\id ROM Romans in KwaraꞋae SFC Aug 2002sh corꞋd 11/02sh, proofed 1/03sh \h Rom \toc3 Rom \toc1 Na KerekereꞋa Sa Paul Fuana Ngwae FaꞋamamana Ki ꞋI Rom \toc2 Rom \mt1 Na KerekereꞋa Sa Paul Fuana Ngwae FaꞋamamana Ki ꞋI Rom \ip KaidaꞋi sa Paul nia keresia na buka neꞋe, nia oga ke ala Ꞌania ngwae faꞋamamana ki kike saiana neꞋe nia oga liua lekaꞋa maꞋi ka dao toꞋoda. (1:9-15) God nia ri Ꞌuana sa Paul fuana faꞋataloꞋa Ꞌani FaꞋarongoꞋa LeꞋa fuana ngwae noaꞋa laꞋu Jiu ki. Ma sa Paul ka faꞋasuia naꞋa raoꞋa neꞋeri ana bali kula ana raꞋelana sina ana Ꞌi Rom. ꞋUnaꞋeri, nia salisali naꞋa ke leka ana kula ki ana suulana sina Ꞌi Rom, ka tasa naꞋa neꞋe Ꞌi Spen. Ma nia naia neꞋe nia ke leka lisia ngwae faꞋamamana ki Ꞌi Rom ana lekalana maꞋi Ꞌuana Ꞌi Spen. \ip Ana kaidaꞋi neꞋe sa Paul ka kerekere fuana ngwae faꞋamamana ki Ꞌi Rom, na Jiu faꞋinia na ngwae noaꞋa laꞋu Jiu ki, tua fikulada noaꞋa kasi leꞋa. Sa Paul oga na Jiu ki faꞋinia na ngwae noaꞋa laꞋu Jiu kike tua kwaima leꞋa. ꞋIu sa Paul ka alaꞋa madako ana bali buka 1-12 neꞋe God faꞋamauria keroꞋa Jiu, ma ngwae noaꞋa laꞋu Jiu ki, duꞋungana fitoꞋonga kera ana sa Jesus. KaidaꞋi God nia alafafi kera Jiu faꞋinia ngwae noaꞋa laꞋu Jiu, kera bolo faꞋinia keroꞋa ke alafafi kera goꞋo, ma kera ka tua kwaima fiku. \ip Sa Paul oga logo ke faꞋamanata na Kristin ki fuana tuaꞋa neꞋe faꞋasaeleꞋa liana God. Ru neꞋe fofo Ꞌafua roꞋongaꞋa sulia faꞋinaꞋonaꞋo ki ana ꞋinotoꞋanga, ma folilana takisi, ma kwaimaꞋanga fuana ti ngwae faꞋamamana neꞋe kira manata matamata sulia fanga ma na asoa abu ki. \iot Na ru talingaꞋi ki saena buka neꞋe: \io1 Sa Paul neꞋe na lifurongoꞋa ana na FaꞋarongoꞋa LeꞋa 1:1-17 \io1 Ngwae ki taꞋifau goꞋo neꞋe kira abula taꞋa 1:18—3:20 \io1 God nia faꞋasaga na ngwae ki sulia na faꞋamamanaꞋanga kira ana sa Jesus 3:21—4:25 \io1 MauriꞋa faolu sulia ngasingasiꞋanga na AnoꞋi ru Abu 5:1—8:39 \io1 God filia ngwae Ꞌi Jiu ki, bore ma kira ilangaꞋinia sa Jesus 9:1—11:36 \io1 Na tuaꞋa neꞋe faꞋasaeleꞋa liana God 12:1—15:13 \io1 Sa Paul nia oga ke leka Ꞌuana Ꞌi Rom 15:14—16:27 \c 1 \p \v 1 Na kerekereꞋa faꞋasia sa Paul, na ngwae rao sa Jesus Christ. NauꞋa ta ngwae lifurongo logo osiꞋana God nia fili nau, ma ka asungaꞋi nau fuana na faꞋataloꞋa Ꞌani FaꞋarongoꞋa LeꞋa nia. \p \v 2 Na FaꞋarongoꞋa LeꞋa neꞋe God nia eta fata Ꞌani ka tau naꞋa maꞋi Ꞌi naꞋo ana profet ki, ma kira keresia saena KerekereꞋa Abu. \v 3 Ma na FaꞋarongoꞋa LeꞋa neꞋeri sulia na Ngela nia, na Aofia kia sa Jesus Christ. Nia ngalia noniꞋi ngwae, ma ka futa maꞋi ana kwalafa sa David na ngwae tatalafaꞋa. \v 4 Ma kulu saiana niaꞋa malitana abu osiꞋana God ka faꞋataꞋinia niaꞋa na Ngela nia ana kaidaꞋi God taꞋea faꞋasia maeꞋa Ꞌani ngasingasiꞋanga doe nia. \v 5 Ma Ꞌani sa Jesus Christ, God ka faꞋaleꞋa nau Ꞌiri nauꞋa ta ngwae lifurongo fuana raoꞋa fuana sa Jesus Christ, fasi Ꞌiri nai talaꞋia ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu na Jiu ki, ana fanoa ki taꞋifau, Ꞌiri kike faꞋamamana ana niaꞋa, ma kira ke roꞋosulia na fatalana. \v 6 Ma kamuꞋa logo na ngwae neꞋe kamu tua Ꞌi Rom ki, God sae kamu fasi Ꞌiri kamuꞋa na ngwae sa Jesus Christ ki. \p \v 7 Aia, nau ku kerekere fuamuꞋa taꞋifau goꞋo na ngwae neꞋe kamu tua Ꞌi Rom ki neꞋe God alafe fuamuꞋa ma ka sae kamu Ꞌiri muke alua naꞋa ngwae nia ki. Nau ku foꞋo fasi Ꞌiri na kwaiꞋofeꞋanga ma aroaroꞋanga God na MaꞋa kia, ma na Aofia sa Jesus Christ ke tua faꞋi kamu taꞋifau. \s1 Sa Paul oga ke maa toꞋona ngwae faꞋamamana ki Ꞌi Rom \p \v 8 Ru etaeta, nau ku baꞋatafea God nau sulia sa Jesus Christ fuamuꞋa taꞋifau, osiꞋana ngwae ana fanoa Ꞌoro ki saena magalia taꞋifau kira rongo naꞋa sulia na faꞋamamanaꞋanga kamu. \v 9 God nia saiana ru neꞋe nau ku saea nia mamana. NiaꞋa neꞋe God niniꞋa nau ku rao maꞋi fuana Ꞌani na maurilaku taꞋifau Ꞌani faꞋatalongaꞋilana FaꞋarongoꞋa LeꞋa sulia Ngela nia. God saiana nau ku manata toꞋo amuꞋa, \v 10 ana kaidaꞋi ki taꞋifau neꞋe nau ku foꞋo, nau ku gania God, diꞋia nia oga, nia ka kwatea ka talangwaraꞋu fuaku fasi Ꞌiri nau ku leka maꞋi Ꞌiri nai dao toꞋomuꞋa ana kaidaꞋi neꞋe. \v 11 Sulia nau ku oga liua lisilamuꞋa, fasi Ꞌiri nai alaꞋa faꞋi kamu sulia ru leꞋa God nia sasi fuakulu taꞋifau Ꞌiri ke faꞋangasingasi kamu. \v 12 ꞋUnaꞋeri nau ku oga fasi Ꞌiri kuke Ꞌafi kulu kwailiu, ma nau ku Ꞌafi kamu Ꞌani faꞋamamanaꞋanga nau, ma muke kwaiꞋafi aku Ꞌani faꞋamamanaꞋanga kamu. \p \v 13 Ngwaefuta nau kina ana sa Jesus, nau ku oga muke sai logo ana, kaidaꞋi Ꞌoro ki neꞋe nau ku manata Ꞌuana daoꞋa toꞋomuꞋa, bore ma kaidaꞋi ki taꞋifau nau ku dao toꞋona na ꞋafitaꞋiꞋanga fuana sasilana. Nau ku oga lekaꞋa kwau siamuꞋa, Ꞌiri ti ngwae laꞋu neꞋe kira tua Ꞌi Rom kike faꞋamamana ana sa Jesus Christ, diꞋia nau ku sasia logo fuana ti ngwae ana maꞋe fanoa ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki. \v 14 God kwatea nauꞋa na ngwae rao fuana faꞋataloꞋa Ꞌani FaꞋarongoꞋa LeꞋa fuana ngwae ki taꞋifau, sui bore Ꞌana ngwae neꞋe kira sai Ꞌi ru diꞋia ngwae Grik ki, ma na ngwae neꞋe noaꞋa kasi sai Ꞌi ru diꞋia ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Grik ki. Ma na raoꞋa neꞋe nia Ꞌoga nau naꞋa. \v 15 Nia neꞋe kwatea ma nau ku oga faꞋataloꞋa Ꞌani FaꞋarongoꞋa LeꞋa fuamuꞋa ngwae neꞋe kamu tua logo Ꞌi Rom ki. \s1 God faꞋamauria ngwae neꞋe kira faꞋamamana ana FaꞋarongoꞋa LeꞋa \p \v 16 NoaꞋa nau kusi Ꞌeke Ꞌania alaꞋanga sulia na FaꞋarongoꞋa LeꞋa neꞋe, osiꞋana neꞋe God nia rao Ꞌani na ngasingasiꞋanga nia ka faꞋamauria ngwae ki taꞋifau neꞋe kira faꞋamamana. KamiꞋa ngwae Jiu ki neꞋe kami eta rongoa alaꞋanga neꞋeri, ma niniꞋari laꞋu mala kamuꞋa ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki. \v 17 Na FaꞋarongoꞋa LeꞋa ka faꞋataꞋi madako naꞋa ana fadalana falafala God fuana sagalana na ngwae. Ma nia ka faꞋasaga na ngwae sulia kira faꞋamamana ana sa Jesus Christ. NoaꞋa laꞋu ta ru matamata neꞋe God faꞋasaga na ngwae ki Ꞌani. OsiꞋana ru neꞋeri ba na KerekereꞋa Abu ka Ꞌuri, “Na ngwae neꞋe God faꞋasagada sulia na faꞋamamanaꞋanga kira ki ke baꞋa mauri.”\x + \xo 1:17 \xt Habakuk 2:4\x* \s1 Sae taꞋangaꞋa God fuana ngwae abula taꞋa ki \p \v 18 Ma God maꞋi Ꞌi langi ka faꞋataꞋinia neꞋe nia saetaꞋa fuana ngwae neꞋe kira fulia ru taꞋa ki, ma kika aburongo ana niaꞋa. Kira fulia ru taꞋa ki, ma kira ka fonea na mamana Ꞌanga sulia God faꞋasida. \v 19 God ka kwatea naꞋa kwaꞋikwaꞋinga fuada, sulia nia faꞋataꞋi madako ana ru ki sulia niaꞋa talana, ma ka talangwaraꞋu naꞋa fuada ma kira ka saiana. \v 20 Ana etangilana maꞋi God nia saungaꞋinia na magalia, ma na ngwae ki kira ka sai naꞋa ana na ngasingasiꞋanga nia neꞋe noaꞋa kasi sui, ma kira ka sai logo ana niaꞋa na God mamana. Sui bore Ꞌana na ngwae ki noaꞋa kasi totolia lisilana God, kira saiana kira ka lisia na ru neꞋe nia saungaꞋiniꞋi ki, ma nia neꞋe kwatea ma kira ka saiana na ru ki sulia God. Ma osiꞋana nia ꞋunaꞋeri, ka ꞋafitaꞋi goꞋo fuana neꞋe kira saea kira kina God. \p \v 21 Kira saiana God, bore ma noaꞋa kira kasi oga goꞋo na faꞋadoelana, ma noaꞋa kira kasi oga goꞋo na baꞋatafelana fuana na ru neꞋe nia kwatea fuada ki. Ma kira ka manata boleboleꞋa sulia God. Ma noaꞋa kira kasi malingaꞋinia goꞋo mamanaꞋanga neꞋe God oga kika saiana. \v 22 ꞋIu, kira saea kira ngwae liatoꞋo sulia God, bore ma kira na ngwae boleboleꞋa ki lala. \v 23 Ma noaꞋa kira kasi foꞋosia goꞋo God neꞋe mauri firi, ma kira ka foꞋosia lala nunuꞋi ru neꞋe kira saungaꞋinia goꞋo Ꞌada ki diꞋia nununa ngwae neꞋe noaꞋa kasi tuatua firi ki, ma na noꞋo ki, ma na ru ꞋaeꞋaela ki, ma na ru angoango ki. \p \v 24 Ma osiꞋana na ru neꞋeri ki, God danga naꞋa Ꞌanida fasi Ꞌiri kike leka naꞋa Ꞌada sulia liada, ma kira ka fulia naꞋa ru taꞋa ki fuada kwailiu Ꞌani nonida. \v 25 Kira ka Ꞌaila Ꞌani faꞋamamanalana na mamanaꞋanga sulia God, ma kira ka faꞋamamana ana sokea ki. Ma kira ka foꞋosia naꞋa Ꞌada, ma kira ka rao naꞋa fuana na ru neꞋe God nia saungaꞋinida ki. Ma noaꞋa kira kasi foꞋosia God neꞋe saungaꞋinia na ru neꞋeri ki taꞋifau, ma noaꞋa kira kasi roꞋosulia. TaꞋifilia niaꞋa neꞋe bolo fuana ngwae ki kike baꞋatafea firi. ꞋIu ke ꞋunaꞋeri! \p \v 26 Ma osiꞋana na abulalana na ngwae ki neꞋe taꞋa ꞋunaꞋeri, God ka Ꞌaila Ꞌanida fasi Ꞌiri kike sasia naꞋa Ꞌada ru ni ꞋekeꞋa ki neꞋe leka sulia na kwaiogalana nonida. Ma na kini ki logo, kira ka Ꞌaila naꞋa Ꞌada Ꞌani na ngwae ki, ma kike teo naꞋa Ꞌada faꞋinia na kini ki lala. \v 27 Ma ka ꞋunaꞋeri, na ngwangwane ki logo kira ka Ꞌaila naꞋa Ꞌada Ꞌania na kini ki, ma kira ka oga naꞋa teoꞋa faꞋinia na ngwangwane ki laꞋu. Ma ka ꞋunaꞋeri, na ngwae ki kira ka sasia naꞋa na ru ni ꞋekeꞋa fafiꞋi fuada kwailiu. Nia neꞋe kika ngalia naꞋa matalangaꞋinga neꞋe bolo fuada sulia na abula taꞋangaꞋa kira ki. \p \v 28 Ma osiꞋana na ngwae neꞋeri ki kira Ꞌaila Ꞌani tae neꞋe kira saiana sulia God, nia ka danga naꞋa Ꞌanida fasi Ꞌiri kike manata taꞋa naꞋa Ꞌada, ma kira ka sasi naꞋa ru neꞋe noaꞋa kasi leꞋa fuana sasilani ki. \v 29 Kira ka ꞋidufaꞋi fulia naꞋa ru taꞋa ki, ma kika guguta, kira ka abula taꞋa naꞋa faꞋinida kwailiu, kira ka kwaimamagolai, kika saungwae, kika fuꞋa, kika soke, ma kika Ꞌaila Ꞌanida kwailiu, ma kika alaꞋa sulia ngwae ki. \v 30 Ma kika fata taꞋa sulida kwailiu, ma kika ngasingasiꞋa liu fuana ꞋailaꞋanga Ꞌani God, ma kika fata ꞋeꞋe ada kwailiu, ma kika lafe, ma kika fata naunau liu, ma kika manata liu Ꞌuana sasilana ru taꞋa ki laꞋu, ma kika aburongo ana maꞋa faꞋinia teꞋa kira ki. \v 31 Ma kika sasia ru gwaubaliꞋa ki, ma noaꞋa kira kasi faꞋamamana na fata alangaꞋinga kira ki, ma noaꞋa kira kasi alafe ma noaꞋa kira kasi kwaimanatai fuana na ngwae matamata ki. \v 32 Aia, ma kira sai naꞋa ana na fata totongaꞋi Ꞌanga ꞋoloꞋolo God neꞋe saea na ngwae neꞋe kira tua ꞋunaꞋeri ki, kira totolia naꞋa maeꞋa. Sui ka ꞋunaꞋeri bore Ꞌana, kira kasi mango goꞋo faꞋasia sasilana ru neꞋeri ki, ma kira ka oga naꞋa ngwae matamata neꞋe sasia logo ru ꞋunaꞋeri ki. \c 2 \s1 Na matalangaꞋinga God \p \v 1 KamuꞋa neꞋe kamu matalangaꞋinia ngwae neꞋe kira abula taꞋa ꞋunaꞋeri ki, muke matalangaꞋi kamu talamuꞋa logo. OsiꞋana kamu sasia logo na ru taꞋa neꞋe kira sasiꞋi ki, ma ka ꞋafitaꞋi muke tofea fasi noaꞋa kamu kasi rora. \v 2 Ma kuluꞋa taꞋifau goꞋo kulu saiana na kwaꞋikwaꞋinga God nia saga ana kaidaꞋi nia matalangaꞋinia na ngwae neꞋe kira sasia na ru ꞋunaꞋeri ki. \v 3 Ma kaidaꞋi kamu sasi logo diꞋia na ngwae neꞋe kamu matalangaꞋi kira ki, kamu saiana God ke baꞋa matalangaꞋi kamu logo. \v 4 Sali kamu manata rora fasi God noaꞋa kasi matalangaꞋi kamu, osiꞋana na alafelana doe fuamuꞋa, ma ka mabetau logo fuamuꞋa. Nia leꞋa fuana muke saiana neꞋe God sasi leꞋa ꞋunaꞋeri fuamuꞋa Ꞌiri muke kakari alifaꞋi faꞋasia abula taꞋangaꞋa kamu ki. \p \v 5 Ma sulia noaꞋa kamu kasi oga goꞋo kakari alifaꞋi Ꞌanga, ꞋunaꞋeri kamu talamuꞋa logo neꞋe kamu faꞋadoea na kwaꞋikwaꞋinga kamu ki masia Asoa neꞋe God ke baꞋa faꞋataꞋinia na saetaꞋanga nia, ma na ngwae ki taꞋifau kike baꞋa lisia na kwaꞋikwaꞋinga saga nia. \v 6 God ke baꞋa kwatea na ru ki fuana ngwae ki taꞋifau sulia na raoꞋa toꞋotoꞋo kira ki. \v 7 Ti ngwae, God ke baꞋa kwatea na mauriꞋa firi fuada, sulia kira noni mabe fuana sasilana ru leꞋa ki, ma kira ka oga God ka tafeda ma ka faꞋaꞋinotoꞋada ma ka kwatea kira ka mauri firi. \v 8 Bore ma ti ngwae kira fanga taꞋa, ma kira ka Ꞌaila lala Ꞌania na mamana Ꞌanga sulia God, ma kira ka oga lala lekaꞋa sulia na ru rora ki. Ma osiꞋana neꞋe kira ꞋunaꞋeri, God ke baꞋa faꞋataꞋinia naꞋa neꞋe nia saetaꞋa fuada, ma ka kwatea na kwaꞋikwaꞋinga doe fuada. \v 9 Ma sa tai faꞋida neꞋe kira abula taꞋa, kike baꞋa toꞋo ana ꞋafitaꞋiꞋanga ma na manata ꞋabonoꞋanga. God ke baꞋa sasi ꞋunaꞋeri fuana na ngwae Jiu ki, ma fuana na ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki logo. \v 10 Ma God ke baꞋa kwatea na ꞋinotoꞋanga, ma na faꞋadoeꞋanga, ma na aroaroꞋanga fuana sa tai faꞋida neꞋe kira sasia ru leꞋa ki. Nia sasi ꞋunaꞋeri fuana na ngwae Ꞌi Jiu ki, ma fuana na ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki logo. \v 11 Nia sasi ꞋunaꞋeri osiꞋana na kwaꞋikwaꞋinga God fuana na ngwae ki taꞋifau nia bolo, ma nia noaꞋa kasi Ꞌinifilifili ana ta ngwae. \p \v 12 Ma na ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki, noaꞋa kira kasi tua olofana taki sa Moses ki. Ma God noaꞋa kasi matalangaꞋinida Ꞌani na taki neꞋeri ki. God ke baꞋa matalangaꞋi kira osiꞋana kira fulia na ru taꞋa ki. Nia ke matalangaꞋinida fuana maeꞋa, osiꞋana na abula taꞋangaꞋa kira ki. Ma na ngwae Ꞌi Jiu ki niniꞋa, kira tua olofana na taki sa Moses ki. God ke baꞋa matalangaꞋi kira, osiꞋana kira fulia naꞋa ru taꞋa ki Ꞌani aburongoꞋanga ana taki neꞋeri ki, \v 13 ma osiꞋana noaꞋa