\id 1TI 1 Timothy in KwaraꞋae SFC Aug 2002sh, corꞋd 12/02sh, proofed 1/03sh \h 1 Timoti \toc3 1 Timoti \toc1 Na Etana KerekereꞋa Sa Paul Fuana Sa Timoti \toc2 1 Timoti \mt1 Na Etana KerekereꞋa Sa Paul Fuana Sa Timoti \ip Sa Timoti ngwae ana fanoa doe Ꞌi Listra. TeꞋa nia kini Ꞌi Grik. Sa Timoti ngwae kwaima sa Paul nia leka faꞋinia ana kula nia liu ani ki fuana faꞋarongoꞋa Ꞌania FaꞋarongoꞋa LeꞋa sa Jesus Christ. Sa Paul keresia buka neꞋe kaidaꞋi nia leka dao Ꞌi Masedonia, ma sa Timoti ka tua buri Ꞌi Efesus. Sa Paul saea fuana sa Timoti ka lialia leꞋa ana faꞋamanataꞋanga ꞋosoꞋoso neꞋe leka maꞋi saena siosi. Ana kerekereꞋa neꞋe, sa Paul fata sulia falafala leꞋa Kristin ki kaidaꞋi kira foꞋo saena siosi ki. Nia saea logo ngwaꞋi toꞋa faꞋuta ki neꞋe kira bolo faꞋinia faꞋinaꞋonaꞋo Ꞌanga ana siosi. \ip Sa Timoti naꞋa neꞋe rao ana faꞋamanatalana faꞋinaꞋonaꞋo ki faꞋinia ti Kristin matamata laꞋu, ma sa Paul ka keresia alaꞋanga Ꞌoro fuana Ꞌafilana ana raoꞋa neꞋe. \iot Na ru talingaꞋi ki saena buka neꞋe: \io1 FaꞋamanataꞋanga sulia siosi faꞋinia ngwae rao nia ki & 1:1—3:16 \io1 FaꞋamanataꞋanga sulia raoꞋa sa Timoti & 4:1—6:21 \ib \c 1 \p \v 1 NauꞋa sa Paul, na ngwae ni lifurongo sa Jesus Christ. God neꞋe faꞋamauri kia, ma sa Jesus Christ na ngwae neꞋe kulu kwaimasi ana, keroꞋa fata totongaꞋi fuaku ta ngwae ni lifurongo. \v 2 Nau ku kerekere kwau fuamu sa Timoti. ꞋOko diꞋia naꞋa na ngela nau, sulia Ꞌoko faꞋamamana ana fatalaku sulia sa Christ. Nau ku foꞋo Ꞌiri God na MaꞋa faꞋinia sa Jesus Christ na Aofia kia ke kwatea na leꞋangaꞋa, ma na kwaimanataiꞋanga, ma na aroaroꞋa fuamu. \s1 Sa Timoti Ꞌoke fuꞋalia na faꞋamanata Ꞌanga rora ki \p \v 3-4 Nau ku oga Ꞌoke tua basi Ꞌamu Ꞌi Efesus, diꞋia ba nau ku asungaꞋi Ꞌoe ana lekalaku Ꞌuana Ꞌi Masedonia. Sulia ti ngwae Ꞌi Efesus kira faꞋamanata Ꞌani na faꞋamanataꞋanga ꞋosoꞋoso ki. Kira faꞋamanata Ꞌani ꞋaꞋemae ꞋosoꞋoso ki neꞋe kira lalingani ana isuisuꞋa sulia koꞋo bora kira ki. Ma nau ku oga Ꞌoke fata luida. KaidaꞋi kira faꞋamanata Ꞌani na ru neꞋe ki, na ngwae ki kwaingilongiloi suliꞋi, ma noaꞋa kira kasi leka sulia na naiꞋi ru Ꞌanga God fuana faꞋamaurilana na ngwae ki. KaidaꞋi kulu faꞋamamana ana sa Christ, kulu totolia saiꞋa ana na naiꞋi ru Ꞌanga God. \v 5 ꞋOke alaꞋa totongaꞋi fuada noaꞋa kira kasi kwaingilongiloi ꞋunaꞋeri, fasi Ꞌiri kamuꞋa ngwae faꞋamamana ki muke alafe fuamuꞋa kwailiu. DiꞋia kamu alafe ꞋunaꞋeri, kamu ke baꞋa toꞋo ana mauriꞋa neꞋe sikasika, ma na manataꞋanga neꞋe raola ka madako, ma na faꞋamamanaꞋanga neꞋe ka mamana. \v 6 Bore ma ti ngwae kira abula matamata naꞋa Ꞌada faꞋasia na ru neꞋe ki, ma kira ka leka naꞋa Ꞌada sulia na olisuꞋusuꞋu Ꞌanga boleboleꞋa ki. \v 7 Kira oga fasi Ꞌiri kira ka uu diꞋia na ngwae faꞋamanata ki ana na taki sa Moses ki. Bore ma noaꞋa kira kasi sai goꞋo ana na taki sa Moses ki, sui bore Ꞌana kira ka fata ngasingasiꞋa sulia. \p \v 8 Ma kulu saiana na taki nia ki neꞋe ru leꞋa, diꞋia na ngwae ki kira sasi saga sulia. \v 9 Ma kulu ka sai logo ana God noaꞋa kasi saungaꞋinia na taki ki fuana faꞋasaga lana ngwae leꞋa ki. Nia saungaꞋinia lala fuana faꞋasagalana na ngwae neꞋe fulia ru taꞋa ki, ma na ngwae neꞋe abu rongo ki, ma na ngwae neꞋe noaꞋa kira kasi faꞋadufa God, ma na ngwae neꞋe kira abula taꞋa ki, ma na ngwae neꞋe