\id LUK Luke in KwaraꞋae SFC July 2002sh, corꞋd 12/02sh, proofed 1/03sh, corꞋd 1/02sh 
\h Luke 
\toc3 Luke 
\toc1 Na FaꞋarongoꞋanga LeꞋa NeꞋe Sa Luke Nia Keresia 
\toc2 Luke 
\mt1 Na FaꞋarongoꞋanga LeꞋa NeꞋe Sa Luke Nia Keresia  
\ip Sa Luke taꞋi ngwae kwaigurai neꞋe nia sai liu ana keresilana buka leꞋa ki. Sa Luke noaꞋa laꞋu na fafarongo sa Jesus Christ kaidaꞋi sa Jesus mauri, ma niaꞋa ka noaꞋa logo ta Jiu, ma na alaꞋanga nia neꞋe Grik. ꞋI naꞋo ma nia fiꞋi keresia na buka neꞋe, kaidaꞋi Ꞌoro ki nia tua faꞋinia sa Paul na lifurongo. Ana ti kaidaꞋi logo, nia leka Ꞌi Jerusalem fuana lisilana kula neꞋe ru ki fuli ana kaidaꞋi ana sa Jesus. ꞋI buri mala, nia ka fiꞋi keresia buka neꞋe. Nia ka keresia laꞋu ta buka sulia tae neꞋe lifurongo ki sasia, neꞋe kira saea Ꞌani Acts.  
\ip Sa Luke keresia buka neꞋe fuana ngwae ꞋaꞋana sa Tiofilas. Sui bore Ꞌana ka ꞋunaꞋeri, nia keresia logo fuana ngwae Ꞌoro neꞋe kira noaꞋa laꞋu ngwae Jiu ki, Ꞌiri kike saiana toꞋomaꞋilana. Sa Luke keresia buka neꞋe logo fuana faꞋataꞋilana na FaꞋarongoꞋa LeꞋa sulia sa Jesus nia ru mamana liu. Ma nia oga ke faꞋataꞋi madako ana neꞋe sa Jesus leka maꞋi fuana faꞋamaurilana ngwae ki taꞋifau saena magalia. Ti ru neꞋe sa Luke nia kerekere suliꞋi ki neꞋe sa Jesus nia fuꞋusi doe ana kini ki, ma nia ka maꞋudi liu fuana kwaiꞋafilana ngwae taꞋa ki, ma ngwae dalaꞋa ki.  
\iot Na ru talingaꞋi ki saena buka neꞋe:  
\io1 Futalana ma doelana sa Jesus, ma sa John Siuabu & 1:5—2:52  
\io1 ꞋI naꞋo ana sa Jesus ka fiꞋi talaꞋae ana raoꞋa nia & 3:1—4:13  
\io1 Sa Jesus fulia raoꞋa nia Ꞌi Galili & 4:14—9:50  
\io1 Sa Jesus leka ka dao Ꞌi Jerusalem & 9:51—19:27  
\io1 Wiki Ꞌisi sa Jesus tua Ꞌi Jerusalem & 19:28—21:38  
\io1 Sa Jesus mae ma ka mauri faolu laꞋu & 22:1-24  
\c 1  
\p
\v 1 Kwala Tiofilas kwa, na ngwae Ꞌoro ki kira kerekere sulia ru ki taꞋifau neꞋe sa Jesus nia fuliꞋi safitamiꞋa.  
\v 2 Kira keresia ru neꞋe kami rongoa faꞋasia na ngwae neꞋe kira lia talitali ana ru neꞋeri ki. Ma ngwae neꞋe kira lisia ru neꞋeri ki neꞋe fuli, kira ka fata logo sulia na FaꞋarongoꞋa LeꞋa neꞋeri fuamiꞋa.  
\v 3 Nia neꞋe ngwae ꞋinotoꞋa sa Tiofilas, nau ku manata sulia nia leꞋa nau kui kerekere sulia ru neꞋe ki fuamu, osiꞋana nau ku sai leꞋa ana ru ki taꞋifau, nia Ꞌita nama maꞋi ana etangilana alaꞋanga neꞋe.  
\v 4 Ma nau ku kere sulia ru neꞋe ki fasi Ꞌiri Ꞌoke saiana na mamanalana taꞋifau ru neꞋe kira faꞋamanata Ꞌani fuamu.   
\s1 KaidaꞋi na Ꞌainsel faꞋarongo Ꞌani futalana sa John Siuabu  
\p
\v 5 Ana na kaidaꞋi sa Herod nia gwaungaꞋi fafia abaꞋi kula Ꞌi Judea, taꞋi fata abu neꞋe satana sa Sekaraea nia tua logo ana kaidaꞋi neꞋeri, ma niaꞋa ana fiku taꞋi fata abu fuana foꞋongaꞋa sulia sa Abaeja. Na Ꞌafe nia Ꞌi Elisabet nia saka logo maꞋi ana na kwalafa fata abu ki neꞋe kira Ꞌita maꞋi ana sa Aaron, ngwaefuta sa Moses.  
\v 6 Na abula ladaroꞋo taꞋifau nia saga, ma ka ꞋoloꞋolo Ꞌi naꞋona God, sulia kera roꞋo leꞋa liu sulia na taki God ki faꞋinia na alaꞋanga totongaꞋi nia ki taꞋifau.  
\v 7 Bore ma taꞋi ru goꞋo, neꞋe noaꞋa kera kasi toꞋo ana ta ngela, osiꞋana Ꞌi Elisabet nia ꞋabaraꞋa. Ma niaꞋa faꞋinia araꞋi nia sa Sekaraea bore, keroꞋa ngwaro logo naꞋa.   
\p
\v 8 TaꞋi asoa sa Sekaraea nia leka saena Luma Abu God, osiꞋana kaidaꞋi neꞋeri na kaidaꞋi na fiku taꞋi fata abu sa Sekaraea Ꞌiri ke sasia na raoꞋa fata abu ki.  
\v 9 Na falafala ana fata abu ki fuana fililana taꞋi fata abu laꞋu fuana doꞋofilana Ꞌai moko leꞋa, neꞋe nia Ꞌuri: Kira ka Ꞌui Ꞌania ru diꞋia daisi fuana fililana sa tai laꞋu neꞋe ka sasia raoꞋa fata abu fuana doꞋofilana Ꞌai moko leꞋa Ꞌi fafona fulifuꞋa saena Luma Abu God. Ana kaidaꞋi neꞋeri, kira ka filia sa Sekaraea, ma nia ka ruꞋu Ꞌi saena Luma Abu,  
\v 10 ma na ngwae Ꞌoro neꞋe kira ka tua Ꞌi maa ki, kira ka foꞋo ana kaidaꞋi neꞋe nia doꞋofia na Ꞌai moko leꞋa neꞋeri.  
\v 11 Ma taꞋi Ꞌainsel God ka faꞋataꞋi fuana, nia uu Ꞌi bali ꞋoloꞋolo ana fulifuꞋa neꞋeri.  
\v 12 KaidaꞋi sa Sekaraea nia lisia na Ꞌainsel neꞋeri, nia ka lebe ma ka maꞋu liu.  
\v 13 Bore ma, na Ꞌainsel neꞋeri ka fata Ꞌuri fuana, “Sekaraea, noaꞋa Ꞌoe kosi maꞋu laꞋu! God nia rongoa na lingana foꞋongaꞋa Ꞌoe, ma na Ꞌafe Ꞌoe Ꞌi Elisabet ke baꞋa faꞋafuta taꞋi ngela ngwane. Ma Ꞌoke saea Ꞌani sa John.  
\v 14 ꞋOke baꞋa saeleꞋa liu, ma na ngwae Ꞌoro ki logo, kira ka saeleꞋa ana kaidaꞋi neꞋe nia ke futa maꞋi ana!  
\v 15 OsiꞋana niaꞋa na ngwae talingaꞋi Ꞌi naꞋona God. NoaꞋa nia kasi kwaꞋufia ta waen nama ta ru ni kwaꞋufilana ngasingasiꞋa neꞋe lilinga. Ma ana kaidaꞋi nia fiꞋi futa maꞋi, na AnoꞋi ru Abu ka tua naꞋa faꞋinia.  
\v 16 Nia ke baꞋa olitaꞋinia maꞋi na ngwae Ꞌoro ki Ꞌi Israel fuana God kira.  
\v 17 Ma nia ke baꞋa etaeta naꞋa maꞋi Ꞌi naꞋo ana na Aofia, ma ke baꞋa ngasingasiꞋa diꞋia sa Elaeja na profet. Sa tai faꞋida neꞋe kira olisuꞋusuꞋu, nia ke fikuda laꞋu, fasi Ꞌiri na maꞋa ki, ma na ngela kira ki, kira ke alafe fuada kwailiu. Ma nia ke baꞋa rokisia manatana na ngwae aburongo ki, Ꞌiri kira ka manata saga. Ma nia ke baꞋa sasi akaꞋu ana na ngwae ki fuana na Aofia, Ꞌiri kira ke masia na daolana maꞋi.”   
\p
\v 18 Sui, sa Sekaraea ka fata Ꞌuri fuana Ꞌainsel neꞋeri, “Nau kui baꞋa sai faꞋuta ana mamanalana ru neꞋeri? Sulia nauꞋa faꞋinia Ꞌafe nau, keroꞋo ngwaro taꞋifau naꞋa.”   
\p
\v 19 Ma na Ꞌainsel nia olisia ka fata Ꞌuri: “NauꞋa sa Gebriel neꞋe nau ku tua faꞋinia God sulia asoa ki taꞋifau. Ma God naꞋa niniꞋa asungaꞋi nau maꞋi, Ꞌiri nai alaꞋa faꞋiniꞋo, ma nau ku faꞋarongo Ꞌoe Ꞌani na faꞋarongoꞋa leꞋa neꞋe.  
\v 20 Ma diꞋia Ꞌoe kosi faꞋamamana goꞋo ana faꞋarongoꞋanga neꞋe nau, Ꞌoke lisia na mamanalana ana kaidaꞋi neꞋe God nia Ꞌolea fuana ru neꞋe ka fuli ana. Ma osiꞋana Ꞌoe kosi faꞋamamana ana fatalaku, na kwakwamu ke kulu, ma noaꞋa Ꞌoe kosi alaꞋa tafa leleka ka dao ana kaidaꞋi neꞋe ru neꞋe nau ku eta fata Ꞌani Ꞌi naꞋo fuamu ka mamana.”   
\p
\v 21 Ana kaidaꞋi neꞋeri na ngwae neꞋe kira tua masia sa Sekaraea ki, kira ka Ꞌarefo liu, sulia nia tua tau maꞋi Ꞌi saena Luma Abu.  
\v 22 Ma kaidaꞋi sa Sekaraea nia leka maꞋi Ꞌi maa siana ngwae neꞋeri ki, na kwakwana ka kulu naꞋa, ma noaꞋa nia kasi alaꞋa naꞋa faꞋinia na ngwae neꞋeri ki. ꞋUnaꞋeri goꞋo na ngwae ki taꞋifau, kira ka manata naꞋa Ꞌuri: “Mamana liu, sali nia lisia ta faꞋataꞋinga Ꞌi saena Luma Abu.” Si neꞋe kwakwana nia kulu naꞋa, ma nia ka alaꞋa goꞋo Ꞌani limana fuana ngwae ki.   
\p
\v 23 Ma na kaidaꞋi nia ki fuana raoꞋa saena Luma Abu God nia sui naꞋa, sa Sekaraea fiꞋi oli laꞋu Ꞌuana luma nia.  
\v 24 Ma noaꞋa nia kasi tau goꞋo Ꞌi buri Ꞌana, na Ꞌafe nia Ꞌi Elisabet ka ina naꞋa, ma sulia lima madamo ki, nia kasi liliu naꞋa Ꞌi maa faꞋasia luma kera,  
\v 25 ma nia ka fata Ꞌuri, “KaidaꞋi neꞋe, God nia Ꞌafi nau naꞋa, ma ka lafu nau naꞋa faꞋasia ꞋekeꞋa ba nau ku tua maꞋi saena Ꞌani ꞋabaraꞋanga Ꞌi maana ngwae Ꞌoro ki.”   
\s1 KaidaꞋi na Ꞌainsel nia faꞋarongo Ꞌani futalana sa Jesus  
\p
\v 26 KaidaꞋi Ꞌi Elisabet nia ina ka tua naꞋa sulia ono madamo ki, God ka kwatea maꞋi Ꞌainsel Gebriel Ꞌuana taꞋi fanoa saena abaꞋi kula Ꞌi Galili neꞋe kira saea Ꞌani Ꞌi Nasaret.  
\v 27 Nia ngalia maꞋi taꞋi faꞋarongoa fuana taꞋi sariꞋi neꞋe kira alu fafia fuana ngwae neꞋe satana sa Josef fasi Ꞌiri ka korea. Sa Josef nia futa maꞋi olitana na kwalafa sa David na tatalafaꞋa. Na satana sariꞋi neꞋeri Ꞌi Mary.  
\v 28 Na Ꞌainsel nia leka maꞋi, ka fata Ꞌuri fuana, “Asoa leꞋa kwau! God nia tua faꞋi Ꞌoe, ma ka faꞋaleꞋa Ꞌoe, ma na kwaiꞋofeꞋa nia fuamu ka lilisu!”   
\p
\v 29 KaidaꞋi Ꞌi Mary nia rongoa na fatalana Ꞌainsel neꞋeri, nia ka manata Ꞌabera, ma ka lulu Ꞌuana na fadalana na alaꞋanga neꞋeri neꞋe Ꞌainsel nia saea fuana.  
\v 30 Sui na Ꞌainsel ka fata laꞋu Ꞌuri fuana, “Mary kwa, noaꞋa Ꞌoe kosi maꞋu laꞋu, duꞋungana God nia ꞋofeꞋo.  
\v 31 DuꞋungana nia fili Ꞌoe, Ꞌoke baꞋa ina, ma Ꞌoke faꞋafuta taꞋi ngela ngwane, ma Ꞌoko faꞋasata Ꞌani sa Jesus.  
\v 32 Ma nia ke baꞋa ꞋinotoꞋa liu, ma kira ka saea Ꞌani Ngela God. God kwatea nia ke gwaungaꞋi, diꞋia koꞋo bora nia sa David.  
\v 33 Ma nia ka gwaungaꞋi fuana Jiu ki neꞋe fuuꞋi ngwae ana sa Jakob tuatua firi, ma na ꞋInotoꞋanga noaꞋa nia kasi sui!”   
\p
\v 34 Ma Ꞌi Mary ka fata Ꞌuri fuana Ꞌainsel neꞋeri, “Nau ku abungaꞋi nau Ꞌua goꞋo Ꞌaku kwa. ꞋUri ma alaꞋanga Ꞌoko saea fuaku ke baꞋa mamana faꞋuta?”   
\p
\v 35 Ma na Ꞌainsel neꞋeri nia olisia ka Ꞌuri, “Na AnoꞋi ru Abu ke baꞋa koso maꞋi fafiꞋo, ma na ngasingasiꞋanga God ka tua faꞋiniꞋo. OsiꞋana niniꞋa na Ngela Abu neꞋeri, kira ke saea Ꞌani na Ngela God.  
\v 36 ꞋOko saiana toꞋolamu Ꞌi Elisabet. Na ngwae ki taꞋifau kira saea nia ꞋafitaꞋi naꞋa fuana nia ka toꞋo ana ta ngela. Sui bore Ꞌana nia ka ngwaro, ma taꞋena nia ina ka tua naꞋa sulia ono madamo ki.  
\v 37 OsiꞋana noaꞋa ta ru kasi ꞋafitaꞋi goꞋo fuana God.”   
\p
\v 38 Ma Ꞌi Mary ka fata Ꞌuri, “Nau ku oga ru niniꞋa Ꞌoko saea fuaku ki ke fuli mamana naꞋa maꞋi fuaku, osiꞋana nau na kini rao God.” KaidaꞋi Ꞌi Mary nia fata goꞋo ꞋunaꞋeri, na Ꞌainsel ka leka naꞋa Ꞌana faꞋasia.   
\s1 ꞋI Mary nia leka siana Ꞌi Elisabet  
\p
\v 39 Ana kaidaꞋi neꞋeri nama goꞋo, Ꞌi Mary ka sasi akaꞋu, ma ka leka ꞋaliꞋali naꞋa Ꞌuana kala fanoa Ꞌi tolo ana bali abaꞋi kula Ꞌi Judea.  
\v 40 KaidaꞋi nia dao, nia ka ruꞋu Ꞌi luma sa Sekaraea, ma ka fata leꞋa leꞋa fuana Ꞌi Elisabet.  
\v 41 Ma kaidaꞋi Ꞌi Elisabet nia rongoa na fatalana Ꞌi Mary, na ngela neꞋe nia ina Ꞌani lebe ka saola saena sirana. Ma na AnoꞋi ru Abu ka sura ana Ꞌi Elisabet,  
\v 42 ma nia ka fata doe ma ka Ꞌuri, “Na ꞋoilakiꞋa fuamu liufia na kini ki taꞋifau, ma na ꞋoilakiꞋa logo fuana na ngela neꞋe Ꞌoko ina Ꞌani.  
\v 43 NoaꞋa nau ku Ꞌiri totolia neꞋe ru doe neꞋe ka fuli fuaku, sulia na teꞋa Aofia nau ka leka maꞋi fuana na lisilaku!  
\v 44 DuꞋungana kaidaꞋi nau ku rongoa goꞋo na alaꞋanga Ꞌoe ki, na ngela niniꞋa nau ku ina Ꞌani ka leotaꞋi naꞋa saena siraku, osiꞋana nia saeleꞋa liu.  
\v 45 Na ꞋoilakiꞋanga fuamu osiꞋana Ꞌoko faꞋamamana ana fatalana God fuamu ke fuli.”   
\s1 ꞋI Mary nia tafea God  
\p
\v 46 Ma Ꞌi Mary ka fata Ꞌuri,  
\q1 “Na manatalaku tafea God,  
\v 47 ma na mangoku nia saeleꞋa sulia God neꞋe nia faꞋamauri nau.   
\q1
\v 48 Nau ku ngu tafea aku, sulia nia manata toꞋo aku, nau na kini ku enoeno goꞋo aku, ma ku tua goꞋo aku fuana na raoꞋa fuana.  
\q1 Nia Ꞌita Ꞌi taꞋena ka oli alaꞋa, na ngwae ki taꞋifau kira ka saea nau ku tua Ꞌani ꞋoilakiꞋa doe,  
\v 49 sulia na ru doe ki neꞋe God nia sasiꞋi fuaku Ꞌani ngasingasilana taꞋifau.  
\q1 Ma na satana God abu.   
\q1
\v 50 Nia Ꞌita ka leka naꞋa maꞋi sulia na unitaꞋi ngwae ki taꞋifau, nia faꞋataꞋinia kwaimanataiꞋanga nia fuana ngwae ki taꞋifau neꞋe kira fuꞋusi doe ana.   
\q1
\v 51 Nia taga na limana neꞋe nia ngasingasiꞋa liu, ma ka takalongaꞋinia na ngwae neꞋe kira fataleꞋa ada Ꞌi talada ki.   
\q1
\v 52 Nia faꞋakosoa na tatalafaꞋa ngasingasiꞋa ki faꞋasia na ꞋinotoꞋanga kira ki, ma ka faꞋaꞋinotoꞋa ngwae kira enoeno ki.   
\q1
\v 53 Na ngwae kira fiolo ki, nia sare kira Ꞌani ru leꞋa ki, ma nia ka sasi ngwae toꞋoruꞋa ki ka dalaꞋa.   
\q1
\v 54-55 Nia manata toꞋona na fata alangaꞋinga nia\f + \fr 1:54-55 \fq fata alangaꞋinga \ft God eta fataꞋa fuana sa Abraham saena Genesis 17:7.\f* sasia fuana koꞋo bora kia ki, ma ka kwaiꞋafi aka na ngwae rao nia ki Ꞌi Israel.  
\q1 NoaꞋa nia kasi manata bura ana faꞋataꞋilana kwaimanataiꞋanga nia eta fataꞋa Ꞌani fuana sa Abraham, ma fuaka logo na kwalafa nia ki tuatua firi!”   
\p
\v 56 ꞋI Mary nia tua faꞋinia Ꞌi Elisabet sulia uulu madamo ki, sui nia ka fiꞋi oli Ꞌuana fanoa nia.   
\s1 Na futalana sa John Siuabu  
\p
\v 57 KaidaꞋi fuana Ꞌi Elisabet ka faꞋafuta nia dao naꞋa, nia ka faꞋafuta taꞋi ngela ngwane.  
\v 58 Na ngwae kwaima nia ki, ma na ngwae goꞋo ana kwalafa nia ki, kira rongoa na ru leꞋa neꞋe God nia sasia fuana, ma kira ka saeleꞋa liu fafia.   
\p
\v 59 Fiu asoa ki sui buri Ꞌana futalana ngela neꞋeri, kira ka roꞋosulia na falafala Jiu ki fuana Ꞌolo faꞋataꞋinia. Ma kira ka oga kike faꞋasata nia Ꞌani maꞋa nia sa Sekaraea.  
\v 60 Bore ma teꞋa nia olisida ka Ꞌuri, “NoaꞋa kamu kasi saea Ꞌani sata neꞋana! Na satana sa John lala.”   
\p
\v 61 Ma na ngwae ki taꞋifau kira olisia kira ka Ꞌuri, “NoaꞋa ta ngwae ana kwalafa koroꞋo Ꞌiri toꞋo ana sata neꞋeri.”   
\p
\v 62 Sui kira ka alaꞋa Ꞌani limada, kira ka kwatea maꞋetoto fuana maꞋa nia sa Sekaraea, ma kira ka saefilo Ꞌuana sata tae neꞋe nia oga kira ke faꞋasata Ꞌani ngela neꞋe.   
\p
\v 63 Ma sa Sekaraea ka kwaikarui, ma ka gania Ꞌuana taꞋi Ꞌaba ru fuana kerekereꞋa, ma nia ka kerekere ka Ꞌuri, “Na satana ngela neꞋe sa John.” Ma ngwae ki taꞋifau kira ka Ꞌarefo liu.  
\v 64 Ma ana kaidaꞋi neꞋeri logo, na ngiduna sa Sekaraea ka fata tafa, ma nia ka tafea God.  
\v 65 Ma na ngwae ki taꞋifau goꞋo neꞋe kira fiku maꞋi Ꞌi neꞋeri, kira ka Ꞌarefo liu, ma na faꞋarongoꞋanga sulia na ru neꞋeri ki ka talofia naꞋa ngwae kira tua Ꞌi tolo ki, saena Ꞌafutana abaꞋi kula Ꞌi Judea.  
\v 66 Ma na ngwae ki taꞋifau goꞋo neꞋe kira rongoa ru neꞋeri ki, kira ka manata kalida, ma kira ka fata Ꞌuri, “Na ngela neꞋe ke baꞋa alua ta ngwae faꞋuta niniꞋa?” Kira fata ꞋunaꞋeri, sulia kira saiana na ngasingasiꞋanga God nia tua faꞋinia ngela neꞋeri.   
\s1 Sa Sekaraea nia tafea God  
\p
\v 67 Ma na AnoꞋi ru Abu ka tua naꞋa faꞋinia sa Sekaraea maꞋa sa John, ma sa Sekaraea ka fatataloꞋania na faꞋarongoꞋanga God ka fata Ꞌuri,   
\q1
\v 68 “Kuke tafea God neꞋe niaꞋa God ana ngwae Jiu ki.  
\q1 Nia leka maꞋi fuana Ꞌafilaka na ngwae nia ki, ma fuana na faꞋamaurilaka.   
\q1
\v 69 Nia ke kwatea maꞋi fuaka taꞋi ngwae KwaifaꞋamauri neꞋe nia toꞋo ana ngasingasiꞋanga doe, neꞋe nia leka maꞋi faꞋasia kwalafa sa David na tatalafaꞋa, na ngwae rao na Aofia.   
\q1
\v 70 Nia fata alangaꞋinia maꞋi fuaka ru neꞋe ki, ana fatalana profet abu ki Ꞌi naꞋo,  
\v 71 fasi Ꞌiri nia ke faꞋamauri kia faꞋasia na malimae kia ki ma faꞋasia na ngasingasiꞋanga ana ngwae neꞋe kira ogalaꞋa fuaka ki.   
\q1
\v 72 Nia ka alangaꞋi maꞋi nia ke faꞋataꞋinia na kwaimanataiꞋanga nia fuana koꞋo bora kia ki, ma nia ka manata toꞋona na fau alangaꞋinga abu nia  
\v 73 neꞋe nia sasia fuana koꞋo bora kia sa Abraham, ma nia ke baꞋa lafu kia faꞋasia na malimae kia ki,  
\v 74 fasi Ꞌiri kuke rao fuana ma noaꞋa kulu kasi maꞋu,  
\v 75 ma fasi Ꞌiri kuke tua saga Ꞌi maana sulia asoa ki taꞋifau.”   
\b  
\p
\v 76 Ma sa Sekaraea ka fata Ꞌuri fuana ngela nia sa John,  
\q1 “Ngela nau Ꞌae, kira ke saeꞋo Ꞌani profet God neꞋe ꞋinotoꞋa fafia ru ki taꞋifau.  
\q1 Ma Ꞌoke etaeta Ꞌi naꞋo ana na Aofia, fasi Ꞌiri Ꞌoko saea ngwae ki kira ka sasi akaꞋu ana maurilada maꞋakwalia niaꞋa.   
\q1
\v 77 Ma Ꞌoke faꞋarongoa na ngwae nia ki, neꞋe kira ke toꞋo ana mauriꞋa kaidaꞋi God ke rufuanata ana taꞋangaꞋa kira ki.   
\q1
\v 78 Sulia God kia, nia kwaimanatai liu fuaka.  
\q1 DiꞋia na sina neꞋe raꞋe maꞋi faꞋinia madakolaꞋa,  
\v 79 na ngwae FaꞋamauri kia nia dao maꞋi faꞋasia God faꞋinia madakolaꞋanga fuana ai neꞋe kira tua saena maꞋe rodo ana maeꞋa.  
\q1 Ma nia kwaiꞋafi aka Ꞌiri ke talaꞋi kia Ꞌuana na aroaroꞋanga faꞋinia God.”   
\b  
\p
\v 80 Ma ngela neꞋeri sa John ka doe ana noni, ma na manatana taꞋifau ka ngasingasiꞋa. Ma kaidaꞋi nia doe, nia ka tua saena abaꞋi kula kwasi, leleka ka dao ana asoa nia sakatafangaꞋi fuana ngwae Ꞌi Israel ki.   
\c 2  
\s1 Sa Jesus nia futa  
\r (Matthew 1:18-25)  
\p
\v 1 Ana kaidaꞋi neꞋeri ana teꞋeteꞋelana sa John, na ngwae gwaungaꞋi ana fanoa doe Ꞌi Rom neꞋe satana sa Ogastas, nia alua taꞋi taki fuana ngwae ana fanoa ki taꞋifau olofana ꞋinotoꞋanga nia, fasi Ꞌiri kike leka Ꞌi fanoa koꞋo bora kira ki fuana na keresilana satada.  
\v 2 Ma nia na etana kerekereꞋa neꞋe kira sasia kaidaꞋi sa Kwirinias nia ꞋinotoꞋa fafia profins Ꞌi Siria.  
\v 3 Ma na ngwae ki taꞋifau, kira ka leka fuana na keresilana satada, taꞋi taꞋi ngwaeꞋa ke oli Ꞌuana fanoa nia.   
\p
\v 4 Ma sa Josef ka leka logo maꞋi faꞋasia na fanoa nia Ꞌi Nasaret ana abaꞋi kula Ꞌi Galili, ma ka leka Ꞌuana abaꞋi kula Ꞌi Judea Ꞌuana na maꞋe fanoa sa David na tatalafaꞋa neꞋe kira saea Ꞌani Ꞌi Betlehem, osiꞋana sa Josef nia na ngwae ana kwalafa sa David.  
\v 5 Sa Josef nia leka fuana ka keresia na satana faꞋinia Ꞌi Mary, na kini ba kira alu fafia fuana. Ma ana kaidaꞋi neꞋeri, Ꞌi Mary nia ina naꞋa.  
\v 6 Ma ana kaidaꞋi kera tua Ꞌi Betlehem, nia ngela fii naꞋa fuana faꞋafutaꞋanga.  
\v 7 Ma nia ka faꞋafuta na ngela etaeta nia, ma ka Ꞌafua Ꞌani ifi ki, ma ka faꞋateoa Ꞌi saena kula ni sare bulukaꞋanga, osiꞋana noaꞋa naꞋa ta luma fuana kera ka folia kera ka tua ana.   
\s1 ꞋAinsel ki faꞋarongo Ꞌania futalana sa Jesus  
\p
\v 8 Ma na ngwaꞋi toꞋa kira lia sulia sipsip ki, kira tua karangia logo na fanoa neꞋeri, ma kira ka lia sulia na sipsip kira ki Ꞌi saena rodo.  
\v 9 Ma na Ꞌainsel God ka faꞋataꞋi fuada, ma na madakolana God ka rara Ꞌafida, ma kira ka maꞋu liu.  
\v 10 Ma na Ꞌainsel neꞋeri ka fata Ꞌuri fuada, “NoaꞋa kamu kasi maꞋu laꞋu, osiꞋana nau ku ngalia maꞋi faꞋarongoꞋanga leꞋa neꞋe nia faꞋasaeleꞋa ngwae ki taꞋifau.  
\v 11 ꞋI taꞋena na FaꞋamauri kamu nia futa Ꞌi saena maꞋe fanoa sa David Ꞌi Betlehem, ma nia neꞋe na Christ na Aofia.  
\v 12 Ma na maꞋetoto fuamuꞋa nia Ꞌuri: Muke baꞋa lisia taꞋi ngela tiꞋitiꞋi neꞋe kira Ꞌafua Ꞌani ifi ki, ma nia teo ana kula fuana sarelana buluka ki.”   
\p
\v 13 ꞋAsu bore ma moleꞋe Ꞌainsel faꞋasia Ꞌi langi kira ka fiku faꞋataꞋi laꞋu faꞋinia Ꞌainsel baera, ma kira ka tafea God kira ka Ꞌuri,   
\q1
\v 14 “FuꞋusi ꞋinotoꞋa ana God Ꞌi langi.  
\q1 Ma na aroaroꞋa fuana ngwae ki Ꞌi ano neꞋe God nia saeleꞋa faꞋinida.”   
\b  
\p
\v 15 ꞋI buri Ꞌana neꞋe Ꞌainsel ki kira oli naꞋa Ꞌuana Ꞌi langi, na ngwae lia sulia sipsip neꞋeri ki kira ka alaꞋa kwailiu fuada kira ka Ꞌuri, “Kulu leka basi Ꞌuana Ꞌi Betlehem fasi Ꞌiri kulu ke lisia na ru niniꞋa God nia fata sulia fuakulu.”   
\p
\v 16 Ma kira ka leka ꞋaliꞋali, ma kira ka dao toꞋona Ꞌi Mary faꞋinia sa Josef, ma kira ka lisia na ngela tiꞋitiꞋi neꞋe nia teo ana kula fuana sare bulukaꞋanga.  
\v 17 Ma kaidaꞋi kira lisia, kira ka fata sulia na ru neꞋe na Ꞌainsel ki kira saea fuada sulia na ngela neꞋeri.  
\v 18 Ma na ngwae ki kira ka rongoa, ma kira ka Ꞌarefo liu ana alaꞋanga neꞋe kira faꞋarongo Ꞌani.  
\v 19 Ma Ꞌi Mary nia manata toꞋona ru neꞋeri ki, ma ka goniꞋi saena maurilana ka tau.  
\v 20 Ma na ngwae folo Ꞌusia sipsip ki kira ka oli, ma kira ka baꞋatafea God fafia ru ki taꞋifau neꞋe kira rongoa, ma kira ka lisia logo neꞋe nia mamana ka diꞋia nama neꞋe Ꞌainsel saea fuada.   
\p
\v 21 Ma ana wiki Ꞌi buri, kaidaꞋi neꞋe kira Ꞌolo faꞋataꞋinia ana ngela neꞋeri, kera ka faꞋasata Ꞌani sa Jesus, na sata ba na Ꞌainsel nia saea fuana Ꞌi Mary, kaidaꞋi nia kasi ina ua.   
\s1 Kira ngalia sa Jesus Ꞌuana saena Luma Abu  
\p
\v 22 Ma na kaidaꞋi nia dao naꞋa fuana sa Josef faꞋinia Ꞌi Mary kera ka faꞋasikasika naꞋa diꞋia na taki ba sa Moses\f + \fr 2:22 \fq Levitikus 12:6-8 \ft ꞋI burina Ꞌafe Jiu nia faꞋafuta na ngela ngwane, kira saea ni sua. ꞋUnaꞋeri neꞋe nia tua Ꞌi luma sulia uulu akwala ma uulu asoa ki burina Ꞌolo faꞋataꞋinia ka sui mala, nia ka fiꞋi kwatea kwai suꞋusi Ꞌanga fuana na Aofia.\f* nia saea Ꞌi burina faꞋafutaꞋanga. ꞋUnaꞋeri goꞋo, kera ka ngalia na ngela neꞋeri Ꞌuana saena Luma Abu God Ꞌi Jerusalem Ꞌiri kera ka kwatea fuana God,  
\v 23 diꞋia ba kira keresia ka sui naꞋa Ꞌi saena taki God ki kira Ꞌuri, “Na ngela ngwane etaeta, kira ke kwatea nama fuana God.”  
\v 24 Kera ke kwatea logo na kwaisuꞋusiꞋanga Ꞌani ro faꞋi fao ki, nama ta ro faꞋi bola, diꞋia na taki God nia oga fuana faꞋasikasika lana Ꞌi Mary.   
\p
\v 25 Ma ana kaidaꞋi neꞋeri, taꞋi ngwae satana sa Simion nia tua Ꞌi Jerusalem. NiaꞋa na ngwae leꞋa, ma ka dangiꞋi foꞋosia God, ma ka tua ni kwaimasi Ꞌuana kaidaꞋi God ke faꞋamauria na ngwae Israel ki. Ma na AnoꞋi ru Abu nia ka tua ana,  
\v 26 ma ka saea nia ke mauri leleka ka dao ana kaidaꞋi nia ke lisia na Christ neꞋe God nia fata alangaꞋi Ꞌani fuana lafulana ngwae nia ki.  
\v 27 Na AnoꞋi ru Abu nia talaꞋia sa Simion ka leka Ꞌuana Luma Abu God, ma nia ka dao toꞋona sa Josef faꞋinia Ꞌi Mary, kaidaꞋi kera ngalia maꞋi na ngela tiꞋitiꞋi neꞋeri sa Jesus, Ꞌiri kera ka sasia na ru ki neꞋe taki nia saea fuana sasilana.   
\p
\v 28 ꞋUnaꞋeri goꞋo, sa Simion ka toꞋia naꞋa ngela neꞋeri Ꞌani limana, ma ka baꞋatafea God ka Ꞌuri,   
\q1
\v 29 “God Ꞌae, kaidaꞋi neꞋe fata alangaꞋinga ba Ꞌoe nia mamana naꞋa.  
\q1 Nia neꞋe, nauꞋa na ngwae raꞋo Ꞌoe, nau ku fiꞋi bolo naꞋa fuana maeꞋa, ma nau ku saeleꞋa liu.   
\q1
\v 30 DuꞋungana kaidaꞋi neꞋeri, nau ku lisia naꞋa Ꞌania maaku talaku na ngwae neꞋe Ꞌoko kwatea maꞋi Ꞌiri ke faꞋamauria na ngwae ki.   
\q1
\v 31 Nia na ngwae neꞋe Ꞌoko sasi akaꞋu ana, fasi Ꞌiri ngwae ki taꞋifau kira ke lisia.   
\q1
\v 32 Ngwae ni FaꞋamauri neꞋe, nia diꞋia na unu, osiꞋana nia ke faꞋataꞋinia na kwaiogaiꞋanga Ꞌoe fuana ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki.  
\q1 Ma nia ka faꞋa ꞋinotoꞋa kami ngwae Jiu ki neꞋe ngwae Ꞌoe ki.”   
\b  
\p
\v 33 Ma na maꞋa nia ma na teꞋa nia, kera ka Ꞌarefo liu kaidaꞋi kera rongoa ru neꞋeri ki sa Simion nia alaꞋa sulia na ngela neꞋe.  
\v 34 Ma sa Simion ka faꞋaleꞋa kera. Sui, nia ka fata Ꞌuri fuana Ꞌi Mary, na teꞋa nia, “Na ngela neꞋe na ngela God nia filia Ꞌua naꞋa maꞋi, na ngwae Ꞌoro ki Ꞌi Israel kira ke toꞋo ana mauriꞋa ana niaꞋa, ma na Ꞌorolana logo ngwae ki Ꞌi Israel maurilada mae osiꞋana kira Ꞌiri saiana niaꞋa. NiaꞋa neꞋe na maꞋetoto ke faꞋataꞋinia God fuana ngwae ki, ma Ꞌorolana ngwae ki kira Ꞌaila Ꞌania,  
\v 35 ꞋunaꞋeri nia ke faꞋataꞋinia na manata ago Ꞌanga kira ki. Ma na kwaimanataiꞋanga doe ke baꞋa dao amu, ka diꞋia ta naifi neꞋe ke toꞋo mala ana nonimu ka fii liu.”   
\p
\v 36 Ma na taꞋi gwaꞋi Ꞌuru kini nia tua logo ana kaidaꞋi neꞋeri, na satana Ꞌi Ana, ma nia taꞋi profet logo, ma nia ka ngwaro naꞋa. Nia na ngela kini sa Faniuel ana kwalafa sa Asa. Ana kaidaꞋi nia sariꞋi, nia Ꞌafe ma ka tua faꞋinia araꞋi nia sulia fiu faꞋi ngali ki goꞋo,  
\v 37 ma Ꞌi burina araꞋi nia mae, nia Ꞌuru ka tua naꞋa sulia kwalu akwala ma fai faꞋi ngali. Nia tua goꞋo Ꞌana, ma ka ꞋidufaꞋi leka saena Luma Abu God fuana abu fangaꞋa ma na foꞋosilana God sulia asoa ma rodo.  
\v 38 Ana kaidaꞋi neꞋeri logo, nia dao toꞋona sa Josef faꞋinia Ꞌi Mary, ma ka baꞋatafea God, ma ka alaꞋa sulia na ngela neꞋeri fuana ngwae ki taꞋifau neꞋe kira tua goꞋo Ꞌada masia kaidaꞋi God ke faꞋamauria ngwae Jerusalem ki.   
\p
\v 39 KaidaꞋi sa Josef faꞋinia Ꞌi Mary kera faꞋasuia na ru ki taꞋifau neꞋe taki God nia saea, kera ka oli naꞋa Ꞌuana fanoa kera Ꞌi Nasaret, fanoa neꞋe saena abaꞋi kula Ꞌi Galili.  
\v 40 Na ngela neꞋeri nia doe maꞋi, ma ka ngasingasiꞋa, ma ka toꞋo ana liatoꞋo. Ma kwaiꞋofeꞋanga God ka tua faꞋinia.   
\s1 Sa Jesus nia tua saena na Luma Abu God  
\p
\v 41 Ana faꞋi ngali ki taꞋifau, na maꞋa sa Jesus ma teꞋa nia kera leka Ꞌuana fanoa doe Ꞌi Jerusalem fuana faꞋi asoa doe ana FangaꞋa DaofaꞋi LiuꞋa.  
\v 42 Ma kaidaꞋi sa Jesus nia dao ana akwala ma ro faꞋi ngali, kira ka leka ana fangaꞋa neꞋeri sulia na falafala kira.  
\v 43 ꞋI buri Ꞌana fangaꞋa neꞋeri nia sui, na maꞋa nia ma teꞋa nia kera ka oli naꞋa adaroꞋo, ma sa Jesus ka tua goꞋo Ꞌana Ꞌi Jerusalem, ma kera kasi saiana.  
\v 44 Kera fia fasi nia leka naꞋa faꞋinia na fikuꞋa neꞋeri, ma kera ka leka naꞋa adaroꞋo sulia faꞋi asoa laꞋulaꞋu neꞋeri. Sui, kera ka fiꞋi talaꞋae Ꞌuana lululana Ꞌi safitana na ngwaefuta kera ki, ma na ngwae kwaima kera ki.  
\v 45 Ma kaidaꞋi kera lulu, ma kera kasi lisia, kera ka oli, kera ka lulu laꞋu maꞋi Ꞌi Jerusalem.  
\v 46 Ma na uula faꞋi asoa, kera fiꞋi dao toꞋona saena Luma Abu God. Nia tua Ꞌana faꞋinia ngwae faꞋamanata ana Jiu ki, ma nia ka fafarongoda, ma ka saefiloda sulia ru kira faꞋamanata Ꞌani.  
\v 47 Ma na ngwae ki taꞋifau neꞋe kira rongo nia, kira ka Ꞌarefo liu ana sai Ꞌi ruꞋanga nia ma ana olisiꞋanga nia ki.  
\v 48 Ma kaidaꞋi sa Josef ma Ꞌi Mary kera lisia, kera ka Ꞌarefo liu. Ma teꞋa nia ka fata Ꞌuri fuana, “Ngela nau Ꞌae, Ꞌoko sasi faꞋuta amiroꞋo niniꞋa? Na maꞋa Ꞌoe ma nauꞋa, keroꞋo lulu maꞋi Ꞌuamu, ma keroꞋo ka manata Ꞌabera liu.”   
\p
\v 49 Ma sa Jesus ka olisi kera ka Ꞌuri, “FaꞋuta neꞋe koroꞋo ka lulu maꞋi Ꞌuaku ana kula ki dalafa? Fuila koroꞋo ka sai goꞋo ana neꞋe nau ku tua goꞋo aku Ꞌi neꞋe saena luma MaꞋa nau.”  
\v 50 ꞋUnaꞋeri ma kera kasi sai goꞋo ana na fadalana na alaꞋanga neꞋe nia saea fuadaroꞋo.   
\p
\v 51 Sui, sa Jesus ka oli faꞋi kera Ꞌuana Ꞌi Nasaret, ma ka roꞋo naꞋa Ꞌana sulidaroꞋo. Ma teꞋa nia ka manata naꞋa sulia ru neꞋeri ki taꞋifau sulia kaidaꞋi tau.  
\v 52 Ma sa Jesus ka doe maꞋi ana noni, ma na liatoꞋo Ꞌanga nia ka doe logo, ma God faꞋinia ngwae ki kika saeleꞋa logo faꞋinia.   
\c 3  
\s1 Sa John saea ngwae ki kike sasi akaꞋu fuana daoꞋa toꞋona na Christ  
\r (Matthew 3:1-12; Mark 1:1-8; John 1:19-28)  
\p
\v 1 Ana kaidaꞋi neꞋeri, nia dao naꞋa ana akwala ma lima faꞋi ngali neꞋe sa Taebirias nia ꞋinotoꞋa ana fanoa doe Ꞌi Rom, ma sa Pontias Paelat ka ꞋinotoꞋa fafia Ꞌi Judea, ma sa Herod nia ngwae ꞋinotoꞋa fafia Ꞌi Galili, ma sa Filip na ngwaefuta nia ka lia sulia Ꞌi Iturea ma Ꞌi Trakonaetis, ma sa Lisanias ka lia sulia abaꞋi kula Ꞌi Abilin.  
\v 2 KaidaꞋi neꞋeri logo, sa Anas ma sa Kaeafas keroꞋa ro ꞋingataꞋi fata abu ki ana fanoa Ꞌi Jerusalem. Ma ana kaidaꞋi neꞋeri, na fatalana God ka dao maꞋi siana sa John na ngela sa Sekaraea, kaidaꞋi nia tua naꞋa Ꞌi saena abaꞋi kula kwasi.  
\v 3 Ma sa John ka leka ana abaꞋi kula kalikalia kafo Ꞌi Jodan. Ma nia ka fata Ꞌuri fuana ngwae ki, “Muke kakari alifaꞋi faꞋasia taꞋangaꞋa kamu ki, ma muke siuabu, Ꞌiri God ke rufuanata ana taꞋangaꞋa kamu ki.”  
\v 4 Nia diꞋia nama ba sa Aesea na profet nia keresia\x + \xo 3:4 \xt Aesea 40:3-5\x* ka Ꞌuri,  
\q1 “TaꞋi ngwae nia ke baꞋa ri Ꞌi saena abaꞋi kula kwasi ka Ꞌuri,  
\q1 ‘Na Aofia nia ke dao maꞋi!  
\q1 Kamu ke faꞋasaga na tala fuana!   
\q1
\v 5 Ma muke faꞋafungua na oteotea ki, ma muke faꞋaotea na laꞋebusua ki ma faꞋi ua ki.  
\q1 Ma muke faꞋasaga na tala eꞋeoꞋa ki, ma muke faꞋadada na tala kilukiluꞋa ki.   
\q1
\v 6 Ma ngwae ki taꞋifau kike baꞋa lisia neꞋe God ke faꞋamaurida.’”   
\b  
\p
\v 7 Ma ngwae Ꞌoro ki kira leka maꞋi siana sa John fasi Ꞌiri nia ke siuabuda. Ma sa John ka fata Ꞌuri fuada, “Kamu diꞋia goꞋo amuꞋa kaela na baꞋeko tolo ki! NoaꞋa nau ku Ꞌiri saea laꞋu fuamuꞋa neꞋe na siuabuꞋanga ke faꞋatafi kamu faꞋasia na kwaꞋikwaꞋinga God sui bore Ꞌana noaꞋa kamu kasi kakari alifaꞋi.  
\v 8 Muke sasia lala ru ki neꞋe nia faꞋataꞋinia kamu kakari alifaꞋi naꞋa faꞋasia na abula taꞋangaꞋa kamu ki! Ma noaꞋa kamu kasi manata Ꞌuri Ꞌi saena liamuꞋa, ‘Kami na ngwae kami futa maꞋi ana kwalafa sa Abraham naꞋa. ꞋAfitaꞋi ta kwaꞋikwaꞋinga faꞋasia God ka dao amiꞋa.’ Ma nau ku sae saga ana fuamuꞋa, nia talangwaraꞋu goꞋo ana fuana God ka ngalia ta gwaꞋi fau ana fau ki, ma ka saungaꞋinia Ꞌani kwalafa sa Abraham ki!  
\v 9 Ana kaidaꞋi neꞋe, God nia sasi akaꞋu naꞋa ana kwaꞋikwaꞋinga, diꞋia ta ngwae ba nia dau ana ta kwaꞋikwaꞋi, ma ka sasi akaꞋu fuana tufulana Ꞌai ki. Ma na Ꞌai ki taꞋifau neꞋe noaꞋa kasi fungu Ꞌani ta fuaꞋi ai leꞋa ki, nia ke tufuda, ma ka toꞋosida Ꞌi saena mafula.”   
\p
\v 10 Sui, na ngwae ki kira ka saefiloa sa John kira ka Ꞌuri, “Ta tae neꞋe kami ke sasia ka faꞋataꞋinia neꞋe kami kakari alifaꞋi kwa?”   
\p
\v 11 Ma nia ka olisida ka Ꞌuri, “DiꞋia sa tai neꞋe nia toꞋo ana ro ifi ki, nia ka kwatea na ruana ifi fuana ta ngwae neꞋe noaꞋa nia kasi toꞋo ana ta ifi. Ma diꞋia ta ngwae neꞋe nia toꞋo ana fanga ki, nia ka daroꞋia.”   
\p
\v 12 Ma ti ngwae kwalabasa ana gonilana mani fuana takisi, kira dao logo maꞋi fuana siuabuꞋanga, ma kira saefilo kira ka Ꞌuri, “Ngwae faꞋamanata kwa, ta tae mo neꞋe kami ke sasi ka faꞋataꞋinia neꞋe kami kakari alifaꞋi kwa?”   
\p
\v 13 Ma sa John nia olisida ka Ꞌuri, “Muke fikua goꞋo mani neꞋe nia bolo faꞋinia mani neꞋe taki nia saea. NoaꞋa kamu kasi gani liufia na mani neꞋeri.”   
\p
\v 14 Ma ti ngwae ni ofoꞋa kira ka saefiloa logo kira ka Ꞌuri, “Ma kaimili niniꞋa, ta tae neꞋe kami ke sasi ka faꞋataꞋinia neꞋe kami kakari alifaꞋi kwa?”  
\p Ma nia ka fata Ꞌuri fuada, “Kamu kasi tuaraꞋinia ta ngwae fuana kwatelana mani fuaumulu. Ma noaꞋa kamu kasi gaurafua ta ngwae. Ma muke saeleꞋa goꞋo amuꞋa fafia na mani neꞋe kira foli kaumulu Ꞌania.”   
\p
\v 15 Ngwae ki kira kwaimamani ana daolana maꞋi na Christ, na ngwae neꞋe God filia ka lafua ngwae nia ki, ꞋunaꞋeri ma kira fia Ꞌuri, “Sali sa John naꞋa neꞋe na Christ.”  
\v 16 Bore ma sa John ka fata lala Ꞌuri fuada, “Nau ku siufi kamu goꞋo Ꞌaku Ꞌani kafo, bore ma ngwae neꞋe ke baꞋa dao maꞋi nia talingaꞋi ka liufi nau. Ma nau noaꞋa kusi bolo faꞋinia neꞋe nai logea na taꞋe butu nia ki Ꞌi Ꞌaena. Ma nia ke baꞋa siuabu kamu Ꞌani AnoꞋi ru Abu ma Ꞌani mafula.  
\v 17 Ma nia sasi akaꞋu naꞋa fuana matalangaꞋilana ngwae ki taꞋifau, ka diꞋia ta ngwae ba nia efoa na maga ru leꞋa ki faꞋasia na taꞋetaꞋeru ki. Ma nia ka fikua na maga ru leꞋa ki Ꞌi saena na luma ni goniruꞋa, ma ka duꞋafia naꞋa taꞋetaꞋeru ki saena na mafula neꞋe noaꞋa nia kasi mae.”   
\p
\v 18 Ma sa John ka fata sulia na FaꞋarongoꞋa LeꞋa fuada Ꞌani alaꞋanga Ꞌoro Ꞌuri ki, ma nia ka iribobo ada fasi Ꞌiri kira ke rokisia falafala kira ki.  
\v 19 Ma ana kaidaꞋi neꞋeri logo, sa John ka fata ngasingasiꞋa liu fuana sa Herod, na ngwae neꞋe nia gwaungaꞋi fafia abaꞋi kula neꞋeri, duꞋungana sa Herod nia korea Ꞌi Herodias, na Ꞌafe ngwaefuta nia sa Filip, ma nia ka sasia naꞋa ru taꞋa Ꞌoro ki logo.  
\v 20 Ma ta ru laꞋu neꞋe taꞋa ka tasa naꞋa neꞋe sa Herod nia sasia neꞋe, nia ngalia sa John, ma ka alua saena lokafo.   
\s1 Na siuabuꞋanga sa Jesus  
\r (Matthew 3:13-17; Mark 1:9-11)  
\p
\v 21 Ma Ꞌi naꞋona kaidaꞋi sa John nia tua saena lokafo, nia siuabua naꞋa ngwae Ꞌoro ki. Sa Jesus nia leka maꞋi, ma sa John ka siuabua logo. Ma ana kaidaꞋi nia foꞋo, na lofana salo ka Ꞌifi,  
\v 22 ma na AnoꞋi ru Abu nia koso maꞋi fafia diꞋia ta bola. Ma taꞋi lingaꞋi fataꞋa nia talo maꞋi faꞋasia Ꞌi langi ka Ꞌuri, “ꞋAeꞋo naꞋa neꞋe ngela nau neꞋe nau ku alafe liu amu. Nau ku saeleꞋa liu faꞋiniꞋo.”   
\s1 Na kwalafa ana ꞋaꞋebaralana maꞋi sa Jesus  
\r (Matthew 1:1-17)  
\p
\v 23 Ana kaidaꞋi sa Jesus nia bolo faꞋinia uulu akwala faꞋi ngali burina futa lana, nia ka talaꞋae ka leka liliu naꞋa fuana faꞋamanataꞋanga. Ma na ngwae ki taꞋifau, kira manata fasi sa Jesus nia na ngela sa Josef goꞋo. Bore ma  
\q1 Sa Josef neꞋeri neꞋe nia futa maꞋi ana sa Hilae.   
\q1
\v 24 Sa Hilae nia futa ana sa Matat,  
\q1 sa Matat ka futa ana sa Lifae,  
\q1 sa Lifae ka futa ana sa Melkae,  
\q1 sa Melkae ka futa ana sa Janae,  
\q1 sa Janae ka futa ana sa Josef.   
\q1
\v 25 Sa Josef na ngela sa Matataeas,  
\q1 sa Matataeas ka futa ana sa Emos,  
\q1 sa Emos ka futa ana sa Neham,  
\q1 sa Neham ka futa ana sa Eslae,  
\q1 sa Eslae ka futa ana sa Nagae.   
