\id LUK Kyaka Enga Shorter Bible, SF codes August 20, 93 \h LUKU \toc1 LUKU \toc2 Luku \toc3 Lu \mt1 LUKU \ip Luku baame banya waili pii keyange dake pyao dokopa Anatu baame Isaraele wambu dupwa pipya Pyuo Nyingi Akali mendeme nakama pyuo nyela epara lalu lao lasi dokoŋo lao wambu yuu muu peparaena Pyuo Nyingi dokoŋo lao pyuo pyao reteya. Lukumi pyao reto dokopa pendewa wambu dupwa Anatunya waili pii keyange doko polo lara lao Kamongona Imambu dokome Yesu kee leya, lao piya. Luku baame waili pii keyange dake pyao reto dokopa yanenge imambunyape lapo rae yangingi dokona nyisaro suu pingi doko simbwaro silyamo lao pano pyao reteya. Waili pii keyange dokona rae mainginya renge dokona pii malu palamo. Kanda soo pyao dokopa Yesu mandeyaminyi pii dokope lumwa pyuo pyao Yesu isa yuu dakena karapala yake panda peyamo pii dokope dolapona rae mainginya renge palamo. Yesu Koraisa baa isa yuu dake yaki nyepala yake panda dokona dee peyamopa Anatunya Elyambu Pingi doko ando pao dee Kurisene yulu doko yuu muu dupwa peparaena raeyo peyamo dokona lao Luku baame buku wakale kingi Aposelena Yulu lenge dokona pyao reteya. \ip Yesu mandeyamopa aŋala dupwame pii leyami. Leyaminyipa mena sipisipi rapu pingi akali dupwa Yesu kandala epeyami. Dee Yesu baa wane karo tembole anda dokona peya. Samaria akali keyange dokome Juu akali nyisiya. Wane mende banya rakangena anda yaki nyepala yuu nanesa peya. Pii dasipa Lukunya waili pii keyange dokona iki silyamo. Akali wakale dusipame waili pii keyange pyao reteyaminyi dupwana pii dasipa pali nalyamo. Lukunya waili pii keyange dakena renge kisima reteya. Ateŋa lenge dokonape Imambu Poo Pyasimi yulu pingi dokonape enda dupwame Yesunya yulu pyakamyuo kareyaminyi dokonape Anatumi wambu koo pingi dupwame kame sakamingi dokonape pii malu ingyuo pyao reteya. Lukuna waili pii dokona enda dupwa lao minyalyuo leya. \iot Buku Dakena Pii Palamo Dusipa \io1 1. Waili pii dokona kanda soo leya \ior 1:1-4\ior* \io1 2. Jone Bapitisimopa Yesupa pii dokope dee nakamba wane kuki kareyambinyi pii dokope pyasi palamo \ior 1:5—2:52\ior* \io1 3. Jone Bapitisimo dokome misi lao kareya \ior 3:1-20\ior* \io1 4. Yesu bapitisimo nyepala yuu muiyane dokona peyamopa Sataneme makande piya doko \ior 3:21—4:13\ior* \io1 5. Yuu Galili dokona Yesumi panembena misi lao yulu pyuo kareya \ior 4:14—9:50\ior* \io1 6. Galili karo Yesu yuu Jerusaleme peya \ior 9:51—19:27\ior* \io1 7. Banya yuu gii repeta otara lao koro mendaki Yesu yuu Jerusaleme kareya \ior 19:28—23:56\ior* \io1 8. Kamongo Yesu lopo epapala baame wambu dupwa keta pano epeya. Enakana baa yake panda dokona dee peya \ior 24:1-53\ior* \c 1 \s1 Lukumi Tiopilasa Pii Mende Pyao // Yako Leya \p \v 1 Namwa kareyama sukusa dokona Yesumi yulu andake piyamo dupwana lao akali malu mee pepa pyao reteyami. \v 2 Wambu lapome baa yulu piyamo dupwa peparae lengeme kandapala boo pyao lao kareyami dupwana pii langiyaminyipa pepana piyami. \v 3-4 Namba yulu dusipa suu pyaokondali pyuo karapala pepa dokona pyao rolaro lao suu piyu. Tiopilasa emba akali andake dokona lao emba suu pyao pepana pyao jeronopa pii langiyami dupwa kinyi ingyuo pelyamo lao soo gisarenepa mende isa pakami nara. \s1 Jone Bapitisimo Nyakamaingi Manjo Nyerami Pii Doko \p \v 5 Erote yuu Jutia dokona kiŋi yulu pyuo kareyamo gii dokopako purisi mende Sakaraya lenge kareya. Baa purisi akali Apaisa dokona akalyanda lili pyuo karenge. Baa enda kingi Ilisapeta lenge Erone rara dokona nyiya. \v 6 Nakamba laparae Anatunya lenge kambu dokona Kamongona mawa pii andake kukipi ama kaeya nao minyuo kareyambi. \v 7 Ilisapeta enda pote peteyamopa nakamba wane manji nao pisipala emeyambi. \p \v 8 Banya purisinya akalyanda liti pyuo kareyami dupwame tembole anda dokona yulu pyuo kareyami gii dokopa baa opetae Anatunya lenge kambu dokona pyuo kareya. \v 9 Dokopa purisi pinginyili pyuo api Kamongona tembole andakare rendamu pingi bange kisala para lao semanale lao nakamana kingi pepa pyao komondo retapala mende kamenge kanda nao nyiyaminyi dokopa Sakarayana kingi rakana paleyasa baa kisala peya. \v 10 Dokopa rendamu pingi bange kisingi gii dokopa wambu malu mee kareyami dupwa peparae kamanda ateŋa lao kareyami. \v 11 Dokopa baa kareyamo dokona epo Kamongona aŋala mende rendamu pingi bange kisingi rate kingi rolaerena dokona pano epo kareyamo kandeya. \v 12 Baa kando pakapala monarename pulunongo piya. \v 13 Piyamopape aŋala dokome baa dopa lamaiya. Sakaraya, emba paka kae. Emba ateŋa lao karene doko Anatumi soo karamo. Embena etene Ilisapeta baame wane mende manjakara. Banya kingi Jone lare. \v 14 Dokopa emba raeko maiyuo mona pyakalyuo pyao kararenepa wambu malu mee manjipilyamo lao rae mairamiko. \v 15 Baa Anatunya lenge kambu dokona andake ingyuo karara. Baa waene ipwange dokope ipwange porai dupwape dokona mende naa nara. Endangimi baa manjo nyeramo gii dokopa Imambu Poo Pyasi baa keta palyuo simbwaramo karara. \v 16 Baame Isaraele wambu malu nakamana Kamongo Anatu dokona dee lanyuo epara. \v 17 Wamba Ilainja porai ingyuo kareyamo imambu porai doko baa keta paliramopa Kamongona lenge kambu dokona pyuo karara. Rakange dupwame nakamana wane wanakepe dupwa mona reto karena lao simbinali pingi wambu dupwame wambu rolae pingi dupwana pii soo nyinya lara. Kamongo baa epara lao wambu dupwa rapa rapa pyuo karena lara, leya aŋalame. \p \v 18 Leyamo dokopa Sakaraya baame aŋala kando dopa pyuo piso siya. Emba letene doko apa pyuo angingyuo kandarose? Namba alemo karo dee nambana etenge baa endemo ingyuo petamo, leya. \v 19 Dopa leyamo dokopa aŋala dokome isingi baa lamaiya. Namba Geperiele lenge dokome Anatunya lenge kambu dokona karenge. Waili pii keyange lalono doko emba langyala puu lapyasa epelyo, leya. \v 20 Namba dopa pira lalono doko pii kinyi lao suu pyaa nalene dokona emba pii laa nao pii lalana saka nao karare lyakande. Namba lapunuli pyuo pyaka separamo dokopa emba kapa pii lare, leya. \p \v 21 Dokopa wambu kamanda kareyami dupwame Sakaraya epelyape mee lao isaro karo baa tembole andakare mee karalu kareyamo dokona apa pipyasa baa epa nalyamo lao saka nao kareyami. \v 22 Dokopa baa kamanda epapala nakama pii lamainya saka naya. Dokopa baa pii repa repa pipyamo mende kandapyalyamo lao kando siyami. Dokopa baa pii lalana saka napala kingi sikisa pyambuo lasaka piya. \p \v 23 Pipala banya purisinya yulu pingi yuu gii dusipa epo otapeyamopa baa anda peya. \v 24 Yuu gii dusipa epo papeyamopa banya etenge Ilisapeta baa rombanda wane ingiya. Wane ingiyamopa baa elyapala kana kingi paki yalu pyuo peteya. \v 25 Namba ane mende manja nao elyuo peteyo dokona ingyuo Anatumi namba nyisapyamo dokona rae maiyuo pisiru leya. \s1 Yesu Manjo Nyeraminyi Pii Doko \p \v 26 Kana kingi paki wane rombanda paleyamopa Anatumi aŋala Geperiele yuu Galili dokona yuu taone Nasarete lenge dokona pena leya. \v 27 Akali mende banya kingi Josepe lenge baa Dapitinya para pyasinya mende karo baame enda mapwae mende kingi Maria lenge mokoriya piya. Enda doko peteyamo dokona Geperiele pena leya Anatumi. \v 28 Baa peteyamo dokona epapala dopa lamaiya. Emba pisipilyamo yako. Kamongome emba yapo nyepala emba elyape keta pisilyamo. \v 29 Dopa leyamo dokopa baa pulunongo piyamopa baa yako lalamo pii doko aki pii lao suu pyanyi pyano peteya. \v 30 Dokopa aŋala dokome baa dopa lamaiya. Maria, emba paka kae. Anatumi emba rae maiyuo karamo. \v 31 Embena rombanda wane ingyaramopa manjiri lyakande. Manjipala banya kingi Yesu lare, leya. \v 32 Baa andake ingyuo kararamopa baa Ama Ketae Karamo dokona Ikinyingi larami. Dokopa Kamongo Anatumi baa banya rakange kyawa Dapiti dokona kiŋi yulu nyuo maira. \v 33 Mairamopa yuu peparae baa Jekopena rara doko kamongo wakasa ingyapala rapu pyuo karalu karo karara. Dokopa banya isingi yulu doko ota nara, leya. \p \v 34 Lao oteyamo dokopa Mariame aŋala lamaiyuo, Namba akali nyii nange doko apa pyuo emba lapinyili pyuo pira? leya. \v 35 Leyamo dokopa aŋala dokome baa lamaiyuo dopa leya. Imambu Poo Pyasi emba keta maralyara. Ama ketae karamo dokona renge porai doko emba sembara. Dopa piramo dokona wane manjiri doko Poo Pyasi Anatunya Ikinyingi larami, leya. \v 36 Lapala, Embena ree palu enda Ilisapeta lenge doko endemosa wane ingiyamopa kana mange pyakambwaro paleyamopa peteya lyakande. Wamba baa wane manji nao pote petamo leyami dokoko epapu wane paleta petamo. \v 37 Anatu mende pinya saka naa nange dokome piya, leya. \p \v 38 Dopa leyamo dokopa Maria dopa leya. Namba Kamongona yulu pingi enda peto kande. Emba letenyili pyuo pinya, leya. Leyamo dokopa aŋala dokome baa yaki nyepala peya. \s1 Maria baa Enda Ilisapeta Yako Lala Peya \p \v 39 Enakana dokopa Maria baa sipurapala yuu kyau pyalya pyana pingi dokona yuu Jutia dokona sukusa anda repe repe pyuo karenge mendena waiya lao peya. \v 40 Papala Sakarayana anda kolando pao Ilisapeta yako leya. \v 41 Yako leyamo pii doko Ilisapetame siyamo dokopa banya rombanda dokona wane paleyamo doko pyuku leya. Dokopa Ilisapeta Imambu Poo Pyasi dokome baa palyuo simbuyamopa \v 42 baa pii ketae palyuo dopa leya. Mee enda dupwa pisiminyi dokona Anatumi emba yapo elyape keta pisilyamo, embena rombanda wane palamo dokona Anatumi elyape keta pisarako. \v 43 Kamongona endangi doko namba ketae pyambuo yako lao epelyamo doko apa pipyasa pilyamo? \v 44 Dokona lao embame namba yako lalene pii doko selono dokopa wane nambana romba dokona palamo baa rae maiyuo pyuku lalamo lyakande. \v 45 Kamongome leyamuli pyuo pira lao suu pyapinyi dokona raeko maiyuo pare ingilyamo. \s1 Mariame Kenane Mende Piya \q1 \v 46 Dokopa Maria dopa leya. \q1 Mona anda dokona Kamongo doko ketae pyambulyu. \q1 \v 47 Nambana Lete Wai Pyao Nyingi Anatu dokona suu pyao rae maiyuo peto. \q1 \v 48 Namba banya yulu enda mee koole ingyuo pisipunupape \q1 baame namba suu pyaro karamo. \q1 Rengya manjirami dupwa peparaeme nambasa kando \q1 Anatumi namba elyape keta pisiyapya larami. \q1 \v 49 Porai Wakasa Karamo dokome namba nyiso yulu andake pyakapyalyamo. \q1 Banya kingi doko yapasi ingyuo palamo. \q1 \v 50 Wambu baa kando pako wambo kareyami dupwape enakana kararami dupwape \q1 baa sakame kumuo nyiso karenge. \q1 \v 51 Banya kingi porai dokome wambu range wakasa ingyuo karamano \q1 lao suu pingi dupwa pyao ralinyi nembeya. \q1 \v 52 Kiŋi kareyami dupwa pyao mee inginyi pyambwapala \q1 inyimungu petenge dupwa nyuo ketae pyambuya. \q1 \v 53 Wambu lopo karaminyi dupwa baame sikya pinya lao nenge keyange maingi. \q1 Dopa pyuo bange malu retenge dupwa kaepala pendewa inginyi nembo pena lenge. \q1 \v 54 Kondo sakao pyakaro leya kande doko suu pyao karo \q1 banya yulu pingi Isaraele wambu dupwa nyiso karenge. \q1 \v 55 Baame namwana rakange kyawa Aporakame kandowa, \q1 banya ree palu wai kiso nyera ingilyamo dupwa kandowape \q1 yuu rakyame kaeya nao nyiso kararo lao, \q1 lalu lao leyamuli pyuo pingi, leya Mariame. \b \p \v 56 Lapala Maria Ilisapetapa kana remale role pyao peteyambi. Enakana kaepala anda peya. \s1 Jone Manjo Nyiyami \p \v 57 Ilisapetame wane manjira ingiyamo yuu gii doko pyaka siyamopa wane mende mandeya. \v 58 Dokopa wambu repeta palenge dupwape banya palu dupwape Kamongo dokome enda baa kando kondapala yulu andake pyakamipyalyamo lao sepala baa role pyao rae maiyuo kareyami. \p \v 59 Yuu mange lama karo epo papeyamopa wane doko yongo yanenge awali lao pyakepanyi nembala epeyami. Epapala rakange kingi Sakaraya lenge dokona wane dopako kingi Sakaraya lalana piyami. \v 60 Lalana piyaminyipape endangimi daa lapala, Kingi Jone larama, leya. \v 61 Dopa leyamo dokopa, Embena palu dokona mende kingi dopa laa nange kandale, leyami. \v 62 Dokopa wanena rakange dokona wane doko kingi api larama lao suu pilipi? lao piso siyami. \v 63 Dokopa pepa pingi bange doko minyuo epena lao lamaiya. Dokopa, Baa kingi Jone larama, lao pepa pyao reteya. Dopa lao pyao reteyamo dokopa nakama peparae ayaka leyami. \v 64 Dokopa Sakaraya dokona aopa banya kambu dee lumbuyamosa pii lao Anatu lakando kareya. \v 65 Dokopa nakama repeta paleyami wambu dupwa peparae pako kareyami. Dokopa yuu Jutia kyau pyalya pyana pingi dupwa peparaena wambu kareyami dupwame yulu dokona dopa pipya dopa pipya lao kareyami. \v 66 Dokopa pii doko siyami dupwa peparaeme monarename dopa pipya dopa pipya lao suu pyanyi pyano pyuo, Wane doko apiyakale karara, leyami. Kamongome wane doko nyiso karara doko soo gisiyami. \s1 Sakaraya Baame Pii Nolakao Leya \p \v 67 Dokopa banya rakange Sakaraya Imambu Poo Pyasi dokome palyuo simbuyamopa baa pii polo lamaiyuo dopa leya. \b \q1 \v 68 Kamongo Anatu Isaraele wambu dupwame suu pyao karaminyi doko lakandamana. \q1 Baame epo banya wambu dupwa nyiso kiiramo nyipyalyamo. \q1 \v 69 Dokona lao banya yulu pingi akali Dapiti dokona palu dokona \q1 Lete Wai Pyao Nyingi akali porai mende karena lao renge kuipyamopa karamo. \q1 \v 70 Dokonako ingyuo yuu wamba dokopa \q1 banya poropeta akali poo pyasi dupwa keta pii mende leya. \q1 \v 71 Doko, Namwana yanda pimwai dupwa nembakao namwa nyisara, \q1 namwa kando awa nao karaminyi dupwa peparaeme namwa pyaa nana lao kyawa minyaro leya. \q1 \v 72 Namwana rora ambasupi kando lamaiyuo kaeyamuli pyuo, \q1 pii yapasi doko kame see napala kondo nyiso karara. \q1 \v 73 Baame namwana rakange kyawa Aporakame lamaiyuo pii mende lalu lao leya kande. \q1 \v 74 Doko namwana yanda pimwai dupwana kingi \q1 raka lanyi nembaramopa namwa koo soo kararama leya. \q1 \v 75 Dokome namwa banya lenge kambu dokona karo, \q1 yulu yapasi rolae dupwa pyuo karalu kararama lao lalu lao leya. \b \q1 \v 76 Anyi emba Anatu Wakasa Karamo dokona poropeta akali larami. \q1 Dokona lao Kamongo enakana eparamo dokona \q1 emba wambo pao banya kata wapwakamyuo pare, \q1 \v 77 banya wambu dupwana koo dupwa kame sakasi seramopa \q1 lete wai pyao parami lao pii doko boo pyao lamairi. \q1 \v 78 Namwana Anatu anjiki pipala namwa kondo sakao nyisaramopa, \q1 neta renge akali namwa kiiramo nyera doko epena lara. \q1 \v 79 Wambu kumasi ingyuo iminjingi panda dokona pisirami dupwa keta yanga paupau lakamira, \q1 mona seramo pupwase lao kata lasaka pira, \m leya Sakarayame. \b \p \v 80 Dokopa wane doko mona angi palyuo ando peya. Baa neta eparamopa Isaraele wambu dupwame baa kapa kandarami yuu gii pyaka sepa naya dokopa yuu muiyane dokona palyuo kareya. \c 2 \s1 Yesu Manjo Nyiyami \r (Mat 1:18-25) \p \v 1 Yuu gii dusipana Okosatasa yuu muu dupwana wambu dupwa peparae kingi pepa pinya lao pii wai nembeya. \v 2 Wamba kingi pepana see nange doko dokopa kanda soo pyao reteyami. Yuu gii dokopa akali Kuiniyusi yuu Siria dokona kyapo mupwa ingyuo kareya. \v 3 Dokopa wambu peparae kingi pepa pinya lao nakamana yuu range anda malu repe repe pyuo pyuo karenge wakale wakale dupwana peyami.\fig Wambu peparae kingi pepa pinya lao peyami.|src="FILEFIG" size="col" ref="2:3" \fig* \p \v 4 Yuu Galili dokona yuu Nasarete anda malu repe repe pyuo karenge doko yaki nyepala Josepe yuu Jutia dokona lalyuo pao Dapiti wamba kareya dokona ree palu dokona mendeme baa mandeya dokome baa Dapitinya yuu dokona yuu taone Beteleme lenge dokona peya. \v 5 Yuu dokona Maria mokoriya piyamo doko wane paleyamo dokopa baapa kingi pepa pinya lao peyambi. \v 6 Papala yuu dokona kareyambinyi dokopa wane manjo nyera gii pyaka siya. \v 7 Dokopa baame wane mupwa doko mandeya. Manjo nyepala baa komau dokome yaki pipala anda angi upunili wambu palenge dokona palirambi ingya nayamosa bokote bulamakao nenge reto maingi dokona reteya. \s1 Aŋala Dupwame Sipisipi Rapu Pingi Akali Dupwa Pii Lamaiyami \p \v 8 Dokopa yuu dokona sipisipi rapu pingi akali lapome pau mendena nakamana sipisipi dupwa kukwa dokopa iso peteyami. \v 9 Piso kandeyaminyipa aŋala mende pano epeya. Dokopa Kamongona yanga paupau lenge doko nakama kareyaminyi dokona kako pao yanga paupau leya. Dokopa nakama pakame kumuyami. \v 10 Dokopa aŋala dokome nakama lamaiyuo, Paka nalapape. Wambu dupwa peparae keta mende piramopa raeko maiyuo kararami lao waili pii keyange doko minyuo epelya kande. \v 11 Dokona lao epapu Dapitinya yuu taone dokona wane mende manjakami. Baa Kamongo Koraisa dokome nakama lete wai pyao nyera. \v 12 Nyaŋa mende komau dokome yaki pisi nenge reto maingi dokona seramo doko kando nyepala dokolamo lao kandarami, leya. \v 13 Dopa leyamo dokopa aŋala dokomoo yake panda karenge ama malu dupwa pipya aopa role pyao karapala Anatu lakando lao,\fig Anatu lakando leyami.|src="FILEFIG" size="col" ref="2:13" \fig* \q1 \v 14 Anatu ama ketae karamo doko wambu dupwame lakando karena, \q1 baa kyanyi kandelyamo dupwa koo soo kararami. \p \v 15 Lapala aŋala dupwa nakama yaki nyepala yake panda dokona peyaminyi dokopa sipisipi rapu pingi akali dusipa dopa leyami. Mende pipyamo doko Kamongo dokome namwa nolako langilyamo doko yuu Beteleme dumbinya kandala mwua, leyami. \v 16 Lapala waiya lao papala Mariamoo Josepemoo nyaŋa bulamakao nenge reto maingi dokona siyamo dokomoo kando nyiyami. \v 17 Kando nyepala aŋalame wane dokona lao pii lamaiyamo dupwa polo leyami. \v 18 Dokopa wambu siyami dupwa peparae sipisipi rapu pingi akali dusipame lamaiyami pii doko sepala yako leyami. \v 19 Yako leyaminyipa Maria pii dupwa peparae yaki nyii nao suu pyanyi pyano peteya. \v 20 Dokopa sipisipi rapu pingi akali dupwame aŋalame leyamuli pyuo piyamo kandapala kapu kyuo anda pao dokopa Anatu ketae pyambuo lakando peyami. \s1 Wanena Kingi Yesu Leyami \p \v 21 Yuu mange lama karo epo papeyamopa banya yongo yanenge pyakepanyi nembeyami. Baa ene rombanda palipa nayamopa aŋala kingi Yesu leyamo dokoko leyami. \s1 Wane Yesu Tembole Anda Dokona Anatu Maiyami \p \v 22 Moseseme wane manjipala mende pirami lao Mawa Pii paleyamuli pyuo nakamba pipala elyape karambana lao Jerusaleme dokona lalyuo pao Yesu baa Kamongo dokona maiyalana peyambi. \v 23 Dokona ingyuo Kamongona mawa pii dopa lao pyasi palamo. Doko wane mupwa manjiraminyipa wane doko Anatunya dokona maiyalapape letamo. \v 24 Kamongona mawa pii leyamuli pyuo yaka wayamu lama panda yaka pumwa ikyane lama kiso mairami doko maiyala peyambi. \p \v 25 Dokopa akali mende kingi Simione lenge doko Jerusaleme kareya. Baa yulu rolae pyuo Anatu suu pyao karo Anatumi Isaraele wambu dupwa nyisala epelyape lao iso kareyamopa Imambu Poo Pyasi baa keta paleya. \v 26 Dokopa Imambu Poo Pyasimi lao nolako lamaiyuo, Wambo kumapa narenepa Kamongona Koraisa doko angi kandare, leya. \v 27 Akali doko Imambumi pyongo piyamopa tembole anda dokona epeya. Dokopa rakange endangipa dolapome wane Yesu Mawa Pii palengenyili pyuo baa pinya lao lanyuo epeyambinyipa \v 28 akali dokome baa kupyuo nyepala Anatu lakando dopa leya. \q1 \v 29 Kamongo, emba leenyili pyuo pipinyi doko kando karo \q1 dokona embena kendemande akali mona kyuu lao seramo pena lape. \q1 \v 30 Embena lete wai pyao nyingi doko \q1 \v 31 wambu dupwa lenge kambu dokona \q1 emba rapa rapa pii doko \q1 namba baa lengeme kandalono. \q1 \v 32 Yanga paupau laramo dokome \q1 see nange wambu dupwa embena kata kando nyerami \q1 dee Isaraele rara doko yanga paupau laramo dokome \q1 rara neta renge ingyuo para leya. \p \v 33 Dokopa baame wane doko kando leyamo pii doko sepala banya endangi rakangepa yako leyambi. \v 34 Dokopa Simione baame nakamba elya pyuo penale lao endangi Maria kando dopa lamaiya. \q1 Wane dakeme renge kuiramopa Isaraele wambu malu isa paraminyipa maluko ketae pao kararami ingilya kande. \q1 Baa Anatu dokona lyakai pyuo kararamo kandapala yanda pimwaiyuo lao kararami. \q1 \v 35 Dokopa nakamana suu pingi monarena silyamo dupwa panara. \q1 Dee wua gelame wambunya mona dokona arekyu pilyamosa \q1 randa pingi doko suu pyao \q1 embena mona anda randa wakasa nao karare leya. \p \v 36 Yuu gii dokopa Anatunya poropeta enda Ana lenge Panyuelena wanenge rara kingi Asa lenge doko endemo ingyuo peteya. Baa akali nyiyamopa enakana ee kana yanda ipingi nyero banya akalingipa paleyambi. \v 37 Akalingi kumuyamopa baa enda waiya ingyuo ee kana akalisa mange lama karo ipisu kisima (84) peteya. Baa tembole anda doko yaki nyii nao kukwa korakamape nenge wasaka pyuo ateŋa lao Anatu ketae pyambuo yako lao peteya. \v 38 Josepe Mariapa tembole anda Anatu mona maiyuo kingi lao peteyambinyi gii dokopako Ana baa epapala Anatu kando ange lapala Anatumi Jerusaleme kiiramo nyela epelyape lao kando kareyami dupwa peparae wane dokosa lao kando lamaiya. \s1 Kapu Kyuo Yuu Range Nasarete Anda Peyami \p \v 39 Dokopa Kamongona mawa pii palengenyili pyuo yulu dusipa peparae pyuo otapala kapu kyuo yuu Galili pao nakambana yuu taone Nasarete dokona peyambi. \v 40 Peyambinyipa wane doko ando porai ingyuo ama mona paleyamopa kareya. Dokopa Anatunya renge keyange doko baa keta paleya. \s1 Wane Yesu Tembole Anda Range Peya \p \v 41 Banya endangi rakangepa ee kana peparae Jerusaleme dokona Pasopa nenge nenge gii dokopa papa piyambipya. \v 42 Papa piyambinyi dokopa baa ee kana akalisa ipisu lama kareyamopa pengenyili pyuo nakama lalyuo peyami. \v 43 Papala nenge Pasopa nao otapala nakamba kapu kyuo anda peyambinyi dokopa wane Yesu Jerusaleme dokona karo kaeya. Baa Jerusaleme kareyamo doko rakange endangipa see nayambi. \v 44 Puu wambu wambo pao enakana epo pilyaminyi dupwana rukuraka pyuo epo pelyamo lao masapala yuu mendaki nyuo nembo kata peyambi. Papala nakambana palu dupwape puu minyingi dupwape kareyami dupwana baa koto peyambi. \v 45 Koto karo baa kando nyii napala dee Jerusaleme kapu kyuo baa kotala peyambi. \v 46 Papala yuu rema epo papeyamopa tembole anda dokona peteyamo kando nyiyambi. Baa mana lenge dupwa peteyaminyi dokona role pyao piso nakamana pii sepapu piso soo peteya. \v 47 Dokopa baame pii leyamo soo peteyami dupwa peparaeme baa soo gisapyalyamo lao baame isingi pii lamaiyuo peteyamo doko soo yako lao peteyami. \v 48 Dokopa nakambame baa kando nyepala dokopa yako lao mona nembeyambi. Mona nembapala banya endangi dokome baa lamaiyuo, Anyi, akipamo embame nambwa kando dopa pipi? Rakane nambapa emba koto mona yanyi pyapyamo papyuo karambwa lyakande, leya. \v 49 Dokopa baame nakamba lamaiyuo, Akipamo namba koto papimbi? Namba Rakanena anda karare ingilyamo lao see nambisi? \v 50 Dokopa pii dopa lamaiyamo renge doko see nayambi.\fig Nakamana pii sepapu piso soo peteya.|src="FILEFIG" size="col" ref="2:46" \fig* \p \v 51 Dokopa baa nakamba role pyao lano papala yuu Nasarete dokona epeyami. Epapala nakambame leyambinyili pyuo pyuo kareya. Dopa pyuo kareyamopa banya endangi dokome yulu dupwa peparaena monarena suu pyanyi pyano peteya. \v 52 Dokopa Yesu konda konda pyuo soo giso karo pao ando kaeya. Dokopa Anatumoo mee akali opetaeme baa kando ama rae maiyuo kareyami. \c 3 \s1 Jone Bapitisimo Nyakamaingi Doko Boo Pyao Lao Kareya \r (Mat 3:1-12; Mak 1:1-8; Jo 1:19-28) \p \v 1 Taipiriasa Sisa baa ee kana akalisa ipisu kingi paki kiŋi mupwa wakasa ingyuo kareyamopa Pondiasa Pailate yuu Jutia kyapo muwpa ingyuo kareya. Eroteme yuu Galili rapu pyuo karo yangonge Pilipa baame yuu Ituriape yuu Rekonaitasape dolapo rapu pyuo karo Laisaniasame yuu Apilini rapu pyuo karo pyuo piyami. \v 2 Yuu gii dokopa Anasa Kayapasapa purisi mupwa ingyuo pyuo kareyambi. Dokopa Jone Sakarayana ikinyingi doko yuu muiyane dokona kareyamopa Anatumi baa pii mende lamaiyamo siya. \v 3 Dokopa baame ipwa Jotane repeta yuu dupwana pao mona enenge palyapala Anatumi koo dupwa nyuo kame sakana lao bapitisimo nyelapape, lao boo pyao papyuo kareya. \v 4 Baa dopa pyuo piyamo doko suu pyao Anatunya poropeta akali Aisaya dokome pii wambo pyao reteya. \q1 Doko yuu muiyane dokona pii mende dopa lao kyakale lao karara. \q1 Kamongona kata mondo lao retalapa \q1 banya kata dupwa wapuo rolae pyuo karalapa. \q1 \v 5 Dokopa yuu oko dupwa peparae pyuo rolarami. \q1 Yuu kyau andakepe kukipi dupwa peparae pyao panda lama lama inginya. \q1 Kata kyai dupwa pyao rolalapape \q1 dokome kata koo kyau pyalya pyana pingi dupwa rambi kwuasi sera. \q1 \v 6 Dokopa wambu peparaeme Anatu lete wai pyao nyeramo kandarami, letamo. \p \v 7 Dokopa wambu malu mee baa bapitisimo nyakana lao kareyamo dokona epeyaminyi kando baame dopa lamaiya. Nakama kau ikyane ingyuo kaparao karaminyi. Kote andake palisara ralo pupwa lao apimi repe repe langipyasa epelyamisi? \v 8 Nakama mona enenge palyapala rolae yulu pinginyili pyuo pyuo karalapape. Dopa pyuo karo Aporakame namwana rakange kyawa ingiyamopa karamano lao suu pyaa nalapape. Dokona lao dopa langilyu. Anatumi mee kana dapwa nyuo Aporakamena wane wanakepe ingyuo kapa wasara ingilyamo. \v 9 Ene dakepa isa dupwana rengeta wua rumbiwame pokwalana pyuo maliki maliki lao karamo. Dokona isa jingi keyange lyii nange dupwa peparae pokwapapu isare dokona pambwapa pira ingilyamo, leya. \p \v 10 Dokopa wambu malu mee kareyami dupwame baa piso soo, Dokona ingyo namwa apa pirama? leyami. \v 11 Dokopa baame nakama isingi lamaiyuo, Mende komau pee pingi lama seramo doko mende mokwa soo aeya naramo karara doko maipwape. Doko suu pyao mende nenge sera doko dopako pipwape leya. \v 12 Takisi nyingi akali lapo nakama opetae baa bapitisimo nyakana lao epeyami. Epapala baa kando lamaiyuo, Mana Lenge, namwa apa pirama? leyami. \v 13 Dokopa baame dopa leya. Kana rombo piyaminyili pyuo dusipa iki nyelapape, leya. \v 14 Yanda singi lapo opetaeme baa piso soo, Namwa apa pirama? leyami. Dokopa baame nakama lamaiyuo, Akali mende pyalana pyuo kana jinya laope panda mende koo pilyamo lao kyambo lapala banya kana waa nyakami nalapape. Rangena yulu pingi kana doko kapalyamo lao suu pyao karalapape leya. \p \v 15 Wambu dupwame Koraisa epelyape lao iso karo peparaeme Jone kando baa Koraisa panda daa lao monarena suu pyao kareyami. \v 16 Dokona Joneme nakama peparae isingi lamaiya. Nambame nakama ipwa dokona mee bapitisimo nyakao karo. Ipwa dokona mee bapitisimo nyakao karapunupape Porakai mende nambapa kapa pii narande epelyamo dokona kimbu suu lyolo doko polarono namba kwaeyamo dokome kapa ingya nalyamo. Baame Imambu Poo Pyasi dokopa isarepana nakama bapitisimo nyakara. \v 17 Baa witi jingi lukungi saporo andake doko minyaro karamo. Baa witi peparae yapo nyepala jingi angi dupwa anda retowa, imbu dupwa isare rao sulu singi dokona kisanyi nembara leya. \p \v 18 Dokopa waipi