ilangaꞋinia God ki ma ru abu ki. Ma nia saungaꞋinia na taki ki naꞋa fuana ngwae neꞋe kira saungwae, ma na ngwae neꞋe kira saungia na maꞋa kira ki ma teꞋa kira ki, \v 10 ma na ngwae kakabara ki ma na ngwae neꞋe kira Ꞌusu ana ngwangwane ki, ma na kini neꞋe kira Ꞌusu ana kini ki, ma na ngwae neꞋe kira bilia ngwae ki ma kika Ꞌoifoli Ꞌanida diꞋia ti ngwae rao ꞋoꞋo, ma na ngwae ꞋosoꞋoso ki, ma ngwae neꞋe Ꞌoia fata alangaꞋinga kira ki, ma na ngwae neꞋe kira sasia ti ru neꞋe matamata faꞋasia na faꞋamanata Ꞌanga mamana sulia na FaꞋarongoꞋa LeꞋa. \v 11 God neꞋe ꞋinotoꞋa liu ma ka leꞋa liu, nia alua Ꞌi limaku na FaꞋarongoꞋa LeꞋa neꞋeri Ꞌiri nai faꞋarongo Ꞌani. \s1 Sa Jesus Christ dao fasi Ꞌiri ke faꞋamauria na ngwae taꞋa ki \p \v 12 Nau ku baꞋatafea sa Jesus Christ na Aofia kia, na ngwae neꞋe kwatea na ngasingasiꞋanga fuaku fuana na sasilana na raoꞋa nau. Ma nau ku baꞋatafea logo suli nia manata fitoꞋo aku ma ka fili nau Ꞌuana na raoꞋa fuana. Nia ka fili nau, \v 13 sui bore Ꞌana na kaidaꞋi ba Ꞌi naꞋo, nau ku faꞋakaisia ma nau ku fata faꞋalia. Ma God ka kwaimanatai aku, sulia noaꞋa naisi faꞋamamana Ꞌua, ma naisi saiana na ru neꞋe nau ku sasia. \v 14 Ma na Aofia kia faꞋaleꞋa nau ka doe liu, ma ka kwaiꞋafi aku fasi Ꞌiri nau ku faꞋamamana ana niaꞋa, ma nau ku alafe logo fuana. Nia saiana sasiꞋa ꞋunaꞋeri fuaka na ngwae neꞋe kulu tua ratai faꞋinia sa Jesus Christ. \p \v 15 Ma na alaꞋanga neꞋe nia mamana, ma kulu ka faꞋamamana ana ba nia Ꞌuri, “Sa Jesus Christ nia leka maꞋi saena magalia fasi Ꞌiri ka faꞋamauria ngwae neꞋe abulalada taꞋa ki.” Aia, Ꞌi naꞋo nau ku abula taꞋa ka liufi kira taꞋifau. \v 16 Sui bore Ꞌana nau ku abula taꞋa ꞋunaꞋeri, God kwaimanatai aku, ma noaꞋa nia kasi kwaꞋi nau. Nia sasi ꞋunaꞋeri fasi Ꞌiri ka faꞋataꞋinia naꞋa mabetauꞋa sa Jesus Christ fuaku, na ngwae neꞋe nau ku taꞋa liu. Nia sasi ꞋunaꞋeri Ꞌiri ngwae ki ka saiana nia rufuanata ana sa tai neꞋe kike baꞋa faꞋamamana ana niaꞋa, ka diꞋia logo neꞋe nia rufuanata aku. Ma God ka kwatea mauriꞋa firi fuada. \v 17 Ma nau ku oga kuke baꞋatafea ma kuke faꞋadoea God tutua firi. God naꞋa neꞋe na ngwae tatalafaꞋa tua tua firi, ma noaꞋa kasi mae, ma noaꞋa kulu kasi lisia, ma taꞋifili nia goꞋo neꞋe God. ꞋIu ka ꞋunaꞋeri. \p \v 18 Ma ꞋaeꞋo, sa Timoti ngela nau, nau ku fata fuamu sulia alaꞋanga ba na AnoꞋi ru Abu fata Ꞌani na ngwae gwaungaꞋi ki kira fata suliꞋo ana kaidaꞋi ba sui naꞋa maꞋi. ꞋOke gonia na alaꞋanga neꞋeri ki, Ꞌiri Ꞌoke fuꞋa leꞋa, ma Ꞌoko ngangata Ꞌusia na ngwae faꞋamanata ꞋosoꞋoso ki. \v 19 Ma Ꞌoke uu ngasi Ꞌani na faꞋamamanaꞋanga Ꞌoe ana sa Christ, ma Ꞌoke sasia na ru neꞋe Ꞌoko saiana nia saga ki. Ti ngwae kira danga faꞋiburi naꞋa Ꞌani na ru ki neꞋe kira saiana nia saga, ma noaꞋa kira kasi faꞋamamana naꞋa ana sa Christ. \v 20 Ma ti ngwae ada neꞋe sa Haemeneas ma sa Aleksanda. Ma nau ku faꞋasidaroꞋo naꞋa fuana sa Saetan Ꞌiri ka sasia ta ru adaroꞋo. Nau ku sasi ꞋunaꞋeri Ꞌiri kera ke saiana na ru kera sasia nia rora, ma kera ka mango faꞋasia fataꞋa rora sulia God. \c 2 \s1 Na fikuꞋa faꞋinia na foꞋongaꞋa ngwae faꞋamamana ki \p \v 1 Ru neꞋe nia talingaꞋi, nau ku Ꞌengo kamu fasi Ꞌiri muke foꞋosia God, ma muke baꞋatafe nia, ma muke gani nia Ꞌuana kwaiꞋafiꞋanga ana ngwae ki taꞋifau. \v 2 Ma muke foꞋo fuana na ngwae tatalafaꞋa ki, ma