\q1
\v 26 Sa Nagae neꞋe ngela sa Meata,  
\q1 sa Meata ka futa ana sa Matataeas,  
\q1 sa Matataeas ka futa ana sa Semein,  
\q1 sa Semein ka futa ana sa Josek,  
\q1 sa Josek ka futa ana sa Joda.   
\q1
\v 27 Sa Joda na ngela sa Joanan,  
\q1 sa Joanan ka futa ana sa Risa,  
\q1 sa Risa ka futa ana sa Serababel,  
\q1 sa Serababel ka futa ana sa Sialtiel,  
\q1 sa Sialtiel ka futa ana sa Nirae.   
\q1
\v 28 Sa Nirae na ngela sa Melkae,  
\q1 sa Melkae ka futa ana sa Adae,  
\q1 sa Adae ka futa ana sa Kosam,  
\q1 sa Kosam ka futa ana sa Elmadam,  
\q1 sa Elmadam ka futa ana sa Ere.   
\q1
\v 29 Sa Ere na ngela sa Josua,  
\q1 sa Josua ka futa ana sa Eliesa,  
\q1 sa Eliesa ka futa ana sa Jorim,  
\q1 sa Jorim ka futa ana sa Matat,  
\q1 sa Matat ka futa ana sa Lifae.   
\q1
\v 30 Sa Lifae na ngela sa Simion,  
\q1 sa Simion ka futa ana sa Juda,  
\q1 sa Juda ka futa ana sa Josef,  
\q1 sa Josef ka futa ana sa Jonam,  
\q1 sa Jonam ka futa ana sa Elaeakim.   
\q1
\v 31 Sa Elaeakim na ngela sa Milia,  
\q1 sa Milia ka futa ana sa Mena,  
\q1 sa Mena ka futa ana sa Matata,  
\q1 sa Matata ka futa ana sa Netan,  
\q1 sa Netan ka futa ana sa David na tatalafaꞋa.   
\q1
\v 32 Sa David na ngela sa Jesi,  
\q1 sa Jesi ka futa ana sa Obed,  
\q1 sa Obed ka futa ana sa Boas,  
\q1 sa Boas ka futa ana sa Salmon,  
\q1 sa Salmon ka futa ana sa Nason.   
\q1
\v 33 Sa Nason na ngela sa Aminadab,  
\q1 sa Aminadab ka futa ana sa Admin,  
\q1 sa Admin ka futa ana sa Anae,  
\q1 sa Anae ka futa ana sa Hesron,  
\q1 sa Hesron ka futa ana sa Peres,  
\q1 sa Peres ka futa ana sa Juda.   
\q1
\v 34 Sa Juda na ngela sa Jakob,  
\q1 sa Jakob ka futa ana sa Aesak,  
\q1 sa Aesak ka futa ana sa Abraham,  
\q1 sa Abraham ka futa ana sa Tera,  
\q1 sa Tera ka futa ana sa Neho.   
\q1
\v 35 Sa Neho na ngela sa Sirag,  
\q1 sa Sirag ka futa ana sa Riu,  
\q1 sa Riu ka futa ana sa Pileg,  
\q1 sa Pileg ka futa ana sa Eba,  
\q1 sa Eba ka futa ana sa Sela.   
\q1
\v 36 Sa Sela na ngela sa Keinan,  
\q1 sa Keinan ka futa ana sa Afaksad,  
\q1 sa Afaksad ka futa ana sa Siem,  
\q1 sa Siem ka futa ana sa Noa,  
\q1 sa Noa ka futa ana sa Lamek.   
\q1
\v 37 Sa Lamek na ngela sa Metusala,  
\q1 sa Metusala ka futa ana sa Enok,  
\q1 sa Enok ka futa ana sa Jered,  
\q1 sa Jered ka futa ana sa Mahelalel,  
\q1 sa Mahelalel ka futa ana sa Kenan.   
\q1
\v 38 Sa Kenan na ngela sa Enos,  
\q1 sa Enos ka futa ana sa Set,  
\q1 sa Set ka futa ana sa Adam na ngela God.   
\b  
\c 4  
\s1 Sa Saetan nia ilitoꞋona sa Jesus  
\r (Matthew 4:1-11; Mark 1:12-13)  
\p
\v 1 Na AnoꞋi ru Abu nia sura ana sa Jesus, ma sa Jesus ka oli maꞋi faꞋasia na kafo Ꞌi Jodan, ma na AnoꞋi ru Abu ka talaꞋia Ꞌuana saena abaꞋi kula kwasi.  
\v 2 Ma sa Saetan ka ilitoꞋona Ꞌi neꞋeri sulia fai akwala faꞋi asoa ki. Ma sulia asoa neꞋeri ki, sa Jesus kasi Ꞌania goꞋo ta fanga, ma nia ka fiolo liu naꞋa.   
\p
\v 3 Ma sa Saetan ka fata Ꞌuri fuana, “OsiꞋana neꞋe ꞋaeꞋo na Ngela God, Ꞌoke fata fuana gwaꞋi fau neꞋe Ꞌiri ke alua ta afu beret.”   
\p
\v 4 Ma sa Jesus ka olisia ka Ꞌuri, “Na KerekereꞋa Abu\x + \xo 4:4 \xt Diutronomi 8:3\x* nia saea, ‘Na ngwae noaꞋa kasi mauri goꞋo Ꞌani fanga taꞋifilia.’”   
\p
\v 5 Sui sa Saetan ka talaꞋia Ꞌuana gwauna totoloa neꞋe fane liu, ma ana kaidaꞋi tiꞋitiꞋi goꞋo, nia ka faꞋataꞋinia naꞋa fuana na ꞋinotoꞋanga ki taꞋifau ana magalia.  
\v 6 Ma nia ka fata Ꞌuri fuana sa Jesus, “Nai baꞋa kwatea na ꞋinotoꞋanga neꞋe ki taꞋifau, ma na ru leꞋa ki taꞋifau fuamu. OsiꞋana na ru neꞋe ki, na ru nau ki goꞋo taꞋifau, ma nau ku saiana nai kwateꞋe taꞋifau goꞋo fuana ta ngwae goꞋo Ꞌana neꞋe nau ku filia.  
\v 7 Ma diꞋia Ꞌoko bobo uruuru, ma Ꞌoko foꞋosi nau, nau kui kwatea na ꞋinotoꞋanga neꞋe taꞋifau goꞋo fuamu.”   
\p
\v 8 Ma sa Jesus nia olisia ka Ꞌuri, “Na KerekereꞋa Abu\x + \xo 4:8 \xt Diutronomi 6:13\x* nia saea, ‘TaꞋifilia God Ꞌoe goꞋo neꞋe Ꞌoke foꞋosia, ma Ꞌoke rao fuana.’”   
\p
\v 9 Sui, sa Saetan ka talaꞋi laꞋu Ꞌuana na fanoa doe ba Ꞌi Jerusalem, ma nia ka faꞋauua ana taꞋi kula neꞋe nia raꞋe liu Ꞌi langi fafona na Luma Abu God. Ma nia ka fata Ꞌuri fuana sa Jesus, “DiꞋia ꞋaeꞋo na Ngela God, Ꞌoke lofo toli Ꞌi ano faꞋasia Ꞌi neꞋe.  
\v 10 Sulia na KerekereꞋa Abu\x + \xo 4:10 \xt Sam 91:11, 12\x* nia saea,  
\q1 ‘God ke baꞋa kwatea maꞋi na Ꞌainsel nia ki, Ꞌiri kira ka tagi suliꞋo.   
\q1
\v 11 Ma kira ka sakua ꞋaeꞋo, fasi Ꞌiri na Ꞌaemu bore kasi foto ana ta gwaꞋi fau.’”   
\m
\v 12 Ma sa Jesus nia olisia ka Ꞌuri, “Na KerekereꞋa Abu\x + \xo 4:12 \xt Diutronomi 6:16\x* nia fata logo Ꞌuri, ‘NoaꞋa Ꞌoe kosi ilitoꞋona God Ꞌoe.’”   
\p
\v 13 ꞋI buri Ꞌana sa Saetan nia ilitoꞋona sa Jesus Ꞌani ru neꞋeri ki taꞋifau, nia ka leka naꞋa faꞋasia sa Jesus, ma ka maꞋasia ta kaidaꞋi leꞋa ka oli.   
\s1 Sa Jesus ka talaꞋae ana raoꞋa nia  
\r (Matthew 4:12-17; Mark 1:14-15)  
\p
\v 14 Ma na ngasingasiꞋanga ana na AnoꞋi ru Abu nia tua faꞋinia sa Jesus, ma nia ka oli naꞋa Ꞌuana na abaꞋi kula Ꞌi Galili. Ma na alaꞋanga sulia ka talofia saena na bali abaꞋi kula neꞋeri taꞋifau.  
\v 15 Ma nia ka faꞋamanata saena na luma fuana foꞋongaꞋa kira ki, ma na ngwae ki taꞋifau kira ka auraꞋea niaꞋa.   
\s1 Na ngwae Ꞌi Nasaret ki kira Ꞌaila Ꞌania sa Jesus  
\r (Matthew 13:53-58; Mark 6:1-6)  
\p
\v 16 Sui sa Jesus ka leka Ꞌuana Ꞌi Nasaret, fanoa ba nia doe maꞋi saena. Ma ana Sabat, na asoa ana mamaloꞋanga, nia ka leka Ꞌi saena na luma fuana foꞋongaꞋa sulia na falafala nia. Ma nia ka tataꞋe fuana na toꞋomaꞋilana na KerekereꞋa Abu,  
\v 17 ma kira ka kwatea fuana na kerekereꞋa na profet Aesea nia keresia. Ma nia ka Ꞌifingia, ma ka dao toꞋona kula neꞋe sa Aesea nia keresia\x + \xo 4:17 \xt Aesea 61:1-2\x* ka fata Ꞌuri,   
\q1
\v 18 “Na AnoꞋi ru God nia sura naꞋa aku, osiꞋana nia fili nau Ꞌiri nai fata sulia na FaꞋarongoꞋa LeꞋa fuana ngwae dalaꞋa ki.  
\q1 Ma nia ka kwate nau maꞋi Ꞌiri nai faꞋatalo Ꞌania fuana ngwae ki neꞋe kira tua Ꞌi saena lokafo, kira ke baꞋa aloge.  
\q1 Ma nai baꞋa gura na ngwae neꞋe maada rodo ki.  
\q1 Ma nai baꞋa logea na ngwae ki neꞋe kira mala taꞋa ada ki.   
\q1
\v 19 Ma nai faꞋarongo Ꞌania kaidaꞋi nia dao naꞋa maꞋi fuana na Aofia ka faꞋamauria na ngwae nia ki.”   
\b  
\p
\v 20 KaidaꞋi sa Jesus nia toꞋomani ka sui, nia ka laꞋu naꞋa fafia na kerekereꞋa neꞋeri, ma ka olitaꞋinia fuana ngwae neꞋe nia lia sulia luma fuana foꞋongaꞋa, ma ka tua Ꞌi ano ka faꞋamanata. Ma na ngwae ki taꞋifau neꞋe kira tua Ꞌi saena na luma fuana foꞋongaꞋa neꞋeri, kira ka bubu totongaꞋi naꞋa fuana.  
\v 21 Ma nia talaꞋae ka alaꞋa fuada ka Ꞌuri, “KerekereꞋa Abu neꞋe, nia fuli mamana naꞋa Ꞌi taꞋena, ana kaidaꞋi neꞋe kamu rongoa nau ku toꞋomani kwau fuamuꞋa.”   
\p
\v 22 Ma na ngwae ki taꞋifau kira ka fataleꞋa leꞋa ana, ma kira ka Ꞌarefo liu duꞋungana alaꞋalana leꞋa. Ma kira ka fata Ꞌuri, “ꞋUri ma noaꞋa laꞋu na ngela ba sa Josef goꞋo niniꞋa re? Ma nia saea neꞋe nia faꞋamamana na KerekereꞋa Abu neꞋe.”   
\p
\v 23 Ma sa Jesus ka fata Ꞌuri fuada, “Nau ku saiana kamu ke fata Ꞌuri fuaku, ‘Ngwae kwaigurai Ꞌae, Ꞌoke gura Ꞌoe basi talamu.’ Ma kamu ke fata logo Ꞌuri fuaku, ‘ꞋOke sasia basi saena fanoa Ꞌoe na ru ba kami rongoa Ꞌoko sasiꞋi ki maꞋi ana fanoa Ꞌi Kapaneam.’”   
\p
\v 24 Sui sa Jesus ka fata laꞋu Ꞌuri, “Nau ku saea na ru mamana fuamuꞋa, nia ꞋafitaꞋi fuana kira ka kwaloa na profet Ꞌi saena fanoa nia talana.  
\v 25 Nau ku saea laꞋu fuamuꞋa, na kini Ꞌoro Jiu ki neꞋe kira Ꞌuru, kira tua Ꞌi Israel ana kaidaꞋi sa Elaeja nia tua ana. Ma kaidaꞋi baera na uta noaꞋa kasi toꞋo sulia uulu faꞋi ngali ma ono madamo ki, ma na fioloꞋa doe ka liu logo ana fanoa kia ki taꞋifau.  
\v 26 Ma God noaꞋa kasi kwatea laꞋu sa Elaeja siana gwaꞋi Ꞌuru neꞋe kira Ꞌi Israel ki. Bore ma nia kwatea lala sa Elaeja siana taꞋi gwaꞋi Ꞌuru neꞋe noaꞋa laꞋu kini Jiu neꞋe nia tua Ꞌi Serefat, fanoa saena abaꞋi kula Ꞌi Saedon.  
\v 27 Ma na ngwae Ꞌoro Jiu ki Ꞌi Israel na kuu nia saungida, ana kaidaꞋi sa Elaesa nia profet. Ma nia noaꞋa kasi gura goꞋo ta ngwae ada. TaꞋifilia goꞋo sa Neman na ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu neꞋe leka maꞋi faꞋasia fanoa Ꞌi Siria goꞋo neꞋe sa Elaesa nia gura.”   
\p
\v 28 Ma kaidaꞋi kira rongoa ru neꞋeri, na ngwae ki taꞋifau saena na luma fuana foꞋongaꞋa, kira ka saetaꞋa. Kira saetaꞋa duꞋungana neꞋe sa Jesus saea God ke baꞋa Ꞌafia lala na ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki, ma kira ka noaꞋa.  
\v 29 Ma kira ka tataꞋe, ma kira ka lalia sa Jesus faꞋasia na fanoa neꞋeri. Ma kira ka tori kwailiu ana sa Jesus Ꞌuana gwauna faꞋi ua neꞋe kira saungaꞋinia na fanoa kira Ꞌi fafona, fasi Ꞌiri kira ka Ꞌui Ꞌania sa Jesus Ꞌi ano, Ꞌiri nia ke mae.  
\v 30 Bore ma, nia dola goꞋo Ꞌana Ꞌi safitana na fikuꞋa neꞋeri, ma ka leka naꞋa Ꞌana faꞋasida.   
\s1 Na ngwae neꞋe anoꞋi ru taꞋa nia saungia  
\r (Mark 1:21-28)  
\p
\v 31 Sui, sa Jesus ka leka Ꞌuana Ꞌi Kapaneam, taꞋi fanoa ana abaꞋi kula Ꞌi Galili. Ma ana taꞋi Sabat, na asoa ana mamaloꞋanga, nia ka faꞋamanata ngwae ki Ꞌi neꞋeri.  
\v 32 Ma na ngwae neꞋe kira fiku maꞋi siana Ꞌi saena luma fuana foꞋongaꞋa, kira Ꞌarefo liu ana faꞋamanataꞋanga nia ki, osiꞋana sa Jesus nia alaꞋa Ꞌani ngasingasiꞋanga ma na mamanaꞋanga maꞋi ana God.  
\v 33 Ma taꞋi ngwae neꞋe anoꞋi ru taꞋa ruꞋufia, nia tua logo Ꞌi neꞋeri. GoꞋo nia ka ako ka Ꞌuri,  
\v 34 “Sa Jesus ngwae Ꞌi Nasaret Ꞌae, nau ku saiamu ꞋaeꞋo na Ngwae Abu God. Tae nini Ꞌoko oga Ꞌoke sasi aimili? Sali Ꞌoko leka maꞋi fuana malangisi laimili taka niniꞋa?”   
\p
\v 35 Sa Jesus ka balufia na anoꞋi ru taꞋa neꞋeri, ka Ꞌuri, “ꞋOke noto Ꞌamu, ma Ꞌoko ruꞋu maꞋi Ꞌi maa faꞋasia ngwae neꞋana!” Ma na anoꞋi ru taꞋa neꞋeri ka Ꞌui Ꞌania ngwae neꞋeri Ꞌi ano Ꞌi naꞋona fikuꞋa neꞋeri, ma ka fiꞋi ruꞋu tafa naꞋa maꞋi faꞋasia. Ma na ngwae neꞋeri noaꞋa kasi maala goꞋo.   
\p
\v 36 Na ngwae neꞋe kira fiku Ꞌi neꞋeri ki, kira Ꞌarefo liu, ma kira ka saefilo kwailiu ada, ma kira ka Ꞌuri, “Na faꞋamanataꞋanga tae naꞋa neꞋe Ꞌuri re? Ngwae neꞋe nia ifulangani na anoꞋi ru taꞋa ki Ꞌani mamanaꞋanga faꞋinia ngasingasiꞋanga, ma kira ka sakatafa taꞋifau maꞋi Ꞌi maa!”  
\v 37 Ma na alaꞋanga sulia sa Jesus ka talo ana fanoa ki taꞋifau kalikalia abaꞋi kula neꞋeri.   
\s1 Sa Jesus nia gura na ngwae Ꞌoro ki  
\r (Matthew 8:14-17; Mark 1:29-34)  
\p
\v 38 Sui sa Jesus nia ka leka faꞋasia na luma fuana foꞋongaꞋa, ma ka leka Ꞌi luma sa Simon. ꞋUnaꞋeri ma na funga kini sa Simon, nia mataꞋi Ꞌania ꞋakoꞋakoꞋanga doe ana kaidaꞋi neꞋeri. Ma kira ka gania sa Jesus fasi Ꞌiri ke gura.  
\v 39 ꞋUnaꞋeri goꞋo sa Jesus leka ka uu Ꞌi ninimana ꞋifitaꞋi kini neꞋeri, ma nia ka fiꞋi balufia na ꞋakoꞋakoꞋanga neꞋeri faꞋasia. Ma na Ꞌafe neꞋeri ka Ꞌakwa naꞋa, ma nia tataꞋe ka duꞋuru, ma ka kwatea naꞋa fanga fuada.   
\p
\v 40 Ana kaidaꞋi neꞋe sina nia suu naꞋa, ma ana asoa Jiu ki fuana mamaloꞋanga ni sui naꞋa, ngwae Ꞌoro ki kira ngalia maꞋi na ngwae kwaima kira ki neꞋe mataꞋinga toꞋotoꞋo ki saungida siana sa Jesus. Ma sa Jesus ka alua limana Ꞌi fafida, ma ka gurada taꞋifau.  
\v 41 Ka ꞋunaꞋeri laꞋu, anoꞋi ru taꞋa Ꞌoro ki kira tafi faꞋasia ngwae ki, ma kira ka ako Ꞌuri, “ꞋAeꞋo na Ngela God!”  
\p Ma sa Jesus ka lui totongaꞋi ana anoꞋi ru taꞋa neꞋeri ki noaꞋa kira kasi alaꞋa, osiꞋana kira saiana ka sui naꞋa neꞋe niaꞋa na Christ, na ngwae God nia filia fuana lafulana ngwae nia ki.   
\s1 Sa Jesus nia faꞋatalo saena abaꞋi kula ki Ꞌi Israel  
\r (Mark 1:35-39)  
\p
\v 42 ꞋOfodangi kaidaꞋi nia laꞋa naꞋa, sa Jesus nia leka faꞋasia fanoa Ꞌi Kapaneam, ka leka Ꞌuana taꞋi kula neꞋe aroaro. Ma na ngwae ki kira ka talaꞋae kika lulu Ꞌuana, ma kaidaꞋi kira dao toꞋona, kira ka fata Ꞌuri fuana, “ꞋOe kasi leka faꞋasia na fanoa neꞋeri.”  
\v 43 Bore ma sa Jesus ka fata Ꞌuri fuada, “God nia kwate nau maꞋi fuana faꞋataloꞋanga Ꞌania na FaꞋarongoꞋa LeꞋa, ꞋunaꞋeri neꞋe nai leka nama kwau saena ti fanoa matamata logo, Ꞌiri nai talongaꞋinia neꞋe God ke gwaungaꞋi fafia ngwae nia ki.”   
\p
\v 44 Ma sa Jesus ka faꞋarongo Ꞌani FaꞋarongoꞋa LeꞋa saena luma fuana foꞋongaꞋa ki ana abaꞋi kula ki Ꞌi Israel.   
\c 5  
\s1 Sa Jesus nia filia na fafarongo etaeta nia ki  
\r (Matthew 4:18-22; Mark 1:16-20)  
\p
\v 1 Ana taꞋi asoa, sa Jesus nia uu ka faꞋamanata Ꞌi ninimana Ꞌosi doe Ꞌi Galili, ma na ngwae Ꞌoro ki kira faisuꞋusuꞋu maꞋi siana fuana rongolana na fatalana God.  
\v 2 Ma nia ka lisia na ro gwaꞋi baru na ngwae dee ki kira faꞋasiꞋi ka teo goꞋo Ꞌani Ꞌi malitako, ma kira ka taufia na furai kira ki.  
\v 3 Ma sa Jesus nia ka raꞋe Ꞌi saena gwaꞋi baru sa Simon, ma ka saea fuana nia ke usungaꞋi tiꞋitiꞋi kwau ana faꞋasia Ꞌi sara. Ma sa Jesus ka tua Ꞌi saena na gwaꞋi baru neꞋeri, ma ka inaꞋu ana faꞋamanatalana na ngwae ki.   
\p
\v 4 Ma kaidaꞋi nia faꞋamanata na ngwae ki ka sui naꞋa, nia ka fata Ꞌuri fuana sa Simon, “Mulu usungaꞋinia laꞋu kwau na gwaꞋi baru neꞋe Ꞌuana kula Ꞌato, sui kamu ka ala Ꞌania na furai kamu ki fuana deelana maꞋi na iꞋa ki.”   
\p
\v 5 Ma sa Simon ka olisia ma ka Ꞌuri, “FaꞋamanata Ꞌae, kaimili rao laga ulafu naꞋa maꞋi sulia rodo laꞋulaꞋu neꞋe, bore ma noaꞋa kami kasi deea goꞋo ta iꞋa. Bore ma sulia fatalamu, nau kui ala naꞋa aku Ꞌani furai neꞋe ki.”  
\v 6 Ma kaidaꞋi kira ala Ꞌani na furai neꞋeri ki, kira ka deea naꞋa iꞋa Ꞌoro liu ki, ma na furai ki karangi ka muu naꞋa.  
\v 7 Sui kira ka karumia maꞋi na ngwae kwaima kira ki Ꞌi saena ta gwaꞋi baru laꞋu, fasi Ꞌiri kira ke leka maꞋi, kira ke kwaiꞋafi ada. ꞋUnaꞋeri kira ka dao maꞋi, ma kira ka faꞋafungua ro gwaꞋi baru neꞋeri ki Ꞌani iꞋa leleka karangi kira ka kuru goꞋo.  
\v 8 Ma kaidaꞋi sa Simon Peter nia lisia na ru neꞋeri, nia leka maꞋi ka bobo uruuru Ꞌi naꞋona sa Jesus, ma ka fata Ꞌuri, “Aofia Ꞌae, leka kwau Ꞌamu faꞋasi nau! NauꞋa na ngwae taꞋa liu!”   
\p
\v 9 Sa Simon faꞋinia na ngwae neꞋe kira tua Ꞌi neꞋeri ki, kira ka Ꞌarefo liu ana iꞋa Ꞌoro neꞋe kira deea.  
\v 10 Ma na ro ngwae neꞋe kera rao faꞋinia sa Simon, neꞋe satada sa James ma sa John, na ro ngela sa Sebedi ki, kera ka Ꞌarefo liu logo. Ma sa Jesus ka fata Ꞌuri fuana sa Simon, “NoaꞋa Ꞌoe kosi maꞋu laꞋu. ꞋI naꞋo ba Ꞌoko deea iꞋa ki, bore ma Ꞌita Ꞌi taꞋena ka oli ꞋalaꞋa, Ꞌoke deea lala na ngwae ki Ꞌiri kira ke faꞋamamana ana God.”   
\p
\v 11 Ma kaidaꞋi kira dao naꞋa Ꞌi sara, kira ka faꞋasia naꞋa gwaꞋi baru ki sulia one, ma kira ka faꞋasia ru ki taꞋifau, ma kira ka leka naꞋa faꞋinia sa Jesus.   
\s1 Sa Jesus gura taꞋi ngwae kuuꞋa  
\r (Matthew 8:1-4; Mark 1:40-45)  
\p
\v 12 Ana taꞋi asoa, sa Jesus nia tua Ꞌi saena taꞋi fanoa, ma taꞋi ngwae neꞋe kuu nia saungia, nia tua logo Ꞌi neꞋeri. KaidaꞋi nia lisia sa Jesus, nia leka maꞋi siana, ka bobo uruuru Ꞌi naꞋona, ma ka gania ka fata Ꞌuri, “AraꞋi kwa, diꞋia Ꞌoko maꞋudi, Ꞌoko saiana Ꞌoke gura nau goꞋo Ꞌamu kwa.”   
\p
\v 13 Sui sa Jesus ka taga kwau na limana, ma ka sama toꞋona nonina, ma ka fata Ꞌuri, “ꞋIu, nau ku maꞋudi. ꞋOke mafo naꞋa.” Ma ꞋaliꞋali Ꞌi buri Ꞌana alaꞋanga neꞋeri ki sa Jesus saea goꞋo, na kuu neꞋeri ka siki naꞋa faꞋasia ngwae neꞋeri.  
\v 14 Sui sa Jesus ka olitani kwau na ngwae neꞋeri ka fata Ꞌuri fuana, “NoaꞋa Ꞌoe kosi faꞋarongoa laꞋu Ꞌani ta ngwae ana ru neꞋe ki. Bore ma Ꞌoke leka basi Ꞌamu siana na fata abu, ma Ꞌoke faꞋataꞋinia na nonimu fuana, Ꞌiri nia ke saiana neꞋe Ꞌoko Ꞌakwa naꞋa. Sui Ꞌoko kwatea na kwaisuꞋusiꞋanga sa Moses nia saea Ꞌiri ngwae ki taꞋifau kira ka faꞋamamana neꞋe na kuu neꞋe teoteo Ꞌi nonimu nia siki naꞋa.”   
\p
\v 15 Nia ka ꞋunaꞋeri bore Ꞌana, na faꞋarongoꞋanga sulia ru neꞋe sa Jesus fuliꞋi ki, nia talofia naꞋa kula Ꞌoro ki, ma na ngwae Ꞌoro ki kira ka leka maꞋi siana fuana rongolana faꞋamanataꞋanga nia ki, ma fasi Ꞌiri sa Jesus ka gurada logo faꞋasia na mataꞋinga kira ki.  
\v 16 Ma kaidaꞋi Ꞌoro, sa Jesus nia leka nama faꞋasia ngwae ki Ꞌuana kula aroaro ki fuana foꞋongaꞋa.   
\s1 Sa Jesus gura na ngwae neꞋe nonina taꞋu  
\r (Matthew 9:1-8; Mark 2:1-12)  
\p
\v 17 TaꞋi asoa, kaidaꞋi sa Jesus nia faꞋamanata saena taꞋi luma, ti Farasi faꞋinia ngwae faꞋamanata ana taki ki, kira tua logo Ꞌi neꞋeri. Kira leka maꞋi faꞋasia fanoa Ꞌoro ki ana abaꞋi kula Ꞌi Galili faꞋinia Ꞌi Judea, ma Ꞌi Jerusalem. Ma na ngasingasiꞋanga God ka tua faꞋinia sa Jesus, Ꞌiri nia ka gura ngwae neꞋe kira mataꞋi ki.  
\v 18 Ma ti ngwae ngalia maꞋi taꞋi ngwae neꞋe nonina taꞋu, kira ngalia maꞋi Ꞌi fafona ꞋifitaꞋi. Kira ka sasi ngangata Ꞌuana ruꞋungaꞋa Ꞌi luma faꞋinia, fasi Ꞌiri kira ka alua Ꞌi naꞋona sa Jesus, fuana nia ka gura.  
\v 19 Bore ma osiꞋana na fikuꞋa neꞋeri doe liu, ngwae kwaima ana ngwae neꞋe kasi bolo naꞋa fuana ruꞋungaꞋa kwau Ꞌi luma siana sa Jesus. ꞋUnaꞋeri kira ka ngalia ngwae neꞋeri, kira ka raꞋe faꞋinia Ꞌi fafona luma, ma kira ka tafangia taꞋi maꞋe kwakwa doe, kira ka faꞋakosoa maꞋi na ngwae neꞋeri Ꞌi fafona ꞋifitaꞋi siana sa Jesus.  
\v 20 Ma kaidaꞋi sa Jesus nia lisia na faꞋamamanaꞋanga kira, nia ka fata Ꞌuri fuana ngwae neꞋe nonina taꞋu, “Ngwade Ꞌae, nau ku rufuanata naꞋa ana taꞋangaꞋa Ꞌoe ki.”   
\p
\v 21 Ma na ngwae faꞋamanata ana taki ki faꞋinia Farasi ki, kira ka ngunungunu buri fuada kwailiu ma kira ka fata Ꞌuri, “Reala kwa! Nia saea niaꞋa ta ngwae faꞋuta mala niniꞋa? Nia faꞋabolotaꞋinia naꞋa faꞋinia God. Ngwae ki noaꞋa kasi rufuanata ana taꞋangaꞋa ki. TalitoꞋona goꞋo God neꞋe saiana rufuanatalana taꞋangaꞋa ki.”   
\p
\v 22 Sa Jesus nia sai logo ana manataꞋanga kira ki saena liada, ma nia ka fata Ꞌuri fuada, “Kamu kasi manata laꞋu ꞋunaꞋeri.”  
\p Ma sa Jesus sai logo ana neꞋe kira faꞋamamana talitoꞋona goꞋo God neꞋe ke gura ngwae ki.  
\v 23 GoꞋo ꞋunaꞋeri nia ka fata Ꞌuri, “DiꞋia nau ku fata Ꞌuri fuana ngwae nonina taꞋu neꞋe ku Ꞌuri, ‘TaꞋangaꞋa Ꞌoe ki, nau ku rufuanata naꞋa ani,’ kaumulu kasi lisia goꞋo neꞋe nia fuli. Bore ma diꞋia nau ku fata Ꞌuri, ‘TataꞋe, ma Ꞌoko fali,’ Ꞌi neꞋeri kamu ka fiꞋi lisia neꞋe ngasingasiꞋanga nia aku fuana guraꞋa.  
\v 24 KaidaꞋi nai gura ngwae neꞋe, nai faꞋataꞋinia fuamuꞋa neꞋe nauꞋa, Ngela Ngwae, nau ku toꞋo ana ngasingasiꞋanga fuana nai rufuanata ana taꞋangaꞋa ki.”  
\p Sui sa Jesus ka fata Ꞌuri fuana ngwae nonina taꞋu neꞋeri, “Nau ku saea fuamu, Ꞌoke tataꞋe naꞋa, ngalia ꞋifitaꞋi Ꞌoe, ma Ꞌoko leka naꞋa Ꞌi fanoa Ꞌoe.”   
\p
\v 25 Ma na ngwae neꞋeri, ꞋaliꞋali nia ka tataꞋe naꞋa Ꞌi naꞋoda, goꞋo nia ka ngalia ꞋifitaꞋi neꞋe nia teo Ꞌi fafona, ma ka oli Ꞌi fanoa faꞋinia baꞋatafeꞋanga doe fuana God.  
\v 26 Ma kira taꞋifau kira ka Ꞌarefo liu naꞋa, ma kira ka baꞋatafea God. Ru neꞋe kira lisia kira Ꞌarefo liu, kika Ꞌuri, “ꞋIu, ru ni ꞋarefoꞋa doe liu niniꞋa kulu lisia Ꞌi taꞋena.”   
\s1 Sa Jesus nia ri Ꞌuana sa Lifae  
\r (Matthew 9:9-13; Mark 2:13-17)  
\p
\v 27 Buri Ꞌana ru neꞋeri, sa Jesus nia leka kwau Ꞌi maa, ma ka lisia sa Lifae, na ngwae ni gonilana mani ana takisi, nia tua ana kula neꞋe nia rao ana. Sa Jesus ka fata Ꞌuri fuana, “ꞋOke leka maꞋi faꞋinau.”  
\v 28 Sa Lifae ka tataꞋe, ma ka faꞋasi buri ana ru nia ki taꞋifau, ma ka leka faꞋinia sa Jesus.   
\p
\v 29 Sui sa Lifae ka sasia taꞋi fangaꞋa doe fuana sa Jesus Ꞌi luma nia. Ma ana kaidaꞋi neꞋeri logo, na ngwae Ꞌoro neꞋe kira gonia mani Ꞌani takisi ki faꞋinia ti ngwae laꞋu, kira fanga faꞋinia sa Jesus.  
\v 30 Ti Farasi ma ngwae faꞋamanata ana taki ki kira ka saetaꞋa, ma kira ka fata Ꞌuri fuana fafarongo sa Jesus ki, “Nia bolo faꞋinia nia kasi fanga ma ka kwaꞋu laꞋu faꞋinia ngwae goni mani ana takisi ma ngwae taꞋa Ꞌufuni ki.”   
\p
\v 31 Sa Jesus nia olisida ka fata Ꞌuri, “Ngwae neꞋe noaꞋa kira kasi mataꞋi ki, kira kasi oga goꞋo ta ngwae kwaigurai, bore ma ngwae neꞋe kira mataꞋi ki tari, kira ka boꞋoboꞋo Ꞌuana ngwae kwaigurai.  
\v 32 Nau Ꞌiri leka laꞋu maꞋi fuana laefilana ngwae ꞋoloꞋolo ki Ꞌiri kira ke kakari alifaꞋi, bore ma na ngwae neꞋe abulalada taꞋa ki lala tari, nau ku leka maꞋi fuana laefilada Ꞌuana rokisi manataꞋanga.”   
\s1 Aofia dao naꞋa, kwaimanataiꞋanga ke noaꞋa, muke sae saeleꞋa  
\r (Matthew 9:14-17; Mark 2:18-22)  
\p
\v 33 Ti ngwae kira fata Ꞌuri fuana sa Jesus, “Ana kaidaꞋi Ꞌoro ki, na fafarongo sa John ki kira abu fanga fuana foꞋongaꞋa, ma na fafarongo Farasi ki kira ka ꞋunaꞋeri logo. Bore ma na fafarongo Ꞌoe ki, kira fanga ma kira ka kwaꞋu goꞋo Ꞌada.”   
\p
\v 34 Sa Jesus olisida ka fata Ꞌuri, “Nia kasi bolo faꞋinia toꞋa neꞋe kira tua ana fafangaꞋa ana ara araꞋinga neꞋe kira ka abu fanga. DuꞋungana neꞋe, kaidaꞋi araꞋi faolu nia goꞋo Ꞌana Ꞌua faꞋinida ngwae ki, kira saeleꞋa.  
\v 35 Bore ma kaidaꞋi ke dao maꞋi aigaꞋi neꞋe kira ke baꞋea na araꞋi faolu faꞋasida. ꞋUnaꞋeri mala, kira fiꞋi abu fanga laꞋu, osiꞋana neꞋe kira kwaimanatai. Ta neꞋe noaꞋa Ꞌiri bolo fuana na fafarongo nau ki kira ka abu fanga goꞋo Ꞌada kaidaꞋi nau ku tua faꞋinida.”   
\p
\v 36 Sui sa Jesus ka fata Ꞌani tarifulaꞋa fuada logo Ꞌuri, “Nia kasi bolo fuana muke ngali ta ngisingisi toro faolu fuana subungilana ta toro neꞋe nia Ꞌua. Si diꞋia ta ngwae sasia na ru neꞋeri, na ngisingisi toro faolu neꞋeri ka gasia na toro Ꞌua neꞋeri, duꞋungana toro faolu nia lukuluku Ꞌi buri Ꞌana ngwasilana, ma na toro faolu kasi lia leꞋa goꞋo faꞋinia na toro Ꞌua.  
\v 37 Ma muke sai logo ana, noaꞋa nia kasi bolo fuana ta ngwae ka alua naꞋa waen faolu Ꞌi saena ngwaꞋi Ꞌua ana ꞋuꞋuila nanigot, duꞋungana ngwaꞋi ru Ꞌua neꞋeri noaꞋa kasi baꞋu. Si diꞋia nia sasia ru ꞋunaꞋeri, kaidaꞋi na waen neꞋeri ke totoro goꞋo maꞋi, nia ka foga naꞋa ngwaꞋi ru Ꞌua neꞋeri, ma na waen neꞋeri ka kisitaꞋi, ma na ngwaꞋi ru neꞋeri ka taꞋa naꞋa.  
\v 38 Nia neꞋe ngwae ke alua nama waen faolu Ꞌi saena na ngwaꞋi ru faolu neꞋe nia saiana ke baꞋu.   
\p
\v 39 “Ta ngwae neꞋe ꞋidufaꞋi kwaꞋufia goꞋo ana waen Ꞌua, noaꞋa nia kasi oga na waen faolu. OsiꞋana nia fata Ꞌuri, ‘Na waen Ꞌua neꞋe kwaꞋufilana mamasiꞋa ka leꞋa kwa.’”   
\c 6  
\s1 Sa Jesus nia ꞋaꞋana fuana Sabat  
\r (Matthew 12:1-14; Mark 2:23—3:6)  
\p
\v 1 TaꞋi Sabat, asoa ana mamaloꞋanga, sa Jesus faꞋinia fafarongo nia ki kira leleka, ma kira ka liu toꞋo folo ana taꞋi oꞋolaꞋi witi, na ru kira saungani fuana beret. Ma kaidaꞋi kira liu ana, na fafarongo nia ki kira ka loia ti fingi ru, ma kira ka ꞋasaꞋasanga saena limada, ma kira ka Ꞌania.  
\v 2 Ma kaidaꞋi ngwae ana Farasi ki kira lisia, kira ka fata Ꞌuri, “Ru neꞋe kaumulu sasia nia Ꞌoia na taki sa Moses, osiꞋana kamu loia witi neꞋe ana Sabat, asoa ana mamaloꞋa.”   
\p
\v 3 Sa Jesus ka olisida ka Ꞌuri, “Nau ku saiana kaumulu toꞋomaꞋi sulia saena Buka Abu na ru ba sa David na tatalafaꞋa nia sasia Ꞌi naꞋo. Ana kaidaꞋi neꞋeri, sa David faꞋinia ngwae nia ki kira fiolo liu,  
\v 4 nia ka leka Ꞌi saena na luma God, ma na ꞋingataꞋi fata abu ka kwatea fuana sa David na beret neꞋe kira Ꞌau abua fuana God. Ma sa David ka Ꞌania naꞋa beret neꞋeri, ma ka kwatea logo fuana ngwae nia ki, ma kira ka Ꞌania. Bore ma na taki kulu alaꞋani fuana talitoꞋona goꞋo na fata abu God ki neꞋe kira saiana Ꞌanilana. Ma noaꞋa kulu kasi lisia saena Buka Abu neꞋe God nia saetaꞋa fuana sa David.”\x + \xo 6:4 \xt 1 Samuel 21:1-6; Levitikus 24:9\x*  
\v 5 Sui sa Jesus ka fata naꞋa Ꞌuri, “Nau, na Ngela Ngwae, nau ku toꞋo ana na ngasingasiꞋanga fuana saelana ru ki fuana ngwae ki kira saiana kike sasia goꞋo Ꞌada ana asoa ana mamaloꞋanga.”   
\p
\v 6 Ma ana ta asoa ana Sabat logo, sa Jesus ka leka saena luma fuana foꞋongaꞋa ma ka faꞋamanata. Ma taꞋi ngwae nia tua logo Ꞌi neꞋeri neꞋe lima ꞋoloꞋolo ana nia mae.  
\v 7 Ma ti ngwae faꞋamanata ana taki ki, ma na Farasi ki, kira ka tua logo Ꞌi neꞋeri, ma kira ka lialia Ꞌuana diꞋia sa Jesus ke gura ngwae neꞋeri ana Sabat, asoa ana mamaloꞋa. DiꞋia ꞋunaꞋeri, kira ka fata maana sa Jesus ana Ꞌoilana taki God ana guraꞋa, ru neꞋeri kira manata sulia ma nia diꞋia raoꞋa.  
\v 8 Ma sa Jesus nia saiana goꞋo Ꞌana manatada, ma nia ka fata Ꞌuri fuana ngwae neꞋe limana mae, “TataꞋe maꞋi, Ꞌoko uu maꞋi Ꞌi naꞋona ngwae ki taꞋifau.” Ma ngwae neꞋeri ka tataꞋe, ma ka leka maꞋi siana sa Jesus.  
\v 9 Ma sa Jesus ka fata Ꞌuri fuana Farasi ki, ma na ngwae faꞋamanata ana taki ki, “Nau ku saefilo kamu basi. Tae neꞋe taki kulu nia alaꞋania fasi Ꞌiri kulu ka sasia ana asoa ana mamaloꞋanga? Nia alaꞋania sasilana ru leꞋa ki, nama sasilana ru taꞋa ki? Nia alaꞋania na faꞋamaurilana ta ngwae, nama saungilana ta ngwae?”  
\v 10 Sa Jesus nia fata ꞋunaꞋeri ka sui, nia ka lia kwailiu fuada, goꞋo nia ka fata Ꞌuri fuana ngwae neꞋe limana nia mae, “Taga maꞋi limamu.” Ma nia ka taga, ma na limana ka leꞋa naꞋa.  
\v 11 Ana kaidaꞋi kira lisia, kira ka saetaꞋa liu, ma kira ka alaꞋa fiku ma kira ka manata Ꞌoi ru Ꞌuana tae neꞋe kike sasia ana sa Jesus.   
\s1 Sa Jesus filia na lifurongo nia ki  
\r (Matthew 10:1-4; Mark 3:13-19)  
\p
\v 12 Ana ta kaidaꞋi logo, sa Jesus ka raꞋe Ꞌuana gwauna faꞋi ua Ꞌiri nia ka foꞋo. Ma saena rodo laꞋulaꞋu neꞋeri, nia ka foꞋosia God.  
\v 13 KaidaꞋi nia Ꞌofodangi naꞋa, nia ka saea maꞋi fafarongo nia ki siana, ma ka filia akwala ma ro ngwae, ma ka saeda Ꞌani lifurongo ki.  
\v 14 Na satada: sa Simon neꞋe sa Jesus faꞋasata Ꞌani sa Peter, ma sa Andrew na ngwaefuta nia, ma sa James, ma sa John, ma sa Filip, ma sa Batolomiu,  
\v 15 ma sa Matthew, ma sa Tomas, ma sa James na ngela sa Alfeas, ma sa Simon ta ngwae ana ngwae Jiu ki ba kira oga lalilana ngwae Ꞌi Rom ki faꞋasia Ꞌi Israel,  
\v 16 ma sa Judas na ngela sa James, ma sa Judas Iskariot na ngwae neꞋe nia ke baꞋa Ꞌolosaea sa Jesus fuana malimae nia ki.   
\s1 Sa Jesus nia faꞋamanata ma ka gura na ngwae ki  
\r (Matthew 4:23-25)  
\p
\v 17 Sa Jesus nia koso maꞋi faꞋasia Ꞌi gwauna ua neꞋeri faꞋinia na akwala ma ro lifurongo nia ki, ma ka uu ana kula ote faꞋinia na fikuꞋa doe neꞋeri neꞋe ti ngwae laꞋu ana fafarongo nia ki. Ma ti ngwae Ꞌoro laꞋu neꞋe kira leka maꞋi faꞋasia abaꞋi kula Ꞌi Judea, ma faꞋinia fanoa doe Ꞌi Jerusalem, ma na fanoa ki Ꞌi Taea ma Ꞌi Saedon neꞋe kira tua Ꞌi sulia asi, kira tua logo Ꞌi neꞋeri.  
\v 18 Kira leka maꞋi fuana rongolana sa Jesus, ma Ꞌiri sa Jesus ke gurada faꞋasia na mataꞋinga kira ki. Ma na ngwae neꞋe kira toꞋo ana anoꞋi ru taꞋa ki, kira leka logo maꞋi, ma sa Jesus ka gurada.  
\v 19 Na ngwae ki taꞋifau kira iliili Ꞌuana samaꞋa toꞋona sa Jesus, osiꞋana na ngasingasiꞋanga nia leka kwau faꞋasia fuana guralana na ngwae ki taꞋifau.   
\s1 SaesaeleꞋanga ma kwaimanataiꞋanga  
\r (Matthew 5:1-12)  
\p
\v 20 Sa Jesus ka lia kwau fuana fafarongo nia ki ma ka fata Ꞌuri,  
\q1 “SaesaeleꞋanga fuamuꞋa ngwae neꞋe kamu dalaꞋa ki, osiꞋana neꞋe God ka gwaungaꞋi fafi kamu.   
\q1
\v 21 SaesaeleꞋanga fuamuꞋa ngwae neꞋe kamu fiolo ana kaidaꞋi neꞋe ki, osiꞋana kamu ke baꞋa abusu.  
\q1 SaesaeleꞋanga fuamuꞋa ngwae neꞋe kamu angi ana kaidaꞋi neꞋe ki, osiꞋana kamu ke baꞋa gaꞋa.   
\q1
\v 22 SaesaeleꞋanga fuamuꞋa kaidaꞋi na ngwae ki kira ke silolongaꞋi kamu, ma kike ifulangaꞋi kamu, ma kira ka fata faꞋali kamu, ma fuꞋusi taꞋa amuꞋa, osiꞋana kamu roꞋosuli nau na Ngela Ngwae.   
\q1
\v 23 Kamu ke saesaeleꞋa, ma muke ngwaꞋe sakasaka Ꞌani saeleꞋanga doe kaidaꞋi neꞋe ngwae ki kike sasi ꞋunaꞋeri amuꞋa, osiꞋana na kwaiaraꞋa doe nia maꞋakwali kamu Ꞌi langi. Nau ku saea ru neꞋeri osiꞋana kira ke baꞋa sasia logo ru taꞋa fuamuꞋa neꞋe koꞋo bora kira ki sasia ana profet ki maꞋi Ꞌi naꞋo.   
\q1
\v 24 Bore ma, nia ke taꞋa ka lilisu fuamuꞋa na ngwae neꞋe kamu toꞋo ana toꞋoruꞋa ki ana kaidaꞋi neꞋe, osiꞋana ngwangwaneꞋanga ki kamu toꞋo ani ka sui naꞋa.   
\q1
\v 25 Nia ke taꞋa ka lilisu fuamuꞋa na ngwae neꞋe kamu fanga abusu ki ana kaidaꞋi neꞋe, osiꞋana kamu ke baꞋa fiolo.  
\q1 Nia ke taꞋa ka lilisu fuamuꞋa na ngwae neꞋe kamu gaꞋa ki ana kaidaꞋi neꞋe, osiꞋana kamu ke baꞋa oꞋomae, ma muke angi.   
\q1
\v 26 Nia taꞋa ka lilisu fuamuꞋa kaidaꞋi neꞋe ngwae ki kira fataleꞋa amuꞋa, osiꞋana na koꞋo bora kira ki, kira sasia logo ru neꞋeri ki fuana na profet ꞋosoꞋoso ki.”   
\s1 AlafeꞋanga fuana malimae  
\r (Matthew 5:38-48; 7:12)  
\p
\v 27 Sa Jesus nia faꞋamanata logo ka Ꞌuri, “Nau ku saea fuamuꞋa na ngwae neꞋe kamu rongo sulia fatalaku, muke kwaima ana na malimae kamu ki, ma muke sasi leꞋa fuana ngwae neꞋe kira silolongaꞋi kamu ki.  
\v 28 Ma muke foꞋosia God, Ꞌiri nia ke faꞋaleꞋa ngwae neꞋe kira agia kamuꞋa, ma muke foꞋo fuana na ngwae neꞋe kira sasia ru taꞋa ki amuꞋa.  
\v 29 Ma diꞋia ta ngwae ka fidalia na satemu, Ꞌoke alaꞋania nia ka fidalia laꞋu ta bali sate. Ma diꞋia ta ngwae ka ngalia na toꞋongi fafo doe Ꞌoe, Ꞌoke alaꞋania nia ke ngalia logo na toꞋongi sae Ꞌoe fuana.  
\v 30 Ma Ꞌoke kwatea fuana ta ngwae bore Ꞌana neꞋe nia ke gania ta ru amuꞋa. Ma diꞋia ta ngwae nia ngalia ta ru ana ru Ꞌoe ki, noaꞋa Ꞌoe kosi gania laꞋu fuana olitaꞋilana fuamu.  
\v 31 Ta tae neꞋe kamu oga na ngwae matamata ki kira ke sasia fuamuꞋa, kamu ke sasia logo fuada.   
\p
\v 32 “Ma diꞋia kamu kwaima goꞋo amuꞋa ana ngwae neꞋe kira kwaima amuꞋa ki, noaꞋa kamu kasi ngalia goꞋo ta kwaiaraꞋanga. OsiꞋana na ngwae taꞋa ki bore, kira kwaima logo ana ngwae neꞋe kira kwaima ada ki.  
\v 33 Ma diꞋia kamu sasi leꞋa goꞋo ꞋamuꞋa fuana ngwae neꞋe kira sasi leꞋa fuamuꞋa ki, noaꞋa kamu kasi ngalia goꞋo ta kwaiaraꞋanga. OsiꞋana neꞋe ngwae abula taꞋa ki bore, kira sasi logo ꞋunaꞋeri.  
\v 34 Ma diꞋia kamu kwate ru goꞋo ꞋamuꞋa fuana ngwae neꞋe kira saiana kike duꞋua fuamuꞋa, noaꞋa kamu kasi ngalia goꞋo ta kwaiaraꞋanga. OsiꞋana neꞋe ngwae abula taꞋa ki bore, kira sasi logo ꞋunaꞋeri fuana ngwae abula taꞋa ki, fasi Ꞌiri kira ka duꞋua nama fuada.  
\v 35 Bore ma kamu ke kwaima nama ana malimae kamu ki, ma muke sasi leꞋa fuada, ma kamu ke kwate ru ma noaꞋa kamu kasi masia laꞋu na duꞋulana. DiꞋia kamu sasi ꞋunaꞋeri, kamu ke baꞋa ngalia na kwaiaraꞋanga doe, ma na abulalamuꞋa neꞋe ke diꞋia God na maꞋa kamu neꞋe nia ꞋinotoꞋa ka tasa. OsiꞋana God nia sasi leꞋa fuana ngwae taꞋa ki ma ngwae neꞋe noaꞋa kira kasi saeleꞋa faꞋinia tae neꞋe God sasia fuada.  
\v 36 Muke kwaimanatai ana ngwae ki, ka diꞋia logo na MaꞋa kamu neꞋe nia kwaimanatai amuꞋa.   
\s1 FaꞋamanataꞋanga sulia matalangaꞋilana ta ngwae  
\r (Matthew 7:1-5)  
\p
\v 37 “NoaꞋa kamu kasi matalangaꞋinia ta ngwae matamata, Ꞌasu Ꞌubani God kata matalangaꞋi kamu logo. Ma noaꞋa kamu kasi saea na kwaꞋikwaꞋinga fuana ti ngwae matamata, ma God noaꞋa kasi kwatea logo na kwaꞋikwaꞋinga fuamuꞋa. Muke rufuanata nama ana ngwae ki, ma God ke rufuanata kamu logo.  
\v 38 Muke kwate nama ru ki fuana ngwae ki, ma God ke kwate ru logo fuamuꞋa. Ma God ke baꞋa kwatea na kwateꞋa neꞋe nia diꞋia ta ngwae ba nia faꞋafungua ta ngwaꞋi ru neꞋe nia nekea, leleka nia ka fungufungu ma ka Ꞌalasaka naꞋa. Ma God ke baꞋa kwate fuamuꞋa, diꞋia logo neꞋe kamu kwatea fuana na ngwae matamata ki.”   
\s1 Na tualana fafarongo ki  
\p
\v 39 Sa Jesus nia fata logo sulia tarifulaꞋa fuada ka Ꞌuri, “Ta ngwae neꞋe maana nia rodo, nia ꞋafitaꞋi ka talaꞋia laꞋu ta ngwae neꞋe maana rodo. DiꞋia nia sasi ꞋunaꞋeri, keroꞋa taꞋifau goꞋo neꞋe kera ke Ꞌasia saena kilu.  
\v 40 Aia, na ngwae neꞋe nia saesaeꞋi ru goꞋo Ꞌana, nia ꞋafitaꞋi ka liufia na ngwae neꞋe faꞋamanata nia. Ma diꞋia na ngwae saesaeꞋi ru nia ngali taꞋifau ru neꞋe ngwae faꞋamanata nia kwate fuana ki, nia diꞋia naꞋa na ngwae faꞋamanata nia.   