malu lao wambu dupwa lamaiyuo waili pii keyange doko boo pyao lao kareya. \v 19 Dopa lao kareyamopa akali rema kiŋi yulu mokwa soo nyiyami dokona mende kingi Erote dokome banya yangongena enda Eroteyase lenge doko mango nyuo karo dee yulu koo wakale wakale pyuo kareyamosa Joneme baa lao nembo rolo lamaiya. \v 20 Dokopa Erote baame yulu koo wakale wakale pyuo kareyamo dokonako palyuo Jone nyepala karapusi anda palyiya. \s1 Yesu Bapitisimo Nyiya \r (Mat 3:13-17; Mak 1:9-11) \p \v 21 Wambu peparae bapitisimo nyuo oteyaminyipa Yesu baa opetae bapitisimo nyepala ateŋa lao kareyamo dokopa yake kata lumbwapala \v 22 Imambu Poo Pyasi yaka wayamu dopale ingyapala baa kareyamo dokona isa lupyuo epeya. Dokopa yake dokona pii mende lao epeya. Emba nambana Ikinyingi mona retelyo doko. Nambame emba raeko maiyuo karo, leya. \p \v 23 Yesu ee kana akalisa rema epo papeyamopa banya yulu doko kanda soo piya. Wambu peparae baa Josepena ikinyingi lao suu piyami. Josepe baa Ilainya ikinyingi, \v 24 Ilai baa Matatena ikinyingi, Matate Lipaena ikinyingi, Lipae Melekainya, Melekai Janainya ikinyingi, Janai Josepena, \v 25 Josepe Matatayasana ikinyingi, Matatayasa Emosana, Emosa Neamena ikinyingi, Neame Esalainya, Esalai Nakainya ikinyingi, \v 26 Nakai Meatana, Meata Matatayasana ikinyingi, Matatayasa Semenena, Semene Josekena ikinyingi, Joseke Jotana, \v 27 Jota Joananena ikinyingi, Joanane Oresana, Oresa Serapapelena ikinyingi, Serapapele Siatielena, Siatiele Nerainya ikinyingi, \v 28 Nerai Melekainya, Melekai Atainya ikinyingi, Atai Kosamena, Kosame Elemetamena ikinyingi, Elemetame Eana ikinyingi, \v 29 Ea Josuana ikinyingi, Josua Eliasena, Eliase Joriminya ikinyingi, Jorimi Matatena, Matate Lipaena ikinyingi, \v 30 Lipae Simionena, Simione Jutana ikinyingi, Juta Josepena, Josepe Jonamena ikinyingi, Joname Elayakiminya, \v 31 Elayakimi Meliana ikinyingi, Melia Menana, Mena Matatana ikinyingi, Matata Netanena, Netane Dapitinya ikinyingi, \v 32 Dapiti Jesena, Jese Opetana ikinyingi, Opeta Boasana, Boasa Salmanena ikinyingi, Salomane Nasonena, \v 33 Nasone Aminatapena ikinyingi, Aminatape Ataminana, Atamina Aninya ikinyingi, Ani Esoronena, Esorone Peresana, Peresa Jutana ikinyingi, \v 34 Juta Jekopena, Jekope Aisakena ikinyingi, Aisake Aporakamena, Aporakame Terana ikinyingi, Tera Neona, \v 35 Neo Serakana ikinyingi, Seraka Oriunya, Oriu Pelekena ikinyingi, Peleke Ipana, Ipa Selana ikinyingi, \v 36 Sela Kenanana, Kenana Apasatana ikinyingi, Apasata Semana, Sema Noana ikinyingi, Noa Lemekena, \v 37 Lemeke Metusalana ikinyingi, Metusala Inokona, Inoko Jaretana ikinyingi, Jareta Malalilinya, Malalili Kenanana ikinyingi, \v 38 Kenana Inosona, Inoso Setena ikinyingi, Sete baa Atamena, Atame baa Anatunya ikinyingi. \c 4 \s1 Sataneme Yesu Makande Pyuo Kareya \r (Mat 4:1-11; Mak 1:12-13) \p \v 1 Yesu ipwa Jotane yaki nyepala Imambu Poo Pyasi palyuo simbuo baa lanyiyamopa yuu muiyane dokona epeya. \v 2 Baa yuu akalisa pao kisima yuu muiyane dokona Satane dokome apa pilyape lao kandalana makande pyuo kareyamo kareya. Dokopa yuu gii dusipana nenge naa nao karapala baa lopaya. \p \v 3 Satane dokome baa lamaiyuo, Emba Anatunya Ikinyingi ramo doko kana dake borete inginya laa, leya. \v 4 Dokopa Yesumi isingi lao, Buku Baepolena dopa lao pyasi palamo. Akali borete iki nao kulisa ingyuo lete kara nara ingilyamo leya. \p \v 5 Dokopa Satane dokome baa lanyuo papala isa yuu muu wakale wakale kiŋi akali rapu pyuo kareyami dupwa peparae aopa lasaka piya. \v 6 Lasaka pipala baa dopa lamaiya. Nakamana porainya rengepe neta renge rengepe peparae emba jero. Dusipa peparae nambana silyamo doko wambu mende mairu laronyili pyuo kapa mairu. \v 7 Dokona embame namba ketae pyambuo kingi lao karare ramo doko dupwa peparae embena ingyara leya. \v 8 Dokopa Yesumi baa isingi lamaiyuo, Dopa lao pyasi palamo. Kamongo Anatu yapo ketae pyambuo kingi lao, banya yulu iki pyuo karalapape letamo. \p \v 9 Dokopa Sataneme Jerusaleme dokona baa lanyuo pao tembole anda ketae dokona kareya. Karapala dopa lamaiya. Emba Anatunya Ikinyingi ingyuo karare ramo doko emba dokona karo isa pyaka. \v 10 Dokona lao pii dopa lao pyasi palamo. Banya aŋala dupwa emba iso karena lao jera letamo. \v 11 Deeko palyuo embena kimbu doko kaname pyaa nana lao kingi kapena ketae reto minyalyuo nyerami lao palamo, leya. \v 12 Dokopa Yesumi baa isingi lamaiyuo, Pii dopa lao lasi palamo. Kamongo Anatu mende pirape lao kandalana pyuo kara nalapape lao palamo, leya. \v 13 Dokopa Satane dokome baa yulu wakale wakale palyuo makande pyuo otapala kaeya. Kaeyapala baa dee makande pyuo kandala eparo lao suu pyapala peya. \s1 Yesu Baame Banya Yulu Yuu Galili Dokona Kanda Soo Piya \r (Mat 4:12-17; Mak 1:14-15) \p \v 14 Dokopa Yesu kapu kyepala Imambunya renge porai paleyamopa yuu Galili dokona peya. Peyamopa baasa kando dopa pilyamo lao yuu kipwa kipwa dupwana lao raeyami. \v 15 Dokopa sinakoke anda dupwana mana lao kareyamopa wambu dupwa peparaeme baa lakandeyami. \s1 Nasarete Wambumi Yesu Mata Maiyami \r (Mat 13:53-58; Mak 6:1-6) \p \v 16 Dokopa yuu Nasarete baa andeyamo yuu dokona range epeya. Epapala baa pengenyili pyuo yuu koro petenge dokopa sinakoke anda dokona peya. Dokopa baa buku yaka lena leyaminyisa roya kareya. \v 17 Dokopa Anatunya poropeta akali Aisayame pepa piya buku doko baa maiyami. Baame buku doko lopapala pii dopa lao paleyamo doko koto kando nyiya. \q1 \v 18 Kamongona Imambu doko namba maralyipyamopa karo, \q1 dokona lao wambu pendewa dupwa waili pii keyange doko \q1 boo pyao lamaiyuo karape lao rombo palyapya. \q1 Puu maisi karaminyi dupwa mokwarami laope \q1 lenge kwaelyamo dupwa lenge rao kararami lao boo pyao \q1 lamaiyala pupi lapyasa epelyo. \q1 Wambu isare rao iso karaminyi dupwa mokwala pupi lao \q1 \v 19 Kamongome banya wambu lete wai pyao nyera ee kana \q1 pyaka seramo yuu gii doko boo pyala pupi lapyasa epelyo leya. \p \v 20 Lapala buku doko rongo pipala ree maingi akali maipala isa peteya. Peteyamo dokopa wambu sinakoke anda dokona peteyaminyi dupwa peparaeme lengeme baa kandaro siyami. \v 21 Dokopa baame nakama lamaiyuo, Anatunya pii pyasi palamo soo pisimi doko epapu angingyuo pelyamo leya. \v 22 Dokopa wambu peparaeme baasa kando baame pii ama keyange kambunya lao kareyamo doko soo yako lao, Doko Josepena ikinyingi daase? leyami. \v 23 Dokopa baame nakama lamaiyuo, Nakamame Juu wambunya pii lalaminyili pyuo namba kando, Dokota akali embame range pyuo pyuo nyepe, yuu Kapaneame dokona yulu pyuo kareene siyama dupwa embena yuu range dakena dopako pyuo karape, larami ingilyamo, leya. \v 24 Lapala dopa leya. Nakama kinyi langilyu, Anatunya poropeta akali banya yuu range dokona kararamo dokopa banya wambu baa kando yako lao awa nange. \v 25 Dokona suu pyao nakama kinyi langilyu, Ilainja kareyamopa ee kana rema dee kana pakinyamange opetae yake doko upi laro kareyamopa yuu dupwana lopo andake siyamo yuu gii dokopa enda waiya malu Isaraele yuu dokona peteyami. \v 26 Enda waiya malu peteyaminyipape Anatumi Ilainja wakale dupwa nyisala pena laa napala enda waiya mende Sarepata lenge yuu Saitone peteyamo dokona pena leya. \v 27 Dokona ingyuo Anatunya poropeta akali Ilaisa doko kareyamo yuu gii dokopa Isaraele dokona rapa nenge akali malu kareyami. Malu kareyaminyipape nakama peparae elya pyuo nyii naya. Nemane yuu Siria range doko iki elya pyuo nyiya, leya Yesumi. \v 28 Yesu dopa leyamo sepala dokopa sinakoke anda peteyami dupwa peparae imbumi kumuyami. \v 29 Imbumi kumapala sipurapala anda malu palyuo kareya doko yaki nyuo neta pena lao suu lanyi nembeyami. Nembapala yuu kyau anda malu palyuo karenge dokona nemba nemba rondo repeta lanyuo pao rondo dokona suu lanyi malyalana piyami. \v 30 Dopa piyaminyipape nakama kareyaminyi dokona sukusa kata epo kanjakala peya. \s1 Yesumi Imambu Koo Mende Raka // Lanyi Nembeya \r (Mak 1:21-28) \p \v 31 Papala yuu taone Kapaneame lenge yuu Galili siyamo dokona lano peya. Papala yuu koro petenge gii dokopa nakama mana lamaiyuo kareya. \v 32 Dokopa baa renge palyuo pii lao kareyamosa nakamame banya mana pii soo ayaka leyami. \v 33 Dokopa sinakoke anda dokona akali mende kopyali imambu koo dokome soo pyale leyamo peteya. Pisipala baa pii porakaiyuo kaeyo leya. \v 34 Aa, Yesu Nasarete range embame namwa apa pinya lao pilinyi? Embame namwa kokwa sela epase? Emba apipi lao namba silyu. Emba Anatunya Poo Pyasi Akali, leya. \v 35 Dopa leyamopa Yesumi baa pyalana pyuo lamaiyuo, Emba pii laa kae. Akali doko raka lanyi yaki nyinya, leya. Leyamopa imambu koo dokome wambu peteyaminyi sukusa dokona akali doko suu lanyi palyapala baa uki minya nao mee yaki nyuo peya. \v 36 Dokopa nakama peparae mona nembapala dopa leyami. Pii doko aki pii? Baa renge palyuo porai ingyuo letamosa imambu koo dupwa letamuli pyuo raka lanyi yaki nyingi leyami. \v 37 Dokopa Yesumi dopande pilyamo lao yuu kipwa kipwa dolapona lao maiyuo kapa kapa piyami. \s1 Yesu Baame Wambu Malu Mee // Pyuo Nyiya \r (Mat 8:14-17; Mak 1:29-34) \p \v 38 Baa sipuro sinakoke anda yaki nyepala Saimonena anda kolando peya. Dokopa Saimonena enda imwange yanenge isare andake rao anga piyamo siyandena Yesu lamaiyami. \v 39 Dokopa enda doko siyamo dokona karo yanenge isare rao anga piyamo doko yaki nyuo manda rao pena leya. Leyamopa baa mee ingiyamopa enda dokome aopa sipurapala nakama nenge pyuo isaro pyuo kareya. \p \v 40 Enakana neta anda pao kone pupuri piyamo gii dokopa wambu anga wakale wakale piyamo dupwa baa kareyamo dokona soo epeyami. Dokopa banya kingi dolapome nakama dupwa peparae ketae retapapu elya pipa piya. \v 41 Dokopa wambu malu imambu koo dupwa raka lanyi yaki nyepapu pii porakaiyuo lao, Emba Anatunya Ikinyingilamo, lapa piyami. Dopa lapa piyaminyipa nakama baa Koraisa ingyuo karamo lao siyaminyisa dokome baame nakama pyalana pyuo laa kaena lapa piya. \s1 Yesu Baame Yuu Jutia Dokona Boo Pyao Lamaiyuo Kareya \r (Mak 1:35-39) \p \v 42 Dokopa yuu yangeyamo dokopa baa kanjakala pao yuu iki siyamo dokona peya. Peyamo dokopa wambu dupwa baa koto papyuo baa peteyamo dokona epapala, Emba namwa yaki nyuo paa napili yaka, lao lamaiyami. \v 43 Dopa lamaiyaminyipa baame nakama dopa lamaiya. Anatunya isingi yulu dokona lao waili pii keyange doko boo pyao yuu anda malu repe repe pyuo karenge lapo dupwana opetae papyuo kararo ingilyamo. Anatumi dopa pyuo karala puu leyasa epeyo leya. \v 44 Lapala yuu Jutia dupwana sinikoke anda dupwana papala boo pyao lao papyuo kareya. \c 5 \s1 Yesu Baame Disaepole Akali Kee // Lao Nyiya \r (Mat 4:18-22; Mak 1:16-20) \p \v 1 Yesu baa ipwa pete Genesarete lenge marenge dokona kareyamopa wambu dupwame Anatunya pii selana epo baa kete pyanyi pyambuyami. \v 2 Dokopa baame bote lama ipwa pete nembange dokona siyambinyi kandeya. Oma nyingi akali dusipame bote dolapo yaki nyepala nakamana oma nyingi nyuu dolapo wate pyuo kareyami. \v 3 Bote siyamo dokona mende Saimonena dokona baa pyakambwapala yuu doko yaki nyepala mee mende ipwa pete sukusale suu lanyi pyambunya leya. Lapala isa pisipala bote dokona piso wambu dupwa mana lamaiya.\fig Nyuu dolapo kete piyasa rokwalana piya.|src="FILEFIG" size="col" ref="5:6" \fig* \p \v 4 Lamaiyuo otapala baame Saimone kando dopa lamaiya. Ipwa pete sukusa kyuwa dokona botena piso papala oma nyingi nyuu pyao pyanapala oma nyepe leya. \v 5 Dokopa Saimone isingi lamaiya. Rapu Pingi, kukwa dokopa oma nyelana yulu pyuo karamwanopa piso yuu yangapya dokopa oma mende nyii namwa. Nyii namwanopape emba letene dokona namba oma nyingi nyuu dolapo ipwana pyao pyanaro, leya. \v 6 Pyaniyamopa oma ama malu siyamo dokona nyuu doko kako pyao sukusa pyambwapala nyuu doko oma paleta ipyuo nyiyami. Dokopa nakamana oma nyingi nyuu dolapo kete piyasa rokwalana piya. \v 7 Dokopa bote mende dokona oma nyingi akali lama peteyambi dolapo nakamba nyisala epena lao kiyango piyami. Piyaminyi dokopa nakamba epapala oma nyuu bote dolapona paki piyaminyipa bote dolapo laparae simbuya. Simbwapala ipwana yalyalana piya. \v 8 Dopa piyamo doko kandapala Saimone Pita Yesunya wapambu siyamo dokona pangu sepala dopa leya. Kamongo namba akali koo ingyuo karono dokona embame namba yaki nyuo puu leya. \v 9 Baamoo akali role pyao kareyami dusipa pipya oma nyiyami doko kando yamarangwapala baame dopa leya. \v 10 Jemesa Jonepa Sepetena ikinyingi Saimonena role pyao oma nyingi akali dolapo opetae yamaranguyami. Dokopa Yesumi Saimone lamaiya. Emba paka kae. Epapu oma kaepala akali dupwa nyuo karare, leya. \v 11 Dokopa bote dolapo minyuo epo ipwa kee dokona retapala bange peparae yaki nyepala baa peyamuli pyuo peyami. \s1 Yesu Baame Rapa Nenge Akali // Pyuo Nyiya \r (Mat 8:1-4; Mak 1:40-45) \p \v 12 Anda malu repe repe pyuo karenge dokona mendena kareyamo dokopa akali mende rapa andake neyamo epeya. Epapala baa Yesu kandapala banya lenge kambu doko yuu dokona pangu sepala baa piso sokondali piya. Kamongo, embame namba elya pyuo nyero lare ramo namba kapa elya pyuo nyere, doko silyu leya. \v 13 Dopa leyamo dokopa baame banya kingi pyasinju lapala baa minyandapala lamaiyuo, Piroŋo emba elyape karape, leya. Leyamo dokopa rapa aopa loo leya. \v 14 Dokopa baame akali doko lamaiyuo, Wambu mende dopa pipyaŋa lao lamai napipi, laokondali pyuo leya. Lamai napala emba purisi akali karamo dokona papala yanenge lasaka piri. Moseseme rete rapa loo laramo dokopa mende Anatu kiso mairami leya dokoko embame maiyala puu. Embena rete rapa kene loo lapyamo karapilyamo lao wambu dupwame emba kando sinyale lao mairi, leya. \v 15 Mendali lamai nana leyamopape dopa pipya dopa pipya lao lasi pii doko lao raeyami. Dokopa wambu ama malu mee banya pii sela epo anga piyamo dupwa wakale wakale pyuo nyakana lao sukusa sukusa piyami. \v 16 Dopa piyaminyipape baa nyokonyuo yuu iki siyamo dokona ateŋa lalena papa piya.\fig Akali doko palu isa paleta malyiyami.|src="FILEFIG" size="col" ref="5:19" \fig* \s1 Yesumi Akali Papae Rambungi Mende Pyuo Nyiya \r (Mat 9:1-8; Mak 2:1-12) \p \v 17 Yuu gii mendepa Parisi akali lapope Mawa Pii mana lenge akali lapope yuu Galilipi yuu Jutiape dolapona anda malu repe repe pyuo pyuo karenge yuu dupwa peparaena karo yuu Jerusaleme karo epeyami dupwape baa mana lamaiyuo kareyamopa repeta dusa peteyami. Dokopa Kamongona pyuo nyingi renge raa lasi doko baa keta paleyamopa wambu pyuo nyepa pyuo kareya. \v 18 Dokopa akali lapome akali papae rambungi mende palu isa paleta soo epeyamipya. Soo epapala Yesunya lenge kambu dokona retamwali lao andakare dokona apa pyuo parama lao kareyami. \v 19 Wambu malu anda kambu doko kete piyamosa akali doko soo andakare panya saka napala andeyangi dokona papala kana para dupwame anda yangi kaoyami lapo nyuo kakondapala wambu kareyaminyi dokona sukusa Yesunya lenge kambu dokona akali doko palu isa paleta isa malyiyami. \v 20 Dokopa akali dusipame baa kapa lete nyakara ingilyamo lao suu pyapala soo epeyaminyi doko kandapala Yesumi dopa leya. Puu minyingi embena koo dupwa kame sakao kaeyasi silyamo leya. \v 21 Leyamo dokopa Mawa Pii mana lamaiyuo karenge akali dupwape Parisi akali dupwape monarena suu pyanyi pyano lao piso, Anatunya lenge kambu dokona kokwa soo letamo doko apisi? Apimi koo dupwa kapa nyuo kame soo kaeyakamira ingilyase? Anatu baa iki kapa kame soo kaeyakamingi, suu pyao peteyami. \v 22 Nakamana monarename dopa lao suu pyanyi pyano peteyaminyi doko Yesumi kando sepala nakama lamaiyuo dopa leya. Akipamo nakama monarena dopa lao suu pyanyi pyano petaminyi? \v 23 Yulu anjuku doko awa awa pyuo pingisi? Nambame banya koo dupwa kame sakamyuo kaeyasi silyamo lapu doko awa awa pyuo pingi panda sipurapala pena laro doko awa awa pyuo pingisi? \v 24 Doko Ikinyingi Akali renge palyuo koo dupwa isa yuu dakena kapa nyuo kame soo kaeyakamira nakama selapa lao akali dake pyuo nyilyu, leya. Lapala akali papae rambungi lamaiyuo, Emba sipurapala embena palu isa doko nyuo soo anda puu, leya. \v 25 Dopa leyamo dokopa nakama kandaro peteyaminyipa akali doko aopa sipurapala luu palenge doko nyuo soo Anatu lakando anda peya. \v 26 Dopa piyamo dokopa nakama peparae ama mona nembapala Anatu lakando pakame kumuo, renge andakende pipyamo kando yamarangulyamano, leyami. \s1 Yesumi Lipae Disaepole Ingyuo // Nyinya Leya \r (Mat 9:9-13; Mak 2:13-17) \p \v 27 Dopa piyamo dokopa enakana baa kama papala takisi nyingi akali mende kingi Lipae lenge doko takisi nyingi anda dokona peteyamo kandeya. Kandapala, Namba paronuli pyuo ipu, lamaiya. \v 28 Dopa leyamo dokopa Lipae sipurapala banya bange peparae yaki nyuo peyamuli pyuo peya. \p \v 29 Dokopa Lipaeme Yesu nenge andake piya. Piyamopa takisi nyingi akali yango lapope wambu wakale lapope epena lapala banya anda dokona role pyao nao peteyami. \v 30 Nao peteyami dokopa Parisi akali dupwape dee nakamana Mawa Pii mana lao karenge akali dupwape nakamame banya disaepole dupwa kando mumu lao dopa leyami. Akipamo nakama takisi nyingi akali dupwape yulu koo pingi akali dupwape role pyao nengepe waene ipwangepe nao petaminyi? leyami. \v 31 Dokopa Yesumi nakama isingi lamaiya. Wambu mee karenge dupwa dokotame pyuo elya pyakana laa nange. Anga pingi dupwa iki dokotame pyuo nyinya lao penge. \v 32 Dokona ingyuo namba rolae pingi wambu dupwa mona enenge palyuo karena lala epeyonde daa. Yulu koo pingi dupwa nakama mona enenge palyuo karalapape lao epelyo leya. \s1 Yuu Lapo Nenge Wasaka Pingi Dokona Piso Siyami \r (Mat 9:14-17; Mak 2:18-22) \p \v 33 Dokopa nakamame baa dopa lamaiyami. Jonena disaepole dupwa Parisinya disaepole dupwa opetae yuu lapo nenge naa nao ateŋa lao petenge doko suu pyao akipamo embena disaepole dupwame doko pii napala nengepe waene ipwangepe nao petengese? leyami. \v 34 Dokopa Yesumi nakama lamaiya. Akali mende enda nyeramo dokopa wambu nenge nala epapala yalya kando pisirami doko akali enda nyeramo dokona puu minyingi dupwa nenge wasaka pirami ingilyase? \v 35 Yuu gii mende pyaka seramo dokopa enda nyeramo akali doko nakama yaki nyepala para. Paramo yuu gii dusipana nenge naa nao pisirami, kongwalu palyuo leya. \p \v 36 Lapala kongwalu pii mende opetae nakama lamaiya. Doko wambu mendeme komau enenge mende nyuo dokopa kangu lama nyepala komau wambarae rokwasi dokona palyapala kii pii nange kandale. Dopa pyuo pira ramo doko komau enenge palyaramo doko komau wambaraepa kapa kapa ingya naramopa mee kwaera. Komau enenge dokona roko nyiyamo doko mee ukiaki minyarasa pira. \v 37 Dee, wambu mendeme kipwa pee mena yanenge wasisinde wambarae dokona waene ipwange enenge kyano pii nange. Dopa pira ramo dokopa waene ipwange enenge dokome kipwa pee wambarae dokona paliramopa pee doko enakana poro lara. Dokopa waene ipwange doko isa paramopa kipwa pee mee poro lasi sera. \v 38 Doko waene ipwange enenge doko kipwa pee enenge dokona kyano pipingi. \v 39 Dee, wambu mendeme waene ipwange wambarae napala dokopa enakana enenge kyakange napuli lao suu pyaa nara. Dokona lao wambarae doko ama keyange lara leya. \c 6 \s1 Koro Petenge Andake Lao // Piso Siyami \r (Mat 12:1-8; Mak 2:23-28) \p \v 1 Koro petenge mendepa witi jingi ee dupwana sukusa kata dokona peyamo dokopa banya disaepole dupwame witi jingi lyepala imbu doko minjuku minyuo nembapala angi neyami. \v 2 Dopa piyaminyi dokopa Parisi akali lapome, Akipamo nakamame koro petenge dokopa yulu kapa pii nange pilyaminyi? leyami. \v 3 Dokopa Yesumi dopa isingi leya. Dapiti lopo piyamo dokopa banya akali dupwa pipya mende piyami pii doko pyasi palamo doko nakamame kando yaka laa nangese? \v 4 Baame Anatunya anda kolando papala borete Anatunya lao retenge doko purisi akali dokome iki kapa nenge, mee akali kapa naa nange, dokona lapo nyuo nao akali baa role pyao kareyami dupwa opetae mokwa soo maiya leya. \v 5 Lapala nakama dopa lamaiya. Ikinyingi Akali baa koro petenge dokona Kamongo karamo, leya. \s1 Yesumi Akali Kingi Kwaenge Doko // Pyuo Nyiya \r (Mat 12:9-14; Mak 3:1-6) \p \v 6 Koro petenge dee mendena sinakoke anda kolandapala mana lao kareyamo dokopa akali mende banya kingi anjikipwa nenge peteya. \v 7 Dokopa Mawa Pii mana lenge akalipi Parisi akalipi lapo peteyaminyi dupwame baame akali doko koro petenge dokopa pyuo elya pyuo nyakamirape lao kambuyanda pimana lao kando peteyami. \v 8 Dopa lao kando peteyaminyipa baame nakama dopa lao suu pyao pisaminyilyamo lao soo gisiya. Soo gisapala akali kingi anjikipwa nenge doko lamaiyuo, Dae karala ipu leya. Dokopa baa sipurapala dokona pao kareya. \v 9 Dokopa Yesumi nakama dopa lamaiya. Nakama mende piso silyu. Koro petenge gii dokopa wambu pyuo mondo lao nyingi panda kokwa singipi? Nyiso lete nyingi panda pyao kumakangepe, anjuku doko kapa pingi? leya. \v 10 Lapala baame nakama peparae kandayoyo lapala akali doko kando, Embena kingi pyasinju lena, leya. Dopa leyamo dokopa pyasinju leyamopa banya kingi mee ingiya. \v 11 Mee ingiyamopa nakamame imbumi kumapala range sukusa lao Yesu dokona apa pirama lao wato leyami. \s1 Yesumi Disaepole Akali Akalisa Ipisu Lama Rombo Palyiya \r (Mat 10:1-4; Mak 3:13-19) \p \v 12 Yuu gii dusipana yuu kyau pyalya pyana piyamo dokona ateŋa lala peya. Papala kukwa Anatu kando ateŋa lao piso yuu doko yango nyiya. \v 13 Yuu yangeyamo dokopa banya disaepole dupwa epena lalapa akalisa ipisu lama rombo palyapala nakama kingi aposele leya. \v 14 Saimone baame kingi mende Pita leya dokomoo banya yangonge Endurumoo Jemesamoo Jonemoo Pilipamoo Batolomyumoo \v 15-16 Matyumoo Tomasamoo Jemesa Aopiasana ikinyingi dokomoo Saimone kingi mende Selote lenge dokomoo Jutasa Jemesana ikinyingi dokomoo Jutasa Isakeriote Yesu mata kando leya dokomoo pipa Yesumi rombo palyiya. \s1 Yesumi Pii Boo Pyao Lamaiyuo Wambu Nyepapu Pyuo Kareya \r (Mat 4:23-25) \p \v 17 Dokopa baamoo nakama pipya role pyao lupyuo epo yuu lama kanya koe mendena kareyami. Dokopa banya disaepole malu mee dupwape wambu yuu Jutia peparaena karenge dupwape yuu Jerusaleme range dupwape ipwa kota pete nemba nemba yuu Tayape yuu Saitonepe range dupwape ama malu yuu lama dokona malu palyiyami. \v 18 Nakamame banya pii soo anga renge wakale wakale dupwa baa nembakapyali lao epo kareyami. Dokopa wambu imambu koo dupwame randa maiyuo kareyamo kareyami dupwa baame pyuo nyiya. \v 19 Renge porai doko baa keta palyuo epapala nakama peparae pyuo nyepa piyasa wambu malu mee kareyami dupwa peparaeme baa minyandalana lao kareyami. \s1 Yesumi Yuu Kyau Dokona Karo Pii Andake Leya \r (Mat 5:1-12) \p \v 20 Dokopa baame lenge pendekae lapala banya disaepole dupwa kando dopa leya. \q1 Nakama wambu pendewa dupwa Anatunya isingi panda doko \q1 nakamana ingyara dokona lao rae maiyuo parami. \q1 \v 21 Epapu lopo pipyamopa karaminyi dupwa \q1 sikya piramo kararami \q1 dokona nakama raeko maiyuo parami. \q1 Epapu ee lao petaminyi dupwa nakama giyuo pisirami ingilyamo \q1 dokona nakama raeko maiyuo parami. \p \v 22 Ikinyingi Akali dokona reke lao karaminyi lapala wambu lapome nakama kando yulu koo pilyaminyi lao nakama awa nao mata joo kilya kando larami dokopa rae maiyuo parami. \v 23 Dopa piramo yuu gii dokopa rae maiyuo mona anda pyakalyuo pyao karalapape leto. Yake panda dokona bange angi kulisa nyerami lyakande. Nakamana rakange kyawa dupwame Anatunya poropeta akali dupwa dopako randa maipa pyuo pyuo kareyami. \q1 \v 24 Bange malu reto karaminyi dupwa nakama bange yangya napyasa \q1 dokona yuu gii mendasipa iki mona sipyamopa karaminyi enakana kwao parami. \q1 \v 25 Epapu sikya pipyamo karaminyi dupwa \q1 nakama lopo piramopa randa nao kararami ingilyamo. \q1 Epapu giyuo karaminyi dupwa nakama \q1 kondo ee lao randa nao kararami ingilyamo. \p \v 26 Nakamana rakange kyawa dupwame poropeta angi daa kyambo lenge dupwa kando lakandeyami. Dokona suu pyao akali dupwa peparaeme nakambasa kando lakandarami ramo doko nakamba randa nao kararami ingilyamo. \s1 Nyisu Petenge Kando Mona Reto Karalapale Leya \r (Mat 5:38-48; 7:12) \p \v 27 Dopa lapunupape nambana pii soo petaminyi dupwa kando dopa langilyu. Nakamana nyisu angae karenge wambu dupwa mona reto karo, wambumi nakama awa nao karaminyi dupwa yulu pyakamyuo karalapape. \v 28 Wambumi nakama keta koo palena letaminyi dupwa nakama keta keyange palena lakamyuo karo, wambumi nakama kando mokwalipi larami dupwa kando ateŋa lakamyuo pyuo karalapape. \v 29 Mendeme wakena paki pyapeya kande dokopa baame dee pakirena pinya kapu kyelapape. Komau ketae pee pingi doko waa nyiya kande dokopa dee isa pee pingi doko daa laa nalapape. \v 30 Wambu peparae bange jimili lao kee leyami kande dokopa maiyalapape. Mendeme nakamana bange nyepeya kande dokope dee range jinya lao laa nalapape. \v 31 Wambu dupwame emba nyiso pimili lao suu pilyaminyili pyuo pyuo nyiso karalapape.\fig Bange isingi nyero lao suu pyaa nao mee maiyuo karalapape.