\id MRK - Kuman NT [kue] -Papua New Guinea 2008 (DBL 2014) \h Mak \toc1 Kamambuno wakai Mak muno boglkwa \toc2 Mak \toc3 Mak \mt1 MAK \mt2 Kamambuno wakai Mak muno boglkwa \imt1 Ka mongo yegl ende okuna ongwa \ip Mak kamo boglo i yegl Yesus Krais ye God Wam moglkwa ipre kamo dungwa. Mak pepamo i mina nono kere kamga Yesus yombuglomo pond pango kongun orkwa. Ye kangiye kande pangwa pre yomba kamambuno wakai beke tendre te spirit kinde simenda ende te tandaglmeno koko ende tendre orkwa. \ip Yesus yene yegl dungwa. “Na Yomba Wam moglka.” Ye ungwa i yene kor moglkwa nono noro ana yomba prapra toposi ikine endinambuka. \ip Mak Kamambuno Wakai muno boglkwa i Yesus kongun ormere i ka boglo kuglkwa, ba ye ka yomba beke tongwa i boglo wakane ta kuglkrukwa. \ip Mak komnaiye ka boglo kuglkwa i Jon Baptais eremogl Yesus baptais ere tomere i kamo dindre te Satan eremogl Yesus bagl nusungwa i kamo dungwa. Ana okuwo yomba yumbun kanekane ingwa i Yesus mitno gogl tendre ana ka beke tongwa. Ba disaipelma wagle Yesus taragl kanekane orkwa i mambunomo ta pirpogl sikrikwa, ba kuri-kurindi ta pirkan erikwa. Ana yomba tau Yesus kundamo ikine ertre, yumbun merkinde teingwa. Dundumara i Mak ka boglo kuglkwa i ana Yesus gogltre andigl ukor ongwa ipre kamo dungwa. \c 1 \s1 Jon Baptais kamambuno dungwa \r (Matyu 3:1-12; Luk 3:1-9, 15-17; Jon 1:19-28) \p \v 1 God Wam Yesus Krais pre, kamambuno wakai i mambuno boglkwa.\f + \fr 1:1 \ft Yesus plau dungwa enge, ye God kamo wakai di yomba tongwa. Ka wakai iwe, God taragl wakai ere yomba tenagle dungwa kamo. Mak 1:15 mina kano.\f* \p \v 2 Propet Aisaia ka muno yegl boglkwa: \q1 “God dungwa, Na kanna \q1 kep yomba diendimbo \q1 ene okuna yeite, ene \q1 konbaunan akekun eretenambuka.”\x + \xo 1:2 \xt Malakai 3:1\x* \q1 \v 3 “Makan waule suna \q1 yomba ta wiyau endungwa, \q1 ‘Yaglkande pre konbaunamo \q1 akekun eriyo. Ye unambuka \q1 pre konbo si-ake du endiyo.’”\x + \xo 1:3 \xt Aisaia 40:3\x* \m \v 4 Ana yeglpre, Jon Baptais makan waule unongugl pi ye yomba dipene ende tongwa, “Ene nomano yake tendre baptais erimbi, God ene tandaglmeno koko ende tenambuka.” \v 5 Ana Judia kamun yomba mundu-yene yeingo te Jerusalem dumo kande yomba prapra Jon kamo piramnedi kikesi ende moglmara pindre, ye yene tandaglmeno dipeglko ana ye Jodan Nigle yomba baptais eretongwa. \v 6 Jon bugla-kamel yungo mina gaglsuna erikwa i ende-ende orkwa. Te bugla-kau nangiye kumagl ta dane mina suna engenge de wanmoglkwa. Te kaiya moknamo i mongondo ya te brume are nuglo ne-ne orkwa.\f + \fr 1:6 \ft Ka Matyu 3:4 mina pangwa i kano.\f* \v 7 Ye ka yegl dipene ende yomba tongwa, “Ba okuwo yomba ta unambuka i yombuglomo pai mitna ende na yombura i engrukwa. Na yagl wakai ta moglmbo kade goinge ere ye kagle towo mina kan-tonguma pangwa i na ta pirka sinaglka kuno erekrukwa. \v 8 Na nigl mina ene baptais ereteinga, ba ye ene Holi Spirit mina baptais eretenambuka.” \s1 Jon eremogl Yesus baptais eretongwa \r (Matyu 3:13-17; Luk 3:21-22) \p \v 9 Ana enge igle Yesus Nasaret kamun Galili dumo kindekondo ende ungo ana Jon eremogl Jodan Nigle suna ye baptais eretongwa. \v 10 Ana Yesus oglandi nigle kondo ende menda undre, ye kango heven audungo ana Holi Spirit kua yumugl mereyegl ende atne ye moglmara ungwa. \v 11 Ana heven imbo ka ta yegl dungwa, “Ene na Wana, na ene wakai kandre nomana wakai ene teinga.” \s1 Yesus moglmara Satan bagl nusungwa \r (Matyu 4:1-11; Luk 4:1-13) \p \v 12 Ana oglandi Holi Spirit diendungo Yesus ende dumo waule suna ongwa. \v 13 Ye igle wanmoglko ande enge 40 orkwa. Satan wu bagl nusinagledi ka kra merkinde poglkwa. Ye dua-kambu ya agl-bugla are bogl meglko ana angelo wu Yesus akeple dingwa. \s1 Yesus Galili kamun kongun mambuno boglkwa \r (Matyu 4:12-17; Luk 4:14-15) \p \v 14 Jon sikane yungu suna endigo, okuwo Yesus Galili kamun suna pi ana God kamo wakai dipene endungwa. \v 15 Ye dungwa, “Enge kaima plau dungo ana God kingdomo ene mina mangigl ungwa, ene nomano yakete kamambuno wakai pirngi diyo!” \s1 Yesus eremogl fis singwa yomba 4 komnaiye diyungwa \r (Matyu 4:18-22; Luk 5:1-11) \p \v 16 Yesus ende Galili Niglmong bina pindre, ye kango Saimon ya angigle Andru bogl fis gagl piyasi niglmong atne ende miurka. Sraglpre, ye fis ere simbrika yaglmo. \v 17 Yesus yegl ditongwa, “Ene na mokonamugl wiro, na beke teimbo ene yomba ere-inambrika.” \v 18 Ana ye oglandi fis ere simbrika gatno kindekondo ana omara embrika. \p \v 19 Ye kurita ende inda pindre kango, ana Sebedi wam Jems angigle Jon bogl, botno mina suna mogltre ye fis ere simbrika gatno simbogl akekun ere miurka. \v 20 Ana ye kandre tambre kana agle dungo, yagl suwo neno Sebedi ya kongun di imbriko erikwa yomba bot mina suna akiye meglko kondo pandigl ana ye Yesus omara mokomugl ende embrika. \s1 Spirit kinde yagl ta mina moglko Yesus simenda endungwa \r (Luk 4:31-37) \p \v 21 Ye ende Kaperneam kamun eingo ana Sabat enge yongwa, Yesus ende makai yungu yungugl pindre ana mambuno bogl ka beke tongwa. \v 22 Yomba ka beke tongwa i pirtre sipuglo dingwa. Sraglpre, ye lo beke teingwa yomba dimere yegl manga. Ye yomba ta yombuglo gigledi kande pangwa mereyegl ta ka wakegagl ditongwa. \v 23 Enge igle ye makaino yungu mina yagl ta spirit kinde moglkwa yungugl mogl ana kaglkane binan bogl yungwa. \v 24 “Yesus Nasaret nem, ene sragl taragl ere noragledi une? Ene no erekinde ere nora pre un kana? Na ene pirpogl siga. Ene God Holi Yombamo!” \p \v 25 Yesus ka giglendi di spirit kinde tongwa, “Ene dran simundo ana yagl i mina kindekondo ende menda wo!” \v 26 Spirit kinde yombuglo ere yagl i ake pur-dindre ana kaglkane kande ta dindre ye mina ende menda ungwa. \p \v 27 Yomba kindaginde yene sipuglodi kundugl dindre ye yene krapogl dipirkwa, “I sragl taragl? I ka kor ta beke dungwa. Yagl i yombuglo gigledi kande pangwa ipre ka dungo spirit kinde dumere pir kamo sika singwa.” \v 28 Ye kamo boglo i tambre kana waidi Galili dumo mundu kuno orkwa. \s1 Pita ambu imakiye kinde sungwa Yesus erewakai ere tongwa \r (Matyu 8:14-15; Luk 4:38-39) \p \v 29 Ye makai yungu kondo ende menda wingo, ye Jems ya Jon bogl akiye du yene endpi Saimon ya Andru yungunomugl eingwa. \v 30 Saimon ambu imakiye kinde si nangiye ninga dungo bogl mina ugl pai moglkwa. Ana Yesus ende yungugl ongo, ye tambre kana ambu kinde sungwa ipre diteingwa. \v 31 Ana Yesus ambumo pamara pi ye ongo ake ana ake bonduglkwa. Ambu nangiye ninga dungwa i dundungo ana ye mambuno bogl kaiya mokna yomba pre akekun ere tongwa. \s1 Yomba kinde singwa Yesus erewakai orkwa \r (Matyu 8:16-17; Luk 4:40-41) \p \v 32 Ande bei kamun pokndungo, yomba kinde singwa prapra ya spirit kinde bogl meglkwa yomba auro yu Yesus moglmara wingwa. \v 33 Taun yomba mundu wu yungu dramugl makai singwa. \v 34 Ana ye yomba kinde imbo kanekane sungwa erewakai ere tendre, spirit kinde merkinde simenda endungwa. Ba ye spirit kinde ka ta di dinaglmedi pre, angai tekrukwa. Sraglpre ye Yesus pirkan erikwa.\f + \fr 1:34 \ft Yesus God wam moglkwa ana ye, God yombama ikine endinambuka pre pinde i-pere endungwa. Grik yomba kanno mina ye Krais we dingwa. Te Hibru yomba kanno Mesaia we dingwa. Ka Mak 1:1 mina pangwa i kano. Juda yomba yegl pirkwa. Yagl i God diendinan, unambuka ana ye king mereyegl undre ana Rom yomba si endinan ana Israel yomba wakai moraglmedi pirkwa. Ba Yesus kongun yegl era pre ukrukwa, yeglpre ye ira moglkwa i spirit kinde wagle dipene endimbi ana yomba pir dinaglmedi prukwa.\f* \s1 Yesus Galili kamun kamambuno dungwa \r (Luk 4:42-44) \p \v 35 Kamun kor tange akemim ere pango, Yesus andigl yungu i kondo ende menda pi ana dumo wau yomara igle ye kamange orkwa. \v 36 Saimon ya angiglma tau ye akiye wan eingwa, Yesus pre ende menda pi dokingwa. \v 37 Ye kan indre yegl diteingwa, “Yomba prapra ene pre dokingwa!” \p \v 38 Ba Yesus di ikine endungwa, “Nono kamun tau yungu epigl mangigl yomara i endeinamga. Yungu ombuno igle ombugl na kamambuno dipene ende tenaglka. Na taragl ipre winga.” \v 39 Yeglpre ye Galili kamun prapra wan wu ikine ikine pi, makai yungu yei-omara prapra kamambuno dipene ende te spirit simenda endungwa. \s1 Yagl ta kaglande sungwa Yesus ake winge dungwa \r (Matyu 8:1-4; Luk 5:12-16) \p \v 40 Yagl ta kaglande sungwa, Yesus moglmara undre goglko bondugl ana akeple dinarambedi pre anduwa yei dungwa, “Ene na erewakai ere naraglendi pitn kade, ene erewakai ere naro.”\f + \fr 1:40 \ft Ka Matyu 8:2 mina pangwa i kano.\f* \p \v 41 Ana Yesus miriye kinde gogl ana ongo duglosi yaglmo akindre dungwa, “Na pirka, ene kinden pra wakai erambiwo.” \v 42 Erme keme kaglande sungwa ikra dundungo ana ye nangiye winge dungwa. \p \v 43 Yesus ka giglendi kaima ditendre ana tambre-yene diendungwa. \v 44 Ana Yesus ye ditongwa, “Ene yomba suwarata ditekratnga, ba ene du ende pris moglmara pindre ana nangin ombuno dimin. Ye ene kanan, yomba prapra ene kaglande singa winge dungwa i kanaglkwa, Moses dumere ere ana ofa garatnga.” \v 45 Ba yaglmo ende pindre boglo kuglko ana kamo andemagle-wai dungwa. Yegl orko Yesus taun prapra suna enambuka mere mango ye pi kamun bina dangine yomba moglkrimara wanmoglkwa. Ana igle yomba koglkoglo kikesi ye moglmara wu meglkwa. \c 2 \s1 Yagl ta ongo kagle mau sungwa Yesus erewakai orkwa \r (Matyu 9:1-8; Luk 5:17-26) \p \v 1 Ande enge tau endongo okuwo, Yesus aglke ende ikine Kaperneam kamun ongwa. Ye ende yungugl ongwa i ana ka wai dungo yomba pirkwa.\f + \fr 2:1 \ft Yungu i ira yungumo, nono pirpogl sikunga. Ba Yesus ende Kaperneam kamun ungwa enge ana ye yungumo i mina mogl mogl orkwa mere pangwa. Yomba tau Pita ya Andru yunguno wedi pirkwa. Mak 1:29 mina kano.\f* \v 2 Yeglpre, yomba merkinde wu igle makai singo ama yungugl angai sitndungo te mendakra yungu dramugl pra meglko ana Yesus kamambuno dipene ende tongwa. \v 3 Enge i yomba tau wingo ana yagl 4 eremogl, yagl ta ongo kagle mau sungwa bagl yombugl iyu Yesus moglmara wingwa. \v 4 Ana yomba merkinde kau-kau eriko, ye kinde sungwa yagle iyu Yesus moglmara enaglkwa mere mango, ye Yesus moglmara yungu tembe i indaun terke ende kenge gundo endingwa audi yongo,\f + \fr 2:4 \ft Juda yomba yunguno keingwa i bokis mereyegl ana tembe kra paglkane yongwa. Yungu yeglmere i yomba egli bogl kugl yei ende kuglo pipi erikwa.\f* ana yagle gagle mina pai moglko ende atne endingwa. \v 5 Ye pirngi dingwa Yesus kandre, ye ongo kagle mau sungwa yagle ditongwa, “Wana yagle, ene tandaglmen prapra koko endiga.” \p \v 6 Enge igle, lo beke teingwa yomba tau igle amedi meglkwa, yene nomano wagle yegl pirkwa, \v 7 “Sraglpre yagl i ka yegl dume? Ye God kenaglmo sungwa! Yomba tandaglme ta koko endekraglkwa, ba God suwara koko endinambuka.” \p \v 8 Yomba nomano mina poglodi pirkwa i Yesus oglandi kandre ana ye ditongwa, “Sraglpre ene taragl i poglodi pirme? \v 9 Sragl ka undungwa ditenagle, ‘Ene tandaglmen i prapra dundume dinaglo’ mo ‘Andigl kungutn indre, ana konbo ende po’ dinaglka i undume? \v 10 Ba i ene kanaglkwa. Yomba Wam ye yombuglo kande pangwa pre, makandle tandaglmeno prapra koko ende tenambuka.” Ana ye ongo kagle mau sungwa yagle ditongwa, \v 11 “Na ene diteinga, ene andigl kungutn indre ende yungun po.” \v 12 Ana ye andigl kunguglmo indre ana yomba prapra ongumutno-mugl konbo endongwa. Ye prapra i kan sipuglo kinde di ana ye God dembiye sindre dingwa, “Nono okuna taragl yeglmere ta kankunga!” \s1 Yesus eremogl Levai agle dungwa \r (Matyu 9:9-13; Luk 5:27-32) \p \v 13 Yesus aglke kordagl ende ikine Galili Niglmong bina ongwa. Ana yomba merkinde ye moglmara wingo ana ye God kamo beke tongwa. \v 14 Ana ye konbo ende pindre kangwa, Levai,\f + \fr 2:14 \ft Levai iwe, Matyu kangiye ta pangwa. Ana Matyu 9:9 mina kano.\f* ye Alfias wam yene takis yumara yungu yungugl amedi moglko ana Yesus ditongwa, “Na mokonamugl wo.” Ana Levai andigl ye omara mokomugl endongwa. \p \v 15 Okuwo pokndungo Yesus ye takis ingwa yomba ya te tandaglme erikwa yomba, ye disaipelma bogl wu suwara pi Levai yungumugl kaiya mokna neingwa. Yeglpre yomba merkinde ye omara mokomugl eingwa. \v 16 Lo beke teingwa yomba tau ye Parisi wagle bogl kaningo Yesus tandaglme erikwa yomba ya takis ingwa yomba bogl mogl kaiya mokna akiye neingwa. Ana Parisi wagle krapogl Yesus disaipelmo wagle teingwa, “Sraglpre ye takis ingwa yomba ya tandaglme erikwa yomba bogl akiye kaiya mokna neme?”\f + \fr 2:16 \ft Ka ta Matyu 9:11 mina pangwa i kano.\f* \p \v 17 Yesus ka dingwa i pirtre ana di ikine ende tongwa, “Yomba kinde sikrukwa ye dokta moglmara ta pikrikwa, ba kinde sungwa yomba i keunde eingwa. Na yomba du-yene aglendi inagledi pre ta ukrika. Ba na tandaglme yomba pre winga.” \s1 Yesus kaiya mokna mawagl erikwa pre krapogl teingwa \r (Matyu 9:14-17; Luk 5:33-39) \p \v 18 Jon disaipelmo ya Parisi wagle kaiya mokna mawagl meglkwa. Yomba tau undre ana krapogl Yesus teingwa, “Sragl mambuno pango Jon disaipelmo wagle ya Parisi nangro kaiya mokna mawagl erikwa. Ba ene disaipelnen mawagl erekrikwa?” \p \v 19 Ana Yesus yegl di ikine ende tongwa, “Ambu inambuka yagle ye digaglko wingwa yomba bogl akiye mogl panan kade, ye sraglpre kaiya mokna mawagl eraglme? Taman. Ye bogl akiye meglkwa pre ye yegl ta erekraglkwa. \v 20 Ba enge ta yenambuka enge, ambu inambuka yaglmo ye mina ikorugl endimbi, ana enge igle ye kaiya mokna mawagl moraglkwa. \p \v 21 “Yomba ta gagl alap kor kembra ta bagladi indre, gagl suna kande goglo mina simborambuka. Ye yegl eran, gagl kor simboglkwa i yombuglo ere gagl goglo si arglandi wu kande kaima enambuka. \v 22 Ana yomba ta wain kor toindi meme nangiye gagl goglo mina ta suna endekrambuka. Ye yegl eran ana wain nuglo meme nangiye sibagla dinan ana wain ya meme nangiye akiye kinde erambrika. Yeglpre, ye wain kor toindi meme nangiye kor mina atne endinambuka.”\f + \fr 2:22 \ft Ka ta Matyu 9:17 mina pangwa i kano.\f* \s1 Sabat pre krapeglkwa \r (Matyu 12:1-8; Luk 6:1-5) \p \v 23 Yesus Sabat enge ta wit yaglkwa moglmara ende suna ongwa. Ana ye disaipelma wagle omara akiye pindre, ye mambuno bogl wit mongo tau ake ditndi ingwa. \v 24 Yegl eriko, Parisi wagle Yesus diteingwa, “Pro, Sabat enge nono lono mane dumara ene disaipelnen sraglpre yegl erime?”\f + \fr 2:24 \ft Ka ta Matyu 12:2 mina pangwa i kano.