\p
\v 41 “ꞋOko toꞋo ana taꞋangaꞋa doe ki, bore ma Ꞌoko balufia naꞋa Ꞌamu ta ngwae neꞋe nia toꞋo ana taꞋangaꞋa tiꞋitiꞋi. ꞋOko diꞋia taꞋi ngwae neꞋe nia lisia na gegeo Ꞌi saena na maana toꞋolana, bore ma nia kasi lisia goꞋo ta buli ano doe neꞋe nia saena maana talana.  
\v 42 Ma Ꞌoko fata Ꞌuri fuana na ngwae matamata, ‘ꞋOe kosi sasia ta ru neꞋe nia taꞋa.’ Bore ma Ꞌoe kosi manata Ꞌabera goꞋo ana taꞋangaꞋa doe neꞋe Ꞌoko sasiꞋi ki. ꞋAeꞋo ngwae kwalabasa. ꞋOke faꞋasia basi na taꞋangaꞋa Ꞌoe ki. Sui, Ꞌoko fiꞋi bolo fuana kwaiꞋafiꞋanga kwau ana ta ngwae matamata fuana na taꞋangaꞋa nia ki.”   
\s1 Na Ꞌai faꞋinia na fufuaꞋi ru  
\r (Matthew 7:16-20; 12:33-35)  
\p
\v 43 Sa Jesus ka fata logo Ꞌania taꞋi tarifulaꞋa fuada ka Ꞌuri, “Na Ꞌai neꞋe nia bulao ka leꞋa, nia ꞋafitaꞋi ka fungu Ꞌani fuaꞋi ru taꞋa ki. Ka diꞋia logo, na Ꞌai neꞋe nia bulao ka taꞋa, nia ꞋafitaꞋi ka fungu Ꞌani na fuaꞋi ru leꞋa ki.  
\v 44 Kulu saiana Ꞌai ki taꞋifau, osiꞋana fufuaꞋi ru kira ki neꞋe kira fungu Ꞌani. Ma nia ꞋafitaꞋi ta ngwae ka fisua na fufuana Ꞌai leꞋa faꞋasia na kwalongarangaraꞋa.  
\v 45 Ma na ngwae leꞋa nia sasia logo na ru leꞋa ki sulia na manataꞋi ngwae raola nia. Ma na ngwae taꞋa nia sasia logo na ru taꞋa ki sulia na manataꞋi ngwae bulibuli nia. Na ru neꞋe nia tua Ꞌi saena na manatalana ngwae, nia neꞋe ka ruꞋu maꞋi Ꞌi maa Ꞌani fatalana.”   
\s1 Fafarongo mamana  
\r (Matthew 7:24-27)  
\p
\v 46 Ma sa Jesus ka alaꞋa laꞋu Ꞌuri, “FaꞋuta neꞋe, ana kaidaꞋi kamu alaꞋa faꞋinau, kamu ka saea nau Ꞌani Aofia, bore ma noaꞋa kamu kasi sasi goꞋo sulia na ru neꞋe nau ku saeꞋe fuamuꞋa ki?  
\v 47 Sa tai bore ana neꞋe nia leka maꞋi siaku, ma ka rongo sulia na fatalaku, ma ka sasi sulia, nai faꞋataꞋinia fuamuꞋa na fitoꞋonga nia, ma na tualana.  
\v 48 Nia diꞋia na ngwae neꞋe nia saungaꞋinia luma nia, ma nia ka Ꞌilia na diro Ꞌai ki ka koso lalo. Aia, ma ana kaidaꞋi na uta ka toꞋo, ma na kafo nia afetafa maꞋi, nia ꞋafitaꞋi ka malangisia, osiꞋana nia saungaꞋinia luma nia Ꞌi fafona na diro Ꞌai ki neꞋe nia Ꞌilia ka koso lalo.  
\v 49 Ma na ngwae neꞋe nia rongoa na fatalaku, ma noaꞋa kasi sasi sulia, nia diꞋia ngwae neꞋe nia saungaꞋinia luma nia fafona one, noaꞋa nia kasi Ꞌilia diro Ꞌai kasi koso lalo goꞋo. KaidaꞋi kafo nia afetafa maꞋi, ma ka foto ana luma neꞋeri, luma neꞋeri ka Ꞌasia, ma ka takalo taꞋifau naꞋa.”   
\c 7  
\s1 Sa Jesus gura taꞋi ngwae rao  
\r (Matthew 8:5-13)  
\p
\v 1 KaidaꞋi sa Jesus nia faꞋasuia naꞋa fatalana fuana ngwae ki, nia ka leka naꞋa Ꞌuana fanoa Ꞌi Kapaneam.  
\v 2 Ma taꞋi ngwae Ꞌi neꞋeri, nia mataꞋi ka doe ma ka karangi mae naꞋa. Na ngwae neꞋeri, niaꞋa na ngwae rao ana taꞋi gwaungaꞋi ngwae ramo ana fuꞋanga ki faꞋasia na fanoa doe Ꞌi Rom. Ma gwaungaꞋi ngwae ramo neꞋeri, nia lia doe liu ana na ngwae rao nia.  
\v 3 Ma kaidaꞋi neꞋe gwaungaꞋi ngwae ramo neꞋeri nia rongoa neꞋe sa Jesus nia dao maꞋi, nia ka kwatea ti ngwae faꞋinaꞋonaꞋo ana Jiu ki, fasi Ꞌiri kira ka saea sa Jesus ke leka maꞋi, Ꞌiri ke gura na ngwae rao nia.  
\v 4 KaidaꞋi kira dao siana sa Jesus, kira ka amasia, kira ka Ꞌuri, “Na gwaungaꞋi ngwae ramo neꞋe nia bolo faꞋinia Ꞌoke kwaiꞋafi ana na ngwae rao nia,  
\v 5 osiꞋana gwaungaꞋi ngwae ramo neꞋeri nia kwaima liu fuamiꞋa Jiu ki, ma nia ka saungaꞋinia taꞋi luma fuana foꞋongaꞋa fuamiꞋa Ꞌi neꞋe.”   
\p
\v 6 ꞋUnaꞋeri sa Jesus ka leka naꞋa faꞋinida. Ma kaidaꞋi nia dao karangia naꞋa kwau na luma, na ngwae gwaungaꞋi neꞋeri Ꞌi Rom ka kwatea laꞋu kwau na ngwae kwaima nia ki, Ꞌiri kira ke fata Ꞌuri fuana, “AraꞋi ꞋaꞋana neꞋe kwa, Ꞌoe kosi Ꞌabera laꞋu. Nau noaꞋa kusi totolia neꞋe Ꞌoke leka maꞋi Ꞌi saena luma nau.  
\v 7 Ma nau bore kusi bolo logo fuana lekaꞋa kwau fuamu talaku. ꞋOke fata goꞋo maꞋi Ꞌamu, ma na ngwae ni rao nau ka Ꞌakwa naꞋa.  
\v 8 Nau ku saiana Ꞌoko bolo goꞋo Ꞌamu fuana sasilana ru neꞋeri, duꞋungana nauꞋa talaku na ngwae nau ku rao Ꞌi olofana na ngwae doe ki, ma nau ku toꞋo ana ngwae ni fuꞋa ki neꞋe kira rao Ꞌi olofana na gwaungaꞋinga nau. Ma diꞋia nau ku saea ta ngwae ku Ꞌuri, ‘ꞋOke leka,’ ma nia ka leka. Ma diꞋia nau ku saea ta ngwae ku Ꞌuri, ‘ꞋOke leka maꞋi,’ nia ka leka maꞋi. Ma diꞋia nau ku saea ta ngwae rao ulafu ma nau ku Ꞌuri, ‘ꞋOke sasia nama ru neꞋe,’ nia ka sasia naꞋa.”   
\p
\v 9 Ana kaidaꞋi sa Jesus nia rongoa ru neꞋeri, nia ka Ꞌarefo liu. Ma nia ka abula, ma ka fata Ꞌuri fuana na ngwae neꞋe kira leka Ꞌi burina ki, “Nau ku saea fuamuꞋa, nau noaꞋa kusi lisia Ꞌua ta ngwae neꞋe nia faꞋamamana ka Ꞌuri, sui bore Ꞌana saena Ꞌi Israel.”   
\p
\v 10 Ma na ngwae ngali alaꞋanga neꞋeri ki, kira ka oli Ꞌuana Ꞌi luma na gwaungaꞋi ngwae ramo baera, ma kira ka lisia na ngwae mataꞋi baera nia Ꞌakwa naꞋa.   
\s1 Sa Jesus faꞋamauria na ngwae neꞋe nia mae naꞋa  
\p
\v 11 Ma noaꞋa nia kasi tau goꞋo Ꞌi buri Ꞌana ru neꞋeri ki, sa Jesus faꞋinia na fafarongo nia ki, ma ngwae Ꞌoro ki logo, kira leka Ꞌuana taꞋi fanoa neꞋe kira saea Ꞌani Ꞌi Nen.  
\v 12 Ma kaidaꞋi nia dao karangia maana na sakasakaꞋa ana na fanoa neꞋeri, taꞋi fikuꞋa kira ngalia maꞋi taꞋi ngwae mae, ma kira ka leka naꞋa maꞋi Ꞌi maa. Na ngwae mae neꞋeri, niaꞋa na Ꞌalako mutaꞋi taꞋi gwaꞋi Ꞌuru. Ma na fikuꞋa doe kira ka leka maꞋi faꞋinia fuana kwaiatolana.  
\v 13 Ma kaidaꞋi sa Jesus, na Aofia, nia lisia na gwaꞋi Ꞌuru neꞋeri, nia ka kwaimanatai liu ana, ma ka fata Ꞌuri fuana, “ꞋOe kosi angi laꞋu.”  
\v 14 Sui nia ka leka kwau, ma ka sama toꞋona na tatafe neꞋe ngwae mae neꞋeri nia teo saena, ma na ngwae neꞋe kira ngalia ngwae mae neꞋeri ki, kira ka uu toꞋo. GoꞋo sa Jesus ka fata Ꞌuri, “Ngwae Ꞌalako neꞋe kwa, nau ku saea fuamu, Ꞌoke tataꞋe!”  
\v 15 Ma na ngwae Ꞌalako baera ka tataꞋe naꞋa, ma ka talaꞋae ka alaꞋa. Ma sa Jesus ka kwatea naꞋa kwau fuana teꞋa nia.   
\p
\v 16 Ma na ngwae neꞋe kira lisia ru neꞋeri ki, kira ka Ꞌarefo liu, ma kira ka baꞋatafea God, kika Ꞌuri, “TaꞋi profet ꞋinotoꞋa nia sakatafa naꞋa maꞋi Ꞌi safitakulu. God nia dao naꞋa maꞋi fuana Ꞌafilakulu na ngwae nia ki.”   
\p
\v 17 Ma na alaꞋanga sulia sa Jesus, ka talo naꞋa Ꞌi saena Ꞌafutana abaꞋi kula Ꞌi Israel, ma na bali ana fanoa ki kalikalia logo.   
\s1 Sa John ngwae ni Siuabu nia kwatea ro fafarongo nia ki siana sa Jesus  
\r (Matthew 11:2-19)  
\p
\v 18 Ana kaidaꞋi neꞋe fafarongo sa John ki kira faꞋarongo nia Ꞌania na raolana sa Jesus, sa John ka saea maꞋi ro fafarongo nia ki siana,  
\v 19 ma ka baꞋe keroꞋa ka leka kwau siana sa Jesus, na Aofia, Ꞌuana saefilolana kika Ꞌuri, “ꞋUri ma ꞋaeꞋo naꞋa neꞋe na Christ, ngwae neꞋe ke baꞋa dao maꞋi niniꞋa, nama mike masia laꞋu ta ngwae matamata?”   
\p
\v 20 Ma ana kaidaꞋi kera dao siana sa Jesus, kera ka saefiloa Ꞌuri ana, “Sa John ngwae ni Siuabu nia baꞋe keroꞋo maꞋi fuana saefilolamu, ꞋUri ma ꞋaeꞋo naꞋa neꞋe na Christ, ngwae neꞋe ke baꞋa dao maꞋi, nama mike masia laꞋu ta ngwae matamata?”   
\p
\v 21 Ma ana kaidaꞋi neꞋeri logo, sa Jesus nia gura ngwae mataꞋi Ꞌoro ki, ma nia ka ifulangaꞋinia na anoꞋi ru taꞋa ki faꞋasia na ngwae ki, ma ka gura na ngwae neꞋe maada rodo ki.  
\v 22 Nia neꞋe sa Jesus ka fata Ꞌuri fuadaroꞋo, “Moro oli kwau, moro ka faꞋarongoa sa John Ꞌania ru ki neꞋe koroꞋo lisiꞋi ki, ma moro ka rongoꞋi ki Ꞌi taꞋena. Ngwae maada rodo ki, kira lia naꞋa. Ma ngwae Ꞌaeda mae ki, kira ka fali naꞋa. Ma na ngwae neꞋe kuu nia saungida ki, kira ka mafo naꞋa. Ma ngwae neꞋe alingada bani ki, kira ka rongo naꞋa. Ma ngwae neꞋe kira mae ki, kira ka mauri laꞋu. Aia, ma na FaꞋarongoꞋa LeꞋa, nau ku faꞋatalo naꞋa Ꞌani fuana ngwae dalaꞋa ki.  
\v 23 God ke ꞋoilakitaꞋinia na ngwae ki taꞋifau neꞋe noaꞋa kira kasi ilangaꞋi nau, osiꞋana na ru nau ku sasiꞋi ki.”   
\p
\v 24 ꞋI buri Ꞌana na ro fafarongo sa John ki kera oli naꞋa, sa Jesus nia talaꞋae ka alaꞋa sulia sa John fuana ngwae neꞋe kira fiku Ꞌi neꞋeri ki ka Ꞌuri, “Ana kaidaꞋi kamu leka siana sa John saena abaꞋi kula kwasi, ta tae niniꞋa kamu leka fuana lisilana Ꞌi neꞋeri? Ta ngwae neꞋe noaꞋa kasi faꞋamamana ka diꞋia goꞋo Ꞌana ta gwango rade neꞋe nia saola ana iru? NoaꞋa! Sa John nia noaꞋa laꞋu ngwae ꞋunaꞋeri.  
\v 25 ꞋUri ma, tae neꞋe kamu leka fuana lisilana? Ta ngwae neꞋe nia toro Ꞌania ifi neꞋe folilana doe? NoaꞋa! OsiꞋana ngwae neꞋe kira toro ꞋunaꞋeri ki, kira toꞋoru, ma kira ka tua Ꞌi saena luma leꞋa liu ki.  
\v 26 Kamu ke faꞋarongo nau maꞋi. Tae neꞋe kamu leka kwau fuana lisilana? Na profet? ꞋIu! Nia na profet mamana! Ma nia liufia mala na profet Ꞌi naꞋo ki taꞋifau.  
\v 27 Sa John naꞋa ba kira kerekere sulia saena KerekereꞋa Abu ana kaidaꞋi God nia fata Ꞌuri, ‘Lia basi, nai baꞋa kwatea kwau na ngwae ni ngali alaꞋanga nau Ꞌi naꞋo amu, fasi Ꞌiri nia ke sasi akaꞋu ana ngwae ki fuamu.’”  
\v 28 Sa Jesus ka fata laꞋu Ꞌuri, “Nau ku saea fuamuꞋa, sa John nia talingaꞋi ka liufia na ngwae ki taꞋifau neꞋe kira futa maꞋi Ꞌi saena magalia neꞋe. Sui ka ꞋunaꞋeri bore Ꞌana, na ngwae neꞋe kira faꞋatiꞋitiꞋi ada ki saena na ꞋInotoꞋanga God, kira doe ka tasa ka liu ana sa John.”\f + \fr 7:28 \ft Sa Jesus saea ru neꞋe osiꞋana noaꞋa ta raoꞋa Ꞌiri talingaꞋi ka liufia talongaꞋilana neꞋe na Christ ke baꞋa dao likotaꞋi maꞋi. Na raoꞋa neꞋe ba sa John sasia.\f*   
\p
\v 29 Ngwae ki taꞋifau neꞋe kira rongoa fatalana, ma na ngwae goni mani ana takisi ki bore, kaidaꞋi kira rongo sulia fatalana sa Jesus, kira ka saiana taꞋi tala God nia saga ma ka mamana, osiꞋana kira kakari alifaꞋi, ma sa John ka siuabu kira taꞋifau.  
\v 30 Ma na Farasi ki faꞋinia ngwae faꞋamanata ana taki ki, osiꞋana neꞋe kira Ꞌaila Ꞌania kakari alifaꞋi Ꞌanga ma na siuabuꞋanga ana sa John, kira noaꞋa kasi oga goꞋo na roꞋongaꞋa sulia na kwaiogaiꞋanga God neꞋe nia sasi akaꞋu ana fuada.   
\p
\v 31 Ma sa Jesus ka fata laꞋu Ꞌuri fuada, “Nau kui faꞋabolotaꞋinia fuamuꞋa na tua lamuꞋa ngwae ana Ꞌi taꞋena, kamuꞋa diꞋia na kaela ngela  
\v 32 neꞋe kira fiku Ꞌi maana usiꞋa Ꞌani ro fikuꞋa ki. Ma kira ka ri kwailiu fuada, ‘Kaimili ufi Ꞌau, ma kamu kasi ngwaꞋe goꞋo sulia. Ma kaimili ka ngulia na faꞋi ngu sulia maeꞋa fuaumulu, ma kamu kasi kwaimanatai goꞋo.’  
\v 33 KaidaꞋi sa John Siuabu nia dao maꞋi, nia abu fanga, ma noaꞋa kasi kwaꞋufia ta waen, ma kamu ka saea fasi nia toꞋo ana anoꞋi ru taꞋa.  
\v 34 Sui, kaidaꞋi nauꞋa, na Ngela Ngwae, nau ku dao maꞋi, nau ku fanga fiku, ma nau ku kwaꞋu faꞋinia ngwae ki, ma kamu ka fata logo Ꞌuri, ‘Kamu lisia! Nia fanga doe, ma ka kwaꞋu doe ana waen, ma nia ka kwaima faꞋinia ngwae neꞋe kira goni mani ana takisi ki ma ngwae abulalada taꞋa ki logo.’  
\v 35 Bore ma, ngwae neꞋe kira roꞋosulia na liatoꞋo God ki, kira faꞋataꞋinia neꞋe God nia mamana.”   
\s1 Sa Jesus nia saena luma sa Simon na Farasi  
\p
\v 36 TaꞋi ngwae ana Farasi ki neꞋe satana sa Simon, nia laefia sa Jesus fasi Ꞌiri ke fanga faꞋinia. Ma sa Jesus ka leka Ꞌi luma nia, ma ka tua egoego, ma ka fanga faꞋinia.  
\v 37 Ma taꞋi kini neꞋe abulalana taꞋa nia tua logo Ꞌi saena na fanoa neꞋeri. Ana kaidaꞋi neꞋe kini neꞋeri nia saiana sa Jesus nia fanga Ꞌi saena luma na Farasi neꞋeri, nia ka ngalia maꞋi taꞋi biꞋi nura leꞋa neꞋe nia fungu Ꞌania ngwaingwai neꞋe nia moko leꞋa liu.  
\v 38 Ma nia ka ruꞋu saena luma, ka uu maꞋi Ꞌi buri Ꞌana sa Jesus talaꞋana Ꞌaena, ma nia ka angi, ma ka faꞋaisila na Ꞌaena sa Jesus Ꞌani na kafo ana maana. Sui, nia ka ongoa Ꞌaena sa Jesus Ꞌani ifuna, ma ka nonoꞋia. Sui nia ka kisitaꞋinia na ngwaingwai moko leꞋa neꞋeri Ꞌi fafona Ꞌaena sa Jesus.   
\p
\v 39 Ma kaidaꞋi neꞋe Farasi ba nia laefia sa Jesus, nia lisia na ru neꞋeri, nia ka manata Ꞌana Ꞌuri, “DiꞋia na ngwae neꞋe niaꞋa na profet, nia ke saiana abulalana kini neꞋe nia taꞋa liu.”   
\p
\v 40 Ma sa Jesus ka saiana na manataꞋanga na Farasi neꞋeri, ma nia ka fata Ꞌuri fuana, “Simon kwa! TaꞋi ru neꞋe nau ku oga nai saea fuamu.”  
\p Ma sa Simon ka Ꞌuri, “FaꞋamanata Ꞌae, Ꞌoke saea maꞋi fuaku kwa.”   
\p
\v 41 Sa Jesus ka fata Ꞌuri fuana, “Ro ngwae ki kera ngali langa ana mani faꞋasia taꞋi ngwae neꞋe nia alaꞋania ngwae ki kira ka ngali langa ana mani nia ki. TaꞋi ngwae nia ngali langa ana lima talangaꞋi mani ki, ma taꞋi ngwae ka ngali langa ana lima akwala mani ki.  
\v 42 Ma kera taꞋifau goꞋo noaꞋa kera kasi bolo faꞋinia duꞋulana mani neꞋeri ki, ma na ngwae neꞋe nia alaꞋania ngali langaꞋa fuadaroꞋo ka rufuanata na ngali langaꞋa kera ki taꞋifau. ꞋUri ma sa taꞋi adaroꞋo neꞋe nia saeleꞋa ka tasa fuana, ana ro ngwae neꞋe nia kwatea mani neꞋeri ki fuadaroꞋo?”   
\p
\v 43 Ma sa Simon nia olisia ka Ꞌuri, “Nau ku fia fasi na ngwae neꞋe nia ngalia mani Ꞌoro.”  
\p Ma sa Jesus ka fata Ꞌuri, “ꞋOko olisi saga ana.”  
\v 44 Sui sa Jesus ka abula fuana na kini neꞋeri, ma ka fata Ꞌuri fuana sa Simon, “ꞋOke lisia basi na kini neꞋe. KaidaꞋi nau ku ruꞋu maꞋi saena luma Ꞌoe, Ꞌoko Ꞌiri kwatea goꞋo kafo fuaku fuana taufilana Ꞌaeku.\f + \fr 7:44 \ft Ana asoa ꞋinotoꞋa ki, na ngwae Jiu ki ꞋidufaꞋi sasi sulia na falafala ana ngwae Grik ki, ma na ngwae Rom ki, fuana teo ego egoꞋa Ꞌani bali mauli, kira ka riri Ꞌani suꞋusuꞋuna lima mauli, ma kira ka fanga Ꞌani lima ꞋoloꞋolo. ꞋUnaꞋeri neꞋe ka talangwaraꞋu fuana na kini neꞋe ka saꞋua Ꞌaena. KaidaꞋi kira ruꞋu maꞋi Ꞌi luma, kira kwatea kafo fuana ngwae dao ki Ꞌiri kira taufia Ꞌaeda, osiꞋana ngwae kira ka ruꞋufia taꞋe butu garagara neꞋe kwate ma Ꞌaeda ka rafurafuꞋa liu. Kwalolana ngwae dao ki bore, kira nonoꞋia babalilida, ma asoa ꞋinotoꞋa ki na biꞋi nura ana olif moko leꞋa ki ka kisitani fafona gwauda.\f* Bore ma, nia taufia Ꞌaeku Ꞌani na kafo ana maana, ma ka ongoa Ꞌani na ifuna gwauna.  
\v 45 Ma Ꞌoko Ꞌiri kwalo nau goꞋo Ꞌani na nonoꞋilaku. Bore ma kini neꞋe, nia Ꞌita ana kaidaꞋi ba nau ku ruꞋu maꞋi luma, nia ka inaꞋu naꞋa ana nonoꞋilana Ꞌaeku.  
\v 46 Ma Ꞌoko Ꞌiri ngwaia goꞋo na gwauku Ꞌani ta ngwaingwai. Ma kini neꞋe, nia kisitaꞋinia na ngwaingwai moko leꞋa neꞋe ana Ꞌaeku.  
\v 47 Nia neꞋe, nau ku saea fuamu, na alafeꞋanga doe nia, nia faꞋataꞋinia neꞋe na roraꞋa Ꞌoro nia ki kira aloge taꞋifau naꞋa. Bore ma, sa tai neꞋe roraꞋa nia neꞋe kira rufuanata ka tiꞋitiꞋi, na alafeꞋanga nia tiꞋitiꞋi logo.”   
\p
\v 48 Sui sa Jesus ka fata Ꞌuri fuana na kini neꞋeri, “Nau ku rufuanata naꞋa ana na taꞋangaꞋa Ꞌoe ki.”   
\p
\v 49 Ma ti ngwae neꞋe kira tua Ꞌi neꞋeri, kira ka saetaꞋa fuana sa Jesus, ma kira ka fata Ꞌuri Ꞌi safitada kwailiu, “Na ngwae faꞋuta niniꞋa neꞋe ka rufuanata mala na taꞋangaꞋa ki Ꞌuri re?”   
\p
\v 50 Sui sa Jesus ka fata Ꞌuri laꞋu fuana na kini neꞋeri, “ꞋOke leka naꞋa, ma noaꞋa Ꞌoe kosi manata Ꞌabera naꞋa. God nia faꞋamauriꞋo, osiꞋana Ꞌoko faꞋamamana.”   
\c 8  
\s1 Ti kini kira leka faꞋinia sa Jesus  
\p
\v 1 Ma Ꞌi buri Ꞌana ru neꞋeri ki, sa Jesus ka leka daraninia naꞋa na fanoa tiꞋitiꞋi ki, ma na fanoa doe ki, ma nia ka faꞋarongo Ꞌani na FaꞋarongoꞋa LeꞋa sulia neꞋe God ke baꞋa gwaungaꞋi fafia ngwae nia ki. Ma na akwala ma ro fafarongo nia ki, kira leka logo faꞋinia,  
\v 2 ma ti kini logo neꞋe sa Jesus ifulangaꞋinia na anoꞋi ru taꞋa ki ma na mataꞋinga ki logo faꞋasida. Ma kiraꞋa neꞋe: Ꞌi Mary, kini Ꞌi Magdala ba sa Jesus nia ifulangaꞋinia na fiu anoꞋi ru taꞋa ki faꞋasia,  
\v 3 ma Ꞌi Joana, na Ꞌafe sa Kusa na ngwae ꞋaꞋana ana ngwae neꞋe kira rao Ꞌi saena na luma sa Herod na tatalafaꞋa ki, ma Ꞌi Susana, ma ti kini Ꞌoro laꞋu. Na kini neꞋeri ki neꞋe kira foli ru Ꞌani mani kira ki fuana Ꞌafilana sa Jesus faꞋinia fafarongo nia ki.   
\s1 TarifulaꞋa sulia ngwae takalongaꞋi maga Ꞌai  
\r (Matthew 13:1-9; Mark 4:1-9)  
\p
\v 4 Na ngwae Ꞌoro ki kira fiku maꞋi siana sa Jesus. Kira leka maꞋi faꞋasia fanoa matamata kwailiu ki taꞋifau. Sa Jesus fata Ꞌani tarifulaꞋa fuada ka Ꞌuri,  
\v 5 “TaꞋi ngwae nia leka ka takaloa maga Ꞌai ki saena oꞋola witi nia. Ma ana kaidaꞋi nia takaloa maga Ꞌai ki, ti maga ru niꞋi ꞋasiꞋi sulia na talalinga. Ma na ngwae ki kira liu, ma kira ka urida, ma na noꞋo ki kira ka ꞋaniꞋi logo.  
\v 6 Aia, ti maga ru ka ꞋasiꞋi fafona ano faula. Ma ana kaidaꞋi kira bulao maꞋi, nia ꞋaliꞋali goꞋo kira ka kuku naꞋa, sulia na ano neꞋeri noaꞋa nia kasi ngwangakwaꞋa.  
\v 7 Ma ti maga ru ka Ꞌasi logo Ꞌi safitana na kwalo Ꞌabui ki. Ma na kwalo Ꞌabui ki kira ka bulao maꞋi faꞋinia na maga ru leꞋa ki, ma ka nuku fafia na witi neꞋeri ki.  
\v 8 Ma ti maga ru ka ꞋasiꞋi logo Ꞌi fafona ano leꞋa, ma kira ka bulao, ma kira ka fungu Ꞌani fuaꞋi ru Ꞌoro liu ki.”  
\p Ma sa Jesus ka faꞋasuia fatalana ka Ꞌuri, “DiꞋia ta ngwae oga ka sai leꞋa ana ru neꞋe ki, nia ka sailinga leꞋa mala.”   
\s1 Sa Jesus ka alaꞋa Ꞌani tarifulaꞋanga ki fuana ngwae Ꞌoro, bore ma nia faꞋamadakola ru ki taꞋifau fuana fafarongo nia ki  
\r (Matthew 13:10-17; Mark 4:10-12)  
\p
\v 9 Sui na fafarongo sa Jesus ki kira ka saefiloa Ꞌuana na fadalana tarifulaꞋa neꞋeri,  
\v 10 ma nia ka olisida ka Ꞌuri, “KaidaꞋi sui ki, God noaꞋa kasi faꞋamadakola Ꞌua faꞋuta neꞋe nia ke baꞋa gwaungaꞋi fafia ngwae nia ki. Bore ma taꞋena, na madakolaꞋa niniꞋa dao naꞋa fuamuꞋa. Fuana ta ngwae laꞋu, nau ku fata Ꞌani tarifulaꞋa ki, ma noaꞋa naisi faꞋamadakola, fasi Ꞌiri,  
\q1 ‘Kira ke fafarongo, ma kike fafarongo, bore ma noaꞋa kira kasi saiana faꞋarongoꞋa God.  
\q1 Ma kira ke lia, ma kira ke lia, bore ma noaꞋa kira kasi lisia tae neꞋe God sasia fuada.’”   
\s1 Fadalana na tarifulaꞋa ba sulia na ngwae takaloa maga Ꞌai  
\r (Matthew 13:18-23; Mark 4:13-20)  
\p
\v 11 ꞋUnaꞋeri, sa Jesus ka fata laꞋu Ꞌuri, “Na fadalana na tarifulaꞋa neꞋeri: Na maga ru, nia diꞋia na fatalana God.  
\v 12 Na maga ru neꞋe kira Ꞌasida sulia na talalinga ki, kira diꞋia ngwae neꞋe kira rongoa fatalana God, ma sa Saetan ka leka maꞋi ka lafua alaꞋanga neꞋeri faꞋasi kira. Nia neꞋe nia kwate noaꞋa kira kasi faꞋamamana fuana maurilada.  
\v 13 Ma na maga Ꞌai neꞋe kira ꞋasiꞋi Ꞌi fafona ano neꞋe nia faula, nia diꞋia na ngwae neꞋe kira rongoa fatalana God, ma kira ka ngalia faꞋinia na saeleꞋanga. Bore ma, fatalana God noaꞋa kasi lalisusu goꞋo saena maurilada. Kira ka faꞋamamana goꞋo sulia kaidaꞋi tiꞋitiꞋi. Bore ma kaidaꞋi ilitoꞋonga nia dao goꞋo maꞋi, noaꞋa kira kasi faꞋamamana naꞋa.  
\v 14 Maga Ꞌai neꞋe kira Ꞌasida Ꞌi safitana na kwalo Ꞌabui ki, nia diꞋia ngwae neꞋe kira rongo, bore ma kira ka manata Ꞌabera Ꞌada sulia ru matamata ki, diꞋia na toꞋoruꞋa ki, ma na saeleꞋanga ꞋoꞋo saena magalia neꞋe nia suꞋusida. Nia neꞋe nia sasia kira ka doe ꞋidiꞋa.  
\v 15 Na maga ru neꞋe kira Ꞌasida Ꞌi fafona na ano neꞋe nia leꞋa, nia diꞋia ngwae neꞋe kira rongoa fatalana God ma kira ka gonia saena manataꞋi ngwae ꞋoloꞋolo ma ka leꞋa. Ma kira ka suꞋute Ꞌani fitoꞋonga fuana sasilana raoꞋa Ꞌoro leꞋa ki.”   
\s1 Kamu ke rongoa ma muke kwairoꞋoi ana fatalana God  
\r (Mark 4:21-25)  
\p
\v 16 Sa Jesus ka fata laꞋu Ꞌuri, “NoaꞋa ta ngwae kasi faꞋaduꞋa na faꞋi unu, ma ka alua goꞋo Ꞌana Ꞌi olofana ta dako nama ta ꞋifitaꞋi. Bore ma nia ke alua nama Ꞌi fuila, fasi Ꞌiri na ngwae neꞋe nia ruꞋu maꞋi Ꞌi luma nia ke lisia.   
\p
\v 17 “Nia ka ꞋunaꞋeri logo ana na ta ru neꞋe nia tua ago ana kaidaꞋi neꞋe, ta asoa niꞋi ke baꞋa sakatafa taꞋifau maꞋi. Ma ti alaꞋanga neꞋe kira suu fafia, nia ke baꞋa raꞋe tafa taꞋifau maꞋi Ꞌi maa.   
\p
\v 18 “Nia neꞋe muke sailinga leꞋa, osiꞋana God ke baꞋa kwate tatakolaꞋa ana liatoꞋo Ꞌanga fuamuꞋa, si diꞋia kamu roꞋosulia na faꞋamanataꞋanga nau ki. Sa tai bore Ꞌana neꞋe nia toꞋo ana ta madakolaꞋanga tiꞋitiꞋi sulia ꞋinotoꞋanga God, God ke baꞋa luda gwauna fuana. Bore ma sa tai neꞋe noaꞋa kasi roꞋosulia faꞋamanataꞋanga neꞋe ki, ta madakolaꞋanga tiꞋitiꞋi bore Ꞌana neꞋe nia fia fasi nia toꞋo ana sulia ꞋinotoꞋanga God, God ke olitaꞋinia faꞋasia.”   
\s1 TuaꞋa mamana sa Jesus neꞋe ngwae neꞋe kira roꞋosulia God  
\r (Matthew 12:46-50; Mark 3:31-35)  
\p
\v 19 ꞋI buri Ꞌana, teꞋa sa Jesus faꞋinia na ngwaefuta nia ki, kira dao maꞋi, ma kira ka oga lisilana, bore ma nia ꞋafitaꞋi fuada fuana Ꞌidu karangilana, sulia na ngwae Ꞌoro ki kira fiku kalia sa Jesus ana kaidaꞋi neꞋeri.  
\v 20 Ma taꞋi ngwae Ꞌi saena fikuꞋa neꞋeri ka fata Ꞌuri fuana sa Jesus, “TeꞋa Ꞌoe faꞋinia na ngwaefuta Ꞌoe ki, kira uu goꞋo maꞋi Ꞌada Ꞌi maa, ma kira oga lisilamu.”   
\p
\v 21 Sa Jesus ka fata Ꞌuri fuada taꞋifau, “Sa tai faꞋida neꞋe kira rongo, ma kira ka roꞋosulia fatalana God, kira naꞋa neꞋe teꞋa nau ki, ma na ngwaefuta nau ki.”   
\s1 Sa Jesus nia toꞋo ana ngasingasiꞋanga fuana fonelana iru faꞋinia nafo  
\r (Matthew 8:23-27; Mark 4:35-41)  
\p
\v 22 TaꞋi kaidaꞋi, sa Jesus faꞋinia na fafarongo nia ki, kira taꞋe Ꞌi saena taꞋi gwaꞋi baru, ma nia ka fata Ꞌuri fuada, “Kulu toꞋofolo basi Ꞌuana bali Ꞌosi loꞋoba.” Ma kira ka talaꞋae, kira ka toꞋofolo naꞋa.  
\v 23 Ma ana kaidaꞋi kira leka naꞋa kwau, sa Jesus ka maliu Ꞌana. Ana kaidaꞋi neꞋeri goꞋo, na iru doe nia taꞋe maꞋi, ma na nafo ki ka magara naꞋa maꞋi saena na baru neꞋeri, ma na baru neꞋeri karangi ka kuru naꞋa.  
\v 24 Fafarongo nia ki kira ka faꞋaada sa Jesus kira ka Ꞌuri, “AraꞋi kwa! Kulu karangi kuru naꞋa!”  
\p Sui sa Jesus ka tataꞋe ka balufia na iru ma na nafo neꞋe magara naꞋa, ma kira ka roꞋosulia, ma na Ꞌosi ka fola naꞋa.  
\v 25 Sui sa Jesus ka balufia fafarongo nia ki ka Ꞌuri, “FaꞋuta neꞋe kamu kasi faꞋamamana nau?”  
\p Ma kira ka Ꞌarefo, ma kira ka maꞋu, ma kira ka saefilo kira kwailiu kika Ꞌuri, “Ngwae faꞋuta naꞋa niniꞋa re? Nia fata totongaꞋi goꞋo, ma na iru faꞋinia nafo doe ki bore, kera ka roꞋo naꞋa sulia.”   
\s1 Sa Jesus gura taꞋi ngwae neꞋe toꞋo ana anoꞋi ru taꞋa  
\r (Matthew 8:28-34; Mark 5:1-20)  
\p
\v 26 Sui sa Jesus faꞋinia fafarongo nia ki, kira ka toꞋofolo saena Ꞌosi neꞋe leleka ka dao ana abaꞋi kula Ꞌi Gerasa, ana bali Ꞌosi neꞋe teo kwai toꞋoi faꞋasia abaꞋi kula Ꞌi Galili.  
\v 27 Ana kaidaꞋi sa Jesus nia koso kwau Ꞌi sara faꞋasia gwaꞋi baru, nia ka dao toꞋona taꞋi ngwae faꞋasia kula neꞋeri. Na ngwae neꞋeri, na anoꞋi ru taꞋa ki kira tua faꞋinia, ma nia ka dadara goꞋo Ꞌana sulia kaidaꞋi tau naꞋa maꞋi, ma noaꞋa nia kasi tua logo Ꞌi saena ta luma. Bore ma nia tua goꞋo Ꞌana Ꞌi saena na faoda fuana kwaiatolana ngwae mae ki.  
\v 28-29 Ana kaidaꞋi Ꞌoro sui naꞋa maꞋi ki, kira firi fafia ro Ꞌae nia ki ma limana logo, ma kira ka alua ngwae fuana foloꞋa Ꞌusia. Bore ma, nia ka muusia goꞋo Ꞌana na sene neꞋeri ki, ma na anoꞋi ru taꞋa neꞋeri ki kira ka lalia naꞋa kwau Ꞌuana saena abaꞋi kula kwasi.  
\p Ma kaidaꞋi nia lisia goꞋo sa Jesus, nia ka ako doe, ma ka bobo uruuru naꞋa Ꞌi maana Ꞌaena sa Jesus. Sa Jesus nia fata Ꞌuri fuana, “AnoꞋi ru taꞋa neꞋe, Ꞌoke ruꞋu maꞋi Ꞌi maa faꞋasia na ngwae neꞋe.”  
\p Ma ngwae neꞋeri ka ri Ꞌuri, “Jesus kwa, ꞋAeꞋo Ngela God neꞋe ngasingasiꞋa liu! Tae neꞋe Ꞌoko oga Ꞌoke sasi aku? Nau ku ganiꞋo Ꞌoe kosi kwatea ta kwaꞋikwaꞋinga fuaku.”   
\p
\v 30 Sa Jesus ka saefiloa, “Satamu sa tai kwa?”  
\p Ma nia ka olisia ka Ꞌuri, “Sataku sa Fuani oro.” Nia fata ꞋunaꞋeri sulia na anoꞋi ru taꞋa Ꞌoro liu ki neꞋe kira ruꞋufia.  
\v 31 Na anoꞋi ru taꞋa neꞋeri ki kira ka Ꞌengoa sa Jesus fasi Ꞌiri nia kasi baꞋeda fuana saena kula gwagwa lingalinga fuana kwaꞋikwaꞋinga.   
\p
\v 32 Ma na gwata Ꞌoro ki, kira fanga Ꞌada Ꞌi babaraꞋoa ana faꞋi ua neꞋe karangi logo ana kula neꞋeri. Ma na anoꞋi ru taꞋa neꞋeri ki, kira ka gania sa Jesus fasi Ꞌiri kira ke ruꞋufia Ꞌada na gwata neꞋeri ki. Ma sa Jesus ka alaꞋanida.  
\v 33 Kira sakatafa naꞋa maꞋi faꞋasia na ngwae baera, ma kira ka ruꞋufia naꞋa na ngwaꞋi gwata baera ki taꞋifau. Na ngwaꞋi gwata baera ki taꞋifau, kira ka lalili saena kwata Ꞌato neꞋeri Ꞌuana saena Ꞌosi, ma kira ka kwaꞋu, ma kira ka mae taꞋifau naꞋa.   
\p
\v 34 Ana kaidaꞋi ngwae neꞋe kira lia sulia ngwaꞋi gwata neꞋeri kira lisia ru neꞋeri, kira ka tafi, ma kira ka faꞋarongo Ꞌani saena fanoa neꞋeri ma na fanoa tiꞋitiꞋi kalikalia ki logo.  
\v 35 Na ngwae ki neꞋe kira rongoa, kira ka leka maꞋi fuana lisilana ru neꞋe nia fuli. Ma ana kaidaꞋi kira dao maꞋi siana sa Jesus, kira ka lisia na ngwae neꞋeri neꞋe anoꞋi ru taꞋa nia leka naꞋa faꞋasia, ma nia ka tua naꞋa Ꞌana Ꞌi maana Ꞌaena sa Jesus, ma nia ka toro naꞋa, ma nia ka manata saga naꞋa. Ma kira taꞋifau kira ka maꞋu.  
\v 36 Ma ngwae neꞋe kira lisia kaidaꞋi neꞋe sa Jesus nia ifulangaꞋinia naꞋa anoꞋi ru taꞋa neꞋeri ki faꞋasia na ngwae neꞋeri, kira ka alaꞋa naꞋa sulia fuana ngwae neꞋe fiku maꞋi ki.  
\v 37 Sui ngwae ki taꞋifau neꞋe kira tua ana abaꞋi kula neꞋeri, kira saea fuana sa Jesus Ꞌiri ke leka faꞋasida, osiꞋana kira maꞋu liu. Sui sa Jesus ka raꞋe naꞋa Ꞌi saena gwaꞋi baru ka salisali fuana lekaꞋa.  
\v 38 Na ngwae ba na anoꞋi ru taꞋa nia leka faꞋasia, nia Ꞌengo ana sa Jesus ka Ꞌuri, “ꞋOke alaꞋani nau Ꞌiri nai leka faꞋiniꞋo.”  
\p Bore ma sa Jesus ka baꞋea kwau, ka fata Ꞌuri fuana,  
\v 39 “ꞋOke oli Ꞌamu Ꞌi fanoa Ꞌoe, ma Ꞌoko faꞋarongo Ꞌani ru neꞋe God nia fulia fuamu ki.” Sui, na ngwae neꞋeri ka oli naꞋa Ꞌuana fanoa nia, ma ka alaꞋa naꞋa sulia ru neꞋe sa Jesus nia fulia fuana ki.   
\s1 Sa Jesus gura ro kini ki  
\r (Matthew 9:18-26; Mark 5:21-43)  
\p
\v 40 Sui, ana kaidaꞋi sa Jesus nia oli laꞋu maꞋi faꞋasia bali Ꞌosi loꞋoba, ngwae ki kira maꞋakwalia, ma kira ka saeleꞋa liu fuana lisilana.  
\v 41 Ma taꞋi ngwae neꞋe satana sa Jaeras ka dao maꞋi. Na ngwae neꞋeri nia ta ngwae faꞋinaꞋonaꞋo Ꞌi saena luma fuana foꞋongaꞋa. Nia leka maꞋi ka bobo uruuru Ꞌi Ꞌaena sa Jesus, ma ka Ꞌengoa naꞋa sa Jesus Ꞌiri nia ke leka faꞋinia Ꞌuana luma nia.  
\v 42 OsiꞋana taꞋi kala defo mutaꞋi nia neꞋe nia mataꞋi, ma ka karangi mae naꞋa. TaꞋi akwala ma ro faꞋi ngali goꞋo neꞋe nia doe maꞋi sulia.  
\p Ma ana kaidaꞋi sa Jesus nia leka faꞋinia, na ngwae Ꞌoro kira fiku kalia logo.  
\v 43 Ma taꞋi kini neꞋe gwaꞋi Ꞌabu nia tafangia tua logo Ꞌi neꞋeri. Na mataꞋinga taꞋa neꞋeri nia saungia naꞋa sulia akwala ma ro faꞋi ngali ki. Ma nia ka faꞋalia naꞋa toꞋoruꞋa nia taꞋifau fuana ngwae kwaigura ki, bore ma noaꞋa ta ngwae kasi gura goꞋo.  
\v 44 Ma na kini neꞋeri ka kwako maꞋi Ꞌi burina sa Jesus, ma ka sama toꞋona Ꞌaena ifi sa Jesus, ma na gwaꞋi Ꞌabu neꞋeri ka langa naꞋa faꞋasia ana kaidaꞋi neꞋeri nama.   
\p
\v 45 Sa Jesus ka saefilo ka Ꞌuri, “Sa tai niniꞋa sama toꞋoku?”  
\p Ana kaidaꞋi neꞋeri, na fikuꞋa neꞋeri taꞋifau kira ka tofe goꞋo Ꞌada.  
\p Ma sa Peter ka fata Ꞌuri, “AraꞋi kwa, ngwaꞋi toꞋa Ꞌoro niniꞋa kira bekesiꞋo naꞋa.”   
\p
\v 46 Bore ma sa Jesus ka fata Ꞌuri, “TaꞋi ngwae nia sama toꞋoku, osiꞋana nau ku saiana kaidaꞋi neꞋe na ngasingasiꞋanga nau nia gura ta ngwae.”  
\v 47 ꞋIu, na kini neꞋeri nia saiana sa Jesus nia sai filoa naꞋa, ma nia ka fali maꞋi, ma ka lebelebe, ma ka maꞋu, ma nia ka bobo uruuru Ꞌi naꞋona Ꞌaena sa Jesus. Ma kaidaꞋi ngwaꞋi toꞋa Ꞌoro neꞋeri kira liafunufunu fuana, nia ka faꞋarongo kira taꞋifau duꞋungana tae neꞋe nia sama toꞋona sa Jesus, ma ka kwatea neꞋe nia ka Ꞌakwa ꞋaliꞋali naꞋa.  
\v 48 Ma sa Jesus ka fata Ꞌuri fuana, “Kini neꞋe Ꞌae, God nia gura Ꞌoe naꞋa, osiꞋana neꞋe Ꞌoko faꞋamamana nau. Leka naꞋa kwau amu, ma noaꞋa Ꞌoe kosi manata Ꞌabera naꞋa.”   
\p
\v 49 KaidaꞋi sa Jesus nia alaꞋa goꞋo ana Ꞌua, taꞋi ngwae nia dao naꞋa maꞋi faꞋasia luma sa Jaeras, ka faꞋarongoa sa Jaeras ka Ꞌuri, “Na kala defo ba Ꞌoe, nia mae naꞋa. NoaꞋa Ꞌoe kosi faꞋa Ꞌabera laꞋu na ngwae faꞋamanata.”   
\p
\v 50 Ma sa Jesus ka rongoa, ma ka fata Ꞌuri fuana sa Jaeras, “NoaꞋa Ꞌoe kosi maꞋu. DiꞋia Ꞌoko faꞋamamana nau, na kala defo Ꞌoe ke leꞋa logo.”   
\p
\v 51 Ana kaidaꞋi kira dao kwau Ꞌi luma, sa Jesus ka talaꞋia sa Peter, faꞋinia sa John, ma sa James faꞋinia maꞋa ma teꞋa ngela neꞋeri goꞋo, kira ka ruꞋu Ꞌi luma. Sa Jesus ka luia ta ngwae laꞋu noaꞋa kasi leka faꞋinida Ꞌi luma.  
\v 52 Ma na fikuꞋa neꞋeri ki taꞋifau, kira oꞋomae, ma kira ka angisia na ngela neꞋeri. Sui sa Jesus ka fata Ꞌuri, “Kamu kasi angi laꞋu. Na ngela neꞋe noaꞋa nia kasi mae, bore ma nia maliu goꞋo Ꞌana.”   
\p
\v 53 Ma kira ka gaꞋasia lala sa Jesus, osiꞋana kira saiana neꞋe ngela neꞋe nia mae mamana naꞋa.  
\v 54 Sui sa Jesus ka dau Ꞌi limana na ngela neꞋeri, ma ka ri ka Ꞌuri, “Ngela neꞋe Ꞌae, tataꞋe naꞋa!”  
\v 55 Ma na mangona ka oli laꞋu maꞋi, ma nia ka tataꞋe. Ma sa Jesus ka saea fuada Ꞌiri kira ke kwatea ta fanga fuana.  
\v 56 Na teꞋa nia faꞋinia na maꞋa ngela neꞋeri, kira ka Ꞌarefo liu ana ru neꞋeri. Sui sa Jesus ka luida noaꞋa kira kasi alaꞋa laꞋu sulia ru neꞋeri ki fuana ta ngwae.   
\c 9  
\s1 Sa Jesus asungaꞋinia na lifurongo nia ki fuana raoꞋa  
\r (Matthew 10:5-15; Mark 6:7-13)  
\p
\v 1 Sa Jesus nia saea maꞋi na akwala ma ro fafarongo nia ki siana. Ma nia ka kwatea na ngasingasiꞋanga ma na gwaungaꞋi Ꞌanga fuana guralana mataꞋinga ki, ma na ifulangaꞋilana anoꞋi ru taꞋa ki.  
\v 2 Nia ka asungaꞋinida kwau fuana faꞋafulangaꞋilana na ꞋInotoꞋanga God, ma guralana ngwae mataꞋi ki.  
\v 3 Ma nia ka fata fuada ka Ꞌuri, “NoaꞋa kamu kasi dau fafia ta ru fuana lekaꞋa kamu. Kamu kasi ngalia ta faꞋi kuba, ma ta ngwaꞋi, ma ta fanga, ma ta mani, ma ta ro toro fuana rokisiꞋanga.  
\v 4 Ma ti ngwae ana ta luma neꞋe kira kwalo kamu, muke tua babatoꞋo Ꞌi saena luma neꞋeri, leleka ka dao ana kaidaꞋi neꞋe kamu ke leka ana.  
\v 5 DiꞋia ta ngwae ana ta fanoa neꞋe noaꞋa kira kasi kwalo kamu, muke leka ꞋamuꞋa faꞋasida, ma kamu ke tafula fulafulana ano faꞋasia na ꞋaemuꞋa diꞋia na faꞋabasuꞋanga naꞋa fuada neꞋe God ke baꞋa matalangaꞋi kira, duꞋungana kira Ꞌaila Ꞌania rongolana fatalana God.”   
\p
\v 6 Ma na fafarongo ki kira ka leka, ma kira ka liu naꞋa ana fanoa ki taꞋifau fuana alaꞋanga sulia FaꞋarongoꞋa LeꞋa sulia God, ma faꞋinia guralana ngwae ki ana kula ki taꞋifau.   
\s1 KaidaꞋi sa Herod nia rongoa alaꞋanga ki sulia sa Jesus  
\r (Matthew 14:1-12; Mark 6:14-29)  
\p
\v 7 Ma ana kaidaꞋi neꞋeri logo, sa Herod Antipas na tatalafaꞋa Ꞌi Galili, nia rongoa na alaꞋanga ki sulia ru neꞋe sa Jesus nia sasiꞋi ki. Ma na manatana ka bulia musia kula naꞋa sulia ti ngwae kira saea sa John Siuabu neꞋe nia mauri laꞋu,  
\v 8 ma ti ngwae laꞋu kira ka saea niaꞋa Ꞌani sa Elaeja na profet, ma ti ngwae laꞋu kira ka saea niaꞋa ta profet Ꞌua maꞋi Ꞌi naꞋo neꞋe nia tataꞋe laꞋu faꞋasia na maeꞋa.  
\v 9 GoꞋo ma sa Herod ka fata Ꞌuri, “Sa John ba nau ku kwatea na ngwae ni ofoꞋa ki ka siki muusia naꞋa gwauna! Ma na ngwae faꞋuta niniꞋa kira alaꞋa sulia Ꞌuri?” ꞋUnaꞋeri, ka talaꞋae ana kaidaꞋi neꞋeri, sa Herod oga liua lisilana sa Jesus.   
\s1 Sa Jesus nia sarea na lima toꞋoni ngwane ki  
\r (Matthew 14:13-21; Mark 6:30-44; John 6:1-14)  
\p
\v 10 Ma ana kaidaꞋi neꞋe akwala ma ro lifurongo sa Jesus ki kira oli naꞋa maꞋi faꞋasia faꞋafulangaꞋilana na ꞋInotoꞋanga God ma na guralana ngwae mataꞋi ki, kira ka alaꞋa sulia ru neꞋe kira sasiꞋi ki. Sui, sa Jesus faꞋinia fafarongo nia ki, kira ka leka taꞋifilida Ꞌuana fanoa Ꞌi Betsaeda.  