sa tai faꞋida neꞋe kira toꞋo ana na ꞋinotoꞋanga, fasi Ꞌiri kulu taꞋifau kuke tua Ꞌani mauriꞋa ana aroaroꞋanga ma na babatoꞋonga. ꞋUnaꞋeri kulu saiana kuke faꞋa ꞋinotoꞋa God ma sasilana ru ꞋoloꞋolo ki. \v 3 Na foꞋongaꞋa ꞋunaꞋeri leꞋa ma ka faꞋasaeleꞋa God neꞋe faꞋamauri kia. \v 4 OsiꞋana God nia oga na ngwae ki taꞋifau kira ka saiana na ru mamana sulia sa Christ, ma kira ka toꞋo ana mauriꞋa firi. \v 5 Sulia taꞋi God goꞋo, ma taꞋi ngwae goꞋo neꞋe olifaꞋinia na ngwae ki fuana God. Nia neꞋe sa Jesus Christ. \v 6 Sulia sa Jesus kwatea naꞋa maurilana talana Ꞌiri ka lafua na ngwae ki taꞋifau faꞋasia na kwaꞋikwaꞋinga. ꞋUnaꞋeri, ana kaidaꞋi ba God nia filia, nia ka faꞋataꞋinia naꞋa na kwaiogaiꞋanga nia fuana ngwae ki taꞋifau kira ka toꞋo ana mauriꞋa firi. \v 7 Nia neꞋe, God ka fili nau naꞋa fasi Ꞌiri nauꞋa na ngwae ni lifurongo, ma nau ku faꞋarongo, ma nau ku faꞋamanata Ꞌani na faꞋarongoꞋa mamana sulia sa Jesus Christ fuana na ngwae neꞋe noaꞋa laꞋu Jiu ki. NoaꞋa nau kusi soke. Ru mamana nau ku saea. \s1 Na faꞋamanata Ꞌanga fuana fiku kwaimaꞋanga \p \v 8 Nau ku oga na ngwangwane ki ana kula ki taꞋifau kira ka foꞋo. Ma ana kaidaꞋi kira taꞋea na limada fuana foꞋongaꞋa, kira ka tua ꞋoloꞋolo Ꞌani mauriꞋa sikasika, ma noaꞋa kira kasi saetaꞋa nama kika olisuꞋusuꞋu faꞋinia ta ngwae. \p \v 9 Nau ku oga logo na kini ki kike toro saga nama Ꞌani toro kira ki. Ma noaꞋa kira kasi toro Ꞌani toro neꞋe ngwae ki ke lia funufunu fuada faꞋiniꞋi. DiꞋia kaidaꞋi kira firiꞋia ifuda, noaꞋa laꞋu Ꞌani na ru neꞋe folilani doe liu ki neꞋe kira ka laungi Ꞌani, ma noaꞋa laꞋu Ꞌani na toro neꞋe folilani doe liu ma ka inua ngwae fuana taꞋangaꞋa. \v 10 Kike kwate maurilada ke kwanga lala Ꞌani sasilana ru leꞋa ki neꞋe bolo fuana kini ki neꞋe kira saea kira faꞋamamana ana God. \v 11 Na kini ki kike tua aroaro, ma kike enoeno ana kaidaꞋi kira fafarongo fuana faꞋamanataꞋanga ki. \v 12 NoaꞋa nau kusi alaꞋania na kini ki Ꞌiri neꞋe kike faꞋamanata ma kira ka gwaungaꞋi fafia na ngwae ki. Nia bolo fuana kike tua aroaro goꞋo Ꞌada. \v 13 Sulia sa Adam neꞋe God nia eta saungaꞋinia, sui mala Ꞌi Eve. \v 14 Ma noaꞋa laꞋu sa Adam ba sa Saetan sokea, bore ma Ꞌi Eve lala Ꞌana ba nia faꞋamamana na sokeꞋa sa Saetan ki, ma ka Ꞌoia na taki God ki. \v 15 Bore ma, osiꞋana neꞋe kini ki kira faꞋafuta ngela, God ke faꞋamaurida diꞋia kira faꞋamamana ana sa Christ, ma kira ka alafe, ma kika tua saga, ma kira ka enoeno. \c 3 \s1 Na ngwae kwaitalaꞋi fuana ngwae faꞋamamana ki \p \v 1 Na alaꞋanga ba Ꞌuri nia mamana, “DiꞋia ta ngwae nia oga ka kwaitalaꞋi ana fikutaꞋi ngwae faꞋamamana, tama ngwae neꞋeri nia oga na raoꞋa leꞋa liu neꞋeriꞋa.” \v 2 Ma na ngwae kwaitalaꞋi ana fikutaꞋi ngwae faꞋamamana neꞋe ngwae neꞋeri abulalana ka saga liu, ma nia ka toꞋo ana taꞋi Ꞌafe goꞋo ma ka tua mamana faꞋinia, ma nia ka lia leꞋa sulia niaꞋa talana ma ka daufafia mauriꞋa nia, ma ka manata saga, ma ka sasia ru leꞋa ki. Ma nia ka kwaloa ngwae ki Ꞌi luma nia, ma ka bolo fuana faꞋamanata Ꞌanga Ꞌani fatalana God. \v 3 Nia noaꞋa kasi kwaꞋu doe ana na kafo neꞋe ngasingasiꞋa fuana burasilana gwauna. Ma nia noaꞋa kasi oga fuꞋanga, bore ma nia ka tua anoano faꞋinia aroaroꞋanga fuana ngwae ki. Ma nia noaꞋa kasi ꞋidufaꞋi olisuꞋusuꞋu faꞋinia ngwae ki. Ma nia noaꞋa kasi guguta mani. \v 