\id MAT Kyaka Enga Shorter Bible, SF codes August 20, 93 \h MATYU \toc1 MATYU \toc2 Matyu \toc3 Mat \mt1 MATYU \ip Lete Wai Pyao Nyingi Akali mende eparamo dokona lao Anatu baame Ole Tesamene dokona banya wambu dupwa pipya lalu lao lao lamaiya. Dokona lao Yesu Koraisa epeyamo dokopa Anatunya pii leyamo doko angi kapa wai piya. Matyu baame banya waili pii keyange doko pyao reto Yesu baa Pyuo Nyingi Akali epo otelyamo lao lasaka piya. \ip Yesu baa Juu wambu role pyao kareyaminyi dupwana lao waili pii keyange doko epeyande daa. Wambu yuu muu peparaena lao waili pii keyange dake epeya. \ip Matyu baame banya waili pii piyamo doko poraiyuo kandokondali pyuo suu pyao pyao reteya. Kanda soo Yesu mandeyaminyi pii dokona pyao reto enakana Yesu bapitisimo nyiyamo dokope Satane baame Yesu makande piyamo dokope pii dolapona lao piya. Pyapala yuu Galili dokona Yesumi wambu dupwa Anatunya pii polo lamaiyuo mana lao wambu anga pingi dupwa pyuo nyuo kareyamo dokona lao pyao reteya. Pyao retapala Matyu baame Yesu baa yuu Galili karo Jerusaleme peyamo dokona lao piya. Yuu Jerusaleme dokona karo oo repeta kumuyamo dokopa apa piya lao dupwape Matyumi piya. Yesu baa isa mamando dokona kumuo paleya dokope dee malu anda palipala lopo epeyamo doko dupwapena lao Matyumi pyao reteya. \ip Matyunya Waili Pii dakena Yesu baa Mana Lenge kamame andake karenge lao mana nyilyamano. Yesu baa porainya renge palelyamopa Anatunya Mawa Pii rolae polo lamaiyuo dee Anatunya Isingi Yulu dokona lao kapa mana lamaiyuo pingi. Banya mana leyamo dupwana pii kingi paki pyasi palamo. (1) Yesu baa yuu kyau dokona piso banya wambu dupwa apa pyuo yulu pyuo pii lao rengya nyera dupwana apa pyuo pisirami lao lao mana lamaiya (Rombo 5-7). (2) Yesumi disaepole dupwa banya yulu pela neta pena lao mana lamaiya pii doko (Rombo 10). (3) Yesumi yake pandana isingi yulu dokona lao kongwalu pii lapo mana lamaiya (Rombo 13). (4) Wambu dupwa banya disaepole ingyuo apa pyuo kararami lao Yesumi mana lamaiya (Rombo 18). (5) Isa wambu karamano yuu gii doko lumwa piramopa yake pandana isingi yulu pyaka seramo doko mana lamaiya (Rombo 24-25). \ip Matyumi Ole Tesamene poropeta pii dupwa angi epo pyaka silyamo lao yuu malu ingyuo lapa lapa piya. Baame Yesu baa Koraisa doko Kiŋi dokoŋo, leya. \iot Buku Dakena Pii Palamo Dusipa \io1 1. Yesu anja piso ingiyamo dokope Yesu Koraisa mandeyami pii dokopa \ior 1:1—2:23\ior* \io1 2. Jone Bapitisimo pii lao yulu piyamo doko \ior 3:1-12\ior* \io1 3. Yesu bapitisimo nyiyamo dokope Sataneme baa makande piyamo dokope pii dolapo \ior 3:13—4:11\ior* \io1 4. Yesu baa yuu Galili dokona panembena yulu pyuo kareya \ior 4:12—18:35\ior* \io1 5. Yesu baa yuu Galili dokona karo Jerusaleme peya \ior 19:1—20:34\ior* \io1 6. Koro mendakinya Yesu yuu Jerusaleme repeta karo enakana kumuya \ior 21:1—27:66\ior* \io1 7. Yesu Koraisa baa lopo epeya dokope pano banya puu minyingi dupwa lasaka piya dokope \ior 28:1-20\ior* \c 1 \s1 Yesunya Rora Ambasupi Ingyuo // Epeyamo Dupwa \r (Lu 3:23-38) \p \v 1 Pii pyasi dake Yesu Koraisana rora ambasu dupwana lao pyasi palamo. Yesu baa Dapitinya rara dokona dee Dapiti baa Aporakamena rara dokona. \p \v 2 Aporakameme Aisake manjo, Aisakame Jekope manjo, Jekopeme Jutamoo banya yangonge dusipa pipya manjo piya. \v 3 Jutame enda Tama nyepala Peresapa Sarapa manjo, Peresame Esorone manjo, Esorone Oramo manjo piya. \v 4 Oramome Aminatape manjo, Aminatapeme Nasone manjo, Nasoneme Salomane manjo piya. \v 5 Salomaneme enda Oreapa nyepala Boasa manjo, Boasame enda Uruti nyepala, Opeta manjo, Opetame Jese manjo piya. \v 6 Jeseme Dapiti kiŋi akali doko mandeya. \p Dopa pipala Dapitimi Yuraya kumuyamo dokona enda waiya nyepala Solomone mandeya. \v 7 Solomoneme Oriapome manjo, Oriapome Apaisa manjo, Apaisame Esa manjo, \v 8 Esame Jiosapata manjo, Jiosapatame Jorama manjo, Joramame Usaya manjo piya. \v 9 Usayame Jotame manjo, Jotameme Easa manjo, Easame Esekaya manjo piya. \v 10 Esekayame Manasa manjo, Manasame Emosa manjo, Emosame Josaya manjo piya. \v 11 Josayame Jekenayamoo yangonge dusipa pipya manjo piya. Dopa piyamopa yuu Bapilone range dupwame Juu wambu pyao anjo lanyuo peyami. \p \v 12 Yuu Bapilone dokona pyao anjo lanyuo peyaminyipa kareyaminyi dokopa Jekenayame Siatiele manjo, Siatieleme Serapapele manjo piya. \v 13 Serapapeleme Apiata manjo, Apiatame Elayakimi manjo, Elayakimimi Eso manjo piya. \v 14 Esome Saitoko manjo, Saitokome Ekimi manjo, Ekimimi Elayata manjo piya. \v 15 Elayatame Eliesa manjo, Eliesame Matana manjo, Mataname Jekope manjo piya. \v 16 Jekopeme Josepe mandeya. Dokopa enda Mariame Yesu kingi Koraisa lenge doko mandeya. Enda doko Josepeme nyiya. \p \v 17 Aporakame kareya dokona piso rakange akalisa mendaki ipisu kisima karo kumuo peyami dokona epo Dapiti mandeyami. Dee Dapiti kareyamo dokona piso epo yuu Bapilone dokona Juu wambu dupwa pyao waiku nyuo lanyuo peyami dokona rakange akalisa mendaki ipisu kisima karo kumuo peyamioko. Dokona piso rakange akalisa mendaki dee ipisu kisima ando karo papeyami dokona epo Yesu mandeyami. \s1 Yesu Koraisa Mandeyami Pii Doko \r (Lu 2:1-7) \p \v 18 Yesu Koraisa mandeyami doko dopa pyuo mandeyami. Josepeme Maria ene nyelana mokoriya pyao kareyamo dokopa Imambu Poo Pyasimi renge kuiyamosa wane rombanda palyamo lao Mariame soo peteya. \v 19 Josepeme Maria mokoriya piyamo doko elya maiyuo pano daa laro ramo doko elyara lao suu pyapala yalu pyuo nembaro lao suu piya. \v 20 Dopa piru lao suu pyao kareyamo dokopa Kamongona aŋala mende kombeyame epapala baa lamaiyuo, Josepe Dapitinya para pyasi embena enda Maria wane petamo doko Imambu Poo Pyasimi renge kuiyapya dokona nyerono lao paka napipi. \v 21 Baame wane mende manjiramopa wane dokome banya wambunya koo dupwa raka lanyi nembo pyuo nyera dokona embame banya kingi Yesu lare leya. \p \v 22 Dopa piraŋa lao Kamongo dokome poropeta akali keta leya dokona palyuo pyaka siya. \v 23 Doko enda mapwae mende wane pisaramopa wane mende manjira dokopa banya kingi Imanuele larami leya. (Kingi Imanuele doko Anatu namwa pipya role pyao karamo dopale.) \p \v 24 Josepe lenge rapala dokopa Kamongona aŋala dokome leyamuli pyuo Maria nyepala kaeya. \v 25 Nyiyamopape enda wane manjapa naya dokopa role pyao palipa nayambi. Enakana wane kando nyiyamo dokopa Josepeme kingi Yesu leya. \c 2 \s1 Akali Dusipa Neta Pyakaenge Dorena Karo Jutia Epeyami \p \v 1 Eroteme kiŋi yulu pyuo kareyamo gii dokopa Yesu yuu Beteleme doko yuu Jutia dokona siyamo dokona mandeyami. Dokopa akali lapo bui karenge dupwana yulu dupwa soo gisingi dusipa neta pyakaenge dorena karo yuu Jerusaleme epapala dopa leyami. \v 2 Juu wambunya kiŋi manjiminyi doko anja silyamo? Neta pyakaenge dorena karo banya bui doko kandapala baa mupwa lao yako lala epelyamano, leyami. \v 3 Pii doko sepala kiŋi Erote Jerusaleme wambu dupwa peparaepe mona yanyi piyamo kareyami. \v 4 Dokopa baame purisi akali mupwa dupwape, Mawa Pii mana lenge akali dupwape, sukusa sukusa pinya lapala, Koraisa anja manjarami, lao nakama piso siya. \v 5 Nakamame baa lamaiyuo, Yuu Jutia dokona yuu Beteleme doko silyamo dokona manjarami ingilyamo. Anatunya poropeta akali dokome dopa lao pyao reteya. \q1 \v 6 Yuu Juta dokona Beteleme taone doko kuki ingya napala \q1 taone doloma pipya Beteleme yapo kingi londara. \q1 Dokona ingyuo Beteleme range akali mende sipurao \q1 Kamongo ingyapala Isaraele wambu dupwa \q1 mondo lao rapu pyuo karara leya.\fig Bui wamba neta pyakaenge dorena kandeyami doko dee maro leya.|src="FILEFIG" size="col" ref="2:9" \fig* \p \v 7 Dokopa Eroteme upunili akali yuu donorena range dusipa yalu pyuo epena lapala, Yuu gii anjokorape bui doko kanda soo maro leyase? lao piso sepala lamaiyaminyi siya. \v 8 Sepala yuu Beteleme dokona pena lao dopa lamaiya. Wane doko mondo lao kotala pupwa. Namba opetae baa mupwa lao yako lala eparo lao suu pilyu dokona wane kando nyepala dokopa namba langyala ipupwape leya. \v 9 Kiŋi akali dopa leyamo sepala dokopa nakama kata nyuo peyami. Pao dokopa bui wamba neta pyakaenge dorena kandeyami doko dee maro leya. Maro lapala wambo pao wane siyamo dokona ketae kanda kanda kareya. \v 10 Dokopa bui doko kandapala ama mona pyakalyuo pyao kareyami. \v 11 Karapala anda dokona kolando papala wane doko endangi Mariapa peteyambinyi kandapala pongwa nao baa mupwa lao mona maiyuo peteyami. Pisipala nakamana bokote dusipa lumbwapala bange keyange palyuo minyiyaminyi kana rao kuikui lasipi wakaiya dopale rendamu pingipi mamba rendamu pingipi dupwa maiyami. \v 12 Maipala, Erote karamo kata dokona paa nalapape lao kombeyame pii repa repa pyuo lamaiyasa kata wakale mendena yuu range dokona peyami. \s1 Isipi Dokona Paka Peyami \p \v 13 Papeyaminyi dokopa Kamongona aŋala mende kombeyame Josepe paleya dokona pano epapala dopa leya. Sipurapala wane dokopa endangipa lanyuo yuu Isipi dokona paka pupwa. Yuu dokona mee isaro karo nambame pupwa laro dokopako parami leya. Erote baame wane pyalana kotara ingilyamo leya. \v 14 Dokopa baa sipurapala wane dokopa endangipa lanyuo kukwama Isipi dokona peya. \v 15 Papala Erote ene kumapa nayamo dokopa yuu dokona mee kareyami. Dopa piyami doko Kamongo dokome dopa piraŋa lao wamba poropeta akali keta dopa lamaiya. Nambana ikinyingi doko yuu Isipi dokona karapala epena laroŋo, leyamo, dokona ingyuo peya. \s1 Eroteme Wane Dupwa Pyao Kumakaya \p \v 16 Dokopa Eroteme bui dupwana yulu singi akali dusipame namba minyoko pyuo langiyamilyamo lao soo gisapala ama imbuo dokome sii leyamo kareya. Sii leyasa bui dupwana yulu singi akali dusipame, wane manjimilyamo leyami pii dokona suu pyapala yuu Beteleme dokonape yuu dokona kipwa kipwa dupwanape wane ee kana lama epo pasi dupwape nyaŋa dupwape peparae pyao kumakana leya. \v 17 Doko Anatunya poropeta akali Jeremaya dokome pii mende leya doko leyamuli pyuo pyaka siya. Baa dopa leya. \q1 \v 18 Yuu Orama dokona pii mende leyamo siyami. \q1 Ee andake lao kumaralerale nyuo lao \q1 enda Oresolo banya wane wanakepe dupwana lao ee lao peteya. \q1 Mona minyarambu nyisalana leyami dokopa \q1 lete pisa nalyaminyiŋi dokona daa leya. \s1 Yuu Isipi Piso Kapu Kyuo Peyami \p \v 19 Enakana Erote kumapeyamo dokopa Kamongona aŋala mendeme Josepe yuu Isipi paleya dokona kombeyame lamaiyuo, \v 20 Emba sipurapala wane dokopa endangipa lanyuo Isaraele yuu dokona puu. Wane doko pyalana piyami wambu dupwa kumuyami, leya. \v 21 Dokopa sipurapala wane dokopa endangipa lanyuo Isaraele yuu dokona peyami. \v 22 Papala akali Akelesa banya rakange Erote ene kiŋi yulu alowa pyuo nyiya doko sepala Josepe yuu dokona panya pakaya. Dokopa Anatumi kombeyame pii repa repa pyuo lamaiyasa pakiki palyama yuu Galili dokona peya. \v 23 Pao yuu taone Nasarete lenge dokona pao kareya. Dopa piyamo doko Anatunya poropeta akali dupwame, Baa Nasarete range larami, leyami pii dokona palyuo piya. \c 3 \s1 Jone Bapitisimo Nyakamaingi Baame Pii Boo Pyao Lao Kareya \r (Mak 1:1-8; Lu 3:1-18; Jo 1:19-28) \p \v 1 Yuu gii dusipana Jone bapitisimo nyakamaingi dokome epapala yuu Jutia dokona yuu muiyane siya dokona boo pyao lamaiyuo kareya. \v 2 Yake pandana isingi yulu doko repeta pyaka selana pilyamo dokona mona enenge palyuo karalapape lao kareya. \v 3 Anatunya poropeta akali Aisayame pii mende leya doko baasa kando leya. \q1 Yuu muiyane dokona pii mende dopa lao kyakale lao karara, \q1 Kamongona kata doko mondo lao retalapa, \q1 banya kata dupwa wapuo rolae pyuo karalapa, leya. \m \v 4 Jone baa komau mena kamelena yamanji dokome wapusinde lisa marapu mendeme minyanyi pyuo wapwaro karo aimbupi amburali ipwangepe nao kareya. \v 5 Dokopa Jerusaleme wambu dupwape Jutia range peparaepe ipwa Jotane kipwa kipwa dupwana wambu dupwa peparaepe baa kareyamo dokona peyami. \v 6 Papala nakamana yulu koo dupwa polo leyaminyipa ipwa Jotane dokona baame bapitisimo nyakamipa pyuo kareya. \p \v 7 Dokopa Parisi akalipi Satyusi akalipi malu bapitisimo nyela epeyaminyisa kandapala Joneme nakama kando dopa lamaiya. Nakama kau ikyane ingyuo mendakinya kaparao karaminyi dupwa kote andake palisara ralo pupwa lao apimi repe repe langipyasa epelyamisi? \v 8 Nakama mona enenge palyapala karaminyi doko panena lao yulu keyange pyuo karalapape. \v 9 Aporakame namwana rakange kyawa ingiyamopa karamano lao nakama range ketae pyambuo laa nalapape. Dokona ingyuo Anatumi mee kana dupwa nyuo Aporakamena wane wanakepe ingyuo petena lao kapa wasara. \v 10 Ene epapu wua rumbiwa dokome isa dupwa pokwalana pyuo maliki maliki lao karamo. Dokona isa jingi keyange lyii nange dupwa peparae pokwapapu isare dokona pyambwapa pira ingilyamo. \p \v 11 Nambame nakama mona enenge palyuo karalapape lao mee ipwa dokome bapitisimo nyakao karo. Dopa pipunupape mende enakana epelyamo dokome namba kando porakai wakasa ingyuo karamo dokona kimbu suu lyolo doko polarono namba kwaeyamo dokome kapa ingya nalyamo. Baame Imambu Poo Pyasi dokopa isarepana nakama bapitisimo nyakara. \v 12 Baa witi jingi lukungi saporo andake doko minyaro karamo. Baa witi peparae yapo nyepala jingi angi dupwa anda retowa, imbu dupwa isare rao sulu singi dokona kisanyi nembara leya. \s1 Yesu Bapitisimo Nyiya \r (Mak 1:9-11; Lu 3:21-22) \p \v 13 Dokopa Yesu Joneme bapitisimo nyakana lao yuu Galili karo ipwa Jotane mareta Jone kareya dokona epeya. \v 14 Joneme baa kaeyapyali lapala, Embame namba bapitisimo nyakare doŋo nambame emba nyakalase lao epelese? leya. \v 15 Dopa leyamopa Yesumi isingi lamaiyuo, Dopa pyuo piramba ramo doko Anatunya yulu rolae dupwa peparae moko minyuo paramba ingilyamo leya. Leyamopa Jone kapalyamo lao soo nyiya. \v 16 Soo nyepala Yesu bapitisimo nyakamiyamo ipwana sipurao neta epeyamopa yake dulu lumbwapala Anatunya Imambu yaka wayamu dopale mende isa lupyuo baa keta epo peteyamo kandeya. \v 17 Dokopa yake dokona pii mende lao epapala, Nambana Ikinyingi mona retelyo dake. Nambame baa raeko maiyuo karo leya. \c 4 \s1 Sataneme Yesu Makande Piya \r (Mak 1:12-13; Lu 4:1-13) \p \v 1 Dokopa Imambu dokome Yesu nyuo lanyuo yuu muiyane dokona peyamopa Sataneme baa makande piya. \v 2 Dokopa baa yuu akalisa kisimape kukwa akalisa kisimape nenge naa nao karapala enakana lopaya. \v 3 Dokopa Makande Pingi dokome epapala baa lamaiyuo, Emba Anatunya Ikinyingi ramo doko kana dapwa borete inginya lare, leya. \v 4 Dopa leyamopape Yesumi isingi lamaiyuo, Dopa lao pyasi palamo. \q1 Akali borete dokome iki nao lete kara narami. \q1 Anatunya kambunya pii epelyamo dupwa soo lete kararami ingilyamo leya.\fig Kana dupwa borete inginya lare.|src="FILEFIG" size="col" ref="4:3" \fig* \m \v 5 Dokopa Sataneme baa nyuo lanyuo yuu poo pyasi anda malu palyuo karenge dokona papala tembole anda ketae londe mendena karena lao \v 6 karapala baa dopa lamaiya. Emba Anatunya Ikinyingi ramo doko emba range langa isa pyakala puu. Dokona lao pii pyasi dopa lao palamo, \q1 Banya aŋala dupwa emba rapu pyakana lao jera, lao palipala, \q1 embena kimbu doko kaname isa pyaa nana lao \q1 nakamana kingi kapena emba ketae reto nyerami, lao palamo, leya. \m \v 7 Yesumi baa dopa lamaiya, Dee pii mende dopa lao pyasi palamo. Embena Kamongo Anatu doko apa pilyape lao kandalena makande pii nare, leya. \v 8 Dee Sataneme baa lanyuo yuu kyau kameya ketae mendena papala isa yuu dokona rara peparae au piyamopa kandena lao lasaka piya. \v 9 Lasaka pipala, Emba pangu sepala namba embena mupwa lao yako lare ramo doko nambame dupwa peparae emba jero, leya. \v 10 Dokopa Yesumi baa dopa lamaiya, Satane, emba puu. Buku Baepole dokona dopa lao pyasi palamo, \q1 Embena Kamongo Anatu baako suu pyao mona kando kingi lao karare. \q1 Banya yulu iki pyuo karalapape leya. \v 11 Dokopa Satane doko baa yaki nyepala peyamopa aŋala lapome epapala Yesu nyisiyami. \s1 Yesu Yuu Galili Kanda Soo Yulu Piya \r (Mak 1:14-15; Lu 4:14-15) \p \v 12 Yesumi Jone baa karapusi anda palyamiŋi leyaminyi sepala baa yuu Galili dokona peya. \v 13 Yuu Nasarete pao kando nyepala yuu Kapaneame doko ipwa muiyane pete maronge dokona Sepyulanepa Napatalaipa dolapona kanya siyamo dokona peya. \v 14 Anatunya poropeta akali Aisaya mende piraŋa leyamo dokona karala peya. \q1 \v 15 Pii doko yuu Sepyulanepa yuu Napatalaipa \q1 ipwa Jotane dumurena ipwa kota pete silyamo dorena singi, \q1 wambu rara wakale dupwana yuu Galili dokona \q1 wambu iminjiyamo dokona peteyami dupwa \q1 ama yanga paupau leyamo kandeyami. \q1 \v 16 Wambu kumungi renge dokome yambe piyamo peteyami dupwana lao \q1 yanga paupau lenge doko pyaka sakamiyaŋa lao palamo. \p \v 17 Yuu gii dokopa Yesumi kanda soo boo pyao, Yake pandana isingi yulu pyaka selena pilyamo dokona mona enenge palyuo karalapape, lao lao kareya. \s1 Yesumi Oma Nyingi Akali Kisima Kyakale Lao Nyiya \r (Mak 1:16-20; Lu 5:1-11) \p \v 18 Galili ipwa muiyane pete nemba nembana pao dokopa ane yangonepa lama Saimone kingi mende Pita lenge doko banya yangonge Endurupa nakamba oma nyingi akali ingyuo karapala oma nyingi nyuu doko ipwa dokona pyao pyano malyuo kareyambinyi pao kando nyiya. \p \v 19 Kando nyepala nakamba lamaiyuo, Namba paronuli pyuo ipupwape. Nakamba oma nyuo karambinyi doko suu pyao akali yango nyelapape lao piru, leya. \v 20 Leyamopa nakamba oma nyingi nyuu dusipa aopa yaki nyepala baa peyamuli pyuo peyambi. \v 21 Dokopa dokona karo mee mende lanapala dee ane yangongepa lama Jemesa Sepetena ikinyingi doko banya yangonge Jonepa kareyambinyi pao kando nyiya. Nakamba sipu dokona rakange Sepetemoo pipya oma nyingi nyuu dusipa lee kyaso paleyaminyi kandapala epena leya. \v 22 Nakamba aopa rakange bote dokona peteyamopa yaki nyepala baa peyamuli pyuo peyambi.\fig Baame nakama elya pyuo nyuo kareya.|src="FILEFIG" size="col" ref="4:24" \fig* \s1 Yesumi Waili Pii Mana Lamaiyuo Wambu Pyuo Nyuo Piya \r (Lu 6:17-19) \p \v 23 Dokopa yuu Galili kapa kapa pyuo pao sinakoke anda dupwana mana lao Anatunya isingi yulu dokona waili pii keyange doko boo pyao lao wambu anga wakale wakale piyamo dupwape kingi kimbu kwaeyami dupwape peparae pyuo elya pyuo nyuo pyuo papiya. \v 24 Dokopa yuu Siria dupwana baa dopa pilyamo lao lao raeyamisa wambu anga pyao randa wakale wakale epeyamo dupwape imambu koo soo pyale leya dupwape manda rengeme mandeya dupwape papae rambungi dupwape anga rara wakale wakale piya dupwa peparae baa kareyamo dokona soo epeyaminyipa baame nakama pyuo elya pyuo nyuo kareya. \v 25 Dokopa Galili rangepe Dekapolisa rangepe Jerusaleme rangepe Jutia rangepe ipwa Jotane dumurena rangepe wambu ama malu rukuraka pyuo baa peyamuli pyuo peyami. \c 5 \s1 Yesumi Yuu Kyau Dokona Pii // Mana Lamaiya \p \v 1 Wambu ama malu rukuraka pyuo kareyaminyi kandapala baa yuu kyau dokona pulyuo peya. Pulyuo pao pisapeyamo dokopa banya disaepole dupwa baa peteya dokona epeyami. \v 2 Dokopa baame kambu roma lumbwapala dopa lao mana lamaiya. \s1 Rae Maingi Renge Angi \r (Lu 6:20-23) \q1 \v 3 Wambu range kuki lao suu pyapala inyimungu karaminyi dupwa \q1 yake pandana isingi yulu doko nakamana ingyuo silyamo dokona nakama rae maiyuo pelyaminyi. \q1 \v 4 Wambu monarename sakame kumungi dupwa \q1 mona minyarambu poraiyakamira dokona rae maiyuo pelyaminyi. \q1 \v 5 Wambu pau lasi dupwa \q1 yuu muu dupwa nakamana sera dokona nakama rae maiyuo pelyaminyi. \q1 \v 6 Wambu yulu rolae pimwali yaka lao nanome kumuo karenge dupwa \q1 sikya pira ingilyamo dokona nakama rae maiyuo pelyaminyi. \q1 \v 7 Wambu yango sakame kumuo karenge wambu dupwa kando \q1 Anatumi kondoko karara dokona nakama rae maiyuo pelyaminyi. \q1 \v 8 Wambu mona mendaki palyuo karaminyi dupwame \q1 Anatu kandarami dokona nakama rae maiyuo pelyaminyi. \q1 \v 9 Pau lanyi pyambuo minyuo nyepa pingi wambu dupwa \q1 Anatunya wane ingyuo karaminyi larami dokona nakama rae maiyuo pelyaminyi. \q1 \v 10 Wambu lapo rolaena renge dokona lao randa nyerami dupwa \q1 yake pandana isingi yulu doko nakamana silyamo dokona nakama rae maiyuo pelyaminyi. \p \v 11 Nakama nambana wambu ingyuo kararaminyisa akali lapome nakama kilya kandalya kandana pyuo lao lekeleke ralamisi lao nakama yulu koo wakale wakale malu pingiŋi lao kyambo leyami kande dokopa nakama keta renge keyange paliramo kararami. \v 12 Dokopa yake panda dokona renge kulisa andake nyerami lyakande. Dokona mona anda pyakalyuo pyao raeko maiyuo karalapape. Dokonako palyuo Anatumi banya poropeta akali wambo kareyami dupwa akali dupwame dopako pyuo lekeleke rena lapa pyuo kareyami. \s1 Kurisene Wambu Dupwa Kotape Isare Lambepe Dopale Ingyuo Karaminyi \r (Mak 9:50; Lu 14:34-35) \p \v 13 Nakama isa yuu dakena kota dopale ingyuo karaminyi. Karaminyipape kota kemara ramo doko apa pyuo keke pinya larami. Kemasi dokome angi mende kapa pii narama. Mee nembaramanopa akali dupwame kimbu yukuna dokome kalyarami ingilyamo. \p \v 14 Nakama isa wambu dupwana kukwa kendapulinyi mendeke ingyuo karaminyi. Yuu kyau dokona taone andake mende pirami ramo doko yalu pii nange. \v 15 Doko suu pyao wambu lambe kaipala penge mendena pee pii napala rate singi dokona retenge. Dokopa anda dongepe dupwa peparaena rao yanga paupau lenge. \v 16 Doko suu pyao nakama kukwana kendapulinya mendeke ingyuo wambu dupwana lenge kambu dokona karo yanga paupau lao karalapape. Dokopa nakamana yulu keyange pyuo kararami dupwa kandapala Rakange yake panda karamo doko ketae pyambwamili lao pyuo kararami. \s1 Mawa Pii Dokona Lao Mana Lamaiya \p \v 17 Mawa Pii dokope Anatunya poropeta lao kareyami akali dupwana pii dokope nambame isa pena lala epeeŋe lao suu pyaa nalapape. Isa pena lala epeyonde daa. Mawa pii leyami dupwa peparae namba keta angi ingyuo para. \v 18 Dokona lao kinyi langilyu, yake pandape isa yuupi pyakuiyuo isa paa nao mee seramopa pii palamuli pyuo peparae dokona mawa pii kuki mendepe pepa litinya silyamo dokona mendepe yuu gii ene pyaka sepa naramopa isa paa nara lao daa leto. \v 19 Dokona wamba mendeme mee Mawa Pii kuki dokona mende yalo papala wambu yango dupwa dopako pipwape lao mana lamairami ramo doko yake pandana isingi yulu dokona karaminyi dupwana kamame isa pele lao karaminyiŋi larami. Dopa laraminyipa wambu mendeme pii palamo dokonako palyuo pyuo dopa pimana pipwape lao mana lao kararami ramo doko yake pandana isingi yulu palamo sukusa karaminyi dupwana mupwa ingyuo karaminyiŋi larami. \v 20 Dokona lao dopa langilyu. Mawa Pii mana lenge akalipi Parisi akalipi dupwana yulu kapa ingya nayasa nakamana yulu rolae dokome dolomana yulu doko nyuo enaka nara ramo doko yake pandana isingi yulu dokona sukusa paa narami leya. \s1 Mona Koo Palenge Dokona Mana // Pii Lapo \p \v 21 Wambu yango pyaa nalapape lao mawa pii doko yuu wamba paleyamo siyami. Mendeme mendali pyara ramo doko kote larami ingilyamo, lenge doko nakama singi. \v 22 Dopa leyako doŋo nambame nakama dopa langilyu. Mendeme yangonge mende kando imbwuara ramo doko baa keta kote sera ingilyamo. Mendeme yangonge mende kilya kandalya kandana pyuo lara ramo doko kote andake doko baa keta palira ingilyamo. Mendeme yangonge mende kando, Emba kopyali lao koo keta palyuo lao nembara ramo doko baa isare panda para ingyuowale karara. \v 23 Dokona suu pyao Anatu suu pyao mena kiso maingi rate dokona bange mende maiyala eparaminyipa yangonge mendeme namba kando ingi koo palyuo karapya kandapi lao range suu piyami kande doko. \v 24 Bange reto maingi dokona mairamili bange doko mee retapala kandakala pao wambo yangonge doko ingi keyange palyinyi pyambwapala enakana bange doko Anatu suu pyao maiyalapape. \p \v 25 Dopako pyuo dee embapa kote laramo akali angi dokopa ene karara kote lala pao karo dokopa baapa waiya lao mona mendaki palyuo pako lapala kuma soo kandape. Dopa pipa nare ramo dokopa emba nyuo jasi keta mairasa dokome yanda singi mairamopa emba puu anda palyasasara. \v 26 Kinyi langilyu, kana kuki lasaka pirinyi dokopa mokwa nara. Kumasi kana maiyuo lyolo pirinyi gii dokopa emba moko nembara. \s1 Kepo Pingi Yulu Dokona Lao // Mana Lamaiya \p \v 27 Kepo pyakami nalapape, lao kareyami doko nakama singi kandale. \v 28 Dopa leyako doŋo nambame mende langiru. Mendeme kepo pipuli lao suu pyara ramo doko banya suu pingi dokome enda dokopa kepo pyuo kaeyarasa pira. \v 29 Embena lenge rolae dokome emba suu longwanyi koo keta pyambuya kande doko lukunyi nembape. Embena yongo dokona kuki pingyu isa para ramo doko kapa. Dokona doŋo embena yanenge peparae isare panda nembarami doko ama kapa daa. \v 30 Dopako pyuo embena kingi rolae dokome emba suu longwanyi koo keta pyambuya kande doko pyao pyakepanyi nembape. Embena yanenge dokona mende isa para ramo doko kapa kuki. Dokoko doŋo yongo peparae isare panda para ramo doko ama kapa daa. \s1 Enda Ramanyi Nembenge Dokona Lao Mana Lamaiya \r (Mat 19:9; Mak 10:11-12; Lu 16:18) \p \v 31 Dee pii mende lao, Akali mendeme banya enda ramanyi nembara ramo doko pepa pase mende ramanyi nembelyo lao pyapala maira, lenge kandapi. \v 32 Dopa leyako doŋo nambame pil mende langiru doko, Akali mendeme banya etenge dokome akali wakale mende kepo pii naramopa ramanyi nembara ramo doko enda doko kepo pyuo petena lao nembarasa pira. Akali mendeme enda ramanyi nembasi doko nyera ramo doko kepo pili laoko nyerasa pira. \s1 Kinyi Lalu Lao Lenge Pii Dokona Lao Mana Lamaiya \p \v 33 Yuu wamba dokopa mendeme Anatu kando karamo lapala mende piro lao kingi ketae nembara ramo dokopa enakana kaeyaramo doko koo leyami kande. \v 34 Dopa pyuo leyami doŋo nakama mende pinya lao lalu lao larami ramo dokopa, kingi ketae nemba nawape yake panda doko Anatunya petenge isa dokona kingi laa nawape \v 35 isa yuu doko banya kimbu isa dokona kingi laa nawape dee Jerusaleme taone doko Kiŋi Andakena ingilyamo dokona kingi lao kingi ketae nembo laa nalapape leto. \v 36 Dee kyawasi minyuo pii kinyi leto lao laa nalapapeko. Dokona lao kyawa yaku doko pupu ranyi reto dee pupuri doko yaku epanyi sero piraminde daa. \v 37 Kinyi larama lao suu pyarami ramo doko mee, Waa, lalapape. Dee, Daa, larama lao suu pyarami ramo doko mee, Daa, lalapape. Pii mende dokona konda pyuo larami ramo doko kopetame suu pyapala laramisa pira.