\v 11 Bore ma ana kaidaꞋi neꞋe, ngwae ki kira rongoa naꞋa sa Jesus nia liu, kira ka leka logo sulia. Ma sa Jesus ka kwaloda, ma ka fata sulia na ꞋInotoꞋanga God fuada, ma ka faꞋamauria naꞋa ngwae neꞋe kira mataꞋi ki.   
\p
\v 12 Ma Ꞌi saꞋulafi naꞋa, kaidaꞋi sina karangi suu, na akwala ma ro fafarongo nia ki kira ka leka maꞋi siana, ma kira ka fata Ꞌuri, “ꞋOke olitaꞋinia na fikuꞋa neꞋe, Ꞌiri kira ke leka Ꞌada ana fanoa ki, ma kira ke dao toꞋona ta fanga faꞋinia ta kula fuana teoꞋa, osiꞋana neꞋe kula neꞋe noaꞋa ta ngwae kasi tua goꞋo ana.”   
\p
\v 13 Sui sa Jesus ka fata Ꞌuri fuada, “Kamu ke kwatea lala fanga fuada fuana Ꞌanilana.”  
\p Ma kira ka olisia kika Ꞌuri, “Kaimili toꞋo goꞋo ana lima afu beret ki, ma na ro gwaꞋi iꞋa ki. ꞋUri ma Ꞌoko oga kaimili ke leka folia maꞋi fanga fuana fikuꞋa doe neꞋe?”  
\v 14 Na fikuꞋa neꞋe nia bolo faꞋinia na lima toꞋoni ngwae ki neꞋe kira tua Ꞌi neꞋe.\f + \fr 9:14 \ft Kira kasi toꞋoa goꞋo Ꞌafe ki faꞋinia ngela ki neꞋe kira fanga logo saena fikuꞋa neꞋe.\f*  
\p Sa Jesus ka fata Ꞌuri fuana na fafarongo nia ki, “Muke saea fuada kira ke tua Ꞌi ano Ꞌani ti gwaꞋi tuaꞋa ana lima akwala ngwaeꞋa.”   
\p
\v 15 Buri Ꞌana neꞋe fafarongo ki kira sasi ꞋunaꞋeri ka sui, na ngwae ki taꞋifau kira ka tua Ꞌi ano naꞋa.  
\v 16 Sui sa Jesus ka ngalia na lima afu beret neꞋeri ki, ma na ro gwaꞋi iꞋa neꞋeri ki, ma nia ka lia ꞋalaꞋa Ꞌuana Ꞌi langi, ma ka baꞋatafea God. Sui nia ka ngiia na afu beret ki, ma na iꞋa ki, ma ka kwatea fuana na fafarongo nia ki, Ꞌiri kira ka daroꞋia ana ngwae ki.  
\v 17 Ma kira taꞋifau kira ka fanga, ma kira ka abusu liu. Ma na fafarongo nia ki, kira ka gonia na orengana fanga neꞋe nia ore Ꞌi saena akwala ma ro kokofi ki leleka ka fungu.   
\s1 Sa Peter faꞋinia sa Jesus  
\r (Matthew 16:13-19; Mark 8:27-29)  
\p
\v 18 TaꞋi kaidaꞋi sa Jesus nia foꞋo ana taꞋifilia, ma na fafarongo nia ki kira ka leka maꞋi siana, ma nia ka saefiloda ka Ꞌuri, “Ngwae ki kira saea nau Ꞌania sa tai?”   
\p
\v 19 Ma kira olisia kika Ꞌuri, “Ti ngwae kira saea fasi ꞋaeꞋo sa John Siuabu neꞋe nia mauri laꞋu. Ma ti ngwae laꞋu kira saea fasi ꞋaeꞋo sa Elaeja neꞋe nia mauri laꞋu. Ma ti ngwae laꞋu kira saea fasi ꞋaeꞋo ta ngwae ana na profet ba Ꞌi naꞋo ki maꞋi neꞋe nia mauri laꞋu.”   
\p
\v 20 Ma sa Jesus ka lidi kira ka Ꞌuri, “Ma kaumulu sae nau mo Ꞌania sa tai?”  
\p Sa Peter nia olisia ka Ꞌuri, “ꞋAeꞋo neꞋe na Christ, na ngwae neꞋe God nia filia fuana Ꞌafilana ngwae nia ki.”   
\s1 Sa Jesus nia fata sulia na maelana  
\r (Matthew 16:20-28; Mark 8:30—9:1)  
\p
\v 21 Sui sa Jesus ka fata totongaꞋi fuada fasi Ꞌiri noaꞋa kira kasi faꞋarongoa laꞋu ta ngwae ana ru neꞋeri.  
\v 22 Ma nia ka fata logo Ꞌuri, “NauꞋa, na Ngela Ngwae, nai baꞋa nonifii ka doe liu Ꞌani ru Ꞌoro ki. Ma na ngwae faꞋinaꞋonaꞋo ki, ma na fata abu doe ki, ma na ngwae faꞋamanata Ꞌani na taki ki, kira ke ilangaꞋi nau. Ma kira ke saungi nau, sui ana uula asoa, God ke baꞋa taꞋe nau fuana mauriꞋa.”   
\p
\v 23 Ma sa Jesus ka fata laꞋu Ꞌuri fuada taꞋifau, “Sa tai bore Ꞌana neꞋe oga ke donga nau, noaꞋa nia kasi manata Ꞌabera sulia ru nia oga ki goꞋo Ꞌana talana. Asoa ki taꞋifau nia ke maꞋudi fuana dongalaku, sui bore Ꞌana kaidaꞋi nia ke nonifii, ma ke mae ana Ꞌai rara folo.  
\v 24 Sa tai bore Ꞌana neꞋe Ꞌaila kasi donga nau duꞋungana nia oga ke sasi Ꞌana sulia kwaiogaiꞋanga nia ki talana, nia ke baꞋa talafia na mauriꞋa firi. Bore ma diꞋia sa tai bore Ꞌana neꞋe noaꞋa nia kasi manata Ꞌabera sulia ru nia oga ki goꞋo Ꞌana talana, ma nia maꞋudi ke mae fuaku, nia ka toꞋo ana mauriꞋa firi.  
\v 25 DiꞋia neꞋe na ngwae toꞋo ana ru ki taꞋifau saena magalia, kaidaꞋi nia mae, ma nia ke tua tau faꞋasia God, ru neꞋeri kasi fulia goꞋo ta leꞋangaꞋa fuana.  
\v 26 Ma diꞋia ta ngwae nia Ꞌeke Ꞌani nau faꞋinia fatalaku, Ꞌirai NauꞋa, na Ngela Ngwae, nai baꞋa Ꞌeke logo Ꞌania, ana kaidaꞋi nai dao maꞋi faꞋinia na ngwasinasinaꞋanga nau, ma na ngwasinasinaꞋanga MaꞋa nau, ma na ngwasinasinaꞋanga Ꞌainsel abu ki laꞋu.  
\v 27 Nau ku saea naꞋa fuamuꞋa, ti ngwae aumulu Ꞌi neꞋe logo, noaꞋa kira kasi mae leleka kira ka lisia God ke gwaungaꞋi fafia ngwae nia ki.”   
\s1 Sa Jesus nia faꞋataꞋinia raralana ma na ngasingasiꞋanga nia  
\r (Matthew 17:1-8; Mark 9:2-8)  
\p
\v 28 Bolo faꞋinia kwalu asoa ki Ꞌi buri Ꞌana neꞋe sa Jesus saea ru neꞋeri ki, nia ka talaꞋia sa Peter, ma sa John, ma sa James, ma kira ka raꞋe Ꞌi gwauna taꞋi faꞋi ua fuana foꞋongaꞋa.  
\v 29 Ma kaidaꞋi sa Jesus nia foꞋo ana, na maana ka rokisi ka ngwasinasina, ma na ifi nia ki ka kwao ma ka ngwasinasina liu.  
\v 30 Ma ꞋaliꞋali goꞋo ro ngwae ki kera tua logo Ꞌi neꞋeri, ma kera ka alaꞋa faꞋinia sa Jesus. KeraꞋa neꞋe sa Moses ma sa Elaeja.  
\v 31 Ma kera ka sakatafa maꞋi Ꞌi saena na ngwasinasinaꞋanga Ꞌi langi, ma kera ka alaꞋa faꞋinia sa Jesus sulia na maelana ma lekalana faꞋasia na magalia Ꞌuana Ꞌi langi neꞋe nia ke faꞋa aliꞋafua Ꞌi Jerusalem.  
\v 32 Bore ma sa Peter ma na ro kwaima nia ki, kira ka maliu naꞋa Ꞌada. Sui ana kaidaꞋi kira ada naꞋa, kira ka lisia na ngwasinasinalana sa Jesus ma na ro ngwae neꞋe kera uu faꞋinia ki.  
\v 33 Ma ana kaidaꞋi neꞋe ro ngwae neꞋeri ki kera sasi fuana lekaꞋa faꞋasia sa Jesus, sa Peter ka fata Ꞌuri fuana, “AraꞋi kwa, nia leꞋa liu neꞋe kulu ka tua naꞋa akulu Ꞌi neꞋe. Alu kaimili ke saungaꞋinia uulu babala ki, ta ai fuamu, ma ta ai fuana sa Moses, ma ta ai fuana sa Elaeja.” (Nia kina logo Ꞌana ru neꞋe nia saea.)   
\p
\v 34 Ma kaidaꞋi sa Peter nia alaꞋa goꞋo ana Ꞌua, taꞋi gwaꞋi salo nia dao ma nunufilana ka buta fafida. Ma na uulu fafarongo ki, kira ka maꞋu ana kaidaꞋi neꞋe gwaꞋi salo neꞋeri nia leka maꞋi ka dau fafida.  
\v 35 Ma taꞋi lingaꞋi fataꞋa saka maꞋi faꞋasia Ꞌi saena na gwaꞋi salo neꞋeri ma ka Ꞌuri, “NiaꞋa neꞋe na ngela nau. Nau nau ku filia naꞋa. Muke rongo sulia!”   
\p
\v 36 Ma kaidaꞋi lingaꞋi fataꞋa neꞋeri nia sui naꞋa, taꞋi sa Jesus naꞋa Ꞌana neꞋe nia tua faꞋinia na uulu fafarongo nia ki Ꞌi neꞋeri. Ma kira ka noto fafia na ru neꞋeri, ma ana kaidaꞋi neꞋeri noaꞋa kira kasi faꞋarongoa naꞋa ta ngwae ana ru neꞋe kira lisia.   
\s1 Sa Jesus nia ifulangani anoꞋi ru taꞋa faꞋasia na ngwae fii doe  
\r (Matthew 17:14-18; Mark 9:14-27)  
\p
\v 37 Sui faꞋi asoa Ꞌi buri Ꞌana ru neꞋeri ki, sa Jesus faꞋinia uulu fafarongo nia ki, kira ka koso maꞋi faꞋasia gwauna faꞋi ua neꞋe sa Jesus nia rokisi ana, ma na ngwae Ꞌoro ki kira ka saka toꞋona sa Jesus.  
\v 38 Ma taꞋi ngwae faꞋasia na fikuꞋa neꞋe nia ri ka fata Ꞌuri, “FaꞋamanata kwa, nau ku gani Ꞌoe, Ꞌoke ifulani kwau anoꞋi ru taꞋa neꞋe faꞋasia na ngela nau, sulia nia neꞋe taꞋi ngela mutaꞋi nau naꞋa.  
\v 39 Na anoꞋi ru taꞋa nia olofia ꞋaliꞋali goꞋo, ma nia ka ako doe, ma ka Ꞌui Ꞌania Ꞌi ano ma ka lebesia, ma na kwakwana ka ngisungisuꞋa. KaidaꞋi nia saungia, nia ka ꞋafitaꞋi liu fuana suiꞋa faꞋasia, ma ka faꞋakaisia liu naꞋa.  
\v 40 Nau ku gania fafarongo Ꞌoe ki fuana ifulangaꞋilana faꞋasia, ma ka ꞋafitaꞋi liu fuada fuana sasilana.”   
\p
\v 41 Sa Jesus ka fata Ꞌuri, “KamuꞋa manatamuꞋa ngasi liu, ma ngwae taꞋa ki! Kamu noaꞋa kasi faꞋamamana nau Ꞌua! Nau ku noni maruku naꞋa Ꞌani abu fitoꞋonga nini kamu. Nau ku tua faꞋi kamu ka dao naꞋa Ꞌuri, fuila kaumulu ka faꞋamamana nau naꞋa.” Sui nia ka fata Ꞌuri fuana ngwae neꞋeri, “ꞋOke ngalia maꞋi na ngela Ꞌoe Ꞌi neꞋe.”   
\p
\v 42 Ana kaidaꞋi neꞋe ngela neꞋeri nia dao maꞋi ana kula neꞋe sa Jesus nia uu ana, na anoꞋi ru taꞋa neꞋeri nia ka fiꞋi Ꞌui Ꞌania ngela neꞋeri Ꞌi ano, ma ka lebesia. Ma sa Jesus ka balufia na anoꞋi ru taꞋa neꞋeri, ma nia ka fiꞋi saka faꞋasia ngela neꞋeri, ma na tualana ngela neꞋeri fiꞋi leꞋa, ma sa Jesus ka kwatea ngela neꞋeri fuana maꞋa nia.  
\v 43 Ma na ngwae neꞋe kira fiku ki, kira ka Ꞌarefo liu ana ngasingasiꞋanga God.  
\s1 Na ruana kaidaꞋi sa Jesus nia alaꞋa sulia na maelana  
\r (Matthew 17:22-23; Mark 9:30-32)  
\p Ana kaidaꞋi neꞋe ngwae ki kira Ꞌarefo goꞋo Ꞌada Ꞌua ana ru neꞋe sa Jesus nia fulia ki, nia ka fata Ꞌuri fuana fafarongo nia ki,  
\v 44 “NoaꞋa kamu kasi manata bura Ꞌani na ru neꞋe nau ku saea fuamuꞋa ki. NauꞋa, na Ngela Ngwae, kira ke kwate nau saena limana malimae nau ki.”  
\v 45 Bore ma fafarongo nia ki kira kasi saiana ta tae neꞋe nia fada Ꞌani alaꞋanga neꞋe nia saea. God nia sofongaꞋinia na fadalana alaꞋanga neꞋe faꞋasida. Ma kira maꞋu logo fuana saefilo lana fadalana alaꞋanga neꞋeri.   
\s1 Sa tai neꞋe nia doe ka tasa  
\r (Matthew 18:1-5; Mark 9:33-37)  
\p
\v 46 Ma na olisuꞋusuꞋunga ka leka Ꞌi safitana na fafarongo sa Jesus ki, sulia sa tai ada neꞋe ke doe ka gwaungaꞋi fafida taꞋifau.  
\v 47 Ma sulia neꞋe sa Jesus nia saiana manatalada, nia ka ngalia taꞋi ngela, ma ka faꞋauua Ꞌi safitada,  
\v 48 ma ka fata Ꞌuri fuada, “DiꞋia sa tai neꞋe Ꞌoko kwaloa ta ngela Ꞌuri duꞋungana neꞋe Ꞌoko faꞋamamana nau, Ꞌoko kwalo nau laꞋu goꞋo. Ma diꞋia sa tai neꞋe Ꞌoko kwalo nau, Ꞌoko kwaloa logo God neꞋe nia asungaꞋi nau maꞋi. DuꞋungana sa tai neꞋe Ꞌoko faꞋatiꞋitiꞋi Ꞌoe talamu Ꞌi safitamuꞋa, ꞋaeꞋo neꞋe ngwae doe ka gwaungaꞋi fafi kamu taꞋifau.”   
\s1 Sa tai neꞋe kasi uu bokota kamu, nia tua faꞋi kamu  
\r (Mark 9:38-40)  
\p
\v 49 Sui sa John ka fata Ꞌuri, “AraꞋi kwa, kaimili lisia taꞋi ngwae nia ifulani na anoꞋi ru taꞋa ki Ꞌani ngasingasiꞋanga Ꞌoe, ma kaimili ka fonea faꞋasia sasilana, osiꞋana noaꞋa nia kasi Ꞌado faꞋi kulu.”   
\p
\v 50 Sa Jesus ka fata Ꞌuri fuada, “NoaꞋa kamu kasi fonea laꞋu, osiꞋana sa tai neꞋe noaꞋa kasi uu bokota kulu, nia na ngwae faꞋi kulu.”   
\s1 Na ngwaꞋe Ꞌi Samaria ki kira Ꞌaila liu Ꞌania sa Jesus  
\p
\v 51 KaidaꞋi nia dao karangi naꞋa fuana sa Jesus ke fane naꞋa Ꞌi langi, nia ka manata doe ana lekaꞋa Ꞌuana Ꞌi Jerusalem.  
\v 52 Ma nia ka kwatea ngwae ki kira ka etaeta Ꞌi naꞋo ana. Kira leka, ma kira ka dao ana taꞋi fanoa ana na abaꞋi kula Ꞌi Samaria Ꞌiri kira ke sasi akaꞋu ana ru ki taꞋifau maꞋakwalia.  
\v 53 Bore ana na ngwae ki Ꞌi neꞋeri noaꞋa kira kasi oga goꞋo kwalolana, sulia nia na ngwae Jiu lala neꞋe nia leka Ꞌuana Ꞌi Jerusalem.  
\v 54 Ma kaidaꞋi na ro ngwae ana fafarongo nia ki sa James ma sa John, kera lisia ru neꞋeri, kera ka fata Ꞌuri fuana, “Aofia kwa, nia faꞋuta? ꞋUri ma Ꞌoko oga keroꞋo ke gani Ꞌuana ta mafula faꞋasia maꞋi Ꞌi langi Ꞌiri ke doꞋofida taꞋifau kwa?”   
\p
\v 55 Sui sa Jesus ka abula ma ka balufidaroꞋo.  
\v 56 Ma kira ka leka naꞋa Ꞌada Ꞌuana ta fanoa matamata.   
\s1 Dongalana sa Jesus neꞋe Ꞌuri mala  
\r (Matthew 8:19-22)  
\p
\v 57 Ma ana kaidaꞋi kira leka naꞋa sulia na taꞋi tala, taꞋi ngwae ka fata Ꞌuri fuana sa Jesus, “Nau ku oga nai leka faꞋi Ꞌoe Ꞌi faꞋi bore Ꞌana neꞋe Ꞌoke leka Ꞌuana.”   
\p
\v 58 Sa Jesus ka fata Ꞌuri fuana, “NoaꞋa nia kasi talangwaraꞋu. Na kui kwasi ki kira toꞋo ana na kula kira ki fuana teoꞋa, ma na noꞋo ki logo kira ka toꞋo ana na nuꞋi kira ki. Bore ma nauꞋa, na Ngela Ngwae, nau noaꞋa kusi toꞋo ana ta luma fuana maliuꞋa ana.”   
\p
\v 59 Ma sa Jesus ka fata Ꞌuri fuana ta ngwae laꞋu, “ꞋOke leka maꞋi faꞋi nau.”  
\p Bore ma na ngwae neꞋeri ka fata lala Ꞌuri, “AraꞋi kwa, Ꞌoke alaꞋani nau Ꞌiri nau kui leka, ku tua basi faꞋinia maꞋa nau, leleka nia ka mae mala, nau ku kwaiatoa ka sui, nau ku fiꞋi dongaꞋo.”   
\p
\v 60 Ma sa Jesus ka olisia ma ka Ꞌuri fuana, “AlaꞋania na ngwae neꞋe noaꞋa kira kasi toꞋo ana mauriꞋa ana God ki, kira ka kwaiatoa naꞋa Ꞌada na ngwae mae kira ki. ꞋAeꞋo niniꞋa, Ꞌoke leka, ma Ꞌoko fata sulia na ꞋInotoꞋanga God.”   
\p
\v 61 Ma ta ngwae laꞋu ka fata Ꞌuri, “AraꞋi kwa, nau kui leka mo Ꞌi burimu. Bore ma, Ꞌoke alaꞋani nau Ꞌiri nai leka ma ku olioli basi ana ngwae nau ki Ꞌi fanoa.”   
\p
\v 62 Sa Jesus ka fata Ꞌuri fuana, “Ta ngwae neꞋe nia oga ke leka faꞋi nau, ma nia ka manata doe sulia na ru neꞋe nia faꞋasiꞋi ki, noaꞋa nia kasi bolo faꞋinia God ka ꞋinotoꞋa fafia maurilana.”   
\c 10  
\s1 Sa Jesus nia kwatea fiu akwala ma ro fafarongo nia ki  
\p
\v 1 ꞋI buri Ꞌana na ru neꞋeri ki, na Aofia sa Jesus ka filia fiu akwala ma ro ngwae ki, ma ka kwatea kira ka leka ro ngwaeꞋa fasi Ꞌiri kira ke leka Ꞌi naꞋona Ꞌuana fanoa ki taꞋifau goꞋo neꞋe nia manata fuana lekaꞋa Ꞌuani.  
\v 2 Ma nia ka fata Ꞌuri fuada, “Na ngwae neꞋe kira sasi akaꞋu naꞋa fuana faꞋamamanaꞋanga ana God ki, kira diꞋia na ru Ꞌoro ki Ꞌi saena oꞋola fuana fikulani. Bore ma, ngwae fuana fikulana na ru neꞋeri ki, kira kasi Ꞌoro. Nia neꞋe, muke foꞋosia God Ꞌiri nia ke kwatea maꞋi ngwae ni rao ki faꞋi kamu.  
\v 3 Muke leka naꞋa. Nau ku asungaꞋi kamu diꞋia na kala sipsip ki Ꞌi safitana na kui kwasi ki, sulia ngwae Ꞌoro ki kira oga kike faꞋali kamu.  
\v 4 NoaꞋa kamu kasi ngalia ta mani, ma noaꞋa ta ngwaꞋi ni ru fuana alu maniꞋa Ꞌi saena, ma noaꞋa ta taꞋe butu. Ma noaꞋa kamu kasi Ꞌabera Ꞌani alaꞋanga faꞋinia ta ngwae sulia tala.  
\v 5 Ma kaidaꞋi kamu ruꞋu ana ta luma, muke fata Ꞌuri, ‘God ke faꞋaleꞋa kamu, ma na aroaroꞋanga nia ka tua faꞋi kamu Ꞌi saena na luma neꞋe.’  
\v 6 Ma diꞋia na ngwae neꞋe nia tua Ꞌi neꞋeri nia kwalo kamu Ꞌania aroaroꞋa, na faꞋaleꞋanga kamu ke tua logo faꞋinia na ngwae neꞋeri. Ma diꞋia ka noaꞋa, na faꞋaleꞋanga neꞋeri ka oli logo maꞋi fuamuꞋa.  
\v 7 Muke tua Ꞌi saena na luma neꞋeri, ma muke Ꞌania, ma muke kwaꞋufia ta ru neꞋe kira kwatea fuamuꞋa. OsiꞋana na ngwae neꞋe nia rao, nia ke ngalia nama Ꞌana na folifoliꞋa nia. Kamu ke tua toꞋo, ma noaꞋa kamu kasi lae luma kwailiu.   
\p
\v 8 “Ma kaidaꞋi kamu dao ana ta fanoa, ma kira ka kwalo kamu, muke Ꞌania fanga tae neꞋe kira kwatea fuamuꞋa.  
\v 9 Ma muke gura na ngwae mataꞋi ki Ꞌi saena na fanoa neꞋeri, ma muke fata Ꞌuri fuana na ngwae Ꞌi neꞋeri ki, ‘KaidaꞋi God ke gwaungaꞋi fafia ngwae nia ki, nia dao karangi kamu naꞋa.’  
\v 10 Ma diꞋia kamu dao ana ta fanoa, ma noaꞋa kira kasi kwalo kamu, muke leka sulia na tala Ꞌi saena fanoa neꞋeri, ma kamu fata ka Ꞌuri,  
\v 11 ‘Na fulafulana ano ana fanoa neꞋe kamu niniꞋa ratai olofana Ꞌaemili, kami tafula naꞋa kwau Ꞌusi kamu. NiniꞋa na faꞋabasuꞋanga naꞋa fuamuꞋa neꞋe God ke baꞋa matalangaꞋi kamu duꞋungana kamu Ꞌaila Ꞌania rongolana fatalana God. Kamu ke manata toꞋona ru neꞋe: ꞋInotoꞋanga God nia dao karangi kamu naꞋa.’  
\v 12 Nau ku saea fuamuꞋa, na asoa ana kwaꞋikwaꞋinga neꞋe ke dao maꞋi, God ke kwatea na matalangaꞋinga fuana na ngwae ana fanoa taꞋa ba Ꞌi Sodom. Bore ma nia ke baꞋa kwatea na matalangaꞋinga doe ka tasa fuana ngwae ana fanoa neꞋe ka liufia ngwae ana fanoa ba Ꞌi Sodom!”   
\s1 Fanoa doe ki noaꞋa kira kasi faꞋamamana sa Jesus  
\r (Matthew 11:20-24)  
\p
\v 13 Sa Jesus nia fata Ꞌuri, “Nia taꞋa lilisu naꞋa fuamuꞋa neꞋe kamu tua Ꞌi Koresin. Ma kamuꞋa neꞋe kamu tua Ꞌi Betsaeda ka ꞋunaꞋeri logo. OsiꞋana kamu Ꞌiri faꞋamamana na faꞋanadaꞋa Ꞌoro ba nau ku sasia fuamuꞋa ki. DiꞋia kira sasi faꞋanadaꞋa neꞋeri ki Ꞌi Taea ma Ꞌi Saedon\f + \fr 10:13 \fq Ꞌi Taea ma Ꞌi Saedon \ft Na ro fanoa doe neꞋe ki, kira talo faꞋinia taꞋangaꞋa kira ki.\f* Ꞌi naꞋo, na ngwae Ꞌi neꞋeri ki kira ka tua Ꞌi ano, ma kira ka ruꞋufia toro biliꞋa ki, ma kira ka rafua nonida ana fuꞋa, fasi Ꞌiri ka faꞋataꞋinia neꞋe kira kakari alifaꞋi taꞋifau naꞋa faꞋasia abula taꞋangaꞋa kira ki.  
\v 14 Aia, ana faꞋi asoa God ke baꞋa matalangaꞋinia ngwae ana magalia neꞋe, na kwaꞋikwaꞋinga kamu ke baꞋa tasa ka liufia na ngwae Ꞌi Taea faꞋinia Saedon ki.  
\v 15 ꞋIu, kamuꞋa na tuaꞋa Ꞌi Kapaneam, kamu fia God ke baꞋa lafu kamu Ꞌuana Ꞌi langi. Bore ma, nia ke baꞋa Ꞌui Ꞌani kamu Ꞌi saena kilu ana nonifiiꞋa.”   
\p
\v 16 Sui sa Jesus ka fata Ꞌuri fuana fafarongo nia ki, “DiꞋia sa tai neꞋe nia rongo suli kamu, nia rongo logo suli nau. Ma diꞋia sa tai neꞋe nia Ꞌaila Ꞌani kamu, nia Ꞌaila logo Ꞌani nau. Ma diꞋia sa tai neꞋe nia Ꞌaila Ꞌani nau, nia Ꞌaila logo Ꞌania God neꞋe nia asungaꞋi nau maꞋi.”   
\p
\v 17 Ma na fiu akwala ma ro ngwae baera kira ka leka naꞋa. Ma ana kaidaꞋi kira oli maꞋi, kira ka saeleꞋa liu, ma kira ka fata Ꞌuri, “Aofia kwa, na anoꞋi ru taꞋa ki bore kira roꞋosuli kaimili kaidaꞋi kami ifulangaꞋinida Ꞌani ngasingasiꞋanga Ꞌoe!”   
\p
\v 18 Sa Jesus ka olisida ka Ꞌuri, “Nau ku lisia na ngasingasiꞋanga sa Saetan karasu faꞋasia ma ka Ꞌasi ka inasisi maꞋi ka diꞋia na meamea faꞋasia Ꞌi langi.  
\v 19 Mulu rongo basi! Nau ku kwatea naꞋa na ngasingasiꞋanga fuamuꞋa fasi Ꞌiri muke liu bore ana baꞋeko tolo ki ma na farifari ki, ma noaꞋa kira kasi Ꞌala fifi amuꞋa. Nau ku kwatea naꞋa fuamuꞋa na ngasingasiꞋanga neꞋe doe ka liufia sa Saetan na malimae kia. NoaꞋa ta ru ana sa Saetan kasi faꞋafii kamu naꞋa.  
\v 20 Kamu ka saeleꞋa ꞋamuꞋa duꞋungana na anoꞋi ru taꞋa ki kira roꞋosuli kamu. Bore ma muke saeleꞋa liu mala ꞋamuꞋa duꞋungana God nia keresia naꞋa na satamuꞋa Ꞌi langi.”   
\s1 Sa Jesus nia saeleꞋa ma ka baꞋatafea God  
\r (Matthew 11:25-27; 13:16-17)  
\p
\v 21 Ma ana kaidaꞋi neꞋeri, AnoꞋi ru Abu ka faꞋasaeleꞋa sa Jesus, ma nia ka fata Ꞌuri, “MaꞋasi, ꞋaeꞋo neꞋe Ꞌoko gwaungaꞋi fafia ru ki taꞋifau Ꞌi langi ma Ꞌi ano logo. Nau ku baꞋatafe Ꞌoe, duꞋungana neꞋe Ꞌoko faꞋataꞋinia na ru neꞋe ki fuana ngwae neꞋe kira diꞋia ngela tiꞋitiꞋi ki, ma Ꞌoko sofongaꞋinia ru neꞋe ki faꞋasia ngwae neꞋe kira auraꞋeda duꞋungana kira liatoꞋo, ma kira lia saiana ru Ꞌoro ki. ꞋIu MaꞋasi, na ru neꞋeri ki nia ꞋunaꞋeri naꞋa sulia na kwaiogaiꞋanga Ꞌoe Ꞌua naꞋa maꞋi Ꞌi naꞋo.”   
\p
\v 22 Sui sa Jesus ka fata Ꞌuri, “MaꞋa nau nia kwatea ru ki taꞋifau naꞋa fuaku. Ma taꞋifilia na MaꞋa goꞋo neꞋe nia saiaku na ngela nia. Ma taꞋifilia logo na Ngela talana neꞋe nia saiana MaꞋa nia, ma taꞋifili goꞋo ngwae neꞋe na Ngela nia filida fuana faꞋataꞋilana fuada ki, neꞋe kira saiana na MaꞋa.”   
\p
\v 23 Sui sa Jesus ka abula fuana fafarongo nia ki taꞋifilida, ka fata Ꞌuri fuada, “ꞋOilakiꞋa fuamuꞋa, osiꞋana kamu lisia na ru ni ꞋarefoꞋa neꞋe ki Ꞌi taꞋena.  
\v 24 Nau ku saea fuamuꞋa, na profet Ꞌoro ki ma na tatalafaꞋa Ꞌoro Ꞌi naꞋo ki, kira oga logo lisilana na ru neꞋe kamu lisia Ꞌi taꞋena ki, bore ma nia ꞋafitaꞋi liu fuada. Ma kira ka oga liua logo rongolana na ru neꞋe kamu rongoa Ꞌi taꞋena ki, bore ma nia ꞋafitaꞋi logo fuada.”   
\s1 Na tarifulaꞋa sulia na ngwae leꞋa Ꞌi Samaria  
\p
\v 25 TaꞋi ngwae faꞋamanata ana na taki ki, nia leka maꞋi siana sa Jesus. Nia oga ke ilitoꞋona, ma ka fata Ꞌuri, “Ngwae faꞋamanata kwa, ta tae neꞋe nai baꞋa sasia Ꞌiri nai toꞋo ana na mauriꞋa firi?”   
\p
\v 26 Ma sa Jesus ka olisia ka Ꞌuri fuana, “Tae neꞋe na KerekereꞋa Abu ki saea? ꞋUri ma Ꞌoko malingaꞋi faꞋuta Ꞌani?”   
\p
\v 27 Ma na ngwae neꞋeri nia olisia ka alaꞋa Ꞌuri, “ꞋOke alafe ana God Ꞌoe, Ꞌania manatamu taꞋifau, ma Ꞌani mangomu taꞋifau, ma Ꞌani ngasingasilamu taꞋifau, ma Ꞌani liamu taꞋifau. Ma Ꞌoke alafe fuana toꞋolamu ka diꞋia logo neꞋe Ꞌoko alafe fuamu talamu.”   
\p
\v 28 Ma sa Jesus ka fata laꞋu Ꞌuri, “Na olisiꞋanga Ꞌoe nia saga. ꞋOke sasi ꞋunaꞋeri, ma Ꞌoke mauri.”   
\p
\v 29 Bore ma na ngwae faꞋamanata neꞋeri, nia oga ke faꞋataꞋinia neꞋe na tualana saga goꞋo Ꞌana, ma nia ka saefiloa laꞋu sa Jesus ka Ꞌuri, “Sa tai mo neꞋe na toꞋolaku neꞋe nai alafe fuada?”   
\p
\v 30 Ma sa Jesus saiana ngwae Jiu ki Ꞌaila Ꞌania ngwae Ꞌi Samaria ma nia ka olisia ka Ꞌuri, “TaꞋi ngwae Jiu nia tuatua maꞋi Ꞌi Jerusalem ma ka leka Ꞌuana Ꞌi Jeriko. Ma kaidaꞋi nia leka goꞋo Ꞌana sulia na tala, na ngwae fofolo bili ki kira ka saungia, ma kira ka ngalia na ru nia ki taꞋifau faꞋinia na toro nia ki. Ma kira ka kwaiꞋia leleka nia ka maefelo naꞋa, ma kira ka faidanga Ꞌania, ma kira ka leka naꞋa Ꞌada faꞋasia.  
\v 31 Ma ana kaidaꞋi neꞋeri, taꞋi fata abu ana na Luma Abu God nia leka logo sulia na tala neꞋeri, ma kaidaꞋi nia lisia na ngwae baera, nia ka rafi logo Ꞌana sulia ta bali tala, ma ka leka Ꞌana.  
\v 32 Sui, taꞋi ngwae rao kwaiꞋafi saena na Luma Abu God nia ka leka logo maꞋi sulia na tala neꞋeri. Ma kaidaꞋi nia dao Ꞌi neꞋeri, nia ka lisia na ngwae baera. Bore ma nia rafi logo Ꞌana faꞋasia ana ta bali tala, ma ka leka logo Ꞌana faꞋasia naꞋa.  
\v 33 Sui taꞋi ngwae faꞋasia na abaꞋi kula kwaita Ꞌi Samaria nia leka logo maꞋi sulia na tala neꞋeri. KaidaꞋi nia lisia na ngwae baera, nia ka kwaimanatai liu fuana.  
\v 34 Ma nia ka leka maꞋi siana, ma ka taufia na maala nia ki Ꞌani na ngwaingwai ma na waen, ma ka Ꞌafua. Sui nia ka lafua Ꞌi fafona na dongki nia, ma ka ngalia naꞋa Ꞌuana taꞋi luma fuana folilana fuana tuaꞋa Ꞌi saena, ma nia ka lia sulia Ꞌi neꞋeri.  
\v 35 Ma ana ruana faꞋi asoa, nia ka lafua ro ngisingisi mani ki neꞋe bolo faꞋinia folifoliꞋa fuana ro asoa ki, ma ka kwatea fuana na ngwae neꞋe nia lia sulia na luma neꞋeri, ma ka fata Ꞌuri fuana, ‘ꞋOke lia sulia na ngwae neꞋe, ma ana kaidaꞋi neꞋe nai oli laꞋu maꞋi, nai duꞋua taꞋifau na mani neꞋe Ꞌoko Ꞌafia Ꞌania ki.’”   
\p
\v 36 Sui sa Jesus ka fata Ꞌuri fuana, “ꞋOko manata faꞋuta? Sa tai ana uulu ngwae neꞋeri ki kira saea Ꞌani toꞋolana fuana na ngwae ba na ngwae fofolo bili ki kira kwaiꞋia?”   
\p
\v 37 Ma na ngwae faꞋamanata ana taki ki ka fata Ꞌuri, “Na ngwae neꞋe nia kwaimanatai fuana.”  
\p Ma sa Jesus ka olisia ka Ꞌuri, “ꞋOke leka, ma Ꞌoko sasi logo ꞋunaꞋeri.”   
\s1 ꞋI Mata faꞋinia Ꞌi Mary  
\p
\v 38 KaidaꞋi sa Jesus ma na fafarongo nia ki kira leka, kira ka dao ana taꞋi fanoa, ma taꞋi kini neꞋe satana Ꞌi Mata ka kwaloa sa Jesus Ꞌuana Ꞌi luma nia.  
\v 39 Ma na kini futa nia Ꞌi Mary ka tua karangia na Ꞌaena na Aofia sa Jesus, ma ka fafarongo Ꞌana fuana na faꞋamanataꞋanga sa Jesus ki.  
\v 40 Ma na manatalana Ꞌi Mata ka Ꞌabera sulia nia goꞋo neꞋe nia sasia na raoꞋa ki taꞋifau Ꞌi luma. Ma nia ka leka maꞋi siana sa Jesus, ka fata Ꞌuri fuana, “Aofia kwa, ꞋUri ma, Ꞌoko Ꞌiri manata Ꞌabera goꞋo sulia na sasiku neꞋe nia faꞋasi nau goꞋo Ꞌana, ma nau ku sasia goꞋo Ꞌaku na raoꞋa neꞋe ki taꞋifau taꞋifili nau kwa? ꞋOke saea fuana Ꞌiri nia ke leka maꞋi ke kwaiꞋafi logo aku!”   
\p
\v 41 Ma na Aofia olisia ka Ꞌuri, “Mata kwa, Ꞌoko matafiru ma na manatalamu ka Ꞌabera naꞋa sulia ru Ꞌoro ki.  
\v 42 Bore ma taꞋi ru goꞋo neꞋe nia talingaꞋi. ꞋI Mary nia filia na ru talingaꞋi, ma nia ꞋafitaꞋi ta ngwae ka lafua naꞋa faꞋasia.”   
\c 11  
\s1 Sa Jesus faꞋamanata sulia na foꞋongaꞋa  
\r (Matthew 6:9-13; 7:7-11)  
\p
\v 1 Ana taꞋi asoa, sa Jesus nia foꞋo Ꞌana, ana taꞋi kula. Ma kaidaꞋi nia foꞋo ka sui goꞋo, taꞋi ngwae ana fafarongo nia ki ka fata Ꞌuri fuana, “Aofia kwa, Ꞌoke faꞋamanata kami Ꞌani foꞋongaꞋa, diꞋia ba sa John nia faꞋamanata logo na fafarongo nia ki Ꞌani foꞋongaꞋa.”   
\p
\v 2 Sa Jesus ka fata Ꞌuri fuada, “KaidaꞋi kamu foꞋo, kamu ke fata Ꞌuri,  
\q1 ‘MaꞋasi,  
\q1 Kami oga ngwae ki taꞋifau kike faꞋadoea na satamu, osiꞋana nia abu liu.  
\q1 Dao maꞋi Ꞌani gwaungaꞋi Ꞌanga Ꞌoe fafia maurilana ngwae ki taꞋifau.   
\q1
\v 3 Ma Ꞌoke kwatea maꞋi fuamiꞋa na fanga neꞋe nia bolo fuamiꞋa sulia asoa ki.   
\q1
\v 4 Ma Ꞌoke rufuanata na taꞋangaꞋa kami ki, diꞋia logo neꞋe kami rufuanata ana taꞋangaꞋa ngwae ki taꞋifau neꞋe kira sasia ru taꞋa ki fuamiꞋa.  
\q1 Ma Ꞌoe kosi danga Ꞌani kami fuana ilitoꞋonga ka liufi kami.’”   
\b  
\p
\v 5 Ma sa Jesus ka fata Ꞌani taꞋi tarifulaꞋa Ꞌuri fuana na fafarongo nia ki, “DiꞋia ta ngwae ana kaumulu leka siana na ngwae kwaima nia Ꞌi luma nia saena tofongana rodo, ma ka fata Ꞌuri fuana, ‘Ngwade kwa, Ꞌoe kwatea basi maꞋi ta uulu afu beret fuaku,  
\v 6 osiꞋana taꞋi ngwae kwaima nau logo, nia tua tua maꞋi ana fanoa tau, ma nia ka dao maꞋi siaku. Bore ma noaꞋa nau kusi toꞋo ana ta fanga neꞋe nai kwatea fuana.’  
\v 7 Ma na ngwae kwaima neꞋeri nia saena luma ka fata Ꞌuri, ‘NoaꞋa Ꞌoe kosi faꞋa Ꞌabera nau laꞋu! Na sinamaa nia fono naꞋa, ma na ngela nau ki kaimili ka maliu taꞋifau naꞋa. Nia ꞋafitaꞋi nau ku tataꞋe laꞋu fuana kwatelana ta ru fuamu.’  
\v 8 Aia, nau ku saea fuaumulu, bore Ꞌana diꞋia noaꞋa nia kasi oga sasilana ta ru, diꞋia na ngwae neꞋeri nia gani, ma ka inaꞋu ana ganiꞋa, na ngwae neꞋe Ꞌi saena luma, nia ke tataꞋe ma ka kwatea goꞋo na ru ki taꞋifau neꞋe nia ogaꞋi. Ma nia noaꞋa kasi sasia laꞋu duꞋungana na ngwae neꞋeri neꞋe na ngwae kwaima nia, bore ma osiꞋana sulia neꞋe nia inaꞋu naꞋa ana ganiꞋa.  
\v 9 Nia neꞋe nau ku saea fuaumulu. Kamu ke gani ana God Ꞌiri muke ngalia ru neꞋe kamu gani Ꞌuana. Kamu ke lulua ru kamu boꞋoboꞋo Ꞌuani ki ana God, ma nia ka Ꞌafi kamu Ꞌiri muke lisia. Kamu ke faꞋafo ana sinamaa, ma God ke Ꞌifi fuamuꞋa.  
\v 10 OsiꞋana na ngwae ki taꞋifau neꞋe kira gani ana God, kira ka ngalia naꞋa ru neꞋe kira gania. Ma na ngwae ki taꞋifau neꞋe kira lulua ru kira boꞋoboꞋo Ꞌuani ki ana God, kira ka lisia. Ma na ngwae ki taꞋifau neꞋe kira faꞋafo ana sinamaa, ma God ke Ꞌifi fuada.   
\p
\v 11 “ꞋUri ma, sa tai aumulu na maꞋa ki, neꞋe diꞋia na ngela Ꞌoe nia gania iꞋa, Ꞌoke kwatea lala na faꞋi loi fuana?  
\v 12 Ma diꞋia na ngela Ꞌoe nia gani Ꞌuana ta fakaleꞋe karai, Ꞌoke kwatea lala ta farifari fuana? NoaꞋa liu!  
\v 13 Sui bore Ꞌana kamuꞋa taꞋifau ngwae taꞋa ki, kaumulu saiana kwatelana na ru leꞋa ki fuana ngela kaumulu ki. Bore ma na MaꞋa kamu neꞋe nia Ꞌi langi, nia leꞋa ka tasa liufi kamu. ꞋUnaꞋeri neꞋe nia ka kwatea na AnoꞋi ru Abu fuana ngwae ki neꞋe kira gani nia Ꞌuana!”   
\s1 Sa Jesus ma sa Saetan  
\r (Matthew 12:2-30; Mark 3:20-27)  
\p
\v 14 Ana taꞋi kaidaꞋi, sa Jesus nia ifulani taꞋi anoꞋi ru taꞋa faꞋasia taꞋi ngwae neꞋe kwakwana nia Ꞌato Ꞌani fataꞋa. Ma kaidaꞋi anoꞋi ru taꞋa neꞋe nia tafi faꞋasia, nia ka fata laꞋu. Ma na ngwaꞋi toꞋa Ꞌoro neꞋe kira fiku Ꞌi neꞋeri, kira ka Ꞌarefo.  
\v 15 Ma ti ngwae ada kira ka fata Ꞌuri, “Sa Jesus ifulani naꞋa anoꞋi ru taꞋa ki Ꞌani ngasingasiꞋanga sa Saetan, na ꞋingataꞋi anoꞋi ru taꞋa.”\f + \fr 11:15 \ft Ta sata logo ana sa Saetan neꞋe sa Bielsebul.\f*   
\p
\v 16 Ma ti ngwae ada, kira oga kike ilitoꞋona sa Jesus. Ma kira ka gania fasi Ꞌiri nia ke fulia ta faꞋanadaꞋa, fasi Ꞌiri ke faꞋataꞋinia neꞋe nia toꞋo ana na ngasingasiꞋanga faꞋasia God.  
\v 17 Ma osiꞋana neꞋe sa Jesus nia sai goꞋo ana na manatalada, nia ka fata Ꞌuri fuada, “DiꞋia ngwaꞋi toꞋa saena ta fanoa doe kira fuꞋali kira talada, Ꞌirai na fanoa doe neꞋeri ke takalo naꞋa. Ma diꞋia neꞋe ngwae, ma na Ꞌafe, ma na ngela nia ki, kira fuꞋa faꞋi kira talada, nia ꞋafitaꞋi fuana kira ka tua fiku.  
\v 18 Ma na ꞋinotoꞋanga sa Saetan neꞋe ꞋunaꞋeri logo. DiꞋia sa Saetan ke fuꞋa faꞋinia toꞋa neꞋe kira leka sulia, Ꞌirai kira ke takalo kwailiu goꞋo. Nau ku saea ru neꞋeri ki, duꞋungana kamu saea nau ku ifulani anoꞋi ru taꞋa ki Ꞌania ngasingasiꞋanga sa Saetan.  
\v 19 Aia, ma kaumulu saea nau ku ifulani anoꞋi ru taꞋa ki Ꞌani ngasingasiꞋanga sa Saetan. ꞋIrai ma ngasingasiꞋanga sa tai mo niniꞋa ti fafarongo aumulu ifulani anoꞋi ru taꞋa ki Ꞌani? Sa Saetan? NoaꞋa liu! DuꞋungana ru neꞋeri ki, nia faꞋataꞋinia neꞋe kaumulu rora.  
\v 20 Nau ku ifulani anoꞋi ru taꞋa ki Ꞌani ngasingasiꞋanga God. Ma nia ka faꞋataꞋinia naꞋa fuamuꞋa neꞋe na gwaungaꞋinga God fafia ngwae ki dao karangi naꞋa maꞋi siamuꞋa.”   
\p
\v 21 Sa Jesus ka fata laꞋu sulia taꞋi tarifulaꞋa ka Ꞌuri, “DiꞋia ta ngwae ramo nia sasi akaꞋu ana raꞋunga nia ki fuana fuꞋanga, ma ka folo leꞋa Ꞌusia luma nia, nia ꞋafitaꞋi ta ngwae ka bilia na ru nia ki Ꞌi saena luma nia.  
\v 22 Ma diꞋia ta ngwae neꞋe nia ngasingasiꞋa ka tasa mala ana niaꞋa, nia leka maꞋi, ma ka fuꞋa faꞋinia, ma ka liufia nia, na ngwae neꞋeri ka ngali taꞋifau naꞋa Ꞌana na ru ni fuꞋanga nia ki neꞋe nia fitoꞋo Ꞌani, ma ka daroꞋia taꞋifau naꞋa ru nia ki taꞋifau fuana ngwae kwaima nia ki.   
\p
\v 23 “Ma sa tai neꞋe noaꞋa nia kasi leka maꞋi buriku, nia na malimae nau. Ma sa tai neꞋe noaꞋa kasi kwaiꞋafi aku fuana fikulana maꞋi ngwae ki siana God, nia takalongaꞋi kira naꞋa faꞋasia God.”   
\s1 Olilana maꞋi anoꞋi ru taꞋa  
\r (Matthew 12:43-45)  
\p
\v 24 Sa Jesus ka fata laꞋu Ꞌuri, “KaidaꞋi kira ifulaꞋinia anoꞋi ru taꞋa nia leka faꞋasia ta ngwae, nia ka liliu saena kula kwasilaꞋa, ma ka lulu Ꞌuana ta kula fasi Ꞌiri nia ke tua laꞋu ana. Ma diꞋia nia lulu ma ka noaꞋa naꞋa, nia ke manata Ꞌuri, ‘Nai oli Ꞌuana na ngwae ba nau ku tuatua maꞋi ana Ꞌi naꞋo, ma nau ku leka maꞋi faꞋasia.’  
\v 25 Ana kaidaꞋi nia oli maꞋi ka dao, nia ka lisia ngwae baera nia faꞋasikasika ma ka faꞋasaga naꞋa maurilana taꞋifau.  
\v 26 KaidaꞋi nia lisia neꞋe nia ꞋunaꞋeri, nia ka oli, ma ka talaꞋia laꞋu maꞋi ta fiu anoꞋi ru neꞋe taꞋa ka tasa liufia niaꞋa, kira ka leka maꞋi, ma kira ka tua naꞋa Ꞌi saena ngwae baera. Ana kaidaꞋi neꞋeri, na tualana ngwae neꞋeri ka fiꞋi taꞋa ka liufia naꞋa Ꞌi naꞋo.”   
\s1 Na saeleꞋanga mamana  
\p
\v 27 KaidaꞋi sa Jesus nia saea ru neꞋeri ki fuada taꞋifau, taꞋi Ꞌafe Ꞌi saena fikuꞋa neꞋeri ka ako Ꞌuri, “Na kini neꞋe nia faꞋafutaꞋo ma ka faꞋasusufiꞋo mo neꞋe nia saeleꞋa ka tasa.”   
\p
\v 28 Bore ma sa Jesus nia olisia ka fata Ꞌuri, “Mamana liu. Bore ma ngwae neꞋe kira rongoa fatalana God, ma kira ka roꞋo sulia, kira lala neꞋe kira saesaeleꞋa ka tasa.”   
\s1 Ngwae ki kira oga sa Jesus ke fulia ti faꞋanadaꞋa  
\r (Matthew 12:38-42)  
\p
\v 29 Ma kaidaꞋi neꞋe ngwaꞋi toꞋa Ꞌoro kira fiku kalikalia maꞋi sa Jesus, nia ka fata Ꞌuri fuada, “Kamu na unitaꞋi ngwae neꞋe, kamu na unitaꞋi ngwae taꞋa. DuꞋungana kamu oga lisilana ta faꞋanadaꞋa neꞋe ke faꞋataꞋinia ngasingasiꞋanga God, bore ma nia ka ꞋafitaꞋi fuamuꞋa fuana lisilana. Kamu ke baꞋa lisia goꞋo ꞋamuꞋa na faꞋanadaꞋa diꞋia na ru ba nia fuli fuana sa Jona na profet.\f + \fr 11:29 \ft Lisia Matthew 12:40\f*  
\v 30 Na ru neꞋe fuli fuana sa Jona, nia diꞋia ta maꞋetoto neꞋe faꞋataꞋinia fuana ngwaꞋi toꞋa Ꞌi Ninifa ki neꞋe nia leka maꞋi faꞋasia God. Na ru neꞋe fuli fuaku nia diꞋia ta maꞋetoto neꞋe faꞋataꞋinia logo neꞋe God kwate nau maꞋi, na Ngela Ngwae, fuana ngwae ki ana kaidaꞋi neꞋe.  
\v 31 Ma ana asoa neꞋe God ke matalangaꞋinia ngwae ki, na Ꞌafe ba nia gwaungaꞋi ana fanoa Ꞌi Siba, nia ke baꞋa tataꞋe, ma ka faꞋataꞋinia na taꞋangaꞋa kamu ki ngwaꞋi toꞋa ana unitaꞋi ngwae neꞋe ki, osiꞋana neꞋe abulaꞋanga kamu ki nia rora liu naꞋa. Nia leka tau maꞋi faꞋasia Ꞌisilana fanoa neꞋe Ꞌi ano fuana rongolana liatoꞋonga sa Solomon. Bore ma, nauꞋa, taꞋi ngwae neꞋe nau ku talingaꞋi ka tasa liufia sa Solomon, nau ku tua Ꞌi neꞋe Ꞌi taꞋena, ma kamu kasi rongo goꞋo suli nau.  
\v 32 Ka diꞋia logo ana asoa God ke baꞋa matalangaꞋinia ngwae ki, na ngwae Ꞌi Ninifa ki kira ke baꞋa faꞋataꞋinia na taꞋangaꞋa kamu ki, sulia kira kakari alifaꞋi taꞋifau naꞋa faꞋasia roraꞋa kira ki, kaidaꞋi kira rongoa na faꞋataloꞋanga sa Jona fuada. Bore ma nau taꞋi ngwae talingaꞋi ka tasa liufia sa Jona, nau ku tua naꞋa Ꞌi neꞋe Ꞌi taꞋena, bore ma noaꞋa kamu kasi kakari alifaꞋi goꞋo.”   
\s1 FaꞋamanataꞋanga sa Jesus diꞋia na unu  
\r (Matthew 5:15; 6:22-23)  
\p
\v 33 Sa Jesus ka fata Ꞌuri, “NoaꞋa ta ngwae kasi faꞋaduꞋa na faꞋi unu, ma nia ka sofongaꞋinia nama ka alua Ꞌana olofana ta dako. KaidaꞋi nia faꞋaduꞋa faꞋi unu ka sui mala, nia ka alua naꞋa ana kula fuana dauraꞋi unuꞋa, fasi Ꞌiri sa tai neꞋe nia ruꞋu maꞋi saena luma, nia saiana ka lisia madakolana.  
