\id 1CO - Kunimaipa NT [kup] -Papua New Guinea 2002 (web version -2014) \h 1 Korin \toc1 1 KORIN \toc2 1 Korin \toc3 1Kor \mt1 1 KORIN \imt1 Ñetï garosikao \ip 1 Korin ñetï epovoz ñetï kapot ev. Met Pol narah Epesas zeitak hehapuh pi Korin zei ahö pot Akaia zeisik demahan hehaek añarab het Iesuz homeo badae batat hehariz homet ñetï epov menah. \ip Met Korin zei potak Zuda añarab met Grik añarab honeo poek heh. Met Aposor bodorï 18 pavar 1 sat 17 Pol poek sah-ñetiv rekö hameg. Met Pol garos Korin zeitak sat añarab porin Iesuz ñetiv mañohot hehan nari hatevetet homeo badae batat het Iesuz añarab togut ravat heh. Tahan Pol paru betet zei modasikaroh Iesuz ñetiv mañovai sooh. Toohan paru Korin zeitak Iesuz homet hehari horï nañ tovai emooh-ñetiv haohan Pol hateveteh. Ma parum togutak honoñai navor nao ou ravooh, povoz paru meñizapan hat pi parum tohopanezat ñetï epov menat parun badede mañah. \ip Met Iesu hamarah hehaekanañ maot hasahan krismasañ 25-iz zut bon tahan, Pol ñetï epov menah. \c 1 \ms1 Pol Korin añaraboz ñetï garos epov menah \p \v 1 Met ne Pol, God pimauz hodadevok ba ou navatat Iesu Kristoz aposor abanap banavatahan, ne pim ñetiv añarabon mañovai samohop ev. Met aban Sostenis darim modap deip honeo ev het, \v 2 ari Korin zeitak het Iesuz añarab togut ravat hezariz homet ñetï epov ev menakaz teg. Met God ari ba ou avatahan Iesu Kristonañ honeo raveg, povoz ari horï toogiek maot bamagei tinari avatamah. Met ari nenari pot etamah bon, oñ zei maposikaroh añarab darim Amip Iesu Kristoz homet, “Deim Ahop eñiz,” pot hamah-mapori piuhö magei tinari bavatamah. \p \v 3 Met God darim Papapur Iesu Kristo darim Amip ari masakao anohopanen lop tinarizaronañ hepekez ne zait toh. \s1 Pol Godin biñ mañahat ev \p \v 4 Met orah rezah ari Iesu Kristonañ honeo ravat hezaek God eñizat masakao anamahavoz homet ne piin ñetï biñao mañamoh. \v 5-6 Met batam Kristoz ñetiv arin añovai emoohon, hatevetet arim loporizaroh biit bahorë hat pinañ honeo haraveg. Tat ari pim masak ahovor hezhez tinavonañ het ñetï rotapuvoz tin hodad hakezaek modarin mañameg. \v 7 Povoz petev ari darim Amip Iesu Kristo maot ou ravat erapanez ñai bizat etet hez-eparah ari Pul Tinapuhö eñizat anamah-tin poñiz navoz ari tekï nat. \v 8 Met rotap Iesu Kristo pi bakez avatohopanen, rez kek tat tovai sohopeken, darim Amip tokat maot erapanez aliz posik ari tu naravotü, oñ Godiz etañik rouvat hepeken, arim horï hatoog-nao ou naravotü. \v 9 Met God ari pim rop darim Amip Iesu Kristonañ lop honerï ravat hepeken, pi arimaz tin korav hepanez hat ba ou avatahaek, pi hodad modao rekot navotü, oñ pim hahat tat am bakez avatohopanen, pim ropunañ honeo tovai sohopek. \s1 Paru main main ravat hah \p \v 10 Met ari nem bosir sau ravat hezari, darim Amip Iesu Kristoz abatavok ari hodadeo bepekez hat ñe kezao epat arin añoman hatevetei. Met arim berat nari main nari main ravameg-pov betei. Tat maot lop honerï ravat het ñetï hon nenao haovai sohozei. \v 11 Met pot arin añohovoz kapot ev. Met añ Kloviz kapotak nari ev emat, ari Korin añarab nae nari ser hat tin honeo nakezavoz ñetiv epat neen bar nañah, \v 12 “Met paru Korin añarab ser hat berat main main ravat het, narihö epat hamah, ‘Met Pol pi ahop, povoz dei pimeri ev,’ pot hamah. Ma mod narihö, ‘Evo, Apolos pi ahop, povoz dei pimeri ev,’ pot hamah. Ma mod narihö, ‘Dei Pitazari ev,’ pot hamah. Ma mod narihö amun epat hamah, ‘Dei Kristozari ev.’ Pot Korin añarab hahot hez.” Pot ev emat neen nañahan ne hatevetehon tin narav. \v 13 Povoz eñarohol epat añoman ari hodad ravei, Met Kristo pi lopotak berat ek nas main ek nas main ravat heza? Evo, pi berat main main narav, povoz ari pim añarab berat main main naravotuz ne ev hamoh. Ma ne Pol arim horï tovai emoogiñiz hañiv bat zirah nourahan ñomoho? Evo, met Iesu Kristoz tahat ok. Ma Iesuz homet hegin ivoh emeeharah nem abatavok ivoh emeeha? Evo, nem abatavok ari ivoh naemee, oñ Kristoz abatao hat ivoh emeeh. Povoz ari Kristozari ravat hezari ok, oñ nemeri ma Pitazari ma mod napuzari ari ravat nakez. \p \v 14-15 Met batam ne arinañ hehorah, ne aban Krispasir Gaias nen poñariv ivoh memeet, ari mod nari amun ne ivoh naemee, povoz ganö ari, “Pol ivoh emeehaek dei pim eñatak sameg,” pot arihanañ narihö rekot nakaotü. \v 16 Au ee, ne rahor unun manoh, met aban Stepanasir añapur ñarohol amun ne ivoh memeohö, oñ mod nari ivoh memeohö ma namemee-pov ne unun hamanoh. \v 17 Met Kristohö añarab ivoh memeemaz nañat nemeehan tovai samoh bon, oñ pim ñetï tinao añarabon bar mañovai sohomaz nañat nemeehan mañovai samoh. Met ham abanariz hodadevonañ het hamahavoz zut ne het mañamoh bon. Oñ ne parum hodad povonañ het mañovai samahavoz zut mañovai soohovozatin, paru Iesu darimaz homet hehan zirah urahan ñomah-ñetï pov mañamohoek betezao ravah narab, oñ ne pot nao namañ. \s1 Godiz hodad ahov Kristo ba ou batah \p \v 18 Met Kristo zirah urahan ñomah-ñetiv hamegin hatevetet paru ñomat horï ravapanez nonoroh samah-pori, “Ñetï betezao ok,” pot hat batiu tiu batamah, oñ dari pimeri ravat hezavoz hat tokat tinaek eñepanen hekaz eperi, ñetï epovoz homet epat hameg, “Met rotap Godiz kezao ahoam hez.” \v 19 Met batam ham eparahazatuz hodadevonañ het tamah-poriz epat menahan hez, \q1 Met aban ham eparahazatuz hodadevonañ het tamah-poriz hodadeo bavon batom. Ma aban pori hahopanen ne bazei manoman, parum hahopanezao betezao ravohopan. \rq Aisaia 29:14\rq* \m \v 20 Pot menahan hezaek, paru ham eparahazatuz hodad ahovonañ het tepañik menahan hez-povoz kapotaz tin hodad hez, ma topouramahaek bal hat modari hodad nao bapan hat ñetï nañir nañ ahoam mañamah. Met God parum hodad povoz homet batiu tiu batat, “Betezao ok,” pot hakahan hez. \p \v 21 Met God hodad ahö mapoñinañ hez-pop epat hahan hez, “Met ham eparahazatuz hodadevonañ hez-añarab pori nem hezhezavoz kapotaz tin paru hodad tapanez rekot bon.” Met dei pim ñetï tinao haovai samegin hodad povonañ hezari hatevetet, “Ñetï betezao ok,” pot paru hamah, oñ God pimauz hodadevok epat hahan hez, “Met paru tairari nem ñetï tin epov hatevetet barotap batapanez pori nemeri bavatoman tin hepan,” pot hah. \v 22 Met paru Zuda nem mod nari ham eparahazatuz hodad nenavonañ het, “Ari red navor nao añairepeken etetahoh, dei Iesuz ñetiv barotap batat homeme hek,” pot hamah. Oñ met Grik añarab nari hodadevoz zeimakeh lokat hamarahazatuz hodad ahov bat hez-narihö epat hamah, “Met nap hodad ahö tinavonañ het Kristoz ñetiv dein añapan, povoz pimaz dei barotap batat homeme hek.” \v 23 Met parum pot hamah-okovoz zut dei nak, oñ Kristo zirah urahan ñomah-ñetï nen pov mañovai samegin, paru Zuda nem pori hatevetet Kristo ev hamarah parum ahop ravat hepanez homehot hezaek, “Pi tapup haerat hañomah,” pot mañamegivoz paru loporizaro kaev ravamah. Ma Grik añarab pori ñetï povon hatevetet kek hat epat hamah, “Met paru okori hodad ahö tinavonañ het ñetï okov hamah bon, oñ hodadeo bon betezam het okat hamah.” \v 24 Met Zuda tairari God ba ou batahan pimeri ravat hez-pori, ma Grik añarab pat porihanañ tairari God ba ou batahan het, pimeri ravat hez-pori, Iesu Kristoz tat eñizahavoz homet, “Rotap Kristo ñomahan Godiz hodad tinavor kez ahov ou ravahan dari hodad raveg,” pot hamah. \v 25 Met paru nari Kristoz ñomahavoz homet epat hamah, “Met God kez nao ok nat.” Pot hamahaek paru pim kezavoz hodad narav het okat hamah. Oñ pi popuz kezavohö añarab maporiz kezavonañ tamah-poñ map ritou metat hez. Ma nari pim ñetivon hatevetet epat hamah, “Met pi hodad ahov bonop ok.” Pot pimaz hamahaek, paru pim hodad ahovoz hodad nat kut het okat hamah. Met pi popuz hodad ahovohö añarab maporiz hodadeo bat tamah-poñ map ritou metat hez. \p \v 26 Met nem bosir sau, batam ari tair hegiek God ba ou avatahan pimeri raveg, povoz homei. Met ham añarab modari arin eteohaek arihanañ honep honep hodad ahovonañ heginahoh, God ba ou avataha? Ma ari honep honep amun abat ahovonañ heginahoh pi ba ou avatah? Evo, ari maporizaro hodad ahovor abat ahov bon hegin pimauhö ba ou avatahan pimeri raveg. \v 27-28 Met ari añarab tairari modarihö arin eteamahan, ari hodadeo bon, ma kezao bon hez, ma abatao bon hez, ma modarihö batiu tiu avatat, “Betezari ok,” pot arimaz hamahan ari hez-pori, Godihö ba ou avatahan ari pimeri ravat hez. Met tairaiz ari pori ba ou avatahan hez hometunei, oñ añarab modarihö eteamahan paru añarab tairari hodad ahovonañ hez, ma kez ahovonañ het tamah, ma abat ahoñinañ hez, ma modariz etañik tinari ravat hez-map pori, tu ravapan hat arihoez ba ou avatah. Met ham añaraboz etañik hodad tairañ paru bat hel batat hamah-poñ bon tapan hat ari okorihoe ba ou avatahan hez. \v 29 Met God ari abatao bonori pimeri ba avatamahaek, tokat batogü amanapanez porah nap, Godiz etañik het pimauz abatao bat hel batat epat piin namañotü, “Met ne hodad ahovonañ hakehonahoh ni ba ou navateñin hehop ev.” Pot namañotuz homet ari añarab abatañ bon betez okori ba ou avatahan, pim nonoroh sameg. \v 30 Met God pimauhö ari eñizat Iesu Kristonañ bahoneo avatah. Met pi Kriston mañat meehan erat Godiz hodad tin povonañ heh-pov ba ou batahapuh, dari horï hegiek darim hañ horiv bat pi ñomat eñizahapuh batam Seteniz non horioroh soog-pov bavetet, pim añarab magei tinari bavatahan het pim non tinaoroh sameg. \v 31 Povoz epat menahan hezavoz dari homek, Met nap pimauz abatao bat hel navatotü, oñ darim Amipuz abat nenao bat hel batat hep. Pot menahan hezavoz dari homet, Iesu nenapuz biñ ravat pim abat nenao bat hel batohot hek. \c 2 \s1 Pol parunañ het mañoohat ev \p \v 1 Nem bosir sau ravat hezari, met batam ne arimatak emat hehö-porah arin añoman ari hatevetet, “Ae, aban hodad ahovonañap ev emat dein añamah,” pot hahopekez homet ne ñetï pot nao arin naañ, oñ Godiz ñetiv arin añomaz, \v 2 ne nemam garos pot homeohö, Met ne ñetï mod nao parun namañotü, oñ Iesu Kristo nenapuz homet pim zirah urahan ñomah-ñetï ahö nen epov parun mañohom. \v 3 Pot homet ne arinañ honeo hehorah ganö arin añoman hat navet tepek hezavoz homet, ne dei dei tat ñaihetivonañ honeo hehö. \v 4 Oñ am boi tat Iesuz ñetï tin pov arin añooh. Met ham eparahazatuz hodadevonañ ne het ari hatevetet nemaz biñ ravat hepekez ne ñetï pot nao arin naañ, oñ Godiz Pul Tinapuhö ne kezao nanoohan, ari tin hodad tepekez hat pim ñetiv arin añooh. \v 5 Povoz ham aban nari parumauz hodadevonañ ari eñizoohan Kristoz homeme heg bon, oñ Godihö ne kezao nanoohan arin añoohon, hatevetet pimaz homet barotap bateg. \s1 Pul Tinapuhö hodadeo manamah \p \v 6 Met pot batam arimatak emat arin añoh, oñ añarab Iesuz hahomet het pim ñetiv tin bahorë hat hakez-porin ne hodad ahovonañ het parun mañamoh. Met ham aban nari ham eparah hodad bon tapanez povonañ het hamah-pori, ma aban ahori ham eparahazatuz zaitivonañ het hamah-poriz zut, ne het paru Iesuz homeme hezarin mañamoh bon, \v 7 oñ Godiz hodadeo nanamahat homet het parun mañamoh. Met batam hamarar nonair nai bonorah God dari pim ñetï tinao hatevetet pinañ honeo pim alizavok tin hekaz homet, pim hodad ahö povonañ hehapuh homevai emooh-pov, pi ba ou navat hehan añarab hodad nat heh. \v 8 Ma ham eparahaz aban ahori amun Godiz homevai emooh-povoz hodad nat heh. Met paru Godiz home povoz hodad haravat hehavozatin darim Amip alizavor abat ahovoz maup zirah naur tah narab. \v 9 Met parum pot hodad nat hehavoz ñetï nao epat menahan hez, \q1 Met Godihö paru pimaz zait tat loporizaro manat hezari meñizapanen tin hepanez homet heh-povoz paru ham añarabohanañ napuhö povon et narë, ma hat navet, ma hodad narav heh. \rq Aisaia 64:4\rq* \m \v 10 Pot menah, oñ pim Pul Tinap hodad hezaek, dari hodadeo anahan petev Godiz home tin povoz hodad ravat hez. Met rotap God pim loporih homeamah-map poñ Pul Tinapuhö hodad hakezaek, pi navoz hodad nat hez bon. \v 11 Met aban nap pim modapuz loporih homeamahavon etet hodad nat, oñ mod pop pim loporih homeamahavoz pimauhö hodad hez, met povoz zut God pim loporih homeamahavoz dari hodad nat, oñ pim Pul Tinapuhö etet hodad hakez. \v 12 Met dari hamarahazatuz hodad nen povonañ het tovai sookaz Godihö nak, oñ pi dari nai namanaek, amauam masak ahov anat eñizah-pov tin hodad tookaz hat, pim Pul Tinap dari honep honep haanahan hez. \p \v 13 Kar, met dei orah rezah God home tinavonañ hez-popuz ñetiv haovai sameg. Met aban nari ham eparahazatuz hodadevonañ haohan, dei pim home tin povoz hodad raveg bon, oñ pim Pul Tinapuhö hodadeo anamah-nen potam haovai sameg. Met paru tairariz loporizaroh Pul Tinap hez-porin badede mañamegin, paru hatevetet hodad ravamah. \v 14 Oñ paru añarab tairariz loporizaroh Pul Tinap nakez-porin pim hodadeo anamahat ñetiv mañamegin, paru hatevetet kut tat, Ñetï betezao ev, pot homeamah. Met Pul Tinap parunañ nakez, povoz paru hodad tapanez bapap tamah. \v 15 Met aban tairapuz loporih Godiz Pul Tinap hakepanez-pop rekot añarab ñetï houloñ hahopanen pi hatevetet hodad tinao bat het navoz pot hapan, “Godizao ok,” met modavoz homet, “Evo, okov Godiz bonov ok, oñ hamarahazao.” Pot haovai sohopanen, añarab modari pim pot tin hodad tat hahopanezavoz kapotaz hodad natotü. \v 16 Met epat amun menahan hez, \q1 Met God hodad tairavoz tekï tat hepanen darihanañ nap hodad povoz badede piin mañapane? \q1 Evo, napuhö hodad tin navoz badede piin namañotuzap ok. \rq Aisaia 40:13\rq* \m Pot menahan hez. Met paru Pul Tinap bonori pim homet hezavoz hodad nat, oñ dari Pul Tinap anahan hezari Kristoz homeamahavoz tin hodad hez. \c 3 \s1 Godiz gog abanariz ñetiv \p \v 1 Nem bosir sau ravat hezari, mai zakep met ñarohol Godiz tin hodad nat hezavoz zut ari am hez. Met batam ne arimatak emat hehorah, paru añarab tairariz loporizaroh Godiz Pul Tinap an pap manat hez-porin ñetiv mañamohovoz zut arin naañ, oñ arim ham heriñiz zaitivok am tovai emoogiek aviam pimaz homet heg. Povoz paru Iesuz tin hodad natarin mañamohovoz zut arin añooh. \v 2 Tat ñarohol ahö ravat gipiz kezatü namahavoz zut ne arin añooh bon, oñ añahol parum ñarohol apet nenañ manamahan nohot hezavoz zut, ne arin orah rezah aviam añooh. Met petev amun ari ev menoh-taputam hez. \v 3-4 Met ham eparahazatuz hodadevonañ hez-añarab pori nae nari ser hamahavoz zut, ari het hodad povonañ ari nari epat hameg, “Met Pol pi ahop, povoz dei pimeri ev.” Pot hamegin, met ari mod narihö epat hameg, “Evo, met Apolos pi ahop, povoz dei pimeri ev.” Met pot hat berat main main ravamegivoz homet arin epat añomaz ev toh, Met ari ham eparahazatuz hodadevonañ het okat hameg. Pot arin ev añamoh. \p \v 5 Met pot arim hamegivoz