\fig Bange mende mee julu joo jipili yaka leyami kande dokopa mee maipwape.|src="FILEFIG" size="col" ref="5:42" \fig* \s1 Wambu Isingi Pyarami Dokona Mana // Pii Lapo \r (Lu 6:29-30) \p \v 38 Wamba pii mende lao dokopa mendeme wambu yangonya lenge pyao ranjarami ramo dokopa banya lenge dokoko isingi pyao ranjarami. Nenge dokona mende pyao longwarami ramo dokopa banya nenge dokona mendeko isingi pyao longwarami, leyaminyi nakama singi kandale. \v 39 Dopa leyaminyiko doŋo nambame pii mende langilyu. Wambu koo mendeme emba randa jiya kande dokopa baa isingi pyaa nalapape. Wakena paki pyapeya kande dokopa baame dee pakirena pinya lao kapu kyelapape. \v 40 Mende doko, wambu mendeme kote lapala embena komau isa pee pingi doko nyiya kande dokopa dee komau ketae pee pingi doko opetae maipwape. \v 41 Dee, wambu mendeme emba puu maiyuo nanesale mendasa ipu leya kande dokopa dee kata dopale lama kamameko konda pyuo pupwape. \v 42 Bange mende mee julu joo jipili yaka leyami kande dokopa mee maipwape. Dee, range peyakaro lao jii leyami kande dokopa daa laa nalapape. \s1 Nyisu Petenge Wambu Dupwa Mona Retalapape \r (Lu 6:27-28, 32-36) \p \v 43 Nakama pipya parali maki pyuo palenge wambu dupwa mona reto nyisu petenge wambu dupwa awa nao pyuo karalapape, leyaminyi nakama singi kandale. \v 44 Dopa leyaminyiko doŋo nambame nakama pii mende langiru. Nakama pipya nyisu petenge wambu dupwa mona reto, randa nalamisi lao piyami dupwa ateŋa lakamyuo pyuo karalapape. \v 45 Dopa pyuo pirami ramo dokopa nakamana Rakane yake panda karenge dokona wane wanakepe ingyuo parami. Dokona lao baame banya neta doko wambu koo keyangepe peparaena lao pyakalyapala rena lenge. Dopako pyuo apunda doko wambu rolae pingi rolae pii nangepe peparaena lao epena lenge. \v 46 Nakama mona retarami wambu dusipa yeelyo isingi mona retaraminde ramo doko keyange keta parama lao suu pyaa nalapape. Takisi nyingi akali dupwame dopako pii nangese? \v 47 Dee yangone dupwa iki yako lao kararami ramo doko mee wambu dopako pyuo karaminyi dokona nakamame aki yulu wakasa mende piramisa pirase? Juu daa rara wakale wambu dupwa opetae dopako pii nangese? \v 48 Dokona nakamana Rakane yake panda karenge doko ama rolae wakasa pyuo karamo doko suu pyao nakama ama rolae wakasako pyuo karalapape. \c 6 \s1 Wambu Yango Nyiso Bange Maingi Dokona Mana Pii Lamaiya \p \v 1 Akali wambu dupwame kandena lao nakamana lenge kambu dokona yulu keyange pisarama kando lao waso karalapape. Akali dupwame kandena lao pyuo kararami ramo doko nakamana Rakane yake panda karamo dokome kingi kisa nara. \v 2 Yanengena mamba kiso lao karenge dupwame sinakoke anda dee kata dupwanape mee wambu dupwame namba kandamili lao akali mende wambunya lenge kambu dokona wambo lakao pena lenge doko suu pyao wambu pendewa dupwa bange maiyuo dokopa mee wambu kandamili lao maiya nalapape. Namba kinyi kinyi langilyu, wambu dopa pingi dupwa kingi kiso nyeramili dupwa nyepelyaminyi. \v 3 Nakamame wambu pendewa dupwa kingi rolae dokome bange mee mairami dokopa kingi kyai dokome kanda nana lao yalu pyuo maipwape. \v 4 Nakamana yulu keyange dupwa maro laa nana lao dopa pipwape. Dopa pirami dokopa nakamana Rakaneme yulu maro laa narali dupwa kando karenge dokome kandapala nakama renge kulisa jera.\fig Nakama ateŋa lalana dokopa panda donge dupwana papala ateŋa lao lamaipwape.|src="FILEFIG" size="col" ref="6:6" \fig* \s1 Ateŋa Larami Dokona Lao // Mana Lamaiya \r (Lu 11:2-4) \p \v 5 Yanengena mamba kiso lao karenge wambu dupwame wambu peparaeme kandamili lao suu pyapala sinakoke anda dupwanape kata kyukunaiya dupwanape wangu lakao ateŋa lao karenge doko suu pyao nakama dopa pyuo ateŋa laa nalapape. Namba kinyi kinyi langilyu, wambu dopa pingi dupwa kingi kiso nyeramili dupwa nyepelyaminyi. \v 6 Dopa piraminyipape nakama ateŋa lalana dokopa panda donge dupwana papala kambu upi lapala yalu pyuo piso wambumi kanda nana lao nakamana Rakane ateŋa lao lamaipwape. Dopa pirami dokopa nakamana Rakaneme maro laa narali yulu dupwa kandenge dokome renge kulisa jera. \p \v 7 Renge mende doko, ateŋa lao dokopa Juu daa rara wakale dupwame mee kambunya pii malu konda konda pyuo lenge doko suu pyao nakamame laa nalapape. Nakamame pii malu larama ramo dokopa sakaraŋa lao suu pilyaminyi. \v 8 Nakama nakamana Rakane ene piso selana pirami dokopa wambo nakamana lao dopa pyakamirulyamo lao soo gisara dokona Juu daa rara wakale wambu dupwame pinginyili pyuo pii nalapape. \v 9 Dokona ateŋa dapale lalapape. \q1 Namwana Rakane yake panda karene doko, \q1 embena kingi doko poo pyasi ingyuo palenale. \q1 \v 10 Embena isingi yulu doko epo palenale. \q1 Yake panda dokona lapinyili pyuo karaminyi \q1 doko suu pyao isa yuu dakena pyuo karamanale. \q1 \v 11 Yuu peparae namwa nenge napengele doko joo karape. \q1 \v 12 Namwa kando koo pyakaenge dupwana koo dupwa \q1 kame sakamilyamano dopako suu pyao \q1 namwana koo dupwa nyuo kame sakao karape. \q1 \v 13 Namwa makande pira ingilyamo dokona \q1 embame namwa lanyuo paa napala \q1 koo dokome maralyasara lao kyawa minyuo karape. \cl Doko kinyi. \m Pii dopale lao ateŋa lalapape. \v 14 Dokona lao nakama akali nakama pipya kopetame pingi dupwa nyuo kame sakamirami ramo dokopa nakamana Rakane yake panda karenge dokome nakamana koo dupwa nyuo kame sakarako. \v 15 Nakamame akali kopetame pingi dupwa nyuo kame sakami narami ramo dokopa nakamana Rakaneme nakamana kopetame pingi dupwa nyuo kame saka narako. \s1 Nenge Wasaka Pyuo Karenge Dokona // Pii Lapo \p \v 16 Renge mende doko, nakama Anatu suu pyao nenge wasaka pyuo piso dokopa yanengena mamba kiso lao karenge dupwame lenge kambu imi piro singi doko suu pyao pii nalapape. Dokona lao akali dupwame mee wambu dupwa nenge wasaka pyuo pisanelyamo lao kandamili lao suu pyapala lenge kambu kokwa soo pee pyapala petenge. Kinyi langilyu, wambu dopa pingi dupwa keta rae maingi renge epo palirali doko epo palamo. \v 17 Dopa piramopape nakamame nenge wasaka pyuo piso dokopa kyawasi mamba kiso lenge kambu wate pyuo pipala pisipwape. \v 18 Nenge naa nao pisanelyamo lao mee wambu dupwame kanda nana lapala nakamana Rakanemoo pipya lao kana minyuo karalapape. Dokopa nakamana Rakaneme maro laa narali yulu dupwa kandenge dokome renge kulisa jera. \s1 Yake Panda Dokona Bange Kulisa Dupwa \r (Lu 12:33-34) \p \v 19 Isa yuu dakena rungi rungi pingi bange lisiwameme nao lulya rao mee kokwa soo, waa nyingi wambu dupwame anda pyao lalyapala waa nyuo pingi bange dupwa konda konda pyuo reto kara nalapape. \v 20 Rungi rungi pingi renge kulisa yake panda singi dupwa lisiwameme naa naope lulya raa naope waa nyingi wambu dupwa anda pyao lalyapala waa nyii nao pirami renge dupwa konda konda pyuo sakana lao pyuo karalapape. \v 21 Dokona lao nakamana mona doko rungi rungi pingi bange retenge mate dokona yukwaro karamo. \s1 Yanengena Lambe Doko \r (Lu 11:34-36) \p \v 22 Lenge doko yanengena lambe dopale. Embena lenge doko rao karara ramo doko yanenge peparae yangaramopa karare. \v 23 Embena lenge doko kwaera ramo doko embena yanenge peparae isa sulusulu ingyaramo karare dokome lenge emba keta yangarali doko kaepala iminjara ramo doko ama iminjalu iminjo iminjara. \s1 Anatu Baa Iki Namwana Kamongo \r (Lu 16:13; 12:22-31) \p \v 24 Kendemande akali mendeme kamongo lamana yulu kapa pyakamyuo kara nara. Baame mende awa napala mende mona reto karara. Panda mendepa angingyuo puu minyuo karapala mende kando kilya kando pyuo karara. Anatupa kana monepa dolapo laparaena yulu kapa pyuo kara narami. \p \v 25 Renge dokona lao, Aki nenge ipwape napala kapa kararo laope yanenge dokona aki komau pee piro laope suu pyakonda pyuo kara nalapape. Nenge dokome iki wambu kapa ingyarase? Yongo doko komau wapusi dokome iki elyape keta parase? Pii mende daase? \v 26 Yaka dupwa apa pyuo petaminyi lao kandape. Nakama ee wara pyuo manjo nenge retenge anda retao, waingi nyuo pii nalyaminyisa namwana Rakane yake panda karenge dokome nenge pingi. Dokona nakama yaka dupwa nyuo anamasi minyuo kara nalyamisi? \v 27 Apimi suu pyale pyale karara dokome yuu gii lapo opetae konda pyuo lete kararase? \v 28 Akipamo nakama aki komau pee piro lao suu pyao mona yanyi pyaramo kararamisi? \p Isako dupwana jingi apa pyuo andenge lao kandalapa. Dupwa yulu pii nao puu wale pyaa nao mee ando karenge. \v 29 Solomoneme kiŋinya komau au piyamo pyuo kareyamo doko isa jinginya au piyamo dupwame Solomonena au doko isa nembele laro karamo. \v 30 Dokona suu pyao isako dupwa epapu andelyamopa rakya dokopa isarena kisingi dupwa suu pyao Anatumi yanenge keyange au pyuo wapwakamiramo dokonako ingyuo nakamana reke lao wapwaka narase? Nakama Anatu kapa pira lao angingyuo suu pyao kara nalyaminyi. \v 31 Dokona aki nengepe ipwape narama laope komau aki wapurama laope suu pyao yanyi pyaramo kara nalapape. \v 32 Anatu suu pyaa nange wambu dupwame yanengena bange kotenge kandale. Nakamana Rakane yake panda karenge dokome nakama isa bange dokorende nyepenge ingilyamo lao soo karamo. \v 33 Dokona yanyi pyaramo kara napala banya isingi yulu dokope yulu rolae dokope nyuo wambakao mupwa wakasa lao kando nyimwali lao karalapape. Dokopa bange dopale dupwa peparae konda pyuo nakamana ingyasi sera. \v 34 Dokona rakya apa pirama lao suu pyao mona yanyi pyaramo kara nalapape. Rakya dokopa mende pipengele ingyara ramo doko rakyana yulu wakale. Yuu mendaki dokona randa epara ingyara dokona yeelyo iki suu pyao kondanyi nembalapape. \c 7 \s1 Wambu Dopale Dapale Lao Lenge // Pii Doko \r (Lu 6:37-38; Lu 6:41-42) \p \v 1 Emba kando yapalya yapana pinyi nembo laa namili lao suu pyao embame wambu dupwa kando yapalya yapana pinyi nembo laa napipi. \v 2 Dokona lao embame wambu dupwa kando yapalya yapana pinyi nembo larenyili pyuoko emba kando yapalya yapana pinyi nembo larami. Dopako pyuo mairinyili pyuo isingi nyere. \v 3 Akipamo yango mendena lenge sinjimu kuki doko kando lao pupinyipa isa lomasi andakende embena lenge dokona silyamo doko kanda nangese? \v 4 Embena lenge dokona isa lomasi andakende seramo dokome apa pyuo wambu yango mende doko kando, Embena lenge dokona sinjimu silyamo doko nyakawa larese? \v 5 Emba yanengena mamba kiso lao karenge doko. Wambo embena lenge dokona isa pyakepasi dopale silyamo doko neta nyuo nembape. Nembapala dokome embena yangonena sinjimu silyamo doko rolae kandapala kapa neta nyakamiri. \p \v 6 Bange poo pyasi dupwa suwa maiya nao mola yapasi dupwa mena panda pyambwa nao pyuo karalapape. Bange dupwa nyuo kalyapala dee kapu kyepala nakama nasara ingilyamo. \s1 Imambunya Yulu Koto Karenge \r (Lu 11:9-13) \p \v 7 Piso seraminyi dokopa jera. Kotaraminyi dokopa kando nyerami. Kambu dowa doko kapakapa piraminyi dokopa lumbwakara. \v 8 Dokona lao piso singi wambu dupwame kapa nyingi, kotenge wambu dupwameko kando nyingi, kambu kapakapa pirami dokopa lumbwakamira. \v 9 Nakama petaminyi dupwana mendalimi ikinyingi borete mende jii lara ramo dokopa mee kana mairamisi? \v 10 Dee oma jii lara ramo dokopa kau koo mairamisi? \v 11 Dokona suu pyao nakama koo ingyuo petaminyi dokome wane wanakepe dupwa bange keyange maingi doko suu pyao Rakane yake panda karenge doko wakasa ingyuo karamo dokome baa piso serami wambu dupwa renge keyange mai narase? \v 12 Wambu yango dupwame emba keta yulu keyange pyakamili lao suu pilinyi doko suu pyao nakama keta pyakamyuo karape. Dopa pyuo pirinyi kata doko lowana renge doko ingilyamo, Pii renge doko poropeta dupwame leyamisa piya. \s1 Lete Karenge Kambu Kuki Doko \r (Lu 13:24) \p \v 13 Kambu pee lasi dokona kata kameya silyamopa awa awa pyuo penge dokona pao kwaeyalu kwaeyo kwaeyasaramiŋi. Dokona ingyuo kambu dowa rambu rambu dokona pupwape. Kambu pee lasi dokona wambu malu penge. \v 14 Pelyaminyipape kambu kata rambu rambu dokona lekeleke rao penge dokona pao lete karalu karenge. Kata doko wambu mendasipame iki kando nyingi. \s1 Poropeta Kyambo Lenge Akali // Waso Karamana \r (Lu 6:43-44) \p \v 15 Kyambo lenge poropeta akali dupwa kando waso karalapape. Akali dupwame yanenge dorena mena sipisipi ingyuo pau lasi epapala monarename yana suwa kararope andake asiŋiliŋili lao karenge dopale ingyuo epenge. \v 16 Nakama keta jingi lyeramo dupwa kandapala dokopa dokorekelamo lao kando singi doko suu pyao akali dupwa pyuo kararami dupwa kandapala dokome dopa pyuo dokome dopa pyuo pingilyamo lao kandarami. Nepereke dokona girapo jingi lyingisi? Dee ikyaikya dupwame piki jingi lyingisi? \v 17 Doko suu pyao isa angi dupwa peparae jingi keyange lyingi, isa koo dupwana jingi koo lyingi. \v 18 Isa angi dokome jingi koo dupwa kapa lyii naramopa isa koo dokome jingi keyange kapa lyii narako ingilyamo. \v 19 Isa jingi koo lyingi dupwa peparae pokapala isare dokona pyambungi. \v 20 Doko suu pyao jingi lyeramo dupwa apiyakale lao kandapala nakama dokorendelamo lao kandarami. \s1 Yesumi Namba Emba Kanda Nange Lara \r (Lu 13:25-27) \p \v 21 Namba kando, Kamongo, Kamongo larami wambu dupwa peparae yake pandana isingi yulu dokona sukusa paraminde daa. Nambana Rakane yake panda karenge dokona pii warombo soo kararami dupwa yapo kapa parami. \v 22 Yuu gii doko pyaka seramo dokopa wambu malumi namba langyuo, Kamongo, Kamongo, embena kingi dokona lao Anatunya pii nolako lao, embena kingi dokona lao imambu koo dupwa rekya lanyi nembo, embena kingi dokonako lao yulu andake malu pyuo kara nayamase? larami. \v 23 Dopa larami dokopa nambame nakama lamaiyuo, Nambame nakama kanda nange. Yulu koo pingi dupwa namba yaki nyepala pupwa, laro leya. \s1 Akali Lamame Anda Yulu Wakale // Ingyuo Piyambi \r (Lu 6:47-49) \p \v 24 Wambu nambana pii dusipa warombo serami dupwa peparae akali mona palenge banya anda kana dokona ketae piya dopale ingyarami. \v 25 Baa anda piyamopa apunda epo ipwa palyuo poraiya minyuo pipala anda doko kana dokona ketae piyamo dokome poraiyasa lalyalana pyuo lisa piya. \v 26 Wambu nambana pii dusipa sepala dopa pii narami ramo dupwa peparae akali kopyali baame kee dokona anda piya dopale ingyarami. \v 27 Baame anda doko kee dokona piyamopa apunda epo, ipwa andake palyuo, porambaiye minyuo pipala anda doko pyao lalyiya. Kinyi anda doko koo keta palyuo lalyiya leya. \s1 Yesunya Pii Letamuli Pyuo Pingi \p \v 28 Pii dusipa lapeyamo dokopa wambu malu peteyami dupwame banya Mana Pii doko sepala mona nembeyami. \v 29 Dokona lao nakamana mawa pii mana lenge akali dupwame mana lao karenge dopale ingya napala baame porainya renge palyuo mana lamaiyuo kareya. \c 8 \s1 Yesumi Rapa Akali Pyuo Nyiya Doko \r (Mak 1:40-45; Lu 5:12-16) \p \v 1 Yesu yuu kyau yaki nyuo lupyuo epeyamo dokopa wambu ama malu baa epeyamuli pyuo epeyami. \v 2 Dokopa akali rapa neya mende baa kareyamo dokona epapala lenge kambu siyamo dokona wapambu pii pyaro pisipala Kamongo, Embame namba pyuo nyero lao suu pyare ramo kapa pyuo nyere, leya. \v 3 Dokopa Yesu banya kingi doko pyasinju lapala minyandapala, pyuo nyero lao suu pilyu emba elyape karape, leya. Dokopa banya rapa doko aopa loo leya. \v 4 Dokopa Yesumi baa lamaiyuo, Wambu mendali kando nambame dopa pipyaŋa lao lamai napipi. Purisi akali doko embena yanenge range lasaka pela puu. Moseseme wamba rete rapa loo laramo dokopa bange mende Anatu mairami leya dokoko embame mairi. Embena rete rapa kene loo lapyamo karapilyamo lao wambu dupwame sinyale lao mairi, leya. \s1 Yesumi Ami Yanda Singi Mupwa Akalinya Kendemande Akali Pyuo Nyiya \r (Lu 7:1-10) \p \v 5 Anda malu palyuo karenge yuu Kapaneame lenge dokona sukusa peya dokopa yanda singi mupwa akali mende Yesu baa peyamo dokona laeyo epapala piso sokondali pyuo lao, \v 6 Kamongo nambana kendemande akali doko anda dokona papae rambwapala sii andake lapyamopa silyamo, leya. \v 7 Leyamopa Yesumi baa lamaiyuo, Nambame pyuo nyakala eparowale leya. \v 8 Yesu dopa leyamo dokopa yanda singi akali mupwa dokome pii mende lamaiya. Kamongo, namba kwaepyamo karo dokona nambana anda dokona andakare eparene doko kapa ingya naraŋa. Dokona mee piimi iki larene dokopa nambana kendemande akali doko mee inginya leya. \v 9 Dokona lao lapome namba dopa pii dapa pii lao rapu pyuo karaminyipa nambame mee yanda singi lapo dupwa rapu pyuo karenge. Karo dokopa, mendali lamaiyuo, Emba puu lenge dokopa baa penge, mendali lamaiyuo, Emba ipu lenge dokopa baa dopa pyuo pingi leya. \v 10 Dopa leyamo pii doko sepala Yesumi baa kando yamaranguya. Yamarangupala wambu lapo matarename epeyami dupwa lamaiyuo, Namba kinyi langilyu, Baa Anatu kapa ingingi lao poraiyuo suu pyao karamo suu pingi dokome Isaraele wambunya suu piyami dupwape isa palyuowale suu pilyamo leya. \v 11 Dopa langilyu, wambu malu neta pyakaenge dorenape neta anda penge dorenape karo epapala Aporakamemoo Aisakemoo Jekopemoo pipya yake panda dokona role pyao nenge nao pisarami. \v 12 Pisaraminyipa yake panda sukusa pupingele dupwa iminjingi neta dorena nyuo pyambwara. Dokopa ee lao nenge ginyi ganyi lao kararami, leya. \v 13 Lapala Yesumi yanda singi akali mupwa doko lamaiyuo, Emba kapa pira lao suu pyapinyili pyuo pira ingilyamo dokona anda paale leya. Leyamo yuu gii dokopako kendemande akali doko mee ingiya. \s1 Yesumi Wambu Malu Pyuo Nyiya \r (Mak 1:29-34; Lu 4:38-41) \p \v 14 Yesu Pitana anda kolando peyamo dokopa Pitana enda imwange doko yanenge isare rao anga piyamo siyamo kandeya. \v 15 Baame banya kingi doko minyandeyamo dokopa yanenge isare reya doko pyai nao rali piyamopa baame sipurapala Yesunya nenge rapa rapa pyakamiya. \v 16 Alemanji dokopa wambu malu imambu koo soo pyale leyamo dupwa baa kareyamo dokona soo epeyami. Dokopa Yesumi imambu dupwa piimi lao ralinyi nembo wambu anga piyamo dupwa peparae pyuo nyuo pyuo kareya. \v 17 Dopa piya doko Anatunya poropeta akali Aisaya pii leyamuli pyuo pyaka siya. Pii leya doko dopa lao palamo, \q1 Baame namwana anga wakale wakale dupwa pyuo nyuo, \q1 namwana yanyi pingi renge dupwa rekya lanyi nembakao kareya leya. \p \v 18 Yesumi wambu ama malu rukuraka pyuo baa kareya dokona karo awali leyami doko kandapala ipwa dumuwangu monale leya. \v 19 Dokopa Mawa Pii mana lenge akali mende baa kareyamo dokona epapala dopa lamaiya. Mana lenge, emba papirinyili pyuo papyuo kararo, leya. \v 20 Leyamo dokopa Yesumi baa isingi lamaiyuo dopa leya. Yana suwa kararope dupwa yuu rumbyapala palyuo, yaka bii lao papingi dupwa anda pipala palyuo pilyaminyipa Ikinyingi Akali doko mendasa kyawa koŋondapala karara ingya nange, leya. \v 21 Disaepole kareyami dokona wakale mendeme baa lamaiyuo, Kamongo, Namba wambo rakane malu pipala enakana eparo doko kapase? leya. \v 22 Dokopa Yesumi baa lamaiyuo, Kumasi dupwa kumasi yango dupwame range malu pinya lapala namba paronuli pyuo ipu, leya. \s1 Yesumi Porambaiye Pyao Kumasiya \r (Mak 4:35-41; Lu 8:22-25) \p \v 23 Lapala sipu dokona pyakambuya dokopa banya disaepole dupwa dokonako peyami. \v 24 Dokopa porambaiye andake minyuo epapala ipwa muiyane pete doko kasakole minyuo mango epapala sipu dokona simbwalana piya. Dopa piyamopape baa luu paleya. \v 25 Dokopa baa pao pyalerapala, Kamongo, namwa kumarama ingilyamo nyisape, leyami. \v 26 Dokopa baame nakama lamaiyuo, Anatu kapa nyisara lao suu pyao kara napala akipamo pakalyamisi? leya. Lapala sipurapala porambaiyepe ipwape pyalana pyuo kaena leya. Dokopa koo pyuku pyuku peya. \v 27 Dokopa akali dupwa yako lao mona nembapala, Porambaiye ipwape baa letamuli pyuo pingikolamo, baa aki akali? leyami. \s1 Yesumi Imambu Koo Raka Lanyi Nembeya \r (Mak 5:1-20; Lu 8:26-39) \p \v 28 Dokopa ipwa dumuwangu Gatata wambu palenge dokona epeyamo dokopa akali lama kopyali imambu koome soo pyale leyamo kareyambi. Dokona mendali kapa epo paa nayami dolapo yanyanda dokona karo baa epeyamo dokona epo kandamae nyiyambi. \v 29 Kandamae nyepala pii porakaiyuo kaeyo lapala, Anatunya Ikinyingi, embame nambwa apa pyuo pirisi? Yuu gii lekeleke rao kararamba doko pyaka sepa naramopa wambo lekeleke ralambisi lao epelepe? leyambi. \v 30 Yuu dokona mena malu repetale kambu nao kareyami. \v 31 Dokopa imambu koo dupwame baa lamaiyuokondali pyuo, Namwa ralinyi nembare ramo doko mena karaminyi dupwana pupwa laa, leyami. \v 32 Leyaminyi dokopa baame nakama lamaiyuo, Kapaŋa pupwa, leya. Dokopa mena dupwa peparae makandapala rondo dokona alayuwa lapala ipwa muiyane pete dokona pao yalyapala kumuyami. \v 33 Kumuyamisa akali mena rapu pyuo kareyami dupwa ralo anda malu palyuo karenge dokona papala dopa pipya lao peparae polo lamaiyuo, akali imambu koo soo pyale lenge dolapo dopa pipya lamaiyuo piyami. \v 34 Dokopa anda repe repe pyuo karenge dokona wambu dupwa peparae Yesu baa kareya dokona kando nyela epeyami. Epo baa kandapala nakamana yuu doko kanjakala pupyali lao lamaiyuokandali piyami. \c 9 \s1 Yesumi Akali Papae Rambungi Mende Pyuo Nyiya \r (Mak 2:1-12; Lu 5:17-26) \p \v 1 Dokopa Yesu bote mendena pyakambwapala piso oko soo epo anda repe repe pyuo karenge banya yuu range dokona epeya. \v 2 Dokopa akali papae rambungi mende luu palenge dokona siyamopa baa kareyamo dokona soo epeyami. Dokopa nakama Yesu kapa pyuo nyera lao suu pyao kaepala soo epeyamisa, kandapala Yesumi papae rambungi akali doko lamaiyuo, Rakane, emba porayapala sepe. Embena koo dupwa nyuo kame sakasi silyamo, leya. \v 3 Dokopa Mawa Pii mana lenge akali kareyami dupwana lapome, Akali dakeme Anatunya lenge kambu dokona kokwa soo lalyamo, lao monarenako suu piyami. \v 4 Dopa piyaminyipa Yesumi nakama suu piyaminyi doko kandapala, Akipamo nakama monarena kopetame suu pilyamisi? \v 5 Yulu anjuku doko awa awa pyuo pingisi? Nambame koo dupwa nyuo kame sakamyuo kaeyasi silyamo lapu doko awa awa pyuo pingi panda sipurapala pena laro doko yulu awa awa pyuo pingisi? \v 6 Dokako doŋo Ikinyingi Akali renge palyuo koo dupwa isa yuu dakena kapa nyuo kame soo kaeyakamira nakama selapa lao akali dake pyuo nyilyu, leya. Lapala papae rambungi akali doko lamaiyuo, Emba sipurapala embena luu palenge rate doko nyuo soo anda puu leto, leya. \v 7 Dopa leyamo dokopa akali doko sipurapala anda peya. \v 8 Dopa piyamo doko kandapala wambu malu kareyaminyi dupwa pakayami. Pakapala, Anatumi isa akali renge palyuo yulu dopale pyuo karena lapyalyamo, lapala Anatu lakandeyami. \s1 Yesumi Matyu Kyakale Lao Nyiya \r (Mak 2:13-17; Lu 5:27-32) \p \v 9 Yuu doko yaki nyepala pao dokopa akali mende kingi Matyu lenge doko takisi nyingi anda dokona peteyamo kandeya. Kandapala baa lamaiyuo, Namba paronuli pyuo ipu, leya. Dokopa baa sipurapala Yesu peyamuli pyuo peya. \p \v 10 Banya anda dokona nenge nao peteyaminyi dokopa takisi nyingi akali malupi yulu koo pingi malupi epapala Yesumoo banya disaepole dupwa role pyao peteyami. \v 11 Dopa piyaminyi kandapala Parisi dupwame banya disaepole dupwa lamaiyuo, Akipamo nakamana mana lenge doko baa takisi nyingi akali dupwa yulu koo pingi wambu dupwa pipa role pyao nenge nao petaminyi? leyami. \v 12 Dokopa pii doko sepala baa dopa leya. Wambu porai mee karenge dupwa dokotame pyuo elya pyakana lao epa narami. Anga pingi dupwa iki dokotame pyuo nyingi. \v 13 Baepolena pii mende pyasi palamo doko, Nakamame mena pyao kiso jimili lao suu pyaa napala wambu yango kondo nyiso kararami doko keyange lao suu pilyu. Pii dokona renge doko palamo dupwa soo nyelapape. Dokona lao yulu rolae pingi dupwa epena lao sukusa nyela epeyonde daa, yulu koo pingi dupwa sukusa epena lala epeyo, leya. \s1 Anatu Suu Pyao Nenge Wasaka Pingi Dokona Pii Lapo \r (Mak 2:18-22; Lu 5:33-39) \p \v 14 Dokopa Jonena disaepole dupwa baa kareyamo dokona epapala dopa leyami. Akipamo namwape Parisi dupwape nenge naa nao pisimwanopa embena disaepole dupwa nenge mee nao petaminyi? leyami. \v 15 Dokopa Yesumi nakama dopa lamaiya. Akali enda nyelana lara doko banya puu minyingi dupwa role pyao pisirami dokopa puu minyingi dupwame kondaramisi? Enda nyelana lara akali doko nakama yaki nyepala paramo yuu gii dokopako nenge naa nao pisirami leya. \p \v 16 Dee wambu mendeme komau wambarae rokwara dokopa yango enenge palyuo kii pipala wate pirami dokopa wambarae doko rokwara. Rokwaramo dokopa komau andake ingyuo kwaro karara. \p \v 17 Dee wambu mendeme mena yanengendeme kipwa pee wasisi wambarae dokona waene ipwange enenge kyano pii nange. Dopa pirami ramo dokopa waene ipwange enenge dokome penge doko momo napala enakana poro lara. Dokopa waene ipwange doko isa paramopa kipwa pee poro lasi sera. Dokopa waene ipwange enenge doko kipwa pee enenge dokona kyano pipingi. Dokona laparae kapa sera leya. \s1 Akali Mupwana Wanengepa Enda Ranjama Mandeyamo Dokopana Pii \r (Mak 5:21-43; Lu 8:40-56) \p \v 18 Baame nakama pii lamaiyuo kareyamo dokopa rapu pingi akali mende andakare epapala banya lenge kambu siyamo dokona wapambu pii pyaro pisipala, Nambana wanenge doko ene dakepa kumapalamo. Emba epapala embena kingi baa ketae retakarene dokopa mee lete petenale bwua leya. \v 19 Dokopa Yesu sipurapala akali doko peyamuli pyuo banya disaepole dupwa pipya peyami.