\v 34 DiꞋia noaꞋa Ꞌoe kosi lisia na madakolaꞋa neꞋe, maamu neꞋe taꞋa, ma Ꞌoko tua goꞋo Ꞌamu saena maꞋerodo. Si diꞋia maamu leꞋa ma Ꞌoko tua saena na madakolaꞋa neꞋe, osiꞋana na maamu neꞋe dau talaꞋia maꞋi madakolaꞋa saena nonimu.  
\v 35 Muke madafi kamu si diꞋia kamu ilangani na madakolaꞋa nau, ma saena maurilamuꞋa nia rodoꞋa.  
\v 36 DiꞋia kamu fungu Ꞌani madakolaꞋa, noaꞋa naꞋa ta kula laꞋu ana nonimuꞋa neꞋe ka suꞋusia na madakolaꞋa, ꞋunaꞋeri neꞋe nia ka diꞋia neꞋe kamu tua ana kula neꞋe unu nia duꞋa ana.”   
\s1 Sa Jesus balufia na Farasi ki ma na faꞋamanata ki  
\r (Matthew 23:1-36; Mark 12:38-40)  
\p
\v 37 Ana kaidaꞋi sa Jesus nia alaꞋa ka sui naꞋa, taꞋi ngwae ana Farasi ki ka laefia fuana fangaꞋa Ꞌi luma nia. Sa Jesus ka leka faꞋinia, ma ka fanga faꞋinia.  
\v 38 Ma na Farasi neꞋe ka Ꞌarefo liu, osiꞋana nia lisia sa Jesus noaꞋa nia kasi taufia goꞋo na limana Ꞌi naꞋona na fangaꞋa.  
\v 39 Ma na Aofia sa Jesus ka fata Ꞌuri fuana, “Kamu Farasi ki, kamu manata Ꞌabera liu fuana taufilana na ru ki ana bali Ꞌi maa ana titiu ni kwaꞋu ki, ma na ru ni fanga kamu ki. Bore ma Ꞌi saena na maurilamuꞋa kira fungu Ꞌani ru taꞋa ki taꞋifau.  
\v 40 Kaumulu boleboleꞋa liu! God nia saungaꞋinia na bali Ꞌi maa ana ru ki taꞋifau, nia logo neꞋe saungaꞋinia saena ru ki.  
\v 41 Aia, muke kwatea tae ki neꞋe nia saena titiu ni kwaꞋu kamu ki faꞋinia tae ki neꞋe nia Ꞌi saena ru ni fanga kamu ki fuana ngwae dalaꞋa ki, fasi Ꞌiri na ru kamu ki taꞋifau ke sikasika Ꞌi maana God.   
\p
\v 42 “TaꞋangaꞋa fuamuꞋa Farasi ki, duꞋungana kamu kwatea goꞋo ꞋamuꞋa fuana God ta bali ana tangafulana ngisingisi fanga kamu ki neꞋe kamu fasia Ꞌi saena oꞋola kamu ki. Bore ma noaꞋa kamu kasi manata Ꞌabera goꞋo fuana faꞋasagalana tuaꞋa kamu ki faꞋinia toꞋolamuꞋa faꞋida, ma na alafeꞋanga kamu ki fuana God. Nia leꞋa neꞋe muke sasia kala ru ana kwatelana tangafulana ngisingisi fanga kamu ki fuana God, ma muke manata toꞋona logo na ru doe ana alafeꞋanga ana God, ma ngwae ana fanoa kamu ki taꞋifau.   
\p
\v 43 “TaꞋangaꞋa fuamuꞋa Farasi ki, duꞋungana kaidaꞋi kamu leka saena luma fuana foꞋongaꞋa, kamu oga tuaꞋa ana fuli tuaꞋa fuana ngwae talingaꞋi ki. Ma kaidaꞋi kamu leka Ꞌi maana usiꞋa ki, kamu oga ngwae ki kira ke faꞋaꞋinotoꞋa kamu.  
\v 44 TaꞋangaꞋa fuamuꞋa Farasi ki, duꞋungana kamu diꞋia na kilu gwaꞋu ki neꞋe noaꞋa kira kasi Ꞌuia ta sulufaua Ꞌi fafona, ma kaidaꞋi ngwae ki kira liu Ꞌi fafona, noaꞋa kira kasi lia saiana na ru moko ngwaꞋa neꞋe nia Ꞌi saena.”   
\p
\v 45 Sui taꞋi ngwae faꞋamanata ana taki ki ka fata Ꞌuri, “FaꞋamanata kwa, kaidaꞋi Ꞌoko fata ꞋunaꞋeri, Ꞌoko fata faꞋali kaimili logo.”   
\p
\v 46 Ma sa Jesus ka fata Ꞌuri, “TaꞋangaꞋa fuamuꞋa faꞋamanata ana taki ki, duꞋungana kamu saungaꞋinia taki ꞋafitaꞋi Ꞌoro ki fuana ngwae ki, ma ka ꞋafitaꞋi liu fuada fuana roꞋosulilani, ma noaꞋa kamu kasi kwaiꞋafi ada.  
\v 47 TaꞋangaꞋa logo fuamuꞋa, duꞋungana kamu faꞋakwanga fafona kilu gwau profet ki ka lia leꞋa liu, na profet ba koꞋo bora kamu ki kira saungida.  
\v 48 DuꞋungana ru neꞋeri ki, neꞋe nia faꞋataꞋinia neꞋe kamu alafafia sasiꞋa taꞋa neꞋe koꞋo bora kamu ki kira sasi ada. DuꞋungana kira saungida, ma kamu ka saungaꞋinia kilu gwaꞋu kira ki.  
\v 49 Ma duꞋungana ru neꞋeri, God ana liatoꞋongaꞋa nia, nia ka fata Ꞌuri, ‘Nai baꞋa kwatea kwau na profet, ma na ngwae ni lifurongo ki fuada, bore ma kira ka saungia ti ai ada, ma kira ka faꞋakaisia logo ti ai ada.’  
\v 50 DuꞋungana nia ꞋunaꞋeri, na ngwae ki ana unitaꞋi ngwae neꞋe, God ke baꞋa matalangaꞋi kira fafia na saungilana profet ki taꞋifau, Ꞌita naꞋa maꞋi ana etangilana fanoa neꞋe Ꞌi ano,  
\v 51 talaꞋae maꞋi ana maelana sa Abel leleka ka dao ana maelana sa Sekaraea\f + \fr 11:51 \ft Sa Abel na ngwae ꞋoloꞋolo etaeta neꞋe kira saungia saena Fau alangaꞋinga ꞋUa. Ma sa Sekaraea na ngwae ꞋoloꞋolo ꞋisiꞋisi neꞋe kira saungia logo saena na Fau alangaꞋinga ꞋUa.\f* na ngwae ba kira saungia saena Luma Abu God Ꞌi safitana fuli fuꞋa ma na kula abu. Ru mamana neꞋe nau ku saea fuamuꞋa, na ngwae ki ana unitaꞋi ngwae neꞋe, God ke matalangaꞋi kira fafia maelana ngwae neꞋeri ki.   
\p
\v 52 “TaꞋangaꞋa fuamuꞋa faꞋamanata ana taki ki, duꞋungana kamu sofongaꞋinia na mamanaꞋanga God, fasi Ꞌiri na ngwae ki noaꞋa kasi sai laꞋu ana. NoaꞋa kamu kasi faꞋamamana logo ana, ma kamu ka fonea na ngwae ki faꞋasia saiꞋa ana.”   
\p
\v 53 Ma ana kaidaꞋi sa Jesus nia leka naꞋa faꞋasia fanoa neꞋeri, na ngwae faꞋamanata ana taki ki, ma na Farasi ki, kira ka talaꞋae fuana ngengelana, ma kira ka saefiloa naꞋa ru Ꞌoro ki.  
\v 54 Ma kira ka ili Ꞌuana sokelana sa Jesus fuana daoꞋa toꞋona ta tae neꞋe nia saea ka rora.   
\c 12  
\s1 FaꞋamanataꞋanga sulia kwalabasaꞋanga  
\r (Matthew 10:26-27)  
\p
\v 1 Ana kaidaꞋi neꞋeri logo, raꞋi ngwane uria, nia bolo faꞋinia mole ana toꞋoni ngwae, kira fiku maꞋi fuana rongolana sa Jesus. RaꞋi ngwane uria neꞋeri doe liu neꞋe kika urida kwailiu naꞋa. ꞋI naꞋona sa Jesus nia alaꞋa fuana raꞋi ngwane uria neꞋeri, nia eta fata Ꞌuri fuana fafarongo nia ki, “Muke madafi kamu faꞋasia roꞋongaꞋa sulia manataꞋi ngwae taꞋa Farasi ki, osiꞋana kira ngwae kwalabasa ki.  
\v 2 Ta tae neꞋe ngwae kwalabasa nia sofongaꞋinia, God ke baꞋa faꞋasakalangani. Ma na ru ago ki, kike sai logo ana.  
\v 3 Ma ta tae neꞋe kamu saea Ꞌi saena maꞋe rodo, kira ke rongoa saena dangi dadara. Ma ta tae neꞋe kamu kwaroro Ꞌani saena alingana ta ngwae ana ta kula banitaꞋi taꞋifili ꞋamuroꞋo, kira ke faꞋarongoa Ꞌani ngwae ki taꞋifau Ꞌiri kika rongo abitako ana.”   
\s1 God taꞋifilia goꞋo neꞋe kamu ke maꞋungia  
\r (Matthew 10:28-33; 12:32; 10:19-20)  
\p
\v 4 Sa Jesus ka fata laꞋu Ꞌuri, “Nau ku saea fuamuꞋa ngwae kwaima nau kina, noaꞋa kamu kasi maꞋungia sa tai neꞋe ke saungia na nonimuꞋa, ma Ꞌi buri Ꞌana noaꞋa kira kasi sasia goꞋo ta ru taꞋa laꞋu ana mangomuꞋa.  
\v 5 Bore ma nau ku faꞋataꞋinia fuamuꞋa ngwae neꞋe muke maꞋungia, muke maꞋungia God. OsiꞋana niaꞋa naꞋa neꞋe nia saiana ke saungia nonimuꞋa, ma nia ka toꞋo logo ana ngasingasiꞋanga fuana toꞋosilana mangomuꞋa saena kula ni faꞋakaisi Ꞌanga. ꞋIu, nau ku saea laꞋu fuamuꞋa, God taꞋifilia goꞋo neꞋe muke maꞋungia.   
\p
\v 6 “Na lima faꞋi suba ki, kira folida goꞋo Ꞌani kala ro mangisiꞋi mani tiꞋitiꞋi ki. FaꞋi suba ki kira ka miga bore Ꞌada, God noaꞋa kasi takadalafa goꞋo Ꞌana taꞋi ai ada.  
\v 7 Na ifu ana gwaumuꞋa ki bore, God sai goꞋo ani taꞋifau. Nia neꞋe noaꞋa kamu kasi maꞋu, osiꞋana God nia manata doe ana ngwae ki ka liufia na faꞋi suba miga Ꞌoro neꞋe ki.”   
\p
\v 8 Sui sa Jesus ka fata laꞋu Ꞌuri, “Nau ku saea fuamuꞋa, diꞋia ta ngwae nia fulangaꞋinia Ꞌi naꞋona ngwae ki neꞋe nia na fafarongo nau, Ꞌirai nauꞋa, na Ngela Ngwae bore, nai baꞋa fulangaꞋinia logo Ꞌi naꞋona Ꞌainsel God ki.  
\v 9 Ma diꞋia ta ngwae ke tofe fafi nau Ꞌi maana ngwae ki, nai baꞋa tofe logo fafia ngwae neꞋeri Ꞌi naꞋona Ꞌainsel God ki.   
\p
\v 10 “Ma diꞋia ta ngwae ka fata faꞋali nau, God saiana ka rufuanata goꞋo Ꞌana ana. Bore ma diꞋia ta ngwae ka fata faꞋalia na raoꞋa AnoꞋi ru Abu, noaꞋa liu God kasi rufuanata ana ngwae neꞋeri.   
\p
\v 11 “Ma kira ke baꞋa ngali kamu Ꞌuana matalangaꞋilamuꞋa Ꞌi saena luma fuana foꞋongaꞋa nama Ꞌi naꞋona ngwae ꞋinotoꞋa ki. Ana kaidaꞋi neꞋeri, noaꞋa kamu kasi maꞋu, ma noaꞋa kamu kasi manata Ꞌabera Ꞌuana ta alaꞋanga faꞋuta neꞋe muke baꞋa saea, ma muke olisi kira Ꞌani.  
\v 12 Sulia kaidaꞋi neꞋeri, na AnoꞋi ru Abu nia ke baꞋa faꞋamanata kamu Ꞌani ru neꞋe muke baꞋa saeꞋe ki.”   
\s1 Na tarifulaꞋa sulia na ngwae toꞋoru gwaubaliꞋa  
\p
\v 13 TaꞋi ngwae Ꞌi saena na fikuꞋa neꞋeri, nia fata Ꞌuri fuana sa Jesus, “FaꞋamanata kwa, Ꞌoke saea fuana ai naꞋo ku ke daroꞋia na toꞋoruꞋa keroꞋo ki neꞋe maꞋa keroꞋo nia faꞋasia fuamiroꞋo.”   
\p
\v 14 Ma sa Jesus olisia ka Ꞌuri, “Kwala ngwade kwa, sa tai neꞋe nia kwatea na ngasingasiꞋanga fuaku fuana matalangaꞋilana ma fuana daroꞋilana na ru Ꞌuri ki Ꞌi safitamuroꞋo?”  
\v 15 Ma nia ka fata Ꞌuri fuada taꞋifau, “Muke manata leꞋa, Ꞌasu Ꞌubani kamu kata fiꞋi guguta ru. OsiꞋana na mauriꞋa mamana ngwae noaꞋa laꞋu ana mani nama toꞋoruꞋa nia ki.”   
\p
\v 16 ꞋUnaꞋeri sa Jesus ka fata Ꞌania tarifulaꞋa fuada ka Ꞌuri, “TaꞋi ngwae toꞋoru nia toꞋo ana taꞋi ano leꞋa neꞋe nia fasi ru Ꞌi saena, ma ka loia na ru leꞋa Ꞌoro ki neꞋe nia fasiꞋi Ꞌi saena.  
\v 17 Ma nia ka tua ka manata Ꞌana sulia niaꞋa talana ma ka Ꞌuri, ‘Tae neꞋe nai baꞋa sasia naꞋa? OsiꞋana noaꞋa nau kusi toꞋo naꞋa ana ta kula fuana na taingaꞋilana na ru nau ki.  
\v 18 ꞋIu, nau kui baꞋa sasi Ꞌuri, nau kui osia na babala nini nau ku fiku ru Ꞌi saena ka sui, nau ku saungaꞋinia laꞋu ti babala faolu neꞋe doe mala. Ma nau ku fiꞋi gonia maꞋi na fuaꞋi ru nau ki ma ti ru laꞋu Ꞌi neꞋe.  
\v 19 Sui nau ku fii fata laꞋu Ꞌuri fuaku talaku, ꞋOilakiꞋa liu fuamu! ꞋOko toꞋo naꞋa ana ru leꞋa Ꞌoro ki neꞋe Ꞌoko ogaꞋi fuana faꞋi ngali Ꞌoro ki. ꞋOke tua ko kakaruꞋae naꞋa Ꞌamu! ꞋOko fanga leꞋa Ꞌamu, ma Ꞌoko kwaꞋu naꞋa amu, ma Ꞌoko sasi naꞋa ru neꞋe fuana ke faꞋasaeleꞋa maurilamu.’  
\v 20 Bore ma God nia fata Ꞌuri fuana, ‘ꞋOko gwaubaliꞋa liu! Saena faꞋi rodo neꞋe taꞋena nama neꞋe Ꞌoke mae, ma Ꞌoke Ꞌiri saiana sa tai neꞋe ke baꞋa toꞋo ana na ru neꞋe Ꞌoko goniꞋi fuamu talamu ki.’”   
\p
\v 21 Ma sa Jesus ka faꞋasuia naꞋa faꞋamanataꞋanga neꞋeri ka Ꞌuri, “Nia ke baꞋa fuli ꞋunaꞋeri logo fuana na ngwae neꞋe kira goni ru taꞋifau fuada talada ki, bore ma Ꞌi naꞋona God kira dalaꞋa liu.”   
\s1 FitoꞋo ana God  
\r (Matthew 6:25-34)  
\p
\v 22 Sui sa Jesus ka fata Ꞌuri fuana fafarongo nia ki, “Nau ku saea fuamuꞋa, noaꞋa kamu kasi manata Ꞌabera sulia tae neꞋe kamu ke Ꞌania, ma tae neꞋe kamu ke toro Ꞌani fafia nonimuꞋa.  
\v 23 OsiꞋana na mauriꞋa neꞋe, nia leꞋa ka tasa liufia na fanga, ma na noni neꞋe nia leꞋa ka tasa liufia na toro.  
\v 24 Lisia na faꞋi noꞋo ki, noaꞋa kira kasi Ꞌabera goꞋo sulia raoꞋa ana ta oꞋola. Ma noaꞋa kira kasi loia goꞋo ta fanga, ma kira kasi saungaꞋinia goꞋo ta babala fuana alu fangaꞋa. Bore ma God sareda goꞋo Ꞌana. Ma God nia lia doe liu amuꞋa ka liufia mala faꞋi noꞋo ki. Nia neꞋe, God ke sare kamu goꞋo Ꞌana.   
\p
\v 25 “Sui bore Ꞌana kamu ka manata Ꞌabera Ꞌania mauriꞋa kamu ki, nia ꞋafitaꞋi liu kamu ka sasia maurilamuꞋa ka tau tiꞋitiꞋi laꞋu.  
\v 26 Ma diꞋia noaꞋa kamu kasi bolo goꞋo faꞋinia sasilana kala ru fuana faꞋataulana maurilamuꞋa, faꞋuta neꞋe muke manata Ꞌabera lala ana ru matamata ki?   
\p
\v 27 “Muke lisia basi na takana Ꞌai neꞋe kira taka afola ki. NoaꞋa kira kasi rao goꞋo, ma noaꞋa kira kasi saungaꞋinia goꞋo ta toro fuada. Ma nau ku saea fuamuꞋa, kira lia kwanga ka tasa liufia toro neꞋe sa Solomon na tatalafaꞋa nia ruꞋufiꞋi ki.  
\v 28 Ma na takana Ꞌai ki kira tua goꞋo Ꞌada sulia kala kaidaꞋi dokodoko, ma kira ka Ꞌui logo Ꞌanida saena mafula. Sui ka ꞋunaꞋeri bore ana, God nia faꞋaruꞋufida Ꞌani ru leꞋa ki. ꞋUri ma kamu fitala fasi God noaꞋa kasi faꞋatoro kamu logo? Na fitoꞋonga kamu ki nia tiꞋitiꞋi.   
\p
\v 29 “Ma noaꞋa kamu kasi manata Ꞌabera liu sulia tae neꞋe muke Ꞌania, ma tae neꞋe muke kwaꞋufia.  
\v 30 OsiꞋana na ngwae tua kwaikinai ana God ki neꞋe kira saiana kike manata ꞋaberaꞋa sulia ru neꞋeri ki. Ma kamuꞋa, MaꞋa kamu nia saiana ka sui naꞋa neꞋe kaumulu boꞋoboꞋo Ꞌuana ru neꞋeri ki.  
\v 31 Muke manata nama sulia na mauriꞋa neꞋe God nia gwaungaꞋi fafia, Ꞌiri nia ke kwatea fuamuꞋa na ru neꞋe kamu ogaꞋi ki.”   
\s1 FaꞋamanataꞋanga sulia toꞋoruꞋa Ꞌi langi  
\r (Matthew 6:19-21)  
\p
\v 32 Sui sa Jesus ka fata laꞋu Ꞌuri, “KamuꞋa ngwae nau ki, sui bore Ꞌana kamu ka diꞋia na ngwaꞋi sipsip tiꞋitiꞋi, noaꞋa kamu kasi maꞋu, duꞋungana God na MaꞋa kamu, nia saeleꞋa liu fuana kwatelana ꞋinotoꞋanga nia fuamuꞋa.  
\v 33 Muke Ꞌoifoli Ꞌani ru kamu ki, ma muke kwatea mani fuana ngwae dalaꞋa ki. DiꞋia kamu ke sasi ꞋunaꞋeri, muke baꞋa toꞋo ana suꞋukela fuana goni maniꞋa ki Ꞌi langi neꞋe nia ꞋafitaꞋi ka fura. Kamu ke gonia na toꞋoruꞋa kamu ki Ꞌi langi, ana kula neꞋe nia ꞋafitaꞋi kira ka faꞋasuia, ma na kula neꞋe ngwae bili ki noaꞋa kasi dao ana, ma noaꞋa ta sufusufu kasi faꞋalida.  
\v 34 OsiꞋana kaidaꞋi na toꞋoruꞋa kamu nia teo Ꞌi langi, na maurilamuꞋa nia agwaꞋi taꞋifau naꞋa Ꞌuana Ꞌi langi. Ma kaidaꞋi na toꞋoruꞋa kamu nia teo saena magalia, na maurilamuꞋa ka agwaꞋi taꞋifau naꞋa Ꞌuana ru saena na magalia ki.   
\s1 Ngwae rao ki muke lialia  
\p
\v 35 “Kamu ke tua ni lialia masia ta tae neꞋe ke baꞋa dao maꞋi. Ma muke ruꞋufia na toro kamu ki, ma muke faꞋaduꞋa na unu kamu ki,  
\v 36 diꞋia nama ngwae rao ki neꞋe kira masia na ngwae ꞋinotoꞋa kira neꞋe ke oli maꞋi faꞋasia ta fafangaꞋa ana araꞋinga. KaidaꞋi nia dao maꞋi ma ka faꞋafo, kira ꞋaliꞋali goꞋo kika Ꞌifingia naꞋa sinamaa fuana.  
\v 37 ꞋOilakiꞋa fuana na ngwae rao neꞋeri ki neꞋe ngwae ꞋinotoꞋa kira nia dao toꞋoda, ma kira ada goꞋo Ꞌada Ꞌua, ma kira masia ana kaidaꞋi nia oli maꞋi ana. Nau ku saea na ru mamana fuamuꞋa, nia ka sasi akaꞋu, ma ka faꞋatuada taꞋifau, ma ka sareda.  
\v 38 ꞋOilakiꞋa fuada diꞋia nia dao toꞋoda kira kwaimasi, diꞋia nia ke dao maꞋi saena tofongana rodo, nama agi rodo Ꞌi Ꞌofodangi!   
\p
\v 39 “Ma muke manata toꞋona ru neꞋe, diꞋia na ngwae ana luma nia saiana na kaidaꞋi neꞋe ngwae bili ke dao maꞋi ana, nia ꞋafitaꞋi na ngwae bili ka ruꞋu saena luma nia.  
\v 40 KamuꞋa logo, muke tua ni kwaimasi aku, na Ngela Ngwae. Nau kui baꞋa dao maꞋi ana na kaidaꞋi neꞋe kamu fia noaꞋa naisi dao maꞋi ana.”   
\s1 TarifulaꞋa sulia ro ngwae rao ki  
\r (Matthew 24:45-51)  
\p
\v 41 Sa Peter ka fata Ꞌuri, “Aofia kwa. ꞋUri ma Ꞌoko saea na tarifulaꞋa neꞋe fuaimili goꞋo niniꞋa, nama fuana na ngwae ki taꞋifau?”   
\p
\v 42 Na Aofia nia olisia ka Ꞌuri, “Kamu ke diꞋia na ngwae rao neꞋe nia liatoꞋo ma nia ka rao saga. Ma na araꞋi ꞋaꞋana ke alua nia ka lia sulia na ngwae rao ki, ma ka kwatea na fanga fuada ana kaidaꞋi fuana kwate fangaꞋa.  
\v 43 Ma ꞋoilakiꞋa fuana na ngwae rao neꞋeri neꞋe ngwae ꞋaꞋana nia dao toꞋona, ma nia sasia ru neꞋeri ki ana kaidaꞋi neꞋe nia dao maꞋi Ꞌi luma nia!  
\v 44 Nau ku saea na ru mamana fuamuꞋa, na ngwae ꞋaꞋana ka alua nia ka lia sulia ru nia ki taꞋifau.  
\v 45 Bore ma, ka taꞋa liu diꞋia na ngwae rao neꞋeri ka manata Ꞌuri, ‘Na ngwae ꞋaꞋana nau, daolana maꞋi nia tau Ꞌua,’ ma nia ka talaꞋae fuana kwaꞋilana na ngwae rao ki, ma na kini rao ki, ma nia ka tua ni fanga naꞋa Ꞌana ma ka kwaꞋu lilinga naꞋa Ꞌana leleka gwauna ka lilinga naꞋa.  
\v 46 Sui ma na ngwae ꞋaꞋana ka dao maꞋi ana ta asoa neꞋe nia noaꞋa kasi kwaimaꞋakwali ana, ma ana kaidaꞋi neꞋe nia kina goꞋo Ꞌana. Na ngwae ꞋaꞋana ke kwatea na kwaꞋikwaꞋinga Ꞌafae fuana niaꞋa, ma ka alua ana na kula fuana ngwae neꞋe noaꞋa kasi faꞋamamana ki.   
\p
\v 47 “Ma na ngwae rao neꞋe nia saiana tae neꞋe na ngwae ꞋaꞋana nia oga nia ka sasia, bore ma nia noaꞋa kasi sasi akaꞋu ma kasi sasia goꞋo na ru neꞋe na ngwae ꞋaꞋana nia oga, kike baꞋa kwatea kwaꞋikwaꞋinga doe fuana.  
\v 48 Bore ma na ngwae ni rao neꞋe noaꞋa nia kasi saiana na ru neꞋe ngwae ꞋaꞋana nia oga, ma nia ka sasia ru neꞋe bolo faꞋinia kika nangasia faꞋinia, kira ke baꞋa kwatea kwaꞋikwaꞋinga tiꞋitiꞋi goꞋo fuana.  
\p “DiꞋia God nia kwate tatakolaꞋa ana ru ki fuana ta ngwae, God nia oga ngwae neꞋeri ka olitaꞋi tatakolaꞋa logo ana ru ki fuana. Ma diꞋia God nia kwatea ru Ꞌoro liu ki mala fuana ta ngwae, nia ka oga logo ru Ꞌoro liu ki mala faꞋasia ngwae neꞋeri.”   
\s1 BarangisiꞋa osiꞋana faꞋamamanalana sa Jesus  
\r (Matthew 10:34-36)  
\p
\v 49 Sa Jesus ka fata laꞋu Ꞌuri, “Nau ku leka maꞋi fuana doꞋofilana na magalia, ma nau ku oga na mafula neꞋeri ke talaꞋae ke duꞋa naꞋa!  
\v 50 Nai baꞋa ruꞋu saena fiiꞋa doe liu neꞋe nia diꞋia kaidaꞋi neꞋe ngwae nia lolomo saena kafo ana siuabuꞋa. Ma nau ku manata mu naꞋa fuana leleka na siuabuꞋanga ana fiiꞋa doe neꞋeri ka aliꞋafu nama!  
\v 51 ꞋUri ma kamu fia fasi nau ku dao maꞋi faꞋinia aroaroꞋa saena magalia? NoaꞋa liu! Bore ma nau ku dao logo maꞋi faꞋinia barangisiꞋa.  
\v 52 Nia eta ana kaidaꞋi neꞋe ka oli ꞋalaꞋa, na luma neꞋe lima ngwae ki kira tua Ꞌi saena, kira ke takalo osiꞋana nauꞋa. Uulu ngwae ki ana ta bali, ma ro ngwae ki ana ta bali.  
\v 53 Na maꞋa ki kira ke olisuꞋusuꞋu faꞋinia na Ꞌalako kira ki, ma na ngwae Ꞌalako ki kira ke olisuꞋusuꞋu faꞋinia na maꞋa kira ki. Ma na teꞋa ki kira ke olisuꞋusuꞋu faꞋinia na sariꞋi kira ki, ma na sariꞋi ki kira ke olisuꞋusuꞋu faꞋinia na teꞋa kira ki. Ma na funga kini ki kira ke olisuꞋusuꞋu faꞋinia na kini folia kira ki, ma na kini folia ki kira ka olisuꞋusuꞋu faꞋinia na funga kini kira ki.”   
\s1 Ngwae ki kina mamanalana raoꞋa sa Jesus ki  
\r (Matthew 16:2-3)  
\p
\v 54 Sa Jesus ka fata laꞋu fuana raꞋi ngwane uria ka Ꞌuri, “DiꞋia kamu lisia gwaꞋi salo ki kira raꞋe maꞋi faꞋasia sulana sina, muke saiana na uta ke baꞋa toꞋo. Ma nia ke toꞋo mamana naꞋa.  
\v 55 Ma diꞋia na iru nia raꞋe alaꞋa maꞋi, muke saiana logo nia ke baꞋa ꞋakoꞋako. Ma nia ke baꞋa ꞋakoꞋako mamana naꞋa.  
\v 56 Kamu ngwae kwalabasa ki! OsiꞋana kamu saiana lisilana mamanga faꞋinia na magalia, bore ma noaꞋa kamu kasi lia saiana ru neꞋe God fulia ana kaidaꞋi neꞋe ki.”   
\s1 ꞋOke faꞋasagaꞋo faꞋinia God  
\r (Matthew 5:25-26)  
\p
\v 57 Sa Jesus nia alaꞋa laꞋu ka fata Ꞌuri, “FaꞋuta neꞋe noaꞋa kamu kasi filia Ꞌaumulu ru ꞋoloꞋolo ki fuana sasilana?  
\v 58 DiꞋia ta ngwae ke ngaliꞋo fuana kwai matalangaꞋinga, Ꞌi naꞋona neꞋe koroꞋo ka alaꞋa saena kwai matalangaꞋinga, Ꞌoke iliili Ꞌuana faꞋasagalana ru ki Ꞌi safitamuroꞋo. Si diꞋia noaꞋa Ꞌoe kosi sasi ꞋunaꞋeri, ma nia ka ngaliꞋo siana ngwae kwaigiosi, ma Ꞌi buri Ꞌana nia ka matalangaꞋi Ꞌoe, nia ka fiꞋi kwate Ꞌoe laꞋu fuana ngwae firi ngwae ki, ma na ngwae firi ngwae ki fiꞋi alu Ꞌoe laꞋu saena lokafo.  
\v 59 Ma nau ku saea fuamuꞋa, diꞋia nia ꞋunaꞋeri, nia ꞋafitaꞋi liu fuana Ꞌoko ruꞋu faꞋasia na lokafo, leleka Ꞌoke kwatea na mani Ꞌisi Ꞌoe neꞋe nia bolo faꞋinia kwaꞋikwaꞋinga Ꞌoe.”   
\c 13  
\s1 Kakari alifaꞋi faꞋasia taꞋangaꞋa nama Ꞌoke mae  
\p
\v 1 Ma ana kaidaꞋi neꞋeri logo, ti ngwae neꞋe kira tua Ꞌi neꞋeri, kira faꞋarongoa sa Jesus Ꞌania na ngwae faꞋasia Ꞌi Galili ki neꞋe sa Paelat nia saungida ka mae, kaidaꞋi kira foꞋosi ana God.  
\v 2 Ma sa Jesus ka fata Ꞌuri, “FaꞋuta? DuꞋungana neꞋe kira saungia ngwaꞋi toꞋa neꞋeri, kira ka mae naꞋa ꞋunaꞋeri, kamu fia fasi kira na ngwaꞋi toꞋa neꞋe taꞋangaꞋa kira ki nia doe ka liufia na ngwae Galili ki taꞋifau neꞋeriꞋa?  
\v 3 NoaꞋa liu! Ma nau ku saea fuamuꞋa, diꞋia noaꞋa kamu kasi kakari alifaꞋi faꞋasia na taꞋangaꞋa kamu ki, kamuꞋa taꞋifau goꞋo neꞋe muke baꞋa mae logo diꞋida.  
\v 4 Kamu manata faꞋuta sulia na akwala ma kwalu ngwae ba kiri saena fanoa Ꞌi Saelom neꞋe luma doe nia Ꞌasia fafida, ma kira ka mae taꞋifau? ꞋUri ma, kamu fia fasi ru neꞋeri nia faꞋataꞋinia neꞋe kira naꞋa neꞋe ngwae taꞋa ki, ka liufia na ngwae neꞋe kira tua Ꞌi saena fanoa Ꞌi Jerusalem ki?  
\v 5 NoaꞋa! Nau ku saea fuamuꞋa, diꞋia noaꞋa kamu kasi kakari alifaꞋi faꞋasia na taꞋangaꞋa kamu ki, kamuꞋa taꞋifau muke baꞋa mae logo diꞋida.”   
\s1 Na tarifulaꞋa sulia na Ꞌai figi neꞋe lua Ꞌao  
\p
\v 6 Sui sa Jesus ka alaꞋa fuada Ꞌania tarifulaꞋa neꞋe ka Ꞌuri, “TaꞋi ngwae nia fasia taꞋi Ꞌai neꞋe kira saea Ꞌani na figi Ꞌi saena na oꞋola nia. Ana taꞋi kaidaꞋi, nia leka ma ka lulu Ꞌuana ti fuaꞋi ru Ꞌi gwauna Ꞌai neꞋeri, ma noaꞋa nia kasi lisia goꞋo ta fuaꞋi ru ana.  
\v 7 Ma nia ka fata Ꞌuri fuana na ngwae neꞋe rao Ꞌi saena na oꞋola nia, ‘Lisia basi, uulu faꞋi ngali ki nau ku lialia maꞋi Ꞌuana na fuaꞋi ru ki, ma noaꞋa nau kusi lisia goꞋo ta fuaꞋi ru ana. ꞋUri Ꞌoke tufua naꞋa Ꞌamu! FaꞋuta neꞋe nia ka tua goꞋo Ꞌana fuana suꞋusilana na ano fuana raoꞋa?’  
\v 8 Bore ma na ngwae ni rao neꞋeri nia olisia ka fata Ꞌuri, ‘AraꞋi kwa, Ꞌoke alaꞋania na Ꞌai neꞋe ka teo basi Ꞌana sulia laꞋu ta taꞋi faꞋi ngali. Nai baꞋa Ꞌilia ta kakaloa kalikalia, ma nau kui alua tafu ki Ꞌi Ꞌaena, fasi Ꞌiri ke faꞋaleꞋa na ano neꞋe.  
\v 9 Ma diꞋia na Ꞌai neꞋe ka fungu Ꞌani fuaꞋi ru ki ana faꞋi ngali loeri maꞋi, nia leꞋa. Ma diꞋia ka noaꞋa, Ꞌoke tufua naꞋa Ꞌamu.’”   
\s1 Sa Jesus nia gura taꞋi Ꞌafe ana Sabat asoa ana mamaloꞋanga  
\p
\v 10 Ana taꞋi Sabat asoa ana mamaloꞋa, sa Jesus nia faꞋamanata Ꞌi saena taꞋi luma fuana foꞋongaꞋa.  
\v 11 Ma taꞋi kini nia tua Ꞌi neꞋeri neꞋe na anoꞋi ru taꞋa neꞋe nia dosia na sulina ka baꞋu, ma nia ka mataꞋi sulia akwala ma kwalu faꞋi ngali ki, ma noaꞋa nia kasi totolia neꞋe nia uu saga.  
\v 12 Ma kaidaꞋi sa Jesus nia lisia, nia saea maꞋi siana ka fata Ꞌuri fuana, “ꞋOke Ꞌakwa naꞋa faꞋasia na mataꞋinga niniꞋa saungiꞋo.”  
\v 13 Ma nia ka alua limana Ꞌi fafona sulina, ma ana kaidaꞋi neꞋeri goꞋo, na kini neꞋeri ka tataꞋe saga, ma ka baꞋatafea God.   
\p
\v 14 Ma kaidaꞋi faꞋinaꞋonaꞋo ana luma fuana foꞋongaꞋa neꞋeri nia lisia sa Jesus sasi ru neꞋeri ana kini neꞋe ana Sabat na asoa ana mamaloꞋanga, nia oli ma ka saetaꞋa liu, ma nia ka fata Ꞌuri fuana ngwae neꞋeri ki, “Ono asoa ki neꞋe fuana sasilana raoꞋa kamu ki. Ma ana asoa neꞋeri ki logo neꞋe, muke leka maꞋi fuana guraꞋa. NoaꞋa kamu kasi leka maꞋi fuana guraꞋa ana Sabat asoa ana mamaloꞋanga.”   
\p
\v 15 Ma na Aofia sa Jesus nia olisia ka fata Ꞌuri, “Kamu ngwae kwalabasa ki! OsiꞋana kamu ꞋidufaꞋi sasia goꞋo raoꞋa ki kaidaꞋi kamu logea na buluka ma dongki kamu ki, ma muke talaꞋida Ꞌuana kafo fuana faꞋakwaꞋufilada ana Sabat asoa ana mamaloꞋa.  
\v 16 Ma na kini neꞋe, nia neꞋe ana kwalafa koꞋo bora kia sa Abraham logo, ma sa Saetan ka firi maꞋi fafia Ꞌani mataꞋinga sulia akwala ma kwalu faꞋi ngali ki. Ma nia leꞋa fuana nai gura na mataꞋinga neꞋe faꞋasia ana asoa ana Sabat.”  
\v 17 KaidaꞋi sa Jesus nia fata ꞋunaꞋeri, na malimae nia ki kira ka Ꞌeke liu, ma na ngwae ki kira fiꞋi saeleꞋa lala, osiꞋana ru ni ꞋarefoꞋa ki neꞋe sa Jesus nia sasiꞋi.   
\s1 ꞋInotoꞋanga God etangilana tiꞋitiꞋi, bore ma nia ka doe ana aliꞋafulana  
\r (Matthew 13:31-33; Mark 4:30-32)  
\p
\v 18 Sa Jesus alaꞋa laꞋu ka fata Ꞌuri, “Nai alaꞋa laꞋu kwau sulia ta ꞋaꞋemae neꞋe ke faꞋataꞋinia na ru neꞋe bolo faꞋinia ꞋinotoꞋanga God fafia ngwae nia ki.  
\v 19 Nia ka Ꞌuri: TaꞋi ngwae nia ngalia na magana Ꞌai tiꞋitiꞋi neꞋe kira saea Ꞌani mastad, ma nia ka fasia saena oꞋola nia. Sui nia ka bulao maꞋi, ma ka alua na Ꞌai doe, ma na noꞋo ki kira ka leka maꞋi, ma kira ka tua, ma kira ka saungaꞋinia na nuꞋi kira ki ana rarana Ꞌai neꞋeri.”   
\p
\v 20 Ma sa Jesus ka fata laꞋu Ꞌuri, “Nai alaꞋa laꞋu kwau sulia ta ꞋaꞋemae neꞋe ke faꞋataꞋinia na ru neꞋe ka bolo faꞋinia ꞋinotoꞋanga God fafia ngwae nia ki.  
\v 21 Nia diꞋia na isi tiꞋitiꞋi fuana faꞋa ubulana na beret neꞋe ta kini nia ngalia, ma ka dola faꞋinia flaoa Ꞌoro, leleka ka nongalia na kaꞋakaꞋa neꞋeri ka ubu ma ka fane.”   
\s1 Ngwae Ꞌoro noaꞋa kira kasi mauri  
\r (Matthew 7:13-14, 21-23)  
\p
\v 22 KaidaꞋi sa Jesus leka Ꞌuana Ꞌi Jerusalem, nia ka liu daraninia naꞋa maꞋe fanoa doe ki, ma na maꞋe fanoa tiꞋitiꞋi ki, ma ka faꞋamanata ngwae Ꞌoro ki.  
\v 23 Ma taꞋi ngwae nia saefiloa ma ka Ꞌuri, “AraꞋi Ꞌae. ꞋUri ma ta bara ngwae goꞋo neꞋe God ke faꞋamaurida?”  
\p Sa Jesus nia olisia ma ka Ꞌuri,  
\v 24 “Nau ku saea fuamuꞋa, muke fai suꞋusuꞋu, fasi Ꞌiri muke ruꞋu ana sinamaa neꞋe nia susukuru neꞋe leka Ꞌuana Ꞌi langi. DuꞋungana na ngwae Ꞌoro kike sasi Ꞌuana na ruꞋungaꞋa, ma nia ꞋafitaꞋi liu fuada duꞋungana na sinamaa ke baꞋa fono Ꞌusida.  
\v 25 KaidaꞋi ngwae ꞋaꞋana ana luma Ꞌi langi nia ka tataꞋe, ma ka fono Ꞌusia na sina maa, kamu ke uu maꞋi Ꞌi maa, ma muke faꞋafo ana maa, ma muke fata Ꞌuri, ‘AraꞋi Ꞌae, Ꞌoe Ꞌifi kwau fuamiꞋa.’ Bore ma nia ka olisia ma ka Ꞌuri, ‘NoaꞋa nau kusi sai amuꞋa, ma noaꞋa nau kusi saiana kula neꞋe kamu leka maꞋi faꞋasia.’  
\v 26 Sui kamu ke olisi Ꞌuri ana, ‘Kami fangafanga faꞋi Ꞌoe, ma mika kwaꞋu kwaꞋu logo faꞋi Ꞌoe, ma Ꞌoko faꞋamanata naꞋa Ꞌi saena na fanoa kami ki.’  
\v 27 Bore ma nia ka fata Ꞌuri, ‘Kamu na ngwae taꞋa ki, muke leka tau kwau faꞋasi nau. Nau kusi sai amuꞋa, ma noaꞋa nau kusi saiana kula neꞋe kamu leka maꞋi faꞋasia.’   
\p
\v 28 “Ma kaidaꞋi kamu lisia sa Abraham, ma sa Aesak, ma sa Jakob, ma profet ki taꞋifau Ꞌi saena ꞋInotoꞋanga God, God ke toꞋosi kamu Ꞌi maa, muke baꞋa kwaimanatai, muke angi, ma muke saetaꞋa faꞋinia Ꞌala girigiriꞋa Ꞌani lifamuꞋa!  
\v 29 Ma na ngwae ki kike baꞋa dao maꞋi faꞋasia fanelana sina, ma Ꞌi sulana sina, ma faꞋasia gwauna fanoa, ma Ꞌi Ꞌaena fanoa, ma kira ka fiku ana fangaꞋa loꞋoko Ꞌi saena ꞋInotoꞋanga God.  
\v 30 Sulia na ngwae neꞋe kira ꞋisiꞋisi ana kaidaꞋi neꞋe ki, kira ke baꞋa etaeta Ꞌi naꞋo. Ma na ngwae neꞋe kira etaeta Ꞌi naꞋo ana kaidaꞋi neꞋe ki, kira ke baꞋa ꞋisiꞋisi.”   
\s1 AlafeꞋanga sa Jesus fuana Ꞌi Jerusalem  
\r (Matthew 23:37-39)  
\p
\v 31 Ana kaidaꞋi neꞋeri, ti Farasi kira leka maꞋi siana sa Jesus, ma kira ka fata Ꞌuri fuana, “ꞋOke leka faꞋasia Ꞌi neꞋe Ꞌuana ta fanoa matamata, osiꞋana sa Herod na tatalafaꞋa nia oga liu saungilamu.”   
\p
\v 32 Ma sa Jesus ka fata Ꞌuri, “Sa Herod nia diꞋia na kui kwasi, duꞋungana nia ꞋosoꞋoso liu. Muke leka saea fuana, taꞋena faꞋinia rorodo, nai sasia nama Ꞌaku na raoꞋa nai ana ifulangaꞋilana anoꞋi ru taꞋa ki, ma guralana ngwae mataꞋi ki. Ma ana uula asoa, nau ku fiꞋi faꞋasuia na raoꞋa nau.  
\v 33 Sui ka ꞋunaꞋeri bore Ꞌana, nau ku daofaꞋi liu nama Ꞌaku Ꞌuana Ꞌi Jerusalem Ꞌi taꞋena, ma Ꞌi rorodo, ma saena asoa loeri ki laꞋu. OsiꞋana noaꞋa kasi bolo fuana kira ke saungia na profet ana ta fanoa matamata, bore ma saena Ꞌi Jerusalem goꞋo.”   
\p
\v 34 Ma sa Jesus ka fata laꞋu Ꞌuri, “Ngwae ana Ꞌi Jerusalem Ꞌae! Kamu ba ꞋuilaꞋi fau ana na profet ba God nia asungaꞋinida maꞋi fuamuꞋa ki, ma muka saungida. Ana kaidaꞋi Ꞌoro nau ku oga muke leka maꞋi siaku, fasi Ꞌiri nai lia suli kamu diꞋia ta karai nia ofia na bibina Ꞌi olofana ꞋabaꞋabana. Bore ma noaꞋa kamu kasi oga goꞋo.  
\v 35 Ma ana kaidaꞋi neꞋe naꞋa, God ke baꞋa leka faꞋasi kamu, ma ka danga faꞋiburi naꞋa Ꞌani fanoa kamu. Ma nau ku saea fuamuꞋa, noaꞋa kamu kasi lisi nau laꞋu, leleka ka dao ana na kaidaꞋi neꞋe kamu ke fata Ꞌuri, ‘God Ꞌoke ꞋoilakitaꞋinia na ngwae neꞋe nia leka maꞋi Ꞌani na ngasingasiꞋanga Ꞌoe!’”\x + \xo 13:35 \xt Sam 118:26\x*   
\c 14  
\s1 Sa Jesus nia gura taꞋi ngwae ana asoa ana Sabat  
\p
\v 1 Ana taꞋi Sabat asoa ana mamaloꞋanga, sa Jesus leka ka fanga ana luma taꞋi ngwae faꞋinaꞋonaꞋo ana Farasi ki. Ma ana kaidaꞋi neꞋeri, na ngwae ki kira ka lialia Ꞌuana lisilana ta tae neꞋe nia ke baꞋa sasia.  
\v 2 Ma taꞋi ngwae neꞋe ro lima nia ki ma na ro Ꞌaa nia ki kira ubu liu, nia leka maꞋi siana sa Jesus.  
\v 3 Ma sa Jesus ka saefiloa na Farasi ki ma na faꞋamanata ana taki ki ka Ꞌuri, “Na taki kia ki alaꞋania kulu ka gura ta ngwae mataꞋi ana Sabat, nama noaꞋa?”   
\p
\v 4 Bore ma noaꞋa kira kasi taꞋi olisia nama. Sui sa Jesus ka sama toꞋona ngwae mataꞋi neꞋeri, ma nia ka Ꞌakwa naꞋa, ma sa Jesus ka alaꞋania ka leka naꞋa Ꞌana.  
\v 5 Sui sa Jesus ka saefiloda ka Ꞌuri, “ꞋUri ma diꞋia ta ngela amu nama ta buluka amu, nia Ꞌasia Ꞌi saena ta kilu ana na Sabat asoa ana mamaloꞋanga, Ꞌoko saiana Ꞌoke leka lafua goꞋo Ꞌamu?”   
\p
\v 6 Ma ana kaidaꞋi sa Jesus nia saefilo ꞋunaꞋeri, noaꞋa ta ngwae kasi taꞋi olisia nama.   
\p
\v 7 Ma kaidaꞋi sa Jesus nia lisia na ngwae ki neꞋe kira dao maꞋi fuana fangaꞋa, ma kira ka filia Ꞌada kula ꞋinotoꞋa ki fuana tuaꞋa, nia ka fata Ꞌani tarifulaꞋa neꞋe fuada ka Ꞌuri,  
\v 8 “KaidaꞋi ta ngwae nia laefiꞋo fuana ta fangaꞋa ana araꞋinga, noaꞋa Ꞌoe kosi tua ana fuli tuaꞋa fuana ngwae faꞋinaꞋonaꞋo ki, Ꞌasu Ꞌubani kira kata fiꞋi laefia logo ta ngwae neꞋe nia talingaꞋi ka tasa amu.  
\v 9 Ma na ngwae neꞋe nia laefi koroꞋo maꞋi ka dao, ma ka fata Ꞌuri fuamu, ‘ꞋOke tataꞋe basi, Ꞌiri ngwae neꞋe ke tua Ꞌi neꞋana.’ ꞋUnaꞋeri Ꞌoko fiꞋi Ꞌeke liu lala, osiꞋana kira ꞋiduꞋu Ꞌoko tua naꞋa ana kula Ꞌi ano fuana na ngwae dalaꞋa ki.  
\v 10 Aia, kaidaꞋi ta ngwae nia laefiꞋo, tua lala Ꞌamu ana ta kula Ꞌi ano, ma kaidaꞋi na ngwae neꞋe nia laefiꞋo maꞋi nia dao, nia ka fata Ꞌuri fuamu, ‘Kwala ngwade, Ꞌoe Ꞌidu maꞋi Ꞌuana ta kula leꞋa mala.’ ꞋUnaꞋeri, nia ka faꞋadoe Ꞌoe Ꞌi naꞋoda na ngwae neꞋe kamu fiku Ꞌi neꞋeri ki.  
\v 11 OsiꞋana na ngwae neꞋe nia faꞋadoe nia talana, God ke faꞋatiꞋitiꞋi nia. Ma na ngwae neꞋe nia faꞋatiꞋitiꞋi nia Ꞌi talana, God ke faꞋadoea.”   
\p
\v 12 Sui sa Jesus ka fata Ꞌuri fuana na ngwae neꞋe nia saungaꞋinia na fangaꞋa neꞋeri, “KaidaꞋi Ꞌoko saungaꞋinia ta fangaꞋa, noaꞋa Ꞌoe kosi laefia goꞋo Ꞌamu maꞋi na kwaima Ꞌoe ki, ma na futaꞋa Ꞌoe ki, nama na ngwae toꞋoru ki neꞋe kira tua karangiꞋo. DuꞋungana kira saiana kira ke baꞋa saungaꞋinia ta fangaꞋa ꞋunaꞋeri, ma kira ke laefiꞋo logo fuana duꞋulana logo na ru neꞋe Ꞌoko sasi fuada.  
\v 13 Bore ma kaidaꞋi Ꞌoko saungaꞋinia ta fangaꞋa, Ꞌoke laefia maꞋi na ngwae dalaꞋa ki, ma na ngwae neꞋe Ꞌaeda nama limada mae ki, ma na ngwae neꞋe maada rodo ki.  
\v 14 DiꞋia Ꞌoko sasi ꞋunaꞋeri, nia ꞋoilakiꞋa fuamu. Sui bore Ꞌana noaꞋa kira kasi duꞋu fuamu, God ke baꞋa duꞋua fuamu, ana kaidaꞋi neꞋe ngwae saga ki kira tataꞋe laꞋu faꞋasia na maeꞋa.”   
\s1 Ta tarifulaꞋa sulia na fafangaꞋa Ꞌi langi  
\r (Matthew 22:1-10)  
\p
\v 15 Ma ana kaidaꞋi neꞋeri, taꞋi ngwae ana ngwaꞋi toꞋa neꞋe kira tua fuana fangaꞋa, nia rongoa tae neꞋe sa Jesus nia saea, nia ka fata Ꞌuri, “Na ꞋoilakiꞋanga fuana ngwae neꞋe kira ke baꞋa fanga ana fafangaꞋa Ꞌi saena ꞋInotoꞋanga God.”   
\p
\v 16 Ma sa Jesus ka fata Ꞌuri, “Ana taꞋi kaidaꞋi, taꞋi ngwae nia saungaꞋinia taꞋi fafangaꞋa doe, ma ka laefia maꞋi ngwae Ꞌoro ki fuana fangaꞋa.  
\v 17 Ma ana kaidaꞋi ru ki taꞋifau nia kwaimaꞋakwali naꞋa, nia ka kwatea ngwae rao nia ka leka fuana baꞋelana maꞋi ngwae neꞋe nia saeda fuana kika leka maꞋi. Nia fata Ꞌuri, ‘Kamu ke leka naꞋa maꞋi sulia na ru ki nia kwaimaꞋakwali taꞋifau naꞋa.’  
\v 18 Bore ma kira ka talaꞋae kira ka fofoni ru, kira ka saea ru ki nia suꞋusida neꞋe noaꞋa kira kasi leka maꞋi. TaꞋi ngwae nia fata Ꞌuri, ‘Nau ku folia taꞋi afu ano, ma nau ku oga nai leka lisia basi. ꞋOe faꞋarongoa, nau ku kwaimanatai liu.’  
\v 19 Ma ruana ngwae ka fata Ꞌuri, ‘Nau ku folia akwala buluka ana kaidaꞋi neꞋe, ma nau ku oga nai leka ilida basi, sali kira rao leꞋa nama noaꞋa. ꞋOke faꞋarongoa nau ku kwaimanatai liu noaꞋa naisi leka goꞋo kwau.’  