homet ne epat arin at añom. Met dei Apolos tair tamegivoz homet deipimaz okat hameg? Met deip Godiz gog aban nenañariv pim ñetiv arin añoogin, pimaz homeo badae bateg. Met deip abat ahovonañ bonoñariv God pim homevok añamahat, deip nap nim gogot main main tovai sameg. \v 6 Met ari Godiz avasiz zut ravat hez. Met añarab avasik bitü ñedeamahavoz zut ne garos arimatak emat pim ñetiv arin añoohon, ari Kristoz añarab ravegin, tokat Apolos emat arinañ het ñetï pov gipiz bituk nonos uramah-povoz zut arin añooh. Oñ Godihö hodadeo ari naanatin, dei Apolosiz añoog-pov betezao ravah narab. \v 7 Met añarab bitü ñedeamah-pori ma nonos uramah-pori, paru abat ahoñinañ nakez, oñ am gogot tamah. Oñ God pimauhö bi potü ahö ravat utap tapanez korav ravat hez-nen popuz abatao bat hel batookazat ravah. \v 8-9 Met dei Apolos pim gog abanañariv ravat het, ari Godiz avasik bitü ñedeamahan hezavoz zut hezarih deip gog nenao toog. Met paru bitü ñedeamahavoz zut ne arinañ honeo het añooh, ma avasik nonos uramah-poriz zut pi arinañ het añooh. Met ne ahop pi goep ravat hez bon, oñ deip honeo Godiz gog aban nenañariv hez. Met pi dari nap nim gogot main main tovai sameg-povon etet, hañ tin ahov ma goev tokat anapanen dari bak. \s1 Godiz gogov tookaz ñetiv \p Met ari Godiz zeimakez zut ravat hez. \v 10 Met pi hodadevor kezao ne nanoohan, pim zei pomakez bahahavez zut toohon, ari Iesuz homehot hez. Oñ petev mod nari ari tin tohopekez hat Kristoz ñetiv badede añamahaek, zeimakez hatasiz zut ok etamah. Met Godiz gogot tamahari hodad tinavonañ het, aban nari tin homet zi kezahavenañ zeimak demamahavoz zut, tin hometahoh gogot tohopanen tin ravohopan. \v 11 Oñ zei hamoh-pomakez tok baharaz zut God Iesu Kristo meñehan hezaek aban mod nap rekot tok bah modar navareñotü. \v 12 Met dari Kristoz gogot tamegiri zeimak demamahavoz zut ravat het, Godiz gogot ok tameg. Met nari Kristoz gogot tin tamahaek, heleñ ma ainihav bat zei kezamak demamahavoz zut pim gogot kezao tamah. Oñ mod nari pim gogot tamahaek zi ripuhaver havohav bat betezam zeimak demamahavoz zut gogot tin nat. Pot Godiz gogot main main tamah. \v 13 Met tokat Kristo maot erat ñevok evizapanez aliz posik nap nim nem gog tamegiv pi it ñadat rai rai hahopanez poñadek bizat etepan. \v 14 Met aban nap Godiz gogot tovai heleñir ainiñinañ zeimak demamahavoz zut pim gogot tin tohopanez pov itiñadek bizapanen, ñadat bon nat hepanezaek pop hañ tinao bapan. \v 15 Oñ aban mod nap, zi ripuhaver havohavenañ zeimak demamahavoz zut, pim gogot betezam tohopanez pov itiñadek bizapanen ñadat zuam bon tapan. Tapanen pop etet pi amun ñadat bon tapan hezavoz homet barezat sapanez tapanen, God pi bat tinaek meñepanen hepan. Oñ pim gogot tohopanezavoz hañ tinao pi navotü. Povoz dari Kristoz gogot tohot zeimak tin demamahavoz zut tin tookaz homet hek. \s1 Godiz tup tinamak ravat hez \p \v 16-17 Met nem bosir sau ravat hezari, ev menomaz toh-epov ari hodad hegiek maot unun maneg, ma tair? Met ari mapori Kristonañ honeo togü honet ravat hezan, Godiz Pul Tinap arim loporizaroh hezaek ari Godiz tup tinamakez zut ravat hez. Met aban mod nari ari tup tin pomak ravat hezaek bahorï avatat baeverapan, povoz God mod pori pi hañiv metat bahorï batapan. \s1 Modariz abatañ bat hel navatotü \p \v 18-20 Eñarohol, ganö ari kut tepek hezavoz ev añomaz toh-epovoz tin hodad ravei. Met epat menahan hez, Met abanari biv manamahan anumaihol bamahavoz zut, Godihö añarab ham eparahazatuz hodad ahovonañ het, Dei hodadevonañari ev, pot homehot hez-pori bi povok bapanezarah parum hodad povohö rekot nameñizotü. Met mod epov amun menahan hez, Met God homeamahan añarab ham eparahazatuz hodadevonañ het parum loporizaroh homeamah-poñ betezañ ok. Pot ñetï povokaro menahan hezavoz homet dari epat hodad raveg, God eteamahan, ham eparahazatuz hodadevonañ het tamah-pov tiu tiu ravamah. Povoz arinañ hepanez nap, Ne ham eparahazatuz hodad ahovonañ hez-pot homepanez pop pi hodad pov betepanepuh, maot Godiz ñetï hodad tinao bat tohopanen, ham añarab modari piin etet pimaz, “Aban kutap ok,” pot hahopan. Oñ God aban mod ham eparahazatuz hodadeo betepanez popun etet, “Okop pim hodad tinao ahö ravat hezap ok,” pot pimaz hahopan. \p \v 21 Met ham eparahatuz hodadevonañ tamegivon pi eteamahan tiu tiu ravamah, povoz aban napur napuz abatao bat hel batat, “Dei epopuz hodadevoz eñatak sameg,” pot hahotunei. Eñarohol, rotap God ari eñizohopanez homet tin mapoñ ari haanah. \v 22 Met dei Apolosir Pita eñizookaz gogovok eñehan, pim ñetiv arin añat eñizoog. Ma ham eparah bizahan hez-mapotü eñizohopanez homet matut tah. Met ari birirï hez-eparah, ma ñomepekez porah, eñizohopanez map tin poñ ari haanahan bat hez. \v 23 Met ari Kristohö marasik haavat hez, met pi pop Godiz rop ok. \c 4 \s1 Godihö pim gog abanari an tapan \p \v 1 Met dei arin Iesuz ñetiv añameg-poriz ari epat homehopek, Met paru Kristoz gog aban nenari ok. Ma Godiz ñetï iz ravat hehao tin hepanez paru sikö nat, oñ kez tat het badede añovai samah. Pot deimaz homehopekezavoz tin ok ravohopan. \v 2 Met ari hodad, paru añarab modariz korav ravat hepanezari betezam naketü, oñ parum ahop etet biñ ravapanez homet, parum irih hepanez poriz tin korav ravat het meñizohopan. Met povoz zut dei arimaz tin korav aravat het eñizookaz homet hez. \v 3 Oñ ari ma añarab mod nari Godiz ñetiv nem añovai samohovoz, “Pol tin tamah,” ma, “Pi gog horit ok tamah,” pot nemaz hapek, ma mod nari hapan hezavoz, ne ñaihet tat home midin nat, ma nemauz gogot tamohovoz homet, Tin ev tamoh, pot ne hom namee, oñ am tovai samoh. \v 4 Met nem gogot tovai samohovoz homet petï ne horï nao nat, pot homeamoh, oñ ne povoz homet nemauz, “Ne tin ev tamoh,” pot rekot nakaotü. Oñ God pi nenap nem gog tamohovon etet hodad tinavonañ nemaz an netat pot hapan. \v 5 Met tokat darim Amip maot emapanez porah darim izek tameg-poñ, ma darim loporizaroh kilam homeameg-potü, pim alizavok map ba ou batapanen dari etek. Met pot tapanepuh an etat tairari pim gogot tin tohopanez porin etet honep honepun, “Ni tin nem gogot tooñip ok,” pot mañapan. \s1 Parumauz abatañ bat hel batooh \p \v 6 Nem bosir sau, met ari tin hodad tepekez hat, ev dei Apolos arinañ het gogot toog-ñetiv ok arin haañoh. Met tairao hodad tepekez hamoh hometunei, oñ dei arim koravoriz tin homehopekezavoz hodad tepek hat, deipim toogit ñetï pov ev añoh. Met Baiñetinavoz Tepatak menahan hezavoz eñatak tovai sohopek, povoz ari aban korav napuz abatao bat hel batat korav modapuz kaev naravotü, pot arin ev añamoh. \v 7 Met ari Korin añarab honep honep arim abatañ bat hel batat hez, pot hahan ne hateveteohö. Met ari pot tameg-okov tin bonov ok tameg, pot ev hamoh. Ma arim Godiz homet tovai sameg-pov taekanañ hodad pov beg? Met rotap Godihö hodad pov anahan ari bat hez. Povoz tairaiz arimauz abatañ bat hel batat hameg? \p \v 8 Met ari Korin añarab arimauz abatañ bat hel batat epat hameg, “Met dari Godiz ñetivon hat havetehot map hodad tat, dari rekö ravat pim aban ahori haravat hezari ev.” Pot arimauz hameg, oñ dei aposor abanari ahori narav, homeamegi? Met rotap ari Godiz gog aban ahori ravegitin, deip amun arinañ honeo biñ ravat pim gog aban ahoñariv raveg narab, oñ arim, “Dei ahori ev,” pot hameg-okov rotap bonov ok. \v 9 Met rotap dei aposor abanari deim abatañ bat hel navatotü, oñ deim tamegivoz homet epat arin añom, Met God dei ham eparah abat ahoñinañari ravat hekaz au naañ. Met aban nap ñevok bizat pim ñetiv hat, “Men ñomakazap ev,” pot hat zeirevai baverevat añaraboz roposik men ñomamahan añarab ahovokaro etevai samahavoz zut, dei aposor abanari tovai samegin añarab modari dein etet ñebul epat añamah, “Ari ñevok evizat arim ñetiv hapanen hatevetet paru ari ur oñomapanezari ok.” Pot deimaz hamahan enzolihol amun etet hezan deim abatañ er horat hez. Oñ ari arimauz, “Dei abat ahoñinañari ravat hez,” pot ari hameg. \v 10 Met dei Kristoz ñetiv haovai samegiek, ham añarab modari dein eteamahan dei aban kutariz zut ravat hez. Oñ ari pi tapupuz gogot tohot, “Dei hodad ahovonañari ev,” pot betezam hamegiek tin hameg, pot homeamegi? Evo, tin ok nak. Met deim tamegivon modari etet, “Kezao bonori ok,” pot deimaz hamah. Oñ ari kut tat, Dei kezavonañ het tameg, pot homeameg. Met modari dein eteamahan dei betez abatañ bonori pot ravat hez, oñ ari dei abat ahoñinañari ev, pot homeamegi? Evo, pot homeameg-okov tin bon. \v 11 Met batam kapot tegiekanañ tohot, petev amun dei pim gogot tohot, gipizor ivovoz gin het tovai emameg, ma deim dimir giv kelat hezatü meet emameg, ma ñai abanari ouramah, ma deim zei tin hekaz nañ bon. \v 12 Met pot tohot deim gipizor modatü bookaz hat gog ahot deim marañinañ tat monis bat zum tameg. Met modari deimaz kaev ravat ñetï horiv añamahan, dei God paru meñizohopanez hat parumaz piin mañ mañameg. Ma horï povor kao etamahan dei kaev narav, oñ boi tat am hez. \v 13 Met paru deimaz ñetï horiv hat deim abatañ bat hor batamahan, dei ñetï masakao maot parun mañameg. Met añarab modari dein eteamahan zezer kulup beteamahan oraet zañ tat ulagï tamahavoz zut dei hezan, “Paru horiri okeg, paru dein añohopanez pov dei hat navetetü,” pot deimaz haovai emohot petev am hamah. \s1 Paru pim toohat tohopanez mañah \p \v 14 Nem hatari, met ari hatevetet tu ravepekez hat ne ñetï epov menoh bon. Oñ ne arimaz homeamohon, ari nem ñaro pimauriz zut ravat hez, povoz papahol parum ñaroholoz homet loporizaro manat hodad tinavonañ hepanez meñizat mañamahavoz zut, ne ari hodad tinavonañ hepekez hat badede ev arin añamoh. \v 15 Met ari Kristoz homeo badae batat het pinañ honeo ravat hezaek, arimaz aban korav hepanez pori ahoam hez batah, oñ ne garos arimatak emat Iesu Kristoz ñetiv arin añoohon ari hatevetet barotap batat hezaek, ne nenap arim pap pimaupuz zut ravat hez. \v 16 Povoz ne zakep tat iñivonañ ari nem ñaroholon epat añom, Met nem tovai samoh-taput ari tovai sohozei. \v 17 Met pot tohopekez homet ne aban Timoti meeman arihaz ok emapan. Met Timoti pop nem ro pimaupuz zut ravat hezan nem loporï pi manamoh. Met pi darim Amipuz hahan hezao baval hat tinam tovai samahap ok. Met pi arihaz meeman emapanezaek, ok emat nem orah rezah Iesu Kristoz nonoroh emohot añaraboh metovai samoh-ñetiv arin añohopan. Met pim añohopanez ñetï pov ne orah rezah zeisikaroh sat em tohot, Iesuz añarab togü manamahaek sat mañovai samohov ok emat añapan. \p \v 18 Met ari nari epat hagiv emat hahan ne hateveteohö, “Met Pol pi maot ev darimatak naemotug, darim zaitivok tohok.” Pot hat arim abatañ bat hel batameg. \v 19 Oñ rotap darim Amip nonor ba ou batapan, povoz ne zuam arihaz emom. Tat arihanañ tairari parum abatañ bat hel batat hezarin etehot, met Godiz kezao parunañ honeo hezan pim gogot tohot okat hamah, ma parumauz hodadevokam ñetï betezañ hamah, pot paru hamaharin etehot ne hodad tom. \v 20 Met dari Godiz masakavoz roketak hakezari darim gizañinañ ñetï nenañ haovai sookaz pi nak, oñ dari pim kezavonañ het tin tookaz hahan hez, povoz arim aban hamoh-pori kez povonañ het tamah ma tair, pot etehot hodad tomaz ok emom. \v 21 Povoz nem ñarohol epat arin at añom, Met arimatak emat arimaz mogao tat ñai añom, ma emat masakavonañ het ñetï sokov arin añom? Met arin at añoh-epovoz homet hodad tinao bat hezhez tinavonañ maot hepeken, rekot ne emat ñetï masakao arin añom, oñ ari am horivonañ hepek, povoz masakavonañ añomaz nonor bon tapanen ñai añom. \c 5 \s1 Aban nap horï ahov tah \p \v 1 Met arim ñaravatak horï ahov ou ravat hez, pot ñetiv haovai emoohan ne hateveteohö. Met paru Godiz ñetivon hat naveteriz natotuzat ah ñeo elat, aban nap pim pap pi batahapuz añap bat hez. Pot hahan ne hateveteohö. \v 2 Met pi pot tat ari Iesuz togut ravat hezari bahorï avatahan hezaek, tairaiz arim abatañ bat hel batameg? Pot arin ev añamoh. Met ari horï tah-popun etet honoñai tat arim togutakanañ meegin, pi pataek sat hehatin, tin ravah narab. Oñ ari pot nat het, “Am sa hep,” pot pimaz hagin okeam hez-pov tin bon. \v 3 Met ne petev hotoh ev hez-eparah arimaz ahoam homeamohoek, ne ok arinañ honeo hakez herï ravat hez. Povoz aban horï ahö pov tat hezan hamoh-pop pim horï povoz epat metepeken, pi hañiv bapanez ne hodad epov boh. \v 4 Met ari honeek topourepekepuh nem arimaz homet hez-epat ari homepeken, darim Amip Iesuz kezao amun arinañ het eñizapanen, \v 5 aban pop Seteniz marasik bizepeken pi evetet sat pataek popuz roketak hepan. Met pot metepeken pim lop batamoriz zaitivonañ horï tat hez-pov bon tapanen, darim Amip erapanez aliz posik God pi maot pimop bavatapanen tin hepan. \s1 Aban horï tooh-pop meepan \p \v 6 Met arim heriñ bat hel batat hezan hateveteamoh-pov tin bonov ok, pot ev arin añamoh. Met povoz hodad tepekez ñetï avï navotar ne epat arin añom. Met ari hodad, bol heipitak izov hezaek rapat bol heip potak sapan, povoz bol heip pot map horï ravapan. Met povoz zut horï nao añarab nariz ñaravatak het ahö ravohopanen mapori horï ravohopan. \v 7 Met arim ñaravatak horï ahö pov ou ravahaek, ari maporihoen horï tepek hezavoz petev pop meepeken, pataek sapanen maot tin hepekez ev hamoh. Met dari Pasova aliz poñik bol sipsip rohol bareñ elamegin ñomahavoz zut, petev Iesu dari tin hekaz hat ñomah. \v 8 Met darim iz mimihol Izip zeisik hehaekanañ paru zei pos betepanez tah-porah, parum gipiz tairatü garos bizahan oraeh-potü map betet, gipiz tin mageitü bat Izip zeis betet sah. Met povoz zut arim garos horï toog-map potü betet hodad magei tinavonañ het tovai sohot, ñetï rotap tinañihar haovai sohopekez ev arin añamoh. \p \v 9 Met garos ne ñetiv menat ari añarab horiam tat, nae nari betezam bamaharinañ honeo toutat ñetiñ hahotunei, pot ne arin haañoh. \v 10 Met pot arin añohovoz homet epat badede añomaz maot ev menoh. Met paru Godiz ñetivon hat navet het bogï tamahari ma giz gut tamahari, ma boir givogï tamahari, ma pituholoz homet gog navor nao tamahari, met ev menoh-porinañ honeo ari rekot naketü, pot ne arin naañ. Met ham eparah ari hezaek orah rezah añarab horï poñ tamahari ahoam hez, povoz taekepek pori bon hezaek ari sat hepek? Evo rekot bon, oñ porinañ honeo ari am hez. \v 11 Met ari paru tairarinañ naketuz homet ñetiv menat arin añoh hometunei, oñ paru añarab epat hahopanezariz garos ok añoh, “Met dei Iesuz homeo badae batat het arinañ honeo ravegiri ev,” pot arin añapanepuh am bogï tohopanezari, ma modarizatun orah rezah etet zait tohopanezari, ma pituholoz gog navor nao am tohopanezari, ma añarab modariz ñetï horiñ hahot poriz abatañ bat hor