laꞋu na rongolana taki ki neꞋe ke baꞋa faꞋasaga na ngwae ki fuana God, bore ma sasilana lala na ru neꞋe na taki ki saea. \v 14 Na ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki, kira kasi tua olofana na taki ki. Bore ma diꞋia kira sasia ru leꞋa sulia na manatalada, ma ka leka sulia na taki, kira faꞋataꞋinia neꞋe kira toꞋolangaꞋinia na sagaꞋa faꞋasia roraꞋa, sui bore Ꞌana kira noaꞋa kasi rongoa Ꞌua na taki sa Moses ki. \v 15 Na abulalada leꞋa ꞋunaꞋeri neꞋe faꞋataꞋinia na taki God nia tua naꞋa Ꞌi saena na liada. Ma na manataꞋanga kira logo ka faꞋataꞋinia ru neꞋe nia mamana, osiꞋana kaidaꞋi kira sasia na ru taꞋa ki, kira Ꞌeke, ma kaidaꞋi kira fulia na ru leꞋa ki, kira ka saeleꞋa. \v 16 God ke baꞋa matalangaꞋinia ngwae abula taꞋa ki ana na asoa nia kwatea sa Jesus ke gwaungaꞋi fafia na ngwae ki Ꞌiri nia ke matalangaꞋinida sulia na ru rora kira sasi tafangaꞋi ani ki ma na ru rora kira sasi ago logo ani ki. Na FaꞋarongoꞋa LeꞋa niniꞋa nau ku alaꞋa sulia nia fata ꞋunaꞋeri. \s1 Na ngwae Ꞌi Jiu ki noaꞋa kira kasi roꞋo sulia na taki sa Moses ki \p \v 17 Aia, kamuꞋa ngwae Jiu ki, kamu fia neꞋe God ke baꞋa leꞋa fuamuꞋa, osiꞋana nia kwatea fuamuꞋa na taki ki faꞋasia sa Moses. Ma muke baꞋatafe kamu talamuꞋa, osiꞋana kamu ngwae God ki. \v 18 Ma muka saea fasi kamu saiana ru neꞋe God oga muke sasia, ma muka saiana fililana ru neꞋe saga sulia kamu saiana na taki ki. \v 19 Ma kamu ka saea logo neꞋe, kaumulu saiana talaꞋilana sa tai faꞋida neꞋe kira diꞋia ngwae maa rodo sulia kira kina God. Ma kamu ka saea logo, kamu diꞋia na unu fuana sa tai faꞋida neꞋe kira tua saena maꞋerodo fasi Ꞌiri kira ka leka siana God. \v 20 Muka saea kamu toꞋo ana na saiꞋi ruꞋa aliꞋafu, ma na ru ki taꞋifau neꞋe mamana, sulia kamu toꞋo ana na taki ki faꞋasia sa Moses. Ma muka saea kamuꞋa na ngwae faꞋamanata ki fuana na ngwae boleboleꞋa ma fuana ngwae kinaꞋi ru ki. \p \v 21 Ma kamu ka saiana faꞋamanatalana na ngwae matamata ki, ma faꞋuta mo neꞋe noaꞋa kamu kasi faꞋamanata kamu talamuꞋa? Kamu fata fuana ngwae ki muka Ꞌuri, “NoaꞋa kamu kasi bili.” Bore ma kamu talamuꞋa muka bili goꞋo amuꞋa. \v 22 Muka saea logo fuana ngwae ki, “NoaꞋa kamu kasi kakabara.” Bore ma kamu kakabara logo. Muka saea logo, neꞋe na nunuꞋi ru neꞋe ngwae ki kira foꞋosia niꞋi taꞋa liu. Bore ma kaumulu ruꞋu saena fera abu kira ki, ma muka bilia goꞋo amuꞋa na ru neꞋeri ki. \v 23 Ma muka fata naunau suli kamu talamuꞋa, osiꞋana kamu toꞋo ana taki sa Moses ki. Bore ma kamu aburongo goꞋo ꞋamuꞋa ana taki neꞋeri ki. Ma nia neꞋe kwatea na ngwae ki kira ka fata taꞋa ana God. \v 24 ꞋUnaꞋeri neꞋe KerekereꞋa Abu ka fata Ꞌuri, “OsiꞋana kamuꞋa na ngwae Jiu ki kamu abula taꞋa, na ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki, kira ka fata buri tolingaꞋi ana God.” \p \v 25 KamuꞋa ngwae Jiu ki, kamu saea fasi na Ꞌolo faꞋataꞋi Ꞌanga neꞋe faꞋataꞋinia kamuꞋa ngwae God ki. DiꞋia kamu roꞋo sulia taki God ki, na Ꞌolo faꞋataꞋi Ꞌanga neꞋe kamu sasia na ru leꞋa. Ma diꞋia noaꞋa kamu kasi roꞋo sulia na taki neꞋeri ki, na Ꞌolo faꞋataꞋi Ꞌanga neꞋe kamu sasia bore, nia noaꞋa kasi Ꞌafi kamu goꞋo Ꞌi maana God. Ma kamu ka diꞋia goꞋo amuꞋa na ngwae neꞋe noaꞋa Ꞌiri saiana God ki. \v 26 Aia, ma diꞋia ta ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu, ma nia ka roꞋosulia na taki neꞋeri ki, God ke baꞋa saea niaꞋa na ngwae nia, ka diꞋia logo ngwae neꞋe Ꞌolo faꞋataꞋinia. \v 27 Ma ngwae neꞋe kira ka roꞋosulia na taki ki, sui bore Ꞌana noaꞋa kira kasi Ꞌolo faꞋataꞋinia, kike baꞋa faꞋataꞋinia neꞋe kamu rora, ma God ke baꞋa matalangaꞋi kamu. God ke baꞋa matalangaꞋi kamu, osiꞋana kamu aburongo ana taki ki, sui bore Ꞌana muka toꞋo ana na taki keresia neꞋeri ma muka Ꞌolo faꞋataꞋinia. \p \v 28 Sa tai neꞋe na ngwae Jiu mamana? Nia noaꞋa laꞋu ta ngwae neꞋe roꞋo goꞋo sulia falafala Jiu ki nama ka Ꞌolo faꞋataꞋinia goꞋo Ꞌana ana nonina, ma liana ka taꞋa goꞋo Ꞌana Ꞌua. \v 29 Na ngwae mamana Ꞌi Jiu, nia na ngwae neꞋe maurilana saga Ꞌi maana God, osiꞋana God nia rokisia na manatalamuꞋa. Ma na raoꞋa ana AnoꞋi ru Abu fuana sagalana na maurilana ngwae, ma noaꞋa laꞋu na raoꞋa na taki ki. Na ngwae ꞋunaꞋeri, God nia tafea, sui bore Ꞌana na ngwae ki noaꞋa kasi baꞋatafea. \c 3 \s1 God nia mamana \p \v 1 ꞋUri ma nia leꞋa fuamuꞋa ngwae Jiu ki muke Ꞌolo faꞋataꞋinia Ꞌiri ka faꞋataꞋi kamu ngwae God ki? \v 2 ꞋIu, ru Ꞌoro leꞋa ana ru neꞋeri. Na ru etaeta, God kwatea naꞋa fatalana fuana ngwae Ꞌi Jiu ki. \v 3 ꞋUnaꞋeri bore Ꞌana, ti ngwae Jiu noaꞋa kasi faꞋamamana ana fatalana God. Sui bore Ꞌana kira ka Ꞌoia na alangaꞋinga kira ki faꞋinia God, God ꞋidufaꞋi sasia tae neꞋe nia eta fataꞋa Ꞌani. \v 4 OsiꞋana God nia mamana, sui bore Ꞌana ngwae ki kira ka soke. Sulia na KerekereꞋa Abu ba fata Ꞌuri, “Ta tae bore Ꞌana neꞋe God saea nia ke fulia ana ngwae abula rora ki, nia ke fuli goꞋo Ꞌana. Ma sa tai bore ana neꞋe kira saea God noaꞋa kasi matalangaꞋi saga ana, God faꞋataꞋinia neꞋe nia saga daofaꞋi liu.”\x + \xo 3:4 \xt Sam 51:4\x* \p \v 5 Ma ti ngwae ana Jiu ki kira saefilo boleboleꞋa kika Ꞌuri, “Si diꞋia na abula taꞋangaꞋa kia ki faꞋataꞋi madako ana fuana ngwae ki neꞋe God nia ꞋoloꞋolo kaidaꞋi nia matalangaꞋi kia. ꞋUri ma God nia rora kaidaꞋi nia kwatea naꞋa matalangaꞋinga fuaka?” \v 6 NoaꞋa liu! OsiꞋana ꞋafitaꞋi God noaꞋa kasi saga, si diꞋia nia noaꞋa kasi saga, nia kasi totolia matalangaꞋilana na ngwae ki. \p \v 7 Ma ti ngwae Jiu kira saefilo boleboleꞋa kika Ꞌuri, “FaꞋuta, diꞋia kulu Ꞌoia fata alangaꞋinga kulu ki, ma na ngwae ki kira lia madako ana fasi God dau sulia alaꞋanga nia, ma nia neꞋe kwatea ma kira ka baꞋatafe God? DiꞋia ꞋunaꞋeri, faꞋuta mo neꞋe God ka matalangaꞋi kia faꞋinia roraꞋa kia ki?” \v 8 Ma fataꞋa Ꞌuri nia boleboleꞋa logo, “Kulu abula taꞋa Ꞌakulu fasi Ꞌiri ru leꞋa ke dao maꞋi.” Ti ngwae kira soke fafi nau fasi nau ku saea ru neꞋeri. Ma na ngwae neꞋeri ki, God ke baꞋa matalangaꞋi kira. \s1 NoaꞋa ta ngwae Ꞌiri saga \p \v 9 Ma fuakulu ngwae Jiu ki, Ꞌuri ma maurilamiꞋa ma na abulaꞋanga kami ka leꞋa faꞋasia na ngwae noaꞋa laꞋu Jiu? NoaꞋa liu! Sulia nau ku faꞋataꞋinia naꞋa na ngwae Ꞌi Jiu ki, ma na ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki, kira bolo taꞋifau goꞋo Ꞌada faꞋinia tuaꞋa Ꞌi olofana na ngasingasi Ꞌanga ana taꞋangaꞋa. \v 10 Ru neꞋeri nia mamana sulia na KerekereꞋa Abu nia saea, “NoaꞋa ta ngwae Ꞌiri saga. \v 11 Ma noaꞋa ta ngwae kasi malingaꞋinia malitana God, ma noaꞋa ta ngwae kasi oga saiꞋa ana God. \v 12 Sulia kira taꞋifau goꞋo kira abula faꞋasia God, ma kira ka leka rora, ma ta ngwae kasi sasia goꞋo ta ru neꞋe saga.\x + \xo 3:12 \xt Sam 14:1-3\x* \v 13 Na kwakwada diꞋia ta kilu gwaꞋu neꞋe kira Ꞌiri asi fafia Ꞌani ano, sulia na fatalada taꞋa liu. Kira saea ru taꞋa neꞋe noaꞋa kasi mamana ki Ꞌani meada. Ma kika faꞋakaisia ngwae ki Ꞌani fatalada, diꞋia na baꞋeko tolo neꞋe Ꞌalea na ngwae.\x + \xo 3:13 \xt Sam 5:9\x* \v 14 Ma na fatalada logo ka fungu Ꞌani kwaiagiꞋanga neꞋe taꞋa liu.\x + \xo 3:14 \xt Sam 10:7\x* \v 15 Ma na ngwae neꞋe ki kira ꞋaliꞋali fuana saungwaeꞋa. \v 16 Ma Ꞌi fai bore Ꞌana neꞋe kira leka ana, kira faꞋalia naꞋa na ru ki, ma kira ka kwatea liu naꞋa nonifiiꞋa fuana ngwae ki. \v 17 Ma na aroaroꞋanga noaꞋa kasi tua saena maurilada.\x + \xo 3:17 \xt Aesea 59:7-8\x* \v 18 Ma noaꞋa kira kasi maꞋu goꞋo Ꞌani God.”\x + \xo 3:18 \xt Sam 36:1\x* \p \v 19 Ma kulu saiana ru ki taꞋifau goꞋo neꞋe God saea saena taki nia ki, na ru fuana na ngwae Ꞌi Jiu ki neꞋe nia kwatea fuada. Nia kwatea taki nia ki fasi Ꞌiri noaꞋa ta ngwae kasi saea noaꞋa nia kasi fulia goꞋo ta ru taꞋa. Ma God ke baꞋa matalangaꞋinia ngwae ki taꞋifau fuana na roraꞋa kira ki. \v 20 NoaꞋa ta ngwae kasi saga Ꞌi maana God, osiꞋana nia kwairoꞋoi ana ma ka sasi sulia tae neꞋe taki ki oga. ꞋIu, na taki ki tua Ꞌiri na ngwae ki kike saiana neꞋe kira abula taꞋa. \s1 God faꞋasaga na ngwae ki \p \v 21 Bore ma ana kaidaꞋi neꞋe, God faꞋataꞋinia tala fuana faꞋasagalana ngwae ki Ꞌi maana. Ma noaꞋa laꞋu sulia roꞋongaꞋa sulia na taki ki, sui bore Ꞌana na taki faꞋasia sa Moses ki ma na profet ki, kira ka kerekere sulia na tala neꞋe. \v 22 God nia faꞋasaga na ngwae ki sulia na faꞋamamanaꞋanga kira ana sa Jesus Christ. Nia sasi ꞋunaꞋeri fuana ngwae ki taꞋifau goꞋo neꞋe kira faꞋamamana ana sa Jesus Christ, osiꞋana ngwae ki taꞋifau kira bolo goꞋo Ꞌi maana God. \v 23 Ngwae ki taꞋifau goꞋo kira abula taꞋa, ma noaꞋa ta ngwae Ꞌiri tua Ꞌani falafala neꞋe ke faꞋadufa God. \v 24 Bore ma sulia na alafeꞋanga God neꞋe nia kwate sakongaꞋi goꞋo ana, nia ka logeda faꞋasia na kwaꞋikwaꞋinga ana abula taꞋangaꞋa kira ki Ꞌani na kwaisuꞋusiꞋanga sa Jesus Christ. \v 25 God ka kwatea maꞋi sa Jesus Christ Ꞌiri ka foꞋosi Ꞌani niaꞋa ana maelana, fasi Ꞌiri God ke rufuanata na abula taꞋangaꞋa na ngwae ki, osiꞋana na faꞋamamanaꞋanga kira ana niaꞋa. God sasi ꞋunaꞋeri fasi Ꞌiri ke faꞋataꞋinia na kwai matalangaꞋinga nia saga liu, sui bore Ꞌana ka tau naꞋa maꞋi nia noaꞋa kasi kwatea ta kwaꞋikwaꞋinga fuana ngwae ki sulia mabetauꞋa nia. \v 26 Ma God ka faꞋataꞋinia neꞋe nia saga fuana matalangaꞋilana taꞋangaꞋa ki, ana kaidaꞋi nia kwatea naꞋa kwaꞋikwaꞋinga fuana sa Jesus Christ. ꞋUnaꞋeri God ka faꞋataꞋinia nia saga ma ka faꞋasaga na ngwae ki neꞋe kira faꞋamamana ana sa Jesus. \p \v 27 Ma osiꞋana na tae neꞋe kuke baꞋa fata baꞋalafe? NoaꞋa goꞋo! NoaꞋa kulu kasi bolo goꞋo fuana saelana fasi kulu saga, osiꞋana kulu roꞋosulia na taki ki. Bore ma God lala neꞋe nia faꞋasaga kulu, duꞋungana kulu faꞋamamana ana sa Jesus. \v 28 Kulu saiana God nia faꞋasaga na ngwae ki osiꞋana na faꞋamamanaꞋanga kira, ma noaꞋa laꞋu sulia na roꞋongaꞋa sulia tae neꞋe taki ki saea. \v 29 ꞋUri ma Ꞌoko fia fasi God alafafia goꞋo taꞋifilia ngwae Jiu ki? NoaꞋa! Na ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki bore God ala logo fafida. \v 30 God taꞋi God goꞋo, ma nia saiana ka faꞋasaga ngwae Jiu ki diꞋia kira faꞋamamana, ma nia saiana ka faꞋasaga logo ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki diꞋia kira faꞋamamana. \v 31 OsiꞋana God nia faꞋasaga ngwae ki sulia faꞋamamanaꞋanga, Ꞌuri ma kuke danga naꞋa Ꞌakulu Ꞌania na taki sa Moses ki? NoaꞋa. Bore ma tae neꞋe nau ku faꞋamanata Ꞌani faꞋataꞋinia neꞋe na taki nia ꞋinotoꞋa logo. \c 4 \s1 God fuꞋusi ꞋoloꞋolo ana sa Abraham osiꞋana faꞋamamana Ꞌanga \p \v 1 ꞋUri ma tae neꞋe kuke baꞋa saea ana sa Abraham na koꞋo bora kami kwalafa ngwae Jiu ki? FaꞋuta neꞋe God ka fuꞋusi ꞋoloꞋolo ana Ꞌi maana? \v 2 DiꞋia God fuꞋusi ꞋoloꞋolo ana sa Abraham osiꞋana raoꞋa leꞋa neꞋe nia sasiꞋi ki, sa Abraham saiana ka fata baꞋalafe sulia. Bore ma noaꞋa nia kasi bolo fuana fata baꞋalafeꞋa Ꞌi maana God. \v 3 OsiꞋana na KerekereꞋa Abu ba fata Ꞌuri, “Sa Abraham nia faꞋamamana ana fata alangaꞋinga God, ma sulia na faꞋamamanaꞋanga nia neꞋe God ka saea sa Abraham nia ꞋoloꞋolo Ꞌi maana.”