokona papala tembole anda dulu kareyamo Yesu kandaro peteya. Dokopa Pitamoo Jemesa Jone Endurumoo nakamame baa iki peteyamo kandapala piso soo leyami. \v 4 Emba lalene kandapi anjokorape pira? Wambo aki mende lyakai piramo kandaramanopa emba lalene kandapi yulu dupwa pyaka serase? Embame namwa langipi, leyami. \p \v 5 Dopa leyaminyi dokopa Yesumi nakama lamaiya. Akali lapome panga soo suu longo nyelana epeyami kande dokopa pyare pyanyi pyambuo waso karalapape. \v 6 Akali malu nambana kingi lao namba Koraisa ingyuo epelyo kande lao eparami. Nakamame dopa lao epapala wambu malu panga soo suu longo nyerami. \v 7 Yuu repetalepe nanesale dupwanape wambu sipurapala yanda pyuo kararaminyi doko siyami kande dokopa nakama paka nao ambeambe karalapape. Dopa pyuo para ingyaramopape lumwa piramo yuu gii doko pyaka sepa nara. \v 8 Yuu mendena range wambu dupwame yuu mendena range wambu dupwa pyala parami. Kiŋi rara mendeme kiŋi rara mende pyala para. Dokopa yuu wakale wakale dupwana yuu sili andake minyaramopa wambu dupwa lopo andake seramo kararami. Randa doko enda wane mata pingi dokona mendeke ingyuo para. \p \v 9 Nakama lenge nyuo karalapape. Nakamana wato lenge akali dupwame nakama kote lao sinya lao nyuo lanyuo parami. Sinakoke anda dupwana nakama pyaroko pyarami. Nakama gapomane akali andake dupwana lenge kambupi kiŋi pisiraminyi lenge kambu dupwana karo kote laraminyipa namba reke lao nambana waili pii keyange doko lao kararami. \v 10 Yuu wakale wakale peparae dupwana waili pii keyange wambo lamaiyuo parami ingilyamo. Yuu gii lumwa piramo doko enakana pyaka sera. \v 11 Akali lapome nakama nyepala kambuyanda pinya lao lanyuo peyami kande dokopa wambo apa laparama lao suu pyaa nao ambeambe pyuo karalapape. Doko nakama Anatumi lalapa lao langiramo pii dupwa nyepala lalapape. Dokopa nakama range suu pilyamano ote lao laa naraminyipa Imambu Poo Pyasi langiramopa laraminyi leto leya. \v 12 Yuu gii dopa piraminyi dokopa yuu dupwana yangonge lama kararambi ramo dokona mendeme mende nyepala pyao kumakana lao maira. Akali lapome nakamana wane wanakepe dupwa pinya lao nyuo mairami. Ikinyingi wanengepe dupwame nakamana endangi rakangepe dolapo pyamanale lapala pyao kumakarami. \v 13 Dokopa namba reke lao wambu dupwa peparaeme nakama awa narami. Randa koo napala kaeya nao pyuo karalu kararami dupwa Anatumi lete wai pyao nyera, leya. \s1 Randa Andake Epara Pii Doko \r (Mat 24:15-28; Lu 21:20-24) \p \v 14 Bange koo myuku petenge doko Anatunya lenge kambu dokona kokwa soo reteyami kande dokopa yuu Jutia kararaminyi wambu dupwa yuu kyau dupwana bolombalo lao ralo pupwape. (Bange koo letamo doko kongwalu palipyasa renge angi soo nyelapape.) \v 15 Akali mende andeyange dokona pisira ramo doko banya bange andakare singi dupwa nyepala paparowale lao suu pyapalape andakare nyela paa nao baa mee kanjakala ralo penale. \v 16 Akali mende banya ee dokona karara ramo doko dee anda pao banya komau nyii nana. \v 17 Yuu gii dusipana enda wane rombo anda palenge dupwape wane anjo kareta singi enda dupwape apa pipala paparamye. \v 18 Yulu dusipa kupwa pingi yuu gii dokopa pyaka sepa nana lao ateŋa lalapape. \v 19 Randa ama koo wambumi wamba kanda nange dopale epara. Anatumi yuu wasiyamo yuu gii dokona piso epo mange dakepape, dee yuu rakyamepe randa koo dopale pali nange doko pyaka sera. \v 20 Dokona lao Kamongo dokome yuu dusipa rokondanyi nembaro lao suu pyaa napyali doko isa wambu mendaki iki kapa lete pisa napyali. Wamba baame nyuo rombo palyiyamo dupwana lao yuu gii dusipa rokondanyi nembaro lao suu pyapala karamo. \p \v 21 Yuu gii dusipana akali mende nakama langyuo, Kandalapa, Koraisa baa dae karamo leya kande. Panda Koraisa dalyasa karamo leya kande. Doko kinyi lalyamo lao suu pyaa nalapape. \v 22 Akali lapome namba Koraisaŋa lao kyambo lao epo lapome namba poropeta akaliŋi lao kyambo lao eparami. Nakama yulu andake pipala yulu andake wakale wakale pyuo Anatunya wambu rombo palyisi dupwa angi doko anjuku