batohopanezari, ma iv kezañ ahoam nat rumurohopanezari, ma boir givogï tohopanezari, met ev menoh-nari Iesuz homet het horï pot tohopanezarinañ ari honeo het ñetï nae nap hahotunei, ma parunañ honeo toutat gipiz nohotunei, pot ev añamoh. \p \v 12-13 Oñ dari Iesuz añarab paru pimaz hom namee het, horï tamahariz petev darihoam an natotü, oñ tokat God pimauhö pori ñevok bizat hañiv manapan. Met ari Iesuz togutak hakezarihanañ nap horï nao tapanen, etet hodad tinao bapan hat, rekot ari togü potak hez-pori pi ñevok bizat pim ñetiv hat ba oñ batepek. Met ev menoh-epovoz ñetï nao epat menahan hez, Met aban nap horï nao tapanen meepeken arihanañ sat main hepan. \c 6 \s1 Parum modari ñevok navizotü \p \v 1 Met arim horï mod tamegivoz ñetï epov hahan ne hateveteohö, povoz epat arin añom. Met ari arim Iesuz homet hez-mod nariz mogao tamegivoz homet kaev ravat Godiz hodad natarin sat mañamegin, mod pori ñevok bizat ñetiv ba oñ batamah. Eñarohol, arim pot metamegivoz tin ok tameg, pot ne nakaotü, oñ horï ok tameg, pot arin ev añamoh. Oñ bonaiz ari pot tamegiri Godiz añarab narin arim ñetï poñ mañohopeken, paruhö ba oñ batohopan? \v 2 Met tokat Iesu Kristo maot erapanen, dari pim añarab pi meñizat darim añarab modari an metat hañiv metak, pot ari hodad nata? Met dari añarab modari pot metakazaek petev darim narih horï goe nao ou ravamahan, “Evo, dari rekot parum tamah-okov ba oñ navatotuzari ok,” pot hamegi? Eñarohol, met tovai ari ganö sat ñetï poñiz nañ Godiz hodad natarin mañovai sohotunei. \v 3 Met añomaz toh-epovoz ari amun tin homei. Tokat dari enzoliholoz tovai samahavoz amun etet paru an metak, pot ari hodad nata? Met dari tokat gog ahö pov takazari ev hamarah het tamegiek, honoñaiv ma serao ma horï mod tairao ou ravohopanen, dari rekot tinam hatevetet ba oñ batookan tin ravohopan. \v 4 Met ari pot nat, oñ arim ñaravatak honoñai hamoh-pot nao ou ravamahan, arim togutakanañ iñidoh het Iesuz hom namee hezarin ba oñ batapanez homet mañamegiek, horï ok tameg, pot arin ev añamoh. \v 5 Met ari hatevetet pot tamegivoz tu ravepekez homet ev arin añamoh. Met arih honoñai hamoh-pot nao berevapanen, arim ñaravatak aban hodad tinavonañ het rekot hatevetet ba oñ batapanez nari bon, pot homeamegi? Evo, rotap hodad tinavonañ nari arinañ honeo ok hakez. \v 6 Met arim nari parum modariz ñetiv iñidoh hezarin sat mañamahan, mod pori ñevok bizat hatevetet ba oñ batamahaek tin bon, pot arin ev añamoh. \p \v 7 Met arim nari modariz kaev ravat ñevok biamegivoz ñetï modao ne epat arin añom, Met ari Godiz nonoroh samegiek, Seten ok moreg etamahan horï okov tameg. Oñ bonaiz arim nari horï nañ etohopanen, ari am masakavonañ het ñetï tinao parun mañohopek. Ma nap arim nai givogï bapanen, Am sa hep, pot homet lop tinarizaronañ hepekez pov tin ok. Pot ari orah rezah tohopeken tin ravohopan. \v 8 Met ari tin pot nat, oñ ari Iesuz homet hez-pori horï povor kao nae nap metameg, ma ari nari arim mod arinañ hezariz nonair nai givogï bameg. Eñarohol, homeamohon ari horiv ok tameg, pot ravamah. \p \v 9 Met añarab horï tamahari Godiz masakavoz roketak rekot naketü, ñetï pov ari hat haveteameg. Povoz ganö kut tat rokë potak sat nakez tepek hezavoz maot epat ne arin añom. Met paru bogï tamahari, ma pituhol meñizohopanez homet nao tamahari, ma modariz añahol ma abuhol bamahari, ma abanari añaholoz zait tat bamahavoz zut parum aban modari añaz bamahari, \v 10 ma modarizatü givogï bamahari, ma modarizatun etet parum bohopanez orah rezah zait tat homeamahari, ma iv kezañ ahoam nat rumuramahari, ma modariz ñetï horiñ hat parum abatañ bat hor batamahari, ma boir givogï tamahari, map ev hahö-epeñ tamah-pori Godiz masakavoz roketak naketuzari ok. \v 11 Met batam ari nari horï epeñ hatovai emoog, oñ petev ari poñ betet darim Amip Iesuz ñetiv hatevetet barotap bategin, darim dimihol bariamegin baim ravamahavoz zut pi arim horï toog-poñ ol betehan, Godiz Pul Tinap eñizahan, ari pim añarab tinari raveg. Tegin God arimaz epat hakahan hez, “Parum horï toohañiz hañiv tokat navotuzari ok.” Pot arimaz hakahan hez, povoz ari God pot tat eñizahavoz homet tovai maot unun manat horï nañ totunei. \s1 Dari Pul Tinapuz zeimak hez \p \v 12 Met arihanañ aban nap epat hapan, “Met God darim natotuz ahao nak hez-map poñ ne rekot am tovai sohom.” Met ni pot hakezapun epat nañom, “Rotap ok hakë, oñ nim tookez nañihö rekot ok naneñizotü, povoz poñ amun ni tovai natotü. Met dari naeñizotuz hamoh-poñ am tovai sohok, povoz Godiz tin homevai nasohotü. Ma birepenañ demamegivoz zut naeñizotuz hamoh-poñ ganö edemapan hezavoz dari poñ tovai nasohotü.” \v 13 Ma ni mod nap epat nañekë, “Met God darim gipiz nookaz hat darim giruñ matut tat bizahan hezaek, gipiz tin anahan hez-potü am bat novai sohom.” Pot hat nim herisiz zaitivoz eñatak tovai sookez homet hekë. Met ni pot hakezapun epat nañom, Met rotap God dari potü am bat novai sookaz matut etahan hez, met tokat pi hapanen darim nameg-potü bon tapan. Oñ darim heriñ bon natotuzañ eveg, dari bogï tookaz ma modapuz abup ma añap bookaz homet matut naet, oñ dari tin het pim gogot tookan, pi darimaz korav ravat hepanez hat matut etah. \v 14 Met darim Amip ñomahan God pim heris maot baval hahavoz zut, darim heriñ amun pim kez ahovonañ baval akapan. Povoz darim herï poñiz tin korav ravat het poñinañ horï natotuz ev hamoh. \p \v 15 Met ari hodad, darim heriñ Kristozañ ravat hez, ma darim gagañir eñar mar amun pimeñ ravat hez. Met darim heriñ Kristozañ ravat hezaek, darihanañ aban nap añ bogï tamah-napunañ orapanen tin ravapane? Evo, mai zakep pot tapanezavoz horï ahov ravapan. \v 16 Met ev menoh-epovoz God batam epat hahan hez, “Met aban napur añ nap añarab tapanezaek parup herï hones ravapan.” Pot hahan hez, povoz aban nap añ bogï tamah-horï popunañ orapanen parup herï hones ravapan. Pot ev menoh-epovoz homet hodad ravei. \v 17 Oñ tairap darim Amip loporï manat hepanez pop pinañ homevor hodad honevonañ hepan. \p \v 18 Met ganö ari bogï tohopek hezavoz, ari tin homet ñaihet tat arim heriñiz tin korav ravat hezei. Met dari añaraboz horï tameg-mod mapoñihö darim heriñ bahorï naavatotü, oñ nap bogï tohopanez povohö Godiz etañik pop pimauhö pim heris bahorï metohopan, pot ari homet ñaihet tat zei manat hezei. \v 19 Met God pim Pul Tinap darim loporizaroh meehan erat hezan darim heriñ pim Pul Tinapuz zei tinamakez zut ravat hez. Povoz ari Godizari ravat hezaek, arimauz heriñiz zaitivok tovai nasohotü, oñ pimauz zaitivok tovai sohopekezavoz ari tin hodad nata? \v 20 Met God dari pimeri ravat hekaz hat zum ahov haetat pim rop meehan erat eñizahavoz homet, arim heriñiz tin korav ravat hepeken añarab modari arin etet Godiz abatao bat hel batat hepan. \c 7 \s1 Añarab nae nap bohopanez ñetiñ \p \v 1 Nem bosir sau ravat hezari, met arim tairañiz homet at ñeñ tepaek menat nehaz meegin emahan ne bat rekö hahö, ñetï poñiz ñetï hañiñ ev menomaz toh. \p Met aban nap Iesuz gogot tohopanez hat añap nav main am hepanez popuz tin ok tapan, pot homeamoh. \v 2 Oñ añarab ahovokaro hadeholoz zut betezam bogï tovai samah, povoz ganö ari taput tepek hezavoz ari abanari nap nim nem añ honep bat hepek, ma ari añahol amun nap nim abü honep bat hepek. \v 3-4 Met ari añaholon ne epat añom. Met arim abuhol bamegin arim heriñ parumeñ ravat hez, povoz nim abup arip orepekez hapanen ni, “Evo ne kaev,” pot mañotun. Ma ari abuhol amun arim heriñ arim añaholozañ ravat hez, povoz arip orepekez nim añap hapanen ni, “Evo ne kaev,” pot mañotun, oñ arip am orepek. \v 5 Met ari aban napur añap narah lop honerï ravat nae nap epat mañepek, “Met deip Godin mañ mañovai sohopainez hat aliz nañ deip honeo naorö am hepain.” Pot nae nap mañepikez pov tin ok, oñ pot hapekepuh Godin mañ mañovai sohopeken, aliz hapekez poñ bon tapanen arip maot honeo ravat orepek. Met ganö arip honeo naor tepekepuh main main potam hepekezaek, Seten moreg etapanen ni añap ma abup mod napunañ betez orekepuh, horï tekë hezavoz arip honeo zuam maot orepek. \p \v 6 Met añarab nae nap bohopekez ev menoh-pot rotap ari mapori nae nap bohopek bon, oñ ari tairari nae nap bohopekez zait tohopekez pori rekot nae nap bohopek, pot arin ok añamoh. \v 7 Met nem añap nav\f + \fr 7:7 \ft Pavar 7 -Met Poliz ñetï hodadeo ev. Pol pi Iesuz hom namee heharah pi Parisi abanap het Zudaholoz kaunsor aban ahop ravat hehaek, pi añap havat heh, pot dari hodad hakez. Met añ pop ñomah, ma Pol Iesuz homeo barotap batat hehavoz kaev ravat pi betet maot pimatak sahan, pim main gogovok sat em tooh, povoz dari petev hodad nat hez.\f* het sat em tamohovoz zut ari mapori añahol nav main hepek, povoz tin ravapan, pot homeamoh. Met pot ari mapori tepekezavoz rekot petï tin naravotü, oñ God dari hodad navor nao anamahaek, aban nap pim main hepanez hodad ravat Godiz gogot tamah, met modap hodad modao bat pim añap bat het pim gogot amun tamah. \p \v 8 Met ari ñari añaholor aban rohol, ma ari añ hapuriholoz tohopekezat ñetiv ev añomaz toh. Met ari am nem hezat añarab nat main hepek, povoz tin ravapan. \v 9 Oñ arim main tin het tovai sohopekezat narav tat, arim loporizaroh mid mid ahov tat hepekepuh, kez tat am hepekez nonor bon tapan, povoz ganö zait povohö bahorï avatapan hezavoz nap nim añap ma abup bat hepeken tin ravapan. \p \v 10 Met ari añaholor abuholoz ñetï epov nehoam homet ev menomaz toh bon, oñ darim Amipuz hahan hezat ev menomaz toh. Met ni añ nap tovai nim abup kaev metat betet sotun. \v 11 Oñ aripitï honoñai ahö nao ou ravapanen nim abup betet sekë, povoz ni añ pop rekot abü modap navotü, oñ nim main am hekë. Tat tokat arip maot honeo tin hepekez nonor ou ravapan, povoz ni maot emat nim abü maupunañ hekez hamoh. Met ari abuhol amun tovai arim añahol kaev ravat betetunei. \p \v 12 Met ari mod nariz homet darim Amipuz hah-ñetï bonov ev, oñ nehoam arin ev añomaz toh. Met ni aban nap Iesuz homeo badae batat heken, nim añap pimaz hom namee betezam hepan, povoz nim añapuz kaev ravekepuh, “Ne nimaz kaeveg sa,” pot piin namañotü. Oñ nim añap arip am honeo hepekez gu hapan, povoz arip am hepek. \v 13 Ma ni añ nap taput Iesuz homeo badae batat heken, nim abup pimaz hom namee het betezam hepanepuh nim abup arip am añarab tat honeo hepekez gu hapan, povoz kaev naravotü, oñ arip am hepek. \v 14 Met añ nap ma aban nap Iesuz homehot hepanen, pim abup ma añap am betezam hepan, povoz parup honeo hepanezaek, añ pop ma aban pop Iesuz homet hepanez tin pov pim abuputï ma añaputï sohopanen, God etehopanen parup tinañariv ravat hepan. Met ev menoh-epov bonotin parupim ñarohol Godiz hodad natariz ñaroholoz zut ravat heh narab. Oñ añ Iesuz homet hepanezap, ma aban pimaz homet hepanez-popuz home tin pov ñaroholotï amun sohopanen, God etehopanen pimeri ravohopan. \v 15 Met Iesuz homet barotap navat hepanez nap pim añap ma abup Iesuz homehot hepanezaek, kaev ravat betet sapanez mañapanen, Iesuz homet hepanez aban pop ma añ pop pi home midin tat epat namañotü, “Met God deip honeo hepainez hahan hezaek ni rekot ne nevetet nasotü.” Pot namañotü, oñ am meepanen sapan. Met ganö kaev ravat hepanezaek bagaa batapanen, parup het God abanapur añap tin honeo hepanez hahan hez-pov elat tin honeo naketü, povoz am mañapanen sapan hamoh. \v 16 Met ni añ Iesuz homeo badae batat hekezap nim abup meñizat tin metooken, pi amun Iesuz homeo badae batat hepan ma tair? Povoz ni unun. Ma ni aban nap amun Iesuz homehot hekezap nim añap meñizat tin metooken Iesuz homeo badae batapan, ma tair? Pot ni hodad nat hez. (Povo nim abup ma añap ninañ honeo hepane hapanen ni kaev naravotü, oñ am tin honeo arip hepeke hamoh.) \s1 God ba ou batah-potam hek \p \v 17 Met ari Iesuz homeo badae batat hezari, ñetï epov ne zeisikaroh sat em tohot Iesuz añarab togü mapoñik het mañamoh. Met God pimauhö dari añarab maporiz nap nim main main tovai sookazat hahan hezaek, ari tair hegin God ba ou avatahan pimaz homeo badae bateg-potam het tovai sohozei. \v 18 Met ev menohovoz kapot epat badede añom. Met ni Zuda aban nap goerah nim biz kosis neelahan ni tovai emooñin God ba ou navatahan ni pimaz homet hez, povoz ni neelahavoz mormor pos el betekez hometun. Met ni aban pat Zuda bonop goerah pot nanet-pop petev nim kosis neelapanez ni hom nameotü. \v 19 Met ari Zudaholoz kosiñ elameg-pov upai nao ok, ma ari patariz nael tameg-pov amun upai nao ok, oñ dari Godiz ñetï katë hahan hezañ baval hat tovai sookaz pov ahö map tinao ok. \v 20 Povoz homet garos añoh-epat maot ne arin añom, Met ari tair hegin God ba ou avatahan pimaz homeo badae bateg-potam tohozei. \v 21 Met ni nap pi ba ou navatahan pimaz homeo badae batat heñ-porah, aban ahö napuz irih het pimauz zaitivok haohat gogot upai tohot monis nav heñip, ni aban ahö popuz irih am het gog pot tameñivoz home midin tat epat hometun, Met ne tair tat nem aban ahö epop betet nemauz zaitivok maot sat em tohom batah, pot homeotun. Oñ nim aban ahö pop, “Kar, rekot ni ne nevetet nimauz zaitivok sohoz,” pot nañapan, povoz pim nañapanezat tat ni rekot pi betet sookë. \v 22 Met ni ahopuz irih tin het home midin natotuz kapot ev. Met ni aban ahö popuz irih het tooñin, darim Amip ni ba ou navatahan hezaek, nim ham herisinañ aban ahö popuz irih am het pim zaitivok tovai sameñ. Oñ ni horivoz irih heñiekanañ ba neverevahaek, petev nim loporih darim Amipuz zaitivok tovai sameñ, povoz aban okopuz irih hekez kaev ravotun. Ma ari modari batam aban ahö nariz irih nakez, oñ arimauz zaitivok sat em toogin Kristo ba ou avatahan hezari, petev pi ahö popuz irih ari ravat het pimauz zaitivok tovai sameg. \v 23 Met God zum ahov etat pim rop meehan erat eñizah, povoz homet ganö aban modariz home betezavoz irih hepek hezavoz God nenapuz homet het sohopek. \v 24 Nem bosir sau, met batam ari tair hegin God ari ba ou avatah-potam het Godinañ tin honeo sat em tohozei. \s1 Añarab nae nap navariz ñetiv \p \v 25 Met ari ñari añ tohai abuhol nav het main hezariz homet arim tat hepekezat ne darim Amipuz hahan hez-ñetiv arin añomaz toh bon, oñ darim Amipuz zakepivok ne tovai samoh, povoz nem hodadevokam epat arin añoman, ari rekot hatevetet barotap batepekezao ev. \v 26 Met petev dari Iesuz homet hezaritï honoñai ahoñ ou ravamah, povoz arim petev añahol ma abuhol nav hezatam het tohopeken tin ravohopan, pot ne homeamoh. \v 27 Met ni aban añapunañ hezap, ma añ abupunañ hezap, pimaz kaev ravat navetetuz homeamoh, ma ari ro aban nari ma ñari añ tohai hez-nari amun arim añapuz ma abupuz mel totunei. \v 28 Met ni nap nim abup ma añap bekë, povoz, “Horï