\id EPH Kwaio 11 March 2006 \h Efesas \toc1 Nga Girigiringa ala Pol Fana Siosi Lo'oo 'i Efesas \toc2 Efesas \toc3 Efesas \mt1 Efesas \mt2 Nga Girigiringa ala Pol Fana Siosi Lo'oo 'i Efesas \ib \ip Efesas nga fanua ba'ita na gule'e lefu 'i Eisia. Tala'ina lo'oo, goru fa'alata nga gule'e lefu lo'oo 'ania 'i Teki. La Pol 'e leka 'i Efesas na nga ruana ma nga oruna lekanga aana fana feelana nga Kwairiinga Le'a lo'oo. Agasia Wane ni Kwairiinga 18:19-21; 19. Ngaia 'e aga mala ngaia 'e giria nga buka lo'oo alata ngaia 'e to'oru 'ubulana lokafu 'i Rom. \ip La Pol ngaia 'e giria nga buka lo'oo fana boonilana ta'a na God fana 'agila su'a le'a na kwaimaanga na God 'e ba'ita iiki, ma gila ka su'a la'u na nga fadafadanga ne'e nana'i firi fana ta'a te'efou. Nga buka lo'oo gila dalo'ia na rua gule'e 'ola. \ip Na gule'e buka 1-3, la Pol 'e kwaifa'ananau suria la God 'e faa'afua taunga'inga aana 'ania la Kraes ne'e ba'ita fafia 'ola te'efou. Ma tofuna la Kraes na'a God 'e fa'amooria ta'a 'i Jiu ma ta'a na gila 'ame Jiu, ma ngaia ka ladoga 'ania te'e noni 'ola momola na God. \ip Na gule'e buka 4-6, la Pol ngaia 'e fa'afolaasia nga ladoladonga na ta'a na God. Ma ngaia ka iiria na ta'a na God 'agila abulo 'ani odo gani mai gani, fana 'agila to'oru oguogu. Ma ngaia ka iiria la'u faga 'agila to'oru fana funurilana la Saetan. \iot Ni 'ola taringa'i 'ubulana buka lo'oo: \io1 God 'e fa'amooria ta'a 'i Jiu ma ta'a na gila 'ame Jiu, ma ngaia ka ladoga 'ania te'e noni 'ola momola (1:1—3:21) \io1 Mooringa fooru suria la Kraes (4:1—6:24) \c 1 \p \v 1 Nau la Pol lo'oo, ku giri no'o kau famooru. Nau nga Wane ni Kwairiinga ala Jisas Kraes suria nga kwaisiriinga na God. \p Nau ku kwatea kau nga girigiringa lo'oo famooru nga ta'a na God na'a mooru to'oru 'ubulana fanua ba'ita 'i Efesas, ma moru ka leka suria la Jisas Kraes na'a moru lado fe'enia 'e sui no'o. \p \v 2 Nau ku fo'a fana God nga Mama'a adauru, ma nga Alafa la Jisas Kraes 'ani kwatea kwailaeta'afiinga ma aloalonga famooru. \s1 God 'e agea 'ola 'e le'a fadauru \p \v 3 Goru baatafea God nga Mama'a na Alafa adauru la Jisas Kraes. Suria God ngaia 'e nanamate'eni 'adauru 'ania kwatelana 'ola 'e le'a te'efou 'i langi fana boonilana mango'e 'ola adauru tofuna nga ladoladonga adauru fe'enia la Jisas Kraes. \v 4 'I na'o na God 'e launge'enia nga fanua lo'oo 'i wado, ngaia 'e firi 'adauru te'efou no'o fana nga ta'a aana suria nga ladonga adauru fe'enia la Kraes. Ngaia 'e agea 'ino'ona ai fana 'agoru odo te'efou ma 'agoru ka 'ame to'o na te'efuta rianga 'i maana. \v 5 Tofuna kwaimaanga na God, ngaia 'e fadaa 'ua no'o mai 'i na'o fadauru ni wela aana 'ania la Jisas Kraes. God 'e agea 'ilo'oo suria nga kwaisiriinga aana, ma ngaia ka malale'a fe'enia. \v 6 Lo'oo, goru baatafea God suria ngaia 'e kwate tago na nga kwailaeta'afiinga ba'ita aana fadauru tofuna Wela aana na ngaia 'e kwaimaa fana. \p \v 7-8 La Kraes 'e fori 'adauru 'ania 'abuna, ma God ka 'olafanataa no'o na rianga adauru tofuna ladoladonga adauru fe'enia la Kraes. Nga kwailaeta'afiinga na God 'e kwatea fadauru 'e ba'ita 'e iiki. Suria nga funi'oonga ma nga su'a'olanga aana ne'e ba'ita, \v 9 God 'e faate'enia fadauru nga fadafadanga aana na ngaia 'ame faata'i folaa mai ai fana ta'a mai na'o. God 'e agea nga 'ola lo'oo suria kwaisiriinga aana ma tofuna 'ola la Kraes 'e agea. \v 10 Nga fadafadanga lo'oori ne'e 'ilo'oo: Na alata ngaia 'e firia, ngaia te'e ogua ni 'ola te'efou na ngaia 'e launge'enia mai langi mai lo'oo fofona fanua lo'oo 'i wado, fana la Kraes 'ani ba'ita fafiga te'efou. \p \v 11 Ni 'ola te'efou na'a God 'e agea, ngaia 'e agea suria nga manatalana ma nga kwaisiriinga aana. Ma suria nga kwaisiriinga na God na ngaia 'e arua 'ua no'o mai, ngaia 'e firi 'adauru fana ta'a aana na ladoladonga adauru fe'enia la Kraes. \v 12 Ngaia 'e agea 'ino'ona fana 'i meeru nga ta'a 'i Jiu na meeru ta'a na'ona'o na meru fito'o ala Kraes, na'a meru baatafea God ne'e ba'ita 'e iiki. \p \v 13 Ngaia 'e 'ilo'oo la'u mola famooru nga ta'a na moru 'ame Jiu. Tofuna alata na'a moru longoa nga alafuunga kwala'imori lo'oo, nga Kwairiinga Le'a lo'oo na ngaia 'e fa'amoori 'amooru, ma moru ka