\f* \p \v 25 Yesus di Parisi wagle tongwa, “Okuna imbo Devit yombamo bogl kindan gogltre ana ye taragl ninaglkwa tamanga enge, ye taragl ta erikwa ikra ene kere pirkrimo? \v 26 Abiatar pris kande moglkwa enge, Devit eremogl God yungumo mina yungugl pindre ana bret God pre yei teingwa i nendre ana tau yombamo akiye waningwa tongwa. Ba bret i we pris wagle keunde ninaglkwa pre lo pangwa.” \p \v 27 Ana Yesus ditongwa, “Sabat yomba akeple dinambuka pre God ere yongwa. Yomba Sabat akeple dinambuka pre ta ere yeikrukwa. \v 28 Yeglpre Yomba Wam ye Sabat i nemyagl moglkwa.” \c 3 \s1 Yagl ta ongo mau sungwa Sabat enge Yesus akewakai ere tongwa \r (Matyu 12:9-14; Luk 6:6-11) \p \v 1 Enge ta Yesus ende ikine makai yungu yungugl ongwa, ana igle yagl ta ongo koglo mau sungwa moglkwa. \v 2 Yomba tau Yesus aglau ta eran kandre ka-tange tenamnedi dokingwa. Yeglpre ye kinde sungwa i Sabat enge erewakai erambo mo di mangigl yene sugl kan meglkwa. \v 3 Ana Yesus yagl ongo mau sungwa ikra ditongwa, “Yomba prapra meglmara gumanomugl igle andiglo.” \p \v 4 Ana Yesus yegl ditongwa, “Sabat enge i lo mina mambuno wakai boramuno mo mambuno kinde boramune? Mo nono yomba ereyumun wakai moraglmo mo yomba sigoramne?” Ba yomba ye ka ta dikor erekrikwa. \p \v 5 Ana ye dem kumbrusire kan winambodi ye kangwa, ba enge i keunde Yesus ye mitno gogl prukwa, i ye nomano giglekui dungo aglau erikwa pre. Ana ye yagl ongo mau sungwa ikra ditongwa, “Ene ongun duglo suwo.” Ye ongo duglo sungo ana ongo wakai orkwa. \v 6 Ana Parisi wagle oglandi andigl endpi Herot yombamo bogl akiye makaisi mogl ana ye ka-tange Yesus sigoramnedi pre ka dikeglkwa.\f + \fr 3:6 \ft Ka ta Matyu 12:14 mina pangwa i kano.\f* \s1 Yomba merkinde kaima niglmong bina makai singwa \r (Luk 6:17-19) \p \v 7 Ana Yesus disaipelma wagle bogl kamun i kindekondo, Galili Niglmong bina eingwa. Ana Galili yomba merkinde kaima ye omara mokomugl eingwa. \v 8 Yesus taragl prapra orkwa i ye pirtre ana Judia ya te Jerusalem dumo kande ya Idumea te Jodan Nigle koglo imbo, makan yongwa i prapra ya Taia te Saidon suna akiye ana yomba merkinde ye moglmara wingwa. \v 9 Yomba merkinde meglkwa pre ana Yesus disaipelma wagle bot ta ye pre akekun ere yei tenaglmedi ditongwa, i yomba na bre sidakagl dinaglmedi dungwa. \v 10 Ye okuna kana yomba merkinde kindeno erewakai ere tongwa pre. Ana kinde imbo kanekane pangwa, ye egluwe ere ende okuna pi Yesus ake piramnedi erikwa. \v 11 Spirit kinde yomba mina suna meglkwa ye Yesus kanigwa enge, Yesus guma mina ye yangesi kaglkane ingwa, “Ene God Wam.” \v 12 Ba Yesus ka giglendi di spirit kinde wagle tongwa, “Ene na kangina yomba pendigl dinongugl endekriyo.” \s1 Yesus aposel 12 pinde yungwa \r (Matyu 10:1-4; Luk 6:12-16) \p \v 13 Yesus kamun muglo ta pindre ana ye yomba tau pinde inagledi prukwa i agle dungo ana ye moglmara wingwa. \v 14 Ana Yesus pinde yungwa yomba 12 ye Yesus aposelmo kangino yongwa, i ye bogl akiye meglmbi ana ye dimenda endinan pi kamambuno dipene endinaglkwa pre. \v 15 Ye yombuglomo tenan indre ana spirit simenda endinaglkwa. \v 16 Ye yomba 12 pinde yungwa i kangino yegl: Ta Saimon (Yesus kangiye ta “Pita” we dungwa); \v 17 Jems, Sebedi wam, ana ye angigle Jon (ye suwo kangino kor yongwa Boanesis, i mambuno yegl, “Kamun Gurgagla Nangro”); \v 18 ana Andru ya Pilip ya te Batolomiu ya Matyu ya Tomas te Jems, ye Alfias wam; te Tadius ana Saimon, ye Selot yungu ombuno mina ta moglkwa. \v 19 Ana Judas Iskariot Yesus yaglkumba tongwa yaglmo. \s1 Yesus ya Belsebul \r (Matyu 12:24-32; Luk 11:14-23; 12:10) \p \v 20 Ana Yesus ende yungugl ta ongo, yomba merkinde aglke kordagl wu makai singwa. Yeglpre ye disaipelma wagle bogl kaiya mokna ta ninaglkwa enge yeikrukwa. \v 21 Ana ye nem-angiglma ka i pirtre ye suglmo moramnedi eingwa, sraglpre, yomba dingwa, “Ye nomano kuno paikrukwa.” \p \v 22 Ana lo beke teingwa yomba tau ye Jerusalem yei ende atne undre dingwa, “Belsebul\f + \fr 3:22 \ft Belsebul i Satan kangiye ta pangwa.\f* ye mina suna mogl tongwa! I spirit kinde wagle yombamo kande ye yombuglomo tongo ana spirit kinde wagle simenda endungwa.” \p \v 23 Yeglpre, Yesus yomba aglendi moglmara ende ana ka ta di simbogl ditongwa, “Satan srambre ere Satan simenda endinambu? \v 24 Kamun kande ta mundu yumbusi epigl suwo ende yene ikine ikine kogl kunda beglmbi ana kamun i ta andigl paikrambuka. \v 25 Yomba bormai suwara ye yene yumbusi epigl suwo ende ikine ikine kogl kunda beglmbi, ana ye komuno okuwo wu perepere enaglkwa. \v 26 Yeglmere, Satan ye yene kunda ikine moledi ana yumbusi suwo endinan, ye enge olto ta andigl moglkre, ye dundinambuka. \v 27 Kaima, yomba ta yagl giglekui dungwa yungumo mina si-arusi ende yungugl pi gaglmo bona kunogl yoko ikrambuka. Ye komnaiye yagl giglekui dungwa akegidi kanesi pandigl, ana okuwo ye gaglmo bona yungugl yongwa i wausi inambuka. \v 28 Na kaima ene diteinga, tandaglme kanekane ya te God kenaglmo singwa, i God kindekondo tenambuka. \v 29 Ba yomba ta Holi Spirit kenaglmo sinaglkwa, God tandaglmeno ta koko ende tekrambuka. Ye tandaglme orkwa i yene mina aimande aimande pai enambuka.” \p \v 30 Yomba tau dingwa, “Ye mina spirit kinde suna moglkwa.”\f + \fr 3:30 \ft Yesus kongunmo orkwa i Holi Spirit yombuglo mina orkwa, i God Spiritmo. Ana yomba ta eremogl Satan ya spirit kinde wagle yombro mina Yesus kongun orme dimbi ana ye ka kinde dindre te Holi Spirit kangiye ake atne wingwa.\f* Yeglpre, Yesus ka i dungwa. \s1 Yesus mam ya angiglma \r (Matyu 12:46-50; Luk 8:19-21) \p \v 31 Ana Yesus mam ya angiglma wu plaudi, yungu mendakra andigl mogl, ana Yesus ditenaglmedi pre yomba tau di yungugl endingwa. \v 32 Yomba merkinde Yesus moglmara amedi mogl winambo dindre ana ye diteingwa, “Ene man ya angitnma mendakra mogl ene kanamne dingwa.” \p \v 33 Ana Yesus di ikine endungwa, “Ira na mana ya te na angrima?” \p \v 34 Ana yomba ye moglmara amedi mogl winambo dingwa i kan winambo dindre ana dungwa, “Kaniyo, magl meglkwa ya na mana ya te angrima! \v 35 Yomba ta God prumere orkwa, i na mana ya angra ya te ambara meglkwa.” \c 4 \s1 Mokna mongo sunduglkwa ka di simbogl dungwa \r (Matyu 13:1-9; Luk 8:4-8) \p \v 1 Aglke kordagl Yesus mambuno bogl Galili Niglmong bina ka beke tongwa. Yomba mere ye moglmara makaisi winambo dingwa. I pond kaima, yeglpre ye ende bot mina suna pi ana suna kra amedi moglko, bot niglmong bolamugl pai moglkwa. Ana yomba prapra nigle bina niglmong wu sing yomara andigl meglkwa. \v 2 Ye ka di simbogl taragl merkinde beke tendre ana beke tomara suna i yomba ditongwa, \v 3 “Piryo, yagl suwarata, yene moknamo mongo sunduraglendi pre endongwa. \v 4 Ye mokna mongo kongunmo mina suna sundugl ongo ana tau yange konbauna singwa, ana kua wu ne kondingwa. \v 5 Ana mongo tau yange kombuglo moglmara singwa, igle makan tembe kurita yongwa pre tambre kana wisungwa. \v 6 Ana ande ende egli ungwa enge, mokna ande de yamuno ana ye gigle geglkwa, sraglpre ye duglono ende atne pi kuno erekrukwa pre ana ye geglkwa. \v 7 Mongo tau yange kewan kangigle orkwa mina suna singwa. Kewan i bogl egli wu ana mokna yatne endingwa, yeglpre mokna mongo koglkrikwa. \v 8 Ba mongo tau ama yange makan wakai burkono dumara suna singwa. I pare ende egli wu yake kande pi ana mongo mere keglkwa; tau 30 keglko, te tau 60 keglko ana tau 100 keglkwa.” \p \v 9 Ana Yesus dungwa, “Yomba ta ka pirambuka pre kina panan, ye ka i pra pirondo!” \s1 Yesus sraglpre ka di simbogl dume \r (Matyu 13:10-17; Luk 8:9-10) \p \v 10 Ana Yesus yene mundu moglkwa enge, yomba tau okuna kamo pirkwa ya te disaipel 12 ye Yesus moglmara undre, mogl winambodi ana ka di simbogl dungwa i mambuno dipene endinambedi pre krapogl teingwa. \v 11 Ana Yesus yegl ditongwa, “God kingdomo mina ka teke pangwa i ene dite kondungwa. Ba yomba tau menda meglkwa, ye taragl prapra ka di simboglka mina i mambuno pirkwa. Yeglpre, \q1 \v 12 “‘Ye kan-kan eraglkwa, \q1 ba kanpogl sikraglkwa. Ye \q1 pirpir eraglkwa, ba pirpogl \q1 sikraglkwa. Ye kan-akete God \q1 mina endimbi, ana ye \q1 tandaglmeno kindekondo tenambuka!’”\f + \fr 4:12 \ft Aisaia 6:9,10\f* \s1 Yesus mokna mongo sindiglkwa ka pandum dungura i mambuno dipogl sungwa \r (Matyu 13:18-23; Luk 8:11-15) \p \v 13 Ana Yesus krapogl tongwa, “Ene ka di simbogl i mambuno pirkrimo? Srambre ere ene ka mere di simbogl dingwa i mambuno pirpogl sinaglme? \v 14 Yomba mokna mongo sunduglkwa i God kamo sunduglkwa. \v 15 Yomba tau, mokna mongo yange konbauna simere yeglmere ana ye ka i pirkwa enge Satan oglandi undre ye mina suna God kamo sindiglkwa i ere ikorugl endungwa. \v 16 Yomba tau, mokna mongo yange makan kombuglo moglmara bolamugl simere yegl. Ye ka pirkwa enge, ana oglandi ye gunyei ka ingwa. \v 17 Ba ye duglono atne pikrukwa pre, ye enge olto ta pai moglkrikwa. Ye ka pirkwa ipre bakagl tendre eresi ka-teingwa enge, ye tambre-kana yangesi kinde kondingwa. \v 18 Yomba tau ana mokna mongo sunduglko yange kewan kangigle erikwa mina suna simere yegl. Ye ka pirkwa, \v 19 ba wanmoglpai eraglkwa ipre dangir dangir pirtre, taragl mere ere ninamnedi pre munduno pango, ana taragl tau mere kaima inamunedi pirkwa i suna kau sungwa, te God kamo si-atne endingo ana ye mongo koglkrikwa. \v 20 Ba yomba tau mokna mongo sindiglko yange makan burkono dumara simere yeglmere. Ye ka pir indre ana ye mongo keglkwa, tau 30, te tau 60, ana tau 100 keglkwa. \s1 Ken-lam ta bogl bolamugl yongwa \r (Luk 8:16-18) \p \v 21 Ana Yesus ditongwa, “Ene ken-lam ta isuna un kade, baket mina atnekra yena mo bogl atnekra yena pre yune? Ene ken-lam yene boglmo mina bolamugl yenatnga pangwa. \v 22 Taragl prapra teke mamande pangwa i okuwo wu pendigl enambuka. Ana taragl prapra tusi pangwa i wu pendigl enaglkwa. \v 23 Yomba ta ka pirambuka pre kina panan kade, kanwinge erimbi ye ka i pirondo.” \p \v 24 Ye ditongwa, “Ka ta pirkwa i wakai ere kinano gundo piryo. Ene yomba ere tenaglkwa yeglmere God ama ene ere tenambuka, ba tau ama akiye ere kawate tenambuka. \v 25 Yomba ta taragl tau paitongwa, okuwo God ama mere tenambuka. Ana yomba taragl ta paitekrambuka, taragl kembra kaima ta paitongwa, i ye mina i eglke endinambuka.” \s1 Mokna mongo pare wisungwa ka di simbogl dungwa \p \v 26 Yesus ka ta ama yegl dungwa, “God kingdomo i yeglmere. Yagl ta mokna mongo yene makanmo mina suna sunduglkwa. \v 27 Etne ya enduwer ye ugl pangwa, mo kor-mogl pango, mokna mongo wisindre ana boglkwa. I sragl ere boglkwa, ye ta pirpogl sikrukwa. \v 28 Makan nuglo yene orko mokna bogl wu kande pindre ana mongo koglkwa. Komnaiye pare wisindre ana yaundo sungwa, okuwo muno sindre ana muno mina mongo merkinde koglkwa. \v 29 Mokna mongo bogl yongwa enge, ye maima pigl mawasi nongwa indre mambuno ere keglu sungwa, sraglpre, uraglkwa engemo ungwa.” \s1 Yesus mastet mongo di simbogl dungwa \r (Matyu 13:31-32; Luk 13:18-19) \p \v 30 Ye kordagl dungwa, “Nono sragl we dindre God kingdomo yeglmere we dinamun? Mo nono sragl taragl ere dibogltre, i dipene endinamun? \v 31 God kingdomo i mastet mongo mereyegl, makan uglomugl koglkoglo mongo i kembra kinde kaima ana yagl ta indre makan mina yaglkwa. \v 32 Yaglkwa enge i kurita mogltre ana bogl wu kande kaima pi mokna prapra togl suna paingwa i-yatne endungwa. Ana yongagle merkinde sibina endungo, igle kua undre yongagle bi-yomara suna yunguno yeingwa.” \s1 Yesus ka di simbogl keunde dungwa \r (Matyu 13:34-35) \p \v 33 Yesus yene kamo yomba ditongwa. Ka tau merkinde kuno yegl akiye di simboglkwa. Ye ka mere yomba pra pir inaglmere kuno ere ditongwa. \v 34 Ye kayoko prapra ta ditekrukwa, ka di simbogl keunde dungwa. Ba yene disaipelma wagle bogl mundu meglkwa enge, ye taragl prapra mambuno dipene ende tongwa. \s1 Yesus ir yuwanga pundo kiendi moglo dungo ana bu yongwa \r (Matyu 8:23-27; Luk 8:22-25) \p \v 35 Ana enge suwara i kamun pokndungo Yesus yene disaipelma wagle ditongwa, “Nono niglmong sipraksi ende bina koglo imbo omuno.” \v 36 Yegl dungo, ye yomba merkinde meglmara kondo, ye bot ta mina suna moglmara i disaipel wagle ende suna pi ana ye Yesus auro ingo akiye endeingwa. Bot tau igle pandiglkwa i ama ye bogl akiye ende eingwa. \v 37 Ana ir yuwanga pond giglendi ta mangungo ana igle nigl pembigl mambuno ere siplendi ende bot mina suna ongwa. Yeglpre bot mina nigl kau sinambuka mangigl kaima orkwa. \v 38 Yesus bot mokomugl suna kra mogltre ana endi iku suwarata bre mina yei ugl pangwa. Disaipel wagle ye uglo yoko andigltre ana dingwa, “Beke Notnga, nono ende nigl atne ena ounga, i pra pi gogl yenamnedi pitno?” \p \v 39 Ana Yesus andigltre ir yuwanga ka tendre ana nigl pembigl ditongwa. “Ir ene wermane erekro.” Ana ye nigl pembigl ditongwa, “Kiendi moglo!” Ana ir bu yongo te nigl yange daudungwa. \p \v 40 Ana Yesus yene disaipelma wagle ditongwa, “Sraglpre ene kundugl geglme? Ene pirngi dikrim kana?” \p \v 41 Ye prapra kundugl kinde gogl ana yene krapogl di ikine ikine endingwa, “Yagl i irane? Ir ya nigl pembigl kamo dumere pinande eurika.” \c 5 \s1 Spirit kinde yagl ta bogl moglko Yesus simenda endungwa \r (Matyu 8:28-34; Luk 8:26-39) \p \v 1 Yesus yene disaipelma wagle bogl ende Galili Niglmong koglo imbo Gerasa yomba dumonomugl eingwa. \v 2 Ana Yesus bot mina ende menda ongo, yagl ta spirit kinde bogl moglkwa, ye kombuglo dra yomba geglko pandiglmara ende menda ungo, igle Yesus bogl tengigl yembrika. \v 3 Kombuglo dra yomba geglko pandiglmara suna igle, yagl i pai wu ikine ikine ongwa, ana yomba suwarata ye ake kane sinambuka mere manga, ama sen koraglkwa kuno erekrukwa. \v 4 Sraglpre enge mere ye ongo ya kagle kane singwa. Ba engenge ye sen simbiglki dindre ana ye kagle pagl ain si erekrukwa. Yomba suwarata yombuglomo kuno eran ye ake gidinambuka mere manga. \v 5 Etne ya enduwer ye kombuglo dra yomba geglko pandiglmara suna i mogl ana meglmbe giglte suna igle ye kina gundo kaglkane ere, ana kombuglo indre yene nangiye simbiglki dungwa. \p \v 6 Ye tau eglke dagl mogl Yesus kandre, ye mukundi pi yange Yesus guma mina goglko bonduglkwa. \v 7 Ana kaglkane pond kaima yungwa, “Yesus, God mitna imbo kaima Wam! Ene na sragl ere naratne? God kangiye mina na yana diga, ene na giu ere narekro!” \v 8 Ye ka dungwa i sraglpre, okuna Yesus yegl ditongwa, “Ene spirit kinde, yagl i mina ende menda wo!” \p \v 9 Ana Yesus krapogl ye tongwa, “Ene kangin irane?” \p Ye di ikine endungwa, “Na kangina Ami, sraglpre no merkinde kaima mounga!” \v 10 Ana ye yana aglke aglke di Yesus tongwa, “Makan igle spirit kinde dimenda endekro.” \p \v 11 Bugla merkinde makaisi meglmbe giglte mangigl ta akete mogl kaiya ne meglkwa. \v 12 Spirit yanadi Yesus teingwa, “No di bugla meglmara iro ende ana kan winge etn no ende bugla deno munduno mina suna enamga.” \v 13 Yesus ye yegl eriyo ditongo ana spirit kinde wagle ende menda undre ana ende bugla deno munduno mina suna eingwa. Ana bugla merkinde kaima kerikwa 2,000 orkwa, dangine pigle moglmara kopap ende atne pi yange niglmong mina suna pi, ana nigl ne geglkwa. \p \v 14 Bugla sugl yomba ye mukundi endpi ana taragl orkwa i taun ya yungu epigl meglmara i pra boglo kugl diteingo ana yomba sragl mere plau dungwa i kanamnedi pre ende menda eingwa. \v 15 Yomba ende Yesus moglmara undre ye kanigwa yagl ta okuna spirit kinde merkinde ye mina suna meglkwa. Ye nomanemo wu du-wakai pango, kungugl gagl endindre igle amedi moglko ana ye prapra kan