4 Ma nia saiana ka faꞋasaga na ngela nia ki ma na Ꞌafe nia, ma ka faꞋamanata na ngela nia ki fasi Ꞌiri kira ka roꞋosulia, ma kira ka fuꞋusi doe ana niaꞋa. \v 5 Si diꞋia na ngwae noaꞋa kasi saiana na liaꞋa sulia na ngela nia ki ma na Ꞌafe nia, nia ka lia mo faꞋuta sulia na ngwae faꞋamamana God ki? \v 6 Na ngwae neꞋe faꞋamamana ka tau, neꞋe totolia nia ka kwaitalaꞋi. Na ngwae neꞋe fiꞋi ruꞋu maꞋi saena fikutaꞋi ngwae faꞋamamana, nia kata auraꞋe nia diꞋia sa Saetan, ma God ke matalangaꞋinia logo. \v 7 Nia logo neꞋe ngwae fuana ngwae Ꞌi maa ana lalusae kira ka fuꞋusi doe ana, ma noaꞋa kira kasi saea ta ru taꞋa sulia. ꞋUnaꞋeri neꞋe sa Saetan noaꞋa kasi daua Ꞌani na itoito nia. \s1 Na ngwae ni kwaiꞋafi ana na ngwae faꞋamamana ki \p \v 8 Na ngwae ni kwaiꞋafiꞋanga ki saena na fikutaꞋi ngwae faꞋamamana logo, neꞋe abulalana ka leꞋa, ma ngwae ki ka fuꞋusi doe ana niaꞋa. Nia ka fata mamana. Ma noaꞋa kasi kwaꞋu doe Ꞌani kwaꞋunga lilinga ki, ma noaꞋa kasi guguta mani. \v 9 Nia noaꞋa kasi manata ruarua, bore ma nia ke faꞋamamana ngasingasiꞋa ana faꞋarongoꞋa God neꞋe nia faꞋataꞋinia fuaka. \v 10 Ma na ngwae neꞋe faꞋamamana ki, kira ka ilitoꞋona basi Ꞌi naꞋo, Ꞌiri kira saiana neꞋe nia saga naꞋa, sui mala nia ka fiꞋi rao. \p \v 11 Ma na Ꞌafe nia logo, na abulalana ka leꞋa, ma ngwae ki ka fuꞋusi doe ana. Nia noaꞋa kasi alaꞋa buri ana ngwae ki. Ma nia ka lia leꞋa sulia talana ma ka daufafia mauriꞋa nia, ma nia ka ꞋoloꞋolo ana na ru ki taꞋifau. \p \v 12 Ma na ngwae kwaiꞋafi ana ngwae faꞋamamana ki, nia ka toꞋo nama ana taꞋi Ꞌafe goꞋo, ma ka tua mamana faꞋinia. Ma nia saiana ka faꞋasaga na Ꞌafe nia ma na ngela nia ki. \v 13 Ma sa tai neꞋe nia rao leꞋa saena lalusae, ke baꞋa leꞋa fuada, ma ka bolo fuana nia ka fata noniraꞋa sulia na faꞋamamanaꞋanga nia ana sa Jesus Christ. \s1 Na liaꞋi ngwae sa Paul fuana keresilana na kerekereꞋa neꞋe \p \v 14 Ana na kaidaꞋi niniꞋa nau ku kere naꞋa kwau fuamu, nau ku manata nama fasi nau ku leka ma nau ku lisiꞋo ꞋaliꞋali. \v 15 Ma diꞋia nau ku taꞋi dole, na kerekereꞋa neꞋe ke baꞋa faꞋataꞋinia fuamu na abulaꞋanga faꞋuta neꞋe kuke baꞋa tua Ꞌani saena fikuꞋa faꞋinia ngela God ki. KuluꞋa na fikutaꞋi ngwae God mauri. Ma fikutaꞋi ngwae faꞋamamana neꞋe faꞋangasingasia na faꞋamanataꞋanga mamana God, diꞋia na diro Ꞌai ki neꞋe faꞋangasingasia ta luma. \p \v 16 Nia mamana liu neꞋe na faꞋarongoꞋa God neꞋe nia faꞋataꞋinia fuaka nia mamana taꞋifau. Na faꞋarongoꞋa ba Ꞌuri, \q1 “Sa Christ alu nia ka ngwaeꞋa. \q1 Ma na AnoꞋi ru Abu ka faꞋataꞋinia naꞋa na sagalana. \q1 Ma na Ꞌainsel ki kira ka lisia naꞋa. \q1 Kulu ka faꞋarongo naꞋa Ꞌani niaꞋa fuana kwaluꞋani ngwae. \q1 Ma na ngwae saena fanoa Ꞌoro ki kira ka faꞋamamana naꞋa ana niaꞋa. \q1 Ma God ka ngali nia naꞋa Ꞌuana Ꞌi langi.” \b \c 4 \s1 Na ngwae faꞋamanata ꞋosoꞋoso ki \p \v 1 Na AnoꞋi ru Abu fata madako Ꞌani fasi ti ngwae kira karasu naꞋa faꞋasia na faꞋamamanaꞋanga kira, ana kaidaꞋi Ꞌi naꞋo ana sa Jesus ka fiꞋi dao maꞋi. Kira ka roꞋosulia na ano Ꞌi ru ꞋosoꞋoso ki, ma na faꞋamanataꞋanga ana na ano Ꞌi ru taꞋa ki. \v 2 Na faꞋamanataꞋanga neꞋeri ki Ꞌita maꞋi faꞋasia na ngwae ꞋosoꞋoso ki neꞋe noaꞋa kira kasi kwaimanatai sulia na abula taꞋangaꞋa kira ki. DiꞋia ngwae matamata ki abula taꞋa, kira ka kwaimanatai. Bore ma na ngwae ꞋosoꞋoso