\id MRK Kwaio 28 Feb 06 
\h Mak 
\toc1 Nga Kwairiinga Le'a Lo'oo La Mak 'e Giria 
\toc2 Mak 
\toc3 Mak 
\mt1 Mak  
\mt2 Nga Kwairiinga Le'a Lo'oo La Mak 'e Giria  
\ib  
\ip La Mak ngaia Wane ni Kwairiinga ala Jisas 'amoe, tafe'ua ma ngaia 'e taunga'i oguogu fe'enia la Pita (1 Pita 5:13). Ngaia lo'oo na ngaia 'e su'a le'a na Kwairiinga Le'a lo'oo. La Mak 'e giria buka lo'oo fana ta'a na gila 'ame Jiu na'a gila to'oru 'i Rom.  
\ip Buka lo'oo 'e fata suria to'orunga ala Jisas ma nga kwaifa'ananaunga aana. La Mak 'e alafuu suria ni 'ola ni 'alefosilai lo'oo la Jisas ngaia 'e agea tofuna 'ola lo'oo 'e faate'enia na ngaia 'e to'o na tegelangaa na God, ma ka faate'enia la'u na ngaia nga Wela na God. La Mak 'e siria ta'a na gila idumia buka lo'oo 'agila su'a le'a ai na la Jisas Kraes nga wane ni Kwaifa'amooringa kwala'imori.  
\iot Ni 'ola taringa'i 'ubulana buka lo'oo:  
\io1 La Jon wane ni naruabunga 'e kwatea alafuunga (1:1-8)  
\io1 La Jisas 'e etaa nga taunga'inga aana (1:9-13)  
\io1 La Jisas 'e agea nga taunga'inga aana 'i Galili (1:14—13:37)  
\io1 La Jisas 'e mae ma ka tata'e la'u (14:1—16:8)  
\io1 La Jisas 'e faata'i fana ni ta'a ni fafulongonga aana (16:9-20)  
\c 1  
\s1 La Jon 'e iiria fana ta'a 'agila sasari fana nigilana  //  nga Kraes  
\r (Mat 3:1-12; Luk 3:1-18; Jon 1:19-28)  
\p
\v 1 Nga etalana mai nga Kwairiinga Le'a lo'oo suria la Jisas Kraes, nga Wela na God, ne'e 'ilo'oo:  
\v 2 Ngaia 'e etaa 'ilaka'u la Aesea nga profet na God laka'u ngaia 'e giria ni farisi 'e aula sui no'o mai 'ola lo'oo God ngaia 'e iiria fala Kraes. \f + \fr 1:2  \ft Kraes nga lata 'e 'ola fana wane na'a God 'e firia 'ani leka mai fana wane ni fa'amoorilana ta'a na God.\f*  
\p “Aga madi. Nau taku kwatea kau nga wane ni ngari alafuunga agu 'i na'omu, 'ani sasari agau na ta'a famu.  
\v 3 Te'e wane ngaia 'e o'omae te'ana ta'a 'ubulana nga gule'e lefu langalanga ne'e 'ame to'omia ta wane 'ani to'oru ai. Ma ngaia ka 'ilo'oo, ‘Nga Alafa ngaia te'e nigi mai! Ta'a mooru fa'aodoa nga tala fana!’”\x + \xo 1:3  \xt Malakae 3:1; Aesea 40:3\x*   
\p
\v 4-6 'Ilaka'u la profet Aesea 'e iiria mai na'o, la Jon ngaia 'e nigi no'o mai 'ubulana gule'e lefu langalanga na 'ame to'omia ta wane 'ani to'oru ai. Ngaia 'e ru'ufia nga ru'u 'ame le'a ngaia 'e launge'enia fa'asia ifuna kamel, ma ngaia ka fo'asia na fo'osae na susungana buruka. Ma ngaia ka 'ania nga nabo ma nga ngingidua kwasi.\f + \fr 1:4-6  \ft Nga ruu ma nga fangalaa lo'oo, ngaia wada'u fana darilai 'ubulana gule'e lefu langalanga. La Elaeja nga profet 'e ru'ufia ruu 'ino'ona la'u mola 2 Kings 1:8; Mat 17:11-13.\f*  
\p Ma ngaia ka naruabu na ta'a ma ka alafuu fana ta'a ma ka fata 'ilo'oo, “Moru abulo mai fa'asia rianga amooru ma mooru naruabu fana God 'ani 'olafanataa na rianga amooru.” Ma ni ta'a 'e aula fa'asia nga gule'e lefu 'i Judea, ma fanua 'i Jerusalem, gila ka leka mai fana longolana nga fatalana la Jon. Gila ka foulange'enia rianga aaga ma ngaia ka naruabu aaga 'ubulana ka'o 'i Jodan.   
\p
\v 7 Ma la Jon ka fata 'ilo'oo fana ta'a te'efou “Te'e wane te'e leka mai 'i burigu, ngaia 'e taringa'i ma ka riufi nau, nau ku 'ame to'omia fana 'aku gogonu ma ku rubea nga butu aana.  
\v 8 Mai nau ku naruabu 'amooru mola 'ania ka'o, tafe'ua ma ngaia te'e naruabu amooru 'ania nga Anoe 'ola Abu.”   
\s1 Nga naruabunga ma nga irito'onga ala Jisas  
\r (Mat 3:13—4:11; Luk 3:21-22; 4:1-13)  
\p
\v 9 'Ame aburu mola 'i burina ni 'ola lo'oori, la Jisas 'e nigi mai fa'asia nga fanua 'i Nasaret 'ubulana nga gule'e lefu 'i Galili. Ngaia 'e nigi mai te'ala Jon fana 'ani naruabu ana. Ma la Jon ka naruabu ana 'ubulana nga ka'o 'i Jodan.  
\v 10 Ma alata la Jisas ngaia 'e tata'e mai fa'asia 'ubulana ka'o, ngaia 'e agasia nga lalo 'e 'ulasi, ma nga Anoe 'ola Abu ka sifo mai fafia 'ilaka'u nga me'e bola.  
\v 11 Ma te'e kwala'e 'ola ngaia 'e talo mai fa'asia 'i Langi ma ka 'ilo'oo, “'I'oo no'o na te'e wela mouta'ia agu, mai nau kua malale'a ba'ita fe'eni'o.”   
\p
\v 12 Ma nga alata lo'oori mola, nga Anoe 'ola Abu ka talaia la Jisas fana 'ubulana gule'e lefu langalanga.  
\v 13 Ma ngaia ka to'oru 'ilo'oori suria fai akwale'e gani, ma la Saetan ka irito'ona. Ni 'ola 'e kwasila gila to'oru la'u 'i lo'oori, tafe'ua ma nga enselo gila ka leka mai, ma gila ka kwaibooni ana.   
\s1 La Jisas ngaia 'e firia fai wane fana kwairiinga suria nga Kwairiinga Le'a lo'oo  
\r (Mat 4:12-22; Luk 4:14-15; 5:1-11)  
\p
\v 14 'I burina gila arua no'o la Jon 'ubulana nga lokafu, la Jisas 'e leka 'i Galili ma ka kwairii 'ania nga Kwairiinga Le'a ne'e leka mai fa'asia God.  
\v 15 Ngaia ka fata 'ilo'oo, “Alata 'e galangi no'o mai fana God 'ani ba'ita fafia nga ta'a aana. Moru abulo mai fa'asia nga rianga amooru, ma moru ka fito'o na nga Kwairiinga Le'a lo'oo.”   
\p
\v 16 Ma nga alata la Jisas 'e leka suria nga asi 'i Galili, ngaia 'e agasia la Saemon fe'enia wane ni futanga aana la Andru. Gaa'a rua wane na deenga. Gala dee te'efou na fulai agaa'a 'ubulana nga asi no'ona.  
\v 17 Ma la Jisas ka fata 'ilo'oo fagaa'a, “Molo leka mai fe'eninau, moo'o rua wane na deenga na ii'a, tafe'ua mai nau taku fa'ananaua moo'o 'ania wane ni deenga fana ta'a fagu.”  
\v 18 Ma alata lo'oori la'u mola, gaa'a gala ka 'akwasia no'o nga fulai agaa'a, ma gala ka leka no'o fe'enia.   
\p
\v 19 Ma la Jisas ka leka sika'u la'u kau, ma ngaia ka agasia la Jemes fe'enia la Jon, nga rua wela ala Sebedi. Gaa'a gala to'oru te'efou 'i 'ubulana nga baru, ma gala ka laumea fulai agaa'a.  
\v 20 Ma alata la Jisas 'e agasi 'agaa'a, ngaia ka soe 'agaa'a no'o, ma gala ka 'akwasia no'o mama'a agaa'a la Sebedi 'i 'ubulana nga baru fe'enia nga ta'a ni taunga'inga, ma gala ka leka no'o fe'enia la Jisas.   
\s1 La Jisas 'e to'o na tegelangaa fana belolana adalo  
\r (Luk 4:31-37)  
\p
\v 21 La Jisas fe'enia ni wane na fufu'iwane aana gila nigi na fanua 'i Kapaneam. Ma no'ona nga Sabat na ta'a 'i Jiu, ma la Jisas ka ru'u 'i 'ubulana nga 'ifi ni fo'anga na Jiu, ma ka fa'ananaua ta'a.  
\v 22 Alata gila longoa, gila ka 'alefo ba'ita na nga kwaifa'ananaunga aana, suria gila su'a le'a ai na'a la Jisas ngaia 'e kwaifa'ananau 'ania tegelangaa ma nga 'inato'onga mai fa'asia God. Ngaia 'ame lado la'u na nga ta'a ni kwaifa'ananaunga na Tagi ala Moses na gila 'ame kwaifa'ananau 'ania 'inato'onga.   
\p
\v 23 Ma te'e alata lo'oori la'u mola, te'e wane na adalo 'e bo'ea, ngaia ka o'omae ma ka 'ilo'oo,  
\v 24 “Jisas 'ae! 'I'oo na wane 'i Nasaret! 'Ola taa lo'oo 'i'oo agea ameeru? Bala 'i'oo leka mai fana malangada lameeru ta'ua lo'oo! Nau ku su'a mola amu, 'I'oo no'o na Wane Abu ala God!”   
\p
\v 25 Ma la Jisas ka belote'enia nga adalo laka'u, ma ka 'ilo'oo, “'Oi noto moko ru'u mai 'i maa fa'asia nga wane no'ona!”   
\p
\v 26 Ma nga adalo lo'oori, 'e asua la'u ma ngaia ka o'omae ba'ita, ma ka ru'u no'o mai fa'asia, ma ka rugasia no'o nga wane lo'oori.  
\v 27 Ma nga ta'a na gila ogu no'ona gila ka 'alefo ba'ita, ma gila ka kwaiorisi kwairiu laloaga ma gila ka 'ilo'oo, “Nga 'olataa ne'e 'ilo'oo? Bala kwaifa'ananaunga fooru ta'ua lo'oo? Wane lo'oo 'e fata 'ania nga tegelangaa. Ngaia 'e beloa adalo, ma gila ka lo'o no'o suria nga fatalana.”   
\p
\v 28 'Ame gole mola ma alafuunga suria la Jisas ka talo no'o 'ubulana gule'e lefu garigaria 'i Galili.   
\s1 La Jisas ngaia 'e gulaa nga ta'a 'e aula na gila fii  
\r (Mat 8:14-17; Luk 4:38-41)  
\p
\v 29 Alata la Jisas fe'enia la Jemes ma la Jon, gila leka no'o kau fa'asia nga 'ifi ni fo'anga na Jiu lo'oori, gila ka leka fana 'ifi ala Saemon ma la Andru.  
\v 30 Alata la Jisas ngaia 'e nigi 'ubulana 'ifi no'ona, gila ka kwairii te'ana, nga fungona geni la Saemon ngaia 'e fii 'ania noni'ago'agonga, ma ngaia mola fofona futa'i aana.  
\v 31 Ma la Jisas ngaia ka leka te'ana noni lo'oori, ma ka dau 'i nimana, ma ka tata'ea. Ma nga 'ago'agonga lo'oori ka sui no'o fa'asia, ma 'i burina ngaia ka sasaria no'o fangalaa faga.   
\p
\v 32 Ma fe'e laulafi no'ona, alata sina 'e suu, ma nga gani na Jiu fana mamalongaa 'e sui no'o, nga ta'a gila ka ngaria mai ta'a 'e fii ma ta'a adalo 'e bo'ega te'ala Jisas.  
\v 33 Ma ta'a na fanua no'ona gila ka saku te'efou mai 'i maana 'ifi lo'oori.  
\v 34 Ma la Jisas ka gulaa no'o ta'a 'e aula na gila fii 'ania fifiinga 'e aula kwaitatari. Ma ngaia ka belote'enia la'u nga adalo 'e aula. Ma ngaia 'ame alamia nga adalo lo'oori 'agila fata, suria gila su'a no'o ana ngaia Wela ala God.   
\s1 La Jisas ngaia 'e foulange'enia 'ubulana gule'e lefu 'i Galili  
\r (Luk 4:42-44)  
\p
\v 35 Ma 'usugani mola, alata 'e logologo'a 'ua, la Jisas ngaia ka tata'e, ma ka ru'u kau 'i maa fa'asia nga 'ifi lo'oori. Ma ngaia ka leka 'ani fo'a na lefu 'e aloalo.  
\v 36 'Iburina la Jisas 'e leka, la Saemon fe'enia ni wane ni kwaimaanga aana gila kwailo 'ofia.  
\v 37 Ma alata gila to'o daria, gila ka fata 'ilo'oo fana, “Ta'a te'efou gila kwailo ofi'o.”   
\p
\v 38 Ma la Jisas ka lamadu'aga ma ka 'ilo'oo, “Nau ku su'aai, tafe'ua ma goru leka kau na tani maa'e fanua galangi la'u, madi fana 'akui fa'ananauga la'u, tofuna 'ola lo'oori nga taunga'inga agu ku leka no'o mai fai.”   
\p
\v 39 Sui ma la Jisas ka leka 'ubulana ni maa'e fanua te'efou 'ubulana gule'e lefu 'i Galili, ma ka foulange'enia fatalana God 'i 'ubulana 'ifi ni fo'anga na Jiu, ma ka belote'enia adalo fa'asia nga ta'a.   
\s1 Nga 'ola ni 'alefosilai na la Jisas 'e agea ne'e  //  ogua mai ta'a te'ana  
\r (Mat 8:1-4; Luk 5:12-16)  
\p
\v 40 Na te'e alata ngaa'i la'u, te'e wane 'e kuu 'e leka mai te'ala Jisas, ma ka bobouruuru 'i 'a'aena, ma ka laeta'a ma ka 'ilo'oo, “Lauta 'i'oo 'uri, moko gulaa nau.”   
\p
\v 41 Ma la Jisas ka kwaimanadai ba'ita fana, ma ka tagwala no'o nimana, ma ka dau 'i labena wane lo'oori, ma ka fata 'ilo'oo, “Nau ku 'uri mola. Nga nonimu lo'oo 'e mafo no'o!”  
\v 42 Ma 'afe'aferu mola nga kuu lo'oori ka sigi no'o fa'asia, ma nga nonina ka nafo te'efou no'o.   
\p
\v 43 La Jisas ka fata tegela fana wane lo'oori ma ka 'ilo'oo,  
\v 44 “'I'oo sia kwairii la'u daria te'efuta wane na 'ola lo'oo nau ku agea famu. Tafe'ua, mai 'i'oo leka madi, moko faate'enia nonimu fana nga fataabu na God, alamia fataabu na God 'ani agasi'o. Sui moko kwatea nga tabonga amu 'ilaka'u la Moses ngaia 'e iiria fana kwatelai, madi fana 'ani kwatea fito'onga fana nga ta'a te'efou na nonimu ngaia 'e nafo no'o.” Ma la Jisas ka kwatea wane lo'oori ka leka no'o.   
\p
\v 45 Tafe'ua, ma nga wane lo'oori ngaia 'e leka, ma ka alafuu 'ubulana fanua te'efou suria 'olataa na la Jisas ngaia 'e agea na nonina, ma ka le'a no'o. Tofuna kwairiinga lo'oori 'e talofiga no'o, na ta'a 'e aula gila ka ogu fafia la Jisas fana longolana ma agasilana ni 'ola na'a ngaia 'e launge'enia. Ma ngaia ka 'ato no'o fala Jisas 'ani leka faata'i mai 'ubulana fanua aaga. Ma ngaia ka to'oru no'o na lefu aloalo, ma tafe'ua, nga ta'a 'ubulana fanua te'efou gila leka no'o mai te'ala Jisas.   
\c 2  
\s1 La Jisas 'e to'o na nga tegelangaa fana 'olafanataanga na rianga  
\r (Mat 9:1-8; Luk 5:17-26)  
\p
\v 1 Ma 'i burina tani gani ngai 'e sui, la Jisas ka ori la'u mai fani Kapaneam. Ma gila ka kwairii kwairiu 'ania na ngaia 'e to'oru mola 'i 'ubulana 'ifi laka'u ngaia 'e fini nigi ai 'ubulana fanua lo'oori.  
\v 2 Nga ta'a 'e aula gila ka ogu no'o mai te'ala Jisas, leleka ma 'ifi lo'oori gila to'oru ai 'e fongu no'o, ma ta lefu ka 'amoe no'o fana to'orunga ai 'ubulana 'ifi lo'oori. Ma gwa'a gula 'i maa, ma ta'a 'e aula gila ogu la'u mola ai. Ma la Jisas ka foulange'enia fatalana God faga.  
\v 3 Ma te'e alata lo'oori la'u mola, fai wane gila leka mai, gila ka ngaria mai te'e wane na labena 'e mae.  
\v 4 Ma tofuna nga ogunga ba'ita lo'oori, ngaia ka 'ato no'o faga fana ngarilana kau te'ala Jisas. Sui ma, gila ka fane 'i fofona 'ifi fe'enia nga wane lo'oori. Ma gila ka 'ulasia te'e me'e kwakwa ba'ita 'i fofona 'ifi otofana lefu na'a la Jisas ngaia 'e to'oru ai, ma gila ka fa'asifoa nga wane lo'oori 'i fofona futa'i aana te'ala Jisas.\fig Ni wane gila fa'asifoa nga wane na labena 'e mae te'ala Jisas.|alt="lowers a man" src="lb00305c.tif" size="col" copy="LB" ref="2:4" \fig*  
\v 5 Ma alata la Jisas ngaia 'e aga su'ana fito'onga aaga, ngaia ka fata 'ilo'oo fana nga wane na labena 'e mae, “Alakwa agu, nau ku 'olafanataa no'o na rianga amu.”   
\p
\v 6 Ma alata no'ona, tani ta'a ni kwaifa'ananaunga na Tagi ala Moses gila to'oru la'u mola 'i no'ona, ma gila ka manata 'ilo'oo 'i talaga,  
\v 7 “Fu'u wane! 'Ame to'omia fana ngaia 'ani fata 'ilo'oo. Te'efuta wane 'ame su'ana 'olafanataanga na rianga. Te'e God no'o ne'e su'a na 'olafanataanga na rianga. Ngaia 'e fa'atooto'ome'enia 'ania God.”   
\p
\v 8 Tafe'ua, ma la Jisas 'e su'a 'i manatalaga, ma ka fata 'ilo'oo faga, “Mooru sia manata la'u 'i no'ona.” Ma la Jisas su'a mola ai na'a gila tagoto'o te'e God no'o ne'e te'e 'olafanataa maka gulaa wane. Sui, ma ngaia ka fata 'ilo'oo,  
\v 9 “Lauta nau ku fata 'ilo'oo fana wane lo'oo nonina 'e mae, ‘Rianga amu ku 'olafanataa no'o ai,’ amooru 'ato amoru agasia mola 'ola lo'oo 'e lau. Tafe'ua, ma lauta nau ku fata 'ilo'oo, ‘Tata'e, ngaria futa'i amu, moko leka,’ 'ilo'oori mai mooru tamooru bi'i agasia 'inau ku to'o na tegelangaa.  
\v 10 Alata nau 'aku gulaa wane lo'oo, nau taku faate'enia famooru na 'inau, nga Wela na Wane, nau ku to'o na tegelangaa fana 'olafanataanga na rianga.” Mai ngaia ka fata 'ilo'oo fana nga wane lo'oori na labena 'e mae,  
\v 11 “Nau ku iiria famu, 'i'oo tata'e, ngaria no'o futa'i amu, moko leka no'o 'i 'ifi amu.”   
\p
\v 12 Ma wane lo'oori 'e tata'e, maka ngaria no'o futa'i aana, ma ka leka no'o. Ngai lo'oo, ta'a te'efou gila agasia, ma gila ka 'alefo ba'ita. Alata lo'oori, gila ka tafea God, ma gila ka fata 'ilo'oo, “'Amoe no'o. Goru 'ame agasia 'ua ta 'ola 'ilo'oo!”   
\s1 La Jisas ngaia 'e soea la Lifae 'ani lado 'i burina  
\r (Mat 9:9-10; Luk 5:27-28)  
\p
\v 13 Te'e alata ngaa'i la'u, la Jisas ngaia 'e ori la'u gegena asi 'i Galili. Ma ogunga ba'ita gila ka leka mai te'ana, ma ngaia ka etaa ka fa'ananauga.  
\v 14 Ma nga alata ngaia 'e leka kau suria asi lo'oori, ngaia ka agasia la Lifae,\f + \fr 2:14  \ft Latana Lifae la'u ngaia 'e Matiu. Ngaia 'e giria buka Matiu.\f* nga wela ala Alfeas. Ngaia 'e to'oru mola na lefu fana ngarilana bata na nga takisi, tofuna ngaia na taunga'inga aana no'ona. Ma la Jisas ka fata 'ilo'oo fana, “'Oi leka mai fe'eninau.” Ma la Lifae ka tata'e, ma ka leka no'o fe'enia.   
\s1 Ni Farasii gila 'ame siria la Jisas 'ani lado fe'enia  //  ta'a 'e ria  
\r (Mat 9:11-13; Luk 5:29-32)  
\p
\v 15 Ma 'i burina la Jisas ngaia 'e soea la Lifae, ngaia 'e leka maka keto no'o 'i 'ifi aana. Ni ta'a 'e aula 'e ria 'ilo'oo, gila leka fe'enia la Jisas. Ma nga ta'a gila ngaria bata na nga takisi ma tani ta'a gila abulo 'ame le'a la'u mola, gila keto fe'enia la Jisas ma ni wane na fufu'iwane aana.  
\v 16 Tani Farasii\f + \fr 2:16  \ft Farasii nga te'e oguogunga na Jiu na gila manata ba'ita suria lo'onga suria Tagi ala Moses fe'enia kwaifa'ananaunga aaga 'i talaga la'u mola.\f* ngaa'i na gila kwaifa'ananau 'ania Tagi ala Moses gila agasia na la Jisas ngaia 'e keto fe'enia ta'a 'e ria, ma nga ta'a gila ngaria bata na takisi. Ma Farasii gila ka fata 'ilo'oo fana fufu'iwane ala Jisas, “Ngaia 'e to'omia 'e sia keto mola fe'enia ta'a 'ino'ona.”   
\p
\v 17 Ma alata la Jisas ngaia 'e longoa 'ola lo'oori, ngaia ka fata 'ilo'oo faga, “Nga ta'a gila gwari'a, gila 'ame siria nga wane ni gulanga. Ta'a 'e fii na gila siria nga wane ni gulanga fana 'ani gulaga. 'Ino'ona la'u mola, nau ku 'ame leka la'u mai fana nga ta'a na gila madafia gila odo no'o 'ina'ona God, tafe'ua mai nau ku leka mai fana ta'a 'e ria.”   
\s1 Alafa 'e nigi no'o, kwaimanadainga 'e  //  'amoe no'o, mooru aile'a  
\r (Mat 9:14-15; Luk 5:33-39)  
\p
\v 18 Na te'e alata ngaa'i, tani wane na fufu'iwane ala Jon, wane ni naruabunga, ma ni wane na fufu'iwane na Farasii, gila abu keto fana fo'anga. Ma tani wane ngaa'i gila ka leka mai, ma gila ka fata 'ilo'oo fala Jisas, “Fufu'iwane ala Jon ma ni wane na fufu'iwane na Farasii, gila abu keto. Ngaia no'ona 'e le'a fana nga fufu'iwane amu 'agila abu keto la'u mola?”   
\p
\v 19 Ma la Jisas ka lamadu'aga ma ka 'ilo'oo, “Ngaia 'ame toto'o fe'enia ta'a na gila to'oru na fafangalaa na ruma'a, 'agila abu na ketonga. Tofuna, alata alakwa fooru ngaia mola 'ua fe'eniga, ta'a gila malale'a. 'Ame le'a fana oguogunga ba'ita 'agila abu keto, tofuna gila to'oru na fafangalaa.  
\v 20 'Ino'ona la'u mola, ngaia 'ame to'omia ni wane na fufu'iwane agu na 'agila abu keto alata nau ku to'oru 'ua mola fe'eniga. Tafe'ua, ma alata 'ani nigi mai tagila ngaria nga alakwa fooru fa'asiga. 'Ilo'oo ma, tagila bi'i abu keto, tofuna na gila kwaimanadai.”   
\s1 Kwaifa'ananaunga ala Jisas 'e riufia kwaifa'ananaunga  //  na Farasii  
\r (Mat 9:16-17)  
\p
\v 21 La Jisas ka fata la'u 'ilo'oo, “Ta wane 'esia bobolo'ua mola me'e ruu ne'e mou no'o 'ania nga kakasi'i ruu ne'e fooru. Lauta ngaia 'e agea nga 'ola lo'oori, ma kakasi'i ruu fooru lo'oori te'e gaasia nga ruu 'ua lo'oori.  
\v 22 Ma 'ola ngaa'i la'u ngaia 'ame to'omia fana te'efuta wane 'ani arua no'o waeni fooru 'i 'ubulana wa'i 'ua na susungana nanigot, tofuna wa'i 'ua lo'oori 'ame ngasi. Lauta ngaia 'e agea 'ola 'ilo'oo, alata 'e bonosia maana, nga waeni lo'oori te'e fane mai, ma ngaia te'e gaasia no'o wa'i 'ua lo'oori, ma nga waeni lo'oori te'e akiri, ma nga wa'i lo'oori te'e ria no'o. Ngaia na wane 'ani arua nga waeni fooru 'i 'ubulana nga wa'i fooru lo'oo ngaia 'e su'aai 'e bono.”\f + \fr 2:22  \ft Fa'aladanga lo'oo 'e faate'enia la Jisas 'e ngaria mai nga kwaifa'ananaunga fooru fa'asia falafala 'i Jiu.\f*   
\s1 La Jisas 'e to'o na tegelangaa fafia gani na mamalongaa  
\r (Mat 12:1-8; Luk 6:1-5)  
\p
\v 23 Na te'e Sabat, la Jisas ma nga fufu'iwane aana gila leka suria nga tala ne'e leka 'i 'ubulana langa'a na 'ola 'ilaka'u nga witi. Ma alata gila leka ai, ni wane na fufu'iwane aana gila ka 'oia fufunga 'ola 'ilaka'u witi ma gila ka 'ania no'o.  
\v 24 Ma nga Farasii gila agasia, ma gila ka fata 'ilo'oo fala Jisas, “Agasia madi lo'oo! 'Ola na'a mooru agea 'e mousia nga Tagi ala Moses, tofuna moru 'oia fufungu na 'ola ta'ua taunga'inga na Sabat.”   