\fig Enda mende banya komau pinjingi dusa minyandeya.|src="FILEFIG" size="col" ref="9:20" \fig* \p \v 20 Pao dokopa enda mende ee kana akalisa ipisu lama endana doko ipwa ingyuo guu lao kareyamopa peteyamo doko baa peyamo dokona matarena epapala banya komau pinjingi dusa minyandeya. \v 21 Nambame banya komau doko mee minyandaro ramo dokopa namba mee ingyara lao suu pyapala piya. \v 22 Yesu kapu kyuo baa kandapala, Nambana wanenge, emba mona porayapala pisipi. Kapa pyuo nyakare lao suu pyapi dokome anga doko mee ingilyamo, leya. Dopa leyamo dokopa aopa endana doko mee ingiya. \p \v 23 Enakana Yesu rapu pingi akali dokona anda dokona epapala wambu kurulu lenge dupwape wambu malu kilyipu kilyipu karo kareyaminyi doko kandapala \v 24 baame lao, Kaepala pupwa. Wanake doko kuma napala mee luu palamoŋo leya. Dokopa nakamame baa kando gilya giyana piyami. \v 25 Dopa piyaminyipa wambu malu dupwa ralinyi kama nembeyaminyipa baa donge dokona papala wanake dokona kingi minyuo nyiyamo dokopa sipureya. \v 26 Dokopa baa dopa pipyaŋa lao yuu dokona wambu dupwame soo kapa kapa piyami. \s1 Yesumi Akali Lenge Kwaenge Lama // Pyuo Nyiya \p \v 27 Dopa pipala Yesu panya yuu doko yaki nyepala pyuo peyamo dokopa akali lenge koo lamame baa peyamuli pyuo pao pii ama poraiyuo kaeyo lapala, Dapitinya ikinyingi, nambwa kondapala pyuo nyii, leyambi. \v 28 Baa anda mendena peyamo dokopa akali lenge koo lama dolapo baa kareya dokona epeyambi. Dokopa Yesumi nakamba lamaiyuo, Namba kapa piri lao suu pilyambisi? leya. Nakamba isingi lamaiyuo, Emba kapa piri lao suu pilyambano leyambi. \v 29 Dokopa baame nakambana lenge minyinyi pisakamipala, Nakambame kapa piri lao suu pyambinyili pyuo palena, leya. \v 30 Dokopa nakambana lenge doko mee reyambi. Dokopa Yesumi nakamba poraiyuo lamaiyuokondali pyuo, Dopa pipi lao sisasarami lao kando waso karalapape, leya. \v 31 Dopa leyamopape nakambame papala yuu dokona wambu kipwa kipwa dupwana lao raeyambi. \s1 Yesumi Akali Pii Laa Nange Mende // Pyuo Nyiya \p \v 32 Dolapo papeyambi dokopa imambu koome soo pyale letamopa pii laa nange akali mende baa kareyamo dokona lanyuo epeyami. \v 33 Dokopa imambu koo doko raka lanyi nembeyamosa pii laa nange akali doko pii leya. Dokopa wambu rukuraka pyuo kareyami dupwame kando ayaka lao, Isaraele yuu dakena dopa pyuo mende pilyamo wamba kanda nange, leyami. \v 34 Dopa leyaminyipape Parisi dupwame lao, Baa imambu koo dupwana kamongo dokome renge kuipyasa baame imambu koo dupwa raka lanyi nembo karamo, leyami. \s1 Yesumi Wambu Dupwa Kando Kondaya \p \v 35 Dokopa Yesumi taone dupwanape yuu kuki dupwa peparaenape papyuo nakamana sinakoke anda dupwana mana lao banya isingi yulu dokona waili pii keyange doko boo pyao lao anga pingi wakale wakale dupwa peparaepe kingi kimbupi kwaenge peparaepe pyuo nyepa pyuo kareya. \v 36 Wambu malu rukuraka pyuo kareyaminyi dupwa mena sipisipi isingi akali yangilyasa ralo apa pimane lao saka nao pyuo karenge dopale ingyuo pyuo kareyamisa Yesumi kandapala kondome kumuya. \v 37 Dokopa baame banya disaepole dupwa lamaiyuo, Isa jingi wambu pipala kaikaro sipyamopa lyerami wambu dupwa mendasipa iki ingilyamo. \v 38 Dokona isa jingi wambu pipala silyamo dokona Kamongo dokome yulu pingi wambu lapo lyela pena lapyali lao ateŋa lalapape, leya. \c 10 \s1 Aposele Akali Akalisa Ipisu Lama Dupwana Kingi \r (Mak 3:13-19; Lu 6:12-16) \p \v 1 Yesumi banya disaepole akalisa ipisu lama dusipa baa kareyamo dokona epena lapala imambu koo dupwa raka lanyi nembarami renge dokope anga pingi wakale wakale dupwa peparaepe kingi kimbupi kwaenge wakale wakale dupwa peparaepe pyuo nyerami renge dokope maiya. \v 2-3 Aposele akali akalisa ipisu lama dusipana kingi dusipa, wambo Saimone kingi mende Pita lenge doko yangonge Endurupa, Jemesa Sepetena ikinyingi yangonge Jonepa, Pilipa Batolomyupa, Tomasa, Matyu takisi nyingi akali dokope, Jemesa Aopiasana ikinyingi doko Tatiasapa, \v 4 Saimone Orome gapomane awa nao kareya dokope Jutasa Isakeriote Yesu mata kando leya dokope, dusipa. \s1 Aposele Akali Akalisa Ipisu Lama Dupwana Yulu \r (Mak 6:7-13; Lu 9:1-6) \p \v 5 Yesumi akali akalisa ipisu lama dusipa neta pena lao dokopa dopa leya. Wambu rara wakale dupwa karaminyi dokona mendena paa nao Samaria wambu dupwana anda malu palyuo karenge dupwana mendena sukusa paa nao pipala \v 6 Isaraele rara dupwa sipisipi ingyuo ralo karaminyi dupwana pupwape. \v 7 Pao pii boo pyao papyuo dokopa, Yake pandana isingi yulu doko pyaka selena silyamo, lao lao pupwape. \v 8 Anga pyara dupwa pyuo nyuo, kumasi dupwa lete sipurena lao, rapa nara dupwa loo lena lao, imambu koo dupwa raka lanyi nembo pyuo pupwape. Nakama ropo pyaa nao nyepala pirami dokona suu pyao pyakalyuo lao ropo pinya laa nao pyuo pupwape. \v 9 Kana rao kuikui lengepe kana kyewa lengepe kumasi kana mendepe nakamana marapu dokona manja nao pupwape. \v 10 Kata pao nyuukwuanyi embenge emba nao komau mende lapo lao minya nao kimbu suu pii nao pangali minya nao mee pupwape. Dokona lao wambu nyisingi dupwa kando rae maipala nenge pingi kandale. \p \v 11 Nakama taone dupwanape yuu anda kuki pyuo karenge dupwanape parami dokopa yuu range akali mende api kapa karenge lao sepala yuu doko kanjakala paa nao dokopa baamoo role pyao palipwape. \v 12 Anda dokona kolando pao dokopa nakama mona kyuu lao seramo petena lao yako lalapape. \v 13 Dokopa anda range wambu dupwame yako larami ramo doko nakamana yako lenge pii doko mee ketae ingyuo paa nara. Yako laa narami dokopa yako lare pii doko mendena ketae ingyuo para leya. \v 14 Dokopa wambu mendalimi nakama yako lao nyii nao nakamana pii see nao pirami ramo dokopa anda dokope anda repe repe pyuo karenge dokopa yaki nyepala pao dokopa kimbu dokona sinjimu pisira doko pyarendo retama pupwape. \v 15 Kinyi langilyu, yuu gii kote paliramo kambuyanda piramo dokopa yuu Sotoma rangepe yuu Gomora rangepe dupwa randa kuki pyuo naraminyipa taone dakena wambu dupwa randa wakasa narami. \s1 Randa Eparamo Dupwa \r (Mak 13:9-13; Lu 21:12-17) \p \v 16 Nambame nakama mena sipisipinde suwa rae lenge dokona nyuo suu lete lao nembelyo kande. Dokona yaka wayamu ingyuo dee kau kulasi dopale ingyuo pao mona angi palenge ingyuo pupwape. \v 17 Wambu nakama nyepala kote lenge dupwana pao maiyuo sinakoke anda dupwana pyaroko pyao pirami dupwa waso karalapape. \v 18 Dokopa nakamba nambana wambu karaminyiŋi lapala kote singi akalipi kiŋinya lenge kambu dupwanape wambu rara wakale dupwana lenge kambu kote laraminyipa nakambame Anatunya kingi lamaiyuoko karalapape. \v 19 Kote lamanale lapala nakamba nyuo mairami dokopa apa pyuo larama laope apa laparama laope mona yanyi pyaramopa kara nalapape. Yuu gii dokopa pii laramili dupwa pyongo pyara. \v 20 Nakamba pii mende range maso laraminde daa, Nakambana Rakanena Imambu dokome nakamba dopa lalapape lao langira. \p \v 21 Yangonge mendeme banya yangonge pyao kumakana lao minyuo epo maira. Dokona ingyuo rakange mendeme banya wane doko dopako pira. Dokopa wane wanakepe dupwame endangi rakangepe kando kamba lapala pyao kumakana larami. \v 22 Wambu peparaeme nambana kingi reke lao kararami dokona nakama awa narami. Dopa piraminyipape mendeme mee randako nao kaeya nao pyuo karo otaramo doko baa Anatumi nyiso pyuo nyera. \v 23 Taone mendena randa jiyami kande dokopa taone mende maki pyuo karara dokona ralo papa pipape. Dokona lao kinyi langilyu, Isaraele wambu dupwana anda repe repe pyuo karenge dupwana nakama ene papipa naraminyipa Ikinyingi Akali epara. \p \v 24 Mana nyingi akalimi banya mana lenge akali dokona baa andake ingyuo kararande daa. Dokako suu pyao yulu akali dokome banya kamongo dokopa baa andake ingyuo kara nara. \v 25 Mana nyingi mendeme banya mana lamaingi dokako mendeke ingyuo para ramo doko kapa ingyara. Yulu akali mendeme banya kamongo nyuo enakaro lao suu pyaramo doko kapa daa. Dokona ingyuo nakamana kamongo kando Satane Belesapula larami ramo doko nakamana kingi kokwa sinya nembo larami ingya nalyase? \s1 Namwa Api Kando Pakaramase? \r (Lu 12:2-7) \p \v 26 Nakama kando paka nalapape. Mende kyanga pyaro karenge ramo doko pinjingi minyalyara, mende yalu pyuo singi ramo doko panasi sera. \v 27 Nambame ene yango ipyamopa langilyu dupwa angi yangaramo dokopa lalapape. Isa isa pii serami doko andayange dokona pulyuo papala pii ketae palyuo lalapape. \v 28 Dokona suu pyao nakamana yanenge ketae iki pyao kumakapala imambu pyao kumakalana saka narami dupwa paka nalapape. Imambu yongope laparae isare panda dokona kapa kokwa sinyi nembara doko kando pakalapape. \v 29 Yaka kuki lama maiyapala kumasi kana mendaki iki nyii nangese? Dopa pingiko doŋo yaka dokona mende nakamana Rakane kanda nao kamenge karelyamopa mee yuu dokona kumuo paa nange. \v 30 Nakamana kyawasi dupwa peparae yaka lasiko karamo. \v 31 Dokona lao paka nalapape. Yaka kuki malu dupwa Anatumi rungi rungi pilyamopape nakama wakasa rungi rungi pingi. \s1 Koraisana Lao Wambu Pii Lakamaingi \r (Lu 12:2-9) \p \v 32 Wambu mendeme isa wambunya lenge kambu dokona nambana lao polo larami dupwa peparae nambana Rakane yake panda karenge dokona lenge kambu dokona karo nambame nakama nyiso lao kararoko. \v 33 Laronopape isa akali dupwana lenge kambu dokona namba mata joo larami wambu dupwa peparae nambana Rakane yake panda karenge dokona lenge kambu dokona nambame nakama mata maiyuo laroko. \s1 Yesumi Mange Karo Nyiso Karala // Epa Naya \r (Lu 12:51-53; 14:26-27) \p \v 34 Isa yuu dakena kui lao kararami lao epeeŋe lao suu pyaa nalapape. Kui lao kararami lao epeyonde daa. Wua gela minyuo yanda pyuo kararami lao epeyo. \v 35 Akali mendeme rakange kando sisu nyuo enda mendeme endangi kando sisu nyuo enda mendeme ayange kando sisu nyuo pirami lao epeyo. \v 36 Akali mendali banya ree palu dupwa pipya range sukusa yanda pimwai ingyara. \v 37 Mendeme namba mona reto karope endangi panda rakange kamame wakasa mona reto karara ramo doko nambana ingyuo kapa kara nara. Dopako pyuo mendeme namba mona reto karope ikinyingi panda wanenge dokona kamame wakasa mona reto karara ramo doko nambana ingyuo kapa kara narako. \v 38 Dee, mendeme rangena isa mamando doko nyepala soo namba paronuli pyuo epa nara ramo doko nambana ingyuo kapa kara narako. \v 39 Mendeme range kyawa lete nyera ramo doko baa koo keta palirasa pira. Dee mendeme nambana reke lao kumaramo doko range lete wai pyao nyera ingilyamo.\fig Baa keta renge keyange yano nyera.|src="FILEFIG" size="col" ref="10:42" \fig* \s1 Yano Nyingi Pii \r (Mak 9:41) \p \v 40 Mendeme nakama yako lao nyera ramo doko baame namba yako lao nyerasa pira. Dee, mendeme namba yako lao nyera ramo doko baame namba mapanyi peeyamo doko yako lao nyerasa pira. \v 41 Mendeme Anatunya poropeta akali mende kando baa poropeta akaliŋi lao yako lao nyera ramo doko Anatunya poropeta akali keta renge kulisa epenge dopale baa keta eparako. Dopako pyuo mendeme rolae pingi akalilamo lao kandapala yako lao nyera ramo doko rolae pingi akali keta renge kulisa epenge doko baa keta eparako. \v 42 Dee, mendeme wambu kuki karaminyi dupwana mende kando baa Kuriseneŋe lao kandapala pengena ipwa manda renge peteta maira ramo doko baa keta renge keyange yano nyera doko isa panaramo nyera leya Yesumi. \c 11 \s1 Jonena Pii Wai Minyingi Akali Lama Yesu Pisala Epeyambi \r (Lu 7:18-35) \p \v 1 Yesumi banya disaepole akalisa ipisu lama dusipa mana lamaiyuo otapala wambu dupwana anda malu repe repe pyuo karenge dupwana mana lamaiyuo boo pyao lao papiya. \v 2 Dokopa Jone baa karapusi anda palyuo Koraisa dopa pilyamo dopa pilyamo lao sepala banya disaepole lapo keta Yesu dokona dopa lao piso siya. \v 3 Mende epara doko emba panda wakale mende epelyape lao koto kararamase? leya. \v 4 Dokopa Yesumi nakama isingi lamaiyuo, Nakamame soo kando pilyaminyi dupwa Jone lamaiyala pupwa. \v 5 Lenge kwaenge dupwa lenge rao, kimbu koo dupwa kata papyuo, rapa nenge dupwa loo lao, kale poenge dupwa pii soo, kumasi dupwa sipurao epo, pendewa wambu dupwa waili pii keyange doko boo pyao lamwanopa soo pilyaminyi. \v 6 Mendeme namba kando suu pingi lama manjo kara nara ramo doko baa rae maiyuo para lao Jone lamaiyala pupwape leya. \p \v 7 Nakama papeyami dokopa Yesumi wambu rukuraka pyuo kareyami dupwa kando, Jone dokona lao leya, Yuu muiyane dokona aki kandala peyamisi? Mee porambaiyeme yangi yoko pyao lakaki pisi karapyamo doko kandala pumisi? \v 8 Aki mende kandalana peyamisi? Wambu komau keyange au pyuo wapuo karenge dupwa kiŋi akali dupwana anda karenge kandale. \v 9 Aki mende kandarama lao dokona peyamisi? Anatunya poropeta akali mende kandala peyamisi? Kinyi, poropeta kandalana peyami doŋo baame poropeta doloma isa palyili lao karamo. \v 10 Pii mende baasa lao pyasi palamo doko, \q1 Embena lenge kambu dokona nambana wai minyingi akali wambo pena leto, kande. \q1 Baame wambo pao embena kata wapwakao karara. \m \v 11 Kinyi langilyu isa wambu dupwana wai pyao nyiyami dokona mendeme Jone bapitisimo nyakamaingi dokopa kando wakasa ingyuo kara nalyaminyi. Kara nayaminyipape yake pandana isingi yulu sukusa dokona kamame kuki ingyuo karaminyi dupwame baa kando kamame wakasa ingyuo karaminyi. \v 12 Joneme kanda soo waili pii lao kareyamo yuu gii dokopa piso epo akali enokonge dupwame yake pandana isingi yulu doko nyelana kuli palyuo pyuo karo nyelana pilyaminyi. \v 13 Dokona lao Jone ene epapa nayamopa Mawa Pii dokonape Anatunya poropeta akali dupwa peparaena pii dokonape dopa pyuo pyaka sera lao paleya. \v 14 Dokonako palyuo Ilainja epara ingilyamo lao kareyaminyi doko suu pyao Jone epapala karamo. Pii doko kinyilyamo lao suu pyarami ramo doko selapa. \v 15 Nakamana kale kata singi ramo dokome selapape leto. \p \v 16 Akali epapu yuu gii dakepana ando karaminyi dupwa aki mendena makande pyuo larose? Nakama wane wanakepe lapome makete pingi kamapisa piso role pyao male lenge yango lapo kando pii ketae palyuo kyakale larami dopale ingyuo karaminyi. \v 17 Namwa laikuli pyakao karamwano dokopape nakama kyaponga pyaa nami. Dee ee lao kumaralerale nyuo pisimwano dokopape nakama ee laa nawako pisimi. \v 18 Dokona lao Jone baa epapala dokopa nenge naa nao waene ipwange naa nao kareyamo dokona, baa imambu koo palipyamo karamo, leyami. \v 19 Dee Ikinyingi Akali epapala nenge nao waene ipwange nao pyuo karapyamo kandapala nakamame baa kyawa sisingi bolombalo lapyamopa takisi nyingi akalipi dee yulu koo pingi wambupi dupwana puu minyingi ingilyamo, letaminyi. Dopa pyuo laminyipape Anatunya singinya renge dokome yulu angi kulisa doko potemelyamo. \s1 Wambu Taone Andake Dokona Palenge Dupwame Yesu Soo Nyii Nayami \r (Lu 10:13-15) \p \v 20 Yesu baa taone lapona wambo yulu andake wambumi pii nange dupwa pyuo kareyamopa yuu range wambu dupwame mona kapu kyaa nayami dokona baame lao nembo dopa leya. \v 21 Yuu Korasina wambu dupwa, nakama keta randa narami. Betesaita wambu dupwa, nakama keta randa naramiko. Nakamana yuu dolapona yulu andake pyuo kareyo dupwa yuu Taya Saitonepa dolapona pyuo kareyoli doko nakama yuu wamba dokopa mona enenge palyuo karapala kumanda piso wapungi bange dupwa nyuo yanenge yambe pyao wapupala pee pyambuo peteyamuli. \v 22 Dokona suu pyao dopa langilyu, Anatumi yapalya yapana pyuo laramo dokopa nakama randa andake naraminyipa Taya Saitonepa range dupwa randa kuki pyuo narami. \v 23 Nakama Kapaneame wambu dupwa yake panda dokona minyalyuo nyeramo parama lao suu pilyamipi? Daa, nakama Satane panda Aitisi dokona isa pyao pyambwara. Dokona lao nakamana yuu dokona yulu andake pyuo kareyo dupwa yuu Sotoma dokona pyuo kareyoli doko yuu doko koo keta paa napala mee kapa sulu soo sipyali. \v 24 Dokona suu pyao nakama dopa langilyu. Anatumi kote andake laramo yuu gii dokopa nakama randa andake naraminyipa yuu Sotoma range dupwa kuki randa narami, leya. \s1 Yesumi Namba Karo Dokona Imambu Sela Ipupwape Leya \r (Lu 10:21-22) \p \v 25 Yuu gii dokopa Yesumi dopa leya, Rakane yake pandape isa pandape dolapona Kamongo karene doko embame akali mora petenge dee kendepuli suu pingi palengepe dupwa keta nolaka napala wambu koole dupwa keta panelene dokona ange leto. \v 26 Kinyi, Rakane dopa piro lao rae maiyuo suu pyapala pipilyamo. \v 27 Nambana Rakaneme bange peparae namba keta palena lao joo kaeya. Mendeme Ikinyingi doko soo gisa nange, Rakange baame iki soo gisingi. Dee wambu mendeme Rakange doko soo gisa nange, Ikinyingi dokome baa iki soo gisingi. Dee Ikinyingimi Rakange doko lasaka piramopa wambu lapo seramioko.\fig Kendame kumuo pyuo karaminyi dupwa namba karo dokona ipupwape.|src="FILEFIG" size="col" ref="11:28" \fig* \p \v 28 Wambu yulu andake kendame kumuo pyuo karaminyi dupwa namba karo dokona ipupwape. Dokopa nambame nakama mata kyakao nyero. \v 29 Yulu pingi bulamakao soo gisingi dokome isa mamando puu pyanyi palyapala soo mendeme mana lamaiyuo maki pyuo soo penge dokona suu pyao nambapa wambu mende larapu namba pironuli pyuo mana nyuo isa mamando role pyao soo papimbanale. Namba range monarena koonono ingyuo elya kalo karenge dokona nakama mona seramopa kararami. \v 30 Dokona lao nambana isa mamando palyuo puu pingi doko awa awa pyuo singi, nambana langena singi bange doko yaepenge, leya. \c 12 \s1 Koro Petenge Dokona Lao Piso Siyami \r (Mak 2:23-28; Lu 6:1-5) \p \v 1 Koro petenge dokopa Yesu witi jingi eendena sukusa peya. Peyamopa banya disaepole dupwa lopapala witi jingi nalena lyepala neyami. \v 2 Dopa pyuo piyami doko Parisi akali dupwame kandapala nakamame Yesu lamaiyuo, Kanda. Embena disaepole dupwame koro petenge dokopa kapa pii nange doko pilyaminyi, leyami. \v 3 Baame nakama lamaiyuo, Dapiti lopo piyamo dokopa banya akali dupwa pipya mende piyami pii doko pyasi palamo doko nakamame kando yaka laa nangese? \v 4 Baame Anatunya anda kolando papala borete Anatu banya lenge kambu dokona retenge doko baamoo baa role pyao kareyami dupwa pipya kapa naa naraminyipa purisi akali dupwame iki narami ingiya doko mee neyami kande. \v 5 Dee Mawa Pii pyasi palamo dokona, Koro petenge yuu gii dokopa tembole anda dokona purisi akali dupwame koro petenge mawa pii ukiaki minyuo karaminyipape kopetame pilyaminyi lao larama ingya nalyamo, dopa lao pyasi palamo doko nakamame kando yaka laa nangese? \v 6 Tembole anda doko makande pyuo renge kamame wakasa mende palamo lao langilyu. \v 7 Pii pyasi dokona, Mendali kondapala nyiso pyuo karamili lao suu pilyu, bange pyao kiso joo karamili lao suu paa nalyo. Pii pyasi dokona renge doko nakamame simili doko akali lapo keta kote renge pali nange dupwa kando kote lao kopetame pisa namili. \v 8 Ikinyingi Akali doko koro petenge dokona kamongo ingyuo karamo, leya. \s1 Akali Kingi Ponga Lyingi \r (Mak 3:1-6; Lu 6:6-11) \p \v 9 Lapala dokona karo pao nakamana sinakoke anda dokona kolando peya. \v 10 Dokopa akali mende banya kingi anjikipwa nengende peteya. Dokopa lapome Yesu kopetame lara ramo baa kote lamanale lapala baa piso soo, Koro petenge dokopa anga pingi doko kapa pyuo nyingipi mee? leyami. \v 11 Baame nakama lamaiyuo, Nakama karaminyi akali dokona mendena sipisipi mendaki karara doko misi lenge gii dokopa yuwale mendena yalyara ramo dokopa baame nyuo minyarapala minyalyuo neta nyii narase? \v 12 Namwa sipisipi kando rungi rungi pyao kararama ramo dokome akali yango mende kando angingyuo rungi rungi pyao kararama lyakande. Dokona koro petenge dokopa wambu kapa nyiso pyuo karenge leya. \v 13 Lapala akali doko lamaiyuo, Embena kingi pyasinju laa, leya. Dokopa akali dokona kingi pyasinju leya dokopa kingi pakirena dopale mee ingiya. \v 14 Dopa piyamopape Parisi dupwame potemo papala baa apa pyuo pyao kumakarama lao wato leyami. \s1 Anatunya Rombo Palyiya // Kendemande Akali \p \v 15-16 Dopa pyuo leyaminyi doko Yesumi soo gisapala yuu doko yaki nyepala kakondo peya. Dokopa wambu malu baa peyamuli pyuo peyaminyi dokopa baame anga pingi dupwa peparae pyuo nyepapu dokopa baame dopa pipya lao mendali lamai nana lapa piya. \v 17 Dopa piyamo dokopa Anatunya poropeta akali Aisaya lenge dokome pii leyamo doko pyaka siya. \q1 \v 18 Nambana kendemande akali nambame nyuo rombo palyiyu, \q1 nambame mona retelyo doko kando monarena raeko maiyuo karo doko kandalapa. \q1 Baa keta nambana imambu doko maralyaronopa baame \q1 rara wakale peparae yulu rolae dokona lao polo lamaira. \q1 \v 19 Baa laiya lao pii rekyae lao laa naramopa \q1 baa yuu taone dupwana kata dupwana pii rekyae lao lao kara nara. \q1 \v 20 Baame angi kwaeyamo doko kokwa see nara. \q1 Dee lambe kuki rao seramo doko kunjinyi nemba nara. \q1 Baa yulu rolae pingi doko wakasa inginyi pyambwara. \q1 \v 21 Banya kingi dokona suu pyao rara peparae mona kare kare kararami leya. \s1 Yesupa Belesapulu Satanepana Pii Doko \r (Mak 3:20-30; Lu 11:14-23) \p \v 22 Dokopa akali lenge koo pii laa nange imambu koo paleya doko Yesu kareyamo dokona lanyuo epeyami. Dokopa akali pii laa nange doko pii lao lenge rao pinya lao pyuo nyiya. \v 23 Dokopa wambu peparaeme kandapala mona nembeyami Mona nembapala, Doko Dapitinya Ikinyingi daase? leyami. \v 24 Dopa leyaminyipape Parisi dupwame sepala, Imambu koo dupwana kamongo Belesapulu lenge dokome baa minyapyasa imambu koo dupwa rekya lanyi nembelyamo, leyami. \v 25 Nakama dopa lao suu pyamilyamo lao sepala Yesumi nakama dopa lamaiya. Rara mendena yango sukusa sisu nyuo kararami ramo doko ukiaki minyuo kararami. Dee, taonena palenge wambupi ree palu mendepe yango sukusa sisu nyuo kararami ramo doko kapa kara narami. \v 26 Doko suu pyao Satane baa rangeme rekya lanyi nembara ramo doko baa rangeme rangeko kando sisu nyerasa pira. Dopa pira ramo dokona banya isingi yulu doko apa pyuo kapa palirase? \v 27 Dee, Satane Belesapulu dokome namba minyapyamopa nambame imambu koo dupwa raka lanyi nembaro ramo doko nakamana palu dupwa aki dokome minyapyamopa imambu koo dupwa raka lanyi nembelyamisi? Lao rolo langipwape leya. Nakama pii kopetame letaminyi lao sepala nakama rangena wambu lapome nakama kando larami ingilyamo leya. \v 28 Dopa piraminyipape Anatunya Imambu dokome minyapyamopa imambu koo dupwa raka lanyi nembaro ramo doko Anatunya isingi yulu doko nakama keta ipyasa pipya. \p \v 29 Dee, mendeme akali porai mendena anda dokona pao apa pyuo banya bange dupwa kendepo nao waa nyakamiramisi? Wambo akali porai doko puu mainyi reta napala ramo dokopa kapa nyii narami. \v 30 Namba role pyao karo nyiso kara narami dupwa nambapa sisu nyuo kararamisa pira. Mendeme nambapa wambu nyuo sukusa sukusa pyuo kara naramba ramo doko baame nakama ralinyi nembarasa pira. \v 31 Dokona dopa langilyu. Akali dupwame yulu koo pyuo Anatunya yulu kokwa soo pii wakale wakale larami ramo Anatumi nakamana koo dupwa peparae kapa nyuo kame sakamira. Kame sakamipalape mendeme Imambu Poo Pyasi doko kokwa soo lao karara ramo doko Anatumi banya yulu koo doko nyuo kame sakami nara. \v 32 Mendeme Ikinyingi Akali doko kando pii mende lara ramo doko Anatumi pii doko nyuo kame sakamira. Dopa piramopape mendeme Imambu Poo Pyasi doko kando lao karara ramo doko Anatumi dakepape rengya rengyape pii doko nyuo kame sakami nara. \s1 Isa Doko Banya Jingi Dokopana Pii Doko \r (Lu 6:43-45) \p \v 33 Isa keyange dokome jingi keyangeko lyeramopa isa koo dokome range jingi koowako lyera ingilyamo. Doko suu pyao jingi dupwa kandapala dokopa isa doko apiyakale lao rolo singi kandale. \v 34 Nakama kau ikyane dupwa. Nakama koo ingyuo karapala dokopa apa pyuo pii keyange laramisi? Mona anda palyuo simbulyamo renge doko kambunya lumbuo lenge. \v 35 Akali keyange dokome banya pinjale rungi rungi pingi keyange dokona bange keyange dupwako range nyuo, akali koo dokome banya pinjale koo rungi rungi pingi dokonako bange koo dupwa range nyuo pingi. \v 36 Dopa langilyu, Anatumi kote lao kararamo gii dokopa wambu nakama pii langa lao karaminyi dupwa peparaena range larami ingilyamo. \v 37 Dokona lao nakamana pii dupwana minyuo emba rolae pingi laope kyai pingi laope pakana palyuo rolo lara ingilyamo, leya. \s1 Yulu Andake Wambumi Pii Nange Mende Pyuo Lasaka Pinya Leyami \r (Mak 8:11-12; Lu 11:29-32) \p \v 38 Dokopa Mawa Pii mana lenge dupwape Parisi dupwapena lapome baa lamaiyuo, Mana Lenge, Embame yulu andake mende wambumi pii nange dopale lasaka pii, leyami. \v 39 Dopa leyaminyipape baame nakama isingi lamaiyuo dopa leya, Wambu Anatupa rekya lapala koo ingyuo karenge dupwame yulu andake mende lasaka pii lenge. Letaminyako doŋo yulu andake mende lasaka pii naro. Anatumi poropeta akali Jona lenge baa keta yulu andake piyamo dopale mende lasaka pirono kandarami. \v 40 Doko Jona baa korakama remape kukwa remape oma kameya dokona anda romba dokona paleya doko suu pyao Ikinyingi Akali baa yuu koko dokona kukwa korakamape remako palira ingilyamo. \v 41 Anatumi kote laramo gii dokopa yuu Ninepa akali dupwame epapu ando karaminyi wambu dupwa kando kote larami ingilyamo. Yuu Ninepa range dupwame Joname boo pyao leyamo pii doko sepala nakama mona kapu kyiyami dokome Anatunya kote laramo dokopa nakambame nakama kondo kote larami ingilyamo. Jona baa akali andake doŋo mende baapa manda manja nalyamo doko dae karamo leto leya. \p \v 42 Kote laramo yuu gii dokopa enda mende kuini ingyuo yuu donorena peteya dokome epapu ando karaminyi dupwa pipya sipurapala nakama