neꞋeri, noaꞋa kira kasi kwaimanatai sulia neꞋe manatalada taꞋa taꞋifau naꞋa. \v 3 Na ngwae ꞋosoꞋoso neꞋeri ki, kira faꞋamanata fasi na araꞋinga ma na ꞋafeꞋa nia rora. Kira faꞋamanata logo Ꞌani na Ꞌanilana ti fanga nia rora. Bore ma God saungaꞋinia na fanga neꞋeri ki fuana ngwae faꞋamamana ki fuana Ꞌanilani, Ꞌi burina neꞋe kira kwatea na foꞋongaꞋa ni baꞋatafeꞋa fuana God. Ma God saungaꞋinia na fanga neꞋeri ki fuana ngwae neꞋe kira sai naꞋa ana faꞋamanataꞋanga mamana. \v 4 Sulia fanga ki taꞋifau neꞋe God saungaꞋiniꞋi, noaꞋa ta ru kasi taꞋa, niꞋi leꞋa taꞋifau goꞋo. Si diꞋia kulu ka foꞋo Ꞌani baꞋatafeꞋanga fuana Ꞌanilana, noaꞋa kulu kasi Ꞌaila naꞋa Ꞌania ta fanga. \v 5 Fanga nia leꞋa fuana Ꞌanilana, osiꞋana God saea nia leꞋa, ma na foꞋongaꞋa kulu fuana na fanga kwate ma nia ka leꞋa. \s1 Na ngwae ni rao leꞋa sa Jesus Christ \p \v 6 Timoti Ꞌae, diꞋia Ꞌoko kwatea na faꞋamanataꞋanga neꞋe ki fuana ngwae faꞋamamana ki, ma diꞋia Ꞌoko mauri Ꞌani na FaꞋarongoꞋa LeꞋa, ma Ꞌoko tua ni roꞋo sulia na faꞋamanataꞋanga mamana, tama Ꞌoe na ngwae rao leꞋa sa Jesus Christ. \v 7 Aia, noaꞋa Ꞌoe kosi fafarongo sulia na ꞋaꞋemae Ꞌaurafu ki. ꞋOko suꞋute lala Ꞌuana sasilana na kwaiogaiꞋanga God. \v 8-9 ꞋOko saiana ngwae ki fata Ꞌuri, “Nia leꞋa fuana na ngwae ka faꞋangasingasia nama nonina, osiꞋana nia ka Ꞌafia na mauriꞋa fuana na kaidaꞋi neꞋe.” Bore ma nia leꞋa ka tasa diꞋia na ngwae ke suꞋute fuana sasilana na kwaiogaiꞋanga God, sulia nia ka Ꞌafia na mauriꞋa fuana na kaidaꞋi neꞋe, ma ta kaidaꞋi neꞋe ke baꞋa dao logo maꞋi. Ma alaꞋanga neꞋeri nia ka mamana, ma kulu ka faꞋamamana ana. \v 10 Kuke suꞋute nama ꞋunaꞋeri, osiꞋana kulu fitoꞋo ana God neꞋe mauri. Sulia nia saiana ke faꞋamauria ngwae ki taꞋifau, ma ka tasa fuana sa tai neꞋe kira faꞋamamana ana. \p \v 11 ꞋOke faꞋamanata na ngwae ki Ꞌani ru neꞋeri ki, ma Ꞌoko fata totongaꞋi Ꞌani fuana ngwae ki ke roꞋosuliꞋi. \v 12 Ma noaꞋa Ꞌoe kosi alaꞋania na ngwae ki kira ka saea Ꞌoe kosi totolia kwaitalaꞋi Ꞌanga osiꞋana ꞋaeꞋo na ngwae Ꞌalako. ꞋOke tua Ꞌani tuaꞋa leꞋa fuana na ngwae neꞋe kira faꞋamamana ki kike lia suliꞋo, Ꞌania na fatalamu, ma na abulalamu, ma na alafelamu, ma na faꞋamamanalamu, ma na tua madakolamu. Si diꞋia kira lisia na tua lamu nia leꞋa, kike sasi logo sulia. \v 13 Ana kaidaꞋi Ꞌoke maꞋakwalia daolaku maꞋi, Ꞌoke toꞋomani na KerekereꞋa Abu ki fuana ngwae ki, ma Ꞌoke faꞋatalo Ꞌani FaꞋarongoꞋa LeꞋa, ma Ꞌoke faꞋamanata ngwae ki. \v 14 Ma noaꞋa Ꞌoe kosi danga Ꞌani na kwateꞋa Ꞌoe neꞋe AnoꞋi ru Abu kwatea fuamu, ana kaidaꞋi neꞋe profet ki kira fata Ꞌani ma na faꞋinaꞋonaꞋo ki kika alua naꞋa limada Ꞌi fafomu. \v 15 ꞋOke sasia ru neꞋeri ki sulia asoa ki fasi Ꞌiri neꞋe ngwae ki taꞋifau kira ka lisia na leꞋalana raoꞋa Ꞌoe neꞋe doe naꞋa. \v 16 ꞋOke lia leꞋa sulia na abulaꞋanga Ꞌoe talamu, ma na ru neꞋe Ꞌoko faꞋamanata ꞋaniꞋi ki. Ma Ꞌoko inaꞋu ana na raoꞋa neꞋeri ki, sulia diꞋia Ꞌoko sasi ꞋunaꞋeri, God ke faꞋamauri Ꞌoe faꞋinia sa tai neꞋe kira rongoa fatalamu. \c 5 \s1 Na raoꞋa fuana Ꞌafilana na ngwae faꞋamamana ki \p \v 1 NoaꞋa Ꞌoe kosi balufia ta ngwae ngwaro, bore ma nia totolia Ꞌoke alaꞋa gwafea diꞋia ta maꞋa amu. Ma kaidaꞋi Ꞌoko sasia ta ru fuana ngwae Ꞌalako ki, nia diꞋia neꞋe Ꞌoko sasia fuana sa toꞋolamu. \v 2 Ma kaidaꞋi Ꞌoko sasia ta ru fuana Ꞌafe