lau no'o fana ta'a na God. Moru fito'o ala Kraes, ma God te'e kwatea Anoe 'ola Abu famooru fana 'ani faate'enia na mooru ta'a aana, 'ilaka'u ngaia 'e fataarunga'i 'ua no'o mai fai. \v 14 Ma tofuna nga Anoe 'ola Abu 'e to'oru 'i 'ubulana nga moori ladauru, ngaia ne'e faate'enia na'a tagoru ngaria ni 'ola te'efou na God ngaia 'e fataarunga'i ai fana ta'a aana. Ma dauru tagoru ngaria ni 'ola lo'oo alata God 'ani rubea adauru 'agoru to'oru firi na arubengaa. Goru tafea God ne'e ba'ita 'e iiki! \s1 La Pol 'e fo'a fana nga ta'a 'i Efesas \p \v 15 Ngaia na'a 'ita na alata nau ku longoa nga tagoto'onga amooru na Alafa la Jisas, ma nga kwaimaanga amooru fana ta'a na God te'efou, \v 16 nau ku baatafea God famooru na alata te'efou na 'inau ku fo'a famooru. \v 17 Nau ku fo'asia God ne'e to'o na kwangakwanga'anga 'e iiki. Ngaia na God na Alafa adauru la Jisas Kraes. Nau ku soea fana 'ani kwatea nga Anoe 'ola Abu famooru fana 'amoru to'o na funi'oonga, ma moru ka aga su'a ala God, fana 'amooru su'a le'a aana. \v 18 Nau ku fo'a la'u mola fana God 'ani 'ulasia manata lamooru fana 'amooru su'a suria ni 'ola le'a na ngaia 'e to'o ai famooru. 'Amoru su'a le'a ai na mooru tamoru to'o na ni 'ola lo'oori, tofuna ngaia 'e soe 'amooru fana 'amoru lau no'o fana wela aana. Ma 'inau ku fo'a la'u mola fana 'amooru su'aai nga nanamanga ba'ita na ngaia 'e fataarunga'i fana 'ani kwatea fana ta'a aana. \v 19 Mai nau ku fo'a fana 'amooru su'a la'u na nga tegelangaa ba'ita na God 'e taunga'i ai fadauru nga ta'a na goru tagoto'o. Ma nga tegelangaa lo'oori 'e to'oto'o fe'enia tegelangaa na'a \v 20 God 'e taunga'i 'ania na alata laka'u ngaia 'e tata'ea la Jisas Kraes fa'asia nga maenga ma ka fa'ato'orufia na gula le'a aana 'i langi. \v 21 Ma 'i langi, la Jisas Kraes 'e ba'ita fafia nga enselo ma anoe 'ola te'efou. Ma nga latana la Kraes ka ba'ita riufia nga ta'a te'efou na alata lo'oo, ma nga alata na 'ani nigi la'u mola mai. \v 22 God 'e arua ta'ina 'ola te'efou 'ani to'oru 'i olofana tegelangaa ala Kraes, ma ka arua la Kraes 'ani ba'ita fafia siosi 'ilaka'u ngaia 'e ba'ita fafia 'ola te'efou. \v 23 Lo'oo, dauru nga ta'a na goru fito'o aana, goru 'ilaka'u no'o labena la Kraes. Ma goru ka fongu 'ania la Kraes, wane ne'e fa'afongua 'ola te'efou. \c 2 \s1 To'orunga 'ania mooringa fooru fe'enia la Kraes \p \v 1 Mai na'o, mooru 'ilaka'u nga ta'a gila mae, tofuna moru 'ame lo'o suria God ma moru to'oru 'ua 'ubulana nga rianga. \v 2 Na alata no'ona 'i na'o, moru leka suria nga falafala 'e ria na fanua lo'oo 'i wado, ma moru ka lo'o suria la Saetan na ngaia 'e ba'ita fafia nga adalo te'efou, ma ngaia ka talaia nga ta'a na gila 'ame lo'oo suria God. \v 3 Mai dauru goru 'ino'ona la'u mola mai na'o, nga abulo ladauru ngaia 'e ria, tofuna goru lo'o suria nga kwaisiriinga 'e ria na labe'e wane ma nga funi'oonga na rianga adauru. Goru 'ilaka'u no'o ta'a te'efou, suria nga abulongaa adauru 'e ria, ma goru ka to'omia no'o ngarilana nga kwa'ikwa'inga fa'asia God. \p \v 4 Ma gwa'a 'ani 'ino'ona, nga kwailaeta'afiinga na God fadauru 'e ba'ita 'e iiki, ma nga kwaimaanga aana fadauru ka ba'ita la'u mola. \v 5 Ngaia 'e kwatea mooringa fooru fadauru maka lado 'adauru fe'enia Kraes alata goru ria 'ua ma goru ka 'ilaka'u ta'a gila mae no'o. God 'e fa'amoori 'adauru suria nga kwailaeta'afiinga aana! \v 6 Ma suria goru lado fe'enia la Jisas Kraes, God 'e tata'e 'adauru la'u fe'enia la Kraes, fana 'agoru to'oru ma goru ba'ita fe'enia 'i langi. \v 7 God 'e agea 'ilo'oo fana 'ani faate'enia no'o kwailaeta'afiinga ba'ita na ngaia 'e kwatea fadauru tofuna la Jisas Kraes, fana ta'a te'efou na alata te'efou, 'agila su'a na nga kwailaeta'afiinga aana. \p \v 8 God 'e fa'amoori 'adauru 'ania nga kwailaeta'afiinga aana suria nga tagoto'onga adauru. Ngaia 'ame fa'amoori 'adauru mola tofuna taunga'inga adauru taladauru. Tafe'ua, ma God 'e kwate tago mola na nga mooringa fooru lo'oo fadauru. \v 9 Ngaia na, 'e 'ato no'o fana te'efuta wane 'ani fata naunau suria nga mooringa fooru aana, suria God 'ame kwatea suria te'efuta taunga'inga na'a goru agea. \v 10 God 'e launge'eni fooru adauru 'ania la Jisas Kraes, fana 'agoru