kando nama nalyamo lao kote larasa pira. Dokona lao baa yuu pinjingi donorena piso Solomonena pii rolae doko sela epeya doko suu pyao baame nakama kote lara ingilyamo. Dopa piya doko mendeme Solomone kando wakasa ingilyamo doko dae kata kande. \s1 Imambu Koo Mende Akali Keta Dee Epeya Doko \r (Lu 11:24-26) \p \v 43 Imambu koo mende akali mende yaki nyuo dokopa yuu ipwa epa nange dupwana anja paliru lao koto papingi. \v 44 Palirali mende kando nyii napala dopa lara. Nambana anda palyuo ipu dokona kapu kyuo dee parole, lara. Laeyo epapala dokopa anda doko pii karo dee bange dupwa polanyi nembasi panda rolae soo piramo kandara. \v 45 Kandapala imambu yanda ipingi nyero baa yale daa, ama koo wakasa lapo lanyuo eparamopa dokona kolando pao palirami. Dokopa enakana akali doko wambo koo kareyamo dopale ingyuo kara nara, ama kamame koo ingyuo kararasa pira. Doko suu pyao epapu koo ando karaminyi dupwa keta dopako pira. \s1 Yesu Banya Endangimoo // Yangongemoona Pii \r (Mak 3:31-35; Lu 8:19-21) \p \v 46 Baame wambu dupwa pii ene lamaiyuo kareyamo dokopa banya endangi yangongepe epo kamarena karapala baa pii mende lamaimwali yaka lapala lamaiyakana leyami. \v 47 Dokopa lapome Yesu lamaiyuo, Embena endakinyi yangonepe dupwame pii mende langimana lao kamarena karaminyi, leyami. \v 48 Dopa leyaminyipape baame akali doko lamaiyuo, Nambana endangi yangongepe dupwa apimoose? leya. \v 49 Lapala banya disaepole peteyami dorena kingi pyasinju lapala dopa leya. Nambana endangi yangongepe dupwa dae petaminyi kande. \v 50 Nambana Rakange yake panda karamo dokome lapyamuli pyuo pyuo karaminyi dupwa nambana yangonge pemalenge endangipi ingyuo pelyaminyi leya. \c 13 \s1 Akali Ee Waingi Randa Lenge Dokona Kongwalu Pii \r (Mak 4:1-9; Lu 8:4-8) \p \v 1 Yuu gii dokopako Yesu anda dokona potemo papala ipwa muiyane pete maronge dokona peteya. \v 2-3 Dokopa wambu ama malu epo rukuraka pyuo baa nyuo kako piyamisa baa botena papala peteya. Dokopa wambu rukuraka pyuo kareyami dupwa peparae kee dokona soo kareyami dokopa baame pii malu kongwalu lao lamaiyuo dopa leya. \p Ee waingi wara pingi akali mendeme banya ee waingi randa lala peya. \v 4 Baame ee waingi pyao pyale pyale lao randa leyamo dokopa waingi lapo kata dokona peya. Dokona peyasa yaka dupwa epapala napeyami. \v 5 Waingi lapo kana malu isa yuu dokona siyasa yuu kuki lama iki ketae siyamo dokona peyamo dupwa yuu maena siyamopa waiya lao kene piya. \v 6 Enakana neta pyakaeyapala epo rolae karapala ee waingi kene piyamo doko pingi pyaa nayamo dokome rao rakusi rapala yando neya. \v 7 Waingi lapo ikyaikya siyamo dokona pao siya. Siyamopa ikyaikya ando palu manjipala lungwa lungwapala pyao neya. \v 8 Waingi lapo yuu keyangena peya. Doko andapala jingi lyiya. Lapo jingi akalisa pao akalisa lapo jingi akalisa pakinyamange nyero, dee lapo akalisa rema lyiya. \v 9 Kale kata singi ramo pii dake selapape, leya. \s1 Yesumi Kongwalu Pii Leyamo Dupwana Renge Doko \r (Mak 4:10-12; Lu 8:9-10) \p \v 10 Enakana disaepole dupwa epapala baa lamaiyuo, Akipamo embame pii lamainya dokopa kongwalunya palyuo lengese? leyami. \v 11 Dokopa baa isingi lao dopa leya. Nakamame yake pandana isingi yulu yalu pisi silyamo renge dupwa kapa silyaminyi. Siminyipape wambu menge dupwa kapa see nalyaminyi. \v 12 Dokona lao akali mendeme kuki lama soo karara ramo doko maiyuo konda piramopa malu sera. Akali mende angi poraiyuo minya nao karara ramo doko kuki lama seramo dolapo range nyera. \v 13 Renge dokona lao nambame kongwalu lao lamaingi. Nakama kanda pele pele pipala kando gisa nange. Kalena ketae sepala renge dupwa angingyuo soo nyepa nange. \v 14 Aisaya pii polo leya doko wambu dupwa keta pyaka silyamo. Pii doko dopa lao pyasi palamo. \q1 Nakama soo pisipala renge angi soo gisa nalu nao narami. \q1 Lengeme kandapala angi doko aki lao kando gisa narami. \q1 \v 15 Dokona lao wambu dapwana monarena sinjimu lombo palamo. \q1 Nakama kalepoe ingyapala lenge raa nao karaminyi. \q1 Dopa pilyaminyi dokome nakamana lenge dokome angi kanda nao, \q1 nakamana kale dokome see nao, \q1 nakamana monarena soo gisa nao pyuo karapala \q1 namba pyuo elya pyuo nyakalase lao kapu kyepala epa nalyaminyi, \m lao pyasi palamo. \v 16 Dopa lao palipyamopape nakamba dae petaminyi dupwana lenge angi kandenge dokona lenge doko keta keyange palamo. Nakamana kale singi dokona kale doko keta keyangeko palamo. \v 17 Kinyi langilyu, Anatunya poropeta akalipi yulu rolae pyuo kareyami akalipi malu dupwame nakama epapu kandelyaminyi dupwa kandamwali lao poraiyuo suu pyao kareyami doko kanda nayami. Dee, nakama silyaminyi dopa pyuo semane lao poraiyuo suu pyapala angi see nayami leya. \s1 Yesumi Ee Randa Lenge Kongwalu Pii Doko Polo Leya \r (Mak 4:13-20; Lu 8:11-15) \p \v 18 Akali ee waingi randa leya kongwalu pii lapu dokona renge doko langiru, selapape. \v 19 Lapome Anatunya isingi yulu dokona renge pii lapo sepala soo gisa naramopa monarena pii palira doko koo dokome epo pyaso nyuo nembara doko suu pyao waingi lapo kata dokona peya. \v 20 Waingi yuu kana malu palenge dokona peya doko suu pyao mendeme pii doko sepala aopa rae maiyuo yako lara ingilyamo. \v 21 Dopa piramopape waingi pingi angingyuo pyaa naya doko suu pyao baa monarena suu pyao poraiya nao karara. Yuu gii mendasipa suu pyale pyale kararamopa, enakana waili pii keyange dokona reke lao randa eparamo dokopa mona kuki palyuo kara napala waiya lao kaenge. \v 22 Waingi lapo ikyaikya dokona peyamo doko suu pyao mendeme pii doko seramopa isa yuunya suu pingipi kana mone mona nyingipi dupwame pii doko lungwa lungwapala pyao narasa pendewa para. \v 23 Waingi lapo yuu keyange dokona peya doko suu pyao mendeme pii doko sepala angi soo gisara. Jingi angi lyiya doko suu pyao baame yulu keyange pyuo karara. Jingi lapo akalisa pao akalisa lyiyamo doko suu pyao mendeme yulu keyange wakasa pyuo karara. Jingi lapo akalisa pao pakinyamange lyiyamo doko suu pyao mendeme yulu keyange andake pyuo karara. Jingi lapo akalisa pao rema lyiyamo doko suu pyao mendeme yulu keyange pyuo karara, leya. \s1 Ee Rano Epenge Kongwalu Pii Doko \p \v 24 Yesumi yake pandana isingi yulu dokona lao kongwalu pii mende nakama sinya lao dopa lamaiya. Akali mendeme banya yuu dokona waingi keyange randa leya. \v 25 Baa randa lao peyamopa kukwama wambu luu paleyaminyi dokopa banya yanda pimwai dokome epapala witi jingi randa leya dokona mee ranona jingi dupwa rukuraka pyuo randa lanyi palyapala peya. \v 26 Dokona waingi angi dupwa andapala jingi lyiyami dokopa rano dupwa opetae kene piya. \v 27 Dokopa akali angi dokona ee range kendemande akali dupwame epapala baa lamaiyuo, Kamongo, embena yuu dokona waingi keyange randa laa naese? Apa pipyasa rano pulyilyamo? leyami. \v 28 Baame nakama lamaiyuo, Yanda pimwai mendeme dopa piyalyamo, leya. Kendemande dupwame baa lamaiyuo, Dopa piya doko embame namwa rano wapwakala pumili lao suu pilipi mee? leyami. \v 29 Dokopa baame lao, Rano dupwa yuku nyuo wapwarami dokopa witi pale pale yuku epasasaraŋa daa leya. \v 30 Jingi lyingi gii epapa naramo dokopa laparae rukuraka pyuo andena kaeyalapa leya. Jingi lyingi gii dokopa pyakepao yake pingi wambu dupwa lamaiyuo, Wambo rano dupwa kisarama lao nyuo puu pyapala enakana witi jingi dupwa retenge anda dokona retena, laro, leya. \s1 Isa Masatana Waingi Kongwalu // Pii Doko \r (Mak 4:30-32; Lu 13:18-19) \p \v 31 Yesumi kongwalu pii mende nakama lamaiyuo dopa leya. Isa masatana waingi banya yulu doko suu pyao yake pandana isingi yulu doko dopale. \v 32 Waingi doko jingi ama kuki ingingi. Jingi menge dupwa pipya manda manja nange. Dopa pilyamopape kene pyao ando dokopa isa pusinai manjo karenge wakale wakale lapo dupwa pipa kapa ingya nange. Doko isa andake wakasa ingyuo andenge. Dokopa wangya manjamu manjae pilyamopa yaka dupwa bii lao epo wangya dupwana anda pyuo petenge, leya. \s1 Isi Boretena Retenge Dokona // Kongwalu Pii \r (Lu 13:20-21) \p \v 33 Kongwalu pii mende baame nakama lamaiya. Yake pandana isingi yulu doko isi boretena retelyaminyi andenge dopale leya. Enda mendeme penge sosepyane dokome nenge nenge palawa lenge doko yuu rema ingyuo nyuo mendakinya retapala isi doko koko reteyamo dokopa isi dokome borete doko ando kameya ingiya, leya. \p \v 34 Yesumi wambu rukuraka pyuo peteyami dupwana mee pii mende laa napala kongwalunya iki palyuo lamaiya. \v 35 Anatunya poropeta akali dokome wamba dopa piru dopa piru lao kareyamo dokonako palyuo Yesumi kongwalu pii lamaiya. Poropeta akali dokome dopa leya. \q1 Namba kambu roma lumbwapala kongwalu pii wakale wakale laro, \q1 isa yuu dupwa pyuo ingyuo reteya dokona piso \q1 pii kyanga pyaro karalu kareyamo doko nambame laro lao leya. \m Leyamo pii dokonako palyuo lamaiyuo kareya. \s1 Ee Rano Dupwana Pii Doko \p \v 36 Lamaiyuo karapala wambu malu mee kareyami dupwa yaki nyepala andakare peya. Dokopa banya disaepole dupwa baa peteyamo dokona epapala, Emba kongwalu pii lao rano dupwa ee dokona andeya lalene kandapi dokona renge doko polo langipi, leyami. \v 37 Dokopa baame isingi lao dopa leya. Akali waingi keyange randa leya doko Ikinyingi Akali dokonasa makande pyuo leto. \v 38 Ee doko isa yuu dopale. Waingi keyange doko Anatunya isingi pandana sukusa karenge wambu ingilyamo. Rano dupwa koo dokona wambu dupwa ingilyamo. \v 39 Yanda pimwai akali ranona jingi randa leya doko Satane. Jingi lyerami doko suu pyao yuu muu dupwa lumwa pira dokonasa letamo. Jingi lyerami wambu dupwa aŋala. \v 40 Rano dupwa nyuo malu palyuo retapala isareme kisingi doko suu pyao yuu lumwa pira gii doko makande minyuo dopa pirami. \v 41 Ikinyingi Akali dokome banya aŋala dupwa pena laramopa dupwame epo banya isingi panda dokona koo renge wakale wakale paliramo dupwa peparaepe koo pingi wambu kararami dupwa peparaepe yapalyuo nyerami. \v 42 Yapalyuo nyepala isare pete uliyapu nyuo karara dokona pyambwarami. Dokona nakamame ee lao nenge ginyi ganyi lao kararami. \v 43 Dokopa rolae pingi wambu dupwame nakamana Rakangena isingi panda sukusa dokona karo neta doko rao karenge doko suu pyao yanga paupau lao kararami. Mendeme kale kata singi ramo dokome pii dake selapape. \s1 Kana Yalu Piyamo Kongwalu Pii Doko \p \v 44 Yake pandana isingi yulu doko bange kulisa rungi rungi pingi yuu mendena yalu pyuo sera dopale. Akali mendeme bange kulisa doko kando nyepala dee kyanga pyanyi palyara. Palyapala mona mona karo pao banya bange dupwa peparae ropo pyao maiyuo kana nyepala yuu angi bange yalu pyuo seramo doko pale pale baa ropo pyao nyera. \s1 Mola Kapa Keyange Kongwalu Pii Doko \p \v 45 Dee yake pandana isingi yulu doko bisinase akali mendeme mola kapa keyange lapo koto papyara dopale ingyuo pelyamo. \v 46 Baame mola kapa keyange wakasa mendaki mende kando nyepala dokopa pao banya bange dupwa peparae ropo pyao maiyuo kana nyepala mola keyange mendaki doko ropo pyao nyera. \s1 Oma Nyingi Nyuunya Kongwalu Pii Doko \p \v 47 Deeko, yake pandana isingi yulu doko oma nyingi nyuu ipwa kota dokona pyao pyambwapala oma rara wakale wakale dupwa minyarapala nyiyami doko dopale. \v 48 Nyuu doko simbuo paleyamo dokopa akali dupwame ipwa kota marenge dokona oma nyuu doko ipyuo minyuo epeyami. Epapala isa pisipala oma keyange dupwa yapalyuo nyuo penge lapona reto koo dupwa yapanyi nembo pyuo peteyami. \v 49-50 Doko suu pyao yuu gii lumwa pira doko pyaka seramo dokopa dopaleko ingyara. Aŋala dupwame neta epapala koo dupwape keyange dupwape mendakinya seramopa koo dupwa yapalyuo nyepala isare pete dokona pyambwarami. Dokona akali dupwa ee lao nenge ginyi ganyi lao kararami, leya. \s1 Bange Enenge Wambaraepe // Yapalyuo Nyingi \p \v 51 Yesumi kongwalu lapala, Namba pii lalono dupwa peparae soo nyelamipi? leya. Waa, leyami. \v 52 Dokopa baame nakama lamaiyuo, Dokona suu pyao wambu Mawa Pii wambarae dupwa soo giso karapala yake pandana isingi yulu dokona sukusa parami dupwame, anda range akali mende banya bange kulisa rungi rungi pingi seramo dokona bange enengepe wambaraepe yapalyuo nyera dopale, ingyuo pelyaminyi leya. \s1 Yuu Nasarete Dokona Yesu Kando // Epe Nasiyami \r (Mak 6:1-6; Lu 4:16-30) \p \v 53 Dopa lao kongwalu pii dupwa lao otapala, \v 54 Yesumi banya yuu range epapala nakamana sinakoke anda dokona mana lamaiyuo kareyamosa nakama mona nembo lao, Akali dake pii rolae letamo renge doko anjarae nyiyase? Yulu andake wambumi pii nange renge doko anjarae nyiyase? \v 55 Baa kaponda yulu pingi akali dokona ikinyingi daa lyasilisi? Banya endangi Maria daakose? Banya yangonge dupwa Jemesamoo Josepemoo Saimonenoo Jutasamoo daako lyasilisi? \v 56 Banya pemalenge dupwa peparae namwa pipya pisi nalyami lyasili? Dopa lapala akali dake renge andake dapwa anjarae nyiyase? leyami. \v 57 Lapala baa kando epekanda nayami. Epekanda nayami doko kandapala Yesumi lao wambu peparae Anatunya poropeta akali dupwa lakanda minya minya pyuo karelyaminyipape banya yuu range wambu dupwame baa epekanda nao karenge leya. \v 58 Dokopa wambu yuu range dupwame baa kapa pira lao suu pyaa nayaminyisa yuu dokona Yesumi yulu andake pyuo kara naya. \c 14 \s1 Jone Bapitisimo Nyakamaingi Piyamo Dokona Pii \r (Mak 6:14-29; Lu 9:7-9) \p \v 1 Yuu gii dokopa Kiŋi Erote yuu Galili rapu pyuo karo Yesunya kingi leyaminyi soo kareya. \v 2-3 Sepala baame banya yulu pingi akali lapo lamaiyuo, Akali doko Jone bapitisimo nyakamaingi dokolyamo. Baa kumuo palipala lopo ipyalyamo. Epapala renge porai mende baa keta palipyasa yulu andake doko pyuo karalyamo, leya. Doko wamba Eroteme banya yangonge Pilipana etenge Eroteyase lenge doko mango nyiyamosa Joneme Erote lamaiyuo, \v 4 Enda doko mango nyuo karene doko kapa pii napyamo pyuo karene leyamo dokona imbwuapala karapusi palyiya. \v 5 Palyapala pyao kumakapuli yaka lao suu piyamopape mee wambu dupwame Jone baa Anatunya poropeta akali lao suu pyao kareyami dokona Erote baame pyalana pakaya. \v 6 Dopa piyamopape Erote baa mandeyaminyi gii doko pyaka siyamo dokopa wambu role pyao yalya kando peteyaminyi dokopa dupwana lenge kambu dokona Eroteyasena wanenge doko mali lyiyasa Erote kando rae maiya. \v 7 Rae maipala wanake doko lamaiyuo, Mende jii lare ramo doko mee jero lao lalu lao leto, leya. \v 8 Dokopa banya endangi pao lamaiyamopa enda dokome, Jone bapitisimo nyakamaingi dokona ayemba pukupala doko pere paleta dae namba jelase, leya. \v 9 Leyamo dokona kiŋi dokome soo kondaya. Kondapalape wambu soo karena lao lalu lao lapunupa, wambu namba pipya nenge nao yalya kando pisimwano dokona pii doko lapunu selaminyi kandapi lao suu pyapala ayemba doko kapa nyuo mainya leya. \v 10 Baame Jone karapusi anda paleyamopa ayemba puku nyela pena leya. \v 11 Leyamuli pyuo pyao nyepala ayemba doko pere paleta minyuo epo wanake doko maiyaminyipa baame minyuo epo endangi maiya. \v 12 Enakana Jonena disaepole dupwame epapala yanenge kaoma kusasi doko soo pao malu piyami. Malu pipala Yesu lamaiyala peyami. \s1 Yesumi Wambu 5,000 Nenge Maiya \r (Mak 6:30-44; Lu 9:10-17; Jo 6:1-14) \p \v 13 Yesu baame sepala yuu doko yaki nyepala botena piso nyokonyuo yuu iki singindena peya. Peyamopape wambu malu kareyami dupwame baa dopa piyamo sepala anda malu repe repe pyuo karenge dupwa yaki nyepala baa peyamo dokona mee kata peyami. \v 14 Baa ipwa maronge dokona pyaka sowale pyuo karo dokopa wambu ama malu lyingi lyangi minyuo kareyaminyi kandeya. Kandapala baame nakama kando kondaya. Kondapala nakamana wambu lapo anga piyamo dupwa pyuo nyepa piya.\fig Borete kingi paki oma lamape iki silyamo.|src="FILEFIG" size="col" ref="14:17" \fig* \p \v 15 Yuu kwuayamo dokopa disaepole dupwame baa kareyamo dokona epapala dopa lamaiyami. Karaminyi dupwa anda malu repe repe pyuo karamo dupwana nenge range narami lapo ropo pyao nyela pena laa, leyami. \v 16 Yesumi dopa leya. Wambu dupwa kaepala parami ingya nalyamo. Nakamame nenge nena lao maiyalapape, leya. \v 17 Dokopa nakamame baa lamaiyuo, Borete kingi pakipi oma lamape iki silyamo, leyami. \v 18 Dokopa, Minyuo ipupwa, leya. \v 19 Lapala wambu malu mee rukuraka pyuo kareyami dupwa rambi dokona isa petena leya. Lapala borete kingi paki oma lama nyepala yake dulu kandalyo kandapala ange lao ateŋa leya. Ateŋa lapala borete kau lao disaepole dupwa maiyamopa nakamame wambu malu peteyami dupwa mokwa soo maiyami. \v 20 Dokopa wambu peparae nao sikya piyami. Dokopa nenge kau lasi kakana siyamo dupwa yapo nyuo pisiki minyasi akalisa ipisu lama dusipana paki pyuo simbuyami. \v 21 Nenge neyami dupwa akali akalisa kingi paki iki daako, ama malu wakasa (5,000) kareyami. Dee enda wane wanakepe opetae role pyao peteyami. \s1 Yesumi Ipwa Ketae Yana Yana Peya \r (Mak 6:45-52; Jo 6:15-21) \p \v 22 Dokopa baame banya disaepole dupwa lamaiyuo, Wambu dupwa pena lapala namba enakana eparo ingilyamo. Nakama wambo ipwa dumurena botena piso pupwape leya. \v 23 Wambu rukuraka pyuo kareyami dupwa pena lapala baa iki yuu kyau dokona ateŋa lala peya. Yuu kwuayamo dokopa yuu dokona baa yeelyo kareya. \v 24 Bote doko ipwa pete dokona sukusale piso peyami. Dokopa bote peyamo dorena piso porambaiye minyuo epapala pyao lalyuo palyapala ipwa doko kasokole minyiya. Minyapala bote doko pyao mangalya mangana piya. \v 25 Ene endenge siyamo dokopa nakama peteyami dorena Yesu baa ipwa pete dokona mee ketae moko karo yana yana peya. \v 26 Disaepole dupwame baa ipwa dokona yana yana epeyamo doko kando semangolamo lapala pakame kumapala pii poraiyuo lao ipwa kuku nyiyami. \v 27 Dokopa Yesumi nakama aopa lamaiyuo, Nakama monarena poraiyuo rali pipala paka nalapape. Dake namba ipunu pilyamo. Mona nemba nalapape, leya. \v 28 Dokopa Pitame isingi lao, Kamongo, emba ramo doko ipwa pete dokona yana yana emba karene dokona namba ipu laa, leya. Dokopa baa epena leya. \v 29 Dokopa Pita bote doko yaki nyepala pyakala ipwa pete dokona papala Yesu kareyamo dokona yana yana panya peya. \v 30 Dopa piyamopape porambaiye doko kandapala pakaya. Pakapala ipwa dokona yalyalana piya. Dopa pipala pii rekyae lao lapala, Kamongo namba lete nyii, leya. \v 31 Dokopa Yesumi kingi aopa pyasinju lapala baa minyarala nyepala dopa lamaiya. Akali Anatu kapa ingingi lao poraiyuo suu pyaa nange dake, akipamo embena mona dokona pii lama suu pyalepe? leya. \v 32 Nakamba bote dokona pao peteyambinyi dokopa porambaiye doko pyai nao rali piya. \v 33 Dokopa wambu bote dokona peteyami dupwame banya lenge kambu dokona pangu sepala, Kinyi emba Anatunya Ikinyingilyamo leyami. \s1 Yesumi Yuu Genesarete Dokona Wambu Anga Pingi Pyuo Nyiya \r (Mak 6:53-56) \p \v 34 Ipwa pete doko yalo papala yuu Genesarete pao kando nyiyami. \v 35 Yuu dokona range akali dupwame baalamo lao kandapala yuu kipwa kipwa dupwa peparaena lapo pena leyaminyisa anga pingi wambu peparae baa kareyamo dokona lanyuo epeyami. \v 36 Epapala wambu dupwa banya komau pinjingi doko kapa minyandena lapyali lao piso sakamiyami. Dokopa minyandapa piyami dupwako mee ingiya. \c 15 \s1 Rakange Kyawa Dupwana Mana Leyami Pii Dupwa \r (Mak 7:1-13) \p \v 1 Dokopa Parisi dupwape Mawa Pii mana lenge akali dupwapeme Jerusaleme dokona karo epo Yesu kareyamo dokona epapala dopa lamaiyami. \v 2 Rakange kyawa dupwame piyaminyili pyuo pyuo karamano doko akipamo embena disaepole dupwa kaepala dopa pii nalyamisi? Nakama nenge nalana dokopa kingi wate pii napala nenge kandale, leyami. \v 3 Baame nakama isingi dopa lamaiya. Akipamo nakama rangena yulu pingi renge dokona reke lao Anatunya mawa pii doko kaepala pii nalyamipi? \v 4 Dokona lao Anatumi dopa pipwape leya. Endangi rakangepa rape rape lao karalapape. Mendeme rakange panda endangi kilya kando lara ramo baa pyao kumakalu pirami, leya. \v 5 Dopa leyamopape nakamame lao dokopa dopa lenge. Akali mende endangi panda rakange lamaiyuo, Nambana bange emba nyereli doko Anatunya ingyuo waso retapunu silyamo, lara ramo \v 6 doko banya rakange rape rape lao nyisa nara ingilyamo, lao karaminyi. Dopa lao karaminyi dokonako suu pyao nakamame doo minyuo pyuo karenge dokona reke lao Anatunya mawa pii kambanyi nembo karaminyi. \v 7 Nakama yanengena mamba kiso karenge akali dupwa Anatunya akali Aisayame nakamasa kando nolako dopa leya. \q1 \v 8 Wambu dapwa mee kambunya lao namba ketae pyambuo petaminyi. \q1 Namba suu pyaa napala ama wakale wakale suu pyaro petaminyi. \q1 \v 9 Nakama yanengena mamba kiso nambana kingi lao karapalape \q1 nakama rangena mawa pii dupwa Anatunya lapala mana lamaiyuo karaminyi, \m leya Yesumi.\fig Lenge koo mendeme lenge koo yango lanyuo para ramo doko laparaesuu mendena rukyala pao palirambi.|src="FILEFIG" size="col" ref="15:14" \fig* \s1 Bange Lapome Wambu Kwaeyo Karo Pisinyi Pyambungi \r (Mak 7:14-23) \p \v 10 Wambu malu kareyami dupwa epena lapala Yesumi dopa lamaiya. Kalena sepala soo gisalapape, leto. \v 11 Neta singi bange dupwa nenge katana penge dokome imambu kwaeya nange. Nenge katana pii potemo epenge dokome imambu kwaenge, leya. \v 12 Banya disaepole dupwa epapala baa dopa lamaiyami. Parisi dupwame embena pii lapinyi doko soo epe nasami doko emba silipi? leyami. \v 13 Baame isingi dopa leya. Rakane yake panda karamo dokome ee waingi wara pii naya dupwa peparae yuku nyuo nembarami. \v 14 Nakama lao karenale kaeyalapa. Nakamame lenge koo ingyuo karo akali lenge koo yango lapo lanyuo pelyaminyi. Lenge koo mendeme lenge koo yango lanyuo para ramo doko laparae suu mendena rukyala pao palirambi leya. \v 15 Dokopa Pitame isingi lamaiyuo, Kongwalu pii doko namwa renge polo langipi, leya. \v 16 Dokopa Yesumi dopa leya. Nakama opetae ene soo gisapa nalyamipi? \v 17 Neta singi bange nenge kata papala mee andoromba dokona piso ii ranyi nembenge doko see nalyamipi? \v 18 Doko pii kambunya epenge doko mona dokona piso epenge dokomeko wambunya imambu kwaenge. \v 19 Dokona lao bange monana koko sepala neta epenge dupwa suu pingi koo dupwape wambu pingipi kepo pingipi yuu yuu pyuo pundapala pyuo karenge yulupi waa nyingipi kote lao panga singipi mata kando kyambo lengepe koo yulu dupwa neta epenge. \v 20 Renge koo dupwame wambunya imambu kwaenge. Dopa pilyamopape kingi wate pii napala nenge nenge dokome wambunya imambu kwaeya nange, leya. \s1 Enda Mende Yesu Kapa Ingingi Lao Suu Piya Doko \r (Mak 7:24-30) \p \v 21 Yesu yuu doko yaki nyepala yuu Rayapa yuu Saitonepana pinjingi dolapona peya. \v 22 Dokopa Kenane enda yuu range mende epapala baa pii ketae palyuo dopa lamaiya. Kamongo, Dapitinya Ikinyingi, namba kando kondapala nyisape. Nambana wanenge doko imambu koo dokome baa maralyapyamopa randa andake nyilyamo, leya. \v 23 Dokopa baame isingi mende laa naya. Banya disaepole dupwame epapala baa piso soo, Enda matarena pii rekyae lao epelyamo doko kaepala pena lamai, leyami. \v 24 Baame isingi lao, Isaraele rara wambu lapo sipisipi dopale ingyuo ralo pyuo neta karaminyi dupwana iki namba puu lao mapanyi peeya lyakande, leya. \v 25 Dopa leyamopape enda doko epo banya lenge kambu dokona wapambu pii pyaro pisipala, Kamongo, namba pyuo nyisape, leya. \v 26 Baame isingi lao dopa leya. Wane wanakepena nenge nyuo suwa dupwa karamo dokona pyambuo mairama doko kapa ingya nalyamo, leya. \v 27 Dokopa enda dokome dopa leya. Kinyi, Kamongo, dokoko doŋo suwa kauwange dokona nenge kapa injisi rate isa penge doko suwa doko kapa nyuo napa pingi leya. \v 28 Dokopa Yesumi baa isingi lamaiyuo dopa leya. Enda, emba kapa ingyara lao poraiyuo suu pyalyane doko kandelyo. Mende pyakapyali yaka lao suu pyapinyi doko angi pinya, leya. Dokopa yuu gii dokopako enda dokona wanenge doko aopa mee ingiya.\fig Wambu ama malu baa peteyamo dokona epeyami baame pyuo elya pyuo nyepa piya.