ki, nia diꞋia neꞋe Ꞌoko sasia fuana teꞋa Ꞌoe ki. Ma kaidaꞋi Ꞌoko sasia ta ru fuana kini sariꞋi ki, nia diꞋia neꞋe Ꞌoko sasia fuana ngwaingwaena Ꞌoe ki Ꞌi saena manataꞋanga neꞋe leꞋa taꞋifau. \p \v 3 Fuila na ngwae faꞋamamana ki kike lia sulia na gwaꞋi Ꞌuru ki neꞋe kira tua taꞋifilida. \v 4 Bore ma diꞋia gwaꞋi Ꞌuru neꞋe toꞋo ana na ngela ki nama na koꞋo ki, kira ka rao fuana God Ꞌani liaꞋa nama sulia. Ma kira ke lia nama sulia teꞋa kira, osiꞋana teꞋa kira eta lia sulida. Ru neꞋeri, God saeleꞋa liu faꞋinia. \v 5 Muke Ꞌafia na gwaꞋi Ꞌuru neꞋe tua taꞋifilia ma ka noaꞋa ta ngwae fuana tagiꞋa sulia. Nia fitoꞋo ana God, ma nia ka inaꞋu ana foꞋongaꞋa ma ganiꞋa Ꞌuana kwaiꞋafiꞋanga sulia rodo ma na asoa. \v 6 Bore ma na gwaꞋi Ꞌuru neꞋe ke sasi Ꞌuana na kwaiogai Ꞌanga ana noni, noaꞋa kamu kasi Ꞌafia. Sui bore Ꞌana nia ka mauri Ꞌua, na mauriꞋa nia faꞋinia sa Christ mae ka sui naꞋa. \v 7 ꞋOke kwatea na faꞋamanataꞋanga neꞋe ki fuana na ngwae faꞋamamana ki, Ꞌiri ta ngwae noaꞋa kasi dao toꞋona ta roraꞋa ada. \v 8 Ma diꞋia ta ngwae noaꞋa kasi lia sulia na ngwaefuta nia ki, ma na ngwae ana kwalafa nia, tama ngwae neꞋeri faꞋasia naꞋa na faꞋamanataꞋanga sa Christ, ma nia ka taꞋa ka liufia na ngwae neꞋe noaꞋa kira kasi faꞋamamana ki. \p \v 9 Ma na gwaꞋi Ꞌuru neꞋe noaꞋa kasi dao Ꞌua ana ono akwala faꞋi ngali ki, noaꞋa Ꞌoe kosi toꞋomaꞋi fiku ana faꞋinia na gwaꞋi Ꞌuru ki. ꞋOke toꞋoa ta gwaꞋi Ꞌuru neꞋe nia ngwaro, ma nia tuatua mamana fuana araꞋi nia. \v 10 Ma kira ka saiana neꞋe nia sasia raoꞋa leꞋa Ꞌuri ki: Nia lia leꞋa sulia na ngela nia ki, ma ka kwaloa na ngwae dao ki Ꞌi luma nia, ma ka enoeno, ma ka Ꞌafia naꞋa ngwae faꞋamamana ki faꞋinia sa tai faꞋida neꞋe kira toꞋo ana na ꞋafitaꞋiꞋanga, ma ka danga taꞋifau naꞋa Ꞌani niaꞋa fuana sasilana na raoꞋa leꞋa ki. \p \v 11 Ma na gwaꞋi Ꞌuru neꞋe noaꞋa kasi ngwaro goꞋo ki, noaꞋa Ꞌoe kosi toꞋomaꞋi fikuda faꞋinia na gwaꞋi Ꞌuru ki. Ma si diꞋia na kwaiogaiꞋanga ana noni kwatea ma kira ka abula matamata faꞋasia raoꞋa fuana sa Jesus, kira oga kike Ꞌafe laꞋu. \v 12 Ma diꞋia ꞋunaꞋeri, kira fulia roraꞋa sulia kira Ꞌoia naꞋa fata alangaꞋinga neꞋe kira eta sasia naꞋa fuana sa Jesus Christ. \v 13 DiꞋia kira noaꞋa kasi Ꞌafe laꞋu, tama kira saiana faꞋalilana na kaidaꞋi kira ki fuana liu kwailiuꞋanga ana luma ki. Ma na ru neꞋe taꞋa ka tasa neꞋe kira tua ni alaꞋa goꞋo Ꞌada ana ti ngwae, ma kira ka fata sulia na ru neꞋe noaꞋa kasi bolo fuana alaꞋanga suliꞋi ki. \v 14 Nia neꞋe nau ku fia nia leꞋa fuana gwaꞋi Ꞌuru fiꞋi doe ki kira ka Ꞌafe laꞋu, ma kira ka faꞋafuta ngela, ma kira ka lia sulida faꞋinia na luma kira ki, fasi Ꞌiri neꞋe malimae kulu ki noaꞋa kira kasi toꞋo ana ta ru fuana fata taꞋangaꞋa Ꞌani suli kulu. \v 15 Sulia ti gwaꞋi Ꞌuru kira abula matamata naꞋa, ma kira ka leka naꞋa Ꞌada sulia sa Saetan. \v 16 Si diꞋia ta kini neꞋe faꞋamamana ana sa Jesus Christ, ma ta gwaꞋi Ꞌuru ka tua Ꞌi saena na tuaꞋa nia, nia ke lia suli nia, osiꞋana noaꞋa nia kasi leꞋa fuana ꞋaberaꞋanga Ꞌani laꞋu na ngwae neꞋe kira faꞋamamana ki. ꞋUnaꞋeri ngwae faꞋamamana ki kira saiana kika lia naꞋa Ꞌada sulia na gwaꞋi Ꞌuru neꞋe kira tua taꞋifilida ki. \s1 Na faꞋamanataꞋanga fuana ngwae faꞋinaꞋonaꞋo ki \p \v 17 Ma na ngwae faꞋinaꞋonaꞋo neꞋe kira rao leꞋa fuana na fiku taꞋi ngwae faꞋamamana, nia totolia