ok teg,” pot aripin naañotü, oñ honoñai povor kao añarab tat ñarohol batamaharitï ou ravamahan hateveteamah, oñ main hezaritï honoñai poñ ou narav, povoz ne homet petev arim main hezatam hezei, pot arin ev añamoh. \p \v 29 Nem bosir sau, ev ham eparah hekazao totoi bon tapan, povoz ari aban añahol bat hezarin epat añom, Met paru añahol bonori tinam darim Amipuz homet, pihar loporï manamahavoz zut, ari amun het tohozei. \v 30 Met totoi mapotü bon tapanez tah, povoz ari arim kapotak nap ñomahan iñir zakep tamegiri, zakep pov betet darim Amipuz homet pihar loporï manohozei. Ma ari navoz homet biñ pimau ravat hezari, ganö biñ pov ritou etapan hezavoz darim Amipuz homet pihar loporï manohozei. Ma ari nonair nai ahotü zum tat bizegin oraez-pori potuhö ari rekot naeñizotü, povoz nonair naitü bonoriz zut het pimaz homet pihar loporï manohozei. \v 31 Met hamarah nonair nai hezan eteamegitü bon tapanezatü ok, povoz tovai potuz homet ahoam zait totunei, oñ God nenapuz homet pihar arim loporizaro manohozei. \p \v 32 Met ari ham eparahazatuz homet het home midin tat honoñai tohopekez ne zait nat, povoz epat arin añom. Met aban añap bon pop darim Amip pim tohopanezavon etet pimaz biñ ravat hepanez homet rekot pi Amipuz gog nenavoz homet tohopan. \v 33 Oñ paru aban añaholonañ hezari rekot pot natotuzari ok, oñ parum añahol biñ ravat hepanez hat ham eparahazatuz homevai, darim Amipuz gogovoz amun homeamahaek, \v 34 parum loporizaroh home houlovokaro ou ravamah. Met añ abuhol bonori amun, darim Amip loporï manat pi nenapuz gogot tovai sohopanez zaitivonañ het mod navoz hom namee hez. Met añ abuholonañ hezari parum abuhol biñ ravat hepanez hat ham eparah hezatuz homehot gogot tamah. \v 35 Met ari añahol ma abuhol navotuz ahao añoman, ari hatevetet tohopekezat homet ev arin añamoh bon, oñ eñizohoman ari Iesuz nonoroh tinam sohot, pi nenapuz gogovoz zaitivonañ tovai sohopekez homet ñetï epov ev arin añamoh. \p \v 36 Met aban napur añ ñodep hepanepuh aban pop epat homepan, “Nem añ ñodep ne navotü, oñ nem mainoam het Godiz gogot tohom.” Met pot pi homepanepuh het maot pim añ ñod popuz ahoam zait tapan, povoz parup nae nap bapanez pov tin ok tapan, pot homeamoh. \v 37 Oñ aban mod nap pimauz zaitivok epat hapan, “Met nem main het nem añ ñodep navotuz hodad ahov neeh hez.” Pot hapanepuh pimauhö Godiz gog nenao tohopanez home nen povonañ hepanez aban pop amun tin ok tapan, pot homeamoh. \v 38 Met aban nap pim añ ñodep am bapan, povoz tin ok tapan, ma aban mod nap pim añ ñodep nav main hepanez pop pi tin mapov ok tapan, pot ev hamoh. \p \v 39 Met añ nap pim abup birirï hepanen, pinañ honeo het rekot abü modap navotü, pot God hahan hez. Oñ pim abup ñomapan, povozahoh rekot pi abü modap bapan. Oñ betez hepanez nap navotü, oñ pinañ honeo Iesuz ñetiv hatevetet homehot hepanez aban nen pop rekot bapan. \v 40 Oñ añ pim abup ñomapanen hepanez pop pim main am hepan, povoz biñavonañ pi hepanezap ok, pot ne homeamoh. Met nemauz hodadevonañ ev menoh, oñ Godiz Pul Tinap nem loporih hezaek ne rekot ñetï moreg nao arin naañotü, pot homeamoh. \c 8 \s1 Parum God moregariz homet tooh \p \v 1 Met paru añarab mod nari god rotap bonoriz akohol matut tahaek, bat em bizahan oraez-pori meñizohopanez homet anumai bareñ elamah-poriz nañ modari zum tapan hat biamahan, añarab emat bat namahavoz homet ari epat neen at nañeg, “Met dari Iesuz homet hezari anumai poñiz nañ rekot bat nak ma nainotü?” Pot tepaek menat neen at nañegivoz homet epat arin añom. Met ari nari epat hameg, “Met paru rotap bonori ok, povoz dari rekot parumaz homet anumai bareñ elamah-poriz nañ bat nohok.” Oñ ganö ari pot hat biñ ravat arimauz abatañ bat hel batepek hezavoz epat ne arin añom, Met añarab arim Iesuz homet hez-mod nari pot hameg-hodad povonañ nakez-pori, “Evo, anumai poñ nainotü,” pot hamah-poriz zakep tat masak metohopekezaek, arim Iesuz homeo badae batat hez-pov ahö ravohopan. \v 2 Met arihanañ nari epat hahopan batah, “Met deim tin tovai sookaz hodadeo ahoam hez.” Met pot hahopanezariz hodadeo aviam hepanen, parumauz abatañ bat hel batohopanezaek tin naravotü, pot arin ev añamoh. \v 3 Met tairap God pim loporï map tin manovai sohopanez popuz piuhö, “Okop nemop ok,” pot pimaz hahopan. \p \v 4-6 Met dari Iesuz homeo badae batat hezari anumai hameg-poñiz nañ nak ma nainotuz homet epat haom, Met paru Godiz hodad nat-añarab pori god rotap bonoriz homet epat hamah, “Met darim eñizohopanez abarah ma hamarah ahö hezariz akohol ev.” Met parum pot moreg hamah-akö pori ahovokaro bitat matut tat bizahan oraez. Met dari parum hamah-pot nak, oñ epat hameg, “Met rotap God darim Papap hakez, met pi abarar hamarar nonair nai mapotü matut tahan hez, povoz pi nenapuz abatao bat hel batohok.” Pot dari hameg. Ma, “Darim Amip Iesu Kristo pi amun hezaek God piin mañahan, nonair nai mapotü matut tat dari tin hekaz kapotaz maup ravat hez,” pot dari pimaz hameg. Povoz dari epat hahodad hez, Paru añarab modari parum meñizohopanez homeamah-pori rotap hez-bonoriz parum loporizaroh moreg homet hat barotap batamah, oñ met God pi nenap rotap hez. \p \v 7 Oñ Iesuz homet hez-nari ev menoh-epovoz tin hodad nat. Met batam paru pori krismasañ ahoam god moreg porihö meñizohopanez hat mañ mañovai emooh, ma parumaz homet anumaihol bareñ elat mañarooh-poriz nañ bat paru novai emooh, povoz petev hodad modao bat Iesuz homeamahaek, anumai poñ am nohopanez ñaihet tat epat hamah, “Evo, god rotap bon moregariz homet anumaihol bareñ elat mañaramahaekanañ nañ bat nookan, God etehopanen añarab horiri ravat hek hez.” Met pot homeamahaek anumai nai am bat napan, povoz lop horirizaro ravat hepan. \v 8 Oñ dari anumair gipiz nookaz potü ma nainotuz potuhö eñizohopanen, Godinañ tin honeo ravat hek bon, oñ pinañ honeo hekaz kapot pat hez. Povoz God etehopanen, anumai hameg-poñ nain hekapuh dari tin naravotü, ma nohot hekapuh dari horï naravotü. \p \v 9 Met ari epat hameg, “Pe parum god hamah-okori rotap nakezari okeg, parumaz anumaihol bareñ elamahaekanañ nañ am bat nook.” Pot hat anumai poñ namegiri ev añomaz toh-epovoz homet hodad ravei. Met narah anumai poñ nohopeken, paru Iesuz aviam homeo badae batat hez-pori arin etet ganö paruhoen amun anumai nai bat napanepuh, lop horirizaro ravat epat homepan, Ae, dari horï ahov tat anumai haineg, pot homet loporizaroh horï ravapanepuh non horioroh sapan hezag, ari tin homei. \v 10 Met ni god moreg hameg-pori rotap nakez-povoz tin hodad hez-nap, god poriz homet anumaihol bareñ elat mañaramah-zei namakeh kohat sa lokat anumai poñiz nai bat nooken, nim mod Iesuz aviam homet het hodad povonañ nakezap nim tekezat etepanepuh, tair tapan batah? Met petï pi amun nim tekezatam tat lokat anumai nai bat napan. Tapanepuh pim loporih honoñai ahov tat epat homepan, Oir arimau, ne anumai epei bat nohoek, ne god moreg napuz abatao ok bat hel batoh. \v 11 Met ni god rotap bonoriz tin hodad het rekot anumai nai bat nookepuh, lop horirï naravotü, oñ nim mod hamohop Iesu pimaz ñomahan hez-pop dari Iesuzari god moreg poriz anumai nañ bat nainotuzari ev, pot homet hepanezaek nim tekezatam pi tat anumai nai bat napanepuh, lop horirï maot ravat ñodat non horioroh sohopan. \v 12 Pot aban nim mod Iesuz aviam homet hepanez pop, ba in balavï metekezaek pi nenap horï metekë bon, oñ Kristo amun taput horï metekë. \v 13 Povoz nem tohomazavoz epat homeamoh, Met anumai hamoh-poekanañ nai ne bat noman, nem mod nap neen etet nem tomazat tat horï ravapan hez, povoz ne ganö nem modap horï pot metoman ñodat horï ravapan hezavoz, ne anumai nañ pohazao nain hem, pot homeamoh. \c 9 \s1 Pol pimauz biñ ravahat ev \p \v 1 Met nem ñetiv ev arin añomaz toh. Met ne ham aban ahö napuz irih het tovai emamohon pop nemaz korav ahop ravat hez bon, oñ batam ne darim Amip Iesun nem etañinañ etehoekanañ pim aposor abanap ravat pim gogot tovai samoh. Met ne pim abatavonañ gogot toohoek ari pimaz homeo badae bateg. \v 2 Met aban mod nari paru epat hamah, “Pol pi Godiz aposor aban rotap bonop ok.” Pot hamahavoz ne home midin nat, oñ arimatak emat Kristoz ñetï tinao añoohon, ari pimaz homeo badae bategivoz ne homet ari rekot parum hamah-pot nakaotü, oñ ne rotap pim aposor abanap ev, pot ari nemaz tin hodad hakez homeamoh. \p \v 3 Met paru aban, “Evo, Pol pi Kristoz aposor aban bonop ok,” pot hamaharin ev menat añoh-okat parun mañamoh. \v 4 Met ne darim Amipuz gogot tat eñizamohovoz homet, ari gipizor ivov amauam dei aposor abanari anohopeken horï ravapane? Evo, horï naravotuzao ok. \v 5 Ma paru aposor aban modarir Iesuz bosihol parum añahol Iesuz homet hezari bavizat, honeo pim gogot tovai zeisikaroh sat em tamah, ma aposor aban Pita amun taput tamah. Met paru pot tamahan Iesuz homet hez-añarab nari parumaz tin korav het gipiz manamah. Met dei parum tamah-pot tovai sook, povoz tin ravohopan. \v 6 Ma mod pori potam tovai sohopanen dei Banabas nenañariv deipim marañinañ monï gogot tat gipizor modatü batookan tin ravohopan, pot homeamegi? Evo, pot tookan tin naravotü. \v 7 Met ñai abanariz tamahat homei, parumauhö dimir givor gipiz zum tat bat nas, oñ ñai tovai samahan gavman ahorihö paru potü manamah. Ma aban mod nap pi gog ahov tat pim adas ñedeamahan hezaek, rapamahan pim gipiz tin potü belat namah. Ma aban mod bol kauholoz korav ravat hez-pop pi poriz apet gov bapulat namah. \it (Met povoz zut Iesuz gogot tamahari tairari meñizat mañamah-pori gipizor modatü manohopanen tin ravohopan.)\it* \p \v 8 Met ev menoh-epov ne ham eparahazatuz hodadevonañ het hamahariz zut het menamoh bon, oñ Baiñetinavoz Tepatak \v 9 batam Moses epat menahan hez, Met bol kau nari arim gogot tat uit uloñ mez tavohopanen, main ravohopanez porah, Paru uit ul nañ napan hez, pot homet parum gizañik birepenañ medemotunei, oñ bol pori gog pot tovai parum hañiv rekot am nohopan. Pot menahan hez. Met God pi bol kau nenariz homet ñetï epov hahan menahan heza? \v 10 Evo, oñ dei pim gog abanari ganö gin hek hezavoz homet okat hah. Met añarab adañik sat upai menat ñedeamah bon, oñ tokat gipiz rapat utap tapanen bat nohopanez homet gog ahot tamah. \v 11 Met paru gipiz ñedeamahavoz zut ne arimatak emat, Kristoz ñetiv añoohon ari pimaz homeo badae batat hez. Met gipiz rapamahan belat namahavoz zut, ne eñizat gogot toohoekanañ ne amun hañiv gipizor modatü nanohopekez añoho? \v 12 Evo, met modari arimatak emat eñizat Godiz gogot tamahan, ari hañ parumotü manamegivoz zut ne garos arin Godiz ñetiv añooh-epop amun neñizat nanohopekez arin añohotin, horiv ou narav tah narab. Oñ ne ari nai nanohopekez arin naañ, oñ ganö, “Pi nonair nai ahotü bohopanez hat Kristoz ñetï okov hamah,” pot hat ñetï povoz kaev ravepek hezavoz, nemauhö boi tat nem marañinañ gog ahot tovai nemotü bovai emamoh. \v 13 Met aban Godiz tup ahomakeh gogot tamahari añarab gipiz basat manamahan biamah-poekanañ parum nohopanezatü bovai samahavoz ari hodad haraveg. Ma pomakeh añarab anumaihol bat emamahan, aban arusik bizat bareñ elamah-pori, anumai poriz terï nañ bat namahavoz ari hodad hakez. \v 14 Met povoz zut dei darim Amipuz ñetiv mañovai samegiri amun añarabon mañookan, hatevetehopanez porihö hañiv gipizor modatü dei anohopanen bat novai tohok, pot pimauhö hahan hez. \p \v 15 Met rotap batam ne arinañ hehon, ari gipiz ma mod nai ne arim aposor aban epop nanegitin, tin ravah narab, oñ ne nai nanepekez arin naañ. Ma petev amun ev menamohoek, ari nai bat emat nanepekez homet ne arin ev añamoh bon. Met ne amauam Kristoz ñetiv añoohon, ari nai nanan toogivoz homet biñ ravat hez. Met pot nem biñ ravat hez-pov bon tapan hezavoz homet epat arin añom, Met ne gin het ginaz ñomomaz tom, povoz gipizoz arin mañ naañotü. \v 16 Met nem Kristoz ñetï tinao haovai sat em tamohovoz homet nem abatao rekot bat hel navatotü. Met nemauz zaitivok gog epov tovai samoh bon, oñ Godihö pim gogovok neñehan hezaek ne haovai samoh, povoz nemauz abatao bat hel batomaz nonor bon. Met ne ñetï epov añarabon tin namañ tat bisin het toohovozatin, ui mai zakep God honoñai ahov ne netah narab. \v 17 Met nemauz zaitivok nem gog tamoh-epov toohotin, ne gogovoz hañ ahov booh narab. Oñ darim Amip am ne gogot tat pim ñetiv añarabon mañohomaz hahan hezaek ne rekot kos rez namanotü. \v 18 Met ne gog epov tovai samohoek, hañ tin tairao bamoh? Met ne añarab meñizat gogot tamohovoz homet paru rekot gipizor modatü ne nanah narab, oñ ne pot nai nav amauam Kristoz ñetiv parun mañamohovoz ne biñ ravat hez-pov nem hañ tinao ok, pot haravat hez. \s1 Mapori Iesuzari ravapanez zait tah \p \v 19 Met ne ham aban ahö napuz irih het pim zaitivok hamahat gogot tovai samoh bon, oñ nem zaitiv añarab mapori parum loporizaro borourapanepuh, Kristozari ravapanez hat ne paru maporiz gog abanap ravat pim ñetiv paru maporin mañovai samoh. \v 20 Met pot tohot ne Zuda añarab nemerinañ honeo hezarah paru Mosesiz ñetï katë menahan hezañ baval hat tovai samahaek ne paru Kristoz ñetiv amun hatevetet pimaz homeo badae batapanez hat paru porinañ honeo het parum ñetï katë poñ baval hat tovai samoh. Met Mosesiz ñetï katë poñ baval hat tovai sohot Godiz etañik ne aban tinap ravom, pot ne hom namee. Oñ paru Zuda nem pori ñetï poñiz eñatak samahaek, Iesuz ñetiv hatevetet barotap batapanez homet, ne parunañ honeo hez-porah parum tamah-taputam tohot pim ñetiv parun tin badede mañamoh. \v 21 Met pot tamohovoz zut, añarab Zuda bon patari Mosesiz ñetï katë poñ hat navet hezarinañ ne honeo hez-porah ñetï poñiz nao nat, oñ pat poriz tamahat am tohot Iesuz ñetiv parun mañamoh. Met ne Godiz hahan hez-poñ elat horï nañ tamoh bon, oñ añarab pat porinañ het Kristoz ñetiñiz homevai sohot, paru pat porin mañoman paru tin hatevetet pimeri ravapanez hat, ne parum tamahatam tamoh. \v 22 Met paru Iesuz homeo badae batat hez-nari poñir kañiz homet ganö Godiz etañik horï ravapan hezavoz zuam ñaihet tat hez-porinañ ne hez-porah, parunañ ne honeo tin het parum tairañiz homet ñaihet tamah-poñ ne amun nat het paru pimaz tin homeo badae batat kez tat hepanez hat, ne pim ñetiv am mañovai samoh. Met añarab paru pot non naoror naoroh tovai samah-porinañ hez-porah ne parum gog abanap ravat het tamahat am tohot, paru narizaro Iesu Kristoz homeo badae batapanez hat, parum non naoror naoroh tovai samahat tohot pim ñetiv parun mañamoh. \v 23 Met parunañ ne het tamoh-pov upai tamoh bon, oñ Iesuz ñetiv zeisikaroh map an pap manat hepanen, dari maporizaro homeo badae batat hekan God pim au hakahan hezao anohopan. \s1 Dari kez tovai sookaz ñetiv \p \v 