|src="FILEFIG" size="col" ref="15:30" \fig* \s1 Yesumi Anga Pingi Wambu Malu // Pyuo Nyiya \p \v 29 Yesu yuu doko yaki nyepala ipwa Galili pete maronge kipwa kipwa dokona kata peya. Papala yuu kyau mendena pulyuo pao peteya. \v 30 Dokopa wambu ama malu baa peteyamo dokona epeyami. Kata paa nange dupwape lenge kwaenge papae rambungi pii laa nange dupwape dee anga pingi wambu malu opetaepe lanyuo epapala banya kimbu siyamo dokona reteyaminyipa baame pyuo elya pyuo nyepa piya. \v 31 Dokopa pii laa nange dupwa pii lao, papae rambungi dupwa elya pyuo karo, kata papya nange dupwa kata papyuo, lenge koo dupwa lenge rao piyaminyi doko wambu malu kareyaminyi dupwame kandapala nakama ayaka lao mona nembeyami. Mona nembapala Anatu Isaraele wambu dupwame suu pyao karenge doko lakando ketae pyambuyami. \s1 Yesumi Wambu 4,000 Nenge Maiya \r (Mak 8:1-10) \p \v 32 Dokopa Yesumi banya disaepole dupwa epena lapala dopa lamaiya. Wambu malu nambamoo pipya role pyao yuu rema karamwanopa nakama nenge narami see nalyamo dokona namba kondo pilyamo. Kata parami dokopa lopo dokome yame yame lasara lapala nenge naa naraminyipa pena laro lao suu pyaa nalyo, leya. \v 33 Dokopa banya disaepole dupwame baa lamaiyuo, Wambu ama malu karaminyi dapwa borete kapa narami dupwa yuu muiyane dakena anjarae nyeramase? leyami. \v 34 Yesumi nakama lamaiyuo, Nakamana borete akipare silyase? leya. Nakamame lao, Yanda ipingi nyero oma mendasipa opetae silyamo, leyami. \v 35 Wambu malu rukuraka pyuo kareyami dupwa isa yuu dokona petena leya. \v 36 Lapala baame borete yanda ipingi nyero dusipape oma dusipape nyepala ange lao ateŋa lapala kau lao disaepole dupwa maiyamopa disaepole dupwame wambu dupwa mokwa soo maiyami. \v 37 Dokopa wambu peparae nao sikya pyuo neyami. Enakana nenge kau lasi kakana siyamo dupwa yapo nyuo pisiki minyasi yanda ipingi nyero simbuyami. \v 38 Nenge neyami dupwa akali akalisa pao kisima daako, ama malu wakasa (4,000) enda wane wanakepe opetae. \v 39 Baame wambu malu dupwa pena lapala bote mendena pisipala yuu Makatana lenge dokona epeya. \c 16 \s1 Yulu Andake Wambumi Pii Nange Mende Pyuo Lasaka Pinya Leyami \r (Mak 8:11-13; Lu 12:54-56) \p \v 1 Parisi dupwape Satyusi dupwapeme epapala baa apa pilyape lao kandalana, yake panda dokona yulu palenge mende namwa pyuo lasaka pirinyi, lao baa piso soo leyami. \v 2 Baame nakama isingi lamaiyuo, Alemanji dokopa nakama lao, Yake doko kone wakasa pilyamo dokona kandapala rakya panyi piralyamo lenge kandale. \v 3 Yangama dokopa, Yake doko kondamu raro karamo dokona epapu apunda andake epara, lenge kandale. Dopa lao nakamame yake dopa pilyamo dopa pilyamo lao kandapala dopa piralyamo lao singi. Yulu doko silyaminyipape namwa karamano yuu gii dakepale pyuo karaminyi dupwa kandapala enakana mende dopa piralyamo lao kando see nalyaminyi. \v 4 Wambu epapu ando karaminyi dupwa koo ingyuo range isakalya pyuo karaminyi. Nakama yulu andake mende pyuo lasaka pii lao karaminyipape yulu andake mende lasaka pii naro. Akali Jona keta piyamo doko suu pyao dopale mende piramopa doko iki kandarami, leya. Lapala nakama yaki nyepala peya. \s1 Parisi Satyusipana Isinya Pii Doko \r (Mak 8:14-21) \p \v 5 Banya disaepole dupwa ipwa pete dumuwangu epo kando nyuo dokopa borete kame sepala minya nao mee epo kando nyiyami. \v 6 Yesumi nakama lamaiyuo, Parisi dupwape Satyusi dupwapena isi doko pyarepanyi nembo waso karalapape, leya. \v 7 Dokopa nakamame range sukusa lao, Namwa borete minya nao imwano kandapala lalamo kandapi, leyami. \v 8 Dokopa Yesu dopa lalyaminyi lao sepala dopa leya. Nakama kapa ingingi lao suu pyaa nale nale lao karaminyi akali dupwa, akipamo nakamame, yango sukusa borete see nalyamo dokona lao karamisi? \v 9 Kando sepa nalyamisi? Wambu akalisa pao akalisa kingi paki daako ama malu wakasa (5,000) dupwame borete kingi paki dusipa neyami dokopa nenge kakana siyamo yapo nyuo pisiki minyasi akiparena reteyama lao suu pyaa nao karamisi? \v 10 Dokonako ingyuo wambu akalisa kisima daako ama malu wakasa (4,000) dupwame borete yanda ipingi dusipa neyami dokona nenge kakana siyamo yapo nyuo pisiki minyasi akipare reteyama lao suu pyaa naoko karamisi? \v 11 Nambame lao Parisi dupwape Satyusi dupwapena isi doko waso minyuo karalapape, lapu kandapi dokopa mee borete dokona laa napu doko apa pyuo nakama see nalyamisi? leya. \v 12 Dopa leyamo dokopa mee boretena isi doko waso kando karalapape laa napyalyamo. Parisi dupwape Satyusi dupwapena mana pii dokonasa lapyalyamo lao soo manjo nyiyami. \s1 Pitame Yesu Baa Api Lao Sepala // Polo Leya \r (Mak 5:27-30; Lu 9:18-21) \p \v 13 Yesu yuu Sisaria Pilipai kipwa kipwa dokona epapala baame banya disaepole dupwa piso soo, Akali dupwame Ikinyingi Akali doko kando apiŋi lao apa lami kandapisi? leya. \v 14 Dokopa nakamame lao, Lapome emba Jone bapitisimo nyakamaingi akali doko, lami. Lapome Ilainja lenge, lapome Jeremaya, panda akali Anatunya poropeta akali ingyuo karene lenge, leyami. \v 15 Dokopa baame nakama lamaiyuo, Dopa lalyaminyiko doŋo nakama rangeme namba kando apa pyuondeŋe lao suu pilyamisi? leya. \v 16 Saimone Pitame isingi lao, Emba Koraisa, Anatu lete karalu karenge dokona Ikinyingi doko, leya. \v 17 Dopa leyamo dokopa Yesumi baa isingi lamaiyuo, Saimone Jonena Ikinyingi doko, emba keta renge keyange palamo. Isa akali mendeme doko langyapyande daa. Anatu yake panda karamo dokome emba pyongo pyapyamopa lapi lyakande. \v 18 Dokonako ingyuo emba Pita lenge (pii doko kana dopale) doko suu pyao kana andake dokona nambame nambana Elyambu Pingi doko pyakalyinya lao elya piru. Dokopa kumunginya renge porai dokome Elyambu Pingi doko kapa pyao amasu minya nara. \v 19 Yake pandana isingi yulu dokona sukusa kambu lumbungi kii yakane dusipa emba jero. Emba isa panda dakena lapo daa larenepape kapalamo larenepape doko yake dorena larene dokonako ingyaraŋa leya. \v 20 Lapala baame disaepole dupwa lamaiyuo, Namba kando Koraisa karamo lao mendali lamai nalapape lao lamaiyuokondali piya. \s1 Yesu Baa Randa Nao Kumarono // Lao Leya \r (Mak 8:31—9:1; Lu 9:22-27) \p \v 21 Yuu gii dokopale piso Yesumi banya disaepole dupwa lamaiyuo, Jerusaleme dokona paronopa kamongo dupwape purisi mupwa dupwape Mawa Pii mana lenge akali dupwamepe randa malu jepa pyuo karapala pyao kumakaraminyipa yuu repo dokona lete minyalyuo nyeramo paro ingilyamo, leya. \v 22 Dopa leyamo dokopa Pitame baa lambuo nyepala pyalana pyuo lao, Kamongo, Anatumi dopa pii nana lena. Emba keta dopa pyuo paa nana, leya. \v 23 Dokopa Yesumi kapu kyepala Pita lamaiyuo, Satane, emba nambana lenge kambu silyamo dorena kata kaepala matarena puu. Mena gyaana kyalende oko sili lao lapisa pilyamo. Emba Anatu suu pyao karamo dokona daa. Isa wambumi suu pinginyili pyuo lapilyamo leya. \p \v 24 Lapala Yesumi banya disaepole dupwa lamaiyuo, Akali mende namba paronuli pyuo eparo lao suu pyara ramo doko baa range kame soo kaepala banya isa mamando minyalyuo nyepala soo namba paronuli pyuo epara. \v 25 Mendeme baa range kyawa lete nyera ramo doko lete karenge doko pyakuiyuo nembarasa pira. Dee mendeme nambana kingi reke lao koo keta palyuo kumara ramo dokome range lete wai pyao nyerasa pira. \v 26 Dokona lao akali mendeme yuu muu dupwana bange peparae nyuo karara ramo dokopa banya kyakana renge doko yaki nyuo kaeyara ramo dokome elyape keta parase? Mendeme banya kyakana renge doko yaki nyuo kaera ramo doko bange akimi range yano pyao nyerase? \v 27 Dokona lao Ikinyingi Akali doko banya Rakangena yanga paupau lenge doko paleta banya aŋala dupwa role pyao epapala akali dupwa peparae nakamana yulu pyuo karengenyili pyuo yole maira. \v 28 Kinyi langilyu, lapo dae karaminyi dusipame ene kumapa naraminyipa Ikinyingi Akali kiŋi ingyuo eparamo kandarami, leya. \c 17 \s1 Yesunya Yongo Alowa Piyamo Kandeyami \r (Mak 9:2-13; Lu 9:28-36) \p \v 1 Yuu pakinyamange epo papeyamopa Yesumi Pitamoo Jemesa yangonge Jonemoo nyuo lanyuo yuu kyau londe mendena nakama yeelyo karala peyami. \v 2 Peyaminyi dokopa baame nakama dusipana lenge kambu siyamo dorena karapala baa wamba yongo karenge doko kaepala yongo wakale maralyiya. Dokopa banya lenge kambu doko neta rao karenge doko suu pyao rao kareyamopa banya komau dusipa yanga paupau lao kyewa lao mama nyiya. \v 3 Dokopa Ilainja Mosesepa pano epapala nakamba Yesumoo pipya nakama lao pii mende leyaminyi akali dusipame kando kareyami. \v 4 Dokopa Pitame Yesu lamaiyuo, Kamongo, namwa dae kapa karamano. Embame dopa pipili lao suu pyare ramo doko namba anda paka rema yukurole. Mende embena mende Mosesena mende Ilainjana pyakamyuo piruwale, leya. \v 5 Ene lao kareyamo dokopa kopa kyewa lenge mende epo nakama kareyami dokona yambe piya. Yambe piyamo dokopa kopa dokona piso pii mende lao epeya. Akali dake nambana Ikinyingiŋi nambame baa mona retapala rae mailyu. Banya pii soo karalapape, leya. \v 6 Disaepole dusipame pii doko sepala pangu soo lenge kambu yambe pyaro soo ama pakayami. \v 7 Dopa piyaminyipape Yesumi epo nakama minyandapala, Paka napala sipuralapape, leya. \v 8 Dokopa nakamame lenge pendekae lapala Yesu baa iki kareyamo kandeyami.\fig Yesumoo pipya nakama lao pii mende leyaminyi akali dusipame kando kareyami.|src="FILEFIG" size="col" ref="17:3" \fig* \p \v 9 Yuu kyau dokona lupyuo epo dokopa Yesumi nakama lamaiyuokondali pyuo lao Ikinyingi Akali ene kumuo palyuo lopo minyalyuo nyepa naramo dokopa pii repa repa pipyamo kandalaminyi kandapi doko dopa pipyaŋa lao wambu mendali lamai nalapape, leya. \v 10 Dokopa disaepole dusipame baa piso soo, Dopa lapinyipape, akipamo Mawa Pii mana lenge akali dupwame Ilainja wambo epara ingilyamo lao karengese? leyami. \v 11 Yesumi isingi lao, Ilainja baa wambo eparako doŋo. Epapala dokopa yulu peparae rolae sinya lao pyuo rapa rapa pira ingilyamo. \v 12 Ilainja baa wambo epapeya leto. Epeyamo dokopa wambumi baalyamo lao soo gisa napala baa kando suu pilyamano ote lao mee langa pyuo kareyami. Doko suu pyao Ikinyingi Akali baa dopa piraminyipa randa nara, leya. \v 13 Dopa leyamo dokopa disaepole dusipame Jone bapitisimo nyakamaingi dokonasa lalyamo lao soo manjo nyiyami. \s1 Yesumi Wane Mende Imambu Koo Paleyamo Doko Pyuo Nyiya \r (Mak 9:14-29; Lu 9:37-43) \p \v 14 Wambu malu rukuraka pyuo kareyami dokona epeyaminyi dokopa akali mende dokona epapala wapambu pii pyaro piso dopa leya. \v 15 Kamongo, Yesu embame nambana ikinyingi doko kondapala pyuo nyakape. Baa manda rengeme manjipa pilyamopa baa randa andake nao karenge. Yuu malu baa isare dokona rukyala pao palipa pingi, yuu malu ipwa dokona rukyala pao palipa pingiko. \v 16 Doko embena disaepole dupwa karaminyi dokona baa lanyuo ipunupa nakamame baa pyuo elya pyuo nyelana saka nalaminyi, leya. \v 17 Dopa leyamo dokopa Yesumi dopa lao isingi leya. Nakama wambu epapu ando karaminyi dupwa Anatu kapa ingingi lao suu pyaa napala simbi simbi pyuo karaminyi. Yuu akipare namba nakama pipya role pyao kararamase? Yuu akipare nakama ukiaki minyuo kararaminyipa nambame nakama mata kui lao mana langyuo kararose? Namba karo dakena wane doko lanyuo ipupwa, leya. \v 18 Dokopa Yesumi imambu koo doko kando pyalana pyuo lamaiyamopa imambu koo doko wane yaki nyuo neta epeyamopa wane doko aopa mee kareya. \p \v 19 Enakana Yesu iki kareyamo dokopa banya disaepole dupwa epo baa piso siyami. Imambu koo doko raka lanyi nembalana saka namwa doko apa pipyasa pipya, leyami. \v 20 Baame nakama lamaiyuo, Anatumi kapa ingingi doko angingyuo suu pyaa nami dokona saka nami. Dokona lao kinyi langilyu, isa masata waingi kuki ingilyamo dokona manda manju Anatu kapa ingingi lao suu pyarami ramo doko nakamame yuu kyau dake kando purukuo dumurena pena laraminyipa dokona para. Dokona mende pinya saka naa narami. \v 21 Doko nenge wasaka pyuo ateŋa lao pisa narami ramo doko yulu dopale kapa pii narami, leya. \s1 Yesumi Baa Kumaramo Dokona Dee Leya \r (Mak 9:30-32; Lu 9:43-45) \p \v 22 Yuu Galili dokona disaepole dupwa epo sukusa sukusa pyuo kareyami dokopa Yesumi nakama lamaiyuo, Ikinyingi Akali doko akali lapo keta minya sakamiraminyipa \v 23 pyao kumakaraminyipa yuu repo dokopa lete minyalyuo nyera ingilyamo, leya. Dokopa nakama monarena randame kumuo kareyami. \s1 Tembole Andana Takisi Kana Dokona // Pii Lapo \p \v 24 Yuu Kapaneame dokona epeyaminyi dokopa tembole anda dokona lao takisi nyingi akali dusipame Pita kareyamo dokona papala, Embena mana lenge dokome tembole anda dokona lao takisi pyaa nangese? leyami. \v 25 Baame lao, Daa, baa takisi pingi, leya. Lapala anda epeyamo dokopa Yesumi wambo baa lamaiyuo, Saimone, embame apa lao suu pilipi? Isa yuu dakena kiŋi akali dupwame apimoome takisi kana pinya lengese? Nakambana yuu range wambu dupwa panda wambu menge dupwase? leya. \v 26 Dokopa, Wambu menge dupwa pinya lao karenge, leyamo dokopa Yesumi baa lamaiyuo, Dokona lao banya wambu dupwa koo soo karenge. \v 27 Koo soo karengeko doŋo akali dusipa imbu singi nyakamisarama lapala embame ipwa kota dokona papala uku pyambware. Dokopa oma wambo peparae nenge kata doko angapu lakipala kana mone mende kando nyere. Doko nyepala namwana takisi doko suu pyao akali dusipa mairi, leya. \c 18 \s1 Api Kamame Andake Ingyuo Karase Lao Piso Siyami \r (Mak 9:33-37; Lu 9:46-48) \p \v 1 Yuu gii dokopa disaepole dupwa Yesu kareyamo dokona epapala, Yake pandana isingi yulu dokona api mendali mupwa wakasa ingyuo karape? leyami. \v 2 Dopa leyami dokopa baame wane mende epena lapala nakama kareyami dokona sukusa pyambuya. \v 3 Pyambwapala dopa leya. Kinyi langilyu, nakama mona kapu kyepala wane wanakepena mona palenge dopale ingyuo kara narami ramo doko nakama yake pandana isingi yulu dokona sukusa kando nyii naramisa pira. \v 4 Mendeme wane dake namba kuki ingyuo karo lao suu pinginyili pyuo suu pyao karara ramo doko yake pandana isingi yulu dokona mupwa ingyuo kararasa pira. \v 5 Mendeme nambana kingi lao wane dapale yako lao nyera ramo doko namba yako lao nyerasa pira leya. \s1 Satane Koo Dokona Wambu Makande Pingi Pii Doko \r (Mak 9:42-48; Lu 17:1-2) \p \v 6 Dokonako suu pyao mendeme namba kapa ingingi lao suu pyao petaminyi wambu kuki dokona mende suu longwanyi koo keta pyambwara ramo doko akali pyambwara dokona pendoko dokona kana reeko mende anjapala baa ipwa kota dokona koko kumunya lao pyao pyambwamili doko kapa ingyapyali. \p \v 7 Isa yuunya akalimi akali yango kata koona ralinyi pyambwarami dupwa kondo piralyamo. Kinyi yulu dopale pyaka serako doŋo, akali angi randa nyuo maira doko koo keta paliralyamo. \v 8 Dokona suu pyao embena kingi pakipi panda kimbu pakipimi emba suu longwanyi koo keta pyambwara ramo doko pyao pyakepanyi nembare. Emba kingi paki panda kimbu pakipi molo molo pisi kareta karo lete karenge arapu dokona parene dokome kapa pira. Doko kaepala emba kingi laparaepe panda kimbu laparaepe karepeta kararenepa isare uliyapu nyuo rao karalu karenge panda dokona emba nyuo pyambwarami ramo doko kapa pii nara. \v 9 Doko suu pyao embena lenge dokome emba koo dokona suu longwanyi pyambwara ramo doko emba lukunyi nembare. Emba lenge paki iki rao seramo lete karenge arapu dokona parene dokome kapa piramopa lenge laparae rao seramo kararenepa isare panda dokona pyambwarami doko kapa pii nara.\fig Mendaki pana nayamo doko koto nyela para.|src="FILEFIG" size="col" ref="18:12" \fig* \s1 Sipisipi Mendaki Pana Naya Kongwalu // Pii Doko \r (Lu 15:3-7) \p \v 10 Wambu kuki karaminyi dapwana mende kando angi daaŋa lao suu pyasarama lao waso karalapape. Dokona lao nakama dopa langilyu. Wambu kuki dupwana aŋala dupwa yake panda dokona karapala nambana Rakange yake panda karenge dokona lenge kambu kando karaminyi. \v 11 Dokona suu pyao Ikinyingi Akali dokome wambu koo keta pupingele petaminyi dupwa nyiso pyuo nyela epeya. \v 12 Apa lao suu pilyamisi? Akali mende banya mena sipisipi akalisa pao akalisa kararaminyi dokona mende anda epa nara ramo dokopa baame sipisipi akalisa mange mendaki dee ipisu mange mendakiko karo dupwa yuu kyau pyalya pyana pingi dokona mee karena lapala mendaki pana nayamo doko koto nyela paa narase? \v 13 Dokona suu pyao kinyi langilyu, sipisipi akalisa mange mendaki dee ipisu mange mendakiko neta paa narami dupwa rae maiyuo kondaramopape mende paramo nyera doko ama wakasa rae maiyuo kondara. \v 14 Doko suu pyao nambana Rakange yake panda karenge dokome wambu kuki karaminyi dokona mende isa paa namili lao suu pyao karamo. \s1 Yangonge Mende Koo Pingi Pii Doko \p \v 15 Akali yango mendeme yulu koo emba keta piya kande doko baa karamo dokona papala nakamba iki piso baa koo pyuo karamo dokona rolo lamairi. Baame embena pii sera ramo doko embena yangonepa puu minyuo kararambisa pira. \v 16 Paa see nara ramo doko akali lama panda rema Baepole letamuli pyuo nakambana pii sinya lao lanyuo pare. \v 17 Baa dee nakambana pii see nara ramo emba Elyambu Pingi lamaipi. Dokopa Elyambu Pinginya wambu larami doko see nara ramo doko baa Juu daa rara wakale akalipi takisi nyingipi ingyuo karena lapala baa puu minya nare. \v 18 Kinyi langilyu, nakama isa yuu dakena lapo daa laraminyipape kapalamo laraminyipape doko yake panda dorena larene dokonako ingyaraŋa leya. \v 19 Dee mende langilyu. Nakama isa yuu dakena karo dokopa mendakinya palyuo mende pinya lao suu pyao ateŋa larami dokopa nambana Rakange yake panda karenge dokome pyakara. \v 20 Dokona lao wambu lama panda rema nambana kingi lao elyambu pyuo pisirami ramo dokona namba sukusa role pyao pisirusa pira, leya. \s1 Wambu Yangona Koo Dupwa Kame Sakamirama Pii Doko \p \v 21 Dokopa Pitame baa kareyamo dokona epapala dopa leya. Kamongo, yuu akipare nambana yangongeme namba kando yulu koo jepa piramopa nambame nyuo kame sakamyuo kararose? Yuu yanda ipingi nyero piramopa nambame kame sakamipa pirose? leya. \v 22 Leyamopa Yesumi baa dopa lamaiya. Mee yanda ipingi iki daa, yuu akalisa pao akalisa yanda ipingi nyeroko daa, ama malu wakasa koo embapa pipa piramopa nyuo kame sakamyuo karare leto, leya.\fig Kamongo embame namba waiyako lao laa napipi.|src="FILEFIG" size="col" ref="18:26" \fig* \p \v 23 Lapala dopa leya. Dokona suu pyao kiŋi akali mendeme banya yulu pingi akali dupwa baa keta bange mairamili dupwa joo otena laro leya doko suu pyao yake pandana isingi yulu doko kapa makande minyuo larama. \v 24 Baame kana akipare jerami ingilyase lao kanda soo yaka leyamo dokopa akali mende baame kana ama malu paka milyane dopale doko lanyuo baa kareyamo dokona epeya. \v 25 Dokopa baa maiyalana saka nayamo dokona banya kamongo dokome lao, Baamoo banya etengemoo banya wane wanake dusipape banya bange retenge dupwa peparaepe ropo pyao maipala dokome baa namba kana jerali dusipa range nyero, leya. \v 26 Dopa leyamo dokopa kendemande akali dokome wapambu pii pyaro pisipala dopa lao ama piso sokondali piya. Kamongo embame namba waiyako lao laa napipi. Bange peparae kapa jeroŋo leya. \v 27 Dokopa kendemande akali dokona kamongo dokome kondapala baa mokwapala baa kana mairali dupwa kaena lao nyuo kame sakamiya.\fig Emba kendemande akali ama koo.|src="FILEFIG" size="col" ref="18:32" \fig* \p \v 28 Dopa piyamopape kendemande akali dokomeko potemo paowale pyuo karo kandeyamo kendemande akali yango mende baa kana kina mendasipa serakamiyande mairali doko kareyamo kando nyiya. Kando nyepala banya mange doko minyapala, kana jereli dupwa peyakana leya. \v 29 Dopa leyamo dokopa kendemande yango doko yuunya pongwa naro pisipala poraiyuo piso sokondali pyuo, Namba waiyako lao laa napipi. Dokopa kana kapa yano pyakaro, leya. \v 30 Leyamopa kana range akali baame daa lapala kana ene jepa nara mange dusipana karapusi anda dokona palena leya. \v 31 Dokopa kendemande yango lapo dupwame dopa piyamo doko kandapala mona randayami. Mona randapala nakamana kamongo kareyamo dokona pao dopa pipya dopa pipya lao baa pakana palyuo lamaiyami. \v 32 Dokopa banya kamongo dokome baa epena lapala dopa lamaiya. Emba kendemande akali ama koo. Embame namba rolo piso sokondali pipinyisa dokona kana malu wakasa jereli dupwa peparae kame sakao kaeyapu. \v 33 Kaeyapunupa nambame emba kando sakapala kaeyapu doko suu pyao embame kendemande akali yango doko kando kame sakamipala kaeyaronde pipu lao suu pyaa nalese? leya. \v 34 Lapala imbwuapala banya kamongo dokome kana jereli dupwa peparae ene jepa naro ramo dokopa karapusi dokona palu palira lao karapusi rapu pingi akali dusipa keta maiya. \v 35 Doko suu pyao nakamame nakamana yangone mendena koo dupwa monarena nyuo kame sakami narami ramo doko nambana Rakange yake panda karenge dokome nakama dopako pira, leya. \c 19 \s1 Enda Ramanyi Nembenge Dokona // Pii Lapo \r (Mak 10:1-12) \p \v 1 Yesu pii dupwa lao otapala yuu Galili doko yaki nyepala yuu Jutia dokona ipwa Jotane dumwarena pyakambuo peya. \v 2 Peyamopa wambu malu mee rukuraka pyuo baa peyamuli pyuo peyaminyipa baame yuu dokona karo nakama pyuo nyepa piya. \p \v 3 Dokopa Parisi dupwame baa kareyamo dokona epapala baa apa letape lao selana makande pyuo dopa lao piso siyami. Namwana Mawa Pii palenge buku dokona renge anjukunya ingyuo enda kapa ramanyi nembarama lao apa letase? leyami. \v 4 Baame isingi lao, Kanda soo dokopa Anatumi wambu enda akalipa pyuo wasiyamo doko yaka lao kanda nayamisi? \v 5 Akali mende banya endangi rakangepa yaki nyuo banya enda dokopa pako mendaki ingyuo pisirambi, leyamo pii pyasi palamo doko nakamame kando yaka laa nangese? leya. \v 6 Anatumi lao, Dokopa mendaki ingyuo pisirambi, leyamo dokona wamba nakamba wakale wakale ingyuo pisirambi doko kaepala mendaki ingyuo pisirambi. Dokona Anatumi pakaramo doko wambumi rekya laa nana, leya Yesumi. \v 7 Nakamame baa lamaiyuo, Dopa leeneko doŋo akipamo Moseseme lao, Enda ramanyi nembalana lao kande dokopa pepa pase pyao maipala dokopa kapa enda ramanyi nembalapape, leyase? leyami. \v 8 Yesumi nakama lamaiyuo, Nakama mona kana pokapala kareyaminyisa dokona Moseseme saka napala enda kapa ramanyi nembarami leya. Dopa leyamopape ene kanda soo busiyamo kareyaminyi dokopa yulu doko pali naya. \v 9 Dokona dopa langilyu, Mendeme banya enda doko ramanyi nembapala enda mende wakale nyera ramo doko kepo pili lao pirasa pira. Enda mende akali wakale mendepa kepo pirambi ramo renge dokona iki kapa ramanyi nembara, leya. \p \v 10 Disaepole dupwame baa lamaiyuo, Enda akalipa nyingi dokopa dopa piralyamo dokona enda nyii napenge ingyalyamo leyami. \v 11 Yesumi lao, Pii doko akali peparae keta pali nara ingilyamo. Lapome kapa piramili dupwame iki soo yako lao nyerami ingilyamo. \v 12 Dokona suu pyao akali lapo etembo ingyuo mandeyami, akali lapo enda nyii naramili ingyuo karena lao yulu mende piyamisa etembo ingyuo karaminyi, akali lapo yake pandana isingi yulu dokona lao etembo ingyuo karamana lapala enda wanjo karaminyi. Dae leto dake akali mendeme soo yako lao kapa nyerami dupwame soo yako lao nyelapape, leya.\fig Banya kingi nakama ketae retakamipala peya.|src="FILEFIG" size="col" ref="19:14" \fig* \s1 Yesumi Wane Wanakepe Dupwa Yako Lao Nyiya \r (Mak 10:13-16; Lu 18:15-17) \p \v 13 Dokopa wane wanakepe lapo baa kareyamo dokona lanyuo epo kingi ketae reto ateŋa lakapyali lao lanyuo epeyami. Dokopa disaepole dupwame wambu dupwa pyalana pyuo epa kaena leyami. \v 14 Dopa leyaminyipa Yesumi lao, Wane wanakepe dupwa namba karo dokona epenaleŋe kaena laa nalapape. Wane wanake dopalena yake dorena isingi panda doko sakamilyamo, leya. \v 15 Lapala banya kingi nakama ketae retakamipala yuu doko yaki nyepala peya. \s1 Wanyane Akali Bange Malu // Reteyamo Doko \r (Mak 10:17-31; Lu 18:18-30) \p \v 16 Baa peyamo dokona akali mendeme epapala baa dopa lamaiya. Mana Lenge aki yulu keyange mende pyuo kararonosa kyakana renge kulisa palu palenge doko nyero lyasilisi? leya. \v 17 Dokopa Yesumi baa lamaiyuo, Aki rengendena embame yulu keyange dokona namba piso silisi? Mendaki iki keyange ingyuo karamo. Embame kyakana renge palu palenge arapu dokona sukusa paro lao suu pyare ramo doko mawa pii dupwa minyuo rolae pyuo karape, leya. \v 18 Akali dokome Yesu lamaiyuo, Mawa pii akisipa? leya. Dokopa Yesumi lao, Wambu yango pyaa nalapape, Kepo pyakami nalapape, Waa nyii nalapape, Kyambo laa nalapape, \v 19 Endangi rakangepa rape rape lao karalapape. Dee mende doko range mona reto karaminyi doko suu pyao wambu maki palenge dupwa kando dopako pyuo mona reto karalapape, mawa pii dusipana leto, leya. \v 20 Wanyane akali dokome baa lamaiyuo, Yulu dusipa peparae nambame pyuoko karenge. Aki yulu mende nambame pii nange doko piru ingilyape? leya. \v 21 Yesumi baa lamaiyuo, Embame mondo wakasa lao kararo lao suu pyare ramo doko embena bange retenge dupwa ropo pyao maipala kana laeyo nyuo pendewa wambu dupwa mokwa soo mairi. Dokopa yake panda dorename renge kulisa emba keta sakaraŋa. Dopa pipala namba paronuli pyuo ipupi, leya. \v 22 Pii doko sepala wanyane akali dokona bange malu mee retenge dokona baa sakapala kala peya. \p \v 23 Dokopa Yesumi banya disaepole dupwa lamaiyuo, Kinyi langilyu, Akali bange malu retenge dupwame yake pandana isingi yulu dokona sukusa panya suu pyarami ramo doko randa nao kando nyerami, leya. \v 24 Dee mende langilyu. Mena kamele doko wamyale dalyarena rumbisi kata dokona kolala kapa paa nange doko kolala pupyali doko randa nawale pupyali leya. Dokako suu pyao akali bange malu retenge mendeme Anatunya isingi yulu dokona sukusa parowale lara ramo dokopa randa nawale parali leya. \v 25 Dopa leyamo sepala disaepole dupwame mona nembo ralo pisipala lao, Wambu apimoo lete wai pyao nyeramo parami leyami. \v 26 Dokopa Yesumi nakama kando dopa lamaiya. Isa akali dupwame kapa pirami ingya nalyamo. Ingya napyamopa Anatu baa yulu peparae kapa awa awa pyuo pira, leya. \p \v 27 Dokopa Pitame dopa leya. Namwame namwana bangepe rarape dupwa peparae yaki nyuo kaeyo emba peenyili pyuo epeyama kande. Dokona aki mende nyeramase? leya. \v 28 Yuu gii enenge doko pyaka seramo dokopa Ikinyingi Akali baa kiŋinya petenge isa neta renge dokona pisira. Dokopa nakama namba moko minyuo epenge dupwa petenge isa akalisa ipisu lama dusipana pisipala Isaraele rara akalisa ipisu lama dusipa rapu pili laro kararami leya. \v 29 Dokona suu pyao wambu mendeme andape panda yangonge dupwape panda pemalengepe panda rakange endangipi panda wane wanakepe panda yuu rangepe nambana kingi reke lao yaki nyiyami ramo dupwame akalisa pao akalisa pyasara pyasara pyuo alo pyuo nyerami. Nyepala kyakana renge kulisa palu palenge doko nyeramiko. \v 30 Doko wambu epapu mupwa ingyuo karaminyi dupwa kamame kuki ingyarami. Dokopa kamame kuki ingyuo karaminyi dupwa mupwa ingyuo kararami, leya Yesumi. \c 20 \s1 Girapo Ee Dokona Yulu Pyakamaingi Akali Dupwa \p \v 1 Lapala dopa leya. Dokona lao akali angingyuo karenge mendeme wamba kukwa banya isa girapo ee dokona yulu pyakarami lapala yulu pingi akali lapo rombo palyuo lanyala peyamo doko yake pandana isingi yulu doko dopale. \v 2 Baa papala yuu mendaki yulu pirami dokopa kana mone mendaki jero leyamosa kapaŋa leyami. Kapa leyami dokopa banya girapo ee dokona yulu pela pena leya. \v 3 Enakana mena moko rali pingi (nane keloke ingyuowale) dokopa baa dee kamba papala akali wakale lapo ropo pingi kamapi dokona mee kareyaminyi kandeya. \v 4 Kandapala baame nakama