\p
\v 25-26 Ma la Jisas ka fata tegela 'ilo'oo, “'Ino'ona mai amooru moru 'ame idumia 'ubulana Buka Abu suria 'ola laka'u la Defete ngaia 'e agea, alata laka'u la Abiata ngaia nga alafa ni tabonga? Alata laka'u, la Defete fe'enia ni wane aana gila molo'u ba'ita, suria te'efuta me'e fangalaa me'e 'amoe no'o faga fana 'anilai. Ma ngaia ka leka 'i 'ubulana nga 'ifi na God, ma la Abiata ka kwatea fala Defete nga beret na gila fa'abua fana God. Ma la Defete ka 'ania no'o beret lo'oori, ma ka kwatea la'u fana ta'a aana, ma gila ka 'ania la'u mola. Tafe'ua, ma nga tagi adauru ngaia 'e alamia mola fana te'e fataabu na God na gila mola fana 'anilai.”\f + \fr 2:25-26  \ft Goru 'ame agasia 'ubulana Buka Abu na God 'e baoria fala Defete. La Jisas 'e siria 'ani faate'enia fana Farasii na'a ngaia 'ame odo fana 'agila ogaria.\f*   
\p
\v 27 Sui mala Jisas ka fata 'ilo'oo fana nga Farasii, “La God ne'e launge'enia gani na mamalonga fana boonilana ta'a. Ma ngaia 'ame launge'enia la'u gani na mamalonga fana wane 'ani bobouruuru ai.  
\v 28 Tofuna 'inau, nga Wela na Wane, nau ku to'o na tegelangaa fafia nga Sabat.”   
\c 3  
\s1 Ta'a gila fadaa fana kwa'ilana la Jisas  
\r (Mat 12:9-14; Luk 6:6-11)  
\p
\v 1 Te'e alata ngaa'i la'u, la Jisas ngaia 'e leka la'u 'ubulana nga 'ifi ni fo'anga na Jiu, ma te'e wane lo'oo nimana 'e mae, ngaia 'e to'oru 'ino'ona.  
\v 2 Ma tani Farasii ngaa'i, gila ka agaaga lauta la Jisas te'e gulaa wane lo'oori na sabat gani na mamalongaa. Lauta ngaia 'e agea, tagila fata maana la Jisas tofuna ngaia 'e mousia tagi na God na gulanga, 'ola lo'oori gila manata suria 'e 'ilaka'u taunga'inga.  
\v 3 Ma la Jisas ka fata 'ilo'oo fana nga wane na nimana 'e mae, “Tata'e mai lo'oo, moko ula 'ina'o na ta'a te'efou.”  
\v 4 Ma la Jisas ka orisia nga Farasii ma ka 'ilo'oo, “'Ola taa na tagi adauru ngaia 'e alamia 'aguru agea na gani na mamalongaa? Ngaia 'e alamia agelana 'ola 'e le'a, 'amoe agelana 'ola 'e ria? Ngaia 'e alamia nga fa'amoorilana nga wane, 'amoe kwa'ilana nga wane?”  
\p Tafe'ua, mai gila 'ame iiria mola ta 'ola.  
\v 5 La Jisas 'e aga kwairiu, ma ngaia 'e ogaria, ma ngaia ka kwaimanadai la'u fana nga ta'a suria manatalaga 'e ngasi 'e iiki no'o. Sui ma ngaia ka fata 'ilo'oo fana nga wane lo'oori, “Tagwala mai nga nimamu.” Mai ngaia ka tagwala no'o nimana, ma nga nimana ka le'a no'o.\fig La Jisas 'e gulaa nga wane nimana 'e mae.|alt="cripple hand" src="CN01695B.TIF" size="col" copy="CN" ref="3:5" \fig*  
\v 6 Sui ma ni Farasii gila ka ru'u kau 'i maa, ma gila ka alafuu oguogu fe'enia tani ta'a na fufu'iwane ala Herod 'agila fadaa fana kwa'ilana la Jisas.   
\s1 Ta'a 'e aula gila leka mai te'ala Jisas  
\p
\v 7-8 La Jisas fe'enia fufu'iwane aana, gila ka 'akwasia ta'a lo'oori, ma gila ka leka fana suria asi 'i Galili. Nga ta'a 'e aula gila ka leka la'u 'i buriga. Gila leka no'o fa'asia nga gule'e lefu 'i Galili, ma 'i Judea ma fa'asia nga fanua taringa'i 'i Jerusalem. Ma tani ta'a ngaa'i gila leka fa'asia nga fanua 'i Idumea ma gule'e lefu ngaa'i na tata'elana sina na ka'o 'i Jodan. Ma tani ta'a ngaa'i gila ka leka mai fa'asia nga fanua ri'itana 'i Taea ma 'i Saedon. Nga ogunga ba'ita lo'oori, gila leka mai te'ala Jisas alata ngai suria asi, suria gila longoa 'ola ba'ita lo'oo ngaia 'e agea.   
\p
\v 9-10 Ngaia 'e gulaa ta'a 'e aula 'e sui no'o, ma ni ta'a gila fii 'e aula gila ka su'unge'eniga la'u mola mai, fana 'agila gema to'ona la'u la Jisas 'agila gwari'a. Suria nga ogunga lo'oori 'e ba'ita 'e iiki, ma la Jisas ka iiria fana fufu'iwane aana fana 'agila sasari agau na nga baru, fa'asia laloana nga ta'a lo'oo gila ta kwaibebesi.  
\v 11 Ma alata nga ta'a adalo 'e bo'ega gila agasia, ma gila ka bobouruuru 'i na'ona, ma gila ka o'omae ma gila ka 'ilo'oo, “'I'oo no'o na nga Wela kwala'imori na God!”  
\v 12 Tafe'ua, ma la Jisas 'e fata 'usia nga adalo lo'oori 'e iiki, fana gila sia kwairii mola te'ana te'efuta wane suria 'i ngaia.   
\s1 La Jisas 'e firia nga akwale'e Wane ma ruaai ni Kwairiinga  
\r (Mat 10:1-4; Luk 6:12-16)  
\p
\v 13 Sui mala Jisas ka fane 'ala'a fana 'i gouna me'e busu, ma ka soea mai ta'a fana taunga'inga fe'enia. Ma gila ka leka mai te'ana,  
\v 14 ma ngaia ka firia nga akwale'e wane ma ruaai, ma ka fa'alataga 'ania ni Wane ni Kwairiinga. Ma ngaia ka fata 'ilo'oo faga, “Nau ku firia mooru 'amooru to'oru firi fe'eni nau, mai nau kua soe 'amooru la'u fana kwaifa'ananaunga suria fatalana God fana ta'a.  
\v 15 Mai mooru 'amoru to'o na nga tegelangaa fana nga belolana nga adalo.”   
\p
\v 16 Lo'oo, nga latana akwale'e wane ma ruaai lo'oo 'e firiga: la Saemon, na'a la Jisas ngaia 'e fa'alata la'u 'ania la Pita,  
\v 17 ma la Jemes fe'enia la Jon nga rua wela ala Sebedi, na'a la Jisas ngaia 'e fa'alata gaa'a 'ania “Boneges,” ne'e fida'ana nga wane ne'e ogaria'a 'afe'aferu 'ilaka'u nga kwakwa'afita.  
\v 18 Ma la Andru, ma la Filip, ma la Batolomiu, ma la Matiu, ma la Tomas, ma la Jemes, wela ala Alfeas, ma la Tadeas, ma la Saemon, te'e wane na ta'a 'i Jiu na gila siria tarilana nga ta'a 'i Rom fa'asia Israel.  
\v 19 Ma la Judas Iskariot nga wane ana ne'e tagoni 'olonge'enilana la Jisas fana marimae aana.   
\s1 Tegelangaa ala Jisas 'e  //  tala riufia la Saetan  
\r (Mat 12:22-32; Luk 11:14-23; Luk 12:10)  
\p
\v 20 Sui, ma la Jisas ka ori la'u fani Kapaneam fana 'ifi laka'u ngaia 'e fini nana'i ai. Ma nga ta'a 'e aula, gila ka ogu no'o mai te'ana. Ma alata ka 'amoe no'o fala Jisas ma ni wane na fufu'iwane aana fana agelana ta 'ola ma nga ketonga.  
\v 21 Sui ma ta'a gila ka fata 'ilo'oo, “Ngaia 'e kakakula 'e iiki no'o.” Ma alata ni wane ni futanga aana gila longoa 'ola lo'oori, gila ka leka te'ana fana orite'enilana fani fanua aaga.   
\p
\v 22 Ma tani wane ni kwaifa'ananaunga na Tagi ala Moses na gila leka mai fa'asia 'i Jerusalem, gila ka fata 'ilo'oo, “La Jisas ngaia 'e belote'enia mola adalo 'ania tegelangaa ala Saetan, nga 'inatana adalo.”\f + \fr 3:22  \ft Nga lata la'u ala Saetan na'a la Bielsebul. \f*   
\p
\v 23 Sui ma la Jisas ka soea mai ta'a laka'u te'ana maka fata 'ilo'oo faga 'ania tarifulaa 'ilo'oo, “La Saetan 'e 'ato no'o 'ani belote'enia adalo fa'asia ta'a aana.  
\v 24 Lauta ta'a 'ubulana nga fanua ba'ita gila funuriga 'i talaga, ta'a na fanua ba'ita lo'oori te'e fusi, ma tagila tagala'i no'o.  
\v 25 Ma lauta nga wane, ma noni, ma ni wela agaa'a, gila funuriga 'i talaga, gila tagila fusi, ma tagila tagala'i no'o.  
\v 26 Ngaia 'e 'ino'ona la'u mola, lauta la Saetan 'e funu fe'enia ta'a na gila leka 'i suria, tagila tagala'i kwaitatari mola, ma tegelangaa aana fafiga 'e nigi no'ona me'e sui no'o.”   
\p
\v 27 'Iburina, la Jisas ka iiria la'u tani tarifulaa ngaa'i maka fata 'ilo'oo, “Lauta ta wane no'o siria 'ani belote'enia adalo, wane lo'oori 'ani tegela'a riufia la Saetan. Maka 'ilo'oo la'u lauta wane ne'e siria 'ani ru'u 'ubulana 'ifi na wane tegela'a fana ngarilana 'ola aana, ngaia 'ani tegela 'ani riufia nga wane lo'oori madi, fana 'ani talawada'u fana gaulana wane tegela'a lo'oori sui ma ngaia te'e bi'i ngaria ni 'ola aana.   
\p
\v 28 “'Ola kwala'imori lo'oo nau ku iiria famooru, nga abulongaa 'ame le'a, ma fata ngadalana God na ta'a gila agea, God te'e 'olafanataa mola ai.  
\v 29 Tafe'ua, ma lauta ta wane 'ani agea nga fata ngadalana nga Anoe 'ola Abu, God 'e sia 'olafanataa mola aana. Ma rianga lo'oori aana 'e nana'i firi no'o.”  
\v 30 La Jisas ngaia 'e fata 'ilo'oo, suria nga ta'a, gila iiria adalo 'e bo'ea la Jisas.   
\s1 Ni wane ni futanga kwala'imori ala Jisas na ta'a gila lo'o suria God  
\r (Mat 12:46-50; Luk 8:19-21)  
\p
\v 31 Ma 'i burina alata lo'oori, ga'ia la Jisas ma ni wane ni futanga aana, gila nigi no'o. Ma gila ka ula 'i maana 'ifi tofuna ogunga lo'oo 'e ba'ita, ma gila ka kwatea kau alafuunga fala Jisas, ma gila ka kwaiorisi fana.  
\v 32 Nga ta'a 'e aula iiki na gila to'oru ri'itana la Jisas, ma gila ka kwairii ma gila 'ilo'oo, “Ni gai'o, ma ni wane mooru futa, gila ula mai 'i maa, gila siria agasilamu.”   
\p
\v 33 Ma la Jisas ka orisiga ma ka 'ilo'oo, “Ni dai na ga'i kwala'imori agu, ma ni wane ni futanga agu?”  
\v 34 Ma alata 'e aga kau fana nga ta'a 'e aula lo'oo gila to'oru ri'itana, ma ka fata 'ilo'oo, “Mooru no'o na ta'a 'ilaka'u no'o ga'i nau, ma ni wane ni futanga agu!  
\v 35 Suria ni dai ne'e lo'oo suria God, ngaia no'o na wane ni futanga agu, ma fu'igeni futanga agu, ma ga'i nau.”   
\c 4  
\s1 Nga tarifulaa suria nga wane na ngaia 'e tagale'enia uu'uuna witi  
\r (Mat 13:1-9; Luk 8:4-8)  
\p
\v 1 Na tani alata ngaa'i la'u, la Jisas ngaia ka kwaifa'ananau 'i gegena asi 'i Galili. Ma nga ogunga ba'ita iiki gila ka ogu ri'itana, ma ngaia ka fane 'ubulana te'e baru, ma ka to'oru 'i 'ubulai, ma ngaia ka 'idu sisika la'u fani 'ubulana asi. Ma nga ogunga lo'oori, gila ka ula kau 'i gegena asi.  
\v 2 Ma la Jisas ka kwaifa'ananau 'ania 'ola 'e aula faga na tarifulaa, ma ka 'ilo'oo,  
\v 3 “Mooru gwalongo madi! Te'e wane ngaia 'e leka ma ka fufusia nga uu'uuna witi 'i 'ubulana langa'a aana.  
\v 4 Ma alata ngaia 'e fufusia nga uu'uuna witi lo'oori, tani uu'uuna witi ngai 'esia suria nga tala, ma nga langasi gila ka lofo mai, ma gila ka 'ani'i mola te'efou.  
\v 5 Ma tani uu'uuna witi ngai ka 'esia na lefu 'e foula, lefu na wado 'ame ba'ita ai. Ma gila ka bila'o 'afe'aferu, suria nga wado ngaia 'ame 'e aula.  
\v 6 Ma alata nga sina 'e tata'e mai, 'e sinafia ma witi ka malonga, ma gila ka gu'a mola, suria nga 'umi'umina 'ame sifo to'o.  
\v 7 Ma tani uu'uuna witi ngaa'i gila 'esia 'i laloana nga kwalo 'abui, ma kwalo lo'oori ka a'a fafia nga witi lo'oo, ma witi lo'oori 'ame fungu no'o.  
\v 8 Ma tani uu'uuna witi ngaa'i, 'e 'esia 'i 'ubulana nga wado to'o 'e le'a, ma alata gila tata'e mai, gila ka fungu 'ania ni lode 'ola 'e aula. Gila ka fungu 'ania oru akwale'e lodo, ma tani witi ngaa'i gila ka fungu 'ania ono akwale lodo, ma tani witi ngaa'i gila ka fungu 'ania tangale'e lodo.”   
\p
\v 9 Ma la Jisas ka ite'enia fatalana ma ka 'ilo'oo, “Lauta ta wane siria 'ani su'a le'a na 'ola lo'oo, ngaia te'e gwalongo le'a mai.”   
\s1 'Ola ne'e agea la Jisas 'e alafuu 'ania tarifulaa  
\r (Mat 13:10-17; Luk 8:9-10)  
\p
\v 10 Alata la Jisas 'e to'oru 'i talana, nga akwala ma ruaai laka'u aana, fe'enia nga ta'a na gila lado 'i burina, gila ka leka mai te'ana. Ma gila ka orisia 'ani fa'afolaasia nga tarifulaa lo'oori.  
\v 11 Ma ngaia ka fata 'ilo'oo, “Alata mai na'o, God 'ame fa'afolaasia 'ua famooru na ngaia te'e ula na'ona'o fana ta'a aana. Tafe'ua, ma tala'ina, nga fa'afolaasilai lo'oo 'e nigi no'o famooru. Ta'a na gila 'ame siria su'anga na God, nau ku alafuu 'ania tarifulaa, mai nau ku 'ame fa'afolaasia  
\v 12 'ani 'ilo'oo, 'ilaka'u ni profet 'e giria,  
\q1 Gila aga, ma gila ka aga,  
\q2 tafe'ua ma gila 'ame agasia 'olataa na God ngaia 'e agea faga.  
\q1 Ma gila gwalongo, ma gila ka gwalongo,  
\q2 tafe'ua ma gila 'ame su'a na kwairiinga na God.  
\q1 Suria lauta gila aga su'aai,  
\q2 ma gila ka longo su'ana,  
\q2 ma ta'a gila abulo mai te'ana God,  
\q2 ma ngaia te'e 'olafanataa mola na rianga aaga.’” \x + \xo 4:12  \xt Aesea 6:9-10\x*   
\s1 La Jisas 'e fa'awatagaa tarifulaa lo'oo  
\r (Mat 13:18-23; Luk 8:11-15)  
\p
\v 13 Sui mala Jisas bi'i fata 'ilo'oo te'aga, “'ino'ona ma mooru moru 'ame su'a mola na tarifulaa lo'oo? Lauta moru 'ame su'a na tarifulaa lo'oo, ta mooru su'a 'utaa na tarifulaa ngaa'i la'u?  
\v 14 Nga wane laka'u 'e tagale'enia uu'uuna witi, ngaia 'e kwairii 'ania nga fatalana God laka'u.   
\p
\v 15 Nga uu'uuna witi ne'e 'esia suria nga tala gila 'ilaka'u ni wane na gila longoa nga fatalana God. Ma alata gila longoa, la Saetan ngaia 'e leka mai, ma ka lafua la'u mola fatalana God fa'asiga.   
\p
\v 16 Nga uu'uuna witi ne'e 'esia na lefu 'e foula gila 'ilaka'u tani wane ngaa'i. Alata gila longoa nga fatalana God, gila ngaria, ma gila ka aile'a ba'ita.  
\v 17 Tafe'ua, ma fatalana God 'ame susuto'o mola 'ubulana manatalaga. Ngaia na fito'onga aaga 'e moori mola suria te'e alata sisika. Ma alata gila daria 'ato'atolanga, ma nonifiinga tofuna Kwairiinga Le'a lo'oo, gila ka rugasia mola fatalana God.  
\v 18 Nga uu'uuna witi na gila 'esia 'i laloana nga kwalo 'abui, gila 'ilaka'u tani wane ngaa'i na gila longoa nga fatalana God,  
\v 19 tafe'ua ma gila manata 'abelo suria 'ola na moorilaga. Ma furifuri gila siria nga 'ola'angaa la'u mola. Ma ni 'ola lo'oori, 'e 'ilaka'u nga kwalo 'abui ne'e a'a fafia nga fatalana God 'ubulana manatalaga. Ngaia 'e 'ilaka'u nga witi na 'ame fungu no'o 'ania ta lode 'ola.   
\p
\v 20 Ma tani wane ngaa'i la'u na gila 'ilaka'u nga uu'uuna witi na 'e 'esia 'i 'ubulana me'e wado 'e to'o. Gila longoa fatalana God, ma gila ka lo'o suria, ma gila faate'enia to'orunga 'e odo, ne'e 'ilaka'u witi ne'e fungu 'ania lode 'ola. Tani ai ngaa'i 'e oru akwale lodo, ma tani ai ngaa'i 'ania ono akwale lodo, ma tani ai ngaa'i 'ania tangale'e lodo.”   
\s1 Fa'awatagalana nga 'ola suria 'inato'onga na God  
\r (Luk 8:16-18)  
\p
\v 21 Sui mala Jisas ka fata la'u 'ilo'oo 'i laloaga, “'ino'ona ma te'efuta wane 'ani ngaria mai nga uunu, ma ngaia 'ani arua mola 'i olofana nga daoko 'amoe ta futa'i? 'Ato no'o! Ngaia te'e arua na lefu ne'e kwatea nga lalanga!  
\v 22 'Olataa na gila gonia mai na'o, ta'a tagila su'aai. 'Olataa na gila nagwa mai na'o, ta'a tagila su'aai.  
\v 23 Lauta ta wane 'e siria 'ani su'a le'a na 'ola lo'oo, ngaia 'ani gwalongo 'e le'a mola.”   
\p
\v 24 Ma la Jisas ka fata la'u 'ilo'oo faga, “Moru manata le'a suria 'ola na moru longo'i. God te'e kwatea mamanatangaa na su'a'olanga aana famooru, lauta mooru lo'o suria nga kwaifa'ananaunga agu.  
\v 25 Ni dai ne'e to'o na te'e su'a'olanga sisika'u suria to'onga na God, God te'e rudagou ai fana. Ma ni dai ne'e 'ame lo'o suria kwaifa'ananaunga lo'oo, tafe'ua te'e su'a'olanga sisika na 'i ngaia 'e to'o ai suria 'inato'onga na God, God te'e orite'enia fa'asia.”   
\s1 Te'e God no'o na te'e fa'aulaa nga foufoula aana  
\p
\v 26 La Jisas ka fata la'u 'ilo'oo faga, “Nga foufoula na God ngaia 'e 'ilaka'u nga wane na'a ngaia 'e kirua uu'uuna 'ola 'i 'ubulana nga langa'a aana.  
\v 27 Ngaia 'e aga, ma ka leka kwairiu na asua, ma ka eeno 'ubulana logo. Tafe'ua, alata na uu'uuna 'ola ngaia 'e bila'o, ma ka tata'e no'o, nga wane 'ame su'a no'o na bila'olai.  
\v 28 Nga wado 'i talana na'a ngaia 'e fa'amooria uu'uuna 'ola lo'oori 'e ba'ita, ma ka fungu 'ania lode 'ola. Nga to'ofungana 'ai ngaia 'e fane mai 'i na'o.  
\v 29 Ma alata na uu'uuna 'ola lo'oori ngaia 'e mena, nga wane lo'oori ka eta fana fufusilana fufungui 'ola lo'oo, suria ngaia 'e nigi no'o na alata fana gonilai.”   
\s1 Foufounga na God etalai 'e sisika mola, tafe'ua ma ngaia te'e ba'ita maka ari'afu  
\r (Mat 13:31-32,34; Luk 13:18-19)  
\p
\v 30 La Jisas ngaia ka fata la'u ka 'ilo'oo, “Nau ku alafuu la'u suria te'e tarifulaa suria to'onga na God fafia wane aana.  
\v 31 Ngaia ka 'ilo'oo: Te'e wane 'e ngaria nga u'uuna ai na gila fa'alata 'ania mastad, ngaia 'e sisika riufia 'u'una ai te'efou, ma ngaia ka kirua 'ubulana wado.  
\v 32 Ma 'i burina na ngaia 'e kirua 'e sui, nga u'uuna 'ola laka'u ka bila'o, ma ka arua no'o 'ai. 'Ai lo'oori 'e ba'ita ma ka riufia no'o 'ai 'e aula. Ma ngaia ka to'o na nga lalana 'ola ba'ita, ma nga langasi gila ka lofo mai, ma gila ka launge'enia nga nuu'i aga ai.”   
\p
\v 33 Sui ma la Jisas ka fata fana nga ta'a na tarifulaa 'e aula 'ilo'oo, ma ngaia ka iiria 'ola la'u na ngaia 'e toto'o fe'enia 'agila fito'o ai.  
\v 34 Ma ngaia ka fata faga 'ania ni tarifulaa ngaa'i la'u. Ma, alata ngaia 'e to'oru 'i talana fe'enia nga fufu'iwane aana, ngaia bi'i fa'awatagaa ni 'ola lo'oo te'efou faga.   
\s1 La Jisas ngaia 'e to'o na tegelangaa fafia koburu  
\r (Mat 8:23-27; Luk 8:22-25)  
\p
\v 35 Ngaia 'e laulafi no'o na gani no'ona, mala Jisas ngaia ka fata 'ilo'oo fana fufu'iwane aana, “Goru olofolo madi fana gule'e asi loko'u.”  
\v 36 Ma gila ka 'akwasia no'o ogunga lo'oori, ma gila ka leka fe'enia la Jisas 'i 'ubulana baru lo'oori. Ma tani baru ngaa'i la'u gila lado aaga.  
\v 37 Ma nga iiru ba'ita 'e tata'e mai, ma bio ka mo'oi no'o mai 'ubulana nga baru lo'oori, ma ka galangi kuruu no'o.  
\v 38 Ma la Jisas 'e eeno mola 'i burina nga baru, ma ka goorunga mola na nga bilo aana. Ma nga fufu'iwane ana gila ka fa'aagaa, ma gila ka fata 'ilo'oo, “Alafa, goru galangi goru kuruu no'o! 'I'oo 'ame manata 'abelo mola?”   
\p
\v 39 Ma la Jisas ka tata'e, ma ka fata tegela fana iiru lo'oori ma ka 'ilo'oo, “'Oi aloalo no'o!” Ma ngaia ka alafuu la'u fana nga bio lo'oori ma ka 'ilo'oo, “Mooru moru to'oru aloalo no'o!” Na te'e alata no'ona mola, ma iiru laka'u ka aloalo no'o, ma asi ka folaa no'o.  
\v 40 Ma ngaia ka fata 'ilo'oo fana fufu'iwane aana, “Fe'ua na moru ma'u? Nau ku agasia nga fito'onga amooru agu 'e 'ame ba'ita.”   
\p
\v 41 Ma gila ka ma'u ma gila lebelebe no'o, ma gila ka kwaiorisi kwairiu laloaga ma gila ka 'ilo'oo, “Wane 'utaa lo'oo no'o! Tafe'ua gwa'a nga iiru ma nga bio ma gila lo'oo mola 'i suria!” \fig La Jisas 'e fa'aaloaloa nga iiru ba'ita.|alt="storm" src="Mk4.35.tif" size="col" copy="SIL" ref="4:35-41" \fig*   
\c 5  
\s1 La Jisas ngaia 'e gulaa te'e wane na adalo ngaia 'e bo'ea  
\r (Mat 8:28-34; Luk 8:26-39)  
\p
\v 1 La Jisas fe'enia nga fufu'iwane aana, gila olofolo fana gule'e asi 'i Galili, ma gila ka nigi na gule'e asi na nga gule'e lefu 'i Gerasa.  
\v 2 Ma alata la Jisas ngaia 'e sifo fa'asia nga baru, te'e wane na adalo ngaia 'e bo'ea ka ru'u mai fa'asia nga giru gwa'u, nga lefu ni kwaiatonga, ma ngaia ka leka mai te'ala Jisas.  
\v 3 Nga wane lo'oori to'orunga aana lo'oo no'o 'ubulana giru gwa'u lo'oo, ma ta wane 'ame to'omia gaulana 'ania ta'ina kwalo.  
\v 4 Suria alata 'e aula, gila gaua nga nimana ma nga 'a'aena 'ania seni, ma ngaia 'e mousia mola nga seni lo'oori fa'asia nga nimana ma 'a'aena. Ma te'efuta wane 'ame tegela 'ani to'omia no'o daulana.  
\v 5 Ma nga logo ma gagani, ngaia 'e to'oru 'i laloana nga giru gwa'u, nga lefu na kwaiatonga, ma ngaia ka fane 'ubulana nga iile, ma ka o'omae, ma ka kwaria labena 'i talana 'ania naifi.   
\p
\v 6 Alata ngaia 'e to'oru lalau mai, ngaia 'e agasia la Jisas, ma ka totola mai, ma ka bobouruuru 'i na'ona.  
\v 7-8 Ma la Jisas ka fata 'ilo'oo fana, “Adalo lo'oo, 'oi ru'u mai maa fa'asia nga wane lo'oo!”  
\p Ma ngaia ka o'omae ba'ita ma ka 'ilo'oo, “Jisas! 'I'oo, nga Wela na God ne'e tegela'a 'e ba'ita! Nga 'olataa na 'i'oo siria 'ani agea agu? Nau ku soe'o na latana God, 'osia kwatea mola ta kwa'ikwa'inga fagu!”   