agea ni taunga'inga le'a na ngaia 'e sasaria 'ua mai 'i na'o fadauru fana agelai. \s1 Dauru te'e oguogunga momola tofuna la Kraes \p \v 11 Mai mooru nga ta'a na moru 'ame Jiu, moru manata madi suria nga to'orunga amooru 'i na'o. Nga ta'a 'i Jiu gila madafia iiria gila ta'a na God suria gila kwaria lofona wela wane aga, ma gila iiria mooru ta'a na God 'amoe suria moru 'ame kwaria lofona wela wane amooru. (Tafe'ua kwarilana lofona wela wane 'ame kwatea mooringa fana mango'e wane.) \v 12 Mooru moru su'aai na'a mai 'ina'o, 'imooru moru to'oru fa'asia la Kraes, ma moru 'ame lado fe'enia nga ta'a na God 'e firia 'i Israel, ma moru 'ame lado fe'enia ta'a na God 'e agea fataarunga'inga faga. Ma moru to'oru mola 'i fofona fanua lo'oo 'i wado, tafe'ua ma mooru 'ame su'ana God, ma moru 'ame mamamania mola te'efuta 'ola 'e le'a fa'asia God. \v 13 Gwa'a moru ka to'oru lalau fa'asia God na alata 'i na'o, ma alata lo'oo tofuna moru lado no'o fe'enia la Jisas Kraes, mooru moru to'oru galangia no'o God, tofuna nga maenga ma tabonga ala Kraes. \fig Tofuna maenga ala Jisas, dauru su'asuria 'agoru leka mai te'ana God.|alt="death of Christ" src="lb00328b.tif" size="col" loc="incorrect picture LB00328b" copy="CN" ref="2:13" \fig* \p \v 14 La Kraes 'e agea nga aloalonga 'ani nana'i laloameeru ta'a 'i Jiu fe'enia mooru ta'a na moru 'ame Jiu. Tofuna ngaia 'e kwatea mooringa aana, ngaia 'e lafua no'o nga baba ni fononga laloana nga ta'a 'i Jiu ma nga ta'a na gila 'ame Jiu. \v 15 Alata la Kraes 'e mae, ngaia 'e lafua no'o Tagi ala Moses fana 'idauru nga rua fufu'iwane lo'oo 'aguru arua no'o te'e oguogunga momola, tofuna goru lado no'o fe'enia la Kraes. Ngai lo'oo la Kraes 'e kwatea aloalonga 'ani nana'i laloadauru kwairiu. \v 16 Lo'oo, tofuna maenga ala Kraes na 'ai folo, ngaia 'e lafua no'o marimaenga 'i laloana ta'a 'i Jiu fana ta'a 'ame Jiu. Ma tofuna nga maenga aana la'u mola, ngaia ka ogua nga rua fufu'iwane fana 'agoru arua no'o te'e fufu'iwane momola, ma ngaia ka orite'eni 'adauru no'o te'ana God. \v 17 Ngaia na'a, la Kraes 'e sifo mai na fanua lo'oo 'i wado, ma ka foule'enia nga Kwairiinga Le'a lo'oo suria nga aloalonga famooru ta'a 'ame Jiu na'a moru to'oru lalau fa'asia God na alata 'i na'o, mai 'amooru la'u mola ta'a 'i Jiu na'a moru to'oru galangia God. \v 18 Tofuna la Kraes, ameeru ta'a 'i Jiu ma mooru ta'a na moru 'ame Jiu, goru su'asuria 'agoru leka mai te'ana God nga Mama'a suria te'e Anoe 'ola Abu momola. \p \v 19 Tofuna na, amooru ta'a na moru 'ame Jiu, moru 'ame matari fa'asi 'ameeru ta'a 'i Jiu. Ma 'amooru nga ta'a na God no'o fe'eni 'ameeru, ma God no'o na Mama'a adauru te'efou. \v 20 Adauru ta'a na tagoto'onga, goru 'ilaka'u nga 'ifi na gila launge'enia 'i fofona nga fou. La Jisas Kraes no'o na fou lo'oori. Ma nga Ta'a ni Kwairiinga aana fe'enia nga profet no'o na boutalagou fana nga 'ifi lo'oori. Ma dauru no'o na ni 'ola fana launge'enilana nga 'ifi lo'oori. \v 21 Ma la Kraes no'o ne'e launge'enia nga 'ifi lo'oori 'ani ngasi maka agea 'ani ba'ita la'u fana ngaia 'ani 'ilaka'u 'Ifi Abu na God. \v 22 Tofuna mooru, ta'a na moru 'ame Jiu, moru lado fe'enia la Kraes, la Kraes 'e lado 'amooru la'u fe'enia nga ta'a na God fana 'amooru 'ilaka'u 'ifi na'a God 'e to'oru 'ubulai 'ania tegelangaa na nga Anoe 'ola Abu. \c 3 \s1 Nga taunga'inga ala Pol fana ta'a na gila 'ame Jiu \p \v 1 Nau la Pol, nau ku to'oru 'i 'ubulana 'ifi na lokafu suria 'inau ku foulange'enia nga Kwairiinga Le'a lo'oo suria la Jisas Kraes famooru nga ta'a na moru 'ame Jiu. \v 2 Nau ku su'aai moru longoa no'o te'efou na God 'e firi nau no'o suria nga kwailaeta'afiinga aana, fana 'aku taunga'i fana booni lamooru 'ilo'oo. \v 3 'Ilaka'u nau ku giria 'e sui no'o, God 'e faate'enia no'o fadafadanga aana fagu. Nga fadafadanga lo'oo ngaia 'ame faata'i folaa ai fana nga ta'a mai na'o. \v 4-5 Ma lauta mooru idu le'a na nga girigiringa lo'oo, tamoru su'aai na nau ku su'ana fadafadanga na God suria la Kraes na God 'e 'ame faate'eni folaa ai fana ta'a 'ua no'o mai. Tafe'ua, na alata lo'oo, nga Anoe 'ola Abu 'e faate'enia no'o fana Ta'a ni Kwairiinga fe'enia nga profet abu aana. \v 6 Ma nga fadafadanga