\x + \xo 4:3 \xt Jenesis 15:6\x* \p \v 4 Ana kaidaꞋi ta ngwae nia rao, nia ke ngalia nama folifoliꞋa. Ma na mani neꞋe nia ngalia, na ngwae ꞋaꞋana nia noaꞋa kasi kwate ꞋoꞋo ana, sulia na ngwae rao nia bolo fuana ngalilana folifoliꞋa nia. \v 5 Ma kaidaꞋi God nia fuꞋusi ꞋoloꞋolo aka Ꞌi maana, nia noaꞋa Ꞌiri diꞋia laꞋu kaidaꞋi ngwae ꞋaꞋana nia kwatea folifoliꞋa fuana ngwae rao nia. OsiꞋana noaꞋa laꞋu sulia na raolaka neꞋe God fuꞋusi ꞋoloꞋolo aka, bore ma osiꞋana kulu fitoꞋo ana God lala neꞋe nia saiana ka faꞋa ꞋoloꞋoloa na ngwae taꞋa ki. Ma God lisia na fitoꞋo laka, ma osiꞋana ru neꞋeri God ka saea kuluꞋa Ꞌani ngwae ꞋoloꞋolo ki. \p \v 6 ꞋUnaꞋeri sa David fata sulia na saeleꞋanga ana ngwae ki neꞋe God saea kira ꞋoloꞋolo, sui bore Ꞌana noaꞋa kira kasi roꞋo sulia na taki God ki taꞋifau. Sa David ka fata Ꞌuri, \v 7 “ꞋOilakiꞋa fuana sa tai faꞋida neꞋe God rufuanata naꞋa ana roraꞋa kira ki, ma ka lafua naꞋa abula taꞋangaꞋa kira ki. \v 8 ꞋOilakiꞋa logo fuana ngwae neꞋe God noaꞋa kasi manata toꞋona abula taꞋangaꞋa nia ki.” \p \v 9 ꞋUri ma na saeleꞋanga neꞋe sa David nia fata sulia, na ru goꞋo Ꞌana ana ngwae Jiu neꞋe kulu Ꞌolo faꞋataꞋinia ki? NoaꞋa! Na ru logo fuana ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki neꞋe noaꞋa kira kasi Ꞌolo faꞋataꞋinia. Kulu saiana ka sui naꞋa na KerekereꞋa Abu ba fata Ꞌuri, “Sa Abraham nia faꞋamamana ana God, ma osiꞋana nia ka faꞋamamana, God ka saea niaꞋa ngwae ꞋoloꞋolo.” \v 10 Ana kaidaꞋi tae neꞋe God saea sa Abraham nia ꞋoloꞋolo? ꞋI buri Ꞌana neꞋe nia Ꞌolo faꞋataꞋinia ka sui naꞋa, nama ana kaidaꞋi nia noaꞋa kasi Ꞌolo faꞋataꞋinia Ꞌua? ꞋI naꞋona mala neꞋe nia Ꞌolo faꞋataꞋinia God ka saea nia ngwae ꞋoloꞋolo. \v 11 ꞋI buri Ꞌana mala neꞋe God fuꞋusi ꞋoloꞋolo ana sa Abraham, sa Abraham ka fiꞋi Ꞌolo faꞋataꞋinia naꞋa. Ma na Ꞌolo faꞋataꞋinia Ꞌanga neꞋe na maꞋetoto Ꞌiri ka faꞋataꞋinia God saea nia na ngwae ꞋoloꞋolo sulia na faꞋamamanaꞋanga nia ana kaidaꞋi noaꞋa nia kasi Ꞌolo faꞋataꞋinia Ꞌua. Nia neꞋe kwate sa Abraham ka diꞋia koꞋo bora fuana ngwae noaꞋa laꞋu Jiu ki neꞋe kira kasi Ꞌolo faꞋataꞋinia, ma kira faꞋamamana ana God, ma kira ka alua naꞋa ngwae ꞋoloꞋolo ki. \v 12 Ma nia na koꞋo bora fuana ngwae Jiu ki neꞋe kira Ꞌolo faꞋataꞋinia ma kira ka faꞋamamana fata alangaꞋinga God. NoaꞋa laꞋu osiꞋana goꞋo neꞋe kira Ꞌolo faꞋataꞋinia, bore ma osiꞋana kira faꞋamamana diꞋia na koꞋo bora kira sa Abraham ba nia faꞋamamana ka sui mala, nia ka fiꞋi Ꞌolo faꞋataꞋinia. \p \v 13 God nia eta fataꞋa Ꞌania fuana sa Abraham ma na kwalafa nia ki, nia ka saea na magalia neꞋe na ru nia. God nia eta fataꞋa ꞋunaꞋeri noaꞋa laꞋu sulia neꞋe sa Abraham roꞋosulia na taki ki, bore ma sulia nia faꞋamamana, ma God ka saea nia ꞋoloꞋolo. \v 14 Ma diꞋia God kwatea na fata alangaꞋinga nia goꞋo fuana sa tai faꞋida neꞋe kira roꞋosulia na taki ki, tama na faꞋamamanaꞋanga na ngwae ki neꞋe ru ꞋoꞋo goꞋo Ꞌana, ma na fata alangaꞋinga God na ru ꞋoꞋo logo. \v 15 Na taki noaꞋa kasi kwatea maꞋi na fata alangaꞋinga God, bore ma nia kwatea maꞋi na saetaꞋanga God, osiꞋana ngwae Ꞌoia na taki nia. Ma kaidaꞋi na taki ki tua, na ngwae ꞋidufaꞋi suꞋungenge ana taki ki. \p \v 16 God fata alangaꞋinia ru ki fuana sa Abraham sulia na faꞋamamanaꞋanga nia, fasi Ꞌiri ka faꞋataꞋinia na fata alangaꞋinga neꞋeri nia sulia na kwaimanataiꞋanga nia neꞋe ke baꞋa kwate sakongaꞋi ana fuana kwalafa sa Abraham. Ma na kwalafa sa Abraham, noaꞋa laꞋu kira taꞋifilida goꞋo neꞋe roꞋosulia na taki ki, bore ma kira ngwae neꞋe kira faꞋamamana logo diꞋia sa Abraham. Sulia sa Abraham niaꞋa na koꞋo bora kia taꞋifau, na ngwae Jiu ki, ma na ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki. \v 17 Ru neꞋe nia mamana, osiꞋana God saea fuana sa Abraham saena na KerekereꞋa Abu ka Ꞌuri, “Nau ku filiꞋo, ma nau ku aluꞋu na maꞋa ana kwalafa ki fuana ngwae ana fanoa Ꞌoro ki.” Na eta fataꞋa neꞋe God naꞋa neꞋe tala faꞋangasia ka mamana. Sa Abraham faꞋamamana ana God neꞋeri, nia God neꞋe taꞋea ngwae mae ki fuana mauriꞋa, ma ka saungaꞋinia ru faolu ki. \p \v 18 Ana kaidaꞋi God eta fataꞋa fuana sa Abraham neꞋe nia na maꞋa fuana kwalafaꞋa ana ngwae ana fanoa Ꞌoro ki, sa Abraham faꞋamamana. God saea logo ka Ꞌuri, “Na ngwae neꞋe ke futa olitamu ki ke baꞋa Ꞌoro diꞋia bulubulu ana salo.” Sa Abraham faꞋamamana, sui bore Ꞌana nia ꞋafitaꞋi fuana ru neꞋeri ka mamana ana. \v 19 ꞋUnaꞋeri bore Ꞌana sa Abraham nia karangi ka talangaꞋi faꞋi ngali naꞋa ana maurilana, na faꞋamamanaꞋanga nia noaꞋa kasi ngwataꞋutaꞋu kaidaꞋi nia manata sulia nonina neꞋe ngwataꞋutaꞋu, ma Ꞌi Sera bore ka ꞋabaraꞋa logo. \v 20 Ma na faꞋamamanaꞋanga nia noaꞋa kasi anafu faꞋasi nia, ma noaꞋa kasi manata ruarua ana fata alangaꞋinga God. Nia ka ngasingasiꞋa sulia na faꞋamamanaꞋanga nia, ma ka baꞋatafea God. \v 21 Sulia nia sai leꞋa ana neꞋe God totolia sasilana ru neꞋe nia eta fataꞋa Ꞌani. \v 22 Nia neꞋe osiꞋana faꞋamamanaꞋanga nia, God ka saea niaꞋa Ꞌania na ngwae ꞋoloꞋolo. \p \v 23 Ma ta kerekereꞋa ba Ꞌuri, “God saea Ꞌani na ngwae ꞋoloꞋolo,” noaꞋa laꞋu fuana sa Abraham taꞋifilia. \v 24 Bore ma kira keresia logo fuaka ngwae neꞋe God sae kia Ꞌani na ngwae ꞋoloꞋolo ki, osiꞋana kulu faꞋamamana ana God neꞋe nia taꞋea sa Jesus na Aofia kia faꞋasia na maeꞋa. \v 25 God ka kwate ma nia ka mae osiꞋana na taꞋangaꞋa kia ki, ma God ka taꞋea logo Ꞌuana na mauriꞋa fuana na faꞋa ꞋoloꞋoloꞋa kulu Ꞌi maana. \c 5 \s1 God nia faꞋa ꞋoloꞋoloa na ngwae ki \p \v 1 KaidaꞋi neꞋe, kulu faꞋamamana ana sa Jesus Christ, ma God ka faꞋa ꞋoloꞋolo kulu Ꞌi maana. ꞋUnaꞋeri, kuka tua Ꞌani na aroaroꞋa faꞋinia God, osiꞋana na raoꞋa sa Jesus Christ na Aofia kia neꞋe sasia naꞋa. \v 2 Ma sulia faꞋamamana lakulu, sa Jesus Christ nia ngali kia siana God, fasi Ꞌiri ka alafe fuaka ma ka faꞋaleꞋa kia. Ma osiꞋana nia ꞋunaꞋeri, kulu saeleꞋa liu sulia tae neꞋe kulu kwaimaꞋa kwali ana, neꞋe God ke baꞋa kwatea kuke lisia na ꞋinotoꞋanga nia. \v 3 Ma noaꞋa laꞋu na ru leꞋa ki goꞋo neꞋe kulu saeleꞋa sulia, bore ma kulu saeleꞋa logo kaidaꞋi ana ꞋafitaꞋiꞋanga ki, osiꞋana kulu saiana na ꞋafitaꞋiꞋanga ru fuana faꞋangasingasi laka, ma ka kwate kulu ka Ꞌalatai babatoꞋo. \v 4 Ma diꞋia kulu ka Ꞌalatai ꞋunaꞋeri, God ke baꞋa saeleꞋa faꞋi kia. Ma ana kaidaꞋi God saeleꞋa suli kia ꞋunaꞋeri, kuke manata ꞋuitoꞋo Ꞌiri God ke baꞋa kwate kuke lisia na ꞋinotoꞋanga nia. \v 5 Ma manata ꞋuitoꞋongaꞋa neꞋe noaꞋa nia kasi kwate kulu ka lia kwaimaꞋa kwali ꞋoꞋo, osiꞋana God nia faꞋataꞋinia na alafeꞋanga doe nia fuaka Ꞌani na AnoꞋi ru Abu neꞋe nia kwatea fuaka. \p \v 6 Kulu saiana God alafe fuaka, osiꞋana kaidaꞋi nia ꞋafitaꞋi fuana Ꞌafilaka talaka, sa Jesus Christ mae Ꞌusi kia na ngwae taꞋa ki ana kaidaꞋi neꞋe God filia. \v 7 Nia ka ꞋafitaꞋi fuana ta ngwae neꞋe ke maꞋudi ma ka mae fuana Ꞌafilana ta ngwae ꞋoloꞋolo. ꞋUnaꞋeri bore Ꞌana, ti ngwae maꞋudi kika mae goꞋo Ꞌada fuana Ꞌafilana ta ngwae neꞋe leꞋa. \v 8 Bore ma God nia faꞋataꞋinia taꞋifau naꞋa na alafeꞋanga nia fuaka, ana kaidaꞋi neꞋe maurilaka taꞋa Ꞌua, sa Jesus Christ ka mae usi kia. \v 9 God ka faꞋa ꞋoloꞋolo kulu naꞋa osiꞋana sa Jesus Christ nia mae naꞋa Ꞌusi kulu. DiꞋia ꞋunaꞋeri, sa Jesus Christ ke baꞋa Ꞌafi kia ka tasa fasi Ꞌiri kuke mauri faꞋasia na kwaꞋikwaꞋinga God. \v 10 ꞋI naꞋo maꞋi, kuluꞋa malimae God ki, bore ma Ꞌi niniꞋari nia kwaima naꞋa faꞋi kia osiꞋana na maelana na Ngela nia. Ma osiꞋana neꞋe kuluꞋa kwaima God ki, nia ke baꞋa faꞋamauri mamana akulu sulia sa Jesus Christ nia mauri laꞋu. \v 11 ꞋIu, ma noaꞋa laꞋu ru neꞋe goꞋo Ꞌana neꞋe kulu saeleꞋa duꞋungana. Bore ma kulu saeleꞋa logo sulia na tae neꞋe God fulia Ꞌani sa Jesus Christ na Aofia kia neꞋe olitaꞋi kia Ꞌiri kuka kwaima faꞋinia God. \s1 Sa Adam faꞋinia sa Jesus Christ \p \v 12 Na ngwae ki taꞋifau saena magalia etangia sasilana ru taꞋa ki osiꞋana sa Adam na ngwae etaeta nia abula taꞋa. Ma God ka kwatea sa Adam ka mae osiꞋana nia abula taꞋa. Ma osiꞋana nia ꞋunaꞋeri, na maeꞋa ka dao maꞋi fuana ngwae ki taꞋifau, osiꞋana na ngwae ki taꞋifau kira abula taꞋa. \v 13 Ma Ꞌi naꞋona neꞋe God kwatea na taki ki fuana sa Moses, na ngwae ki noaꞋa Ꞌiri saiana neꞋe kira abula taꞋa faꞋuta Ꞌi naꞋona God. \v 14 Sui bore Ꞌana noaꞋa kira Ꞌiri Ꞌoia na taki neꞋe leka naꞋa maꞋi ana God diꞋia sa Adam, ngwae ki taꞋifau mae osiꞋana kira abula taꞋa goꞋo Ꞌada. \p Na taꞋi ru talingaꞋi neꞋe matamata Ꞌi safitana sa Adam ma sa Jesus Christ neꞋe dao maꞋi Ꞌi buri Ꞌana. \v 15 Na ro ngwae neꞋeri ki noaꞋa kera kasi bolo, osiꞋana na ru leꞋa neꞋe sa Christ nia sasia fuaka noaꞋa Ꞌiri diꞋia laꞋu na ru taꞋa sa Adam nia sasia. Nia mamana na ngwae Ꞌoro kira mae duꞋungana na abula taꞋangaꞋa taꞋi ngwae neꞋeri. Ma nia ka mamana liu na alafeꞋanga God, ma na kwatea ꞋoꞋo Ꞌanga God doe ka tasa logo fuana na ngwae Ꞌoro ki duꞋungana sa Jesus Christ ma kwaiꞋofeꞋanga nia. \v 16 Ma taꞋi matamataꞋanga laꞋu neꞋe nia teo Ꞌi safitana na kwateꞋa God ma na taꞋangaꞋa sa Adam nia fulia. Sulia Ꞌi buri Ꞌana na taꞋangaꞋa sa Adam, God ka kwatea kwaꞋikwaꞋinga. Ma sulia na ru leꞋa neꞋe God ka kwate sakongaꞋi ana fuaka, nia faꞋa ꞋoloꞋoloa ngwae Ꞌoro ki Ꞌi maana, sui bore Ꞌana kira ka fulia ru Ꞌoro taꞋa ki. \v 17 Aia, nia mamana ngwae ki taꞋifau kira mae osiꞋana na abula taꞋalana taꞋi ngwae. Ma ka mamana liu logo, sa tai faꞋida neꞋe kira ngalia na alafeꞋanga God faꞋinia na kwateꞋa nia Ꞌania na ꞋoloꞋoloꞋanga, kira toꞋo ana mauriꞋa firi ma ꞋinotoꞋanga duꞋungana sa Jesus Christ. \p \v 18 Nia neꞋe, taꞋi ngwae sa Adam nia fulia taꞋi ru taꞋa, ma God ka kwatea kwaꞋikwaꞋinga fuana ngwae ki taꞋifau. Ma ka ꞋunaꞋeri logo, taꞋi ngwae sa Jesus nia sasia taꞋi ru leꞋa, ma ka faꞋa ꞋoloꞋoloa ngwae ki taꞋifau, ma nia ka kwatea naꞋa mauriꞋa firi fuada. \v 19 Ma ngwae ki taꞋifau kira tua Ꞌani abula taꞋangaꞋa, sulia na suꞋungengeꞋa taꞋi ngwae. Ma ka ꞋunaꞋeri, God nia faꞋa ꞋoloꞋolo ngwae ki Ꞌi maana, sulia na kwairoꞋoi Ꞌanga taꞋi ngwae. \p \v 20 God kwatea naꞋa taki sa Moses ki fasi Ꞌiri na ngwae ki kike saiana ru Ꞌoro kira sasiꞋi ki nia rora. Bore ma kaidaꞋi neꞋe ngwae ki sasia ru Ꞌoro taꞋa ki, God fiꞋi faꞋataꞋinia naꞋa alafeꞋanga doe ka tasa nia. \v 21 Nia neꞋe, Ꞌi naꞋo mala maꞋi, neꞋe abula taꞋangaꞋa gwaungaꞋi fafia na ngwae ki fuana maeꞋa. Ma ka ꞋunaꞋeri ana kaidaꞋi neꞋe, na kwaiꞋofeꞋanga God nia gwaungaꞋi fafia na ngwae ki Ꞌiri kike ꞋoloꞋolo. Ma nia neꞋe kwate ma kulu ka ngalia naꞋa mauriꞋa firi osiꞋana na ru neꞋe sa Jesus Christ na Aofia kia nia fulia fuaka. \c 6 \s1 Kulu mauri faꞋasia taꞋangaꞋa osiꞋana maelana sa Jesus Christ \p \v 1 Tae neꞋe kuke baꞋa saea ana alaꞋanga niniꞋa nau ku keresiꞋi ki? Kuke inaꞋu Ꞌakulu ana kwaluꞋani abula taꞋangaꞋa, fasi Ꞌiri God ke inaꞋu logo ana faꞋataꞋilana na alafeꞋanga nia fuaka kaidaꞋi nia rufuanata ana taꞋangaꞋa kia ki? \v 2 NoaꞋa liu! KaidaꞋi manataꞋi ngwae taꞋa dao ka salonga kulu fuana abula taꞋangaꞋa, kulu kasi fulia ta ru, diꞋia noniꞋi ru neꞋe nia mae naꞋa, ma noaꞋa nia kasi lebe kaidaꞋi kira salonga. \v 3 Kaumulu saiana taꞋifau naꞋa ru neꞋe: Na kaidaꞋi kulu siuabu ana neꞋe faꞋataꞋilana na fikuꞋa kia faꞋinia sa Jesus Christ, kulu fiku logo faꞋinia ana maelana. \v 4 ꞋIu ana na siuabulaka, kulu mae naꞋa faꞋinia sa Jesus Christ, ma kira ka kwaiato kulu logo faꞋinia, fasi Ꞌiri kuke tataꞋe kuke tua Ꞌani mauriꞋa faolu, diꞋia sa Jesus Christ neꞋe God na MaꞋa nia taꞋea faꞋasia na maeꞋa Ꞌani na ngasingasi Ꞌanga nia. \p \v 5 OsiꞋana kulu fiku faꞋinia sa Jesus Christ Ꞌani maelana, God ke baꞋa taꞋe kulu logo diꞋia ba nia taꞋea sa Jesus Christ. \v 6 Ma kulu sai naꞋa ana neꞋe na mauriꞋa ba kulu Ꞌi naꞋo, nia mae naꞋa faꞋinia sa Jesus Christ ana Ꞌai rara folo, fasi Ꞌiri na falafala Ꞌua taꞋa kia ki niꞋi ka funu, ma na taꞋangaꞋa noaꞋa kasi gwaungaꞋi fafi kia. \v 7 DuꞋungana nia ꞋunaꞋeri, ana kaidaꞋi ngwae nia mae, nia noaꞋa kasi tua Ꞌi olofana ngasingasiꞋanga ana taꞋangaꞋa. \v 8 Ma osiꞋana kulu mae naꞋa faꞋinia sa Jesus Christ, kulu faꞋamamana kuke baꞋa mauri logo faꞋinia. \v 9 DuꞋungana kulu saiana sa Jesus Christ nia tataꞋe faꞋasia na maeꞋa, ma nia ꞋafitaꞋi liu nia ka mae laꞋu, ma na maeꞋa noaꞋa kasi gwaungaꞋi fafia. \v 10 Nia mae taꞋi ru goꞋo Ꞌiri ke liufia taꞋangaꞋa, ma niniꞋari nia ka mauri naꞋa fuana faꞋa ꞋinotoꞋalana God. \v 11 Ma ka ꞋunaꞋeri logo, muke manata diꞋia neꞋe kamu mae naꞋa ma noaꞋa kamu kasi abula taꞋa. Ma kamu ka mauri naꞋa fuana faꞋa ꞋinotoꞋalana God sulia sa Jesus Christ. \p \v 12 Nia neꞋe, noaꞋa kamu kasi alaꞋania na abula taꞋangaꞋa ka gwaungaꞋi naꞋa fafia nonimuꞋa Ꞌiri noaꞋa kamu kasi donga na kwaiogaiꞋanga taꞋa ki. \v 13 Ma noaꞋa kamu kasi alaꞋania ta kula ana nonimuꞋa fuana taꞋangaꞋa, Ꞌiri muke fulia Ꞌani ru taꞋa ki. Bore ma alu muke kwate kamu talamuꞋa fuana God, diꞋia na ngwae neꞋe God nia taꞋeda faꞋasia na maeꞋa Ꞌuana mauri faolu, ma muke kwatea naꞋa nonimuꞋa ma na maurilamuꞋa taꞋifau fuana God, Ꞌiri muke sasia Ꞌani ru saga ki. \v 14 Nia neꞋe, noaꞋa kamu kasi alaꞋania na abula taꞋangaꞋa ka gwaungaꞋi fafi kamu, osiꞋana kamu Ꞌiri tua laꞋu Ꞌi olofana na taki ki, bore ma kamu tua naꞋa Ꞌi olofana na alafeꞋanga God. \s1 Ngwae kira rao fuana sasia ꞋoloꞋoloꞋa ki \p \v 15 ꞋUri ma kuke dau Ꞌani abula taꞋangaꞋa, osiꞋana noaꞋa kulu Ꞌiri tua Ꞌi olofana na taki ki, bore ma kulu tua goꞋo Ꞌakulu Ꞌi olofana na alafeꞋanga God? NoaꞋa! \v 16 Aia, ma kamu sai taꞋifau naꞋa ana, sa taꞋi bore Ꞌana neꞋe nia fili kamu ka rao fuana, muke roꞋosulia, osiꞋana kamu na ngwae rao nia ki. Ka ꞋunaꞋeri logo, diꞋia kamu filia na roꞋongaꞋa sulia abula taꞋangaꞋa, kamu ke baꞋa mae. Ma si diꞋia kamu ka filia roꞋongaꞋa sulia God, muke baꞋa tua Ꞌani ꞋoloꞋoloꞋa. \v 17 Nau ku baꞋatafea God! Sui bore Ꞌana Ꞌi naꞋo kamu ka roꞋosulia abula taꞋangaꞋa, bore ma niniꞋari kamu roꞋosulia taꞋifau naꞋa na faꞋamanataꞋanga mamana neꞋe God kwatea fuamuꞋa. \v 18 Nia neꞋe, God ka loge kamu faꞋasia na ngasingasiꞋanga ana taꞋangaꞋa, ma muka alua naꞋa na ngwae rao God ki Ꞌiri muke sasia naꞋa ru saga ki. \p \v 19 Nau ku fata ꞋunaꞋeri Ꞌani na tarifulaꞋanga sulia na ngwae rao ki faꞋinia na ngwae ꞋaꞋana ki, osiꞋana nia talangwaraꞋu fuana muke malingani. Ana kaidaꞋi ba sui naꞋa maꞋi, kaumulu kwate kamu taꞋifau fuana abula taꞋangaꞋa. Kamu ka fulia ru taꞋa ki fuamuꞋa kwailiu Ꞌani nonimuꞋa ma na kwaluꞋani ru taꞋa. Ma niniꞋari, muka kwate kamu taꞋifau naꞋa fuana God fasi Ꞌiri muke fulia naꞋa ru saga ki. \p \v 20 Ana kaidaꞋi taꞋangaꞋa nia gwaungaꞋi fafi kaumulu, noaꞋa kamu kasi manata Ꞌabera goꞋo fuana sasilana ru saga ki. \v 21 Aia, kamu