\p
\v 9 Sui mala Jisas ka orisia ma ka 'ilo'oo, “Latamu ni dai?”  
\p Ma ngaia ka lamadu'aa ma ka 'ilo'oo, “Nga latagu 'E Aula, suria meeru adalo meru aula 'e iiki.”  
\v 10 Ma ngaia ka soea la Jisas fana ngaia 'e sia beloga la'u fa'asia nga gule'e lefu lo'oori.   
\p
\v 11 Ma nga uumi'i boo 'e aula iiki na gila keto 'ino'ona 'i gegena nga iile no'ona.  
\v 12 Ma nga adalo lo'oori, gila soea la Jisas ma gila ka 'ilo'oo, “'Oi kwate 'ameeru fana nga uumi'i boo loko'u, ameeru ru'u 'i 'ubulaga.”  
\v 13 Ma la Jisas ka alamiga, ma nga adalo lo'oori gila ka ru'u mai fa'asia wane lo'oo, ma gila ka leka, ma gila ru'u 'i 'ubulana nga uumi'i boo no'ona. Ma nga uumi'i boo no'ona 'e to'omia nga rua to'oni (2,000) boo, gila ka 'akwa fana nga 'abita lo'oori, ma gila ka 'esiga 'i 'ubulana nga asi, ma gila ka go'u ma gila mae te'efou no'o.   
\p
\v 14 Ma ta'a na gila aga suria nga uumi'i boo lo'oori, gila ka 'akwa, ma gila ka kwairii na 'ola ne'e lau na uumi'i boo 'i 'ubulana fanua lo'oori, ma nga fanua sisika ri'itai. Ma nga ta'a 'e aula gila ka leka fana agasilana 'ola na ngaia 'e lau.  
\v 15 Ma nga alata gila nigi te'ala Jisas, gila ka agasia no'o wane laka'u nga adalo 'e aula gila bo'ea, ngaia 'e to'oru no'o 'i no'ona, ma ngaia ka 'afesi no'o, ma ngaia ka manata'a no'o. Ma nga ta'a gila ka ma'u, ma gila ka 'alefo ba'ita.  
\v 16 Ma nga ta'a na gila agasia 'ola lo'oori ngaia 'e lau, gila ka kwairii te'ana ta'a suria nga wane adalo 'e bo'ea, ma gila ka alafuu la'u suria nga uumi'i boo lo'oori.   
\p
\v 17 Mai burina, ta'a lo'oori gila orisia la Jisas 'ani leka no'o fa'asia nga gule'e lefu lo'oo aga.   
\p
\v 18 Ma alata la Jisas ngaia 'e tata'e 'ani leka no'o 'ubulana nga baru, nga wane laka'u nga adalo gila bo'ea 'i na'o, ngaia ka orisia la Jisas fana 'ani leka fe'enia.  
\v 19 Tafe'ua, ma la Jisas 'ame alamia, ma ka fata 'ilo'oo fana, “'Oi ori 'i fanua te'ana nga ta'a amu, moko kwairii 'ania 'ola le'a te'efou na God ngaia 'e agea famu, ma nga kwailaeta'afiinga aana famu.”   
\p
\v 20 Ma nga wane lo'oori ngaia 'e leka, ma ka kwairii no'o te'ana ta'a na gule'e lefu 'i Dekapolis na 'ola te'efou na la Jisas ngaia 'e agea fana. Ma nga ta'a te'efou gila ka 'alefo ba'ita.   
\s1 La Jisas 'e to'o na tegelangaa fafia fifiinga ma nga maenga  
\r (Mat 9:18-26; Luk 8:40-56)  
\p
\v 21 La Jisas ngaia 'e olofolo la'u kau fana gule'e asi. Ma nga alata ngaia 'e nigi no'ona, ta'a 'e aula gila ka ogu 'afuia.  
\v 22 Ma te'e wane na'ona'o 'ubulana nga 'ifi ni fo'anga na Jiu, latana la Jaeras, ka leka mai. Ma alata ngaia 'e agasia la Jisas, ngaia ka bobouruuru 'i maana 'a'aena,  
\v 23 ma ngaia ka laeta'a ma ka 'ilo'oo, “Laari'i agu ngaia 'e fii no'o fana maenga. 'Oi leka mai, 'ani 'oi arua nga nimamu 'i fofona, fana 'ani gwari'a ma ka moori.”   
\p
\v 24 Ma la Jisas ka leka no'o fe'enia. Ma nga ogunga ba'ita gila leka 'i burina, ma gila ka kwaibebesi no'o.   
\p
\v 25 Ma te'e noni na gwe'e abu 'e 'ulasiana suria nga akwale'e farisi ma ruaai, ngaia 'e to'oru la'u mola no'ona.  
\v 26 Ma ngaia ka nonifii ba'ita no'o. Ma ngaia ka ngadaa no'o bata auaula aana fana nga ta'a ni gulanga 'e aula, tafe'ua ma to'orunga aana 'ame le'a mola. Ngaia bi'i ria ba'ita no'o.  
\v 27 Ma alata ngaia 'e longoa alafuunga suria la Jisas, ngaia ka ango mai burina 'i laloana nga ogunga lo'oori, ma ka gema na nga ruu tekwa ala Jisas.  
\v 28 Suria ngaia 'e manata 'ilo'oo, “Lauta nau ku gema to'ona mola nga nigifana ruu aana, mai naku gula no'o.”\fig Nga noni 'e galo to'ona nga ruu ala Jisas fana 'ani gula.|alt="woman touches Jesus" src="lb00310c.tif" size="col" copy="LB" ref="5:28" \fig*   
\p
\v 29 Ma alata na ngaia 'e galo mola na ruu ala Jisas, 'afe'aferu nga abu ne'e 'ulasia aana ka langa no'o, ma ngaia 'e su'aai nga nonina 'e gwari'a no'o fa'asia nga fifiinga aana.  
\v 30 Ma te'e alata no'ona mola, la Jisas ngaia 'e su'a suria nga tegelangaa aana 'e gulaa no'o ta wane ngaa'i. Ma ngaia ka abulo 'i laloana nga ogunga lo'oori, ma ka orisiga 'ilo'oo, “Ni dai lo'oo 'e gema kau na ruu agu?”   
\p
\v 31 Ma nga fufu'iwane aana, gila ka lamadu'aa 'ilo'oo, “'I'oo agasia mola nga ta'a 'e aula na gila bebesi'o no'o. Fe'ua na 'i'oo kwaiorisi fana wane na ngaia 'e gema to'omu?”   
\p
\v 32 Tafe'ua ma la Jisas 'e aga kwairiu 'ani agasia ni dai na'a ngaia 'e agea 'ola lo'oo.  
\v 33 Ma nga noni na'a ngaia 'e su'aai 'ola ne'e lau fana, ngaia ka leka lebelebe no'o mai 'ania ma'unga, ma ka bobouruuru 'i maana 'a'aena la Jisas. Ma ngaia ka kwairii kwala'imori na 'ola na ngaia 'e agea.  
\v 34 Ma la Jisas ka fata 'ilo'oo fana, “Noni lo'oo 'i'oo, God ne'e gula'o no'o suria 'i'oo fito'o agu. 'Oi leka no'o kau, ma 'i'oo sia manata gelo la'u, 'i'oo gwari'a no'o fa'asia nga fifiinga amu.”   
\p
\v 35 Ma alata la Jisas ngaia 'e alafuu mola 'ua, tani wane gila nigi mai fa'asia nga 'ifi ala Jaeras, ma gila ka fata 'ilo'oo fala Jaeras, “Wela geni laka'u amu ngaia 'e mae no'o. 'I'oo sia fa'a'abelosia la'u nga wane kwaifa'ananaunga.”   
\p
\v 36 Ma la Jisas 'ame 'abelo mola suria 'ola na'a gila iiria, ma ka fata 'ilo'oo fala Jaeras, “'I'oo sia ma'u mola. 'Oi fito'o mola.”  
\v 37 Ma ngaia 'ame alamia ta wane 'ani leka fe'enia, te'e ngaia ma la Pita, ma la Jemes, ma la Jon, nga wane ni futanga ala Jemes.  
\v 38 Ma alata gila nigi 'i 'ifi ala Jaeras, la Jisas 'e longoa nga kutanga fe'enia nga aaninga ma nga o'omaenga ba'ita 'e iiki.  
\v 39 Ma ngaia ka ru'u kau, ma ka fata 'ilo'oo faga, “Fe'ua na moru aani, ma moru ka o'omae 'ilo'oo no'o? Wela geni lo'oo ngaia 'ame mae, ngaia 'e eeno mola.”   
\p
\v 40 Tafe'ua, ma gila ka 'osa mola 'ania la Jisas. Ma ngaia ka beloga kau 'i maa, ma ka talaia nga ma'a aana, ma ni ga'ia wela lo'oori, ma ni wane na fufu'iwane aana na'a gila to'oru fe'enia, ma gila ka ru'u 'ubulana tofi 'ifi lo'oo nga wela lo'oori 'e eeno ai.   
\p
\v 41 Mai ngaia ka dau na nga nimana nga wela lo'oori, ma ka fata 'ilo'oo fana, “Talita kom!” na alafuunga na Aramaik. Ngaia fa'aladamia 'e 'ilo'oo, “Wela geni, nau ku iiria famu 'ani tata'e!”   
\p
\v 42 Ma ngaia ka tata'e, ma ka ula, ma ka leka no'o. Nga wela lo'oori te'e akwale'e farisi ma ruaai 'e bi'i sui fafia futalana. Ma gila ka 'alefo ba'ita na 'ola lo'oori.  
\v 43 Tafe'ua, ma la Jisas 'e ruiga, fa'asia gila sia kwairii mola te'ana ta wane na nga 'ola lo'oori. Ma ngaia ka iiria 'agila kwatea fangalaa fana nga wela geni lo'oori fana 'ani 'ania.   
\c 6  
\s1 Nga ta'a 'i Nasaret gila ma'asini te'enia la Jisas  
\r (Mat 13:53-58; Luk 4:16-30)  
\p
\v 1 La Jisas fe'enia ni wane na fufu'iwane aana, gila 'akwasia nga lefu lo'oori, ma gila ka ori no'o fana fanua na 'e ba'ita mai ai 'i Nasaret.  
\v 2 Na nga Sabat, nga gani na mamalongaa, ngaia ka kwaifa'ananau 'i 'ubulana nga 'ifi ni fo'anga na Jiu. Ma ta'a 'e aula gila longoa, ma gila ka 'alefo ba'ita. Mai gila ka kwaiorisi kwairiu ma gila ka 'ilo'oo, “Nga tegelangaa ani dai lo'oo 'e kwatea 'e kwaifa'ananau 'ania fatalana God 'ilo'oo, fana agelana ni 'ola 'e faringa'a lo'oo?  
\v 3 Nga wane lo'oo goru su'a le'a mola ana. Ngaia wane mola fana tofu 'ifi nga. Ga'ia laka'u mola ni Meri. Ni wane gila futa ana laka'u la Jemes, ma la Josef, ma la Judas, ma la Saemon. Ma fu'igeni gila futa aana gila to'oru la'u mola lo'oo fe'enia 'adauru.” Sui, ma gila ka ma'asini te'enia la'u mola ana.   
\p
\v 4 Ma la Jisas ka fata 'ilo'oo faga, “Nga profet tafe'ua gila fa'aba'ita 'ubulana fanua matari, ma te'e fanua aana 'e 'ato 'agila iiri ba'ita ana ai.”   
\p
\v 5 Mai ngaia 'ato no'o fana 'ani agea la'u 'ola ni 'alefosilai 'e aula no'ona. Ma ngaia ka arua nga nimana fafia tani ta'a na gila fii ma gila ka gula no'o.  
\v 6 Ma ngaia ka 'alefo ba'ita, tofuna nga ta'a gila 'ame fito'o mola ana.  
\s1 La Jisas 'e alea kau  //  Ta'a ni Kwairiinga  
\r (Mat 10:5-15; Luk 9:1-6)  
\p Sui mala Jisas ka leka no'o fana maa'e fanua ri'itana lo'oori, ma ka kwaifa'ananau fana ta'a.  
\v 7 Ngaia ka kwaisoe fana nga akwale'e wane ma ruaai ni Kwairiinga aana, ma ngaia ka kwatea no'o tegelangaa faga fana belolana nga adalo, ma ka alega no'o te'efou, ma ka arua nga rua wane gala leka oguogu.  
\v 8 Ma la Jisas ka fata tegela faga ma ka 'ilo'oo, “Moru sia ngaria mola ta 'ola fana lekanga lo'oo, te'e fe'e kuba'u na'a tamooru ngaria. Ma moru sia ngaria mola ketonga, ma nga wa'i, ma nga bata.  
\v 9 Ta'a mooru ru'ufia nga tata'e butu, tafe'ua ma moru sia ngaria la'u rua me'e ruu.  
\v 10 Ma alata te'efuta wane ngaia 'e kwalo 'amoru, moru to'oru fe'enia, leleka ma ka nigi na alata amooru leka fa'asia nga fanua no'ona.  
\v 11 Ma lauta moru nigi na nga fanua, ma nga ta'a no'ona gila 'ame kwaloa mooru, ma gila 'ame siria mola longonga famooru, moru leka fa'asiga. Ma moru ka tafula furufuruna wado fa'asia nga a'aemooru fana nga fa'abasunga faga na God te'e sufaga 'ania tofuna gila ma'asini te'enia longolana fatalana God.”   
\p
\v 12 Ma gila ka leka, ma gila ka foulange'enia fana ta'a 'agila bulota'i fa'asia nga abulongaa aga na 'ame le'a.  
\v 13 Ma gila ka belote'enia nga adalo 'e aula, ma gila ka gwa'oa nga ta'a gila fii 'e aula, ma gila ka gulaga la'u mola.   
\s1 Nga maenga ala Jon  //  wane ni naruabunga  
\r (Mat 14:1-12; Luk 9:7-9)  
\p
\v 14 Lo'oo, la Herod 'e nana'i ma ka longoa 'ola lo'oo suria la Jisas na ngaia 'e kwaifa'ananau ma ka gulaa ta'a. Ma latana la Jisas ka talofia no'o fanua te'efou. Ma tani ta'a ngaa'i gila ka 'ilo'oo, “La Jon wane ni naruabunga ngaia 'e moori la'u mola! Ngaia lo'oo 'e agea la'u nga 'ola ni 'alefosilai.”   
\p
\v 15 Ma tani ta'a ngaa'i gila ka fata 'ilo'oo, “Ngaia la Elaeja, nga profet.”  
\p Ma tani ta'a ngaa'i gila ka fata 'ilo'oo, “Ngaia nga profet ngaa'i, 'ilaka'u ni profet laka'u mai na'o.”   
\p
\v 16 Na alata la Herod ngaia 'e longoa 'ola lo'oori na'a ta'a gila fata 'ilo'oo suria la Jisas, ngaia ka fata 'ilo'oo, “La Jon nga wane laka'u ku kwatea fana folo mousilana gouna, ngaia 'e tata'e la'u fa'asia nga maenga lo'oo.”  
\v 17-20 'Ina'o la Jon bi'i mae, la Herod ngaia 'e feea no'o ni Herodias, nga noni na wane gala futa la Filip. Ngai no'ona la Jon 'e fata 'ilo'oo fala Herod, “Nga tagi na God 'e ruia 'i'oo sia feea mola noni na wane molo futa.” Ngaia na'a, manatalana ni Herodias ka ria ba'ita no'o fala Jon, ma la Herod talana no'o ne'e firia ta'a fana gemasilana la Jon, ma gila ka arua 'i 'ubulana lokafu fa'asia ni Herodias. Herodias ka siria no'o 'agila kwa'ia, tafe'ua ma ngaia 'e 'ato fana 'ani kwa'ia tofuna la Herod ngaia 'e su'aai, la Jon ngaia nga wane 'e odo, ma nga wane 'e abu. La Herod ngaia ka ma'unge'enia la Jon, ma ngaia ka 'abelo 'ania la Jon. Lo'oo, la Herod ngaia 'e siria iiki fana longolana la Jon, tafe'ua ma ngaia 'e manata gelo alata na ngaia 'e longoa.   
\p
\v 21 Ma ni Herodias ka daria te'e alata le'a fana kwa'ilana la Jon. Na fe'e gani na'a la Herod ngaia 'e fa'aba'ita gani 'e futa ai, ngaia ka launge'enia te'e fafangalaa fana nga ta'a ba'ita aana, ma ni ta'a ba'ita aana fana fununga, ma nga ta'a na'ona'o na'a gila to'oru 'i 'ubulana gule'e lefu 'i Galili.  
\v 22 Ma alata na laari'i ani Herodias ngaia 'e ru'u mai ma ka wa'e, ma la Herod fe'enia nga ta'a aana na gila keto fe'enia, gila malale'a ba'ita fe'enia. Ma la Herod ka fata 'ilo'oo fana nga laari'i lo'oori, “'Oi orisi nau mai fana te'efuta 'ola no'o 'i'oo siria, nau taku kwatea famu.”  
\v 23 Ma ngaia ka fataarunga'inga fana ma ka alafuu 'ilo'oo, “'Olataa na 'i'oo siria agu, 'akui kwatea famu, tafe'ua ta gula 'ola na nga 'inato'onga lo'oo agu.”   
\p
\v 24 Ma nga laari'i lo'oori ka ru'u kau 'i maa ma ka leka no'o te'ana ni ga'ia, ma ka orisia 'ilo'oo, “Nga 'olataa na taku soea?”  
\p Ma ni ga'ia ka lamadu'aa ma ka 'ilo'oo, “Nga gouna la Jon wane ni naruabunga.”   
\p
\v 25 Ma nga laari'i lo'oori ka ori 'afe'aferu te'ala Herod, ma ka fata 'ilo'oo, “Nau ku siria 'oi kwatea mai nga gouna la Jon wane ni naruabunga fagu 'i fofona nga lafa na alata lo'oo no'o.”   
\p
\v 26 Ma la Herod ka kwaimanadai ba'ita tofuna 'ola lo'oori. Ma tafe'ua 'ani 'ino'ona, suria nga fataarunga'inga ne'e agea 'i na'ona nga ta'a na gila keto fe'enia, ngaia 'e sia ruia mola fa'asia.  
\v 27 Ma ngaia ka alea te'e wane na fununga fana ngarilana mai nga gouna la Jon. Ma nga wane lo'oori ka ru'u 'i 'ubulana nga lokafu, ma ka folo mousia nga onomana la Jon,  
\v 28 ma ka ngaria mai nga gouna 'i fofona nga lafa, ma ka kwatea fana lari'i lo'oori, ma ngaia ka kwatea fana ni ga'ia.  
\v 29 Ma alata nga fufu'iwane ala Jon gila longoa 'ola lo'oori, gila leka mai, ma gila ka ngaria no'o nonina, ma gila ka kwaiatoa no'o.   
\s1 La Jisas 'e langonia nga nima to'oni (5,000) wane  
\r (Mat 14:13-21; Luk 9:10-17; Jon 6:1-14)  
\p
\v 30 Ni Wane ni Kwairiinga ala Jisas gila ori no'o mai, ma gila ka ogu te'efou mai te'ala Jisas, ma gila ka kwairii 'ania 'ola na gila agea ma gila kwaifa'ananau suri'i.  
\v 31 Ta'a 'e aula gila nigi mai fana lefu na la Jisas fe'enia ni wane na fufu'iwane ana gila to'oru ai. Ma gila 'ame to'o no'o na ta alata fana ketonga. Ma la Jisas ka fata 'ilo'oo faga, “Moru leka mai fe'eni nau fana nga lefu 'e aloalo, 'agoru mamalo madi ai.”  
\v 32 Ma gila ka leka ni talaga na baru fana lefu ne'e aloalo.   
\p
\v 33 Ma gwa'a 'ani 'ilo'oo, ma nga ta'a 'e aula fa'asia nga fanua te'efou gila aga su'aga, ma gila ka totola 'i na'oga, ma gila ka nigi no'o 'i na'oga.  
\v 34 Ma alata la Jisas ngaia 'e sifo fa'asia nga baru, ngaia ka agasia nga ogunga ba'ita no'o na, ma ngaia ka kwaimanadai ba'ita faga, suria gila ta'ua nga sifisifi na nga wane 'amoe fana aganga suriga. Ma ngaia ka fa'ananauga 'ania ni 'ola 'e aula.   
\p
\v 35 Ma alata na nga sina 'e la'u folo no'o, fufu'iwane aana gila ka leka mai te'ana, ma gila ka fata 'ilo'oo, “Gula lo'oo nga ta'a 'ame to'oru ai, ma nga sina ka la'u folo no'o.  
\v 36 'Oi iiria na nga ta'a lo'oo 'agila ori no'o fana 'agila leka fana maa'e fanua na ngai ri'itaga, 'agila foria nga ketonga faga.”   
\p
\v 37 Tafe'ua, ma ngaia 'e iiria ma ka 'ilo'oo, “Mooru moru kwatea ketonga faga.”  
\p Ma gila ka fata 'ilo'oo fana, “'Ino'ona ma 'i'oo siria ameeru kwatea no'o bata 'e aula, nga aulalana 'e to'omia foforinga na wane fana kwaru singari, fana 'ameru foria na beret 'ani to'omia fana fangarilana ogunga lo'oo?”   
\p
\v 38 Ma la Jisas ka orisiga maka fata 'ilo'oo, “Fita me'e beret na moru to'o ai? Leka ma mooru aga mai 'ofia.”  
\p Ma alata gila daria, gila ka fata 'ilo'oo, “Nima me'e beret fe'enia nga rua gweii'a.”\fig La Jisas 'e langonia nima to'oni wane 'ania nima me'e beret ma rua gweii'a.|alt="fish bread" src="cn01716B.tif" size="col" copy="CN" ref="6:38" \fig*   
\p
\v 39 Sui ma la Jisas bi'i iiria fana fufu'iwane aana fana 'agila iiria fana ta'a 'agila to'oru 'i wado oguogu fofona farisi.  
\v 40 Ma gila ka to'oru 'i wado 'ania tangale'e wane ma tani wane ngaa'i gila ogu 'ania nima akwale'e wane.  
\v 41 Ma la Jisas ka ngaria nga nima me'e beret lo'oori ma nga rua gweii'a lo'oori, ma ka aga 'ala'a fani langi, ma ka baatafea God. Ma ngaia ka ngaria me'e beret lo'oo, maka kwatea fana fufu'iwane aana, madi fana 'agila dalo'ia fana ta'a lo'oori. Ma ngaia ka dalo'ia la'u nga rua gweii'a lo'oori faga.  
\v 42 Ma nga ta'a 'e aula lo'oori gila ka keto, ma gila ka bote te'efou no'o.   
\p
\v 43 Ma, nga fufu'iwane aana gila ka so'ofia nga furufuruna nga beret ma nga ii'a lo'oori, ma gila ka fa'afonua nga akwale'e kukudu ma rua ai.  
\v 44 Nga nima to'oni (5,000) wane na'a gila fanga. Nonigeni ma ni wela sika'a gila keto la'u mola.   
\s1 La Jisas 'e leka  //  'i fofona nga asi  
\r (Mat 14:22-33; Jon 6:15-21)  
\p
\v 45 Ma 'i burina 'ola lo'oori, la Jisas ka alea nga fufu'iwane aana ma gila ka leka no'o fani gule'e asi 'ubulana nga baru fana fanua 'i Betsaeda. Ma ngaia ka to'oru 'i buri madi fana 'ani iiria fana nga oguogunga lo'oori 'agila ori no'o.  
\v 46 Ma 'i burina nga ta'a lo'o gila ori, ngaia ka leka 'i gouna me'e busu 'ani fo'a ai.  
\v 47 Ma alata ngaia 'e eta 'ani boniboni no'o mai, nga baru laka'u ngaia no'o 'ubulana dalototo'o ana asi, ma la Jisas 'e to'oru mola 'ua te'i ngaia 'i su'e.  
\v 48 Ma ngaia ka agasia ni wane na fufu'iwane aana, gila kweo no'o na farutangaa, tofuna gila na'ofia nga iiru. Ma alata 'e dalototo'o na logo, la Jisas ka leka 'i fofona nga asi, ma ka leka mai te'aga. Ma ngaia 'e galangi riufiga no'o.  
\v 49 Ma nga alata gila agasia na ngaia 'e leka 'i fofona nga asi, gila ka madafia iiria ngaia nga nunu'i 'ola. Ma gila ka o'omae ba'ita,  
\v 50 tofuna gila ma'u 'e iiki, na alata gila te'efou gila agasia ngaia 'e leka fofona asi.  
\p Ma la Jisas ngaia ka 'afe'aferu ma ka fata kau te'aga ma ka 'ilo'oo, “Nau lo'o mola! Mooru sia ma'u mola.”  
\v 51 Sui ma ngaia ka ta'e 'i 'ubulana nga baru fe'eniga, ma nga iiru ka aloalo no'o. Ma gila ka 'alefo ba'ita,  
\v 52 tofuna gila 'ame su'a mola na tegelangaa la Jisas 'e to'o ai fana fangarilana nima to'oni (5,000) wane laka'u 'ania te'e nima me'e beret. Suria manatanga aaga 'e boko 'e iiki fana madailana nga 'ola na'a gila agasia.   
\s1 La Jisas 'e gulaa ni ta'a 'e fii  
\r (Mat 14:34-36)  
\p
\v 53 Gila olofolosia asi lo'oori, ma gila ka sifo na gule'e lefu 'i Genesaret, ma gila ka gwarua nga baru 'i no'ona.  
\v 54 Ma alata gila 'akwasia mola nga baru, nga ta'a no'ona, gila 'afe'aferu gila aga su'a no'o ala Jisas.  
\v 55 Ma nga ta'a gila ka totola 'ubulana afirina fanua no'ona, ma gila ka ngaria mai nga wane fii 'i fofona nga fufu fana lefu na gila longoa la Jisas ngaia 'e to'oru ai.  
\v 56 Ma ni lefu te'efou na la Jisas ngaia 'e leka ai, nga ta'a gila ngaria mai nga ta'a gila fii fana lefu na uusi'a, ma gila ka siria nga ta'a na gila fii 'agila gema to'ona madudu'ana ruu tekwa aana. Ma nga ta'a te'efou lo'oo gila gema to'ona, ma gila ka gwari'a no'o.   
\c 7  
\s1 Lo'onga suria tagi na God ngaia 'e le'a riufia lo'onga suria falafala  
\r (Mat 15:1-9)  
\p
\v 1 Nga Farasii ma tani ta'a ni kwaifa'ananaunga na nga tagi, gila leka no'o fa'asia 'i Jerusalem, ma gila ka ogu 'afuia la Jisas.  
\v 2 Ma gila ka agasia tani ta'a na fufu'iwane aana gila 'ame narufia mola nimaga 'i na'o, ma gila ka keto mola. Gila 'ame narufia nimaga 'ilaka'u nga falafala na Farasii gila iiria fana nga ta'a 'i Jiu 'agila agea suria.\f + \fr 7:2  \ft Ta'a 'i Jiu gila to'o na falafala na 'agila narufia madi nga nimaga sui ma tagila bi'i fanga.\f*   
\p
\v 3 Lo'oo, nga Jiu ma ta'a na Farasii, gila agea suria falafala na wawarifuga na gila kwaifa'ananau mai 'ania. Ngaia 'e 'ato no'o 'agila keto lauta gila 'ame narufia mola nimaga 'ilaka'u nga falafala na naru nimanga.  