lo'oori ngaia 'e 'ilo'oo: Ni 'ola 'e le'a na God 'e fataarunga'i 'ania fana ta'a 'i Jiu, ngaia te'e kwatea la'u mola fana ta'a na gila 'ame Jiu. Ma gila ka lado 'ania te'e oguogunga fe'enia ta'a 'i Jiu. Gila ngari tago na ni 'ola 'e le'a lo'oo suria gila lado fe'enia la Kraes, ma gila tagoto'o na Kwairiinga Le'a lo'oo. \p \v 7 Tofuna kwailaeta'afiinga na God, ngaia ka aru nau nga wane ni taunga'inga aana, fana 'aku kwairii 'ania nga Kwairiinga Le'a lo'oo 'ania tegelangaa ba'ita aana. \v 8 Ma ta'a te'efou na gila tagoto'o na God, gila taringa'i 'e riufi nau. Gwa'a 'ani 'ino'ona, God 'e faate'enia kwailaeta'afiinga fagu 'ania kwatelana taunga'inga lo'oo fagu fana 'aku alafuu fana ta'a na gila 'ame Jiu suria ni 'ola 'e le'a 'e iiki na'a la Kraes 'e kwatea. Ni 'ola le'a lo'oori 'e ba'ita 'e riufia su'a'olanga na ta'a. \v 9 God ne'e launge'enia to'oto'oni 'ola te'efou, ngaia 'ame faata'i folaa na ni 'ola lo'oori 'ua mai 'i na'o. Ma ngaia ka soe nau fana 'aku faate'enia ni 'ola lo'oo fana ta'a te'efou. \v 10 Na ni 'ola te'efou, God 'e su'a'ola kwala'imori. Na alata lo'oo, ngaia 'e ogua nga ta'a 'i Jiu ma nga ta'a na gila 'ame Jiu 'ubulana siosi fana ngaia 'ani faate'enia su'a'olanga ba'ita aana fana enselo ma adalo ma anoe 'ola te'efou \v 11 God 'e agea 'ola lo'oori suria nga fadafadanga ne'e 'ita 'ua mai na'o. God ngaia 'e agea nga 'ola lo'oori suria nga 'ola na la Jisas Kraes nga Alafa adauru 'e agea. \v 12 Ma tofuna dauru goru lado fe'enia nga Kraes, ma goru fito'o ana, goru 'ame ma'u fana niginga te'ana God. \v 13 Tofuna na, 'inau ku soe 'amooru fana moru sia kwaimanadai mola tofuna nga nonifiinga agu famooru. Suria nau ku nonifii fana booni lamooru. \s1 Nga kwaimaanga ala Kraes fadauru \p \v 14 Ma tofuna ni 'ola lo'oori, nau ku bobouruuru fana 'aku fo'asia God nga Mama'a. \v 15 Ngaia nga Mama'a kwala'imori na enselo 'i langi ma ta'a te'efou na gila 'i fofona fanua lo'oo 'i wado. \v 16 God 'e to'o na ni 'ola 'e le'a 'e aula fana ta'a aana. Ngaia lo'oo nau ku laeta'a fana ngaia 'ani kwatea tegelangaa famooru 'ania nga Anoe 'ola Abu, fana nga mango mooru 'ani tegela te'efou. \v 17 Ma 'inau ku fo'a la'u fala Kraes 'ani to'oru 'ubulana moori lamooru suria nga fito'onga amooru ana. Ma 'inau ku fo'a la'u famooru 'amoru kwaimaa fana God ma ta'a, fana 'amoru 'ilaka'u nga 'ai na 'umi'umina 'e susu to'o maka ngasi. \v 18 Nau ku fo'a 'ilo'oo famooru fe'enia ta'a na God te'efou, 'amoru su'a le'a na kwaimaanga ala Kraes fadauru 'e ba'ita 'e iiki maka tekwa 'e iiki, maka afola 'e iiki. \v 19 Lo'oo, nau ku fo'a fana 'amooru su'a na nga kwaimaanga ala Kraes, gwa'a ka 'ato fana ta'a 'agila su'a le'a ai te'efou. Ma lauta moru su'a suria nga kwaimaanga ala Kraes, ma nga falafala amooru te'e 'ilaka'u nga falafala na God. \p \v 20 Suria nga tegelangaa ba'ita aana ne'e taunga'i 'i 'ubulana mango dauru, God 'e su'asuria 'ani agea ni 'ola 'e aula fadauru, riufia la'u 'olataa na'a goru madafia 'amoe ma 'agoru soea. \v 21 Goru baatafea God suria ni 'ola ba'ita na ngaia 'e agea 'ubulana siosi ma ni 'ola ba'ita ngaia 'e agea la'u mola fala Jisas Kraes! Goru baatafea la God alata lo'oo ma ka nana'i firi no'o! Kiu. \c 4 \s1 Adauru 'agoru arua no'o te'e labe 'ola \p \v 1 Tofuna nau ku to'oru 'ubulana lokafu suria 'inau ku taunga'i fana nga Alafa, nau ku laeta'a te'amooru 'amooru leka suria falafala 'e odo ne'e to'omia ta'a na God 'e firiga. \v 2 Moru malasika'a amooru, ma moru malofi'a. Ma moru faate'enia nga nonimaabenga fe'enia kwaimaanga famooru kwairiu. \v 3 Nga Anoe 'Ola Abu 'e lado 'amooru. Ngaia na'a 'imooru moru taunga'i tegela fana 'amooru to'oru oguogu 'ania aloalonga, fana 'amoru nana'i na te'e oguogunga momola. \v 4 Dauru ta'a na goru fito'o ala Jisas Kraes, goru 'ilaka'u no'o te'e labe 'ola fe'enia. Ma te'e Anoe 'ola Abu momola ne'e nana'i fe'enia 'adauru te'efou. Ma dauru te'efou goru mamania te'e mooringa firi na God 'e fataarunga'i ai fadauru alata ngaia 'e soe 'adauru. \v 5 Ma goru ka to'o na te'e Alafa momola. Ma goru tagoto'o na te'e kwaifa'ananaunga momola. Ma goru naruabu 'ania te'e naruabunga momola. \v 6 Ma goru fo'asia te'e God momola, ma ngaia na Mama'a