lao saka nana lao pyuo kararami. \v 23 Doko nakama kandokondali pyuo kararami. Rengya piramo dokona nakama wambo polo langilyu. \s1 Ikinyingi Akali Kapu Kyuo Epara // Pii Doko \r (Mat 24:29-31; Lu 21:25-28) \p \v 24 Doko yuu gii randa andake nao kararami doko otaramopa neta doko raa napala yuu iminjaramopa kana raa naramopa \v 25 bui dupwa yake dokona piso kondo isa epo kararamopa yake bange porai dupwa romo romo pira. \v 26 Dokopa Ikinyingi Akali kopa role pyapeta baa porai andakyapala neta renge ingyuo eparamo kandarami. \v 27 Epapala baame banya aŋala dupwa pena laramo dokopa nakama porambaiye piso minyingi kata dupwana peparae papala baa rombo palyiyamo wambu dupwa mendena mendena pyuo nyuo malu palyarami. Yuu nemba nemba dupwana yake nemba nemba dupwana pao mendena mendena pyuo nyuo malu palyarami, leya. \s1 Yuu Gii Alowa Pingi Dokona Mana Nyelapape Leya \r (Mat 24:32-35; Lu 21:29-33) \p \v 28 Isa pikinya yulu doko suu pyao mana mende nyelapape. Doko isa wangya piso andenge dokona byalu lapala yoko karo penge yuu gii dokopa ee kana musi doko pyaka selana pyamolamo lao kandarami. \v 29 Doko suu pyao doo lalono kandapi dusipa pyaka seramo dokopa Ikinyingi Akali baa repeta epopyamolyamo lao serami. \v 30 Kinyi langilyu, isa wambu ando karaminyi dupwa wambo ota narami. Doo lalono kandapi dusipa wambo pyaka separamopa isa wambu epapu ando karaminyi dupwa enakana otarami. \v 31 Yake yuupa otara ingilyamo. Nambana pii dupwa ota nara ingilyamo. \s1 Yesu Walu Lao Epara Doko \r (Mat 24:36-44) \p \v 32 Yuu gii lumwa piramo doko wambu peparae soo gisa nalyaminyi. Aŋala yake panda dokona karenge dupwame soo gisa nalyaminyiko. Ikinyingi baa opetaeko soo gisa nalyamo. Rakange baa iki soo karamo. \v 33 Nakama gii doko pyaka seramo doko soo gisa nalyaminyi dokona epapelyape lao suu pyao kando karalapape. \v 34 Dokona ingyuo pii mende makande pyuo palamo doko akali mendeme yuu mendasa panya banya yulu pingi akali dusipa kamongo banya bange dupwa rapu pyuo karakana lapala yulu dupwa mokwa soo maiyuo pipala anda kambu rapu pingi akali doko baa epapelyape lao iso karena lapala baa peya. \v 35 Doko suu pyao alemanji dokopape panda andasukulya dokopape panda yaka kola kyambo pyaramo dokopape panda yuu yango rali piramo dokopape kamongo anda range anjokorape epara yuu gii doko soo gisa nalyaminyi. \v 36 Dokona nakama luu paliraminyi dokopa baa waiya lao eparamopa nakama kandapa naramaŋa lao iso karalapape. \v 37 Pii nakama kando langilyu, doko wambu peparae sinyale. Lenge rao kando karalapape leto, leya. \c 14 \s1 Yesu Pyalana Pyuo Wato Leyami \r (Mat 26:1-5; Lu 22:1-2; Jo 11:45-53) \p \v 1 Pasopa nenge nenge dokope borete isi reta nange nenge dokopana gii jimwa pyaka seraŋa lao karo dokopa purisi mupwa dupwa Sekeraepo dupwa, Baa mendasa apa pyuo puu maiyuo nyepala pyao kumakarama lao suu pyao kareyami. \v 2 Wambu dupwa imbwuapala minyuo kilyipu kilyipu kara nana lao nenge nao pisirami gii dokopa pyaa narama, lao suu pyao kareyami. \s1 Enda Mende Yesu Dokona Mamba Kisiya \r (Mat 26:6-13; Jo 12:1-8) \p \v 3 Dokopa baa yuu Betani Saimone rete rapa nenge akali dokona anda dokona peteya. Yesu baa raepo repeta dokona peteyamo dokopa enda mendeme mamba rendamu pingi pee mende minyuo epeya. Mamba dokore kana malumi ropo pingi doko bange nate lenge dokome wasingi. Epapala pee doko pyao poro lapala Yesunya kyawa dokona kulimbwakamiya. \v 4 Dopa pyuo kulimbuyamo dokopa lapome doko kando mumu leyami. Mamba doko apa pinya lapyasa kokwa soo kulimbwakamilya kandese? \v 5 Mamba doko namwa jipyali namwame nyepala akali mendali maipala kana mone akalisako pao akalisa rema (300) nyimwali. Nyepala akali pendewa dupwa mokwa soo maimwali lao suu pyapala enda doko lao nembo peteyami. \v 6 Lao nembo peteyaminyipape Yesu dopa leya. Enda doko mee petena. Akipamo baa mona nembena lao letaminyi? Baa yulu elyape pyakapyasa pilyamo. \v 7 Pendewa wambu dupwame nakama pipya karalu karaminyi, dokome mee maso nyisapenge