\v 4 Ma alata gila ori mai fa'asia nga uusi'a, ngaia 'e 'ato 'agila keto, lauta gila 'ame narufia nimaga madi suria nga falafala aaga. Gila lo'o suria nga falafala aaga 'e aula, 'ilaka'u nga narufilana nga kakao, ma nga kuki, ma nga daoko.   
\p
\v 5 Ngai lo'oo, nga Farasii ma nga ta'a kwaifa'ananaunga na Tagi ala Moses, gila orisia la Jisas ma gila ka 'ilo'oo, “Fe'ua na fufu'iwane amu gila 'ame lo'o mola suria nga kwaifa'ananaunga na wawarifu dauru gila arua no'o mai, tofuna gila 'ame narufia mola nga nimaga 'i na'o madi, ma gila bi'i fanga?”   
\p
\v 6 Ma ngaia ka fata ma ka 'ilo'oo, “La Aesea, nga profet, ngaia 'e fata kwala'imori alata laka'u ngaia 'e giria nga 'ola na God 'e iiria suria mooru. Mooru nga ta'a na kotonga, 'ilaka'u ngaia 'e giria 'ilo'oo,  
\q1 ‘Nga ta'a lo'oo,  
\q2 gila fa'aba'ita nau mola 'ania alafuunga aaga,  
\q2 tafe'ua ma nga manatalaga ngaia 'e lalau fa'asi nau 'e iiki.   
\q1
\v 7 Gila fo'asi nau tago mola,  
\q2 tofuna gila kwaifa'ananau mola suria tagi aaga 'i talaga,  
\q2 ma gila ka iiria, nga tagi na God lo'oo no'o!’\x + \xo 7:7  \xt Aesea 29:13\x*   
\p
\v 8 “Mooru moru rugasia nga tagi na God, ma mooru ka lo'o suria nga kwaifa'ananaunga na ta'a.”   
\p
\v 9 Ma la Jisas ka fata la'u 'ilo'oo faga, “Mooru moru su'a le'a suria bulosilana ma ririlana tagi na God, fana 'ani 'ilaka'u mooru lo'o suria nga falafala amooru.  
\v 10 Suria la Moses laka'u 'e fata 'ilo'oo, ‘'Oi fa'aba'ita nga mama'a amu, ma ni tete'e amu.’ Ma ‘Ni dai na ngaia 'e fata ngadaa nga mama'a aana 'amoe tete'e aana, tagila kwa'ia 'ani mae.’  
\v 11 Tafe'ua, ma mooru kwaifa'ananau kuta 'ilo'oo, 'ilaka'u ta wane ngaia 'e to'o na tani 'ola na ngaia 'e su'aai 'ani boonia 'ania ma'a aana 'amoe ni ga'ia, ma ka fata madi 'ilo'oo, ‘Nau taku kwatea no'o 'ola laka'u fana God.’  
\v 12 Mooru moru iiria, ngaia 'e le'a mola fana ngaia 'e sia boonia mola ma'a aana ma ni ga'ia 'ania 'ola laka'u ngaia 'e fataarunga'i 'ania fana God eteeta.  
\v 13 Ma 'ilaka'u nga kwaifa'ananaunga na moru arua, ngaia 'e kwaitatari no'o na fatalana God. Ma 'ola 'e aula 'e ria lo'oo na moru agea.”   
\s1 'Ola na te'e fa'asuaa nga wane  
\r (Mat 15:10-20)  
\p
\v 14 La Jisas ngaia ka o'omae la'u mai fana nga ogunga ba'ita lo'oori gila nana'i te'ana ma ka fata 'ilo'oo faga, “Moru gwalongo mai fagu, ma moru su'aai.  
\v 15-16 Nga 'olataa na wane ngaia 'e 'ania, 'e 'ame kwatea nga rianga fana. Nga 'ola ne'e kwatea rianga, ne'e 'ita mai fa'asia nga manatalana wane na 'e agea wane 'e biribiri'a.”   
\p
\v 17 Ma alata la Jisas ngaia 'e 'akwasia nga ogunga no'o na, ngaia ka ru'u 'ubulana 'ifi, ma nga fufu'iwane aana gila ka orisia 'ani fa'awataga nga alafuunga lo'oori.  
\v 18 Ma la Jisas ka fata 'ilo'oo faga, “'ino'ona mai amooru moru 'ame su'a mola na 'ola lo'oo? Nga 'ola na wane ngaia 'e 'ania 'ame fa'agenia nga wane 'i na'ona God,  
\v 19 tofuna fangalaa ngaia 'ame ru'u 'i 'ubulana nga manatalana wane. Ngaia 'e leka mola 'i 'ubulana nga ogana, ma ka leka te'enia mola 'i maa fa'asia nga nonina.” Nga alafuunga na la Jisas 'e iiria na, fangalaa te'efou, ngaia 'e le'a mola fana 'anilai.   
\p
\v 20 Ma la Jisas ka fata la'u 'ilo'oo, “Nga 'ola ne'e 'ita mai fa'asia nga manatalana wane, ngaia ne'e fa'agenia 'i na'ona God.  
\v 21 Tofuna nga rianga ne'e ru'u mai fa'asia 'ubulana nga manatalana wane, ngaia 'e kwatea 'ola 'e ria, ma ngaia ka beri, ma ngaia ka kwa'ia wane,  
\v 22 ma ngaia ka agemani kwaifafi, ma ngaia ka 'etela, ma ngaia ka agea 'ola 'e ria 'e aula, ma ka kotofia nga ta'a, ma ka abulo mala nga ku'ito, ma ka kwaisirii fana 'ola na wane ngaa'i, ma ka alasifo suria nga ta'a, ma ngaia ka lafua 'i talana 'i langi, ma ngaia ka kakakula.  
\v 23 Ma tofuna ni 'ola 'e aula 'e ria lo'oori te'efou ngaia 'e ru'u mai fa'asia nga manatalana, ngaia ne'e fa'agenia nga wane 'i na'ona God.”   
\s1 Nga taunga'inga ala Jisas 'e eta mai fa'asia ta'a na Jiu  
\r (Mat 15:21-28)  
\p
\v 24 Sui mala Jisas ka leka no'o fa'asia nga lefu lo'oori, ma ka leka fana nga gule'e lefu 'i Taea. Ma ngaia ka ru'u 'i 'ubulana te'e 'ifi, suria ngaia 'ame siria ta wane 'ani su'ana na ngaia 'e to'oru 'ilo'oori, ma tafe'ua ngaia 'e 'ato no'o fana 'ani nagwa.  
\v 25 Ma te'e noni 'e longo suria na la Jisas ngaia 'e nigi, ma ngaia ka leka 'afe'aferu mai, ma ka bobouruuru 'i maana 'a'aena la Jisas.  
\v 26 Ma nga noni lo'oori, ngaia nga noni fa'asia 'i Fonisia 'ubulana ririfua 'i Siria, ma ngaia nga noni na 'ame Jiu, ma nga laari'i aana nga adalo 'e bo'ea. Ngai lo'oo, ngaia 'e soea la Jisas 'ani belote'enia nga adalo lo'oori fa'asia nga laari'i aana.  
\v 27 Ma la Jisas ka fata 'ilo'oo fana noni lo'oo, “Nga wela laka'u 'agila keto 'i na'o. Ngaia 'ame le'a fana 'aku 'ui mola 'ania fangalaa na wela fana nga ku'ito.”\f + \fr 7:27  \ft Na tarifulaa lo'oo, nga ru'uru'ua fa'aladamia na ta'a 'i Jiu, ma nga ku'ito ngaia 'e fa'aladamia na ta'a na'a gila 'ame Jiu. \f*   
\p
\v 28 Ma nga noni lo'oori ka lamadu'aa ma ka 'ilo'oo, “Alafa, gwa'a ku'ito ma, su'asuria 'agila 'ania mola furufuruna fangalaa ne'e 'esia 'i olofana lafa ni ketonga na wela.”   
\p
\v 29 Ma la Jisas ka fata 'ilo'oo fana, “'Oi ori kau 'i fanua amu. Nga adalo laka'u, ngaia 'e 'akwasia no'o nga laari'i amu tofuna lamadu'aanga lo'oori ngaia 'e faate'enia 'i'oo fito'o.”  
\v 30 Ma ngaia ka ori 'i fanua, ma ka agasia nga laari'i laka'u aana eeno mola 'i fofona futa'i. Ma nga adalo laka'u 'e leka no'o fa'asia.   
\s1 La Jisas 'e gulaa te'e wane na aringana 'e boko ma nga fokana ka gelo  
\p
\v 31 Sui ma la Jisas ka 'akwasia no'o gule'e lefu 'i Taea, ma ka leka fa'asia 'i Saedon, na gule'e lefu na akwale'e fanua na gila fa'alata 'i Dekapolis, ma ka sifo no'o kau suria nga asi 'i Galili.  
\v 32 Ma ta'a 'ilo'oori, gila ka ngaria mai te'e wane na aringana 'e boko ma nga fokana ka gelo te'ala Jisas, ma gila ka soea la Jisas fana 'ani arua nga nimana 'i fofona nga wane lo'oo.  
\v 33 Ma la Jisas ka talaia fana nga lefu 'i talaga fa'asia nga oguogunga lo'oori, ma ngaia ka ru'u fe'enia 'u'una 'i 'ubulana rua aringana wane lo'oori. Ma ngaia ka ngisu maana 'u'una, ma ka galo 'i maana meana nga wane lo'oo.  
\v 34 Ma, ngaia ka aga 'ala'a fani langi, ma ka mango tekwa tekwa, ma ka fata 'ilo'oo fana, “Efata!” na fatanga na Aramaik. Ngaia fa'aladamia, “'Ulasi no'o!”   
\p
\v 35 Ma nga alata no'ona mola, nga aringana nga wane lo'oori ka 'ulasi, ma ngaia ka longo no'o, ma nga fokana ka 'ulasi no'o, ma ngaia ka eta ka alafuu wataga no'o.  
\v 36 Tafe'ua ma la Jisas ngaia 'e ruia na ta'a no'ona gila sia kwairii mola te'ana te'efuta wane. Ma tafe'ua ngaia 'e rui tegela na nga ta'a lo'oo ma gila su'usu'u ma gila kwairii mola suria la Jisas na 'e gulaa nga wane lo'oori.  
\v 37 Ma nga ta'a lo'oo gila longoa, gila ka 'alefo, ma gila ka fata 'ilo'oo, “Kwe fu'uwane! Ngaia 'e agea 'ola te'efou 'e le'a ba'ita! Ngaia gema na nga wane aringana 'e boko ma ka longo no'o, ma nga wane na fokana ngaia 'e tai, ma ka fata no'o.”   
\c 8  
\s1 La Jisas 'e langonia nga fai to'oni (4,000) wane  
\r (Mat 15:32-39)  
\p
\v 1 'Ame aburu mola 'i burina 'ola lo'oori, nga oguogunga ba'ita ngaa'i la'u gila ka ogu la'u mola mai. Ma alata no'ona me'e ketonga ka 'amoe no'o aga, ma la Jisas ka soea mai fufu'iwane aana, ma ka fata 'ilo'oo,  
\v 2 “Nau ku kwaimanadai no'o fana ta'a lo'oo, suria gila to'oru fe'eninau suria oru ma'e gani, ma nga fangalaa ka 'amoe no'o faga lo'oo.  
\v 3 Ma lauta gila molo'u, mai nau kua orite'eniga mola 'i fanua, gila ta 'esiga suria tala, suria nga fanua aaga gila to'oru ai 'e lalau.”   
\p
\v 4 Ma nga fufu'iwane aana gila ka fata 'ilo'oo, “'I fai na tagoru daria nga fangalaa ne'e te'e to'omia nga fangarilana ta'a 'e aula 'ilo'oo 'ubulana nga gule'e lefu langalanga na 'ame to'omia nga wane 'ani to'oru ai?”   
\p
\v 5 Ma la Jisas ka orisiga ma ka 'ilo'oo, “Te'e fita me'e beret na mooru to'o ai?”  
\p Ma gila ka lamadu'aa ma gila ka 'ilo'oo, “Fiu me'e beret.”   
\p
\v 6 Ma la Jisas ka iiria fana nga oguogunga lo'oori 'agila to'oru 'i wado. Ma, ngaia ka ngaria nga fiu me'e beret lo'oori, ma ka baole'a fana God, sui ma ka ngaria ma ka kwatea fana fufu'iwane aana, ma gila ka dalo'ia na nga oguogunga lo'oori.  
\v 7 Ma gila to'o la'u na tani gweii'a tarito'o. Ma la Jisas ngaia ka kwatea la'u baole'anga fana God, ma ka iiria fana fufu'iwane aana 'agila dalo'ia la'u na nga ta'a lo'oori.  
\v 8 Ma gila ka keto leleka ma gila ka bote te'efou no'o. Ma 'i buri, nga fufu'iwane aana gila ka gonia no'o fufuruna fangalaa na ngaia 'e ole 'i 'ubulana fiu kukudu leleka maka fongu.  
\v 9 Ma nga oguogunga lo'oori, ngaia 'e to'omia nga fai to'oni (4,000) wane. Ma la Jisas ka orite'eniga no'o fani fanua kwaitatari aaga,  
\v 10 ma ngaia fe'enia nga fufu'iwane aana, gila 'afe'aferu gila ka fane 'i 'ubulana baru, ma gila ka leka no'o fana nga gule'e lefu 'i Dalmanuta.   
\s1 Nga Farasii gila siria la Jisas 'ani agea ta 'ola ni 'alefosilai  
\r (Mat 16:1-4)  
\p
\v 11 Ma ta'a na Farasii gila leka mai, ma gila ka orisu'usu'u fe'enia la Jisas, ma gila siria 'agila irito'ona. Ma gila ka siria fana 'ani agea la'u ta 'ola ni 'alefosilai, 'ani faate'enia 'inato'onga na God 'e kwatea mai fana.  
\v 12 Ma la Jisas ngaia ka mango tekwa tekwa, ma ka fata 'ilo'oo, “Nga ta'a ni dai na gila siria 'ola ni 'alefosilai lo'oo? Nau ku iiria nga 'ola kwala'imori famooru, nau ku sia faate'enia mola ta 'ola ni 'alefosilai fana te'efuta wane lo'oo.”   
\s1 La Jisas 'e fa'abasua fufu'iwane aana suria nga kwaifa'ananaunga ala Herod ma nga Farasii  
\r (Mat 16:5-12)  
\p
\v 13 Ma ngaia ka 'akwasiga, ma ka fane no'o 'i 'ubulana baru, ma ka olofolo no'o fani gule'e asi.  
\v 14 Alata gila 'ubulana asi, ni wane na fufu'iwane aana gila mabolosia fana ngarilana mai tani me'e beret. Te'e me'e beret momola na'a gila to'o ai 'ubulana nga baru.  
\v 15 Ma la Jisas ka fa'abasuga ma ka 'ilo'oo, “Tamoru manata le'a suria mooru fa'asia nga iist na Farasii ma la Herod.”   
\p
\v 16 Ma gila ka alafuu 'i laloaga kwairiu suria iist lo'oo fana beret, ma gila ka 'ilo'oo, “Ngaia 'e fata 'ilo'oo suria goru 'ame ngaria mai ta me'e beret.”   
\p
\v 17 La Jisas ngaia 'e su'aai na gila bobolosia, na ngaia 'e fata suria nga kwaifa'ananaunga ria na Farasii ma la Herod, ma ngaia ka fata 'ilo'oo faga, “Fe'ua na moru bi'i alafuu suria moru 'ame ngaria mai tani me'e beret? Moru 'ame su'a mola na 'ola lo'oo nau ku iiria famooru? Nau ku agasia manata lamooru 'e boko 'e iiki.\f + \fr 8:17  \ft Nga iist 'e launge'enia beret 'ani fane 'ilaka'u nga kwaifa'ananaunga 'ame le'a na Farasii ma la Herod 'e malangadaa ta'a 'e aula.\f*  
\v 18 Moru agasia ma moru ka longoa nga 'ola 'e aula nau ku agea, tafe'ua ma moru 'ame su'a mola ai. Moru 'ame manata to'ona,  
\v 19 alata laka'u nau ku ngaria nga nima me'e beret laka'u fana nga nima to'oni (5,000) wane? Ma nga fita kukudu laka'u moru so'ofia na nga fufuruna fangalaa laka'u 'i 'ubulai leleka ma ka fongu?”  
\p Ma gila ka lamadu'aa fana gila ka 'ilo'oo, “Nga akwale'e kukudu ma ruaai.”   
\p
\v 20 Ma la Jisas ka kwaiorisi la'u ma ka 'ilo'oo, “Ma alata laka'u nau ku ngaria fiu me'e beret fana fai to'oni (4,000) wane, nga fita kukudu laka'u moru so'ofia fufuruna fangalaa fani 'ubulai leleka ma ka fongu?”  
\p Ma gila ka lamadu'aa ma gila ka 'ilo'oo, “Nga fiu kukudu.”   
\p
\v 21 Ma ngaia ka fata 'ilo'oo faga, “Fe'ua na mooru 'ame su'a mola na 'olataa na 'inau ku fata suria?”   
\s1 La Jisas 'e gulaa te'e wane maana 'e logo  
\p
\v 22 Gila nigi na nga fanua 'i Betsaeda, ma ta'a gila ka ngaria mai te'e wane nga maana 'e logo, ma gila ka soea la Jisas fana 'ani galo ana.  
\v 23 Ma la Jisas ka dau 'i nimana nga wane lo'oori, ma ka talaia fana 'i maa fa'asia nga fanua lo'oori. Ma la Jisas ka ngisu 'i maana nga wane lo'oori, ma ngaia ka arua nga nimana fafia. Sui, mai ngaia ka orisia ka 'ilo'oo, “'I'oo agasia ta 'ola?”\fig La Jisas 'e gulaa wane maana 'e logo.|alt="blind man" src="Cn01739B.tif" size="col" copy="CN" ref="8:23" \fig*   
\p
\v 24 Ma, nga wane laka'u ngaia ka aga 'ala'a, ma ka fata 'ilo'oo, “Nau ku agasia nga ta'a, gila 'ilaka'u nga ai, na gila riu kwairiu.”   
\p
\v 25 Sui ma la Jisas ka arua la'u nga nimana fafia nga maana nga wane lo'oori na ruana alata. Ma nga wane lo'oori ka aga kwala'imori no'o, ma ka aga folaa no'o na 'ola te'efou.  
\v 26 Ma la Jisas ka iiria 'ani ori fani 'ifi aana, ma ka fata 'ilo'oo fana, “'I'oo sia leka 'ua fana fanua no'ona.”   
\s1 La Pita ngaia 'e foulange'enia la Jisas ngaia nga Kraes  
\r (Mat 16:13-20; Luk 9:18-21)  
\p
\v 27 Ma la Jisas ma ni wane na fufu'iwane aana, gila ka leka fana fanua ri'itana nga fanua 'i Sesarea Filipae. Ma alata gila leka fai, ngaia ka orisia fufu'iwane aana ma ka 'ilo'oo, “'ino'ona ma ta'a gila madafia nau ni dai lo'oo?”   
\p
\v 28 Gila lamadu'aa ma gila ka 'ilo'oo, “Tani ta'a ngai gila iiria 'i'oo la Jon wane ni naruabunga na ngaia 'e moori la'u, ma tani ta'a ngaa'i gila iiria 'i'oo la Elaeja, nga profet, na ngaia 'e moori la'u, ma tani ta'a ngaa'i gila iiria 'i'oo ta wane na profet laka'u na 'e moori la'u.”   
\p
\v 29 Ma la Jisas 'e orisiga la'u ma ka 'ilo'oo, “Ma 'i amooru moru madafia nau ni dai?”  
\p Ma la Pita ka lamadu'aa ma ka 'ilo'oo, “'I'oo nga Kraes, nga wane na God 'e firia 'ani leka mai fana Alafa ni fa'amoorilana ta'a na God.”   
\p
\v 30 Ma la Jisas ka fata tegela faga ma ka 'ilo'oo, “Mooru moru sia kwairii mola agu nau nga Kraes fana 'ua ta wane.”   
\s1 La Jisas 'e alafuu suria  //  nga maenga ana  
\r (Mat 16:21-28; Luk 9:22-27)  
\p
\v 31 Ma la Jisas ka eta fana fa'ananaulana fufu'iwane aana ma ka 'ilo'oo, “Nau, na Wela na Wane, na'a taku nonifii na ni 'ola 'e aula. Nga ta'a na'ona'o, ma nga fataabu ba'ita, ma ni wane kwaifa'ananaunga na Tagi ala Moses, tagila ma'asiri agu. Ma tagila kwa'i nau, ma oruna maa'e gani, nau taku tata'e fa'asia maenga.”  
\v 32 Ma ngaia ka fata folaa suria 'ola lo'oori. Ma la Pita ka talaia sisika kau, ma ka fata tegela fala Jisas.  
\v 33 Tafe'ua, ma la Jisas ngaia 'e abulo, ma ka aga fana fufu'iwane aana, ma ka fata tegela fala Pita maka 'ilo'oo, “Saetan leka lalau kau fa'asia nau. Nga funi'oonga lo'oo amu, 'ola nga funi'oonga na wane no'ona mola, funi'oonga na God 'amoe.”   
\p
\v 34 Sui, ma la Jisas ka soea mai nga oguogunga lo'oori ma nga fufu'iwane aana te'ana, ma ka fata 'ilo'oo, “Ni dai ne'e siria 'ani lado agu, ngaia 'e sia manata ba'ita mola suria ni 'ola fana 'i talana. Ngaia te'e 'uri fana 'ani mabolosia ngaia 'i talana, maka ngaria 'ai folo aana maka lado agu.\f + \fr 8:34  \ft Jisas 'e iiria nga ta'a 'agila 'uri fana 'agila nonifii fana, gwa'a 'agila mae.\f*  
\v 35 Ni dai ne'e ma'asiri na ladonga agu, tofuna ngaia 'e siria 'ani agea ni 'ola suria kwaisirii nga aana 'i talana, ngaia te'e talafia nga mooringa firi. Tafe'ua ma, ni dai ne'e 'uri fana ladonga agu fe'enia Kwairiinga Le'a lo'oo, maka mabolosia ngaia 'i talana, ngaia te'e to'o na mooringa firi.  
\v 36 Lauta nga wane 'e to'o na 'ola te'efou 'ubulana moorilana, ma ka mae, ma ngaia te'e to'oru lalau fa'asia God, 'ola lo'oori sia agea mola ta le'anga fana.  
\v 37 Te'efuta wane 'e sia foria mola nga mooringa firi lo'oo 'ania nga bata ma 'ua ta 'ola ngaa'i la'u.  
\v 38 Ma lauta te'efuta wane ngaia 'e noniria 'ani nau fe'enia fatalagu 'i 'ubulana gani lo'oo 'e ria, na alata nau 'aku nigi mai fe'enia nga enselo agu ma fe'enia nga tegelangaa ala Mama'a agu, nau Wela na Wane, taku noniria la'u mola 'ania.”   
\c 9  
\p
\v 1 Ma la Jisas ka alafuu la'u ma ka 'ilo'oo, “Nau ku iiria no'o famooru, tani wane amooru lo'oo, gila sia mae mola ma gila ka agasia God 'e ba'ita fafia ta'a aana 'ania tegelangaa.”   
\s1 La Jisas 'e faate'enia nga tegelangaa aana na kwangakwanganga aana  
\r (Mat 17:1-13; Luk 9:28-36)  
\p
\v 2 'Iburina ono maa'e gani, la Jisas 'e talaia la Pita, ma la Jemes, ma la Jon, ma gila fane fana gouna me'e busu ne'e la'u 'i langi, ma gila ka to'oru ni talaga no'o ai. Ma alata gila aga, ma gila ka agasia la Jisas 'e bulota 'i na'oga,  
\v 3 ma nga ruu aana ka iloilo'a ma ka kwakwao'a no'o. 'E kwakwao'a ma ka riufia no'o nga ruu kwakwao'a na nga wane fofona fanua lo'oo 'i wado 'e narufia.  
\v 4 Ma nga oru wane aana lo'oori gila ka agasia la Elaeja ma la Moses, gala ka faata'i tafanga'i mai te'aga, ma gala ka alafuu fala Jisas.\f + \fr 9:4  \ft Elaeja mala Moses rua profet na God na gala mae no'o.\f*  
\v 5 Ma la Pita ka fata 'ilo'oo fala Jisas, “Alafa, ngaia 'e le'a ba'ita fana 'agoru to'oru 'ilo'oo. Alamia ameeru launge'enia oru 'o'oba, te'e ai famu, ta ai fala Moses, ma ta ai fala Elaeja.”  
\v 6 Ma la Pita ngaia 'e fata 'ilo'oo suria ngaia 'ame su'a mola na 'ola na ngaia 'e iiria, tofuna gila ma'u 'e iiki.   
\p
\v 7 Ma me'e kofa ka nigi mai ma nga nunufi ka talo fafiga. Ma te'e kwale'e 'ola ngaia 'e talo mai fa'asia nga me'e kofa lo'oo ma ka 'ilo'oo, “Ngaia no'o te'e wela mouta'ia agu na'a nau ku aile'a ba'ita fe'enia. Moru longo fana!”  
\v 8 Ma gila ka aga 'afe'aferu ri'itaga, ma gila 'ame agasia no'o ta wane fe'enia, te'i ngaia la Jisas.   
\p
\v 9 Alata gila sifo no'o mai fa'asia me'e busu lo'oori, la Jisas ka ruiga ma ka 'ilo'oo, “Mooru sia kwairii mola te'ana ta wane na 'ola lo'oo moru agasia, leleka ma ka nigi na alata 'inau, nga Wela na Wane, naku tata'e fa'asia nga maenga.”   
\p
\v 10 Ma gila ka lo'o suria nga fatalana, ma gila ka alafuu 'i laloaga kwairiu, ma gila ka 'ilo'oo, “Nga manate wane 'utaa lo'oo ngaia 'e iiria, ‘Nau taku tata'e fa'asia nga maenga?’”  
\v 11 Ma gila ka orisia, gila ka 'ilo'oo, “Fe'ua nga wane kwaifa'ananaunga na Tagi ala Moses gila iiria la Elaeja na te'e nigi na'o nga Kraes?” \x + \xo 9:11  \xt Malakae 4:5\x*   
\p
\v 12 Ma la Jisas ka iiria faga 'ilo'oo, “La Elaeja te'e nigi mai etaeta, fana 'ani sasaria ni 'ola te'efou. Tafe'ua, ma nga profet 'e giria la'u na Girigiringa Abu laka'u 'e 'ilo'oo, Wela na Wane te'e nonifii ba'ita ma nga ta'a tagila ma'asiri ana.  
\v 13 Nau ku iiria famooru, la Elaeja 'e nigi 'e sui no'o, ma nga ta'a gila ka agea mola 'ola ria na gila siria 'agila agea ta'ua Girigiringa Abu laka'u 'e alafuu no'o mai suria.”\f + \fr 9:13  \ft La Jisas 'e alafuu suria la Jon wane ni naruabunga suria ngaia 'e fa'ato'oa nga alafuunga ni rioriota 'ilaka'u la Elaeja. Mak 1:1-8. \f*   
\s1 La Jisas 'e gulaa te'e wela  //  nga adalo 'e bo'ea  
\r (Mat 17:14-21; Luk 9:37-43a)  
\p
\v 14 Ma alata gila nigi mai te'ana ni wane na fufu'iwane aga, gila ka agasia tani ogunga ba'ita gila ogu fafiga. Ma tani ta'a kwaifa'ananaunga na Tagi ala Moses gila orisu'usu'u fe'eniga.  