|src="FILEFIG" size="col" ref="6:35" \fig* \p \v 32 Wambumi nakama kando mona reto karaminyi dupwa iki kando mona reto kararami ramo doko apa pyuo kata kando kararamisi? Dokona ingyuo wambu yulu koo pingi dupwa opetaeme wambu nakama mona reto karaminyi dupwa kando isingi monako reto karenge kandale. \v 33 Dee, wambu dupwame nakamana yulu pyakao karaminyi dupwana yulu iki isingi pyakamyuo kararami ramo doko apa pyuo kata kando kararamisi? Wambu koo pingi dupwa opetaeme dopako pyuo pyakamingi kandale. \v 34 Dokona suu pyao wambu bange retenge dupwame kee laraminyi, isingi nyero lao mairami ramo, doko apa pyuo kata kando kararamisi? Wambu koo pingi dupwa nakama opetaeme wambu koo pingi yango dupwa bange maiyuo dokopa dopakale isingi nyero lao maingi kandale. \v 35 Dopa pilyaminyipape nakamana nyisu angae karo karaminyi dupwa mona reto yulu pyakamyuo bange isingi nyero lao suu pyaa nao mee maiyuo karalapape. Dopa piraminyi dokopa yole kulisa nyerami. Dokopa Ama Ketae Karamo dokona ikinyingi ingyuo kararamisa pita. Baame wambu ange laa nao mee nyingi dupwape yulu koo pingi dupwape kando keyange pyakamyuo karenge. \v 36 Nakamana Rakane dokome kondo nyiso karenge doko suu pyao nakamame dopako pyuo kondo nyiso karalapape. \s1 Wambu Yango Koo Keyangepe Lao Pakana Palyuo Laa Nalapape Leya \r (Mat 7:1-3) \p \v 37 Wambu dupwa kando yapalya yapana pyuo suu pyao kara nalapape. Dopa pii narami ramo dokopa Anatumi nakama kando yapalya yapana pyuo suu pyao kara nara. Wambu yango mende kando koo karamo lao kara nalapape. Dopa pii narami ramo dokopa Anatumi nakama koo karaminyi lao kara nara. Wambu yango dupwana koo dupwa kame sakamyuo karalapape. Dopa pirami ramo dokopa Anatumi nakamana koo dupwa nyuo kame sakao kaeyara. \v 38 Wambu yango nyiso maiyalapape. Anatumi bange kuki pyuo isingi jii nara. Baa konda pyuo jeramopa nakamana nyuu dokona kulimbuo simbwaramopa lapo mee bolombalo lao isa para. Nakama wambu yango nyiso mairaminyi doko suu pyao Anatumi isingi manda manjo kingi kisara. \p \v 39 Kongwalu pii mende lamaiyuo dopa leya. Akali lenge koo mendeme lenge koo yango mende nyiso kapa lanyuo parase? Nakamba laparae suu mendena rukyala pao pali narambisi? \v 40 Disaepole mendeme banya mana lenge doko kando mupwa ingyuo kara nara. Enakana baa mana lamairaminyipa yulu dupwa peparae soo gisapala dokopa banya mana lenge dopaleko ingyuo karara. \p \v 41 Akipamo sinjimu kuki yango mendena lenge dokona palamo dokona kando lalana karo isa lomasi emba rangena lengena palamo doko see nalese? \v 42 Embena lenge dokona isa andake silyamo doko kanda napala doko apa pipala embena yangone lamaiyuo, Yangone, sinjimu kuki mende embena lenge dokona silyamo doko namba nyuo nembakaro larese? Emba yanengena mamba kiso lao karenge doko, wambo embena lenge dokona isa kameya silyamo doko range nyuo nembapala enakana embena yangonena lenge dokona sinjimu kuki silyamo doko kapa rolae kando nyuo nembakamiri. \s1 Isame Jingi Lyingi Dokona Pii Lapo \r (Mat 7:16-20; 12:33-35) \p \v 43 Dokona suu pyao isa keyange dokome jingi koo lyii nange. Isa mende koo dokome jingi keyange lyii nangeko. \v 44 Isa dupwa peparaena jingi dupwa kando dokopa isa doko keyangelamo lao isa doko koolamo lao namwa soo gisingi. Doko suu pyao nepereke dokona piki jingi lyii nange. Girapo isa mende ikyaikya dokona lyii nangeko. \v 45 Wambu mona palenge dupwa mona anda keyange paliramuli pyuo eparamo karara. Wambu koo dupwana monarena koo paliramuli pyuo eparamo kararako. Dokona ingyuo wambu monarena palyuo simbwaro seramuli pyuo nyuo larasa pira. \s1 Anda Lama Dokona Pii Lapo Leya \r (Mat 7:24-27) \p \v 46 Akipamo embame namba kando, Kamongo, Kamongo, lapala nambame dopa pyuo karape dopa pyuo karape letonuli pyuo pyuo kara nalene? \v 47 Wambu mende namba karo dokona epapala dokopa nambana pii soo nyepala warombo soo kararami dupwa apiyakale lao pano langiru. Baa akali anda piyamo dopale makande minyuo leto. \v 48 Akali mendeme anda pinya dokopa yuwale andake kyasipala kana koko pisu petenge mende kando nyepala dokona kana anda isarename retenge dupwa retapala anda doko ketae piya. Apu andake epo ipwa kama pyapala anda doko lalyuo soo panya piyamopa anda mondo lao piyamo dokome poraiya. \v 49 Dee wambu nambana pii sepala dokopa warombo see narami dupwa nakama akali mendeme anda pinya dokopa kana isarename retenge dupwa reta napala mee yuunya anda piyamo dopale. Anda doko ipwa dokome pyao lalyuo selana piyamo dokopa aopa lalyiya. Dokopa anda doko koo keta palyuo pyao lalyiyaŋa leya. \c 7 \s1 Yesu Baa Orome Akalinya Kendemande Mende Pyuo Nyiya \r (Mat 8:5-13) \p \v 1 Wambu soo peteyaminyipa baa pii malu dupwa peparae lamaiyuo otapala yuu Kapaneame dokona sukusa peya. \v 2 Dokopa yanda singi mupwa mendena kendemande akali mona reto karengende doko anga piyamopa kumalana siya. \v 3 Baame Yesu wambu pyuo nyingi doko sepala Juu wambu dupwana rapu pingi akali lapo Yesumi banya kendemande akali doko pyuo nyakala epena lao baa kareyamo dokona nakama piso sela pena leya. \v 4 Dokopa Yesu kareyamo dokona epapala baa piso sokondali pyuo dopa lamaiyami. Baa akali keyange dokona emba kapa nyisapenge ingilyamo leyami. \v 5 Baame namwana rara dupwa mona reto karo baame namwana sinakoke anda pyakaya akali doko lyakande, leyami. \v 6 Dokopa Yesu nakama role pyao peyami. Pao baa anda repeta peyamo dokopa yanda singi mupwa dokome puu minyingi lapo baa kareyamo dokona pena lao dopa lamaiyakao lena leya. Emba makare, epa kae. Namba kwao karo dokona nambana anda andakare dokona eparene doko kapa ingya nalyamo. \v 7 Dokona namba opetae emba karene dokona kapa epa naroko lao suu pyapala epa napu. Doko embame mee pii lao dokopa, nambana kendemande akali mee inginya lakape. \v 8 Dokona ingyuo yanda singi mupwa lapome namba rapu pyuo karaminyipa nambame mee yanda singi dupwa rapu pyuo karo. Rapu pyuo karo dokopa mendali lamaiyuo, Emba puu lenge dokopa baa penge. Mendali lamaiyuo, Emba ipu lenge dokopa baa epenge. Nambana kendemande akali lamaiyuo, Emba dopa pii lenge dokopa baa dopa pyuo pingi, leya. \v 9 Dopa leyamo pii doko sepala Yesumi baa kando yako leya. Yako lapala kapu kyepala wambu matarename rukuraka pyuo epeyami dupwa lamaiyuo, Nakama dopa langilyu, baa Anatu kapa ingingi lao wakasa suu pilyamo doko Isaraele akali mendeme suu pingi dopale baapa kapa kapa pyuo manja nange doko soo gisilyu leya. \v 10 Dokopa akali epeyami dusipa kapu kyuo anda papala kendemande akali baa mee ingiyamo siyamo kandeyami. \s1 Enda Waiyana Wane Pyuo Nyiya Doko \p \v 11 Yuu gii kuki lama epo papeyamopa yuu taone mende Nena lenge dokona peya. Peyamo dokopa banya disaepole dupwa pipya wambu ama malu role pyao peyami. \v 12 Anda malu palyuo karenge dokona anda dupwa nyuo sukusa pyambuo kana kame piyami dokona kambu repeta epeyamo dokopa akali mende kumuyasa soo neta epeyami. Akali dokona endangi baa iki mandeyamopa akalingi kumuyasa baa enda waiya peteya. Epeyami dokopa anda malu palyuo karenge dokona palenge wambu malu mee dupwa enda doko role pyao epeyami. \v 13 Dokopa Kamongo dokome enda doko kandapala baa kondaya. Kondapala baa lamaiyuo, Ee laa kae, leya. \v 14 Lapala palu isa epo minyandeya. Minyandeyamo dokopa soo epeyaminyi dupwa sakaro kareyami. Dokopa baame dopa leya. Wanyane akali, nambame emba sipurape langilyu, leya. \v 15 Dokopa akali kumasi siyamo doko roya pisipala pii lao peteya. Dokopa Yesumi baa endangi dokona range maiya. \v 16 Dokopa wambu peparae pakame kumuyami. Pakame kumapala Anatu lakando dopa leyami. Anatunya poropeta akali kameya mende namwa petamano dakena sukusa sipurapyalyamo, Anatumi banya wambu dupwa epo nyisapyalyamo leyami. \v 17 Baasa kando lasi pii doko yuu Jutia peparae dupwanape yuu kipwa kipwa peparae dupwanape lao kapakapa piyami. \s1 Joneme Yesu Dokona Renge Mendena Piso Siya \r (Mat 11:2-19) \p \v 18 Dokopa Jonena disaepole dupwame Yesu baa dopa pilyamo dopa pilyamo lao pii peparae Jone lamaiyami. \v 19 Dokopa Joneme banya disaepole kareyami dupwana lama epena lapala Kamongo kareyamo dokona pena lao dopa lamainya leya. Mendali epara ingilyamo lao karo doko emba panda wakale mendali epelyape lao koto kandaramase? leya. \v 20 Dokopa akali dolapo baa kareyamo dokona papala dopa leyambi. Jone bapitisimo nyakamaingi dokona pii manjakamyuo epelyambano. Doko mendali epara ingilyamo lao karamo doko emba panda wakale mendali epelyape lao koto kandaramase? lao lamaiyala pupwa lapyasa epelyambano leyambi. \v 21 Yuu gii dokopa anga piyamo dupwape yanengena randa neyami dupwape imambu koo palenge dupwape renge wakale wakale malu dupwa baame pyuo nyepa piya. Dokopa wambu lenge kwaeyalu kwaeyo kwaenge malu dupwa lenge rena lao pyuo nyepa piyako. \v 22 Dokopa baame nakamba isingi lamaiyuo, Kando simbinyi dupwa Jone lamaiye pupwape. Lenge kwaeyalu kwaeyo kwaenge dupwa kapa kandelyaminyi, kimbu koo dupwa kata papilyaminyi, rapa nenge dupwa rapa loo lapyamopa mee karaminyi, akali kale poenge dupwa pii silyaminyi, kumasi simi dupwa lete karaminyi, wambu pendewa dupwa waili pii keyange boo pyamwanopa soo karaminyi. \v 23 Mendeme suu pingi lamana manjo kara naramo doko baa rae maiyuo karena. \p \v 24 Lapala Jonena waili akali dolapo papeyambinyipa baame wambu malu kareyami dupwa kando Jonesa lao dopa leya. Nakamame yuu muiyane dokona aki mende kandala peyamisi? Poraiya minyiyamopa kungunali puu romo romo pilyamo doko kandala peyamisi? \v 25 Renge anjukusi kandala neta peyamisi? Akali komau keyange wapunginde kandala peyamisi? Wambu komau keyange au pyuo kalya pisi wapuo karo nengepe bangepe ama malu sipyamopa karaminyi dupa kiŋinya anda dupwana karenge kandale. \v 26 Doko aki kandala neta peyamisi? Anatunya poropeta akali mende kandala peyamisi? Kinyi langilyu, baa Anatumi poropeta yulu dokonako iki pinginde daa. Baa yulu mende opetae pyuo karenge. \v 27 Anatunya pii pyasi mende Jone dokona suu pyao dopa letamo. \q1 Embena lenge kambu silyamo dokona nambana waili akali wambo pena leto kande. \q1 Baa wamo embena kata mondo lao para, \m lao palamo. \v 28 Dopa langilyu, endame wane mandenge dokona mendeme Jone dokopa wakasa ingyuo kara nange. Kara nalyaminyuoko doŋo Anatunya isingi yulu palamo dokona sukusa papala wambu kama kuki ingyuo karaminyi dupwame Jone kando wakasa ingyuo karaminyi. \p \v 29 Joneme pii lao kareyamo doko sepala mee wambu dupwa peparaepe takisi nyingi akali dupwape Anatu suu piyamuli pyuo Jone kareyamo dokona peyaminyipa baame nakama bapitisimo nyakamiya. \v 30 Dopa leyaminyipape Parisi akali dupwape Mawa Pii soo gisingi akali dupwape Anatumi nakama pyakamipuli lao suu pyao kareyamo doko kaepala Jone keta bapitisimo nyii napala daa leyami. \p \v 31 Epapu karaminyi wambu dupwa aki mendena pyuo pirose? Nakama apiyakale? \v 32 Nakama wane wanakepe mali lyingi kamapi dokona male lao karaminyi dopale ingilyamo. \q1 Nakama mendeme mende kando dopa pyuo lamaiyuo \q1 namwa lakuli pyakao karamwano dokopa nakama mali lyii nami, \q1 namwa ee lao kumaralerale nyuo pisimwano dokopa nakama ee laa nami, letaminyi. \m \v 33 Dokona lao Jone bapitisimo nyakamaingi doko epapala nenge wasaka pyuo waene ipwange naa nao karenge dokome baa kopyali minyilyamo lao karaminyi. \v 34 Ikinyingi Akali epapala nenge nao waene ipwange nao karenge dokome baa nenge nyura nao waene ipwange malu nao karapyamo kyawa sisingi bolombalo lapyamo takisi nyingi akalipi yulu koo pingi wambupi dupwana puu minyingi kandale dokoŋo kandalapa letaminyi. \v 35 Dopa laminyipape suu pingi rolae karengena wane wanakepe dupwa peparaeme renge doko angi kinyilyamo doko soo nyilyaminyi leya.\fig Banya kyawasi dokome ee ipwange pyao nembo banya kimbu mamba kisakamyuo peteya.|src="FILEFIG" size="col" ref="7:38" \fig* \s1 Yesu Baame Parisi Akali Dokona Anda Nenge Nala Peya \p \v 36 Parisi akali mendeme baa nenge nambanale leyasa Yesu akali dokona anda papala taepo repeta peteya. \v 37 Dokopa yuu taone dokona enda pamakae yulu koo pingi mende peteyamo doko baa Parisinya anda dokona taepo repeta pisipyalyamo lao sepala pee mende rendamu pingi mamba lapo paleta minyuo epeya. \v 38 Epo matarena Yesunya kimbu siyamo dorena ee lao kareyara banya ee ipwange Yesunya kimbu dokona lyuo peteya. Dokopa enda dokome banya kyawasi dokome ee ipwange pyao nembo banya kimbu nyinyi pyuo mamba kisakamyuo peteya. \v 39 Dopa piyamo dokopa Parisi akali baa nenge nambana epena leyamo dokome dopa pilyamo lao kandapala mona anda dorena, Baa Anatunya poropeta akali ingyuo karapyali doko enda baa minyandelyamo doko yulu koo pingi ingilyamo dokona baa api lao baa apa pyuonde lao kando soo giso karapyali suu pyao peteya. \v 40 Dokopa Yesumi baa lamaiyuo dopa leya. Saimone, nambame emba mende langiru leya. Dokopa, Mana Lenge, apa langiri? leya. \v 41 Dokopa Yesumi dopa leya. Akali lamame akali mende dokona kana lapo kee lao nyiyambi. Mende kina malu (500) kee lao nyuo mende kina 50 nyuo piyambi. \v 42 Nakambame baa isingi maiyalana saka nayami dokopa baame nakamba isingi jii narambi lao kaepala kaeya. Dokona suu pyao akali anjukusi baa wakasa mona reto kararase? leya. \v 43 Dokopa Saimone isingi lao, Mendeme kana malu nyepala range jii nana leyamopa koo soo peya akali doko rapisi? leya. Dokopa baame baa dopa lamaiyuo, Emba angi leene leya. \v 44 Lapala enda kareyamo dorena kapu kyepala baame Saimone dopa lamaiya, Enda dake kandelese? Namba embena anda ipunu dokopa kimbu wate pyaase lao ipwa jii napi kandapi. Jii napinyipape enda dokome nambana kimbu ee ipwange dokome wate pyakapala banya kyawasi dokome pyao nembakapya. \v 45 Embame namba nyinyi pyaka napi kandapi. Pyaka napinyipa namba wamba kolando ipu gii dokopa baame nambana kimbu nyinyi pyuo kaeya nao pyuo petamo. \v 46 Kyawa mamba lapo kisare lao jii napi kandapi. Jii napinyipape baame nambana kimbu mamba kyaa keyange pingi dokome kisakapya. \v 47 Dokona lao langilyu, Enda doko banya yulu koo malu piyamo dupwa kame sakamisi sipyamosa namba mona wakasa reto karo yulu andake pipyalyamo leya. Pipyamopa mendeme yulu koo kuki lama pirami dupwa kame sakamisi sera ramo doko kuki pyuo mona retarami, leya. \v 48 Lapala baame enda doko lamaiyuo, Embena koo dupwa kame sakasi silyamo leya. \v 49 Dopa leyamo dokopa wambu baa role pyao taepo repeta peteyaminyi dupwame nakama lao, Koo dupwa kame sakamyuoko karamo doko apisi? leyami. \v 50 Dokopa baame enda lamaiyuo, Embame Anatu kapa ingingi lao suu pyapi dokona lete wai pyao nyisi mona seramopa pupi, leya. \c 8 \s1 Enda Lapo Yesu Nyisiyami \p \v 1 Enakana yuu kuki lama epo papeyamopa Yesu yuu taone lapope anda kuki lama karengepe dupwana papyuo Anatunya isingi yulu dokona lao waili pii keyange doko minyuo boo pyao lao papiya. Dokopa akali akalisa ipisu lama kareyami dupwa baa role pyao papiyami. \v 2 Enda lapo imambu koo paleyamopa anga piyamopa peteyaminyi baame pyuo nyiya dusipa opetae baa role pyao papiyami. Maria yuu Makatala range baa imambu koo yanda ipingi nyero palipala yaki nyuo peya dokomoo \v 3 akali Susa Erotena yulu rapu pyakamyuo kareya dokona etenge Joana lenge dokomoo Susanamoo enda lapo opetaepeme nakamana kana siyamo dokona pingyu nyuo nakamame baa kapa karena lao nenge piyami. \s1 Ee Waingi Randa Leya Kongwalu // Pii Doko \r (Mat 13:1-9; Mak 4:1-9) \p \v 4 Dokopa wambu malu mee sukusa sukusa pipala dee wambu taone wakale dupwa palenge range baa kareyamo dokona epo kareyaminyipa baame kongwalu pii lao dopa leya. \p \v 5 Akali mendeme banya ee waingi randa lala peyapya. Baame ee waingi pyao pyale pyale lao randa leyamo dokopa waingi lapo kata dokona peyasa kimbumi kalyuo peyaminyipa yaka dupwa epo napeyami. \v 6 Dee waingi lapo kana dupwana peya. Papala ipwa see nayasa kene pyapala yando neya. \v 7 Dee waingi lapo ikyaikya siyamo dokona pao siya. Soo andeyamo dokopa ikyaikya role pyao andapala lungwa lungwapala pyao neya. \v 8 Dokopa waingi lapo yuu keyange dokona peya. Papala andapala jingi akalisa akalisa pao akalisa lyiya, leya. Lapala pii poraiyuo lao, Kale kata singi ramo dokome pii dake selapape leya. \s1 Yesumi Kongwalu Pii Leyamo Dupwana Renge Doko \r (Mat 13:10-17; Mak 4:10-12) \p \v 9 Enakana disaepole dupwame kongwalu pii leyamo doko renge akipi lao piso siyami dokopa baame dopa leya. \v 10 Anatunya isingi yulu dokona lao pii renge yalu pyuo singi dupwa nakama kapa serami. Wambu menge doloma kongwalu pii doko iki serami dokome kandapala angingyuo kandapa narami, kalena ketae sepala angi soo gisa narami. \s1 Kongwalu Dokona Pii Renge Dupwa // Polo Lamaiya \r (Mat 13:18-23; Mak 4:13-20) \p \v 11 Kongwalu pii dokona renge polo langirowale. Waingi doko Anatunya pii dopale. \v 12 Waingi katasa pao siya doko suu pyao wambu lapo pii doko sepala karaminyi dokopa Satane dokome Anatu suu pyaa naraminyisa lete pyuo nyii napyali lao epo pii monarena silyamo doko raka lanyi nembenge. \v 13 Waingi lapo kana dupwana ketae peya doko suu pyao wambu lapo pii doko soo dokopa mona pyakalyuo pyao singi. Enakana yuu kuki lama epo pelyamopa pii doko nakamana mona anda pingi pyaa nalyamosa enakana pyakuingi. \v 14 Waingi ikyaikya dokona peya dupwa wambu lapo nambana pii soo nyingi doko makande minyuo letamo. Pii doko sepala piso palyuo pyuo karenge dokopa isa yuunya suu pingipi isa bange dupwa mona nyuo karengepe yanengena rae maingi yulu dupwana poraiyuo suu pyao karengepe dupwame monarena isa pyakuiyuo nyilyamopa nakama keta yulu angi doko ando nyimbwa nange. \v 15 Waingi lapo yuu keyange dokona pao sepala jingi keyange anda lyiya doko suu pyao wambu lapo pii doko sepala mona dokona karalunji nembo gii lao minyuo karo yulu angi rape rape lao pyuo karenge doko jingi keyange lyingi dopale. \s1 Lambe Dokona Kongwalu Pii Mende \r (Mak 4:21-25) \p \v 16 Wambu mendeme lambe kaipala dokopa pee mende nyepala nee pyuo sera nange. Dopa pyuo luu palenge rate lungwa lungwa dokona reto pii napala wambu lapo andakare eparaminyi dupwa kapa kandarami lao lambe singi rate dokona retenge. \v 17 Yalu pyuo singi dupwa peparae kapa kandarami. Nee pyuo silyamo dupwa kando nyeparaminyi panasi sera. \p \v 18 Dokona nakama wangu lakapala selapape. Dokona lao mendeme Anatunya pii dokona nyiya lao wangu lakapala sera ramo doko Anatumi maiyuo konda pira. Wangu lakapala sepa nara ramo doko kuki lama kapa sepelyo lao suu pyaramopape Anatumi baa soo nyiya dolapo range nyera, leya. \s1 Yesunya Palu Dupwame Baa // Kotala Epeyami \r (Mat 12:46-50; Mak 3:31-35) \p \v 19 Dokopa banya endangimoo yangonge dupwa pipya baa kareyamo dokona epapala wambu malu mee baa nyuo sukusa pyambuyamisa baa angi kandala sukusa panya saka nayami. \v 20 Dokopa baa lamaiyuo, Embena endakinyi yangonepe emba koto epo kama karaminyi leyami. \v 21 Dokopa baame nakama dopa lamaiya. Anatumi letamuli pyuo karaminyi dupwa nambana endangi yangongepe lyakande leya. \s1 Yesumi Porambaiye Pyai Nena Leya \r (Mat 8:23-27; Mak 4:35-41) \p \v 22 Yuu mendepa baa banya disaepole dupwa pipya bote mendena pyakambwapala piso baame nakama lamaiyuo, Ipwa pete dumurena mwua leya. Dopa leyamo dokopa nakama panya peyami. \v 23 Peyami dokopa baa lenge luu piyasa luu paleya. Dokopa raiyapambake yuu kyau dokona piso ipwa dokona minyuo epeyamopa ipwa dokome botena simbwapala nakama ipwa dokona yalyalana piyami. \v 24 Dopa piyamo dokopa nakamame baa pyalerapala, Rapu Pingi, Rapu Pingi, namwa kumulyamano leyami. Dokopa baa lenge rapala porambaiye dokope ipwa ama ranjo pulyuo epapa piya dokope kando kaena leya. Leyamo dokopa pyai nao rali pipala koo pyuku pyuku peya. \v 25 Dokopa baame nakama lamaiyuo, Nakamana Anatu kapa nyisara lao suu pingi doko isa nembamipi? leya. Dokopa nakama pakao piso yango sukusa lao, Porambaiye ipwapa banya pii letamuli pyuo sakamingilyamo. Baa aki akali? lao mona nembo peteyami. \s1 Yesumi Gekesa Range Akali Kopyali Pyuo Nyiya Pii Doko \r (Mat 8:28-34; Mak 5:1-20) \p \v 26 Gekesa akalinya yuu dokona yuu Galili dumwangurena siyamo dokona epo pyaka siyami. \v 27 Dokopa baa yuu dokona pyakambuyamo dokopa akali mende anda taone dokona kopyali imambu koome soo pyale leyamo karenge doko Yesu baa kareyamo dokona epeya. Baa yuu wambana papara karo andana pali nao yanyanda dupwana palyuo karenge. \v 28 Baame Yesu kandapala ala lao banya lenge kambu dokona pao isa sepala pii poraiyuo lao dopa leya. Yesu ketae dulu Anatunya Ikinyingi doko embame namba kando apa piri. Namba randa jii napili yaka lao piso sokondali pilyu? leya. \v 29 Yesu baame imambu koo doko akali dokona rekya lanyi yaki nyepala pena leyasa dokopa pii doko leya. Wamba yuu malu imambu koo dokome akali doko epo maralyapa piya. Wambu dupwame baa puu sanepe anakapopeme puu maipa piyaminyipa rokwanyi peyarapu imambu koo dokome baa kyakanyi nembeyamopa yuu muiyane dokona ralo papa piya. \v 30 Yesumi baa kando, Emba kingi api lengese? leya. Dokopa, Namba Yuwalyu lenge, leya. Imambu koo malu mee baa keta maralyiyamo dokona kingi doko leya. \v 31 Dokopa imambu dupwame dee yuu koko dorena kala pupwa laa napyali yaka lao lamaiyuokondali piyami. \p \v 32 Dokopa yuu kyau kanya koe dokona mena malu kambu nao kareyami. Dokopa imambu koo dupwame mena karaminyi dupwana kapa maralyalapa lapyali yaka lao lamaiyuokondali piyami. Dopa leyami dokopa Yesumi kapa leya. \v 33 Dokopa imambu koo dupwa akali doko yaki nyepala mena dupwana pao maralyiyaminyipa mena dupwa makandapala rondo dokona alayuwa lapala ipwa pete dokona pao yalyapala kumuyami. \p \v 34 Dokopa mena rapu pingi akali dupwame dopa piyamo kandapala bolombalo lao pao taone dokonape dee mee yuu dupwanape papala wambu peparae lamaiyuo piyami. \v 35 Dopa piyamisa wambu dupwa kandala epeyami. Epo Yesu kareya dokona epapala akali imambu koo dupwa rekya lao peyamo doko Yesunya kimbu siyamo dokona komau wapuo banya suu pingi doko rolae paleyamopa peteyamo kandeyami. Kandapala pakayami. \v 36 Dokopa angi kandeyami dupwame nakama lamaiyuo akali imambu koo maralyipyamo karapya doko dopa pyuo dopa pyuo pyuo nyipya lao rolo lamaiyami. \v 37 Dokopa yuu Gekesa kipwa kipwa dupwana range dupwa peparaeme pakame kumapala baa kaepala pupyali yaka lao lamaiyuokondali piyami. Dokopa bote dokona pyakambwapala kapu kyuo peya. \v 38 Akali imambu koo dupwa yaki nyiyami dokome baa poraiyuo lamaiyuo, Emba role pyao pumbwali yaka leya. Leyamopape baa pena lao, \v 39 Emba anda range papala Anatumi dopa pyakapyamopa epelyo lao lamaiyuo puu, leya. Dopa leyamo dokopa baa anda repe repe pyuo kareyamo dupwa peparaena papyuo, Yesumi dopa pyakapyamo epelyo, lao boo pyao lamaiyuo kareya. \s1 Akali Jairasana Wanengepe Enda Wakale Dokonape Pii Lapo \r (Mat 9:18-26; Mak 5:21-43) \p \v 40 Yesu kapu kyepala dee laeyo epeyamo dokopa wambu malu rukuraka pyuo karo baa yako lao nyiyami. Baa epelyape lao dokona iso kareyami. \v 41 Dokopa akali mende kingi Jairasa lenge sinakoke anda rapu pyuo karenge doko epeya. Epapala Yesunya kimbu siyamo dokona pangu sepala banya anda dokona emba ipili yaka lao kongo pyuo lamaiya. \v 42 Renge dokona banya wanenge mendaki mandeya doko ee kana akalisa ipisu lama ingyuowale peteya doko kumasi siya. \p Yesu katasa peyamo dokopa wambu dupwa rambuki nyinyi pyambuo kako pyao peyamuli pyuo peyami. \v 43 Dokopa enda mende ee kana akalisa ipisu lama endana doko ipwa ingyuo guu lao kareyamopa peteya. Wakale dupwame baa mee inginya lao pyuo nyelana saka nayami. \v 44 Enda dokome Yesu matarena epapala banya komau pinjingi doko minyandeya. Dokopa endana doko sokwalepo piya. \v 45 Dokopa Yesumi, Apimi namba minyandalamo? leya. Wambu peparaeme minyanda nalamano leyaminyi dokopa Pitamoo akali baa role pyao kareyami dupwapeme lao, Rapu Pingi, wambu malu mee rukuraka pyuo emba kako pyao rambuki nyinyi pyambuo epami kandapi leyami. \v 46 Dopa leyaminyipa Yesumi lao, Wambu mendeme namba minyandalamo. Nambana porainya renge lapo neta paamolyamo doko silyu leya. \v 47 Dokopa enda baa kapa yalu pyuo kara naro doko kandapala walu walu lao epapala banya lenge kambu dokona pangu sepala wambu peparae soo kareyaminyipa, baa minyandeya renge dokona polo lamaipala anga mee ingyalamo lao pano leya. \v 48 Dokopa Yesumi baa lamaiyuo, Rakane, embame namba kapa pyuo nyakare lao suu pyapi dokome mee ingyalamo. Mona seramopa pupi, leya.\fig Baa minyandeya renge dokona polo lamaiya.