ingilyamo. Namba nakama role pyao karalu kara naro. \v 8 Aki mende nambana lenge kambu dokona piwane lao wakale mende pinya lisa pipala banya mamba keyange nambana kyawa dokona kulimbwakalyamo. Namba pyao malu piraminyipa baame pinginyili pyuo mamba doko wambo rapa rapa pyuo kisakalyamo. \v 9 Doko kinyi langilyu, waili pii keyange boo pyao minyuo yuu muu dupwana lao kararaminyipa enda yulu keyange pipyamo doko suu pyao larami ingilyamo leya. \s1 Jutasame Yesu Mata Kando Leya \r (Mat 26:14-16; Lu 22:3-6) \p \v 10 Dokopa Jutasa Isakeriote baa akalisa ipisu lama kareyami dokona mendeme, purisi mupwa dupwa kareyami dokona pao Yesu nyuo mainya mata kando lao peya. \v 11 Peyamo dokopa banya pii sepala nakama rae maiyami. Rae maipala baa nyisaramo dokona kana mone jerama doko kinyi langilyamano, leyami. Dokopa baame yuu gii anjokorape dokopa Yesu mata kando lapala nyuo mairu lao iso kareya. \s1 Yesu Banya Disaepole Dupwa Pipya Nenge Pasopa Role Pyao Neyami \r (Mat 26:17-25; Lu 22:7-14, 21-23; Jo 13:21-30) \p \v 12 Borete isi reta nange nenge nenge yuu gii dokopa Juu wambu dupwame nenge Pasopa dokona suu pyao sipisipi yakane dupwa rapa rapa pyuo piyami. Yuu gii dokopa disaepole dupwa Yesu piso siyami. Emba Pasopa nenge narene doko namwa anja rapa rapa pyakala pamisi lao suu pilipi? leyami. \v 13 Dokopa banya disaepole lama pena lao nakamba lamaiya. Anda ama malu pyasumako karenge dokona pao kararambinyipa akali mende pee mende ipwa paleta nakamba kararambi dokona soo eparamo kando nyerambi baa peya kande dokona enakana pupwape. \v 14 Dokopa baa anda mendasa kolando para mare dokona anda range akali lamaiyuo, Mana Lenge mende lapyamo epelyambano. Upunili pisipa pingi panda dokona namba Pasopa nenge doko disaepole role pyao piso narama doko panda anja silyamo lao kandala pupwa, lapyasa epelyambano, lalapape. \v 15 Larambinyi dokopa baa range nakamba lanyuo pao anda kanya koe andake nenge reto nenge ratepe isa petenge dupwape seramo dokona lakara pira. Dokona namwa nenge narama lao rapa rapa pyuo pisipwape, leya Yesumi. \v 16 Leyamo dokopa disaepole dolapo potemo peyambi. Pao anda ama malu pyasumako karenge dokona peyambinyi dokopa Yesu leyamuli pyuo kando nyiyami. Dokopa Pasopa naraminyi dokona rapa rapa pyuo kareyambi.\fig Dake nambana yongo, leya.|src="FILEFIG" size="col" ref="14:22" \fig* \p \v 17 Enakana kwualepalepa dokopa baa akali akalisa ipisu lama kareyami dupwa pipya epeyami. \v 18 Epapala nakama raepo repeta piso nenge neyami dokopa Yesu leya. Kinyi langilyu, nakama petaminyi dokona akali mendeme rengya namba mata kando lara. Namba dae role pyao nenge nao pisipyamo petamano, mende leya. \v 19 Doko nakama mona randapala mendaki mendaki lao baa piso soo leyami. Emba nambasa lalyane lao suu pyaa napusande lalyane leyami. \v 20 Dokopa Yesumi dopa leya. Nakama akali akalisa ipisu lama karenge dokona mendasa leto. Pee warake ipwange lapo peteta sipyamopa namba dokona borete ipwange palyapala narono dokopa mende role pyao dopako pyuo pira akali dokonasa leto. \v 21 Anatunya pii pyasi palamo doko Ikinyingi Akali baa paraŋa lao leyamuli pyuo para ingilyamo. Para ingyapyamopape akali mendeme Ikinyingi Akali mata kando lao nyuo maira doko randa andake nara. Baa randa koo nalopyamolamo lao endangi manja nayali yaka lao suu pyao karara leya. \s1 Kamongona Yalya Kando Nenge \r (Mat 26:26-30; Lu 22:14-20; 1 Kor 11:23-25) \p \v 22 Enakana nakama nenge nao peteyaminyi dokopa baa borete nyepala ange lao ateŋa leya. Lapala borete kau lapala mokwa soo maiyuo dopa leya. Nyuo nalapape. Dake nambana yongo, leya. \v 23 Lapala pee lomasi waene ipwange peteta doko nyepala ange lao ateŋa lapala nakama maiya. Maiyamo dokopa nakama peparae mendeme napa napa pyuo neyami. \v 24 Dokopa baame nakama dopa lamaiya. Dake nambana ranjama wambu peparaena lao kulimbuo isa para. Nambana ranjama dokome Anatunya lalu lao lenge pii enenge doko kapa wai wara pira leya. \v 25 Kinyi langilyu, epapu girapo jinginya ipwange