\v 15 Ma alata lo'oo ta'a gila agasia la Jisas, ma gila ka 'alefo ba'ita, ma gila totola kau, ma gila ka alafuu ni baole'a nga fana.  
\v 16 Ma la Jisas ka orisia fufu'iwane aana ma ka 'ilo'oo, “'Ola taa lo'oo moru orisu'usu'u fe'eniga suria?”   
\p
\v 17 Ma te'e wane 'i 'ubulana nga ogunga lo'oori, 'e fata ma ka 'ilo'oo, “Wane ni fa'ananaunga 'ae, nau ku ngaria mai te'e alakwa lo'oo agu. Nga adalo 'e bo'ea, ma ngaia 'ame fata no'o.  
\v 18 Ma alata nga adalo ngaia 'e nigi ana, ngaia te'e 'ui 'ania 'i wado. Ma nga fokana ka ngingisu bou no'o, maka ke'e ngiringiri no'o, ma nga nonina ka 'ai te'efou no'o. Mai nau ku soea nga fufu'iwane amu 'agila beloa nga adalo no'ona, tafe'ua ma ngaia 'e 'ato no'o faga.”   
\p
\v 19 Ma la Jisas ka iiria faga ma ka 'ilo'oo, “Mooru moru 'ame fito'o mola agu. Nau ku kweo no'o na abu fito'onga lo'oo amooru. Nau ku to'oru fe'enia mooru 'e nigi lo'oo no'o, to'omia amooru fito'o no'o agu. Ngaria mai nga wela no'ona te'agu.”  
\v 20 Ma gila ka ngaria mai nga wela lo'oori te'ala Jisas.  
\p Ma alata nga adalo lo'oori ngaia 'e agasia la Jisas, ngaia ka 'ui 'ania nga wela kau 'i wado, ma ka ladagwa'usu, ma fokana ka ngingisu bou te'efou no'o.  
\v 21 Ma la Jisas ka orisia nga ma'a ana wela lo'oori ma ka 'ilo'oo, “Nanitaa na ngaia 'e eta 'ilo'oo?”  
\p Ma ngaia ka lamadu'aa ma ka 'ilo'oo, “Ngaia 'ita no'o mai 'ua na alata ngaia 'e sisika.  
\v 22 Ma alata 'e aula na ngaia 'e 'ui 'ania 'ubulana nga eele ma 'i 'ubulana nga ka'o, 'ani kwa'ia 'ani mae. Ma bala ngaia 'e to'omia mola 'i'oo 'ani manadaia mee'e mai, moko kwaibooni amee'e?”   
\p
\v 23 Ma la Jisas ka fata 'ilo'oo, “Lo'oo, 'i'oo fito'o agu! Nga 'ola te'efou ngaia 'e talawada'u mola fana ni dai na ngaia 'e fito'o agu.”   
\p
\v 24 Ma 'afe'aferu mola ma'a ana wela lo'oori ka o'omae ma ka 'ilo'oo, “Nau ku fito'o! 'Oi booni nau mai, fana nga fito'onga agu 'ani tegela'a ma ka faringa'a.”   
\p
\v 25 Ma alata la Jisas 'e agasia nga oguogunga lo'oori gila totola mai fana lefu lo'oori, ngaia ka fata 'ilo'oo fana nga adalo laka'u, “'I'oo nga adalo lo'oo 'i'oo fa'abokoa aringana wela lo'oo, moko bokosia fokana wela lo'oo, nau ku belote'enio 'ani 'oi ru'u mai 'i maa, ma 'osia ori la'u 'ani bo'ea la'u nga wela lo'oo.”   
\p
\v 26 Ma nga adalo laka'u ka rii, ma ka ladagwa'usu, ma ka rugasia nga wela laka'u, ma ka ru'u no'o mai 'i maa fa'asia. Ma nga wela laka'u nga agasilana ka 'ilaka'u no'o na ngaia 'e mae. Ma nga ta'a 'e aula gila ka fata 'ilo'oo, “Ngaia 'e mae no'o.”  
\v 27 Tafe'ua, ma la Jisas ka dau na nimana nga wela laka'u, ma ka tata'ea, ma ngaia ka tata'e no'o.   
\p
\v 28 Ma alata la Jisas ngaia 'e ru'u 'ubulana 'ifi, nga fufu'iwane aana gila ka orisia alata gila to'oru te'i gila ma gila ka 'ilo'oo, “Fe'ua ne'e 'ato no'o fameeru fana belolana nga adalo laka'u?”  
\v 29 Ma la Jisas ka orisiga ma ka 'ilo'oo, “Te'e fo'anga mola na ngaia to'o belote'enia 'ania nga adalo 'ilo'oo, ma 'amoe no'o ta 'ola la'u.”   
\s1 La Jisas ngaia 'e fata la'u suria nga maenga aana  
\r (Mat 17:22-23; Luk 9:43b-45)  
\p
\v 30 Alata lo'oori, la Jisas ma nga fufu'iwane aana gila 'akwasia lefu lo'oori, ma gila ka leka fana gule'e lefu 'i Galili. Ma la Jisas ka 'ame siria fana te'efuta wane 'ani su'a na lefu na'a gila to'oru ai,  
\v 31 tofuna ngaia 'e fa'ananaua fufu'iwane aana 'ilo'oo, “Nau, nga Wela na Wane, tagila kwate nau fana marimae agu, ma tagila kwa'i nau. Ma oruna maa'e gani 'i buri, taku tata'e la'u fa'asia maenga.”   
\p
\v 32 Tafe'ua, ma fufu'iwane ala Jisas 'ame su'a na 'olataa na ngaia 'e iiria, ma gila ka ma'unge'enia mola orisilana.   
\s1 Moru sia orisu'usu'u mola fana ba'itangaa  
\r (Mat 18:1-5; Luk 9:46-48)  
\p
\v 33 Ma alata gila nigi na fanua 'i Kapaneam, ma gila ka ru'u 'i 'ubulana 'ifi, la Jisas ka orisia nga fufu'iwane aana 'ilo'oo, “Nga 'olataa laka'u moru orisu'usu'u mai fafia suria tala?”   
\p
\v 34 Tafe'ua, ma gila 'ame iiria ta 'ola, tofuna gila orisu'usu'u mai fafia ni dai aga na te'e ba'ita ma ka ula na'ona'o faga te'efou.  
\v 35 Ma la Jisas ka to'oru 'i wado, ma ka soea mai nga akwale'e wane ma ruaai laka'u aana te'ana, ma ka fata 'ilo'oo, “Lauta ni dai ne'e siria 'ani ula na'ona'o, ngaia 'ani arua ngaia 'ani 'ita'i, ma ngaia nga wane ni taunga'inga fana ta'a te'efou.”   
\p
\v 36 Sui ma la Jisas ka talaia mai te'e wela sisika, ma ka fa'aula 'i laloaga. Ngaia ka gwaea nga wela lo'oori, ma ka fata 'ilo'oo faga,  
\v 37 “Lauta ni dai ne'e kwaloa wela sisika 'ilo'oori na latagu, ngaia 'e kwalo nau no'ona. Ma lauta ni dai ne'e kwalo nau, ngaia 'ame kwalo nau mola te'i nau, tafe'ua ma ngaia 'e kwaloa la'u mola God ne'e kwate nau mai.”   
\s1 Ni dai na 'ame ula 'usia amooru, ngaia 'e to'oru  //  fe'eni 'amooru  
\r (Luk 9:49-50)  
\p
\v 38 La Jon ngaia 'e fata 'ilo'oo fala Jisas, “Wane kwaifa'ananaunga, 'imeeru meru agasia te'e wane 'e belote'enia nga adalo na latamu. Ma 'imeeru meru ruia ngaia 'e sia agea mola, suria ngaia wane 'amoe na oguogunga adauru.”   
\p
\v 39 Ma la Jisas ka fata 'ilo'oo, “Mooru sia ruia mola, suria ni dai ne'e agea nga 'ola ni 'alefosilai na latagu, ngaia 'e 'ato 'ani iiria 'ola 'e ria agu.  
\v 40 Lauta ta wane na ngaia 'ame marimae adauru, ngaia wane adauru no'ona.  
\v 41 Nau ku iiria 'ola kwala'imori famooru, lauta te'efuta wane ne'e kwatea 'ola sisika malaa ta maa'e ka'o famooru, suria 'i mooru nga wane agu, maka ngari kwala'imori ai, foforinga aana no'ona no'o.”   
\s1 La Jisas 'e fa'abasua ta'a fa'asia rianga  
\r (Mat 18:6-9; Luk 17:1-2)  
\p
\v 42 “Lauta nga wane 'e agea ta'a lo'oo gila malofi'a ma ka 'esiga fa'asia fito'onga aaga agu, 'e le'a fana 'agila gaua nga fou ba'ita 'i onomana, ma gila ka 'ui 'ania 'i 'ubulana nga matakwa.  
\v 43-44 Ma lauta nimamu 'e talai'o fana rianga, 'oi folo mousia fa'asi'o. Ngaia te'e le'a mola famu fana 'i'oo 'ani to'oru aburu 'ubulana mooringa 'i langi fe'enia nga komikomi'i ninima, fa'asia 'i'oo bi'i sifo 'i 'ubulana lefu na kwa'ikwa'inga fe'enia rua ninima, na lefu na eele ngaia 'e nunula furifuri ma 'e sia mae la'u.   
\p
\v 45-46 Ma lauta 'a'aemu 'e talai'o fana rianga, 'oi folo mousia fa'asi'o. Ngaia te'e le'a mola famu fana 'i'oo 'ani to'oru aburu 'ubulana mooringa 'i langi fe'enia nga komikomi'i 'a'ae, fa'asia 'i'oo bi'i sifo 'i 'ubulana lefu na kwa'ikwa'inga fe'enia nga rua 'a'ae.  
\v 47 Ma lauta mamu 'e talai'o fana rianga, 'oi lafua fa'asi'o. Ngaia te'e le'a mola famu lauta 'i'oo ru'u 'i 'ubulana mooringa 'i langi fe'enia te'e gule'e maa, fa'asia 'i'oo bi'i sifo 'i 'ubulana lefu na kwa'ikwa'inga fe'enia rua gule'e maa.  
\v 48 Nga lefu lo'oori, ‘Nga wawaa na gila 'ania nga ta'a, gila 'ame mae, ma nga eele ne'e nulafia ta'a 'e nunula furifuri.’”   
\p
\v 49 “Suria gila arua nga eele 'i fofona ta'a te'efou, 'ilaka'u nga solti gila 'ui 'ania 'ubulana nga fanga.\f + \fr 9:49  \ft God 'e irito'ona ta'a te'efou fana ngaia 'ani su'aai lauta nga ladoladonga aaga fe'enia 'e kwala'imori.\f*   
\p
\v 50 “Ma nga solti ngaia 'e le'a mola, tafe'ua, ma lauta na asilalai ngaia 'e 'amoe no'o fa'asia, ngaia 'e 'ato no'o 'agila agea 'ania ta 'ola 'ani asila la'u.  
\p “Ngaia lo'oo, moru fa'amalale'aa ta'a 'ilaka'u la'u nga solti ne'e fa'ale'aa nga fangalaa. Ma moru to'oru la'u mola na aloalonga 'i laloamooru kwairiu.”   
\c 10  
\s1 La Jisas ngaia 'e kwaifa'ananau 'usia rugasilana noni  
\r (Mat 19:1-12; Luk 16:18)  
\p
\v 1 Sui ma la Jisas ka 'akwasia 'i Kapaneam, ma ka leka fana nga gule'e lefu 'i Judea, ma ka olofolo na ka'o 'i Jodan. Ma ta'a 'e aula gila ka ogu mai te'ana, ma ngaia ka fa'ananauga, 'ilaka'u ngaia 'e eta kwaifa'ananaunga no'o mai ai.   
\p
\v 2 Ma tani Farasii ngaa'i gila ka leka te'ala Jisas, ma gila siria 'agila irito'ona, ma gila orisia 'ilo'oo, “'Ino'ona ma ngaia 'e le'a mola fana wane 'ani rugasia nga noni aana?”   
\p
\v 3 Ma la Jisas ka orisiga la'u ma ka 'ilo'oo, “Nga 'olataa laka'u la Moses ngaia 'e fata tegela famooru 'ania suria 'ola lo'oo?”   
\p
\v 4 Ma gila ka fata 'ilo'oo, “La Moses ngaia 'e alamia nga wane 'ani giria nga kabee 'ola fana rugate'enilana noni, ma ka kwatea fana nga noni aana, 'ani rubea no'o.”   
\p
\v 5 Ma la Jisas ka fata 'ilo'oo, “La Moses ngaia 'e giria nga tagi lo'oo suria 'e 'ato no'o fana fa'ananau lamooru, suria nga manatanga mooru 'e ngasi 'e iiki.  
\v 6 Tafe'ua, ma eta no'o mai na alata God 'e launge'enia nga 'ola te'efou, na Girigiringa Abu 'e iiria, ‘Ngaia 'e launge'enia wanewa'u ma nonigeni.  
\v 7 ‘Tofuna 'ola lo'oori, wane te'e 'akwasia nga ma'a aana fe'enia ni ga'ia ma ka lado fe'enia nga noni aana,  
\v 8 ma gala tagala lau no'o fana te'e wane momola.’ Gaa'a nga rua 'ola mamatari'a 'amoe no'o, tafe'ua ma gala 'ilaka'u no'o te'e 'ola momola.  
\v 9 Ngaia na, 'ola God 'e gau sakua 'e sui no'o 'ilo'oo, ngaia 'e 'ato no'o fana te'efuta wane 'ani rubea la'u.”   
\p
\v 10 Ma alata la Jisas fe'enia nga fufu'iwane aana gila ori 'i 'ifi, gila ka orisia fana marutana 'ola lo'oori.  
\v 11 Ma ngaia ka fata 'ilo'oo, “Lauta nga wane ngaia 'e ma'asiri na nga noni aana, ma ka feea la'u nga noni matari, ngaia 'e agemani no'o fafia nga noni aana.  
\v 12 Ma ngaia 'e 'ilo'oo la'u mola, lauta te'efuta noni 'e rugasia nga kwaiina, ma ka baia la'u nga wane matari ngaia 'e agemani no'o fafia nga kwaiina.”   
\s1 La Jisas 'e nanamate'enia  //  ni wela sisika  
\r (Mat 19:13-15; Luk 18:15-17)  
\p
\v 13 Ni ta'a ngaa'i gila ngaria mai ni wela sisika te'ala Jisas, 'ani dau 'i labega ma ka nanamate'eniga, tafe'ua ma fufu'iwane aana gila ka iila faga.  
\v 14 Ma alata la Jisas ngaia 'e agasia 'ola lo'oori, ngaia ka baoria, ma ka fata 'ilo'oo faga, “Moru alamia ni wela sisika no'ona 'agila leka mai te'agu, ma moru sia ruiga la'u. Tofuna ni dai ne'e manata kwala'imori ma ka 'ilaka'u wela sisika, ngaia 'e to'omia fana nana'inga olofana foufoula na God.  
\v 15 Nau ku iiria 'ola kwala'imori famooru, lauta ta wane ne'e ngaia 'ame fito'o ba'ita 'ilaka'u nga wela sisika, ngaia 'e 'ato iiki 'ani ru'u 'i 'ubulana nga foufoula na God.”  
\v 16 Ma ngaia ka gwaea ni wela sisika lo'oori, ma ka arua nga nimana fafiga, ma ka nanamate'eniga no'o.   
\s1 Nga wane 'e dari'ola'a  
\r (Mat 19:16-30; Luk 18:18-30)  
\p
\v 17 Alata la Jisas ngaia 'e etaa 'ani leka la'u kau suria nga tala, te'e wane ngaia ka totola mai, ma ka bobouruuru 'i na'ona. Ma ngaia ka orisia 'ilo'oo, “Wane kwaifa'ananaunga le'a, nga 'olataa le'a na'a nau taku agea fana 'aku to'o na nga mooringa firi?”   
\p
\v 18 Ma la Jisas ka lamadu'aa 'ilo'oo, “Fe'ua na 'i'oo soea nau 'ania wane le'a? Te'e futa wane 'ame le'a no'o, te'e God momola ne'e le'a.  
\v 19 'Ino'ona mai 'i'oo su'ana tagi na God laka'u 'e 'ilo'oo, ‘'I'oo sia kwa'ia mola ta wane, ma 'i'oo sia agemani kwaifafi mola, ma 'i'oo sia beria mola te'efuta 'ola, ma 'i'oo sia koto mola fana te'efuta wane, moko iiri ba'ita na mama'a amu ma ni tete'e amu.’” \x + \xo 10:19  \xt Eksodas 20:12-20; Diuteronomi 5:16-20\x*   
\p
\v 20 Ma ngaia ka fata 'ilo'oo, “Wane kwaifa'ananaunga, 'e 'ita no'o mai na alata nau ku sisika, nau ku lo'o suria nga tagi lo'oori te'efou.”   
\p
\v 21 Ma, la Jisas ka aga kau fana 'ania kwaimaanga, ma ka fata 'ilo'oo fana, “Te'e 'ola momola ne'e 'amoe 'ua. 'Oi ori kau moko fa'afori 'ania ni 'ola laka'u 'i'oo to'o ai te'efou, moko ngaria bata no'ona, moko kwatea fana nga ta'a gila galafa'a, ma to'o bi'i to'o na nga 'ola'angaa 'i langi. Sui, ma to'o bi'i leka mai suri nau.”  
\v 22 Ma alata nga wane lo'oo 'e longoa mola 'ola lo'oori, nga maana ka aga tori no'o. Ma ngaia ka leka no'o fe'enia nga kwaimanadainga, tofuna na ngaia wane 'e dari'ola'a.   
\p
\v 23 Sui ma la Jisas ka aga fana ni wane na fufu'iwane aana, ma ka fata 'ilo'oo, “Ngaia 'ato 'e iiki fana nga ta'a 'ola'a 'agila ru'u 'ubulana foufoula ala God.”   
\p
\v 24 Ma nga fufu'iwane aana gila ka 'alefo na alafuunga lo'oori. Sui mala Jisas ka fata la'u 'ilo'oo faga, “Fu'uwela agu, ngaia 'e 'ato no'o fana nga ru'unga 'ubulana foufoula ala God.  
\v 25 Ngaia 'ato 'e iiki fana nga kamel 'ani ru'u suria nga maa'e kwakwa sisika 'i 'a'aena nila. Tafe'ua ma ngaia 'e 'ato 'e riufia la'u fana nga wane 'ola'a 'ani ru'u 'i 'ubulana nga foufoula na God.”   
\p
\v 26 Ma nga fufu'iwane aana gila ka 'alefo ba'ita, tofuna gila madafia nga to'orunga na 'ola'angaa 'e 'ita mai fa'asia God. Ma gila kwaiorisi kwairiu aaga, ma gila ka 'ilo'oo, “'Ino'ona ma te'efuta wane 'ame to'omia no'o 'ani to'o na mooringa firi lo'o?”   
\p
\v 27 Ma la Jisas ka aga totonga'i faga ma ka fata 'ilo'oo, “Ngaia 'e 'ato no'o fana nga wane 'ani daria mooringa firi, tafe'ua ma fana God ngaia 'ame 'ato mola. Nga 'ola te'efou ngaia 'e talawada'u mola fana God.”   
\p
\v 28 Ma la Pita ka fata 'ilo'oo fana, “Meeru meru 'akwasia no'o 'ola te'efou ma meru ka lado no'o amu.”   
\p
\v 29 Ma la Jisas 'e lamadu'aa ma ka 'ilo'oo, “Lo'oo, nau ku iiria famooru, lauta nga wane 'e 'akwasia nga 'ifi aana, ma wane gila futa ma noni gila futa, ma la ma'a aana, 'amoe ni ga'ia, ma ni wela aana, ma wado aana, fagu fana nga Kwairiinga Le'a lo'oo,  
\v 30 ngaia te'e ngaria 'ola lo'oori 'e aula ma ka riufia alata lo'oo. Ma 'ifi 'e aula, ma wane gila futa, ma ni noni gila futa, ma ga'ia, ma ni wela aana, ma ni wado aana. Tafe'ua, ma ngaia te'e daria la'u nonifiinga. Ma nga alata no'ona te'e nigi mai, te'e to'o na mooringa firi.  
\v 31 Tafe'ua, ni ta'a 'e aula na gila leka no'o 'i na'o, tagila ole 'i buri, ma nga ta'a 'e aula na gila leka kau 'i buri, tagila leka no'o 'i na'o.”   
\s1 Nga oruna alata la Jisas 'e alafuu suria  //  nga maenga aana  
\r (Mat 20:17-19; Luk 18:31-34)  
\p
\v 32 La Jisas fe'enia nga fufu'iwane aana, gila leka suria nga tala fani Jerusalem, ma la Jisas ka eta no'o 'i na'oga. Ma fufu'iwane aana gila ka 'alefo no'o, ma ni ta'a na gila leka kau 'i burina, gila ka ma'u no'o suria ta'a na'ona'o 'i Jiu na gila 'ubulana fanua 'i Jerusalem gila siria 'agila kwa'ia la Jisas. Ma la Jisas ka talaia nga akwale'e wane ma ruaai aana maka te'e 'idu kau fa'asia ta'a lo'oo. Ma ngaia ka bi'i kwairii faga suria nga 'ola na te'e lau aana.  
\v 33 Ma ngaia ka fata 'ilo'oo, “Longoa! Goru fane fani Jerusalem, 'agila kwate nau, nga Wela na Wane, fana ni fataabu ba'ita fe'enia nga ta'a kwaifa'ananaunga na Tagi ala Moses. Ma tagila malate'ote'o agu fana maenga agu, ma tagila kwate nau fana nga ta'a na'a gila 'ame Jiu.  
\v 34 Ma nga ta'a lo'oori tagila doo 'ani nau, ma tagila ngisufi nau, ma tagila kwa'i nau, ma tagila dau nau. Ma nga oruna gani, nau taku tata'e la'u fa'asia nga maenga.”   
\s1 La Jemes mala Jon gala orisia 'agala ba'ita fe'enia la Jisas  
\r (Mat 20:20-28)  
\p
\v 35 Sui ma, la Jemes ma la Jon, rua wela ala Sebedi, gala ka leka mai te'ala Jisas, ma gala ka fata 'ilo'oo, “Wane ni kwaifa'ananaunga, me'e mele siria 'i'oo 'ani agea te'e 'ola na mele siria amu.”   
\p
\v 36 Ma la Jisas ka kwaiorisi 'ilo'oo oguogu agaa'a, “'Ola taa na moo'o molo siria 'aku agea famoo'o?”   
\p
\v 37 Ma gaa'a gala ka lamadu'aa 'ilo'oo, “Alata na 'i'oo 'ani ba'ita fafia foufoula fe'enia ni 'ola te'efou, 'oi alamia ta wane amee'e 'ani to'oru 'i gula le'a amu, ma wane ngaa'i na gula moori amu fana ba'ita nga fafia ta'a lo'oo.”   
\p
\v 38 Tafe'ua, ma la Jisas ka fata 'ilo'oo agaa'a, “Moo'o molo bobolosia mola 'ola na molo soea. Moo'o molo to'omia mola 'amolo ngari fe'eninau na nonifiinga lo'oo 'aku nonifii 'ania? 'Ino'ona mai amoo'o molo to'omia 'amolo mae na maenga lo'oo nau taku mae kau ai?”   
\p
\v 39 Ma gala ka lamadu'aa ma gala ka 'ilo'oo, “Mee'e mele to'omia mola fana amele agea.”  
\p Ma la Jisas ka fata 'ilo'oo fagaa'a, “Lo'oo, ngaia 'e to'o fana amolo nonifii la'u 'ilaka'u 'inau.  
\v 40 Tafe'ua, mai nau ku sia firia mola ni dai na te'e to'oru 'i gula le'a agu ma 'i gula moori agu. Te'e God no'o na te'e kwatea nga lefu 'ilo'oo fana ni dai na gila sasari agau aaga 'e sui no'o.”   
\p
\v 41 Ma alata nga akwale'e wane lo'oori gila longoa 'ola lo'oori, gila ka baoria fala Jemes ma la Jon.  
\v 42 Ma la Jisas ngaia 'e oguga ma ka fata 'ilo'oo faga, “Mooru moru su'a na alafa na ta'a na'a gila 'ame Jiu, gila to'o na tegelangaa fafia ta'a, ma wane ba'ita aaga gila su'a le'a na usunge'enilana wane fana agelana 'ola gila siria.  
\v 43 Tafe'ua, ngaia 'ame 'ilo'oo la'u 'i laloamooru. Lauta ta wane amooru ngaia 'e siria 'ani ba'ita, ngaia 'ani 'uri fana 'ani lau fana wane ni taunga'inga famooru.  
\v 44 Ma lauta ni dai amooru ne'e siria 'ani ula na'ona'o, ngaia 'ani taunga'i tago fana ta'a te'efou.  
\v 45 Tofuna 'inau, nga Wela na Wane, nau ku 'ame leka mai fana nga ta'a 'agila taunga'i fagu. Tafe'ua, ma 'inau ku leka mai fana 'aku taunga'i fana nga ta'a te'efou, mai nau ku kwatea nga mangogu fana fa'amoorilana nga ta'a 'e aula.”   
\s1 La Jisas ngaia 'e gulaa te'e wane maana 'e logo  
\r (Mat 20:29-34; Luk 18:35-43)  
\p
\v 46 Na alata lo'oori, la Jisas fe'enia nga fufu'iwane aana gila nigi no'o mai na fanua 'i Jeriko. Ma alata gila 'akwasia no'o fanua lo'oori fe'enia nga ogunga ba'ita lo'oori, te'e wane na maana 'e logo ngaia 'e to'oru mola 'i gegena nga tala fana nga kwaisoenga. Ngaia latana la Batimeas, nga wela ala Timeas.  
\v 47 Ma alata ngaia 'e longoa la Jisas, nga wane 'i Nasaret, ngaia 'e leka mai, Batimaes ka o'omae 'ilo'oo, “Jisas 'I'oo nga alakwa na fufutanga ala Defete, 'oi laetafii nau mai.”\f + \fr 10:47  \ft La Batimaes 'e fito'oa la Jisas nga Alafa. Ngaia na, ngaia 'e fa'alata la Jisas na alakwa ala Defete. \f*   
\p
\v 48 Ma nga ta'a gila ka baoria, ma gila ka iiria fana 'ani to'oru aloalo. Tafe'ua, ma ngaia bi'i o'omae ka ba'ita la'u maka 'ilo'oo, “Alakwa na fufutanga ala Defete, 'oi laetafii nau mai!”   
\p
\v 49 Ma la Jisas ka ula maka fata 'ilo'oo, “Moru soea mai.”  
\p Ma gila o'omae fala Batimeas, ma gila fata 'ilo'oo, “'Oi malale'a! Tata'e, la Jisas ngaia 'e soe'o no'o.”   
\p
\v 50 Ma ngaia ka to'osia ruu tekwa laka'u ana fana 'ani leka 'aferu, ma ka tata'e 'afe'aferu, ma ka leka no'o te'ala Jisas.   
\p
\v 51 Ma la Jisas 'e orisia ma ka 'ilo'oo, “'Ola taa na 'i'oo siria 'aku agea famu?”  
\p Ma nga wane lo'oori maana 'e boko ka du'aa la Jisas ma ka 'ilo'oo, “Wane ni Kwaifa'ananaunga, nau ku siria 'aku aga la'u.”   