kundugl geglkwa. \v 16 Yomba tau yagl ta spirit kinde bogl akiye moglko, Yesus taragl okuna orko plau dungo kanigwa i yomba ditendre ana bugla mina plau dungwa i ama akiye diteingwa. \v 17 Ana yeglpre yomba mambuno bogl Yesus ka-tange tendre ye makano mina igle moglkre kondo endpo dingwa. \p \v 18 Yesus ende bot mina suna ongo ana yagl ta okuna spirit kinde suna moglkwa ikra Yesus omara akiye enambugle dungwa. \v 19 Yesus ye unambedi pirkrukwa, ba dungwa, “Ene ende yungunomugl pindre ana Yaglkande ene mitn gogltre ana taragl pond ene ere tongwa i yombanma meglmara dito.” \v 20 Yegl dungo yagle i ende dumo kande Dikapolis we dimara pi ana mambuno bogl, Yesus taragl ye mina ere tongwa ikra ditongwa. Ana yomba prapra pir sipuglo dingwa. \s1 Ambai gak ta goglko ana ambu ta kinde sungwa \r (Matyu 9:18-26; Luk 8:40-56) \p \v 21 Yesus kordagl bot mina ende ikine niglmong koglo imbo pi niglmong bina moglko, yomba merkinde ye moglmara makaisi mogl winambo dingwa. \v 22 Ana Jairus, ye makai yungu yagl kande, ye igle wu Yesus kandre, yene yange Yesus kagle mina sindre \v 23 ana ye nomanemo bogl akiye kamange pond ere tongwa, “Na ambura kembra goragledi orkwa. Ene kaima undre ana ongun ambai kembra mina tembe yemin kade ye kindemo dundinan ana wakai morambuka.” \v 24 Ana Yesus ye bogl akiye ende embrika. \p Yomba merkinde kaima omara pi ana mogl winambodi kitne kitne erikwa. \v 25 Ana ambu ta igle moglkwa, ye nangiye mina bormai wu pango buglayungu 12 orkwa. \v 26 Ambumo dokta merkinde kango geu pond ere teingwa, te ye monimo prapra marasin mina ende kondungwa. Ba ye kindemo argan eragla paiyondi, kondo ere wu kandekinde kaima ongwa. \v 27 Ambumo i okuna Yesus kamo boglo prukwa. Yeglpre yomba merkinde meglmara pukamugl ye Yesus mokomugl undre ana gaglmo suna olto akungwa. \v 28 Sraglpre, yene yegl di prukwa, “Na ye gaglmo keunde akimbo na kindena argan erambuka.” \v 29 Ye eremogl Yesus gaglmo olto akungo ana oglandi bormaimo siget-dungwa. Ana yene nangiye sunakra prukwa ye kindemo bu yongwa. \p \v 30 Oglandi Yesus prukwa ye mina yombuglomo ende menda ongwa. Ana ye yomba merkinde meglmara suna kan aketendre, ana krapoglkwa, “Ira na gatna suna akume?” \p \v 31 Yene disaipelma wagle di ikine endingwa, “Ene kano, yomba merkinde mogl ene sidakaglkwa. Ene kan yei pandigl krapogl, ‘Ira na akume dinga?’” \p \v 32 Ba Yesus ira akungwa i kanagledi aimande toro kan winambo dungwa. \v 33 Ana ambu ikra prukwa taragl ye mina plaudi tongwa, ye undre ana yange Yesus kagle mina sindre, kundugl gogl noko purdungo, ana taragl ormere mundu kaima boglo kugl Yesus tongwa. \v 34 Yesus ambumo i ditongwa, “Na ambura, ene pirnginen orko kinden argan orkwa. Noman pokndi yenan endpo, ana kinden ikra argan orkwa.” \p \v 35 Yesus ka i di moglko, Jairus makai yungu sugl yomba yungumugl yomba tau meglkwa undre, dingwa, “Ene ambutn goglkwa. Sraglpre ene ka denbi wakane ka beke tongwa yomba bogl di motne?” \p \v 36 Ye ka dingwa i Yesus pirwinge ere ana ka yegl di makai yungu sugl moglkwa yagle tongwa, “Ene kundugl goglkro, ene pirngi keunde do.” \p \v 37 Ana yomba prapra ta dungo ye omara akiye pikrikwa, Pita ya Jems te angigle Jon bogl eingwa. \v 38 Ana Jairus makai yungu sugl moglkwa yagle yungumugl ye wingo, Yesus kangwa, yomba kai kaglkane pond ere terebare yei meglkwa. \v 39 Yesus ende yungugl pindre ana yomba ditongwa, “Sraglpre ene prapra miriye gogl nomano kinde orko, kai kaglkane erim? Ambai gak i ta goglkrukwa, ba ye ugl keunde pangwa.” \v 40 Ba yomba ye bakagl gaugl ere teingwa. \p Yeglpre ye prapra dimenda ende ana ye ambai gakmo nem mam ya, yene disaipelma suwota akiye eingwa ikra bogl ye ende yungugl kiule ambai gak pai moglmara igle eingwa. \v 41 Yesus ambai gak ongo akindre ana ditongwa, “Talitha, koum!” (Ka i mambuno yegl, “Ambai kembra, na ene diteinga, andiglo!”) \v 42 Ana ambai gak oglandi andigl ana mambuno bogl konbo wu ikine ikine ongwa (ambaimo i buglayungu 12 nongwa). I plau dungwa enge ye prapra sipuglo dingwa. \v 43 Ba Yesus ka giglendi di ye tendre, dungwa, “Ene yomba suwarata ka i ditembi pir dinaglmiwo, ambai taragl ninambuka pre ta i teiyo.” \c 6 \s1 Nasaret yomba Yesus kamo pirkrikwa \r (Matyu 13:53-58; Luk 4:16-30) \p \v 1 Yesus dumo igle kindekondo ana ye ende ikine pi, ye yene yungumo kamuno ongwa. Yene disaipelma wagle ama akiye wan eingwa. \v 2 Sabat enge yongo ye mambuno bogl makai yungu yungugl yomba ka beke tongwa. \p Ana yomba merkinde Yesus kamo pirtre, ye sipuglo dindre ana krapeglkwa, “Yagl i taragl prapra aglokra yume? Taragl nomano wakai i ira ye to du, te aglokra yundu? Sragl ere ye kimagl kanekane orme? \v 3 Ye kamda moglkrum kana? Ye Maria wam moglkrum kana, te ye angiglma Jems, Josep, Judas te Saimon moglkrim kana? Ana ye ambaglma nono bogl akiye moglkuno?” Ana ye ka yegl dindre deno kumbro teingwa. \p \v 4 Yesus yomba ditongwa, “Dumo koglkoglo propet ye kangiye pangwa. Ba yene yungumugl ya bormaimo suwara ya te yombamo mina ye kangiye paikrukwa.” \v 5 Ye kimagl tau ta erambuka mere manga, suwarata orkwa i yomba kinde sungwa suwom ta ongo ye mina tembe yei ana kindeno erewakai ere tongwa. \v 6 Ana Yesus sipuglo dungwa, sraglpre, yomba pirngi dingwa paikrukwa. \s1 Yesus disaipelma 12 kongun diendungwa \r (Matyu 10:5-15; Luk 9:1-6) \p Ana Yesus endpi yungu epigl igle yeimara winambo dindre yomba kamambuno beke tongwa. \v 7 Yesus disaipel 12 prapra agle dungo wu makai singo ana ye suwo suwondi dimenda endungwa. Ye spirit kinde simenda endinaglmedi pre yombuglo giglendi tongwa. \p \v 8 Ana ye yegl piryo ditongwa, “Konbauna enaglkwa taragl ta ipikriyo, buglo muglmbo keme i yo, ene bret ya gagl bona ya te minge moni tau kumatno mina suna pandiglkriyo. \v 9 Katno towo endinaglkwa, ba gagl suna kawate ta ipikriyo. \v 10 Ene yungu aglokra ta dimbi ende yungugl enaglmara, yungumo igle keunde moglpai ere pi ana ende enaglkwa enge taun i kondiyo. \v 11 Ana dumo tau yomba ta ende wiyo dikrimbi, mo ene kanno pirkrimbi, ene ende enaglkwa enge katno gamba tama bagl endiyo. Ye piraglkwa mambunono kinde erikwa i ombunodi tenambuka.” \p \v 12 Yegl dungo ye ende menda pi yomba nomano yake tenaglkwa pre kamambuno dipene ende teingwa. \v 13 Ye spirit kinde merkinde mange menda ende, ana yomba kinde sungwa merkinde olip nuglo kungo eretendre, ana kindeno erewakai ereteingwa. \s1 Jon Baptais nungo garikwa \r (Matyu 14:1-12; Luk 3:19-20; 9:7-9) \p \v 14 King Herot ka i prapra prukwa. I Yesus kangiye pir kuno erikwa pre yomba tau yegl dingwa, “Jon Baptais goglkwa ikra andigl ukor ongwa pangwa. Yeglpre kimagl yombuglo bogl ye mina suna kongun orkwa.” \p \v 15 Tau yegl dingwa, “Ye Elaija.” \p Ana tau dingwa, “Ye propet okuna imbo meglmere yeglmere ta moglkwa.” \p \v 16 Ba Herot ka i pirtre yegl dungwa, “Jon Baptais na okuna nungo gare endigra. Ba ye erme andigl ukor ongwa pai dungwa!” \p \v 17 Herot yene okuna ka giglendi kimbirmo nem ditongo ana Jon kane sindre ipi kane yungu suna endingwa. Herot yegl orkwa i Herodias pre orkwa. Yene angigle Pilip embiye okuna ye wike yungwa. \v 18 Jon okuna ka yegl di Herot tongwa pre, “Ene angitn Pilip embiye wike inga i lo mina yegl paikrumere etnga.” \v 19 Herodias ye dem pond kumbro Jon tendre ana ye Jon sigoragledi prukwa. Ba ye kuno erekrukwa. \v 20 Herot Jon kunduglmo goglkwa, sraglpre, ye prukwa i Jon yagl du-yene, ana holi moglkwa. Yeglpre Herot eremogl Jon kanwinge orkwa. Ye eremogl Jon kamo wakai ere pruko ana ka merkinde ye nomanemo sikugl endungwa. Ba ye engenge Jon kamo piragledi prukwa. \p \v 21 Okuwo kaima Herodias engemo wakai plau dungwa. I Herot mam kugl yongwa engemo plau dungo ana ye kaiya mokna pond ere yomba tongwa. Gavman kongun erikwa yomba kande ya kimbirnem sutno moglkwa yagle ya te Galili dumo kande makan nem ende okuna eingwa yomba prapra wu meglkwa. \v 22 Enge igle Herodias ambuglo ende suna undre ana kagle engrukwa. \p I Herot ya yomba kande digaglko kaiya mokna ne meglkwa, ye kan gun yeingwa. Ana king di ambai tongwa, “Ene taragl kanekane ta inagledi piratnga, krapogl naro? Ana i na ene tenaglka.” \v 23 Ana ye ka dipandigl ambai tendre ka kaima yene we dungwa, “Taragl ta pre ene krapogl dimin na ene tenaglka, te na dumo makana simbiglkidi ikine naro dimin pra ene tenaglka.” \p \v 24 Ambai ende menda pi ana mam ditongwa, “Na sragl taragl naro dinagle?” \p Ana mam di ikine endungwa, “Jon Baptais bre.” \p \v 25 Ana ambai oglandi kaima ende ikine king moglmara pindre ana mam ditomere ikra di king tongwa, “Ene erme keunde Jon Baptais bre gare plet ta mina tembe yei yu na naro.” \p \v 26 King ka i pirtre munduwo kinde kaima orko, ye mane dinagledi prukwa, ba yomba kande gumanomugl ka di giglekui dingra wondi pirtre, ana ye pra wedi ambai tongwa. \v 27 Yeglpre ye tambre kana kimbirmo nem ta diendungwa, “Ene pi Jon bre gariwo” dungo, ana kimbirnem ende kane yungu suna pindre Jon bre garikwa. \v 28 Ana kimbirnem Jon bre gare plet ta mina bolamugl yei yu ambai tongo ana ambai ipi mam tongwa. \v 29 Jon disaipelma wagle ka i pirtre ye wu Jon nangiye indre ana ipi kombuglo dra yomba geglko pandiglmara yeingwa. \s1 Yesus yagl 5,000 kaiya mokna tongwa \r (Matyu 14:13-21; Luk 9:10-17; Jon 6:1-13) \p \v 30 Yesus kongun eraglmedi diendungwa yomba ende ikine wu Yesus moglmara makaisi winambo dindre ana ye kongun erimere ya ka beke teimere boglo kugl Yesus teingwa. \v 31 Enge igle yomba merkinde ende wingo te ende eingo orkwa. Yesus disaipelma wagle bogl enge ta yenan kaiya mokna ninaglkwa mere manga. Yeglpre ye disaipelma wagle ditongwa, “Enene keunde wimbi na bogl nono ende dumo wau ta yenambara omun ana kurita mogl ir sinaglkwa.” \p \v 32 Ana ye bot ta indre, ye yene keunde ende menda pi dumo waule ta eingwa. \v 33 Ba yomba merkinde kanigwa ye ende eingo ana ye pirkan erikwa. Taun yomba prapra makandle katno pagl mukundi ende okuna kana pi ana Yesus disaipelma wagle bogl enaglmara igle eingwa. \v 34 Bot pango Yesus ende menda ungwa enge, ye yomba merkinde kaima meglkwa i kandre ana ye mitno goglkwa. Sraglpre, ye sipsip mereyegl sutno yomba moglkrikwa. Ana Yesus mambuno bogl taragl merkinde yomba beke tongwa. \p \v 35 Enge i ande beinambuka magl kaima orkwa, yeglpre, Yesus disaipelma wagle ye moglmara undre ana dingwa, “Igle eglkekuri yomba moglkrimara, ana ande bei kondungwa. \v 36 Yomba diendin ye pi kaiya mokna magl ta ere yaraglmara ya yomba yungu togl yenambara pindre ana yene kaiya mokna ninaglkwa pre tau topo eriyondo.” \p \v 37 Ba Yesus di ikine endungwa, “Ye taragl ninaglkwa enene ta i-teiyo.” \p Disaipelma wagle Yesus diteingwa, “Ene pitn kade no pindre ana minge mongo K200 ende bret topo ere tomun kuno erambo?” \p \v 38 Yesus krapogl disaipel wagle tongwa, “Ene bret sramuna yeingwa yome? Ene pi kaniyo.” \p Ye doko kandre ana ye diteingwa, “Bret 5 yongo te fis suwo yongwa.” \p \v 39 Ana Yesus disaipelma wagle ditendre, pi yomba prapra yumbusi ombuno mere endimbi kugl mina amedi molondo dungwa. \v 40 Ana ye amedi meglkwa, i ombuno tau 100 meglko, te tau 50 meglkwa. \v 41 Ana Yesus bret 5 ya te fis suwo ikra indre ana ye kanimbo heven ende, ana God diwakai yeite, ye bret buko dindre, ana disaipelma wagle tongwa ye i yumbusi yomba tenaglkwa. Ye ama fis suwo bukondi disaipelma wagle tongo ana yomba prapra bunondi tekuno erikwa. \v 42 Yomba prapra neingo ana kuno orkwa. \v 43 Ana disaipelma wagle bret ya fis ikine deruwagl orkwa gande imakaisi ana basket 12 indre gre kau singwa. \v 44 Yomba bret ya fis neingwa, ikra yagl keunde kerikwa 5,000 orkwa. \s1 Yesus niglmong bolamugl konbauna ongwa \r (Matyu 14:22-33; Jon 6:16-21) \p \v 45 Oglandi Yesus disaipelma wagle diendungo bot mina suna pindre ana okuna kana ende niglmong koglo imbo Betsaida kamun eingo, yene yomba prapra di perepere ende moglkwa. \v 46 Ana yomba diende, okuwo Yesus kamange era pre ende makan meglmbe akete ongwa. \p \v 47 Ana mim orkwa enge, bot ende niglmong wu sunawom ungo ana Yesus ye yene makan mina moglkwa. \v 48 Ana ye kango disaipelma wagle yombuglo ere enaglkwa mere manga. Sraglpre ye enaglmara ir pond mange bot guma ake gidungwa. Iwe ande kuiya 4 klok kamun tanginagledi orkwa. Ye nigl bolamugl konbauna pindre ye kondo endinagledi orkwa. \v 49 Ba enge igle disaipelma wagle kaningo, Yesus niglmong bolamugl konbauna ungwa. Ana ye pirkwa Yesus pre gigl ta umedi pirtre ana ye kaglkane kinde ingwa. \v 50 Sraglpre disaipelma wagle prapra Yesus kandre ana ye kundugl pond geglkwa. \p Tambre kana Yesus disaipelma wagle dite dungwa, “Giglendi moraglmiwo. I na, kundugl goglkriyo.” \v 51 Ana Yesus bot mina mongo ende suna disaipelmo wagle meglmara ongo akiye meglko ana ir bu yongwa. Disaipelma wagle prapra sipuglodi poriya erikwa, \v 52 sraglpre, Yesus okuna bret bukondi yomba 5,000 tongwa ikra ye mambuno kiurikwa. Ye nomano torwa sungwa.\f + \fr 6:52 \ft Yesus eremogl bret yumbusi yagl ambu tongwa enge i, ye yegl ombuno dungwa, taragl kane ta kaima erambuka yombuglo pamedi ombuno dungwa. Ba disaipel wagle pirpogl sikrikwa pre, Yesus nigl bolamugl konbo pindre te ir iwanga ka ditongo bu yongwa ipre nangino keglkwa.\f* \s1 Genesaret kamun yomba kinde singwa Yesus erewakai orkwa \r (Matyu 14:34-36) \p \v 53 Ye niglmong siprak singwa enge, ende Genesaret pindre ana igle ye bot kane kogl pandiglkwa. \v 54 Ye prapra bot kondo ende menda eingo ana yomba oglandi Yesus kanpogl singwa. \v 55 Yomba mukundi ende dumo kande suna i mundu pindre ana yomba kinde sungwa gagle ere kake iyu Yesus moglme dingo pirmara igle wingwa. \v 56 Ana Yesus dumo aglokra suna omara i yungu epigl ya taun tau ya kamun kande bina, yomba kinde sungwa ye ipi maket dumo suna pandiglkwa. Ana kinde sungwa yomba ye Yesus gaglmo suna olto punduno akenaglmedi pre yomba yanadi Yesus tengwa. Ana prapra Yesus gaglmo akingwa mere kindeno argan orkwa. \c 7 \s1 God lomo kowano awano kanno kindine engrukwa \r (Matyu 15:1-9) \p \v 1 Parisi wagle ya lo beke teingwa yomba tau ye Jerusalem kamun meglkwa wu Yesus moglmara mogl winambo dindre, \v 2 ana ye kanigwa, Yesus disaipelma wagle tau onguno nigl koglkre kaiya mokna ake neingwa.\f + \fr 7:2 \ft Ka Matyu 15:2 mina pangwa i kano.\f* \v 3 Parisi wagle ya Juda yomba prapra kowano awano mambuno pamere i ake meglkwa. Okuna kana ye onguno nigl koglkrimbi ye kaiya mokna nekraglkwa. \v 4 Ye maket dumo wanmogl ana ende ikine wingwa enge, ye kaiya mokna nekre ana komnaiye nigl pandre ana neingwa. I ye kowano mambunono tau akiye sika singwa. Ye nigl mingi tokaisi te sin gala tokaisi ana dis ya botno akiye nigl endingwa. \p \v 5 Yeglpre Parisi wagle ya lo beke teingwa yomba Yesus krapogl teingwa, “Sraglpre ene disaipelnen wagle kowano awano ka beke temere mere erekrime? Ye onguno nigl koglkre kaiya mokna ake neingwa.” \p \v 6 Yesus di ikine ende tongwa, “Aisaia ene pre ka pai inambuka dungwa i kuno orkwa! Ene kakimbi yomba, ye ka yegl muno boglkwa. \q1 “‘Yomba i drano mina na \q1 diwakai yeingwa. Ba ye \q1 nomano na mina eglke kaima yongwa. \q1 \v 7 Ye na dembina karaugl \q1 yoko erikwa. Sraglpre, ye \q1 yomba ka kindine bekingwa \q1 i keme yomba ditendre ana \q1 i God kamo we dingwa.’ \x + \xo 7:7 \xt Aisaia 29:13\x* \m \v 8 Ene God lomo prapra kinde kondo ana yomba mambunono akegidi i-wan meglkwa.” \p \v 9 Ana Yesus ditongwa, “Ene God lomo prapra sendinaglkwa pre pirkwa pangwa. I enene okuna mambunono akegidi mora pre erikwa. \v 10 God lo Moses tendre yegl dungwa, ‘Ene nen ya man pirmitna endinatniwo.’ Ana, ‘Yomba ta ye nem mo mam mangagl sinan, ye pra gorambuka.’ \x + \xo 7:10 \xt Kisim Bek 21:17; Wok Pris 20:9\x* \v 11 Ba ene ka yegl dingwa, ‘Yagl ta ye nem mo mam ditenambuka, na taragl ene akepledi tenagledi yeinga. Ba, i God pre tekondinga.’ \v 12 Ana ene kan winge erimbi ye nem mo mam taragl kanekane i akeple dinambedi pre ere dinaglmiwo. \v 13 Yegl erikwa i okuna yomba mambunono beke tendre ana God kamo siplendi menda ende, ake atne endingwa. Ana ene taragl kuno yegl tau merkinde erikwa.” \s1 Taragl tau yomba ere sideglmbi yongwa kamo Yesus dungwa \r (Matyu 15:10-20) \p \v 14 Kordagl Yesus yomba merkinde aglendi magl moglmara ende, ana dungwa, “Ene prapra na kanna kinano yei ana ka i pirpogl siyo. \v 15 Taragl menda yongwa ende yomba mina suna ongwa i yomba ta ere sideglmbi yeikrukwa. Kaima tamanga. Taragl yomba mina suna yei ende menda ungwa i ere yomba sideglmbi yongwa. \v 16 Yomba ta ka pirambuka pre kina panan kade pirondo.”\f + \fr 7:16 \ft Erme pirpogl singwa yomba tau pirkwa, epigl 16 Mak muno boglkrukwa. Ana okuwo yomba ta boglme dingwa.\f* \p \v 17 Okuwo ye yomba merkinde kondo ana ende yungugl ongo, yene disaipelma wagle ka di simbogl dungwa ipre krapogl teingwa. \v 18 Yesus ditongwa, “Ene pirpogl sikrim kana, i ene kankrimo? Taragl menda yei ende yomba mina suna ongwa, i ere yomba pra sideglmbi yeikrambuka. I ene kankrimo? \v 19 Yeglpre, i endpi ye munduwo mina pikrukwa. Ba i ende dem biglke mina suna pindre ana ye dem mina ende menda ongwa.” (Ka yegl dungwa i Yesus dipene endungwa, ‘Kaiya mokna prapra deglmbi yeikrukwa.’) \p \v 20 Ta ama yegl dungwa, “Taragl yomba mina suna yei ende menda ungwa i ere yomba sideglmbi yongwa. \v 21 Yeglpre taragl yomba dem munduwo mina sunakra ende menda ungwa, i nomano kinde pirkwa ya, yagl ambu mambuno paikrumere gundingwa ya, kunogl gogl neingwa ya, yomba sigeglkwa ya, yagl ambu wino embino meglkwa kondo kunogl gundingwa, \v 22 bumbuno gogl, nomano kinde ya, mambuno kimbi kinde kinde ere, ka kindine paikrumara erikwa, mirmogl teingwa, kakimbi dingwa, bakagl teingwa, te kenaglme erikwa. \v 23 Taragl kinde i prapra yomba mina sunakra yei ende menda undre ana yomba ere sideglmbi yongwa.” \s1 Ponisia ambu ta pirngi dungwa \r (Matyu 15:21-28) \p \v 24 Yesus kamun i kondo ana endpi Taia kamun dumo kande magl ongwa. Ana ye yungu ta mina ende yungugl pindre ana ye ungwa igle moglmedi yomba suwarata pir dinaglmedi prukwa. Ba ye teke panambuka mere manga. \v 25 Kaima yene, onglandi ambu ta Yesus we dingo pirtre, ambumo i ambuglo kembra spirit kinde ye mina suna moglkwa. Ana ye undre oglandi Yesus kagle mina yange sungwa. \v 26 Ambumo i Grik, Yomba Bina, Siria kamun suna Ponisia kugl yeingwa. Ambumo i ambuglo mina spirit kinde suna moglkwa, simenda endinambedi pre yanadi Yesus tongwa. \p \v 27 Ba Yesus di ambumo tongwa, “Komnaiye kanwinge erimbi gak ye kaiyano moknano prapra ye ninamnedi pirmere ninaglkwa, ipre gak wagle kaiyano ta indre piyasi agl meglmara endinaglkwa kuno erekrukwa.”\f + \fr 7:27 \ft Ka Matyu 15:26 mina pangwa i kano.\f* \p \v 28 Ambu di ikine endungwa, “Kaima, Yaglkande, kuno ere din ba, agl bogl atnekra meglkwa ye gak wagle kaiya neingwa surmane gande neingwa.” \p \v 29 Yeglpre Yesus di ambumo i tongwa, “Ene ka mongo di ikine endinga, ipre ene ende yungunomugl po, spirit ambutn kinde kondungwa.” \p \v 30 Ana ambumo i ende ikine yungumugl pindre ana kango, ambuglo bogl mina paimoglko ana spirit kinde ambaimo i kondo ende menda ongwa. \s1 Yagl ta kina gidi ana dra yake tongwa Yesus erewakai orkwa \r (Matyu 15:29-31) \p \v 31 Yesus Taia kamun dumo tau mangigl yongwa i kondo ana endpi Saidon dumo kande pindre, ana ende yoglmbo Galili Niglmong pindre, ana Dikapolis kamun kande suna ongwa. \v 32 Igle yagl ta kina gidi ana ka dinagledi orko manga ta moglko yomba auro iyu Yesus moglmara undre, ana Yesus ongo pagl yaglmo i akenambedi yana di teingwa. \p \v 33 Yegl dingo Yesus yomba merkinde meglmara yaglmo i auro i-bina pi yene mundu miurko, Yesus ongo mongo yagle i kina mina koglkoglo suna ende ana eursi ongo mongo simbai yagle i drambiye akungwa. \v 34 Yesus kan imbo heven ende mur indre ye ditongwa, “Epata!” (mambuno yegl “Yauro!”), \v 35 ana oglandi ye kina audungo ana drambiye pirka sungo wermane ere ana ye mambuno bogl ka pamere dungwa. \p \v 36 Ana Yesus taragl orkwa i ye ka diwaidi dinaglmedi mane dungwa, ba ye taragl merkinde ama orkwa. Yeglpre yomba ka i aimande diwaidi meglkwa. \v 37 Ana yomba prapra ka i pirtre sipuglo pond dindre, yegl dingwa, “Ye taragl prapra wakai keme orkwa. Yagl kina gidungwa orko ka prukwa, te drambiye aketongwa orko ka dungwa.” \c 8 \s1 Yesus yomba 4,000 kaiya mokna tongwa \r (Matyu 15:32-39; Mak 6:32-44) \p \v 1 Engemo igle keunde yomba merkinde tau kordagl wu makai singwa. Ye taragl ta ninaglkwa yeikrukwa. Ana Yesus disaipelma wagle aglendi moglmara ende ana dungwa, \v 2 “Na yomba i mitno pond goglka. Sraglpre ye na bogl ande enge suwota mogl kondingwa pre ana erme kaiya mokna ninaglkwa ta yeikrukwa. \v 3 Kaiya mokna tekre ye yoko di yungunomugl endimbo, ye konbauna bange ongumutno mangran yange sinaglkwa. Sraglpre, yomba tau dumo eglkekuri wingwa.” \p \v 4 Yene disaipelma wagle di ikine endingwa, “Ba dumo waule suna i yomba kaiya mokna aglokra indre yomba te kuno erambe?” \p \v 5 Yesus krapoglkwa, “Ene bret sramuna yeingwa yome?” \p Disaipelma wagle di ikine endingwa, “7 keunde yongwa.” \p \v 6 Yesus yomba merkinde makandle amediyo dungwa. Ana ye bret 7 indre, God diwakai yei, ye bret prapra buko dindre ana yene disaipelma wagle tongwa. Ye yumbusi yomba tenaglmedi pre tongo, ana ye yumbusi yomba teingwa. \v 7 Ana disaipelma wagle fis kembra kembra kurita akiye yeingwa. I ombugl ye God diwakai yeite ana disaipel wagle i akiye yumbu siyo dungwa. \v 8 Yomba prapra neingo dano orkwa. Okuwo, diure kawa tongwa ana disaipel wagle gande makaisi basket 7 gre kau singwa. \v 9 Yomba prapra 4,000 mereyegl neingo, ana Yesus diendungo ende eingwa. \v 10 Ana ye disaipelma wagle bogl akiye ende bot mina suna pindre ana ende Dalmanuta makan kande eingwa. \s1 Parisi wagle Yesus kimagl ta erambedi pre krapeglkwa \r (Matyu 16:1-4) \p \v 11 Parisi wagle undre ana mambuno bogl Yesus krapeglkwa. Ye ta eran kanamnedi pre te ye God prawe dungo ormo mo di heven suna diumo suwarata erambedi pre krapeglkwa. \v 12 Ba Yesus nomane kinde orko mur isuna ende ana dungwa, “Sraglpre yomba epigl erme meglkwa i kimagl ta ombuno dinambedi pre krapeglme? Na kaima ene diteinga, diu ta ere yomba ombunodi tekrambuka.” \v 13 Ana Yesus Parisi wagle kindekondo ende ikine bot mina suna pindre, mambuno bogl ana niglmong sipraksi ende koglo imbo ongwa. \s1 Parisi wagle ya Herot yisno \r (Matyu 16:5-12) \p \v 14 Disaipelma wagle bret ta pir ikre wingwa, ba bret suwarata bot mina suna ye meglmara yongwa. \v 15 Ana Yesus ka giglendi ditongwa, “Ene kanpogl siyo, Parisi wagle yisno ya te Herot yismo pre ene sugl wakai molo.” \p \v 16 Disaipelma wagle yene di ikine ikine ende ana dingwa, “Nono bret ta yeikrukwa pre, ye ka i dungwa.” \p \v 17 Ye ka dingwa i Yesus pirkan orkwa, yeglpre ye krapogl tongwa, “Sraglpre ene bret ta yeikrume dime? Ene kankre ana pirpogl sikrikwa pangwa? Ene nomano siget-dum kana? \v 18 Ene ongumutno pangwa, ba ene kankrimo? Ene kinano pangwa, ba ene pirkrimo? Ene pir moglkrim kana? \v 19 Na bret 5, yomba 5,000 pre buko dinga enge, ene surmane kawa tongwa gande makaisi basket sramuna gre kau sindu?” \p Ye di ikine endingwa, “12 kra.” \p \v 20 Ana Yesus krapoglkwa, “Na bret 7, yomba 4,000 pre buko dinga enge, ene diure kawa tongwa gande makai singo basket sramuna gre kau sindu?” \p Ye di ikine endingwa, “7 kra.” \p \v 21 Ana Yesus disaipelma ditongwa, “Ene ikra pir moglkrikwa pangwa?” \s1 Betsaida dumo kande yagl ta ongumuglo kin yongwa Yesus erewakai orkwa \p \v 22 Ye ende Betsaida dumo kande wingo ana igle yomba tau yagl ta ongumuglo kin yongwa auro iyu Yesus moglmara undre, ana Yesus ongo pagl yaglmo akenambedi yana dingwa. \v 23 Ana Yesus yagl ongumuglo kin yongwa ongo ake, ana ye auro yend yungu epigl bina kra ongwa. Ana ye enge i eursi yaglmo ongumuglo mina koglkoglo endekondo ana yene ongo koglkoglo yaglmo ongumuglo mina akindre, ana krapogl tongwa, “Ene taragl kanekane ta kano?” \p \v 24 Yaglmo kan mitna ende ana dungwa, “Owo, na yomba kan kumbugl kambugl erika, ye endi mereyegl konbauna wanmeglkwa.” \p \v 25 Ana aglke kordagl Yesus yene ongo koglkoglo yaglmo i ongumuglo mina akungwa. Enge i keunde yaglmo ongumuglo pinedungo wu dumomugl pango ana ye taragl prapra kan dime dungwa. \v 26 Ana Yesus yaglmo di yungumugl ende dungwa, “Ene ende ikine yungu epigl suna pikro.” \s1 Pita eremogl Yesus pre dipene endungwa \r (Matyu 16:13-20; Luk 9:18-21) \p \v 27 Yesus disaipelma wagle bogl endpi Sisaria Filipai kamun yungu epigl yeimara igle mangigl eingwa. Konbo bange ye disaipelma wagle krapogl tongwa, “Dinariyo, yagl ambu na pre ira we dime?” \p \v 28 Ye di ikine endingwa, “Tau Jon Baptais we dingwa, te tau Elaija we dingwa, ana tau dingwa, ene pre propet ta we dingwa.” \p \v 29 Ana Yesus krapogl tongwa, “Ba ene sragl wedi pirm? Enene na pre ira we dim?” \p Pita dipene endungwa, “Ene Krais, yomba ikine endinatnedi God pinde yungwa.”\f + \fr 8:29 \ft Okuna heven imbo ka ta dungwa (Mak 1:11 mina kano) te spirit kinde tau Yesus ira moglkwa i igle dipene endungwa (Mak 1:24 ya 3:11 te 5:7 mina kano). Ba disaipel wagle ya yomba tau Yesus kanpogl sikrikwa. (Mak 4:41 mina kano.) Erme, disaipel suwara ta Yesus ira moglkwa i dipene endungwa.\f* \p \v 30 Ana Yesus disaipelma wagle ka giglendi ditongwa, “Na pre ene yomba suwara kaima ta ye yegl we ditekriyo.” \s1 Yesus yene giugogl ana gorambuka pre kamo dungwa \r (Matyu 16:21-28; Luk 9:22-27) \p \v 31 Ana Yesus mambuno bogl disaipelma wagle beke tongwa, “Yomba Wam giu kanekane ere tembi, te yomba mina ende okuna eingwa yomba ya pris kande wagle ya, lo beke teingwa yomba ye mokono tembi, ana sigoraglkwa. Ba ande enge suwota eran okuwo ye andigl ukor enambuka.” \v 32 Yesus ka i dinongugl kaima ende disaipelma wagle tongwa. Yeglpre Pita eremogl ye auro i-bina pindre ana mambuno bogl ka tongwa. \p \v 33 Ba Yesus kan akete yene disaipelma wagle kandre ana ye Pita ka tendre, dungwa, “Satan, ende wu na mokona kra po, ene ka dinga i God nomano pamere ta dikitnga, ba yomba pirmere dinga!” \p \v 34 Ana Yesus agle dungo yomba merkinde yene disaipel bogl meglmara wingo ana ye ditongwa, “Yomba suwarata na bogl unagledi pirambuka, ye yene pre pirkre ana endimo-prak kake indre, ana na wimara wondo. \v 35 Te yomba ta yene kor-morambuka ere-inagledi eran, okuwo kor-moglkwa i wau borambuka. Ba, ta ye na pre ya te kanna mambuno wakai pre ere kor-moglkwa i kinde kondinan ana yene okuwo ere-inambuka. \v 36 Yomba ta makan koglkoglo taragl prapra imakaisi kuno erambuka, ba ye kuiyamo wau boran ana taragl i prapra sragl ere ye akeple ditenambu? \v 37 Mo yomba ta sragl taragl i-tendre ye kuiyamo ikine endinambe? \v 38 Ana yomba epigl erme tandaglme kanekane ere ana na pre ya te na kanna pre angai gorambuka, okuwo Yomba Wam ye Nem ambuglangemo mina sunakra angelomo holi bogl unaglkwa enge, ana ye yomba i angaimo gorambuka.” \c 9 \p \v 1 Ana ye ditongwa, “Na kaima ene diteinga, yomba tau magl ya andigl meglkwa ye goglkre mogl paimbi, God kingdom yombuglo bogl unan kanaglkwa.” \s1 Yesus nangiye yakete wu kane ta ongwa \r (Matyu 17:1-13; Luk 9:28-36) \p \v 2 Ande enge 6 mokomugl, Yesus eremogl Pita ya Jems te Jon indre ana okuna yei tongo ende kamun muglo ta egli pi igle yene mundu meglkwa. Igle ye ongumutno-mugl Yesus nangiye yakete wu kane ta ongwa. \v 3 Ye gaglmo suna olto kruwo ere potndungwa. Ana yomba makan koglkoglo gagl alap nigl keglmbi kruwo mundu yegl ta erekrambuka. \v 4 Ana igle disaipel suwota ongumutno-mugl Elaija ya Moses wu pene embriko, ye Yesus bogl ka denbi dingwa. \p \v 5 Pita di Yesus tongwa, “Beke Notnga, nono igle mounga wakai pangwa. Ana no yungu akrika suwota sinamga, ta ene pre, te ta Moses pre, ana ta Elaija pre.” \v 6 (Pita sragl ka dinambuka i pirpogl sikrukwa, yeglpre ye suwota kundugl pond geglkwa.) \p \v 7 Ana kamun kuakawa ta plau dindre, ana ye prapra were isuna ende si yokungo ana ka ta kamun kua mina igle menda ungwa, “I na Wana, ye na wakai kaninga, ye kamo piryo.” \p \v 8 Ana ye tambre kaima kan winambo dingwa, ba yomba suwarata moglko kankrikwa. Yesus suwara ye bogl akiye meglkwa. \p \v 9 Ana ye kamun muglo ende atne wingo, Yesus ye ka giglendi ditongwa, “Ene taragl kanigwa i yomba suwarata ditekriyo, ana ene mogl-embi Yomba Wam gogl andrambuka.” \v 10 Ye Yesus dumere erikwa, ba ye yene mina mambuno bogl ka i di pirpir ere dingwa, “Gogl andrambuka I mambuno sratne?” \p \v 11 Ana ye krapogl Yesus teingwa, “Sraglpre lo beke teingwa yomba ye Elaija okuna kana unambedi du?” \p \v 12 Yesus di ikine endungwa, “Pirpogl sinaglkwa, Elaija komnaiye kana undre taragl prapra erekun erambuka. Sraglpre, kamambuno muno beglkwa i yegl dingwa, ‘Okuwo Yomba Wam yumbun pond tendre ana mokono tenaglkwa?’ \v 13 Ba na ene diteinga, Elaija okuna kana ungwa. Ana yomba ye taragl kanekane pirmere mere ere teingwa, ye pre ka muno beglko pamere mere kuno orkwa.” \s1 Yagl gak ta spirit kinde bogl moglko Yesus erewakai orkwa \r (Matyu 17:14-21; Luk 9:37-43) \p \v 14 Ye ende wu disaipelma wagle tau meglmara wingwa enge, ye kanigwa yomba merkinde ye meglmara yombugl winambodi meglko ana lo beke teingwa yomba ye bogl tengramo dingwa. \v 15 Enge i yomba prapra Yesus kandre, ye nangino kogl sipuglo dindre ana mukundi pi ye diwakai yei teingwa. \p \v 16 Ana Yesus krapogl disaipelma wagle tongwa, “Sraglpre ene ye bogl tengramo dime?” \p \v 17 Yagl suwarata yomba merkinde meglmara sunakra mogl di ikine endungwa, “Beke Notnga, na wana auro iyu ene motnara winga, spirit kinde ka dikrukwa ta ye mina suna mogl ake gidungo ana ka dikrukwa. \v 18 Enge mere spirit kinde gak i mina kongun ertre gak si piyasi makandle endungo ana gak dra euriye sungo, singiye gikir ere ana nangiye mundu diglkindi yongwa. Na ene disaipelma wagle spirit kinde simenda endinaglmedi pre krapoglka, ba ye sendinaglkwa kuno erekrukwa.” \p \v 19 Ana Yesus di ikine endungwa, “Ene pirngi dikrikwa yomba epitno. Enge sramuna na ene bogl moragle? Enge sramuna na ene akeple dinagle? Yagl gak auro iyu na moglmara wiyo.” \p \v 20 Yegl dungo ye yagl gak iyu Yesus moglmara wingwa. Enge i spirit kinde Yesus kandre, ye oglandi kaima gak si piyasi makan mina endungwa. Gak yange makan mina si ana berakara ere winambodi, dra euriye sungwa. \p \v 21 Yesus krapogl gak nem tongwa, “Enge sramuna ye yegl ere pai moglum?” \p Gak nem di ikine endungwa, “Yagl gak kembra moglkwa enge i ere ungwa. \v 22 Ye enge merkinde sigoragledi pre piyasi donga ya nigl mina suna endungwa. Ba ene taragl kanekane ta eratnga kuno panan, no mitno gogl ana no akeple dinoro.” \p \v 23 Ana Yesus dungwa, “Owo, enene pra pitn eratnga kuno eran kande, taragl prapra yomba ta pirngi dinan erambuka kuno orkwa.” \p \v 24 Ana gakmo nem oglandi kaima kaglkane pond orkwa, “Na pirngi dinga, ba kuno erekrukwa, ene na akeple dinatn kade pirngi dinga giglekui dinambuka!” \p \v 25 Yesus kangwa yomba merkinde ye meglmara mukundi mangigl wingo ana ye spirit kinde ka-tendre, dungwa, “Ene kinan gidi ana ka dikitnga spirit. Na ene diteinga, ene gak mina ende menda undre, ana aglketa ende gak mina suna pikro.” \p \v 26 Ana spirit kinde kaglkane ere, gak muglkumdi si yakemakete pandigl ana ende menda ungwa. Ana yagl gakmo i goglkwa mereyegl pango yomba merkinde dingwa, “Ye goglkwa.” \v 27 Ba Yesus gakmo ongo akindre ana ake bonduglko ye anduglkwa. \p \v 28 Okuwo Yesus ende yungugl ongo, yene disaipelma wagle mundu krapogl Yesus teingwa, “Sraglpre no spirit kinde simenda endekrumune?” \p \v 29 Yesus di ikine endungwa, “Taragl tau mina tamanga, kamange mina suwara taragl yeglmere ende menda unambuka.” \s1 Yesus yene gorambere pre aglke kordagl dungwa \r (Matyu 17:22-23; Luk 9:43-45) \p \v 30 Yesus disaipelma wagle bogl dumo igle kindekondo ana du endpi Galili eingwa. Ye aglokra meglmara i yomba suwarata pirkan erekraglmedi prukwa, \v 31 sraglpre ye disaipelma wagle ka beke tendre, ditongwa, “Yomba Wam ye indre yaglkumba onguno mina endimbi ana ye sigoraglkwa, ba ande enge suwota eran ye andigl ukor enambuka.” \v 32 Ana disaipel wagle Yesus sraglpre dungwa i ye mambuno pirkrikwa, ba ye krapogl tenamnedi pirkwa ba kundugl geglkwa. \s1 Ira kande kaima moglme \r (Matyu 18:1-5; Luk 9:46-48) \p \v 33 Ye ende Kaperneam undre ana ende yungugl pi kondingo, Yesus krapogl disaipelma wagle tongwa, “Sraglpre ene konbauna bange tengramo dime?” \v 34 Ba ye kurita di ikine endekrikwa, sraglpre konbauna bange ye yene mina ira kande moglmedi tengramo dingwa pre. \p \v 35 Yesus amedi ana disaipel 12 agle dindre, ditongwa, “Yomba ta mogl okuna endinagledi piran kade ana ye okuwo kaima mogltre ana yomba prapra konguno yoko ere to do.” \p \v 36 Ana Yesus gak kembra suwarata indre ana endungwa ye meglmara gumanomugl sunakra andigl moglkwa. Yesus eremogl gakmo ongo komba mina koglkoglo ake mogl ana disaipelma wagle ditongwa, \v 37 “Yomba ta gak kembra yeglmere suwarata na kangina mina di-inan, ye na diyungwa. Ana yomba ta na di-inan, ye na suwara ta di ikrukwa, ba ye na diendungo winga yomba i ama akiye diyungwa.” \s1 Yomba ta nono erekinde ere norokrambuka ye nono yombano \r (Luk 9:49-50) \p \v 38 Jon di Yesus tongwa, “Beke Notnga, no kamga, yagl ta ene kangin mina spirit kinde simenda endungo ana no erekrodi mane ditomga. Sraglpre ye nono bogl akiye wankrukwa.” \p \v 39 Yesus ditongwa, “Mane ditekriyo, yomba ta na kangina mina kimagl ertre, enge sungunagle ta endinan ka kinde kanekane na pre ta dikraglkwa. \v 40 Yomba ta nono erekinde ere norokrambuka i nono yombano. \v 41 Na ene kaima diteinga sraglpre, na kangina mina ene Krais yombamo we dindre, niglkor kap suwarata kogl tenan, ye topomo ta wau boglkrambuka. \s1 Tandaglme eraglmedi bagl nusungwa \r (Matyu 18:6-9; Luk 17:1-2) \p \v 42 “Gak kembra yeglmere ta na pre pirngidi moran ana yomba ta gak i tandaglme erambedi bagl nusinan, i wakai kaima, yaglmo dumugl kombuglo kande ta ye nungo mina kane kogl pandigl ana piyasi mundi nigl atne endinaglkwa. \v 43 Ene ongun ta eran pirngi dinga gugl sinan tandaglme etn, ana sigoglumdi endo. I wakai kaima, ene ongun suwara panan kor aimande moratnga inatniwo. Te ongun suwo panan ene ende guglo kamun donga gongokrukwa depamara igle suna enatnga. \v 44 Dumo igle kimin negle goglkre meglmara ya donga bauglo gongokre depamara suna endinaglkwa.\f + \fr 9:44 \ft Erme pirpogl singwa yomba tau pirkwa, epigl 44 Mak muno boglkrukwa. Ana okuwo yomba ta boglme dingwa. Epigl 48 mina kano.\f* \v 45 Ana ene katn tandaglme erondi eran, ene pirngi dinga gugl sinan, ana sigoglumdi endo. Katn koglo ekrike panan i wakai kaima, kor aimande moratnga inatniwo. Katn suwo-akiye panan ana ene piyasi guglo kamun suna endinambrika. \v 46 Dumo igle kimin negle goglkre meglmara te donga bauglo gongokre depamara suna endinaglkwa.\f + \fr 9:46 \ft Erme pirpogl singwa yomba tau pirkwa, epigl 46 Mak muno boglkrukwa. Ana okuwo yomba ta boglme dingwa. Epigl 48 mina kano.\f* \v 47 Te ene ongumutn tandaglme erondi eran ana pogl endo. Ongumutn suwara panan i wakai yene, ene God kingdomo mina suna enatnga. Ana ongumutn suwo-akiye panan ene piyasi guglo kamun suna endinambuka. \v 48 Igle \q1 “‘Ye kimin negle \q1 goglkrikwa giugl kaglmbi, \q1 te endi donga denaglkwa \q1 i gongokrambuka.’ \x + \xo 9:48 \xt Aisaia 66:24\x* \m \v 49 Prapra donga nangino mina mundi mereyegl de ake beinambuka.\f + \fr 9:49 \ft Ka i Wok Pris 2:13 mina kano.\f* \p \v 50 “Mundi taragl wakai. Ba mundi druwomo dundinan, ene srambre mere ere druwomo aglke ikine endinambe? Enene mina suna mundi panan, ana ene prapra akiye nomano bipokndi yenan molo.”\f + \fr 9:50 \ft Grik ka mina epigl 49 ya 50 ka mongo wu pene pikrukwa.\f* \c 10 \s1 Yagl ambu bogl indre wu perepere eingwa pre Yesus kamo beke tongwa \r (Matyu 19:1-12; Luk 16:18) \p \v 1 Yesus dumo igle kindekondo, ana ende Judia makan kande pi ana Jodan Nigle sipraksi ende koglo ongwa. Ana yomba merkinde aglkekor ye moglmara wingo ana ye engenge ormere ikra ere beke tongwa. \p \v 2 Ana Parisi wagle tau ye moglmara undre ana aglau ta erambo mo di krapogl teingwa, “Dinoro, nono lono mina yagl ta embiye pra sendo dumo?” \p \v 3 Yesus krapogl ikine endungwa, “Moses sragl lo ene dito du?” \p \v 4 Ye yegl di ikine endingwa, “Moses yegl eriyo dungwa, yagl ta embiye si endinagledi eran, ye ambu sendingwa pepa muno ta bogl tendre ana embiye sendo do dungwa.” \p \v 5 Ba Yesus di ikine endungwa, “Lo i ene pre Moses muno bogl tongwa. Sraglpre, ene nomano giglekui dungwa ana ka beke tenan pir inaglkwa mere kuno erekrukwa. \v 6 Ba, ‘God kamun makan mambuno bogl ere yongwa enge, ana yagl ya ambu beke yongwa.’ \x + \xo 10:6 \xt Stat 1:27\x* \v 7 ‘Ana mambuno yeglpre, yagl nem ya mam kondo ana ye embiye bogl wu suwara embir \v 8 ana ye suwo nangino wu yomba suwara nangiye orkwa.\x + \xo 10:8 \xt Stat 2:24\x* Yeglpre ye suwo moglkiurka, ye yomba suwara miurka. \v 9 Yeglpre taragl God tongumasi i-suwara endungwa. I kaima yomba ta simbiglkidi i perepere endekraglkwa.” \p \v 10 Ana ye prapra aglke ende ikine yungugl eingwa enge, disaipel wagle Yesus dungwa ipre krapogl teingwa. \v 11 Yesus di ikine endungwa, “Yagl ta embiye sende ana ambu ta inan, yaglmo i ambu kunogl gundungwa. \v 12 Ana kuno yegl ambu i eremogl wiye sende ana yagl kor ta enan, ambumo i yagl kunogl gundungwa.” \s1 Yesus gak kembra ende na moglka wiyo dungwa \r (Matyu 19:13-15; Luk 18:15-17) \p \v 13 Yomba tau gak kembra Yesus akenambedi pre auro iyu ye moglmara wingwa. Ba disaipel wagle yomba ka-teingwa. \v 14 Ana Yesus i kandre, ye munduwo kinde orko ana disaipelma wagle ditongwa, “Ene kan winge erimbi gak kembra na moglmara wiyondo, ana ene ye i-teke pandiglkriyo. Sraglpre, God kingdom imbo gak kembra yeglmere moraglkwa ye pre yongwa. \v 15 Na ka kaima ene diteinga, yomba ta gak kembra yeglmere moglkran God kingdomo ta ikrambuka. Kaima yene suna ta pikrambuka.” \v 16 Ana ye gak kembra kungro i-magl komba mina ende suwarandi ongo bitno mina yei ana kamange ere tongwa. \s1 Yagl gakmugl ta taragl merkinde paitongwa \r (Matyu 19:16-30; Luk 18:18-30) \p \v 17 Yesus mambuno bogl endongo yagl ta mukundi wu Yesus guma mina undre, yange goglko bondugl tendre ana krapogl tongwa, “Beke Notnga, yagl wakai, na sragl ere kor aimande moraglka inagle?” \p \v 18 Yesus krapogl tongwa, “Sraglpre ene na wakai we dine? Yomba wakai ta moglkrikwa, ba God suwara wakai moglkwa. \v 19 Ene lo prapra pitnga: ‘Ambu kunogl gundokro, yomba ta sigoglkro, kunogl gogl nekro, kakimbi dikro, ana nen ya man dinambrere ero.’”\x + \xo 10:19 \xt Kisim Bek 20:12-16; Lo 5:16-20\x* \p \v 20 Ana yagl i dungwa, “Beke Notnga, na yagl gak kembra moglka enge lo i prapra pamere mere pinande erika.” \p \v 21 Ana Yesus toro mendigl pandigl kandre ana ye wakai kan dungwa, “Ene taragl suwarata erekitnga, ene endpi, taragl ake-nenga prapra topo bogl indre, ana moni ipi kiuglgiunde yomba to. Ana ene heven suna taragl wakai mere paitenambuka, yegl ertre ana okuwo na wimara wo.” \p \v 22 Yagl gakmugl ka i pirtre gumadra wu kinde ongo, ye kinde pir endongwa. Sraglpre, ye diminge merkinde paitongwa pre. \p \v 23 Yesus kan winambo dindre ana disaipelma wagle ditongwa, “Yomba taragl merkinde paitenambuka ye yombuglo ere ende God kingdomo mina suna enamunedi eraglkwa ba manambuka.” \p \v 24 Ana disaipel wagle ye kamo i pirtre sipuglo dingwa. Ba Yesus aglke dungwa, “Gak wagle, yomba ende God kingdomo suna enamunedi eraglkwa i yombuglo kaima pangwa! \v 25 Bugla-kamel kar kuiye mina ende suna enan kuno erambuka. Ba yomba taragl merkinde paitongwa God kingdomo mina suna enagledi eran kuno erekrambuka.” \p \v 26 Ana disaipel wagle ka i pir sipuglo pond dindre ana ye yene di imboriya endingwa, “Yegl panan God kingdom okuwo ira pi ereinambe?” \p \v 27 Yesus toro ye kandre ana dungwa, “Yomba taragl prapra eraglkwa kuno erekrukwa, ba God taragl prapra erambuka kuno orkwa.” \p \v 28 Ana Pita di Yesus tongwa, “Kanno, no taragl prapra kindekondo ene unara umga!” \p \v 29 Yesus di ikine endungwa, “Na ka kaima ene diteinga, na pre ya te kamambuno wakai pre ye yungumo toglmo mo, angiglma mo ambaglma mo nem mo mam mo nangiglma mo kaiya mokna togl kondinan, \v 30 ye enge erme 100 merkinde i-ende mitna enambuka, ana ye yungumo toglmo mo angiglma mo ambaglma mo mama mo nangiglma mo kaiya mokna togl, te yumbun indre mogl enan ana okuwo enge ta unan ye kor aimande meglkwa inambuka. \v 31 Ba erme yomba mere ende komnaiye wingwa, ye ende okuwo embi, te yomba mere okuwo wingwa ana ende okuna enaglkwa.” \s1 Yesus gogl andrambuka pre aglke dungo suwota orkwa \r (Matyu 20:17-19; Luk 18:31-34) \p \v 32 Yesus disaipelma wagle bogl ende egli Jerusalem enamunedi konbauna ende eingo, Yesus konbo okuna yei tongo ana disaipel wagle nomano kanekane yeingwa. Ana yomba tau akiye omara mokomugl eingwa, ye kundugl geglkwa. Aglkekor ye disaipel 12 aglendi i-bina ende ana taragl ye mina plau dinambuka ipre ditongwa. \v 33 “Piryo, nono ende yenda Jerusalem omun, ana Yomba Wam tekoglo pris kande wagle ya lo beke teingwa yomba mina endimbi, ana ka dikogl ye sigoramune dindre ana tekoglo Yomba Bina onguno mina endinaglkwa. \v 34 Ana ye bakagl tendre, eursi te, kumba wip\f + \fr 10:34 \ft Kumba wip i yegl: Kan kumba akimara endi pangwa punduwomugl kau nangiye tonguma singwa i ana yomba ere si-si erikwa.\f* si ana ye sigoraglkwa. Ba ande enge suwota mina ye andigl ukor enambuka.” \s1 Jems ya Jon kande erambugledi pre krapogl Yesus tembrika \r (Matyu 20:20-28) \p \v 35 Ana Jems ya Jon, Sebedi wam suwo Yesus moglmara undre dimbrika, “Beke Notnga, no taragl ta pre kra porambuglka i ene dinambuglere ere noratnga.” \p \v 36 Ana Yesus krapogl tongwa, “Ene na sragl ere norambedi pirmbre?” \p \v 37 Ye di ikine endimbrika, “Ene ambuglange botnen mina suna moratnga enge, no kanwinge etn ene bogl akiye ongun wokra ta moran ye ongun kondakra ta moran erambuglka.” \p \v 38 Yesus ditongwa, “Ene taragl kra peurka i mambuno ta pirpogl sikiurka. Na nigl mingi ninaglmara i ene pra ninambro mo? Te na baptais eraglmere kuno yeglmere ene ama erambro?” \p \v 39 Ye di ikine endimbrika, “No pra kuno orkwa.” \p Yesus ditongwa, “Na nigl mingi ninaglmara i ene kaima yene nendre, te na baptais eraglmere kuno yeglmere ene ombugl erambrika, \v 40 ba onguna wokra amedinaglkwa mo kondakra, i na ta moglo ditenaglka kuno erekrukwa. Dumo yeglmere yomba inaglmedi pre God akekun ere kondungwa yongwa.” \p \v 41 Disaipel wagle ye ka i pirkwa enge, deno pond kumbro Jems ya Jon teingwa. \v 42 Ana Yesus eremogl ye prapra aglendi makai sindre ana dungwa, “Ene i pirkwa, Yomba Bina kingno kande mogl-mitna ende yombano teingwa. Te king kongunmo yomba kande ye yombano no kanno pinande eraglmedi yombuglo gigledi kaima tongwa. \v 43 Ene mina mambuno yegl paikrano. Yomba ta ene wagle kande eragledi piran kade, ye ene nitno konguno yomba moglo do. \v 44 Ana yomba ta mogl komuno endinagledi piran kade, ana ye yomba prapra nitno konguno yoko erondo. \v 45 Te Yomba Wam na akepledi naraglmedi pre ta ukrukwa. Taman, ye yomba akepledi tendre ana ye kor wanmoglkwa i kindekondo, ana yomba merkinde topo ere i-ikine endinagledi pre ungwa.” \s1 Batimias ongumuglo mim orko Yesus erewakai ere tongwa \r (Matyu 20:29-34; Luk 18:35-43) \p \v 46 Ye ende wu Jeriko wingwa, ana Yesus ya disaipelma wagle yomba merkinde bogl akiye ye siti kondo ende menda wingo, yagl ongumuglo mim orkwa ta kangiye Batimias, ye Timias wam, konbauna menda amedi mogl taragl ta naraglmedi pre yana di-di orkwa. \v 47 Ana ye pruko i Yesus Nasaret nem umiwo dingo pirtre ana ye mambuno bogl kaglkane yungwa, “Yesus Devit Wam, na mitna goglo!” \p \v 48 Ana yomba merkinde ye katendre ana kiendi moglo dingwa. Ba ye kaglkane binan bogl yungwa, “Devit Wam, ene na mitna goglo!” \p \v 49 Yesus andigl mogltre ana dungwa, “Ye agle diyo.” \p Ana ye ongumuglo mim orkwa yagle agle dindre, dingwa, “Ene gunyei andiglo. Ye ene pre agle dungwa.” \v 50 Ye gaglmo suna olto piyasi eglke ende ana ye puglondi andigl, ende Yesus moglmara ungwa. \p \v 51 Yesus krapogl tongwa, “Ene na sragl ere narambedi pitne?” \p Ana ongumuglo mim orkwa yagle ye dungwa, “Beke Notnga, na pinedi kanagledi pirka.” \p \v 52 Ana Yesus ditongwa, “Endpo, enene pirnginen erewakai ere tongwa.” Oglandi kaima ye pinedi kandre ana Yesus konbauna omara mokomugl ongwa. \c 11 \s1 Yesus king mereyegl ende Jerusalem suna ongwa \r (Matyu 21:1-11; Luk 19:28-40; Jon 12:12-19) \p \v 1 Ye ende Jerusalem kamun mangigl wingo Olip Kamun Muglo mogltre Betfasi te Betani dumo magl yomara meglkwa. Ana Yesus disaipelma wagle suwo di okuna ende, \v 2 ye erambirere mere ditongwa, “Yungu epigl nongagle yomara iro pi ana ene ende suna iro pindre kanambrika, dongi gakmugl ta kane kogl pandiglko pangwa. Dongi i yomba ta bolamugl amedi mogl ausi i-wankrikwa. Kane poko ende, ana i magl ya wiro. \v 3 Ana yomba ta ene krapogl tendre, ‘Sraglpre ene yegl erimbre?’ dimbi, ana ene ye diteiro, ‘Yaglkande kongunmo ta pangwa ertre, ana oglandi te ikine endinambuka.’” \p \v 4 Ana ye pindre kanbrika dongi gakmugl i konbauna bina, yungu dramugl kane kogl endingwa pai moglkwa. Ana ye kane poko miurko, \v 5 yomba tau igle andigl mogl krapogl teingwa, “Ene sragl era pre dongi kane pokimbre?” \v 6 Yesus ka diro ditomere ikra di ikine endimbriko ana yomba ye kanwinge eriko dongi indre ende embrika. \v 7 Ye dongi yu Yesus moglmara undre ana ye gatno suna olto gugl moko bolamugl yembriko ana Yesus bolamugl amedi moglkwa. \v 8 Yomba merkinde gatno suna olto gugl konbauna kugl yei eingwa. Te tau ye endi yaundongo ere yaglmara bukondi yu kugl ake waidi yeingwa. \v 9 Ana yomba tau ende okuna eingo te yomba tau okuwo wingo ana mambuno bogl mangre kaglka dingwa, \b \q1 “God dembiye siyo!” \q1 “God ye erewakai ere \q1 tongwa, ye Yaglkande \q1 kangiye mina ungwa!”\f + \fr 11:9 \ft Buk Song 118:25,26\f* \q1 \v 10 “God dembiyesi mitna \q1 imbo kaima endiyo! Nono \q1 neno King Devit yungumo \q1 ombuno mina suna, king \q1 kor ta ungwa i God erewakai ere tenambuka!” \p \v 11 Yesus ende Jerusalem suna pindre ana ende God holi yungumo togl suna ongwa. Ye kan winambodi taragl prapra erikwa i kangwa. Ba ande gungugl dungo, ye disaipelma 12 bogl ende menda Betani kamun eingwa. \s1 Yesus endi kogla mangagl sitongwa \r (Matyu 21:18-19) \p \v 12 Ana tangina ye prapra Betani kondo ende ikine wingo, Yesus kindan goglkwa. \v 13 Ana ye eglke dagl mogl kango endi kogla ta yaundo pangwa, ana endimo i mongo tau kogl pamedi pre Yesus magl ongwa. Ba ye doko kango, yaundo keunde pangwa. Sraglpre, endi kogla mongo keglkwa engemo yeikrukwa. \v 14 Ana Yesus endimo i ditongwa, “Yomba suwarata ene mina mongon aglketa nekraglkwa.” Ana disaipelma wagle ye ka dungwa i pirkwa. \s1 God holi yungumo mina yomba maket ere meglko Yesus simenda endungwa \r (Matyu 21:12-17; Luk 19:45-48; Jon 2:13-22) \p \v 15 Ana ye Jerusalem plau dingo, Yesus God holi yungumo togl suna pindre ana igle mambuno bogl yomba taragl topo bogl ingo te topo eriko ere meglkwa i prapra simenda endungwa. Ye yomba moni topo ere imboriya ende botno i ya te ende egle yomba amedi mogl kua yumugl topo bogl ingwa i prapra ake i-yake tongwa. \v 16 Ana ye yomba suwarata kan winge eran God holi yungumo togl suna taragl kanekane ta kake ipikraglkwa. \v 17 Ana Yesus yomba ditendre dungwa, “Kamambuno mina muno yegl beglko pangwa. God dungwa, \q1 “‘Yomba na yunguna i \q1 kangiye kamange yungu we dinaglkwa.’ \x + \xo 11:17 \xt Aisaia 56:7\x* \p Ba ene erikwa wu ‘kunogl gogl yomba dumono’ \x + \xo 11:17 \xt Jeremaia 7:11\x* yeglmere orkwa.” \p \v 18 Ana pris kande wagle ya lo beke teingwa yomba ye ka i pirtre ana sigora pre mambuno bogl konbauna tau dokingwa. Ba ye Yesus kunduglmo geglkwa. Sraglpre yomba prapra ye ka beke tongwa ipre sipuglo dingwa. \p \v 19 Enge igle mim panagledi magl orko ana Yesus disaipelma bogl siti kondo ende menda eingwa. \s1 Endi kogla goglkwa i mambunomo beke piryo \r (Matyu 21:20-22) \p \v 20 Tangina kinde kana ye disaipelma wagle bogl konbauna endpi kaningo, endi kogla mundu gigle gogl endpi duglo mina poriya sungwa. \v 21 Yesus enduwe taragl plau dinambe dungwa ikra Pita pir mogl ana Yesus ditongwa, “Beke Notnga, kano! Ene endi kogla mangaglsi tengra ikra gigle goglkwa.” \p \v 22 Yesus ka mongo di ikine ende tongwa, “Ene God pirngi ditenaglkwa. \v 23 Na ka kaima ene diteinga, yomba ta kamun muglo i yegl ditenambuka, andigl enene puglondi ende mundi nigle suna po dinan, ana ye nomane suwo yeikrambuka. Ye taragl dungwa i plau dinambedi pre pirngi dinan, i pradumere erambuka. \v 24 Yeglpre na ene diteinga, ene taragl ta pre kamange ere krapogltre taragl inagliwo di pirngi dimin, ana taraglmo i inatnga. \v 25 Ana ene andigl mogl kamange eratnga enge, yomba tandaglme kanekane ta ene ere tembi panan ana kindekondo teiyo. \v 26 Yeglmere Nen heven suna moglkwa, ene tandaglmen ama prapra kinde kondo tenambuka.”\f + \fr 11:26 \ft Erme pirpogl singwa yomba tau pirkwa, epigl 26 Mak muno boglkrukwa. Ana okuwo yomba ta boglme dingwa.\f* \s1 Yesus yombuglomo ira tomedi krapeglkwa \r (Matyu 21:23-27; Luk 20:1-8) \p \v 27 Yesus disaipelma bogl kordagl wu Jerusalem suna plau dingo ana igle Yesus eremogl God holi yungumo suna konbo wanmoglko, ana pris kande wagle ya te lo beke teingwa yomba ya te yomba mina ende okuna eingwa, Yesus moglmara undre, \v 28 ana krapogl teingwa, “Ira ene yombuglo gigledi tongo ene taragl i prapra etn? Ene ira taragl yegl erondi yombuglo gigledi tome?” \p \v 29 Yesus di ikine ende tongwa, “Na ene ka kra suwarata pogl tenaglka. Ene ka mongo di ikine ende narimbi ana na sragl yombuglo gigledi mina taragl i prapra erika, i ene ditenaglka. \v 30 Jon eremogl yomba baptais ere tongwa i God mina umo mo, yomba mina ume? Dinariyo!” \p \v 31 Ye yene mina suna ka i di imboriya ende ana dingwa, “Nono heven ume dumun, ana ye ka kra porambuka, ‘Sraglpre ene Jon pirngidi tekrime?’ \v 32 Ba nono yomba mina ume dumuno i kuno erekrambuka.” (Sraglpre, ye yomba prapra Jon propet kaima ta moglmedi pirkwa.) \p \v 33 Yeglpre ye Yesus diteingwa, “No ta pirkunga.” \p Ana Yesus ditongwa, “Na ama sragl yombuglo gigledi indre taragl i prapra erika, i ene ta ditekraglka.” \c 12 \s1 Kongun yomba kinde wain togl suna sugl meglkwa kamo \r (Matyu 21:33-46; Luk 20:9-19) \p \v 1 Ana Yesus ka di simbogl ditongwa, “Yagl suwarata wain ereyagl togl ere winambo dindre, wain nuglo dukunaglmedi pre maugl pere yei ana kuie moraglkwa pre yungu oltokuri mitna imbo keingwa. Ana ye wain toglmo topo gundo inagledi pre kongun ere yagl-yagl erikwa yomba tau tendre, ana ye yungumo kindekondo ende konbo eglke ta ongwa.\f + \fr 12:1 \ft Ka i Matyu 21:33 mina kano.\f* \v 2 Ana wain mongo urikwa enge yongo ye nigl kongunmo yomba suwarata wain togl sugl meglmara pi mongo tau urikwa imakai sinambedi pre diendungwa. \v 3 Ba sugl meglkwa yomba ikra kongun yomba akegidi mogl, ere sindre ana endingo taragl ta ikre yoko ende ikine ongwa. \v 4 Ana wain togl nemyagl nigl kongunmo yomba ta ama di meglmara endungo, ana ye bre mina sindre angai kinde gorambedi ere teingwa. \v 5 Te kongun yomba ta ama diendungwa. Ana yaglmo suwara i ye sigeglkwa. Ana ye tau ama kuno yeglmere diendungo, ana tau ye ere sindre, tau sigeglkwa. \p \v 6 “Ye suwarata yoko moglkwa ana diendinambuka, i yene wam suwara; ye wakai kangwa. Okuwo kaima yene wam di ende, dungwa, ‘Ye na wana, kan gunyei tenaglkwa.’ \p \v 7 “Ba wain togl kongun yomba yene di ikine ikine endingwa, ‘I wain togl nemyagl wam. Wiyo, ye sigogltre ana wain toglmo nono inamga.’ \v 8 Yegl dindre ana ye wam indre sigogl ana yonobriye wain togl mina piyasi menda endingwa.” \p \v 9 Ana Yesus krapoglkwa, “Okuwo wain togl nemyagl sragl erambe? Ye undre ana wain togl kongun erikwa yomba sigogl, ana wain togl kongun i yomba tau tenambuka. \v 10 Kaima ene kamambuno okuna muno beglkwa i kerekrimo? \q1 “‘Kamda wagle kombuglo \q1 kinde wedi egla pagl menda \q1 endingwa, ba kombuglomo i \q1 giglendi kauglange sunawom pangwa. \q1 \v 11 I Yaglkande yene orkwa, \q1 ana i no ongumutno mina \q1 wakai kaima kamga.’”\f + \fr 12:11 \ft Buk Song 118:22,23\f* \p \v 12 Ana Juda yomba kande wagle Yesus kane sinamnedi konbauna ta dokingwa. Sraglpre ye pirkwa, Yesus ka di simbogl dungwa i ye pre mendigl pandigl dungwa. Ba ye yomba mere kundutno geglkwa. Yeglpre ye kindekondo ana ende eingwa. \s1 Takis Sisa teingwa \r (Matyu 22:15-22; Luk 20:20-26) \p \v 13 Okuwo ye eremogl Parisi wagle ya te Herot yombama wagle tau ye Yesus kamo pirtre kane sinaglmedi pre diendungwa. \v 14 Ye Yesus moglmara undre ana dingwa, “Beke Notnga, no punga ene ka kaima dindre ana yomba ta kundutno goglkitnga. Sraglpre, ene yomba sraglmere meglkwa i ene ta kinan gundo pirkitnga. Ba God prumere kaima yomba beke tenga. No dinoro, pra kuno eran no takis Sisa Rom yagl kande tenamuno mo tekramne? \v 15 Nono takis pra tenamuno mo tekramne?” \p Ba ye kakimbi dingwa i Yesus pirtre ana ye krapogl tongwa, “Sraglpre ene na diporamnedi pre dime? Moni mongo suwarata i na moglka wimbi ana na kanimbo.” \v 16 Ye moni mongo ta i-wingo ana Yesus krapogl tongwa, “I ira kuiyamo pam? Te ira kangiye pam?” \p Ye di ikine ende teingwa, “Sisa kuiyamo ya te kangiye pangwa.” \p \v 17 Ana Yesus ditongwa, “Sisa taraglmo Sisa teiyo, te God taraglmo God teiyo.” Ana ye prapra Yesus kamo i pirtre sipuglo dingwa. \s1 Yomba geglkwa sragl ere andraglmedi krapeglkwa \r (Matyu 22:23-33; Luk 20:27-40) \p \v 18 Ana Sadyusi wagle ye yomba geglkwa ta andiglkraglme dingwa yomba, ye ka kra ta poramnedi pre Yesus moglmara undre ana dingwa, \v 19 “Beke Notnga, Moses lo i nono pre muno bogl norkwa, yagl ta angigle goran ana embiye morambuka, ba nangigle ta moglkrimbi, ana angigle ambu werai i kambe nendre ana gak angigle pre kugl tenambuka. \v 20 Enge suwarata angiglma angiglma 7 meglkwa, angro komuno ambu ta indre ana gak ta kugl yeikre goglkwa. \v 21 Ana angigle okuwo ambumo werai suwara i kambe nongwa. Ba ye ama gak ta kugl yeikre goglkwa, ana angigle 3 kuno yegl keunde erikwa. \v 22 Kaima yene angiglma 7 ikra prapra ambu suwara i indre ana gak ta kugl yeikre gogl kendingwa. Okuwo kaima ambumo ama goglkwa. \v 23 Angiglma angiglma 7 prapra okuna ambumo suwara i ingwa, ana yomba geglkwa andraglkwa enge ambumo i ira embiye morambe?” \p \v 24 Yesus di ikine endungwa, “Ene kuno pamere ta dikrikwa. Sraglpre ene God kamo mambuno pepa, mo God yombuglomo ta pirpogl sikrikwa. \v 25 Yomba geglkwa andraglkwa enge, yagl ambu ye bogl ikraglkwa. Ye angelo heven suna meglmere yeglmere moraglkwa. \v 26 Ba yomba geglkwa andraglkwa ene Moses pepamo mina suna kerekrimo? Okuna imbo endi mina suna donga dongwa i God ye pre ka sraglmere ditongwa, ‘Na Abraham Godmo mogl, Aisak Godmo mogl, ana Jekop Godmo moglka.’ \x + \xo 12:26 \xt Kisim Bek 3:6\x* \v 27 God yomba geglkwa Godno manga, ba yomba kormeglkwa Godno. Ene yomba geglkwa andiglkraglme dingwa i aglau kinde kaima erikwa.” \s1 Lo kande kaima ende okuna ongwa \r (Matyu 22:34-40; Luk 10:25-28) \p \v 28 Lo beke teingwa yomba suwarata undre ana ye pruko ka tengramo dingwa. Ana ye kango Sadyusi wagle kanno Yesus wakai yene ere di ikine ende tongo, ana ye krapogl Yesus tongwa, “Lo prapra pangwa i sragl lo gumamugl kaima pame?” \p \v 29 Ana Yesus ka mongo ditongwa, “Lo gumamugl kaima i yegl pangwa, ‘Piryo, ene Israel yomba, Yaglkande nono Godno, ye suwara Yaglkande. \v 30 Yaglkande Godno, ene deno munduno mina ya, kuiyano mina ya, nomano mina ya, te yomburo mina prapra kanwakai yenaglkwa.’ \f + \fr 12:30 \ft Lo 6:4,5\f* \v 31 Ana lo ta mokomugl pangwa i yegl, ‘Enene pre wakai kanere yeglmere, ana yomba ene motnara magl meglkwa i wakai kano.’ \x + \xo 12:31 \xt Wok Pris 19:18\x* Lo tau ta kande pai mina ende suwo i ta engrekrikwa.” \p \v 32 Ana lo beke tongwa yomba ta di ikine endungwa, “Beke Notnga, wakai we, ene kuno ere dinga. God suwara Yaglkande moglkwa. Ana god tau ta manga, ba ye suwara. \v 33 Ene God wakai kanatnga i den mundun mina ya, poglodi pitnara ya, yombutn mina prapra akiye, ana enene wakai kanatnere yeglmere, ene motnara yomba magl meglkwa i wakai kanatnga. Lo suwo i kande kaima pandre ana kombuglange gaglkwa ya ofa teingwa i engre atne endungwa.” \p \v 34 Enge i Yesus kango ye wakai ere di ikine endungo ana Yesus ditongwa, “Ene God kingdomo mina eglkekuri ta moglkitnga.” Ana mokomugl i yomba suwarata Yesus krapogl tenaglkwa mere manga. \s1 Krais ira wamne? \r (Matyu 22:41-46; Luk 20:41-44) \p \v 35 Yesus eremogl God holi yungumo yomara togl suna yomba ka bekete mogltre ana ye krapoglkwa, “Sraglpre lo beke teingwa yomba Mesaia ye Devit wam we dime? \v 36 Devit ye yene Holi Spirit akeple dungo ana dipendigl endungwa, \q1 “‘Yaglkande di na \q1 Yaglkandena tongwa, \q1 “Na onguna wokra ya \q1 amedi mogl endenan, na \q1 kundan ikine prapra ene \q1 katn mina atnekra yenaglka.” ’ \x + \xo 12:36 \xt Buk Song 110:1\x* \m \v 37 Devit yene Krais pre ‘Yaglkande’ we dungwa. Sraglmere Krais, Devit wam moglme?” \p Yomba merkinde Yesus kamo pir gun yeingwa. \s1 Yesus eremogl lo beke teingwa yomba aglke yegl erekriyo dungwa \r (Matyu 23:1-36; Luk 11:37-54; 20:45-47) \p \v 38 Ana Yesus ka bekete mogltre yegl dungwa, “Lo beke teingwa yomba i ene kanpogl siyo, ye gagl olto ende indre wanmoun, ana maket dumo suna yomba no diwakai yenaglmedi pre yegl erikwa. \v 39 Ana makai yungu yungugl bogl wakai kaima mina amedi mogltre, te mokna bir nemara ye dembino sinaglmedi angai nongagle ingwa. \v 40 Ye ambu werai wagle bakaglte yunguno wausi indre ana yomba no kanaglmedi kamange oltokuri erikwa. Yomba yegl erikwa i okuwo yumbun kandekinde kaima inaglkwa.” \s1 Ambu werai ta ofa tongwa \r (Luk 21:1-4) \p \v 41 Yesus eremogl God holi yungumo mina ofa yeimara dumo koglokra magl amedi mogltre ana yomba merkinde ye monino ofa teingo kanmoglkwa. Ana yomba merkinde moni paitongwa pre moni kande piyasi suna endingwa. \v 42 Ba ambu werai kiuglgiunde ta undre ana moni mongo gogl kembra suwokagle ipi tongwa. Moni mongo i 1 toya mere kuno orkwa. \p \v 43 Ana Yesus disaipelma wagle prapra aglendi moglmara ende ana dungwa, “Na ka kaima ene diteinga, ambu werai gonduglme i moni endemara ende kawate yomba mere engrukwa. \v 44 Yomba prapra moni mere paitongwa, ana ye kuri ta te menda endingwa, ba ambu i paitongwa mere mundu ende kondungwa. Ye okuwo ta yenan ere ninambuka manga.” \c 13 \s1 Yesus eremogl God holi yungumo si gurdinaglme dungwa \r (Matyu 24:1-2; Luk 21:5-6) \p \v 1 Yesus eremogl God holi yungumo kondo ende menda ungo ana disaipelma wagle ye mina suwara ta yegl ditongwa, “Beke Notnga, kano! Kombuglo kande wakai wakai ya yungu wakai wakai keingwa.” \p \v 2 Ana Yesus di ikine ende tongwa, “Ene yungu kandekinde yeingwa i kanimo? Kombuglo kembra kinde yongwa ya suwarata, kombuglo ta mina bolamugl yeikrambuka, prapra sigurndi piyasi atne endinaglkwa.” \s1 Yumbun ya ere sinaglkwa \r (Matyu 24:3-14; Luk 21:7-19) \p \v 3 Yesus Olip Kamun Muglo amedi mogltre ana kan koglo God holi yungumo ende moglko, Pita ya, Jems ya, Jon te Andru, ana yene mundu ye moglmara undre krapogl teingwa, \v 4 “No dinoro, taragl i enge aunake plau dinambe? Deu sraglmere plau dinan kandre ana taragl i prapra pai inambuka magl ormedi piramne?” \p \v 5 Yesus disaipelma ditongwa, “Sugl wakai molo. Ene kanwinge erimbi yomba suwarata kakimbi dite dinaglmiwo. \v 