adauru te'efou. Ma ngaia ka ba'ita fafi 'adauru te'efou, ma ngaia ka taunga'i 'ania dauru, ma ka to'oru 'ubulana mango dauru. \p \v 7 Mai adauru te'efou na goru tagoto'o, la Jisas Kraes ngaia 'e kwatea tegelangaa fana taunga'inga. Ngaia 'e kwatea tegelangaa aana fadauru suria nga kwaisiriinga aana. \v 8 Tofuna nga Girigiringa Abu laka'u 'e fata 'ilo'oo, \q1 “Alata ngaia 'e leka fana lefu 'e lau 'i langi, \q2 ngaia ka usunge'enia nga marimae aana na ngaia 'e talariufia \q2 fana 'agila leka 'i burina. \q1 Ma ngaia ka kwatea nga kwakwatenga fana ta'a aana.” \x + \xo 4:8 \xt Sam 68:18\x* \p \v 9 Lo'oo, ma 'olataa no'o na fa'aladamilana nga alafuunga 'ilo'oo, “Ngaia 'e leka fana nga lefu 'e lau 'i langi?” Ngaia 'e fa'aladamia 'ilo'oo: La Jisas Kraes 'e sifo madi mai fofona fanua lo'oo 'i wado. \v 10 Ma la Jisas Kraes ne'e sifo mai fofona fanua lo'oo 'i wado, ngaia la'u mola ne'e fane fani langi, nga lefu ne'e riufia no'o lefu te'efou. Ngaia 'e agea 'ino'ona fana 'ani ba'ita fafia ma ka aga suria 'ola lo'oo te'efou. \p \v 11 Ma la Jisas Kraes 'e kwatea ni kwakwatenga le'a fana ta'a. Tani wane adauru, ngaia aruga gila nga Ta'a ni Kwairiinga, ma tani wane ngaa'i adauru ngaia ka aruga gila nga profet. Ma ni wane ngaa'i, ngaia ka aruga gila nga ta'a fana foule'enilana nga Kwairiinga Le'a lo'oo. Ma ni wane ngaa'i, ngaia ka aruga gila nga ta'a ni kwaitalainga ma ta'a ni kwaifa'ananaunga fana ta'a na gila tagoto'o. \v 12 Ngaia agea 'ilo'oo, fana ta'a no'ona 'agila sasaria ta'a na God te'efou fana 'agila to'omia taunga'inga fana God, ma nga siosi na'a labena la Kraes, 'aguru tegela. \v 13 Ngaia lo'oo, dauru tagoru lado 'ania te'e oguogunga 'ania nga tagoto'onga fe'enia nga su'a'olanga adauru suria Wela na God. Ma nga tagoto'onga adauru te'e tegela'a, ma nga falafala adauru te'e bila'o maka ari'afu 'ilaka'u la'u la Jisas Kraes. \p \v 14 Ma na alata no'ona, dauru goru sia 'ilaka'u mola nga wela sisika. Ma goru sia 'ilaka'u mola nga aiola na'a iru 'e furu tabale'enia ma nga bio ka kwa'ifeoa mola fana leka atanga. Goru sia leka mola suria kwaifa'ananaunga ne'e oriori matari na ta'a ni kotonga gila kwaifa'ananau 'ania. \v 15 Mai 'adauru lo'oo, tagoru alafuu 'ania to'onga na falafala ne'e faate'enia no'o kwaimaanga adauru fana ta'a. 'Ino'ona ma nga falafala adauru te'efou te'e 'ilaka'u la'u nga falafala ala Jisas Kraes na gouna nga siosi. \v 16 La Kraes no'o na gouna labe'e wane lo'oo. Ma ngaia 'e kwatea 'aguru lado fana 'aguru arua te'e labe 'ola lo'oo 'ilaka'u nga mariko na labedauru ne'e dau oguogua labedauru fana te'e 'ola momola. Ma alata talate'e wane 'e agea no'o taunga'inga ne'e to'omia, nga labe 'ola lo'oori 'e bila'o mai ma ka tegela'a suria nga kwaimaanga adauru fadauru kwairiu. \s1 Nga mooringa fooru suria la Kraes \p \v 17 Suria nga tegelangaa na'a nga Alafa 'e kwatea mai fagu, nau ku fata tegela famooru fana 'amooru rugasia nga falafala 'e ria lo'oo na'a ta'a gula 'i buri gila agea. Nga funi'oonga aaga ngaia 'ola 'uri'uri te'efou. \v 18 Mangoga 'e logologo'a, ma gila 'ame to'oru 'ania nga mooringa fooru na God 'e kwatea tofuna gila 'ame su'a mola na nga falafala suria God tofuna manatalaga 'e ngasi. \v 19 Ma gila 'ame maila mola suria nga abulongaa 'e ria lo'oo aga, ma gila ka lo'o mola suria nga kwaisiriinga 'e ria na labe'e wane aaga, ma gila ka 'alata'a mola fana agelana ta'ina 'ola 'e ria. \p \v 20 Tafe'ua, ma mooru moru lo'o, na alata laka'u nga ta'a gila foulange'enia la Jisas Kraes famooru, gila 'ame fa'ananaua mooru 'amoru leka suria falafala 'e ria 'ino'ona. \v 21 Moru longoa 'e sui no'o alafuunga suria la Jisas Kraes, ma ni 'ola na gila kwaifa'ananau 'ania 'e kwala'imori te'efou. \v 22 Ma gila iiria fana 'amooru abulo fa'asia falafala lo'oo amooru 'e ria laka'u moru to'oru 'ania 'i na'o. Nga falafala no'ona 'e ria ne'e talai 'amooru 'e kuta ma ka ngada 'amooru no'o. \v 23 Gila foulange'enia famooru fana 'amooru alamia God 'ani fa'afoorua nga moori lamooru fe'enia nga manata lamooru. \v 24 God 'e kwatea no'o falafala fooru famooru ne'e 'ilaka'u falafala aana. Lauta moru leka suria falafala fooru no'ona, tamoru faate'enia falafala ne'e odo ma ka abu. \p \v 25 Ngaia na'a, 'amooru rugasia nga kotonga. 