|src="FILEFIG" size="col" ref="8:47" \fig* \p \v 49 Baa ene lao kareyamo dokopa rapu pingi Jairasa dokona anda palenge akali mende epapala, Embena wanake baa lenge kunjalamoŋo. Mana Lenge doko dae epena laa napipi leya. \v 50 Dopa leyamopa Yesumi pii doko sepala baa dopa lamaiya. Emba paka kae. Kapa pira ingilyamo lao suu pyao karape. Wanake baa mee ingyara, leya. \v 51 Lapala anda doko kando nyepala Pitamoo Jone Jemesa wanakena endangi rakange dolapomoo dusipa iki andakare monaleŋe wambu menge dupwa epa kaena leya. \v 52 Wambu dupwa peparae wanake dokona lao ee lao kumaralerale nyuo kareyami. Dopa pyuo kareyaminyipape baame lao, Ee laa kaeyalapa. Baa kuma napya. Mee luu palyuo sipyamo pilyamo, leya. \v 53 Dopa leyamo dokopa nakamame wanake doko kumapyalyamo lao soo gisapala baa kando giili giili leyami. \v 54 Dopa piyaminyipape wanakena kingi minyapala, Wanake, emba sipurape lao kee leya. \v 55 Dokopa wanake dokome imambu doko dee epo paleyasa baa aopa sipureya. Dokopa Yesumi baa nenge mende mainya leya. \v 56 Dokopa banya endangi rakangepa mona nembo kareyambi. Mona nembo kareyambinyipape dopa pipya lao mendali lamaiya nana lao lamaiyuokondali piya. \c 9 \s1 Yesumi Disaepole Akali Dupwa Yulu Maipala Pena Leya \r (Mat 10:5-15; Mak 6:7-13) \p \v 1 Yesumi akali akalisa ipisu lama dusipa baa kareyamo dokona epena lapala nakama renge palyuo karo imambu koo dupwa peparae raka lanyi nembo anga pingi wakale wakale dupwa pyuo nyuo kararami lao renge porai doko nakama keta palena lao maiya. \v 2 Maipala Anatunya isingi yulu dokona boo pyao, anga pingi dupwa pyuo nyuo papyuo karena leya. \v 3 Papyuo karena lao nakama dopa lamaiya. Pangali minya nao, nyuukwuanyi manja nao, nenge minya nao, kana manja nao, komau apetapala manja nao mee pupwape, leya. \v 4 Mee papala anda mendena kolandarami ramo dokonako palyuo karalapape. Enakana yuu mendasa panya kande dokopa anda dokonako palyuo kaepala pupwape. \v 5 Dokopa yuu lapona range wambu dupwame nakama yako lao nyii nayami kande doko taone doko yaki nyuo dokopa sinjimu lapo nakamana kimbu dokona pisira doko pyarendo retama pupwape. Kwao karaminyi lao suu pilyamano lao kongwalu palyuo pipwape, leya. \v 6 Dokopa nakama papala anda malu repe repe pyuo karenge yuu muu dupwana papyuo, waili pii keyange doko boo pyao lamaiyuo, anga pingi dupwa pyuo nyuo pyuo kareyami. \s1 Kiŋi Erote Baame Saka Nao Kareya \r (Mat 14:1-12; Mak 6:14-29) \p \v 7 Kiŋi akali Erote baa dokona mupwa ingyuo kareya Yesu dopa pyuo karamo dopa pyuo karamo leyaminyi lasi pii siya. Wambu lapome, Jone kumuo palipala lopo epo karamo leyami dokona Eroteme doko kinyi panda kyambo lao saka nao kareya. \v 8 Wambu lapome, Ilainja pano ipyalyamo leyami. Lapome, Anatunya poropeta akali dokona mende kumuo palyuo lopo epapala pyuo karapyalyamo, leyami. \v 9 Eroteme lao, Jonena ayemba nambame pukunyi nembeyo kande dokonako doŋo dopa pilyamo dopa pilyamo laminyi sipu akali doko apisi? leya. Lapala apa pipala baa kandowane lao suu pyao kareya. \s1 Yesumi Wambu 5,000 Nenge Maiya \r (Mat 14:13-21; Mak 6:30-44; Jo 6:1-14) \p \v 10 Aposele dupwa kapu kyuo epapala dopa pimwa dopa pimwa lao Yesu lamaiyami. Dokopa baame banya disaepole dusipa lanyuo yuu taone Betesaita lenge dokona nakama iki yapalyuo kakondo peyami. \v 11 Wambu rukuraka pyuo kareyami dupwa baa dokona pamolyamo lao sepala baa peyamo dokona moko minyuo peyami. Dokopa baame nakama yako lapala Anatunya isingi yulu dokona lao nakama mana lamaiyuo anga pingi wambu nyisapenge dupwa pyuo nyepa piya. \s3 Luku 9:13 Namwana borete kingi pakipi oma lamape dolapo iki silyamo. (9:13) \p \v 12 Yuu kwuaya dokopa akali akalisa ipisu lama dusipa baa kareyamo dokona epapala dopa lamaiyami. Namwa yuu muiyane dakena karamano dokona wambu malu rukuraka pyuo karaminyi dupwa yuu andape dupwanale nenge nyuo nao luu pali pena lape, leyami. \v 13 Dopa leyaminyipape baame nakama lamaiyuo, Nakama rangeme nenge lapo maiyalapape, leya. Nakamame lao, Namwana borete kingi pakipi oma lamape dolapo iki silyamo. Wambu dapwa peparaena nenge ropo pyala pena lepe. \v 14 (Akali malu mee wakasa (5,000) kareyami dokona suu pyao leyami.) Dokopa baame banya disaepole dusipa lamaiyuo. Wambu dupwa akalisa kingi paki larapu malu palyara malu palyara pyuo petena lalapape, leya. \v 15 Dokopa nakamame wambu dopa pyuo peparae isa petena leyami. \v 16 Dokopa borete kingi pakipi oma lamape dolapo nyepala yake dulu kandalyo kandapala ateŋa lao ange leya. Lapala nenge minyuo kau lapala wambu malu peteyami dupwana lenge kambu siyamo dupwana retena lao banya disaepole dupwa maipa piya. \v 17 Reteyaminyisa wambu malumi neyaminyipa sikya piya. Enakana nenge kau lasi kakana siyamo dupwa yapo nyuo pisiki minyasi akalisa ipisu lama dusipana paki pyuo simbuyami. \s1 Pitame Yesu Baa Anatunya Koraisa Dokoŋo Soo Manji Nyiya \r (Mat 16:13-19; Mak 8:27-29) \p \v 18 Yuu mendepa Yesu baa iki ateŋa lao peteyamo dokopa banya disaepole dusipa role pyao peteyami. Dokopa baame nakama piso soo, Wambu dupwame namba kando apiŋi lao apa lami kandapisi? leya. \v 19 Dokopa nakamame isingi lao, Wambu lapome emba Jone bapitisimo nyakamaingi doko lenge. Lapome emba Ilainja lenge, lapome yuu wamba akali Anatumi pyongo piyamopa nolako lao kareyami dokona mende kumuo palyuo lopo ipyalyamo lenge, leyami. \v 20 Dokopa baame nakama lamaiyuo, Dopa lao lalyaminyiko doŋo nakama rangeme namba apiŋi lao suu pilyamisi? leya. Dokopa Pitame lao, Emba Anatunya Koraisa doko leya. \s1 Yesumi Baa Range Yaso Nao Kumaro Lao Polo Lamaiya \r (Mat 16:20-28; Mak 8:30—9:1) \p \v 21 Dokopa, dopa pyuondeŋe lao wambu mende lamai nalapape, lamaiyuokondali pyuo leya. \v 22 Ikinyingi Akali yaso koo naramopa Kamongo dupwamoo purisi akali mupwa dupwape Mawa Pii mana lenge akali dupwapeme banya pii soo nyii narami. Nakama baa pyao kumakarami. Pyao kumakaraminyipa kumuo palyuo yuu rema epo paparamopa baa dee sipuro epara ingilyamo, leya. \p \v 23 Lapala wambu peteyami dupwa peparae lamaiyuo dopa leya. Akali mendeme namba paronoli pyuo eparo lao suu pyara ramo doko baa range kame soo kaepala yuu yangaramo yaka lao banya isa mamando minyalyuo nyepala soo namba paronuli pyuo epara. \v 24 Dokona lao mendeme banya yanenge range lete wai pyao nyero lao suu pyara ramo doko kyakana renge doko isa nembarasa pira. Mendeme baa namba reke lao kumara ramo doko kyakana renge kando nyepala lete wai pyao parasa pira. \v 25 Dokona akali mendeme bange yuu muu dupwana peparae silyamo dupwa nyuo reto karara ramo dokopa koo keta paramo doko bange dupwame baa nyisarape? \v 26 Mendeme nambana pii dokonape nambana kingi dokope elya nyuo karara ramo doko, Rakangemoo aŋala poo pyasi dupwa pipya yanga paupau andake lao eparaminyi dokopa Ikinyingi Akali dokome yanga paupau andake lao epapala wambu nakama kando elya nyerako. \v 27 Dopa piramopape wambu dae karaminyi dupwana lapo ene kuma napala Anatunya isingi yulu doko kandarami, doko kinyi langilyu leya. \s1 Yesunya Yongo Wakale Maralyiya \r (Mat 17:1-8; Mak 9:2-8) \p \v 28 Pii dupwa dopa lapala yuu mange lama nyero ingyuowale epo papeyamopa Yesumi Pitamoo Jemesa Jonemoo lanyuo yuu kyau ketae dokona ateŋa lala peyami. \v 29 Papala baa ateŋa lao kareyamo dokopa banya lenge kambu doko wakale maro leya. Dokopa banya komau ama kyewa lao mama nyepala lepo lepo piya. \v 30 Dokopa akali Mosesepa Ilainjapa nakamba baamoo pii lao kareyamipya. \v 31 Akali dolapo yanga paupau lao pano epapala Yesu Jerusaleme dokona Anatu laramuli pyuo kumara dokona lao kareyami. \v 32 Pitamoo akali baa role pyao kareyami dolapo pipya lenge kenda kenda piyamopape luu pali napala baa yanga paupau leyamo dokope akali baa role pyao kareyami dolapope angi kandeyami. \v 33 Kandapala akali dolapo Yesu yaki nyuo panya piyambinyi dokopa Pitame Yesu lamaiyuo, Rapu Pingi, namwa dae kapa karamano. Anda paka rema yukumanale. Mende embena pyakao, mende Mosesena pyakamyuo, mende Ilainjana pyakamyuo pimanale leya. (Baa yamarangyuo karo pii angi suu pyaa naenae kambumi mee leya.) \v 34 Lao kareyamo dokopa kopa doko epo nakama peteyami dokona yambe piya. Yambe piyasa pakao peteyami. \v 35 Dokopa kopa dokona piso pii mende leya. Akali dake nambana Ikinyingi nambame rombo palyuo kaeyono karamo banya pii selapape leya. \v 36 Pii lao otapeyamo dokopa Yesu baa iki kareyamo kandeyami. Dokopa yuu gii dusipana dopa piyamo kandeyama lao mendali lamai nao kalyamo kareyami. \s1 Yesumi Wane Imambu Koo Minyiya Doko Pyuo Nyiya \r (Mat 17:14-18; Mak 9:14-27) \p \v 37 Dokona yangama dokopa yuu kyau doko yaki nyuo epeyami dokopa wambu malu mee rukuraka pyuo baa kando nyela epeyami. \v 38 Dokopa wambu malu kareyami dokona akali mendeme pii ketae palyuo dopa leya. Mana Lenge, nambana ikinyingi doko embame kandakala ipili yaka lao langilyu. Baa nambana wane mendaki baako ikiŋi leya. \v 39 Imambu mendeme baa minyarelyamopa baa aopa ala lenge. Dopa pilyamopa pungwa pungwa pyao karo kambu apupu epo pilyamopa waiya lao paa napala baa uki palyingi. \v 40 Nambame embena disaepole dusipa raka lanyi nembakana lapunu doko nembalana saka nami leya. \v 41 Yesumi isingi lao dopa leya. Nakama wambu epapu isa anda karaminyi dupwa, Anatu kapa ingingi lao suu pyaa napala simbi simbi pyuo karaminyi. Yuu akipare namba nakama pipya role pyao kararamase? Yuu akipare nakama ukiaki minyuo kararaminyipa nambame nakama mata kui lao mana langyuo kararose? Namba karo dakena embena wane doko lanyuo ipu, leya. \v 42 Wane baa ene epeyamo dokopa imambu koo dokome nyuo mangalo kyaso reteyamosa pungwa pungwa pyao siya. Dopa piyamopape Yesumi imambu koo doko pyalana pyuo lamaipala wane doko pyuo elya pyuo nyiya. Pyuo nyepala banya rakange doko range maiya. \v 43 Dokopa wambu peparae, Anatu baa ama porai wakasa karamo, lao mona nembeyami. \s1 Yesu Kumaramo Doko Dee Kambako Disaepole Dupwa Polo Lamaiya \r (Mat 17:22-23; Mak 9:30-32) \p Baame yulu wakale wakale pyuo kareyamo dupwa kandapala wambu peparaeme yako lao kareyaminyipa baame banya disaepole dupwa kando dopa lamaiyuo leya. \v 44 Pii mende langiru doko nakamana kale kata dokona epo palu palyuo palena. Doko akali lapome Ikinyingi Akali doko puu maiyapala wambu pinya lao mairami, leya. \v 45 Dopa leyamopape banya pii doko soo gisa nayami. Pii renge doko kyanga pyaro kareyasa nakamame soo nyepa napala baa pii dokona renge piso selana pakayami.\fig Mendeme nambana kingi lao wane dake yako lao nyerami ramo doko namba yako lao nyeramisa pira.|src="FILEFIG" size="col" ref="9:48" \fig* \s1 Disaepole Dupwame Yango Palyuo // Lao Kareyami \r (Mat 18:1-5; Mak 9:33-37) \p \v 46 Yuu mendepa disaepole akali yango sukusa api angi mupwa lao apiyanda pyuo kareyami. \v 47 Yesumi nakama monarena suu pyao kareyaminyi doko kando sepala wane mende nyepala banya paralisa pisiya. \v 48 Pisapala baame nakama dopa lamaiya. Mendeme nambana kingi lao wane dake yako lao nyerami ramo doko namba yako lao nyeramisa pira. Namba yako lao nyerami ramo doko namba mapanyi peeyamo doko yako lao nyeramisa pira. Nakama peparae karaminyi dokona api mende kamame kuki ingyuo karamo doko baa mupwa ingyuo karapyamosa pilyamo, leya. \s1 Apimoo Nyisaramipi Lao Pii Mende Leya \r (Mak 9:38-40) \p \v 49 Dopa leyamo dokopa Joneme lao dopa leya. Rapu Pingi, akali mendeme embena kingi lao imambu koo raka lanyi nembo karapyamo kandapala baame namwa role pyao kara nange dokona kaena lamwa, leya. \v 50 Dopa leyamopape Yesumi baa lamaiyuo, Baa kaena laa nalapape. Mendeme nakama kando sisu nyuo kara nalyaminyi baa nakama nyiso kararasa pira leya. \s1 Samaria Wambu Lapo Yesu // Mata Maiyami \p \v 51 Anatumi Yesu ketae minyalyuo nyera yuu gii doko repeta epeyamo dokopa baa Jerusaleme dorena panya suu pyapala kata nyiya. \v 52 Dokopa nakama yuu Samaria dokona palirama lao akali lapo rapa rapa pyuo karala pena leya. Leyamopa nakama peyami. \v 53 Peyaminyi dokopa banya lenge kambu Jerusaleme dorena pambwaro karo panya lao epeyamo dokoko kandapala Samaria wambu dupwame baa yako lao nyii nayami. \v 54 Dopa piyaminyi doko kandapala banya disaepole Jemesa Jonepa dolapome Yesu kando dopa lamaiyambi. Kamongo, isare yake panda piso lupyuo epapala nakama rao otena lambape, leyambi. \v 55 Dopa pyuo leyambinyi dokopa baa kapu kyepala nakamba kaena lao pyalana pyuo lamaiya. \v 56 Dokopa nakama anda kuki lama repe repe pyuo karenge wakale mendena peyami. \s1 Wambu Lapome Yesunya Kimbu Moko Minyuo Parama Leyami \r (Mat 8:19-22) \p \v 57 Nakama kata peyaminyi dokopa akali mendeme Yesu kando lamaiyuo, Emba parenyili pyuo kaeya nao paro, leya. \v 58 Dokopa Yesumi baa dopa lamaiya. Yana suwa kararope dupwa yuu rumbyapala palyuope yaka bii lao papingi dupwa anda pipala palyuo pilyaminyipa Ikinyingi Akali doko luu palinya mendasa ayemba retowape pira ingya nange leya. \v 59 Lapala Yesumi akali mende lamaiyuo, Namba paronuli pyuo ipu leya. Leyamo dokopa baa dopa leya. Kamongo, nambana rakange wambo malu pela paparole leya. \v 60 Dopa leyamopape baame baa dopa lamaiya. Kumasi dupwame nakama rangena kumasi yango dupwa malu pinya. Embame Anatunya isingi yulu dokona lao boo pyao pupi, leya. \p \v 61 Akali mendalimi dopa leya. Kamongo, namba emba parenyili pyuo eparoko doŋo nambana ree palu anda karaminyi dupwa yako lao nakama wambo karena lapapuli yaka leya. \v 62 Dokopa Yesumi baa dopa lamaiya. Mendeme yuu apu renge masene doko minyaro karo kapu kyilyapala matarena kandara doko Anatunya isingi yulu dokona sukusa kapa karara ingya nalyamo leya. \c 10 \s1 Yesumi Wambu Akalisa Yanda Ipingi Ipisu Lama Dusipa Rombo Palyiya \p \v 1 Dopa lapala enakana Kamongo dokome wambu akalisa yanda ipingi dee ipisu lamape rombo palyapala lama lao pakarapu yuu taone dupwana baa enakana para ingiyamo dupwana wambo pena leya. \v 2 Pena lao dopa lamaiya. Nenge malu wambu pipyamopa manjo nyerami dupwa kuki lama karaminyi. Dokona ee rangena kamongo dokome yulu pingi akali lapo opetae ee doko manja pena lapyali yaka lao ateŋa lalapape. \v 3 Nakama kata nyuo pupwa. Nakama sipisipi ikyanena mendeke karaminyipa suwa reeko wambu nalana pyuo karaminyi sukusa dokona pupwa lao letoŋo. \v 4 Pakeya minya nao nyuu byake manja nao kimbu suu mende manja naoko papala katasa wambu mende yako laa nalapapeko. \v 5 Anda mendena kolando parami ramo dokopa, Anda dakena mona sipyamopa karamili yaka lao wambo lalapape. \v 6 Dokopa akali mende mona seramopa kareya kande doko nakamana mona kyuu lao singi renge doko baa keta palira. Akali mona seramopa kara nara ramo dokopa renge doko nakama range keta epo palira. \v 7 Anda nakama yako lao nyerami dokonako iki palipwape. Yulu pingi akali yole nyingi doko suu pyao nakama nengepe ipwangepe joo kararami dupwa mee nao palipwape. Anda kambu yaka laa nalapape. \v 8 Nakama taone mendena parami dokopa dokona nakama yako lao nyerami ramo doko nenge jerami doko yakaŋa lao nalapape. \v 9 Nakamana anga pingi wambu dupwa pyuo nyepala nakama lamaiyuo, Anatunya isingi yulu doko nakama repeta ipya lyakande, lao lamaipape. \v 10 Anda malu palyuo karenge mendena sukusa paraminyi yuu range wambu dupwame nakama yako lao nyii narami ramo dokopa nakamana anda kambu dokona karo dopa lalapape. \v 11 Nakamana anda taone dakena yuu sinjimu dokome nambwana kimbu dokona parepeta sipyamo dokoko nakama kwao karaminyi lao lasaka pyuo pyarendanyi nembakalyambanoŋo. Anatunya isingi yulu doko nakama repeta ipwa doko kame see nalapape, lao lamaipwape. \v 12 Nambame nakama dopa langilyu, Yuu gii angi pyaka seramo dokopa yuu malu palyuo karenge dokona range dupwa yuu Sotoma range dupwa randa nao kareyaminyipape nakama kamame wakasa narami lyakande. \s1 Panda Lapo Yesu Mata Maiyami \r (Mat 11:20-24) \p \v 13 Nakamana yuu Korasina wambu dupwa nakama keta randa narami. Betesaita wambu dupwa nakama keta randa naramiko. Nakamana yuu dolapona yulu andake pyuo kareyo dupwa yuu Taya Saitonepa dolapona pyuo kareyoli doko nakama yuu wamba mona enenge palyuo karapala ee lenge komau dupwa wapuo karo isare pee pyapala peteyamili. \v 14 Dokona suu pyao Anatumi kote laramo dokopa nakama randa andake naraminyipa Taya Saitonepa range kuki pyuo narami. \v 15 Dee, yuu Kapaneame range wambu dupwa nakama rangeme yake panda dokona range minyalyuo nyeramipi? Ama daa, nakama panda koo dokona isa malyaramisa pira. \p \v 16 Mendeme nakamana pii sera ramo doko nambana pii serasa pira. Mendeme nakama rekya lanyi nembara ramo doko namba rekya lanyi nembarasako pira. Mendeme namba rekya lanyi nembara ramo doko namba mapanyi peeyamo doko kando rekya lanyi nembarasa pira ingilyamo leya. \s1 Wambu Akalisa Yanda Ipingi Ipisu Lama Dusipa Yulu Pipala Anda Epeyami \p \v 17 Wambu akalisa yanda ipingi ipisu lama wambo pena leyamo dupwa mona pyakalyuo pyao laeyo epapala lao, Kamongo embena kingi lao karamwanopa imambu koo dupwa namwana pii warombo sepala pilyaminyiko leyami. \v 18 Dokopa Yesumi nakama dopa lamaiya. Satane baa yuu pele pili lapala yake dorena karo isa ipyamo kando karapu. \v 19 Nakama kaupi popokyalyape meme pyuo yanda pimwai dupwana porai doko nyuo anamanyi nembo karamiŋi lao porai renge doko joo kaelyo kande leya. Dokona mendeme nakama ukiaki minya nara. \v 20 Dokoko doŋo imambu dupwa nakamana pii warombo soo pilyaminyi dokona mona pyakalyuo pyao kara nalapape. Nakamana kingi yake panda dokona pyasi palamo dokona mona pyakalyuo pyao karalapape, leya. \s1 Yesu Rae Maiyuo Kareya \r (Mat 11:25-27; 13:16-17) \p \v 21 Yuu gii dokopa Imambu Poo Pyasi Yesu keta paleyamosa mona pyakalyuo pyao karo dopa leya. Rakane yake pandape isa pandape dolapona Kamongo karene doko, embame wambu singi dupwame see nana lao pii dusipa yalu pisala wane nyaŋa dupwa pano lamaipi dokona nambame emba ange leto. Kinyi Rakane, emba range rae maipala pinya lao suu pyapala pipilyamo. \p \v 22 Rakane dokome peparae dupwa namba keta sinya lao jiya. Dokona suu pyao wambu mendeme Ikinyingi doko apiyakalende karamo lao see nalyaminyi. Rakane baa iki soo karamo. Dee isa wambu mendeme Rakane baa apiyakalende karamo lao see nalyaminyiko. Ikinyingi baa iki sepala wambu baa suu pyaramuli pyuo polo lamairamo dupwa opetae silyaminyi leya. \p \v 23 Lapala disaepole dupwa peteyami dokona kapu kyepala nakama iki siyaminyipa dopa lamaiya. Nakamame yulu dusipa emboneme kandamilyamo. \v 24 Dokona lao nakama dopa langilyu, Anatunya poropeta akalipi kiŋi akali malu dupwapeme nakama kandelyaminyi doko kandamwali yaka lao suu piyami doko kanda nayami. Pii nakama simi doko simwali yaka lao suu piyaminyipape see nayami leya. \s1 Samaria Akali Keyange Dokona Pii Lapo \p \v 25 Dokopa Mawa Pii soo gisingi akali mendeme roya karapala baa makande pyuo dopa leya. Mana Lenge, namba apa pyuo kyakana renge palu palenge doko nyerose? leya. \v 26 Dokopa Yesumi baa kando dopa lamaiya. Buku Baepole pyasi palamo dupwa apa letase? Emba kandee dupwa apa lao polo langilisi? leya. \v 27 Dokopa baame isingi lamaiyuo, Kamongo doko embena Anatuŋu doko mona reto dokopa embena mona dokope imambu dokope pupi lao yulu pingi porai dokope suu pingi dokope dusipa peparae baa maiyare. Maipala rangena yongo mona nyuo karene doko suu pyao parali maki palenge wambu dupwa mona reto karape leya. \v 28 Dopa leyamo dokopa Yesumi isingi dopa lamaiya. Emba rolae lalyane. Dopa pyuo karare ramo doko lete karalu karare leya.\fig Epo kandapala baa kondaya.|src="FILEFIG" size="col" ref="10:33" \fig* \p \v 29 Lowana mana lenge baame Yesunya pii sepala range elyape lapuli lao suu pyapala lao, Nambana maki palyuo penge dupwa apimoo lyasilisi? leya. \v 30 Dokopa Yesumi dopa isingi lao, Akali mende Jerusaleme karo lambuo pao Jereko panya peya. Peyamo dokopa akali kendepo nenge lapome baa nyepala komau rokwanyi nembo pyao reteyami. Baa repeta kumara ingiyamo dokopa yaki nyuo peyami. \v 31 Peyaminyipa purisi akali mende kata dokona lambuo peyapya. Pao akali siyamo doko kandapala pakiki palyama peya. \v 32 Peyamopa Lipae akali mendeme epo kandapala dopako pyuo pakiki palyama kanjakalo peyako. \v 33 Pakiki palyama peyamopape Samaria akali mendeme kata epo baa siyamo mare dokona epeya. Epo kandapala baa kondaya. \v 34 Kondapala baa siyamo dokona papala piyami dupwa mamba welepe waene ipwangepe kulimbwapala komau dokome yama pyakamiya. Pyakamipala banya mena ose mata dokona minyalyuo nyuo retapale lanyuo pao upunili wambu palima papingi anda dokona retapala baa isaru pyuo kareya. \v 35 Dokona yangama dokopa baame kana lama nyepala upunili wambu palima papingi anda range akali maipala dopa leya. Embame baa isaru pyuo karakape. Pyuo kararene dokopa kana lapo isa paramo doko nambame dee kamba laeyo epapala emba ropo pyaro leya. \v 36 Akali kendepo nenge dupwame nyuo piyaminyi akali doko akali rema dusipana mendali apimi baa maki palenge ingilyase? Apa lao suu pilipi? leya. \v 37 Dokopa baame lao, Akali baa kondapala nyisiyamo dokoko, leya. Dokopa Yesumi baa dopa lamaiya. Emba papala baame piyamuli pyuo pyuo karape leya. \s1 Yesu Baa Enda Mata Mariapana // Anda Peya \p \v 38 Yesu banya disaepole dupwa pipa kata pao taone mendena sukusa peyaminyipa enda mende kingi Mata lenge dokome banya anda dokona baa yako lao nyiya. \v 39 Banya kakingi mende kingi Maria lenge peteya. Dokome Kamongo dokona kimbu siyamo dokona pisipala banya mana pii soo peteya. \v 40 Soo peteyamopa Mata baame nenge kiso isaru pyuo kareyamopa yulu malu palipala baa minyuo lyakalyaka paeyasa saka naya. Saka napala Yesu lamaiyuo, Kamongo, nambana kakingi baame kaeyapyasa nambame iki nenge mondo lao karo doko kanda nalese? Dokona baame namba ree jela pena lao lamai leya. \v 41 Dopa leyamo dokopa Kamongo dokome baa isingi lamaiyuo, Mata, Mata, bange malu dupwana suu pyao emba lyakalyaka papipyamosa mona yanyi pyapyamo karene. \v 42 Dokona yulu mendaki pipingele leya. Maria baame yulu rolae mendaki kando nyilyamo dokona kaena lao laa naro leya Yesumi. \c 11 \s1 Yesumi Ateŋa Lenge Dokona // Mana Lamaiya \r (Mat 6:9-13; 7:7-11) \p \v 1 Yuu mendepa Yesu yuu mendasa ateŋa lao peteya. Lao otapeyamo dokopa banya disaepole mende baa piso soo, Kamongo Joneme banya disaepole dupwa ateŋa lenge dokona mana lamaiyamo doko suu pyao embame namwa mana langipi leya. \v 2 Dokopa baame nakama dopa lamaiya. Nakama ateŋa lalana dokopa dopa lao lalapape. \q1 Rakane, embena kingi doko poo pyasi ingyuo palenale. \q1 Embena isingi yulu doko epo palenale. \q1 \v 3 Yuu peparae namwa nenge napengele dupwa joo karape. \q1 \v 4 Wambu namwa kando koo pyakange dupwa \q1 namwa nyuo kame sakamipala kaenge doko suu pyao \q1 namwame koo pyakao karenge dupwa embame nyuo kame sakao karape. \q1 Embame namwa makande pirali dupwana lanyuo paa napipi. \p \v 5 Lapala Yesumi nakama dopa lamaiya. Nakama petaminyi dokona mendeme kukwa andasukulya dokopa nakamana puu minyingi dokona anda dokona papala baa dopa lamamiyuo, Yangone, borete rema jelase. \v 6-7 Nambana puu minyingi mende kata papyuo ipyamo dokome nenge daapyasa saka nalyo larami ramo dokopa baame andakare palyuo isingi lao, Embame angalyi pyuo laa napipi. Kambu upi laro karamo. Nambana wane wanakepe dupwa role pyao luu palamano. Namba sipurapala bange mende emba kapa jii naro laramo dokopa apa pirami? \v 8 Dokona ingyuo pii mende langilyu, Baa embena puu minyingi dokome sipurapala jii nara ramo doko emba elya nao piso sepa sepa pyuo kararene dokona lao sipurapala kapa jera ingilyamo. \v 9 Dokona suu pyao dopa langilyu, Piso selapape. Dokopa nakama jera. Kotarami dokopa kando nyerami. Kambu dowa dokona kapa kapa pipwape. Dokome kambu lumbwakara. \v 10 Piso serami dupwa peparaeme kapa nyerami. Kotarami dupwame kando nyerami. Kambu dowa dokona kapa kapa pirami dupwana lao kambu lumbwakamira. \v 11 Nakama wane mandenge dupwame ikinyingimi oma mende jinya lara ramo dokopa oma kaepala mee kau koo mairamipi? \v 12 Panda kola kapa jinya lara ramo dokopa kau popokyalya mairamipi? \v 13 Dokona suu pyao nakama koo ingyuo petaminyi dupwame nakamana wane wanakepe dupwa bange keyange maingi doko suu pyao Rakane yake panda dokona keyange wakasa karamo dokome wambu Imambu Poo Pyasi jinya lao piso serami dupwa eŋa nembapala mai narase? leya. \s1 Yesu Belesapulu Satane Dokope \r (Mat 12:22-30; Mak 3:20-27) \p \v 14 Baame yuu mendepa imambu koo pii laa nange mende raka lanyi nembo kareya. Imambu koo doko yaki nyuo peyamo dokopa akali pii laa nange dokome pii leyasa wambu dupwame ayaka lao mona nembeyami. \v 15 Mona nembeyaminyipape nakama kareyami dupwana lapome dopa leyami. Belesapulu imambu koo dupwana kamongo dokome baa minyapyamo dokome imambu koo dupwa raka lanyi nembo karamo leyami. \v 16 Dopa lao kareyaminyi dokopa lapome Yesu baa makande pyuo, Yake panda dokona yulu renge palenge mende namwa pyuo lasaka pipili yaka leyami. \v 17 Dopa leyaminyipape baame nakama suu pyao kareyami doko soo gisapala dopa lamaiya. Rara mendakindeme liti pipala yango sukusa yanda pirami ramo doko rara doko waiya lao otarasa pira. Dee akalyanda liti mendeme paka lakyuo yango palyuo pira ramo doko waiya lao isa para. \v 18 Dokona suu pyao Sataneme baa range paka lakyuo karara ramo doko banya isingi yulu doko apa pyuo palu palyuo parase? Dokona lao nakamame namba kando, Belesapulumi nyisapyamopa imambu koo dupwa raka lanyi nembo karene, letaminyi. \v 19 Belesapulu namba nyisapyamosa imambu koo dupwa raka lanyi nembo kararo ramo doko nakamana wambu dupwa apimi nyisilyamopa imambu koo dupwa raka lanyi nembo karengese? Dokona suu pyao pii lalaminyi kandapi doko kinyi panda kyambo lao nakamana wambu dupwa kando makande pyuo selapape. \v 20 Doko Anatunya porainya renge dokome minyapyamopa nambame imambu koo dupwa raka lanyi nembo karenge dokona Anatunya isingi yulu doko nakama keta ipyasa pilyamo. \p \v 21 Akali porai mendeme yanda walakape minyuo banya anda rapu pyuo karara dokopa banya bange keyange dupwa kapa mee sera. \v 22 Kapa seramopape akali kama porai mendeme epo baa pyao isa palyapala dokopa banya yanda kaku konambepe retaro kararamo dupwa nyepala banya pinjale bange nyuo wambu yango mokwa soo maira. \v 23 Mendeme nambana nyiso piso karo pii nara ramo doko nambapa sisu nyuo kararasa pira. Mendeme nambapa role pyao kara napala wambu sukusa nyuo kara nara ramo doko baa wambu bolombalo lao pena lao kararasa pira. \s1 Imambu Koome Palyuo Paramo Anda Dee Range Epara \r (Mat 12:43-45) \p \v 24 Imambu koo mende akali mende yaki nyuo papala dokopa yuu lapo ipwa epa nange dupwana anja paliru lao koto papira. Papyuo panda kando nyii napala, Nambana anda yaki nyepala ipu dokona kapu kyuo dee parole lara. \v 25 Lapala epo anda doko burumi manjisi bange dupwa rolae soo piramo kandara. \v 26 Dokopa papala imambu yanda ipingi nyero baa dopale daa, ama koo wakasa dusipa lanyuo dokona kolando pao palirami. Dokopa akali doko wambo koo ingyuo kareyamo dopale ingyuo kara nara, enakana ama koo wakasa ingyuo karara leya. \s1 Wambu Anatunya Pii Warombo Singi Dupwa Rae Maingi \p \v 27 Pii dopa lao kareyamo dokopa enda mende wambu rukuraka pyuo peteyami dokona sukusa peteyandeme pii ketae palyuo lao dopa leya. Endame emba manjo nyuo anju joo peteyamo dokona elyape keta pisamo leya. \v 28 Leyamopape baa dopa lamaiya. Pii letene doko rolae daa. Wambu Anatunya pii warombo soo pisipala pyuo karaminyi dupwa keta renge keyange palamo leya. \s1 Lapome Yesu Wambumi Pinya Saka Nange Yulu Mende Pinya Leyami \r (Mat 12:38-42) \p \v 29 Wambu malu rukuraka pyuo peteyami dokona lapo kondo konda pyuo epo buu minyiyami dokopa baame dopa lamaiya. Wambu epapu karaminyi dupwa koo ingyuo karaminyi. Namba kando Anatunya yulu pilipi lao wambumi pii nange yulu mende pii lao makande pyuo letaminyi. Doko pii naronopape Jonana yulu piyamo dokona mana nyelapape. \v 30 Anatumi Jona keta kongwalu piyamopa Ninepa wambu dupwa mana nyiyami doko suu pyao wambu epapu isa ando karaminyi dupwa namba Ikinyingi Akali keta Anatu mende piramo soo nyerami. \v 31 Kote pii andake paliramo yuu gii dokopa Kuini donorena range baame wambu epapu isa ando karaminyi dupwa kando isipyara ingilyamo. Kuini enda doko banya yuu range nanesa doko yaki nyepala yuu kipwa kipwa dupwana kata londeta epo Solomena pii keyange doko sela epeya. Epapu mendeme Solomonepa manda manji napyamo doko kamame wakasa ingilyamo doko dae kata kande. \v 32 Kote pii andake paliramo gii dokopa Ninepa akali dupwame sipurapala dae wambu dupwa kando koo piyami lao kote larami ingilyamo. Dokona lao Joname boo pyao lao kareyamo dokopa Ninepa wambu dupwame banya pii sepala mona enenge palyuo kareyami. Doko mende Jona dokona suu pyao kamame wakasa ingilyamo doko dae kata kande leya. \s1 Yanga Paupau Lenge Dokona Pii // Lapo Leya \r (Mat 5:15; 6:22-23) \p \v 33 Mendeme lambe kaipala anda isarena iminjingi panda dokona reta naope dee penge dokome nee pyuo pisa naope pingi. Dopa pyuo yalu pii napala rate dokona ketae retenge dokopa wambu andakare eparami dupwame isare doko kapa kando epenale lao pingi. \v 34 Embena lenge doko rangena yongona lambe dopale rao karamo. Dokona embena lenge doko mondo lao rao karara ramo doko yongo peparae yangaramopa piso karo piri. Lenge doko kwaeyara ramo doko yanenge peparae iminjaramopa karare. \v 35 Dokona yangapyamo karene doko monarena iminja nana lao waso karape. \v 36 Embena yongo peparae yanga paupau laramopa dokome kuki lamape iminja nara ramo doko lambe keyange rao dokopa yanenge peparaena yanganyi peenge dopale ingyuo paresa pira leya. \s1 Yesumi Parisi Dupwape Mana Lenge Dupwape Kando Koo Pilyaminyi Leya \r (Mat 23:1-36; Mak 12:38-40) \p \v 37 Yesu pii lao kareyamo dokopa Parisi akali mendeme baa nenge role pyao nambanale epena leya. Leyamopa andakare pao peteyambi. \v 38 Parisi akali dokome Yesu nenge nalana dokopa kingi wate pii napyalyamo lao kandapala mona nembeya. \v 39 Dokopa Kamongo dokome baa dopa lamaiya. Nakama Parisi dupwame kapope disipi dupwa netarename iki wate pingi. Nakamana monarename panga soope waa nyingipi yulu koo pingipi dupwa palyuo simbulyamo. \v 40 Nakama kopyali karaminyi. Nakamana yanenge pyuo wasiyamo dokome mona doko opetae wasa nayase? \v 41 Dokona ingyuo monana koko palenge dupwa wambu dupwa maiyuo karalapape. Dopa pirami ramo dokopa bange peparae elyape sakara lyakande. \p \v 42 Parisi dupwa nakama randa narami ingilyamo. Dokona lao mokwame yokope kyalya yokope nenge nenge yoko wakale wakale dupwa peparaena akalisa silyamo dokona mendaki larapu Anatu pingyu maingi. Mailyaminyi doŋo yulu rolaepe Anatu mona retengepe kaelyaminyi. Yulu doloma kae napala yulu keyange doko opetae pyuo kararaminde pimi. \p \v 43 Parisi akali dupwa nakama randa narami ingilyamo. Dokona lao sinakoke anda dupwana isa petenge mupwa dupwana pisimwali yaka lao suu pyao karaminyi. Nenge ropo pingi kamapi dupwana karo wambu dupwame nakama yako lamili lao suu pyao karaminyi. \v 44 Nakama randa narami ingilyamo. Dokona lao yanyanda nee pyuo silyamopa akali lapome yanyandalyamo lao suu pyao nao kamenge ketae dokona kata penge nakama Parisi dupwa dopale ingilyamo leya.