6 Yomba merkinde na kangina mina undre ana yene pre, na Krais we dindre ana yomba merkinde bakagl tenaglkwa. \v 7 Ana ene kunda kande mangigl wora bogl mangre kaglka dimbi pirtre, te kunda kande eglke beglmbi ka boglo kiglmbi piraglkwa enge, ene sipuglodi kundugl goglkriyo. Taragl yeglmere pra plau dinambuka, ba enge kande unambuka magl erekrukwa. \v 8 Kantri ta yomba pi kantri ta yomba kunda bogl tenambuka. Te king ta yombamo bogl pi king ta kunda bogl tenambuka. Te imem bange bange unan ana kindan kande yenambuka. Taragl yeglmere okuna kana plau dinambuka i ambu gak kuramnedi nangino giu geglkwa yeglmere. \p \v 9 “Ene enene sugl wakai moraglmiwo. Ene kane sindre ana auro i kaunsol mina enaglkwa. Te makai yungu yungugl kra ene kumba sinaglkwa. Te gavman yomba kande ya king ye mambro mina na kangina pre ere ene auro ipi endimbi andigl mogltre, ana kamambuno diteiyo. \v 10 Ana okuna kana kamambuno wakai dipene ende tembi makan koglkoglo yomba prapra piraglkwa. \v 11 Ene sikane sindre ana auro i kot mina enaglkwa enge, ana sragl ka dinamunedi pir yumbun dekriyo. Enge igle ka ta tenambuka i keunde diyo, ka dinaglkwa i ene kanno ta dikrikwa, ba ka i Holi Spirit dipendigl endinambuka. \p \v 12 “Yomba yene angro kaima tekoglo yaglkumba onguno mina endimbi sigoraglkwa, ana neno kuno yegl keunde ere yene nangro tenaglkwa. Te nangro kan akete yene neno mano ere sindre ana yomba tembi ye sigoraglkwa. \v 13 Ana yomba prapra ene kankinde yenaglkwa i na kangina ene mina pangwa pre yegl eraglkwa. Ba yomba ta ye andigl giglendi moran ana enge pradinan God eremogl yombamo i ereinambuka. \s1 Sragl kinde kaima plau dinambuka \r (Matyu 24:15-28; Luk 21:20-24) \p \v 14 “Ene kanimbi taragl kinde kaima i paikrambara dumo suna igle andigl panambuka. \x + \xo 13:14 \xt Daniel 9:27; 11:31; 12:11\x* (Yomba ka i kerambuka mambuno sraglmere pangwa i pir dime dinambuka.) Ana yomba Judia kamun suna meglkwa, teke undupagl ere ende kamun muglo enaglkwa. \v 15 Ana yagl ta yene yungumo indaule mogltre ende atne yungugl pi taragl kanekane ta imenda endekrambuka. \v 16 Ama yomba ta kongunmo mina suna wanmoglkwa, i ta ende ikine yungugl pi yene gaglmo suna olto ikrambuka. \v 17 Enge i ambu gak dano meglkwa ya te ambu gak am temeglkwa, ye yumbun pond inaglkwa. \v 18 Kamun kumbosi bi erambuka enge, taragl i plau dikrambuka pre God kamange ere tenaglkwa. \v 19 Sraglpre, enge i yumbun gaglebogl kaima plau dinambuka, God makan koglkoglo mambuno bogl taragl ere yongwa enge i ende erme ungwa, yumbun yeglmere ta paikrukwa. Ana okuwo yumbun kuno yeglmere ta ama paikrambuka. \v 20 Ba Yaglkande okuna kana enge i ta simbiglkidi ake i-sungunagle endekruma daglma, yomba suwarata kor-moglkriko, ba ye yomba pinde i-kondungwa ipre ere, enge i ake bange sungunagle endungwa. \v 21 Ana enge igle yomba ta ene yegl ditenambuka, ‘Kaniyo, Mesaia moglkwa ya!’ Mo, ‘Kaniyo, ye koglo moglkwa imbo.’ Ene i pirngidi tekriyo. \v 22 Mesaia kakimbi wagle ya te propet kakimbi wagle plau dindre ana ye diu ya kimagl kanekane ere ana God pinde yungwa yomba nomano si du ende tenaglkwa. Ba ye pra kuno eran yegl eraglkwa. \v 23 Yeglpre ene sugl wakai molo, na okuna kana taragl plau dinambuka i prapra ene dite kondinga. \s1 Yomba Wam unambuka \r (Matyu 24:29-31; Luk 21:25-28) \p \v 24 “Ana enge i yumbun kande plau dinan mokomugl \b \q1 “‘ande akemim erambuka, \q1 te ba ambuglangemo dekrambuka. \q1 \v 25 Te kugl-kuri kamun mitna \q1 yange atne simbi, ana \q1 kamun mitna suna kra wau \q1 yomara taragl gigle dungwa \q1 paingwa i prapra pingakar dinaglkwa.’ \x + \xo 13:25 \xt Aisaia 13:10; 34:4\x* \b \p \v 26 “Ana enge igle Yomba Wam kamun kua mina sunakra yombuglomo kande ya ambuglangemo bogl unan ana yomba kanaglkwa. \v 27 Ana ye angelomo endpi makan uglomugl koglkoglo God yomba pinde i-pere endungwa meglkwa i indre, ana pi makan uglo yei dundumara i ya kamun mitna uglomugl pra imakai sinaglkwa. \s1 Ende kogla mambunomo beke piraglkwa \r (Matyu 24:32-35; Luk 21:29-33) \p \v 28 “Endi kogla mambunomo i beke piryo, yongagle nuglo mogl ana muno numbun mogl poko ende yaundo wakai sungo ana ene ande akan panambuka enge magl orkwa pamiwodi pirkwa. \v 29 Kuno yeglmere, ene taragl i prapra kanaglkwa enge ene piraglkwa, enge magl orko Yomba Wam ende unagledi akekun ere yungu dra mina moglkwa. \v 30 Na ka kaima ene diteinga, yomba epigl erme meglkwa i prapra goglkrimbi taragl i prapra plau dinambuka. \v 31 Kamun mitna ya makan okuwo wau borambrika. Ba na kanna prapra ta wau boglkrambuka. \s1 Yomba ta ande enge ya ande kuiya pirkrikwa \r (Matyu 24:36-44) \p \v 32 “Yomba suwarata ande enge ya ande kuiya pirkrikwa. Sragl i enge aunake plau dinambuka, i angelo heven suna meglkwa, mo Wam akiye pirkrukwa. Ba Nem suwara prukwa. \v 33 Ene ugl paikre sugl wakai molo, sraglpre enge i aunake unambuka ene pirpogl sikrikwa. \v 34 I yagl ta ende eglkekuri enagledi ormere yegl, yene yungumo kondo ana kongunmo yomba sugl moraglmedi suwara suwarandi konguno eraglkwa pre yumbu sitendre, ana yungu dra mina sugl moglkwa yagle i sugl aimande kanmoglo ditongwa. \p \v 35 “Yeglpre ene ama sugl wakai molo, sraglpre, ene pirkre moraglkwa enge ana yungu nemyagl ende ikine unambuka. Ana ye kamun pokndinan unambuka mo, enduwer suna unambuka mo, konduwagle kumugl wi sinan mo, tangina kinde mo, ande koragle sinan unambuka, i ene ta pirkrikwa. \v 36 Ye oglandi kaima ta unan, ene ugl pai meglmbi kan-dinambiwo. \v 37 Na ka i ene diteinga, kamo i na yomba prapra diteinga, ‘Sugl wakai molo!’” \c 14 \s1 Yesus sigoramnedi pre ka dikeglkwa \r (Matyu 26:1-5; Jon 11:45-53) \p \v 1 Pasova enge kande bret yis paikrukwa keunde bir ninaglkwa ana enge suwo yoko pango ana pris kande wagle ya lo beke teingwa yomba Yesus kanesi sigoramnedi kimbi koglo ere teke yeingwa. \v 2 Ba ye dingwa, “Nono enge kade mina yegl erekramga, yegl oun kade yomba deno kumbro kunda boraglkwa.” \s1 Ambu ta kungo demine orkwa toindi Yesus bre mina endungwa \r (Matyu 26:6-13; Jon 12:1-8) \p \v 3 Betani kamun Saimon kaglande sungwa yagle kei pamara Yesus pi yungugl mogl kaiya mokna ne moglko ana ambu ta yungugl ungwa. Ye mingi giglendi ta kungo demine orkwa kausi moglko yungwa, i topo kande boglkwa, ana ambumo i mingi siblendi ana kungo toindi Yesus bre mina endungwa. \p \v 4 Yomba tau igle meglkwa deno kumbruko ye yene di imboriya ende dingwa, “Sragl mem pango kungo demine orkwa i yoko yu akesume? \v 5 I topo bogl yumuna daglma 300 kina pai ende mina oma indre ana moni ipi gonduglme yomba tomgo.” A na ambumo i ye kenaglmo singwa. \p \v 6 Ba Yesus dungwa, “Kanwinge eriyo, ene sraglpre ambu i mir inambedi pre dime? Ambu i sragl wakai kaima pamara na ere narkwa. \v 7 Kiuglgiunde yomba engenge ene bogl akiye moraglkwa. Ana enge tau ene akeple dinagledi pitn kade ene akepledi to. Ba na ene bogl engenge ta moglkramga. \v 8 Ambu i taragl erambuka pamara orkwa. Ambu kungo demine orkwa toindi nangina mina endungwa i na maugl mina panaglka pre komuno kana akekun orkwa. \v 9 Na ka kaima ene diteinga, makan uglomugl koglkoglo prapra kamambuno wakai dipene ende diwaidi enaglmara, ambu taragl orkwa i akiye ditembi, ye orkwa i pir moraglkwa.” \b \s1 Yesus sigoraglmedi pre Judas pra i-pene ende tenagle dungwa \r (Matyu 26:14-16; Luk 22:3-6) \p \v 10 Ana Yesus disaipelmo 12 mina suwarata Judas Iskariot, ye ende pris kande wagle meglmara pindre Yesus i-pene ende kunda ikine tenagledi pre ongwa. \v 11 Ye gunyei sragl ka dinambuka i pirtre ana ye moni tenamnedi pre ka dipandigl dingwa. Yeglpre Judas mambuno bogl enge wakai ta yenan, Yesus i tekoglo endinagledi pre kuie kanmoglkwa. \s1 Yesus disaipelma bogl Pasova kaiya mokna neingwa \r (Matyu 26:17-25; Luk 22:7-14; 22:21-23; Jon 13:21-30) \p \v 12 Bret yis paikruko neingwa enge yongo ana komnaiye ye mambunono pangwa i, sipsip nangigle kombuglange gagl Pasova enge ama kaiya mokna ninaglkwa pre disaipel wagle krapogl Yesus teingwa, “No pi aglokra Pasova enge kaiya mokna akekun ere yomun ana ene ninagledi pitne?” \p \v 13 Yeglpre Yesus disaipelmo suwo dimenda ende ditongwa, “Ene siti suna piro. Ana yagl ta nigl mingi kake indre wu ene tengigl yenambuka, ana ye enambara i piro. \v 14 Ye ta yungugl enambara i ene pindre yungu nemyagl diteiro, ‘Beke norkwa yagle krapoglkwa: Na yungu kula aglo kra? Na disaipelna wagle bogl Pasova kaiya mokna ninamne.’ \v 15 Ye yungugl kugl kar tembe mundu ene ombuno ditenambuka, kaiya mokna tembe yei ninaglkwa bogl ya, amedi moraglkwa endi egle akiye akekun ere kondingwa. Nono kaiya ninamga pre igle ene akekun eriro.” \p \v 16 Ana disaipel suwo ende siti suna pindre ana taragl prapra Yesus ditomere mere kan indre ana Pasova ninaglkwa pre akekun eurika. \p \v 17 Ana kamun mim kor pango, Yesus disaipelma 12 bogl wingwa. \v 18 Igle ye endi egle mina amedi kaiya mokna ne meglko Yesus dungwa, “Na ka kaima ene diteinga, ene mina suwarata na i-pene ende kunda ikine tenambuka, ye na bogl kaiya mokna akiye ne moglkwa.” \p \v 19 Disaipel wagle ye kinde kaima pirtre ana mambuno bogl suwara suwarandi krapogl teingwa, “Ene na pre kaima mendigl pandigl dino?” \p \v 20 Yesus di ikine endungwa, “Ene 12 meglmara suna i suwarata, ye na bogl akiye bret i dis mina suna endumbuglka. \v 21 Yomba Wam gorambedi kamambuno pepa mina muno beglko pangwa pre ye kaima gorambuka. Ba Yomba Wam yaglkumba tongwa yomba i yumbun kande inambuka, mam okuna kugl yeikruma daglma i wakai kaima orko.” \s1 Yesus eremogl bret ya wain disaipelmo wagle tongwa \r (Matyu 26:26-30; Luk 22:15-20; 1 Korin 11:23-25) \p \v 22 Ye kaiya mokna ne meglko, Yesus bret indre kamange ere God diwakai yei ana bukondi yene disaipelma wagle tendre, yegl dungwa, “Ene iyo, i na nangina yongwa.” \p \v 23 Ana ye kap wain ta indre, God diwakai yei ana disaipelma wagle tongo, ye nigl mingi i mina prapra neingwa. \p \v 24 Yesus ditongwa, “I na bormaina kontrak kor yomba merkinde pre toindi yangungwa. \v 25 Na kaima ene diteinga, na wain nigl i aglketa nekre moglpi ana enge ta yenan wain kor God kingdomo mina suna i aglke ninaglka.” \p \v 26 Ana ye giglange suwarata dindre, ende menda pi Olip Kamun Muglo eingwa. \s1 Pita okuwo Yesus kangina ditorwa erambe dungwa \r (Matyu 26:31-35; Luk 22:31-34; Jon 13:36-38) \p \v 27 Yesus disaipelma wagle ditongwa, “Ene prapra teke pindre ana na kondinaglkwa. Sraglpre, kamambuno mina muno yegl beglkwa pangwa: \q1 “‘Na sipsip sugl yomba \q1 sigoglmbo, ana sipsip prapra undupagl eraglkwa.’ \x + \xo 14:27 \xt Sekaraia 13:7\x* \m \v 28 Ba okuwo na andigl ukor pindre ana Galili kamun na ende okuna yei tenaglka.” \p \v 29 Pita di ikine endungwa, “Ana prapra yange sindre ene kinde kondimbi na ene ta kinde kondokraglka.” \p \v 30 Yesus di ikine ende tongwa, “Na ka kaima ene diteinga, enduwer konduwagle wi enge suwo sikran, ene enge suwota na Yesus kankrika we dinatnga.” \p \v 31 Ana Pita ka giglendi kaima di ikine endungwa, “Na ene kankrika we kaima ta dikraglka, na ene bogl akiye gorambuglka.” Ana disaipel wagle prapra kuno yegl keunde dingwa. \s1 Yesus Gesemani suna kamange orkwa \r (Matyu 26:36-46; Luk 22:39-46) \p \v 32 Ye endpi dumo ta kangiye Gesemani we dimara eingo ana Yesus disaipelma wagle ditongwa, “Na kamange era eiwa. Ene igle amedi molo.” \v 33 Ana Pita ya Jems ya te Jon auro indre ana ye mambuno bogl dem munduwo kinde kaima orko ana yumbun kande wu ye mina bre kake orkwa. \v 34 Ana ye ditongwa, “Na kuiyana kinde kaima orko ana goraglka pai dungwa. Ene magl igle mogltre ana sugl aimande kan molo.” \p \v 35 Ana kurita ende eglke dagl pindre, yene yange makandle sindre ana giu i ye mina undinambedi pre kamange orkwa. \v 36 Ye kamange ere dungwa, “Aba, na Nina.\f + \fr 14:36 \ft Yesus kamo “Aba” i nono kanno “Nina” we dumga.\f* Taragl prapra ene eratnga keunde pangwa. Geu mingi i na mina i-yeglke endo. Ba taragl na pirka mere i kondo ene pitnere ero.” \p \v 37 Okuwo ye ende ikine undre ana kango disaipel suwota ye uglpai meglkwa. Ana ye eremogl Pita ditongwa, “Saimon, ene uglpai meglmo? Ene ande kuiya suwarata sugl moglkraglmo? \v 38 Kamange ere sugl molo, baglnu mina yangesi dinaglmiwo. Spiritno pra eragledi prukwa, ba nangino yumbun dongwa.” \p \v 39 Ye aglke ende eglke pindre ana kamange ere, ka dumere yeglkra kuno dungwa. \v 40 Ye aglke ende ikine disaipel suwota meglmara undre ana kango ye ugl paingwa. Sraglpre, ye ongumutno yumbun dongo, ye sragl wedi Yesus tenaglkwa i ta pirkrikwa. \p \v 41 Aglke ende pindre ana ikine ungo enge suwota orko, ye disaipel suwota ikra ditongwa, “Ene ugl aimande paimogl ana mogl ir si pirmo? I kuno orkwa! Ande kuiya magl orkwa. Kaniyo, Yomba Wam erme tekoglo ende tandaglme yomba onguno mina yenaglkwa. \v 42 Ana andiglmbi ende omuno. Kaniyo, na ipi kunda ikine onguno mina yenambuka yagle magl ungwa!” \s1 Yesus sikane singwa \r (Matyu 26:47-56; Luk 22:47-53; Jon 18:3-12) \p \v 43 Yesus ka di moglko, ye disaipelmo 12, mina suwarata Judas ungwa, te yomba merkinde ye bogl dikumba prak ya kumba pond ake indre wingwa. Pris kande ya te lo beke teingwa yomba ya te ende okuna eingwa yomba diendingo wingwa. \p \v 44 Ana yaglkumba tongwa yaglmo ye diu ta erambere ditongwa, “Na ta kungro-bare eraglka yaglmo suwara i ye sikane sindre ana okuna okuwo ere akegidi yend piyo.” \v 45 Judas oglandi ende Yesus moglmara pindre ana dungwa, “Beke Notnga!” dindre kungro-bare orkwa. \v 46 Ana yomba Yesus ake gidindre sikane singwa. \v 47 Ba yomba meglmara suwarata andigl moglkwa, ye dikumba prakmo gundo indre sungo pris kande nigl kongunmo yomba ta kina simbiglkidi endungwa. \p \v 48 Ana Yesus ditongwa, “Ene dikumba prak ya kumba pond indre na kunogl gogl yomba ta moglmedi na sikane sina pre wimo? \v 49 Ande enge yomere yomere na ene bogl akiye mogl God holi yungu toglmo sunakra ka beke teingra, ana ene ta na kane sikrikwa. Ba Kamambuno okuna muno beglkwa pangwa ikra kaima pai inambuka.” \v 50 Ana disaipelmo wagle prapra ye kindekondo undupagl ere teke ende perepere eingwa. \s1 Yagl gakmugl suwarata yokoko teke ongwa \p \v 51 Yagl gakmugl suwarata gagl olto suwara ta ende pandigl, Yesus omara ongo ye sikane singwa. \v 52 Ba ye gaglmo olto gugl kindekondo yokoko teke endongwa. \s1 Yesus ipi kaunsol kande meglmara eingwa \r (Matyu 26:57-68; Luk 22:54-55; 22:63-71; Jon 18:13-14; 18:19-24) \p \v 53 Ana Yesus ipi pris kande mina ende okuna ongwa kei pamara eingo ana pris kande wagle prapra ya yomba mina ende okuna eingwa ya te lo beke teingwa yomba wu makai singwa. \v 54 Pita kurita eglke dagl Yesus omara mokomugl pindre ana endpi pris kande ende okuna ongwa yungumo togl suna ongwa. Igle ye kimbirnem sugl meglkwa bogl akiye amedi meglko ana ye ende gaglmara pir moglkwa. \p \v 55 Pris kande wagle ya kaunsol prapra Yesus ka ta di aglau eran i-pene ende sigora