\p
\v 52 Ma la Jisas ka fata 'ilo'oo fana, “Leka no'o kau, moko aga no'o tofuna na 'i'oo fito'o agu.”  
\p Ma 'afe'aferu mola nga maana ka aga no'o, ma ngaia ka lado no'o ala Jisas suria nga tala.   
\c 11  
\s1 La Jisas 'e leka 'ubulana nga fanua 'i Jerusalem  
\r (Mat 21:1-11; Luk 19:28-40; Jon 12:12-19)  
\p
\v 1 Alata la Jisas fe'enia ni fufu'iwane ana gila nigi galangia nga fanua 'i Jerusalem, gila nigi na fanua 'i Betefeis ma fanua 'i Betani, gouna nga busu na gila iiria 'ania 'i Olif. Ma ngaia ka kwatea rua wane aana, gaa'a gala ka leka no'o 'i na'o.  
\v 2 Ma ngaia ka fata 'ilo'oo fagaa'a, “Molo leka kau fana fanua loko'u molo na'ofia kau. Ma alata molo nigi 'i no'ona, tamolo agasia te'e dongki. Gila gaua mola dongki no'o na, ma ta wane 'ame ta'e 'ua fofona. Moo'o molo rubea, ma molo ka talaia mai 'i lo'oo.  
\v 3 Ma lauta te'efuta wane 'e orisi 'amoo'o, ‘Fe'ua na molo rubea nga dongki lo'oo?’ Molo iiria fana, ‘Nga Alafa ngaia 'e siria no'o, ma ngaia te'e orite'eni 'aferu mola mai ai 'i lo'oo.’”   
\p
\v 4 Ma gala ka leka, ma gala ka agasia nga te'e dongki gila gaua mola 'i gegena nga tala 'i maana te'e 'ifi. Ma alata gala rubea,  
\v 5 tani wane na gila ula 'i no'o na, gila ka orisia agaa'a 'ilo'oo, “'Ola taa na'a molo rubea nga dongki no'ona fai?”   
\p
\v 6 Ma gala ka lamadu'aa faga 'ilaka'u la Jisas 'e iiria agaa'a, ma nga ta'a lo'oori gila ka alamia no'o fagaa'a.  
\v 7 Ma gala ka talaia no'o nga dongki lo'oori te'ala Jisas, ma gala ka lafaate'enia ni ruu tekwa aaga 'i fofona, ma la Jisas ka fane fofona.  
\v 8 Nga ta'a 'e aula gila ka lafaate'enia ni ruu tekwa aaga 'i suria nga tala, ma tani ta'a ngaa'i gila ka tofua nga lalana baibai, ma gila ka lafaate'enia suria nga tala. Gila agea 'ola lo'oori fana fa'aba'italana la Jisas.  
\v 9 Ma ta'a te'efou na gila leka fe'enia, tani ta'a ngaa'i gila ka leka no'o 'i na'o, fe'enia tani ta'a ngaa'i na gila leka mai 'i buri, gila o'omae ma gila 'ilo'oo,  
\q1 “Iiri ba'ita na God!  
\q1 God 'oi nanamate'enia mai nga wane ne'e leka mai 'ania nga tegelangaa amu!   
\q1
\v 10 God 'oi nanamate'enia mai nigilana nga foufounga ne'e 'ilaka'u nga foufounga ala Defete wawarifu meeru!  
\q1 Iiri ba'ita na God ngaia 'e to'oru 'i Langi!” \fig Ta'a gila taafea la Jisas alata 'e ru'u 'i Jerusalem.|alt="palm sunday" src="lb00315c.tif" size="col" copy="LB" ref="11:10" \fig*   
\p
\v 11 La Jisas ngaia 'e ru'u 'i 'ubulana nga fanua 'i Jerusalem, ma ka leka 'i 'ubulana nga 'Ifi Abu na God. Ngaia 'e aga kwairiu, ma ka agasia 'ola te'efou. Tafe'ua, ma suria ngaia 'e galangi boniboni no'o, ngaia ka leka no'o fani Betani fe'enia nga akwale'e wane ma ruaai aana.   
\s1 La Jisas ngaia 'e abuia nga 'ai gila fa'alata 'ania nga figi  
\r (Mat 21:18-19)  
\p
\v 12 Ma fe'e gani 'i burina, alata la Jisas ma fufu'iwane aana gila ori no'o mai fa'asia 'i Betani, la Jisas ka molo'u.  
\v 13 Ma ngaia 'e aga kau, ma ka agasia te'e 'ai 'e bunguta na gila fa'alata nga figi. Ma ngaia ka leka galangia 'ani agasia ta lode 'ola ai. Tafe'ua, ma alata ngaia 'e nigi 'i 'a'aena, ngaia ka 'ame agasia ta lode 'ola, suria alata lo'oori nga 'ai 'agila ula fooru la'u.  
\v 14 Ma la Jisas ka fata 'ilo'oo fana nga figi lo'oori, “Te'efuta wane 'esia 'ania la'u nga lode 'ola amu!” Ma fufu'iwane aana gila ka longoa 'ola lo'oori ngaia 'e iiria.   
\s1 La Jisas ngaia 'e belote'enia ta'a fa'asia nga 'Ifi Abu na God  
\r (Mat 21:12-17; Luk 19:45-48; Jon 2:13-22)  
\p
\v 15 Ma alata gila nigi 'i Jerusalem, la Jisas 'e leka 'i 'ubulana nga 'Ifi Abu na God. No'ona, ngaia ka beloa nga ta'a te'efou na gila fori ma gila ka fa'afori 'ania nga 'ola fana tabonga. Ma ngaia ka geua nga fofoda na ta'a lo'oori na gila lamadu'aa nga bata 'i Rom fana bata 'i Jiu, ma ka geua nga 'ola fana nana'inga na ta'a lo'oo na gila fa'afori 'ania nga toruodu.  
\v 16 Mai ngaia 'ame alamia no'o ta wane 'ani ngaria te'efuta 'ola fana fa'aforinga ai 'i 'ubulana nga 'Ifi Abu ala God.  
\v 17 Na alata lo'oori, ngaia ka fa'ananaua nga ta'a, ma ka fata 'ilo'oo, “la God 'e iiria 'i 'ubulana nga Girigiringa Abu 'ilo'oo, ‘Nga 'ifi agu, nga 'ifi ni fo'anga fana nga ta'a na fanua lo'oo 'i wado te'efou.’ Tafe'ua, mai 'amooru, moru bulote'enia mola fana nga lefu fana beringa.”   
\p
\v 18 Na alata, ni fataabu ba'ita fe'enia nga wane ni kwaifa'ananaunga na Tagi ala Moses, gila longoa 'ola lo'oori, ma gila ka etaa gila ka kwailo no'o fana ta 'ola 'agila agea fana kwa'ilana la Jisas. Tafe'ua, ma gila ma'unge'enia, tofuna na ogunga lo'oori te'efou, gila 'alefo ba'ita na nga kwaifa'ananaunga aana.   
\p
\v 19 Ngaia 'e laulafi no'o, la Jisas ma nga fufu'iwane aana, gila ka leka no'o fa'asia 'i Jerusalem.   
\s1 Fa'aladanga suria figi  
\r (Mat 21:20-22)  
\p
\v 20 Nga 'usugani 'i burina, la Jisas fe'enia nga fufu'iwane aana gila ka leka kau suria nga tala. Gila agasia nga figi laka'u ngaia 'e gu'a te'efou no'o leleka maka sifo no'o suria nga 'umi'umina.  
\v 21 Ma la Pita ka manata to'ona 'ola laka'u la Jisas ngaia 'e iiria na 'ai no'ona, ma ka fata 'ilo'oo fana, “Wane ni kwaifa'ananaunga, agasia madi nga 'ai laka'u 'i'oo abuia, 'e gu'a no'o!”   
\p
\v 22 Ma la Jisas ngaia ka lamadu'aa maka 'ilo'oo, “Mooru tagoto'o kwala'imori na God.  
\v 23 Nau ku iiria famooru, lauta moru alafuu 'ilo'oo fana nga busu lo'o, ‘'Oi tata'e, moko 'ui 'ani'o 'i talamu 'ubulana nga asi,’ ma mooru 'ame fitala 'i 'ubulana nga mango mooru, ma moru ka fito'o kwala'imori na 'ola na moru iiria 'ani lau, 'ola no'ona te'e lau mola famooru.  
\v 24 Ngai lo'oo nau ku iiria famooru 'ilo'oo, alata moru fo'a, ma moru kwaisoe fana te'efuta 'ola, moru fito'o kwala'imori 'ilaka'u na moru ngaria no'o, ma God te'e kwatea mola nga 'ola na moru soe aana.  
\v 25-26 Lo'oo, alata moru fo'a, moru 'olafanataa na rianga na wane na ngaia 'e agea amooru, ta'ua na Mama'a amooru ne'e to'oru mai 'i Langi maka 'olafanataa la'u na rianga amooru.”   
\s1 Ta'a na'ona'o 'i Jiu gila orisu'usu'u suria tegelangaa ala Jisas  
\r (Mat 21:23-27; Luk 20:1-8)  
\p
\v 27 La Jisas fe'enia fufu'iwane aana, gila ori la'u mai fani Jerusalem. Ma alata la Jisas 'e leka kau 'i 'ubulana 'Ifi Abu na God, ni fataabu ba'ita, ma nga ta'a ni kwaifa'ananaunga na nga Tagi ala Moses, ma nga ta'a na'ona'o 'i Jiu te'efou, gila ka leka mai te'ana.  
\v 28 Ma gila ka kwaiorisi 'ilo'oo ana, “Nga tegelangaa taa na 'i'oo to'o ai fana nga agelana 'ola lo'oo, ma ni dai ne'e kwatea nga tegelangaa lo'oo famu?”   
\p
\v 29 Ma la Jisas ka lamadu'aga 'ilo'oo, “Lo'oo, nau ku orisia mooru madi 'ania te'e 'ola. Lauta moru lamadu'aa, mai nau taku bi'i kwairii te'amooru na nga 'inato'onga na 'inau ku to'o ai fana agelana 'ola lo'oo.  
\v 30 Lo'oo, moru mani longo madi fagu, nga 'inato'onga na la Jon ngaia 'e to'o ai fana nga naruabunga ngaia 'e eta mai fa'asia ni dai? Ngaia 'e eta mai fa'asia la God, 'amoe ma ngaia 'e eta mola mai fa'asia nga wane?”   
\p
\v 31 Ma gila ka etaa fana orisu'usu'unga 'i laloaga kwairiu ma gila 'ilo'oo, “'Ola taa na tagoru iiria? Lauta goru lamadu'aa ma goru 'ilo'oo, ‘Fa'asia God,’ ngaia te'e fata 'ilo'oo, ‘'Ino'ona ma 'utaa na moru 'ame fito'o ala Jon?’  
\v 32 Ma ngaia 'ame le'a la'u mola fana 'agoru fata 'ilo'oo, ‘Ngaia eta mai fa'asia wane.’” Gila fata 'ilo'oo tofuna gila ma'unge'enia nga ta'a, tofuna nga ta'a te'efou gila su'ana la Jon ngaia nga profet kwala'imori.  
\v 33 Ngaia na, gila lamadu'aa fala Jisas ma gila ka fata 'ilo'oo, “Meeru meru bobolosia mola.”  
\p Ma la Jisas ka fata 'ilo'oo faga, “'Ino'ona mai nau ku sia kwairii mola na nga 'inato'onga agu na 'inau ku agea 'ania ni 'ola lo'oo famooru.”   
\c 12  
\s1 Nga tarifulaa suria nga wane ni taunga'inga  //  'ubulana langa'a  
\r (Mat 21:33-46; Luk 20:9-19)  
\p
\v 1 Sui, ma la Jisas ngaia ka alafuu fana ta'a ba'ita 'i Jiu laka'u 'ania tarifulaa 'ilo'oo, “Te'e wane ngaia 'e kirua nga langa'a 'e le'a. Mai ngaia ka launge'enia feo 'afuia, ma ka 'eria nga kiru fana nga memelana lode 'ai fana launge'enilana waen, ma ka launge'enia te'e 'ifi fana wane ni folonga. Mai ngaia ka arua nga langa'a aana 'i nimana ta'a na gila taunga'i ai. Sui, mai ngaia ka leka no'o fana fanua ngai.  
\v 2 Ma alata nga langa'a lo'oori 'e mena, ngaia ka alea nga wane ni taunga'inga aana te'ana ni wane na'a gila taunga'i 'i 'ubulana langa'a lo'oo aana, 'agila kwatea mai ta gula na lodo na 'ola na gila goni'i.   
\p
\v 3 Tafe'ua ma ni wane ni taunga'i lo'oori gila gau ngasingasi ana, ma gila kwa'ia, ma gila ka orite'eni tago mola ana.  
\v 4 Ma, nga wane laka'u 'e to'o na nga langa'a lo'oori ngaia ka kwatea la'u mai nga wane ngaa'i fana taunga'inga. Ma nga ta'a na gila taunga'i 'i 'ubulana langa'a, gila ka kwa'ia gouna, ma gila ka mala mani ana.   
\p
\v 5 Sui, ma wane laka'u 'e to'o na nga langa'a, ngaia ka kwatea la'u nga wane ni taunga'inga aana, ma gila ka kwa'ia ma ka mae no'o. Ma gila ka agea la'u 'ilo'oo na ni wane 'e aula ne'e alega 'i buri. Gila kwa'ia tani wane ngaa'i, ma gila ka kwa'ia tani wane ngaa'i ma gila ka mae no'o.  
\v 6 Lo'oo, nga te'e wane momola ne'e ole no'o na te'e wela mouta'i aana na ngaia 'e kwaimaange'enia. Ma ngaia ka kwatea wela aana 'i langa'a, ma ngaia ka manata 'ilo'oo, ‘Tagila iiri ba'ita na wela lo'oo agu.’  
\v 7 Tafe'ua, ma ni wane na gila taunga'i 'i 'ubulana langa'a no'ona, gila fata faga kwairiu ma gila 'ilo'oo, ‘Ngaia no'o na wela na wane laka'u ngaia 'e to'o na nga langa'a. Leka mai 'agoru kwa'ia, fana 'agoru to'o na ni 'ola lo'oo ana te'efou.’  
\v 8 Ma gila ka ngaria nga wela lo'oori, ma gila ka kwa'ia maka mae no'o, ma gila ka 'ui 'ania nga nonina 'i maa fa'asia 'ubulana nga langa'a lo'oori.”   
\p
\v 9 Ma la Jisas ka kwaiorisi 'ilo'oo, “'Ola taa na wane ne'e to'o na nga langa'a lo'oori te'e agea? Ngaia te'e nigi mai, ma te'e kwa'i mousia ni wane lo'oori. Sui ma ngaia ka kwatea no'o langa'a aana fana ni wane matari.  
\v 10 Ngaia 'e kwala'imori fana 'amoru idumia nga Girigiringa Abu laka'u ngaia 'e fata 'ilo'oo,  
\q1 ‘Nga fou na wane 'e tofua 'ifi aana ai gila ma'asiri ai,  
\q2 ngaia na fou 'e taringa'i maka riufia nga fou te'efou na bani.   
\q1
\v 11 God 'e alamia 'ola lo'oo,  
\q2 ma nga agasilai ka lau.’” \x + \xo 12:11  \xt Sam 118:22-23\x*   
\p
\v 12 Nga ta'a na'ona'o 'i Jiu, gila siria 'agila kwa'ia la Jisas, tofuna gila su'aai la Jisas 'e alafuu suria tarifulaa lo'oori 'i suriga. Tafe'ua, mai, gila ma'u la'u mola na ogunga lo'oo, ma gila ka 'akwasia, ma gila ka leka no'o.   
\s1 Nga kwatelana nga bata na nga takisi fana nga wane ba'ita 'i Rom  
\r (Mat 22:15-22; Luk 20:20-26)  
\p
\v 13 Ni ta'a na'ona'o, gila alea tani Farasii ma tani wane na ta'a ala Herod fana fa'abobolosilana la Jisas 'agila irito'ona.  
\v 14 Lo'oo, gila nigi no'o te'ana, ma gila ka fata 'ilo'oo, “Wane kwaifa'ananaunga, 'imeeru meru su'ana 'ola 'i'oo iiria, 'ola kwala'imori te'efou lo'oo no'o. 'I'oo kwaifa'ananau suria 'inato'onga ma kwaisiriinga na God fana nga ta'a. Ma 'i'oo 'ame ma'unge'enia ta wane alata 'i'oo alafuu suria to'onga. Ma 'i'oo 'ame manata fana nga fa'aba'italana wane. Lo'oo, 'i'oo iiria mola fameeru! Fe'ua, ngaia 'e le'a mola fana kwatelana nga bata na takisi fana nga ta'a na'ona'o 'i Rom? Ngaia 'utaa? Ngaia 'ame to'omia ameeru kwatea takisi laka'u?”   
\p
\v 15 Tafe'ua, ma la Jisas ngaia 'e su'a mola na kotonga aaga, ma ngaia ka orisiga 'ilo'oo, “Fe'ua moru bi'i agea nga 'ola fana irito'o lagu? Mooru ngaria mai fe'e seleni fana 'aku agasia madi.”   
\p
\v 16 Ma gila ka ngaria mai fe'e seleni, ma ngaia ka kwaiorisi 'ilo'oo, “Nga nunu ni dai lo'oo? Ma nga latana ni dai na ngai ai?”  
\p Ma gila ka lamadu'aa, ma gila 'ilo'oo, “Nga nununa ma nga latana nga wane ba'ita 'i Rom.”   
\p
\v 17 Ma la Jisas ka fata 'ilo'oo, “Moru kwatea fana nga wane ba'ita 'i Rom nga 'ola aana, ma moru ka kwatea la'u mola 'ola na God fana God.”  
\p Ma gila ka 'alefo ba'ita no'o ana.   
\s1 Kwaiorisinga suria nga tata'enga fa'asia nga maenga  
\r (Mat 22:23-33; Luk 20:27-40)  
\p
\v 18 Ma, tani Sadusi gila leka mai te'ala Jisas. Nga Sadusi gila iiria nga wane gila sia tata'e la'u fa'asia nga maenga.  
\v 19 Ma gila ka orisia la Jisas ma gila ka fata 'ilo'oo, “Wane kwaifa'ananaunga, la Moses ngaia 'e giria nga tagi fadauru maka kwaialami 'ilo'oo, ‘Lauta ta wane 'e mae, ma nga noni aana 'e moori 'ua, ma ngaia 'ame to'o na wela, nga wane ni futanga aana te'e feea la'u nga nao lo'oori, 'agala to'o na wela fana 'ani lamadu'aa nga wane lo'oo 'e mae fana orioritana 'ani ori.’   
\p
\v 20 Lo'oo, nga te'e alata ngai, fiu waiasina gila to'oru. Ma nga wane ngaa'i na'o 'e feea te'e noni, ma ka 'ame arua mola ta wela, ma wane lo'oori ka mae mola.  
\v 21 Sui ma, ruana wane ka feea la'u nga noni laka'u, ma ngaia 'ame arua mola ta wela, ma ka mae la'u mola. Sui ma oruna wane ka 'ino'ona la'u mola.  
\v 22 Ma ka 'ilo'oo la'u mola fana ni wane ngai burina te'efou. Nga fiu waiasina lo'oori te'efou na gila feea noni lo'oori, ma gila 'ame to'o mola na wela, ma gila ka mae mola te'efou. Ma 'ita'i lana, noni lo'oori ngaia ka mae la'u mola.  
\v 23 'Ino'ona ma, nga alata na God 'ani tata'ea fu'uwaiasina na gila mae te'efou ni dai aaga na noni aana te'e lau? Suria nga fiu waiasina lo'oori gila feea nga noni lo'oori te'efou.”   
\p
\v 24 Ma la Jisas ka lamadu'aga ma ka 'ilo'oo, “Mooru moru kuta 'e iiki, suria moru 'ame su'a mola na nga Girigiringa Abu ma nga tegelangaa na God.  
\v 25 Suria, alata nga fu'uwaiasina gila mae 'agila tata'e la'u fana nga mooringa, gila aaga 'ilaka'u no'o nga enselo 'i Langi na gila sia feea mola noni lo'oo.  
\v 26 Lo'oo, nau ku fa'ananaua mooru suria nga tata'enga fa'asia nga maenga. Nau ku su'aai mooru moru idumia 'ubulana nga girigiringa ala Moses na lefu laka'u suria nga eele ngaia 'e nulafia nga busu na ai laka'u. La God ka fata fala Moses 'ilo'oo, ‘Nau, nga God ala Ebraham, ma la Aesak, ma la Jekob gila fo'asia 'ua.’  
\v 27 Ngaia 'e iiria 'ilo'oo, wane lo'oori na gila mae no'o, God ngaia 'e iiria na'a God aaga 'ua, tofuna gila moori 'ua fe'enia. Mooru moru kuta 'e iiki!”   
\s1 Nga alafuunga 'inato'o na tagi  
\r (Mat 22:34-40; Luk 10:25-28)  
\p
\v 28 Ma te'e wane kwaifa'ananaunga na Tagi ala Moses, ngaia 'e longoa alafuunga lo'oori. Mai ngaia ka su'ana nga lamadu'aanga le'a la Jisas 'e kwatea fana ta'a Sadusi. Mai ngaia ka leka mai, ma ka orisia la Jisas 'ilo'oo, “Nga tagi 'utaa ne'e ba'ita 'e riufia ni Tagi ala Moses te'efou?”   
\p
\v 29 Ma la Jisas ngaia ka fata 'ilo'oo, “Nga tagi ba'ita ne'e riufia tagi te'efou ne'e 'ilo'oo, ‘Ta'a 'i Jiu, mooru fafulongo! Nga God adauru, ngaia no'o te'e God momola.  
\v 30 “'Oi kwaimaa fana God amu 'ania manatalamu te'efou, ma 'ania mangomu te'efou, ma 'ania moorilamu te'efou, ma 'ania tegelangaa amu te'efou.’  
\v 31 Ma nga rua me'e tagi ne'e 'ilo'oo, ‘Moko kwaimaa fana ta'a te'efou 'ani 'ilaka'u la'u na 'i'oo kwaimaa famu 'i talamu.’ Te'efuta tagi 'ani riufia la'u nga tagi lo'oo me 'amoe no'o.”   
\p
\v 32 Ma nga wane kwaifa'ananaunga na nga Tagi ala Moses ka fata 'ilo'oo fala Jisas, “Wane ni kwaifa'ananaunga, lamadu'aanga amu ngaia 'e le'a ba'ita. Ngaia 'e kwala'imori, te'e Alafa no'o na God, ma te'efuta God nga matari la'u me 'amoe no'o.  
\v 33 Ma goru kwaimaange'enia God 'ania mango adauru te'efou, ma 'ania nga manata dauru te'efou, ma 'ania nga tegelangaa dauru te'efou. Ma goru kwaimaa fana ta'a te'efou 'ilaka'u la'u fadauru taladauru. Wane dau suria rua tagi lo'oori, gila na gila agea 'ola taringa'i ne'e riufia kwatelana nga tabonga fana God.”   
\p
\v 34 Ma la Jisas ka aga su'ana nga su'a'olanga aana, ma ka fata 'ilo'oo fana, “'I'oo galangi no'o fana God 'ani ba'ita fafia mangomu.”  
\p Ma 'i burina, te'efuta wane 'ame 'uri no'o fana orisilana la Jisas la'u.   
\s1 La Jisas ngaia alakwa na fufutanga ala Defete ma nga Alafa aana la'u mola  
\r (Mat 22:41-46; Luk 20:41-44)  
\p
\v 35 La Jisas ka kwaifa'ananau 'ubulana nga 'Ifi Abu na God, ma ngaia ka kwaiorisi 'ilo'oo, “Ngaia 'e 'utaa na ta'a kwaifa'ananau na nga Tagi ala Moses, gila iiria nga Kraes na wane na nga fufutanga ala Defete?  
\v 36 Nga Anoe 'ola Abu laka'u ka fa'afataa la Defete 'ilo'oo,  
\q1 ‘La God ngaia 'e fata 'ilo'oo fana Alafa agu:  
\q1 'Oi to'oru gula le'a agu,  
\q2 mamamania alata nau 'aku aru'o 'ani tegela fafia marimae amu.’ \x + \xo 12:36  \xt Sam 110:1\x*   
\p
\v 37 “La Defete no'o 'i talana ne'e iiria nga Kraes nga ‘Alafa agu.’ Ngaia 'e 'uta'i na nga Kraes ngaia mola fa'asia fufutanga ala Defete?”\f + \fr 12:37  \ft Tafe'ua nga Kraes 'e futa na fufutanga ala Defete 'ilaka'u nga wane, ma ngaia 'e riufia nga wane. Ngaia wela ala God la'u. 'Ilo'oo, ngaia 'e to'omia no'o fana 'agila fa'alata 'ania Alafa.\f*  
\p Nga ogunga ba'ita lo'oori, gila malale'a ba'ita alata gila fafulongo suria la Jisas.   
\s1 La Jisas ngaia 'e fa'abasu 'usia falafala na ta'a ni kwaifa'ananaunga na  //  Tagi ala Moses  
\r (Mat 23:1-36; Luk 20:45-47)  
\p
\v 38 Ma la Jisas ka fa'ananauga 'ilo'oo, “Moru abelo 'ania mooru fa'asia nga kwaifa'ananaunga na Tagi ala Moses, suria gila siria iiki fana ru'ufilana ruu girigiri'a tekwa. Ma gila ka siria la'u ba'itangaa fana nga ta'a 'agila iiriba'ita aga, ma ta'a 'agila fata le'ale'a faga 'i maana uusi'a.  
\v 39 Ma gila ka siria 'agila ogu 'i na'o na lefu ba'ita na nana'inga 'ubulana 'ifi ni fo'anga na Jiu, ma nga lefu 'e le'a na alata na fafangalaa.  
\v 40 Sui ma, ta'a lo'oo gila beriberia nga 'ifi ma nga 'ola na ni me'e nao gila to'o ai. Ma gila ka iiria fo'anga ne'e tekwa fana nga ta'a 'ani tafega mola. Lo'oo, ni wane ni kwaifa'ananau suria Tagi ala Moses na kwa'ikwa'inga aaga 'e ria 'e ba'ita!”   
\s1 Nga kwakwatenga na  //  me'e noni 'e nao  
\r (Luk 21:1-4)  
\p
\v 41 La Jisas ngaia 'e to'oru 'ubulana nga 'Ifi Abu na God galangia nga kokole 'ola fana arulana bata 'i 'ubulai. Ngaia ka agasia ni wane na gila kwatea bata aaga. Ma nga ta'a 'e aula na gila 'ola'a gila ka kwatea bata 'e aula.  
\v 42 Sui, ma ngaia ka agasia te'e me'e nao galafa'a. Ngaia 'e leka mai, ma ka kwatea la'u rua fe'e seleni sisika.  
\v 43 Ma la Jisas ka soea mai nga fufu'iwane aana, ma ka fata 'ilo'oo faga, “'Ola kwala'imori nau ku iiria te'amooru, 'olataa na me'e nao lo'oo 'e galafa ne'e kwatea, ngaia 'e ba'ita 'e riufia ta'a te'efou na gila kwatea bata ba'ita.  