\fig Akali bange kenda maiminyi randa nao soo puminyipape nakamame kingi pambu dokomepe nyiso minya nalyaminyi.|src="FILEFIG" size="col" ref="11:46" \fig* \p \v 45 Mawa Pii singi akali dokona mendeme baa dopa lao lamaiya. Mana Lenge, embame dopa lalene doko namwa opetae lao nembapisa pipya leya. \v 46 Leyamo Yesumi, Mawa Pii singi akali dupwa nakama opetae randa narami ingilyamoko. Akali bange kenda maiminyi randa nao soo puminyipape nakamame kingi pambu dokomepe nyiso minya nalyaminyi. \v 47 Nakama randa narami ingilyamo. Dokona lao nakamana rakange kyawa dupwame Anatunya pyongo piyamopa nolako lao kareyami akali dupwa nyuo pyao kumakayami dupwana malu anda nakamame mondo lao pyakamingi. \v 48 Rakange kyawa dupwame pyao kumakayaminyipa nakamana malu anda mondo pilyaminyi dokome nakamana rakange kyawa dupwame kopetame pyuo kareyami doko lyakai pilyamo. \v 49 Dokona lao Anatunya pii rolae dopa leya. Nambame poropeta akali lapope aposele akali lapope nakama kararaminyi dokona pena lakamironopa nakama dokona lapo pyao kumakao randa maiyuo pyuo kararami. \v 50 Dokona isa panda wasiyamo gii dokona piso epo poropeta akali dupwa peparaena ranjama kulimbwapa piyami dokona epapu isa ando karaminyi dupwa keta kote pii palira. \v 51 Akali Epolo piyamo dokona piso epo kama enakana Sakarayame Anatu bange kiso maingi rara singi pakirena tembole anda angi singi kanya dokona piyaminyipa kumuya dokona ranjama dupwa peparaena epapu isa ando karaminyi dupwa keta kote sera lao nakama kinyi langilyu. \p \v 52 Nakama Mawa Pii singi akali dupwa randa epara ingilyamo. Singinya renge anda dokona kii ikyane doko retaro karaminyi. Nakama kolando paa napala wambu kolando panya lao kareyami dupwa kaena lao daa lao kareyami, leya. \p \v 53 Yesu baa yuu doko yaki nyuo panya piyamo dokopa Mawa Pii mana lenge akali dupwape Parisi dupwapeme baa piso sokondali pyuo pii malu lapyali lao angalye piyami. \v 54 Baa pii koo kote laramali mende larape lao lyakaro iso kareyami. \c 12 \s1 Pii Lama Lenge Dokona Waso Karalapape Leya \r (Mat 10:26-27) \p \v 1 Dopa pyuo kareyaminyi dokopa wambu ama malu wakasa paka pyuo karapala wambu yango dupwa kete pyao kalyuo kareyaminyipa baame banya disaepole dupwa kanda soo lao dopa lamaiya. Parisinya isi doko waso karalapape. Nakamana pii lama lao yanengena mamba kiso lao karenge yulu dopalesa leto. \v 2 Dakepa nee pyuo silyamo dupwa peparae panara. Yalu piyami dupwa peparae kando nyerami. \v 3 Kukwama pii yalu pyuo wato larami dupwa korakama dokopa wai nembo larami. Panda dongena pii iso laminyi dupwa peparae andeyangi ketae dokona karo porakaiyuo kaeyo lao boo pyao larami. \s1 Api Dokona Pakaramase? \r (Mat 10:28-31) \p \v 4 Nambana puu minyingi dupwa selapape. Wambu yongo pyao kumakapala dokopa imambu kokwa selana saka nange dupwa kando paka nalapape. \v 5 Mende kando pakarami dokoŋo lao nakama repe repe langyuo leto. Doko Anatumi pyao kumakapala koo panda dokona kapa nembara doko kando pako karalapape. Kinyi langilyu, Anatu baa kando pakalapape. \p \v 6 Yaka pimbinangae kingi paki dusipa kumasi kana lamame iki ropo pyao nyii nangese? Dopa pilyaminyipape Anatumi yaka dokona mendepe kame see nange. \v 7 Anatu baame nakamana kyawasi malu dokona yaka lao otasi karamo dokona nakama pako kara nalapape. Anatumi nakama rungi rungi pyao karapyasa yaka pimbinangae ama malu dupwa pipa nakamapa kapa ingya nalyamo doko see nalyamisi? \s1 Yesunya Kingi Lao Pano Kararami \r (Mat 10:32-33; 12:32; 10:19-20) \p \v 8 Dee dopa langilyu, wambu peparaeme isa wambu yango dupwana lenge kambu dokona nambana lao polo larami ramo doko Ikinyingi Akali dokome nakamana lao Anatunya aŋala dupwana lenge kambu dokona polo larako. \v 9 Laramopape mendeme isa akali dupwana lenge kambu dokona pako karo namba mata joo nambana kingi laa narami ramo doko Akalinya Ikinyingimi Anatunya aŋala dupwana lenge kambu dokona baa mata maiyuo banya kingi laa narako. \p \v 10 Mendeme Ikinyingi Akali kando kokwa soo laramo doko Anatumi doko kapa nyuo kame sakamira. Sakamiramopape mendeme Imambu Poo Pyasi kando kokwa soo pii mende lara ramo dokopa kame sakami nara. \p \v 11 Nakama sinakoke anda dokonape kote singi akalinya lenge kambu dokonape dee mupwa dupwana lenge kambu dokonape lanyuo peyami kande dokopa apa pyuo isingi laro laope aki pii lamairo laope mona yanyi pyaramopa kara nalapape. \v 12 Gii dokopa Imambu Poo Pyasimi pii lapengele ingyaramo dupwa emba mana langiramopa lao karare. \s1 Akali Kamongo Mende Kopyali // Ingyuo Peya \p \v 13 Dokopa Yesu baa role pyao kareyami dupwana mendeme baa lamaiyuo dopa leya. Mana lenge rakane kumapyasa nambana yangonge dokome moyange bange dupwana lapo namba mokwa soo jinya lamaiyapili lao langilyu leya. \v 14 Dokopa baa isingi dopa lamaiya. Yangone, apimi namba rombo palyuo embena kote pii lao rolapala moyange dupwa mokwa soo nakamba jereŋe lapyase? \v 15 Lapala nakama lamaiya. Bange malu nyuowane lao suu pingi, doko waso karalapape. Isa bange malu nyepala kamongo penge dokona renge kulisa mende pali nalyamo leya. \v 16 Lapala baame kongwalu pii mende nakama lamaiyuo leya. Yuu mendepa akali bange ama malu singi mendeme banya yuu dokona ee nengepe malu siya. \v 17 Siyamopa baa rangeme retarono panda doko see nalyamo dokona aki mende pirose lao suu piya. \v 18 Dokopa monarename baa range dopa lao suu piya. Nambana nengena anda dupwa kete pilyamo dokona lalyapala kamame reeko lapo piru. Elya pipala dokopa nambana nengepe bange dupwape kapa sera. \v 19 Ama embone petamo. Bange malu dupwame ee kana malu mee sera. Dokona ingyuo namba mee male male lao karo nenge ipwangepe nao rae maiyuo kararo ingilyamo. \v 20 Dopa lao suu piyamopape Anatumi baa dopa lamaiya. Emba kopyali, kukwa dakepa embena imambu rekya lao para ingilyamo. Paramopa bange dupwa rapa rapa pyuo retapi dupwa apinya ingyarase? \v 21 Dokona ingyuo akali mendeme bange malu reto rungi rungi pyuo karapala Anatu kando mona reta nara dopale ingyara leya.\fig Bange malu dupwame ee kana malu mee sera.|src="FILEFIG" size="col" ref="12:19" \fig* \s1 Anatu Kapa Ingingi Lao Suu Pyao Karalapape Leya \r (Mat 6:25-34) \p \v 22 Lapala banya disaepole dupwa dopa lamaiya. Renge dokona lao, aki nenge napala kapa kararo laope yanenge dokona aki komau pee piro laope suu pyao mona yanyi pyaramo kara nalapape. \v 23 Dokona lao nenge dokome iki wambu kapa ingyarase? Yongo doko komau wapusi dokome elyape keta parase? Pii mende daase? \v 24 Yaka simbairapinyi dupwa suu pyalapape. Dupwame ee wara pipala jingi lyii nange, bange retenge andape nenge retenge andape pipala kara nangeko. Anatumi nenge maiyuo karenge kandale. Dokona ingyuo yaka dupwa andake ingyapala nakama mee kuki ingyuo kandelyande daa. \v 25 Nakama waiya lao kuma namwali yaka lao suu pyao mona yanyi pyaramopa kararami ramo dokome ee kana mendasipa opetae lete kararamisi? \v 26 Nakama yulu dopale kapa pii narami ingilyamo dokona akipamo doloma suu pyao mona yanyi pyapyamopa karaminyi? \v 27 Isa jingipi isoko dupwanape apa pyuo andenge doko suu pyalapape. Dupwame yulu pii nao, puu wale pyaa nao ando karenge. Dopa pyuo karelyaminyipa Solomone baa ama neta rao au piyamopape isa jingi dupwa kama wakasa rao kuikui lao au pingi. \v 28 Dokona suu pyao isoko epapu keyange andelyamo dupwa rakya dokopa nyuo isare dokona kisingi doko Anatumi au pyuo kandalapape lao yanenge keyange maingi doko suu pyao nakama dopako pyuo komau wapwaka narase? Nakama Anatu kapa pirape lao suu pingi lama manjo karaminyi. \v 29 Dokona suu pyao aki nengepe waene ipwangepe naro lao koto papyuo mona yanyi pyaramopa kara nalapape. \v 30 (Dokona lao wambu Anatu suu pyaa nange yuu mure lao karaminyi dupwame bange dopale iki koto karenge.) Koto karaminyipa nakamana Rakane dokome nakama nenge naa napala nano kararami doko silyamo. \v 31 Bange dupwa koto karaminyi doko kaepala banya isingi yulu doko kando nyimwali lao koto karalapape. Dokopa baame bange dupwa opetae nakama jera. \s1 Yake Panda Dokona Bange Kulisa Sakamira Leya \r (Mat 6:19-21) \p \v 32 Nakama nambana mena mondo ingyuo karaminyi dokona paka nalapape. Rakane dokome banya isingi yulu doko rae maiyuo jera. \v 33 Nakamana bange retenge dupwame ropo pyao kana nyepala wambu mende aeya napyamo karaminyi dupwa mokwa soo maipwape. Pakeya momo naa nara mende koto nyelapape. Nakamana bange kulisa yake panda dokona reto karalapape. Panda keyange dokona seramo dokopa lisiwame dupwame naa naope waa nyingi akali dupwame anda doko lalyapala waa nyii naoko pirami. \v 34 Embena bange silyamo mare dokonako embena mona doko pao yukwaro kararasa pira. \s1 Kendemande Dupwa Lenge Rao Karalapape Leya \p \v 35 Nakama komau wapwaro karo nakamana lambe kisapala minyuo karalapape. \v 36 Kendemande wambu dupwame nakamana kamongo baa enda nyilyaminyi dokona nenge andake napala anda epelyape lao isaro kareyami dokona mende makande pyuo leto. Doko baa epo kambu dokona kapa kapa pilyamopa waiya lao kambu lumbungi doko suu pyao nakama dopako pyuo rapa rapa pyuo karalapape. \v 37 Kamongo epapala kendemande wambu lenge rao pisiraminyi kandaramopa nakama keta renge keyange maira. Kinyi langilyu, baame komau wapupala nakama taepo dokona petena lapala nakama nenge maira. \v 38 Andasukulya panda yangalana piramopape nakama mee dopako pyuo isaro pisiraminyi epapala kandara ramo akali kamongo doko kendemande dupwa kando rae maira. \v 39 Pii dake kame see nalapape. Anda range akali doko waa nyingi akali yuu gii anjokorape epara lao soo gisapyali doko lenge rao pisipala anda pyasu pyao epa nana lapyali. \v 40 Ikinyingi Akali doko nakama kamenge kararami dokopa eparaŋa dokona rapa rapa pipala karalapape leya. \p \v 41 Pitame lao, Kamongo, kongwalu pii doko namwasa letepe panda wambu dupwa peparaesa letepe? leya. \v 42 Dokopa Kamongo dokome dopa leya. Kendemande akali apiyakalende mupwa ingyuo parase? Doko akali mende mona palenge dokome yulu kaeya nao pyuo kararamopa banya kamongo dokome baa yapo nyepala doloma rapu pyuo nenge mokwa soo maipa pyuo karena lara doko. \v 43 Kamongo dee kapu kyuo epo kendemande akali yulu rolae pyuo kararamo kandaramo dokopa kendemande akali doko baa rae maiyuo para. \v 44 Kinyi langilyu, kamongo baame banya bange peparae rapu pyuo karena lao rombo palyara. \v 45 Dopa piramopape yulu pingi akali baa kopyali ingyapala, Nambana kamongo waiya lao epa nalyamo lao suu pyapala yulu pingi enda akalipi yango pyarako pyao baamoo wambu yango role pyao nenge nao waene ipwange malu nao pipala kyawa sisingi bolombalo laramo pisirami. \v 46 Dopa pyuo piso kamongo doko waiya lao epa nara lao suu pyao kamenge pisiramo yuu gii dokopa banya kamongo epara. Epapala baa pyakepanyi nembo kaepala wambu yanengena mamba kiso lao kararami dupwa koo keta kararami dokonako pyambwara. \p \v 47 Dokona suu pyao kendemande akali mendeme banya kamongome yulu dopalende pipilinya suu pyalyamo lao sepala pinya wangu laka nara ramo doko banya kamongo dokome baa poraiyuowale pyara ingilyamo. \v 48 Dopa piraminyipape kendemande akali mendeme kamenge karo koo mende pira ramo doko banya kamongo akali kuki pyuo pyaroko pyara. Namwa keta yulu paliramuli pyuo pirama. Dokona suu pyao yulu andake mende namwa kete paliramo dokopa yulu andake pirama. Dee yulu kama andake palira ramo doko namwa yulu kama andakeoko pirama ingilyamo. \s1 Yesumi Namba Wambu Paka Lakyuo Pena Laro Leya \r (Mat 16:2-3) \p \v 49 Isa yuu dakena isare pyao pyale lala epeyo doko epapu anji nyepapyali yaka lao suu pilyu. \v 50 Namba bapitisimo mende nyero ingilyamo doko pyaka sepapyali yaka lao monarena reke lao karalu karapyamopa karo. \v 51 Namba isa yuu dakena nakama kui lao karalapa lao epelyamo lao suu pilyamisi? Doko daa lyakande. Liti pyuo kararami lao epeyo. \v 52 Dokona suu pyao anda mendaki dokona wambu kingi paki palirami dupwa paka lakyuo lamame rema dusipa kando yango palyuo kararami. Dee rema dusipame lama dolapo kando sisi nyuo kararamioko. \v 53 Nakama sisi nyuo karo rakange dokome ikinyingipa sisi nyerambinyi, wanenge dokome endangipa sisi nyerambi. Akali mendena endangipa ayangepa sisi nyerambi, akalinya etenge dokome banya ayangepa sisi nyerambioko leya. \p \v 54 Wambu malu mee kareyami dupwa kando pii mende konda pyuo lamaiya. Doko neta anda penge kata dorena kopa mende silyamo doko kandapala apunda eparalyamo lao suu pingi. Apu dokona rae doko epenge kandale. \v 55 Donorena piso raiya minyuo epelyamo kandapala isasa piralyamo lenge. Dokopa dopa pingi. \v 56 Nakama panga soo yanengena mamba kiso lao karenge dupwa kando mende leto. Isa pandape yakerenamepe mende rengya piralyamo lao panapyamo dokona renge doko kapa kando silyaminyi. Silyaminyipape yuu gii dakepale yulu andake mende piralyamo doko akipamo sepa nalyamipi? \s1 Emba Keta Kote Pii Mende Paliramopa Doko Waiya Lao Lao Rolalapape \r (Mat 5:25-26) \p \v 57 Dee, anjuku yulu rolae lao pakana palyuo range suu pyaa nalyamipi? \v 58 Akali mendeme emba kando kote lalana leya kande dokopa baame emba jasi akalinya lenge kambu dokona ipyuo lanyuo paramo dokopa jasi dokome emba yanda singi maipala karapusi anda dokona palyasaraŋa lao ene kote lala katasa pao dokopa rolenge kandale. \v 59 Dopa pyuo pii nare ramo emba nyuo karapusi andana pyambwaraminyi dokopa bange peparae beta pyapala kumasi kana maiyuo lyolo pirinyi gii dokopako mokwara leya. \c 13 \s1 Mona Enenge Palyuo Kara Narami Ramo Doko Kwao Parami Leya \p \v 1 Yuu gii dokopa akali lapo epapala Pailateme Galili range akali bange kiso Anatu maiyuo kareyami dokopa Pailateme pyao ranjama kulimbuo rukuraka piya pii dokona lao baa lamaiyami. \v 2 Dokopa Yesu nakama isingi lamaiyuo dopa leya. Galili akali dusipa kamame koo piyaminyisa randa neyami lao suu pilyamipi? \v 3 Daa langilyu. Nakama dae karaminyi dupwa mona enenge palyuo kara narami ramo doko nakama opetae dopa pyuo kwao parami. \v 4 Dee, yuu Silome dokona anda ama ketae londe mende kareya doko boo lapala akali akalisa ipisu mange lama piya kande doko akali dupwa Jerusaleme range wambu dupwa peparaena ama koo ingyuo kareyamisa piya lao suu pilyamipi? \v 5 Daa langilyu. Nakama dae karaminyi dupwa mona enenge palyuo kara narami ramo doko nakama opetae dopa pyuo kwao parami leya. \s1 Isa Piki Jingi Lyii Naya Kongwalu // Pii Doko \p \v 6 Lapala baa kongwalu pii mende dopa lao leya. Akali mendena girapo ee sukusa dokona isa piki mende ando kareya. Piki doko jingi lyilyape lao kandala epapala mende lyiyamo kando nyii naya. \v 7 Kando nyii napala akali ee rapu pyuo pyakamaingi doko lamaiyuo namba ee kana remasa pyuo isa dake jingi lyilyape lao kandala epapa pingi doko angi lyilyamo kando nyii nalyo lyakande. Kepanyi nembakambanaleŋe akipamo mee yuu minyarambuo nyuo karara? leya. \v 8 Dopa leyamo dokopa akali doko isingi lamaiyuo, Kamongo, ee kana dakena opetaeko mee karena kaembana. Namba range isa kako pyao yuu pyao kapu kyepala dokona mena ii lapo retaro. \v 9 Dokopa jingi lyera ramo doko kapa. Lyii nara ramo dokopa enakana kapa keparamba, leya. Yesumi kongwalu doko lamaiya.\fig Nakama peparaeme yuu koro petenge dokopa nakamana bulamakao ipwa dokona lanyuo papa pii nangese?|src="FILEFIG" size="col" ref="13:15" \fig* \s1 Yesumi Koro Petenge Dokopa Enda Mende Pyuo Nyiya \p \v 10 Yuu gii koro petenge dokopa baa sinakoke anda mendena mana lao kareya. \v 11 Dokopa enda mende dokona peteya. Imambu koo mendeme renge kuiyasa baa ee kana akalisa ipisu mange lama mapi piyamo peteya. Baa mata ponga lyiyamopa pyasinju lapalana saka naya. \v 12 Dokopa Yesumi baa kando epena lapala baa lamaiyuo, Enda, embena anga doko mee ingilyamo leya. \v 13 Lapala banya kingi doko enda dokona ketae reteya. Dokopa baa aopa pyasinju leya. Lapala Anatu lakando peteya. \v 14 Dokopa sinakoke rapu pingi akali dokome Yesumi yuu koro petenge gii dokopa pyuo nyiya dokona imbwuapala wambu peteyami dupwa lamaiyuo, Yuu mange pyakambwaro akali yulu kapa pingi. Dusipana mendepa mee inginya lao ipupwape. Yuu koro petenge dokopa mee inginya lao epa nalapape leya. \v 15 Dokopa Kamongo dokome dopa lao isingi lamaiya. Nakama panga soo yanengena mamba kiso lao karenge dupwa, nakama peparaeme yuu koro petenge dokopa nakamana bulamakaope dongepe polanyi kamanda pyakamapala ipwa dokona lanyuo papa pii nangese? \v 16 Doko suu pyao enda dake Aporakamena wanake doko ee kana akalisa ipisu mange lama Saraneme minyapyamopa pisipyamo doko yuu koro petenge dokopa kapa rekya lakami naramase? leya. \v 17 Baa dopa pyuo leyamopa yango palyuo kareyami dupwa elyuo peyami. Dokopa mee wambu dupwa peparaeme baa yulu ama keyange pyuo kareyamo dupwa kando raeko maiyuo kareyami. \s1 Isa Masatana Waingi Kuki Dokona Kongwalu Leya \r (Mat 13:31-32; Mak 4:30-32) \p \v 18 Dokopa baa dopa leya. Anatunya isingi yulu doko apiyakale? Aki mendena makande minyuo laro? \v 19 Doko isa masatana waingi dopale. Akali mendeme doko nyepala banya ee dokona wara piya. Wara piyamo kene pyapala ando isa andake ingyuo peya. Dokopa yaka ketae papingi dupwa epo wangya dupwana anda pyuo paleyami leya. \s1 Isi Dokona Kongwalu Palyuo Leya \r (Mat 13:33) \p \v 20 Lapala dee dopa leya. Anatunya isingi yulu doko aki dopaleŋe larose? \v 21 Doko isi dopale. Enda mendeme penge sosepyane dokome nenge nenge palawa lenge doko yuu remasa ingyuo nyepala mendakinya reto isi lapo koko reteyamo dokopa isi dokome borete doko ando kameya ingyuo nyilyiya leya. \s1 Kambu Rambu Lasi Dokona Pii Lapo \r (Mat 7:13-14, 21-23) \p \v 22 Dokopa baa Jerusaleme taonepe, dee anda kuki lama malu palyuo karengepe dupwana mana lamaipa pyuo peya. \v 23 Dokopa wambu mendeme baa lamaiyuo, Kamongo, Anatumi wambu mendasipa iki nyiso pyuo nyerape? leya. Leyamo dokopa baame nakama dopa lamaiya. \v 24 Kambu rambu rambu sukusa dokona panya lao soo poraiyuo pupwape. Dokona lao nakama dopa langilyu, Wambu malu sukusa dokona panya laraminyi doko kapa papa narami. \p \v 25 Anda range akali sipurapala kambu upi laramopa enakana nakama epo karo kambu dokona kapa kapa pyuo lao, Kamongo, kambu lumbwakape, laraminyi dokopa baame dopa lao isingi langira. Nakama anjarae lao see nalyo, lara. \v 26 Dokopa nakamame isingi lao, Namwa embapa nengepe waene ipwangepe nao peteyamanopa emba namwana kata dupwana mana lao karee kande larami. \v 27 Laraminyipape baame lao, Dopa langilyu, nakama anjarae lao see nalyo. Yulu koo pingi dupwa peparae nakamame namba yaki nyepala pupwa, lara. \v 28 Dokopa Aporakamemoo Aisakemoo Jekopemoo Anatunya poropeta akali dupwa pipya nakama Anatunya isingi panda dokona pisiraminyipa nakama range nyiso kando karo ee lao nenge ginyi ganyi lao kararami. \v 29 Dokopa akali dorena rangepe dumurena rangepe donorena rangepe dulurena rangepe akali dupwame epo Anatunya isingi panda dokona epo taepo dokona nao pisirami. \v 30 Dokona suu pyao wambu lapo epapu kamame kuki ingyuo karaminyi dupwa rengya nakama mupwa ingyuo kararami. Lapo epapu mupwa ingyuo karaminyi dupwa nakama kamame kuki ingyuo kararami lyakande, leya. \s1 Yesumi Jerusaleme Dokona Mona Maiya \r (Mat 23:37-39) \p \v 31 Yuu gii dokopako Parisi akali lapo epapala baa lamaiyuo, Emba dae yaki nyepala puu. Eroteme emba pyao kumakalana suu pyaro karamo leyami. \v 32 Dokopa baame nakama lamaiyuo, Yana suwa kararope doko dopa lamaiye pupwa. Epapupi rakyape imambu koo raka lanyi nembapapu anga pingi dupwa pyuo nyepa pyuo karo. Yuu repo pyuo dokopa nambana yulu pyuo otaro. \v 33 Pyuo otaronopape epapupi rakyape jimwape nambana kata palenge dokona papyuo kararo ingilyamo. Dokona lao Anatunya poropeta akali mende Jerusaleme kara napala panda wakale mendena kumara doko kapa ingya nalyamo. \p \v 34 O Jerusaleme, Jerusaleme, Anatunya poropeta akali dupwa pyao kumwakao baa wambu nakama karaminyi dokona mapanyi peenge dupwa nyuo kaname pyao karenge. Kola endangimi ikyane dupwa papakeme nee pyuo arapunya palyingi doko suu pyao nambame yuu malu mee embena wane wanakepe dupwa nyuo arapunya sukusa palyapuli yaka lao suu pyapa piyu. Suu pyapa piyunupa daa lee. \v 35 Embena anda yuupi doko apa sera. Dokona suu pyao emba dopa langilyu. Kamongona kingi lao epelyamo doko baa keyange keta palena lao ene lapa narenepa namba dee kanda nare leya. \c 14 \s1 Akali Mende Anga Piyamopa Yesumi Pyuo Nyiya \p \v 1 Koro petenge mendepa Yesu Parisi mende Parisi yango dupwana kyawa nyuo kareyamo dokona anda dokona nenge nala peya. Dokopa baa apa pilyape lao lee minyuo kando kareyami. \v 2 Dokopa akali mende ono ipwape peteyamopa Yesunya lenge kambu siyamo dokona kareya. \v 3 Dokopa Yesumi Mawa Pii singi akali dupwape Parisi akali dupwape lamaiyuo dopa leya. Koro petenge dokopa anga pingi dupwa kapa pyuo nyingi lao Mawa Pii mende palase? leya. \v 4 Leyamopa nakama romo napyuo kareyami. Dokopa baame akali doko pyuo nyepala pena leya. \v 5 Lapala baame nakama dopa lamaiya. Nakama petaminyi dokona mendena mena donge panda bulamakao doko ipwa kamuo nyingi yuwale dokona yalyaramo dokopa koro petenge gii dokopa aopa nyii naramisi? leya. \v 6 Dokopa nakama kapa isingi larami ingya naya. \s1 Mupwa Ingyuo Karalana Suu // Pyaa Nalapape \p \v 7 Nenge nao peteyaminyi dokopa wambu lapo akali Kamongo dupwa pisipapu pingi dokona epo pisinya peteyaminyi doko kandapala baame nakama kando kongwalu pii mende lamaiya. \v 8 Enda yapo nyerami dokopa nenge andake piraminyi ipu leyami kande dokopa akali Kamongo pisirami panda dokona waiya lao papala pisa nalapape. Akali kama andake mende nenge nala eparaŋa kandena. \v 9 Akali nenge piramo doko kandapala embena panda baa maiyasara. Emba elyuo pao wambu kamame kuki petenge dokona pao pisasare. \v 10 Dopa pii napala nenge andake piyami kande dokopa wambu kamame kuki petenge dokona pisa pupi. Dopa pirinyi dokopa nenge nala ipu laramo akali dokome epo emba langyuo, Yangone, emba dulupinya akali kamongo petenge dokona pupi, lara. Dokopa emba role pyao taepo repeta pisirami dupwa peparaena lenge kambu dokona emba ketae pyambwarasa pira. \v 11 Dokonako ingyuo wambu range mupwa ingyuo karo larami dupwa peparae kuki ingyaramopa kararami. Mendeme range kuki ingyuo karo laramo doko mupwa ingyaramopa karara leya. \p \v 12 Lapala baame nenge nala epena leyamo akali doko dopa lamaiya. Nenge andake pirinyi dokopa embena puu minyingipi yangongepe ree palupi parali maki palenge bange malu retengepe dupwa nenge nala ipu laa nare. Nakama enakana emba isingi nenge nala ipupi larami kande. \v 13 Dupwa kaepala dee nenge andake pirinyi dokopa wambu pendewa dupwape wambu mapi pingi dupwape lenge koo dupwape nala epena lare. \v 14 Nakamame emba isingi nenge nala ipu laa narami ingilyamo dokona emba keyange keta paliri. Yulu rolae pingi wambu dupwa lopo minyalyuo nyeramo gii dokopa Anatu keta isingi nyere leya. \s1 Nenge Andake Piyami Kongwalu // Pii Doko \r (Mat 22:1-10) \p \v 15 Taepo repeta peteyaminyi dokona mendeme baa pii dopa leyamo doko sepala dopa lamaiya. Anatunya isingi panda dokona sukusa wambu nenge nao pisirami dupwa keta rae mairamilyamoŋo wambo leya. \v 16 Leyamo dokopa baame baa dopa lamaiya. Yuu mendepa akali mendeme nenge andake kuiyapala dokopa wambu malu nala epenale leya. \v 17 Lapala nenge narami gii epeyamo dokopa banya yulu pyakamingi akali mende wambu nenge nala epenale leyamo dupwa lamaiyuo, Dakepa peparae elya pisi silyamo ipupwa, lala pena leya. \v 18 Leyamopape nakama peparae mendakinya palyuo yulu mende kingi minyapyasa epa naro lao lapa lapa piyami. Akali wambo leyamo dokome dopa lamaiya. Namba yuu mende ropo pyapu doko namba kandala paro ingilyamo. Ipu lapi kandapi doko namba yaki nyuo kaeyape lao langilyu, leya. \v 19 Leyamopa mendeme lao, Namba yulu bulamakao lama maki pyuo karenge kingi paki larapu ropo pyapu dupwa yulu keyange pingipi lao kandalana makande pyala pelyo. Ipu lapi kandapi doko namba yaki nyuo kaeyape lao langilyu leya. \v 20 Leyamopa mendeme lao, Namba enda mende nyipu dokona kapa epa naro ingilyamo leya. \v 21 Dopa leyami dokopa yulu pyakamaingi akali doko epo banya kamongo dokona pii lamaiyaminyi dupwa lao pakana palyuo lamaiya. Dokopa akali kamongo doko imbwuapala banya yulu pyakamaingi akali doko lamaiyuo, Anda taone dokona kata barete dupwanape mee kata dupwanape waiya lao papala wambu pendewape mapi pingipi lenge koope kimbu kwaenge dupwape nyepala lanyuo epare leya. \v 22 Enakana yulu pyakamaingi akali dokome lao Kamongo, emba pii lapinyi doko pyuo otapu. Pipunupape panda lapo iki silyamo leya. \v 23 Dokopa kamongo dokome yulu pyakamaingi akali dokome dopa lamaiya. Anda kuki pyuo karengepe doko kata barete soo pelyamo dupwanape kata kuki silyamo dupwanape papala wambu kareyami kande dupwa puu maiyuo lanyuo eparenepa nambana anda kete pinyale leya. \v 24 Akali wambo nenge nala epena lapu dupwana mendeme nambame nenge malu kuipu doko kuki lamape nakanjo see narami leto leya. \s1 Disaepole Karalana Lao Suu Pilyaminyi Dupwa Isa Mamando Soo Parami \r (Mat 10:37-38) \p \v 25 Wambu ama malu mee baa role pyao papyuo peyami. Dokopa baame kapu kyepala nakama dopa lamaiya. \v 26 Wambu mendeme namba role pyao karalana lao suu pyapala dokopa banya rakangepe endangipi etengepe wane wanakepe yangonge pemalengepe dee baa range opetaepe awa nao kara nara ramo doko nambana disaepole kapa kara nara. \v 27 Mendeme banya isa mamando doko soo namba paronuli pyuo epa nara ramo doko nambana disaepole ingyuo kapa kara nara. \v 28 Dokona lao nakama karaminyi dokona mendeme anda ketae anda londe mende pipuli yaka lao suu piyami kande dokopa kapa pyuo otarope mee lao yulu bange dupwa wambo yaka lao kando suu pyaa nangese? \v 29 Dopa pii narami ramo doko kana isarename retenge dupwa retapala anda piramo bange dupwa daara dokopa wambu kandarami dupwa peparae giyalya giyana pyuo, \v 30 Akali dake anda kanda soo pipyamo doko kapa pyuo ota nalyamo larami. \v 31 Panda, kiŋi akali mendeme kiŋi yanda pyala panya lao kararamo dokopa wambo wato lao pisipala banya akali akalisa mendaki daako akalisa ama malu (10,000) dupwa kararaminyipa kiŋi mende yanda pyala epelyamo doko akali akalisa lama daako ama malu wakasa (20,000) role pyao epelyaminyi dupwa kapa pyaramape mee lao suu pyara. \v 32 Kapa pyaa narama lao suu pyara ramo ene nanesa eparaminyipa baame akali lapome wai minyuo, Aki bangende jimili lao suu pyapala yanda pii narama, lao piso sinya lao pena lara. \v 33 Doko suu pyao nakama karaminyi dokona mendeme banya bange peparae matarena nemba nara ramo doko nambana disaepole ingyuo kapa kara narami leya. \s1 Kota Dokona Kongwalu Pii Mende \r (Mat 5:13; Mak 9:50) \p \v 34 Kota doko keyange ingilyamo. Ingyapyamopa kota kema ramo dokopa apa pyuo dee keke pinya larama. \v 35 Dokome yuu dokona kapa yuu kuma maiya nangeoko. Akali dupwame mee neta nembarami. Kale kata singi ramo doko selapape leya. \c 15 \s1 Sipisipi Mende Pana Naya Pii Doko \r (Mat 18:12-14) \p \v 1 Takisi nyingi akali dupwape yulu koo pingi wambu dupwape nakama peparae banya pii simwali yaka lao repeta epeyami. \v 2 Dokopa Parisi akali dupwape Mawa Pii mana lenge akali dupwape mumu lao, Akali dokome wambu koo pingi dupwa yako lao nyuo nenge role pyao nao pyuo karenge leyami. \v 3 Dopa leyaminyi dokopa baame kongwalu pii dopa lamaiyuo leya. \p \v 4 Nakama karaminyi dokona akali mendena sipisipi akalisa pao akalisa kararami dokona mende pana naya kande dokopa akalisa pao akalisa mange mendaki karo dee ipisu mange mendaki dupwa mee karena lapala sipisipi pana naramo doko koto nyipuli lao paa narase? \v 5 Kando nyepala baame rae maiyuo langena nyuo sera. \v 6 dopa pyuo anda soo epo banya puu minyingi dupwape parali maki palenge dupwape sukusa sukusa pyuo epena lapala, Nambana sipisipi pana napyamo doko kando nyepala epelyo dokona rae maiyakamana lamaira. \v 7 Doko suu pyao dopa langilyu. Wambu 99 yulu rolae pingi dokome yulu koo yaki nyepala mona enenge palyuo kararami ingya naramo dupwa yake panda karenge dupwame kando rae maiyuo kararaminyipape wambu koo pingi mendakindeme yulu koo yaki nyepala mona enenge palyuo kararamo dokopa yake panda karenge dupwame kando ama kama rae andake maiyuo kararami leya. \s1 Kana Mone Mende Pana Naya Pii Doko \p \v 8 Dee pii mende, enda mende banya kana akalisa seramo dokona mende pana nara ramo dokopa lambe kisapala anda panda polanyi nembapala kando nyipuli yaka lao poraiyuo kota narase? \v 9 Kando nyepala baame puu minyingi dupwape parali maki palenge dupwape sukusa sukusa pinya lapala, Kana pana napyamo doko kando nyepalono. Namba role pyao rae maiyuo pisimana, lara. \v 10 Doko suu pyao dopa langilyu. Wambu yulu koo pingi mendakindeme koo dupwa yaki nyepala mona enenge palyuo kararamo dokopa Anatunya aŋala dupwame kando mona pyakalyuo pyao kararami leya.