lamaiyuo, Nakama opetae nambana girapo ee dokona yulu pela pupwa. Dokopa kana nyingi doko suu pyao manda manjo jero, leya. Dokopa nakama peyami. \v 5 Enakana dee neta damasa penge dokopape dee kamba papa pyuo yulu akali lapo nyepa piya. \v 6 Kama enakana neta yapa sii pingi dokopa baa deeko papala akali wakale lapo kareyaminyi kandeyako. Kandapala dopa lamaiya. Akipamo nakama doo koto koto doko karamisi? leya. \v 7 Nakamame baa lamaiyuo, Mendeme namwa yulu nyuo jii napya dokona mee karamano, leyami. Baame nakama lamaiyuo, Nakama opetae nambana girapo ee dokona pyaa pupwa, leya. \p \v 8 Yuu kone pupuripi piyamo dokopa girapo ee range akali dokome banya yulu pingi akali yango rapu pyuo karenge akali doko lamaiyuo, Yulu pilyaminyi akali dupwa epena lapala kingi kiso nembape. Kamame enakana imi dupwa wambo kingi kiso pao wambakao imi duwpa enakana kingi kiso pipi, leya. \v 9 Dokopa neta yapa sii pingipa yulu nyuo maiya akali dupwa epapala dokopa nakama peparae kana angi mendaki lao nyepa piyami. \v 10 Wambakao yulu pela epeyami dupwa epapala dokopa kana konda pyuwale nyerama lao masiyami. Masiyaminyipape nakama peparae mee kana mendakiko lao nyepa piyami. \v 11 Nyepala nakamame akali kamongo angi doko kando mumu leyami. \v 12 Kamame enakana imi dupwa keloke gii mendaki iki pyuo karaminyipape namwa yulu andake pyuo neta dokona kepo minyuo karo pimwa doko nakama namwa dopale ingyuowako maipilyamo, leyami. \v 13 Dopa leyaminyipa baame nakama kareyaminyi dokona mende kando isingi dopa lamaiya. Yangone nambame emba koo mende pyaka nalyo. Kana mendaki jero lapunu dokopa embame kapa laa napi kandapisi? \v 14 Embena ingilyamo doko nyepala anda puu. Nakama kana jelono doko kamame enakana iminyi dupwa dopako pyuo mairu lao suu pyapala maiyalono. \v 15 Nambana range mone dokome mende piroŋo lao suu pyaronuli pyuo kapa mee pii narose? Nambame ipyuo mailinyi lapala nakama ingi koo palyaramisi? leya. \v 16 Dopa pilyamo doko suu pyao enakaro palaminyi dupwa wambakaro palirami. Dokopa wambakaro palaminyi dupwa enakaro palirami, leya Yesumi. \s1 Yesumi Baa Kumara Dokona Yuu Repo Ingyuo Leya \r (Mak 10:32-34; Lu 18:31-34) \p \v 17 Enakana Yesumi Jerusaleme dokona lalyuo pao dokopa disaepole akalisa ipisu lama dupwa yapalyuo nyepala katasa nakama yalu pyuo dopa lamaiya. \v 18 Namwa Jerusaleme dokona lalyuo pelyama kande. Dokona Ikinyingi Akali doko purisi akali mupwa dupwape mawa pii mana lenge akali dupwape keta mairaminyipa nakamame kote lao baa kapa kumunya larami. \v 19 Lao otapala wambu rara wakale dupwa keta mairaminyipa nakamame baa giyalya giyana pyuo pyaroko pyao isa mamandona pyao palyuo pirami. Piraminyipa yuu repo dokopa lete minyalyuo nyera, leya. \s1 Endanginya Piso Singi Pii \r (Mak 10:35-45) \p \v 20 Sepetena etenge dokome banya ikinyingi dolapo lanyuo Yesu kareyamo dokona epo wapambu pii pyaro piso mende pyakana lao piso siya. \v 21 Dokopa baame enda doko lamaiyuo, Apa pyakalase lao letepe? leya. Baame Yesu lamaiyuo, Embena isingi panda dokona nambana ikinyingi dalapo embena kingi ralipi pisirambi lakape, leya. \v 22 Dokopa Yesumi isingi lao, Emba piso silinyi doko renge soo gisa nalene. Namba kapo mendena naro dokonako nakambame kapa narambisi? leya. Nakambame baa lamaiyuo, Nambwa kapa naramba, leyambi. \v 23 Baame nakamba dopa lamaiya. Namba kapo naro dokonako narambi doŋo nambana kingi rolaerenape kingi kyairenape pisirambi dokona namba laro ingya nalyamo. Nambana Rakangeme lao rapa rapa pingi dupwa pisirami, leya. \v 24 Dokopa akali akalisa kareyami dusipame dopa lalyambinyi lao sepala yangonge dolapo kando imbwuayami. \v 25 Dokopa Yesumi nakama epena lapala dopa leya. Juu daa rara wakale dupwana kamongo dupwame isare rao iso karo nakamana akali mupwa dupwame dopa pinya dapa pinya lao karelyaminyipa pingi kandale doko nakamame silyaminyi. \v 26 Yulu dopa pingi makande doko nakama nyii nalapape. Mendeme nakama dokona andake ingyuo karapuli lao suu pyare ramo doko nakamana isaro pingi ingyuo pyuo karare. \v 27 Mendeme nakama dokona mupwa ingyuo karapuli lao suu pyare ramo doko nakamana kendemande ingyuo karare. \v 28 Doko suu pyao Ikinyingi Akalimi baa wambumi isaro pyuo karena lao epa napala baame wambu dupwa isaro pyuo karala epeya. Baa range kumuo maira dokome wambu malu kiiramo nyela epeya. \s1 Yesumi Akali Lenge Kwaenge Lama // Pyuo Nyiya \r (Mak 10:46-52; Lu 18:35-43) \p \v 29 Enakana yuu Jereko yaki nyuo peyami dokopa wambu malu mee rukuraka pyuo peyamuli pyuo peyami. \v 30 Dokopa akali lama lenge kwaengende kata nemba nemba dokona peteyambi. Nakambame Yesu epo pelyamo leyaminyi doko sepala kyakale lao, Dapitinya Ikinyingi, nambwa kando kondome kumuo pyuo nyepe, leyambi. \v 31 Dokopa wambu dupwame nakamba pyalana pyuo pii laa kaena leyami. Leyaminyipape nakambame porakaiyuo kaeyo dee kyakale lao, Kamongo, Dapitinya Ikinyingi, nambwa kando kondome kumuo pyuo nyepe, leyambi. \v 32 Dokopa Yesumi mee karapala nakamba epena lamaiyuo, Aki mende pyakalese lao suu pilyambipi? leya. \v 33 Nakambame baa lamaiyuo, Kamongo, nambwana lenge dolapo elya pyuo nyakape, leyambi. \v 34 Dokopa Yesumi nakamba kondapala lenge dolapo minyanyi pyakamiyamosa aopa lenge rapala baa peyamuli pyuo peyambi. \c 21 \s1 Yesu Jerusaleme Sukusa Epeyamo Dokopa Ketae Pyambuyami \r (Mak 11:1-11; Lu 19:28-40; Jo 12:12-19) \p \v 1-2 Enakana nakama yuu Jerusaleme repeta epo Isa Olipi Kyau dokona yuu Betepasi singi dokona epeyami dokopa Yesumi disaepole lama pena lao dopa lamaiya. Yuu damasa anda lapo repe repe pyuo karenge dokona papala donge kumwambona mende endangi dokopa role pyao anjaro palirambinyi aopa kandarambi. Dolapo polapala namba karo dakena minyuo ipupwape. \v 3 Wambu mendeme nakamba kando larami ramo doko Kamongo dokome mende piru lapyasa nyilyambano lao range waiya lao dakena lanyakao pena lalopyamo larambi, leya. \v 4 Dopa piyamo doko Anatunya poropeta akali mende wamba leya pii doko pyaka siya. Poropetana pii doko dopa leya. \q1 \v 5 Nakamana Kiŋi doko epapu nakama keta epelyamo lao, \q1 Yuu Sayone range wambu dupwa lamaiyalapape. \q1 Pau lao epo donge dokona petamo, \q1 dongena ikyane kumwambona dokona petamo, leya. \p \v 6 Yesumi disaepole dolapo dopa pinya leyamuli pyuo pao nyiyambi. \v 7 Donge endangi kumwambonapa dolapo lanyuo epapala nakambana komau ketae reteyambinyipa Yesu baa dokona peteya. \v 8 Wambu malu rukuraka pyuo kareyami dupwana andapyuwale lapome nakamana komau dupwa nyuo kata barete dokona kwuayaminyi wambu lapome isa yokonge pyake pyao nyuo kata dokona kwuayamiko. \v 9 Dokona wambu malu wamboko enakao pyuo peyaminyi dupwame pii porakaiyuo kaeyo lao dopa leyami. Dapitinya ikinyingi doko neta ipwamo kandalapa, Kamongona kingi lao epelyamo doko elyape keta penale. Yake dorena lakandamana leyami. \v 10 Dokopa baa Jerusaleme dokona sukusa peyamopa anda repe repe pyuo karenge dokona wambu peparae kilyipu kilyipu karalya karana pipala, Doko apisi? leyami. \v 11 Dokopa wambu malu rukuraka pyuo epeyami dupwame, Dake Anatunya poropeta Yesu yuu Galili yuu Nasarete range doko, leyami. \s1 Yesu Tembole Anda Dokona Peya \r (Mak 11:15-19; Lu 19:45-48; Jo 2:13-22) \p \v 12 Dokopa Yesumi Anatunya tembole dokona kolando papala tembole anda dokona wambu bange ropo pyao lambuo maiyuo laeyo nyuo kareyami dupwa peparae kamanda ralinyi nembeya. Nembapala akali kana mone yango isingi maingi dusipana rate dusipape akali yaka wayamu ropo pyao maingi dusipana isa petenge dusipape baa minyalyapala pyao pyale leya. \v 13 Baame nakama lamaiyuo, Dopa lao pyasi palamo. Nambana anda doko ateŋa lenge anda laraminyipa karara, lenge. Dopa lapyamopape nakamame waa nyingi akali dupwana anda ingyuo karena leyamilyamo, leya. \p \v 14 Dokopa wambu lenge koo kimbu kwaengepe dupwa baa tembole anda kareyamo dokona epeyaminyisa baame elya pyuo nyiya. \v 15 Dopa piyamopape purisi akali mupwa dupwape Mawa Pii mana lenge akali dupwapeme Yesu yulu ama keyange dupwana pyuo kareyamo dokonape wane wanakepe tembole anda dokona pii porakaiyuo kaeyo lao, Dapitinya Ikinyingi neta ipwamo kandalapa lao kareyaminyi dokope kandapala imbwuayami. \v 16 Imbwuapala nakamame baa lamaiyuo, Dupwame apa letaminyi lao silipi? leyami. Dokopa Yesumi nakama lamaiyuo, Baepolena pii mende palenge doko nakamame yaka lao kanda nangese? \q1 Ene nyaŋa dupwape anju nenge dupwape kambu dokona, \q1 lakandenge pii ama rolae larami lao rapa rapa pipilyamo \m lao pepa piya, leya. \v 17 Lapala nakama yaki nyepala anda repe repe pyuo karenge dokona karo kaepala pao yuu Betani dokona paleya. \s1 Yesumi Isa Piki Doko Yando Nena Leya \r (Mak 11:12-14, 20-24) \p \v 18 Yangama dokopa Yesu dee kapu kyuo anda repe repe pyuo karenge dokona laeyo epo dokopa lopaya. \v 19 Lopayamo dokopa isa piki mende kata nemba nemba dokona ando kareyamo kandapala repeta papala isa doko kalu kalu paeyo yoko iki pyuo kareyamo kandeya. Kandapala isa doko kando, Emba rengya jingi ama lyii nalu nao nare, leya. Dokopa isa piki doko waiya lao yando nalepo piya. \v 20 Dopa piyamo kandapala disaepole dupwame mona nembapala, Isa piki doko apa pipala aopa yando nalape? leyami. \v 21 Dokopa Yesumi nakama isingi lamaiyuo, Nakama kinyi langilyu. Nakamame lamana suu pyaa nao Anatumi kapa pira lao suu pyao kararami ramo doko isa piki doko nambame mende pipu doko iki piraminde daa. Yuu kyau dake lamaiyuo, Yuu kyau, emba puruku nyepala Anatumi ipwa kota pete dokona pyambwaramopa dokona karare, larami ramo dokona dopa pira. \v 22 Doko suu pyao nakamame ateŋa lao Anatumi kapa pira lao suu pyapala piso serami ramo dokoko dopa pyakara, leya. \s1 Yesumi Renge Kuiyuo Yulu Piyamo Dokona Piso Siyami \r (Mak 11:27-33; Lu 20:1-8) \p \v 23 Yesumi tembole anda dokona kolandapala mana lao kareyamo dokopa purisi akali mupwa dupwape wambunya kamongo dupwapeme epapala dopa leyami. Pyuo karene doko anja sipyamo nyepala renge palyuo pyuo karene. Apimi emba renge palyapyamopa pyuo karepe? leyami. \v 24 Yesumi nakama isingi lamaiyuo, Nambame nakama mende piso seroko. Nakamame isingi lao namba rolo langirami ramo dokopa nambame renge palipyamopa pyuo karo yulu dupwa anja sipyamo nyepala pyuo karo lao nakama langiru, leya. \v 25 Lapala, Jone bapitisimo nyakamyuo kareya banya yulu doko anjarae epeya, yake panda dokona piso renge kuiyamo piya panda isa akali dupwame renge kuiyaminyipa piyase? leya. Dokopa nakamame akema lao dopa leyami. Yake panda dokona piso renge kuiyamo piya larama ramo dokopa baame namwa langyuo akipamo Joneme kinyi lalyamo lao suu pyaa nayamisi? laramo lapala \v 26 Jonena yulu mee isa akalinya yulu larama ramo doko mee wambu dupwame baa Anatunya poropeta akali lao suu pyao karaminyi dokome namwa laramiŋi lao pakalyamano, leyami. \v 27 Lapala dokopa nakamame Yesu isingi lamaiyuo, Namwa see nalyamano, leyami. Dokopa Yesumi nakama lamaiyuo, Dopa letaminyi dokoko suu pyao nambame renge palenge yulu dupwa anja sipyamo nyepala pyuo karo lao isingi langi naro, leya. \s1 Ikinyingi Lamana Kongwalu Pii \p \v 28 Apa lao suu pilyamipi? Akali mendena ikinyingi lama kareyambi. Dokopa baame wane mupwa kareya dokona papala dopa lamaiya. Rakane, epapu emba isa girapo ee dokona yulu pela puu, leya. \v 29 Dokopa baame isingi lao, Paa naro daa leya. Dopa leyamopape enakana suu pingi alowa pipala kapa peya. \v 30 Rakange dokome wane enakana kareya dokona papala wane mupwa lamaiya dopako pyuo lamaiyamopa baame, Rakane, namba kapaŋa pelyo kae leya. Lapala paa naya. \v 31 Wane lama kareyambi dokona anjukumi rakange leyamuli pyuo piyase? leya. Nakamame lao, Wane mupwa doko, leyami. Yesumi nakama lamaiyuo, Kinyi langilyu. Takisi nyingi akali dupwape enda pamuku dupwape Anatunya isingi yulu palenge dokona sukusa pao nakamba dupwa nyuo enakalyaminyi. \v 32 Dokona lao Jone yulu rolae pyuo epeya dokopa baa kinyi lalyamo lao nakamba suu pyaa nayami. Suu pyaa nayaminyipape takisi nyingi akali dupwape enda pamuku dupwape kinyi lalyamo lao suu piyami. Suu piyami doko kandapala enakana nakambame mona enenge palyapala kinyi lalyamo lao suu pyaa nayami, leya. \s1 Girapo Ee Rapu Pyuo Kareyami Dokona Kongwalu Pii Mende \r (Mak 12:1-12; Lu 20:9-19) \p \v 33 Yesumi kongwalu pii mende laro selapape leya. Akali kamongo mendeme isa girapo ee mende pipala kame piya. Dokona girapo ee kame pipala wara piya. Kalyuo pyarakwalana girapo jinginya ipwange pao seraŋa lao kanana yuwale kyasiya. Kyasapala ketae anda londe mende piya. Pipala akali lapo ee doko kando karena lao maipala yuu mendasa wakale peya. \v 34 Jingi lyingi gii doko pyaka selena piyamo dokopa akali dokome banya yulu pingi akali lapo lamaiyuo, Nambana ee kando karaminyi akali dusipa karaminyi dokona papala nambana jingi lyuo jinya lapala minyakao ipupwape, leya. \v 35 Dokona peyaminyipa akali ee kando kareyaminyi dusipame yulu pingi akali dusipa nyuo yoko lapala mendali pyaroko pyao mendali pyao kumakao mendali kaname pyao piyami. \v 36 Dokopa ee range akali dokome yulu pingi akali andapyuwale dee pena leya. Dokopa akali dusipa dee dopako pyao piyami. \v 37 Enakana nambana ikinyingiŋi lao seramiŋi lapala banya ikinyingi doko nakama kareyami dokona pena leya. \v 38 Dopa leyamopape ee kando kareyami akali dusipame ikinyingi doko kandapala nakama range lao, Wane dake rakangena moyange nyera ingilyamo doko epelyamo. Baa pyao kumakamanale, mwua. Rakange kumaramo moyange baa nyerali dupwa namwa nyerama, leyami. \v 39 Lapala baa nyuo pyapala girapo ee neta dorena pyao nembeyami. \p \v 40 Dokopa girapo ee range akali dokome epapala dokopa ee kando kararami akali dusipa apa pira, leya Yesumi. \v 41 Dokopa nakamame baa lamaiyuo, Baame akali koo dupwa koo keta palena lao pyao kumakara. Dopa pipala waene ee doko nyuo jingi lyera gii dusipana baa kapa maipapu pirami akali lapo nyuo maira, leyami. \v 42 Yesumi nakama lamaiyuo, Nakamame pii pyasi palamo doko yaka lao kanda nangese? \q1 Doko akali kana anda pyuo kareyami dupwame kana mende nyuo nembeyami, \q1 doko enakana anda donge dokona mupwa ingyuo epo siya. \q1 Dopa piyamo doko Kamongome renge kuiyuo piyamosa piya. \q1 Dopa piyami dokona namwame lengeme kandapala mona nembo karamano. \m \v 43 Dokona nambame nakama dopa langilyu, leya Yesumi. Anatunya isingi yulu nakama keta pali nana lapala range nyuo wambu rara wakale jingi mondo lao lyuo kararami dupwa maira. \v 44 Wambu kana dokona mangala pao serami dupwa pyao inji ranji pira. Piramopa kana dokome wambu mende pisiramo dokona lakao epapala dokopa pyao minjiku minyinyi nembara, leya. \p \v 45 Purisi mupwa dupwape Parisi dupwape banya kongwalu pii dusipa sepala namwasa lalyamo lao soo manji nyiyami. \v 46 Manji nyepala nakamame baa puu maiyalana piyami dokopa wambu malu mee baa Anatunya poropeta akali lao suu piyami dokona baa puu maiyalana pakayami. \c 22 \s1 Akali Enda Nyilyamo Nenge Nenge Kongwalu Pii Doko \r (Lu 14:15-24) \p \v 1 Yesumi dee kamba kongwalu pii lapala dopa lao lamaiya. \v 2 Kiŋi akali banya ikinyingi dokona enda nyera lapala nenge andake namanale leya doko suu pyao yake pandana isingi yulu doko dopale. \v 3 Akali dokome banya kendemande akali dupwa lamaiyuo, Enda nyakamiru dokona nenge nala eparamili dupwa epena lala pena leya. Leyamo dokopa nakama pao lamaiyaminyi dokopa, Epa narama daa, leyami. \v 4 Dee banya kendemande akali wakale lapo pena lao lamaiyuo, Eparamili dupwa dopa lamaipwape, Nenge narama doko rapa rapa pipu. Nambana bulamakao lapope bulamakao ikyane rondo lasi dupwape pyapamwa doko peparae rapa rapa pisi silyamo. Enda nyakamiru dokona nenge narama ipupwape, letamo lao lamainya, leya. \v 5 Dopa leyamopa wambu dupwame minyakaso kaepala pao, mende ee dokona pao mende banya yulu pingi anda pao \v 6 menge dupwame banya kendemande akali dupwa minyarapala kilya kandalya kandana pipala pyao kumakayami. \v 7 Dokopa kiŋi akali dokome imbwuapala banya yanda pingi akali pena leyamosa nakamame wambu yango longa pingi dupwa pyao kumakao nakamana anda dupwa yango banamau lao piyami. \v 8 Dokopa baame banya kendemande akali dupwa lamaiyuo, Enda nyakamiru dokona nenge narama doko rapa rapa pisi silyamo. Sipyamopape wambu eparamili dupwa koo ingyuo karaminyi dokona epa narami. \v 9 Dokona kata dupwana papala wambu kando nyeramili dupwa enda nyakamiru dokona nenge narama dokona epena lalapape, leya. \v 10 Dokopa kendemande akali dupwame kata dupwana papala wambu kando nyiyaminyili pyuo koo keyangepe dupwa peparae nyuo malu palyiyami. Dokopa nenge narami anda doko wambumi kete piya. \p \v 11 Kete piyamopa kiŋi akali dokome wambu dupwa kandala kolando epapala kandeyamo dokopa enda nyingi gii dokopa komau keyange pingi dopale akali mende baa pee pii nao peteyamo kandeya. \v 12 Kandapala baa dopa lamaiya. Yangone enda nyingi gii dokopa komau keyange pingi dopale emba pii napala apa pyuo kolando andakare dakena ipisi? leya. Dokona akali dokome roma napyuo peteya. \v 13 Dokopa kiŋi dokome banya yulu pyaka maingi dupwa lamaiyuo, Baa nyuo kingi kimbupi puu pyapapala iminjingi netarena pyambwalapape. Iminjingi dorenako akali dupwa ee lao nenge ginyi ganyi lao kararami, leya. \v 14 Dokona lao malu epena letamopape mendasipa yapalyuo nyingi, leya Yesumi. \s1 Kana Takisi Pingi Pii Doko \r (Mak 12:13-17; Lu 20:20-26) \p \v 15 Dokopa Parisi akali dupwame pao wato lao piso, Apa pipala baa kopetame lenale lao kawanyi mendena palyuo laramase? leyami. \v 16 Lapala nakamana disaepole dupwape Erote nyimbunya lao nyiso kareyami akali lapo dupwape Yesu kareyamo dokona pena leyamisa dopa leyami. Mana Lenge, emba rolae pyuo Anatunya yulu dokona lao angi kinyi mana lao karo, dokopa Kamongoŋo lao wambu dopale dapale lao suu pyaa nao pyuo karene doko namwame silyamano. \v 17 Dokona apa lao suu pilipi? namwa isingi langipi. Namwa Sisa takisi mailyamano doko namwana Lowa dokona yalelyamase? leyami. \v 18 Dokopa Yesumi nakama baa koo keta palena lao lalyaminyi lao soo gisapala dopa leya. Nakama yanengena mamba kiso lao karaminyi dupwa, akipamo nakamame namba apa letepe lao selana nyuo kuinya palyuo makande pyuo letamipi? \v 19 Takisi maingi doko suu pyao kana mende namba lasaka pipwape, leya. Dokopa baa kana mende minyuo epo maiyami. \v 20 Dokopa Yesumi nakama lamaiyuo, Kana dakena wambu ayemba pukusi petamo pii yasi opetae palamo dolapo apinya? leya. \v 21 Nakamame, Sisana, leyami. Dokopa baame nakama lamaiyuo, Sisana bange dupwa Sisa range maiyuo, Anatunya bange dupwa Anatu range maiyuo pipwape, leya. \v 22 Nakama pii doko soo mona nembapala baa yaki nyuo peyami. \s1 Kumuo Palyuo Sipuro Epenge Dokona Pii \r (Mak 12:18-27; Lu 20:27-40) \p \v 23 Yuu gii dokopako Satyusi dupwame wambu kumapala lopo lete epa nange lao karenge dupwa epapala baa mende piso soo dopa leyami. \v 24 Mana Lenge, Moseseme lao dopa leya. Akali mende wane manja nao kumara ramo doko banya yangonge dokome banya enda waiya doko kalyapala apo dokona wane manjakamira, leya kande. \v 25 Dokona suu pyao yangonge yanda ipingi nyero kareyami. Yangonge mupwa doko enda nyepala kumuya. Baame wane manja nayamo dokona yangonge dokome banya etenge doko kalyakana lao kumuya. \v 26 Dopako pyuo yangonge lapo dokope yangonge repo dokope pao yangonge yanda ipingi nyero dokope dusipa dopako pyuo kumuyami. \v 27 Yangonge peparae kumapeyaminyipa enakana enda doko kumuya. \v 28 Dokona lete lopo epo kararami gii dokopa akali yanda ipingi kararami dokona anjukunya mendena etenge ingyuo pisirase? Nakama peparaeme enda doko nyepa piyami kande, leyami. \p \v 29 Dokopa Yesumi isingi lamaiyuo, Nakamame pii pyasi dokope Anatunya porainya renge dokope soo nyepa napala kopetame lalaminyilyamo. \v 30 Lete lopo paraminyi gii dokopa akali mendeme enda nyii nao rakangeme wanenge akali mai nao pyuo kararaminyipa aŋala yake panda dokona karaminyi doko suu pyao kararami. \v 31-32 Deeko, wambu kumuo lete lopo eparama dokona suu pyao Anatumi nakama pii langiyamo pyasi palamo doko nakamame kando yaka laa nangese? Namba Aporakamena Anatu ingyuo karo, namba Aisakena Anatu ingyuo karo, namba Jekopena Anatu ingyuo karo pilyu, leya kande. Baa kumuo palaminyi dupwana Anatu ingyuo kara nange baa lete karaminyi dupwana Anatu ingyuo karamo, leya Yesumi. \v 33 Dopa leyamo dokopa wambu malu rukuraka pyuo kareyami dupwame sepala banya mana pii doko soo mona nembeyami. \s1 Mawa Pii Andake Doko \r (Mak 12:28-34; Lu 10:25-28) \p \v 34 Dokopa Parisi akali dupwame Yesumi Satyusi akali dupwa kui lanyi pyambwapyalyamo lao sepala epo sukusa sukusa piyami. \v 35 Dokopa nakama kareyami dokona Mawa Pii singi mendeme baa apa letape lao selana makande pyuo mende piso siya. \v 36 Mana Lenge, Mawa Pii palamo dokona anjuku doko mupwa wakasase? leya. \v 37 Leyamopa baa lamaiyuo, Nakamame nakamana Kamongo Anatu mona maingi renge dokomepe imambu dokomepe suu pingi dokomepe baako mona maiyuo karalapa letamo. \v 38-39 Doko mawa pii mendaki ama andake ingyuo palamo. Dokona suu pyao mawa pii mende lapo pyuo palamo doko dopale. Doko, nakama range kando mona retenge doko suu pyao wambu maki palenge dupwa mona reto karalapape, lao palamo. \v 40 Mawa Pii wakale wakale dupwa peparaepe Anatunya poropeta akali dupwana pii peparaepe mawa pii lama dolapome minyaro karamo, leya. \s1 Koraisa Dokona Lao Pii Doko \r (Mak 12:35-37; Lu 20:41-44) \p \v 41 Parisi dupwa sukusa sukusa pyuo kareyami dokopa Yesumi nakama pii mende piso soo dopa leya. \v 42 Koraisa doko apa pyuonde lao suu pilyamisi? Apinya ikinyingi ingyuo karase? leya. Nakamame baa lamaiyuo, Dapitinya ikinyingi, leyami. \v 43 Baame nakama lamaiyuo, Dopa laminyipape akipamo Dapitimi Imambumi pyongo piyamosa baa kando Kamongo, lao leyase? Baa dopa leya kande. \q1 \v 44 Kamongo dokome nambana Kamongo lamaiyuo, \q1 Nambana kingi rolaerename pisa ipu. \q1 Embena yanda pimwai ingyuo dupwa nambame nyuo \q1 embena kimbu yukuna dokona rambuki nyinyi pyambwakaro. \m leya. \v 45 Dapiti baa kando Kamongoŋo leyapya doko apa pyuo dee banya para pyao nyiyamo dokona ingiyase? \v 46 Dokopa nakama mendeme baa isingi lamaiyalana saka nayami dokona yuu gii dokona piso pao pii lapo baa kapa piso selana pakayami. \c 23 \s1 Yesumi Lowa Mana Lengepe Parisi Dupwape Manasa Pyao Lamaiya \r (Mak 12:38-39; Lu 11:43, 46; 20:45-46) \p \v 1 Yesumi wambu malu mee rukuraka pyuo kareyami dupwape banya disaepole dupwape lamaiyuo dopa leya. \v 2 Mawa Pii mana lenge akali dupwape Parisi dupwape Mosesena apo dokona alo pyuo petaminyi. \v 3 Dokona nakamame nakama dopa pipwape lao langiraminyili pyuo minyuo pyuo karalapape. Karapalape nakamana yulu pinginyili pyuo kara nalapape. Dokona lao nakamame mana langilyaminyili pyuo range pii nalyaminyi. \v 4 Nakamame bange kenda andake pingi lekeleke rao singi dupwa yama pipala akali dupwana lange dokona retenge. Retapalape nakamana kingi pyambuo nyisa nange. \v 5 Nakamame yulu pingi dupwa peparae wambu dupwame kandamili lao pyuo karenge. Dokona lao nakamame Baepolena pii pyasi palenge malu nyuu byake dokona nyimbunyale lao embo nakamana komau pinjingi londenale lao pee pyuo karenge. \v 6 Wambu nenge andake nao petenge dokopa akali mupwa petenge dokonape sinakoke anda dupwana petenge mupwa dupwanape pisimwali yaka lao rungi rungi pyao karenge. \v 7 Ropo pingi kamapi dupwana karo wambu dupwame nakama kando ayaka lao, Rapu Pingi, Rapu Pingi, lao karamili yaka lao suu pyao karenge. \v 8 Wambumi nakama kando Mana Lenge lao larami doko kapa ingya nalyamo. Doko nakama peparae yangonge ingyuo karaminyipa nakamana mana lenge angi mendakiko karamo. \v 9 Doko suu pyao isa yuu dakena akali mende kando rakane emba mupwaŋa lao laa nalapape. Nakamana Rakane mendaki iki doko yake panda dokona karamo. \v 10 Dokonako suu pyao wambu dupwame nakama kando, Kamongo, lena laa nalapape. Nakamana Kamongo mendaki iki Koraisa lenge doko karamo. \v 11 Nakamana akali mupwa ramo doko baa nakamana kendemande ingyuo karena. \v 12 Mendeme namba range mupwa karo lao suu pyarami dupwa bulu bulu pyapala kuki ingyuo kararami. Mendeme namba range kuki karo lao suu pyarami dupwa anda nyimbuo mupwa ingyuo kararami. \s1 Yesumi Yanengena Mamba Kiso Lenge Dupwa Koo Keta Palyuo Leya \r (Mak 12:40; Lu 11:39-42, 44, 52; 20:47) \p \v 13 Mawa Pii mana lenge akalipi Parisi akalipi nakama yanengena mamba kiso lao karo yake pandana isingi yulu palenge dokona wambu dupwa sukusa paa nana lao nee pyuo karenge dokona nakama keta randa epara ingilyamo. Nakama range sukusa paa nao wambu lapo sukusa panya laminyi dupwa kaena lao daako letaminyi. \v 14 Mawa Pii mana lenge akalipi Parisi akalipi yanengena mamba kiso lao karenge dupwa nakama keta randa epara ingilyamo leto. Nakamame enda waiya dupwana anda dupwa mamando pyuo pyaso nyuope mee panga soo ateŋa londe laope pyuo karenge. Dopa pilyaminyi dokona Anatumi nakama moŋo kamame andake jera. \v 15 Mawa Pii mana lenge akalipi Parisi akalipi nakama yanengena mamba kiso lao karenge dupwa nakamame akali mendakipi mende nakamana yongo nyinya lao suu pyao ipwa kotanape yuu dupwanape papyuo koto karenge. Enakana akali doko nakamana yongo nyepelyamo dokopa nakama isare pandana wane ingyuo karaminyi doko suu pyao baa ama isare pandana wane ingyuo karena lao lenge dokona nakama keta randa epara ingilyamo. \p \v 16 Nakama lenge kwaenge dokome wambu kata dupwana lanyuo pelyaminyi dokona nakama randa epara ingilyamo. Nakama dopa lenge kandale. Mendeme tembole anda dokona kingi lao mende