24 Met ñetï mod nao ev arin añom. Met aban nari tin nai bapan hat porü hat sapanez poriz mapori tin poi navotü, oñ tairap kez tat patao porü hat garos ravapanez nen pop tin poi manapanen bapan. Met paru pori kez tat porü hat samahavoz zut ari Iesuz nonoroh samegiek, kez tat tovai sohopeken, tokat God hañ tin nañ pimauhö ari anapan. \v 25 Met paru aban modarinañ porü hapanez tamah-pori zeitak betezam nakez, oñ aliz mapoñik parum hatahav helok tat heriñir aboi toh toh ravat hepanen, kez tat tin poi bapanez hat orah rezah zu tat porü hamah. Met pei parum bapanez homet porü hat samah-poi zuam horï ravat bon tapanezai ok, oñ darim kez tat tin tovai sookan anapanez hahan hez-poñ bon nat pohao tin het hepanezañ ok. \v 26 Met ne amun betezam etevaiam samoh bon, oñ parum kez tat porü hamahavoz zut tokat God tin poi nanapanez ne homet pim nonoroh kezao porü hat samoh. \v 27 Met añarab modarin Godiz nonoroh sohopanez mañovai emoohon non pooroh hasamah, oñ ganö pot toohoekanañ ne horï nao toman, God tin nai nanan tapan hezavoz homet, nem herisiz zaitivoz berevamahat nat, oñ nemauz tin korav het pi tin poi nanapanez hat pim nonoroh porü hat orah rezah samoh. \c 10 \s1 Israel añaraboz toohat natotü \p \v 1 Met ari Zuda ok hezarin epat añom, Batam darim iz mimiholoz toohat ari hodad. Met Moses paru iz mim pori Izip zeisik hehaekanañ baverevahan, un ahö nat parum garosik nonor mañairat soohan, paru un potaz eñatak sohot iv havë ahov okat epat tahan tin ñarat sah. \v 2 Pot batam unitaz eñatak iv havevok ñarat sahaek, darim iz mim pori Mosesiz irih het pim mañohopanezat tohopanezari ravah. \v 3 Met paru iv havë pov ñarat sat hehan, Godiz Pul Tinap parum gipiz mana hameg-pokap manoohan novai sooh. \v 4 Ma God hahan hel ahovokanañ iverï berevoohan, paru mapori iv porï holat nohot heh. Met hel ahö povok pot tat meñizoohavoz kapot Kristo pi het meñizooh. Met pi parunañ honeo het zei ñai ñaisik soohan meñizovai sooh. \v 5 Met God pot tin tat meñizat gipizor ivov manooh, oñ paru tin tovai emoohan pi parumaz biñ ravooh bon. Oñ horï tooh, povoz pi hahan maporizaro ñomahan parum heriñ ham nonair nai bon porah oraeh. \p \v 6 Met pot parum loporizaroh zait horiñiz homet toohavoz zut, dari amun taput horï tat ñomook hezavoz homet hodad tinao bat hekaz ev hamoh. \v 7 Met paru nari god moregariz homet parum akohol matut tat biohapuh, pori meñizohopanez mañ mañooh. Met pot parum toohavoz ñetiv epat menahan hez, Met paru god moregariz biñ ravat, gipizor ivov nohot bal hat hodad horivonañ het daat mezooh. Pot menahan hez, oñ parum toohat ari tovai totunei, pot arin ev añamoh. \v 8 Met pot paru daat mezat horï tat betezam nae nari bohot hehan, God hahan añarab map ahovokaro 23 tausen aliz honesik ñomat oraeh. Eñarohol, parum horï tooh-pot dari natotü, pot ev arin añamoh. \v 9 Met narah parutï honoñai nao ou ravahan paru nari horï tat Godiz lop horirizaro ravat, pi parumaz korav hepanez hahan hezavoz unun manat epat piin mañah, “Oir arimau, tairaiz ni naeñiz teñ?” Pot ñetï horiv piin mañahan hamalehol ahoam ou ravat menahan paru ñomah, oñ dari parum horï hah-taput ñetï horï nao pimaz nakaotü. \v 10 Ma mod narah paru nari orah rezah Godiz kaev ravat pimaz ñetï horiñ haohan, pim enzolip meehan erat paru men ñomah. Met dari parum horï haoh-pot nakaotü. \p \v 11 Met batam paru pori horï ahoñ tovai emoohan God hañiv metooh-ñetiv pim tepatak menahan hez, povoz petev darim Amip maot erapanez aliz metes totoi ravamah-eparah, dari ev hez-eperi ganö parum tah-taput horï tohok hezavoz ñetï epov rekö hat hodad tinavonañ het tin tovai sohok. \v 12 Met ni nap epat ganö hakë, “Ne Kristoz tin homeo badae batat kez tat hezaek, rekot horï nao natotuzap ev.” Pot hakezap ganö ni ñodekë hezavoz nim hekezavoz tin korav ravat hekë. \v 13 Met honoñai tairañ aritï ou ravamah-poñ, ma horï nañ tohopekez hat Seten moreg etamah-poñ ari nenaritï ou ravamah bon, oñ dari añarab maporitï poñ ou ravamah, oñ God poñ daritï ou ravamahavoz homet eñizohopanez hakahan hez. Met ganö honoñai poñ, ma moreg etohopanez poñ map ahö ravat ritou etapanen ñodepek hezavoz God eñizohopanen, ari kez tat rouvat tin hepekez nonor añairohopanen, non tin pooroh sohopekez bakez avatohopan. \s1 Kristoz ñetivor pei mod nariz ñetiv \p \v 14 Nem modari, ganö Israel añaraboz batam toohat ari tat ñodepek hezavoz homet maot epat arin añom, Met akohol zihavenañ bitat biamah-porir pei modari meñizohopanez homet, mañ mañovai gogot tamah-pov kos rez manat hezei. \v 15 Met ari kut bonori ok, povoz añomaz toh-epovoz arimauhö tin homet, Rotap ma moreg ev, pot an tat hodad tei. \v 16 Met dari topourat medevor ivov namegirah, dari ivov bat Godin ñetï biñao mañat, Iesu Kristo pim uveo darim horiñ ol betehavoz homet, iv pov bat namegipuh pinañ honeo dari ravat hez, pot tameg-pov unun manegi? Ma berë nat bapezat anamahan, pim heris darimaz bahorï batahavoz homet namegipuh, pinañ honeo dari ravamegivoz ari tin hom namee heza? \v 17 Met beret bat bapezat anamahan, dari mapori namegiek pim herisiz zut togü honet ravat hez. \p \v 18 Met paru Israel nemeri Godiz homet anumaihol arusik bizat bareñ elamah-poriz anumai nai bat namahaek, Godinañ honeo ravat hez. \v 19 Met ev menoh-epovoz zut paru nari parum god moreg pori meñizohopanez hat togü manat, mañ mañohot anumaihol bareñ elat mañaramah-pori amun rotap Godiz zut hakezan paru tamaha? Evo, ne pot homet epov namen. \v 20 Oñ epat homeamoho, parum god poriz togü manat homet tamah-pov God rotap poputï samah bon, oñ Setenir pituholotï samah. Mai oo, horï ahov ok tamahaek, ganö ari Seteniz porinañ honeo ravat anumai nañ nepekepuh, horï ravepek hezavoz homet ev arin añamoh. \v 21 Met ari darim Amip ñomahavoz homet topourat medevor ivov nameg-okori pot nepekezaekanañ, maot sat Setenir pituhol paru meñizohopanez homet, anumaihol bareñ elat mañaramah-zei poñik sat parunañ honeo topourat anumai poriz nañ nohopeke? Evo, povokaro bahoneo batat narah darim Amipuz homepek, met mod narah Setenir pituholoz homepek. Met horï pot tohopeken, \v 22 darim Amip epat homepan, Met ne paru matut metoh-nen epopuz hom namee, oñ mod betez okori nenañ bahoneo bavatamah. Pot arimaz homepanezaek lop horirï ravat hepan. Met darim kezao aviam, oñ darim Amipuz kezao ahö hez, povoz ganö pi arimaz mogao tapan hezavoz god moreg poriz zei demat bizahan hez-poñik ari lokohotunei. \s1 Godiz abatao bat hel batohok \p \v 23 Met nari epat hamah, “God darim natotuz ahao nak hez-poñ dari rekot am tovai sohok.” Met paru pot hamaharin epat mañom, Rotap ok ari hameg, oñ darim tookaz tairañ darim modari nameñizotuz poñ dari natotü, ma dari Iesuz homeo badae batat hezaek tairañ tovai sookan, bakez naavatotuz poñ dari natotü. \v 24 Eñarohol, ni nap nim main tin hekezavoz hometun, oñ orah rezah nim mod Iesuz homet hez-pori amun meñizohot tair metohopeken, tin tovai sohopanez nen povozahar homehozei. \p \v 25 Met ari gipiz natü bepekez hat maketak sat etepeken, anumai nañ bizapanen oraepan, povoz home midin tat anumai epeñ god moregariz homet bareñ elahaekanañ nañ ma taekanañañ ev? Pot anumai poñ bizat hepanez popun at mañotunei, oñ am zum tat bat emat rekot nepek. \v 26 Met epat menahan hez, Ham eparah map hezatur hezari darim Amipuzatü ok. Pot menahan hez, povoz anumai natuz kapot tin hodad nat hekaz potü rekot am bat novai sohok. \p \v 27 Met aban mod nap Iesuz hom namee hepanez popuhö, ari pimatak sat gipiz nepekez añapanen ari sepekez zait tepek, povoz sat pinañ honeo toutat pi anumai nañ anapanen nepekez tat poñiz, “Taekanañañ ev,” pot piin at mañotunei, oñ am bat nei. \v 28-29 Oñ ari mod napuz zeimakeh gipiz nepekez hat lokat toutat hepeken, anumai nañ anovai epat hapan, “Anumai anamoh-epeñ god moregariz homet bareñ elahaekanañ nañ ev.” Pot bar añapan, povoz ari bat notunei. Met ari hamoh-poñ bat nohopekezaek, poñihö ari bahorï naavatotü, oñ aban poñ anat bar añapanez pop arim nepekez povon pi etet loporï horï ravat, Ae paru Iesuz homet hez-eperi ne anumai okoñiz kapotaz parun bar mañohon horï tat am bat nah. Ganö pot homepan hezavoz ari nainotü. Met ni nap ev menoh-epovoz homet epat hakë batah, “Met modapuz lop horirï ravapanez povohö nem tomazat nañairapanen etet hodad ravoma? \v 30 Evo, oñ nem nomazañiz garos Godiz biñ mañom, povoz mod nap nem nomaz tin poñiz homet home horiv bapanez pov tin bon.” Pot ni nap hakë batah. \p \v 31 Eñarohol, orah rezah gipizor ivovor tairai nohopekez, ma mod tairao tohopekez arimauz zaitivok tovai nasohotü. Oñ tair tohopeken, Godiz abatao modariz etañik ahö ravat hepanez nen povozahar homevai sohopek. \v 32-33 Met ne añoh-epat tovai samohoek nemauz zait tamoh-potam nat, oñ modari Godiz homeo badae batapanen pi pimeri bavatapanez homet, nem zait pov bat hor batat tovai samoh. Eñarohol, nem tamoh-potam ari tohot añarab Zuda narinañ hepek, ma Grik añarab narinañ hepek, ma Iesuz homet hez-porinañ ari hepekezarah, ganö ari nao tepeken nap etet hodad horiv bat ñodapan hezavoz homet tin tohozei. \c 11 \pc \v 1 Eñarohol, met ne Kristo pim tin tovai soohavoz zut ne taput ne toohon, ari et hareog-potam tohozei. \s1 Dasir mañeo haovai tohopanezat ev \p \v 2 Met batam ne arinañ honeo het dari Amipuzariz tameg-ñetiñ añoohon, ari hatevetet bat heg-poñ unun naman, oñ am baval hat tamegivoz ne homet arimaz biñ ravat, “Tin ok tameg,” pot arin ev añamoh. \v 3 Oñ epovoz ari tin hodad tepekez hat ne menomaz ev toh. Met God pi map ahop hezan pim irih Kristo hez. Met abanari Kristoz irih hezan pi parum gagao ravat hez, met abanari parum añaholoz gagao ravat hez. \v 4 Povoz epat añoman ari hodad ravei. Met añarab Kristoz homet topourohopanez poek aban nap koekas mevizat het baiñetinao hapan, ma mañeo hapan, povoz aban pop pimauz abatao bat hel batapanezaek, Kristo pim gagao ravat hepanez pop batu batapanezat ravapan. \v 5 Ma añ nap tapurah añarab modariz ñaravatak het pim gagavok dim terir bat kopeo namañat het Godiz ñetï nao hapan, ma mañeo hapan, povoz añarab modari pimaz epat hapan, “Met añ okop pimauz abatao bat hel batat, tin pim abupuz irih hepanen, abup pim gagao ravat hepanezat narav.” Pot pimaz hapanezavoz pim abup batu batapan. Met añ nap horï nao tamahan, modari pim gag taet map elamahan modari eteamahan pi tu ravat hezavoz zut, añ gag kopeo namañat hepanez pop tu ravat hepan. \v 6 Met añ nap pi dim terir bat gagavok kopeo mañatat Godiz ñetiv hapanez hamoh-epovoz kaev ravapan, povoz pimauz gag taet map elat añ horï tamahan, meelamah-poriz zut ravapanezaek tu ravat hepanen tin ravapan. Oñ pi pot elat tu ravapanez zait nat hepan, povoz hodadeo tin bat añarab modarinañ Iesuz homet topourohopanezarah, dim teriranañ pim gagavok kopeo mañatatahö ñetiv hahopan, ma mañeo hahopan. \p \v 7-9 Met ari hodad, God añapuz elapop batizat abanap matut nat, oñ abanapuz elapop bat añap matut tah. Ma añap tin hepanez homet abanap matut tah bon, oñ abanap pim main hehan, “Pim meñizohopanez añ nap matut tom,” pot hat añap matut tah. Povoz ari abanari epat homepek, “Dei Godiz zut ev matut etahan hez,” pot hat Kristoz homet topourohopekez porah, arim gagañik koekañ nameviz hepekezaek ari pim irih tin hakez, pot ou ravat hepan. Oñ añap abanapuz herisikanañ ou haravah, povoz abanari parum añaholoz koravori ravat hezaek, añahol parum gagañik kopeñ mañatatahoh hepan. \v 10 Met pot tapanezaek abanariz irih paru tin hez, pot ravapan. Tapanen enzolihol etet hepanezaek, paru amun biñ ravat epat homepan, Añ okori tin parum abuholoz irih hez, pot homepan. \v 11 Met abanari main ma añahol parum main pot tovai sookaz God nak, oñ dari nae nap meñizovai sookaz hahan hez. \v 12 Met batam añap matut tapan hat abanapuz elapop batizat matut tahan ou ravahaekanañ, añahol parum rohol batamahan ou ravat abanari ravamah. Oñ dari abanarir añaholor nonair nai map hez-epotuz kapot God nenap ravat hez. \p \v 13 Met ev at añomaz toh-epovoz arimauhö homet an tei. Met arim Iesuz homet topourohopekez-porah añ nap pim gagavok kopeo namañat het am bal hat Godin mañ mañapanez pov tin ma horï? Evo, pov horiv ok. \v 14 Met darim tameg-epov ari hodad. Met aban napuz gag taet añaholozañiz zut toveam er horapan, povoz modari piin etet epat hapan, “Bonaiz pim gag taet tovë okataz pi tu ravat elapan.” Pot pimaz hapan. \v 15 Oñ añaholoz gag taet toveam er horat hepanen, paru etet biñ ravat hepanez pov, “Parum red tin nao ok,” pot hameg. \v 16 Met añaholoz gagañiz ñetï ev menoh-epov ni nap hatevetet kaev ravat ñetï modao hakez popun epat nañom, Met dei Iesuz aposor abanari, ma Iesuz togü mod mapoñik hezari mod nao nat, oñ ev menoh-tapü epat haovai samegin añahol parum gagañik kopeñ mañatamah. \s1 Gipiz tinam gamö narezavoz mañah \p \v 17 Met ari topourat Godiz abatao bat hel batohot arimau tin nae nap meñizameg bon, oñ horï tameg, met pot tameg-ñetiv hahan ne hatevetet biñ narav. \v 18 Met garos arin epat añom, Met nari ev emat neen epat nañah, “Met paru Korin añarab Iesuz homet hezari pim abatao bat hel batapanez hat topourat tin tamah bon, oñ nae nari ser hat berat nari main nari main ravamah.” Met arim tameg-ñetï pov ev emat nañahan ne hatevetet, Petï rotap ok nañah, pot homet hez. \v 19 Met pot ser hat main main ravamegiek, ari nariz hodad ahovonañ het tameg-pov ou ravapanen añarab modari arimaz, “Darim hodad ahovonañari ok,” pot hahopanez homeamegi? Evo eñarohol, ari horiv ok hat main main ravameg. \v 20-21 Met pot main main ravat ari topourat, darim Amipuz homet gipiz namegirah, arim gipiz arusik bizat tinam gamö rezat nae nap manat nameg bon, oñ gipiz ahoam bat emamah-pori nohot hezan gipiz bon emat hezari ginam hez. Ma nari bain ivov ahoam bat nohot rumuramah. Pot tamegipuh ari darim Amipuz homet gipiz nameg bon, oñ arimauz homet nameg, pot arin ev añamoh. \v 22 Nem modari, met arim zei het gipizor ivov nohopekez poñ bono? Evo, zei poñ hakez, povoz ari ahoam namegiri garos poñik sa lokat het nohotahoh emat topourohopek. Met ari topourat ev menoh-epat tamegiek, Kristoz homet togü manat nameg-pov batiu tiu batameg. Ma ari mod gipiz bonori naman tamegin paru tu ravamah. Eñarohol pot arim tamegivoz ne homet, “Ari tin tameg,” pot arimaz haoma? Evo, “Horï ahov ok arim modari metameg,” pot ne arin ev añamoh. \s1 Medevor ivov nohopanezat mañah \r Matiu 26:26-28; Mak 14:22-24; Ruka 22:17-20 \p \v 23 Met ari hatevetei, darim Amip batam epat neen nañahaek ne arin haañoh, oñ petev maot ne ev añomaz tohog, ari tinam hatevetet hodad ravei. Met darim Amip bapanez Zudas ñai abanarin