\fig Yuu nanesa mendena peya.|src="FILEFIG" size="col" ref="15:13" \fig* \s1 Wane Mende Pana Naya Pii Doko \p \v 11 Lapala dopa leya. Akali mende banya ikinyingi lama mandeya. \v 12 Dokopa enakana mandeyamo dokome banya rakange doko dopa lamaiya. Rakane, moyange bange nyeroli dupwa dakepa jii leya. Dokopa banya bange dupwa nakamba mokwa soo maiya. \v 13 Yuu gii mendasipa epo papeyamopa ikinyingi enakana mandeyamo dokome banya pinji peparae nyepala kata nyuo pao yuu nanesa mendena peya. Papala yulu kopetame pyuo banya bange dupwa ukiaki minyiya. \v 14 Bange peparae oteyamo dokopa yuu dokona lopo andake sepala nenge pyambe neya. \v 15 Pyambe neyamo dokopa yuu range akali mende kareyamo dokona role pyao palyuo karala peyamopa baame banya yuu pau dokona mena kareyamo dupwa nenge pyakala pena leya. \v 16 Dokopa mena dupwame isa jingi nao kareyami dokona lapo nyuo napuli lao suu pyao kareya. Dokopa mendeme nenge mende maiya nayami. \v 17 Maiya nayaminyipape baa mona epo paleyamo dokopa dopa lao suu piya. Nambana rakangena yulu pingi akali nenge kapa naminyipa mee kakana sipyamo karalyaminyi. Doko doŋo namba lopo pipyasa kumalyanoŋo. \v 18 Kala rakane karamo dokona papala dokopa dopa lamairu. Rakane nambame yake panda kandope dee embena lenge kambu dokonape yulu koo piyu. \v 19 Namba kwao karo dokona namba embena ikinyingi angi larami doko kapa ingya nalyamo. Namba embena yulu pingi akali dopale inginyi pyambwape laro leya.\fig Namba lopo pipyasa kumalyanoŋo.|src="FILEFIG" size="col" ref="15:16" \fig* \p \v 20 Lapala sipurapala banya rakange kareyamo dokona epeya. Epo dokopa donosa epeyamo dokopa banya rakange dokome baa kandeya. Kandapala kondaya. Kondapala makando pao kupyuo nyuo nyinyi piya. \v 21 Dokopa ikinyingi dokome baa lamaiyuo, Rakane, nambame yake panda kandope embena lenge kambu dokonape yulu koo piyu. Namba kwao karo dokona namba embena ikinyingi angi larami doko kapa inya nara leya. \v 22 Dopa leyamopa rakange dokome banya kendemande dusipa lamaiyuo, Komau keyange wakasa waiya lao minyuo epo pee pyakamipwape. Pyakamipala kinginya pisingi bange uriŋi mende banya kingi dokona pisakamyuo kimbu suu pee pyakamyuo pipwape. \v 23 Dopa pipala bulamakao ikyane rondo lasi mende pyalapae. Pyaraminyipa nenge nao male lao yalya yalya kando karamanale. \v 24 Dokona lao nambana ikinyingi dake kumuyape lao suu pyao karapu baa lete karapyalyamo. Puu pao peyaŋa lao suu pyapunu doko kando nyilyamano leya. Dokopa nakama male lao yalya yalya kando kareyami.\fig Nambana ikinyingi dake kumuyape lao suu pyao karapu baa lete karapyalyamo.|src="FILEFIG" size="col" ref="15:24" \fig* \p \v 25 Dokopa banya ikinyingi wambo mandeya doko ee dokona yulu pyuo kareya. Karo anda maretale epo dokona lakuli pii lao mali lyuo kareyaminyi siya. \v 26 Sepala kendemande mende kando, Apa pipyamosa pilyaminyi lao piso siya. \v 27 Dokopa baame baa dopa lamaiya. Embena yangonge anda kapa ipyamopa rakaneme yako lao nyuo bulamakao ikyane rondo lasi pyakamyuo pilyamo leya. \v 28 Dopa leyamo dokopa baa imbwuapala, Andakare paa naro leya. Dokopa banya rakange kamanda epo baa andakare epena lao kongo pyuo lamaiya. \v 29 Kongo pyuo lamaiyamopape baame banya rakange isingi dopa lamaiya. Emba see, Nambame ee kana malunya nembo embena yulu pyuo embena pii kamba laa nao pyuo kareyo. Pyuo kareyonopape embame nambana puu minyingi dupwa pipya yalya kanda lapale lao mena memena ikyane mendepe jii nae kande. \v 30 Jii naenepape embena ikinyingi doko embena bange dupwa enda pamakae keta kokwa sinyi nembapala papyuo karo ipyamo dokopa bulamakao ikyane rondo lasi pyakamipilyamo, leya. \v 31 Leyamo dokopa rakange baa dopa lamaiya. Rakane, yuu peparae embapa nambapa role pyao karambwanopa nambana bange peparae embena ingyuo silyamo. \v 32 Epapu male lao yalya kando rae maiyuo karamano doko kapa rolae pilyamano. Embena yangonge kumuya lao suu pyao kareyoŋo epapu lete epo karamo. Baa puu pao peya lao suu piyuŋu epapu kando nyilyamano, leyaŋa, leya Yesumi. \c 16 \s1 Kendemande Akali Kendepuli Dokona // Pii Lapo \p \v 1 Baame dee pii mende disaepole dupwa lamaiyuo dopa leya. Bange malu retenge akali mende kareyamo dokopa akali mendeme banya bangepe yulupi rapu pyuo kareya. Yuu mendepa akali kamongo doko banya yulu akali doko banya bange dupwa ukiaki minyiya doko lasi pii siya. \v 2 Sepala dokopa baa epena lapala dopa lamaiya. Pii mende langyalaminyi solono doko emba apa pipindena letaminyi. Embame nambana bange dupwa akipare silyamo lao rolo langipala kaepala neta puu leya. \v 3 Dokopa bange rapu pingi akali doko monarena dopa lao suu piya. Nambana kamongo dokome nambana rapu pingi yulu kaepala puu letamo dokona apa pirose? Namba andapae ingyuo karo dokome yuwale kyasuwape yulu andakepe pinya saka napala nenge mee jinya lao kee lao kararo dokopa elyaro. \v 4 Namba bange rapu pyuo karo yulu doko kae lao nembaramo dokopa wambu dupwame nakamana anda dokona namba kando yako lao nyerami dokona kata mende wapwakaro lao suu piya. \v 5 Lao suu pyapala wambu banya kamongo bange mairamili dupwa mendaki mendaki lao epena leya. Lapala wambo epeyamo doko lamaiyuo, Nambana kamongo doko bange akipare yano pyakamairi ingilyase? leya. \v 6 Baame lao, Olipi jingi ipwange makando pingi pee yaka lao akalisa pao akalisa (100) mairu, leya. Dokopa baame baa lamaiyuo, Embena pepa dake ola. Emba pisipala akalisa kingi paki nyero dusipa iki pepana pyaa, leya. \v 7 Lapala baame wambu mende lamaiyuo, Embame bange akipare yano pyakamairi ingilyase? leya. Baame lao, Witi jingi makando pingi nyuu byake yaka lao ama malu (1,000) mairu, ingilyamo leya. Baame baa lamaiyuo, Embena pepa nyuo lapo iki (800) pyaa, leya. \v 8 Kamongo dokome bange rapu pyuo kareyamo akali panga singi doko kando, Baa akali kendepulilyamo, lao suu pyapala lakandeya. Dokona lao isa yuunya wambu dupwa kendepuli ingyuo isa yulu pyuo karenge dupwa soo gisilyaminyipa yanga paupau lengena ikinyingi dupwa poraiyuo soo gisa nange. \p \v 9 Dokona ingyuo pii mende langilyu. Kana mone doko mee isa bange doŋo dokona lapo nyepala dokopa wambu yango mairaminyipa emba yako lao puu minyarami ingilyamo. Dokome kana mone dee minyanda nare gii dokopa nakamame emba yake panda dokona yako lao sukusa nyerami leya. \v 10 Mendeme yulu kuki dupwa rolae pyuo pira ramo doko baa yulu andake dupwa opetaeko rolae pyuo pyuo kararasa pira. Dee mendeme bange kuki dupwa waa nyuo karara ramo doko baa enakana bange andake lapo waa nyuo nyerasa pira. \v 11 Dokona ingyuo isa bange dupwa ukiaki minyuo karare ramo imambunya bange angi dupwa emba keta kapa serase? \v 12 Dee yanengena bange dupwa kapa rapu pyuo pyakami nare ramo doko apimi imambunya renge kulisa renge dupwa emba keta jerase? \p \v 13 Kendemande akali mendeme kamongo lamana yulu kapa pyakamyuo kara nara. Dokona lao baame mende awa nao, mende mona reto karara panda mendepa angingyuo puu minyuo karo, mende awa napala pyuo karara. Dopako pyuo Anatu kana monepa dolapo laparae nakamana mupwa ingyuo kapa pyuo kara narami ingilyamo leya. \s1 Mosesena Lowa Dokona Pii Lapo \r (Mat 11:12-13; 5:31-32; Mak 10:11-12) \p \v 14 Dopa leyamo dokopa Parisi akali nakama kana mone mona reto karenge dupwame baa kilya kandalya kandana pyuo lao kareyami. \v 15 Dopa lao kareyaminyipa baame nakama lamaiyuo dopa leya. Nakama yanengena yulu ketae dupwa rolae pyuo wambu nakamana kingi ketae pyambuo karamili lao suu pyao karaminyi. Dopa pilyaminyipape Anatumi nakamana mona anda kandenge. Dokona suu pyao isa wambu dupwame aumi kumuo kandenge dupwa Anatumi kando ipyange. \p \v 16 Mosesena Lowa dupwape poropeta akali dupwana pii pyasi palamo dupwape wambu peparaeme warombo soo peteyami. Enakana Jone baa lao epeyamo dokopa kaeyami ingiya. Gii dokopa Anatunya isingi yulu dokona lao waili pii keyange boo pyao leyaminyisa wambu malu mee kuli palyuo sukusa epana pyuo karaminyi. \v 17 Yake yuupi mee awa awa pyuo otaramopape Mawa Pii palamo dokona kuki mendepe isa pasi see nara. \p \v 18 Akali mendeme banya enda ramanyi nembapala enda wakale nyera ramo doko enda enakana nyera doko kepo pili lao nyerasa pira. Akali mendeme enda ramanyi nembasi pisiramo mende nyera ramo doko kepo pili lao nyerasa pira. \s1 Akali Kamongo Mende Akali Koole Lasarasa Dokonape Pii Palamo \p \v 19 Akali bange malu retenge mende kareya dokopa komau konepe komau keyange wakasape pee pyuo yuu peparae nenge keyange malu nao pyuo kareya. \v 20 Banya kame kambu dokona akali pendewa mende kingi Lasarasa lenge rete pyuo buu minyiyamo doko palyuo siya. \v 21 Baame akali bange malu retenge taepo dokona nenge pinjingi isa epeyamo dupwa nyuo napuli lao suu pyao palyuo siya. Dokopa suwa dupwame epo banya rete dupwa kekenge pendo kareyami. \v 22 Akali pendewa doko kumuyamopa aŋala dupwame baa nyuo Aporakamena arapu dokona palyiyami. Akali bange malu retenge doko opetae kumuyamopa malu piyami. \v 23 Malu piyaminyipa baa panda Atisi lenge dokona randa nao piso, lenge pendakae lapala Aporakame nanesale paleyamopa Lasarasa banya arapu dokona paleyamo kandeya. \v 24 Kandapala kyakale lao dopa leya. Rakane Aporakame namba kando kondapala Lasarasame ipwa dokona kingi mumuna warendapala minyuo epo nambana kekenge doko mandarena lao warendakana lakape. Isare ulingi dakena namba randa andake nao peto leya. \v 25 Dopa leyamo dokopa Aporakame dopa leya. Rakane, emba lete karo dokopa embena bange keyange dupwa nyuo kareene doko suu pyao Lasarasa koo dupwa nyuo kareya kande. Dopa piyambinyipa epapu alowa pipala baa dakena mona minyarambwamwanopa petamo, emba randa andake nao petene. \v 26 Dee mende pipyamo doko kandape. Emba dumurena petene nambwa darena petambano suku dokona rapu wakasa palu palyuo palamo. Daerena karo emba petene dolorena epanya pirami doko saka narami. Dolorena karo namwa petamano daerena epanya pirami doko saka naramiko ingilyamo leya. \p \v 27 Dopa leyamo dokopa baame dopa leya. Rakane wamba lapu doko kaepala, nambana rakangena anda dokona Lasarasa pena lakape. \v 28 Nambana yangonge kingi paki karenge dusipa yuu randa nenge dakena epa namili yaka lao repe repe lamaiyakala pena lape, leya. \v 29 Dokopa Aporakame dokome dopa leya. Mosesena piipi Anatunya poropeta akali dupwana piipi pyasi palamo. Pii dupwana soo karena leya. \v 30 Dokopa baame dopa leya. Rakane Aporakame, doko kapa daa lao suu pilyu see narami ingilyamo. Kumuo palenge mende sipurapala nakama karaminyi dokona para ramo dokopa nakama sepala mona enenge palyuo kararami leya. \v 31 Dokopa Aporakame baame dopa lamaiya. Mosesena pii dokope Anatunya poropeta dupwana pii dokope see narami ramo doko kumuo palenge mende lopo epara ramo dokopa pii doko kinyilyamo lao suu pyaa naramiko, leya Yesumi. \c 17 \s1 Wambu Yango Yulu Koo Dokona Suu Longwanyi Pyambwa Nalapape Leya \r (Mat 18:6-7, 21-22; Mak 9:42) \p \v 1 Dokopa baame banya disaepole dupwa dopa lamaiya. Kinyi kinyi, isa wambumi yulu koo pirami ingilyamo. Pirami ingyapyamopa mendeme renge kuiyuo wambu yango yulu koo dokona suu longwanyi pyambwara ramo doko baa randa andake nara. \v 2 Mendeme wambu kuki karaminyi dakena mende yulu koo pinya lao renge kuiyuo lara ramo doko baa keta renge kuiyuo randa andake nara. Dokona baasa reke lao dopa pisasaraŋa lao banya pendeko dokona kana reko mende yukwapala baa ipwa kota dokona pyambwapyali doko randa andake naa napyali. \v 3 Nakama rangena yulu kando waso karalapape. \p Nakamana yangone yulu koo pira ramo doko pyalana pyuo mana lamaiyalapape. Dokopa baa range kondapala mona enenge palyuo karara ramo dokopa banya yulu koo doko nyuo kame sakamipwape. \v 4 Baame nakama kando yuu mendaki dokopa yulu koo yanda ipingi nyero pipalape nakama langyuo, Kondapala mona enenge palyuo karapuli lao yanda ipingi nyero polo lapa pira ramo doko mee kame sakamipa pipapeko, leya. \s1 Anatu Kapa Ingingi Lao Suu Pyalapape \p \v 5 Aposele dupwame Kamongo Yesu lamaiyuo, Namwame Anatu kapa ingingi lao suu pyamwa doko kapa ingya nalyamo, embame namwa porainyi pyambwape leyami. \v 6 Dokopa Kamongo Yesumi dopa leya. Anatu kapa ingingi lao suu pingi doko nakamana suu pingi isa masata waingi koo dopale ingyapyali doko nakamame isa sikamoo dake lamaiyuo, Emba rakyala ipwa kota pete dokona pao sere, lao laraminyili pyuo pipyali, leya. \s1 Kendemande Akali Dupwana Yulu \p \v 7 Nakama karaminyi dokona mendeme banya kendemande akali yuu apu rao karo panda sipisipi iso karo panda kamanda yulu piparamopa andakare eparamo dokopa baa lamaiyuo, Aopa taepo repeta piso nenge nala ipu, laramisi? \v 8 Dopa pyuo laa nange kandale. Baa kando, Nambana nenge nenge rapa rapa pyakape. Pyuo otapala komau pee pipala namba nengepe waene ipwangepe ene napa narono dokopa namba isaru pyuo karape. Nao otaparono dokopa enakana emba nengepe ipwape nare, lao dopa lao laa naramisi? \v 9 Kendemande akali mende pinya laraminyili pyuo piramo dokopa lakandaramipi? \v 10 Doko suu pyao Anatumi dopa pyuo karalapape laramuli pyuo pyuo karalapape. Namwa mee kendemande ingyuo karamano. Namwana yulu pipingi doko iki pimwa lao suu pyalapape, leya Yesumi.\fig Mange mendali karo dusipa anja karamisi? leya.|src="FILEFIG" size="col" ref="17:17" \fig* \s1 Yesumi Rapa Nenge Wambu Akalisa Pyuo Nyiya \p \v 11 Jerusaleme panya pao yuu Samariapa yuu Galilipa liti dokona kanya peya. \v 12 Pao anda repe repe pyuo kareya mendena sukusa peyamo dokopa akali rapa nenge akalisa lapome baa katasa kandamae nyiyami. Dupwame nanesale karo \v 13 pii ketae palyuo lapala, Yesu Rapu Pingi, namwa kando kondapala pyuo nyepe leyami. \v 14 Baame nakama kandapala dokopa dopa lamaiya. Purisi akali dupwa nakama kandena lao lasaka pela pupwa leya. Dokopa nakama katasa ene peyaminyipa rapa neyamo doko mee ingiya. \v 15 Dokopa nakama kareyami dokona akali mende mee ingyapyalyamo lao kandapala kapu kyepala pii poraiyuo lao Anatu lakando pao \v 16 Yesu kareyamo dokona baa mupwa lao pongwa nao kareya doko Samaria akali. \v 17 Dokopa Yesumi lao, Akali akalisa elyape ingya napyase? Mange mendaki karo dusipa anja karamisi? \v 18 Akali rara wakale nanesa range dokome iki kapu kyepala Anatu lakandala epase? Mendali epa naramisi? leya. \v 19 Lapala baa dopa lamaiya. Sipurapala kata nyuo pupi. Anatumi kapa pyuo nyakara lao suu pyapi dokome emba mee ingyalamo leya. \s1 Anatunya Isingi Yulu Dokona Pii Lapo \r (Mat 24:23-28, 37-41) \p \v 20 Parisi akali dupwame, Anatunya isingi yulu doko anjokorape epara, lao baa piso siyami dokopa baame isingi lao dopa lamaiya. Anatunya isingi yulu doko lengeme kandarami ingyuo panembena epelyande daa. \v 21 Wambu lapo lengeme kandalapa, dae silyamo, panda dokona silyamo lao, laa narami. Dokona lao Anatunya isingi yulu doko nakama dae karaminyi sukusa keta silyamo, leya. \p \v 22 Lapala baame disaepole dupwa dopa lamaiya. Yuu mendepa nakama Ikinyingi Akali yuu gii dasipana mende eparamo kandamwali yaka lao suu pyaraminyipa angi nolakaramo kanda narami. \v 23 Dokopa lapome nakama langyuo, Dokona karamo, dakena karamo, larami. Laraminyipape nakama laraminyili pyuo kotala paa nalapape. \v 24 Dokona lao yuu pele piramopa yake pinjingi dolapona yanga paupau lao kapa kapa pingi doko suu pyao Ikinyingi Akali banya yuu gii dokopa dopa pyuo epara. \v 25 Dopa pyuo eparamo doŋo baa wambo randa malu naramopa isa wambu dupwame baa mata mairami ingilyamo. \v 26 Yuu gii Ikinyingi Akali eparamo dokopa yuu gii akali Noa lenge kareyamo pyuo kareyami dokona palyuo pyuo kararaminyi epara. \v 27 Wambu nenge nao, waene ipwange nao, enda yapo nyuo pyuo yulu dupwa kaeya nao kamenge pyuo kareyami. Dokopa Noa baa sipu andakare dokona kolandapala peteyamo dokopa apu andake epo ipwa dokome nakama peparae pyao kuma soo oteya. \v 28 Dokonako ingyuo akali Lote kareyamo yuu gii dokopa dopako pyuo kareyami. Nenge nao waene ipwange nao bange ropo pyao nyuo dee maiyuo kana nyuo, ee wara pyuo anda pyuo kamenge pyuo kareyami. \v 29 Kareyaminyipa Lote baame yuu Sotoma yaki nyepala peyamo dokopa isarepe loo lao kanape yake dokona piso bolombalo lao epapala nakama peparae rao kokwa sulu soo siya. \v 30 Dokona palyuo yuu gii Ikinyingi Akali doko panembena eparamo dokopa dopako pyuo kararami ingilyamo. \p \v 31 Yuu gii dokopa akali mende banya pinjale dupwa andakare seramopa andeyangi dokona pisira ramo dokopa bange minyuo paparowale lao andakare nyela epa nana. Dokoko suu pyao akali mende ee dokona karara ramo baa dee kapu kyuo anda epa nana. \v 32 Akali Lotena etenge piyamo dokona suu pyaro karalapape. \v 33 Mendeme banya yanenge range lete wai pyao nyelana lao karara ramo doko baa rangena imambu doko rekya lao nembarasa pira. Mendeme rangena yulu kame soo kumara ramo doko banya imambu doko lete wai pyao nyerasa pira. \v 34 Dopa langilyu, yuu gii kukwa dokopa akali lama luu palenge rate mendaki dokona palirambinyipa mende nyera mende kaera. \v 35 Enda lama role pyao jingi pyao rambetaku pyao pisirambinyipa mende nyera mende kaera. \v 36 Akali lama ee dokona kararambinyipa mende nyera mende kaera leya. \v 37 Dokopa nakamame baa lamaiyuo, Kamongo doko anja pira? leyami. Baa nakama lamaiyuo, Yanenge kaoma seramo dokonako yaka ulisapumi kandapala epo kaparami leya. \c 18 \s1 Kote Lenge Akalimi Enda Waiya // Nyisa Naya \p \v 1 Yesumi nakama monarename maka nao yuu peparae ateŋa laoko kararami ingilyamo lao kongwalu pii mende lamaiyuo dopa leya. \v 2 Taone mendena kote singi akali mende Anatu paka naope akali yango dupwa kando suu pyaa naope pyuo kareya. \v 3 Dokopa anda malu palyuo karenge dokona enda waiyande peteya. Baame kote singi akali kareyamo dokona epapapu, Mendeme namba moŋo jipyaŋa nambana kote pii lao rolakape, lapa piya. \v 4 Akali dokome yuu malu mee daa lao kareya. Daa lao karapala enakana dopa lao suu piya. Nambame Anatu andake lao paka nao, akali dupwa kando suu pyaa nao \v 5 pyuo karapunupa enda dokome namba angalyi pyuo karamo dokona nambame lao rolakamiru ingilyamo. Dopa pii naro ramo doko baa yuu peparae epapa pyuo karo namba maka joo matakara nembasara, leyaŋa, leya Yesumi. \v 6 Lapala Kamongo dokome dopa leya. Kote soo rolae pii nange akali piyamo dokona mana nyelapa. \v 7 Dokona suu pyao Anatumi banya wambu rombo palyiyamo yangala kwuara pilyamopa baa piso soo karenge dupwa kando lao rolakami narase? Nakama kando iliki maliki lapala nyisa nao kaeyarase? \v 8 Dopa langilyu, nakama kando waiya lao lao rolakamira. Rolakamiramopa Ikinyingi Akali eparamo dokopa isa yuu dokona wambu lapome Anatu kapa ingingi lao suu pyao pisiraminyi kandarase? leya. \s1 Akali Lamame Ateŋa Lala // Pulyuo Peyambi \p \v 9 Wambu namba range rolae pyuo karo menge dupwa angi daa lao suu pyao kareyami dupwa kando baame kongwalu pii mende opetae lamaiyuo leya. \v 10 Akali lama, mende Parisi akali, mende takisi nyingi akali, tembole anda dokona ateŋa lala lalyuo peyambi. \v 11 Parisi akali karapala baa rangena yulu suu pyao ateŋa dopa leya. Anatu namba wambu menge dupwa akali panga soo nyingipi yulu rolae pii nangepe enda kepo pingipi panda takisi akali dakepe namba dopale daa dokona emba ange lao langilyu. \v 12 Koro peparaena namba yuu lamasa lao emba suu pyao nenge wasaka pyuo karapa pingi. Namba bange nyingi dupwana peparaena akalisa lapapu mendaki pingyu nyepala emba jingi kandale leya. \v 13 Dopa leyamopa takisi nyingi akali baa dumbisale karo yake panda kandapuli lao suu pyaa napala kandalyuo kanda nao banya kyangali kingi dokome kapa kapa pyuo, Anatu, namba koo doko namba kandapala nyiso karape, lao kareya. \v 14 Dopa langilyu, akali doko Anatumi kando rolae leyamopa anda peya. Parisi akali doko rolae ingyuo paa nayamopa anda peya. Dokona lao akali peparae range ketae pyambuo kararami dupwa rengya kuki ingyara. Akali namba koo karo lao suu pyarami dupwa rengya ketae pyambwaramopa kararami, leya. \s1 Yesumi Wane Wanake Kuki Dupwa Kando Rae Maiya \r (Mat 19:13-15; Mak 10:13-16) \p \v 15 Baa kareyamo dokona wane nyaŋa lapo lanyuo baa minyandapyali yaka lao epeyami. Dokopa disaepole dupwame kandapala nakama pyalana pyuo pena leyami. \v 16 Leyaminyipape Yesumi wane wanakepe epena lapala, Wane wanakepe dupwa namba karo dokona epena. Kaena lao pena laa nalapape, leya. Anatunya isingi yulu doko nakamana ingyara. \v 17 Mendeme wane nyaŋana mona palyuo Anatunya isingi yulu doko yako yako lao kara nara ramo doko Anatunya isingi yulu dokona sukusa paa nara, leya. \s1 Akali Kamongo Mende Yesunya Yulu Dokona Pyakuiya \r (Mat 19:16-30; Mak 10:17-31) \p \v 18 Leyamopa kamongo mendeme baa piso soo, Mana Lenge elyape, apa pipala namba letena renge kulisa palu palenge doko nyerose? leya. \v 19 Dokopa Yesumi baa dopa lamaiya. Akipamo namba elyape leene? Mendali elyape daa. \v 20 Mawa pii lenge dupwa emba singi kandale. Kepo pyakami nalapape. Wambu pyao kumaka nalapape. Waa nyakami nalapape. Kyambo laa nalapape. Endangi rakangepa rape rape lao karalapape leya. \v 21 Dopa leyamo dokopa baame, Yulu doo lalyane dusipa namba wane karo dokopa suu pyao pingi lyakande leya. \v 22 Pii doko sepala Yesumi baa dopa lamaiya. Emba yulu mendaki kapa pii nangelyamo. Embena bange dupwa peparae kana ropo pyao nyepe. Nyepala wambu pendewa dupwa mokwa soo maipi. Mairi dokona embena yake bange kulisa yake panda dokona sakara. Bange maipala dokopa namba paronuli pyuo ipupi, leya. \v 23 Dopa leyamo sepala banya bange malu mee siyamo dokona kondaya. \p \v 24 Dokopa Yesumi banya lenge kambu kandapala dopa leya. Akali bange malu retenge dupwame Anatunya isingi yulu dokona sukusa panya randa nao parami kandapi. \v 25 Dokona suu pyao wamyale dalyarena rumbisi kata dokona mena kamele mende kolala pupyali doko randa nawale pupyali leya. Dokako suu pyao akali bange malu retenge mende Anatunya isingi yulu dokona sukusa parowale lara ramo dokopa randa nawale parali, leya. \v 26 Pii doko siyami dupwame, Dopa leene dokona apimoo lete wai pyao paramisi? leyami. \v 27 Dokopa baame lao, Isa akali dupwame kapa pirami ingya nalyamo doko Anatu baame kapa pira, leya. \p \v 28 Dokopa Pitame lao, Namwame anda yaki nyepala emba peenyili pyuo epeyama kande, leya. \v 29-30 Dokopa baame nakama lamaiyuo, Kinyi nakama langilyu. Mendeme andape panda etengepe panda yangonge lapope panda endangi rakangepa panda wane wanakepe Anatunya isingi panda dokona reke lao yaki nyiyami ramo doko yuu gii dakepa nakamana bange yaki nyuo peyami dokona suu pyao bange ama malu wakasa nyerami. Nyepala yuu gii ene pyaka sera ingilyamo dokopa kyakana renge kulisa palu palenge doko nyerami leya. \s1 Yesumi Kumaro Lao Yuu Remasa // Ingyuo Leya \r (Mat 20:17-19; Mak 10:32-34) \p \v 31 Akali akalisa ipisu lama kareyami dupwa nyepala baame dopa lamaiya. Namwa Jerusaleme dokona pelyama kande. Parama dokopa Anatunya poropeta akali dupwame Ikinyingi Akali dokona lao pepa pyao reteyaminyili pyuo pii peparae pyaka sera lyakande. \v 32 Dokona suu pyao baa nyuo wambu rara wakale dupwa mairaminyipa nakamame baa kando giyalya giyana pyuo kanda sikya sikyu lao kepakali kyasinyi piso kararami. \v 33 Nakamame baa pyaroko pyapala pyao kumakarami. Pyao kumakaraminyi yuu repo dokopa baa sipurara leya. \v 34 Dopa leyamopape pii leyamo doko ama see nayami. Pii renge doko kyanga pyaro kareyamopa soo nyepa nayami. \s1 Yesumi Akali Lenge Kwaenge Mende Pyuo Nyiya \r (Mat 20:29-34; Mak 10:46-52) \p \v 35 Baa yuu Jereko dokona repeta epeyamo dokopa akali lenge kwaenge mende kata nemba nemba dokona kana jinya lao kee lao petengende peteyamo kandeya. \v 36 Dokopa baame wambu malu mee epo peyaminyi doko sepala, Apa pipyandena pilyaminyi? lao wambu dupwa piso siya. \v 37 Nakamame baa lamaiyuo, Yesu Nasarete range doko epo pelyamo leyami. \v 38 Dokopa baame kee lao, Yesu Dapitinya Ikinyingi doko, namba kando sakao pyuo nyepe leya. \v 39 Dokopa wambu banya lenge kamburena kareyami dupwame baa pyalana pyuo pii laa nana leyami. Leyaminyipape baa deeko kee lao, Dapitinya Ikinyingi, namba kando sakao pyuo nyepe leya. \v 40 Dokopa Yesu baa mee karapala, Akali doko baa kii minyuo ipupwape leya. Lapala akali doko repeta epeyamo dokopa baa piso soo, \v 41 Nambame emba apa pyakalase lao larene? leya. Baame lao, Kamongo, nambana lenge kwaelyamo doko pyuo nyipyali yaka, leya. \v 42 Dokopa Yesumi baa lamaiyuo, Lenge raa. Anatumi kapa pyuo nyakaraŋa lao suu pyao pisipinyi dokona embena lenge kapa mee relene leya. \v 43 Dopa leyamo dokopa banya lengeme aopa rolae kandeya. Kandapala Yesu kata peyamo dokona role pyao Anatu ange lao ketae pyambuo peya. Dokopa wambu peparaeme kandapala Anatu lakandeyami. \c 19 \s1 Akali Sakiasa \p \v 1 Yesu yuu Jereko dokona suku suku peya. \v 2 Peyamo dokopa akali mende kingi Sakiasa lenge kareya. Baa akali takisi nyingi mupwa ingyuo bange malu reto kareya. \v 3 Baa Yesu baa apipi lao kandalana piyamopa wambu malu kareyaminyi dokona baa akali muu dokome kandalana saka naya. \v 4 Dokona baa wambo makando papala isa sikamoo lengende kareyamo dokona Yesu repeta epo para ingiyasa kandaro lapala pulyuo peya. \v 5 Peyamopa Yesu yuu dokona epapala dokopa kandalyuo kandapala baa dopa lamaiya. Sakiasa, waiya lao lupyuo ipu. Epapu embena anda dokona namba paliramba ingilyamo, leya. \v 6 Dopa leyamo dokopa baa waiya lao isa lupyuo epapala baa mona pyakalyuo pyao yako lao nyiya. \v 7 Dokopa wambu dupwa kandapala mumu lao, Baa akali yulu koo pingi dokona anda yalya kando pisa pambinyilamo, leyami. \v 8 Enakana Sakiasa sipurapala baame Kamongo dopa lamaiya. Kamongo, nambana bange dupwa liti pipala pakirena wambu pendewa dupwa mairu lyakande. Wamba bange lapo panga soo waa nyero ramo dokona nambame bange kisima larapu isingi mairole, leya. \v 9 Dopa leyamo dokopa Yesumi baa dopa lamaiya. Epapu anda dakena Anatunya lete wai pyao nyingi yulu doko epo palamo leya. Lapala dopa leya. Baa opetae Aporakamena para pyasi ingyuo karamo. \v 10 Dokona suu pyao Ikinyingi Akalimi wambu panda koo paramili dupwa koto nyiso pyuo nyela epeya, leya.