napala rengya dee naa naro. Anatunya isingi yulu paliramopa dokona iki dee naro, leya. \v 26 Dokopa nakama kenane pyapala yuu Olipi Kyau dokona peyami. \s1 Akali Pitame Yesu Mata Maira Doko Yesumi Wambo Leya \r (Mat 26:31-35; Lu 22:31-34; Jo 13:36-38) \p \v 27 Dokopa Yesu nakama lamaiyuo dopa leya. Nakama peparae namba yaki nyerami lyakande. Dokona lao Anatunya pii dopa lao pyasi palamo. Sipisipinya rapu pingi akali pyao kumakaro dokopa sipisipi dupwa onasu ingyuo bolombalo lao parami, lao pyasi palamo leya. \v 28 Bolombalo laraminyipape namba lete minyalyuo nyeramopa nakama yuu Galili eparaminyipa namba wambo paro, leya. \v 29 Dopa leyamo dokopa Pitame baa lamaiya. Wambu peparaeme emba yaki nyerami ramo namba dopa pyuo pii naro, daa leya. \v 30 Dokopa Yesumi baa lamaiya. Kinyi langilyu, epapu kukwa kola kali pii lapo pyuo lapa naramopa emba yuu rema namba mata joo lare, leya. \v 31 Dopa leyamo dokopa Pita dopa laokondali pyuo leya. Embapa nambapa kumuo paramba ingyara ramo doko nambame emba mata jii naro, leya. Dokopa nakama peparae dopa lao pao suu leyami. \s1 Ee Gesemani Dokona Ateŋa Leya \r (Mat 26:36-46; Lu 22:39-46) \p \v 32 Lapala yuu mende kingi Gesemani lenge dokona peyami. Papala baame disaepole dupwa lamaiyuo, Namba ateŋa larono dokopa dakena pisipwape, leya. \v 33 Lapala Pitamoo Jemesa Jonemoo lanyo peya. Papala baa monarename pulunongo piyamo rando kareya. \v 34 Dokopa nakama lamaiyuo, Nambana mona anda dokona kondome kumulyu. Nakama dakena kandaro pisipwape, leya. \v 35 Dopa lapala mee mende papala yuu dokona isa soo ateŋa leya. Banya randa andake naramo yuu gii repeta epena piyamo doko kaepala epa nanale lao Anatu dokona piso soo ateŋa leya. \v 36 Rakane emba nambana Ata doko, emba yulu peparae mee kapa pingi. Dokona ingyuo pee lomasi randa paleta epelyamo doko naa narowale dokona embame kaepala pena lakape. Doko emba rangeme kapa piru lao suu pyare ramo dokopa nyisape. Nambana pii mende pali nalyamo, leya.\fig Nakama luu paleyami doko kandeya.|src="FILEFIG" size="col" ref="14:37" \fig* \p \v 37 Lapala epo nakama luu paleyami doko kandapala baame Pita lamaiyuo, Saimone, emba luu palepe? Emba yuu gii mendaki lenge rao kandaro pisinya saka napisi? \v 38 Nakama peparae Sataneme uki palya nana lao kandaro ateŋa lao pisipwape. Emba kapa mee lenge rao pisirunu lao suu pyapinyipape yanenge dokome yame yame letamo, leya. \p \v 39 Lapala dee kamba lano papala ateŋa lao wambo leyamuli pyuo dee kamba leya. \v 40 Lapala dee laeyo epo kandeyamo dokopa disaepole dupwa lenge kenda kenda piyamosa dee kamba luu paleyami. Dokopa nakama elyapala pii mende isingi lamainya saka nayami. \p \v 41 Yuu repo dokopa epapala baame nakama lamaiyuo, Luu palimi doko suu pyao dee kamba luu palo silyamisi? doko yaka. Gii dakepa mendeme Ikinyingi Akali mata kando lapala akali koo dupwame puu mainyale lao lanyuo epelyamo kande. \v 42 Sipuro mwua. Namba mata kando lalopyamo akali doko repeta epelyamo kandalapa, leya. \s1 Yesu Puu Maiyami \r (Mat 26:47-56; Lu 22:47-53; Jo 18:3-12) \p \v 43 Baa dopa lao kareyamo dokopa banya akali akalisa ipisu lama dokona mende Jutasa baa aopa epeya. Purisi akali mupwa dupwape Sekeraepo dupwape kamongo dupwape nakamame akali dusipa Yesu nyela pena leyaminyipa lyingi lyangi kuiyuo epo wua gelape kusapepe minyuo Jutasa role pyao epeyami. \v 44 Mata kando leyamo akali Jutasa dokome nakama lamaiyuo wambu pyuo dopa leya. Namba papala akali nyinyi pyuo lasaka pirosa pira. Akali doko minya minya pao puu maiyapala kandokondali pyuo lanyuo pupwape, leya.\fig Baa minyara minyara pipala poraiyuo minyaro kareyami.