kasi ngalia ta ru leꞋa faꞋasia na abula taꞋangaꞋa ba kamu danga naꞋa ꞋaniꞋi ki. Ma kaidaꞋi neꞋe, kamu Ꞌeke sulia na abula taꞋangaꞋa neꞋe kamu sasiꞋi Ꞌi naꞋo ki. Na ngwae neꞋe kira abula taꞋa ꞋunaꞋeri ki, kike mae. \v 22 Bore ma ana kaidaꞋi neꞋe, God loge kamu faꞋasia na abula taꞋangaꞋa, ma kamuꞋa na ngwae rao God ki naꞋa. Ma osiꞋana kamu ꞋunaꞋeri, ꞋoilakiꞋa fuamuꞋa sulia kamu roꞋosulia na kwaiogaiꞋanga God, ma muka ngalia naꞋa na mauriꞋa firi. \v 23 Sulia na abula taꞋangaꞋa nia kwatea maeꞋa, bore ma na kwateꞋa neꞋe God kwate sakongaꞋi ana nia naꞋa neꞋe mauriꞋa firi sulia sa Jesus Christ na Aofia kia. \c 7 \s1 NoaꞋa kulu Ꞌiri tua Ꞌi olofana na taki faꞋasia sa Moses ki \p \v 1 Ngwaefuta kina ana sa Jesus Christ, nau ku saiana kamu saiana na taki ki. Fuila muke saiana na ngwae nia tua Ꞌi olofana taki ki ana kaidaꞋi nia mauri goꞋo. \v 2 Ka ꞋunaꞋeri logo fuana na kini neꞋe Ꞌafe naꞋa. KaidaꞋi neꞋe araꞋi nia mauri Ꞌua, na taki saea nia noaꞋa kasi totolia fuana ka Ꞌafe laꞋu fuana ta ngwae matamata. Bore ma, diꞋia na araꞋi nia ka mae, nia fiꞋi sakadola faꞋasia na taki ana araꞋinga, ma nia ka totolia ka Ꞌafe laꞋu. \v 3 ꞋUnaꞋeri ma, diꞋia na Ꞌafe neꞋe ka tua faꞋinia ta ngwae matamata ana kaidaꞋi araꞋi nia mauri Ꞌua, na Ꞌafe neꞋeri kira saea Ꞌani Ꞌafe Ꞌusu. Ma diꞋia na araꞋi nia ka mae naꞋa, ma nia ka tua sakadola naꞋa faꞋasia na taki ana araꞋinga, ma nia ka Ꞌafe laꞋu fuana ta ngwae, noaꞋa kira kasi saea Ꞌani Ꞌafe Ꞌusu. \p \v 4 Ngwaefuta nau kina, nia ka ꞋunaꞋeri logo fuakulu. Sulia kaidaꞋi sa Jesus Christ nia mae, diꞋia kuluꞋa bore kulu mae logo. DuꞋungana kulu mae, kulu sakadola naꞋa faꞋasia na taki sa Moses ki. ꞋUnaꞋeri nia ka talangwaraꞋu fuana God ka Ꞌado fiku kamu faꞋinia ta ngwae laꞋu neꞋe sa Jesus. Ana kaidaꞋi neꞋe, kuluꞋa na ngwae sa Jesus Christ ki neꞋe God taꞋea faꞋasia na maeꞋa, fasi Ꞌiri kuke faꞋa ꞋinotoꞋa God Ꞌani tuaꞋa ꞋoloꞋolo. \v 5 Ana kaidaꞋi kulu roꞋo roꞋosulia na kwaiogaiꞋanga taꞋa kia ki, kulu oga liua logo sasilana na ru neꞋe taki ki saea niꞋi abu. Ma osiꞋana kulu sasia naꞋa ru taꞋa ꞋunaꞋeri ki, kulu ka totolia naꞋa fuana maeꞋa sulia kudi. \v 6 Bore ma ana kaidaꞋi neꞋe, kulu sakadola naꞋa faꞋasia na taki ki neꞋe firi firi fafi kia Ꞌi naꞋo maꞋi, osiꞋana na mauriꞋa kia ki Ꞌi naꞋo niꞋi mae naꞋa. Ma ana kaidaꞋi neꞋe, kuka rao naꞋa fuana God, ma kulu ka leka naꞋa sulia na tala faolu ana roꞋongaꞋa sulia na kwaiogai Ꞌanga na AnoꞋi ru Abu. Ma noaꞋa kulu kasi leka naꞋa sulia na tala Ꞌua ana na taki neꞋe sa Moses keresiꞋi ki. \s1 Na taki God ki faꞋataꞋinia taꞋangaꞋa kia ki \p \v 7 ꞋUri ma kulu saea na taki ki taꞋa? NoaꞋa! Na taki ki noaꞋa Ꞌiri taꞋa, osiꞋana na taki ki neꞋe kwatea ma nau ku saiana tae neꞋe taꞋangaꞋa. DiꞋia na taki noaꞋa kasi Ꞌuri, “NoaꞋa Ꞌoe kosi oga ru ta ngwae,” nau ku kina goꞋo Ꞌaku neꞋe kwaiogaiꞋanga ꞋunaꞋeri nia taꞋa. \v 8 Ma kaidaꞋi na taki ki saea fuaku neꞋe kwaiogaiꞋanga ꞋunaꞋeri nia taꞋa, nau ku fuꞋa saulia na taki neꞋe saea nau ru rora, ꞋunaꞋeri nau ku oga liua naꞋa ru na ngwae matamata ki. DiꞋia noaꞋa goꞋo ta taki neꞋe luia abula taꞋangaꞋa, Ꞌirai na kwaiogai Ꞌanga fuana fuꞋalilana na taki neꞋe noaꞋa kasi ngasingasiꞋa. \v 9 Ana tualaku Ꞌua maꞋi, kaidaꞋi nau ku kina Ꞌua na taki ki, noaꞋa naisi dao goꞋo toꞋona ta ru neꞋe ka faꞋa Ꞌeke nau. Bore ma kaidaꞋi nau ku dao toꞋona ru mamana ana taki neꞋe Ꞌuri, “NoaꞋa Ꞌoe kosi oga ru ta ngwae,” nia neꞋe kwate ma nau ku fiꞋi saiana nauꞋa ngwae abula taꞋa, ma nau ku totolia naꞋa maeꞋa sulia kudi. \v 10 Na taki ki neꞋe God kwatea Ꞌiri ke faꞋataꞋinia na tala saga fuana tuaꞋa sulia, nia ka faꞋataꞋinia neꞋe nau ku totolia naꞋa maeꞋa sulia kudi. \v 11 Na taꞋangaꞋa ka soke nau Ꞌani taki ki. Na kwaiogai Ꞌanga taꞋa nau ki ngalia na taki leꞋa neꞋe, ma ka matalangaꞋi nau fuana maeꞋa. \v 12 ꞋUnaꞋeri neꞋe, na taki sa Moses ki ka abu, ka saga, ma ka leꞋa liu. \p \v 13 ꞋUri ma na taki leꞋa ki neꞋe kwate ma nau ku mae? NoaꞋa! Na abula taꞋangaꞋa lala neꞋe kwate ma nau ku mae. Na liana God sulia na taki nia neꞋe na taꞋalana taꞋangaꞋa kia ki ke baꞋa sakatafa. OsiꞋana na taꞋangaꞋa kulu ki, kulu faꞋitaꞋinia taki leꞋa God Ꞌuana na ru neꞋe God ke kwai matalangaꞋi Ꞌani. ꞋUnaꞋeri osiꞋana na taki, taꞋalana taꞋangaꞋa kulu ki ke baꞋa sakatafa. \p \v 14 Kulu saiana na taki ki leka maꞋi faꞋasia na AnoꞋi ru Abu God. Ma nauꞋa na ngwae goꞋo Ꞌana. Ma nau ku diꞋia goꞋo na ngwae neꞋe taꞋangaꞋa nia gwaungaꞋi fafi nau. \v 15 NoaꞋa nau kusi saiana tae neꞋe nau ku sasia, osiꞋana noaꞋa nau kusi sasia goꞋo ta ru leꞋa neꞋe nau ku oga fuana sasilana, ma nau ku sasia lala ru taꞋa neꞋe nau ku Ꞌaila Ꞌani ki. \v 16 Ma osiꞋana nau ku sasia lala ru neꞋe noaꞋa nau kusi oga sasilana ki, nia ka faꞋataꞋinia nau ku alafafia na taki God nia leꞋa. \v 17 DuꞋungana ru neꞋe, nau ku saiana, noaꞋa laꞋu nauꞋa neꞋe nau ku sasia ru taꞋa ki, bore ma na taꞋangaꞋa neꞋe tua lala aku. \p \v 18 Nau ku saiana na leꞋangaꞋa noaꞋa kasi tua aku saena malitaꞋi ngwae taꞋa nau. Sulia nia noaꞋa kasi talangwaraꞋu fuaku fuana sasilana ru leꞋa ki, sui bore Ꞌana nau ku oga sasilana ru leꞋa ki. \v 19 Ma noaꞋa nau kusi sasia goꞋo na ru leꞋa neꞋe nau ku oga sasilani ki, ma noaꞋa nau kusi mango goꞋo faꞋasia sasilana ru taꞋa neꞋe noaꞋa nau kusi oga sasilani ki. \v 20 Ma diꞋia nau ku sasia naꞋa ru neꞋe noaꞋa nau kusi oga sasilana, tama noaꞋa laꞋu nauꞋa neꞋe nau ku sasia. Bore ma na taꞋangaꞋa neꞋe tua Ꞌi saena noniku lala neꞋe sasia. \p \v 21 Nai olioliꞋa laꞋu ana ru neꞋe nau ku dao toꞋona neꞋe Ꞌuri: KaidaꞋi nau ku oga sasilana na ru leꞋa, na taꞋangaꞋa Ꞌi noniku ka lui nau. \v 22 Na maurilaku ka oga liu sasilana taki God ki. \v 23 Bore ma na taꞋangaꞋa Ꞌi noniku ka fuꞋa suꞋusia na leꞋangaꞋa neꞋe saena maurilaku. Ma na taꞋangaꞋa neꞋe ka rao saena noniku ka suꞋumaꞋi nau fuana sasilana ru taꞋa ki. \v 24 Kwaimanatai fuaku nauꞋa na ngwae taꞋa Ꞌuri! Sa tai neꞋe ke baꞋa Ꞌafi nau fasi Ꞌiri naisi roꞋosulia taꞋangaꞋa neꞋe ngali nau Ꞌuana maeꞋa? \v 25 Nau ku baꞋatafea God, sulia nia naꞋa neꞋe Ꞌafi nau Ꞌani sa Jesus Christ na Aofia kia! ꞋOko sai naꞋa ana: Saena manatalaku, nau ku oga nai roꞋosulia na taki God, bore ma osiꞋana na malitaꞋi ngwae taꞋa nau, taꞋangaꞋa nia ka gwaungaꞋi fafi nau. \c 8 \s1 Tua sulia ngasingasiꞋanga na AnoꞋi ru Abu \p \v 1 God saea kulu ꞋoloꞋolo naꞋa Ꞌi naꞋona osiꞋana kulu faꞋamamana ana sa Jesus. ꞋUnaꞋeri logo, na ngwae neꞋe kira tua fiku naꞋa faꞋinia sa Jesus Christ, God noaꞋa kasi fai fafida ma ka kwatea na kwaꞋikwaꞋinga fuada. \v 2 Kulu saiana nia mamana, osiꞋana na ngasingasiꞋanga na AnoꞋi ru Abu kwatea ma kulu ka tua Ꞌani mauriꞋa faolu sulia kulu Ꞌado fiku faꞋinia sa Jesus Christ. Ma ꞋunaꞋeri nia ka loge kia faꞋasia na ngasingasiꞋanga ana abula taꞋangaꞋa neꞋe gwaungaꞋi fafi kia ma ka talaꞋi kia Ꞌuana maeꞋa. \v 3 Na taki faꞋasia sa Moses ki, ꞋafitaꞋi niꞋi ka loge kia faꞋasia na ngasingasiꞋanga ana taꞋangaꞋa faꞋinia maeꞋa, osiꞋana malitakulu taꞋa kwatea ma kulu ka ngwataꞋutaꞋu fuana dongalana taki neꞋeri ki. Bore ma God lala neꞋe loge kia faꞋasia na ngasingasiꞋanga ana taꞋangaꞋa faꞋinia maeꞋa. Sulia nia kwatea naꞋa Ngela nia fasi Ꞌiri ka tua Ꞌani noni diꞋia na ngwae, bore ma nia noaꞋa kasi abula taꞋa diꞋia ngwae ki, ma God ka foꞋosi Ꞌani Ꞌiri ka lafua na taꞋangaꞋa kulu ki. ꞋUnaꞋeri God ka matalangani na abula taꞋangaꞋa kia ki. \v 4 God sasi ꞋunaꞋeri Ꞌiri kuke totolia naꞋa lekaꞋa sulia na ru saga ki neꞋe taki ki baꞋe kia Ꞌuana. Ma nia talangwaraꞋu goꞋo Ꞌana sulia kulu roꞋosulia na AnoꞋi ru Abu, ma noaꞋa kulu kasi roꞋosulia na kwaiogai Ꞌanga taꞋa ana noni. \p \v 5 Ma sa tai faꞋida neꞋe kira leka sulia na kwaiogaiꞋanga taꞋa ana noni, kira manata goꞋo Ꞌada sulia ru fuana faꞋatolilana na kwaiogai Ꞌanga taꞋa ana noni. Bore ma sa tai faꞋida neꞋe na AnoꞋi ru Abu nia talaꞋida, kira manata goꞋo Ꞌada sulia sasilana na kwaiogai Ꞌanga AnoꞋi ru Abu. \v 6 Ma diꞋia na kwaiogai Ꞌanga taꞋa ana noni nia talaꞋia ta ngwae, nia ka mae. Ma diꞋia na AnoꞋi ru Abu ka talaꞋia ta ngwae, nia ka toꞋo ana mauriꞋa faolu faꞋinia na aroaroꞋanga. \v 7 Ma diꞋia na kwaiogai Ꞌanga taꞋa ana noni nia talaꞋia ta ngwae, nia malimaeꞋa ana God, osiꞋana noaꞋa nia kasi roꞋosulia na taki God ki, ma noaꞋa nia kasi bolo fuana roꞋongaꞋa sulia. \v 8 Na ngwae neꞋe kira roꞋosulia na kwaiogai Ꞌanga taꞋa ana noni, nia ꞋafitaꞋi liu kira ka faꞋasaeleꞋa God. \p \v 9 Bore ma kamuꞋa, noaꞋa kamu Ꞌiri roꞋo laꞋu sulia na kwaiogai Ꞌanga taꞋa ana noni. DiꞋia na AnoꞋi ru Abu nia tua saena maurilamuꞋa, tama muke roꞋosulia na kwaiogaiꞋanga nia. Ma sa tai neꞋe na AnoꞋi ru God\f + \fr 8:9 \ft nama AnoꞋi ru sa Christ\f* noaꞋa kasi tua saena maurilana, niaꞋa noaꞋa laꞋu na ngwae sa Jesus Christ. \v 10 Ma sa Jesus Christ ka tua saena maurilamuꞋa, sui bore Ꞌana na nonimuꞋa ke baꞋa mae osiꞋana na abula taꞋangaꞋa ki. Ma na mangomuꞋa nia mauri, osiꞋana God nia faꞋa ꞋoloꞋolo kamu naꞋa. \v 11 Ma na AnoꞋi ru God neꞋe taꞋea sa Jesus Christ faꞋasia na maeꞋa, nia tua naꞋa saena maurilamuꞋa. Ma God ke baꞋa taꞋea logo nonimuꞋa Ꞌani na AnoꞋi ru Abu neꞋe tua saena maurilamuꞋa. \p \v 12 Nia neꞋe ngwaefuta kina Ꞌae, kulu toꞋo ana taꞋi ru fuana sasilana, neꞋe kulu ke tua sulia kwaiogai Ꞌanga AnoꞋi ru Abu. NoaꞋa kulu kasi roꞋo laꞋu sulia na kwaiogaiꞋanga taꞋa ana nonika. \v 13 DiꞋia kamu roꞋosulia na kwaiogaiꞋanga taꞋa ana noni, kamu ke funu. Ma diꞋia kamu ka roꞋosulia na AnoꞋi ru Abu fasi Ꞌiri muke danga Ꞌania na abulaꞋanga taꞋa, muke baꞋa toꞋo ana mauriꞋa firi. \v 14 Ma sa tai faꞋida neꞋe AnoꞋi ru God talaꞋida, kira naꞋa neꞋe na ngela God ki. \v 15 Na AnoꞋi ru Abu neꞋe God nia kwatea fuamuꞋa, noaꞋa nia kasi kwate kamu ka maꞋu liu Ꞌani God ka diꞋia ta ngwae rao neꞋe nia maꞋu Ꞌani ngwae ꞋaꞋana nia. Bore ma na AnoꞋi ru Abu neꞋe kwatea ma kamuꞋa na ngela God ki naꞋa. Nia neꞋe kwatea ka talangwaraꞋu naꞋa fuaka Ꞌiri kuke saea God Ꞌania “MaꞋa kia.” \v 16 Na AnoꞋi ru God saea kulu na ngela God ki, ma kulu ka alafafia ru neꞋeri. \v 17 Ma osiꞋana kiaꞋa na ngela nia ki, ma kuke baꞋa ngalia naꞋa ru leꞋa ki neꞋe nia gonia fuana na ngela nia ki, ka diꞋia logo neꞋe nia kwatea fuana sa Jesus Christ. Kulu ngalia ru neꞋeri ki, osiꞋana kulu Ꞌado fiku faꞋinia sa Jesus Christ Ꞌania na nonifiiꞋanga nia, Ꞌiri kuke baꞋa Ꞌado logo faꞋinia saena mauriꞋa ana ꞋinotoꞋanga nia. \s1 Na ꞋinotoꞋanga neꞋe ke baꞋa dao maꞋi \p \v 18 Sui bore Ꞌana kulu ka toꞋo ana nonifiiꞋanga ki saena magalia neꞋe, nau ku manata toꞋo neꞋe na ꞋinotoꞋanga neꞋe God ke baꞋa kwatea fuaka, nia doe ka tasa liufia na ꞋafitaꞋiꞋanga neꞋe kulu liu Ꞌi saena ana kaidaꞋi neꞋe. \v 19 Na ru ki taꞋifau neꞋe God nia saungaꞋiniꞋi, kira kwaimasi taꞋifau goꞋo ana kaidaꞋi God ke baꞋa faꞋataꞋinia na ngela nia ki, ma kira ka oga kaidaꞋi neꞋeri ke dao ꞋaliꞋali. \v 20 God nia manata ngasi naꞋa fuana kala kaidaꞋi goꞋo na ru neꞋe nia saungaꞋiniꞋi ki taꞋifau kike mae ma kike ngwaꞋa. God nia sasi ꞋunaꞋeri noaꞋa laꞋu sulia na kwaiogai Ꞌanga na ru neꞋeri ki, bore ma sulia kwaiogaiꞋanga God Ꞌana talana. Ma ru ki taꞋifau ka kwaimasi ana \v 21 kaidaꞋi God ke logeda faꞋasia maeꞋa ma na ngwaꞋa Ꞌanga Ꞌiri kira ke tua sakadola daofaꞋi liu faꞋinia na ngela nia ki. \v 22 Kulu saiana Ꞌita naꞋa maꞋi Ꞌua leleka ka dao ana kaidaꞋi neꞋe, na ru ki taꞋifau goꞋo kira tua Ꞌani nonifiiꞋa diꞋia na nonifiiꞋa ana kaidaꞋi kini nia ngela fii. \v 23 Ma kuluꞋa neꞋe kulu toꞋo ana AnoꞋi ru Abu neꞋe God nia kwatea fuaka fasi Ꞌiri ke kwate kulu ke manata ꞋuitoꞋo neꞋe nia ke kwatea ru leꞋa ki fuaka, kuke nonifii logo. Kulu oga liua, ma kulu ka kwaimasi ana kaidaꞋi God ke baꞋa kwate ma kuluꞋa na ngela gwaumauri nia ki, ma ka kwatea noniꞋi ngwae faolu ki fuaka. \v 24 TalaꞋae ana kaidaꞋi God nia faꞋamauri kia, kulu ka lialia masia fulilana ru neꞋeri ki. Bore ma diꞋia kulu ka toꞋo naꞋa ana tae neꞋe kulu lialia masia, tama na manata ꞋuitoꞋo Ꞌanga neꞋeri noaꞋa Ꞌiri mamana goꞋo. Sulia noaꞋa ta ngwae kasi manata ꞋuitoꞋo goꞋo Ꞌuana ta ru neꞋe nia toꞋo naꞋa ana. \v 25 Bore ma diꞋia kulu lialia masia ta ru neꞋe noaꞋa kulu Ꞌiri toꞋo Ꞌua ana, kuke kwaimasi ana faꞋinia na mabetauꞋa. \p \v 26 Ma ka ꞋunaꞋeri logo na AnoꞋi ru Abu leka logo maꞋi fuana Ꞌafilaka, ana kaidaꞋi maurilaka nia ngwataꞋutaꞋu ma kulu ka kina kuke foꞋosi faꞋuta ana God ka Ꞌafi kia. Bore ma na AnoꞋi ru Abu Ꞌana talana neꞋe gania God fuaka saena toloꞋofiiꞋanga neꞋe noaꞋa kulu kasi bolo fuana saelana Ꞌani ta alaꞋanga. \v 27 Ma God neꞋe nia sai filoa na maurilaka taꞋifau, nia ka sai logo ana na manatana na AnoꞋi ru Abu. Ma na manatana AnoꞋi ru Abu nia Ꞌuri; nia gania God Ꞌi fulikulu na ngwae nia ki, sulia na kwaiogaiꞋanga God. \p \v 28 Ma kulu saiana ru neꞋe: Na ngwae neꞋe kulu alafe