\fig Baa akali muu dokome kandalana saka naya.|src="FILEFIG" size="col" ref="19:3" \fig* \s1 Akali Kamongo Kana Lapo Banya Kendemande Akali Yulu Pinya Lao Mokwa Soo Maiya \r (Mat 25:14-30) \p \v 11 Pii doko soo peteyaminyipa Yesu baa Jerusaleme repeta kareyamo dokome Anatunya isingi yulu aopa pano epara rapisi lao suu piyaminyi dokona baame kongwalu pii mende lamairu lao suu piya. \v 12 Suu pyapala dopa leya. Kamongo mende yuu nanesa mendena emba kiŋi ingyuo rombo palyarama leyaminyisa renge doko nyela papala kapu kyuo eparo lao peya. \v 13 Banya yulu pyakamingi akali akalisa dupwa epena lapala nakama peparae kana golo mendaki mendaki lao mokwa soo maiyuo, Namba ene kapu kyuo epapa naronopa dapwame bange lapo ropo pyao nyepapu dee kana nyuo maipapu pyuo karo kana lapo apeto konda pyuo nyuo pyuo karalapape leya. \v 14 Dokopa banya wambu dupwame baa ipyao kareyami dokome baa peyamo kata dokona akali lapo enakana wai minyuo akali doko namwana kiŋi ingyuo rapu pyuo kara napyali lao suu pilyamano lala pena leyami. \p \v 15 Baa kiŋi ingyuo rombo palyiyami dokopa baa kapu kyuo epapala banya kendemande akali kana maiyamo dupwa kana dokome bange ropo pyao nyepapu dee lapo maipapu dokopa aki kana apeto nyakami lao selana langyala epena leya. \v 16 Akali wambo banya lenge kambu dokona epeyamo dokome, Kamongo, emba golo kana jii doko suu pyao akalisa apeto nyakapu, leya. \v 17 Dopa leyamo dokopa baame baa lamaiyuo dopa leya. Emba kendemande keyange, kapa pipilyamo. Emba yulu ama kuki yaki nyii nao namba leyonuli pyuo pyuo karapi dokona taone akalisa mende emba mupwa ingyuo rapu pyuo karare leya. \v 18 Akali lapo pyuo peyamo dokome, Kamongo embena kana doko kingi paki apeto nyakapu, leya. \v 19 Dokopa baame baa lamaiyuo, Dopa pipinyi dokona emba taone kingi paki renge palyuo rapu pyuo karare leya. \v 20 Dokopa mende epapala dopa leya. Kamongo, embena kana doko dae minyakao epelyo. Wanyasisipu dokome yama pipala reto karapu. \v 21 Emba akali eneko karo bange reta nange dupwa mee nyuo, waingi wara pii nange dokona mee lyuo pingi dokona emba kando pakapala mee retakao kareyo leya. \v 22 Dokopa baame baa dopa lamaiya. Emba kendemande koo doko. Pii embena kambu dokona potemo ipyamo dupwa nyepala emba kando kote laro ingilyamo. Namba akali eneko karo bange reta nange dupwa mee nyingi, waingi wara pii nange dokona mee lyingi doko sii kande. \v 23 Dokona akipamo nambana mone byange dokona reta naese? Dopa piili doko namba epapala nambana range dokope wakale konda pyuo seramo dokope namba nyipuli, lamaiya. \v 24 Lamaipala akali doo kareyami dusipa lamaiyuo, Kana minyuo karamo doko nyepala akali kana akalisa minyuo karamo doko maiyalapape leya. \v 25 Dokopa nakamame baa lamaiyuo, Kamongo, banya kana akalisa silyamo kande leyami. \v 26 Baame lao, Dopa langilyu, wambu bange minyuo karaminyi dupwa peparae konda pyuo mairu. Wambu mendeme bange angi ingyuo minya napala kuki minyuo karaminyi dupwa range nyeroko leya. \v 27 Akali namba yango palyuo karo namba nakama rapu pyuo kara napili yaka lao suu piyami dupwa dae lanyuo epapala nambana lenge kambu dokona pyalapape leyaŋa, leya Yesumi.\fig Apa pinya donge kumwambonana doko polo nyilyambinyi? leyami.|src="FILEFIG" size="col" ref="19:33" \fig* \s1 Yesu Baa Jerusaleme Dokona // Sukusa Peya \r (Mat 21:1-11; Mak 11:1-11; Jo 12:12-19) \p \v 28 Dopa lapala Yesu baa nakama yaki nyepala Jerusaleme lalyuo wambo peya. \v 29 Yuu Olipi Kyau dokona yuu Betepasi yuu Betani dolapo singi dokona repeta epapala dokopa disaepole akali lama pena lao, \v 30 Yuu damasa anda malu palyuo karenge dokona pupwa. Pao sukusa papala donge kumambonande wambu dokona wambo pisi nange doko anjaro paliramo mende kando nyerambi. Doko polo nyepala dae minyuo ipupwa. \v 31 Wambu mendeme, Apa pinya lao polo nyilyambinyi, leya kande dokopa, Kamongo doko piso parowale lapyasa nyepala pelyambano, isingi larambi leya. \v 32 Dokopa akali pena leyamo dolapo pao baa lamaiyamuli pyuo kando nyiyambi. \v 33 Kando nyepala donge kumambona doko polo kareyambinyi dokopa range dusipame nakamba kando, Apa pinya donge kumambona doko polo nyilyambinyi? leyami. \v 34 Dokopa nakambame lao, Kamongo doko piso parowale lapyasa nyilyambano leyambi. \v 35 Lapala Yesu kareyamo dokona minyuo epeyambinyi dokopa nakamana komau dusipa donge kumambonana mata dokona retapala Yesu dokona pisiyami. \v 36 Baa piso peyamo dokopa nakamana komau dupwa kata dokona kwuayami. \v 37 Baa repeta epo yuu Olipi Kyau manda dokona epeyamo dokopa disaepole ama malu kareyami dupwa peparae kanda soo mona pyakalyuo pyao pii porakaiyuo kaeyo lao yulu andake wakasa malu kandeyaminyi dokona Anatu lakando kareyami.\fig Kiŋi akali mende Kamongo dokona kingi lao epelyamo.|src="FILEFIG" size="col" ref="19:38" \fig* \q1 \v 38 Kiŋi akali mende Kamongo dokona kingi lao epelyamo \q1 doko keyange keta palena. \q1 Yake panda dokona koo soo kararaminyipa \q1 Anatu neta renge wakasa ingyuo karena \m leyami. \p \v 39 Dokopa wambu ama malu rukuraka pyuo kareyami dokona Parisi akali lapo kareyami dupwame baa lamaiyuo, Mana Lenge, embena disaepole dupwa pyalana pyuo kaena laa, leyami. \v 40 Baame isingi dopa leya. Dopa langilyu, kalai dupwa romo napyuo karamili doko mee kana dupwame pii lao kyakale lamili, leya. \s1 Yesumi Jerusaleme Kando Ee Leya \p \v 41 Lapala repeta epo anda malu repe repe pyuo karenge doko kandapala \v 42 ee lao dopa leya. Nakama koo soo kararami renge doko epapu mana nyimili yaka lao suu pilyu. Suu pyapunupape renge doko yambe pyaro karapyamosa kando sepa nalyaminyi. \v 43 Dokona lao yuu gii mende pyaka seramo dokopa nakamana yanda pimwai dupwame nakama pipa karo awali lapala nakama parami kata dorena upi lao otapala kamame repe repe pyuo kata wakale wakale pyala eparami. \v 44 Epapala nakama pyao lalyinyi nembo nakamana wane wanakepe dokona pisirami dupwa pyao kokwa seramioko. Kana mendena kana yango kamba ketae sinya lao kaeya narami. Anatumi nyisala epamolamo lao soo gisa nayami dokona pira, leya. \s1 Yesumi Tembole Anda Dokona Peya \r (Mat 21:12-17; Mak 11:15-19; Jo 2:13-22) \p \v 45 Lapala pao tembole anda kolando papala wambu bange ropo pyao maiyuo kareyami dupwa ralinyi nembeya. \v 46 Nambana anda ateŋa lenge anda ingyuo karara lao Buku Baepole dokona pii pyasi palipyamopape nakamame waa nyingi dupwana anda ingyuo pena leyamilyamo leya. \p \v 47 Dokopa yuu yangeyamo yaka lao baame tembole anda dokona mana lao kareya. Purisi akali mupwa dupwape Mawa Pii mana lenge dupwape mee wambu dupwana kamongo dupwapeme, Apa pyuo baa kumapena lapamane leyami. \v 48 Lapala mee wambu dupwa peparaeme banya pii doko simwali lao rae maiyuo soo peteyamisa mende pinya saka nayami. \c 20 \s1 Yesu Pyuo Kareyamo Dokona // Piso Siyami \r (Mat 21:23-27; Mak 11:27-33) \p \v 1 Yuu mendepa tembole anda dokona baame wambu dupwa mana lamaiyuo waili pii keyange doko boo pyao lamaiyuo kareyamo dokopa purisi akali mupwa dupwape Mawa Pii mana lenge dupwape kamongo dupwa pipya baa kareyamo dokona epapala \v 2 dopa lamaiyami. Pyuo karene yulu dupwa apimi pii lapyamopa pyuo karene? Apimi emba rombo palyapyamopa pyuo karepe? leyami. \v 3 Yesumi nakama isingi lamaiyuo, Nambame nakama mende piso seroko. Dokona isingi langipwape. \v 4 Joneme bapitisimo nyakamyuo kareya banya yulu doko yake panda dokona piso renge kuiyamopa piya panda isa akali dupwame renge kuiyaminyipa piyase? leya. \v 5 Dokopa nakamame yango sukusa lao dopa leyami. Yake panda dokona piso renge kuiyamo piya larama ramo doko baame namwa langyuo, Akipamo Joneme kinyi lalyamo lao suu pyaa nayamisi? laramo lapala, \v 6 Jonena yulu doko mee isa akalinya yulu piya larama ramo doko mee wambu dupwame Anatumi Jone pyongo piyamo nolako lao kareya lao suu pyao karaminyi dokona nakamame imbwuapala namwa kaname pyasarami leyami. \v 7 Dopa lapala nakamame Yesu isingi lamaiyuo, Anja piso renge kuiyape lao namwa see nalyamano, leyami. \v 8 Dokopa Yesumi nakama lamaiyuo, Dopa letaminyi dokoko suu pyao namba keta palamo yulu dupwa anja sipyamo nyepala pyuo karo lao nakama isingi langya naro leya. \s1 Akali Koo Lapo Girapo Isa Rapu // Pyuo Kareyami \r (Mat 21:33-46; Mak 12:1-12) \p \v 9 Lapala mee wambu dupwa lamaiyuo kongwalu pii lao dopa leya. Akali mendeme girapo isa waingi lapo wara piya. Wara pipala ee doko akali lapo ee mareta palyuo rapu pyuo karena lapala baa yuu mendasa papala kana malu nembo dokona kareya. \v 10 Karapala ee manjo nyingi yuu gii pyaka siyamo dokopa akali ee rapu pyuo kareyami dokona baame kendemande akali mende pena lao waene jingi lapo jinya leya. Dokopa ee rapu pingi akali dusipame baa pyaroko pyapala angi mai napala kanjakala mee pena leyami. \v 11 Dopa piyaminyi dokopa kendemande akali mende pena leya. Doko baa opetae pyaroko pyao kando sikya sikyapala mai nao mee pena leyami. \v 12 Dokopa akali repo pyuo dee penako leyamopa akali doko koo keta palyuo pyapala neta nembeyami. \v 13 Dokopa ee range akali dokome dopa leya. Nambame apa pirose? Nambana ikinyingi mona retelyo doko pena laro ramo dokopa, baa kando rape rape lao pirami rapisi, leya. \v 14 Dopa lao suu piyamopape ee rapu pingi akali dusipame wane doko kandapala dopa leyami. Akali doko baame moyange bange dupwa nyera ingilyamo. Dokona baa pyao kumakapala ee range nyimanale leyami. \v 15 Lapala baa pyao kumakayami dopa pipala ee neta dorena nembeyami. \p Dopa pyuo piyaminyipa, ee range akali dokome nakama kando apa pira? \v 16 Baame epapala ee rapu akali dusipa pyao kokwa sepala waene ee doko nyuo akali wakale maira leya. Dopa leyamo sepala, Anatumi dopa pii nana lapyali yaka, leyami. \v 17 Leyaminyipa baame nakama kandapala dopa leya. Anatunya pii pyasi mende palamo. \q1 Akali anda pyuo kareyami dupwame kanande nembeyami dokoko \q1 enakana anda donge dokona mupwa ingyuo epo siya, \m pii doko aki rengendena lao letase? leya. \v 18 Wambu kana dokona mangala nao serami dupwa pyao inji ranji pira. Dee kana dokome wambu mende pisiramo dokona lakao epapala dokopa pyuo minjuku minyinyi nembara leya. \s1 Takisi Kana Dokona Piso Siyami \r (Mat 22:15-22; Mak 12:13-17) \p \v 19 Yuu gii dokopako Mawa Pii mana lenge dupwape purisi akali mupwa dupwapeme baa puu maiyalana pyuo karo mee wambu dupwa kando pakao kareyami. Baame nakamasa kando kongwalu pii doko lapyalyamo lao sepala baa puu maiyalana piyami. \v 20 Dokona nakamame baa kandanyi lyakao karo akali lapo lee minyuo karala pena leyaminyipa nakamame pii karalunja nembo lao karaminyi lao suu pinya lao nupi soo kareyami. Baame pii mende kopetame laramo dokopa baa kyapo mupwa keta pyarapanyi peeyo baame kote lena larama lapala dopa piyami. \v 21 Nakamame baa piso soo dopa leyami. Mana Lenge, embame pii angi kinyi lao mana lao karo wambu dupwa dapwa lao suu pyaa nao Anatunya yulu dokona rolae mana lao pyuo karenge doko namwa silyamano, leyami. \v 22 Lapala, Takisi mone namwame Sisa maingi dokona Mawa Pii namwana palase? leyami. \v 23 Dopa leyaminyi dokopa baame nakama kyambo panga soo lalyaminyi lao sepala nakama dopa lamaiya. \v 24 Kana mone mende namba lasaka pipwape. Kana dokona wambu ayemba pukusi petamo, pii pyasi opetae palamo dolapo apinya? leya. Nakamame lao Sisana leyami. \v 25 Baame nakama lamaiyuo, Dokona Sisana bange dupwa baa range mairami. Anatunya bange dupwa baa range mairamiko leya. \v 26 Dokopa nakamame mee wambu dupwa kando kareyaminyipa baa pii kopetame mende lenale lalana saka nayami. Saka napala baa isingi leyamo pii dupwa soo mona nembapala romo napyuo kareyami. \s1 Kumuo Palyuo Sipuro Epenge Dokona Pii \r (Mat 22:23-33; Mak 12:18-27) \p \v 27 Dokopa Satyusi akali namwa kumuo palipala lopo epa narama ingilyamo lao karenge dupwa baa kareyamo dokona epapala \v 28 mende piso siyami. Mana Lenge, Moseseme mawa pii mende pyao retakaya. Doko akali mende enda nyepala wane manja nao karo kumaramo dokopa banya yangonge wane manjaronopa doko yangonge karenge apo dokona karara lapala enda waiya doko yokoya pyao nyera, lao Moseseme dopa lao pyao retakaya leyami. \v 29 Lapala dopa leyami. Yangonge yanda ipingi kareyamipya. Yangonge mupwa dokome enda mende nyiya. Nyepala wane manja nao karo kumuya. \v 30 Dokopa enda doko yangonge lapo pyuo dokome nyiya. \v 31 Enakana yangonge repo dokome nyiya. Dopa pyuo nyuo pao yanda ipingi nyero dusipa peparae wane manja nao kumapa piyami. \v 32 Enakana enda doko opetae kumuya. \v 33 Dokona suu yao yangonge yanda ipingi dusipa peparaeme enda doko nyiyami dokona Anatumi minyalyuo nyeparamopa enda doko yangonge anjukumi nyerase? leya. \p \v 34 Dokopa Yesumi nakama lamaiyuo dopa leya. Isa wambu dupwame enda yapo nyuoko karenge. \v 35 Nyingi doŋo Anatumi wambu yulu keyange pingi minyalyuo nyerali dupwa nyuo yake panda pisaramo dokopa enda nyii narami. \v 36 Nakama aŋala ingyuo papala dee kuma narami. Anatumi nakama lete minyalyuo nyeramo dokopa banya wane wanake ingyuo parami. \v 37 Moseseme isa pusinainya rao kareyamo doko kandapala pii lapo pepana piya. Doko Kamongo kando baa rakange kyawa Aporakame, Aisake, Jekopena Anatu doko karamo leya. Akali dusipana imambu lete karenge kandale. \v 38 Doko suu pyao Anatumi wambu kumuo silyaminyi dupwana Kamongo ingyuo paa nalyamo. Baame wambu lete karenge dupwana Anatu ingyuo karenge. \v 39 Dokopa Mawa Pii mana lenge akali lapome lao, Mana Lenge, emba elya pyuo lalyane leyami. \v 40 Dee kamba baa pii mende piso selana pakapala kaeyami. \s1 Koraisa Baa Apiyakale Lao Pii Lapo \r (Mat 22:41-46; Mak 12:35-37) \p \v 41 Dokopa baame nakama dopa lamaiya. Koraisa doko Dapitinya ikinyingi letaminyi doko apa pipyasa letamisi? \v 42 Dapiti baame kenane pii pyasi palamo buku dokona dopa letamo. \q1 Kamongo dokome nambana Kamongo lamaiyuo, \q1 nambana kingi rolaerename pisa ipu. \q1 \v 43 Embena yanda pimwai dupwa nambame nyuo \q1 embena kimbu yukuna dokona rambuki nyinyi pyambwakaro, \m letamo. \v 44 Dapitimi baa Koraisa baasa kando Kamongo leyamo doko suu pyao Koraisa apa pyuo banya enakana para pyao nyeramo dokona mende ingyuo sipurarase? leya Yesumi. \s1 Juu Akali Mana Lenge Dupwana Yulu Doko Waso Karalapape \r (Mat 23:1-36; Mak 12:38-40) \p \v 45 Lapala mee wambu peparae soo kareyaminyipa baame banya disaepole dupwa dopa lamaiya. \v 46 Mawa Pii mana lenge akali dupwa pyarepanyi pyambuo waso karalapape. Akali dupwame kata pao dokopa komau londe rae maiyuo wapuo penge. Makete anda dupwana wambu dupwame nakama mupwa lao yako lamili lao suu pyao karenge. Sinakoke anda dupwanape nenge andake kuilyaminyi dokopape wambu mupwa petenge panda dokona pisimwali yaka lao suu pyapala petenge. \v 47 Akali kumungi dokona anda enda waiya doko petelyamopa doko ralinyi nembapala anda doko nakamana ingyuo pyaso nyingi. Nakama panga soo ateŋa londe dupwa pingi. Nakama dopa pyuo karaminyi dokona Anatumi kote andake lara leya. \c 21 \s1 Enda Waiyame Kana Pyambuya \r (Mak 12:41-44) \p \v 1 Baa lenge pendakae lapala wambu bange malu singi dupwame Anatu mone maiyuo retenge bokote dokona mone reto kareyaminyi kandeya. \v 2 Kandeyamo dokopa enda waiya pendewa mendeme kumasi kana lama reteyamo kandeya. \v 3 Kandapala dopa leya. Kinyi langilyu, wambu dupwa peparaeme mone kuki ingyuo retaminyipa enda waiya pendewa dokome banya kana mone malu ingyuo minyuo epo retalamo. \v 4 Dokona lao nakamame kana mone malu sipyamo dokona pingyu nyepala epo retaminyipa baame banya kana aeya napyamopa kana kuki lama iki sipyamo dolapo laparae minyuo epo retalamo leya.\fig Malu sipyamo dokona epo retaminyipa banya kuki sipyamo dolapo laparae minyuo epo retalamo.|src="FILEFIG" size="col" ref="21:4" \fig* \s1 Tembole Anda Kwaeyara Doko // Wambo Leya \r (Mat 24:1-2; Mak 13:1-2) \p \v 5 Enakana wambu lapome lao, Tembole anda doko mondo lao kana keyange dupwame anda piyaminyipa bange Anatu maiyuo kalya pyuo reteyami kande leyaminyisa baame dopa leya. \v 6 Bange kandelyaminyi dupwa yuu gii mende pyaka seramo dokopa lalyuo bolombalo lao nembaraminyisa kana mendeme yango ketae dokona see nara leya. \s1 Randa Nao Kararami Leya \r (Mat 24:3-14; Mak 13:3-13) \p \v 7 Dokopa nakama baa dopa lao piso siyami. Mana Lenge, emba leene doko anjokorape pira? Wambo aki mende piramo kandaramanopa emba leene doko pyaka serase? leyami. \p \v 8 Dokopa baame lao, Akali lapome nakama suu longo nyii nana lao pyarepyanyi pyambuo waso karalapape. Wambu malu epapala yuu gii pyaka sipyamopa namba Koraisa epelyo kandalapape larami. Nakama moko minyuo paa nalapape. \v 9 Dee, yanda pyuo kilyipu kilyipu karo pilyaminyi leyaminyi siyami kande doko pakame kuma nalapape. Dopa pyuo piraminyipa yuu gii lumwa piramo doko ene pyaka sepa nara. \v 10 Lapala baame nakama dopa lamaiya. Yuu mendena range wambu dupwame yuu mendena range wambu dupwa pyala parami. Kiŋi rara mendeme kiŋi rara mende pyala para. \v 11 Dokopa yuusili andake minyapa minyapa pyuo yuu wakale wakale dupwana lopo andake soo kumaro epo pira. Dokopa yake dokona piso kando yamarangungi yulu dopale lapome lyakai pira. \p \v 12 Ene dopa pipa naramopa nakama puu maipala randa jerami. Joo sinakoke anda dupwana panda karapusi anda dupwana pyambuo kiŋi pisirami lenge kambu dupwanape kyapo pisirami lenge kambu dupwanape nakama nambana kingi lenge dokona lapala lanyuo parami. \v 13 Yuu gii dokopa nakamame nambana lao larami ingilyamo. \v 14 Aki mende isingi laparama lao wambo suu pyanyi pyano kara nalapape. \v 15 Nambame nakama nyisaronopa suu pingi keyange paleta pii mora piso lao kararaminyipa nakama kando letaminyi dupwa apiyanda pyuo lisa pirami. \v 16 Mee wambu dupwame iki daa, nakamana rakange endangipi yangonge dee nakamana rara wambu dee nakamana puu minyingi dupwapeme nakama nyuo mata kando nakamana yanda pimwai dupwa keta minya serami. Dokopa nakama karaminyi dupwana lapo pyao kumaserami. \v 17 Wambu dupwa peparaeme nakama nambana kingi lao kararaminyi dokona nakama kando awa nao kararami. \v 18 Dopa piraminyipa nakamana kyawa yamanji mende kokwa see nalu nao nara. \v 19 Nakamame randa nao karo dokopa porai ingyuo rape rape lao kararami dokome nakama lete wai pyao paramisa pira. \s1 Yesumi Jerusaleme Kwao Para Leya \r (Mat 24:15-21; Mak 13:14-19) \p \v 20 Yanda singi dupwame Jerusaleme nyuo kako pyao sukusa pyambuyaminyi kandeyami kande dokopa Jerusaleme repetale ukiaki minyasi solo pyamolamo lao kando selapape. \v 21 Yuu gii dokopa wambu Jutia dokona kararami dupwa yuu kyau pyalya pyana pingi dupwana ralo pao, wambu anda repe repe pyuo karenge dupwana sukusa kararami dupwa yaki nyepala pao, wambu ee wandepa dupwana kararami dupwa anda repe repe pyuo karenge dokona sukusa paa nao pipwape. \v 22 Buku Baepole leyamuli pyuo randa andake narami leyamo kata dokonako palyuo pyaka sera. \v 23 Yuu gii dusipana enda wane rombanda palenge wane anjo kareta singipi enda dupwa randande naramilyamo. Dokona lao isa yuu dokona randa andake seramopa Juu wambu dupwa Anatunya imbu singi nyakamyuo karaminyi doko angi epara. \v 24 Nakama wua gela nenge dokona nyinyi piso pyaraminyipa, rara wakale wakale dupwame nakama puu maipala lanyuo parami. Dokopa wambu rara wakale dupwame Anatu kaena lara yuu gii doko ene epapa naramopa Jerusaleme doko nyuo kalyuo kararami. \s1 Ikinyingi Akali Epara Leya \r (Mat 24:29-31; Mak 13:24-27) \p \v 25 Dokopa netape kanape bui dupwapena mende pyuo piramopa isa yuu dokona ipwa kota doko pyakalya pyakana pyuo gulu galu lao seramo doko kando rara wakale wakale wambu dupwa mona rando pulunongo pyaramo kararami. \v 26 Akali dupwa ama pakao malawai laramopa karo isa yuu dokona apa pira lao kando yamarangurami. Dokona lao yake bange porai dupwa romo romo pira. \v 27 Dokopa Ikinyingi Akali kopa role pyapeta baa porai ingyuo yanga paupau lenge andake lao eparamo kandarami. \v 28 Yulu dusipa pyaka selana piya kande dokopa nakama repeta nyiso kiiramo nyera dokona eŋa nembo karalapape, leya Yesumi. \s1 Piki Isa Dokona Kongwalu Pii Mende \r (Mat 24:32-35; Mak 13:28-31) \p \v 29 Lapala baame nakama kongwalu pii mende lamaiya. Isa piki dokope isa peparaepe kandalapape leya. \v 30 Byalu letamo dokopa nakamame kandapala ee kana musi doko pyaka selana pipyalyamo lao soo gisingi. \v 31 Doko suu pyao doo lalono kandapi dusipa pyaka seramo dokopa Anatunya isingi yulu repeta epo pipyalyamo lao serami. \p \v 32 Kinyi langilyu, epapu isa wambu ando karaminyi dupwa wambo otapa naraminyipa namba doo lalono kandapi dusipa peparae pyaka sera. \v 33 Yake yuupi otaramopa nambana pii doko ota nara. \s1 Lenge Rao Karalapape Leya \p \v 34-35 Nakamame moŋokyaŋe soo waene ipwange naraminyipa kyawa sisingi bolombalo laramopa karo isa bange dupwana suu pyaokondali pyuo kara nao waso karalapape. Waso kara narami ramo doko kone makange dokona wii waiya lao lyulu pingi doko suu pyao wambu yuu mure lao kamenge pisiraminyipa walu lao pyaka sisara. \v 36 Moŋo andake nakama keta eparaŋa dokona kaeya nao ateŋa lao lenge rao pisipwape. Nakama mona kuki palyuo karo Ikinyingi Akali enakana eparamo dokopa banya lenge kambu dokona kapa kararama lao ateŋa lalapa. \p \v 37 Yesumi dopa lao yuu peparae baa tembole anda dokona mana lao karapapu kukwa dokopa neta pao yuu Olipi Kyau dokona palipa piya. \v 38 Dokopa wamba kukwa baa tembole anda dokona wambu peparae banya pii sela epapa piyami. \c 22 \s1 Yesu Pyalana Wato Leyami \r (Mat 26:1-5; Mak 14:1-2; Jo 11:45-53) \p \v 1 Borete isi reta nange nenge Pasopa lenge doko repeta pyaka siya. \v 2 Dokopa purisi akali mupwa dupwape Mawa Pii mana lenge akali dupwapeme baa pyao kumakalana lao suu pyao karo mee wambu dupwa kando pakapala baa apa pyuo kapa pyarama lao suu pyao kareyami. \s1 Jutasame Yesu Mata Kando Laro Leya \r (Mat 26:14-16; Mak 14:10-11) \p \v 3 Dokopa Jutasa kingi Isakeriote lenge disaepole akali akalisa ipisu lama kareyami dokona mende ingyuo kareya doko keta Satane epo maralyiya. \v 4 Dokopa baa pao purisi akali mupwa dupwape yanda singi mupwa dupwape kareyami dokona baa role pyao wato lao piso, Baa mata kando laro doko apa pyuo nakama lasaka piru, lao peteya. \v 5 Dokopa nakama rae maipala, Kana jerama, leyami. \v 6 Doko kapa lapala baa mee wambu malu karenge dupwa kara naraminyipa baa nakama lasaka piru lao suu pyao gii doko pyaka silyape lao kando iso kareya. \s1 Pasopa Nenge Dokona Rapa Rapa Piyami \r (Mat 26:17-25; Mak 14:12-21; Jo 13:21-30) \p \v 7 Dokopa borete isi reta nange nenge Pasopa sipisipi ikyane Anatu pyao maingi gii doko epeyamosa \v 8 Yesumi Pita Jonepa lamaiyuo, Pasopa nenge narama lao rapa rapa pila pupwape leya. \v 9 Nakambame baa lamaiyuo, Nambwa anja rapa rapa pirambi lao suu pilipi? leyambi. \v 10 Baame nakamba lamaiyuo, Anda repe repe pyuo karenge dokona sukusa pao kararambinyipa akali mende pee ipwa peteta soo eparamo nakamba kando nyerami. Akali doko anda kolando peya kande dokonako kolando papala \v 11 anda range akali kando, Mana Lenge dokome namba Pasopa nenge doko disaepole role pyao