mañairah-kutur potak garos pim mañairooh-abanarinañ honeo toutat het gipiz noohapuh beret bat, \v 24 Godin biñ mañat bapezat paru manat epat mañah, “Met nem aboi ev, met nem abö epei arim horivoz hañiv ravapan, povoz petev kapot tat nat nemaz homet am tokat novai sohozei.” \v 25 Pot pi mañat paru manahan novai pi bain ivov kapurah mañar biihan hehaek bat parun epat mañah, “Met Godiz au hahan hezat non mageior ou ravapanez ne nourapanen, nem uveo non hamoh-poorö ba ou batapanez homet bain iv epov ari anom. Povoz petev bat nepekepuh, tokat nemaz homehot topourohopekez porah bain iv epov epat nohopek.” Pot darim Amip hat manahan paru bat nah. Pot darim Amip neen nañah. \v 26 Povoz ne epat arin añom, Met ari pimaz homet topourat beretar bain ivov nohopekezarah, Iesu darim horivoz kakam ahov hatevetet ñomah-pov ba ou batohopek. Povoz am togü manat nohopeken pi maot erapan. \s1 Amipuz beretar bain ivov tin nohok \p \v 27 Povoz nem modari epat arin añom. Met aban nap ma añ nap pim ñomahavoz tin hom namee het, darim Amipuz beretar bain ivov napanez pop pim aboir uveo ok batiu tiu batapan. \v 28 Povoz ganö ari betezam nohopek hezavoz, garos ari nap nim nem loporih homeamegivoz tin an tat home horï nao hepan, povoz pov betepekepuhoh rekot darim Amipuz homet beretar ivov bat nepek. \v 29 Oñ nap pot nat hepanepuh, darim Amipuz herisik metahan, pi darimaz ñomahavoz kapotaz hom namee kutam het, berë potar iv pov am bat napan, povoz Godiz etañik tin narav tapanen hañ horiv metapanezat ravapan. \v 30 Met arim ñaravatak añarab nari taput tat betezam tin hom namee het bat namah, povoz petev pori lamao bat sikö tat hez, met mod nari amun taput tat hañomah. \v 31 Oñ ari pot nepekez homet garos arimauhö arim loporizaroh hepanez poñ an tat home horiñ betepekepuh, pim ñomahavoz tin homet nohopek, povoz Godiz etañik arim horï nañ ou narav tapanen piuhö ari hañ horiv naetotü. \v 32 Met tairaiz okat tamegin ari hañ horiv etamah pot hometunei, oñ añarab Godiz hom namee het tovai samah-pori tokat hañ horiv metapanen, pohao horï ravat hepanezaek ganö dari parunañ honeo horï ravat hek hezavoz, petev horï tameg-pori maot hodad tinao bat pim nonoroh tin sookaz hat hañiv ok etamah. \p \v 33 Povoz nem bosir sau, ari darim Amipuz homet topourepekez porah, ari garos emat hepekez pori am hepeken, modari emapanenahoh ari mapori togü manat gipiz potü bat nepek. \v 34 Met aban nap ma añ nap gin hepan, povoz ganö topouravok sat ahoam napan hezavoz, garos pimauz zeimakeh natü tinam hainapanepuhoh, emat arinañ honeo topourapan. Met ari topourohopekez porah, ganö nari gipizor ivov ahoam napanen modari nain hepanen, arim topourameg-pov horï ravapanen God hañ horiv etapan hezavoz, mapori topouratahoh nepekez ev añamoh. \p Met arim ñetiñ menat at ñe nañeg-mod poñiz petev ne ev namenotü, oñ ne arih emomaz porahahoh ñetï mod poñ arinañ honeo het badede añohom. \c 12 \s1 Pul Tinap kez navor nao anamah \p \v 1 Nem bosir sau, met Godiz Pul Tinap dari pim gogoñ tovai sookaz hat, kezañ main main anamah-poñiz ari tin hodad tepekez hat ev añomaz toh. \v 2 Met batam ari Godiz hodad nat heg-porah, Seten moreg etoohan, god rotap birirï nakez-pori arim ahori bavatat toogiek, ari orah rezah non horioroh avasooh. \v 3 Met batam ari pot hegivoz ne homet epat arin añom, Aban nari honep honep emat arin epat añohopan, “Met Godiz Pul Tinap nenañ honeo hezaek, ne pim ñetï rotapuv arin ev añamoh.” Met pot paru arin añohopanezaek, ari tair tat aban poriz hapanezao hatevetet tin an tat parum kapot hodad tepek? Met Godiz Pul Tinap aban nap rotap hameñizohopanez popuhö rekot, “Iesu pi horip, God meepanen horiek sapanezap ok,” pot nakaotü. Ma aban napuh Pul Tin Pop bon hepanen pi, “Rotap Iesu darim Amip ok hez,” pot rekot nakaotü. Met aban nari ñetiñ añohopanen, ari poriz añohopanezat hatevetet tin an tat hodad tepekezao ev arin añoh. \p \v 4 Met Godiz gogoñ main main tookaz hat pim Pul Tin Nenapuhö kez navor nao dari anamahan tameg. \v 5 Ma dari gog navor nao tovai samegiek, mod napuz homet tameg bon, oñ darim Amï nenapuz homet tovai sameg. \v 6 Met Godiz gogot main main tovai sameg, oñ pot tamegivoz mau mod nap naek nakez, oñ pi nenapuhö eñizamahan tovai sameg. \v 7 Met dari pim añarab mapori tin het nae nap meñizohot hekaz hat, pim Pul Tinap nap nim nem main main anahan darim loporizaroh het hodadeo anat kez navor nao anamahan, pim gogot tovai sameg. \v 8 Met Pul Tin pop darim loporizaroh anahan hezaek, aban nari meñizat kezao manamahan, Godiz hodad tinavoz kapot paru añarab modarin badede mañamah. Ma mod nari kezao manamahan, Godiz hodad tairañ dari bat tookaz homet hez-poñiz hodad tat paru añarab modarin mañamah. \v 9 Ma mod nari Pul Tin Nen Tapupuhö Iesuz homeo ahoam badae batat gog ahö nañ tohopanez kezao manamahan tamah. Ma mod nari lamari batin batohopanez kezao manamahan, gog pot tat lamari batin batamah. \v 10 Ma mod nari Pul Tin Tapupuhö kezao manamahan, paru red ahö añaraboz rekot natotuz-poñ tamah. Ma mod nari Godiz ñetï nao modarin mañapanez kezao manamahaek tinam mañamah. Ma mod nari kez nao manamahan, paru añarab modariz tamahavon etet, “Rotap Pul Tinapuhö okop meñizamahan tamah,” ma, “Setenihö hodadeo manamahan okat tamah,” pot etet an tat hamah. Ma Pul Tin Tapupuhö darim mod nari kez modao manamahan, modariz ñe parum hodad nat hez-nañinañ hamah. Ma mod nari kez mod nao manamahan, ñe parum hodad nat hez-poñinañ hamahan, mod pori kapotaz hodad ravat parumovonañ borourat bar mañamahan añarab hateveteamah. \v 11 Met Godiz Pul Tin Hon Nen Popuhö pimauz hodadevok eñizat kezañ anamahaek, aban nap kez nao manamah, met mod nap kez mod nao manamah, potaharam tat eñizohot hez. \s1 Dari Kristoz herï hones ravat hez \p \v 12 Met aban napuz herisitï zut tat epat arin añom. Met pim heris hones, oñ eñañir marañir etañir modatü pat pat hez. Met povoz zut dari Kristoz homeo badae batat hezari herï hones ravat hez. \v 13 Met dari Zuda añarab, ma mod nari Grik añarab patari, ma nari parumauz zaitivok sat em tamah, met mod nari aban ahori zum metahan parum irih het itir as metohot hezari, met dari mapori Pul Tinap anahan hezaek, dari Kristoz herï hones ravat hez. \p \v 14 Met dari Kristoz herï hones raveg, povoz ari tin hodad tepekez ñetï epeñ añom. Met napuz herisik eñañir marañir etañ map main main matut tahan hezaek, nap nim gogot tamah. \v 15 Met aban napuz eñ nasihö gizas ravat epat hapan, “Ne maras bon, povoz herï epesik naketü.” Pot eñas hapanezaek, rekot pim herï pos betet main ravapane? Evo, am herï posik hepan. \v 16 Ma aban popuz hat kap naehö epat hapan batah, “Met ne etao bon, povoz ne herï epesik am hat kapoe hemaz ne kaev.” Pot hat kap poe hapanezaek rekot pim main naravotü, oñ herï posik honeo am hepan. \v 17 Met aban napuz herisik et nenañ hepanen, pim hat kapoñ bon hepan, povoz tair tat pi ñetiñ hahopanen hatevetehopan? Ma pim herisik hat kap nenañ hepanen, pim batarop bon hepan, povoz tair tat pi ulagï navor navon hatevetehopan? \v 18 Evo, met menoh-epat napuhö rekot natotü, oñ God pimauz zaitivok tinam darim heriñ matut etahan hezaek, eñar mar ma etañir hat kapoñ map tin parum gogoñ main main tamah. \v 19 Met darim heriñ et nenañ ma hat kap nenañ hehan, eñar mar, ma modatü honeo matut natatin darim heriñ rotap hez-epat ou narav tah narab. \v 20 Oñ pi tin darim heriñik eñar mar, ma mod mapotü main main matut etahan parum gogoñ main main tamah. Met povoz zut dari Kristoz añarab main main gogot tovai sameg, oñ pim herï hones dari ravat hez. \p \v 21 Pot pi matut etahan dari hez, povoz aban napuz etavohö rekot marasin epat namañotü, “Met ne tin eteamohoek ni naneñiz hez, povoz ni betezam herï epesik hezag, betet sa,” pot namañotü. Ma pim gagavohö eñasikaron epat namañotü, “Met ne tin homeamohoek arip naneñiz hez, povoz herï epes betet sei.” Pot gagavohö eñasikaron namañotü. \v 22 Met darim heriñik nañ gogoñ aviam tamah, oñ dari poñ rekot betekan sapan, povoz darim heriñ tin naketü. \v 23 Ma darim heriñik pei tairañiz dari hom namee hez-poñiz dari am tin korav hez, ma tairañ añarab modari et narezotuz homeameg-poñ bamezat ba iz batameg. \v 24 Oñ darim heriñiz abö nañiz homet tinañ ok homeameg-poñ dari ba iz navat. Pot God darim heriñ matut etahan hezaek, darim heriñiz abö nañiz hom namee hez-poñiz dari am tin korav hekaz hodad pov anahan hez. \v 25 Povoz napuz heris rekot berat main main het tovai nasohotü, oñ pim herï posiz aboñ orah rezah nae nap meñizovai samah. Povoz zut dari Kristoz añarab pim herisiz zut ravat hezari taput nae nap masak metat meñizovai sohok. \v 26 Ma napuz herisik abö nai kakamao tapan, povoz herï maposik kakam pov hatevetehopan. Ma herï posik abö nai horï ravat hepanezaekanañ maot tin ravapan, povoz herï pos map biñ ravat tin hepan. Met povoz zut dari Iesuz añarab pim heris ravat hezaek taput tovai sohok. \p \v 27 Met ari mapori Kristoz heris ravat hezaek, ari honep honep pim eñar mar pot raveg. \v 28 Tat ari Iesuz añaraboz toguñik gogoñ main main tameg. Met God dei pim aposor abanari ba avatat pim gogovok bagaros avatat eñehan hez, met deim tokat propet aban pim ñetï nao mañamahan, hatevetet añarab modarin badede mañamah-pori ba ou batahan hez, met poriz tokatiri paru aban darim Amipuz nonoroh sohopanez tin modarin mañamahari ba ou batat meñehan hez. Met poriz eñatak paru red ahö añaraboz rekot natotuz-poñ mañairamahari, ma añarab lamao tamahari batin batamah-pori, ma parum modaritï honoñai nao ou ravamahan tin meñizamahari, ma togü poñik añarab tin hepanez korav ravat hezari, ma ñe hodad nat hez-poñir kañ hamahari, map pori God parum gogoñ main main tohopanez ba ou batat meñehan hez. \v 29 Met dari Iesuz añarab mapori pim aposor añarab ba avatahan heza? Ma dari maporin God ñetï nao añamahan hatevetet propet añarab ravat het modarin ñetiñ mañamegi? Ma dari maporihö darim Amipuz nonoroh tin sohopanez darim modarin mañamegi? Ma dari maporihö red ahö nañ modarin mañairamegi? \v 30 Ma dari maporihö modari lamao tamahan batin batamegi? Ma dari maporihö ñe mod darim hodad nat hez-poñinañ hamegi? Ma ñe poñinañ hamahan dari maporihö darimerin kapot tin hodad ravapanez bar mañamegi? Evo, met darim heriñik hez-mapotü main main tamahavoz zut, dari amun pim gog navor nao taput main main tovai sookaz ba ou avatat eñehan hez. \v 31 Met Godiz Pul Tinap kez poñ anahan hezaek, ñetï ev menoh-epeñiz homehopekepuh, kez tairañ ari bat añarab modari tin meñizohopekez poñ anohopanez zaitivonañ piin mañ mañohozei. \s1 Darim modari loporï manookazao ev \p Oñ kez poñinañ tohot non tin modañ ritou metat hez-pooroh sohopekezao ev menomaz toh. \c 13 \p \v 1 Met non tin modañ ritou metapanezaoroz ñetiv ev. Met dari ñe añarab modariz hamah-mod nañ, ma enzoliholoz hamah-ñe poñ tin haokapuh darim añarab modariz zakep tat loporï naman tohok, povoz God hatevetehopanen, ñe tin haokaz poñ betezam tibiv bapap menamahavoz zut dari hahot hek. Ma tenaver ñedet nameñ am uramahan ñeo ganö hamahavoz zut dari ñe poñ betezam hahot hek. \v 2 Ma dari God pim ñetiv añohopanen tin añarabon mañook, ma pim tokat tohopanez kilam homeamah-kap poñ tin hodad tookapuh, darim modariz zakep namet hek, povoz God hatevetehopanen darim añarabon mañookaz poñ, ma tin hodad tookaz poñ map betezañ ravat hepan. Ma dari Kristoz homeo badae batat het rop nao pat naek sat hepanez au mañakan, mañakaz poek sat hepan, oñ darim modari loporï manat nameñiz hek, povoz God darin etepanen añarab betezari ravat hek. \v 3 Ma añarab modari nonair nai bon hepanen darim nonair nai mapotü manookan, parum bohopan, oñ paru poriz zakep namet hek, povoz tin nonair nai manookaz povohö rekot eñizat hañ tinao bookaz naanotü. Ma darim añarab modariz zakep tat loporizaro naman hekapuh, Kristoz ñetiv haokan mod nari kaev ravat itiñadek baevetepanen ñadat ñomohok, povoz God etet, “Parum modari loporï namanari ok,” pot hat dari pot etohopanezavoz hañ tinao naanotü. \p \v 4 Met aban nap añarab modari loporï manat meñizohopanez povonañ hepan, povoz pi mod porinañ honeo tin het napuz zuam mogao natotü, oñ mapori masak metohot, parum nonair naitun etet zait tat lop horirï naravotü, ma pimauz abatao bat hel navatotü. \v 5 Met tairap pim modari loporï manohopanez pop pori hatevetet tu ravapanez ñetï pot nao parun namañotü, ma pimau nenap tin hepanez hom nameotü, ma modari hahopanen pi zuam mogao tat ñetï horï nao hañ parun namañotü. Ma mod nap horï nao metat ñetï horï nao mañapanen pi povoz homevai nasohotü, oñ zuam unun manat kos rez manohopan. \v 6 Met pot tovai non tin pooroh sohopanez pop modari horï nañ tohopanen pi etet kek hat biñ naravotü, oñ am parumaz zakep tat het Godiz ñetï rotapuvoz eñatak tin sohopanezariz homet biñ ravat hepan. \v 7 Met nap pim modari loporï manohopanez pop mod horï tovai sohopanezariz, ma nap honoñai nañ orah rezah piih metohopanez poriz pi kaev naravotü, oñ God pi meñizohopanen, maot hodad tinavonañ het hepanez aban pop rez kek tat homehot hepan. Met aban pot pim modari loporï tin manohopanez popuz tovai sohopanez ñetiv ev arin añoh. \p \v 8 Met dari modari loporizaro nae nap manookaz hamoh-pov pohao tin het hepanezao ok. Eñarohol, met petev ham eparah Godiz ñetï hameg-poñ tokat bon tapan, ma petev ñeñ main main dari hodad het hameg-poñ tokat amun bon tapan, ma petev dari Godiz hodad hez-pov tokat piin etet map hodad takazaek bon tapan. \v 9 Met tairaiz ev menoh-epeñ bon tapan hometunei, oñ petev darim hodadeñ aviam hez, ma Godiz ñetiñiz terï nañ aviam hodad het hameg. \v 10 Oñ tokat porah Kristo erapanen, hodad mapoñiz kapot ou ravapanen, tin hodad ravat hekan, petev aviam haovai tovai sameg-poñ pohao bon tapan. \v 11 Met ev menohovoz epovotï zut tat arin epat añom. Met ne goerah ñaroholoz loporizaroh homeamahat homeoh, ma ñaro goeriz hamah-potam hahot hehö, oñ petev ne ahö haravat batam nem goerah haovai tovai emooh-potü ne maot nat. \v 12 Met dari petev ñaro goeriz ev menohovoz zut am hek, povoz Godiz kapotaz tin hodad nat het iv havevok eteamegin darim heriñ tin ou narav tamah-povoz zut darim hodadeo petev tin ou narav hez. Oñ tokat nem ahö haravat hez-pot menoh-epovoz zut darim etañ tin Godin etet pi petev darimaz tin hodad hezavoz zut, dari amun pimaz tin hodad ravat hek. \p \v 13 Met garos menoh-poñ bon tapan, oñ ev menomaz toh-epeñ pohao am het hepanezañ ev. Met dari Godiz homeo badae batat hez-pov, ma pinañ honeo hekaz biñ ravat homeameg-pov, ma darim modari loporï manat meñizameg-pov, ev menoh-epeñ pohao het am