\v 20 Ma uula ngwae ka fata Ꞌuri, ‘Nau ku fiꞋi araꞋi goꞋo, ma nia ka ꞋafitaꞋi liu fuaku fuana lekaꞋa kwau. ꞋOe faꞋarongoa nau ku kwaimanatai.’  
\v 21 KaidaꞋi neꞋe ngwae rao nia oli maꞋi, ma ka faꞋarongoa ngwae ꞋaꞋana nia Ꞌani ru neꞋeri ki, ngwae ꞋaꞋana neꞋe nia saetaꞋa liu, ma ka fata Ꞌuri fuana ngwae rao nia, ‘ꞋOke leka ꞋaliꞋali sulia tala doe ki, ma sulia tala tiꞋitiꞋi ki, Ꞌoko baꞋea maꞋi na ngwae dalaꞋa ki, ma na ngwae neꞋe Ꞌaeda nama limada mae ki, ma na ngwae neꞋe maada rodo ki, ma faꞋinia ti ngwae logo neꞋe nonida taꞋu.’  
\v 22 KaidaꞋi ngwae rao neꞋeri nia oli maꞋi, nia ka fata Ꞌuri fuana ngwae ꞋaꞋana nia, ‘AraꞋi Ꞌae, ru ba Ꞌoko saeꞋe fuaku ki, nau ku sasiꞋi taꞋifau naꞋa, ma kula ni tuaꞋa ana fangaꞋa Ꞌoe noaꞋa nia kasi fungu Ꞌua ana ngwae ki.’  
\v 23 Ngwae ꞋaꞋana neꞋe ka fata laꞋu Ꞌuri, ‘ꞋOe leka laꞋu sulia kala tala ki neꞋe kira tua tau, Ꞌoko laefida, ma Ꞌoko Ꞌengoa laꞋu maꞋi ti ngwae fasi Ꞌiri na luma nau ke fungu.  
\v 24 Ma nau ku saea fuamu, nia ꞋafitaꞋi liu fuana ta ngwae ana ngwae ba nau ku laefida maꞋi Ꞌi naꞋo ki, kira ke fanga ana fafangaꞋa nau.’”   
\s1 Na ꞋatoꞋanga neꞋe ngwae ke dao toꞋona duꞋungana raoꞋa neꞋe  
\r (Matthew 10:37-38)  
\p
\v 25 Ana taꞋi kaidaꞋi, na fikuꞋa doe kira leka faꞋinia sa Jesus. Ma nia ka abula ka fata Ꞌuri fuada,  
\v 26 “Ta ngwae neꞋe nia oga ke donga nau, nia ke alafe fuaku ka liufia na maꞋa nia, ma na teꞋa nia, ma na Ꞌafe nia, ma na ngela nia ki, ma na ngwaefuta nia ki, ma na ngwaingwaena nia ki, ma niaꞋa talana logo.  
\v 27 Nia ꞋafitaꞋi fuana ta ngwae ka diꞋia ta fafarongo aku, si diꞋia nia kasi maꞋudi fuana dongalaku, sui bore Ꞌana kaidaꞋi nia ke nonifii, ma ke mae ana Ꞌai rara folo.   
\p
\v 28 “DiꞋia ta ngwae amuꞋa nia oga ke saungaꞋinia ta luma doe, nia ke tua, ma ka manata basi sulia ta fita mani neꞋe nia toꞋo ana fasi Ꞌiri ke bolo faꞋinia faꞋasuilana na luma neꞋeri.  
\v 29 DiꞋia nia kasi sasi ꞋunaꞋeri, ma nia ka alua naꞋa na faꞋangasilana na luma neꞋeri taꞋifau, ma na ngwae ki kira lisia noaꞋa nia kasi toꞋo ana mani neꞋe nia bolo fuana na faꞋasuilana, kira ke Ꞌoidorole Ꞌania, ma kira ka fata Ꞌuri,  
\v 30 ‘Na ngwae neꞋe nia talaꞋae naꞋa ana faꞋa uulana na luma neꞋe, bore ma nia noaꞋa kasi totolia nia ka faꞋasuia.’   
\p
\v 31 “Ma diꞋia ta tatalafaꞋa neꞋe nia leka faꞋinia taꞋi akwala toꞋoni ngwae nia ki fuana na fuꞋanga faꞋinia ta tatalafaꞋa mo neꞋe nia leka maꞋi faꞋinia na ro akwala toꞋoni ngwae nia ki fuana fuꞋanga, nia ke tua basi Ꞌi ano ka manata Ꞌana sulia Ꞌasu Ꞌubani noaꞋa nia kasi ngasingasiꞋa kasi bolo goꞋo fuana na fuꞋalilana na mae faꞋinia na tatalafaꞋa neꞋeri.  
\v 32 Ma diꞋia nia noaꞋa goꞋo, nia ka kwatea ta ngwae ana, Ꞌiri ke leka, ma ka gani Ꞌuana na aroaroꞋanga Ꞌi safitadaroꞋo, ana kaidaꞋi kira tua tau Ꞌua maꞋi.  
\v 33 Ka ꞋunaꞋeri logo, kamu ka eta manata leꞋa basi sulia na fiiꞋa neꞋe kamu ke dao toꞋona kaidaꞋi neꞋe kamu ke donga nau, diꞋia ta ngwae amuꞋa neꞋe noaꞋa nia kasi danga faꞋiburi Ꞌani ru nia ki taꞋifau, nia ꞋafitaꞋi liu nia ke donga nau.”   
\s1 Fiki asi dalakwai  
\r (Matthew 5:13; Mark 9:50)  
\p
\v 34 Sa Jesus ka fata laꞋu Ꞌuri, “Na fiki asi nia na ru leꞋa. ꞋUnaꞋeri bore Ꞌana, diꞋia neꞋe asila lana nia dalakwai naꞋa faꞋasia, nia ꞋafitaꞋi liu Ꞌoko kwate nia ka asila laꞋu.  
\v 35 Ma noaꞋa nia kasi leꞋa naꞋa fuana sasilana Ꞌani ta ru. NoaꞋa nia kasi leꞋa naꞋa fuana ano ma fuana Ꞌafilana ta ru. Ma nia bolo faꞋinia kira ka toꞋosia goꞋo Ꞌada. Kamu ke sailinga leꞋa sulia na alaꞋanga neꞋe ki.”   
\c 15  
\s1 Na sipsip neꞋe oꞋosi  
\r (Matthew 18:12-14)  
\p
\v 1 Ana taꞋi kaidaꞋi, na ngwae Ꞌoro neꞋe kira rao ana gonilana na mani ana na takisi, ma na ngwae neꞋe kira fia fasi kira ngwae taꞋa Ꞌufuni ki logo, kira dao fuana na fafarongolana sa Jesus.  
\v 2 Na Farasi ki ma na ngwae faꞋamanata ana taki ki, kira etangia ngunungunuꞋanga kira ka Ꞌuri, “Na ngwae neꞋe nia kwaloa na ngwae taꞋa ki ma ka fanga goꞋo Ꞌana faꞋinida!”   
\p
\v 3 Nia neꞋe sa Jesus ka alaꞋa Ꞌani na tarifulaꞋa ki fuada ka Ꞌuri,  
\v 4 “DiꞋia ta ngwae amuꞋa nia toꞋo ana taꞋi talangaꞋi sipsip, ma taꞋi ai ada ka noꞋana, tae neꞋe ngwae neꞋeri ke sasi? Nia ke faꞋasia na siko akwala ma siko sipsip neꞋeri ki, ma nia ka leka ka lulu Ꞌuana taꞋi ai neꞋe nia noꞋana, leleka nia ka dao nama toꞋona.  
\v 5 Ma kaidaꞋi neꞋe nia dao toꞋona, nia ka saeleꞋa liu, ma ka ngalia Ꞌi gwauna ꞋabaꞋabana,  
\v 6 ma ka ngalia maꞋi Ꞌi fanoa. Sui nia ka ri maꞋi Ꞌuana ngwae kwaima nia ki, ma na ngwae ana fanoa nia ki, fasi Ꞌiri kika fiku maꞋi, ma nia ka fata Ꞌuri fuada, ‘Nau ku saeleꞋa liu, osiꞋana nau ku dao naꞋa toꞋona na sipsip ba nau ba nia noꞋana. Ta neꞋe muke saeleꞋa faꞋinau!’”  
\v 7 Ma sa Jesus ka fata laꞋu Ꞌuri, “Nau ku saea fuamuꞋa, na saeleꞋanga doe ꞋunaꞋeri logo Ꞌi langi fafia taꞋi ngwae neꞋe taꞋa ma nia ka kakari alifaꞋi. Na saeleꞋanga faꞋinia ka liufia na saeleꞋanga fafia siko akwala ma siko ngwae neꞋe kira saga goꞋo Ꞌada ki.”   
\p
\v 8 Ma sa Jesus ka alaꞋa laꞋu Ꞌania tarifulaꞋa ka Ꞌuri, “DiꞋia ta kini neꞋe nia toꞋo ana ta akwala selene, ma ta taꞋi selene ka noꞋana, tae neꞋe nia ke sasia? Nia ke faꞋaduꞋa ta unu, ma ka salofia na luma nia, ma ka lulu ana kula ki taꞋifau leleka nia ka dao nama toꞋona.  
\v 9 Ma kaidaꞋi nia dao naꞋa toꞋona, nia ka ri naꞋa Ꞌuana ngwae kwaima nia ki, ma na ngwae ana fanoa nia ki kira ka fiku maꞋi siana, ma nia ka fata Ꞌuri fuada, ‘Nau ku saeleꞋa liu, osiꞋana nau ku dao naꞋa toꞋona na selene ba nau ba noꞋana. Nia neꞋe muke saeleꞋa amuꞋa faꞋinau!’”  
\v 10 Ma sa Jesus ka fata laꞋu Ꞌuri, “Nau ku saea fuamuꞋa, ru neꞋeri ka ꞋunaꞋeri logo Ꞌi langi. Na Ꞌainsel God ki faꞋinia God, kira saeleꞋa liu fafia taꞋi ngwae neꞋe nia abula taꞋa, ma nia ka kakari alifaꞋi maꞋi.”   
\s1 Na ngela aꞋabasa  
\p
\v 11 Ma sa Jesus ka alaꞋa laꞋu Ꞌani ta tarifulaꞋa ka Ꞌuri, “TaꞋi ngwae nia toꞋo ana ro ngela ngwane ki.  
\v 12 Na ngela Ꞌi buri nia fata Ꞌuri fuana na maꞋa nia, ‘MaꞋasi, Ꞌoke kwatea naꞋa maꞋi bali nau ana na toꞋoruꞋa kulu.’ ꞋUnaꞋeri goꞋo, na ngwae neꞋeri ka daroꞋia naꞋa na toꞋoruꞋa kira Ꞌi safitana na ro Ꞌalako nia ki.  
\v 13 Ma Ꞌi buri Ꞌana bara faꞋi asoa sui, na Ꞌalako ba Ꞌi buri ka Ꞌoifoli naꞋa Ꞌani na bali nia ana toꞋoruꞋa kira, ma ka leka naꞋa Ꞌana faꞋinia mani nia. Ma nia ka leka naꞋa Ꞌana Ꞌuana na fanoa tau, ma ka faꞋalia taꞋifau naꞋa Ꞌana na mani nia ki ana na tuaꞋa taꞋa.  
\v 14 Ma Ꞌi buri Ꞌana neꞋe nia faꞋasuia naꞋa na mani nia ki, na fioloꞋa doe ka liu ana na bali fanoa neꞋeri, ma noaꞋa nia kasi toꞋo naꞋa ana ta ru.  
\v 15 Ma nia ka leka siana taꞋi ngwae ana fanoa neꞋeri ka saefilo Ꞌuana ta raoꞋa, ma na ngwae neꞋeri ka kwate fuana na raoꞋa bulibuli ana liaꞋa sulia na gwata nia ki.  
\v 16 Ma nia ka oga fasi ke Ꞌania ti ngisingisi fanga ana na fanga gwata ki, duꞋungana ta ngwae Ꞌi neꞋeri kasi kwatea goꞋo ta fanga fuana.  
\v 17 Bore ma kaidaꞋi nia manata leꞋa, nia ka fata Ꞌuri fuana talana, ‘Na ngwae ni rao maꞋa nau ki, kira fanga leꞋa taꞋifau goꞋo Ꞌada niniꞋari, ma kira ka abusu, ma nau niniꞋa nau ku fiolo goꞋo Ꞌaku fuana na maelaku!  
\v 18 Nia leꞋa fuana nau kui oli siana maꞋa nau, ma nau ku fata Ꞌuri fuana, MaꞋasi kwa, nau ku rora liu naꞋa Ꞌi maana God, ma Ꞌi maamu logo.  
\v 19 Nau noaꞋa kusi totolia naꞋa neꞋe Ꞌoke sae nau laꞋu Ꞌani na ngela Ꞌoe. ꞋOke alaꞋani nau kui rao naꞋa Ꞌaku fuamu diꞋia ta ngwae ni rao Ꞌoe.’  
\v 20 Ma nia ka tataꞋe, ma ka oli siana maꞋa nia.  
\p “Ma kaidaꞋi nia dao tau Ꞌua kwau faꞋasia Ꞌi fanoa, na maꞋa nia ka lia kwau, ma ka lisia. Ma nia ka kwaimanatai liu ana na ngela nia. Ma nia ka lalili kwau, ma ka ofia maꞋi na ngela nia, ma ka nonoꞋia.  
\v 21 Ma na ngela neꞋeri ka fata Ꞌuri fuana, ‘MaꞋasi, nau ku rora liu naꞋa Ꞌi maana God ma Ꞌi maamu logo. Nau noaꞋa kusi totolia naꞋa neꞋe Ꞌoko sae nau laꞋu Ꞌani na ngela Ꞌoe.’  
\v 22 Bore ma na maꞋa nia ka ri Ꞌuana na ngwae rao nia ki ka Ꞌuri, ‘Mulu ꞋaliꞋali! Muka ngalia maꞋi na toro keta neꞋe kwanga ka tasa, ma muka faꞋaruꞋufi Ꞌania. Ma kamu ka alua faꞋi kome ana limana, ma kamu ka alua na taꞋe butu ki Ꞌi Ꞌaena.  
\v 23 Sui, kamu ka leka, muka saungia maꞋi na kala buluka kubu baera fasi Ꞌiri kulu ke saungaꞋinia na fangaꞋa ma kulu ka saeleꞋa Ꞌakulu.  
\v 24 DuꞋungana na ngela nau, nia diꞋia neꞋe nia maemae naꞋa, bore ma nia ka mauri laꞋu. Ma nia ka diꞋia neꞋe nia noꞋana, bore ma nau ku lisia laꞋu naꞋa.’ Ma na fangaꞋa neꞋeri ka talaꞋae naꞋa.   
\p
\v 25 “Ma ana kaidaꞋi neꞋeri, na ngela Ꞌi naꞋo baera nia tua Ꞌua maꞋi Ꞌana Ꞌi saena na oꞋola. Ma kaidaꞋi neꞋe nia oli maꞋi ma nia ka dao karangia naꞋa maꞋi na luma, nia ka rongoa na lingana na masaꞋa ma na ngwaꞋengaꞋa.  
\v 26 Ma nia ka karumia maꞋi taꞋi ngwae ana ngwae rao ki, ma ka saefiloa Ꞌuana na tae funiꞋa kira ngwaꞋe faꞋinia.  
\v 27 Ma na ngwae ni rao neꞋeri nia olisia ka Ꞌuri, ‘Na ai burimu ba nia oli naꞋa maꞋi Ꞌi fanoa, ma na maꞋa Ꞌoe ka saungia naꞋa na kala buluka kubu baera, osiꞋana na ai burimu nia mauri, ma ka oli maꞋi ka dao naꞋa.’  
\v 28 Ma na ngela Ꞌi naꞋo ka saetaꞋa liu, noaꞋa nia kasi ruꞋu naꞋa kwau saena luma. Ma na maꞋa nia ka ruꞋu maꞋi Ꞌi maa, ma ka Ꞌengoa Ꞌiri nia ruꞋu kwau saena luma.  
\v 29 Ma nia ka olisia na maꞋa nia ma ka fata Ꞌuri, ‘Lisia basi, nau ku rao fuamu diꞋia na ngwae rao ꞋoꞋo Ꞌoe sulia faꞋi ngali Ꞌoro neꞋe ki, ma nau ku roꞋosulia na fatalamu. Sui bore Ꞌana, Ꞌoe kosi kwatea goꞋo ta kala nanigot fuaku, fasi Ꞌiri nau ku sasi Ꞌaku ta fangaꞋa faꞋinia na ngwae kwaima nau ki!  
\v 30 Bore ma na ngela nini Ꞌoe, nia faꞋalia naꞋa toꞋoruꞋa Ꞌoe ana na kini sesele ki, ma kaidaꞋi nia oli maꞋi ka dao Ꞌi fanoa, Ꞌoko saungia mala na kala buluka kubu doe leꞋa baera fuana!’  
\v 31 Ma na maꞋa nia ka olisia ka Ꞌuri, ‘Ngela nau Ꞌae, Ꞌoko tua tari naꞋa faꞋi nau, ma na ru nau ki taꞋifau, neꞋe ru Ꞌoe ki logo.  
\v 32 Sui bore Ꞌana, kulu ke sasi naꞋa Ꞌakulu na fangaꞋa neꞋe, ma kulu ka saeleꞋa Ꞌakulu, osiꞋana na ai burimu lisilana diꞋia nia maemae naꞋa, bore ma nia ka mauri laꞋu naꞋa. Ma nia ka nonoꞋana naꞋa, bore ma kaidaꞋi neꞋe kulu ka lisia laꞋu.’”   
\c 16  
\s1 Na ngwae rao abu ꞋoloꞋolo  
\p
\v 1 Sa Jesus ka fata laꞋu Ꞌani tarifulaꞋanga fuana fafarongo nia ki ka Ꞌuri, “TaꞋi ngwae toꞋoru nia toꞋo ana taꞋi ngwae ni rao neꞋe nia alua ka ꞋaꞋana fuana toꞋoruꞋa nia ki. Ma na ngwae ki kira ka saea fuana na ngwae toꞋoru neꞋeri neꞋe na ngwae rao nia, nia Ꞌaurafu, ma ka faꞋalia goꞋo Ꞌana na toꞋoruꞋa nia ki.  
\v 2 Ma na ngwae toꞋoru neꞋeri ka saea maꞋi ngwae rao nia ma ka saefiloa ka Ꞌuri, ‘Na tae neꞋe nau ku rongoa amu kwa? ꞋOe keresia na fita mani nau ki taꞋifau neꞋe Ꞌoko rao Ꞌani, osiꞋana neꞋe noaꞋa Ꞌoe kosi ꞋaꞋana naꞋa ana toꞋoruꞋa nau ki.’   
\p
\v 3 “Ma na ngwae rao Ꞌaurafu neꞋeri ka manata Ꞌuri, ‘Na ngwae ꞋaꞋana nau nia ke faꞋasui nau naꞋa faꞋasia na raoꞋa nau. ꞋUri ma ta tae naꞋa neꞋe nau kui sasia Ꞌiri nai toꞋo ana ta raoꞋa faolu? Nau kusi ngasingasiꞋa naꞋa fuana Ꞌililana na kilu ki, ma nau ku Ꞌeke liu logo Ꞌani ganiꞋa.  
\v 4 Nau ku saiana ru neꞋe nai baꞋa sasia Ꞌiri kaidaꞋi nau ku sui faꞋasia na raoꞋa nau, na ngwae ki kira ke kwalo nau goꞋo Ꞌada saena luma kira ki.’   
\p
\v 5 “Ma nia ka ri maꞋi Ꞌuana na ngwae neꞋe kira ngali langa faꞋasia na ngwae ꞋaꞋana nia, ma nia ka fata Ꞌuri fuana na etana ngwae, ‘Fita ru neꞋe Ꞌoko ngali langa ana faꞋasia na ngwae ꞋaꞋana nau?’  
\v 6 Nia ka olisia ka Ꞌuri, ‘TaꞋi talangaꞋi biꞋi\f + \fr 16:6 \ft TaꞋi biꞋi ngwaingwai diꞋia 40 lita.\f* ngwaingwai.’ Ma na ngwae rao Ꞌaurafu neꞋeri ka fata Ꞌuri fuana, ‘Na Ꞌaba ru ana na ngali langaꞋa Ꞌoe niniꞋa, Ꞌoe tua, ma Ꞌoko keresia lima akwala ru ki.’  
\v 7 Ma nia ka fata Ꞌuri fuana na ruana ngwae, ‘Ma ꞋaeꞋo ta fita ru neꞋe Ꞌoko ngali langa ana?’ Ma nia ka olisia ka Ꞌuri, ‘Na taꞋi talangaꞋi ngwaꞋi flaoa.’ Ma na ngwae rao Ꞌaurafu neꞋeri ka fata Ꞌuri fuana, ‘Na aba ru ana na ngali langaꞋa Ꞌoe ne, Ꞌoke keresia kwalu akwala ru ki.’  
\v 8 Ma na ngwae ꞋaꞋana nia ka baꞋatafea na ngwae rao Ꞌaurafu neꞋeri fuana liatoꞋongaꞋa neꞋe nia sasia. Si neꞋe na ngwae neꞋe ki saena magalia kira liatoꞋo ka tasa ana ru saena na magalia neꞋe ka liufia na ngwae ana na madakolaꞋa ki.   
\p
\v 9 “Nau ku saea fuamuꞋa, muke kwatea na toꞋoruꞋa kamu ki fuana Ꞌafilana ngwae matamata ki. Ma kaidaꞋi na mani kamu nia sui, God ke baꞋa kwalo kamu Ꞌi langi.   
\p
\v 10 “DiꞋia sa tai neꞋe nia rao leꞋa ana toꞋoruꞋa tiꞋitiꞋi ki, nia ka rao leꞋa logo ana toꞋoruꞋa doe ki. Ma diꞋia sa tai neꞋe nia rao Ꞌaila ana toꞋoruꞋa tiꞋitiꞋi ki, nia ka rao Ꞌaila logo ana toꞋoruꞋa doe ki.  
\v 11 Ka ꞋunaꞋeri logo, diꞋia noaꞋa kamu kasi rao leꞋa ana na toꞋoruꞋa ki saena magalia, God noaꞋa kasi faꞋamamana kamu logo faꞋinia na toꞋoruꞋa mamana.  
\v 12 Ma diꞋia kamu kasi rao leꞋa ana ru ta ngwae matamata, God noaꞋa kasi kwatea logo ru ki fuamuꞋa Ꞌi langi.   
\p
\v 13 “NoaꞋa ta ngwae rao kasi rao fuana ta ro ngwae ꞋaꞋana matamata. DiꞋia nia ꞋunaꞋeri mo, nia ke baꞋa malimaeꞋa ana ta ngwae ꞋaꞋana, ma ka kwaima ana ta ngwae ꞋaꞋana. Ma nia ka rao leꞋa fuana ta ngwae, ma ka danga faꞋiburi Ꞌani ta ngwae. Ta neꞋe, nia ꞋafitaꞋi liu diꞋia neꞋe muke rao laꞋu fuana God, ma na mani laꞋu ana taꞋi kaidaꞋi.”   
\p
\v 14 Ma kaidaꞋi Farasi ki kira rongoa ru neꞋeri, kira ka Ꞌoidorole Ꞌani sa Jesus, duꞋungana kira ngwae oga guguta liu ana mani ki.  
\v 15 Sa Jesus ka fata Ꞌuri fuada, “Kamu sasia ru leꞋa ki Ꞌi naꞋo ana ngwae ki, fasi Ꞌiri kira ke baꞋatafe kamu. Bore ma God nia sai goꞋo ana mangomuꞋa. OsiꞋana ta tae neꞋe na ngwae nia manata doe ana, God noaꞋa kasi manata doe goꞋo ana.”   
\s1 FaꞋamanataꞋanga sulia taki sa Moses ki  
\r (Matthew 11:12-13; 5:31-32; Mark 10:11-12)  
\p
\v 16 Sa Jesus ka fata laꞋu Ꞌuri, “Na taki sa Moses ki, ma na kerekereꞋa ana na profet ki, nia rao ka talaꞋi kamu maꞋi leleka ka dao ana kaidaꞋi sa John ngwae ni Siuabu nia dao ana. Ma nia ka talaꞋae maꞋi ana sa John nia faꞋatalo Ꞌani na FaꞋarongoꞋa LeꞋa sulia God neꞋe ke gwaungaꞋi fafia ngwae nia ki, na ngwae Ꞌoro ki kira saeleꞋa fuana ruꞋungaꞋa Ꞌi saena na mauriꞋa neꞋe God ke gwaungaꞋi fafia.  
\v 17 Bore ma noaꞋa Ꞌiri fada laꞋu neꞋe na ngasingasiꞋanga ana taki nia sui, bore ana nia ka tiꞋitiꞋi. Na salo ma na magalia ke baꞋa sui, bore ma na ngasingasilana na taki ki ka teo tari noaꞋa kasi sui.   
\p
\v 18 “DiꞋia ta ngwae ke ilangaꞋinia na Ꞌafe nia ma ka korea laꞋu ta kini matamata, nia Ꞌusu naꞋa. Ma diꞋia ta ngwae ka korea na Ꞌafe neꞋe kira ilangaꞋinia, nia Ꞌusu logo.”   
\s1 Ngwae toꞋoru faꞋinia sa Lasaros  
\p
\v 19 Sa Jesus ka alaꞋa laꞋu ma ka Ꞌuri, “TaꞋi ngwae toꞋoru neꞋe nia toro Ꞌani na toro leꞋa ki neꞋe folilani doe, nia ka tua Ꞌani tuaꞋa leꞋa sulia asoa ki taꞋifau.  
\v 20 Ma taꞋi ngwae dalaꞋa neꞋe duꞋa sufusufu liu ana nonina, neꞋe satana sa Lasaros, nia tua Ꞌi ano Ꞌaena na maa ana luma na ngwae toꞋoru neꞋeri.  
\v 21 Ma sa Lasaros oga ka Ꞌania orengana na fanga neꞋe Ꞌasia faꞋasia na tatafe ni fanga na ngwae toꞋoru neꞋeri. Ma kaidaꞋi sa Lasaros nia tua Ꞌi ano, na kui ki bore, kira dao maꞋi, ma kira ka milia na duꞋaduꞋa nia ki.  
\v 22 Sa Lasaros ka mae, ma na Ꞌainsel ki kira ka ngalia ꞋalaꞋa siana sa Abraham Ꞌuana na fangaꞋa doe Ꞌi langi. Ma na ngwae toꞋoru neꞋeri ka mae logo, ma kira ka kwaiatoa naꞋa.  
\v 23 Ma nia ka tua saena kula fuana ngwae mae ki Ꞌani na nonifiiꞋa doe. Ma nia ka lia kwau ꞋalaꞋa, ma ka lisia kwau sa Abraham ma sa Lasaros tua Ꞌana faꞋinia.  
\v 24 Ma nia ka ako kwau fuana sa Abraham ma ka Ꞌuri, ‘KoꞋosi Abraham Ꞌae, Ꞌoke manatai nau maꞋi. Kwatea maꞋi sa Lasaros, fasi Ꞌiri ka kutumani maꞋi na ꞋuꞋuna saena kafo, ma ka faꞋagwaria na meaku, osiꞋana nau ku tua naꞋa Ꞌani na nonifiiꞋa Ꞌi saena na mafula neꞋe.’  
\v 25 Bore ma sa Abraham ka fata Ꞌuri fuana, ‘Ngela nau Ꞌae, Ꞌoke manata toꞋona basi Ꞌamu kaidaꞋi ba Ꞌoko mauri, Ꞌoko toꞋo ana na ru leꞋa Ꞌoro ki, ma sa Lasaros ka toꞋo goꞋo Ꞌana ana ru taꞋa ki. Bore ma ana kaidaꞋi neꞋe, nia ka tua naꞋa saena saeleꞋanga Ꞌi neꞋe, ana kaidaꞋi neꞋe Ꞌoko tua Ꞌamu saena na nonifiiꞋanga.  
\v 26 Ma ta ru laꞋu, God nia alua taꞋi lagasinasina doe Ꞌi safitakulu, ma noaꞋa kasi bolo faꞋinia ta ngwae ke toꞋofolo kwau Ꞌuana bali neꞋana. Ma ka noaꞋa kasi bolo logo fuana neꞋe ta ngwae ka toꞋofolo maꞋi siaimili.’   
\p
\v 27 “Ma nia ka olisia ka Ꞌuri, ‘KoꞋosi, nau ku amasiꞋo kwau fasi Ꞌiri Ꞌoke kwatea sa Lasaros Ꞌuana luma maꞋa nau,  
\v 28 fasi Ꞌiri nia ka faꞋabasua na lima ngwaefuta nau ki, Ꞌasu Ꞌubani kira kata leka logo maꞋi ana kula ni nonifiiꞋanga neꞋe.’  
\v 29 Ma sa Abraham nia olisia ka fata Ꞌuri, ‘Na kerekereꞋa sa Moses, ma na profet ki niꞋi teo taꞋifau goꞋo Ꞌani faꞋinida. Nia bolo fuana kira ka roꞋosuliꞋi.’  
\v 30 Ma nia ka fata Ꞌuri, ‘KoꞋosi Abraham Ꞌae, noaꞋa goꞋo. DiꞋia ta ngwae neꞋe nia maemae ma ka mauri laꞋu, ma nia leka siada tari, kira ka kakari alifaꞋi faꞋasia na abulaꞋanga taꞋa kira ki.’  
\v 31 Ma sa Abraham ka fata Ꞌuri fuana, ‘DiꞋia noaꞋa kira kasi roꞋosulia na kerekereꞋa sa Moses ma na profet ki, nia ꞋafitaꞋi goꞋo fuana kira ka faꞋamamana, sui bore Ꞌana diꞋia ta ngwae ka tataꞋe laꞋu faꞋasia na maeꞋa.’”   
\c 17  
\s1 TaꞋangaꞋa  
\r (Matthew 18:6-7, 21-22; Mark 9:42)  
\p
\v 1 Sa Jesus fata Ꞌuri fuana fafarongo nia ki, “Na ru neꞋe kwate ma ngwae ki kira ka abula taꞋa ki neꞋe, niꞋi ke fuli nama. Bore ma nia ke baꞋa taꞋa liu fuana ngwae neꞋe nia kwatea ma ru neꞋeri ki ka fuli!  
\v 2 DiꞋia ta ngwae ka kwatea ngwae niniꞋa kira enoeno ki ka Ꞌasi faꞋasia fitoꞋonga kira aku, nia leꞋa fuana kira ke firiꞋia ta fau doe Ꞌi luana, ma kira ka Ꞌui Ꞌania Ꞌi saena na Ꞌatako.  
\v 3 Muke madafi kamu!  
\p “DiꞋia na toꞋolamu nia abula taꞋa, Ꞌoke balufia. DiꞋia nia kakari alifaꞋi, Ꞌoke rufuanata ana taꞋangaꞋa nia.  
\v 4 Ma diꞋia na abulalana nia taꞋa fuamu ana fiu kaidaꞋi ki saena taꞋi asoa, ma nia ka leka logo maꞋi fuamu burina fiu kaidaꞋi neꞋeri ki, ma ka fata Ꞌuri, ‘Nau ku kakari alifaꞋi naꞋa,’ Ꞌoke rufuanata naꞋa ana niaꞋa.”   
\p
\v 5 Na lifurongo nia ki kira ka fata Ꞌuri fuana na Aofia sa Jesus, “ꞋOke faꞋangasingasia na fitoꞋonga kami ki.”   
\p
\v 6 Ma sa Jesus olisida ka Ꞌuri, “DiꞋia kamu toꞋo ana fitoꞋonga tiꞋitiꞋi bore Ꞌana ka diꞋia ta maga mastad neꞋe nia tiꞋitiꞋi liu, kamu saiana muke saea goꞋo ꞋamuꞋa fuana ta Ꞌai doe, ‘Lafu faꞋi lalimu, ma Ꞌoko uu kwau Ꞌi saena na asi.’ Ma nia ke baꞋa roꞋo goꞋo Ꞌana sulia na fatalamuꞋa.   
\p
\v 7 “DiꞋia ta ngwae amuꞋa nia ka toꞋo ana ta ngwae ni rao neꞋe nia Ꞌilia na ano, nama ka lia sulia na sipsip ki, ma kaidaꞋi nia oli maꞋi faꞋasia na oꞋola, na tae neꞋe Ꞌoke saea fuana? ꞋOke saea fuana nia ke leka ꞋaliꞋali maꞋi, ma ka fanga basi?  
\v 8 NoaꞋa! ꞋOke fata lala Ꞌuri fuana, ‘ꞋOke doꞋofia basi maꞋi na fanga nau ki, sui Ꞌoko toro faolu mala, Ꞌoko ngali fanga maꞋi, nai nguta ma ku kwaꞋu ka sui mala, Ꞌi buri, Ꞌoko fiꞋi nguta, ma Ꞌoko fiꞋi kwaꞋu Ꞌamu.’  
\v 9 Ma na ngwae gwaungaꞋi neꞋe noaꞋa kasi fata leꞋa goꞋo ana na ngwae rao nia, duꞋungana nia sasi nama sulia na ru nia saea fuana.  
\v 10 Ka ꞋunaꞋeri logo fuamuꞋa. KaidaꞋi kamu sasia na ru ki taꞋifau ka sui neꞋe God nia laefi kamu fuani, muke fata Ꞌuri, ‘Kami na ngwae rao ki goꞋo niniꞋa, kami sasi goꞋo ꞋamiꞋa na raoꞋa neꞋe Ꞌoga kami ki.’”   
\s1 Sa Jesus nia gura na akwala ngwae  
\p
\v 11 Sa Jesus nia leka Ꞌuana Ꞌi Jerusalem, ma ka liu safitana abaꞋi kula Ꞌi Samaria ma Ꞌi Galili ki.  
\v 12 Ma kaidaꞋi nia dao ana taꞋi maꞋe fanoa, nia ka dao toꞋona taꞋi akwala ngwae neꞋe kuu nia saungida. Kira uu tau maꞋi,  
\v 13 ma kira ka ako doe maꞋi kika Ꞌuri, “Jesus na ngwae ꞋaꞋana kwa, Ꞌoke manatai kami maꞋi!”   
\p
\v 14 Ma kaidaꞋi sa Jesus nia lisida, nia ka fata Ꞌuri fuada, “Kamu ke leka, muka faꞋataꞋinia nonimuꞋa fuana na fata abu God ki, fasi Ꞌiri kira ke faꞋamamana neꞋe na nonimuꞋa mafo naꞋa.” Ma kaidaꞋi kira leka naꞋa, na nonida ka mafo taꞋifau naꞋa.  
\v 15 KaidaꞋi taꞋi ngwae ada nia lisia neꞋe nonina nia mafo naꞋa, nia ka oli maꞋi, ma ka ako doe, ma ka baꞋatafea God.  
\v 16 Ma nia ka Ꞌasi ka lafafi maana Ꞌi Ꞌaena sa Jesus ma ka baꞋatafea. NiaꞋa neꞋeriꞋa noaꞋa laꞋu na ngwae Jiu, niaꞋa lala faꞋasia Ꞌi Samaria.   
\p
\v 17 Ma sa Jesus ka fata Ꞌuri, “Na akwala ngwae mala ba nau ku gurada ma na nonida ka mafo naꞋa. Ma ta siko ngwae laꞋu, kira mo Ꞌi faꞋi?  
\v 18 FaꞋuta neꞋe ngwae baera ki taꞋifau noaꞋa kasi oli maꞋi fuana na baꞋatafelana God, ma taꞋifilia goꞋo na ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu niniꞋa?”  
\v 19 Ma sa Jesus ka fata Ꞌuri fuana, “TataꞋe, Ꞌoko leka naꞋa Ꞌamu. God nia guraꞋo naꞋa duꞋungana Ꞌoko faꞋamamana nau.”   
\s1 Daolana maꞋi Ngwae filia God  
\r (Matthew 24:23-28, 37-41)  
\p
\v 20 Ti Farasi kira saefiloa sa Jesus kika Ꞌuri, “KaidaꞋi faꞋuta neꞋe God ke baꞋa gwaungaꞋi fafia magalia kwa?”  
\p Ma sa Jesus nia olisida ka Ꞌuri, “Na kaidaꞋi neꞋe God ke gwaungaꞋi fafia ngwae nia ki, noaꞋa kamu kasi lisia Ꞌani ta maꞋetoto doe.  
\v 21 Ma noaꞋa ta ngwae kasi fata Ꞌuri, ‘Lisia basi, gwaungaꞋinga God nia Ꞌi neꞋe!’ Nama ka Ꞌuri, ‘Nia naꞋa Ꞌi loꞋoko!’ DuꞋungana na kula neꞋe God nia gwaungaꞋi ana nia lala Ꞌi saena maurilana ngwae ki.”   
\p
\v 22 Sui sa Jesus ka fata Ꞌuri fuana fafarongo nia ki, “Na kaidaꞋi ke baꞋa dao maꞋi, kaidaꞋi muke oga lisilana na asoa nau, na Ngela Ngwae. Bore ma noaꞋa kamu kasi lisia.  
\v 23 Ma ti ngwae kike baꞋa fata Ꞌuri fuamuꞋa, ‘Lia basi, na Christ nia naꞋa Ꞌi loꞋoko!’ Nama kike Ꞌuri, ‘Lia basi, nia naꞋa Ꞌi neꞋe!’ ꞋUnaꞋeri bore, noaꞋa kamu kasi leka fuana liaꞋa Ꞌuana.  
\v 24 DuꞋungana na olilaku maꞋi, na Ngela Ngwae, nia ke baꞋa diꞋia na meamea neꞋe nia madako Ꞌi lofana mamanga, ma na madakolana ke rara saena mamanga taꞋifau, ma ngwae ki taꞋifau ka lisia.  
\v 25 Bore ma Ꞌi naꞋona olilaku maꞋi, nai baꞋa nonifii, ma na ngwae ki kike baꞋa Ꞌaila Ꞌani nau.  
\v 26 KaidaꞋi nau kui baꞋa oli maꞋi ana, nia ke diꞋia logo kaidaꞋi ana sa Noa.  
\v 27 KaidaꞋi sa Noa, na ngwae ki kira nguta, ma kira ka kwaꞋu, ma ngwae ki faꞋinia kini ki kira ka Ꞌafe ma kira ka araꞋi. GoꞋo kira ka lebe naꞋa sulia faꞋi asoa sa Noa nia raꞋe saena faka doe, ma na kafo ka fungu maꞋi, ma ka kuruda taꞋifau naꞋa.  
\v 28 Ma kaidaꞋi nai baꞋa oli maꞋi ana, nia diꞋia logo na asoa ba sa Lot, duꞋungana ngwae ki kira nguta, ma kira ka kwaꞋu, ma kira ka foli, ma kira ka ꞋoifoliꞋa, kira ka fasi fanga, ma kira ka saungaꞋi luma.  
\v 29 Ana asoa neꞋe sa Lot nia leka faꞋasia Ꞌi Sodom, kira lebe, ma na mafula ma na fau ꞋakoꞋako ki ka Ꞌasi naꞋa maꞋi faꞋasia Ꞌi langi ma ka duꞋafida taꞋifau.  
\v 30 Nia ke ꞋunaꞋeri logo ana faꞋi asoa nau kui oli maꞋi ana.   
\p
\v 31 “Ma ana faꞋi asoa neꞋeri, na ngwae neꞋe nia tua tua Ꞌi maa ana luma nia, noaꞋa nia kasi oli laꞋu maꞋi saena fuana ngalilana ru nia ki. Ka ꞋunaꞋeri logo fuana ngwae neꞋe nia saena oꞋola, noaꞋa nia kasi oli laꞋu maꞋi Ꞌi luma.  
\v 32 Muke manata toꞋona ru neꞋe fuli fuana Ꞌafe sa Lot.\f + \fr 17:32 \ft Nia akaꞋu ana lia faꞋi buriꞋa Ꞌuana Ꞌi Sodom ma God ka kwaiꞋia nia ka mae. Genesis 19:26\f*  
\v 33 DiꞋia sa tai neꞋe nia oga ke dau fafia na maurilana fuana talana, nia ke baꞋa mae. Ma diꞋia sa tai neꞋe ka danga Ꞌani na maurilana osiꞋana nia donga nau, nia ke mauri mamana naꞋa.  
\v 34 Nau ku saea fuamuꞋa, ana faꞋi rodo neꞋeri, ro ngwae neꞋe kira maliu saena taꞋi ꞋifitaꞋi, taꞋi ngwae God ke ngalia, ma taꞋi ngwae ke ore.  
\v 35-36 Ro kini ki kera sasi fanga fiku, taꞋi kini God ke ngalia, ma ta taꞋi kini ke ore.”   
\p
\v 37 Ma na fafarongo nia ki ka saefiloa kika Ꞌuri, “Aofia kwa, Ꞌi faꞋi mo neꞋe na ru neꞋeri ki niꞋi ke fuli ana kwa?”  
\p Ma sa Jesus olisida ka Ꞌuri, “Na olilaku maꞋi noaꞋa ta ngwae kasi talafia ka diꞋia logo neꞋe na afa kasi talafia ta ru mae.”   
\c 18  
\s1 Na gwaꞋi Ꞌuru faꞋinia ngwae kwai matalangaꞋi  
\p
\v 1 Sa Jesus nia alaꞋa fuana fafarongo nia ki Ꞌania tarifulaꞋa neꞋe, fasi Ꞌiri ke faꞋataꞋinia fuada neꞋe kira ke foꞋo sulia asoa ki taꞋifau, ma noaꞋa kira kasi fitala.  
\v 2 Nia ka fata Ꞌuri, “TaꞋi ngwae ni kwai matalangaꞋi, nia tua ana taꞋi fanoa, ma noaꞋa nia kasi faꞋadufa God, ma noaꞋa nia kasi fuꞋusi doe goꞋo ana ta ngwae.  
\v 3 Ma taꞋi gwaꞋi Ꞌuru Ꞌi saena na fanoa neꞋeri, nia leka maꞋi sulia asoa ki siana fuana Ꞌengolana ma ka fata Ꞌuri, ‘Nau ku oga Ꞌoke kwatea kwai matalangaꞋi Ꞌanga ꞋoloꞋolo fuaku fonea na malimae nau ki.’  
\v 4 Ma sulia kala kaidaꞋi tau naꞋa, na ngwae ni kwai matalangaꞋi neꞋeri kasi ala goꞋo fafia. Sui Ꞌi buri nia ka manata Ꞌuri fuana niaꞋa talana, ‘Sui bore Ꞌana noaꞋa nau kusi faꞋadufa goꞋo God, ma noaꞋa nau kusi fuꞋusi doe goꞋo ana ta ngwae,  
\v 5 nai kwate naꞋa Ꞌaku kwai matalangaꞋi Ꞌanga saga fuana na gwaꞋi Ꞌuru neꞋe, nia faꞋa Ꞌabera liu nau Ꞌani lekaꞋa maꞋi siaku, Ꞌasu nia kata fiꞋi faꞋalaga nau Ꞌani ꞋidufaꞋi lekaꞋa maꞋi siaku!’”   
\p
\v 6 Ma na Aofia sa Jesus ka fata Ꞌuri, “Mulu rongoa basi na ru neꞋe ngwae kwai matalangaꞋi taꞋa neꞋeri nia saea.  
\v 7 ꞋUnaꞋeri bore nia kwatea na matalangaꞋi Ꞌanga ꞋoloꞋolo fuana, nia neꞋe noaꞋa kamu kasi manata ruarua ana God neꞋe ka kwatea ꞋoloꞋoloꞋa fuana ngwae nia ki, neꞋe kira angisia sulia rodo ma dangi. God noaꞋa kasi dole fuana Ꞌafilada.  
\v 8 Nau ku saea fuamuꞋa, God ka kwate likotaꞋi ana na ꞋoloꞋoloꞋanga fuada. Ma kaidaꞋi nauꞋa, na Ngela Ngwae, nau kui oli maꞋi saena magalia, Ꞌuri ma nai baꞋa dao toꞋona ngwae Ꞌoro ki neꞋe kira faꞋamamana nau, nama ta bara ngwae goꞋo?”   
\s1 Na ro ngwae ki leka foꞋo saena Luma Abu God  
\p
\v 9 Sa Jesus nia alaꞋa Ꞌania tarifulaꞋa fuana ti ngwae neꞋe kira faꞋamamana kira talada fasi kira saga ma kira ka sisikoꞋa Ꞌani ti ngwae mo, ka Ꞌuri,  
\v 10 “Ro ngwae ki kira leka Ꞌi saena na Luma Abu God Ꞌiri keroꞋa ka foꞋo. TaꞋi ngwae neꞋe Farasi, ma taꞋi ngwae neꞋe nia rao ana gonilana mani ana takisi.  
\v 11 Na Farasi neꞋeri nia uu taꞋifilia, ma ka foꞋo Ꞌuri, ‘God Ꞌae, nau ku baꞋatafeꞋo osiꞋana noaꞋa nau kusi diꞋia na ngwae matamata ki taꞋifau. Sulia kira bili, ma kira ka sasia ru taꞋa ki, ma kira ka kakabara. NoaꞋa nau kusi diꞋia na ngwae taꞋa loꞋoko neꞋe nia gonia na mani ana takisi.  
\v 12 Nau ku abu fanga ana ro asoa Ꞌi saena taꞋi wiki, ma nau ku kwatea na tangafulana na toꞋoruꞋa nau ki fuamu.’   
\p
\v 13 “Bore ma na ngwae neꞋe nia gonia na mani ana takisi, nia uu tau maꞋi Ꞌana. Ma nia kasi taꞋea goꞋo maana Ꞌuana Ꞌi langi, osiꞋana nia Ꞌeke liu naꞋa. Ma nia ka faꞋataꞋinia na olidokoꞋa nia Ꞌani fidalilana na fuꞋufuꞋuna, ma ka fata Ꞌuri, ‘God Ꞌae, manatai nau maꞋi, nau na ngwae abula taꞋa!’”   
\p
\v 14 Ma sa Jesus ka fata logo Ꞌuri, “Nau ku saea fuamuꞋa, na ngwae neꞋe nia olidokoꞋa naꞋa neꞋe, God nia faꞋa ꞋoloꞋoloa ana kaidaꞋi nia ruꞋu kwau Ꞌi maa, ma noaꞋa laꞋu na Farasi. OsiꞋana na ngwae ki neꞋe kira faꞋadoe kira talada, God ke baꞋa faꞋatiꞋitiꞋi kira. Ma na ngwae neꞋe kira faꞋatiꞋitiꞋi kira talada ki, God ke baꞋa faꞋadoe kira.”   
\s1 Sa Jesus nia faꞋaleꞋa kaela ngela ki  
\r (Matthew 19:13-15; Mark 10:13-16)  
\p
\v 15 Ti ngwae kira ngalia maꞋi na kaela ngela tiꞋitiꞋi siana sa Jesus, fasi Ꞌiri nia ka sama toꞋoda ma ka faꞋaleꞋada. Ma kaidaꞋi fafarongo nia ki kira lisia, kira ka balufida.  
\v 16 Bore ma sa Jesus ka saea maꞋi kaela ngela neꞋeri ki siana, ma ka fata Ꞌuri fuada, “Muke alaꞋania na kaela ngela tiꞋitiꞋi kira ke leka maꞋi siaku, ma noaꞋa kamu kasi foneda laꞋu. DuꞋungana sa tai neꞋe nia manata mamana ka diꞋia ngela tiꞋitiꞋi ki, nia bolo fuana tuaꞋa olofana ꞋInotoꞋanga God.  
\v 17 Nau ku saea ru mamana fuamuꞋa, diꞋia ta ngwae neꞋe noaꞋa kasi faꞋamamana diꞋia ta ngela tiꞋitiꞋi, nia ꞋafitaꞋi liu fuana God ka gwaungaꞋi fafia maurilana.”   
\s1 FaꞋamanataꞋanga sulia ngwae toꞋoru  
\r (Matthew 19:16-30; Mark 10:17-31)  
\p
\v 18 TaꞋi ngwae faꞋinaꞋonaꞋo ana Jiu ki, nia saefiloa sa Jesus ka fata Ꞌuri, “Ngwae faꞋamanata leꞋa neꞋe kwa, ta tae leꞋa neꞋe nau kui sasia Ꞌiri nai toꞋo ana na mauriꞋa firi?”   
\p
\v 19 Ma sa Jesus olisia ka Ꞌuri, “FaꞋuta neꞋe Ꞌoko sae nau Ꞌani ngwae leꞋa? NoaꞋa ta ngwae Ꞌiri leꞋa goꞋo, taꞋifilia God goꞋo neꞋe nia leꞋa.  
\v 20 Nia leꞋa Ꞌoko saiana alaꞋanga totongaꞋi God ki ba Ꞌuri, ‘ꞋOe kosi sau ngwae, ma Ꞌoe kosi Ꞌusu, ma Ꞌoe kosi bili, ma Ꞌoe kosi soke fafia ta ngwae, ma Ꞌoko fuꞋusi doe ana maꞋa Ꞌoe ma teꞋa Ꞌoe.’”   
\p
\v 21 Ngwae neꞋeri nia olisia ka fata Ꞌuri, “Nia Ꞌita nama maꞋi ana kaidaꞋi nau ku tiꞋitiꞋi, nau ku roꞋosulia na taki neꞋeri ki taꞋifau\f + \fr 18:21 \ft Lisia ana buka Eksodas 20:12-16 logo ana buka Diutronomi 5:16-20.\f* leleka ka dao Ꞌi taꞋena.”   
\p
\v 22 Ma kaidaꞋi sa Jesus nia rongoa ru neꞋeri, nia ka fata Ꞌuri fuana, “TaꞋi ru goꞋo neꞋe nia noaꞋa Ꞌua. ꞋOke Ꞌoifoli Ꞌania na ru ba Ꞌoe ki taꞋifau, ma Ꞌoko ngalia mani neꞋeri ki, ma Ꞌoko kwatea fuana na ngwae dalaꞋa ki, ma Ꞌoko fiꞋi toꞋo ana na toꞋoruꞋa Ꞌi langi. ꞋUnaꞋeri goꞋo, Ꞌoko leka maꞋi suli nau.”  
\v 23 Ma kaidaꞋi ngwae neꞋeri nia rongoa ru neꞋeri, na liana ka dila liu, sulia nia na ngwae toꞋoru.   
\p
\v 24 Ma kaidaꞋi sa Jesus nia lisia ngwae neꞋeri na liana nia dila, nia ka fata Ꞌuri, “Nia ꞋafitaꞋi liu naꞋa fuana na ngwae toꞋoru ki kike ruꞋu saena mauriꞋa neꞋe God ke gwaungaꞋi fafia.  
\v 25 Nia ꞋafitaꞋi liu fuana ta kamel ke ruꞋu sulia na maꞋe kwakwa tiꞋitiꞋi Ꞌi Ꞌaena sugila. Nia ꞋafitaꞋi ka liu laꞋu fuana ta ngwae toꞋoru neꞋe God ke gwaungaꞋi fafia maurilana.”   
\p
\v 26 Aia, kaidaꞋi ngwae ki kira rongoa na alaꞋanga neꞋeri, kira ka saefiloa Ꞌuri, “ꞋIrai ma noaꞋa ta ngwae kasi toda goꞋo mauriꞋa firi kwa?”   
\p
\v 27 Ma sa Jesus ka olisia ka Ꞌuri, “Na ru neꞋeri nia ꞋafitaꞋi liu fuana ngwae, bore ma fuana God noaꞋa nia kasi ꞋafitaꞋi goꞋo.”   
\p
\v 28 Ma sa Peter ka fata Ꞌuri fuana sa Jesus, “Kaimili faꞋasia naꞋa toꞋoruꞋa kami ki taꞋifau, Ꞌiri mika dongaꞋo naꞋa!”   
\p
\v 29 Sa Jesus ka fata Ꞌuri, “ꞋIu. Nau ku saea fuamuꞋa, diꞋia sa tai neꞋe nia faꞋasia na luma nia, ma na Ꞌafe nia, ma na bara ngwaefuta nia ki, ma maꞋa nia ma na teꞋa nia, ma na ngela nia ki, osiꞋana ꞋInotoꞋanga God,  
\v 30 nia ke baꞋa toda ru Ꞌoro ki saena magalia neꞋe liufia ru ba nia faꞋasiꞋi ki. Ma ana mauriꞋa faolu neꞋe nia leka maꞋi, ngwae neꞋeri ke toꞋo naꞋa ana mauriꞋa firi.”   
\s1 Uula kaidaꞋi sa Jesus nia fata sulia maelana  
\r (Matthew 20:17-19; Mark 10:32-34)  
\p
\v 31 Ma kaidaꞋi sa Jesus nia leka faꞋinia fafarongo nia ki taꞋifili kira, nia ka fata Ꞌuri fuada, “Kulu leka kwau Ꞌi Jerusalem fasi Ꞌiri kira ke faꞋa aliꞋafua na ru ba na profet ki kira keresia sulia nauꞋa, na Ngela Ngwae, ana.  