pre dokingwa, ba ye aglaumo ta doko kan ikrikwa. \v 56 Yomba merkinde kakimbi di Yesus nangiye dangingwa. Ba ye ka boglo kiglkwa i wu suwara pikrukwa. \p \v 57 Ana yomba tau andigltre ana kakimbi yegl di Yesus nangiye dangingwa, \v 58 “No punga ye yegl dungwa, ‘God holi yungumo yomba keingwa i na sigurndi atne ende, ana ande enge suwota mina aglke kei ikine endinaglka. I yomba onguno mina keikraglkwa.’” \v 59 Ba ye ka boglo singwa i wu perepere ongo ana kuno erekrukwa. \p \v 60 Pris kande mogl okuna endungwa, ye prapra meglmara gumanomugl andigl mogl ana ye krapogl Yesus tongwa, “Ka di ene nangin dangingwa i ta di ikine endinatnga paikrumo?” \v 61 Ba Yesus kiendi mogl ana ka suwarata di ikine endekrukwa. \p Ana aglke pris kande kor krapogl tongwa, “Ene Krais God ere wakai ere tongwa ikra Wam motno?” \p \v 62 Yesus di ikine endungwa, “Na moglka iwe. Ana ene prapra kanimbi Yomba Wam, God Yaglkande ongo wokra amedi mogl ana heven kamun kua kruwo bogl akiye unambuka.” \p \v 63 Ana pris kande yene gaglmo suna olto ake argla dindre ana dungwa, “Nono kawaiye eraglkwa aglketa pirkramga. \v 64 Ye God kenaglmo sungo pirkwa, ene sragl eramnedi pirme?” \p Ye drano prapra kakimbi di ye nangiye sidange ana ye pra sigolo dingwa. \v 65 Tau mambuno bogl eursi Yesus tendre ana ongumuglo tusi, onguno ake bukondi ere sindre ana dingwa, “Kankre dipoglo, ira ene sum?” Ana kimbirnem Yesus indre atndang singwa. \s1 Pita eremogl Yesus kankrika we dungwa \r (Matyu 26:69-75; Luk 22:56-62; Jon 18:15-18; 18:25-27) \p \v 66 Pita togl suna yoglmbo kra mogl pango, pris kande nigl kongunmo ambai suwarata moglmara ungwa. \v 67 Enge igle ye kango Pita endi domara pir moglko ana ambai toro giglendi kandre dungwa, “Ene ama Yesus, Nasaret nem bogl akiye wanmiurkra.” \p \v 68 Ba Pita ditorwa ere dungwa, “Na ye ta kankrika, ene ka dinga i na ta pirpogl sikrika.” Ana Pita togl dra mina ende menda ongo, ana tambre konduwagle kumugl wi sungwa. \p \v 69 Ana nigl-kongun ambai i Pita eglire moglko kandre ana aglke yomba magl andigl meglkwa i ditongwa, “Ye ama akiye wanmeglkura.” \v 70 Ba Pita aglkekor ditorwa orkwa. \p Kurita meglko okuwo yomba magl andigl meglkwa i kordagl di Pita teingwa, “Kaima yene, ene ye bogl akiye waningura. Sraglpre, ene ama Galili nem kra.” \p \v 71 Ana Pita ka giglendi ditongwa, “Na ka kaima yene diga! Na kakimbi dimbo God na erekinde ere narambuka. Ene yaglmo dingwa i na ta kankrika.” \p \v 72 Yegl dungo ana oglandi konduwagle kumugl wi aglke sungo suwo orko, ana Pita eremogl Yesus ka okuna ditongwa ikra prukwa, “Konduwagle wi enge suwo sikran ene enge suwota na ye kankrika we dinatnga.” Ana ye yangesi oglmbugldi indre ana kai pond orkwa. \c 15 \s1 Yesus i Pailat moglmara eingwa \r (Matyu 27:1-2; 27:11-14; Luk 23:1-5; Jon 18:28-38) \p \v 1 Tangina kinde kaima pris kande wagle ya, yomba mina ende okuna eingwa ya te lo beke teingwa yomba ya, kaunsol prapra makai sindre ana ye eraglmere oglandi ka dikeglkwa. Ye eremogl Yesus kanesi pandigl ana auro ipi Pailat Rom yagl kande orkwa ongo mina yeingwa.\f + \fr 15:1 \ft Ka i Matyu 27:2 mina kano.\f* \p \v 2 Ana Pailat krapogl tongwa, “Ene Juda yomba kingno motno?” \p Yesus di ikine endungwa, “Enene yegl dinga.” \p \v 3 Ana pris kande wagle ka merkinde di Yesus nangiye dangingwa. \v 4 Yeglpre Pailat aglke krapogl Yesus tongwa, “Ene ka dingwa i ta di ikine ende tekratno? Kanno, ye ka merkinde di nangin dangingwa i pitno?” \p \v 5 Ba Yesus ama ka suwara kaima ta di ikine endekruko, ana Pailat kundugl goglkwa. \s1 Pailat eremogl Yesus sigolo di te koglo endungwa \r (Matyu 27:15-26; Luk 23:13-25; Jon 18:38–19:16) \p \v 6 Pasova mokna bir neingwa enge kande yongo ana ye okuna mambunono yegl pangwa. Kane paingwa suwarata yomba ye kangiye daiglko, ana Pailat poko ende-ende orkwa. \v 7 Enge igle yagl ta kangiye Barabas we dingwa, ye okuna yongo yomba tau bogl gavman kunda bogl tendre yomba sigeglkwa pre ana ye kane yungu suna akiye paingwa. \v 8 Enge igle yomba merkinde ende wu makai sindre ana mambuno bogl Pailat krapogl teingwa. Ye okuna enge ta yongo ere tomere ikra ero dingwa. \p \v 9 Ana Pailat krapogl tongwa, “Ene Juda yomba kingno i kane poko ende norambedi ene pirmo?” \v 10 Pailat pirkan ere kondingwa. Pris kande wagle mirmogl tendre Yesus kanesi ye teingwa. \v 11 Ba pris kande wagle yomba merkinde di nusingwa, i ye Pailat krapogl tembi ana ye eremogl Yesus kane poko endinambere i kondo ana Barabas kane poko ye mina endinambuka. \p \v 12 Ana Pailat aglke yomba krapogl tongwa, “Ana ene Juda yomba kingno we dingwa yagle i na sragl ere tenambedi pirme?” \p \v 13 Ye muglkumdi di ikine endingwa, “Ye endi-prak mina siyo.” \p \v 14 Ana Pailat krapoglkwa, “Sraglpre? Ye sragl tandaglme orum?” \p Ba ye prapra kaglkane binan bogl kaima indre dingwa, “Ye endi-prak mina siyo!” \p \v 15 Ana Pailat prukwa yomba merkinde gun yenaglmedi pre, ana Barabas kane poko ye mina endungwa. Te ye dungo kimbirnem Yesus kumba wip\f + \fr 15:15 \ft Kumba wip i yegl: Kan kumba akimara endi pangwa punduwomugl kau nangiye tonguma singwa i ana yomba ere si-si erikwa.\f* singo ana ye endi-prak mina sinaglkwa pre tekoglo endungwa. \s1 Kimbirnem Yesus bakagl teingwa \r (Matyu 27:27-31; Jon 19:2-3) \p \v 16 Kimbirnem Yesus auro ipi gavman yungu kande Pretorim we dimara pindre ana ye kongun akiye erikwa prapra aglendi makai singwa. \v 17 Ye gagl suna olto kum endungwa ta Yesus ende tendre ana kewan kangigle orkwa yongagle ake kumbro mawasi king bre gagl mereyegl ere, ana bre mina pandigl teingwa. \v 18 Ana ye mambuno bogl bakagl teingwa, “Etne wakai, Juda yomba kingno!”\f + \fr 15:18 \ft Ka i Matyu 27:29 mina kano.\f* \v 19 Ye bre mina kumba aglke aglke sindre ana eur si nangiye mina endingwa. Te goglkuno bondugl ana bitno mangidi teingwa. \v 20 Ana ye okuna kana Yesus bakagl tekondo, ye gagl kum endungwa gugl ikine ende ana yene gaglmo ende ikine ende tendre, okuwo Yesus endi-prak mina sinaglkwa pre auro imenda eingwa. \s1 Yesus endi-prak mina singwa \r (Matyu 27:32-44; Luk 23:26-43; Jon 19:17-27) \p \v 21 Konbo bange yagl suwarata tengigl yeingwa, kangiye Saimon, ye Sairini kamun nem. Ye Aleksanda ya Rufus neno, ye ende dumo kande suna enagledi pre wongo ana Yesus endimo-prak kake yenambedi pre kimbirnem ake nusingwa. \v 22 Ye Yesus auro yendpi kamun ta kangiye Golgata we dimara eingwa. (I mambuno yegl, bitno yombuglo kamun.) \v 23 Ana igle ye nigl giu orkwa toindi wain mina suna sikugl ende Yesus teingwa. Ba ye nekrukwa. \v 24 Ana Yesus endi-prak mina si pandigl ana gaglmo prapra ye yene yumbu sindre, ana srambre ere suwara suwarandi inaglkwa ipre satu singwa. \p \v 25 Ana ye tangina kinde kana enge i 9 klok Yesus endi-prak mina singwa. \v 26 Ana ka di nangiye dange kot ere teingwa kamo ikra muno beglkwa, “Ye Juda Yomba Kingno.” \v 27 Ana kimbirnem ombugl kunogl gogl nembrika yagl suwo Yesus bogl akiye endi-prak mina singwa. Ta ye ongo wokra pango ana ta ongo kondakra pangwa. \v 28 I Kamambuno mina muno beglkwa pamere mere wu geundungwa. Ye kunogl gogl yomba bogl i-suwara endingwa.\f + \fr 15:28 \ft Erme pirpogl singwa yomba tau pirkwa, epigl i Mak muno boglkrukwa. Ana okuwo yomba ta boglme dingwa.\f* \v 29 Yomba konbauna wu ikine ikine pi ana bitno piya sindre Yesus bakaglte dingwa, “Aya, ene God holi yungumo sigurndindre, ana ande enge suwota mina kordagl kei ikine endinatngra. \v 30 Yeglpre erme endi-prak mina ende atne undre ana enene ere yo!” \p \v 31 Kuno yegl keunde pris kande wagle ya te lo beke teingwa yomba, Yesus bakagl tendre ana yene di imboriya ende dingwa, “Ye yomba tau ere-yungwa, ba ye yene ere-inambuka manga! \v 32 Nono kan mouno, Mesaia, i Israel yomba Kingno, ye endi-prak mina erme ende atne unan ana nono kandre ye pirngi dinamga.” Ana yagl suwo endi-prak mina Yesus bogl akiye singwa, i ama kenaglmo simbrika. \s1 Yesus goglkwa \r (Matyu 27:45-56; Luk 23:44-49; Jon 19:28-30) \p \v 33 Ana ande kuiya 12 klok orko, makan koglkoglo mim waidi were kondungo pai endpi ande kuiya 3 klok orkwa. \v 34 Ana ande kuiya 3 klok mina Yesus kaglkane binan bogl orkwa, “Eloi, Eloi, lama sabaktani?” I mambuno yegl, “Na Godna, na Godna, sraglpre ene na kinde kondine?”\x + \xo 15:34 \xt Buk Song 22:1\x* \p \v 35 Enge i yomba tau magl igle andigl meglkwa, ye Yesus dungwa i pirtre ye dingwa, “Piryo, ye Elaija pre agle dungwa.” \p \v 36 Ana yagl suwarata mukundi ende pindre ana giangin ta indre wain geu orkwa simbai buglo muglo mina bogl pandigl, Yesus bindi ninambedi pre tendre ana dungwa, “Erme ye kan winge eriyo, Elaija undre ye endi-prak mina i-atne endinan kanamna.” \p \v 37 Ana Yesus kaglkane pond indre mur iyenda ende gokandi goglkwa. \p \v 38 Ana God holi yungumo mina gagl alap olto keglkwa i mitna imbo yei arglandi endpi punduno poriya si wu koglkoglo ongwa. \v 39 Ana enge igle kimbirnem ende okuna ongwa yagle, Yesus endi-prak mina pamara gumamugl igle andigl mogltre ana Yesus kaglkane yungo pirtre, te sraglmere ere goglkwa i kandre, dungwa, “Kaima, yagl i God Wam moglkwa.” \p \v 40 Igle ambu tau eglke dagl mogl kanmeglkwa. Meglmara suna igle Makdala kamun mam Maria ya, te Maria, Jems yagl gakmugl ya Joses mano ya, te Salume. \v 41 Ambumo i okuna ye Galili dumo suna Yesus omara pindre akepledi te-te erikwa. Te ambu tau mere Yesus bogl akiye ende Jerusalem wingwa ye ama akiye meglkwa. \s1 Yesus nangiye ipi maugl singwa \r (Matyu 27:57-61; Luk 23:50-55; Jon 19:38-42) \p \v 42 Tangina Sabat yenambuka enge magl ungwa, yeglpre ana erme akekun eraglkwa ande gungutndi ake namdungwa. \v 43 Ana Josep Arimatia kamun nem, ye kaunsol yomba kande meglmara yagl wakai mogl gumamugl endungwa yagle ye ungwa. Ye ama God kingdomo pre sugl moglkwa yagle ye kundugl goglkre ana Pailat moglmara pindre, Yesus nangiye ina pre krapoglkwa. \v 44 Ana Pailat prukwa Yesus kande goglme dingo pirtre, ye wai kuglkwa. Ana kimbirnem ende okuna ongwa yagl agle dindre krapogl tongwa, “Yesus kaima goglmo?” \v 45 Enge igle kimbirnem ende okuna ongwa yagle dungo Pailat prukwa kaima orko ana pra wedi, Yesus nangiye Josep yo dungwa. \v 46 Yeglpre Josep gagl alap kruwo kor ta topo ere indre ana Yesus nangiye endi-prak mina i atne ende, gagl alap yombugl tendre ana kombuglo dra yomba geglko pandiglmara ta waugl yeimara sunakra yongwa. Ana ye kombuglo kande ta egla pagl ipi dramugl sipegl dungwa. \v 47 Ana Makdala kamun mam Maria ya te Joses mam Maria, ye kanmogl Yesus nangiye pandiglmara dumo igle kanbrika. \c 16 \s1 Yesus gogltre andigl ukor ongwa \r (Matyu 28:1-8; Luk 24:1-12; Jon 20:1-10) \p \v 1 Sabat enge dundungo, Maria Makdala kamun mam ya, te Maria Jems mam ya, te Salume ye kungo demine wakai orkwa ipi, Yesus nangiye mina kungo ere tenamnedi pre topo erikwa. \v 2 Ana Sande enge tangina kinde kaima ande koragle sungo, ye ende Yesus pandiglmara dumo enamunedi pindre, \v 3 ana ye yene krapogl imboriya endingwa, “Yomba ira kombuglo giglpene maugl dra mina kombuglo sipegl dingwa ikra egla pagl eglke endinambu da?” \p \v 4 Ba ye kan mitna ende kaningo, ana kombuglo kandekinde kaima maugl dra mina okuna kana egla pagl ikorugl endingwa pangwa. \v 5 Yeglpre ye ende kombuglo dra pandiglmara dumo suna pindre, igle ye kaningo yagl gakmugl suwarata gagl suna kruwo olto ta ende pandigl onguno wokra amedi moglko, ana ye waikiglkwa. \p \v 6 Ana ye ditongwa, “Waikuglkriyo, na pirka ene Yesus Nasaret kamun nem endi-prak mina singura i kanamnedi pre wingwa. Ye yawagle ta pai moglkrukwa. Ye okuna kana andigl ukor ongwa! Kaniyo, dumo igle okuna ye nangiye yengura. \v 7 Erme ene ende pindre disaipelmo wagle ya Pita akiye ka diteiyo. Ana erme ye ene pre okuna yeite ende Galili kamun ongwa. Igle ene ye kanaglkwa. Okuna ye ene dite kondungura.” \p \v 8 Yeglpre ye onguno katno si nomano sikugl endungo ana ye kombuglo dra kondo ende menda pindre, ana mukundi endpi yomba suwara ta ditekrikwa. Sraglpre ye kundugl geglkwa. \b \s1 Yesus wu pene ongo Maria Makdala kamun mam kangwa \r (Matyu 28:9-10; Jon 20:11-18) \p \v 9 Yesus Sande enge tangina kinde kaima andigl ukor pindre, ye okuna kana Maria Makdala kamun mam moglmara plau dungwa, ambumo i okuna spirit kinde 7 suna meglko Yesus simenda endungura. \v 10 Ambumo i ende pi Yesus bogl akiye waningwa yomba kango, ye pre miriye gogl kaimo ere meglkwa. \v 11 Ana ambumo i Yesus kor-moglko kaniwo dungo ye pirtre ana ye ambu dungwa i pirngi dikrikwa. \s1 Disaipel suwo embirara Yesus plaudi tongwa \r (Luk 24:13-35) \p \v 12 Ana okuwo disaipel wagle ye mina suwo dumo kande enambugledi, konbauna ende pi miurko, konbauna bange Yesus wu kane ta pindre plaudi tongwa. \v 13 Ye ende ikine pindre ana disaipel wagle tau ditembrika. Ba ye ka i pirngi dikrikwa. \s1 Disaipel 11 meglmara Yesus plaudi tongwa \r (Matyu 28:16-20; Luk 24:36-44; Jon 20:19-23) \p \v 14 Okuwo Yesus disaipel 11 ye kaiya mokna ne meglmara plau dindre, ye ka-tongwa. Sraglpre, ye pirngino paikrukwa, te nomano sikugl endungo, ana yomba okuna kana Yesus kor-moglko kanmuniwo dingwa i ye pirngi dikrikwa. \p \v 15 Ana ye ditongwa, “Ene ende makan uglomugl koglkoglo pindre ana kamambuno wakai yomba kanekane prapra dipene ende teiyo. \v 16 Yomba ta ye pirngi dindre baptais eran, God ere-inambuka. Ba ye ta pirngi dikrambuka ye okuwo kot mina guglo kamun enambuka. \v 17 Pirngi dingwa yomba ye God yombuglomo tenan kimagl i eraglkwa. Na kangina mina ye spirit kinde simenda endinaglkwa. Te ye ka kor ungwa kanekane dinaglkwa. \v 18 Ana ye yomba sigoglkwa toki onguno mina ake yende, ana ne geglkwa nigl kinde kanekane nembi, i prapra ye ta sigoglkrambuka. Ye onguno duglosi kinde sungwa yomba mina tembe yei tembi ana ye kindeno argan erambuka. \s1 God eremogl Yesus yend heven ongwa \r (Luk 24:50-53; Aposel 1:9-11) \p \v 19 Yaglkande Yesus eremogl disaipelmo 11 wagle ka dite kondungo, okuwo God auro yend imbo heven suna ongo ana ye God ongo wokra amedi moglkwa. \v 20 Ana disaipel wagle ende koglkoglo pindre kamambuno dipene endingo ana Yaglkande ye bogl kongun orko ana ye ka dingwa i kaima pango te ye kimagl erikwa i kamambuno dingwa bogl akiye wu suwara ongwa.\f + \fr 16:20 \ft Epigl 9-20 i erme pirpogl singwa yomba tau eremogl Mak yene muno boglkrukwa. Ana okuwo yomba ta boglme dingwa. Ana erme pirpogl singwa yomba tau Mak ka sungagle keme boglme dingwa. Kamo i yegl, “Ba ambu wagle pi Pita ya yomba tau meglmara ka diteingwa. Yagl gakmugl ta ka di ambu wagle tongwa ikra boglo kugl Pita ya yomba tau akiye meglkwa i teingwa. Te okuwo Yesus yene eremogl ye kongun ere ende makan koglkoglo enaglmere ditongwa. Ye kongun i ande umara yei ere endpi ande beimara enaglkwa, kongun i God eremogl yomba prapra ikine ende ana kor aimande moraglkwa tenambuka kamo i di yomba tenaglkwa. Ka i God yene kamo ana ka i ta wau boglkrambuka.”\f*