muke fuꞋusi doe ada ma muke foli leꞋa ada. Tasa liu fuana sa tai neꞋe rao ngasingasiꞋa Ꞌani faꞋataloꞋa Ꞌani FaꞋarongoꞋa LeꞋa faꞋinia faꞋamanataꞋanga. \v 18 Sulia na KerekereꞋa Abu ba fata Ꞌuri, “NoaꞋa Ꞌoe kosi firi fafia na kwakwana na buluka ni rao, ana kaidaꞋi nia uria maga ru ki.” Ma ta alaꞋanga ka Ꞌuri logo, “Na ngwae ni rao saiana ngalilana naꞋa folifoliꞋa nia.” \p \v 19 Aia, ma noaꞋa Ꞌoe kosi fafarongo Ꞌuana alaꞋanga ta ngwae goꞋo Ꞌana neꞋe ke fai fafia ta ngwae faꞋinaꞋonaꞋo, leleka ta ro ngwae nama ta uulu ngwae neꞋe leka maꞋi, kira ka fata faꞋamamana sulia ru neꞋe. \v 20 Aia, Ꞌoke balufia na ngwae neꞋe kira abulalada taꞋa ki. ꞋOke sasi ꞋunaꞋeri Ꞌi naꞋona na ngwae ki taꞋifau, Ꞌiri na ngwae neꞋe kira tua Ꞌi neꞋeri ki kike rongo, ma kike maꞋu. \p \v 21 Nau ku alaꞋa totongaꞋi fuamu Ꞌi maana God, ma sa Jesus Christ, ma na Ꞌainsel abu ki, Ꞌiri Ꞌoke roꞋosulia na faꞋamanataꞋanga neꞋe ki, ma noaꞋa Ꞌoe kosi efoa, ma noaꞋa Ꞌoe kosi Ꞌinifilifili ana ta ngwae sulia na tae neꞋe Ꞌoko lisia Ꞌi maa. \p \v 22 Ma noaꞋa Ꞌoe kosi ꞋaliꞋaliꞋa ana alu limaꞋanga fafona ta ngwae fuana raoꞋa fuana na Aofia. Ma noaꞋa Ꞌoe kosi Ꞌado faꞋinia ta ngwae ana kaidaꞋi kira fulia ta ru rora. ꞋOke tua sikasika faꞋasia taꞋangaꞋa ki! \p \v 23 ꞋOke kwaꞋufia ta kala waen faꞋinia na kafo Ꞌiri ka Ꞌafia na siramu ka leꞋa, sulia ꞋaeꞋo na ngwae neꞋe Ꞌoko mataꞋi firi goꞋo Ꞌamu. \p \v 24 Na abula taꞋangaꞋa ti ngwae ki talangwaraꞋu liu naꞋa fuana lisilana, ma ngwae ki taꞋifau ka saiana neꞋe God ke baꞋa matalangaꞋi kira. Bore ma na abula taꞋangaꞋa ti ngwae ki, kira noaꞋa kasi lisia ana kaidaꞋi naꞋa Ꞌana. \v 25 Ka ꞋunaꞋeri logo, ti ngwae sasilana ru leꞋa kira ki teo tafangaꞋi liu fuana lisilana. Ma na raoꞋa leꞋa ti ngwae ki neꞋe noaꞋa kasi faꞋataꞋi niniꞋari, bore ma ana ta kaidaꞋi kike baꞋa lisia. \c 6 \p \v 1 Na ngwae faꞋamamana neꞋe kira rao ꞋoꞋo, kira manata doe ana ngwae ꞋaꞋana kira ki, fasi Ꞌiri ta ngwae noaꞋa kasi fata taꞋa ana satana God ma na faꞋamanataꞋanga kulu. \v 2 Ma na ngwae rao ꞋoꞋo neꞋe na ngwae ꞋaꞋana kira ki faꞋamamana ana sa Jesus Christ, noaꞋa kira kasi manata Ꞌuri, “Na ngwae ꞋaꞋana nau nia faꞋamamana logo. ꞋUri noaꞋa naisi fuꞋusi doe goꞋo ana nama ku rao ngangata fuana.” Na manata Ꞌanga ꞋunaꞋeri nia noaꞋa kasi leꞋa! Kira rao leꞋa ka tasa mo fuada, sulia kira toꞋo goꞋo ana taꞋi faꞋamamanaꞋanga ma kika alafe fuana God. \s1 Na faꞋamanataꞋanga ꞋosoꞋoso ma na toꞋoruꞋa mamana \p Nia neꞋe, Ꞌoko faꞋamanata ma Ꞌoko fata sulia na ru neꞋe ki. \v 3 Ti ngwae noaꞋa kasi faꞋamanata Ꞌani ru neꞋe ki. Ma noaꞋa kira kasi alafafia na alaꞋanga mamana na Aofia kia sa Jesus Christ, ma na faꞋamanataꞋanga kia sulia tuaꞋa saga. \v 4 Ngwae neꞋeri ki kira lafuda, ma noaꞋa kira kasi sai goꞋo ana ta ru. Ma na kwaiogaiꞋanga kira ka taꞋa fuana na olisuꞋusuꞋunga sulia na fadalana maꞋe fataꞋa ki. Ma na manataꞋanga ꞋunaꞋeri ki, nia kwatea ma kira ka kwaimamagolai, ma kika olisuꞋusuꞋu kwailiu, ma kika fata maꞋudi, ma kika manata taꞋa sulia na ngwae ki. \v 5 Ma kira ka olisuꞋusuꞋu sulia asoa ki. Ma na manatada noaꞋa kasi rao. Ma noaꞋa kira kasi sai naꞋa ana ru mamana ki. Kira fia neꞋe diꞋia kira donga God, kike toda mani. \p \v 6 Aia, ma lekaꞋa sulia God faꞋatoꞋorua na ngwae, osiꞋana na kwaiogaiꞋanga nia ki neꞋe aliꞋafu ana na tae ki neꞋe