|src="FILEFIG" size="col" ref="14:46" \fig* \p \v 45 Lapala epo Yesu kareya dokona rolae papala, Rapu Pingi, lapala nyinyi piya. \v 46 Nyinyi piyamo dokopa nakamame baa minyara minyara pipala poraiyuo minyaro kareyami. \v 47 Dokopa Yesu role pyao kareyaminyi dokona mendeme banya gela kolo nyepala purisi akali mupwana kendemande akalinya kale doko pyao kunjinyi nembeya. \v 48 Dopa piyamo dokopa Yesumi nakama dopa lamaiya. Namba akali enakonge dokona nakama wua gela kusapepe nyepala namba nyela epamipi? \v 49 Namba yangama alemanji tembole anda dupwana nakama pipya role pyao karo mana lao kareyo kande. Pano kareyonopape nakamame namba wambo puu maiyuo nyii nayami kande. Nakama Anatunya pii pyasi palamuli pyuo pilyaminyiŋi dokona kapa pipwa, leya. \v 50 Dokopa disaepole dupwame baa yaki nyepala ralo peyami. \p \v 51 Dokopa akali parange mendeme Yesu peyamo dokona lee minyuo pao komau yapasinde iki banya yanengena bole bale pyuo wapuo peya. Dokopa baa minyareyaminyipa \v 52 baa komau rokwanyi peyarala papara ralo peya. \s1 Yesu Kando Kote Leyami \r (Mat 26:57-58; Lu 22:54-55, 63-71; Jo 18:13-14, 19-24) \p \v 53 Dokopa purisi mupwa wakasa kareyamo dokona lanyuo peyami. Anda dokona purisi akali mupwa dupwape kamongo dupwape Sekeraepo akali dupwape pipya epo sukusa sukusa pyuo peteyami. \v 54 Dokopa Pitame baa lee minyuo epo purisi mupwana anda kamapi dokona epeyamopa kando isaro pyuo karenge wambu lapo role pyao isare soo peteyami. \v 55 Dokopa purisi akali mupwa dupwape wato andake lenge akali dupwa peparaepe Yesu pyamwali lao suu pyao Yesu baa yulu koo pipya simwali yaka lao piso siyami. Piso sepala wambu pisiyami dusipa pii angi rolae laa nayaminyipa yulu koo piyamo dupwa soo saka nayami. \v 56 Akali malu mee baasa kando kyambo piipi pii wakale wakale leyamisa pii mendakinya lao palya nayami. \p \v 57 Akali lapo roya karapala baasa kando kyambo lao, \v 58 Baame tembole anda doko isa wambumi piyami doko lalyinyi nembapala yuu remasa paparamopa tembole mende isa wambumi pii nange dokore range piru leya doko siyama, leyami. \v 59 Dopa pyuo pii wakale wakale leyaminyisa mendakinya pali naya. \p \v 60 Mendakinya pali nayasa doko purisi akali mupwa baa sukusa roya karapala Yesu piso siya. Emba isingi mende warapo laa narese? Nakamame embasa kando aki rengendena lalamipi? leya. \v 61 Leyamo dokopa baa isingi mende laa nao romo napyuo kareya. Dokopa dee mende piso siya. Emba Koraisa Anatu elyape keta karenge dokona Ikinyingi ingyuo karepe mee? leya. \v 62 Dopa leyamo dokopa Yesu, Namba lene doko, leya. Ikinyingi Akali doko baa Anatu Porai Wakasa karenge dokona kingi rolae dokona pisaramopa kopa dokopa role pyao lupyuo epara doko nakama kandarami, leya. \p \v 63 Dopa leyamo dokopa purisi mupwa doko banya range komau pee pingi doko nyepala pilyiya. Akipamo dee kamba piso seramase? leya. \v 64 Baame Anatunya lenge kambu dokona kokwa soo lalamo doko nakama selaminyi. Apa lao suu pilyamipi? leya. Dopa leyamo dokopa nakama dupwa peparaeme mendakinya palyuo, Baa koo pipyamopa kapa kumunya, leyami. \v 65 Lapala akali lapome banya lenge kambu dokona kepakali kyasinyi nembo kingi rangeme pyao, Emba Anatunya pii nolako lape, lao kareyami. Dokopa kando iso karenge akali dupwame baa pyao randa maiyuo kareyamiko.\fig Kola kali aopa pii lapo pyuo leya.|src="FILEFIG" size="col" ref="14:72" \fig* \s1 Pita Baame Yesu Kanda Nange Daa Leya \r (Mat 26:69-75; Lu 22:56-62; Jo 18:15-18, 25-27) \p \v 66 Dokopa Pita baa anda kamapi lungwa lungwa dokona kareyamopa purisi akali mupwana kendemande enda mende laeyo epapala \v 67 Pita isare soo kareya doko rolae kandapala, Emba Nasarete akali Yesu dokopa role pyao kareyambipya, leya. \v 68 Leyamo dokopa, Pitame emba lene doko namba soo saka nalyo. Emba aki pii lao petene? leya. Lapala kakota lumbungi dokona repeta peya. Dokopa kola kali mende pii leya. \v 69 Enakana kendemande enda dokome baa dee kandapala akali lapo dusa kareyami dupwa lamaiyuo, Akali doko baa dokore, leya. \v 70 Dopa leyamo dokopa baa dee kamba daako leya. Dee enakana usale dokopa akali doo kareyami dupwame Pita lamaiyuo, kinyi emba dokore. Embena pii lapinyi dokome emba Galili akali lao panelyamo, leyami. \v 71 Dopa leyaminyi dokopa baa, Akali letaminyi doko namba kanda nange. Namba kyambo laro ramo Anatumi namba pinyale, dopa lao enamba minyuo pii koo