piso narama dokona panda anja silyamo? lapyasa epelyambano, lamailapape. \v 12 Dokopa baame nakamba lanyuo pao anda kanya koe andake nenge reto nenge ratepe isa petengepe dupwa seramo doko lasaka pira. Dokona rapa rapa pipwape leya. \v 13 Dokopa nakamba papala baa leyamuli pyuo siyamo kandeyambi. Kandapala Pasopa nenge rapa rapa piyambi. \s1 Kamongona Yalya Kando Nenge \r (Mat 26:26-30; Mak 14:22-26; 1 Kor 11:23-25) \p \v 14 Yuu gii pyaka siyamo dokopa baamoo disaepole dupwa pipya taepo repeta peteyami. \v 15 Pisipala baame nakama dopa lamaiya. Namba ene randa napa nao karo Pasopa nenge dake nakama role pyao napuli lao suu pyaokondali pipu. \v 16 Doko dakepa naroko doŋo Anatunya isingi panda dokona angingyuo narama gii doko ene pyaka sepa naramopa dee naa naro leya. \v 17 Lapala pee kapo mende nyepala ange lao ateŋa lapala dopa leya. Dake nyepala mokwa soo nalapa. \v 18 Dopa langilyu, Anatunya isingi yulu doko ene epapa naramopa waene ipwange doko dee kamba naa naro leya. \v 19 Lapala borete nyepala ange lao ateŋa lapala kau lao mokwa soo maiyuo, Dake nambana yongo (nakama reke lao kumuo jisi sera. Namba suu pyao dopa pyuo nao kararami leya. \v 20 Nakama nenge nao oteyaminyi dokopa baa dopako pyuo pee lomasi doko nyepala dopa leya. Nambana ranjama Anatunya pii enenge lalu lao lenge doko isa paa nana lao pingi pyara doko suu pyao pee dake makande pyuo minyilyu. Nambana ranjama doko nakama reke lao kulimbwakalyo doko.) \p \v 21 Dopa piramopape namba mata kando lara taepo dakena nambapa petamo. \v 22 Dokona lao Ikinyingi Akali baa para ingilyamuli pyuo range parako. Parako doŋo akali mendeme baa mata kando lara doko keta randa andake epara ingilyamo. \v 23 Dokopa nakamame nakama lao lao, Namwa karamano dokona anjuku mendeme yulu koo dopa pyuo pirape? lao yango sukusa lao peteyami. \s1 Disaepole Akali Dupwa Apimi Mupwa Lao Apiyanda Piyami \p \v 24 Yuu mendepa disaepole dupwame, Namwa karamano dokona apimi mupwa wakasa karase? lao apiyanda pyuo lao peteyami. \v 25 Dokopa Yesu baame nakama lamaiyuo, Rara wakale wakale dupwana kiŋi dupwame mupwa ingyuo karo mee wambu dupwa iso karaminyi. Dokopa akali mupwa rapu pyuo karenge dupwa kando nyisingi akali lenge. \v 26 Dopa pingi doko suu pyao nakama dopa pii nalapape. Nakama karaminyi dokona mupwa wakasa kararamo baa mee wane kuki ingyuo karena rapu pingi mupwa doko baa isaru pyuo karenge akali ingyuo pyuo karara. \v 27 Akali anjukusi mupwa ingyarase? Taepo dokona nenge nao pisira dokope panda akali isaru pyuo karara dokope? Taepo repeta nenge nao pisira doko mupwa daase? Doko doŋo nakama karaminyi dokona nambame isaru pyuo karo leya. \p \v 28 Namba keta randa wakale epeyamopape nakamame namba yaki nyii nayami. \v 29 Nambana Rakangeme namba isingi yulu dokona rombo palyiyamo doko suu pyao nambame nakama isingi yulu minyarami lao rombo palyilyu. \v 30 Nambana isingi yulu paliramo dokona nambana taepo dokona nengepe waene ipwangepe nao piso Isaraele rara akalisa ipisu lama dupwa kando kote lao kararami lao rombo palyilyu. \s1 Yesu Baa Pitame Paka Nyepala Mata // Jera Leya \r (Mat 26:31-35; Mak 14:27-31; Jo 13:36-38) \p \v 31 Saimone, Saimone, Sataname witi jingi imbu dupwa isa kopo kapo lao pelyamopa angi yapo nyingi doko suu pyao emba dopa pyuo makande pipuli lao nyelana lao karapya lyakande. \v 32 Karapyamopape embena Anatu kapa ingingi lao suu pilini suu pingi doko kwaeya nana lao nambame embena lao ateŋa lakapu. Embame dee mona kapu kyepala dokopa embena yangone dupwa porainyi pyambwape leya. \v 33 Dokopa baame baa lamaiyuo, Kamongo, emba karapusi anda dokona palyarami ramo nambwa laparae kapa paramba. Emba kumare ramo nambwa laparae kapa kumaramba lao suu pilyu leya. \v 34 Leyamopa Yesu baame Pita kando dopa leya. Epapu kola kali pii lapa naramo dokopa embame yuu repo pyuo namba kanda nange lapa piri leya. \s1 Nyuukwuanyipi Bangepe Minya Nao Pupwape Leya \p \v 35 Lapala baame nakama lamaiyuo, Nyuukwuanyi emba manja nao nyuu manja nao kimbu suu lapo manja nao pupwape leyo kande dokopa mende aeyape mee? leya. Nakamame lao, Mende aeya naya leyami. \v 36 Baame nakama dopa lamaiya. Dopa piyami doko epapu mendali banya nyuukwuanyi siya kande doko nyuo embalapape. Dokako pyuo nyuu dupwa manjipwape. Akali mendali banya wua gela see naya kande doko komau dokome ropo pyao maiyuo mende nyelapape. \v 37 Dokona lao langilyu, Anatunya pii pyasi dokona, Baa akali yulu koo pingi dopale lao suu piyami, pii dokona palyuo namba keta palira. Nambasa kando lao pyasi palamo pii dupwa peparae pyaka sera ingilyamo leya. \v 38 Dokopa nakamame, Kamongo kanda, wua gela lama silyamo leyami. Dokopa baame nakama lamaiyuo, Dolapo kapa leya. \s1 Yesumi Ee Dokona Ateŋa Leya \r (Mat 26:36-46; Mak 14:32-42) \p \v 39 Dokopa baa anda repe repe pyuo karenge dokona sukusa kareyamo doko kaepala yaki nyuo pao yuu Olipi Kyau dokona papapu pinginyili pyuo peya. Dokopa baa peyamo dokona disaepole dupwa peyami. \v 40 Dokopa yuu dokona epapala baame nakama lamaiyuo, Mendeme pii naramopa karamwali lao ateŋa lao pisipape leya. \v 41 Lapala kana pyao nembelyaminyipa pao singi dopalena nakama yaki nyuo mee mende peya. Papala wapambu pii pyaro pisipala ateŋa leya. \v 42 Rakane, emba kapa lao suu pyare ramo pee lomasi dake namba kaepala pena lapili yaka. Dopa lapili doŋo embame suu pyarenyili pyuo piri nambana pii mende pali nalyamo leya. \v 43 (Dokopa aŋala yake pandaraeme baa peteyamo dokona epo pano baa porainyi pyambuya. \v 44 Dokopa banya monarena randa andake nao karo ateŋa poraiyuo laokondali pyuo peteya. Dokopa banya pusi epeyamo doko ranjama rauli dupwa kondo yuunya epeya.) \p \v 45 Dopa piyamopa ateŋa lapala sipuro disaepole dupwa peteyami dokona epo nakama luu paleyaminyi kandeya. \v 46 Kandapala baame nakama lamaiyuo, Akipamo luu palaminyi? Sipurapala mende makande pii nana lao ateŋa lao pisipape, leya. \s1 Yesu Puu Maiyami \r (Mat 26:47-56; Mak 14:43-50; Jo 18:3-11) \p \v 47 Baa dopa lao kareyamo dokopa akali akalisa ipisu lama kareyami dokona mende Jutasa dokome lanyuo epeyamopa wambu lyingi lyangi kuiyuo epeyami. Baame Yesu nyinyi pela repeta epeya. \v 48 Dokopa Yesumi baa lamaiyuo, Jutasa, embame nyinyi pyuo Ikinyingi Akali doko mata kando lao lasaka piru lao suu pilisi? leya. \v 49 Dokopa disaepole akali baa role pyao kareyami dupwame mende piraŋa lao kando sepala, Kamongo wua gela dokome pyaramase? leyami. \v 50 Lapala mendeme purisi mupwana kendemande akali dokona kale kingi rolaerena pyao lara pyanyi nembeya. \v 51 Dokopa Yesumi, Dopa pyuo dee mende pii nalapape, lapala banya kale doko minyarambwakamyuo elya piya.\fig Enda nambame baa kando see nange leya.|src="FILEFIG" size="col" ref="22:57" \fig* \p \v 52 Elya pipala Yesumi purisi mupwa dupwape tembole anda iso karenge yanda singi dupwana rapu pingi akali dupwape kamongo dupwape baa nyela epeyami dupwa lamaiyuo, Wua gela kusapepe minyuo karapenge akali nyela penge dokoŋo lao namba nyela epamipi? \v 53 Yuu yangeyamo yaka lao tembole anda dokona namba nakama pipya role pyao karapunu dokopape nakamame namba minyara nami kandapi. Dopa pii naminyipape nakamame iminjingi dokopa porai renge neta epenge dokopa namba nyela epelyaminyi leya. \s1 Pitame Namba Yesu Kanda Nange // Daa Leya \r (Mat 26:57-58, 69-75; Mak 14:53-54, 66-72; Jo 18:12-18, 25-27) \p \v 54 Dokopa nakamame baa puu maipala lanyuo pao purisi akali mupwa dokona anda dokona peyami. Pita baa nanesale kando enakana epeya. \v 55 Epapala anda kamapi sukusa dokona isare kisapala role pyao peteyaminyipa baa nakama peteyaminyi raka dokona peteya. \v 56 Dokopa kendemande enda mendeme Pita isare dokona repeta peteyamo dokopa ele pyao kandapala, Akali dake Yesu role pyao karami dokona mendelamo leya. \v 57 Dokopa baa daa lao, Enda, nambame baa kando see nange leya. \v 58 Enakana usale dokopa wambu mendeme baa kandapala, Emba karami dokona mendelamo leya. Dokopa Pitame, Akali, namba daa leya. \v 59 Leyamopa mee nee kuki sepeyamopa akali wakale mendeme, Angi lalu lao leto lao, akali dake baa Galili akali dokona kinyi kinyi baapa role pyao karambilyamo leya. \v 60 Dokopa Pitame lao, Akali, emba pii letene doko aki rengendena letene lao namba see nalyo leya. Baa ene pii lao kareyamopa kola kali aopa pii leya. \v 61 Dokopa Kamongo dokome kapu kyepala Pita kandeya. Dokopa Pitame Kamongona pii, Epapu kola kali pii lapa naramopa embame repo pyuo namba mata joo lare, lapya kandapi lao suu piya. \v 62 Dokopa baa neta papala nengya nengya pyao ee leya. \s1 Yesu Kando Giyalya Giyana // Pyuo Kareyami \r (Mat 26:67-68; Mak 14:65) \p \v 63 Akali Yesu puu maiyami dupwame baa kando giyalya giyana pyuo pyao rakyuo kareyami. \v 64 Dopa pyuo lenge kambu komau dokome yambe pyapala, Apimi emba pyalamo lao nolakapala langipi? leyami. \v 65 Dokopa nakamame baasa kando pii malu lao kilya kandalya kandana piyami. \s1 Juu Dupwame Yesu Kote Leyami \r (Mat 26:59-66; Mak 14:55-64; Jo 18:19-24) \p \v 66 Yuu yangeyamo dokopa purisi akali mupwa dupwape Mawa Pii mana lenge akali dupwape mee wambu dupwana kamongo dupwape epo sukusa suksua piyami. Pipala nakamame wato andake lenge panda dokona minyuo pao, \v 67 Emba Koraisa ramo namwa langipi leyami. Dokopa baame nakama lamaiyuo, Nambame nakama langiru ramo nakama kinyilyamo lao suu pyaa narami. Nambame nakama piso sero ramo nakama isingi laa narami. \v 68-69 Isingi laa naraminyipape Ikinyingi Akali Anatu Porai dokona kingi rolaerena pisu piso pisira leya. \v 70 Dokopa nakama peparaeme, Dopa letene doko emba Anatunya Ikinyingisi? leyami. Dokopa baame nakama lamaiyuo, Nakama letaminyi doko leya. \v 71 Dokopa nakamame, Akipamo kote pii malu dupwa konda pyuo seramase? Baa rangeme kambunya lapyamo silyamano leyami. \c 23 \s1 Pailateme Yesu Kote Leya \r (Mat 27:1-2, 11-14; Mak 15:1-5; Jo 18:28-38) \p \v 1 Lapala role pyao peteyami dupwa peparae sipurapala Pailatena lenge kambu dokona baa lanyuo peyami. \v 2 Papala baasa kando koo pipyaŋa lao, Akali dakeme namwana rara wambu dupwana suu pingi ukiaki minyuo Sisa takisi bange mai nalapape lao namba kiŋi akali Koraisa dokoŋo lao karapyamo kandamwa leyami. \v 3 Dokopa Pailateme baa piso soo, Emba Juu wambunya kiŋisi? leya. Dokopa isingi, Emba leene doko lamaiya. \v 4 Dokopa Pailateme purisi akali mupwa dupwape mee wambu malu mee rukuraka pyuo kareyami dupwape lamaiyuo, Namba kote sepala baa yulu koo pii napya lao suu pilyu leya. \v 5 Dopa leyamopa nakamame yukusa nao lamaiyuo, Baame mee wambu dupwa nembo nembo pyuo yuu Galili dupwana karowape epo yuu dakena karowape yuu Jutia dupwa peparaena mana lao karenge leyami. \s1 Eroteme Yesu Kote Leya \p \v 6 Pii doko sepala Pailateme, Akali doko Galili rangese? lao piso siya. \v 7 Piso sepala dokona Erote baa yuu Galili dokona rapu pyuo karenge lao sepala Erote yuu gii dokopa Jerusaleme epo kareyamopa dokona baa lanyuo pena leya. \v 8 Eroteme yuu wamba dokopa Yesunya kingi sepala baa kandapuli lamaiya. Yesu yulu andake wambumi pii nange dopale piramo kandapuli yaka lao suu piya. \v 9 Rae maipala baame baa pisapa pisapa pyuo kareya. Dopa pyuo kareyamopa Yesu baame isingi lamai naya. \v 10 Purisi akali mupwa dupwape Mawa Pii mana lenge akali dupwapeme dusa karo baa akali koo pingi lao pii poraiyuo lao kareyami. \v 11 Dokopa Erotemoo banya yanda singi dupwa pipyame baa kilya kando giyalya giyana pyuo kareyami. Dopa pyuo karapala komau keyange au pingi mende baa pee pyakamipala Pailate kareyamo dokona kapu kyuo lanyuo pena leya. \v 12 Wamba dokopa Erote Pailatepa puu minya nao kareyambinyi doko yuu gii dokopako nakamba kanda soo puu miyuo kareyambi. \s1 Pailateme Yesu Pyao Kumunya Leya \r (Mat 27:15-26; Mak 15:6-15; Jo 18:39—19:16) \p \v 13 Dokopa Pailateme purisi akali mupwa dupwape mee wambunya kamongo dupwape mee wambu dupwape sukusa sukusa pyuo epena lapala \v 14 dopa lamaiya. Nakamame akali dake mee wambu dupwana suu pingi doko ukiaki minyapya lao lanyuo imi. Dokopa nambame nakamana lenge kambu dokona baa piso sepala nakamame dopa pipya dopa pipya laminyipape baa keta renge mende pali nalyamo lao suu pilyu. \v 15 Erote baa opetae dopa lao suu pyapala namwa karamano dokona baa kapu kyuo pena lapyalyamo. Baa kumaramo yulu mende dopale pii napya lyakande. \v 16 Dokona nambame baa randa maipala mokwaro, leya. \v 17 (Pasopa nenge nenge yuu gii dokopa baame akali mende mokwara ingiyamosa leya.) \p \v 18 Dokopa nakamame kapa kapa pyuo pii poraiyuo lapala, Akali doko pinya, Barapasa mokwape leyami. \v 19 (Barapasa baa anda repe repe pyuo karenge dokona renge kuiyuo lao kareyamopa gapomane pyao ralinyi nembalana pipala akali mende pyao kumakaya dokona baa karapusi anda dokona pambuyaminyipa paleya.) \v 20 Pailateme Yesu mokwapuli lao nakama dee kamba lamaiya. \v 21 Lamaiyamopa nakamame pii porakaiyuo kaeyo lapala, Baa isa mamando dokona pyao palya, isa mamando dokona pyao palya leyami. \v 22 Pailateme repo pyuo nakama lamaiyuo, Akipamo, aki yulu koo ipyase? Baa kumara yulu dopale renge mende pali nalyamo lao masapu. Dokona baa randa maipala mokwaro ingilyamo leya. \v 23 Dopa leyamopa nakama pii porakaiyuo kaeyo lao, isa mamandona pyao palyinya, lao yukusa nayami. Dopa lao banya pii nyuo kalyasi minyiyami. \v 24 Dokopa Pailateme nakamame pinya pinya laoko kareyaminyi dokonako palyuo pipwape lao lalu lao leya. \v 25 Barapasame gapomane pyao ralinyi nembalana lao karo akali mende pyao kumakao piyamo doko mokwakana leyaminyi dokopa baame mokoya. Mokwapala nakama leyaminyili pyuo Yesu pyakaminya leya.\fig Isa mamando doko nyuo lange dokona retakamipala Yesu wambo paramopa baa enakana soo pena leyami.|src="FILEFIG" size="col" ref="23:26" \fig* \s1 Yesu Isa Mamandona Pyao Palyiyami \r (Mat 27:32-44; Mak 15:21-32; Jo 19:17-27) \p \v 26 Dokopa baa lanyuo pao akali mende Saimone lenge yuu Sairini range yuu nanesa karo katasa epeyamo doko minyarapala isa mamando doko nyuo lange dokona retakamipala Yesu wambo paramopa baa enakana soo Pena leyami. \p \v 27 Dokopa Yesu wambo peyamopa wambu ama malu enakana epeyaminyipa enda malu baa kando kumaralerale nyuo maa waa lao peyami. \v 28 Dopa pyuo peyaminyipa Yesu kapu kyepala nakama dopa lamaiya. Jerusaleme range wanenge dupwa, namba kando ee laa nalapape. Nakama rangesape nakamana wane wanake dupwanape kando ee lalapape. \v 29 Dokona lao yuu gii mende eparamo dokopa nakamame enda potepe rombanda wane pali nangepe anju waneme naa nangepe dupwa embone karo pelyaminyi larami. \v 30 Dokopa nakamame randa napala, yuu kyau andake dupwa boo lapala namwa pyape, yuu kyau kuki dupwa boo lao namwa yambe pyape, larami. \v 31 Epapu isa kyaka ingilyamo dokopa dopa pyuo karaminyi dokona suu pyao yanda naramo dokopa apa piramisi? leya. \p \v 32 Akali lama kendepo nao karenge opetae baa role pyao kumakarama lao lanyuo peyami. \v 33 Pao yuu Kyawa Kuli lenge dokona epapala baa isa mamandona pyao palyuo akali kendepo nenge dolapo opetae paki paki pyao palyiyami. \v 34 Dokopa Yesumi lao, Rakane, nakamame epapu pilyaminyi dokona renge soo gisa nalyaminyi dokona embame nyuo kame sakamipi leya. Dokopa banya komau dusipa api embone piso nyerape lao kando yulu mende lake dopale pipapu mokwa soo nyepa piyami. \v 35 Dokopa mee wambu dupwa dumbisa karo kando kareyami. Kando kareyaminyipa akali mupwa dupwame baa kilya kandalya kandana pyuo, Baame wambu lapo lete pyuo nyakamiya doko suu pyao baa Anatunya Koraisa rombo palyisi ingyuo karara ramo baa range lete wai pyao nyinya, leyami. \v 36 Yanda singi dupwa opetaeme baa giyalya giyana pyuo karo baa paleya dokona epo waene kau pingi doko nena lao maiyuo, \v 37 Emba Juu wambu dupwana Kiŋi ramo doko emba range lete wai pyao nyii, leyami. \v 38 Isa mamando ketaerena pii pyasi, Dake Juu wambunya Kiŋi, lao pyao palyiyami. \p \v 39 Akali kendepo nenge pyao yukuyami dokona mendeme baa isi pili lao lao, Emba Koraisa daase? Embamoo nambwape opetae lete pyuo nyelase, leya. \v 40 Dopa leyamopape mende dokome baa pyalana pyuo dopa laa kaena lamaiyuo, Emba baapa mendaki ingyuo kumarambi ingilyamo. Anatu paka nalepe? \v 41 Nambwame randa kapa nelyambano. Yulu koo piyamba doko suu pyao nambwa kapa randa nelyambano. Dopa pimbwanopape akali dake koo mende pii nange leya. \v 42 Lapala, Yesu, embame kiŋi ingyuo epare dokopa namba suu pyape leya. \v 43 Dokopa baame baa dopa lamaiya. Kinyi langilyu, epapu embapa Anatunya isingi panda dokona kararamba ingilyamo leya.\fig Rakane nambana imambu doko emba keta pyanalyilyu, leya.|src="FILEFIG" size="col" ref="23:46" \fig* \s1 Yesu Kumuya \r (Mat 27:45-56; Mak 15:33-41; Jo 19:28-30) \p \v 44 Yuu gii dokopa andawai korakama towalo keloke piso yuu dupwana iminjiya. Neta damasa penge sere keloke ene pyaka sepa nayamopa \v 45 neta doko kumbwa naro siya. Dokopa tembole anda dokona komau yukwaro kareya doko kanguo rali piya. \v 46 Dokopa Yesu pii poraiyuo lapala, Rakane nambana imambu doko emba keta pyamalyilyu, leya. Dopa lapala lumwa pyuo ŋee siya. \v 47 Dopa piyamo doko kandapala yanda singi mupwa dokome Anatu lakandapala, Kinyi akali dake keta kote renge mende pali napya leya. \v 48 Dokopa wambu malu mee kumaraminyi kandalana epo malu palyuo kareyaminyi dupwame dopa piyamo kandapala nakama kondapala kyangali pyao pyao pyuo kapu kyuo anda peyami. \v 49 Wambu baa kandenge dupwape enda Galili range baa moko minyuo epeyaminyi dupwape nanesale karo dopa piyamo dupwa peparae kandaro siyami. \s1 Yesu Malu Piyami \r (Mat 27:57-61; Mak 15:42-47; Jo 19:38-42) \p \v 50 Akali mende Josepe lenge Juu wambunya yuu anda repe repe pyuo karenge Arimatia range doko kareya. Baa wato andake lenge dokona akali keyangende yulu rolae pyuo kareya. \v 51 Wato lenge yango dupwame Yesu pinya leyami doko kapa daa leya akali baa Anatunya isingi yulu epelyape lao iso kareya. \v 52 Akali dokome Pailate kareyamo dokona papala Yesunya yanenge kaoma jinya lao piso siya. \v 53 Piso sepala isa kondo nyepala ambo pyao malu pingi komau dokome yama piya. Yama pipala malu pyuo kana rumbyasi mendena wambu mende wamba malu pii nangendena minyuo pao reteya. \v 54 Doko Poraende alemanji Juu wambu dupwa nakamana misi lenge koto dokona suu pyao rapa rapa piyami. \p \v 55 Enda baa Galili karo epeyamo role pyao epeyami dupwa enakana malu anda dokona papala yanenge kaoma dopa pyuo retelyamo lao kandapala \v 56 kapu kyuo papala luli lenge bangepe rendamu pingi mambape rapa rapa piyami. \p Koro petenge gii dokopa Mawa Pii palengenyili pyuo koro peteyami. \c 24 \s1 Yesu Lopo Neta Epeya \r (Mat 28:1-10; Mak 16:1-8; Jo 20:1-10) \p \v 1 Dopa piyaminyipa Sande wamba yangama yuu yango rali piyamo dokopa rendamu pingi bange rapa rapa pyuo reteyaminyi dusipa nyepala malu anda dokona peyami. \v 2 Papala anda malu piyami kambu dokona kana upi laro kareyamo doko kao pele pele lao minyuo kakondasi siyamo kandeyami. \v 3 Kandapala andakare pao yanenge kaoma doko siyamo kanda nayami. \v 4 Kanda napala anja pamo lao saka nao kareyami dokopa akali lama komau ama kyewa lenge pee pipala dusa aopa kareyambi. \v 5 Dokopa pakame kumapala lenge kambu yuu dokona pongwa neyaminyi dokopa akali dolapome nakama dopa lamaiyambi. Akipamo malu anda dakena lete karamo doko kotelyambinyi? \v 6 Baa dae see nalyamo. Lopo epo nyisa karamo. Baa yuu Galili doko ene yaki nyepa nao karo dokopa nakama dopa langiya kande. \v 7 Doko Ikinyingi Akali doko akali koo pingi dupwa keta mairaminyipa isa mamandona pyao palyaraminyipa yuu repo dokopa lopo epara ingilyamo leya kande dokona suu pyalapape leyambi. \v 8 Dokopa nakama baa dopa leya kande doko kinyilyamo lao suu piyami. \v 9 Suu pyapala malu anda yaki nyepala kapu kyuo pao akali akalisa ipisu mendaki menge dupwa opetae kareyami dokona dopa pyamo dopa pyamo lao pii peparae lamaiyami. \v 10 Maria yuu Makatala rangemoo, Joanamoo, Maria Jemesana endangimoo, enda lapo role pyao kareyami dupwapeme aposele dupwa lamaiyami. \v 11 Lamaiyaminyi dokopa nakamame kopyali pii lalyaminyi lao suu pyapala pii kinyi daalyamo lao masiyami. \v 12 Dopa lao masiyaminyipape Pita malu anda dokona makando papala pongwa nao andakare kandapala komau dolapo singinyili pyuo wakale wakale siyambinyipa kandeya. Kandapala dopande pyamo lapala dokona suu pyanyi pyano pao anda peya.\fig Akipamo malu anda dakena lete karamo doko kotelyambinyi?|src="FILEFIG" size="col" ref="24:5" \fig* \s1 Yuu Emeasa Dokona Peyami \r (Mak 16:12-13) \p \v 13 Yuu mange dokopako akali lama yuu anda lapo karenge Emeasa lenge dokona panya katasa peyambi. Jerusaleme karo Emeasa penge kata doko kata makande pingi lili kilomita lenge akalisa ipisu mendaki dopale. \v 14 Kata dokona pao nakamba nakamba lao dopa pimi dopa pimi kandapi lao lao peyambi. \v 15 Nakamba lao lao peyambinyi dokopa Yesu enakana mata rapetano epapala role pyao peyami. \v 16 Dokopa nakambana lenge dokona mende piyasa baalyamo lao soo gisa nayambi. \v 17 Dokopa baame nakamba lamaiyuo, Pii anjukunya nakamba lao lao pelyambinyi? leya. Dokopa nakamba mee mona nembo lenge kambu yukupala kareyambi. \v 18 Karapala mende Kiliopasa lenge dokome lao, Jerusaleme dokona upunili karaminyi dokona emba iki yuu gii dasipana mende pipyamo doko see napisi? isingi lamaiya. \v 19 Dokopa baame nakamba lamaiyuo, Apa pipya? leya. Dokopa nakambame baa dopa lamaiyambi. Yesu Nasarete range doko suu pyao, baa Anatunya lenge kambu dokonape mee wambu dupwana lenge kambu dokonape Anatunya pii nolako lao yulu pyuo porai ingyuo kareya doko. \p \v 20 Akali doko purisi mupwa dupwape kamongo dupwapeme baa kote lao kapa kumunya lapala, isa mamandona pyao palyinyale lao minya siyami. \v 21 Baame Isaraele wambu dupwa kiiramo nyera lao suu piyama. Dopa lao suu piyamanopa dopa piyami doko yuu rema kote yuu sipya. \v 22 Sipyamopa namwa karamano dusipana enda lapome mona nembakao pii lami. Wamba kukwa malu anda dokona papala \v 23 banya yanenge kakapange doko koto lisa pimi. Lisa pipala kapu kyuo epapala aŋala lamame Yesu lete karamo lambi dolapo endame kandamwa langyala imi. \v 24 Dokopa namwa karamano dokona akali lapo malu anda papala endame kinyi lami doko kandami. Kandami doko baa angi kanda nami, leyambi. \p \v 25 Dopa leyambinyi dokopa baame nakamba dopa lamaiya. Nakamba akali kopyali Anatunya poropeta akali dupwana pii dupwa monarename kinyilyamo lao waiya lao suu pyaa nalyaminyi. \v 26 Koraisa dokome dopa pyuo randa nao karapala banya yanga paupau lenge panda dokona pao karara ingya napyase? leya. \v 27 Lapala Mosesena pii dupwa minyuo lao Anatunya poropeta akali dupwa peparaena pii doko opetaena lao Anatunya pii pyasi dupwa peparae baa rangesa lao paleyamo dupwana nakamba renge dupwa polo lamaiya. \p \v 28 Dopa lao pao anda lapo karenge dokona panya peyambi dokona pao repeta peyami. Papala baa mee mende pele leya. \v 29 Dokopa baa piso sokondali pyuo lamaiyuo, Emba nambwa pipya palimanale, yuu kwualyamo leyambi. Dokopa baa nakamba pipya role pyao palya kolando peyami. \v 30 Dokopa baa nakamba pipya taepo dokona nenge nao piso dokopa baa borete nyiya. Nyepala dokopa ateŋa lapala minyuo kau lao maiya. \v 31 Baa dopa piyamo dokopa nakambana lenge doko pendakae lapala baalyamo lao kando gisiyambi. Dokopa baa pyuo pana naya. \v 32 Dokopa nakamba lao, Namwa kata dokona imwa dokopa baame nambwa Anatunya pii pyasi doko polo langyapyasa soo monarena epe soo epa nambwase? leyambi. \p \v 33 Lapala yuu gii dokopako sipurapala Jerusaleme dokona dee kapu kyuo papala akali akalisa ipisu mendaki kareyami dupwape wambu lapo role pyao kareyami dupwa pipya mendakinya peteyaminyi doko kandeyambi. \v 34 Nakamame, Kamongo doko kinyi kinyi sipuro ipyapya. Epapala Saimone karapyamo dokona pano ipya, lao nakamba lamaiyami. \v 35 Dokopa nakambame, Katasa pumbwa dokopa Yesu role pyao epapala enakana baame borete kau lapyamo dokopa baalamo lao kando gisambwa, lao lamaiyambi. \s1 Yesumi Disaepole Dupwa Kandena Lao Maro Leya \r (Mat 28:16-20; Mak 16:14-18; Jo 20:19-23; Apos 1:6-8) \p \v 36 Dopa lao kareyambi dokopa Yesu baa nakama kareyami dokona sukusa pano kareya. Karapala, Nakama mona kyuu lao seramo pisipwape leya. \v 37 Dokopa baa semangolyamo lao suu pyapala walu lao pakayami. \v 38 Dokopa baame nakama dopa lamaiya. Akipamo mona nembo lamana suu pyao karamisi? \v 39 Nambana kingipi kimbupi kandalapa. Namba kulipi minjupi paleta karo doko minyando selapape. Semango dupwa kulipi minjupi paleta kara nange kandale leya. \v 40 Dopa lapala banya kingipi kimbupi lasaka piya. \v 41 Dokopa nakama kandelyamano doko angingyuo pelyape mee lao soo sakapa nao rae maiyuo kareyami. Dokopa baame nakama lamaiyuo, Nenge mende narowale silyape mee? leya. \v 42 Nakamame oma musi pyao kisasi maiyaminyipa \v 43 baame nyepala nakama kando kareyaminyipa nao kareya. \p \v 44 Napala baame nakama dopa lamaiya. Namba nakama role pyao kareyamano dokopa nambame pii dopa langiyu kande, Mosesena Mawa Pii dokonape Anatunya poropeta akali dupwana pii dokonape kenane pii pyasi palamo pii dokonape nambasa kando lao palamuli pyuo pyaka sera ingilyamo langiyu kande, leya. \v 45 Lapala Anatunya pii pyasi dupwana renge dupwa polo lamaiyamosa soo nyiyaminyipa lao kareya. \v 46 Lao karo nakama dopa lamaiya. Pii mende pyasi palamo. Doko Koraisa doko randa napala yuu gii repo kumuo palyuo sipuro epo para ingilyamo. \v 47 Sipuraramopa banya kingi lao yuu Jerusaleme dokona kanda soo karo rara wambu dupwa peparae lamaiyuo, koo dupwa kondapala mona enenge palyuo kararaminyi dokopa Anatumi koo dupwa kame sakara, lao boo pyao papirami ingilyamo, lao pyasi palamo leya. \v 48 Nakamame pii pyasi palamuli pyuo angi ingyuo kandelyaminyili pyuo polo lamairami. \v 49 Doko nambana Rakaneme mende jero lalu lao leya kande doko nakama jero ingilyamo. Renge porai doko nakama ene maralyapa naramopa anda repe repe pyuo karenge dakena yaki nyii napala mee karalapape leya. \s1 Yesu Yake Panda Dokona Pulyuo Peya \r (Mak 16:19-20; Apos 1:9-11) \p \v 50 Lapala baame nakama taone dokona neta lanyuo pao yuu Betani dokona karapala kingi dolapo ketae pyambwapala nakama elya pyuo karalapape leya. \v 51 Dopa lao karo nakama yaki nyiyamopa yake panda dokona peya. \v 52 Dokopa nakama raeko maiyuo Jerusaleme dokona kapu kyuo peyami. \v 53 Papala tembole anda dokona Anatu lakando karalu kareyami.