'Ola te'efou na'a amooru iiria famooru kwairiu 'ani kwala'imori, suria dauru te'efou goru 'ilaka'u nga labena la Jisas Kraes. \v 26 Ma lauta te'efuta wane amooru 'e ogaria, 'i'oo sia alamia ogarianga amu 'ani talai'o fana 'i'oo 'ani agea 'ola ne'e ria. Ma ngaia 'e le'a fana 'i'oo 'ani fa'asuia nga ogarianga amoru 'afe'aferu ma sina te'e bi'i suu, \v 27 fa'asia la Saetan ka to'o na alata fana 'ani talai'o 'ubulana rianga 'ania ogarianga amu. \v 28 Ma ni dai amooru na ngaia 'e beriberi, ngaia 'ani sui no'o fa'asia nga beringa. Ma ngaia ka taunga'i mola fana 'ani to'o na tani 'ola fana nga to'orunga aana, ma fana boonilana ta'a galafa'a. \p \v 29 Ma moru to'oru fa'asia nga alafuunga 'e ria. Moru iiria mola alafuunga ne'e su'a suria 'ani fa'ategela manatalana ta'a, ma moru alafuu mola 'ania ni 'ola ne'e kwaibooni na ta'a na gila longoa nga alafuu lamooru. \v 30 Ma moru ka to'oru fa'asia nga agelana 'ola ne'e su'asuria 'ani launge'enia nga Anoe 'ola Abu na God 'ani kwaimanadai. Suria nga Anoe 'ola Abu no'o na ma'etooto 'ubulana moori lamooru na 'imooru nga 'ola na God, ma nga ma'etooto la'u mola fana fe'e gani na ngaia te'e nigi na God te'e rube kwala'imori 'amooru fa'asia rianga. \v 31 Lo'oo, moru to'oru fa'asia aga maninga amooru kwairiu, ma mooru ka to'oru fa'asia nga ogarianga famooru kwairiu, ma fa'asia nga fata ngada lamooru kwairiu. Ma mooru sia agea mola 'ola 'e ria fana ta'a ngaa'i. \v 32 Ma nga abulongaa amooru 'ani le'a famooru kwairiu, ma moru kwaimanadai famooru kwairiu. Ma moru 'olafanataa amooru kwairiu na 'olataa 'e ria na'a moru agea, 'ilaka'u God ne'e 'olafanataa no'o amooru te'efou, tofuna 'ola la Jisas Kraes 'e agea. \c 5 \s1 Goru to'oru 'i 'ubulana lalanga \p \v 1 Amooru ni wela na God na ngaia 'e kwaimaange'eni 'amooru. Ngaia na'a, moru leka suria nga falafala aana. \v 2 Furifuri moru kwaimaa le'a fana ta'a, 'ilaka'u la Kraes ne'e kwaimaa le'a fadauru te'efou, ma ka kwatea nga mangona fana fa'amoori ladauru. Suria ngaia 'e tabo 'ania ngaia 'i talana, ma God ka malale'a fafia. \p \v 3 Ma tofuna mooru nga ta'a na God, moru to'oru fa'asia nga agemaninga, ma nga abulongaa 'e biribiri'a, ma nga kwaisiriinga fana 'ola na ta'a ngaa'i. Moru to'oru fa'asia ni 'ola 'ilo'oori te'efou, fana te'efuta wane 'e sia madafia mola iiria moru agea ni 'ola 'ino'ona. \v 4 Ma moru to'oru fa'asia nga alafuunga 'e ria, ma nga alafuunga 'e kuta, ma alafuunga ni doonga ne'e biribiri'a. Tafe'ua, ma ngaia 'e le'a fana 'amooru baatafea God. \v 5 Nga 'ola kwala'imori lo'oo nau ku iiria famooru, ni dai ne'e agemani ma abulongaa aana 'e biribiri'a, ngaia 'e 'ato no'o fana 'ani ru'u 'i 'ubulana foufounga ala Jisas Kraes ma God. Ma ka 'ilo'oo la'u mola fana ni dai ne'e siria 'etelangaa, tofuna ngaia 'e 'ilaka'u 'e fo'asia nga nunu'i 'ola lo'oo. \p \v 6 'I'oo sia alamia mola te'efuta wane 'ani kotofi'o 'ilo'oo, “Ngaia 'e le'a mola fana wane 'ani agemani 'amoe ma ka 'etela.” God te'e kwatea kwa'ikwa'inga fana ta'a na gila abulo 'ino'ona. \v 7 Moru to'oru fa'asia nga ta'a 'ilo'oo. \p \v 8 Na alata 'ua mai na'o, mooru moru to'oru mai 'ubulana nga logologo'angaa, tafe'ua ma tala'ina lo'oo mooru no'o nga ta'a na Alafa, ma moru ka to'oru no'o 'ubulana su'a'olanga. Ngaia na'a abulongaa mooru 'ani to'omia nga ta'a na gila to'oru 'ubulana lalanga. \v 9 Suria nga lalanga 'e agea abulongaa na ta'a 'ani le'a ma ka odo, ma nga alafuunga aaga ka kwala'imori. \v 10 Moru irito'ona fana aga su'ana ma agelana nga 'olataa ne'e fa'amalale'a nga Alafa. \v 11 Ma moru sia agea mola 'ola 'e ria, 'ilaka'u ta'a na gila to'oru 'ubulana logologo'angaa, gila agea. Tafe'ua, ma moru faate'enia madi nga kutaanga aga. \v 12 Nau ku maila ba'ita 'ania alafuunga suria ni 'ola na gila age nagwa nagwa ai 'ubulana moorilaga. \v 13 Tafe'ua, ma alata nga lalanga 'ani lala 'afuiga, tagila bi'i su'a na ni 'ola 'e ria na gila agea. \v 14 Tofuna 'olataa no'o na lalanga 'e lala 'afuia, nga ta'a tagila bi'i agasia. Ngaia na'a Girigiringa Abu 'e fata 'ilo'oo, \q1 “Mooru nga ta'a na moru eeno, \q2 moru aga no'o! \q1 Mai mooru na moru mae, \q2 moru tata'e