leya. \v 72 Dokopa kola kali aopa pii lapo pyuo leya. Leyamo dokopa Pitame Yesu, Wambo kola kali ene lapo pyuo pii laramo dokopa emba yuu reposa namba mata mairi, leyamo doko suu piya. Doko suu pyapala Pita baa nenga nenga pyao ee leya. \c 15 \s1 Pailateme Yesu Kando Kote Leya \r (Mat 27:1-2, 11-14; Lu 23:1-5; Jo 18:28-38) \p \v 1 Yuu wamba yangama yangama wambena mumwa dokopa purisi mupwa dupwame kamongo dupwape Sekeraepo dupwape wato andake lenge akali dupwa peparaepe role pyao piso wato leyami. Wato lapala Yesu puu maipala lanyuo pao Pailate maiyami. \v 2 Maiyaminyi dokopa Pailateme baa piso siya. Emba Juu wambunya Kiŋisi? leya. Dokopa Yesu isingi, Emba lene doko, lamaiya. \v 3 Dopa leyamo dokopa purisi mupwa dupwame pii wakale wakale dupwa pyasara pyasara pyuo baasa kando baa koo pingi lao kareyami. \v 4 Dokopa Pailateme baa dee kamba piso soo, Emba isingi mende warapo lare ingya nalyase? Nakamame pii wakale wakale dupwa embasa kando emba koo pingi lalaminyi kandapi, leya. \v 5 Dokopa Yesu isingi mende warapo laa nao kareya dokome Pailate ayaka lao suu pyao kareya.\fig Emba Juu wambunya Kiŋisi?|src="FILEFIG" size="col" ref="15:2" \fig* \s1 Yesu Pyao Kumakanya Leyami \r (Mat 27:15-26; Lu 23:13-25; Jo 18:39—19:16) \p \v 6 Pasopa nenge nenge yuu gii peparae dokopa Pailateme karapusi anda palenge dokona akali mendaki wambunya pii sepala mokwapa pingi. \v 7 Akali malu gapomane pyao ralinyi nembalana piyami dupwa karapusi anda dokona paleyami. Akali dokona mende kingi Barapasa lenge baa opetaeme akali mende pyao kumakayamosa paleya. \v 8 Dokopa wambu malu Pailate kareyamo dokona papala akali mendaki mokonge doko suu pyao mokona lao piso sela peyami. \v 9 Dokopa Pailate isingi lamaiyuo, Juu wambunya Kiŋi doko nambame mokwakapili yaka lao suu pilyamipi? leya. \v 10 Baame purisi mupwa dupwa Yesu yango palyapala minyuo epeyami doko sepala dokona piso siya. \p \v 11 Dokopa purisi mupwa dupwame mee wambu dupwa kalena palyuo kala kala lapala, Doko kaena, Barapasa mokona lao dokonako palyuo lalapape lao kareyami. \v 12 Dokopa dee kamba Pailateme nakama piso siya. Nakamame akali Juu wambunya Kiŋi lenge doko namba apa pyuowase? leya. \v 13 Dopa leyamo dokopa nakama poraiyuo lapala, Isa mamandona pyao palya, leyami. \v 14 Dokopa Pailate isingi lamaiyuo, Akipamo letaminyi? Aki koo pipyandena? leya. Dopa leyamo dokopa nakama ama pii porakaiyuo lapala, Isa mamandona pyao palya, leyami. \v 15 Dokopa Pailateme wambu dupwame baa mona maiyuo karamili yaka lao suu pyapala Barapasa mokwakamiya. Mokwakamipala Yesu pyarako pyapala isa mamandona pyao palyinya, lao maiya. \s1 Yanda Singi Dupwame Yesu Dokona Kilya Kando Pyuo Leyami \r (Mat 27:27-31; Jo 19:2-3) \p \v 16 Yanda singi maiyamo dusipame baa kyapo mupwana anda kamapi sukusa lanyuo peyami. Papala yanda singi dupwa peparae epena leyami. \v 17 Epapala nakamame baa komau kala maa komeya dopale mende andu pyakamipala nepereke lapome minyuo kamenyongwapala lengapu pipala kyawa dokona pee pyakamiyami. \v 18 Pyakamipala Juu wambunya Kiŋi, emba karalenelyamo lao yako lele lao leyami. \v 19 Dokopa kusape mendeme kyawa doko pyao kepakali kyasinyi piso karapala baa nyuo ketae pyambuli lao wapambu kararo piso leyami. \v 20 Dopa lao baa kilya kandalya kandana pyuo lapala komau kala maa komeya dopale doko rokwanyi nembapala banya komau range pee pyakamiyami. Pyakamipala baa isa mamandona pyao palyalana lanyuo peyami. \s1 Isa Mamandona Pyao Palyiyami \r (Mat 27:32-44; Lu 23:26-43; Jo 19:17-27) \p \v 21 Dokopa akali Saimone yuu Sairini range Alekesanda Urupasa rakange doko nanesa karo epo kareyamopa doko nyepala banya isa mamando doko soo pena lao pyalana pyuo leyami. \v 22 Yesu yuu Golokota lenge (pii doko yuu kyawa kuli dopale) dokona lanyuo peyami. \v 23 Papala nakamame waene mwua ipwange konda pisi doko mainya piyami. Mainya piyaminyi dokopa baa naa naya.\fig Banya komau dusipa api nyerape lao kandalana nakama lake piyami.