nia toꞋo naꞋa ana. \v 7 Aia, tae neꞋe kulu ngalia maꞋi saena magalia neꞋe? NoaꞋa goꞋo! Ma na tae neꞋe kuke baꞋa ngalia faꞋasia na magalia neꞋe? NoaꞋa goꞋo! \v 8 Nia neꞋe, diꞋia kulu toꞋo naꞋa ana fanga ma na toro, tama ru neꞋeri ki leꞋa naꞋa fuaka. \v 9 Ti ngwae kira oga liua toꞋoruꞋanga. Ma ka talangwaraꞋu fuada neꞋe kike sasia ru rora ki fuana todalana mani. ꞋUnaꞋeri, kira ka dao toꞋona neꞋe kira Ꞌasida saena itoito diꞋia ru ꞋaeꞋaela ki. Kira oga sasilana ru Ꞌoro rora ma ka boleboleꞋa ki neꞋe taꞋa fuada. Ma kira ka dao naꞋa toꞋona nonifiiꞋanga doe liu. \v 10 KaidaꞋi ngwae liana teo ana mani, kira ke sasia kwalu kaela ru taꞋa ki fuana ngalilana mani. Ti ngwae kira sasi Ꞌuana na mani, ma kira ka leka tau naꞋa faꞋasia na faꞋamamanaꞋanga ana God, ma na liadilaꞋa Ꞌoro ki ka faꞋalia naꞋa maurilada. \s1 Na faꞋamanataꞋanga sa Paul fuana sa Timoti \p \v 11 Timoti Ꞌae, Ꞌoe na ngwae God, Ꞌoke tua faꞋasia na ru neꞋeri ki. Ma Ꞌoke sasi ngangata Ꞌuana na ꞋoloꞋoloꞋa, ma na tuaꞋa abu, ma na faꞋamamanaꞋanga, ma na alafeꞋanga, ma na ngangataꞋanga saena kaidaꞋi ana ꞋafitaꞋiꞋanga ki, ma na tuaꞋa enoeno. \v 12 ꞋOko rao leꞋa fuana na faꞋamamanaꞋanga. Ana kaidaꞋi ba Ꞌoko fata ngasingasiꞋa sulia na faꞋamamanaꞋanga Ꞌoe fuana ngwae Ꞌoro ki, Ꞌoko ngalia na mauriꞋa firi neꞋe God fili Ꞌoe Ꞌuana. \v 13 Nau ku baꞋe Ꞌoe Ꞌi naꞋona God neꞋe kwatea naꞋa mauriꞋa fuana ru ki taꞋifau, ma Ꞌi naꞋona sa Jesus Christ na ngwae ba fata ngasingasiꞋa fuana sa Pontias Paelat, \v 14 fasi Ꞌiri Ꞌoko roꞋosulia naꞋa ru neꞋeri ki, ma Ꞌoko sasi sulia Ꞌiri Ꞌoko madakola ana ru ki, ma noaꞋa Ꞌoe kosi rora, leleka ka dao ana faꞋi asoa neꞋe Aofia kia sa Jesus Christ ke oli maꞋi ana. \v 15 Nia ke baꞋa dao tafa ana kaidaꞋi saga neꞋe God nia filia. God neꞋe ngwae ki auraꞋea, ma nia talana ka gwaungaꞋi ka tasa fafia na ru ki taꞋifau, ma na tatalafaꞋa neꞋe ka gwaungaꞋi fafia na ngwae tatalafaꞋa ki, ma ka AofiaꞋa fafia na aofia ki. \v 16 Ma taꞋifili nia goꞋo neꞋe nia mauri firi ma noaꞋa kasi maꞋe. Nia tua Ꞌi saena na madakoꞋanga neꞋe noaꞋa ta ngwae kasi bolo naꞋa faꞋinia daoꞋa karangia. Ma noaꞋa ta ngwae kasi lisi nia Ꞌua, ma noaꞋa ta ngwae kasi bolo naꞋa fuana lisilana laꞋu. Alu ngwae ki kike faꞋa aofia. Alu nia ka gwaungaꞋi Ꞌani ngasingasiꞋanga neꞋe tuatua firi! ꞋIu ke ꞋunaꞋeri. \p \v 17 ꞋOko saea fuana ngwae neꞋe kira toꞋo ana toꞋoruꞋa Ꞌi saena na magalia neꞋe, noaꞋa kira kasi manata lafuda. Kike alua fitoꞋonga kira ana God, ma noaꞋa laꞋu na toꞋoruꞋa kira ki neꞋe ke sui ꞋaliꞋali goꞋo. Sulia God kwatea ru ki taꞋifau fuaka fuana na saeleꞋanga sulia. \v 18 ꞋOke saea fuada kike sasi leꞋa Ꞌiri kike toꞋoru ana raoꞋa leꞋa ki, ma kira ka maꞋudi fuana kwate ruꞋa fuana Ꞌafilana ngwae ki. \v 19 DiꞋia kira sasi ꞋunaꞋeri, kira gonia na toꞋoruꞋa neꞋe Ꞌafi kira ana kaidaꞋi neꞋe nia Ꞌua maꞋi. Ma kike toꞋo ana mauriꞋa neꞋe mamana. \p \v 20 Timoti Ꞌae, Ꞌoke lia leꞋa sulia na tae neꞋe God kwatea Ꞌoko lia sulia. Ma noaꞋa Ꞌoe kosi rongo sulia alaꞋanga taꞋa ki ma na olisuꞋusuꞋu Ꞌanga boleboleꞋa ki neꞋe ti ngwae kira alaꞋa rora Ꞌani ma kira ka saea Ꞌani “na sae sae ruꞋa.” \v 21 OsiꞋana ti ngwae fitoꞋo ana alaꞋanga boleboleꞋa neꞋeri, ma kira ka leka rora faꞋasia na faꞋamamanaꞋanga ana sa Jesus Christ. \p Nau ku foꞋo Ꞌiri na leꞋangaꞋa God ke tua faꞋi kamu taꞋifau.