no'o fa'asia maenga, \q2 ma nga lalanga ala Kraes te'e lala 'afuia 'amooru.” \p \v 15 Ngaia na'a, moru manata le'a suria nga abulongaa mooru. Moru nana'i 'ilaka'u nga ta'a su'a'ola ma 'e sia 'ilaka'u mola nga ta'a kwekweto. \v 16 Ma nga alata te'efou, moru agea ni 'ola 'e le'a. Tofuna alata lo'o, ta'a 'e aula abulongaa aga 'e ria. \v 17 Ngaia na'a, moru sia kwekweto mola, tafe'ua ma moru irito'ona fana 'amoru su'a na ni 'ola na nga Alafa 'e siria 'amoru agea. \p \v 18 Lo'oo, moru to'oru fa'asia go'u ba'itangaa fana gou mooru 'ani kuta, tofuna ni 'ola lo'oori te'e ngada 'amooru. Tafe'ua, ma moru alamia Anoe 'ola Abu 'ani fa'afongu 'amooru fana ngaia 'ani talai 'amooru. \v 19 Ma nga alata moru ogu, moru alafuu 'ania nga Sam, ma mooru ka nguria nga nguu 'e abu. Moru baatafea God 'ania nguurilana ni me'e nguu. \v 20 Na afirina alata, ma fana to'oto'oni 'ola, 'amooru baatafea God nga Mama'a tofuna nga Alafa adauru la Jisas Kraes. \s1 Noni baiwane ma wane to'ogeni \p \v 21 Moru lo'o suria nga kwaisiriinga amooru kwairiu, tofuna moru iiri ba'ita ala Jisas Kraes. \p \v 22 Mooru fu'igeni baiwane, moru lo'o suria nga kwaiimooru, 'ilaka'u la'u na'a moru lo'o suria nga Alafa. \v 23 Tofuna nga wane ne'e ba'ita fafia nga noni aana, 'ilaka'u la'u na'a la Jisas Kraes 'e ba'ita fafi 'adauru nga ta'a na goru tagoto'o ana. La Jisas Kraes ne'e fa'amoori 'adauru, ma goru ka 'ilaka'u no'o nga labena. \v 24 Ma ka 'ino'ona la'u mola, fu'igeni na gila baiwane no'o 'agila lo'o suria nga kwaiga, 'ilaka'u la'u adauru nga ta'a na goru tagoto'o, goru lo'o suria la Jisas Kraes. \p \v 25 Mooru wane moru to'ogeni, moru kwaimaa le'a fana noni amooru, 'ilaka'u la Jisas Kraes ne'e kwaimaa le'a fadauru nga ta'a na goru tagoto'o, ma ngaia ka kwatea 'i talana fana 'agila kwa'ia fana 'ani fa'amoori 'adauru. \v 26 Ngaia 'e mae fana fa'aabu ladauru. Ngaia 'e fa'akwari 'adauru 'ania naruabunga. \v 27 Ma ngaia 'e agea la'u 'ino'ona tofuna alata ngaia 'e ngari 'adauru te'ana, ngaia 'e siria 'agoru 'ilaka'u nga noni 'e le'a aana ma te'efuta biribiri'angaa ka 'amoe no'o ana, ma ta 'ola 'e ria 'amoe no'o, ma goru ka odo te'efou no'o, ma goru le'a no'o 'i maana. \v 28 'Ino'ona la'u mola, mooru nga wane moru to'ogeni, mooru kwaimaa le'a fana noni amooru, 'ilaka'u la'u na'a moru kwaimaa le'a fana nga labe mooru talamooru. Nga wane ne'e kwaimaa le'a fana nga noni aana, ngaia 'e kwaimaange'enia la'u nga labena 'i talana. \v 29 Te'efuta wane 'e sia sisingote'enia mola labena 'i talana. Tafe'ua, ma ngaia 'e langonia ma ka aga suria labena 'i talana, 'ilaka'u la'u la Jisas Kraes ne'e agea fana siosi. \v 30 Tofuna dauru nga ta'a na goru tagoto'o ana, dauru na nga labena la Jisas Kraes. \v 31 Suria nga Girigiringa Abu laka'u 'e fata 'ilo'oo, “Nga wane te'e 'akwasia ga'ia fe'enia mama'a aana, ma te'e fuageni. Lo'oo, nga wane lo'oo fe'enia nga noni aana, gala arua no'o te'e labe 'ola momola.” \v 32 Nga alafuunga lo'oo, na nga kwaifa'ananaunga ba'ita 'e nana'i 'ubulai, ma 'inau ku su'aai ngaia 'e alafuu suria la Jisas Kraes mai 'adauru ta'a na goru tagoto'o. \v 33 Ma nga Girigiringa Abu 'e faate'enia la'u ni 'ola suria nga wane fe'enia noni ne'e 'ilo'oo: Nga wane na'a 'i'oo fuageni no'o, 'i'oo kwaimaa le'a fana nga noni amu, 'ilaka'u la'u mola na 'i'oo kwaimaa famu 'i talamu. Ma nga noni na 'i'oo baiwane no'o, 'i'oo ko iiri ba'ita na kwaiimu. \c 6 \s1 Alafuunga fana mama'a ma tete'e fe'enia ni wela agaa'a \p \v 1 Ma moru nga ru'uru'ua, moru lo'o suria nga mama'a ma tete'e amooru, tofuna moru ta'a na Alafa. Nga abulongaa lo'oori ne'e odo famooru. \v 2 Ma nga tagi na'ona'o ne'e to'o na fataarunga'inga 'e 'ilo'oo, “Moru iiri ba'ita na nga mama'a fe'enia tete'e amooru, \v 3 fana 'amooru to'oru le'a, ma nga moori lamooru ka nana'i aburu fofona fanua lo'oo 'i wado.”