|src="FILEFIG" size="col" ref="15:24" \fig* \p \v 24 Dokopa isa mamandona pyao palyapala banya komau dusipa api embone piso nyerape lao kandalana nakama lake piyami. Komau dupwa mende embone peteyamo dokome nyepa piyami, dopa pyuo mokwa soo nyiyami. \v 25 Yangama mena moko rali pingi nane keloke dokopa baa isa mamandona pyao palyiyami. \v 26 Kotena pii renge doko pyasi paleya doko, Juu wambunya Kiŋi, lao piyami. \v 27 Dokopa akali waa nao kendepo nenge lama opetae, mende banya kingi rolaerename, mende kingi kyairename, isa mamandona pyao palyiyami. \v 28 Doko suu pyao Anatunya buku pyasi dokona, Baa akali yulu koo pingi dopale lao suu piyami, pii doko wambo lao reteyami dokona paleya. \p \v 29 Wambu lapome kata dokona epo pao baa kando kilya kandalya kandana pyuo ayemba yande lao, Yee, emba Anatunya anda andake lalyinyi nembapala yuu rema dokopa dee piro lee kande doko suu pyao \v 30 emba isa mamando yaki nyepala range lete wai pyao ipu leyami. \v 31 Purisi mupwa dupwape Sekeraepo akali dupwape nakama lao giyalya giyana pyuo lao karo, range sukusa lao, Baame wambu lapo lete nyiya kande doko suu pyao baa range lete nyelana saka nalyamo, kandalapape leyami. \v 32 Emba Koraisa Isaraele wambunya Kiŋiŋi lenge doko namwa kinyilamo lao suu pyaramano dokona lao isa mamando yaki nyepala lupyuo epena, leyami. \p Akali isa mamandona baa role pyao kumuo paleyami dolapo opetae baa kilya kandalya kandana pyuo leyambi. \s1 Yesu Kumuya \r (Mat 27:45-56; Lu 23:44-49; Jo 19:28-30) \p \v 33 Enakana andawai korakama towalo keloke dokopa yuu dupwa iminjiya. Kwuarao karo karo pao seri keloke dokopa yuu yangeya. \v 34 Dokopa neta damasa peyamo seri keloke dokopa Yesu pii porakaiyuo lapala, Eloe, Eloe, lama sapakesani, leya. (Pii doko Nambana Anatu, nambana Anatu, akipamo embame namba yake nyilinyi? dopale leya.) \v 35 Dopa leyamo dokopa akali dusa kareyami dupwa pii doko sepala, Baame Ilainja kyakale lalamolamo, leyami. \v 36 Lapala akali mende makandapala isa lumbi nyepala waene kau pingi dokona palyuo nyepala isa mende suku pipala Yesu nena lao maiya. Ilainja dokome baa nyiso nyela eparape lao kando iso karamana, lao maiya. \v 37 Dokopa Yesu pii porakaiyuo lapala kumuya. \p \v 38 Kumuyamo dokopa tembole anda dokona komau yukwaro kareya doko mee dulunya piso kangwao epo donena kareya. \v 39 Dokopa yanda singi mupwa mendeme Yesu rolae kando karo baa dopa pyuo kumuya doko kandapala, Kinyi, akali dake Anatunya ikinyingilamo, leya. \p \v 40 Dokona enda lapo Salomi dokope, Maria yuu Makatala rangepe dee enda Maria lengeko Jemesa enakana mandeyami yangonge Josesepena endangi dokope role pyao nanesale piso kandeyami. \v 41 Enda dusipa Yesu baa yuu Galili dokona papiyamuli pyuo baa isaro pyuo papiyami. Enda malu lapo baa Jerusaleme epeyamo dokopa role pyao epeyami dupwa opetae kareyami. \s1 Yesu Malu Piyami \r (Mat 27:57-61; Lu 23:50-56; Jo 19:38-42) \p \v 42 Kwualepalepa ingiyamo dokopa Josepe yuu Arimatia range doko epeya. \v 43 Akali doko Juu wambunya wato lenge akali mona palengende baa Anatunya isingi yulu doko kandapuli yaka lao iso kareya. (Juu wambu dupwame Satate kuki dokopa yulu pii nao misi lenge dokona suu pyao wambo alemanji dokopa yulu pyuo lumwa pingi kandale.) Dokona ingyuo Josepe baa paka napala Pailate kareyamo dokona papala Yesunya yanenge kakapange jinya lao piso siya. \v 44 Dokopa Pailateme baa waiya lao kumalamolamo yako lapala piya. Yanda singi mupwa doko epena lapala, Baa angingyuo kumulyape mee? lao piso siya. \v 45 Dokopa yanda singi mupwa doko. Pyalenge nyepalamo, leyamo sepala Pailateme Josepeme yanenge kakapange doko kapa nyela pena leya. \v 46 Dokopa Josepeme komau lapo ambo pyao malu pingi dokome yanenge doko kondo nyepala yama piya. Yama pipala kana anda yanyanda mendena minyuo pao reteya. Retapala kana mende kao pele pele lao minyuo papala kambu upi leya. \v 47 Makatala Maria dokopa Maria Josesena endangipa baa malu pyuo reteyaminyi doko kandeyambi. \c 16 \s1 Yesu Lopo Neta Epeya \r (Mat 28:1-8; Lu 