hepanezañ ev, met dari loporï manookaz povohö mod menoh-povokaro ritou metat ahö mapov ravat hez. \c 14 \s1 Pul Tinapuhö kez anamah-ñetï modañ \p \v 1 Met ari añarab arim modariz loporizaro manat meñizohopekez non pooroh sohot, darim Amipuz gogot tin tohopekez hat, Godiz Pul Tinap kez mapoñihar ari anohopanez zait povonañ het piin mañohozei. Met God pim ñetï añahan hez-poñ modarin badede mañohopekez Pul Tinapuhö kez anamah-povohö modañ ritou metat hezao ok, povoz Pul Tinapuz kez povozahar ari ahoam zait tat hezei. \v 2 Met aban nap pi ñe pat pim hodad nat hepanez-poñiz navonañ Pul Tinap hodadeo manohopanen pim gizasinañ hahopanen añarab modari ñe pov unun, povoz hat navetetü, oñ God nenapuhö rekot pim hahopanez pov hatevetehopan. Met Pul Tinap hodad pov manohopanen pi ñetï izek nañ hahopan. \v 3 Met Pul Tinap aban nap kezao manohopanen, Godiz ñetiñ modarin parum ñevonañ mañohopanez popuhö añarab mod pori tin meñizohot hodad tinao bat Godiz nonoroh tin sohopanez mañat bakez batohopanen, paru lop tinarizaronañ hepan. \v 4 Met aban ñe mod parum hodad nat hepanez-navonañ hapanez pop hapanen, pim modari hat navet tapanezaek ñetï pov rekot mod pori nameñizotü, oñ pimauz hahopanez pov pimauam bakez batohopan. Oñ Godiz hahan hez-ñetï poñ parum ñevonañ mañohopanen hatevetehopanez pop, añarab mod Iesuz homet hepanez-mapori meñizohopanezap ok. \v 5 Met ari mapori ñe pat poñinañ hahopeken ne biñ ravat hem. Oñ Pul Tinapuhö kezao anohopanen, Godiz hahan hez-ñetï poñiz tin hodad tat modarin arimovonañ badede mañohopek, povoz ne biñ pimau ravat hem. Met rotap Godiz ñetï poñ modarin arim ñevonañ mañohopekez tin povohö ñe pat modañinañ hahopekez pov ritou metat gog tin ahov ravat hepanezao ok. Oñ ari topourohopekezarah ñe pat arim hodad nat hez-poñinañ arim nari hahopanen, Godiz Pul Tinap mod nari hodadeo manohopanen, ñe hahopanez poñiz kapot maot arim ñevonañ borourat ari modarin añohopanen, ari hatevetehopekezaek eñizohopanen, Godiz tin homeo badae batat hepek, pot arin ok añamoh. \p \v 6 Mai nem bosir sau ravat hezari, met ne arinañ emat hemaz porah, ne arin ñe pat arim hodad nat hez-navonañ añohoman povohö rekot eñizohopane? Evo, petï rekot naeñizotü, oñ arinañ honeo het darim ñevonañ God ñetï nao neen bar nañapanez pov arin añom, ma pim baiñetinao badede arin añom, ma Kristoz nonoroh tin sohopekez ñetiv arin añomaz poñihar ari hatevetehopeken eñizohopanen, pim nonoroh kez tat tin tovai sohopek. \p \v 7 Met Godiz Pul Tinap kezao anamahan ñe pat arim hodad nat hezañinañ hamegivoz homet ne ñetï epovokaro arin añom. Met aban nap gitat bat tin urohopanen, daas hahopanezari hatevetet, “Tin daas hahokaz ok uramah,” pot homet daas hahopan. Oñ aban mod nap gitat bapap urovai ñeo tin nak hepanen, añarab tin hat navet het, “Ae, tair ok uramah?” pot hat daas nak hepan. \v 8 Ma aban nap ñai abanari ñai tapanez hat tibiv menapanen tibï pov tin ñeo nak tapanen, ñai aban pori tin hat navet tat hepanezaek, paru nae nap menapanez ñai bizat hepan. \v 9 Met ñetï epovokaroz zut ari nari arim topourameg-poñik ñe pat arim hodad nat hez-poñinañ ñetiv hahopeken, ñe poñiz kapot borourat mañohopanez nap bon hepan, povoz añarab modari tair tat hatevetet ñetivoz kapot tin hodad tapan? Evo, paru hodad natotü, povoz arim ñe hahopekez poñ teptepivoz zut ravat betezam sohopan. \v 10 Met ham eparah zei maposikaroh dari añarab ñeñ main main ahoam hameg, oñ añarab nari parum ñevoz kapotaz hodad nataek betezam hamah bon, oñ nap nim nem ñeñiz kapotaz tin hodad hetahoh hameg. \v 11 Met aban nap pim ñevonañ hahopanen, ne hat navet hemapuh pimaz homeman, Pi aban patap, pot ravat hepan. Met nehoe nem ñevonañ haoman pi amun nemov hat navet tapanepuh pi nemaz homepanen, Ne aban patap, pot ravat hem. Met ari amun arim topourohopekez porah, nari ñe pat nañ hahopanen ari kapotaz tin hodad nat hepeken, ñetï poñ rekot naeñizotü. \v 12 Oñ Godiz Pul Tinap kez tinañ anohopanez ari zait tat hezaek, kez tairañ ari topourat tovai nae nap meñizohopekepuh, Kristoz tin homeo badae batat hepekez poñizahar zait pimau tat het piin biñ mañohopeken kezao anohop. \s1 Dari hodad hez-ñe poñinañ mañook \p \v 13 Met ev hamenoh-epovoz homet maot epat arin añom. Met ari topourohopekez porah, arihanañ aban nap ñe pat arim hodad nat hepekez navonañ ñetï nao hapanez pop Godin mañ mañapanen, pim hapanez povoz kapotaz hodadeo manapanen, arimauzavonañ boreurat maot hapan. \v 14 Met Pul Tinap kezao anohopanen, dari ñe pat darim hodad nat hez-nañinañ Godin mañ mañohok, povoz darim loporizarotihanañ mañ pov hahokan Goditï sohopan, oñ darimauz homevokanañ mañ pov nakaotü. \v 15 Oñ dari epat tohok, Met Pul Tinap dari hodadeo anohopanen, ñe pat nañinañ Godin mañ pov mañook, ma darimauz hodadevor homevonañ amun piin mañ mañook. Ma Godiz biñ ravat ñe pat poñinañ daa nañ haok, ma darim homevokam pimaz biñ ravat amun haok. \v 16 Met arim topourohopekez porah, ari nari Pul Tinapuhö hodadeo anohopanen, ñe hamoh-poñiz nañinañ Godiz ñetï biñao arim loporizarotihanañ piin tin mañohopeken, añarab mod emat arinañ honeo hepanezari arim mañohopekez poñiz hodad nat kut hepanepuh rekot paruhö, “Rotap ok paru hamah,” pot hat arinañ honeo Godiz biñ naravotü. \v 17 Met ari tin ñe mod poñinañ Godiz ñetï biñao hahopek, oñ mod pori paru unun, povoz kut tat hepanezaek, arim hahopekez povohö paru nameñizotü. \v 18 Met ne Pol ari mapori ritou etat nem main het pim Pul Tinapuhö tin ne hodadeo nanamahan, ñe patañinañ ahoam Godin mañ mañamoh. \v 19 Oñ dari Iesuz añarab topourat Godiz ñetï biñao mañookaz porah ñe pat poñinañ ne houloam haoman, ari hat navet hepeken, ñetï poñ naeñiz tapanezaek tin naravotü, oñ darim ñevonañ aviam añoman ari tin hatevetet hodad tepeken, ñetï poñ eñizohopanezaek tin ravohopan, pot homeamoh. \p \v 20 Nem bosir sau, met ñaro goeri añaraboz horï tamahañiz paru hodad nat hezavoz zut ari het tohozei, oñ ev menoh-ñetï epovoz homet ñaro goeriz zut het hometunei, oñ aban korav ahori tin homeamahavoz zut, ari homehot het ñetï epovoz tin homevai sohozei. \v 21 Met batam Baiñetinavoz Tepatak epat menahan hez, \q1 Met añarab okori hodad tinao bapanez ne aban ñe mod patañinañ hamahari meeman, emat parun mañohopanen, ne parumaz mogao tat hez-pov ou ravapan. Oñ pot metoman añarab okori am hat man man tohot hat navet hepan hezag, sa hep. \rq Aisaia 28:11-12\rq* \m Pot menahan hezavoz homet epat arin añom, \v 22 Met ari topourat hepekezaek nari ñe pat arim hodad nat hez-nañinañ ñetiv hapanen, paru Iesuz homeo badae navat hepanez nari honeo emat topourat hepanezaek, paru hatevetet zagerï tat epat hapan, “Ui, met dei Iesuz hodad natari eveg, paru ñe okoñinañ hamahavoz dei hodad nat.” Pot paru hapan, oñ arim topourohopekez porah, Pul Tinapuhö aban narin hodadeo manohopanen, emat Godiz ñetï nañ arin bar añapanen, ari pimaz homeo badae batat hezari hatevetet, Rotap Iesu darinañ honeo hezan dari pimeri raveg, pot homepek. \p \v 23 Met tin hodadeo bepekezao ev. Ari Iesuz añarab topourat hepekepuh, mapori honerah ñe pat nañir nañinañ hahopeken, añarab pimaz homeo badae navat hepanez nari emat arinañ honeo het hatevetehopanepuh, rotap arimaz epat hahopan, “Met añarab eperi rumurat okat hamah batah.” Pot arimaz hahopan. \v 24-25 Oñ ari topourohopekepuh Godiz ñetï hahan hez-nañ arim ñevonañ hahopeken, añarab Iesuz hodad nat hepanez nari emat arinañ het hatevetehopanepuh, parum horï tovai emooh-poñ, ma kilam loporizaroh homeoh-poñiz homet epat hapan, “Met God kilam homet tovai emamegiñiz hodad hakez.” Pot hat gagao gom riit pim abatao bat hel batapanepuh, epat arimaz hapan, “Ae, met rotap God arinañ honeo hez.” Pot paru arimaz hapan. \s1 Darim topourat tin tookaz ñetiv \p \v 26 Nem bosir sau, arim topourat tohopekezat ev añomaz toh. Met ari Godiz abatao bat hel batohopekez ma mañ mañohopekez hat topourohopekez porah, arihanañ nap daañ hahopekez korav ravapan, ma modap baiñetinao hapan, ma mod nap God piin mañapanezat arin badede añapan, ma mod nap ñe pat arim hodad nat hez-navonañ hapanen, modap pim ñetï hapanezavoz kapot borourat arin badede añapan. Pot ari tohot loporizaroh kez tat tin hepekez homet, honep honep gogot tin au ravat main main tohozei. \v 27 Met ñe patañinañ hahopekez gog pov ahoam houlori honerah nakaotü, oñ garos nap hapanen, modap tokat hapanen, eñatak modap, pot hapanenahoh mod nap parum hapanezavoz kapot arin borourat arimovonañ añapan. \v 28 Met pot kapot borourat badede añapanez nap bon hepan, povoz mod nap ñe patavonañ naañotü, oñ kil pimam ñe povonañ Godin mañ mañapan. \v 29 Met aban nañariv ma nañariv nap God parun mañapanez ñetiv arim ñevonañ hapanen ari modari hatevetet, Rotap Godiz mañahao ak hamah, ma tair? pot homet an tepek. \v 30 Met aban nap God piin mañapanez ñetï nao hahopanen, aban mod napun God ñetï nao hapanez mañapan, povoz bal hapanen garos hahopanez pop gaa tat toutapanen, mod popuhoen hapan. \v 31 Met arim Iesuz homeo badae batat hez-pov ahö ravapanen, arim loporizaroh tin kez tat hepekez hat ari honep honep Godiz ñetï arin añohopanez poñ rekot am hahopek. \v 32-33 Met God dari betez susu haokaz zait nat, oñ hodad tinavonañ het pim ñetiv honep honepuhö haokaz pi zait tat hez. Povoz topourat hepekez porah pim Pul Tinapuhö hodadeo anohopanen ñetiv hahopekez susu bael bael nakaotü, oñ ari honep honep tin main main hahopek. \p Met Iesuz añarab togü mod mapoñik topourat tamahat, \v 34 ari amun topourohopekezarah, añahol bal hat ñetiv nakaotü, oñ batam Mosesiz hahan tovai emamah-potam paru tat abanariz iriham hepan. \v 35 Met añahol abanari baiñetinao hahopanen parum hahopanez navoz kut tapan, povoz parum zeiñik sat abuholon at mañapanen parun hañiv mañapan, oñ arim topour poñik añahol bal hat at hahopanen tin naravotü. \v 36 Eñarohol, met ev añaholoz menoh-epov ari hodad nata? Povoz ne epat arin at añom, Met Iesuz ñetï tinao arimatak kapot tahan ari nenari hodad tinavonañ heza? Tahan paru modari unun heza? Evo ari hodad, rotap arimatakanañ Godiz ñetiv kapot nat, povoz ev añoh-okat tin tovai sohozei. \p \v 37 Met Pul Tinap hodadeñ dei anamahan, Godiz añamahat modarin mañameg, ma gog tin modañ dei amun tameg, pot arimauz homehopekezari ev ñetï menoh-epovoz homet epat hapek, “Pol darim Amipuz hahan hezat rotap ev menahan hez.” Pot hapeken tin ravapan. \v 38 Oñ nap nem ev menohon hez-epov betet, “Ñetï betezao ok,” pot hapan, povoz ari modari pimaz epat hapek, “Ae, hodad tinao bonop ok.” Pot hapeken pi am hahopanen ari tovai hatevetetunei. \p \v 39 Nem bosir sau ravat hezari, ñetï ev hamenoh-epovoz homet maot terï epat arin añom. Met God pim ñetiv arin añohopanen modarin mañohopekez zaitivonañ hezei. Oñ nari ñe pat arim hodad nat hez-poñinañ pim ñetiv hahopanen tovai pori bagaa batotunei. \v 40 Oñ ganö ari pot tohot baponat tat houlori bal hat honerah betezam hapek hezavoz, ari hodad tinavonañ het arim topouramegiek, tinam honep honep bal hat hahopek. Pot arin ev añamoh. \c 15 \s1 Kristo paruh ou ravah-ñetiv \p \v 1-2 Met nem bosir sau, batam Iesuz ñetï tinao arin haañoohon ari tin hat havetet pimaz homeo badae batat hez. Met ñetï pov am bahorë hat hepek, povoz tin hepek, oñ arim giz nenañinañ haovai sohot, arim loporizaroh rotap pimaz hom namee hepek, povoz pimaz pot homeo badae batat hez-pov betezao ravapan. Met ganö ari unun manepek hezavoz Iesuz ñetï tin pov maot ev arin añomaz toh. \p \v 3 Met batam Godiz nañahat arin añooh-ñetï pov haokaz garosik ahov ev maot añomaz toh. Met batam pim tapanez Baiñetinavoz Tepatak ñetiv menahan hez-taput Kristo tat darim horï tamegiñiz hañiv bakaz hahan hehaek, piuhö hañ pov havat kakam ahov hatevetet ñomah. \v 4 Tahan pi hel belavok basat bizahan oraehan, batam menahan hezat tat aliz nasikaro bon tahan, zeirevaizasik God pi maot bavirirï batahan bal hah. \v 5 Met God pi pot baval hahan garos pi Pitaz nakoe ou ravahan Pitahö piin eteh. Met tokat aposor aban modarih ou ravahan paru piin eteh. \v 6 Pot pi ou ravahapuhoh pim mañair añarab nari 500 hehaek, parum ñaravatak ou ravahan paru mapori piin eteh. Met petev eparah añarab poriz nari hañomah, oñ maporizaro nañom am birirï hez. \v 7 Met pot tat tokat pim bosip Zemis popuhö amun ou ravahan piin etehan, tokat modarah pim aposor abanariz ñaravatak maot ou ravahan, paru mapori piin eteh. \p \v 8 Pot pi ou ravoohan, paru piin etehaek met meteo nehoen nonoroh soohon, pi nem nakoe ou ravahan, nem etañinañ piin eteohö. Met rotap añ nap pim ñaro nari batat, “Modap batomazao ev bon hatoh,” pot homepanepuh, eñatak pi hod ñarop batapanezavoz zut, Kristo modarih ou ravoohat tokat pi nehahon ou ravah. \v 9 Pot neeh netah, oñ garos Godiz añarab bahorï batovai emoohovoz ne homet epat nemauz homeamoh, Met ne aposor aban modariz irih abatao bonop ravat hez. Met ne aposor abanap ravomaz piuhö nanañatin pi tin ok tah narab, pot nemauz homeamoh. \v 10 Oñ God nem horï tooh-poñiz unun manat masak pov nanah. Met betezam pim masak pov ne nanah bon, oñ tin pov nanahapuh pim aposor abanap ba navatahan, ne pim gogot ahoam tohot aposor aban modariz gog tamahañ neohö ritou metat hez. Oñ nemauz kezavonañ ne gog pov nat, oñ Godiz masakao nanamahaek, ne kezam het pim gog pot tamoh. \v 11 Met dei aposor aban mapori ñetiv main main haovai sameg bon, oñ Iesu ñomat maot bal hah-ñetï hon pov batam arin añoohon, ari pimaz homeo badae havateg-nen pov dei haovai sameg. \s1 Kristozari maot baval akapan \p \v 12 Met Kristo ñomahan God maot baval hah-ñetï pov dei añovai samegiek, ari nari tairaiz epat hameg, “Met dari añarab ñomat samegiek God maot birirï hekaz baval naakaotü.” Met arim hameg-okov kap tairatatihanañ okat hameg? \v 13 Met dari añarab ñomat samegiek, “Pi maot baval naakaotü,” pot arim hameg-okov rotaputin, Kristo pi ñomahaekanañ rekot God maot baval nak tah narab. \v 14 Ma Kristo ñomahaek rotap baval nakatin, dari pim ñetï haovai sameg-epov betezao ravahan, ari pimaz homeo badae batameg-pov amun betezao ravah narab. \v 15 Met modao ev, dari Godiz ñetiv añarabon epat mañovai sameg, “Met Kristo pi ñomahaekanañ God maot baval hahan birirï hez.” Pot parun mañameg. Oñ dari ñomamegiek maot birirï hekaz baval naakaotü, pot ari nariz hameg-pov rotaputin, Kristo amun God baval nak tahan pim ñetï añarabon mañameg-epov ñetï moregao ravah narab. \v 16 Met nem modari ne maot epat arin añom, God dari maot baval naakaotü, pot ari nari hameg-pov rotaputin Kristo amun baval nak tah narab. \v 17 Oñ Kristo arim horï tameg-poñ ol betepanez hat ñomah, oñ ñomahaekanañ pi