fuana God, God faꞋaleꞋa kia Ꞌani na ru taꞋa ma ru leꞋa neꞋe fuli fuaka ki. Nia sasi ꞋunaꞋeri fuaka, ngwae neꞋe nia fili kia, osiꞋana na kwaiogaiꞋanga nia fuakulu neꞋe ꞋunaꞋeri. \v 29 Sulia tau naꞋa maꞋi, God nia fili kia, ma ka alu kia fasi Ꞌiri kulu ke diꞋia Ngela nia sa Jesus, fasi Ꞌiri sa Jesus neꞋe ka ngwae etaeta fuaka na ngwaefuta nia ki. \v 30 Aia, ma fuaka na ngwae neꞋe God fili kia Ꞌua naꞋa maꞋi fuana ngela nia ki, nia ka sae kia siana. Ma kuluꞋa neꞋe nia sae kia ꞋunaꞋeri, nia ka faꞋasaga kulu Ꞌi maana. Ma kuluꞋa neꞋe nia faꞋasaga kulu, nia ka kwatea ꞋinotoꞋanga logo fuaka. \s1 NoaꞋa ta ru kasi fonea alafeꞋanga God fuakulu \p \v 31 Ma ana kaidaꞋi kulu manata sulia ru neꞋeri ki, kulu ka saiana noaꞋa ta ngwae kasi bolo naꞋa faꞋinia tataꞋe saulilaka, osiꞋana God nia kwaiꞋafi akulu. \v 32 Sulia na Ngela nia sa Jesus bore, noaꞋa nia kasi ogani laꞋu ana, bore ma nia kwatea fuana kwaisuꞋusiꞋanga fuaka. Ma osiꞋana nia sasi ru leꞋa neꞋeri fuaka, nia ke baꞋa kwatea logo na ru ki taꞋifau fuaka. \v 33 NoaꞋa ta ngwae goꞋo Ꞌana neꞋe totolia ka giosi kia neꞋe God fili kia, osiꞋana God talana saea neꞋe kuluꞋa saga naꞋa. \v 34 Ma ka noaꞋa logo ta ngwae goꞋo Ꞌana neꞋe ka matalangaꞋi kia, osiꞋana sa Jesus Christ nia mae naꞋa fuaka, ma nia ka tataꞋe logo, ma ana kaidaꞋi neꞋe, nia ka tua Ꞌi bali ꞋoloꞋolo ana God, ma nia ka kwaiamasi Ꞌiri God ke Ꞌafi kia. \v 35 Ma osiꞋana nia ꞋunaꞋeri, tama noaꞋa goꞋo ta ru fasi Ꞌiri neꞋe ke lafu kia kuke tua matali faꞋasia na alafeꞋanga sa Jesus Christ fuaka. Sui bore Ꞌana kulu ka tua Ꞌani ꞋafitaꞋiꞋanga doe, ma na ngwae ki kira ka fuli ru taꞋa fuaka, ma kulu ka fiolo, ma kulu ka dalaꞋa, ma kira ka saungi kulu, ka ꞋafitaꞋi kira ka lafu kia faꞋasia na alafeꞋanga sa Jesus Christ fuaka. \v 36 OsiꞋana na KerekereꞋa Abu ba saea, “Ana kaidaꞋi ki taꞋifau, kira sasi Ꞌuana saungi lamiꞋa, osiꞋana kami leka suliꞋo. Kaimili diꞋia naꞋa sipsip neꞋe kira sasi akaꞋu ana fuana saungilana.” \v 37 Sui bore Ꞌana kulu ka tua saena ꞋafitaꞋiꞋanga doe ꞋunaꞋeri, kulu saiana kuke baꞋa liufia, sulia sa Jesus Christ nia alafe fuaka. \v 38 Nau ku saiana noaꞋa ta ru Ꞌiri bolo fuana lafulaka faꞋasia na alafeꞋanga doe nia fuaka. Sui bore Ꞌana kaidaꞋi kulu mauri Ꞌua, nama ana kaidaꞋi kuke mae, kulu ngalia na alafeꞋanga nia. NoaꞋa ta Ꞌainsel, nama ta anoꞋi ru taꞋa, nama ta ngasingasiꞋanga kira ka lafua na alafeꞋanga sa Jesus Christ faꞋasi kia. Ma ka ꞋafitaꞋi logo fuana ta ru ana kaidaꞋi neꞋe, nama ana kaidaꞋi neꞋe nia Ꞌua maꞋi noaꞋa kasi lafu kia faꞋasia na alafeꞋanga nia fuaka. \v 39 NoaꞋa ta ru logo saena magalia, nama Ꞌi langi, nama ta ru ana ru neꞋe God saungaꞋiniꞋi ki noaꞋa kasi bolo fuana lafulana na alafeꞋanga nia. Nia ꞋafitaꞋi liu kira ka lafu kia faꞋasia na alafeꞋanga God fuaka neꞋe nia faꞋataꞋinia fuaka Ꞌani sa Jesus Christ na Aofia kia. \c 9 \s1 God filia ngwae Ꞌi Jiu ki bore ma kira ilangaꞋinia sa Jesus \p \v 1 Ma taꞋi ru neꞋe nau ku oga nai saea fuamuꞋa, ma ru neꞋeri nia mamana liu. Nau kusi soke kamu, osiꞋana nauꞋa na ngwae fafarongo sa Jesus Christ. Ma nau ku saiana na alaꞋanga neꞋe nai baꞋa saea fuamuꞋa, nia mamana, osiꞋana na AnoꞋi ru Abu neꞋe talaꞋia na manataꞋanga nau. \v 2 Ru neꞋe nau ku saea nia Ꞌuri, nau ku kwaimanatai liu ana kaidaꞋi ki taꞋifau, sulia na ngwae Ꞌi Jiu ki neꞋe noaꞋa kasi faꞋamamana ana sa Jesus Christ. \v 3 Kira neꞋe na ngwae nau ki, osiꞋana nauꞋa ta ngwae Ꞌi Jiu logo. Nau ku oga diꞋia nia talangwaraꞋu, nai akafoꞋa faꞋasia na Ꞌado fikuꞋa nai faꞋinia sa Jesus Christ, ma nau ku ngalia Ꞌaku na kwaꞋikwaꞋinga olisida. \v 4 Sulia na Jiu ki, kiraꞋa na ngwae God ki. Ma God ka suluꞋida Ꞌua naꞋa maꞋi, fasi Ꞌiri kira ka diꞋia na ngela nia ki, ma nia ka faꞋataꞋinia na ꞋinotoꞋanga nia fuada. God ka fata alangaꞋi fuada, Ꞌiri ke baꞋa faꞋaleꞋa kira. Ma God ka kwatea naꞋa taki ki fuada. Ma kira ka saiana foꞋosi mamanaꞋanga ana God. Ma God ka eta fataꞋa fuada. \v 5 Ma na kwalafa kira na ngwae doe neꞋe God nia filida Ꞌua naꞋa maꞋi.\f + \fr 9:5 \ft sa Abraham, sa Aesak, ma sa Jakob\f* Ma sa Jesus Christ logo, ana kaidaꞋi nia ka futa maꞋi fasi Ꞌiri ka alua naꞋa na ngwae, nia neꞋe ta ngwae Ꞌi Jiu. NiaꞋa neꞋe God neꞋe nia gwaungaꞋi fafia ru ki taꞋifau. Ma nia ka totolia kike baꞋatafea tua tua firi! ꞋIu ke ꞋunaꞋeri. \p \v 6 Sui bore Ꞌana ngwae Ꞌi Jiu kira ka ilangaꞋinia sa Christ, God noaꞋa kasi Ꞌoia fataꞋa alangaꞋinga nia fuada. Sulia noaꞋa laꞋu na ngwae Ꞌi Jiu ki taꞋifau goꞋo neꞋe ngwae filia God ki. \v 7 Ma noaꞋa laꞋu ngwae ki taꞋifau goꞋo neꞋe futa ana sa Abraham neꞋe ngela God ki. Sui bore Ꞌana sa Abraham ka toꞋo ana ta ngela laꞋu, God nia fata Ꞌuri fuana sa Abraham, “Na ngela Ꞌoe sa Aesak goꞋo neꞋe nai baꞋa lisia ka diꞋia na kwalafaꞋa ba nau ku eta fataꞋa Ꞌania fuamu.” \v 8 Ma na ru neꞋe ka faꞋataꞋinia fuaka neꞋe noaꞋa laꞋu ngwae ki taꞋifau neꞋe futa ana sa Abraham neꞋe ngela filia God ki. Bore ma na ngwae neꞋe kira futa maꞋi sulia na fata alangaꞋinga God ki lala neꞋe kira na ngela mamana sa Abraham ki. \v 9 Na fata alangaꞋinga ba God nia saea fuana sa Abraham neꞋe Ꞌuri, “Ana kaidaꞋi Ꞌolea, nai oli laꞋu maꞋi siamu, ma Ꞌi Sera Ꞌafe Ꞌoe ke baꞋa faꞋafuta taꞋi ngela ngwane.”\x + \xo 9:9 \xt Jenesis 18:10\x* Ma na ngela neꞋeri neꞋe sa Aesak. \p \v 10 Ma noaꞋa laꞋu ru neꞋeri ki goꞋo Ꞌana. OsiꞋana sa Aesak faꞋinia Ꞌi Rebeka na koꞋo bora kia ki, kera toꞋo ana ro ꞋiꞋiu ngwane ki. \v 11-12 Ma Ꞌi naꞋona mala neꞋe Ꞌi Rebeka nia faꞋafuta na ꞋiꞋiu neꞋeri ki, God ka fata Ꞌuri fuana, “Na ngela faꞋinaꞋonaꞋo ke baꞋa rao fuana ngela Ꞌi buri.” Nia saea ru neꞋeri ka sui mala na ro ꞋiꞋiu neꞋeri ki kera fiꞋi futa maꞋi, ma sui mala kera fiꞋi fulia ta tae neꞋe ka leꞋa nama ka taꞋa. Nia ka ꞋunaꞋeri sulia God faꞋataꞋinia fuaka nia filia taꞋi ngela sulia liana talana, noaꞋa laꞋu sulia na raoꞋa keroꞋa sasiꞋi ki. \v 13 Ma God ba saea saena na KerekereꞋa Abu ka Ꞌuri, “Nau ku filia sa Jakob, ma nau ku Ꞌaila Ꞌania sa Esau.” \p \v 14 Ma diꞋia ta ngwae ka saea neꞋe God noaꞋa kasi saga osiꞋana nia filia taꞋi ngela ma taꞋi ka noaꞋa, alaꞋanga neꞋeri nia rora liu. \v 15 Sulia God sae Ꞌua naꞋa maꞋi fuana sa Moses ka Ꞌuri, “NauꞋa lala neꞋe nai filia sa tai neꞋe nai baꞋa kwaimanatai ana. Ma nau ku filida sulia na kwaiogaiꞋanga nau goꞋo talaku.” \v 16 OsiꞋana na ru neꞋeri ki, kulu ka saiana God filia na ngwae noaꞋa laꞋu sulia na ru neꞋe kira oga nama kira ka sasia, bore ma God nia filia ngwae ki sulia kwaimanataiꞋanga nia goꞋo Ꞌana. \v 17 Ma God ka fata fuana na ngwae tatalafaꞋa Ꞌi Ejipt saena KerekereꞋa Abu ka Ꞌuri, “Nau ku alu Ꞌoe, Ꞌoko tatalafaꞋa Ꞌiri nai faꞋataꞋinia na ngasingasi Ꞌanga nau Ꞌani ru neꞋe nai baꞋa sasiꞋi fuamu, ma fasi Ꞌiri na ngwae ana fanoa ki taꞋifau kira ke saiana na ngasingasi Ꞌanga nau.” \v 18 Nia neꞋe, God saiana ka kwaimanatai goꞋo fuana sa tai neꞋe nia oga, ma nia ka faꞋangasia manatana sa tai neꞋe nia oga. \s1 God nia kwai matalangaꞋi ma ka kwaigwale \p \v 19 Sali ta ngwae ke baꞋa fata Ꞌuri, “FaꞋuta neꞋe God ka saetaꞋa fuana ngwae ki sulia manatada ngasi, osiꞋana nia ꞋafitaꞋi fuana kira ka tataꞋe saulia naꞋa kwaiogaiꞋanga God?” \v 20 Ma nau ku olisia Ꞌuri: KuluꞋa na ngwae neꞋe God saungaꞋi kulu, noaꞋa kulu kasi bolo goꞋo fuana olisilana God ꞋunaꞋeri! Ma kulu diꞋia na dako neꞋe ta ngwae nia saungaꞋi nia Ꞌani bobo Ꞌai. Na dako neꞋeri noaꞋa kasi bolo fuana saefiloꞋa Ꞌuri ana ngwae neꞋe saungaꞋi nia, “FaꞋuta neꞋe Ꞌoko saungaꞋi nau ka Ꞌuri?” \v 21 Ma na ngwae neꞋe saungaꞋi nia na dako ki Ꞌani bobo ai, nia toꞋo ana ngasingasi Ꞌanga fuana sasiꞋa sulia kwaiogaiꞋanga nia. Nia saiana ka laungia taꞋi Ꞌiri ka lia leꞋa, ma taꞋi ka noaꞋa, fasi Ꞌiri ta dako fuana asoa ꞋinotoꞋa ki, ma ta dako fuana kaidaꞋi dalafa ki goꞋo Ꞌana. \p \v 22 Ma nia ꞋunaꞋeri logo fuana tae neꞋe God nia saungani. OsiꞋana kaidaꞋi nia oga ka faꞋataꞋinia na saetaꞋa Ꞌanga nia ma na ngasingasi Ꞌanga nia fuana ngwae abula taꞋa ki, nia mabetau liu ma noaꞋa kasi ꞋaliꞋali fuana faꞋataꞋilana na saetaꞋanga nia fuana na ngwae ki neꞋe nia ke baꞋa matalangaꞋinida. \v 23 Ma nia mabetau ꞋunaꞋeri fuana ka faꞋataꞋinia na ru ꞋinotoꞋa leꞋa nia sasi fuaka na ngwae neꞋe nia kwaimanatai ka tasa fuaka ki. Sulia God sasi akaꞋu akulu fuana ꞋadoꞋa faꞋinia saena ꞋinotoꞋanga nia. \v 24 OsiꞋana kiaꞋa naꞋa neꞋe ngwae filia nia ki, noaꞋa laꞋu faꞋasia na Jiu ki goꞋo Ꞌana, bore ma faꞋasia na ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki logo. \p \v 25 Sulia na ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki, God ba fata Ꞌuri saena na KerekereꞋa Abu neꞋe sa Hosea keresia, \q1 “Na ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu na ngwae nau ki, nai baꞋa saeda Ꞌania ngwae nau ki. \q1 Ma na ngwae neꞋe noaꞋa naisi alafe fuada ki, nai baꞋa saeda Ꞌani ngwae leꞋa leꞋa nau ki.” \m \v 26 Ma God ka saea fuana sa Hosea ka keresia laꞋu ka Ꞌuri, \q1 “Kamu rongoa Ꞌi naꞋo neꞋe nau ku saea, ‘Kamu noaꞋa laꞋu na ngwae nau ki.’ \q1 Bore ma niniꞋari kira sae kamu Ꞌani ngela God mauri ki.”\x + \xo 9:26 \xt Hosea 2:23; 1:10\x* \m \v 27 Ma sa Aesea ba fata sulia na ngwae Jiu ki ka Ꞌuri, \q1 “Sui bore Ꞌana ngwae Ꞌi Israel ki kira ka Ꞌoro diꞋia one sulia asi, kala bara ngwae ki goꞋo ada neꞋe God faꞋamaurida. \q1 \v 28 OsiꞋana God ke baꞋa matalangaꞋi ꞋaliꞋali goꞋo ana na ngwae ki taꞋifau saena magalia.” \m \v 29 Nia diꞋia logo ba sa Aesea nia saea naꞋa maꞋi Ꞌi naꞋo logo ka Ꞌuri, \q1 “DiꞋia God ngasingasiꞋa liu noaꞋa kasi faꞋamauria ti ngwae ana kwalafa kia ana kaidaꞋi nia matalangaꞋi kia, noaꞋa ta ngwae Jiu kasi mauri goꞋo, diꞋia naꞋa ngwae ki taꞋifau Ꞌi Sodom ma Ꞌi Gomora neꞋe kira mae naꞋa.” \s1 Na ngwae Jiu ki noaꞋa kasi faꞋamamana \p \v 30 Aia, sulia na ru neꞋeri ki, kulu saiana na ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki, kira dao toꞋona na tala neꞋe God faꞋasagada, sui bore Ꞌana noaꞋa kira kasi ili ili Ꞌuana daoꞋa toꞋona. Ma God ka faꞋasagada sulia na faꞋamamana Ꞌanga kira. \v 31 Bore ma fuana na ngwae Ꞌi Jiu ki, sui bore Ꞌana kira ka ili ili Ꞌuana na faꞋasagalada talada Ꞌani roꞋongaꞋa sulia na taki ki, noaꞋa kira kasi dao goꞋo toꞋona. \v 32 Ma noaꞋa kira kasi bolo goꞋo fuana sasilana, sulia kira fitoꞋo ana na raoꞋa leꞋa kira ki, ma noaꞋa kira kasi fitoꞋo ana faꞋamamana Ꞌanga. Kira Ꞌasida ꞋunaꞋeri, osiꞋana kira firute ana na gwaꞋi fau doe. \v 33 God fata sulia sa Christ na gwaꞋi fau doe neꞋeri saena KerekereꞋa Abu ka Ꞌuri, \q1 “Lia basi, nai baꞋa alua taꞋi gwaꞋi fau saena fanoa Ꞌi Sion. \q1 Ma na ngwae ki kira ke baꞋa firute ana, ma kira ke Ꞌasi ana. \q1 Bore ma na ngwae neꞋe kira faꞋamamana ana niaꞋa, noaꞋa kira kasi liadila osiꞋana niaꞋa.” \b \c 10 \p \v 1 Ngwaefuta kina, nau ku foꞋo ma nau ku oga liua God ke faꞋamauria na ngwae nau ki Ꞌi Jiu. \v 2 Nau ku saiana ma nau ku saea kwau neꞋe kira suꞋute fuana dongalana God. Bore ma noaꞋa kira kasi sai leꞋa ana tala mamana fuana dongalana God. \v 3 Kira kina na tala neꞋe God sasi fuana faꞋasagalana na ngwae ki Ꞌi maana niaꞋa. Ma kira ka ili ili lala Ꞌuana faꞋasagalada talada Ꞌani na tala neꞋe kira tala saungaꞋinia Ꞌada. ꞋUnaꞋeri kira ka Ꞌaila Ꞌani na tala neꞋe God sasi fuana faꞋasagalana ngwae ki. \v 4 Ma na tala fuana faꞋasagalana ngwae ki sulia na taki sa Moses ki, sa Jesus Christ faꞋasuia naꞋa, fasi Ꞌiri sa tai faꞋida neꞋe kira faꞋamamana ana, kira ka saga naꞋa Ꞌi maana God. \s1 God faꞋamauri ngwae ki taꞋifau neꞋe kira faꞋamamana ana sa Jesus \p \v 5 Na tala fuana faꞋasagalana ngwae ki sulia na taki ki, sa Moses kerekere sulia ka Ꞌuri, “DiꞋia Ꞌoko oga Ꞌoke dao toꞋona mauriꞋa osiꞋana roꞋongaꞋa sulia na taki, Ꞌoke roꞋo nama sulia taki laꞋulaꞋu God.”\x + \xo 10:5 \xt Levitikus 18:5\x* \v 6 Bore ma na tala neꞋe God sasi fuana faꞋasagalana ngwae ki Ꞌi maana, osiꞋana kira faꞋamamana ana sa Jesus, noaꞋa Ꞌiri ꞋafitaꞋi goꞋo fuana dongalana. OsiꞋana God nia fata Ꞌuri, “NoaꞋa Ꞌoe kosi alaꞋa Ꞌuri fuamu talamu, ‘Ta ngwae ke raꞋe nama Ꞌi langi fasi Ꞌiri ke faꞋakosoa maꞋi sa Jesus Christ Ꞌi ano.’ NoaꞋa Ꞌoe kosi alaꞋa ꞋunaꞋeri osiꞋana sa Jesus koso maꞋi ka sui naꞋa. \v 7 Nama Ꞌoe kosi fata Ꞌuri, ‘Ta ngwae ke koso nama saena kula ni maeꞋa fasi Ꞌiri ke taꞋea maꞋi sa Jesus Christ.’ NoaꞋa Ꞌoe kosi alaꞋa ꞋunaꞋeri osiꞋana sa Jesus tataꞋe ka sui naꞋa.” \v 8 Na tala neꞋe God sasi fuana faꞋasagalana ngwae ki osiꞋana kira faꞋamamana ana sa Jesus, nia neꞋe faꞋarongoꞋa neꞋe mika fatataloꞋania, ma nia talangwaraꞋu fuana muke dao toꞋona. Nia neꞋe na KerekereꞋa Abu ka fata logo Ꞌuri, “Na faꞋarongoꞋa God teo karangiꞋo naꞋa, nia teo saena fatalamu ma Ꞌi saena maurilamu.” \v 9 DiꞋia kamu saea sa Jesus Ꞌani na Aofia, ma muke faꞋamamana neꞋe God taꞋea faꞋasia na maeꞋa, God ke baꞋa faꞋamauri kamu. \v 10 Na ngwae neꞋe nia faꞋamamana ana sa Jesus saena maurilana nia ꞋoloꞋolo Ꞌi maana God. Ma na ngwae neꞋe nia fata tafa Ꞌania sa Jesus nia Aofia, God ke baꞋa faꞋamauria. \v 11 DiꞋia ba na KerekereꞋa Abu nia saea ka Ꞌuri, “Na ngwae neꞋe kira faꞋamamana ana niaꞋa, noaꞋa kira kasi liadila osiꞋana niaꞋa.” \v 12 God noaꞋa kasi Ꞌinifilifili ana ngwae Ꞌi Jiu ki ma ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki logo, osiꞋana ngwae ki taꞋifau neꞋe kira faꞋamamana ana niaꞋa, kira toꞋo goꞋo ana taꞋi Aofia. Ma nia ka faꞋaleꞋa na ngwae ki taꞋifau neꞋe kira gania Ꞌuana ta kwaiꞋafiꞋanga. \v 13 Na KerekereꞋa Abu ka saea laꞋu, “God ke baꞋa faꞋamauria na ngwae ki taꞋifau neꞋe kira ri satana Ꞌuana kwaiꞋafi Ꞌanga.”\x + \xo 10:13 \xt Joel 2:32\x* \s1 Na ngwae Jiu ki noaꞋa kira kasi fofoni ru fuana ilangaꞋilana sa Christ \p \v 14 Sali ti ngwae Jiu kira fata Ꞌuri, “ꞋUri ma ngwae Jiu ki kike baꞋa gani faꞋuta ana na Aofia Ꞌuana kwaiꞋafiꞋanga faꞋuta, diꞋia noaꞋa kira kasi faꞋamamana ana niaꞋa? Ma kira ka faꞋamamana faꞋuta, diꞋia noaꞋa kira kasi rongoa Ꞌua na faꞋarongoꞋanga? Ma kira ka rongo na faꞋarongoꞋanga faꞋuta, diꞋia noaꞋa ta ngwae kasi faꞋatalo Ꞌania? \v 15 Ma na ngwae ki kira ka faꞋatalo Ꞌania na faꞋarongoꞋanga faꞋuta, diꞋia God noaꞋa kasi kwatea ti ngwae fuana faꞋataloꞋanga?” \p God asungaꞋinia ngwae lifurongo nia ki diꞋia ba na KerekereꞋa Abu saea, “KaidaꞋi ti ngwae kira dao maꞋi faꞋinia na FaꞋarongoꞋa LeꞋa, nia leꞋa liu!” \v 16 Bore ma noaꞋa laꞋu na ngwae Jiu ki taꞋifau neꞋe kira faꞋamamana ana na FaꞋarongoꞋa LeꞋa. Sulia sa Aesea ba fata Ꞌuri fuana God, “Aofia, noaꞋa laꞋu na ngwae ki taꞋifau neꞋe kira faꞋamamana ana faꞋarongoꞋanga kami.” \v 17 Ma na ngwae ki saiana kira faꞋamamana kaidaꞋi kira rongoa na FaꞋarongoꞋa LeꞋa. Ma kira ka rongoa na FaꞋarongoꞋa LeꞋa kaidaꞋi ngwae ki faꞋatalongaꞋinia sa Jesus Christ. \p \v 18 Ma nau ku saefilo Ꞌuri: Nia mamana neꞋe ngwae Jiu ki noaꞋa kira kasi rongoa na FaꞋarongoꞋa LeꞋa? NoaꞋa! Kira rongoa, sulia na KerekereꞋa Abu ba fata Ꞌuri, \q1 “Na lingana ngwae lifurongo God ki talofia saena magalia taꞋifau. \q1 Ma na faꞋatalongaꞋilana fatalana leka ka dao maꞋi saena magalia taꞋifau.”\x + \xo 10:18 \xt Sam 19:4\x* \b \p \v 19 Ma nau ku saefilo laꞋu Ꞌuri: Na ngwae Jiu ki, noaꞋa kasi sai goꞋo ana na faꞋarongoꞋanga neꞋeri? NoaꞋa. Kira saiana, sulia sa Moses ba keresia naꞋa alaꞋanga God Ꞌuri, \q1 “Nai baꞋa kwate ma kamu ngwae Jiu ki muke Ꞌuga sulia na ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki. \q1 Nai baꞋa faꞋamaurida sui bore Ꞌana kamu ka saea kira Ꞌiri talingaꞋi goꞋo. \q1 Ma nai baꞋa sasi kamu ke saetaꞋa, osiꞋana nau ku alafe fuana ngwae noaꞋa laꞋu Jiu ki neꞋe kamu fia kira Ꞌiri sai sai aku.”\x + \xo 10:19 \xt Diutronomi 32:21\x* \b \p \v 20 Ma sa Aesea ka fata noniraꞋa Ꞌi naꞋo sulia ngwae noaꞋa laꞋu Jiu ki ka Ꞌuri, \q1 “Na ngwae neꞋe noaꞋa kasi lulu nau ki, kira ka dao toꞋo aku. \q1 Ma na ngwae neꞋe noaꞋa kasi saefilo suli nau ki, nau ku faꞋataꞋi fuada fasi Ꞌiri kira ka saiaku.”\x + \xo 10:20 \xt Aesea 65:1\x* \m \v 21 Ma fuana ngwae Ꞌi Jiu ki, sa Aesea ka alaꞋa Ꞌuri suli kira, \q1 “Tau naꞋa maꞋi, nau ku saeda Ꞌiri kira ke leka maꞋi siaku, bore ma manatada ka ngasi ma kira ka aburongo.” \b \c 11 \s1 God faꞋataꞋinia na kwaimanataiꞋanga nia fuana ngwae Jiu ki \p \v 1 ꞋUri ma God ka Ꞌaila Ꞌani na ngwae nia ki Ꞌi Jiu? NoaꞋa goꞋo! NauꞋa bore talaku nauꞋa na ngwae Jiu logo, sulia nauꞋa ta ngwae ana kwalafa sa Abraham ana fuuꞋi ngwae sa Benjamin. \v 2 God noaꞋa kasi Ꞌaila goꞋo Ꞌani ngwae nia ki neꞋe nia filida Ꞌua naꞋa maꞋi ana safaliꞋanga. Kamu saiana tae ba KerekereꞋa Abu nia saea sulia sa Elaeja, kaidaꞋi nia Ꞌugalia God sulia na ngwae Jiu ki kira Ꞌuri, \v 3 “God, kira saungia naꞋa profet Ꞌoe ki, ma kira ka takalongaꞋinia naꞋa fuꞋani kwaisuꞋusi Ꞌoe ki. Ma taꞋifili nau naꞋa neꞋe nau ku tua Ꞌua, ma kira ka sasi logo Ꞌuana saungilaku.” \v 4 Ma God ka olisia ka Ꞌuri, “NoaꞋa laꞋu taꞋi ꞋaeꞋo goꞋo neꞋe Ꞌoko tua. Nau ku toꞋo ana na fiu toꞋoni ngwae Jiu ki talaku neꞋe noaꞋa kira kasi foꞋosia sa Baal na mala mala god.” \v 5 Ma nia ꞋunaꞋeri logo ana kaidaꞋi neꞋe, sulia kala bara ngwae Jiu goꞋo neꞋe kira faꞋamamana. Ma God ka filida sulia na kwaiꞋofeꞋanga nia. \v 6 Ma nia filida sulia na kwaiꞋofeꞋanga nia, noaꞋa laꞋu sulia na tae ki neꞋe kira sasiꞋi. Si diꞋia God ka filia naꞋa ngwae ki sulia tae ki neꞋe kira sasi, Ꞌirai ma filifiliꞋa God noaꞋa laꞋu sulia na kwaiꞋofeꞋanga nia. \p \v 7 Ma osiꞋana nia ꞋunaꞋeri, na ngwae Ꞌoro Jiu ki noaꞋa kira kasi dao goꞋo toꞋona na ꞋoloꞋoloꞋanga neꞋe kira lulu Ꞌuana. TaꞋifilia bara ngwae ada goꞋo neꞋe God filida neꞋe kira dao toꞋona. Ma ti ngwae ada, kira Ꞌaila Ꞌania fafarongolana God. \v 8 DiꞋia ba na KerekereꞋa Abu nia saea, \q1 “God kwatea ma manatada ka oꞋeoꞋela, ma noaꞋa kira kasi saiana tae ki neꞋe kira lisia ma tae ki neꞋe kira rongoa, leleka ka dao goꞋo Ꞌi taꞋena bore.”\x + \xo 11:8 \xt Aesea 29:10; Diutronomi 29:4\x* \p \v 9 Ma sa David ka fata Ꞌuri saena KerekereꞋa Abu, \q1 “AlaꞋania kike saeleꞋa ma kike ele Ꞌada ana fafangaꞋa kira ki. \q1 Alu kike fitoꞋo ana faꞋaleꞋanga Ꞌoe, ma kika Ꞌarefo kaidaꞋi Ꞌoko kwaꞋida, diꞋia ngwae neꞋe kira Ꞌasida saena itoito. \q1 \v 10 Nau ku foꞋo fasi Ꞌiri neꞋe maada ka rodo Ꞌiri noaꞋa kira kasi lia. \q1 Ma nau ku foꞋo fasi Ꞌiri kira ka liu ana ꞋafitaꞋiꞋanga Ꞌoro sulia asoa firi.”\x + \xo 11:10 \xt Sam 69:22, 23\x* \b \p \v 11 ꞋIu, na Jiu ki kira firute sulia noaꞋa kira kasi faꞋamamana ana sa Jesus Christ. Bore ma noaꞋa kamu kasi fia goꞋo fasi noaꞋa kira kasi oli maꞋi Ꞌuana faꞋamamana Ꞌanga. Na ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki kira toꞋo logo ana mauriꞋa faolu faꞋasia God, osiꞋana na abula taꞋangaꞋa Jiu ki. Na ru neꞋe ka ꞋunaꞋeri Ꞌiri na ngwae Jiu ki kira ka kwaimamagolai Ꞌuana ngalilana na mauriꞋa faolu neꞋeri. \v 12 Sulia na abula taꞋangaꞋa na Jiu ki, God ka kwatea ru leꞋa Ꞌoro fuakulu taꞋifau ngwae saena magalia. Ma sulia kira ka Ꞌaila Ꞌania sa Jesus Christ, God ka faꞋaleꞋa lala na ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki. Ma ana kaidaꞋi neꞋe Jiu Ꞌoro ki kike faꞋamamana ana, God ke baꞋa faꞋaleꞋa kia ka tasa. \s1 God faꞋamauria ngwae noaꞋa laꞋu Jiu ki \p \v 13 Aia, nai baꞋa alaꞋa fuamuꞋa na ngwae noaꞋa laꞋu Jiu ki. NauꞋa na ngwae ni lifurongo fuana na ngwae noaꞋa laꞋu Jiu ki, ma nau ku saeleꞋa liu sulia na raoꞋa nau fuana faꞋatalongaꞋilana na FaꞋarongoꞋa LeꞋa fuamuꞋa. \v 14 Na ngwae Jiu ki neꞋe kira diꞋia nauꞋa, diꞋia nau ku alaꞋa suli kamu, Ꞌirai liada ke kwaimamagolai sulia tae neꞋe kamu toꞋo ana. ꞋUnaꞋeri, nai baꞋa Ꞌafida Ꞌiri kike toꞋo logo ana mauriꞋa faolu. \v 15 KaidaꞋi God Ꞌaila Ꞌanida, nia ka rokisia naꞋa ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki faꞋasia na malimae nia ki Ꞌuana na kwaima nia ki. Ma ana kaidaꞋi God ka kwaloa laꞋu na Jiu ki, nia diꞋia nia taꞋea na ngwae ki faꞋasia na maeꞋa, ma nia ka faꞋaleꞋa ka tasa ana ngwae nia ki taꞋifau. \p \v 16 Ma diꞋia na ngisingisi beret etaeta ana afu beret neꞋe kira kwatea fuana God, tama na afu beret laꞋulaꞋu neꞋeri taꞋifau naꞋa neꞋe ru God logo. Ma diꞋia neꞋe lalina na Ꞌai kira kwatea fuana God, ꞋunaꞋeri na rara ru ki logo. \v 17 Ma na Jiu ki, kira diꞋia ta Ꞌai neꞋe God fasia. Ma ti rara ru ana Ꞌai neꞋe, God ka ꞋoiꞋi. Ma fuamuꞋa ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki, kaumulu diꞋia na rara Ꞌai kwasi neꞋe God ngalia ma ka labungaꞋi kamu ana kula neꞋe nia Ꞌoia na rara ru ki faꞋasia. Ma ka ꞋunaꞋeri logo ana kaidaꞋi neꞋe, sulia God nia faꞋaleꞋa kamu ka diꞋia logo neꞋe nia faꞋaleꞋa ngwae Ꞌi Jiu ki Ꞌua naꞋa maꞋi. \v 18 Ma noaꞋa kamu kasi fia fasi kamu talingaꞋi ka tasa liufia naꞋa ngwae Ꞌi Jiu ki neꞋe kira diꞋia na rara Ꞌai neꞋe God ꞋoiꞋi ki, sulia kamuꞋa neꞋe rara ru ki goꞋo Ꞌana, ma na maurilana rara Ꞌai ki leka goꞋo maꞋi faꞋasia na lalina Ꞌai. Ma na maurilana lalina Ꞌai noaꞋa kasi leka maꞋi faꞋasia na rara ru ki. \p \v 19 Sali nia talangwaraꞋu fuana ta ngwae noaꞋa laꞋu Jiu ka fata Ꞌuri, “God ka lafua naꞋa Jiu ki fasi Ꞌiri kami ka didifulida.” \v 20 Nia mamana, kamu didifulida. God nia lafua ngwae Jiu ki osiꞋana noaꞋa kira kasi faꞋamamana. Ma duꞋungana ru neꞋe, nia alu ma kamu ka didifulida osiꞋana kamu faꞋamamana. Ma nia noaꞋa kasi leꞋa fuana muke lafe duꞋungana na ru neꞋeri, bore ma muke maꞋu Ꞌani God. \v 21 OsiꞋana diꞋia God ka kwatea kwaꞋikwaꞋinga fuana na ngwae Jiu ki neꞋe kira diꞋia naꞋa rara ru mamana ki, nia ke baꞋa kwatea logo na kwaꞋikwaꞋinga fuamuꞋa neꞋe kamu diꞋia na rara ru faꞋasia na Ꞌai matamata ki, diꞋia neꞋe kamu Ꞌaila Ꞌani. \p \v 22 DuꞋungana ru neꞋe, kulu saiana na kwaiꞋofeꞋanga God faꞋinia na kwai matalangaꞋinga nia. Nia ka kwatea naꞋa kwaꞋikwaꞋinga fuana sa tai faꞋida neꞋe noaꞋa kasi faꞋamamana ana niaꞋa. Ma nia ka Ꞌofe kamu, diꞋia muke inaꞋu ana faꞋamamanalana. Ma diꞋia kamu noaꞋa kasi faꞋamamana, nia ka sikilia kamuꞋa logo. \v 23 Ma diꞋia na ngwae Jiu ki kira ka danga naꞋa Ꞌania na abu faꞋamamanaꞋanga kira ki, God ke baꞋa olitaꞋinida Ꞌuana na kula neꞋe kira tua tua maꞋi ana. OsiꞋana God saiana ka sasia ru neꞋeri. \v 24 Ma kamu ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki, kamu noaꞋa laꞋu na rara ru mamana faꞋasia na Ꞌai neꞋe God fasia. DuꞋungana kaumulu leka maꞋi faꞋasia na Ꞌai kwasi, ma God ka Ꞌoi kamu, ma ka labungaꞋi kamu goꞋo ana Ꞌai neꞋe nia fasia. Ma diꞋia nia talangwaraꞋu fuana God ka labungaꞋi kamu ana Ꞌai nia, nia ke baꞋa talangwaraꞋu liu fuana God ke olitaꞋinia na Jiu ki Ꞌuana Ꞌai neꞋe nia Ꞌoida maꞋi faꞋasia. \s1 God ke faꞋamauria ngwae Jiu ki \p \v 25 ꞋIu ngwaefuta kina, nau ku oga muke saiana na ru neꞋe God noaꞋa Ꞌiri faꞋataꞋinia Ꞌi naꞋo. Nau ku fada fuamuꞋa Ꞌiri noaꞋa kamu kasi lafe. ꞋOrolana ngwae Jiu ki, kira Ꞌaila Ꞌania fafarongolana FaꞋarongoꞋa LeꞋa. Bore ma na abu faꞋamamana Ꞌanga kira teo leleka ka dao ana kaidaꞋi na ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki neꞋe God ka filida, kira taꞋifau kike faꞋamamana ana niaꞋa. \v 26 ꞋUnaꞋeri mala, God ka fiꞋi faꞋamauria na ngwae Jiu ki taꞋifau. Ka diꞋia nama KerekereꞋa Abu ba saea, \q1 “Na Ngwae FaꞋamauri ke baꞋa leka maꞋi faꞋasia Sion, ma ka lafua naꞋa abula taꞋangaꞋa ki faꞋasia na fuuꞋi ngwae Ꞌi Israel. \q1 \v 27 Ma nai baꞋa faꞋamamana na fau alangaꞋinga nau faꞋinida, sulia nau ku lafua naꞋa abula taꞋangaꞋa kira ki.”\x + \xo 11:27 \xt Aesea 59:20\x* \b \p \v 28 Ma na ngwae Jiu ki neꞋe kira Ꞌaila Ꞌania na FaꞋarongoꞋa LeꞋa, ꞋunaꞋeri kira naꞋa neꞋe malimae God ki. Ma osiꞋana ru neꞋeri neꞋe kamu na ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki muka rongoa naꞋa FaꞋarongoꞋa LeꞋa neꞋeri. Sui ka ꞋunaꞋeri bore Ꞌana, God nia alafe fuada, osiꞋana nia filida naꞋa, sulia na fata alangaꞋinga nia Ꞌua naꞋa maꞋi fuana koꞋo bora kira ki. \v 29 OsiꞋana God noaꞋa kasi rokisia naꞋa manatana sulia sa tai faꞋida neꞋe nia filida ma ka faꞋaleꞋada. \v 30 Ana kaidaꞋi ba sui, kamu ngwae noaꞋa laꞋu Jiu ki, noaꞋa kamu Ꞌiri roꞋo roꞋo goꞋo sulia God. Bore ma ana kaidaꞋi neꞋe, kamu ngalia naꞋa na kwaimanatai Ꞌanga God, osiꞋana na ngwae Jiu ki noaꞋa kira kasi roꞋosulia God. \v 31 Ma ꞋunaꞋeri logo, na ngwae Jiu ki kira aburongo ana God, fasi Ꞌiri God ke faꞋataꞋinia logo kwaimanataiꞋanga nia fuada. Nia sasi ꞋunaꞋeri, osiꞋana nia faꞋataꞋinia kwaimanatai Ꞌanga nia fuamuꞋa. \v 32 Na ngwae ki taꞋifau suꞋungenge ana God, ru neꞋe kwatea ma nia ka lisida ka diꞋia ngwae tua saena lokafo ki neꞋe kira tua masia matalangaꞋilada. Nia sasi ꞋunaꞋeri Ꞌiri neꞋe nia ka faꞋataꞋinia kwaimanatai Ꞌanga nia fuada taꞋifau. \s1 BaꞋatafea God \p \v 33 ꞋOi Ꞌokalana God! KwaiꞋofeꞋanga nia doe liu! Na liatoꞋo ma na sai Ꞌi ruꞋanga nia ka doe liu! NoaꞋa ta ngwae kasi saiana na filifiliꞋanga God ma na falafala nia ki. \v 34 Ka diꞋia ba na KerekereꞋa Abu nia saea, \q1 “NoaꞋa ta ngwae Ꞌiri saiana na manatana God, ma noaꞋa ta ngwae Ꞌiri bolo fuana Ꞌafilana God Ꞌani manataꞋanga nia. \q1 \v 35 Ma noaꞋa ta ngwae kasi bolo fuana kwatelana ta ru fuana God fasi Ꞌiri God ke duꞋua logo fuana.” \m \v 36 OsiꞋana God neꞋe saungaꞋinia na ru ki taꞋifau, ma na ru ki taꞋifau kira tua tua maꞋi sulia ngasingasi Ꞌanga nia ma fuana niaꞋa. Alu kuke baꞋatafea God tua tua firi! ꞋIu ke ꞋunaꞋeri. \c 12 \s1 RaoꞋa fuana God \p \v 1 Aia, ngwaefuta nau kina Ꞌae, sulia na kwaimanatai Ꞌanga God fuaka nia doe liu, nau ku gani kamu, Ꞌiri muke kwatea naꞋa maurilamuꞋa taꞋifau fuana God diꞋia ta kwaisuꞋusiꞋanga. Na kwaisuꞋusiꞋanga neꞋeri nia mauri, ma ka abu, ma God ka saeleꞋa faꞋinia. Sulia nia naꞋa neꞋe falafala mamana fuana foꞋosilana God. \v 2 Ma noaꞋa kamu kasi sasi sulia falafala