pirunya lao kingi ketae nembo lapala enakana laramuli pyuo pii nara ramo doko pii pali nara lenge. Dee mendeme tembole andana kana golo dokona kingi minyuo lao mende pirunya lara ramo dokome baa mangena minyara ingilyamo lao karaminyi. \v 17 Nakama kopyali lenge kwaenge dapwa. Anjuku doko mupwase? Kana golo dokope panda tembole andame golo poo pyasi inginyi pyambulyamo dokona tembole anda dokose? \v 18 Dokonako palyuo nakamame mende opetaeko kopetame lao, mendeme bange kiso maingi rate dokona kingi minyuo mende pirunya lao kingi ketae nembo lapala enakana laramuli pyuo pii nara ramo doko pii pali nara. Dee mendeme bange maisi rate seramo dokona kingi minyuo lara ramo baa mangena minyara ingilyamo. \v 19 Nakama lenge kwaenge dapwa anjuku doko mupwase? Bange dokope panda mena kiso maingi rateme bange poo pyasi inginyi pyambulyamo dokose? \v 20 Dokona lao mendeme Anatu bange maiyuo retenge rate doko suu pyao kingi ketae nembara ramo doko ratepe bange silyamo dokope pale pale larasa pira. \v 21 Deeko, mendeme tembole anda doko kingi lao kinyi kinyi letoŋo lao, lalu lao lara ramo doko anda dokope anda dokona karenge baape laparaena palyuo larasa pira. \v 22 Dee pii mendeko doko, mendeme yake panda doko minyuo kinyi kinyi letoŋo lao lalu lao lara ramo doko Anatunya kiŋi petenge isa dokope angi baa petenge dokope laparaena palyuo larasa pirako. \p \v 23 Mawa Pii mana lenge akalipi Parisi akalipi yanengena mamba kiso lao karenge dupwa nakama randa andake narami ingilyamo. Dokona lao nakamame mokwamepe yambya yokope alamu yoko dee awa yokope dupwa peparaena akalisa silyamo dokona mendaki larapu Anatu maingi. Mailyaminyiko doŋo Mawa Pii palamo dokona pii kenda dusipa wambu yango kando rolae maingipi yulu angi dasipa nakamame kame sepala kaelyaminyi. Kuki doloma pyuo karo yulu angi dasipa opetae piraminde pilyaminyi. \v 24 Nakama lenge kwaenge dokome wambu kata lasaka pilyamano lao pilyaminyi. Nakama ipwa nalena dokopa bange kuki ipwana silyamo dupwa nyuo nembelyaminyipape ipwa mena kamele paleta mee nao goe letaminyisa pingi. \p \v 25 Mawa Pii mana lenge akalipi Parisi akalipi yanengena mamba kiso lao karenge dupwa, nakama randa narami ingilyamo. Nakamame kapope pere warakepe netarena wate pyuo karaminyipape kokorena panga soo pyaso nyuo karenge renge dupwa simbulyamo. \v 26 Parisi akali lenge kwaenge dupwa nakama kapope pere warakepe netarena elyape seraŋa lapala kokorena wate pipwape. \p \v 27 Mawa Pii mana lenge akalipi Parisi akalipi yanengena mamba kiso lao karenge dupwa nakama randa narami ingilyamo. Malu pingi anda kamarena mamba kakepame kisasi dokome dorename iki au koo pyuo karelyamopape kokorena akali rumbyasi dupwana kuli kwaesi dupwa simbwaro karamo dupwa nakama dopale. \v 28 Nakamame dopako pyuo wambu kandaminyipa yanengena rolae pili lao mee pyuo karaminyi. Karaminyipape nakama yanengena mamba kiso lao karengepe koo keta keke soo karengepe dusipa simbwaro karaminyi. \s1 Yesumi Akali Dusipana Randa Nyerami Dokona Lao Polo Lamaiya \r (Lu 11:47-51) \p \v 29 Mawa Pii mana lenge akalipi Parisi akalipi yanengena mamba kiso lao karenge dupwa nakama randa narami ingilyamo. Nakamame Anatunya poropeta akali dupwana malu anda pyuo wasakamyuo yulu rolae pyuo karenge wambu dupwana malu anda ketae dokona kana sulu singi doko mondo koo lao kalya pyuo karenge. \v 30 Nakamame dopa pyuo karo dokopa dopa lenge. Namwana rakange kyawa kareyami dupwa pipya kareyamili doko nakamame Anatunya poropeta akali dupwana ranjama kulimbuyami dokopa namwame dopako pyuo kulimbwakami nayamali lenge kandale. \v 31 Dokona ingyuo nakama Anatunya poropeta akali dupwa langa pyapa piyami dupwana rara karamano lao range polo lamisa pilyamo. \v 32 Dokona nakamana rakange kyawa dupwame pyuo kareyami dokonako palyuo makande minyuo pyuokondali pyuo pipwape. \v 33 Nakama kau ikyane ingyuo kaparao karaminyi. Anatumi nakama kando kote lao isare pandana yapalya yapana pinyi nembara doko apa pipala wanjinyi nembaramisi? \v 34 Dokona Anatunya poropeta akalipi rolae suu pingi akalipi mawa pii mana lenge akalipi lapo nakama karaminyi dokona mapanyi peelyo. Dokopa nakama dupwana lapo pyao kumakao isa mamandona pyao palyuo, lapo nakamana sinakoke anda dupwana pyarako pyao, lapo anda repe repe pyuo karenge dupwana randa maipapu pyuo kararami. \v 35 Dopa pyuo kararami dokopa isa yuu dakena wambu rolae pingi kareyami dupwana ranjama kulimbwapa piyami dupwa peparae nakama dupwa keta sera. Akali Epolo baa nyisu mende peteyamo kara nayamopa pyao kumakaya dokona ranjama dokona kanda soo piso pao kama enakana Berokayana ikinyingi Sakaraya doko Anatu bange kiso maingi rate dokope tembole anda donge dokope dolapo karalyaro kareyambinyipa sukusa dokona nakama dapwame baa pyao kumakayami dokona ranjama dokope kiminjapala nakama keta sera. \v 36 Kinyi langilyu, wambu dusipana ranjama peparae wambu ando karaminyi dupwa keta epo sera ingilyamo. \s1 Yesumi Yuu Jerusaleme Kando // Mona Reteya \r (Lu 13:34-35) \p \v 37 O Jerusaleme, Jerusaleme, Anatunya poropeta akali dupwa pyao kumakao, pii minyakamyuo epenge dupwa kaname pyapa pingi. Kola inya dokome banya ikyane dupwa papaki dokona lungwa lungwa nyuo pyambungi doko suu pyao yuu malu mee embena wane wanakepe sukusa nyipuli lao suu piyunupa emba daa lee kande. \v 38 Embena anda doko mee pii karo kwaesi sera. \v 39 Dokona lao kinyi langilyu. Nakamba namba dee kanda narami. Namba Anatunya kingi lao eparonopa nakamame lao kandalapa neta ipwamo lao karo dokopa dee kandarami leya. \c 24 \s1 Yesumi Tembole Anda Lalyara Dokona Lao Leya \r (Mak 13:1-2; Lu 21:5-6) \p \v 1 Yesu tembole anda yaki nyepala katasa panya peyamo dokopa banya disaepole dupwame epapala baa tembole anda dokona pisi karenge dokoŋo kandena leyami. \v 2 Dopa leyaminyipa baame nakama lamaiyuo, Nakamame dapwa kandelyamisi? Kinyi langilyu, Pyao lalyinyi nembaraminyipa kana mendena kana yango ketae see nara, leya. \s1 Yesumi Randa Epara Dokona Lao Leya \r (Mak 13:3-13; Lu 21:7-19) \p \v 3 Baa Isa Olipi Kyau dokona peteyamopa disaepole dupwa iki epapala dopa leyami. Emba leene doko anjokorape pira lao rolo langipi leyami. Emba eparene dokope isa wambu dupwana yuu gii doko lumwa piramo doko wambo apa piramo kandaramanopa enakana angi doko pyaka serase? leyami. \p \v 4 Dokopa Yesumi nakama isingi dopa lamaiya. Akali lapome nakama suu longo nyii nana lao pyare pyanyi pyambuo waso karalapape. \v 5 Dokona lao wambu malumi nambana kingi lao, Namba Koraisa karo lapala wambu malu suu longo nyerami. \v 6 Dokopa yanda pilyaminyi lao angi rolae leyaminyipape lape lape pii leyaminyipape dopa pyuo mende siyami kande dokopa nakama paka nao ambeambe karalapape. Dokona lao rengya dopa pira ingilyamoko. Dopa pyuo pyaka seramo dokopa ene pyai napa nara. \v 7 Dokona lao yuu mendena range wambu dupwame yuu mendena range wambu dupwa pyala parami. Kiŋi rara mendeme kiŋi rara mende pyala para. Dokopa yuu wakale wakale dupwana yuusili andake minyaramo wambu dupwa lopo andake seramo kararami. \v 8 Doko enda wane ene mata pyalana kanda singi dopale ingyara. \p \v 9 Dokona lao yuu gii enakana dokopa akali dupwame nakama randa andake dokona nyuo minya sepala pyao kumakarami. Dokopa rara wakale wakale dupwame nakamame nambana kingi lao kararaminyi dokona kando awa narami. \v 10 Dokopa wambu malu suu longo neta papala karo, mendeme mendali mata kando lao, mendeme mendali awa nao pyuo kararami. \v 11 Dokopa akali lapome, Anatu pyongo pyapyamo nolako lao karo lao panga soo karenge dupwame sipurapala wambu malu suu longo nyerami. \v 12 Dokopa yulu koo doko konda konda pyuo ama reeko ingyaramo dokona akali andapyuwale mona reto karenge kata dupwa kii nara. \v 13 Dopa piramopa wambu nambana yulu minyuo pyuo kararaminyi dupwa yuu gii lumwa piramo dokopa kaeya nao mee pyuo karalu kararaminyi dusipa Anatumi lete wai pyao nyera. \v 14 Dokona suu pyao Anatunya isingi yulu dokona lao waili pii keyange, doko isa yuu muu dupwana boo pyao, rara wakale wakale wambu dupwa peparae sinya lao, rolo lamaiyuo pao kapa kapa pirami dokopa gii doko lumwa pira. \s1 Randa Andake Epara Pii Doko \r (Mak 13:14-23; Lu 21:20-24) \p \v 15-16 Anatunya poropeta akali Daniele lenge dokome, Anda poo pyasi dokona bange ama koo Anatunya lenge kambu dokona kokwa soo retarami leya doko leyamuli pyuo piya kande dokopa yuu Jutia kararaminyi wambu dupwa yuu kyau dupwana bolombalo lao ralo pupwape. (Pii dake kongwalu letamo dokona poraiyuo selapa.) \v 17 Akali mende anda yangi dokona pisira ramo doko banya bange andakare singi dupwa minyuo parowale lao andakare nyela paa nao mee ralo para. \v 18 Akali mende ee dokona karara ramo doko dee epo banya komau nyii napala mee ralo pupingele. \v 19 Yuu gii dusipana enda wane rombanda palenge dupwape wane anju kareta singi enda dupwape apa pipala parami? \v 20 Apunda pilyamopa kupwa pingi gii dokopape koro petenge dokopape yulu dusipa pyaka sepa nana lao ateŋa lalapape. \v 21 Yuu gii dusipana randa andake wakasa mende pyaka sera. Doko isa yuu kanda soo busiyamopa randa nao kareyami dokona piso epo epapu randako nao karaminyi, rengya kamame randako nao kararaminyipa randa andake wakasa seramo dokome doloma pipya manda minya naralyamo. \v 22 Anatumi yuu gii nyuo muu pinyi nemba nayali doko wambu peparae koo keta palyuo kumuo oteyamuli. Doko kaepala banya wambu lapo rombo palyiyamo dupwana reke lao repele pyakanya lao muu pinyi nembara. \v 23 Yuu gii dusipana wambu mendeme nakama langyuo, Koraisa baa isa dae kata kande, panda, Baa isa dalyesa karamo leyami kande dokopa kinyi lalyaminyi lao suu pyaa nalapape. \v 24 Dokona lao akali lapome kyambo lao, Namba Koraisa karoŋo, lao sipurapala wambu kando yamaranguramili yulu andake dopale lapo lasaka pyuo pyuo kararami. Akali dupwame mee wambu dupwa suu longo nyuo karo dokopa Anatunya rombo palyisi wambu dupwa opetae suu longo nyelana lao pyuo kararami. \v 25 Ene dopa pipa naramopa dopa piraŋa lao wambo langilyu kande. \v 26 Dokona wambu dupwame nakama langyuo, Baa yuu muiyane dokona karamo larami ramo nakama dokona paa nalapape. Dee, Baa andakare lukuna karamo larami ramo doko kinyi lalyaminyi lao suu pyaa nalapape. \v 27 Dokona lao neta pyakaenge dorena piso yuu pele renge kuiyuo pipala, yuu dupwa yanga paupau lao pao neta yalyingi dorena kandenge doko suu pyao Ikinyingi Akali doko epara lyakande. \v 28 Yanenge kaoma seramo dokonako yaka ulisapu dupwa epo elyambu pyuo pisirami ingingi. \s1 Ikinyingi Akali Epara Pii Doko \r (Mak 13:24-27; Lu 21:25-26) \p \v 29 Randa andake nao kararami gii doko otaramopa aopa neta doko raa napala iminjowape, kana doko raa nao, bui dupwa yake dokona piso kondo isa epo karo yake bange porai dupwa romo romo pyuo pyuo karara. \v 30 Dokopa Ikinyingi Akali epelyamo lao yake dokona lyakai pyuo panara. Panaramopa yuu muu dupwana rara wakale wakale dupwa peparaeme ee lao kondome kumuo kararami. Dopa piraminyipa Ikinyingi Akali doko yake panda kopa rakapana dokona ama yanga paupau lapala porai wakasa ingyuo eparamo kandarami. \v 31 Dokopa bikuli andake laramopa banya aŋala dupwame porambaiye renge kuiyuo epenge yuu pinjingi kisima dusipana pao banya wambu yapasi dupwa nyela pena lara. \s1 Isa Piki Kongwalu Pii Polo Lamaiya \r (Mak 13:28-31; Lu 21:29-33) \p \v 32 Isa piki doko kandapala renge mende mana nyelapape. Isa wangya piso andenge dokona byalu lapala yoko karo penge doko kandapala ee kana musi doko pyaka selana pyamolamo lao kandenge. \v 33 Doko suu pyao yulu doo lalono kandapi dusipa pyaka seramo kandeyami kande dokopa baa repeta epo pyamolyamo, kinyi kakota lumbungi repeta karalamolyamo, lao soo gisarami. \v 34 Kinyi langilyu, doo lalono kandapi dusipa ene pyaka sepa naramopa isa wambu epapu ando karaminyi dupwa wambo ota narami. \v 35 Yake yuupa otara ingyapyamopa nambana pii dupwa ota nara ingilyamo. \s1 Ikinyingi Akai Anjokorape Epara Lao Mendemepe Gii Doko See Nalyaminyi \r (Mak 13:32-37; Lu 17:26-30, 34-36) \p \v 36 Dopa pira doŋo baa eparamo yuu gii dokope keloke gii dokope wambu peparae soo gisa nalyaminyi. Aŋala yake panda karaminyi dupwape Ikinyingi opetaeme soo gisa nalyaminyiko. Rakangeme iki soo karamo. \v 37 Akali Noa baa kareyamo yuu gii dokopa wambu kamenge karo yulu mee pyuo kareyami doko suu pyao Ikinyingi Akali eparamo dokopa dopako pirami. \v 38 Ipwa andake yuu muu dupwa ene yambe pyaa nayamopa wambu dupwame kamenge karo, nenge ipwape nao, enda yapo nyuo pyuoko kareyaminyipa, Noa baa sipu andake dokona kolando peya. \v 39 Mende oo piramo doko see napala langa pyuo kareyaminyipa ipwa dokome epo nakama neya. Dokoko suu pyao Ikinyingi Akali eparamo gii dokopa dopako pira. \v 40 Dokopa akali lama ee dokona kararambinyipa mende nyera, mende kaeyara. \v 41 Enda lama role pyao isa jingi pyao injo pisirambinyipa mende nyera mende kaeyara. \v 42 Dokona suu pyao nakama lenge rao karalapape. Nakamana Kamongo doko yuu gii anjokorape epara lao see nalyaminyi. \v 43 See naminyipape pii dake soo gisalapape. Anda range akali dokome waa nyingi akali doko kukwa eparape panda korakama epara lao soo gisapyali doko lenge rao isaro pisipala anda kambu lalyinyi nembapala epa nana lapyali. \v 44 Doko suu pyao Ikinyingi Akali doko keloke gii anjukunya epara lao see nalyaminyi dokona epelyape lao nakama rapa rapa pyuo isaro karalapape. \s1 Kendemande Akali Warombo Singipi Warombo See Nangepe Dolapona Pii \r (Lu 12:41-48) \p \v 45 Kendemande akali apiyakalende mupwa ingyuo parase? Doko akali mende mona palenge dokome yulu kaeya nao pyuo kararamopa banya kamongo dokome baa yapo nyepala doloma rapu pyuo nenge mokwa soo maipa pyuo karena lara doko. \v 46 Kamongo dee kapu kyuo epo kendemande akali yulu rolae pyuo kararamo kandaramo dokopa kendemande akali doko baa rae maiyuo para. \v 47 Kinyi langilyu, kamongo baame banya bange peparae rapu pyuo karena lao rombo palyara. \v 48 Dopa piramopape yulu pingi akali baa kopyali ingyapala, Nambana kamongo waiya lao epa nalyamo lao suu pyara. \v 49 Suu pyapala yulu pingi wambu yango dupwa pyaroko pyao baamoo wambu yango role pyao nenge nao waene ipwange malu nao pipala kyawa sisingi bolombalo laramo pisirami. \v 50 Dopa pyuo piso kamongo doko waiya lao epa nara lao suu pyao kamenge pisiramo yuu gii dokopa banya kamongo epara. \v 51 Epapala baa pyakepanyi nembo kaepala wambu yanengena mamba kiso lao kararami dupwa koo keta kararami dokonako pyambwara. Koo keta kararami dokona akali doko ee lao nenge ginyi ganyi lao karara. \c 25 \s1 Wanake Akalisa Dusipana Kongwalu // Pii Doko \p \v 1 Yuu gii doko wanake mapwae akalisame nakamana lambe nyuo minya akali enda nyeramo doko lanyala peyaminyi doko makande minyuo yake pandana isingi yulu dopale ingyuo para. \v 2 Doko enda mapwae peyami dusipana kingi paki mona pali nange, dee mona palenge kingi pakiko. \v 3 Enda mapwae mona pali nange dusipame lambe iki minyapala keresene minya nayami. \v 4 Dee enda mona palenge dusipame lambe keresene ipwange paleta batolonape minyuo peyami. \v 5 Enda nyelana pingi akali doko yuu andarele epo peyamopa waiya lao epa nayasa enda dupwa lenge luwapala luu paleyami. \v 6 Kukwa andasukulya dokopa pii andakende lapala, Kandalapa. Enda nyelana pingi akali doko angi epelyamo. Baa epelyamo dokona kando nyela ipupwa, leya. \v 7 Dokopa enda mapwae dupwa peparae sipurapala nakamana lambe dupwa rapa rapa piyami. \v 8 Dokopa mona pali nange dusipame mona palenge dusipa lamaiyuo, Namwana lambe dusipa kunjalana pilyamo dokona nakamana ipwange lama jelapape, leyami. \v 9 Dopa leyaminyipape mona palenge dusipame isingi lao, Nakamape namwape peparae ipwange mendakinya nyerama ramo doko kapa ingyara lyasilisi? Dokona nakamame kaepala sito anda dokona papala lapo range ropo pyala pupwape, leyami. \v 10 Dokopa nakama ropo pyala ene katasa peyaminyipa enda nyelana pingi akali doko epeya. Dokopa wanake rapa rapa pyuo otapala peteyaminyi dupwa baamoo pipya role pyao enda nyingi dokopa nenge nenge anda dokona andakare peyami. Peyaminyipa kambu upi leyami. \v 11 Enakana enda mapwae menge dusipa epapala, Kamongo, Kamongo, kambu lumbwakape, leyami. \v 12 Dopa leyaminyipa baame isingi lao, Kinyi langilyu, nambame nakama apimoo lao kando gisa nange, leya. \v 13 Doko suu pyao anjokorape eparape lao yuu giipi keloke giipi see nalyaminyi dokona kando isaro karalapape, leya Yesumi.\fig Enda mapwae kingi paki mona pali nange dee kingi paki mona palenge.|src="FILEFIG" size="col" ref="25:2" \fig* \s1 Kendemande Akali Remana Kongwalu Pii \r (Lu 19:11-27) \p \v 14 Dokona suu pyao akali mende kata nanesa panya lao kareyamo dokome banya yulu pyakamaingi akali dusipa epena lapala banya bange dupwa retakao karena leya. \v 15 Akali mendepe mendepe yulu palengenyili pyuo mende kana kina kingi paki maiyuo mende kina lama maiyuo mende kina mendaki maiyuo piya. Maipala baa peya. \v 16 Dokopa akali kana kina kingi paki nyiya dokome aopa minyuo pao bange lapo ropo pyao nyepapu dee kana nyuo maipapu pyuo karo enakana kina kingi paki apeto konda pyuo nyiya. \v 17 Akali kina lama nyiya dokome dopako pyuo kina lama apeto konda pyuo nyiya. \v 18 Dopa piyambinyipa akali kina mendaki nyiya dokome papala yuu apu rao banya kamongona mone doko yalu pyuo koko palyiya. \p \v 19 Yuu andarele epo papeyamopa yulu pingi akali dusipana kamongo dokome epapala kana dokona lao roleyami. \v 20 Dokopa akali kina kingi paki nyiya doko kina kingi paki apetasi laeyo minyuo, epapala dopa leya. Kamongo, embame kina kingi paki namba minyando jii kande doko kina kingi paki kame apeto nyepala dae minyakao epelyo, leya. \v 21 Dokopa banya kamongo dokome baa lamaiyuo, Emba yulu pingi akali keyange. Nambana pii yaki nyii nao mee pyuo karenge doko, emba mondo lao pyuo karapilyamo. Embame yulu kuki yaki nyii nao mee rolae pyuo karapi dokona embame yulu andake renge palyuo rapu pyuo karape laro. Andakare eparenepa nambapa role pyao rae maiyuo karamanale leya. \v 22 Dokopa akali kina lama reto kareya dokome epapala, Kamongo, embame kina lama jii kande doko kina lama kamame nyepala dae minyakao, epelyo, leya. \v 23 Banya kamongo dokome baa lamaiyuo, Emba yulu pingi akali keyange. Nambana pii yaki nyii nalu nao napala mee pyuo karenge doko, emba mondo lao pyuo karapilyamo. Embame yulu kuki yaki nyii nao mee rolae pyuo karapi dokona embame yulu andake renge palyuo rapu pyuo karape laro. Andakare eparenepa nambapa role pyao rae maiyuo karamanale leya. \v 24 Akali kina mendaki nyiyamo doko opetae epapala, Kamongo, emba akali pundumwa pyuo karapala waingi wara pii nange dokona mee lyuo karo imbu nemba napala embame mee lukusi nyuo karenge doko silyu. \v 25 Dokona pakapala embena kina doko yuunya apu rapala koko palyiyu. Kana dokoko dae minyuoko epelyo, leya. \v 26 Dopa leyamopape banya kamongo dokome baa isingi lamaiyuo dopa leya. Emba kendemande koo pyuo makalana wangu lakao karenge dake, namba waingi wara pii nange dokona mee lyuo karo imbu nemba napala mee lukusi nyuo karenge doko silinyi. \v 27 Dokome akipamo nambana mone doko byange dokona retaka nana pii. Dopa piili doko namba epapala dokopa nambana range dokope kana matana piso eparamo seramo dokope namba nyipuli, lamaiya. \v 28 Lamaipala, kina minyaro kareyamo doko nyepala kina akalisa minyaro kareyamo akali doko nyuo mainya leya. \v 29 Dokona lao wambu bange minyaro karaminyi dupwa peparae konda pyuo maironopa kaiyakaro sera. Wambu mendeme angingyuo minya naramopape koo lama minyara doko range nyeroko. \v 30 Dokonako suu pyao kendemande akali kopyali doko iminjingi netarena ralinyi nembalapa. Iminjingi dokona akali dupwa ee lao nenge ginyi ganyi lao kararami, leya. \s1 Ikinyingi Akalimi Wambu Yuu Rara Peparae Kote Lara \p \v 31 Ikinyingi Akali baa aŋala dupwa peparae pale pale yanga paupau lao epapala dokopa baa banya kiŋinya petenge yanga paupau lenge dokona pisira. \v 32 Banya lenge kambu dokona wambu rara wakale wakale dupwa peparae epo sukusa sukusa pirami. Dokopa mena rapu pingi akali dokome sipisipi dupwape meme dupwape wakale yapalyuo liti pingi doko suu pyao wambu dupwa yapalyuo liti pira. \v 33 Dokopa baame sipisipi dupwa banya kingi rolaerena karena lara, meme dupwa banya kingi kyairena karena lara. \v 34 Dokopa Kiŋi dokome banya kingi rolaerena kararami dupwa kando dopa lara. Rakangeme nyiso elyape keta pisiyamo dupwa baa yuu kanda soo wasiyamo dokopa isingi panda keyange mende wasakayamo dokona karala ipupwa lara. \v 35 Namba lopo piyamopa nakamame nenge jiyami kande, namba ipwa nano piyamopa nakamame ipwa jiyami kande, namba upunili epeyonopa nakamame yako lao nyiyami kande \v 36 Namba papara epeyonopa nakamame komau wapwakayami kande, namba anga piyamopa nakamame namba kandala epeyami kande, namba karapusi anda paleyonopa nakama yako lala epeyami kande lara. \v 37 Dopa laramo dokopa yulu rolae pingi wambu dupwame baa isingi lamaiyuo dopa larami. Kamongo, anjokorape emba lopo kareene kandapala namwa nenge jiyamase panda ipwa nano kareene kandapala namwa ipwa kamuo jiyamase? \v 38 Dee emba anjokorape upunili epeene kandapala namwa yako lao nyiyamase panda papara epeenepa namwa emba komau wapwakayamase? \v 39 Anjokorape anga piyamo siinyipape panda karapusi anda dokona paleenepape kandala epeyamase? larami. \v 40 Dokopa Kiŋi dokome nakama isingi dopa lamaira. Kinyi langilyu, nambana yangonge kuki karaminyi dapwana kuki wakasa mende kando pyakamiyami kande doko nambasa kando piyamisa piya, lara. \p \v 41 Lapala banya kingi kyairena kararami dupwa lamaiyuo dopa lara. Nakama koo keta palirami dupwa, namba yaki nyepala pao isare rao karalu karene dokona Satanemoo banya aŋala koo dupwa pipya kararami dokona pupwa. \v 42 Dokona lao namba lopo piyamo kareyonopa nakamame nenge jii nayami kande namba ipwa nano piyamo kareyonopa ipwa kamuo jii nayami kande. \v 43 Namba upunili epeyonopa nakamame yako lao nyii nayami kande, namba papara kareyonopa nakamame komau jii nayami kande, namba anga piyamo siyunupape panda karapusi anda paleyonopape kandala epa nayami kande, lara. \v 44 Dopa laramo dokopa nakamame opetae dopa lao isingi larami. Kamongo, emba anjokorape lopo kareenepape panda ipwa nano kareenepape panda upunili epeenepape panda papara epeenepape panda anga piyamo siinyipape panda karapusi anda dokona paleenepape namwame kandapala epo isaro pii nayamase? larami. \v 45 Dokopa baame nakama isingi lamaiyuo dopa lara. Nakama kinyi langilyu, wambu kuki karaminyi dapwana kuki koonde kando pyakami nayami doko nambasa kando piyamisa piya, lara. \v 46 Dokona nakama yaki nyepala randa nao karalu karala paraminyipape rolae pingi wambu dupwa kyakana renge palu palenge doko nyerami leya Yesumi. \c 26 \s1 Akali Lapome Yesu Kando Apa Pirama Lao Pii Lakamiyami \r (Mak 14:1-2; Lu 22:1-2; Jo 11:45-53) \p \v 1 Yesumi pii dupwa lao otapala banya disaepole dusipa kando dopa lamaiya. \v 2 Yuu gii lama epo paparamopa Pasopa nenge nenge doko pyaka sera. Dokopa Ikinyingi Akali doko isa mamandona pyao yukunya lao nyuo minya serami doko nakama silyaminyi, leya. \p \v 3 Dokopa purisi akali mupwa dupwape wambunya kamongo dupwape purisi akali mupwa wakasa Kayapasa lenge dokona anda andake dokona epo sukusa sukusa piyami. \v 4 Pipala, Yesu apa pipala yalu pyuo puu maipala pyarama, lao wato leyami. \v 5 Doko mee wambu dupwa kilyipu kilyipu karasarami lapala Pasopa nenge ene nao kararama dokopa kaeyamanale, leyami. \s1 Enda Mende Yesu Dokona Mamba Kisiya \r (Mak 14:3-9; Jo 12:1-8) \p \v 6 Yesu yuu Betani Saimone rete rapa nenge akali dokona anda dokona peteyamo dokopa \v 7 enda mende mamba luli lenge pee mende minyuo baa peteyamo dokona epeya. Mamba doko kana malu penge. Doko minyuo epapala Yesu taepo repeta peteyamopa enda dokome mamba doko banya kyawa dokona kulimbwakamiya. \v 8 Dopa piyamo dokopa disaepole dupwa kandapala imbwuayami. Imbwuapala, Akipamo doko kokwa soo kulimbwanyi nembelyamo? leyami. \v 9 Dopa pii napyali mamba dokome maipala kana malu ropo pyao nyepala pendewa wambu mokwa soo maimwali, leyami. \v 10 Dopa leyaminyipa dopa lalyaminyi lao sepala Yesumi nakama lamaiyuo, Akipamo enda doko randa maiyuo karaminyi? Baame yulu keyange namba pyakalamo. \v 11 Dokona lao pendewa wambu dupwa nakama pipya role pyao karalu kararaminyipa namba nakama pipya role pyao karalu kara narama. \v 12 Nambana yanenge dokona mamba doko kulimbwakalamo doko namba malu pirami dokona suu pyapala rapa rapa pipyasa pipya. \v 13 Kinyi langilyu, waili pii keyange doko yuu muu dupwana boo pyao lao kararaminyili pyuo enda dokome pyamo dokona dopa piya lao suu pyao lao kararami, leya. \s1 Jutasame Yesu Kapa Mata Kando // Laro Leya \r (Mak 14:10-11; Lu 22:3-6) \p \v 14 Akali akalisa ipisu lama kareyami dokona mende Jutasa Isakeriote lenge dokome purisi akali mupwa dupwa kareyami dokona papala dopa leya. \v 15 Nambame Yesu nakama keta minya sakaro ramo doko aki bange mende jerami, leya. Dokopa kana kulingi akalisa rema baa maiyami. \v 16 Maiyaminyi yuu gii dokonako piso Yesu mata kando lalana apa pyuo laowane lao kando kareya. \s1 Yesu Banya Disaepole Dupwa Pipya Nenge Pasopa Role Pyao Neyami \r (Mak 14:12-21; Lu 22:7-14, 21-23; Jo 13:21-30) \p \v 17 Borete isi reta nange nenge yuu gii mupwa dokopa disaepole dupwa Yesu kareyamo doko epo, Emba Pasopa nenge narene doko namwa anja rapa rapa pyakala pamisi lao suu pilipi? leyami. \v 18 Dokopa baame lao, Anda malu karenge dokona papala akali mende kararaŋa doko kando dopa lao lamaiyalapape. Mana Lengeme lao, Nambana yuu gii doko repeta pyaka silyamo. Embena anda dokona nambana disaepole dupwa pipya role pyao Pasopa nenge narama, lapyasa langyala epelyamano lao lamaiyalapape, leya. \v 19 Dokopa disaepole dusipa Yesu pinya lao leyamuli pyuo dokona palyuo Pasopa nenge rapa rapa piyami. \p \v 20 Yuu kwualepalepa dokopa baamoo akali akalisa ipisu lama kareyami dupwa pipya taepo repeta peteyami. \v 21 Nenge nao peteyaminyi dokopa baa dopa leya. Kinyi langilyu, nakama petaminyi dokona mendeme namba mata kando lara, leya. \v 22 Dokopa nakama mona rando piso baa lamaiyuo mendaki lao, Emba nambasa lalyane lao suu pyaa napusande lalyane, leyami. \v 23 Baame isingi lao, Pee warake ipwange lapo peteta sipyamopa dokona namba role pyao borete poeyo nao pisimbwano dokome namba mata kando lara. \v 24 Pii pyasi palamo doko, Ikinyingi Akali baa paraŋa lao leyamuli pyuo para ingilyamo. Para ingyapyamopape akali mendeme Ikinyingi Akali mata kando lao nyuo maira doko baa randa andake nara. Dokona lao baa randa koo nyisaraŋa endangimi manja narande piya, leya. \v 25 Dopa leyamo dokopa Jutasa baa angi mata kando lara dokome lao, Mana Lenge, dopa piramo doko nambape? leya. Dokopa baame baa lamaiyuo, Emba leene doko leya. \s1 Kamongona Yalya Kando Nenge \r (Mak 14:22-26; Lu 22:14-20; 1 Kor 11:23-25) \p \v 26 Nakama ene nenge nao peteyaminyi dokopa Yesumi borete nyepala ateŋa lapala kau lao disaepole dupwa mokwa soo maiyuo, Nyuo nalapape. Dake nambana yongo doko leya. \v 27 Lapala pee lomasi mende nyepala ateŋa lao ange lapala nakama maiyuo dopa leya, Nakama peparae nalapa. \v 28 Dake nambana ranjama wambu peparaena lao kulimbuo isa para. Nambana ranjama dokome Anatunya lalu lao lenge pii enenge doko kapawai wara pira leya. \v 29 Dopa langilyu, waene ipwange doko dee naa naro. Nambana Rakangena isingi yulu paliramopa nambamoo nakama pipya waene enenge lapo role pyao narama dokopa dee naroko leya. \v 30 Enakana kenane pyao otapala neta pao yuu Olipi Kyau dokona peyami. \s1 Pita Mata Mairamo Doko Yesumi Wambo Soo Gisapala Leya \r (Mak 14:27-31; Lu 22:31-34; Jo 13:36-38) \p \v 31 Dokopa Yesumi nakama lamaiyuo, Kukwa dakepa namba keta mende piramo renge dokona nakama peparaeme namba yaki nyerami. Dokona lao pii dopa lao pyasi palamo. Anatumi sipisipinya rapu pingi akali pyarono dokopa sipisipi dupwa bolombalo larami, lao palamo. \v 32 Bolombalo laraminyipape namba minyalyuo nyeramopa nakama yuu Galili eparami mare dokona namba wambo paro leya. \v 33 Dokopa Pitame Yesu lamaiyuo, Nakama peparaeme emba yaki nyepala suu pyaa nao parami ramo doko nambame dopa pii naro, leya. \v 34 Yesumi baa lamaiyuo, Kinyi langilyu, kukwa dakepako kola kali ene pii lapa naramopa embame namba repo pyuo mata joo lare, leya. \v 35 Pitame baa lamaiyuo, Namba embapa kumaramba ingyaramopape nambame emba mata joo laa naro leya. Dokopa disaepole dupwa peparae dopako lao pao suu leyami.