\v 32 Kike baꞋa kwate nau saena limana ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki, fasi Ꞌiri kira ke Ꞌoinonga Ꞌani nau, ma kira ka fata buri tolingaꞋi aku, ma kira ka ngisuli nau. Kira ka ulasi nau, ma kira ke saungi nau.  
\v 33 Ma ana uula faꞋi asoa, nai baꞋa mauri laꞋu.”   
\p
\v 34 Bore Ꞌana fafarongo ki noaꞋa kira kasi sai goꞋo ana alaꞋanga neꞋeri ki neꞋe sa Jesus nia saea fuada, osiꞋana manatalada ngasi liu fuana malingaꞋilana na ru neꞋe sa Jesus fata sulia. Nia neꞋe kwate ma noaꞋa kira kasi saiana tae neꞋe sa Jesus nia fata sulia.   
\s1 Sa Jesus gura na ngwae maana rodo  
\r (Matthew 20:29-34; Mark 10:46-52)  
\p
\v 35 KaidaꞋi sa Jesus nia dao karangia maꞋe fanoa Ꞌi Jeriko, taꞋi ngwae maana rodo nia tua Ꞌi ninimana tala. Ana asoa ki nia gani mani ana ngwae ki.  
\v 36 Ma kaidaꞋi nia rongoa ngwae Ꞌoro ki kira liu, nia ka saefilo kira ka fata Ꞌuri, “Tae neꞋe Ꞌuri?”   
\p
\v 37 Ma kira olisia kira ka fata Ꞌuri, “Sa Jesus na ngwae ba Ꞌi Nasaret niniꞋa nia leka maꞋi.”   
\p
\v 38 Ma ngwae maana rodo neꞋeri ka ako ma ka fata Ꞌuri, “Jesus ꞋaeꞋo na Ꞌalako ana kwalafa sa David, Ꞌoke manatai nau maꞋi!”   
\p
\v 39 Ma ngwae neꞋe kira etaeta Ꞌi naꞋona kira ka balufia, ma kira ka saea nia ke tua nene. Bore ma nia fiꞋi ako doe mo, ma ka fata Ꞌuri, “ꞋAeꞋo na ngela ana kwalafa sa David, Ꞌoke manataꞋi nau maꞋi!”   
\p
\v 40 Ma sa Jesus ka mango ma ka saea fuada Ꞌiri kira ka talaꞋia maꞋi siana. Ma kaidaꞋi nia dao karangi, sa Jesus ka saefiloa,  
\v 41 “Tae neꞋe Ꞌoko oga nai sasi fuamu kwa?”  
\p Ma ngwae maana rodo neꞋeri ka fata Ꞌuri, “Aofia kwa, nau ku oga fasi Ꞌiri maaku ke lia.”   
\p
\v 42 Sa Jesus ka fata Ꞌuri fuana, “ꞋOko lia naꞋa. God nia guraꞋo naꞋa, duꞋungana Ꞌoko faꞋamamana nau.”   
\p
\v 43 Ma ꞋunaꞋeri goꞋo nia ka lia naꞋa, ma nia ka leka naꞋa faꞋinia sa Jesus, ma nia ka baꞋatafea God. Ma kaidaꞋi ngwae ki kira lisia, kira ka baꞋatafea logo God.   
\c 19  
\s1 Sa Sakias  
\p
\v 1 Sa Jesus nia dao Ꞌi Jeriko, ma ka liu kwau Ꞌi saena.  
\v 2 Ma taꞋi faꞋinaꞋonaꞋo ana ngwae goni mani ana takisi, neꞋe satana sa Sakias, nia ngwae toꞋoru liu.  
\v 3 Ma nia ka sasi liu Ꞌuana lisilana sa Jesus. Bore ma ka ꞋafitaꞋi, duꞋungana nia ngwae dokodoko liu, ma noaꞋa nia kasi lisia sa Jesus, osiꞋana na fikuꞋa neꞋeri fonea.  
\v 4 Ma nia ka lalili kwau Ꞌi naꞋo ana fikuꞋa neꞋeri, ma ka raꞋe Ꞌi gwauna taꞋi Ꞌai neꞋe kira saea Ꞌania Sikamo, fasi Ꞌiri ke lisia sa Jesus neꞋe nia leka maꞋi sulia na tala.   
\p
\v 5 KaidaꞋi sa Jesus nia dao ana kula neꞋeri, nia ka lia kwau ꞋalaꞋa Ꞌi gwauna, ma ka lisia sa Sakias, ma ka fata Ꞌuri fuana, “Sakias kwa, koso ꞋaliꞋali maꞋi, osiꞋana nai baꞋa tua Ꞌi luma Ꞌoe taꞋena.”  
\v 6 Sa Sakias ka saeleꞋa liu, ma ka koso ꞋaliꞋali maꞋi, ma ka kwaloa naꞋa sa Jesus saena luma nia.   
\p
\v 7 Na ngwae ki taꞋifau kira lisia ru neꞋeri, ma kira ka ngunungunu buri ana, kika Ꞌuri, “Sa Jesus nia leka naꞋa fuana ka tua faꞋinia na ngwae taꞋa Ꞌuri reala.”   
\p
\v 8 Ma sa Sakias tataꞋe, ma ka fata Ꞌuri fuana na Aofia sa Jesus, “Aofia kwa, nai baꞋa kwatea ta bali ana na toꞋoruꞋa nai fuana na ngwae dalaꞋa ki. Ma diꞋia nau ku ngali liua ti ru ana ngwae ki, nai baꞋa duꞋu fai ru ana fuana.”   
\p
\v 9 Ma sa Jesus ka fata Ꞌuri fuana, “TaꞋena God nia faꞋamauria naꞋa na tuaꞋa neꞋe, osiꞋana ngwae neꞋe nia faꞋamamana God diꞋia faꞋamamanaꞋanga ba na koꞋo bora kia sa Abraham.  
\v 10 NauꞋa, na Ngela Ngwae, nau ku leka maꞋi fuana lululana na ngwae neꞋe kira leka rora ki, fasi Ꞌiri nai faꞋamaurida logo.”   
\s1 Na tarifulaꞋanga sulia olilana maꞋi ngwae ꞋinotoꞋa  
\r (Matthew 25:14-30)  
\p
\v 11 Na fikuꞋa doe neꞋe kira sailinga ru ki taꞋifau neꞋe sa Jesus saea. OsiꞋana nia dao karangia naꞋa Ꞌi Jerusalem, nia saea na tarifulaꞋa neꞋe Ꞌiri ke faꞋasaga manatada, si kira fia fasi ꞋInotoꞋanga God ke fuli ꞋaliꞋali goꞋo.  
\v 12 Nia neꞋe kwate sa Jesus ka fata Ꞌuri fuada, “TaꞋi ngwae ana tuaꞋa ꞋinotoꞋa, nia sasi akaꞋu fuana ka leka siana taꞋi tatalafaꞋa doe neꞋe nia tua tau maꞋi, fasi Ꞌiri nia ke gania Ꞌuana na gwaungaꞋinga ma na ꞋinotoꞋanga fasi Ꞌiri ana kaidaꞋi nia ka oli maꞋi, nia ke tatalafaꞋa fuana fanoa nia.  
\v 13 Ma Ꞌi naꞋona neꞋe nia leka, nia saea maꞋi akwala ngwae rao nia ki siana, ka kwatea na mani doe fuada, ka fata Ꞌuri, ‘Muke rao Ꞌani mani neꞋe ki, fasi Ꞌiri muke ngalia laꞋu ti mani maana maꞋakwali nau.’  
\v 14 Bore ma na ngwae ana ngwae ꞋinotoꞋa neꞋeri, kira ogalaꞋa fuana, ma kira ka kwatea ti ngwae fasi Ꞌiri kira ke alaꞋa faꞋinia tatalafaꞋa doe neꞋeri, osiꞋana noaꞋa kira kasi oga goꞋo neꞋe na ngwae neꞋeri ka tatalafaꞋa fuada.   
\p
\v 15 “Ka ꞋunaꞋeri bore Ꞌana, na tatalafaꞋa doe nia alua ngwae neꞋeri ka tatalafaꞋa naꞋa fuada, ma ana kaidaꞋi nia oli maꞋi, nia ka saea fuana ngwae ni rao ba nia ki ba nia kwate mani fuada, fasi Ꞌiri ka dao toꞋona ta fita mani laꞋu neꞋe kira toda maana na mani ba nia kwatea fuada ki.  
\v 16 Na etana ngwae rao nia leka maꞋi, ka fata Ꞌuri, ‘AraꞋi kwa, nau ku toda ta akwala mani laꞋu faꞋinia mani ba Ꞌoko kwatea fuaku ki.’  
\v 17 Ma ngwae ꞋinotoꞋa neꞋeri ka fata Ꞌuri fuana, ‘ꞋAeꞋo ngwae rao leꞋa. DuꞋungana nau ku saiana nau ku fitoꞋo amu ana ru tiꞋitiꞋi ki, ꞋunaꞋeri nau ku alua Ꞌoke lia sulia akwala maꞋe fanoa ki.’  
\v 18 ꞋUnaꞋeri ma ruana ngwae ni rao leka maꞋi ma ka fata Ꞌuri, ‘AraꞋi kwa, nau ku toda laꞋu ta lima mani faꞋinia na mani ba Ꞌoko kwateꞋe fuaku ki.’  
\v 19 Ma ngwae ꞋinotoꞋa neꞋeri ka fata Ꞌuri fuana, ‘ꞋOke baꞋa lia sulia lima maꞋe fanoa ki.’  
\v 20 Buri Ꞌana, uula ngwae ni rao ka leka laꞋu maꞋi, ka fata Ꞌuri, ‘AraꞋi kwa, mani Ꞌoe ki ba nau ku ngaliꞋi, nau ku buta ngiringiri fafia Ꞌani Ꞌaba ifi.  
\v 21 Sulia nau ku maꞋu Ꞌani ꞋaeꞋo ngwae Ꞌinikere. ꞋOko diꞋia ta ngwae neꞋe saiana ka ngalia goꞋo Ꞌamu ru ngwae matamata ki, ma Ꞌoko saiana Ꞌoe ngalia logo fanga faꞋasia oꞋola ngwae ki.’  
\v 22 Sui ngwae ꞋinotoꞋa neꞋeri ka fata Ꞌuri fuana, ‘ꞋAeꞋo ngwae raolamu taꞋa. Nau kui matalangaꞋi Ꞌoe Ꞌani alaꞋanga Ꞌoe ki talamu. ꞋOko saea fasi nau ngwae Ꞌinikere, ma nau ku diꞋia ta ngwae neꞋe ngalia ru neꞋe noaꞋa laꞋu ru nau ki, ma nau ku ngalia fanga faꞋasia oꞋola ti ngwae ki.  
\v 23 DiꞋia Ꞌoko manata ꞋunaꞋeri, faꞋuta neꞋe noaꞋa Ꞌoe kosi ngalia na mani nau, ma Ꞌoko alua Ꞌamu saena kula ni alu maniꞋa, fasi Ꞌiri ana kaidaꞋi nau ku oli maꞋi, nau ku ngalia ti selene tarenga Ꞌi maana?’  
\v 24 ꞋUnaꞋeri goꞋo ngwae ꞋinotoꞋa nia ka fata Ꞌuri fuana ngwae neꞋe kira uu Ꞌi neꞋeri, ‘Muke ngalia mani neꞋe faꞋasia, ma muka kwatea fuana ngwae neꞋe nia toꞋo ana akwala mani.’  
\v 25 Kira ka fata Ꞌuri, ‘Aofia kwa, nia toꞋo naꞋa ana akwala mani kwa.’  
\v 26 Ma ngwae ꞋinotoꞋa neꞋeri olisia ka Ꞌuri, ‘Nau ku saea fuamuꞋa diꞋia sa tai neꞋe nia rao leꞋa Ꞌani ru neꞋe nau ku kwatea fuana, nau ku saiana nai kwatea laꞋu ti ru Ꞌoro fuana. Bore ma diꞋia sa tai neꞋe noaꞋa kasi rao leꞋa Ꞌani ta tae neꞋe nau ku kwatea fuana, sui bore Ꞌana ta ru tiꞋitiꞋi neꞋe nia toꞋo ana, nau ku saiana nai lafua faꞋasia.  
\v 27 Bore ma fuana malimae nau ki ba kira Ꞌaila Ꞌani neꞋe nai tatalafaꞋa fuada, talaꞋida maꞋi, muke saungida Ꞌi neꞋe Ꞌi naꞋoku.’”   
\s1 KaidaꞋi ngwae ki kira manata doe ana sa Jesus  
\r (Matthew 21:1-11; Mark 11:1-11; John 12:12-19)  
\p
\v 28 Buri Ꞌana sa Jesus nia fata ꞋunaꞋeri ka sui, nia ka leka kwau naꞋa Ꞌi naꞋoda Ꞌuana Ꞌi Jerusalem.  
\v 29 Ma kaidaꞋi nia dao karangia fanoa Ꞌi Betfeis ma Ꞌi Betani siana gwaꞋi ua kira saea Ꞌania Ꞌi Olif, nia ka kwatea ro fafarongo nia ki Ꞌi naꞋo, ka fata Ꞌuri,  
\v 30 “Moro leka ana fanoa loꞋoko moro leka kwau Ꞌuana. Ma kaidaꞋi koroꞋo dao Ꞌi neꞋeri, koroꞋo ke lisia taꞋi dongki. Kira firiꞋia goꞋo Ꞌada dongki neꞋeri, ma noaꞋa ta ngwae kasi raꞋeraꞋe Ꞌua fafona. KoroꞋo ke logea, ma moro ka talaꞋia maꞋi Ꞌi neꞋe.  
\v 31 Ma diꞋia ta ngwae nia saefilo koroꞋo, ‘FaꞋuta neꞋe koroꞋo ka logea na dongki neꞋe re?’ Moro ke saea fuana, ‘Na Aofia nia boꞋoboꞋo Ꞌuana.’”   
\p
\v 32 Aia, ro ngwae neꞋeri ki kera leka, ma kera ka dao toꞋona, diꞋia nama ba sa Jesus nia saea.  
\v 33 KaidaꞋi kera logea na dongki neꞋeri, na ngwae neꞋe toꞋo ana dongki neꞋe kira ka fata Ꞌuri, “Tae neꞋe koroꞋo logea na kala dongki neꞋe fuana?”   
\p
\v 34 Kera ka fata Ꞌuri, “Na Aofia nia boꞋoboꞋo Ꞌuana.”  
\v 35 Ma kera ka talaꞋia naꞋa maꞋi siana sa Jesus, ma kera ka alua ifi kera ki Ꞌi fafona ilina na dongki neꞋeri, ma kira ka Ꞌafia sa Jesus Ꞌiri ka tua Ꞌi fafona.  
\v 36 Ma kaidaꞋi sa Jesus nia leka kwau sulia tala, ngwae ki kira ka safataꞋinia ifi kira ki sulia tala, fasi Ꞌiri nia ka fali Ꞌi fafoni.   
\p
\v 37 Ma ana kaidaꞋi nia dao karangia Ꞌi Jerusalem ana kula neꞋe tala nia koso toli Ꞌuana faꞋi ua Ꞌi Olif, neꞋe ngwae Ꞌoro ana fafarongo nia ki kira tua Ꞌi neꞋeri, ma kira ka talaꞋae fuana baꞋatafelana God Ꞌani taꞋi akoꞋa doe, fafia faꞋanadaꞋa doe ki neꞋe kira lisiꞋi.  
\v 38 Ma kira ka fata Ꞌuri,  
\q1 “God Ꞌoke ꞋoilakitaꞋinia na tatalafaꞋa neꞋe nia leka maꞋi Ꞌani na ngasingasiꞋanga Ꞌoe!\x + \xo 19:38 \xt Sam 118:26\x*  
\q1 Ma na aroaroꞋanga faꞋinia God.  
\q1 Kuke baꞋatafea God neꞋe gwaungaꞋi Ꞌanga nia tasa!”\x + \xo 19:38 \xt Sam 148:1\x*   
\b  
\p
\v 39 Ma ti Farasi kira logo Ꞌi neꞋeri, ma kira ka fata Ꞌuri fuana sa Jesus, “FaꞋamanata kwa, Ꞌoke saea fuana fafarongo Ꞌoe ki, kira ke tua nene.”   
\p
\v 40 Ma sa Jesus ka olisida ka Ꞌuri, “Nau ku saea fuamuꞋa, diꞋia kira tua nene, na fau neꞋe ki kike baꞋa inaꞋu ana baꞋatafelana God.”   
\s1 Sa Jesus nia angi fafia Ꞌi Jerusalem  
\p
\v 41 Ma ana kaidaꞋi sa Jesus nia dao karangia Ꞌi Jerusalem, nia ka lia kwau, ma ka lisia na maꞋe fanoa neꞋeri, ma nia ka angi, duꞋungana na liana nia kwaimanatai fuana ngwae neꞋe kira tua Ꞌi neꞋeri ki.  
\v 42 Ma ka fata Ꞌuri, “Nia leꞋa diꞋia kamu ka saiana Ꞌi taꞋena na ru neꞋe nia talaꞋia ngwae Ꞌuana aroaroꞋanga. Bore ma taꞋena neꞋe kamu kina goꞋo.  
\v 43 Na kaidaꞋi ke baꞋa dao maꞋi, fasi Ꞌiri na malimae kamu ki, kira ka leka maꞋi, kira ka fuꞋali kamu, ma kira ka fone kamu, ma ka ꞋafitaꞋi muke ruꞋu Ꞌi maꞋa.  
\v 44 Ma kira ke takalongaꞋinia fanoa kamu ma na ngwae ki taꞋifau Ꞌi saena. Ma ta taꞋi gwaꞋi fau bore kasi teo naꞋa ana kula neꞋe kira teo teo ana Ꞌi naꞋo ana fanoa kamu. Kira ke faꞋalia fanoa kamu, osiꞋana noaꞋa kamu kasi saiana na kaidaꞋi God leka naꞋa maꞋi ana fuana faꞋamaurilamuꞋa.”\f + \fr 19:44 \fq kaidaꞋi God leka naꞋa maꞋi ana fuana faꞋamaurilamuꞋa \ft Na ngwae Jiu ki kira kwaimasia na kaidaꞋi God ke leka maꞋi fuana faꞋamaurida faꞋasia malimae kira ki. Bore ma kaidaꞋi sa Jesus dao, Ꞌorolana ngwae Jiu Ꞌaila Ꞌani nia.\f*   
\s1 Sa Jesus nia ruꞋu Ꞌi saena Luma Abu God  
\r (Matthew 21:12-17; Mark 11:15-19; John 2:13-22)  
\p
\v 45 KaidaꞋi sa Jesus nia ruꞋu kwau saena na Luma Abu God, nia ka lalia na ngwae neꞋe kira Ꞌoifoli ki.  
\v 46 Ma nia ka fata Ꞌuri fuada, “Ana kerekere Ꞌua maꞋi saena KerekereꞋa Abu, God nia fata Ꞌuri, ‘Na luma nau, na luma ni foꞋo.’ Bore ma kamu faꞋitaꞋinia ka alua lala kula fuana bililana ru ngwae ki.”   
\p
\v 47 Ma ana asoa ki taꞋifau, sa Jesus nia faꞋamanata Ꞌi saena Luma Abu God. Ma na fata abu doe ki, ma ngwae faꞋamanata ana taki ki, ma ti faꞋinaꞋonaꞋo ana Jiu ki, kira sasi Ꞌuana saungilana sa Jesus.  
\v 48 Bore ma kira ka Ꞌiri dao toꞋona ta masikwaꞋa, osiꞋana ngwae ki kira tua faꞋinia sulia asoa ki fuana rongolana faꞋamanataꞋanga nia.   
\c 20  
\s1 SaefiloꞋa sulia mamanaꞋanga sa Jesus  
\r (Matthew 21:23-27; Mark 11:27-33)  
\p
\v 1 Ana taꞋi asoa, sa Jesus nia faꞋamanata ngwae ki Ꞌi saena Luma Abu God. Ma nia ka faꞋarongo logo Ꞌania FaꞋarongoꞋa LeꞋa. Ma ana kaidaꞋi neꞋeri, na fata abu doe ki, ma ngwae faꞋamanata ana taki ki, ma ti faꞋinaꞋonaꞋo logo, kira leka maꞋi siana sa Jesus.  
\v 2 Ma kira ka saefilo Ꞌuri ana, “Na ngasingasiꞋanga tae neꞋe Ꞌoko toꞋo ana fuana na sasilana ru neꞋe ki kwa? Ma sa tai mo neꞋe nia kwatea na ngasingasiꞋanga neꞋe fuamu?”   
\p
\v 3 ꞋI neꞋeri, sa Jesus ka fata Ꞌuri fuada, “ꞋIu, nau ku saefilo kaumulu basi Ꞌuana taꞋi ru.  
\v 4 ꞋIu, kamu ke saea basi fuaku, na ngasingasiꞋanga neꞋe sa John toꞋo ana fuana na siuabuꞋanga, nia Ꞌita maꞋi faꞋasia Ꞌi faꞋi? Nia Ꞌita maꞋi ana God, nama nia Ꞌita maꞋi ana na ngwae ki goꞋo?”   
\p
\v 5 Ma kira ka saefilo Ꞌi safitada kwailiu kira ka Ꞌuri, “Tae neꞋe kulu ke saea? DiꞋia kulu olisia ma kulu ka Ꞌuri, ‘FaꞋasia maꞋi God,’ nia ke baꞋa fata Ꞌuri, ‘ꞋIrai ma faꞋuta mo neꞋe noaꞋa kamu kasi faꞋamamana sa John?’  
\v 6 Ma noaꞋa nia kasi leꞋa logo fuana neꞋe kulu ka fata Ꞌuri, ‘Nia Ꞌita goꞋo maꞋi ana na ngwae ki,’ sulia na ngwae ki kira ke baꞋa ꞋuilaꞋi fau akulu, ma kira ke saungi kulu, osiꞋana kira faꞋamamana ana sa John nia ta profet logo.”  
\v 7 ꞋI neꞋeri, kira ka olisia sa Jesus ma kira ka Ꞌuri, “Kaimili noaꞋa kasi sai goꞋo ana.”   
\p
\v 8 Ma sa Jesus ka fata Ꞌuri laꞋu fuada, “NauꞋa bore noaꞋa kusi faꞋarongo kamu goꞋo Ꞌani na ngasingasiꞋanga faꞋuta neꞋe nau ku sasia Ꞌani ru neꞋe ki.”   
\s1 TarifulaꞋa sulia na ngwae rao neꞋe tualada taꞋa ki  
\r (Matthew 21:33-46; Mark 12:1-12)  
\p
\v 9 ꞋI buri Ꞌana, sa Jesus ka faꞋarongo kira laꞋu Ꞌani ta tarifulaꞋanga ka Ꞌuri, “TaꞋi kaidaꞋi, taꞋi ngwae nia fasia taꞋi oꞋolaꞋi grep, ma nia ka alua ti ngwae rao kira ka lia sulia oꞋola neꞋeri. Ma ngwae ꞋaꞋana ana na oꞋola neꞋe ka leka ana taꞋi fanoa tau, ma noaꞋa kasi oli ꞋaliꞋali maꞋi.  
\v 10 Leleka ka dao naꞋa ana kaidaꞋi neꞋe oꞋola neꞋeri maua, ngwae ꞋaꞋana neꞋeri ka kwatea taꞋi ngwae ni rao nia, fasi Ꞌiri ka ngalia maꞋi ti fuaꞋi grep ana Ꞌai neꞋe nia fasia saena oꞋola neꞋeri. Bore ma kaidaꞋi ngwae ni rao neꞋeri nia dao saena oꞋola neꞋeri, na ngwae rao neꞋe lia sulia oꞋola neꞋeri ki, kira ka kwaiꞋia, sui kira ka olitaꞋi ꞋoꞋo ana siana ngwae ꞋaꞋana nia.  
\v 11 Ma na ngwae ꞋaꞋana neꞋeri ka kwatea laꞋu ruana ngwae ni rao. Bore ma ngwae rao neꞋe lia sulia oꞋola neꞋeri ki, kira ka kwaiꞋia logo, ma kira ka fata taꞋa naꞋa ana, ma kira ka olitaꞋi ꞋoꞋo logo ana.  
\v 12 ꞋUnaꞋeri, ngwae ꞋaꞋana neꞋeri ka kwatea laꞋu uula ngwae ni rao nia, ma kira ka kwaꞋi maala logo ana, ma kira ka Ꞌui Ꞌania faꞋasia kula neꞋeri.  
\v 13 ꞋI buri Ꞌana, na ngwae ꞋaꞋana neꞋeri ka manata Ꞌuri, ‘Ta tae laꞋu neꞋe nai baꞋa sasi? Bore nai kwatea naꞋa Ꞌaku na ngela ngwane nau neꞋe nau ku alafe liu naꞋa ana. Ma niaꞋa naꞋa neꞋe ngwae rao neꞋe lia sulia oꞋola ki ke baꞋa fuꞋusi doe ana.’  
\v 14 GoꞋo kaidaꞋi ngwae neꞋe kira rao ana oꞋola neꞋeri, kira lisia na ngwae neꞋeri, kira ka fata Ꞌuri Ꞌi safitada kwailiu, ‘Nia ngela mamana ana ngwae ꞋaꞋana baera naꞋa niniꞋa, neꞋe nia ke baꞋa ngali oꞋola neꞋe. Kulu saungia ke mae fasi Ꞌiri kulu ke ngalia naꞋa Ꞌakulu na oꞋola neꞋe fuakulu.’  
\v 15 ꞋUnaꞋeri goꞋo kira ka kwaꞋi laelae sulia ngwae neꞋeri Ꞌi maa faꞋasia saena oꞋola baera, ma kira ka saungia ka mae naꞋa.”  
\p Ma sa Jesus ka saefiloda ka Ꞌuri,  
\v 16 “Tae neꞋe na ngwae ꞋaꞋana ana na oꞋola neꞋeri ke baꞋa sasia? Nia ke baꞋa dao maꞋi, ka saungia na ngwae neꞋeri ki. Sui nia ka kwatea naꞋa oꞋola nia fuana ngwae matamata ki.”  
\p KaidaꞋi ngwae ki kira rongoa na alaꞋanga neꞋe sa Jesus, kira ka fata naꞋa Ꞌuri, “NoaꞋa liu, nia ꞋafitaꞋi ka ꞋunaꞋeri!”   
\p
\v 17 Sui sa Jesus ka lia ngasingasiꞋa fuada, ka fata Ꞌuri, “DiꞋia noaꞋa nia kasi ꞋunaꞋeri, tae neꞋe fadalana alaꞋanga ba saena KerekereꞋa Abu\x + \xo 20:17 \xt Sam 118:22\x* ba nia fata Ꞌuri,  
\q1 ‘Na fau neꞋe na ngwae saungaꞋi luma ki kira Ꞌaila Ꞌania,  
\q1 niaꞋa neꞋe na fau neꞋe talingaꞋi ka liufia na fau ki taꞋifau ana Ꞌodoa.’   
\b  
\p
\v 18 “Ma diꞋia sa tai neꞋe nia Ꞌasia fafona fau neꞋeri, nia ke mangisia naꞋa. Ma diꞋia sa tai neꞋe fau neꞋeri ka Ꞌasia fafia, na nonina ka meme taꞋifau naꞋa.”   
\p
\v 19 Ana kaidaꞋi neꞋeri, na fata abu doe ki faꞋinia na ngwae faꞋamanata ana taki ki, kira fiꞋi lia saiana alaꞋanga sa Jesus nia alaꞋa suli kiraꞋa, ma kira ka oga kike daua ana kaidaꞋi neꞋeri. Bore ma kira ka maꞋu logo Ꞌada Ꞌani ngwae ki.   
\s1 Na saefiloꞋanga sulia takisi  
\r (Matthew 22:15-22; Mark 12:13-17)  
\p
\v 20 Ma na faꞋinaꞋonaꞋo ki kira ka iliili Ꞌuana daoꞋa toꞋona ta masikwaꞋa fuana daulana sa Jesus. Ma kira ka folia ti ngwae fasi Ꞌiri kira ka soke Ꞌani saefilolana sa Jesus. OsiꞋana kira oga kira ke fai fafia Ꞌani ta ru neꞋe noaꞋa kasi saga, fasi Ꞌiri neꞋe ka bolo faꞋinia kwatelana kwau fuana ngwae gwaungaꞋi Ꞌi Rom neꞋe lia sulia Ꞌi Judea.  
\v 21 Kira dao siana, ma kira ka fata Ꞌuri, “Ngwae faꞋamanata kwa, kaimili saiana Ꞌoko faꞋamanata, ma Ꞌoko saea na ru mamana ki. Ma Ꞌoe kosi Ꞌado goꞋo faꞋinia ta ngwae Ꞌani ta tae neꞋe kira manata sulia. ꞋOko faꞋamanata goꞋo Ꞌamu sulia mamanaꞋanga ma kwaiogaiꞋanga God fuana na ngwae ki.  
\v 22 Saea maꞋi fuaimili, ꞋUri ma nia bolo goꞋo Ꞌana fuakulu fuana kwatelana mani ana takisi fuana tatalafaꞋa Ꞌi Rom nama noaꞋa?”   
\p
\v 23 Ma sa Jesus ka lia saiana na ꞋosoꞋa kira, ma nia ka fata Ꞌuri,  
\v 24 “FaꞋataꞋinia basi maꞋi taꞋi selene fuaku.” Ma kaidaꞋi kira ngalia maꞋi taꞋi selene fuana, nia saefiloda ka Ꞌuri, “ꞋUri ma, nununa sa tai niniꞋa Ꞌi fafona selene neꞋe? Ma na satana sa tai niniꞋa?”  
\p Ma kira olisia kira ka Ꞌuri, “Na ngwae tatalafaꞋa Ꞌi Rom.”   
\p
\v 25 Ma sa Jesus ka fata Ꞌuri fuada, “DiꞋia ꞋunaꞋeri, kamu ka kwatea fuana na tatalafaꞋa Ꞌi Rom na ru nia ki, ma kamu ka kwatea logo ru God ki fuana God.”  
\v 26 Ma kira ka tua aroaro, osiꞋana kira Ꞌarefo liu ana olisiꞋanga sa Jesus. Ma noaꞋa kira kasi bolo naꞋa fuana neꞋe kira ka dao toꞋona ta sokeꞋa laꞋu fuana sa Jesus Ꞌi maana ngwae ki.   
\s1 Na saefiloꞋa Ꞌuana na tataꞋe Ꞌanga faꞋasia maeꞋa  
\r (Matthew 22:23-33; Mark 12:18-27)  
\p
\v 27 Sui, ti Sadusi kira leka maꞋi siana sa Jesus. Na Sadusi ki neꞋe kira saea fasi na ngwae ki noaꞋa kira kasi tataꞋe laꞋu faꞋasia na maeꞋa. Ma kira ka saefiloa sa Jesus kira ka fata Ꞌuri,  
\v 28 “Ngwae FaꞋamanata kwa, sa Moses nia keresia na taki fuaka ka alangaꞋi Ꞌuri, ‘DiꞋia ta ngwae nia mae, ma na Ꞌafe nia ka mauri Ꞌua, bore ma noaꞋa nia kasi toꞋo ana ta ngela, na ngwaefuta nia ka korea laꞋu na gwaꞋi Ꞌuru neꞋeri, fasi Ꞌiri kera ka toꞋo ana ta ngela fuana ka talafuila na ngwae neꞋe nia mae naꞋa.’   
\p
\v 29 “ꞋIu ma, ana taꞋi kaidaꞋi, fiu ngwae asina ki kira tua. Ma na ngwae Ꞌi naꞋo korea kini, ma noaꞋa kasi alua goꞋo ta ngela, ma ngwae neꞋeri ka mae naꞋa Ꞌana.   
\p
\v 30 “Ma na ruana ngwae ka korea laꞋu na gwaꞋi Ꞌuru neꞋeri, ma nia ka mae logo.  
\v 31 Sui uula ngwae ka ꞋunaꞋeri logo. Ma ka ꞋunaꞋeri logo fuana ai burina ki taꞋifau. Na fiu ngwae asina neꞋeri ki taꞋifau goꞋo, kira korekorea kini neꞋeri, ma noaꞋa kira kasi toꞋo goꞋo ana ta ngela, ma kira ka mae taꞋifau naꞋa.  
\v 32 Ma Ꞌisilana, kini neꞋeri ka mae logo.  
\v 33 ꞋUri ma, ana asoa neꞋe God ke taꞋea ngwae mae ki taꞋifau faꞋasia maeꞋa, sa tai ada neꞋe na Ꞌafe nia? OsiꞋana na fiu ngwae asina neꞋeri ki taꞋifau goꞋo ba kira korekorea kini neꞋeri.”   
\p
\v 34 Ma sa Jesus nia olisida ka Ꞌuri, “KaidaꞋi neꞋe, na ngwae ki ma na kini ki, kira araꞋi ma kira ka Ꞌafe.  
\v 35 Bore ma ana kaidaꞋi neꞋe nia maꞋi Ꞌua, na ngwae ki ma na kini ki neꞋe kira bolo faꞋinia na tataꞋenga faꞋasia na maeꞋa, ma kira ka toꞋo naꞋa ana na mauriꞋa firi Ꞌi langi, noaꞋa kira kasi araꞋi ma kira kasi Ꞌafe naꞋa,  
\v 36 duꞋungana kira diꞋia naꞋa Ꞌada na Ꞌainsel ki, ma noaꞋa kira kasi mae naꞋa. KiraꞋa na ngela God ki naꞋa, osiꞋana kira tataꞋe naꞋa faꞋasia na maeꞋa.   
\p
\v 37 “ꞋUnaꞋeri, ma na kerekereꞋa sa Moses nia faꞋamadakola naꞋa fuaka neꞋe na ngwae mae ki, kira ka mauri laꞋu. OsiꞋana kaidaꞋi ba God nia faꞋataꞋinia fuana sa Moses ana mafula ba duꞋafia Ꞌai tiꞋitiꞋi baera, sa Moses nia saea God Ꞌania, ‘God sa Abraham, ma God sa Aesak, ma God sa Jakob.’\x + \xo 20:37 \xt Eksodas 3:6\x*  
\v 38 Na fadalana Ꞌuri: Ti ngwae neꞋe kira mae naꞋa, kira foꞋosia goꞋo Ꞌada God, osiꞋana kira mauri naꞋa faꞋinia.”   
\p
\v 39 Ma ti ngwae adulu na ngwae faꞋamanata ana taki ki, kira ka fata Ꞌuri, “Ngwae faꞋamanata kwa, na olisiꞋanga Ꞌoe nia leꞋa liu!”  
\v 40 Ma kira ka maꞋu naꞋa fuana saefiloꞋanga laꞋu.   
\s1 Sa Jesus nia Ꞌalako ana kwalafa sa David ma na Aofia nia logo  
\r (Matthew 22:41—23:36; Mark 12:35-40)  
\p
\v 41 Sui sa Jesus ka saefilo Ꞌuri ada, “Nia faꞋuta, neꞋe kira saea na Christ neꞋe ngwae ana na kwalafa sa David?  
\v 42 Sa David ba fata Ꞌuri ana Ꞌi saena KerekereꞋa Sam ki,\x + \xo 20:42 \xt Sam 110:1\x*  
\q1 ‘God nia fata Ꞌuri fuana Aofia nau:  
\q1 ꞋOko tua bali ꞋoloꞋolo aku, ma Ꞌoko gwaungaꞋi faꞋinau,  
\v 43 masia kaidaꞋi nau kui alua malimae Ꞌoe ki ka roꞋosuliꞋo.’   
\b  
\p
\v 44 “Sa David Ꞌana talana neꞋe nia saea na Christ Ꞌani na ‘Aofia.’ Nia neꞋe, na Christ nia noaꞋa laꞋu Ꞌalako ana kwalafa sa David goꞋo Ꞌana. NiaꞋa Aofia nia logo.”   
\p
\v 45 KaidaꞋi ngwae Ꞌoro ki kira sailinga, sa Jesus ka fata Ꞌuri fuana na fafarongo nia ki,  
\v 46 “Muke madafi kamu faꞋasia na ngwae faꞋamanata ana taki sa Moses ki, sulia kira oga leka liliu faꞋinia toro rengorengo keta ki. Ma kira ka oga liu logo fasi na ngwae ki kira ke faꞋaꞋinotoꞋada, ma ke fata leꞋaleꞋa fuada Ꞌi maana usiꞋa ki. Ma kira ka oga tuaꞋa Ꞌi naꞋona kula ꞋinotoꞋa ni tuaꞋa ki saena luma fuana foꞋongaꞋa ki, ma ana kula leꞋa ki kaidaꞋi ana fangaꞋa ki.  
\v 47 Sui bore Ꞌana, ngwae neꞋe ki kira bilia na luma ma na ru gwaꞋi Ꞌuru ki toꞋo ani. Ma kira ka foꞋo keta, fasi Ꞌiri na ngwae ki ke fata leꞋa sulida. ꞋIu, na ngwae faꞋamanata ana taki sa Moses ki, kwaꞋikwaꞋinga kira ke baꞋa taꞋa liu fuada!”   
\c 21  
\s1 Sa Jesus tafea na kwateꞋa taꞋi gwaꞋi Ꞌuru dalaꞋa  
\r (Mark 12:41-44)  
\p
\v 1 KaidaꞋi sa Jesus nia tua Ꞌua saena Luma Abu God, nia ka lialia, ma ka lisia ngwae toꞋoru ki kira leka maꞋi fuana kwate maniꞋa saena na kufikufi ru fuana alu maniꞋa Ꞌi saena.  
\v 2 Ma nia ka lisia logo taꞋi gwaꞋi Ꞌuru neꞋe nia dalaꞋa liu. Nia leka maꞋi, ma ka kwatea ro mangisiꞋi mani tiꞋitiꞋi ki.  
\v 3 Ma sa Jesus ka fata Ꞌuri, “Ru mamana nau ku saea fuamuꞋa, na kwateꞋa neꞋe gwaꞋi Ꞌuru dalaꞋa neꞋe nia kwate, nia doe ka tasa liufia ngwae neꞋe kira kwate mani doe ki.  
\v 4 OsiꞋana ngwae toꞋoru ki, kira kwatea goꞋo Ꞌada ta bali tiꞋitiꞋi ana toꞋoruꞋa kira ki. Bore ma gwaꞋi Ꞌuru dalaꞋa neꞋe, nia kwate taꞋifau naꞋa ana ru ki neꞋe nia toꞋo ana fuana tualana.”   
\s1 Sa Jesus fata sulia malangisilana na Luma Abu God  
\r (Matthew 24:1-21; Mark 13:1-19)  
\p
\v 5 Ma ti fafarongo ana sa Jesus, kira ka tafea na Luma Abu God, sulia neꞋe lisilana nia kwanga leꞋa liu ana gwaꞋi fau leꞋa neꞋe kira laungia Ꞌani ki ma ana kwateꞋa ki logo neꞋe kira kwatea fuana God. Sui sa Jesus ka fata Ꞌuri fuada,  
\v 6 “Ru neꞋe ki taꞋifau niniꞋa kamu lisiꞋi naꞋa, na asoa nia ke dao maꞋi neꞋe noaꞋa ta taꞋi gwaꞋi fau kasi teo Ꞌi fuila, bore ma kike takalo taꞋifau Ꞌi ano!”   
\p
\v 7 Ma kira ka saefiloa kira ka Ꞌuri, “Ngwae faꞋamanata kwa, angita neꞋe ru neꞋeri ki ke dao maꞋi ana? Ma ta tae neꞋe ke baꞋa fuli fasi Ꞌiri ke faꞋataꞋinia kaidaꞋi fuana ru neꞋe ki taꞋifau ke fuli ma ka dao ana?”   
\p
\v 8 Ma sa Jesus nia olisida ka Ꞌuri, “Kaumulu ke lialia leꞋa, ma noaꞋa kamu kasi alaꞋania ta ngwae ka talaꞋi rora amuꞋa. OsiꞋana na ngwae Ꞌoro ki kike baꞋa dao maꞋi Ꞌania sataku, ma kira ke fata Ꞌuri, ‘NauꞋa naꞋa neꞋe na Christ!’ Ma kira ke fata logo Ꞌuri, ‘Na kaidaꞋi Ꞌolea nia dao naꞋa!’ NoaꞋa kamu kasi leka sulida.  
\v 9 Ma noaꞋa kamu kasi maꞋu ana kaidaꞋi kamu rongoa na fuꞋanga ki, ma na alaꞋanga sulia na fuꞋanga ki, duꞋungana ru neꞋeri ki ke fuli basi Ꞌi naꞋo. Sui bore Ꞌana ru neꞋeri ki ka fuli, na Ꞌisilana kaidaꞋi noaꞋa kasi karangi Ꞌua.”   
\p
\v 10 Sui sa Jesus ka fata laꞋu fuana fafarongoa nia ki ka Ꞌuri, “Na maꞋe fanoa ki kira ke fuꞋalida kwailiu, ma na ꞋinotoꞋanga ki kira ke fuꞋalida kwailiu.  
\v 11 Ma na tikitiki doe ki ka dao, ma na fioloꞋa ki, ma na unuꞋi mataꞋinga doe liu ki ke liu ana fanoa ki taꞋifau, ma ru doe matamata fuana maꞋungilana ki, ma na maꞋetoto ka sakatafa maꞋi faꞋasia saena lofana mamanga.   
\p
\v 12 “Ma Ꞌi naꞋona ru neꞋeri ki ka fuli, kike baꞋa fulia ru taꞋa ki amuꞋa, osiꞋana kamu roꞋosuli nau. Kike baꞋa firiꞋi kamu, ma kira ke faꞋanonifii kamu, ma kira ke kwate kamu saena na luma fuana foꞋongaꞋa ki fuana na ilitoꞋolamuꞋa, ma kira ke alu kamu Ꞌi saena na lokafo, ma kira ke ngali kamu Ꞌi naꞋona faꞋinaꞋonaꞋo ki fuana matalangaꞋi lamuꞋa.  
\v 13 Ka ꞋunaꞋeri ma na kaidaꞋi neꞋe leꞋa naꞋa fuamuꞋa fuana fataꞋa sulia na FaꞋarongoꞋa LeꞋa God neꞋeriꞋa.  
\v 14 Ma kamu kasi manata Ꞌabera laꞋu Ꞌuana ta tae neꞋe muke olisida Ꞌania.  
\v 15 OsiꞋana nai baꞋa kwatea taꞋifau naꞋa fuamuꞋa na alaꞋanga ana na liatoꞋonga, ma noaꞋa ta malimae amuꞋa neꞋe ke fata sauli kamu, nama ka fata dalea ru neꞋe kamu saeꞋe ki.  
\v 16 Ma na maꞋa kamu ki, ma teꞋa kamu ki, ma na ai burimuꞋa ki, ma na ngwaefuta kamu ki, ma na kwaima kamu ki, kike baꞋa kwate kamu fuana na faꞋinaꞋonaꞋo ki. Ma ti ngwae amuꞋa kike baꞋa saungida.  
\v 17 Na ngwae ki taꞋifau kike baꞋa sulangaꞋi kamu duꞋungaku.  
\v 18 Ka ꞋunaꞋeri bore Ꞌana, ꞋafitaꞋi ta taꞋi ifu tiꞋitiꞋi ana gwaumuꞋa ka noꞋana.  
\v 19 Muke uu ngasi Ꞌani faꞋamamanaꞋanga kamu ki, ma muke mauri firi.”   
\p
\v 20 Ma sa Jesus ka fata laꞋu Ꞌuri fuada, “KaidaꞋi kamu lisia na ngwae ni fuꞋa ki, kira ala kalia Ꞌi Jerusalem, muke saiana kike baꞋa takalongaꞋinia na fanoa doe neꞋe.  
\v 21 Ma ana kaidaꞋi neꞋeri, ngwae neꞋe kira tua Ꞌi Judea, kira ke tafi taꞋifau Ꞌuana gwauna faꞋi ua ki. Ma ngwae neꞋe kira tuatua saena maꞋe fanoa doe neꞋe, kira ke tafi fasia. Ma na ngwae neꞋe kira tua kalikalia maꞋi noaꞋa kira kasi oli laꞋu maꞋi Ꞌuana fanoa doe neꞋe.  
\v 22 DuꞋungana kaidaꞋi naꞋa ana matalangaꞋinga niniꞋa, fasi Ꞌiri na tae ki ba kira kerekere sulia Ꞌi saena KerekereꞋa Abu ke dao mamana nama maꞋi.  
\v 23 Ana kaidaꞋi neꞋeri, kwaimanatai Ꞌanga doe fuana kini ki neꞋe kira ina, ma na kini neꞋe kira faꞋasusufia kala ngela ki, osiꞋana neꞋe nia ꞋafitaꞋi fuada neꞋe kike tafi. Ma na kwaimanatai Ꞌanga doe logo ke baꞋa toꞋea ngwae ana fanoa neꞋe, duꞋungana God ke kwaiꞋia na ngwae Ꞌi neꞋeri ki.  
\v 24 Ti ngwae ada kira ke saungida Ꞌani sele ni ofoꞋa. Ma ti ngwae ada kira ke dauda, ma kike firi fafida, ma kira ka ngalida Ꞌuana fanoa matamata ki. Ma na ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki, kike faꞋalia fanoa doe Ꞌi Jerusalem leleka ka dao ana Ꞌisilana kaidaꞋi kira ki.   
\s1 Sa Jesus fata sulia olilana maꞋi  
\r (Matthew 24:29-35; Mark 13:24-31)  
\p
\v 25 “Ru matamata ki ke fuli fuana na sina, ma na madamo, ma na bulubulu ki. Ma na ngwae ana na maꞋe fanoa doe ki taꞋifau Ꞌi saena na magalia, kira ke fitala, ma kira ka maꞋu Ꞌania na ngalulana ma na raꞋelana asi, ma na rurulana faꞋi nafo ki.  
\v 26 Ma na ngwae ki kira ke maefelo sulia kira maꞋu liu, kaidaꞋi kira masia na daolana maꞋi ru neꞋe fafia na magalia neꞋe taꞋifau. OsiꞋana na ru Ꞌi lofana mamanga ki, kira ke leka rora.  
\v 27 ꞋUnaꞋeri mala, nauꞋa, na Ngela Ngwae, nau ku fiꞋi dao sakatafa maꞋi. Nau kui dao maꞋi faꞋinia na ngasingasiꞋanga doe, ma na madakoꞋanga doe Ꞌi fafona na gwaꞋi salo ki.  
\v 28 Ma kaidaꞋi na ru neꞋeri ki nia talaꞋae ke fuli, muke uu, ma muke lia alaꞋa, osiꞋana kaidaꞋi God ke faꞋamauri kamu, nia dao karangi naꞋa maꞋi.”   
\p
\v 29 Sui sa Jesus ka fata sulia na tarifulaꞋa neꞋe fuada ka Ꞌuri, “Muke manata basi sulia Ꞌai neꞋe kira saea Ꞌania figi faꞋinia Ꞌai ki taꞋifau laꞋu Ꞌi neꞋe.  
\v 30 KaidaꞋi kamu lisia na rauna nia ngosa, muke saiana na kaidaꞋi fuana unitaꞋi ꞋakoꞋakoꞋa nia karangi naꞋa.  
\v 31 Ka ꞋunaꞋeri logo, ana kaidaꞋi kamu lisia ru neꞋeri ki nia fuli, muke sai naꞋa ana kaidaꞋi fuana God ke gwaungaꞋi, nia dao karangi naꞋa.  
\v 32 Ru mamana liu nau ku saea fuamuꞋa, ru neꞋeri ki taꞋifau ke dao maꞋi sui mala ngwae neꞋe kira mauri ana kaidaꞋi neꞋe ki, kike fiꞋi mae.\f + \fr 21:32 \fq nama \ft Ru mamana neꞋe nau ku saea fuamuꞋa, magalia neꞋe noaꞋa kasi mango Ꞌi naꞋona ru neꞋeri ki taꞋifau ke baꞋa dao maꞋi.\f*  
\v 33 Na mamanga ma na magalia neꞋe kike baꞋa sui, bore ma fatalaku tutua noaꞋa kasi sui.   
\p
\v 34 “Muke lia lia leꞋa. NoaꞋa kamu kasi roꞋo ana fangaꞋa doe ki, ma na kwaꞋu lilingaꞋanga ki, ma na manata ꞋaberaꞋanga ki ana na mauriꞋa neꞋe saena magalia. DiꞋia kamu sasi ꞋunaꞋeri, faꞋi asoa neꞋeri ka dao faꞋatona kamu diꞋia ta Ꞌaisiki.  
\v 35 Sulia asoa neꞋeri ka dao maꞋi fafia na ngwae ki taꞋifau, ana kula ki taꞋifau Ꞌi saena magalia neꞋe.  
\v 36 Muke lialia leꞋa, ma muke foꞋo ana kaidaꞋi ki taꞋifau, fasi Ꞌiri muke toꞋo ana na ngasingasiꞋanga fuana na mauriꞋa Ꞌi saena ru neꞋeri ki neꞋe ke fuli. Ma fasi Ꞌiri kamu kasi Ꞌeke laꞋu kaidaꞋi kamu ke uu Ꞌi naꞋoku, na Ngela Ngwae.”   
\p
\v 37 Ana asoa ki taꞋifau, sa Jesus nia faꞋamanata ngwae ki saena Luma Abu God. Ma saꞋulafi ki nia ka leka Ꞌuana gwauna faꞋi ua Ꞌi Olif.  
\v 38 Ma ana Ꞌofodangi makalokaloꞋa ki taꞋifau, ngwae Ꞌoro ki kira ka leka maꞋi saena Luma Abu God fuana rongolana fatalana sa Jesus.   
\c 22  
\s1 Na lokoꞋi ruꞋanga ngwae ki fuana saungilana sa Jesus  
\r (Matthew 26:1-5; Mark 14:1-2; John 11:45-53)  
\p
\v 1 Na kaidaꞋi fuana FangaꞋa ana DaofaꞋi LiuꞋa Jiu ki, nia karangi naꞋa. Ana fangaꞋa neꞋe, kira saiana Ꞌanilana beret neꞋe noaꞋa ta isi ana.  
\v 2 Ma na fata abu doe ki, ma na ngwae faꞋamanata ana taki ki, kira ka manata Ꞌuana sau ago lana sa Jesus, osiꞋana kira maꞋungia na ngwae ki.   
\s1 Sa Judas nia alafafia na kwatelana sa Jesus fuana malimae nia ki  
\r (Matthew 26:14-16; Mark 14:10-11)  
\p
\v 3 Ma sa Saetan ka dao maꞋi Ꞌi saena manatana sa Judas Iskariot, ta ngwae ana akwala ma na ro fafarongoa ba sa Jesus ki.  
\v 4 Nia neꞋe sa Judas ka leka kwau siana fata abu doe ki, ma na faꞋinaꞋonaꞋo ki ana ngwae neꞋe kira lia sulia Luma Abu God, ma ka saea fuada nia saiana ke kwaiꞋafi naꞋa fuana daulana sa Jesus.  
\v 5 Ma kira ka saeleꞋa liu, ma kira ke kwate mani fuana.  
\v 6 Sa Judas ka alafafia, ma ka talaꞋae ka lia Ꞌuana ta kaidaꞋi neꞋe noaꞋa ta ngwae kasi tua faꞋinia sa Jesus, fasi Ꞌiri nia ka Ꞌolosaea sa Jesus fuada.   
\s1 Sa Jesus sasi akaꞋu fuana faꞋi asoa ana FangaꞋa DaofaꞋi LiuꞋa  
\r (Matthew 26:17-25; Mark 14:12-21; John 13:21-30)  
\p
\v 7 ꞋUnaꞋeri, na asoa neꞋe na ngwae Jiu ki fuana Ꞌanilana beret neꞋe noaꞋa ta isi Ꞌi saena, nia dao naꞋa. Asoa neꞋeri, kira saungia logo kala sipsip ki, ma kira ka sasi akaꞋu ana fanga fuana na FangaꞋa ana DaofaꞋi LiuꞋa.  
\v 8 Ma sa Jesus ka kwatea sa Peter faꞋinia sa John ka fata Ꞌuri fuadaroꞋo, “Moro leka sasi akaꞋu ana fanga fuakulu fuana Ꞌanilana na FangaꞋa ana DaofaꞋi LiuꞋa.”   
\p
\v 9 Kera ka saefilo Ꞌuri ana sa Jesus, “ꞋI faꞋi neꞋe Ꞌoko oga keroꞋo ke sasi akaꞋu ana kula fuana fangaꞋa?”   
\p
\v 10 Sa Jesus olisi kera ka fata Ꞌuri, “KaidaꞋi koroꞋo dao kwau ana fanoa, moke dao toꞋona taꞋi ngwae nia ngalia na faꞋi ru fuana ngali kafoꞋa. Moke leka sulia Ꞌuana luma neꞋe nia leka Ꞌuana.  