\v 44 Tofuna ta'a na gila 'ola'a, gila kwatea mola te'e gule 'ola sisika na 'ola'angaa aaga. Tafe'ua, ma me'e nao galafa'a lo'oo, ngaia 'e kwate te'efou no'o na 'ola ne'e to'o ai fana to'orunga aana.”\fig Nga kwakwatenga na me'e nao fana God.|alt="widow's mite" src="cn01794B.tif" size="col" copy="CN" ref="12:44" \fig*   
\c 13  
\s1 La Jisas 'e iiria nga alata na 'ato'atolanga te'e nigi mai  
\r (Mat 24:1-14; Luk 21:5-19)  
\p
\v 1 Alata la Jisas 'e 'akwasia nga 'Ifi Abu na God, te'e wane na fufu'iwane aana 'e fata 'ilo'oo fana, “Wane ni kwaifa'ananaunga, agasia madi nga fou ba'ita lo'oo, ma nga 'Ifi Abu le'a lo'oo na God ma ni 'ifi ngaa'i fe'enia!”   
\p
\v 2 Ma la Jisas ka lamadu'aa ma ka 'ilo'oo, “Lo'oo, 'i'oo agasia ni 'ifi ba'ita lo'oo na nga 'Ifi Abu na God. Tafe'ua, te'e alata te'e nigi na, gwa'a te'e me'e fou na 'Ifi Abu lo'oo na God ma 'e sia nana'i la'u 'i tala furina, gila te'efou tagila tagala 'i wado.”   
\p
\v 3 Ma alata la Jisas ngaia 'e to'oru gouna nga busu 'i Olif na 'e to'oru otofana nga 'Ifi Abu na God, la Pita, ma la Jemes, ma la Jon, ma la Andru te'i gila, gila leka mai te'ana, ma gila ka kwaiorisi 'ilo'oo ana,  
\v 4 “'Oi kwairii madi fameeru, nanitaa na ni 'ola lo'oo te'e nigi mai? Ma nga taa na te'e lau, 'ani faate'enia alata fana 'ola lo'oo te'efou te'e lau, ma ka nigi mai?”   
\p
\v 5 Ma la Jisas ka fata 'ilo'oo faga, “Ta'a mooru agaaga le'a, ma moru sia alamia mola te'efuta wane 'ani kuta 'amooru.  
\v 6 Suria nga ta'a 'e aula tagila nigi mai 'ania latagu, ma tagila fata 'ilo'oo, ‘Nau no'o na Kraes!’ Ma tagila talai kuta na ta'a 'e aula.  
\v 7 Ma alata moru longoa fununga, ma nga alafuunga suria nga fununga, moru sia manata gelo mola 'i suria. 'Ola lo'oo te'e nigi mai, tafe'ua ma nga 'isilana 'ola te'efou 'amoe 'ua.  
\v 8 Nga ta'a tagila funuria ta'a ngaa'i, ma ni fanua ba'ita tagila funuriga kwairiu. Ma nga nununu te'e to'o na fanua te'efou, ma nga molo'u nga te'e riu. Ma ni 'ola lo'oori gila no'o na etalana nonifiinga, ta'ua nga alata nga noni 'ani fa'afuta laka'u 'e eta 'ani wela fii.   
\p
\v 9 “Mai 'amooru moru agaaga le'a. Ni ta'a te'e fata ngada 'amooru, ma tagila ngaria amooru fana nga sufa lamooru. Tagila kwa'i amooru 'i 'ubulana nga 'ifi ni ogunga na Jiu. Suria moru fito'o agu, tagila fa'aula 'amooru 'ina'ona nga ta'a na'ona'o ma nga ta'a ba'ita. Alata no'ona tamooru kwairii 'ani nau.  
\v 10 Ma tamooru alafuu suria nga Kwairiinga Le'a lo'oo fana ta'a te'efou fofona fanua lo'oo 'i wado madi ma nga fanua lo'oo 'i wado bi'i sui.  
\v 11 Ma alata na gila gemasi 'amooru, ma gila ka ngaria mooru fana nga sufa lamooru, moru sia nonifii mola fana nga alafuunga 'utaa na tamoru iiria. Ta'a moru iiria mola nga alafuunga na Anoe 'ola Abu 'e kwatea famooru na alata no'ona. Suria alafuunga na moru iiria, ngaia 'e 'amoe la'u nga fata lamooru te'i 'amooru. Nga alafuunga lo'oori, ngaia 'e leka mai fa'asia nga Anoe 'ola Abu.   
\p
\v 12 Ma nga ta'a, tagila 'olonge'enia nga wane ni futanga aaga talaga fana kwa'ilaga. Ma nga mama'a tagila agea 'ilo'oo la'u na wela aaga. Ma nga wela, tagila orisu'usu'u ma tagila 'olonge'enia la ma'aaga ma ni ga'iga fana kwa'ilaga.  
\v 13 Ma nga ta'a te'efou, tagila gulete'enia amooru, tofuna 'i 'amooru nga wane agu. Ma ni dai ne'e tagoto'o kwala'imori agu maka nigi na fe'e gani 'i'isi, ngaia te'e moori.”   
\s1 Tofuna 'Ifi Abu ala God  
\r (Mat 24:15-28; Luk 21:20-24)  
\p
\v 14 (Nga alafuunga fana nga wane ne'e idumia ngaia 'e 'ilo'oo: 'I'oo le'a mola na nga fadalana 'ola lo'oo.) “Mai mooru tamooru agasia nga 'Ola 'e Ria na nga profet Daniel 'e giri suria te'e tata'e mai na lefu 'e abu na ngaia 'ame to'omia 'ani ula ai. Nga 'Ola 'e Ria lo'oori te'e fa'agenia nga 'Ifi Abu na God. Alata mooru agasia nga 'ola lo'oo 'ani nigi mai, nga ta'a na gila to'oru na gule'e lefu 'i Judea, tagila 'akwa fana gouna nga busu.  
\v 15 Ma lauta ta wane na 'i'oo to'oru 'i gouna 'ifi, 'akwa no'o, 'i'oo sia sifo la'u mai fana 'ubulana nga 'ifi amu fana ngarilana te'efuta 'ola.  
\v 16 Ma nga wane na 'i'oo to'oru 'i 'ubulana nga langa'a amu, 'akwa no'o, 'i'oo sia ori la'u 'i fanua fana nga ruu amu.   
\p
\v 17 Ma fe'e gani lo'oori, te'e ria fana ni noni gila guru'a, tofuna ngaia 'e 'ato no'o faga 'agila 'akwa, ma ka ria la'u fana nga noni na gila to'o na nga wela sisika.  
\v 18 Ta'a moru fo'a fana God fana ni 'ola lo'oori gila sia nigi mola mai na alata na gwaringa.  
\v 19 Tofuna nga nonifiinga na fe'e gani lo'oori, te'e ria riufia nga nonifiinga na wane fofona fanua lo'oo 'i wado gila su'aai, eta 'ua mai na etalana alata God 'e launge'enia nga fanua lo'oo 'i wado ma ka nigi na alata lo'oo. Ma ngaia 'e 'amoe no'o ta 'ola 'ilo'oo na te'e la'u mai 'i buri.  
\v 20 Ma lauta God 'ame folo ko'uko'uta na alata na nonifiinga lo'oo, ngaia 'e 'ato no'o fana nga wane 'ani moori. Ma ngaia 'e folo ko'uta na alata lo'oori fana le'anga na ni ta'a ne'e firiga.   
\p
\v 21 “Lo'oo, lauta ta wane 'e fata 'ilo'oo famooru, ‘Agasia madi, ngaia no'o na Kraes,’ ma ka fata 'ilo'oo, ‘Agasia madi, ngaia no'o 'i loko'u,’ moru sia fito'oa mola ana.  
\v 22 Suria nga ta'a ni kotanga te'e nigi mai, tagila fata 'ilo'oo, ‘Nau nga Kraes,’ ma nga ta'a ni kotonga tagila fata 'ilo'oo, ‘Nau nga profet.’ Ma tagila agea 'ola faringa'a 'ani talai kuta na nga ta'a na God ngaia 'e firiga, tafe'ua ma ngaia 'e 'ato iiki faga.  
\v 23 Ta'a mooru agaaga le'a! Nau ku kwairii te'amooru no'o 'i na'o, sui ma 'ola lo'oo te'e bi'i nigi mai.”   
\s1 Nga nigilana mai nga  //  Wela na Wane  
\r (Mat 24:29-35; Luk 21:25-33)  
\p
\v 24 “Ma alata na nonifiinga lo'oori 'ani sui,  
\q1 ‘Nga sisina te'e logo,  
\q2 ma nga singari, sia lala la'u.   
\q1
\v 25 Ma God te'e agea nga buruburu,  
\q2 tagila 'esiga fa'asia 'ubulana lalo.  
\q1 Ma God te'e agea ni 'ola 'i langi,  
\q2 tagila leka kuta fa'asia talafuriga.’ \x + \xo 13:25  \xt Aesea 13:10; 34:4; Esikiel 13:7; Joel 2:10,31; 3:15\x*   
\p
\v 26 “Sui ma 'inau, nga Wela na Wane, nau taku bi'i ori mai. Nau taku ori mai fe'enia nga tegelangaa ba'ita, mai 'ubulana nga lalo.  
\v 27 Ma 'inau taku kwatea nga enselo agu fofona fanua lo'oo 'i wado te'efou, 'agila gonia mai nga ta'a na God 'e firiga.”   
\s1 Fa'aladanga na nga figi  
\p
\v 28 Ma, la Jisas ka fata suria tarifulaa 'ilo'oo, “Ta'a moru manata madi suria nga 'ai nga figi. Alata moru agasia nga lalana 'e ula no'o, mooru moru su'aai nga alata fana nga 'ago'agonga 'e gagalangi no'o.  
\v 29 Maka 'ilo'oo la'u mola, alata moru agasia nga nonifiinga lo'oori te'e nigi mai, mooru moru su'a ai nga ori lagu mai ngaia 'e galangi no'o.  
\v 30 'Ola kwala'imori na 'inau ku iiria famooru, tani ta'a na gila moori na alata lo'oo, gila sia mae mola 'i na'ona 'ola lo'oori te'e nigi mai.  
\v 31 To'oto'oni 'ola 'ubulana lalo ma nga fanua lo'oo 'i wado te'e sui, tafe'ua ma fatalagu te'e nana'i firi.”   
\s1 Sasari agau fana orilana  //  la Kraes  
\r (Mat 24:36-44)  
\p
\v 32 “Ta wane 'esia su'a mola na alata kwala'imori na 'inau 'aku ori mai ai. Gwa'a nga enselo 'i langi ma gila 'ame su'aai, ma gwa'a 'inau nga Wela na Wane, mai nau ku 'ame su'a la'u mola ai. God nga Mama'a, te'i ngaia no'o ne'e su'a no'o ai.  
\v 33 Ta'a mooru agaaga le'a, ma moru ka mamania, suria moru bobolosia nanitaa nau taku nigi mai ai.  
\v 34 Nga orilagu mai 'e 'ilaka'u te'e wane ne'e leka na fanua lalau, ma ka arua nga to'olanga ana 'i nimana ta'a ni taunga'i aana. Ngaia ka kwatea taunga'inga kwaitatari faga. Ma ngaia ka iiria fana ni wane ni folonga 'agila aga aga le'a mamania nigilana.  
\v 35 Ngaia na, moru agaaga le'a, suria mooru 'ame su'ana alata na te'e nigi mai, 'ilaka'u wane na nga 'ifi. Ngaia te'e nigi mai laulafi ta'ua, 'amoe 'ubulana dalototo'o ana nga logo, 'amoe ma tagetage'e gani, 'amoe 'usugani alata sina bi'i fane mai.  
\v 36 Ma lauta ngaia te'e nigi 'afe'aferu mola, ngaia 'ame le'a fana 'ani nigi te'amooru na alata moru eeno.  
\v 37 Ma te'e 'ola na nau ku iiria famooru, na nga 'ola laka'u nau ku iiria la'u mola fana nga ta'a te'efou ne'e 'ilo'oo: Ta'a moru agaaga le'a!”   
\c 14  
\s1 Ni fataabu ba'ita gila launge'enia funi'oonga 'e nagwa fana kwa'ialana la Jisas  
\r (Mat 26:1-5; Luk 22:1-2; Jon 11:45-53)  
\p
\v 1 Rua fe'e gani 'i na'ona nga Fafangalaa na Tala Riunga 'e nigi,\f + \fr 14:1  \ft Fafangalaa na ta'a 'i Jiu gila agea fana madailana alata wawarifuga leka fa'asia Ijip.\f* ma nga Fafangalaa na 'anilana nga beret na iist 'amoe 'i 'ubulai. Ni fataabu ba'ita, ma nga ta'a kwaifa'ananaunga na Tagi ala Moses, gila ka ogu 'agila launga'i fana nagwafilana ma kwa'ilana la Jisas.  
\v 2 Gila fata 'ilo'oo, “Goru sia agea mola na alata fafangalaa, fa'asia laloana nga ta'a gila ta bi'i ngada 'ola.”   
\s1 Te'e noni ngaia 'e 'irisia waiwai si'inilana 'e le'a  //  'i gouna la Jisas  
\r (Mat 26:6-13; Jon 12:1-8)  
\p
\v 3 Na alata la Jisas ngaia 'e to'oru 'i 'ubulana maa'e fanua 'i Betani, ngaia ka keto 'i 'ubulana 'ifi ala Saemon, nga wane nga kuu 'e lau ana 'i na'o. Ma te'e noni ngai ka leka mai te'ana fe'enia nga fe'e waiwai na sugalana 'e ba'ita iiki,\f + \fr 14:3  \ft Nga waiwai lo'oo si'inilana 'e le'a iiki na gila fa'alata nad. \f* ma ngaia 'e fongu 'ania nga waiwai lo'oo si'inilana 'e le'a, nga kokole'e 'ola na waiwai lo'oo forilai 'e ba'ita na gila fa'alata 'ania alabasta.\f + \fr 14:3  \ft Alabasta nga fou na gila launge'enia 'ola 'ania.\f* Ma nga forilana 'e ba'ita iiki. Ngaia 'e 'oia nga maana fe'e waiwai lo'oori, ma ka 'irisia no'o waiwai lo'oori si'inilana 'e le'a 'i gouna la Jisas.  
\v 4 Ma tani wane na gila to'oru 'i no'ona, gila ka ogaria, ma gila ka fata 'ilo'oo faga kwairiu, “To'omia 'i ngaia 'e sia ngadaa mola nga waiwai lo'oo 'e si'ini 'e le'a!  
\v 5 To'omia ngaia 'ani fa'afori 'ania fana bata 'e aula, to'omia foforinga na te'e wane fana farisi, fana 'ani ngaria bata lo'oori, ma ka kwatea fana nga ta'a galafa.” Ma gila ka fata tegela fana noni lo'oori.   
\p
\v 6 La Jisas ngaia 'e longoa, ma ka fata 'ilo'oo, “Moru rugasia kau moru sia fata ngadaa la'u. Ngaia 'e agea taunga'inga le'a ba'ita fagu.  
\v 7 Nga ta'a no'ona gila galafa'a gila to'oru furifuri mola fe'eni amooru. Ma lauta moru siria, ma tamoru booniga kau na ta alata ngaa'i. Tafe'ua, mai nau ku 'ame to'oru aburu fe'eni 'amooru.  
\v 8 Ngaia 'e agea 'ola ne'e to'omia fana agelai. Ngaia 'e 'irisia nga waiwai 'e si'ini 'e le'a lo'oo 'i nonigu 'i na'o na maenga agu, fana 'ani sasari nau fana kwaiatolagu.  
\v 9 'Ola kwala'imori nau ku iiria famooru, nga lefu te'efou fofona fanua lo'oo 'i wado na tagila alafuu suria nga Kwairiinga Le'a lo'oo, tagila alafuu la'u mola suria 'ola ne'e agea fana manatanga to'ona.”   
\s1 La Judas ngaia 'e alafafia 'ani 'olonge'enia la Jisas fana nga marimae aana  
\r (Mat 26:14-16; Luk 22:3-6)  
\p
\v 10 Sui ma la Judas Iskariot, te'e wane na nga akwale'e wane ma ruaai na fufu'iwane ala Jisas, ngaia 'e leka te'ana ni fataabu ba'ita, ma ka kwairii faga 'ilo'oo, “Nau taku kwatea la Jisas famooru.”\fig La Judas 'e leka te'ana fataabu ba'ita fana 'ani olonge'enia la Jisas.|alt="Judas" src="cn01795B.tif" size="col" copy="CN" ref="14:10" \fig*  
\v 11 Ma gila ka malale'a ba'ita suria 'ola ne'e iiria, ma gila ka fataarunga'i fana kwatelana bata fana. Ma la Judas ka etaa no'o fana aganga fana me'e alata le'a fana 'olonge'enilana la Jisas faga.   
\s1 Jisas 'e 'ania nga Fafangalaa na Tala Riunga fe'enia fufu'iwane aana  
\r (Mat 26:17-25; Luk 22:7-14,21-23; Jon 13:21-30)  
\p
\v 12 Na gani eteeta na Fafangalaa na 'anilana beret na iist 'amoe ai, fe'e gani lo'oori na 'agila kwa'ia te'e sifisifi fana nga Fafangalaa na Tala Riunga. Alata lo'oori, fufu'iwane ala Jisas tagila orisia 'ilo'oo, “'I fai na 'i'oo siria ameeru leka ma meru ka sasaria na nga Fafangalaa na Tala Riunga famu?”   
\p
\v 13 Ma la Jisas ka fata fana nga rua wane laloaga 'ilo'oo, “Molo ru'u 'ubulana 'i Jerusalem, ma te'e wane ne'e ngaria nga fe'e ka'o, ngaia te'e daria moo'o. Ma molo leka 'i burina  
\v 14 fana 'ifi lo'oori ne'e ru'u 'i 'ubulai. Molo orisia nga wane ne'e to'o na nga 'ifi no'ona 'ilo'oo, ‘Nga wane ni kwaifa'ananaunga 'e iiria, nga tofi 'ifi fai na ngaia te'e 'ania nga Fafangalaa na Tala Riunga fe'enia nga fufu'iwane aana ai?’  
\v 15 Ma ngaia te'e faate'enia tofi 'ifi 'i langi 'e ba'ita ne'e to'oru ai. 'I no'ona ni 'ola fana to'orunga ai ma fangalaa ngai fofona gila sasaria no'o. Ma molo ka sasaria nga ketonga fadauru te'efou no'ona.”   
\p
\v 16 Sui ma, nga rua wane laka'u gala leka, ma gala ka ru'u no'o 'i Jerusalem, ma gala ka agasia nga 'ola te'efou 'e 'ilaka'u na la Jisas 'e iiria fagaa'a. Ma gala ka sasaria 'ola te'efou fana Fafangalaa na Tala Riunga.   
\p
\v 17 Ma ngaia 'e laulafi no'o, la Jisas 'e nigi no'o mai fe'enia nga akwale'e wane ma ruaai laka'u ana.  
\v 18 Ma alata gila keto, la Jisas ka fata 'ilo'oo, “Nga 'ola kwala'imori nau ku iiria famooru, te'e wane amooru te'e 'olonge'eni nau fana nga marimae agu. Te'e wane amooru ne'e keto fe'eninau na alata lo'oo.”   
\p
\v 19 Ma nga fufu'iwane aana, gila ka etaa gila kwaimanadai no'o, ma gila ka fata tala te'e wane, ma gila ka 'ilo'oo, “Nau ku sia kwate'o mola fana marimae amu welakau!”   
\p
\v 20 Ma la Jisas ka lamadu'aga 'ilo'oo, “Te'e wane amooru nga akwala ma ruaai lo'o agu, nga wane ne'e arua me'e beret 'i 'ubulana nga daoko fe'eni nau.  
\v 21 Mai nau, nga Wela na Wane, taku mae 'ilaka'u nga Girigiringa Abu laka'u 'e fata suri nau. Tafe'ua, kwaimanadainga ba'ita fana wane na te'e tagoni 'olonge'eni lagu fana nga marimae agu! Ngaia le'a fana wane 'ilo'oo lauta ngaia 'ame futa mola.”   
\s1 La Jisas ngaia 'e etaa nga Fafangalaa 'e Abu  
\r (Mat 26:26-30; Luk 22:14-20; 1 Korin 11:23-25)  
\p
\v 22 Ma alata gila keto no'o, la Jisas 'e ngaria nga me'e beret, ma ka baatafea God, sui ma ka mandanga maka kwatea fana nga fufu'iwane aana, ma ka fata 'ilo'oo, “Ngaria ma moru 'ania. Ngaia no'o na nonigu ne'e mandanga famooru.”   
\p
\v 23 Sui ma ngaia ka ngaria nga teteu na waen, ma ka baatafea God, sui ma ka kwatea faga. Ma gila te'efou gila ka go'ufia no'o.  
\v 24 Ma ngaia ka fata 'ilo'oo, “Ngaia no'o na 'abugu ne'e afe fana ta'a 'e aula fana fa'ategelalana nga fataarunga'inga fooru ala God.  
\v 25 'Ola kwala'imori nau ku iiria famooru, nau ku sia go'ufia mola nga waeni lo'oo la'u leleka maka nigi na fe'e gani 'inau taku go'ufia la'u nga waeni fooru, alata God te'e ba'ita fafia ta'a te'efou.”   
\p
\v 26 Burina gila ka nguria fe'e nguu, sui ma gila ka leka no'o fana nga busu 'i Olif.   
\s1 La Jisas 'e iiria la Pita  //  te'e gwalaa  
\r (Mat 26:31-35; Luk 22:31-34; Jon 13:36-38)  
\p
\v 27 La Jisas ka fata 'ilo'oo faga, “Mooru te'efou na tamooru 'akwa fa'asi nau. Suria nga Girigiringa Abu 'e fata 'ilo'oo,  
\q1 ‘La God te'e kwa'ia wane na 'e aga suria nga sifisifi,  
\q2 ma nga sifisifi te'efou tagila tagala'i.’ \x + \xo 14:27  \xt Sekaraea 13:7\x*   
\p
\v 28 “Ma gwa'a 'ani 'ino'ona, 'i burina nau taku tata'e la'u fana mooringa, nau taku leka no'o 'i na'o mooru fani Galili.”   
\p
\v 29 Ma la Pita ka fata 'ilo'oo, “Ngaia 'e 'ato no'o fana 'aku 'akwa fa'asi'o, tafe'ua ni wane ngaa'i gila ka 'akwa fa'asi'o!”   
\p
\v 30 Ma la Jisas ka fata 'ilo'oo fala Pita, “Nau ku iiria famu. Na'ona nga susuki te'e aani rua alata 'ubulana logo lo'oo tala'ina, 'i'oo to'o tofe nau moko iiria 'i'oo bobolosi nau.”   
\p
\v 31 Ma la Pita ka lamadu'aa tegela aana 'ilo'oo, tafe'ua nau taku mae fe'eni'o, 'e 'ato no'o nau 'aku iiria nau ku bobolosi'o.”  
\p Ma nga fufu'iwane aana te'efou lo'oo, gila iiria la'u mola te'e 'ola lo'oori.   
\s1 La Jisas 'e fo'a 'i Getsemani  
\r (Mat 26:36-46; Luk 22:39-46)  
\p
\v 32 Sui mala Jisas fe'enia nga fufu'iwane aana, gila ka leka fana te'e lefu gila fa'alataa 'ania 'i Getsemani. Alata gila nigi no'ona, la Jisas ka fata 'ilo'oo faga, “Ta'a mooru to'oru 'i lo'oo alata nau ku fo'a 'i talagu.”  
\v 33 Sui ngaia ka talaia la Pita, ma la Jemes, ma la Jon fe'enia. Ma ngaia ka kwaimanadai maka manata gelo ba'ita ma ka aotala no'o.  
\v 34 Mai ngaia ka fata 'ilo'oo faga, “Nga mangogu 'e fiitala 'e ba'ita no'o, ma ngaia 'e to'omia no'o kwa'ilagu. Moru to'oru 'i lo'oo, ma moru ka agaaga fe'eninau.”   
\p
\v 35 Ma ngaia ka 'idu sisika kau, ma ka bobouruuru 'i wado. Ma ngaia ka fo'a 'ilo'oo lauta ngaia 'e wada'u mola, kwatea nau ku sia ru'u mola 'ubulana nonifiinga lo'oo.  
\v 36 Ma ngaia ka fo'a 'ilo'oo, “Mama'a, ni 'ola te'efou ngaia 'e talawada'u mola famu. 'Oi lafua kau nga nonifiinga lo'oo fa'asi nau. Ma tafe'ua, nga kwaisiriinga agu 'amoe lo'oo, tafe'ua ma suria kwaisiriinga amu no'o.”   
\p
\v 37 Sui mala Jisas ka ori la'u, mai maka daria nga oru wane laka'u aana, gila eeno mola. Ma ngaia ka fata 'ilo'oo fala Pita, “Saemon, 'utaa na 'i'oo eeno mola? To'omia 'i'oo 'ani aga fe'eninau suria gwa'a te'e tofi'i logo sisika.”  
\v 38 Ma ngaia ka alafuu 'ilo'oo faga, “Ta'a mooru agaaga 'ania fo'anga fa'asia nga irito'onga eta riufia mooru. Suria manata lamooru 'e siria agelana 'ola 'e le'a, tafe'ua ma noni mooru 'e waata'uta'u 'e iiki.”   
\p
\v 39 Ma la Jisas ka leka la'u fa'asiga, ma ka fo'a, ma ka iiria la'u mola te'e alafuunga laka'u.  
\v 40 Sui ma ngaia ka ori la'u mai te'aga, ma ka nigi to'oga gila eeno mola, suria nga maaga 'e oloolo moo no'o. Ma gila 'ame su'a no'o na nga te'efuta 'ola na 'agila iiria fana.   
\p
\v 41 Ma alata 'e ori la'u mai na oruna alata, ngaia ka fata 'ilo'oo faga, “Mooru moru eneeno 'ua? 'E le'a no'o! Moru aga no'o, tagila kwate nau no'o, nga Wela na Wane, 'ubulana nimana nga ta'a 'e ria. Nga alata laka'u lo'oo 'e nigi no'o!  
\v 42 Tata'e, goru leka no'o. Moru aga nga wane laka'u ngaia 'e 'olonge'eni nau fana nga marimae agu, ngaia 'e nigi no'o mai!”   
\s1 Nga gaulana la Jisas  
\r (Mat 26:47-56; Luk 22:47-53; Jon 18:3-12)  
\p
\v 43 Na alata la Jisas ngaia 'e alafuu mola 'ua, la Judas, nga wane na nga akwala ma ruaai laka'u aana, 'e nigi no'o mai. Te'e oguogunga ba'ita gila leka mai, ma gila ka ngaria mai nga naifi ma sua ma nga 'ola ni fununga. Ni fataabu ba'ita, ma nga ta'a na'ona'o na ta'a 'i Jiu, ma nga ta'a kwaifa'ananaunga na Tagi ala Moses gila alea nga oguogunga fana lekanga te'ala Jisas. Ma gila ka ngaria mai nga naifi ma sua ma nga 'ola ni fununga.  
\v 44 Ma la Judas, nga wane ne'e 'ani kwatea la Jisas faga, ngaia ka kwatea nga faata'inga fana oguogunga no'o na 'ilo'oo, “Nga wane na 'inau taku nono fe'enia,\f + \fr 14:44  \ft Nga falafala 'i Jiu, nga kwai nono'inga faate'enia kwaimaanga ma iiri ba'ita malaa nga falafala na ‘sek han’ adauru. \f* ngaia na wane na moru siria. Ta'a mooru gemasia, ma moru ka talaia kau.”   