\fig Pee lomasi dake namba kaepala pena lapili yaka.|src="FILEFIG" size="col" ref="26:39" \fig*\fig Enda malu opetaedokona nanesale piso kando peteyami.|src="FILEFIG" size="col" ref="27:55" \fig* \s1 Yesumi Yuu Gesemani Dokona // Ateŋa Leya \r (Mak 14:32-42; Lu 22:39-46) \p \v 36 Dokopa Yesu nakama role pyao yuu Gesemani dokona papala baame banya disaepole dupwa lamaiyuo, Namba dulusale ateŋa lala pelyoŋo nakama dakena pisipwape, leya. \v 37 Lapala Pitamoo Sepetena ikinyingi dolapo pipya lanyuo papala baa monarename pulunongo piyamo randame kumuo kareya. \v 38 Dokopa baame nakama lamaiyuo, Namba monarename randame kumulyu. Nambamoo lenge rao karamanale, leya. \v 39 Dopa lapala mee mende papala pangu sepala ateŋa lao dopa leya. Nambana Rakane, kapa ingyara ramo pee lomasi dake namba kaepala pena lapili yaka. Dopa lapili lao suu pyapunupape nambame laro doko kapa daa, emba lare doko kapa, leya. \v 40 Lapala disaepole dusipa peteyami dokona epapala luu paleyaminyi kandeya. Kandapala baame Pita lamaiyuo, Keloke gii mendaki iki nambamoo kapa lenge rao kapa pisa nalyamisi? \v 41 Nakama makande pii nana lao lenge rao ateŋa lao pisipwape. Imambu dokome kapa pinya lao suu pyapyamopape yanenge dokome yame yame lapyamo petaminyi, leya. \v 42 Lapala dee yuu lapo pyuo papala ateŋa lao dopa leya. Rakane, pee lomasi dake naa naronopape namba kaepala paa nara ramo doko emba suu pilinyili pyuo namba keta palena, leya. \v 43 Lapala dee kamba epeya. Dokopa nakama lenge kenda kenda piyasa luu palyuo siyaminyi kandeya. \v 44 Kandapala nakama yaki nyepala dee repo pyuo papala wamba leyamo dopako lao ateŋa leya. \v 45 Lapala disaepole peteyaminyi dokona epapala dopa lamaiya. Luu palimi doko suu pyao dee kamba imambu soo luu palamisi? Ikinyingi Akali doko yulu koo pingi akali dupwa keta nyuo maira gii doko epapu pyaka silya kande. \v 46 Sipuro monale. Namba mata kando lapyamo akali doko repeta epelya kande, leya. \s1 Yesu Minyarapala Nyiyami \r (Mak 14:43-50; Lu 22:47-53; Jo 18:3-12) \p \v 47 Baa ene pii lao kareyamo dokopa akali akalisa ipisu lama kareyami dokona Jutasa doko epeya. Akali malu mee rukuraka pyuo epo wua gelape kusapepe minyuo purisi akali mupwa dupwape wambunya kamongo dupwapeme pena leyamisa baamoo pipya epeyami. \v 48 Akali mata kando lara dokome wambo lao, Mende nyinyi piyu kande doko baa kararaŋa minyaralapape leya. \v 49 Lapala epo Yesu kareyamo dokona aopa repeta epapala, Rapu Pingi emba yako leto leya. Lapala baa nyinyi piya. \v 50 Yesumi baa lamaiyuo, Puu minyingi, akipamo dae epelepe? leya. Dokopa nakamame Yesu minyarapala minyaro kareyami. \v 51 Dokopa Yesu role pyao kareyami dokona mendeme banya kingi pyasinju lapala banya wua gela ipyuo nyepala purisi mupwa dokona kendemande akali dokona kale doko kondala pena leya. \v 52 Dokopa Yesumi baa lamaiyuo, Embena wua gela doko nyuo range manjipala kae. Wambu gela nyuo minyingi dupwa peparae gela dokoremeko isingi pilyaminyipa kumungi. \v 53 Nambana Rakange piso seronopa baame yanda singi aŋala rara akalisa ipisu lama yanda kambu dokome namba nyisala pena lara lao suu pyaa nalese? \v 54 Kapa pena larako doŋo pii pyasi mende pira ingilyamo lao palamo doko apa pyuo pyaka sera? leya. \p \v 55 Yuu gii dokopa Yesumi wambu malu rukuraka pyuo kareyami dupwa lamaiyuo, Nakambame namba kendepo kendepo nao waa nyuo karenge akali dokoreŋe lao suu pyapala kusape wua gelape minyuo namba puu maiyala epelyamisi? Yuu yangeyamo yaka lao namba tembole anda dokona mana lao peteyonopa nakamame namba kote lalana minyara nayami kande. \v 56 Doko Anatunya poropeta akali nolako lao pepa pyao reteyami pii dupwa pyaka sipyamopa dopa pilyaminyi leya. Dokopa disaepole dupwa peparae baa yaki nyuo kaepala ralo peyami. \s1 Yesu Kote Lala Minyuo Peyami \r (Mak 14:53-65; Lu 22:54-55, 63-71; Jo 18:13-14, 19-24) \p \v 57 Dokopa Yesu minyareyami dupwame baa lanyuo pao purisi akali mupwa wakasa Kayapasa kareyamo dokona Mawa Pii mana lenge akali dupwape kamongo dupwape epo sukusa sukusa piyaminyipa dokona lanyuo peyami. \v 58 Peyaminyipa baa peyamo dokona Pita nanesale peteta enakana pao purisi akali mupwa dokona anda kamapi dokona peya. Pao sukusa papala anda iso karenge akali dupwa pipya role pyao piso apa pipelyape lao kando peteya. \v 59 Purisi akali mupwa dupwape wato andake lenge akali dupwa peparaepeme Yesu kapa pyao kumakamanale lapala baa kando kote lao kyambo lenale lao akali lapo koteyami. \v 60 Koteyaminyipape akali malu lala epeyaminyipa kote renge angi mende minyuo lalana lisa piyami. Enakana akali lama epapala dopa leyambi. \v 61 Akali dakeme Anatunya tembole anda doko lalyinyi nembapala yuu rema kapa pyuo otaro, leya, leyambi. \v 62 Dokopa purisi akali mupwa wakasa dokome roya karapala dopa leya. Emba isingi mende warapo lare ingya nalyase? Nakambame embasa kando kote lao akinde lalambipi? leya. \v 63 Dopa leyamopa Yesu roma napyuo kareya. Dokopa purisi akali mupwa wakasa dokome baa lamaiyuo, Anatu lete karamo dokona kingi lao, Emba Koraisa Anatunya Ikinyingipi mee lao namwa rolo langipi, leya. \v 64 Yesumi baa lamaiyuo, Emba leene doŋo Ikinyingi Akali doko Porai Renge Palengena kingi rolae dokona piso yake dokona kopa dokopa role pyao lupyuo epara doko nakama kandarami, leya. \v 65 Dokopa purisi akali mupwa dokome banya range komau pee pingi doko minyuo pilyiya. Pilyapala, baame Anatunya lenge kambu dokona kokwa soo lalyamo. Akipamo dee akali lapome baasa kando lenako laramase? Baame Anatunya lenge kambu dokona kokwa soo lalamo doko nakamame selaminyi. \v 66 Apa lao suu pilyamisi? leya. Nakamame isingi lao. Baa kopetame pilyamo kapa kumunya, leyami. \v 67 Lapala banya lenge kambu dokona kepakali kyasinyi piso kingi rangome pyao kareyami. Dokopa lapome baa kingi kapeme pyao, dopa leyami. \v 68 Koraisa embame mendeme pyalaminyi dupwa apimipi lao pii repa repa pyuo kandapala dokomeŋe lape leyami. \s1 Pitame Yesu Mata Kando Leya \r (Mak 14:66-72; Lu 22:56-62; Jo 18:15-18, 25-27) \p \v 69 Pita baa kamanda anda kamapi dokona peteya. Dokopa kendemande enda mendeme baa peteyamo dokona epapala, Yesu Galili range doko embapa role pyao karambi doko, leya. \v 70 Dopa leyamopa nakama peparae soo peteyaminyipa Pita baame, Apa letene lao soo saka nalyo, lao daa leya. \v 71 Lapala kakota lumbungi dokona peyamo dokopa kendemande enda mendeme baa kandapala wambu lapo doo kareyami dupwa lamaiyuo, Akali dake Yesu Nasarete range dokopa karambi, leya. \v 72 Dokopa Pita baame dee kamba daa lapala, Akali doko nambame kando gisa nange lao lalu lao leto, leya. \v 73 Nee lama sepeyamopa wambu doo kareyami dupwame epapala Pita dopa lamaiyami. Kinyi kinyi emba nakamana yongo dokore nyuo karene. Embena pii lapinyi dokome emba Galili akaliŋi lao panelyamo, leyami. \v 74 Dokopa baame, Namba kyambo laro ramo doko Anatumi namba pinyale, lao enamba minyuo, akali doko namba kando gisa nange, leya. Dokopa aopa kola kali mende pii leya. \v 75 Dokopa Yesu wamba pii leyamo doko, Kola kali ene pii lapa naramopa embame namba kando repo pyuo mata joo lao karare, leya pii doko Pitame suu piya. Suu pyapala baa netarena papala nengya nengya pyao, ee lao kareya. \c 27 \s1 Yesu Pailate Kareyamo Dokona // Lanyuo Peyami \r (Mak 15:1; Lu 23:1-2; Jo 18:28-32) \p \v 1 Yuu yangeyamo dokopa purisi akali mupwa dupwape wambunya kamongo dupwape peparaeme Yesusa kando wato lao baa pyao kumakarama, leyami. \v 2 Lapala kimbwapala baa lanyuo pao Pailate kyapo mupwa doko keta minya siyami. \s1 Jutasa Kumuyamo Pii Doko \r (Apos 1:18-19) \p \v 3 Jutasa baa mata kando leyamo dokome baa kando kote lao kapa ingyuo palira kumunya lao kaeyami doko kandeya. Kandapala mona enenge palyapala kana akalisa rema dupwa laeyo minyuo epo purisi mupwa dupwape kamongo dupwape range maipala dopa leya. \v 4 Nambame mata kando lapunu doko baa koo mende pii nao ambeambe karapyamo akali dokona ranjama doko isa pena lao lapu doko namba koo pipunusa pipya, leya. Nakamame lao, Renge anjukundena namwa keta palase? Emba rangeme pii kande, leyami. \v 5 Dokopa baame kana dupwa tembole anda dokona isa pyao pyambwapala baa range koe nao kumalana kala peya. \v 6 Dokopa purisi mupwa dupwame kana mungyu nyepala akali pyao kumakarama lao yole maimwa kana doko nyuo misi andana kana pyasu retasarama dokona Mawa Pii palamo leyami. \v 7 Dopa lao wato lapala pee wasingi akalinya yuu doko ropo pyapala nanesa wambu kumaraminyi dupwa dokona malu pirama lao nyiyami. \v 8 Dopa piyaminyi dokona yuu doko kingi Ranjamareta leyami. Leyaminyi kingi dokoko dakepa mee lao karaminyi. \v 9 Dopa piyami doko Anatunya poropeta akali Jeremaya lenge dokona leyamo pii doko pyaka siya. Baa dopa leya. Isaraele akali lapome akali mende kana dusipame ropo pyao nyerami leya. Kana dusipako nyiyami. \v 10 Nyepala pee wasingi akali dokona yuu doko Kamongome langiyamuli pyuo ropo piya. \s1 Pailateme Yesu Piso Siya \r (Mak 15:2-5; Lu 23:3-5; Jo 18:33-38) \p \v 11 Yesu kyapo mupwa dokona lenge kambu dokona kareya. Dokopa kyapo mupwa dokome baa piso soo, Emba Juu wambunya kiŋisi? leya. Yesumi baa lamaiyuo, Emba leene doko, leya. \v 12 Dopa leyamopape purisi akali mupwa dupwape kamongo dupwapeme baa kando koo pingiŋi leyaminyi dokopa baa mende isingi warapo laa naya. \v 13 Dokopa Pailateme baa lamaiyuo, Nakamame emba kando dopa pingi dapa pingi lao kote lalyalana pilyaminyi doko see nalese? leya. \v 14 Dopa leyamopape kote renge wakale wakale baa kando leyaminyi dupwana mendepe ama warapo isingi laa nayako. Dopa piyamo dokopa kyapo mupwa doko mona nembo kareya. \s1 Yesu Kumunya Leyami \r (Mak 15:6-15; Lu 23:13-25; Jo 18:39—19:16) \p \v 15 Pasopa nenge nenge gii dokopa wambu rukuraka pyuo karapala karapusi anda palenge dokona mende kingi lapala mokwakana letaminyili pyuo kyapo mupwa dokome mokwakamipapu pingi. \v 16 Yuu gii dokopa akali kuli palyuo koo pingi wakasa mende Barapasa lenge doko karapusi anda dokona paleya. \v 17 Dokopa epo malu palyuo kareyami dokopa Pailateme nakama lamaiyuo, Anjuku mokwakapili lao suu pilyamisi? Barapasa panda Yesu Koraisa lenge doko? leya. \v 18 Dokona lao Yesu kando yango palyapala kote lamana lao minya selaminyilyamo lao soo gisiya. \p \v 19 Baa kote soo petenge dokona peteyamo dokopa banya etenge dokome pii repe repe nembo dopa leya. Akali yulu rolae pingi doko mende pinya palyareŋe pii napipi. Banya lao namba epapu kombeya mende pipala monarena kenda andake pipyamo peto, leya. \p \v 20 Purisi akali mupwa dupwape kamongo dupwapeme mee wambu dupwa nembo nembo pipala Barapasa mokwakao Yesu pyao kumakao pinya leyami. \v 21 Kyapo mupwa dokome nakama dee lamaiyuo, Akali lama karambinyi dolapona mende anjuku mokwakapili lao letamisi? leya. Dokopa nakamame lao Barapasa, leyami. \v 22 Pailateme nakama lamaiyuo, Yesu Koraisa lenge doko apa pirose? leya. Nakama peparaeme lao, Baa isa mamandona kumuo palena, leyami. \v 23 Dokopa baame lao, Akipamo? Aki yulu koo mende pipyase? leya. Dopa leyamopa nakamame pii porakaiyuo kaeyo lapala, Baa isa mamandona kumuo palena, leyami. \p \v 24 Pailateme namba pii lao karapu doko soo nyaka napala kilyipu kilyipu karalana pilyaminyi lao kandapala ipwa nyepala wambu malu rukuraka pyuo kareyaminyi dupwana lenge kambu dokona banya kingi doko wate piya. Wate pyuo karo dokopa, Akali dakena ranjama doko namba keta pali nana. Nakama range keta palena lao kando nyelapape, leya. \v 25 Dokopa wambu peparaeme isingi lao dopa leyami. Banya ranjama doko namwape namwana wane wanakepe dupwa keta paliraŋa palena, leyami. \v 26 Dokopa Barapasa mokwakamipala Yesu pyaroko pyao isa mamandona pyao palyinya lao nakama keta minya sakamiya. \s1 Yanda Singi Dupwame Yesu Kando Giyalya Giyana Pyuo Leyami \r (Mak 15:16-20; Jo 19:2-3) \p \v 27 Dokopa kyapo mupwa dokona yanda singi dupwame Yesu kyapona anda andakare lanyuo pao yanda singi yango dupwa peparae epena leyami. Lapala baa nyuo sukusa pyambuyami. \v 28 Pyambwapala banya komau roko nyepala komau kone mendeme baa bole bale lapala \v 29 nepereke lapome minyuo kamenyongo lengapu pipala kyawa dokona pee pyakamiyami. Pangali mende banya kingi rolaerena minyinya lao maiyami. Maipala banya lenge kambu dokona wapambu pii pyaro piso baa giyalya giyana pyuo, Yako lete lao Juu wambunya Kiŋi doko, leyami. \v 30 Lapala baa kepakali kyasinyi piso pangali doko neta nyepala banya ayemba dorena pyaroko piyami. \v 31 Dopa pyuo baa kando giyalya giyana pipala komau kone neta nyepala banya komau range dusipa pee pyakamiyami. Pyakamipala baa isa mamandona pyao palyalana lanyuo peyami. \s1 Yesu Isa Mamandona Pyao Palyiyami \r (Mak 15:21-32; Lu 23:26-43; Jo 19:17-27) \p \v 32 Jerusaleme yaki nyepala neta peyaminyi dokopa akali Sairini range mende kingi Saimone lenge doko katasa kandamae nyiyami. Akali doko puu maili lao Yesunya isa mamando doko soo pakaminya leyami. \v 33 Enakana yuu mende Golokota lenge dokona epeyami. (Kingi doko yuu kyawa kuli dopale.) \v 34 Epeyaminyi dokopa waene ipwange kau pingi wakale randa andake pii nana lao nenge konda pisi dokore nena lao maiyami. Maiyaminyipape nakanju sepala baame naa naro leya. \p \v 35 Dokopa baa isa mamandona pyao palyapala banya komau dusipa api mendeme embone piso nyerape lao nakama yulu mende pyuo nyepa piyami. \v 36 Pipala dokona baa kandaro peteyami. \v 37 Dokopa banya kyawa siya dorena baa kando kote leyami pii renge doko pepana pyao palyiyami. Pii doko dopa leya. Yesu dake Juu wambunya Kiŋi doko. \v 38 Dokopa waa nyuo kendepo kendepo nao karenge akali lama baa pale pale mende kingi rolaerena mende kingi kyairena isa mamandona pyao palyiyami. \p \v 39 Dokopa wambu lapome kata dokona epo pao karo baa kando kilya kandalya kandana pyuo ayemba yande lao dopa leyami. \v 40 Emba tembole anda doko lalyinyi nembapala yuu rema dee mende pyuo nyero lee kande doko suu pyao embame range lete wai pyuo nyii. Emba Anatunya Ikinyingi ramo dokome isa mamando dake yaki nyepala emba isa lupyuo ipu, leyami. \v 41 Dopako pyuo purisi mupwa dupwape Mawa Pii mana lao karenge dupwape kamongo dupwapeme baa kando giyalya giyana pyuo dopa leyami. \v 42 Baame wambu lapo pyuo lete nyiyapyako doŋo baa range lete nyelana saka nalyamo. Baa Isaraelena Kiŋi dokome dakepa isa mamando doko yaki nyepala isa lupyuo epena. Dopa pira ramo doko baa kinyilyamo lao suu pyarama. \v 43 Baame Anatu kapa ingingi lao suu pyao karamo dokome Anatumi baa banya yulu pipyali lao suu pyara ramo doko dakepa baa nyiso pyuo lete nyinya. Dokona lao baame namba Anatunya Ikinyingi lapya kandapi, leyami. \v 44 Dokopa waa nyuo kendepo kendepo nao karenge akali baa pale pale isa mamandona kumuo paleyambi dolapome baa kando dopako pyuo kilya kandalya kandana pyuo leyambi. \s1 Yesu Kumuya \r (Mak 15:33-41; Lu 23:44-49; Jo 19:28-30) \p \v 45 Andawai korakama towalo keloke piso yuu dupwa iminjiya. Kwuarao karo neta damasa peyamo sere keloke dokopa yuu yangeya. \v 46 Dokopa neta damasa peyamo sere keloke ingyuowale dokopa Yesu pii porakaiyuo lapala, Eli, Eli lama sapakesani, lao paleya. Pii doko, Nambana Anatu, nambana Anatu, akipamo embame namba yaki nyuo kaelene dopale. \v 47 Dopa leyamo dokopa akali lapo dusa kareyami dupwame pii doko sepala, Baame Ilainja kyakale lalyamo, leyami. \v 48 Dokopa kareyami dokona mendeme makandapala isa lumbi mende nyepala waene kau pingi dokona palyuo nyuo isa mendena suku pipala Yesu nena lao maiya. \v 49 Dopa piyamopape akali lapome dopa leyami. Mee iso karape. Ilainjame baa lete wai pyao nyela epelyape mee lao kando karamana, leyami. \v 50 Dokopa Yesumi dee kamba porakaiyuo lapala banya imambu dokome baa yaki nyuo rekya leyamopa kumuya. \p \v 51 Dokopa tembole anda dokona komau yukwaro kareya doko mee dulunya piso kangu epo donena karapala lama ingyuo yukwaro kareya. Dokopa yuusili minyuo kana dupwa sukusa poro lao amongwao piya. \v 52 Malu anda dupwa roma lumbwapala wambu poo pyasi luu palele lao kumasi paleyami dupwana lapo lete epeyami. \v 53 Yesu neta minyalyuo nyepeyamo dokopa enakana nakamame malu anda soo neta epapala Jerusaleme taone poo pyasi dokona pao wambu kareyami dupwana malumi kandena lao paneyami. \p \v 54 Yanda singi yango rapu pyuo karenge dokomoo akali baa pale pale kareyami dupwa pipya Yesu iso kando kareyami dupwame yuusili minyuo dopa pyuo piyamo kandapala pakame kumuyami. Pakame kumapala, Kinyi dake Anatunya ikinyinginde karapyalyamo, leyami. \p \v 55 Enda malu opetae dokona nanesale piso kando peteyami. Nakamame Yesu yuu Galili karo epeyamuli pyuo wamba baa isaru pyuo papiyami. \v 56 Enda dupwa peteyami dokona mende Maria Makatala range doko mende Maria Jemesa Josepepana endangi doko mende Sepetena ikinyingi dolapona endangi doko.\fig Kana andake luku luku pyuo rumbyuo reteyamo dokona malu piya.|src="FILEFIG" size="col" ref="27:60" \fig* \s1 Yesu Malu Piyami \r (Mak 15:42-47; Lu 23:50-56; Jo 19:38-42) \p \v 57 Alemanji dokopa yuu Arimatia range akali bange malu retenge mende kingi Josepe lenge Yesunya disaepole ingyuo kareyako doko epeya. \v 58 Baame Pailate kareyamo dokona papala Yesunya yanenge kaoma doko jinya lao piso siya. Dokopa Pailateme banya akali mendeme nyuo mainya leya. \v 59 Dokopa Josepeme yanenge kaoma doko nyepala komau londe keyange elyape dokome yama piya. \v 60 Pipala baa rangeme banya malu anda enenge kana andake luku luku pyuo rumbyuo reteyamo dokona malu piya. Malu pipala kana andake bai bai minyuo kao pele pele lao epapala malu anda kambu doko upi leya. Upi lapala peya. \v 61 Maria Makatala range dokopa Maria mende wakale dokopa malu anda lenge kambu siyamo dokona rolae peteyambi. \s1 Akali Lapo Malu Anda Rapu Pyuo Karena Leyami \p \v 62 Misi lalana rapa rapa piyaminyi dokona yangama dokopako purisi mupwa dupwape Parisi dupwapeme Pailatena lenge kambu siyamo dokona sukusa sukusa pyuo karapala dopa leyami. \v 63 Rapu Pingi, akali panga singi dokome ene kumapa nao dokopa, yuu rema epo paparamopa dee lete lopo eparo leya kande doko suu pyao karamano. \v 64 Dokona yuu repo doko ene otapa naramopa banya disaepole dupwame pao baa waa nyisaramiŋi lao embena akali dusipame malu anda dokona poraiyuo rapu pyuo karena lamaipi. Baa waa nyepala mee wambu dupwa lamaiyuo, Baa kumuo palipala lopo ipyalyamo larami ramo doko enakana dopa lao panga soo kararami dokome wamba panga soo kareya doko kaeyapala koo wakasa ingyuo para, leyami. \v 65 Dokopa Pailateme Parisi duwpa nakama lamaiyuo, Yanda singi lapo malu anda kando iso karenale lao nyuo lanyuo pupwape. Pao malu anda doko wambu lapome epo baa lopo nyii nana lao rapu pyuo isaro karalapape, leya. \v 66 Leyamo dokopa malu anda dokona papala wambumi baa nyii nana lao malu anda kambu dokona kana pakaro kareya dokona wakaiye rambu lapala upi leyami. Palyapala yanda singi lapome kando iso karena leyami. \c 28 \s1 Yesu Lopo Sipuro Epeya \r (Mak 16:1-10; Lu 24:1-12; Jo 20:1-10) \p \v 1 Koro petenge otapeyamopa koro yuu gii mupwa dokopa neta pyakaeyalana piyamo dokopa Maria Makatala range dokope Maria mende dokope dolapome malu anda doko kandala peyambi. \v 2 Dokopa yuusili andake minyiya. Dopa piyamo dokopa Kamongona aŋala mendeme yake panda dokona karo epapala kana doko minyuo neta kao pele pele lapala baa dokona ketae peteya. \v 3 Banya yanenge doko yuupele dopale komau doko kyewa lao mama nyingi. \v 4 Dokopa yanda singi iso kareyami dupwame baa kando pakapala walu walu lao kumasi dopale ingyuo kyukurenge mee kareyami. \p \v 5 Dokopa aŋala dokome enda dolapo lamaiyuo, Paka nalapape. Yesu isa mamandona pyao palyiyami doko kandala epelyambinyi doko namba silyu. \v 6 Baa dae see nalyamo. Dopa piroŋo lao leyamuli pyuo lopo pupyalyamo. Baa sipyamo mare doko kandala ipupwa. \v 7 Kandapala waiya lao pao, Baa kumuo palipala lopo pupyapya, lao banya disaepole dupwa lamaiyalapape. Nakama enakana eparami lapala yuu Galili dokona wambo pelya kande. Yuu dokona nakamame baa kandarami leyapya kande, leya. \v 8 Dokopa nakamba malu anda doko waiya lao yaki nyepala paka piyamopa monanda pyakalyuo pyao makando papala banya disaepole dupwa lamaiyala peyambi.\fig Paka piyamopa monanda pyakalyuo pyao makando papala peyambi.|src="FILEFIG" size="col" ref="28:8" \fig* \p \v 9 Dokopa Yesumi nakamba kandamae nyepala, Yako lamaiya. Dokopa baa kareyamo dokona epapala nakambame banya kimbu minyandaro piso baa mona maiyuo kingi lao peteyambi. \v 10 Dokopa Yesumi nakamba lamaiyuo, Paka nalapape. Nambana yangonge dupwa yuu Galili dokona pena lala pupwa. Yuu dokona nakamame namba kararonopa kandarami, leya. \s1 Malu Anda Iso Kareyami Dupwame Apa Pipya Lao Purisi Lamaila Peyami \p \v 11 Ene katasa peyambinyi dokopa yanda singi malu anda rapu pyuo kareyami dusipana lapo anda repe repe pyuo karenge dokona sukusa papala purisi akali mupwa dupwa dopa pipya dopa pipya lao lamaiyami. \v 12 Dokopa enakana purisi mupwa dupwa nakama kamongo dupwa pipya epo sukusa sukusa pyuo wato leyaminyi dokopa kamongo dupwame yanda singi dusipa kando kana lapo maiyuo dokopa dopa leyami. \v 13 Nakamame, namwa luu palimwanopa banya disaepole dupwame kukwama epapala baa waa nyepala pumi, lao lamaipwape leyami. \v 14 Dopa lao kararaminyi dokopa lasi pii doko kyapo mupwa banya kale dokona palira ramo doko baame nakama randa jii nana lao namwame nakama nyisarama ingilyamo, leyami. \v 15 Dokopa yanda singi dusipame kana dupwa nyepala lena leyami dokona palyuo leyami. Dokopa lasi pii doko Juu wambu kareyami dupwana lao raeyaminyi doko suu pyao epapu laoko karaminyi. \s1 Yesu Banya Disaepole Dupwa Keta // Epo Maralyiya \r (Mak 16:14-18; Lu 24:36-49; Jo 20:19-23; Apos 1:6-8) \p \v 16 Disaepole akalisa ipisu mendaki dupwa yuu Galili dokona pao yuu kyau mendena Yesumi wamba pena leyamo dokonako peyami. \v 17 Pao baa kandapala baa mona kando lakandeyami. Dopa piyaminyipape lapome, Baa angi epo karape lao lamana suu pyao kareyami. \v 18 Dokopa Yesumi epo nakama dopa lamaiya. Renge palenge yake panda silyamopape isa panda silyamopape peparae namba keta jipyamopa karo. \v 19 Dokona nakamame pao rara wakale wakale dupwa peparae disaepole ingyuo karena lao Rakane Ikinyingi Imambu Poo Pyasimoo dusipana kingi lao bapitisimo nyakamyuo pupwa. \v 20 Nambame nakama dopa pipwape dopa pipwape lao langyuo karenge pii dupwa peparae minyuo pyuo karena lao mana lamaipwape. Dokopa isa wambu karamano yuu gii doko ene lumwa pipa naramopa namba nakama pipya yuu peparae role pyao kararama lyakande, leya.