\x + \xo 6:3 \xt Eksodas 20:12; Diuteronomi 5:16\x* \p \v 4 Famooru nga mama'a, mooru to'oru fa'asia fa'aogarilana ni wela amooru. Ma moru aga suriga, ma moru ka fa'ananauga suria nga Alafa. \s1 Alafuunga fana ta'a ba'ita ma nga ta'a ni taunga'inga tago \p \v 5 Ma mooru ta'a ni taunga'inga tago, moru lo'o suria wane ba'ita amooru, ma moru iiri ba'ita kwala'imori aaga. Ma moru ka lo'o suriga 'ilaka'u la'u na'a moru lo'o suria la Jisas Kraes. \v 6 Moru fa'amalale'aga, 'amoe mola na te'e alata na'a wane ba'ita amooru gila agaaga mola fafi 'amooru. Tafe'ua, ma moru lo'o suriga na afirina alata te'efou 'ilaka'u God ngaia 'e siria, suria mooru no'o na nga ta'a ni taunga'inga tago ala Jisas Kraes. \v 7 Moru malale'a fana taunga'inga faga, 'ilaka'u na'a moru taunga'i fana God, suria 'imooru moru 'ame taunga'i fana wane. \v 8 Suria goru su'aai lauta nga taunga'inga adauru 'e le'a, God te'e kwate ni 'ola 'e le'a fadauru, gwa'a 'idauru ta'a ni taunga'inga tago 'amoe ma 'e 'amoe. \p \v 9 Mai mooru ta'a ba'ita, moru abulo le'a la'u fana ta'a ni taunga'inga tago amoru. Moru to'oru fa'asia fa'ama'ulaga. Tofuna moru su'aai 'e sui no'o na mooru fe'enia nga ta'a ni taunga'inga tago amooru, mooru te'efou moru to'o na te'e Alafa momola na ngaia wane ba'ita famooru, ma ngaia 'ame 'ufaria te'efuta wane ngaa'i. \s1 Goru 'ilaka'u wane ni fununga \p \v 10 Nga alafuunga 'ita'i agu famooru 'e 'ilo'oo, moru lado fe'enia Alafa fana tegelangaa ba'ita aana 'ani fa'ategela 'amooru. \v 11 Moru ru'ufia nga ruu fana fununga na'a God 'e kwatea, fana 'amooru riufia la Saetan alata ngaia 'e irito'ona fana 'ani kotofi 'amooru. \fig Wane ni fununga 'e ru'ufia nga ruu aana fana fununga.|alt="armor" src="hk00193b.tif" size="col" loc="Incorrect photo should be HK00193b" copy="HK" ref="6:11" \fig* \v 12 Goru 'ame funu fe'enia nga ta'a, tafe'ua ma goru funu fe'enia la Saetan fe'enia nga tegelangaa aana. 'Adauru goru funu fe'enia adalo, ma fe'enia nga adalo 'inato'o aaga na'a gila ba'ita fafia fanua lo'oo 'i wado ne'e nana'i 'ubulana logologo'angaa. \v 13 Tofuna ni 'ola lo'oo, moru ru'ufia ruu na fununga te'efou na'a God 'e kwatea, fana alata na fununga fe'enia nga marimae 'ani nigi mai, tamoru to'omia mola amoru talariufia nga marimae amooru. Ma nga alata nga fununga 'e sui, tamooru ula ngasi la'u mola. \p \v 14 Mooru abelo le'a 'ania mooru. Nga alafuunga kwala'imori amooru ngaia 'e 'ilaka'u nga fo'osae 'i wa'ewa'eta mooru. Ma nga abulongaa 'e odo amoru 'e 'ilaka'u nga sote na aeon ne'e to'ofonosia nga fu'ufu'u mooru. \v 15 Ma moru sasari na ni alata te'efou fana alafuunga suria nga Kwairiinga Le'a lo'oo ne'e kwatea aloalonga, suria ngaia 'e 'ilaka'u nga butu fana 'a'ae mooru. \v 16 Ma nga fito'onga amooru 'e 'ilaka'u nga talo fana ulanga 'usia nga koa ne'e nunula te'efou na'a la Saetan 'e fanasi 'amooru 'ania. \v 17 Ma nga kwaifa'amooringa na God famooru ne'e 'ilaka'u nga hati na aeon fana to'ofonosilana nga gou mooru. Ma nga fatalana God 'e 'ilaka'u nga naifi fana fununga na'a Anoe 'ola Abu 'e kwatea famooru. \p \v 18 Ma moru fo'a na afirina alata te'efou, 'ilaka'u nga Anoe 'ola Abu ne'e talai 'amooru ai. Moru soea nga kwaibooninga fa'asia God. Moru agaaga ma moru sia mala fa'aekwa fana fo'anga fana God ani boonia nga ta'a na gila tagoto'o te'efou. \v 19 Ma moru fo'a la'u fagu fana alata nau 'aku alafuu, God 'ani kwatea nga alafuunga aana fagu, fana 'inau ku sia ma'u mola, ma 'akui kwairii suria ni 'ola 'ubulana nga Kwairiinga Le'a lo'oo na God 'e 'ame faate'enia fana ta'a 'i na'o. \v 20 Nau nga wane ni taunga'inga ala Jisas Kraes fana nga kwairiinga na Kwairiinga Le'a lo'oo, ma nau ku to'oru 'ubulana 'ifi na lokafu tofuna nga alafuunga agu. Moru fo'a fagu fana 'inau ku sia ma'u mola fana alafuunga suria nga Kwairiinga Le'a lo'oo 'ilaka'u God 'e siria. \s1 Alafuunga le'ale'a 'ita'i \p \v 21 La Tikikus, nga wane ni futanga adauru ma nga wane ni taunga'inga kwala'imori na Alafa, ngaia te'e kwairii te'amooru suria nga to'orulagu, fana 'amoru su'ana 'ola te'efou ne'e lau agu lo'oori. \v 22 Ngaia na'a nau ku alea kau te'amooru, 'ani alafuu suria nana'inga ameeru, ma 'ani falatete 'amooru la'u mola. \p \v 23 Nau ku fo'a fana God na Mama'a fe'enia nga Alafa la Jisas Kraes 'ani kwatea aloalonga ma kwaimaanga, ma tagoto'onga famooru ta'a na moru tagoto'o ala Jisas Kraes. \v 24 Ma nau ku fo'a fana God 'ani faate'enia kwailaeta'afiinga fana ta'a te'efou na'a gila kwaimaa le'a fana nga Alafa adauru la Jisas Kraes 'ania kwaimaanga ne'e nana'i firi.