\p
\v 45 Sui ma la Judas 'e nigi, ma ngaia ka leka no'o kau te'ala Jisas, ma ka fata 'ilo'oo, “Wane kwaifa'ananaunga!” Ma ngaia ka nono'ia no'o.  
\v 46 Ma gila ka gemasia no'o la Jisas, ma gila ka gaua no'o.  
\v 47 Ma alata lo'oori, te'e wane ne'e tata'e galangi mai, 'e lafua nga naifi aana, ma ka tofu mousia nga aringana nga wane ni taunga'i fana alafa ni suuabunga.   
\p
\v 48 Ma la Jisas ka orisi 'ilo'oo aaga, “'Ino'ona ma amooru moru madafia nau nga wane beriberi lo'oo? Ngaia lo'oo moru nigi mai fe'enia nga naifi ma nga 'ola ni fununga fana daulagu?  
\v 49 Aburu no'o mai, nau ku kwaifa'ananau amooru 'i 'ubulana nga 'Ifi Abu na God, tafe'ua ma moru 'ame gemasi nau mola. Ma nga 'ola lo'oo moru agea, ngaia 'e fa'ato'oa nga Girigiringa Abu.”   
\p
\v 50 Sui ma nga fufu'iwane aana te'efou gila ka 'akwasia, ma gila ka 'akwa no'o.   
\p
\v 51 Ma te'e wane bi'i ba'ita mai ne'e 'afesia mola me'e ruu, 'e leka mai burina la Jisas.  
\v 52 Na alata gila gemasia nga wane bi'i ba'ita lo'oo ngaia ka rugasia ruu lo'oo ana maka 'akwa daadala no'o.\f + \fr 14:52  \ft Ta'a 'e aula gila madafia wane bi'i ba'ita lo'oo la Mak. \f*   
\s1 La Jisas 'e ula 'i na'ona ta'a na'ona'o na Jiu  
\r (Mat 26:57-68; Luk 22:54-55,63-71; Jon 18:13-14,19-24)  
\p
\v 53 Sui ma gila ka talaia la Jisas fana 'ifi na alafa ni suuabunga. Ma ni fataabu ba'ita, ma ni ta'a na'ona'o 'i Jiu, ma nga ta'a ni kwaifa'ananaunga na Tagi ala Moses, gila ogu 'i lo'oori.  
\v 54 Ma la Pita ngaia 'e ole no'o kau 'i burina, ma ka ru'u la'u 'ubulana nga lala bata na 'ifi na alafa ni suuabunga. Ngaia ka to'oru 'i no'ona fe'enia nga ta'a ni folonga, ma ngaia ka lalangia 'i gegena nga eele.  
\v 55 Ma, ni fataabu ba'ita, ma ni wane ni fadafadanga, gila ka agea fana 'agila dari te'efuta 'ola 'e ria fana felete'enilai ala Jisas 'agila kwa'ia, tafe'ua ma gila 'ame daria mola ta 'ola aana.  
\v 56 Ma nga ta'a 'e aula, gila ka koto fe'enia 'ola fana la Jisas, tafe'ua ma alafuunga aaga 'ame nana'i na te'e lefu.   
\p
\v 57 Ma tani wane ngaa'i gila tata'e la'u mai, ma gila ka koto fala Jisas ma gila 'ilo'oo,  
\v 58 “Meeru meru longoa ngaia 'e fata 'ilo'oo, ‘Nau taku osia nga 'Ifi Abu na God na ta'a gila launge'enia, ma 'i 'ubulana oru ma'e gani, nau taku launge'enia la'u nga 'Ifi Abu lo'oo ne'e 'ato fana wane 'ani launge'enia.’”  
\v 59 Ma nga alafuunga aaga 'ame nana'i na te'e lefu.   
\p
\v 60 Ma nga alafa ni suuabunga ngaia 'e ula 'i na'oga, ma ngaia ka orisia la Jisas 'ilo'oo, “'Ino'ona ma, 'i'oo 'ame to'o mola na ta alafuunga fana orisilai tofuna alafuunga na ta'a lo'oo gila faia fafi'o?”  
\v 61 Tafe'ua, la Jisas 'e nana'i aloalo mola, ngaia 'ame lamadu'aa ni kotonga gila iiria fafia. Ma nga alafa ni suuabunga ngaia 'e orisia 'ilo'oo la'u, “'Ino'ona ma, 'I'oo na Kraes laka'u, nga Wela na God?”   
\p
\v 62 Ma la Jisas ka lamadu'aa 'ilo'oo, “'I nau na 'i ngaia. Ma tamoru agasia nau, nga Wela na Wane, 'aku to'oru 'i gule'e nimana le'a na God. Nau taku ba'ita fafia ni 'ola te'efou, ma taku ori mai fa'asia 'i langi fofona nga kofa.”   
\p
\v 63 Ma nga alafa ni suuabunga no'o na ngaia ka gaasia nga ruu tekwa aana 'i talana ma ka faate'enia nga ogarianga aana, ma ka fata 'ilo'oo, “Goru 'ame siria la'u ta wane ngai 'ani alafuu la'u suria!  
\v 64 Moru longoa no'o ngaia 'e fa'atooto'ome'enia fe'enia God! Moru manata 'utaa ana?”  
\p Ma gila te'efou no'o, gila ka iiria ngaia 'e kuta no'o, ma ngaia 'e to'omia 'agila kwa'ia no'o.   
\p
\v 65 Ma tani wane laloaga gila ka etaa fana ngisufilana la Jisas, ma gila ka gau 'usia maana, ma gila ka gumuria. Ma gila ka fata 'ilo'oo, “Su'a ana ni dai ne'e gumuri'o!” Ma nga ta'a ni folonga gila ka talaia, ma gila ka gule kwairiu ana.   
\s1 La Pita ngaia 'e gwala la Jisas  
\r (Mat 26:69-75; Luk 22:56-62; Jon 18:15-18,25-27)  
\p
\v 66 La Pita ngaia 'e to'oru 'ua 'i 'ubulana lala bata na 'ifi na alafa ni suuabunga, alata gila malate'ote'o ala Jisas. Te'e wela geni laari'i ne'e taunga'i fana alafa ni suuabunga ngaia 'e nigi mai.  
\v 67 Ma alata ngaia 'e agasia la Pita ne'e lalangia 'i talana, ngaia ka aga tegela kau fana, ma ka fata 'ilo'oo, “'I'oo to'oru la'u mola fe'enia la Jisas, nga wane laka'u fa'asia nga maa'e fanua 'i Nasaret.”   
\p
\v 68 Ma la Pita ngaia ka tofea 'ilo'oo, “Nau ku bobolosia, nau ku 'ame su'ana 'ola na 'i'oo fata suria.” Ma ngaia ka ru'u kau maana sinama na lala bata. Ma alata no'ona, nga susuki ka ani no'o.   
\p
\v 69 Ma nga wela geni laari'i ni taunga'i laka'u ngaia 'e agasia la'u 'i no'ona, ma ka fata 'ilo'oo fana ta'a na gila ula 'afuia 'i no'ona, “Ngaia te'e wane aaga la'u mola lo'oo!”  
\v 70 Ma la Pita ka gwalaa la'u mola.  
\p Ma alata sisika 'i burina, nga ta'a na gila ula galangi, gila ka fata 'ilo'oo la'u fala Pita, “Ngaia 'e 'ato no'o 'i'oo gwalaa iiria 'i'oo wane aga, ma 'i'oo la'u mola 'i'oo leka mai fa'asia nga gule'e lefu 'i Galili.”   
\p
\v 71 Sui ma la Pita ka fata tegela'a 'ilo'oo, “Alamia God te'e kwatea nga kwa'ikwa'inga fagu, lauta nau ku 'ame fata kwala'imori! Nau ku 'ame su'aai na wane na moru fata suria!”   
\p
\v 72 Ma te'e alata no'ona mola, nga susuki ruana fe'e aaninga ka aani no'o. Ma la Pita ka manata to'ona nga alafuunga laka'u la Jisas 'e iiria laka'u 'e 'ilo'oo, “'I na'ona nga susuki 'ani aani rua na alata, 'i'oo to'o gwala nau oru alata na, 'i'oo bobolosi nau.” Ma alata la Pita ngaia 'e manata to'o na 'ola lo'oori, ngaia ka aani ba'iba'ita no'o.   
\c 15  
\s1 Gila talaia la Jisas  //  te'ala Paelat  
\r (Mat 27:1-2,11-16; Luk 23:1-5,13-25; Jon 18:28—19:16)  
\p
\v 1 Na 'usugani logologo'a mola, ni wane ni fadafadanga te'efou gila ogu 'afe'aferu la'u. Ma nga fataabu ba'ita, ma nga ta'a na'ona'o, ma nga ta'a kwaifa'ananaunga na Tagi ala Moses, gila lado. Gila ogu 'agila fadaa fana 'olataa na 'agila agea ala Jisas. Ma gila ka gaua la Jisas 'ania kwalo, ma gila ka talaia kau fana kwatelana fala Paelat, nga wane ba'ita fa'asia 'i Rom.  
\v 2 Ma la Paelat ka orisia 'ilo'oo, “'Ino'ona ma 'i'oo na alafa na ta'a 'i Jiu?”  
\p Ma la Jisas ka lamadu'aa 'ilo'oo, “Ngaia no'ona 'i'oo iiria no'o.”   
\p
\v 3 Ni fataabu ba'ita gila ka fai fafia no'o na ni 'ola 'e kuta 'e aula.  
\v 4 Ma la Paelat ka orisia la'u 'ilo'oo, “Mai'o longoa na nga 'ola ne'e aula na gila faia fafi'o lo'oo! 'Ino'ona ma 'osia orisiga mola?”  
\v 5 Tafe'ua, ma la Jisas 'ame iiria mola ta alafuunga, ma la Paelat ka 'alefo no'o.   
\p
\v 6 Lo'oo, na nga Fafangalaa na Tala Riunga, la Paelat ngaia 'e fini rubea nga wane fa'asia nga lokafu na ta'a gila kwaisoe fai.  
\v 7 Ma nga alata lo'oori, te'e wane na latana la Barabas ngaia 'e to'oru la'u 'i 'ubulana lokafu, tofuna ngaia nga wane 'e ria na gila kwa'ia ta'a na fununga fe'enia ta'a 'i Rom.  
\v 8 Sui ma ta'a na gila ogu mai, gila ka siria la Paelat fana 'ani rubea nga wane fa'asia nga lokafu suria falafala ne'e fini agea mai na alata 'i na'o.  
\v 9 Ma ngaia ka orisiga ma ka 'ilo'oo, “'Ino'ona mai 'amooru moru siria 'inau 'aku rubea nga alafa 'i Jiu famooru?”  
\v 10 Suria la Paelat 'e su'a no'o na fataabu ba'ita gila kwatea mai la Jisas te'ana, tofuna manate'e wane ni kwaifiingaa ngai aga suria ta'a 'e aula gila leka 'i burina la Jisas.   
\p
\v 11 Tafe'ua, ma nga fataabu ba'ita gila alafuu 'i manatalana nga ogunga no'ona, fana 'agila soea la Paelat fana 'ani rubea mai la Barabas faga.  
\v 12 Ma la Paelat ka fata la'u 'ilo'oo na nga ogunga no'o na, “'Ino'ona ma nga 'olataa na nau taku agea na nga wane na moru fa'alata alafa amooru 'i Jiu?”   
\p
\v 13 Ma gila ka o'omae ma gila 'ilo'oo, “Kwa'ia 'ani mae!”   
\p
\v 14 Ma la Paelat ngaia 'e kwaiorisi 'ilo'oo, “'Olataa 'e ria na ngaia 'e agea?”  
\p Ma gila ka o'omae ba'ita la'u, ma gila 'ilo'oo, “Kwa'ia 'ani mae!”   
\p
\v 15 Ma la Paelat ka rubea kau la Barabas faga, suria ngaia 'e siria 'ani fa'amalale'aa nga manatalana nga ta'a lo'oori. Sui, mai ngaia ka kwatea no'o la Jisas fana nga labusilana, ma ka kwatea no'o fana mudu'ilana 'i bata'ana nga 'ai folo.   
\s1 Ni wane na fununga gila ka doo 'ania la Jisas  
\r (Mat 27:27-31; Jon 19:2-3)  
\p
\v 16 Ni wane na fununga, gila ka talaia no'o kau la Jisas 'i 'ubulana nga lala bata na 'ifi ba'ita ala Paelat, ma gila ka lalofia mai nga ta'a na fununga te'efou.  
\v 17 Ma gila ka fa'aruufia 'ania nga ruu meku tekwatekwa, ma gila ka eelea 'ania nga 'elegou na 'alagau ngangala'a, ma gila ka eelea 'ania gouna 'ilaka'u nga kiingi.  
\v 18 Sui ma gila ka doo ana, ma gila ka fata 'ilo'oo, “Nga alafa 'i Jiu, 'i'oo to'o moori 'e aburu!”\fig Nga ta'a ni fununga gila fata mani ala Jisas.|alt="soliders" src="cn01827B.tif" size="col" copy="CN" ref="15:18" \fig*  
\v 19 Sui ma gila ka kwa'ia gouna 'ania fe'e 'ai, ma gila ka ngisufia, ma gila ka bobouruuru 'i na'ona, 'ilaka'u na gila fa'aba'ita.  
\v 20 Ma alata na gila fa'atelea 'e sui mola, gila ka lafua nga ruu tekwa laka'u fa'asia. Sui ma gila ka fa'aruufia la'u 'ania ruu aana 'i talana. Sui ma gila ka talaia no'o fana nga mudu'ilana na 'ai folo.   
\s1 Gila mudu'ia la Jisas na  //  'ai folo  
\r (Mat 27:32-44; Luk 23:26-43; Jon 19:17-27)  
\p
\v 21 Ma nga alata gila leka kau suria nga tala, ma gila daria te'e wane latana la Saemon, ma'a ala Aleksanda, fe'enia la Rufus. Ngaia nga wane fa'asia nga fanua 'i Saerin. Ngaia 'e leka mai ma ka ru'u 'ubulana fanua 'i Jerusalem fa'asia langa'a. Ma nga ta'a na fununga, gila ka su'unge'enia aana 'ani ngaria nga 'ai folo ala Jisas.   
\p
\v 22 Ma gila ka talaia kau la Jisas fana nga lefu na gila fa'alata 'i Golgota. Na alafuunga na Aramaik fa'aladamia 'ania, “Nga lefu fana gouna wane 'e mae.”   
\p
\v 23 Ma gila ka kwatea nga waeni na gila dolaa fe'enia 'ola na gila fa'alata “Mira,” nga kwaikwai na 'ola fana fa'aloalolana wane 'e fii, tafe'ua ma la Jisas 'ame go'ufia mola.  
\v 24 Ma gila ka mudu'ia na 'ai folo. Ma gila ka dalo'ia nga ruu aana 'i laloaga kwairiu. Gila ka masa fai 'ilaka'u nga masanga na daisi 'agila daria ni dai aaga na 'ani ngaria nga ruu lo'o.  
\v 25 Na nga mulena mae'ola 'usugani, gila foto fafia na 'ai folo.  
\v 26 Ma gila ka arua 'i gouna 'ai folo no'ona me'e girigiringa na kwai gulenga. Gila giria 'ilo'oo, “Nga wane Alafa 'i Jiu.”  
\v 27-28 Ma gila ka foto fafia la'u rua wane beriberi 'i bata'ana nga rua 'ai folo fe'enia la Jisas. Nga wane ngaa'i gula le'a aana, ma nga wane ngaa'i gula moori aana.   
\p
\v 29 Ma nga ta'a gila riu, ma gila ka 'asu kwairiu 'i gouga, ma gila ka fata sifo ala Jisas, ma gila ka alafuu 'ilo'oo, “'I'oo iiria to'o 'osia nga 'Ifi Abu ala God, ma to'o launge'enia mola 'ubulana oru maa'e gani.  
\v 30 'Oi fa'amoori'o talamu! Sifo mai fa'asia nga 'ai folo no'ona!”   
\p
\v 31 Ma nga fataabu ba'ita, ma nga ta'a kwaifa'ananaunga na tagi ala Moses, gila ka fata la'u mola 'ilo'oo. Ma gila ka alafuu ni doonga ala Jisas, ma gila ka alafuu 'ilo'oo faga kwairiu, “Ngaia 'e fa'amooria ta'a matari, ma ngaia 'ame fa'amooria mola 'i ngaia 'i talana!  
\v 32 Lo'oo goru aga fana lauta ngaia nga Kraes, nga alafa 'i Jiu. Ngaia te'e sifo mola mai fa'asia nga 'ai folo lo'oo, fana 'agoru fito'o ana!”  
\p Ma nga rua wane na gila mudu'i 'agaa'a na 'ai folo fe'enia la Jisas, gaa'a gala fata sifo la'u mola ala Jisas.   
\s1 Nga maenga ala Jisas  
\r (Mat 27:45-56; Luk 23:44-49; Jon 19:28-30)  
\p
\v 33 'Ita na dalototo'o na gani, nga gule'e lefu lo'oo 'e logosusu no'o, leleka ma ka nigi na sina 'e laufolo.   
\p
\v 34 Ma alata 'e oru mae'ola alata sina 'e laulafi, la Jisas 'e o'omae ba'ita ma ka 'ilo'oo, “Eloi, Eloi, lama sabakatani” na fatalana Aramaik. Ngaia 'e fa'aladamia alafuunga lo'oori 'e 'ilo'oo, “God agu, God agu, 'utaa na 'i'oo ma'asini te'eni nau?”   
\p
\v 35 Ma tani wane na gila to'oru 'i no'ona, gila ka longoa, ma gila ka madafia ngaia 'e o'omae fala Elaeja, nga profet.  
\v 36 Ma te'e wane aaga 'e totola kau, ma ka toonge'enia nga me'e ruu 'ubulana waeni ukwala, ma ka arua 'i maana maa'e 'ai, ma ka lafua 'i langi 'i maana ngiduna la Jisas fana 'ani go'ufia, ma ngaia ka fata 'ilo'oo, “Goru aga madi, lauta la Elaeja te'e leka mai ma ka lafua mai 'i wado fa'asia nga 'ai folo!”   
\p
\v 37 Ma la Jisas ka o'omae ba'ita, sui mai ngaia ka mae no'o.   
\p
\v 38 Ma nga ruu ba'ita ne'e to'ofonosia nga gule'e Lefu Abu 'i 'ubulana nga 'Ifi Abu na God 'e akasi 'ita mai 'i gouna leleka ma ka nigi 'i 'a'aena.  
\v 39 Ma nga wane na'ona'o na ta'a na fununga, ne'e ula 'i 'a'aena nga 'ai folo, ngaia 'e longoa nga o'omae lana, ma ka agasia nga maenga aana, ngaia 'e bi'i alafuu 'ilo'oo, “Ngaia kwala'imori no'o, nga wane lo'oo Wela ala God no'o!”   
\p
\v 40 Ma tani fu'igeni ngaa'i gila to'oru la'u mola 'ino'ona, gila te'e agaaga lalau la'a kau. Ni Meri nga noni 'i Magdala, ma ni Meri nga ga'ia la Jemes sika'a ma la Joses. Ma ni Salome 'e to'oru la'u mola no'ona.  
\v 41 Gila leka la'u 'i burina la Jisas na alata ngaia 'e to'oru 'ua 'i Galili, ma gila ka kwaibooni ana. Ma ni noni 'e aula la'u mola na gila leka mai fe'enia fani Jerusalem, gila to'oru la'u mola no'ona.   
\s1 Nga kwaiatolana la Jisas  
\r (Mat 27:57-61; Luk 23:50-56; Jon 19:38-42)  
\p
\v 42-43 Ma ngaia 'e laulafi no'o, la Josef nga wane fa'asia fanua 'i Arimetea, ngaia 'e leka mai. Ngaia nga wane taringa'i na ni wane ni fadafadanga ne'e kwaimamani la'u mola fana agasilana alata God 'ani ba'ita fafia ta'a aana. Ngaia 'e 'uri, ma ka leka mai te'ala Paelat. Ma ngaia ka kwaisoe fana nga labena la Jisas, suria nga gani lo'oori nga gani na nga sasaringa mamania nga Sabat, nga gani fana mamalongaa.  
\v 44 Ma la Paelat ka 'alefo ne'e longoa la Jisas ngaia 'e mae no'o. Ma ngaia ka o'omae fana wane na'ona'o na ta'a na fununga, ma ka orisia lauta la Jisas 'e mae no'o.  
\v 45 Ma 'i burina la Paelat 'e longoa wane na'ona'o lo'oo ngaia 'e iiria ne'e mae no'o, la Paelat bi'i alamia la Josef 'ani ngaria labena la Jisas.  
\v 46 Sui, ma la Josef ka foria nga ruu tekwa sugalai 'e ba'ita ma ka lafua labena la Jisas 'i wado, ma ka 'afua 'ania ruu lo'oo, ma ka arua 'i 'ubulana nga giru gwa'u lo'oo gila takwea 'i 'ubulana nga fou. Sui ma ka geua te'e me'e baba na fou ba'ita, ma ka bokota no'o maana nga giru gwa'u lo'oori.  
\v 47 Ma ni Meri nga noni 'i Magdala, ma ni Meri na ga'ia la Joses, gala ka agasia no'o lefu na gila kwaiatoa la Jisas ai.   
\c 16  
\s1 Nga tata'elana la Jisas  //  fa'asia maenga  
\r (Mat 28:1-8; Luk 24:1-12; Jon 20:1-10)  
\p
\v 1 Ma 'i burina nga sina 'e suu na nga gani na mamalongaa, ni Meri nga noni 'i Magdala, ma ni Meri nga ga'ia la Jemes, ma ni Salome, gala ka foria mai nga 'ola si'inilana 'e le'a fana nga 'usulai na labena la Jisas.  
\v 2 Na 'usugani logologo'a 'ua na Sande, alata sina bi'i tata'e mola, gila ka leka mai fana lefu ni arulana wane mae.  
\v 3 Alata gila leka, gila ka kwaiorisi kwairiu, ma gila ka 'ilo'oo, “Ni dai na te'e geua nga baba'e fou laka'u fa'asia maana giru gwa'u laka'u?” Suria fou no'o na 'e ba'ita 'e iiki.  
\v 4 Ma, alata gila nigi no'ona, gila ka agasia nga baba'e fou laka'u 'e ageu no'o.  
\v 5 Ma alata gila ru'u kau 'i 'ubulana nga giru gwa'u, gila agasia te'e wane bi'i ba'ita 'e ru'ufia ruu tekwa kwakwao'a, ma ka to'oru gula le'a 'ubulana giru gwa'u lo'oo. Ma gila ka ma'u no'o.   
\p
\v 6 Ma ngaia ka fata 'ilo'oo, “Moru sia ma'u mola. Nau ku su'aai mooru moru kwailo 'ofia la Jisas, nga wane 'i Nasaret na gila kwa'ia 'i bata'ana nga 'ai folo. Ngaia 'amoe no'o 'ilo'oo. Suria ngaia 'e tata'e no'o fa'asia maenga! Moru agasia nga lefu laka'u gila kwaiatoa ai!  
\v 7 Moru leka te'ana fufu'iwane aana fe'enia la Pita, ma moru ka kwairii 'ilo'oo faga, ‘La Jisas 'e leka no'o 'i na'o mamania mooru 'i Galili, tamooru agasia 'ino'ona, 'ilaka'u ngaia 'e iiria no'o famooru.’”   
\p
\v 8 Ma nga fu'igeni lo'oori gila ka ru'u no'o kau 'i maa, ma gila ka totola no'o fa'asia nga giru gwa'u lo'oori, suria gila ma'u, ma gila ka lebelebe no'o. Gila 'ame iiria no'o ta 'ola fana ta wane, suria gila ma'u ba'ita.   
\s1 La Jisas 'e faata'i fani Meri nga noni 'i Magdala  
\r (Mat 28:9-10; Jon 20:11-18)  
\p
\v 9 Na 'usugani na Sande, la Jisas ngaia 'e moori la'u, ma ka faata'i ani Meri nga noni 'i Magdala, nga noni laka'u la Jisas ngaia 'e belote'enia nga fiu adalo laka'u fa'asia.  
\v 10 Ma ni Meri ka leka te'ana ni wane na fufu'iwane aana. Gila kwaimanadai, ma gila ka aani ba'ita. Ma ni Meri ka kwairii te'aga.  
\v 11 Ma alata na gila longoa na la Jisas ngaia 'e moori, ma ni Meri ka agasia no'o, gila 'ame fito'o mola ani Meri.   
\s1 La Jisas 'e faata'i fana rua wane ni fafulongonga aana  
\r (Mat 28:16-20; Luk 24:13-49; Jon 20:19-23; Wane Ni Kwairiinga 1:6-8)  
\p
\v 12 Ma 'i buri la'u mola, la Jisas ka faata'i la'u fana nga rua wane ni fafulongonga aana, na fe'e faata'inga oriori matari alata gala leka suria nga tala fa'asia 'i Jerusalem.  
\v 13 Ma gala ka ori mai, ma gala ka kwairii la'u te'ana ni wane na fufu'iwane aana, tafe'ua ma gila 'ame fito'o la'u mola.   
\s1 La Jisas 'e faata'i fana fufu'iwane aana  
\p
\v 14 Ma 'i burina la Jisas 'e faata'i fana nga akwala ma te'e wane na fufu'iwane aana, alata gila fanga. Ma ngaia ka fata ngenge'a faga suria gila 'ame lo'oo ana, suria manatalaga 'e ngasi 'e iiki fana nga lo'onga na ta'a na gila agasia 'i burina ne'e tata'e fa'asia maenga.  
\v 15 Ma ngaia ka fata 'ilo'oo faga, “Moru leka 'i 'ubulana afirina nga fanua lo'oo 'i wado, ma moru kwairii 'ania Kwairiinga Le'a lo'oo fana nga ta'a te'efou.  
\v 16 Ma ni dai ne'e fito'o na nga Kwairiinga Le'a lo'oo, ma ka naruabu, ngaia te'e momoori firi fe'enia God. Ma ni dai na ngaia 'ame lo'o ala God, God te'e ma'asini te'enia.  
\v 17 Ma ni wane na gila fito'o, tagila to'o na tegelangaa fana agelana 'ola ni 'alefosilai 'ilo'oo: Tagila belote'enia adalo 'ania nga latagu, ma tagila fata 'ania nga alafuunga matari na gila 'ame su'aai.  
\v 18 Ma lauta gila gemasia ta waa ke'eke'e, 'amoe gila ka go'ufia ta ka'o ni maerilai, ngaia 'esia malangadaga mola. Ma lauta gila arua nimaga 'i fofona ta wane 'e fii, ma ngaia 'e gwari'a no'o.”   
\s1 La Jisas 'e fane no'o fani langi  
\r (Luk 24:50-53; Wane Ni Kwairiinga 1:9-11)  
\p
\v 19 'Iburina Alafa la Jisas ngaia 'e alafuu fe'eniga 'e sui, ngaia ka fane no'o fani langi, ma ka to'oru 'i gula le'a ala God ma ka ba'ita no'o fe'enia.\fig La Jisas 'e fane fani langi.|alt="asscension" src="CN01883C.TIF" size="col" copy="CN" ref="16:19" \fig*  
\v 20 Ma nga fufu'iwane aana gila ka leka, ma gila ka kwairii 'ania fatalana God na fanua te'efou. Ma nga Alafa ka taunga'i fe'eniga, ma ka kwatea nga tegelangaa faga fana agelana 'ola ni 'alefosilai lo'oo 'ani faate'enia nga kwaifa'ananaunga aaga ngaia 'e kwala'imori.