baval nakatin, arim pimaz homeo badae batohot hez-povoz kapot bon ravahan, arim horï toog-poñ God ba ol navet tahan arim horï poñinañ am heg narab. \v 18 Ma Kristo maot baval nakatin, paru tairari pimaz homeo badae batohot ñomah-pori ñomat tin nakez tah narab. \v 19 Met Kristo maot baval nak, pot dari haok, povoz dari ev hamarah horivoz lopotak het, pimaz homeo badae batovai, dari abarah pinañ honeo tin hekaz hameg-pov ñomakaz porah bon tapanenezat ravapan. Povoz añarab pimaz hom namee hez-mod pori darimaz rekot epat hapan, “Zavaruz okori, paru Kristoz homeamah-okov tokat ñomapanezarah bon tapan.” Met pot paru darimaz hapanez nonor bon. \p \v 20 Ae, ñetï rotapuv ev arin añomaz tohog tinam hatevetei, Met Kristo ñomahan God maot pi baval hakahan sat hez. Povoz dari hodad, dari ñomamegiri pim metahavoz zut, tokat God darihoen baval akapanen birirï ravat hek. \v 21 Met batam aban garosik pop horï tahan, dari añarab ñomookaz pov ham eparah ou ravah. Met petev aban modap ñomahan baval hahaek dari ñomakan, piuhö maot baval akapanez pov ou ravah. \v 22 Met dari añarab mapori Adam popuz iz mimihol hez, povoz pim tahat tat dari mapori ok ñomameg. Oñ petev dari Kristonañ honeo ravat hezaek, pim tahat tat ñomakazaekanañ dari maot baval akapanen birirï ravat tin hek. \v 23 Met Kristo garos ok bal hah, met dari amun tokat bal hakaz hahan hez-porah pi maot erapanepuh, dari pimeri ravat hez-mapori ñomat hekazaekanañ maot baval akapan. \v 24-26 Tapanen ham eparar nonair nai mapotü bon tapanen, Kristohö pimaz kaev ravat Seteniz kezavonañ het ham eparah ma abarah hez-mapori ritou metat mez hor batapanepuh, pi ahop ravat het paru men bon batapan. Met pot tat meteo pi ñomameg-non poorö ritou metat bavon batapanen, dari maot nañomotuz non poorö ou ravapan. Met Kristo ahop ravat hepanez porah God horï hepanezarir hepanezatü map pim eñañik betepanen mez bon batapanepuh, pi dari tairarir tairatuz tin korav ravat hepanez porir potü pim Papapuz marasik evizapanen tin hek. \v 27 Met Kristo tokat pot tapanez ñetï nao batam epat menahan hez, Met God nonair nai mapotur mapori pim irih bizapan. Met nonair nai mapotur mapori pim irih bizapanen hepanez hah-porah Kristo pi Godiz ahop ravat hepanez homet nak, oñ pi tapupuhö pim ropuz irih nonair nai potur mapori bizapanez hah. \v 28 Met potur pori pim ropuz eñañik bizapanen hepanez porah Godiz rop amun pimauhö pim Papapuz irih sat hepanen, God nenap dari maporiz korav ahö mapop ravat hepan. \p \v 29 Met, “Añarab ñomamah-pori God maot baval nakaotü,” pot paru nari hamahavoz ñetï modao ev. Met añarab nari parum hañomamah-nari meñizapanen, Kristonañ honeo abarah hepanez homeamahan, parum hañomah-poriz urutak ivoh memeet epat hamah, “Met ari ok ivoh emeegiek paru hañomah-poritï sat meñizepekezat ok haraveg.” Oñ dari añarab rotap ñomamegiekanañ maot baval naakaotü, pot hamah-pov rotaputin, parum ñomamahariz homet ivoh memeamah-okovoz kapot bon hehan, parum ñomah-pori Kristonañ honeo abarah hepanez nameñiz tah narab. \v 30 Oñ deim tamegivoz homei. Met dei aliz mapoñik Kristoz ñetiv mañamegin, ñetï povoz kaev ravat hezari emenapanez hamahan, dei am rez kek tat mañovai sohot parumaz ñaihet nat hez. Oñ tokat Kristo maot baval akapanen, pinañ honeo tin hekaz hom namee tegitin, dei añarabon pim ñetï epov ñaihetivoz am namañ toog narab. \v 31 Met nem bosir sau, dari mapori darim Amip Iesu Kristonañ honeo haravat hezavoz homet ne biñ ravat hez-ñetï rotapuv ok arin añoh. Met rotap modao ev, orah rezah paru ne men noñomapanez hamah. \v 32 Met ne ev Epesas zei epatak hezan, aban nari bol ñairiz zut hezaek ne Iesuz ñetiv hamohon ñai horiv tat ne bahorï navatapanez tamah. Met pot horï netamahan ne am boi tat tovai samohovoz hañ tinao ham eparah boma? Evo, tokat maot baval akapanez hahan hez-porah hañ tinao ne bom, pot nemauz homeamoh. Oñ dari añarab ñomamegiekanañ maot baval naakaotuz pov barotap batak, povoz ham añarab nariz hamah-epat amun haok, “Met totoi dari ñomakazari eveg, petev bolor gipiz ahoam tat nohot darimauz zaitivok tovai sookazavoz biñ ravat hek.” Pot parum hamahat dari hat parum betezam tamahat amun tovai sookazat ravapan. \p \v 33 Met nem modari, añarab nariz ñetï moreg pot hamah-poñin ari hatevetet barotap batotunei. Met batam ñetï epov hahan hez, “Ari aban horirinañ honeo sat em tohopek, povoz parum horï tohopanez potam ari amun tohopek.” \v 34 Eñarohol ae, met ari bal hat maot hodad tinao bat arim horï tameg-poñ betepek, pot ne arin ev añamoh. Met ari nari Godiz kapotaz hodad narav tat, “Evo, dari ñomakazaekanañ maot baval naakaotü,” pot hamegivoz homet ne ari hatevetet tu ravepekez hat ñetï epov arin ev bar añoh. \s1 Dari herï patañinañ bal hak \p \v 35 Met ni nap epat neen nañekë, Met God tair tat añarab ñomamahan parum heriñ zañ hatamah-pori maot baval hapan? Ma paru herï tairañinañ maot baval hapanez hameñ? \v 36 Met ni pot neen nañekezapun ne epat niin nañom, Ni kut tat neen okat nañekë. Met ari bitü hamarah ñedeamegin bi potü maot berevat napoz haz, oñ ñekeñ berevamahan, bi potü zañ tamahanahoh magei tinañ badovai rapovai tamah, oñ zañ nat hepanezavoz rekot berevat badovai rapovai natotü. \v 37 Met arim avañir adañik ñedeameg-potuz ari hodad, Utap tovaiam poñ basat ñedeameg bon, oñ bi ul tagï tamah-poñ, bulañ ma mod tairañ, ñedeameg. \v 38 Tamahan tokat parum taeñir geleñ main main God pimauz hodadevok au mañahan, hezat tamahapuh berevat pat patam badovai rapovai tamah. \v 39 Met darir mapotuz heriñ honeo hez bon, oñ añarab parum heriñ pat hezan boloholoz heriñ amun pat hez, ma ideholoz heriñ amun main hezan pisiholoz heriñ main hez. \v 40 Met abarah hezariz heriñ pat hezan, dari ev hamarah hezariz heriñ amun pat hez. Met abarah hezari paru poek tin het sohopanez parum heriñ tin matut tahan hez, oñ dari hamarah hezari ev tin het sat em tookaz darim heriñ pat matut etahan tin hez. \v 41 Met gitapuz alizao tin ahoam al tezat hez, met ñonisiz amun pim alizao tin, oñ avï heriam al tezat hez, met zeizañiz alizao pat pat aviam hezan map honeo al teamah bon, oñ nañ aviam peñ hat hezan nañ ahö heriam peñ hat hez, pot main main redeñ hezan dari eteameg. \p \v 42 Met ev menoh-epovoz zut dari añarab ñomamegiri maot baval akapan. Met bitü ñedeamegin zañ tamahan ñekeñ berevat magei tinañ rapamahavoz zut, ñomamegin ba eveiramahaek oraet darim heriñ zañ tookazat ravat hez. Oñ baval akapanez porah herï magei tin maot zañ natotuz poñinañ baval akapanen tin hek. \v 43 Met nari ñomamahan baveirameg-herï poñ kezao bon betezañ baveirameg, oñ God pi maot baval akapanen herï horï poñinañ maot naketü, oñ herï magei anapanez poñ kez tat tinaharam het hekazañ anapanen hek. \v 44 Met petev dari añarab ñomamegin darim ham heriñ hamarah ba eveiramah, oñ dari maot baval akapanez porah abarah Godinañ tin hekaz herï magei poñinañ hek. \p Met petev dari ham herï epeñinañ het hamarah tovai sameg-epeñ betet tokat abarah herï magei patañinañ het sat em tohok. \v 45 Met ev menoh-epovoz ñetï nao epat batam menahan hez, Met God aban garosikap Adam matut tahan pi ham eparah birirï ravat heh, pot menahan hez, oñ petev aban mod ou ravat hezap Kristo dari pohao tin birirï het hekaz kapotaz maup ravat hez. \v 46 Oñ dari abarah Godinañ pohao tin het hekaz heriñ garos ou narav, oñ ham eparah hekaz herï poñ garos ou ravah, met tokat tin hekaz poñ ou ravapan. \v 47 Met aban garosikap matut tapanez hat God hamar bat matut tahan hehap ok, met aban tokat ou ravah-pop abarahanañ meehan erahap ok. \v 48-49 Met Adam pop hamar bat matut tahan hehavoz zut, dari amun ham heriñinañ het pim toohat tovai sameg, met aban abarahanañ erat heh-popuz eñatak dari samegiri, pim herisiz zut abarah tin hekaz herï poñ dari anapanen hek. \p \v 50 Nem bosir sau, ev menohovoz ñetï terit ev. Met darim ham herï epeñinañ ev hez-epatam hek, povoz abarah Godiz zei tinasik rekot dari sat naketü, ma darim ham herï ñomakaz-epeñinañ hek, povoz rekot pohao tin het hekaz poek nasotü. \v 51-52 Met ñetï izek heh-nao ne arin ev bar añomaz toh. Met darim mod Iesuz homeo badae batat hepanez nari nañom am hepanen, pi maot erapan. Tapanen tibï meteo menapanen hatevetekan, pi erapanen zuamam darim etañ mumizat maot eteamegivoz zut, paru hañomapanez pori garos parum pohao tin het hepanez herï poñinañ baval hapan. Met nañom am birirï hepanezari parum heriñ bapat batapanen herï tin poñinañ paru amun hepan. \v 53 Met ev ham heriñinañ dari het ñomat zañ tameg, oñ tokat God hapanen darim ham herï epeñ betet dari abarah herï ñomat zañ nat pohao tin het hekaz poñ bak. \v 54-55 Met batam epat menahan hez, \q1 Met God darim ñomookaz nonoroh sameg-pov pohao bavon batapan. \rq Aisaia 25:8\rq* \m Met mod epov amun menahan hez, \q1 Ae ñomao, nim bahorï avatovai emooñ-kez pov petev taekev hez? Evo, God ni bavon hanavatahaek rekot maot dei bahorï naavatotü. \rq Hosea 13:14\rq* \m Met tokat darim herï ñomat horï ravapanez epeñ betekan, herï tin maot nañom pohao het hekaz poñ anapanen bak. Tapanen pot menahan hezavokaroz rotapuv ou ravapanezat ok ravapan. \p \v 56 Met dari Godiz ñetï kateñir ah ñeñ elamegiek, horï tovai samegivoz hañiv bamegipuh ok ñomameg, met ñomameg-povohö pei nahol emenamahan kakamao hateveteamegivoz zut, honoñai ahoñ etamahan dari iñir zakep tameg. \v 57 Oñ darim Amip Iesu Kristo pi eñizat ñomahaek, dari ñomat horï ravameg-pov ritou hametat tin hekaz nonoroh eñehan sameg. Povoz dari orah rezah pim eñizat ñomahavoz homehot Godin biñ pimau ravat mañovai sohok. \p \v 58 Nem bosir sau tinari, Iesu Kristo ñomao ritou metat tin hekaz nonor ba ou batah, povoz orah rezah ari rez kek tat het darim Amipuz homeo badae batat het non mod naoroh sohotunei, oñ pim gog tin nenao tohozei. Met ari darim Amipuz homehot gog tairañ pim abatavonañ tohopekez poñ betezañ naravotuzañ ok, oñ ari pot tohopeken, modari pimaz homeo badae batapanen, God arim gog tohopekezavon etet biñ ravat hepanez homet ari am kez tat het tohozei. \c 16 \s1 Zerusalem pori monis manapanezat ev \p \v 1 Met Zudia zeisik Godiz homeo badae batat hez-añarab paru nonair naiz tekï tat hez, povoz ari meñizat monis batogü manat paru manepekez hagiek, paru Galesia zeisik Iesuz añarab toguñ ravat hezari monis bizovai sohopanez ne parun mañohot ari amun tohopekez ev añomaz toh. \v 2 Met orah rezah Sande aliz poñik ari honep honep gogot tamegivoz monï tairas bameg-posikanañ ari monï ahos bamegiri ahö nas bizei. Met ari monï goes bamegiri avï nas bizei. Tat ari batogü manat bizepeken oraepan. Tapanen monï pos basat paru manapanez ne homet arih emomazarah monis bizepeken, haoraepanezaek ari monisiz mel tat, “Ae monï nas bepeken batogü manak,” pot nakaotü. \v 3 Met ne ok emomazarah aban monï pos basat manapanez nari ba ou batepeken, ne tep naek Zuda añarabohö monis basapanez aban poriz tin hodad tapanez ñetiv menat manoman tep poer monis honeo Zerusalem zeitak basat manapan. \v 4 Met ne honeo aban porinañ somaz zait tom, povoz dei honeo Zudia zeisik sak. \s1 Korin zeitak sapanez mañah \p \v 5 Met petev ne Masedonia zeisik sat zei potak katak añarabon etemaz somazarah poek ahoam ne naketü, oñ zei posizañ emohot ok arimatak emom. \v 6 Tat ne arinañ het tamar ahov tohopanez ñon poholok okeam hem batah. Tomapuh ne arimatakanañ taek somaz hodadeo bat haoman, neñizat nemeepeken poek som. \v 7 Met petev ne zuam arimatak emat aviam het am somaz ne zait nat, povoz garos Masedonia zeisik sat poekanañ arimatak emomapuh, darim Amip arinañ hemaz gu hapan, povoz arinañ honeo ahoam hemaz zait toh. \v 8-9 Oñ petev ne ev Epesas zei epatak het gog tinao tat Kristoz ñetiv mañoohon, am mañohomaz nonor ou ravah, povoz eveam heman Pentikos hameg-aliz pos bon tapanen epekanañ Masedonia zeisik som. Met ne ev het gog tinao tamoh, oñ añarab ahö navokaro Kristoz gogot tamohovoz ahoam kaev ravat hez. \p \v 10 Met aban Timoti arim nakoe emapanen piin etepek, povoz pimaz epat homepek, Met aban epop Pol darim Amipuz gogot tamahavoz zut, pi amun taput tamahap ev. Pot homet pi bat sa batepekepuh ariparo tin hepek. \v 11 Tat arihanañ napuhö tovai pi bat hor batotun, oñ pi meñizohopeken lop tinarinañ hepanepuh ari evetet maot ev nehaz emapan. Met ne aban arihanañ nari pinañ honeo maot ev emapan, pot homet ne gaa tat etet hem. \p \v 12 Met darim modap Apolosiz ñetiv ev. Met aban darim mod nari Korin arimatak emapanez porah pi amun emat arinañ honeo hepanez orah rezah piin mañamoh, oñ petev pi arihaz emapanez nonor bon hez hamah, oñ tokat nonor ou ravapan, povoz pi aritï ok emapan, pot hah. \s1 Ñetï meteñ ev \p \v 13 Nem modari, ari Kristoz homeo badae batat hezaek arim etañ elat het ñaihet totunei, oñ kez tat tohozei. \v 14 Met pot tohot orah rezah ari nae nap zakep tat modari loporizaro manat meñizohozei. \p \v 15 Met ari Stepanasir añapur ñaroholoz toohat hodad hakez. Met Akaia zeisik añarab Iesuz ñetiv hateveteh-porah garos paru Iesuz homeo badae batah. Met pot tahaekanañ paru gog modao nat, oñ orah rezah Godiz añarab meñizat gogot tamah. \v 16 Povoz nem modari epat arin añom, met arimatak Stepanas met pim zut tin het darim Amipuz gogot tamah-aban modariz irih ari het kez tat tohozei. \p \v 17 Met ne ari Korin añaraboz ahoam home midin tohot hehon aban Stepanasir Potunetasir Akaikas ari meegin ev nehaz emahapuh, arim tameg-ñetiñ ahoam nañahan ne hatevetet biñ ravoh. \v 18 Met aban pori ari meegin ev emat ne neñizat bakez navatoohan tin ravohoek ari parum pot neñizoohavon hatevetet, “Paru tin tamahari ok,” pot hat parumaz biñ ravat hepek. \p \v 19 Met Esia zei epesik Iesuz añarab togü manamah-pori arimaz homet, Paru tin hepanez homet dei zait tat hez, pot paru hahan ev menoh. Met aban Akuilar añap Prisila met parupim zeimakeh Iesuz homet togü manamah-pori amun arimaz homet epat hah, “Paru tin hepanez dei zait teg.” Pot hahan ev menoh. \v 20 Met aban nenañ ev het gogot tamah-modari amun arimaz homet epat hah, “Paru tin hep.” Pot hahan ev menoh. Met ari topourameg-porah nae nap tin metameg-pov tin ou ravohopanez mar nae nap manohozei. \p \v 21 Met mod nap neñizat ñetï epov haohon menovai emoohaek petev arimaz homet nemauz marasinañ ñetï meteo ev menamoh. \p \v 22 Met añarab tairari darim Amip loporizaro naman hepanez-pori ba horï batapan. Nem Amip ni maot erekez ne zaitiv ahö tat hez. \p \v 23 Met darim Amip Iesuz masakao arinañ hepanez ne zait toh. \v 24 Met dari Iesu Kristonañ honeo ravat hezaek, ne ari maporizaro loporï anat zakep tamohop ev. \q2 (Pol ñetiv hahan menahat nen ev.)