taꞋa saena magalia neꞋe. Bore ma muke alaꞋania God ka rokisia naꞋa maurilamuꞋa Ꞌani faꞋafaolulana na manataꞋanga kamu ki, Ꞌiri muke saiana tae neꞋe God oga muke sasia. Muke saiana tae neꞋe nia leꞋa, ma tae neꞋe ka faꞋasaeleꞋa God, ma tae neꞋe nia saga. \p \v 3 God ka faꞋaleꞋa nau Ꞌiri nauꞋa ta ngwae lifurongo fuana, Ꞌiri nau ku saea fuamuꞋa taꞋifau: NoaꞋa kamu kasi manata lafu kamu talamuꞋa. Bore ma muke manata saga suli tualamuꞋa sulia na faꞋamamanaꞋanga neꞋe God kwatea fuamuꞋa. \v 4 Kulu saiana na noni Ꞌi ngwae nia toꞋo ana kula toꞋotoꞋo Ꞌoro ki. Ma na taꞋi taꞋi ru ana ru neꞋeri ki toꞋo ana raoꞋa matamata ki logo. \v 5 Ma nia ꞋunaꞋeri logo ana nonina sa Jesus Christ. KuluꞋa kula toꞋo toꞋo ki ana nonina. Ma kulu ka toꞋo ana raoꞋa toꞋo toꞋo ki. ꞋUnaꞋeri neꞋe kulu ka rao nama fuana Ꞌafilakulu kwailiu. \v 6 Ma kulu ka toꞋo ana ngasingasiꞋanga matamata ki neꞋe God nia kwatea fuaka sulia na alafeꞋanga nia. Ma ta ngwae akulu, diꞋia God ka kwatea ngasingasiꞋanga fuana faꞋatalo Ꞌanga Ꞌani FaꞋarongoꞋanga nia, tama nia ke fata nama sulia na faꞋamamanaꞋanga neꞋe God kwatea fuana. \v 7 Ma ta ngwae laꞋu, diꞋia God ka kwatea ngasingasiꞋanga fuana kwaiꞋafiꞋanga, alu nia ke kwaiꞋafi nama ana na ngwae ki. Ma ta ngwae laꞋu, diꞋia God ka kwatea ngasingasiꞋanga fuana faꞋamanatalana ngwae ki, alu nia ke faꞋamanata nama. \v 8 Ma ta ngwae laꞋu, diꞋia God ka kwatea ngasingasiꞋanga fuana na radulana ngwae ki, nia ke sasia nama. Ma ta ngwae laꞋu, diꞋia God ka kwatea ngasingasiꞋanga fuana kwate ruꞋanga fuana ngwae ki, Ꞌoko kwate tatakolaꞋa ana. Ma ta ngwae laꞋu, diꞋia God ka kwatea ngasingasiꞋanga fuana faꞋinaꞋonaꞋo Ꞌanga, Ꞌoko rao ngasingasiꞋa Ꞌi naꞋona ngwae ki. Ma ta ngwae laꞋu, diꞋia God ka kwatea ngasingasiꞋanga fuana kwaigwaleꞋanga ana ngwae ki, nia ka sasia faꞋinia na noni alealeꞋanga. \p \v 9 Ma na alafeꞋanga neꞋe kulu toꞋo ana fuana ngwae ki, nia bolo fuana alafeꞋanga mamana, ma noaꞋa kulu kasi kwalabasa. Ma muke Ꞌaila Ꞌani tae neꞋe taꞋa, bore ma muke dau ngasi ana tae neꞋe leꞋa. \v 10 Muke kwaima fuamuꞋa kwailiu, sulia kamuꞋa neꞋe bara ngwae asina ana sa Jesus Christ. Ma muke fuꞋusi doe amuꞋa kwailiu. \v 11 Muke rao ngasingasiꞋa, ma noaꞋa kamu kasi noni Ꞌaila. Muke rao ngasingasiꞋa fuana na Aofia. \v 12 Muke saeleꞋa sulia na fitoꞋonga kamu. Ma muke mabetau kaidaꞋi kamu dao toꞋona ꞋafitaꞋiꞋanga ki. Ma muke foꞋo ana kaidaꞋi ki taꞋifau. \v 13 Ma muke daroꞋia Ꞌi safitamuꞋa na ru kamu ki faꞋinia na ngwaefuta kamu ki ana sa Jesus Christ neꞋe kira dalaꞋa. Ma muke kwaloa na ngwae dao ki, fasi Ꞌiri kira ke tua saena na luma kamu ki. \p \v 14 Ma na ngwae neꞋe kira faꞋakaisi kamu ki, muke foꞋo Ꞌiri God ke faꞋaleꞋa kira. Muke foꞋo Ꞌiri God ke faꞋaleꞋa kira, ma noaꞋa kamu kasi agida. \v 15 Muke saeleꞋa faꞋinia na ngwae ki kaidaꞋi kira saeleꞋa, ma muke kwaimanatai faꞋinia na ngwae ki kaidaꞋi kira kwaimanatai. \v 16 Muke tua kwaima faꞋinia ngwae ki taꞋifau. NoaꞋa kamu kasi naunau, bore ma muke sasia na raoꞋa neꞋe ngwae ki noaꞋa kira kasi manata doe ana. Ma noaꞋa kamu kasi fia fasi kamu liatoꞋo liu. \p \v 17 DiꞋia ta ngwae nia sasia ta ru taꞋa fuamuꞋa, noaꞋa kamu kasi olisia Ꞌani ta ru taꞋa. Muke iliili Ꞌuana sasilana tae neꞋe ngwae ki taꞋifau kira manata sulia nia leꞋa. \v 18 Muke sasia na ru ki taꞋifau neꞋe talangwaraꞋu fuamuꞋa fasi Ꞌiri muke tua kwaima faꞋinia ngwae ki taꞋifau. \v 19 Kwaima nau kina Ꞌae, diꞋia ta ngwae ka sasia ta ru taꞋa fuamuꞋa, alu noaꞋa kamu kasi duꞋua Ꞌani ta ru taꞋa. AlaꞋania God lala neꞋe ke kwaꞋida Ꞌania oga sasuꞋa nia. OsiꞋana na KerekereꞋa Abu ba saea ka Ꞌuri, “God fata Ꞌuri, ‘NauꞋa lala neꞋe nai duꞋua, ma nau ku olisia na ru ki.’”\x + \xo 12:19 \xt Diutronomi 32:35\x* \v 20 Ma muke roꞋosulia na KerekereꞋa Abu ba saea, “DiꞋia na malimae Ꞌoe nia fiolo, Ꞌoke sarea. Ma diꞋia nia silikwaꞋu, Ꞌoke kwatea kafo fuana Ꞌiri nia ke kwaꞋu. OsiꞋana diꞋia Ꞌoko sasi ꞋunaꞋeri fuana, nia ka baꞋa Ꞌeke liu sulia ru taꞋa ki neꞋe nia sasiꞋi fuamu.” \v 21 Ma noaꞋa kamu kasi alaꞋania na taꞋangaꞋa ka liufi kamu. Bore ma muke liufia lala na taꞋangaꞋa Ꞌania na sasi leꞋangaꞋa kamu ki. \c 13 \s1 RoꞋosulia na gwaungaꞋi ngwae ki \p \v 1 Kamu taꞋifau, muke roꞋosulia na gwaungaꞋi ngwae ki ana fanoa kamu ki, sulia na ꞋinotoꞋanga kira ki Ꞌita maꞋi faꞋasia God, ma God ka alaꞋani kira fuana talaꞋi lamuꞋa. \v 2 Ma sa tai neꞋe ka sasi Ꞌuana uuꞋa suꞋusia na gwaungaꞋi ngwae neꞋe ki, nia uu suꞋusia logo tae ki neꞋe God alua. Ma ta ngwae neꞋe nia sasi ꞋunaꞋeri, nia ke baꞋa ngalia kwaꞋikwaꞋinga. \v 3 Na ngwae neꞋe sasia ru leꞋa ki, noaꞋa kira kasi maꞋu Ꞌani gwaungaꞋi ngwae ki. Na ngwae neꞋe kira sasia ru rora ki, kira lala neꞋe kira maꞋu Ꞌani gwaungaꞋi ngwae ki. Ma diꞋia kamu oga noaꞋa kamu kasi maꞋu Ꞌani gwaungaꞋi ngwae ki, ꞋunaꞋeri muke tua saga, ma kike baꞋatafe kamu. \v 4 Sulia kira neꞋe ngwae rao God ki fuana ꞋafilamuꞋa. Ma diꞋia kamu fulia ru rora ki, muke maꞋu Ꞌanida, sulia kira toꞋo ana ngasingasi Ꞌanga fuana kwaꞋikwaꞋinga. Sulia kira neꞋe ngwae rao God ki fuana kwatelana kwaꞋikwaꞋinga fuana sa tai neꞋe fulirulana taꞋa. \v 5 OsiꞋana nia ꞋunaꞋeri, muke roꞋosulia na gwaungaꞋi ngwae ki ana fanoa, sulia nia saga fuana sasilana, ma diꞋia kamu sasia ru taꞋa, kike kwaꞋi kamu. \p \v 6 DuꞋungana ru neꞋeri ki logo, kamu ka folia takisi, sulia na gwaungaꞋi ngwae ki kira rao fuana God, ma kira ka rao ngangata fuana Ꞌafilana ngwae ki. \v 7 Muke folia takisi ma ru ki taꞋifau neꞋe taki ki ana fanoa kamu nia ka saea. Ma muke fuꞋusi doe ana na gwaungaꞋi ngwae ki taꞋifau. \s1 Muke sasia na raoꞋa leꞋa ki fuamuꞋa kwailiu \p \v 8 DiꞋia kamu ngali langa ana ta ru ana ta ngwae, muka duꞋua ꞋaliꞋali nama. Ma ta ru neꞋe totolia muke sasi nama neꞋe muke tua ni alafe fuamuꞋa kwailiu. Ma sa tai bore Ꞌana neꞋe nia alafe ꞋunaꞋeri, nia roꞋo naꞋa sulia na taki God ki. \v 9 Sulia na taki ki ba Ꞌuri, “NoaꞋa Ꞌoe kosi kakabara, noaꞋa Ꞌoe kosi saungia ta ngwae, noaꞋa Ꞌoe kosi bili, noaꞋa Ꞌoe kosi oga ru ti ngwae ki.” Na taki neꞋeri ki faꞋinia na taki ki taꞋifau laꞋu, kira fiku goꞋo ana taꞋi taki ba Ꞌuri, “ꞋOko alafe fuana na ngwae ki taꞋifau ka diꞋia logo neꞋe Ꞌoko alafe fuamu talamu.” \v 10 OsiꞋana diꞋia kamu alafe fuana ta ngwae, noaꞋa kamu kasi saiana sasilana ta ru taꞋa fuana. Nia neꞋe, diꞋia kamu alafe, muke roꞋosulia na taki ki taꞋifau. \p \v 11 Muke sasi ꞋunaꞋeri, sulia kamu sai naꞋa ana kaidaꞋi neꞋe sa Jesus Christ ke dao maꞋi fuana faꞋamauri laka, nia karangi liu naꞋa ka liufia na kaidaꞋi ba kulu eta faꞋamamana ana. Nia neꞋe, muke sasi akaꞋu fuana kwalolana sa Jesus Christ, ma noaꞋa kamu kasi diꞋia na ngwae neꞋe kira maliu goꞋo Ꞌada. \v 12 ꞋIu, nia rodo ka tau naꞋa, ma na asoa fuana faꞋamauri lamuꞋa ka karangi naꞋa maꞋi. Nia neꞋe, kuke mango faꞋasia na abulaꞋanga taꞋa ki diꞋia na ngwae neꞋe kira fuli ru ana rodo. Ma na raoꞋa leꞋa kia ki ka diꞋia naꞋa raꞋunga kia ki fuana fuꞋa saulilana taꞋangaꞋa. \v 13 Nia bolo fuana abulalaka ka saga, diꞋia na ngwae neꞋe kira tua saena madakolaꞋanga ana asoa. NoaꞋa kamu kasi kwaꞋufia ru neꞋe ke burasia ngwae, ma masaꞋa Ꞌani ngwaꞋe ngaꞋa taꞋa ki, noaꞋa kamu kasi Ꞌusu, ma noaꞋa kamu kasi diꞋia kui laelae ki, noaꞋa kamu kasi fuꞋa, ma noaꞋa kamu kasi Ꞌuga. \v 14 Bore ma muke tua diꞋia na Aofia sa Jesus Christ, ma noaꞋa kamu kasi manata Ꞌuana faꞋasaeleꞋalana kwaiogai Ꞌanga taꞋa ana nonimuꞋa ki. \c 14 \s1 NoaꞋa kamu kasi matalangaꞋinia ngwae asina kamu ki \p \v 1 Aia, ta ngwae neꞋe faꞋamamana ana sa Jesus Christ, muke kwaloa, sui bore Ꞌana faꞋamamana Ꞌanga nia noaꞋa kasi ngasingasiꞋa Ꞌua. Ma noaꞋa kamu kasi olisuꞋusuꞋu faꞋinia sulia na manataꞋanga nia ki. \v 2 Ma ti ngwae neꞋe faꞋamamanaꞋanga kira ki ngasi ngasiꞋa, kira saiana kira ka Ꞌania goꞋo Ꞌada fanga matamata kwailiu ki taꞋifau. Bore ma ti ngwae neꞋe faꞋamamanaꞋanga kira ngwataꞋutaꞋu, kira fia na fasi nia abu fuana Ꞌanilana. \v 3 Ma na ngwae neꞋe kira saiana kira ka Ꞌania kwalukaela fanga, noaꞋa kira kasi manata taꞋa sulia na ngwae neꞋe noaꞋa kasi Ꞌania fasi. Ka ꞋunaꞋeri logo, na ngwae neꞋe noaꞋa kasi Ꞌania fasi, noaꞋa kasi fata faꞋalia na ngwae neꞋe saiana kira ka Ꞌania kwalukaela fanga. Sulia kira na ngwae neꞋe God nia ala naꞋa fafida ki. \v 4 NoaꞋa kasi bolo fuana kuke fata faꞋalia na ngwae rao God. OsiꞋana God naꞋa neꞋe ngwae gwaungaꞋi kira, niaꞋa lala neꞋe ke baꞋa saea na raoꞋa kira ki taꞋa nama ka leꞋa. Ma kira sasi leꞋa, sulia na Aofia nia bolo fuana Ꞌafilada Ꞌiri kike sasi leꞋa. \p \v 5 Ma nia ka ꞋunaꞋeri logo, ti ngwae saea taꞋi asoa nia ꞋinotoꞋa ka tasa liufia ta asoa matamata. Ma ti ngwae kira ka saea asoa ki taꞋifau niꞋi bolo goꞋo Ꞌada. Aia, ma nia leꞋa fuada taꞋifau kira ka roꞋosulia na tae neꞋe kira saiana nia saga. \v 6 Ma na ngwae neꞋe ka manata doe ana taꞋi asoa, nia sasia fuana na faꞋa ꞋinotoꞋa lana na Aofia. Ma na ngwae neꞋe saiana ka Ꞌania ta fanga, nia sasia fuana faꞋa ꞋinotoꞋa lana na Aofia, sulia nia baꞋatangoa God fuana fanga neꞋeri. Ma sa tai neꞋe ka Ꞌaila Ꞌania Ꞌanilana fasi, nia sasi ꞋunaꞋeri fuana faꞋa ꞋinotoꞋa lana na Aofia, ma nia ka baꞋatangoa God. \v 7 DuꞋungana noaꞋa ta ngwae kasi mauri goꞋo fuana niaꞋa talana, ma noaꞋa ta ngwae kasi mae fuana niaꞋa talana. \v 8 OsiꞋana diꞋia kulu mauri, kulu mauri fuana na Aofia. Ma diꞋia kulu mae, kulu mae fuana na Aofia. Nia neꞋe, sui bore Ꞌana kulu ka mauri nama kulu ka mae, kuluꞋa neꞋe ru Aofia ki naꞋa. \v 9 OsiꞋana sa Jesus Christ nia mae, ma ka tataꞋe naꞋa Ꞌuana na mauriꞋa Ꞌiri nia gwaungaꞋi fuana ngwae mauri ki, ma fuana ngwae neꞋe mae ki logo. \p \v 10 ꞋIu, ma kamuꞋa neꞋe noaꞋa kamu kasi saiana Ꞌanilana fasi, muke tua faꞋasia fata faꞋalilana na ngwaefuta kamu ki. Ma kamuꞋa neꞋe kamu Ꞌania kwalukaela fanga, muke tua faꞋasia lia toliꞋa ana ngwaefuta kamu ki. Sulia kuluꞋa taꞋifau goꞋo kuke baꞋa uu Ꞌi naꞋona God fuana matalangaꞋi lakulu. \v 11 DuꞋungana na KerekereꞋa Abu ba fata Ꞌuri, “God fata Ꞌuri, ‘Nia mamana nauꞋa naꞋa neꞋe God mauri. Ma nia mamana logo ꞋunaꞋeri, na ngwae ki taꞋifau kike baꞋa bobo uruuru Ꞌi naꞋoku, ma kike saea neꞋe nauꞋa God.’” \v 12 Nia neꞋe, kulu saiana taꞋifau goꞋo kuke baꞋa faꞋarongoa God Ꞌania ru ki taꞋifau goꞋo neꞋe kulu sasiꞋi. \s1 NoaꞋa kamu kasi faꞋarora ngwae asina kamu ki \p \v 13 Aia, noaꞋa kulu kasi fata faꞋali kia kwailiu laꞋu. Ma nia leꞋa fuana kuke mango faꞋasia sasilana ru neꞋe ke baꞋa sasia maurilana ngwaefuta kia ka firute. \v 14 Sulia na fikuꞋa nau faꞋinia Aofia sa Jesus, nau ku sai leꞋa naꞋa ana noaꞋa ta fanga kasi faꞋasua ta ngwae Ꞌi maana God. Si diꞋia ta ngwae ka fia fasi ti fanga ke sua fuana nia Ꞌania, Ꞌirai tama nia rora fuana nia Ꞌania. \v 15 Ma diꞋia ta ngwaefuta amuꞋa ka kwaimanatai sulia tae neꞋe kamu Ꞌania, ꞋunaꞋeri tama noaꞋa kamu kasi faꞋataꞋinia goꞋo na alafeꞋanga kamu fuana. NoaꞋa kamu kasi alua na fanga neꞋe kamu Ꞌania ka faꞋalia na ngwae neꞋe sa Jesus Christ nia mae Ꞌusia. \v 16 NoaꞋa kamu kasi sasi ta ru neꞋe kamu saea fasi nia leꞋa ma ta ngwaefuta amuꞋa ka kwaimanatai duꞋungana, Ꞌiri neꞋe ngwae ki kira ke fuꞋusi taꞋa amuꞋa faꞋinia. \v 17 KaidaꞋi God nia gwaungaꞋi fafi kia, na ru talingaꞋi noaꞋa laꞋu sulia na ru kulu Ꞌania nama kulu ka kwaꞋufia. Bore ma, na ru neꞋe talingaꞋi neꞋe kuke sasia ru saga fuana ngwae ki, ma kuke tua Ꞌani aroaroꞋa faꞋinia ngwae ki, ma kuke tua Ꞌani na saesaeleꞋa Ꞌanga na AnoꞋi ru Abu kwatea fuaka. \v 18 Ma diꞋia ta ngwae nia rao fuana sa Jesus Christ ꞋunaꞋeri, God nia saeleꞋa sulia, ma ngwae matamata ki bore kira ka alafafia. \p \v 19 Nia neꞋe, kuke sasi Ꞌuana sasilana ru neꞋe kwatea aroaroꞋanga ma faꞋangasilana faꞋamamanaꞋanga kulu ki kwailiu. \v 20 NoaꞋa kamu kasi takalongaꞋinia na raoꞋa God sasia saena maurilana ta ngwae, osiꞋana Ꞌoko Ꞌania ta fanga nia fia fasi nia abu. Sui bore Ꞌana na fanga ki taꞋifau goꞋo ka leꞋa fuana Ꞌanilana, nia taꞋa liu diꞋia na fanga neꞋe kamu Ꞌania, nia faꞋarora ta ngwaefuta amuꞋa. \v 21 ꞋUnaꞋeri nia taꞋi leꞋa diꞋia noaꞋa kamu kasi Ꞌania fasina ta ru mauri, ma noaꞋa kamu kasi kwaꞋufia ta kafo ngasingasiꞋa neꞋe ke burasi kamu, ma noaꞋa kamu kasi sasia ta ru laꞋu neꞋe ka talaꞋia ngwaefuta kamu ki ka leka rora. \p \v 22 Ma na manataꞋanga kamu sulia na fanga neꞋe ti ngwae kira saea nia abu, nia ta ru safitamuꞋa goꞋo faꞋinia God. ꞋOilakiꞋa fuana ngwae neꞋe nia sasia tae neꞋe nia saiana nia saga, ma na maurilana noaꞋa kasi matalangaꞋinia. \v 23 Bore ma diꞋia na ngwae neꞋe manatana ka ruarua sulia tae neꞋe nia abu Ꞌi maana God fuana Ꞌanilana, ma nia ka Ꞌania ru neꞋeri, nia sasia ta ru rora, sulia na ngwae neꞋeri kasi roꞋosulia na tae neꞋe nia manata sulia nia saga. OsiꞋana diꞋia kulu sasia ta ru neꞋe kulu manata ruarua ana fasi