\v 11 Moke fata Ꞌuri fuana ngwae neꞋe luma nia, ‘Na ngwae faꞋamanata nia fata maꞋi Ꞌuri fuamu: ꞋI faꞋi neꞋe maꞋe luma fuana nau kui Ꞌania na FangaꞋa ana DaofaꞋi LiuꞋa faꞋinia fafarongo nau ki?’  
\v 12 Ma na ngwae neꞋeri ke faꞋataꞋinia maꞋe luma doe ana luma neꞋeri nia tua Ꞌi lifua, kula neꞋe ru ki kira sasi akaꞋu naꞋa ani, ma Ꞌi neꞋeri moro ke sasi akaꞋu ana fanga ki.”   
\p
\v 13 ꞋUnaꞋeri, kera ka leka naꞋa, ma kera ka dao toꞋona ru ki taꞋifau diꞋia nama ba sa Jesus nia saea fuadaroꞋo. Ma kera ka sasi akaꞋu naꞋa ana fanga Ꞌi neꞋeri.   
\s1 Na fangaꞋa na Aofia  
\r (Matthew 26:26-30; Mark 14:22-26; 1 Korint 11:23-25)  
\p
\v 14 Nia dao naꞋa ana kaidaꞋi fuana Ꞌanilana na FangaꞋa ana DaofaꞋi LiuꞋa, ma sa Jesus faꞋinia na lifurongo nia ki, kira ka tua naꞋa ana kula ni fangaꞋa.  
\v 15 Ma nia ka fata Ꞌuri fuada, “Nau ku oga liu naꞋa Ꞌanilana na FangaꞋa ana DaofaꞋi LiuꞋa faꞋi kaumulu, sui mala nau ku fiꞋi nonifii Ꞌaku.  
\v 16 Ma nau ku saea fuaumulu, nia ꞋafitaꞋi nau ku Ꞌania laꞋu na FangaꞋa ana DaofaꞋi LiuꞋa faꞋi kamu, leleka ka dao ana kaidaꞋi ana faꞋamamanalana ana kaidaꞋi God ke gwaungaꞋi.”  
\v 17 Sui sa Jesus ka ngalia na titiu, ma ka baꞋatafea God. Sui nia ka fata Ꞌuri fuada, “Muke ngalia, ma muke Ꞌado ana Ꞌi safitamulu.  
\v 18 Nau ku saea fuaumulu, Ꞌita Ꞌi taꞋena ka oli alaꞋa, nau kusi kwaꞋufia laꞋu na waen neꞋe, leleka ka dao ana kaidaꞋi neꞋe God ke gwaungaꞋi ana ke dao maꞋi.”   
\p
\v 19 Sui sa Jesus ka ngalia na beret, ma ka baꞋatafea God, sui nia ka ngiia, ma ka kwatea fuada. Ma ka fata Ꞌuri, “Na noniku neꞋe nau ku kwatea olisi kamu niniꞋa. Muke Ꞌani funifaraꞋa ana ru neꞋe fuana manataꞋanga toꞋoku.”  
\v 20 ꞋI buri Ꞌana na fangaꞋa, nia ngalia logo na titiu, ka fata Ꞌuri, “Nia naꞋa neꞋe Ꞌabuku neꞋe nia afe ka foꞋosi Ꞌani olisi kamu. ꞋAni Ꞌabuku, God ka faꞋangasia na fau alangaꞋinga faolu.   
\p
\v 21 “Lisia basi! Na ngwae neꞋe ke baꞋa kwate nau fuana malimae nau ki, nia tua goꞋo Ꞌana faꞋi nau Ꞌi neꞋe ana kula ni fangaꞋa.  
\v 22 DuꞋungana nauꞋa, na Ngela Ngwae, nai baꞋa mae diꞋia nama God nia oga fuaku. Bore ma nia taꞋa liu fuana na ngwae neꞋe nia kwate nau fuana malimae nau ki!”   
\p
\v 23 Ma kira ka talaꞋae fuana saefilo kwailiuꞋanga Ꞌi safitada Ꞌuana sa tai ada neꞋe ke baꞋa sasi ru neꞋeri.   
\s1 Na olisuꞋusuꞋunga sulia na ꞋinotoꞋanga  
\r (Matthew 20:25-26; Mark 10:42-43)  
\p
\v 24 Ma na fafarongo nia ki kira ka olisuꞋusuꞋu Ꞌi safitada kwailiu fuana sa tai ada neꞋe nia talingaꞋi ka tasa.  
\v 25 Ma sa Jesus ka fata Ꞌuri fuada, “Kaumulu saiana na ngwae gwaungaꞋi ki neꞋe kira gwaungaꞋi fuana ngwae noaꞋa laꞋu Jiu ki, kira toꞋo ana ngasingasiꞋanga, ma kira sai liu ana usungaꞋilana ngwae fuana sasilana ru kira ogaꞋi ki. Ma kira ka oga na ngwae ki kira ka saeda Ꞌani na ngwae talingaꞋi ki.  
\v 26 Sui bore Ꞌana, noaꞋa kamu kasi sasi laꞋu ꞋunaꞋeri Ꞌi safitamuꞋa. Ma sa tai aumulu neꞋe nia kwaitalaꞋi, nia ke diꞋia na ngwae neꞋe nia enoeno. Ma na ngwae neꞋe nia talingaꞋi, nia ke diꞋia na ngwae ni rao.  
\v 27 ꞋUri ma sa tai neꞋe kira saea neꞋe nia ngwae talingaꞋi, na ngwae neꞋe nia tua fuana na fangaꞋa, nama na ngwae neꞋe nia rao fuana? Na ngwae neꞋe nia tua fuana fangaꞋa neꞋe nia talangaꞋi. Bore ma nau ku tua Ꞌi safitamuꞋa diꞋia na ngwae neꞋe nia rao.   
\p
\v 28 “Kamu tua naꞋa faꞋi nau Ꞌi saena na ilitoꞋonga nau ki taꞋifau.  
\v 29 DiꞋia na MaꞋa nau nia kwatea taꞋifau naꞋa gwaungaꞋi Ꞌanga fuaku, nauꞋa bore nau ku kwatea logo na gwaungaꞋi Ꞌanga fuamuꞋa,  
\v 30 fasi Ꞌiri muke fanga faꞋi nau, ma muke kwaꞋu faꞋi nau Ꞌi saena ꞋInotoꞋanga nau. Ma kamu ke tua ana kula ni tuaꞋa ana na gwaungaꞋi Ꞌanga ki, ma muke gwaungaꞋi fafia na akwala ma ro fuuꞋi ngwae ba Ꞌi Israel ki.”   
\s1 Sa Jesus eta fataꞋa Ꞌani sa Peter ke tofea niaꞋa  
\r (Matthew 26:31-35; Mark 14:27-31; John 13:36-38)  
\p
\v 31 Sui sa Jesus ka fata Ꞌuri fuana sa Peter, “Simon Peter kwa! ꞋOke fafarongo basi. God nia alaꞋania naꞋa sa Saetan, fasi Ꞌiri ke ili Ꞌuana ke takalongaꞋi kamu taꞋifau faꞋasi nau, diꞋia ngwae neꞋe nia rao Ꞌi saena oꞋola fuana efolana maga ru leꞋa ki faꞋasia na taꞋetaꞋe ru taꞋa ki.  
\v 32 Ka ꞋunaꞋeri bore ana kwala Simon, nau ku foꞋo fuamu, fasi Ꞌiri neꞋe noaꞋa Ꞌoe kosi oli faꞋi buri Ꞌani na fitoꞋonga Ꞌoe. Ma ana ta kaidaꞋi neꞋe Ꞌoke manata oli laꞋu maꞋi Ꞌuaku, Ꞌoko faꞋangasingasia naꞋa ngwae neꞋe kira faꞋamamana nau ki.”   
\p
\v 33 Ma sa Peter nia olisia ka Ꞌuri, “Aofia Ꞌae, nau ku kwaimaꞋakwali goꞋo Ꞌaku fuana lekaꞋa faꞋi Ꞌoe Ꞌi saena lokafo ma fuana maeꞋa faꞋi Ꞌoe!”   
\p
\v 34 Ma sa Jesus nia olisia ka Ꞌuri, “Peter kwa, nau ku saea fuamu, Ꞌi taꞋena saena faꞋi rodo neꞋe, Ꞌi naꞋona na karai nia ke baꞋa angi, Ꞌoke tofe uulu fau aku fasi Ꞌoko kina nau.”   
\p
\v 35 Sui sa Jesus ka saefilo Ꞌuri ana fafarongo nia ki, “ꞋUri ma kaidaꞋi ba nau ku asungaꞋi kamu kwau, ma noaꞋa kamu kasi toꞋo ana ta mani, nama ta ngwaꞋi, nama ta taꞋe butu, Ꞌuri ma kamu olidoko ana ta ru ba?”  
\p Ma kira olisia kira ka Ꞌuri, “NoaꞋa goꞋo.”   
\p
\v 36 Ma sa Jesus ka fata Ꞌuri, “Bore ma ana kaidaꞋi neꞋe, diꞋia sa tai neꞋe nia toꞋo ana ta mani nama ta ngwaꞋi, nia ka ngalia nama Ꞌana. Ma sa tai neꞋe noaꞋa kasi toꞋo ana ta sele ni ofoꞋa, nia ke Ꞌoifoli Ꞌani na toro Ꞌi sae doe nia, ma ka folia ta sele Ꞌana.\f + \fr 22:36 \ft Sa Jesus saea ru neꞋe fuana ka faꞋabasua fafarongo nia ki Ꞌiri kike sasi akaꞋu si neꞋe kike baꞋa dao toꞋona malimae ki neꞋe ke faꞋakaisida.\f*  
\v 37 Nau ku saea ru neꞋe fuamuꞋa, osiꞋana neꞋe KerekereꞋa Abu ba fata suli nau Ꞌuri, ‘Kira fikua faꞋinia na ngwae taꞋa ki.’\x + \xo 22:37 \xt Aesea 53:12\x* Ru neꞋeri ke baꞋa fuli naꞋa fuaku, duꞋungana na kerekereꞋa ki taꞋifau goꞋo suli nau ke baꞋa fuli mamana naꞋa.”   
\p
\v 38 Ma na fafarongo nia ki kira ka fata Ꞌuri, “Aofia kwa, lisia basi, kulu toꞋo naꞋa ana ro sele ni ofoꞋa ki Ꞌi neꞋe!”  
\p Ma nia ka olisida ka Ꞌuri, “Nia leꞋa naꞋa. Mango naꞋa Ꞌira.”   
\s1 Sa Jesus nia foꞋo gwauna ua Ꞌi Olif  
\r (Matthew 26:36-46; Mark 14:32-42)  
\p
\v 39 Sa Jesus faꞋinia na fafarongo nia ki, kira faꞋasia naꞋa fanoa doe neꞋeri, ma kira ka leka naꞋa Ꞌuana faꞋi ua kira saea Ꞌani Olif, diꞋia ba kira Ꞌidu faꞋi leka leka ana kaidaꞋi ki.  
\v 40 Ma kaidaꞋi kira dao ana kula neꞋeri, nia ka fata Ꞌuri fuada, “Muke foꞋo, Ꞌasu Ꞌubani na ilitoꞋonga ki kata liufi kamu.”   
\p
\v 41 Sui sa Jesus nia leka tiꞋitiꞋi laꞋu kwau faꞋasida ka bolo faꞋinia ꞋuiꞋa Ꞌania na fau, ma ka bobo uruuru Ꞌi ano, ma ka foꞋo.  
\v 42 Nia ka fata Ꞌuri, “MaꞋasi Ꞌae, diꞋia Ꞌoko maꞋudi, Ꞌoke lafua Ꞌamu na nonifiiꞋanga neꞋe faꞋasi nau. Sui bore Ꞌana, noaꞋa laꞋu na kwaiogaiꞋanga nau, bore ma sulia kwaiogaiꞋanga Ꞌoe lala.”  
\v 43 Ma taꞋi Ꞌainsel faꞋasia Ꞌi langi nia dao maꞋi, ma ka faꞋangasingasia niaꞋa.  
\v 44 Ma kaidaꞋi neꞋe liana nia fii liu, nia ka foꞋo ngasingasiꞋa laꞋu. Ma na ꞋidaꞋida neꞋe Ꞌi nonina udu ka Ꞌasi Ꞌi ano diꞋia ta giragira Ꞌabu.   
\p
\v 45 Ma kaidaꞋi nia tataꞋe faꞋasia na foꞋongaꞋa, nia ka oli siana na fafarongo nia ki. Kira maliu Ꞌada, duꞋungana kira esela liu duꞋungana liadilaꞋanga.  
\v 46 Ma sa Jesus ka fata Ꞌuri fuada, “FaꞋuta neꞋe kamu ka maliu re? Mulu tataꞋe, ma muke foꞋo, Ꞌasu Ꞌubani na ilitoꞋonga ki kata liufi kamu.”   
\s1 Kira daua sa Jesus  
\r (Matthew 26:47-56; Mark 14:43-50; John 18:3-11)  
\p
\v 47 KaidaꞋi sa Jesus nia fata Ꞌua goꞋo Ꞌana faꞋinida, taꞋi fikuꞋa doe kira ka dao naꞋa maꞋi. Ma taꞋi ngwae ana na fafarongo ba nia ki, neꞋe satana sa Judas, nia talaꞋida maꞋi. Ma nia ka dao maꞋi siana sa Jesus, ma ka nonoꞋia.\f + \fr 22:47 \fq nonoꞋia \ft DiꞋia na falafala ana Jiu ki, na kwainonoꞋi Ꞌanga faꞋataꞋinia kwaimaꞋanga ma fuꞋusi doeꞋa fuana na faꞋamanata faꞋasia na fafarongo nia. Nia bolo faꞋinia na fafarongo ka fata leꞋaleꞋa na faꞋamanata nia Ꞌani nonoꞋilana limana.\f*  
\v 48 Bore ma sa Jesus ka fata Ꞌuri fuana, “Judas kwa, Ꞌoko kwate nau, na Ngela Ngwae, fuana na malimae nau Ꞌani nonoꞋilaku!”   
\p
\v 49 Ma kaidaꞋi na fafarongo ki kira tua faꞋinia sa Jesus, kira ka lisia ru neꞋe, kira ka fata Ꞌuri, “Aofia kwa! ꞋUri ma kaimili ke kumulida Ꞌani sele ni ofoꞋa neꞋe kami ki?”  
\v 50 Ma taꞋi ngwae ada, ka kwaiꞋia taꞋi ngwae ni rao na ꞋingataꞋi fata abu, ma ka kwaꞋi tafia naꞋa na bali alinga ꞋoloꞋolo ana.   
\p
\v 51 GoꞋo sa Jesus ka fata Ꞌuri, “Mango naꞋa Ꞌira!” Ma nia ka sama toꞋona na alingana na ngwae neꞋeri, ma ka gura nia naꞋa.   
\p
\v 52 Sui sa Jesus ka fata fuana na fata abu doe ki, ma na ngwae neꞋe kira folo Ꞌusia na Luma Abu God, ma na ngwae ꞋaꞋana ki neꞋe kira leka maꞋi neꞋeri fuana na daulana, nia ka Ꞌuri, “ꞋUri ma, nauꞋa ta ngwae bili niniꞋa, Ꞌiri kamu ke dao maꞋi Ꞌuaku faꞋinia na sele ki ma na subi ki re?  
\v 53 Nau ku tua goꞋo Ꞌaku siaumulu Ꞌi saena na Luma Abu God sulia asoa ki, bore ma noaꞋa kamu kasi sasi goꞋo Ꞌuana daulaku. Bore ma kaidaꞋi kamu naꞋa niniꞋa, Ꞌiri kamu ke rao naꞋa Ꞌani na ngasingasiꞋanga sa Saetan, na ngwae neꞋe gwaungaꞋi fafia maꞋe rodo.”   
\s1 Sa Peter nia tofe fafia sa Jesus  
\r (Matthew 26:57-58, 69-75; Mark 14:53-54, 66-72; John 18:12-18, 25-27)  
\p
\v 54 Sui kira ka daua naꞋa sa Jesus, ma kira ka talaꞋia naꞋa Ꞌi saena na luma na ꞋingataꞋi fata abu. Ma sa Peter ka leka daudau naꞋa maꞋi burida ana ta agi tala neꞋe tau logo faꞋasida.  
\v 55 Ma taꞋi mafula kira kedea Ꞌi tofongana kula abitako saena faꞋi labu ana luma, ma sa Peter ka tua naꞋa faꞋinia na ngwae neꞋe kira tua kalikalia na mafula neꞋeri ki.  
\v 56 Ma kaidaꞋi taꞋi kini sariꞋi ni rao nia lisia sa Peter neꞋe tua Ꞌi neꞋeri karangia na mafula, nia ka lia filoa mala ma ka fata Ꞌuri, “Na ngwae neꞋe nia tua logo faꞋinia sa Jesus.”   
\p
\v 57 Bore ma sa Peter ka tofe ka Ꞌuri, “Kini neꞋe kwa, nau ku Ꞌiri saiana na ngwae neꞋana!”   
\p
\v 58 Ma noaꞋa kasi tau logo Ꞌi buri Ꞌana, taꞋi ngwae ka lisia sa Peter ma ka fata Ꞌuri, “ꞋOe ta ngwae logo ada niniꞋa!”  
\p Bore ma sa Peter nia olisia ka Ꞌuri, “KwaraꞋae, nau ku noaꞋa kwa.”   
\p
\v 59 Ma fulingana kala kadi kaidaꞋi tiꞋitiꞋi laꞋu Ꞌi buri Ꞌana, taꞋi ngwae laꞋu ka fata ngasingasiꞋa ka Ꞌuri, “Nia mamana. Na ngwae neꞋe nia tua logo faꞋinia sa Jesus, duꞋungana niaꞋa logo na ngwae faꞋasia Ꞌi Galili!”   
\p
\v 60 Bore ma sa Peter nia olisia ka Ꞌuri, “Se ngwae neꞋe kwa, nau ku kina na ru neꞋe Ꞌoko fata sulia kwa!”  
\p Ma kaidaꞋi nia fata goꞋo Ꞌana ꞋunaꞋeri, na karai ka angi naꞋa.  
\v 61 Ma na Aofia ka abula, ma ka lia saga kwau fuana sa Peter. Ma sa Peter ka manata naꞋa toꞋona alaꞋanga ba na Aofia nia saea fuana ba Ꞌuri, “ꞋI naꞋona karai ka angi, Ꞌoke tofe uulu fau aku fasi Ꞌoko kina nau.”  
\v 62 Ma sa Peter ka ruꞋu kwau Ꞌi maa, ma ka angi ikaika naꞋa Ꞌania liadilaꞋanga doe liu.   
\s1 Kira nangasia sa Jesus  
\r (Matthew 26:59-68; Mark 14:55-65; John 18:19-24)  
\p
\v 63 Ma na ngwae ni ofoꞋa ki neꞋe kira folo kalia sa Jesus, kira Ꞌoidorole Ꞌania, ma kira ka nangasia.  
\v 64 Ma kira ka firi bokota na maana, ma kira ka saefiloa kira ka Ꞌuri, “ꞋOke saea basi sa tai niniꞋa nangasiꞋo?”  
\v 65 Ma kira ka saea alaꞋanga taꞋa Ꞌoro ki logo ana.   
\p
\v 66 Ma Ꞌofodangi kaidaꞋi nia laꞋa naꞋa, na ngwae kwai talaꞋi Jiu ki, ma na fata abu doe ki, ma na ngwae faꞋamanata ana na taki ki, kira alaꞋa fiku, ma kira ka talaꞋia maꞋi sa Jesus fuada.  
\v 67 Ma kira ka fata Ꞌuri fuana, “ꞋOke saea fuaimili. ꞋUri ma ꞋaeꞋo neꞋe na Christ, na ngwae neꞋe God nia filia fuana faꞋamaurilamiꞋa?”  
\p Ma nia olisida ka Ꞌuri, “DiꞋia nau ku saea fuamuꞋa, nia ꞋafitaꞋi muka faꞋamamana nau.  
\v 68 Ma diꞋia nau ku saefilo kamu Ꞌuana taꞋi ru, nia ꞋafitaꞋi muka olisia.  
\v 69 Bore ma nia Ꞌita ana kaidaꞋi neꞋe ka oli alaꞋa, nauꞋa, na Ngela Ngwae, nai baꞋa tua Ꞌi bali lima ꞋoloꞋolo ana God neꞋe nia ngasingasiꞋa ka tasa, ma nau ku gwaungaꞋi faꞋinia.”   
\p
\v 70 Ma kira taꞋifau goꞋo kira saefiloa kira ka Ꞌuri, “ꞋUri ma ꞋaeꞋo naꞋa neꞋe na Ngela God?”  
\p Ma nia olisida ka Ꞌuri, “Nia neꞋana kamu tala saea naꞋa.”   
\p
\v 71 Ma kira ka fata Ꞌuri, “NoaꞋa kulu kasi oga naꞋa ta fata faꞋamamanaꞋanga laꞋu. OsiꞋana kulu tala rongoa taꞋifau naꞋa ana fatalana neꞋe nia saea niaꞋa Ngela God!”   
\c 23  
\s1 Sa Jesus nia uu Ꞌi naꞋona sa Paelat  
\r (Matthew 27:1-2, 11-14; Mark 15:1-5; John 18:28-38)  
\p
\v 1 Ma na fikuꞋa ana ngwae faꞋinaꞋonaꞋo neꞋeri taꞋifau, kira tataꞋe, ma kira ka talaꞋia sa Jesus siana sa Paelat fuana na matangaꞋilana.  
\v 2 Ma kira ka talaꞋae fuana fai fafilana Ꞌania ru rora ki, ma kira ka Ꞌuri, “Kaimili dao toꞋona na ngwae neꞋe nia fata alingana na ngwae kami ki. Ma ka saea fuada fasi noaꞋa kira kasi kwatea laꞋu na mani ana na takisi fuana na tatalafaꞋa Ꞌi Rom, ma nia ka saea fasi nia naꞋa neꞋe na Christ, na ngwae neꞋe God nia filia fuana tatalafaꞋanga.”   
\p
\v 3 Ma sa Paelat ka saefiloa ka Ꞌuri, “ꞋUri ma ꞋaeꞋo neꞋe tatalafaꞋa ngwae Jiu ki kwa?”  
\p Ma sa Jesus ka olisia ka Ꞌuri, “Nia neꞋana Ꞌoko saea naꞋa.”   
\p
\v 4 Sui sa Paelat ka fata Ꞌuri fuana na fata abu doe ki, ma na fikuꞋa neꞋeri, “Nau ku Ꞌiri dao toꞋona goꞋo ta roraꞋa ana na ngwae neꞋe fuana saungilana.”   
\p
\v 5 Ma kira ka fata ngasingasiꞋa ma kira ka Ꞌuri, “Bore ma saena abaꞋi kula taꞋifau Ꞌi Judea, na ngwae neꞋe nia faꞋalia naꞋa ngwaꞋi toꞋa Ꞌania faꞋamanataꞋanga nia. Nia Ꞌita nama maꞋi Ꞌi Galili leleka ka dao naꞋa Ꞌi neꞋe logo.”   
\p
\v 6 Ma kaidaꞋi sa Paelat nia rongoa ru neꞋeri, nia ka saefiloda ka Ꞌuri, “ꞋUri ma na ngwae neꞋe nia leka maꞋi faꞋasia Ꞌi Galili niniꞋa?”  
\v 7 Ma kaidaꞋi nia saiana neꞋe sa Jesus nia leka maꞋi faꞋasia na kula neꞋe sa Herod nia gwaungaꞋi fafia, nia ka kwate kwau sa Jesus siana sa Herod. OsiꞋana sa Herod nia tua logo Ꞌi Jerusalem ana kaidaꞋi neꞋeri.  
\v 8 Ma kaidaꞋi sa Herod nia lisia sa Jesus, nia ka saeleꞋa liu, osiꞋana nia rongoa na alaꞋanga sulia, ma ka kwaimasi ana ka tau naꞋa maꞋi fuana na lisilana. Ma nia oga lisilana sa Jesus fuana sasilana ta ru ni ꞋarefoꞋanga ana.  
\v 9 Sa Herod nia saefiloa ru Ꞌoro ki ana, bore ma sa Jesus noaꞋa kasi olisia goꞋo Ꞌani ta ru.  
\v 10 Ma na fata abu doe ki, ma na ngwae faꞋamanata ana na taki ki, kira uu logo Ꞌi neꞋeri, ma kira ka alaꞋa ngangata fuana giosilana sa Jesus.  
\v 11 Ma sa Herod faꞋinia na ngwae ni fuꞋanga nia ki, kira ka Ꞌoidorole Ꞌada Ꞌani sa Jesus, ma kira ka fata taꞋa ana. Ma kira ka faꞋaruꞋufia Ꞌani taꞋi ifi keta leꞋa, ma kira ka oli laꞋu faꞋinia siana sa Paelat.  
\v 12 Ma nia Ꞌita ana faꞋi asoa neꞋeri, sa Herod ma sa Paelat kera fiꞋi fiku kwaima laꞋu. ꞋI naꞋo keroꞋa na ro malimae ki.   
\s1 Kira matalangani sa Jesus fuana maeꞋa  
\r (Matthew 27:15-26; Mark 15:6-15; John 18:39—19:16)  
\p
\v 13 Sa Paelat ka fikua naꞋa fata abu doe ki, ma na ngwae faꞋinaꞋonaꞋo ki, ma na ngwae ki.  
\v 14 Ma ka fata Ꞌuri fuada, “Kamu kwatea naꞋa maꞋi na ngwae neꞋe siaku, muka saea fasi nia tala Ꞌi rora ana ngwae ki faꞋasia na dongalana gwaungaꞋi Ꞌi Rom. Ma lia basi, nau ku saefiloa Ꞌi maamulu, ma noaꞋa nau ku Ꞌiri dao goꞋo toꞋona ta roraꞋa ana faꞋinia ru neꞋe kamu giosia faꞋinia ki.  
\v 15 Ma sa Herod bore kasi dao goꞋo toꞋona ta roraꞋa ana, nia neꞋe nia ka olitaꞋinia logo maꞋi Ꞌana. Na ngwae neꞋe noaꞋa kasi sasia goꞋo ta ru neꞋe nia rora fasi Ꞌiri nia ka mae.  
\v 16 Nia neꞋe, nau ku kwatea goꞋo kwau Ꞌiri kira ke kwaiꞋia. Sui nau ku kwatea ka leka naꞋa Ꞌana.”   
\p
\v 17 Ana na FangaꞋa ana DaofaꞋi LiuꞋa, sa Paelat ka logea taꞋi ngwae neꞋe nia tua Ꞌi saena lokafo fuana na Jiu ki, osiꞋana na falafala kira neꞋe ꞋunaꞋeri naꞋa.  
\v 18 Bore ma kira taꞋifau goꞋo neꞋe kira ako kira ka Ꞌuri, “Mulu saungia ngwae neꞋe ke mae! Ma mulu logea lala maꞋi Ꞌamulu sa Barabas fuaimili!”  
\v 19 Sa Barabas kira alua saena na lokafo, osiꞋana nia etangia na fuꞋanga doe Ꞌi saena na fanoa doe neꞋeri, ma niaꞋa na ngwae sau ngwae.   
\p
\v 20 Sa Paelat nia oga ke logea sa Jesus, ma nia ka saefiloa laꞋu kwau na fikuꞋa neꞋeri.  
\v 21 Bore ma kira ka inaꞋu ana akoꞋa ma kira ka Ꞌuri, “Mulu saungia ke mae! Muka fotoꞋia ana na Ꞌai rara folo!”   
\p
\v 22 Ma sa Paelat ka fata Ꞌuri laꞋu fuada ana uula kaidaꞋi, “Bore ma ta roraꞋa tae neꞋe nia sasia? NoaꞋa naisi dao goꞋo toꞋona ta ru neꞋe nia sasi fasi Ꞌiri nia ke mae. Nia neꞋe nai kwatea kwau Ꞌiri kike kwaiꞋia goꞋo, sui nai logea, ma nia ke leka naꞋa Ꞌana.”   
\p
\v 23 Bore ma kira ka ako ma ka inaꞋu ana ma kira ka suꞋusuꞋu faꞋinia fuana fotoꞋilana sa Jesus ana Ꞌai rara folo. Ma na akoꞋa kira ka liufia naꞋa.  
\v 24 Ma sa Paelat ka kwatea na kwaꞋikwaꞋinga neꞋe kira suꞋusuꞋu faꞋinia osiꞋana ganiꞋa kira.  
\v 25 Ma nia ka logea sa Barabas na ngwae ba kira oga, na ngwae ba kira alua Ꞌi saena lokafo fuana etangilana na fuꞋanga doe, ma na sau ngwaeꞋa. Sui sa Paelat ka kwatea sa Jesus fuada, sulia na kwaiogaiꞋanga kira.   
\s1 Kira foto fafia sa Jesus ana na Ꞌai rara folo  
\r (Matthew 27:32-44; Mark 15:21-32; John 19:17-27)  
\p
\v 26 Ma na ngwae ana ofoꞋa ki, kira ka talaꞋia naꞋa sa Jesus fuana na maeꞋa. Ma kaidaꞋi kira leka kwau, kira ka saka toꞋona taꞋi ngwae neꞋe satana sa Simon, faꞋasia na fanoa Ꞌi Saeren. Kira daua sa Simon kaidaꞋi nia leka maꞋi ma ka ruꞋu saena labu Ꞌi Jerusalem faꞋasia taꞋi kula maꞋi Ꞌi maa. Ma kira ka alua naꞋa Ꞌai rara folo Ꞌi gwauna ꞋabaꞋabana, ma kira ka suꞋumaꞋinia Ꞌiri nia ka ngalia Ꞌi burina sa Jesus.   
\p
\v 27 Ma taꞋi fikuꞋa doe kira ka leka Ꞌi burina. Ma ti kini Ꞌi saena na fikuꞋa neꞋeri kira oꞋomae, ma kira ka angisia.  
\v 28 Sa Jesus nia abula fuada ma ka fata Ꞌuri, “Kini ana Ꞌi Jerusalem Ꞌae! NoaꞋa kamu kasi angi laꞋu Ꞌuaku. Muke angisi kamu lala talamuꞋa, ma na ngela kamu ki.  
\v 29 OsiꞋana nia ke baꞋa dao ana faꞋi asoa neꞋe ngwae ki kike fata Ꞌuri, ‘Na ꞋoilakiꞋa fuana na kini neꞋe kira ꞋabaraꞋa ki, ma na kini neꞋe noaꞋa kasi faꞋafuta ki, ma noaꞋa kira kasi faꞋasusu ki!’  
\v 30 Ma kaidaꞋi neꞋeri na ngwae ki kike baꞋa fata Ꞌuri fuana na faꞋi ua ki, ‘Muke Ꞌasi maꞋi fafi kami.’ Ma kira ka fata Ꞌuri fuana na totoloa ki, ‘Muke ofo maꞋi fafi kami.’  
\v 31 OsiꞋana diꞋia kira sasia ru ꞋunaꞋeri aku, na ngwae neꞋe nau ku saga, kike baꞋa sasia ru neꞋe nia taꞋa ka tasa amuꞋa neꞋe kamu toꞋo ana na taꞋangaꞋa ki.”   
\p
\v 32 Ma kira ka ngalia logo ro ngwae folofolo bili ki fuana na saungilada faꞋinia sa Jesus.  
\v 33 Ma kaidaꞋi kira dao ana kula neꞋe kira saea Ꞌani “Na Lasi Ngwae,” kira ka fotoꞋia sa Jesus ana na Ꞌai rara folo. Ma na ro ngwae folofolo bili ba kiri, kira ka fotoꞋidaroꞋo logo ana ro Ꞌai rara folo ki, taꞋi ngwae ana bali ꞋoloꞋolo ana sa Jesus, ma ta ai ana bali mauli ana.  
\v 34 Ma sa Jesus ka fata Ꞌuri, “MaꞋasi, Ꞌoke rufuanata ada, osiꞋana kira kina ru neꞋe kira sasia.”  
\p Ma na ngwae ni ofoꞋa ki ka masa diꞋia daisiꞋanga, fasi Ꞌiri kira ke dao toꞋona sa tai ada neꞋe ke ngalia ta ifi ana sa Jesus.   
\p
\v 35 Na ngwae neꞋe kira uu Ꞌi neꞋeri ki, kira ka ada goꞋo Ꞌada ana, ma na ngwae faꞋinaꞋonaꞋo ana Jiu ki, kira ka Ꞌoidorole Ꞌani kira ka Ꞌuri, “Nia faꞋamauria na ngwae matamata ki. DiꞋia nia neꞋe na Christ, na ngwae neꞋe God nia filia, nia totolia nia ke faꞋamauria niaꞋa talana.”   
\p
\v 36 Ma na ngwae ni ofoꞋa ki, kira ka Ꞌoidorole logo ana, ma kira ka leka kwau siana, ma kira ka kwatea na waen Ꞌafae fuana.  
\v 37 Ma kira ka fata Ꞌuri, “DiꞋia ꞋaeꞋo na tatalafaꞋa ngwae Jiu ki, Ꞌoke faꞋamauriꞋo talamu!”   
\p
\v 38 Ma kira ka keresia na alaꞋanga Ꞌuri maꞋi gwauna na Ꞌai rara folo, \sc “NiaꞋa naꞋa neꞋe na ngwae tatalafaꞋa Jiu ki.”\sc*   
\p
\v 39 Ma taꞋi ngwae ana na ro ngwae ba kira fotoꞋida faꞋinia sa Jesus, nia ka fata buri tolingaꞋi ana ka Ꞌuri, “ꞋUri ma ꞋaeꞋo neꞋe na Christ? ꞋOke faꞋamauriꞋo talamu ma keroꞋo logo!”   
\p
\v 40 Bore ma na ruana ngwae ka balufia ka Ꞌuri, “ꞋUri ma, Ꞌoe kosi maꞋungia goꞋo kwaꞋikwaꞋinga God kwa? Kulu bolo taꞋifau goꞋo, osiꞋana kira kwatea goꞋo taꞋi kwaꞋikwaꞋinga fuakulu.  
\v 41 Ma koroꞋa niniꞋa, na kwaꞋikwaꞋinga neꞋe nia saga goꞋo Ꞌana, osiꞋana koro ngalia naꞋa Ꞌi maana ru taꞋa neꞋe koro sasiꞋi ki. Bore ma noaꞋa nia kasi sasia goꞋo ta ru rora.”  
\v 42 Ma nia ka fata Ꞌuri fuana sa Jesus, “Jesus Ꞌae, Ꞌoke manata toꞋoku, kaidaꞋi Ꞌoke oli maꞋi Ꞌani gwaungaꞋinga Ꞌoe.”   
\p
\v 43 Ma sa Jesus ka fata Ꞌuri fuana, “Nau ku saea na ru mamana fuamu, Ꞌi taꞋena Ꞌoke tua faꞋi nau Ꞌi langi.”   
\s1 Na maelana sa Jesus  
\r (Matthew 27:45-56; Mark 15:33-41; John 19:28-30)  
\p
\v 44 Nia Ꞌita Ꞌi tofongana na asoa, na sina ka bulumae, ma abaꞋi kula neꞋeri taꞋifau ka rodoꞋa, leleka ka dao ana uula kadi sina saꞋulafi.  
\v 45 Ma na ifi doe neꞋe nia bokota na kula abu Ꞌi saena na Luma Abu God ka gaa Ꞌani ro baliꞋi ru ki.  
\v 46 Ma sa Jesus nia ka ako doe ka Ꞌuri, “MaꞋasi, nau ku kwatea naꞋa kwau na mangoku fuamu.” Nia ka fata ꞋunaꞋeri ka sui goꞋo, nia ka mae naꞋa.   
\p
\v 47 Ma na faꞋinaꞋonaꞋo ana ngwae ni ofoꞋa ki nia lisia ru neꞋeri, ma nia ka baꞋatafea God ka Ꞌuri, “Nia mamana, niaꞋa na ngwae ꞋoloꞋolo!”   
\p
\v 48 Ma kaidaꞋi na ngwae neꞋeri ki kira fiku, ma kika bubungia, kira lisia maelana sa Jesus ka sui, kira taꞋifau oli naꞋa Ꞌada Ꞌi fanoa kira ki. Ma kira ka fidalia fuꞋufuꞋuda fuana faꞋataꞋilana na liadilaꞋanga kira ki.  
\v 49 Ma na ngwae ki taꞋifau neꞋe kira saiana sa Jesus, faꞋinia na kini neꞋe kira leka Ꞌi burina faꞋasia Ꞌi Galili ki, kira uu tau goꞋo Ꞌada, ma kira ka lisia ru neꞋeri ki taꞋifau.   
\s1 Kira kwaiatoa sa Jesus  
\r (Matthew 27:57-61; Mark 15:42-47; John 19:38-42)  
\p
\v 50-51 Ma taꞋi ngwae faꞋasia na fanoa Ꞌi Arimetea Ꞌi saena na abaꞋi kula Ꞌi Judea, neꞋe satana sa Josef, nia tua logo Ꞌi neꞋeri. Ma nia na ngwae saga, ma na ngwae leꞋa, ma nia ka kwaimasi logo fuana lisilana neꞋe God ke gwaungaꞋi fafia ngwae nia ki. Ma sui bore Ꞌana nia ta ngwae ana na fiku taꞋi ngwae lokoꞋi ru Jiu ki, nia kasi ala goꞋo fafia ru neꞋe kira saea, ma kira ka sasiꞋi ana sa Jesus ki.  
\v 52 Nia ka leka siana sa Paelat, ma ka gani Ꞌuana na nonina sa Jesus.  
\v 53 Ma nia ka lafua naꞋa nonina sa Jesus, ma ka buta Ꞌani na Ꞌaba ifi kwao. Ma nia ka alua Ꞌi saena na faoda faolu fuana kwaiatolana ngwae mae ki neꞋe kira Ꞌilia Ꞌi saena na fau doe.  
\v 54 Ma faꞋi asoa neꞋeri na Farere. Ma na asoa fuana sasi akaꞋu Ꞌanga na Sabat, na asoa ana mamaloꞋanga, nia karangi talaꞋae naꞋa.   
\p
\v 55 Na kini neꞋe kira leka maꞋi burina sa Jesus faꞋasia Ꞌi Galili ki, kira leka logo faꞋinia sa Josef. Ma kira ka lisia naꞋa faoda neꞋeri, ma kira ka lisia naꞋa alulana sa Jesus Ꞌi saena.  
\v 56 Sui kira ka oli Ꞌi fanoa, ma kira ka sasi akaꞋu ana ngwaingwai ki, ma na ru moko leꞋa ki fuana na ongolana Ꞌania nonina sa Jesus. Bore ma ana asoa ana Sabat, kira ka mamalo naꞋa, diꞋia na taki nia saea.   
\c 24  
\s1 Sa Jesus nia mauri laꞋu  
\r (Matthew 28:1-10; Mark 16:1-8; John 20:1-10)  
\p
\v 1 Ma ana Sande Ꞌofodangi laꞋa bilabila, na ngwaꞋi kini baera kira ngalia na ngwaingwai moko leꞋa ki neꞋe kira sasi akaꞋu ani, ma kira ka leka naꞋa Ꞌi maana faoda neꞋeri.  
\v 2 Ma kira ka lisia faoda neꞋeri nia Ꞌifi naꞋa, duꞋungana na babaꞋi fau noaꞋa kasi teo naꞋa Ꞌi maana na faoda.  
\v 3 Ma kira ka ruꞋu kwau, bore ma noaꞋa kira kasi lisia naꞋa na nonina na Aofia sa Jesus.  
\v 4 Ma kaidaꞋi kira manata goꞋo Ꞌada Ꞌua sulia ru neꞋeri, ro Ꞌainsel neꞋe kira ruꞋufia na ifi neꞋe ngwasinasina liu ki, kera ka sakatafa maꞋi, ma kira ka uu Ꞌi sulida.  
\v 5 Na kini neꞋeri ki kira ka maꞋu liu, ma kira ka gwautoli Ꞌi ano. Bore ma na ro ngwae neꞋeri ki, kera ka fata Ꞌuri fuada, “FaꞋuta neꞋe kamu ka lulu Ꞌuana na ngwae neꞋe nia mauri goꞋo Ꞌana Ꞌi saena kula fuana na ngwae mae ki re?  
\v 6 NoaꞋa nia kasi tua naꞋa Ꞌi neꞋe, nia mauri laꞋu naꞋa. Kamu manata toꞋona basi, nia faꞋarongo kaumulu taꞋifau ana, kaidaꞋi ba nia tua Ꞌua faꞋi kamu Ꞌi Galili. Nia fata Ꞌuri ba,  
\v 7 ‘Kike baꞋa kwate nau, na Ngela Ngwae, fuana na ngwae taꞋa ki, ma kira ke saungi nau ana na Ꞌai rara folo, sui ana uula asoa, nau kui mauri laꞋu.’”  
\v 8 Sui na kini neꞋeri ki kira ka manata toꞋona na fatalana.  
\v 9 Ma kira ka oli naꞋa faꞋasia na faoda, ma kira ka faꞋarongoa na akwala ma taꞋi ngwae ana fafarongo nia ki, ma ti ngwae laꞋu neꞋe kira dao toꞋoda.  
\v 10 Na kini neꞋe kira faꞋarongoa na lifurongo nia ki, neꞋe Ꞌi Mary faꞋasia Ꞌi Magdala, ma Ꞌi Joana, ma Ꞌi Mary na teꞋa sa James, ma ti kini laꞋu.   
\p
\v 11 Bore ma na lifurongo ki kira ka fia fasi na kini neꞋeri ki kira alaꞋa bani goꞋo Ꞌada, ma noaꞋa kira kasi faꞋamamana goꞋo fatalada.  
\v 12 Bore ma sa Peter nia tataꞋe, ma ka lalili Ꞌuana maana faoda. Ma nia orooro kwau, ma ka lisia goꞋo na ifi kwao ki neꞋe teo Ꞌi neꞋeri. Sui nia ka oli, ma ka Ꞌarefo liu ana ru neꞋe nia fuli.   
\s1 Ro ngwae ki lisia sa Jesus nia mauri laꞋu  
\r (Mark 16:12-13)  
\p
\v 13 Ana faꞋi asoa neꞋeri, ta ro ngwae ana fafarongo sa Jesus ki, kera leka Ꞌuana na fanoa Ꞌi Emeas. Nia bolo faꞋinia taꞋi akwala kadi tala\f + \fr 24:13 \ft 11 kilomita\f* faꞋasia Ꞌi Jerusalem.  
\v 14 Ma kera ka alaꞋa adaroꞋo sulia ru neꞋeri ki taꞋifau neꞋe nia fuli.  
\v 15 Ma kaidaꞋi kera alaꞋa adaroꞋo, sa Jesus nia leka karangi kera maꞋi, ma ka leka logo faꞋi kera.  
\v 16 Kera ka lisia goꞋo adaroꞋo, bore ma God noaꞋa Ꞌiri alaꞋani fuana kera ka lia saiana.  
\v 17 Ma sa Jesus ka fata Ꞌuri fuadaroꞋo, “Tae niniꞋa koroꞋo alaꞋa maꞋi sulia kaidaꞋi nini koroꞋo leka maꞋi ana?”  
\p Ma kera ka uu nene, ma manataladaroꞋo ka dila.  
\v 18 Ma taꞋi ngwae adaroꞋo neꞋe satana sa Kleopas, nia fata ka Ꞌuri, “Nau ku fia sali ꞋaeꞋo goꞋo neꞋe Ꞌoko tua Ꞌi Jerusalem, ma Ꞌoko kina goꞋo Ꞌamu na ru neꞋe fuli saena asoa neꞋe ki.”   
\p
\v 19 Ma sa Jesus nia saefiloda ka Ꞌuri, “Ru faꞋuta ki neꞋana re?”  
\p Ma kera olisia, kera ka Ꞌuri, “Ru neꞋe kira sasia ana sa Jesus, na ngwae ba Ꞌi Nasaret. Na ngwae neꞋeri, niaꞋa na profet, na ngwae fuana alaꞋanga Ꞌania fatalana God, duꞋungana God ma na ngwae ki kira saiana na fatalana nia ngasingasiꞋa, ma na raolana ka talingaꞋi liu.  
\v 20 Na fata abu doe kami ki, ma na ngwae kwaitalaꞋi ki, kira kwatea fuana saungilana, ma kira ka fotoꞋia ana na Ꞌai rara folo.  
\v 21 Ma kaimili ka manata Ꞌaimili sulia fasi nia naꞋa neꞋe ke baꞋa logea ngwae Ꞌi Israel ki. Ma taꞋena na uula asoa naꞋa Ꞌi buri Ꞌana ru neꞋe ki niꞋi fuli.  
\v 22 Ma kami ka Ꞌarefo liu, duꞋungana ti kini ana fikuꞋa kaimili, kira leka dao ana na faoda.  
\v 23 Bore ma noaꞋa kira kasi lisia na nonina. Ma kira ka oli maꞋi, kira ka saea neꞋe kira lisia na Ꞌainsel ki neꞋe faꞋarongoda Ꞌani neꞋe nia mauri laꞋu.  
\v 24 Ma ti ngwae laꞋu ana fikuꞋa kaimili, kira leka logo ana na faoda neꞋeri, ma kira ka dao toꞋona nia mamana naꞋa, diꞋia nama ba kini neꞋeri ki kira saea. Bore ma kira ka Ꞌiri lisia naꞋa nonina sa Jesus.”   
\p
\v 25 Ma sa Jesus ka fata Ꞌuri fuadaroꞋo, “KoroꞋo boleboleꞋa liu! Ma na manatamuroꞋo kasi ꞋaliꞋali fuana na faꞋamamana lana ru ba na profet ki kira saea naꞋa maꞋi Ꞌi naꞋo.  
\v 26 Na Christ ke nonifii basi, sui nia ka fiꞋi gwaungaꞋi Ꞌania ꞋinotoꞋanga doe.”  
\v 27 Ma sa Jesus ka faꞋamanata kera Ꞌani ru ba kira saea sulia na Christ Ꞌi saena na KerekereꞋa Abu ki. Nia talaꞋae ana na kerekereꞋa sa Moses ki ma na kerekereꞋa na Profet ki.   
\p
\v 28 Ma kaidaꞋi kira dao karangia naꞋa fanoa neꞋe kira leka Ꞌuana, sa Jesus ka sasi diꞋia nia ke liu dao faꞋi liu adaroꞋo.  
\v 29 Ma kera ka luia, ma kera ka fata Ꞌuri, “ꞋOke tua basi maꞋi Ꞌamu faꞋi keroꞋo, osiꞋana bali ana asoa nia liu naꞋa, ma karangi ka rodo naꞋa.” Ma nia ka leka naꞋa Ꞌana faꞋinidaroꞋo.  
\v 30 KaidaꞋi nia tua naꞋa fuana fangaꞋa faꞋi kera, nia ka ngalia afu beret, ma ka baꞋatafea God, sui ka ngiia na beret neꞋeri, ma ka kwatea fuadaroꞋo.  
\v 31 KaidaꞋi kera lisia ru neꞋeri, God ka alaꞋanida kera ka fiꞋi lia saiana, ma nia ka noꞋana naꞋa faꞋasidaroꞋo.  
\v 32 Ma kera ka alaꞋa kwailiu fuadaroꞋo, kera ka Ꞌuri, “Se! KaidaꞋi ba nia alaꞋa faꞋi koro sulia maꞋi tala, ma ka faꞋamanata koro Ꞌani na KerekereꞋa Abu ki, koro saeleꞋa liu.”   
\p
\v 33 Ma ana kaidaꞋi neꞋeri nama goꞋo, kera tataꞋe, kera ka oli laꞋu Ꞌuana Ꞌi Jerusalem. Ma kera ka dao toꞋona na akwala ma taꞋi fafarongo neꞋe kira fiku goꞋo Ꞌada, faꞋinia ti ngwae laꞋu.  
\v 34 Ma ngwae ki saena fikuꞋa neꞋeri ka faꞋarongodaroꞋo Ꞌuri, “Na Aofia nia mauri laꞋu, mamana naꞋa! Nia dao tafa fuana sa Simon!”   
\p
\v 35 Ma kera ka alaꞋa sulia na ru ba nia fuli sulia na tala, ma sulia na kaidaꞋi kera lia saiana kaidaꞋi nia ngiia na afu beret.   
\s1 Sa Jesus faꞋataꞋinia talana fuana fafarongo nia ki  
\r (Matthew 28:16-20; Mark 16:14-18; John 20:19-23; Acts 1:6-8)  
\p
\v 36 KaidaꞋi ro ngwae neꞋeri ki kera alaꞋa goꞋo ꞋadaroꞋo fuada Ꞌua, sa Jesus nia daotafa, ma ka uu Ꞌi safitada, ma ka fata Ꞌuri fuadulu, “Na aroaroꞋanga ke tua faꞋi kamu.”   
\p
\v 37 Ma kira ka lebe, ma kira ka maꞋu liu, osiꞋana kira fia fasi kira lisia ta anoano ru.  
\v 38 Ma sa Jesus ka fata Ꞌuri, “Tae neꞋe sasia ma kamu ka maꞋu? NoaꞋa kamu kasi manata ruarua!  
\v 39 NauꞋa goꞋo niniꞋa. Mulu lisia ro lima nau ki faꞋinia na ro Ꞌae nau ki. Mulu sama toꞋona basi maꞋi na noniku, Ꞌiri muke saiana, duꞋungana neꞋe anoano ru noaꞋa kasi toꞋo ana ta suli faꞋinia ta fasiꞋa, diꞋia niniꞋa kamu lisia nau ku toꞋo ana.”   
\p
\v 40 Buri Ꞌana neꞋe nia saea ru neꞋeri ki ka sui, nia ka faꞋataꞋinia naꞋa fuila mala ana nila ki ana ro lima nia ki ma na ro Ꞌae nia ki fuada.  
\v 41 Ma kira ka saeleꞋa liu faꞋinia na ꞋarefoꞋanga. Sui bore Ꞌana, kira manata ruarua goꞋo Ꞌada, duꞋungana noaꞋa kira kasi sai leꞋa Ꞌua ana. Ma sa Jesus ka fata laꞋu Ꞌuri fuada, “Mulu kwatea ta fanga fuaku.”  
\v 42 Ma kira ka kwatea taꞋi afu iꞋa fuana.  
\v 43 Ma nia ka ngalia, ma ka Ꞌania Ꞌi naꞋoda.   
\p
\v 44 Sui nia ka fata laꞋu Ꞌuri fuada, “Ru neꞋe ki nau ku saea naꞋa maꞋi Ꞌua fuamuꞋa, kaidaꞋi nau ku tua Ꞌua maꞋi faꞋi kamu. Ru neꞋe ki taꞋifau ba kira keresiꞋi suli nau saena taki sa Moses ki, ma Ꞌi saena kerekereꞋa Profet ki, ma Ꞌi saena Sam ki, kike baꞋa dao mamana naꞋa maꞋi.”   
\s1 Sa Jesus fane Ꞌuana Ꞌi langi  
\r (Mark 16:19-20; Acts 1:9-11)  
\p
\v 45 Sui sa Jesus ka Ꞌifingia manatalada Ꞌiri kike saiana na KerekereꞋa Abu.  
\v 46 Nia ka fata Ꞌuri fuada, “Kira kerekere suli nau, na Christ, nai baꞋa nonifii, ma ana uula asoa, nau kui tataꞋe laꞋu faꞋasia na maeꞋa.  
\v 47 Ma nia ka Ꞌita maꞋi Ꞌi Jerusalem leleka ka dao saena fanoa ki taꞋifau, muke fata sulia na kakari alifaꞋi Ꞌanga ma na rufuanataꞋanga ana taꞋangaꞋa ki Ꞌani na sataku.  
\v 48 Ma kamuꞋa naꞋa neꞋe muke faꞋarongo Ꞌania ru neꞋe ki.  
\v 49 Ma nauꞋa talaku, nai baꞋa kwatea fuamuꞋa na AnoꞋi ru Abu neꞋe MaꞋa nau nia eta fataꞋa Ꞌani. Ma muke kwaimasi Ꞌi Jerusalem, leleka na ngasingasiꞋanga faꞋasia Ꞌi langi ka koso maꞋi fafi kamu.”   
\p
\v 50 Sui ma nia ka talaꞋida naꞋa faꞋasia Ꞌi saena fanoa doe neꞋeri, leleka kira ka dao ana fanoa Ꞌi Betani, ma nia ka taꞋea naꞋa limana Ꞌi langi, ma ka faꞋaleꞋa kira.  
\v 51 Ma kaidaꞋi nia faꞋaleꞋa kira goꞋo Ꞌana Ꞌua, nia ka faꞋasi kira, ma ka fane naꞋa ana Ꞌuana Ꞌi langi.  
\v 52 Ma kira ka faꞋa aofia, sui kira ka oli naꞋa Ꞌada Ꞌi Jerusalem faꞋinia na saeleꞋanga doe.  
\v 53 Ma ana kaidaꞋi Ꞌoro ki kira tua goꞋo Ꞌada Ꞌi saena na Luma Abu God fuana na baꞋatafelana God.