24:1-12; Jo 20:1-10) \p \v 1 Koro petenge yuu doko otapeyamopa Makatala Maria dee Maria mende Jemesana endangi doko enda Salomimoo nakama rendamu pingi mamba lapo baa kisakaminya lao minyuo peyami. \v 2 Yuu gii mupwa wamba yangama neta koo pyakayamo dokopa malu piyami mare dokona peyami. \v 3 Nakama keta pao dokopa, Kana anda malu piyaminyi kambu dokona kana upi laro karamo doko apimi minyuo kao pele pele lao kakondakarase? lao leyami. \v 4 Papala dokopa kana doko kakondasi siyamo kandeyami. Kana doko ama kameya ingiya. \v 5 Kandapala malu andakare kolando papala akali parange mende panda rolaerename dokona komau kakepame wapwaro peteyamo kandeyami. Kandapala mona nembeyami. \v 6 Dokopa baa nakama lamaiya. Nakama mona nemba nalapape. Yesu Nasarete range doko isa mamandona pyao palyiyami doko nakama koto kandamwali lao epaminyilyamo kandelyo. Baa kumuo palyuo lopo peya doko kandape. Baa dae pali nalyamo kandalapa. \v 7 Nakama papala banya disaepole dupwape Pitamoo pii dake lamaiyakamilapape. Doko nakama yuu Galili parami dokona baa wambo pelyamo. Baa leyamuli pyuo dokona kandarami lao lamaiyakamilapape, leya. \v 8 Dokopa nakama pungwa pungwa pyao karo mona nembo kana anda malu piyaminyi doko yaki nyuo potemo ralo peyami. Pao dokopa nakama pakapala mendali lamaiya nao peyami.\fig Yaki nyuo potemoralo peyami.|src="FILEFIG" size="col" ref="16:8" \fig* \s1 Maria Baame Yesu Kandeya \r (Mat 28:9-10; Jo 20:11-18) \p \v 9 Yulu mupwa wamba yangama dokoko Yesu kumuo palyuo lopo epapala Makatala Maria baa yuu wamba dokopa imambu koo yanda ipingi rekya lao nembakamiya kande, enda doko peteyamo dokona Yesu pano epeya. \v 10 Enda doko kandapala Yesu role pyao karenge wambu dupwa nakama mona rando ee lao peteyami dokona pao lamaiya. \v 11 Dokopa Yesu lete karapyamo kandapu lao lamaiyamo dokopa nakama pii doko sepala baa kinyi lalyamo lao suu pyaa nayami. \s1 Disaepole Akali Lamame Yesu Kandeyambi \r (Lu 24:13-35) \p \v 12 Dopa pyuo piyamopape wambu dokona lama neta anda dokona lano peyambinyi dokopa Yesu baa yanenge wakale maro lao epo nolakaya. \v 13 Nolakayamo kandapala lalyuo pao menge dupwa lamaiyambi. Lamaiyambinyipa kinyilyamo lao suu pyaa nayami. \s1 Disaepole Peparaeme Yesu Kandeyami \r (Mat 28:16-20; Lu 24:36-49; Jo 20:19-23; Apos 1:6-8) \p \v 14 Enakana disaepole akali akalisa ipisu mendaki kareyami dupwa nakama range taepo repeta piso nenge nao peteyami dokopa Yesu nolako epeya. Epapala wambu lapo baa lopo epeyamo kandapala leyaminyi pii doko kinyilyamo lao suu pyaa nao mona kana pokwapala kareyami dokona pyalana pyuo lamaiya. \v 15 Pyalana pyuo lamaipala dopa leya. Nakama yuu muu dupwana pao wambu Anatumi pyuo wasiyamopa petaminyi dupwa peparae waili pii keyange doko boo pyao lamaiyuo pupwape, leya. \v 16 Pii doko kinyilyamo lao suu pyapala bapitisimo nyerami dupwa lete wai pyao parami. Mendeme pii doko kinyilyamo lao suu pyaa nao karara ramo doko baa keta kote pii paliramopa kwao para leya. \v 17 Doko pii kinyilyamo lao suu pyarami dupwa keta yulu andake palira. Nakamame nambana kingi lao imambu koo dupwa rekya lanyi nembakamirami. Pii enenge wakale wakale larami. \v 18 Nakama kau nyuo minyaraminyi nara ramo, panda mauli narami ramo, dokopa nakama kumuo paa narami ingilyamo. Nakama anga pyaramo wambu dupwa nakamana kingi dokome minyandaraminyipa mee ingyara, lao lamaiya.\fig Yesu pulyuo papala Anatunya kingi rolaerename isa peteya.|src="FILEFIG" size="col" ref="16:19" \fig* \s1 Yesu Yake Panda Dokona Pulyuo Peya \r (Lu 24:50-53; Apos 1:9-11) \p \v 19 Pii dopa lao nakama lamaipala yake dulunya minyalyuo nyiyamopa Yesu pulyuo papala Anatunya kingi rolaerename isa peteya. \v 20 Dopa piyamopa nakama wakale wakale dupwana rali pyuo papala yuu muu dupwana boo pyao leyami. Dopa pyuo kareyaminyi dokopa Kamongo role pyapeta pyuo kareya. Nakama wai pii boo pyao lao kareyami pii doko pii kinyinde lalyaminyi lao wambu sinya lapala Kamongome nakama keta yulu andake renge palyuo maiya. Kinyi.