nia leꞋa Ꞌi maana God, tama ru neꞋeri nia taꞋa. \c 15 \s1 FaꞋasaeleꞋa ngwae matamata ki, noaꞋa laꞋu fuaka talaka \p \v 1 ꞋIu, kiaꞋa na ngwae neꞋe faꞋamamana Ꞌanga kia ki ngasingasiꞋa, nia bolo fuana kuke mabetau faꞋinia sa tai neꞋe faꞋamamana Ꞌanga kira ki ngwataꞋutaꞋu. Ma noaꞋa kulu kasi manata goꞋo sulia kiaꞋa talaka. \v 2 Ma nia ka bolo fuana kuke faꞋasaeleꞋa na ngwaefuta kia ki Ꞌiri ka leꞋa fuada, fasi Ꞌiri kuke faꞋangasingasia faꞋamamana Ꞌanga kira ki. \v 3 Sa Jesus Christ noaꞋa kasi sasia laꞋu na ru ki fuana faꞋasaeleꞋalana talana. Sulia na KerekereꞋa Abu ba saea, “God, na fata fuꞋusi taꞋangaꞋa kira fuamu faꞋali nau logo.” \v 4 Na ru ki taꞋifau neꞋe kira keresia saena KerekereꞋa Abu, kira keresia fuana faꞋamanatalaka. Na KerekereꞋa Abu nia Ꞌafi kia fuana mabetauꞋa, ma nia ka radu kia. Ma ru neꞋeri ki kwatea ma kulu ka manata ꞋuitoꞋo ana God neꞋe faꞋamamana eta fataꞋa nia ki fuaka. \p \v 5 Nau ku foꞋo Ꞌiri God neꞋe gwalona mabetauꞋanga ma kwairaduꞋanga, ka kwatea ma muke tua sulia taꞋi manataꞋanga goꞋo diꞋia logo sa Jesus Christ nia tua faꞋi kamu. \v 6 ꞋUnaꞋeri kamu ke toꞋo ana taꞋi liaꞋi ngwae ma taꞋi fataꞋa, muke faꞋa ꞋinotoꞋa God na MaꞋa sa Jesus Christ na Aofia kia. \p \v 7 Ma muke kwalo kamu kwailiu ka diꞋia sa Jesus Christ ba kwalo kamu logo. DiꞋia kamu sasi ꞋunaꞋeri, ngwae ki kira ke baꞋatafea God. \v 8 Nau ku saea fuamuꞋa, sa Jesus Christ nia leka maꞋi saena magalia fasi Ꞌiri ka Ꞌafia ngwae Jiu ki, Ꞌiri ka faꞋataꞋinia na fata alangaꞋinga God ki fuana koꞋo bora kira ki ke fuli mamana. \v 9 Ma nia leka logo maꞋi ka kwatea na ngwae noaꞋa laꞋu Jiu ki kira ka saiana baꞋatafelana God fuana kwaimanatai Ꞌanga nia. DiꞋia ba na KerekereꞋa Abu nia saea, \q1 “Ana kaidaꞋi nau ku tua faꞋinia ngwae noaꞋa laꞋu Jiu ki, nau ku baꞋatafe Ꞌoe, ma nau ku fataleꞋa amu Ꞌania nguꞋa ki.” \m \v 10 Ma na KerekereꞋa Abu ka fata laꞋu Ꞌuri, \q1 “Kamu ngwae noaꞋa laꞋu Jiu ki, muke saeleꞋa faꞋinia ngwae God ki Ꞌi Jiu!” \m \v 11 Ma na KerekereꞋa Abu ka fata laꞋu Ꞌuri, \q1 “Kamu ngwae noaꞋa laꞋu Jiu ki, muke baꞋatafea God, ma ngwae ki taꞋifau, muke baꞋatafe nia!” \m \v 12 Ma ana ta KerekereꞋa Abu laꞋu, sa Aesea ka fata Ꞌuri, \q1 “TaꞋi ngwae ana kwalafa sa Jesi ke baꞋa leka maꞋi, ma nia ke baꞋa gwaungaꞋi fafia na ngwae noaꞋa laꞋu Jiu ki, ma kira ke baꞋa fitoꞋo ana niaꞋa.” \b \p \v 13 Ma nau ku foꞋo Ꞌiri God neꞋe kwate kulu ka toꞋo ana fitoꞋonga, ka faꞋasaeleꞋa kamu, ma ka kwatea aroaroꞋanga fuamuꞋa sulia na faꞋamamanaꞋanga kamu ana niaꞋa, fasi Ꞌiri na fitoꞋonga kamu ke bulao Ꞌani ngasingasiꞋanga na AnoꞋi ru Abu. \s1 DuꞋungana tae neꞋe sa Paul ka kerekere noniraꞋa \p \v 14 Ngwaefuta nau kina, nau ku sai leꞋa ana na abulaꞋanga kamu nia leꞋa liu, ma muka saiꞋi ru, ma muka bolo fuana na faꞋamanatalamuꞋa kwailiu. \v 15 Sui bore Ꞌana nia ꞋunaꞋeri, saena kerekereꞋa neꞋe nau ku fata madako sulia ti ru neꞋe nau ku oga nai faꞋamanata oli amuꞋa Ꞌani. Nau ku fata noniraꞋa osiꞋana God nia fili nau sulia na kwaiꞋofeꞋanga nia, \v 16 ma nia kwatea ma nauꞋa na ngwae rao fuana sa Jesus Christ Ꞌi safitana na ngwae noaꞋa laꞋu Jiu ki. Nau ku rao diꞋia ta fata abu Ꞌani faꞋatalongaꞋilana na FaꞋarongoꞋa LeꞋa faꞋasia God, Ꞌiri na ngwae noaꞋa laꞋu Jiu ki kike baꞋa diꞋia ta kwaisuꞋusiꞋanga neꞋe God nia saeleꞋa faꞋinia, ma na AnoꞋi ru Abu ka faꞋafaolu kira. \v 17 Ma ana fikuꞋa nau faꞋinia sa Jesus Christ, nau ku fata baꞋalafe Ꞌani raoꞋa nau fuana God. \v 18 Nau ku fata goꞋo sulia tae ki neꞋe sa Jesus Christ nia sasi Ꞌani nau fuana talaꞋilana ngwae noaꞋa laꞋu Jiu ki fuana roꞋongaꞋa sulia God. Kira roꞋosulia God osiꞋana kira rongoa alaꞋanga nau ki, ma kira ka lisia ru nau ku sasiꞋi ki. \v 19 Ma nau ku fulia faꞋanadaꞋa ki ma ru ni ꞋarefoꞋanga ki Ꞌani na ngasingasi Ꞌanga ana AnoꞋi ru Abu God. ꞋUnaꞋeri, nau ku etangia raoꞋa nau Ꞌi Jerusalem, ma nau ku leka kwai liu ana kula ki leleka ka dao Ꞌi Ilirikum. Ma Ꞌi niniꞋari, nau ku fatataloꞋania na FaꞋarongoꞋa LeꞋa sulia sa Jesus Christ ka sui naꞋa ana kula neꞋeri ki. \v 20 ꞋI faꞋi bore Ꞌana nau ku leka ana, nau ku ꞋidufaꞋi sasi Ꞌuri: Nai fatataloꞋania na FaꞋarongoꞋa LeꞋa ana maꞋe fanoa neꞋe noaꞋa kira kasi rongo Ꞌua sulia sa Jesus Christ, fasi Ꞌiri naisi diꞋia ta ngwae neꞋe saungaꞋinia ta luma Ꞌi fafona fau ni babatoꞋo Ꞌanga ta ngwae matamata alua. \v 21 DiꞋia ba na KerekereꞋa Abu alaꞋa sulia na Christ, \q1 “Ngwae neꞋe noaꞋa kasi rongo Ꞌua sulia, kira ke baꞋa lisia, ma kira ka saiana.” \b \s1 Sa Paul nia ke leka Ꞌuana Ꞌi Rom \p \v 22 Ma osiꞋana nau ku Ꞌabera sulia faꞋataloꞋa ꞋunaꞋeri saena fanoa matamata ki, nia neꞋe fonea noaꞋa naisi leka kwau Ꞌiri nai dao toꞋomuꞋa. \v 23 Ma ana kaidaꞋi neꞋe, nau ku faꞋasuia naꞋa na raoꞋa nau ki Ꞌi neꞋe saena maꞋe fanoa neꞋeri ki. Ma sulia bara faꞋi ngali naꞋa neꞋe nau ku oga lekaꞋa kwau siaumulu, \v 24 ma Ꞌi niniꞋari nau ku manata naꞋa fuana fasi Ꞌiri nai liu kwau siaumulu, kaidaꞋi nai baꞋa leka Ꞌuana Ꞌi Spen. Nia neꞋe nau ku manata toꞋo fuana nai dao kwau siamuꞋa, nau ku taꞋi saeleꞋa basi faꞋi kamu ka sui, nau ku oga muke kwaiꞋafi aku ana lekaꞋa nau Ꞌuana Ꞌi Spen. \v 25 Bore ma Ꞌi naꞋona neꞋe nau ku leka Ꞌuana Ꞌi Spen, nai leka basi Ꞌuana Ꞌi Jerusalem fuana Ꞌafilana ngwae God ki Ꞌi neꞋeri. \v 26 OsiꞋana na ngwae faꞋamamana ki Ꞌi Masedonia ma Ꞌi Gris, kira fia nia leꞋa fuana kwate maniꞋa fuana Ꞌafilana ngwae faꞋamamana neꞋe kira dalaꞋa ma kira ka tua Ꞌi Jerusalem. \v 27 Ma na liaꞋi ngwae neꞋeri neꞋe ru kira talada. Ma ka ꞋunaꞋeri bore, nia bolo fuana kike Ꞌafida. Sulia na ngwae Jiu ki kira daroꞋia kwailiu na FaꞋarongoꞋa LeꞋa faꞋinia na ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki, ma ka leꞋa fuana ngwae noaꞋa laꞋu Jiu ki, kira ka daroꞋia na toꞋo ruꞋa kira ki faꞋinia na ngwae Jiu ki. \v 28 Ma ana kaidaꞋi nai faꞋasuia naꞋa na raoꞋa fuana kwatelana na mani neꞋe kira fikua fuada ka sui, nai baꞋa leka Ꞌuana Ꞌi Spen, ma nau ku liu siaumulu ana lekaꞋa nau. \v 29 KaidaꞋi nai dao maꞋi siaumulu, nau ku saiana sa Jesus Christ ke faꞋaleꞋa kamu osiꞋana nauꞋa. \p \v 30 Ngwaefuta nau kina, sulia na Aofia kia sa Jesus Christ, ma sulia na alafeꞋanga neꞋe na AnoꞋi ru Abu kwatea fuaka, nau ku gani kamu muke foꞋo ngasingasiꞋa faꞋi nau, fasi Ꞌiri God ke Ꞌafi nau. \v 31 Muke foꞋo Ꞌiri God ke Ꞌafi nau fasi Ꞌiri na ngwae ki Ꞌi Judea neꞋe noaꞋa kasi faꞋamamana, noaꞋa kasi faꞋafii nau. Ma muke foꞋo logo Ꞌiri na ngwae God ki Ꞌi Jerusalem kike saeleꞋa sulia na mani ba nau ku kwatea fuana Ꞌafilada. \v 32 ꞋUnaꞋeri, diꞋia na kwaiogaiꞋanga God, ana kaidaꞋi nau ku faꞋasuia naꞋa raoꞋa nau Ꞌi Jerusalem, nai baꞋa leka maꞋi siaumulu faꞋinia na saeleꞋanga doe, ma nau kui baꞋa mamalo leꞋa faꞋi kamu. \v 33 Aia, nau ku foꞋo Ꞌiri God neꞋe kwatea aroaroꞋanga fuaka, ke tua faꞋi kamu taꞋifau. ꞋIu ke ꞋunaꞋeri. \c 16 \s1 Sa Paul fata leꞋaleꞋa ana ti ngwae faꞋamamana Ꞌi Rom \p \v 1 ꞋIu, nau ku oga nai fata leꞋa sulia na ngwaingwaena kia Ꞌi Fobe neꞋe rao fuana ngwae faꞋamamana ki Ꞌi Kenkrae. \v 2 Ana kaidaꞋi nia ke baꞋa dao maꞋi siaumulu, muke kwaloa sulia na faꞋamamanaꞋanga nia ana na Aofia, sulia ngwae God ki totolia kike sasi ꞋunaꞋeri. Ma muke Ꞌafia Ꞌani ta ru neꞋe nia oga, osiꞋana niaꞋa ba Ꞌafia logo na ngwae Ꞌoro ki ma nauꞋa logo. \p \v 3 Ma nau ku kwatea alaꞋanga leꞋa leꞋa fuana sa Akuila ma Ꞌi Prisila neꞋe kera rao faꞋi nau fuana sa Jesus Christ. \v 4 Ana kaidaꞋi kera Ꞌafi nau, karangi kira ka saungidaroꞋo. Ma sulia ru neꞋe, nau ku tafedaroꞋo liu. Ma noaꞋa laꞋu taꞋifili nau, ma na ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki taꞋifau neꞋe kira faꞋamamana logo, kira tafedaroꞋo. \v 5 Aia, ma nau ku kwatea alaꞋanga leꞋa leꞋa logo fuana ngwae neꞋe kira faꞋamamana, ma kira ka fiku saena luma kera fuana foꞋosilana God. \p Ma nau ku kwatea alaꞋanga leꞋa leꞋa logo fuana sa Epaenetus, na kwaima leꞋa nau. Nia neꞋe ngwae etaeta neꞋe nia faꞋamamana ana sa Jesus Christ Ꞌi Asia. \v 6 Ma nau ku kwatea alaꞋanga leꞋa leꞋa logo fuana Ꞌi Mary, kini ba nia rao ngasingasiꞋa fuamuꞋa. \v 7 Ma alaꞋanga leꞋa leꞋa logo fuana sa Andronikus, ma sa Junias, na ro ngwae Jiu ki diꞋia logo nauꞋa neꞋe kira tua tua faꞋi nau saena luma ni lokafo. Ma keroꞋa ro ngwae kera eta faꞋamamana ana sa Jesus Christ sui mala nauꞋa. Ma na ngwae ni lifurongo ki, kira sai leꞋa logo adaroꞋo. \p \v 8 Na alaꞋanga leꞋa leꞋa nau fuana sa Ampilatus, na kwaima leꞋa nau sulia na faꞋamamanaꞋanga keroꞋo ana na Aofia. \v 9 Na alaꞋanga leꞋa leꞋa logo fuana sa Urbanus, na ngwae rao faꞋi nau fuana sa Jesus Christ. Ma na alaꞋanga leꞋa leꞋa logo fuana sa Stakis, na ngwae kwaima leꞋa nau. \v 10 Ma alaꞋanga leꞋa leꞋa fuana sa Apeles, na ngwae leꞋa neꞋe sa Jesus Christ alafafia. Ma fata leꞋa leꞋa Ꞌanga fuana sa Aristobulus faꞋinia na tuaꞋa nia. \v 11 Ma alaꞋanga leꞋa leꞋa fuana sa Herodion, ta ngwae Jiu diꞋia logo nauꞋa. Ma alaꞋanga leꞋa leꞋa logo fuana sa tai faꞋida neꞋe kira faꞋamamana saena luma sa Narsisus. \p \v 12 Aia, na alaꞋanga leꞋa leꞋa nau ki fuana Ꞌi Trifaena ma Ꞌi Trifosa, neꞋe kera rao ngasingasiꞋa fuana na Aofia. Ma na alaꞋanga leꞋa leꞋa logo fuana kwaima nau Ꞌi Persis, na kini rao maꞋudi fuana na Aofia. \v 13 Nau ku kwatea alaꞋanga leꞋa leꞋa nau ki fuana sa Rufus, ngwae rao leꞋa fuana na Aofia. Ma alaꞋanga leꞋa leꞋa logo fuana teꞋa sa Rufus, neꞋe nia Ꞌafi leꞋa aku diꞋia naꞋa ta ngela Ꞌana. \v 14 AlaꞋanga leꞋa leꞋa nau ki fuana sa Asinkritus, sa Flegon, sa Hermes, sa Patrobas, sa Hermas, ma na ngwae ki taꞋifau neꞋe kira faꞋamamana ma kira ka tua faꞋinida. \v 15 AlaꞋanga leꞋa leꞋa ki fuana sa Filologus, ma sa Julia, ma sa Nereus faꞋinia ngwaingwaena nia, ma fuana sa Olimpas faꞋinia na ngwae God ki taꞋifau neꞋe kira tua faꞋinida. \p \v 16 Ma ana kaidaꞋi kamu ke lisi kamu kwailiu, muke faꞋataꞋinia na alafeꞋanga kamu fuamuꞋa kwailiu. Aia, ma na ngwae faꞋamamana sa Jesus Christ ki taꞋifau Ꞌi neꞋe, kira kwatea kwau na alaꞋanga leꞋa leꞋa kira ki fuamuꞋa. \s1 Fata faꞋabasuꞋa sulia tuaꞋa leꞋa fuana ngwae faꞋamamana ki \p \v 17 Ngwaefuta nau kina, nau ku saea fuamuꞋa, muke madafi kamu faꞋasia na ngwae neꞋe kira kwate ma kamu ka fuꞋa ki, ma kira kwate ma ti ngwae ka faꞋitaꞋi faꞋasia sa Christ. Kira faꞋamanata Ꞌani na ru neꞋe leka matamata faꞋasia na faꞋamanataꞋanga mamana neꞋe kamu faꞋamamana ana. Muke tua tau faꞋasida. \v 18 Sulia sa tai faꞋida neꞋe kira sasi ꞋunaꞋeri, noaꞋa kira kasi rao goꞋo fuana sa Jesus Christ na Aofia kia, bore ma kira rao goꞋo Ꞌada sulia liada talada. ꞋAnia alaꞋanga leꞋa kira ki faꞋinia na alaꞋanga kwaigwafe kira ki, kira ka sokea ngwae neꞋe noaꞋa kira kasi saiꞋi ru Ꞌua ki. \v 19 Bore ma ngwae ki taꞋifau kira rongo sulia neꞋe kamu roꞋosulia sa Christ. Ma nau ku saeleꞋa liu suli kamu. Nau ku oga muke liatoꞋo sulia tae neꞋe leꞋa, ma muke tua faꞋasia na ru taꞋa ki. \v 20 ꞋUnaꞋeri God neꞋe gwalona na aroaroꞋanga kia, nia ke baꞋa ꞋaliꞋali ka kwate ma kamu ke liufia sa Saetan. \p Nau ku foꞋo fasi Ꞌiri na Aofia kia sa Jesus ka inaꞋu ana ꞋofelamuꞋa. \p \v 21 Ma sa Timoti, na ngwae neꞋe rao faꞋi nau, kwatea logo kwau na alaꞋanga leꞋa leꞋa nia ki fuamuꞋa. Ma sa Lusius, sa Jason, ma sa Sosipater, na ngwae Jiu ki diꞋia logo nauꞋa, kira kwatea na alaꞋanga leꞋa leꞋa kira logo fuamuꞋa. \p \v 22 Ma nauꞋa sa Tertius, na ngwae neꞋe nau ku Ꞌafia sa Paul fuana keresilana na alaꞋanga neꞋe ki, nau ku kwatea kwau na alaꞋanga leꞋa leꞋa nau fuamuꞋa sulia na faꞋamamanaꞋanga kia ana sa Jesus Christ. \p \v 23-24 Aia, ma sa Geas ka kwatea kwau na alaꞋanga leꞋa leꞋa nia ki. Nau ku tua faꞋinia Ꞌi neꞋe, ma na ngwae faꞋamamana ki neꞋe kira fiku logo Ꞌi luma nia. Ma sa Erastus, na ngwae lia sulia mani saena maꞋe fanoa doe neꞋeri, faꞋinia ngwaefuta kia sa Kuartus, kera kwatea na alaꞋanga leꞋa leꞋa keroꞋa logo fuamuꞋa.\f + \fr 16:23-24 \ft Ti kerekereꞋa Ꞌua Ꞌadoa laꞋu alaꞋanga neꞋe, “Na kwaiꞋofeꞋanga na Aofia kia sa Jesus Christ ke tua faꞋi kamu taꞋifau. ꞋIu.”\f* \s1 FoꞋongaꞋa Ꞌisi Ꞌani baꞋatafeꞋanga \p \v 25 Kuke fuꞋusi ꞋinotoꞋa ana God, osiꞋana nia saiana faꞋangasingasi lamuꞋa sulia na FaꞋarongoꞋa LeꞋa neꞋe nau ku faꞋataloꞋania. Na FaꞋarongoꞋa neꞋe nia leka sulia sa Jesus Christ. KaidaꞋi tau naꞋa maꞋi God noaꞋa kasi faꞋataꞋi madako ana FaꞋarongoꞋa LeꞋa neꞋe. \v 26 Bore ma ana kaidaꞋi neꞋe, nia faꞋataꞋinia naꞋa na FaꞋarongoꞋa LeꞋa. Na profet ki kerekere sulia na FaꞋarongoꞋa LeꞋa neꞋe. Ma God neꞋe mauri firi, nia asungaꞋi kami ka takaloa na FaꞋarongoꞋa LeꞋa neꞋe fuana ngwae ana fanoa ki taꞋifau, fasi Ꞌiri neꞋe ngwae ki taꞋifau, kike faꞋamamana ana, ma kike roꞋo logo sulia. \p \v 27 God taꞋifilia goꞋo neꞋe liatoꞋo ana ru ki taꞋifau, kulu baꞋatafea Ꞌani sa Jesus Christ tuatua firi. ꞋIu ke ꞋunaꞋeri.