\id LUK - Kuman NT [kue] -Papua New Guinea 2008 (DBL 2014) \h Luk \toc1 Kamambuno Wakai Luk Muno Boglkwa \toc2 Luk \toc3 Luk \mt1 LUK \mt2 Kamambuno Wakai Luk Muno Boglkwa \imt1 Ka mongo yegl ende okuna ongwa \ip Luk pepa muno boglmara i ka yegl pangwa: Yesus eremogl Israel yomba ya te yomba dumo koglkoglo meglkwa i prapra ere ikine endinambuka pre okuna God ya propet wagle digidi pandiglkwa. Luk ombugl dungwa, Yaglkande Spiritmo ye kiuglgiunde yomba meglmara Yesus kamambuno wakai ditenambuka pre aglendi yungwa. Te gun argan kamo ipre Luk ka mere dungo mambuno ere muno boglmara ya te dundumara i mina akiye dungwa. \ip Ka tau ombugl boglkwa, i Kamambuno Wakai pepa tau mina paikrukwa, i yegl: Angelo giglange dingwa ya sipsip sugl yomba pi gak kuglambu Yesus pamara kanigwa, te Yesus gak kembra mogltre Jerusalem God holi yungumo suna moglkwa ya te Samaria yagl wakai pre ka simbogl dungwa ya te yagl ta wam wu taya ongwa ka simbogl dungwa. \ip Luk ka pond muno boglkwa i Yesus eremogl kamange eraglkwa ya Holi Spirit pre ka dungwa ya te yomba tandaglmeno God koko endungwa kamo i dungo pangwa. \ip Ana Yesus wedi pirngi dingwa yungu ombuno yake wu pond ongwa i Luk ama Aposel mina muno boglkwa. \c 1 \s1 Luk kamambuno pepa muno bogl Tiopilas tongwa \p \v 1 Yagl wakai Tiopilas, okuna yomba merkinde nono mina suna taragl plau dingwa i kamo boglo muno boramunedi yombuglo erikura. \v 2 Yomba komnaiye mambuno ere taragl plau dungo ongumutno mina kanigwa yomba, ana ye ka i akepledi nono ka boglo kugl normere ikra, ana kuno yene ere pepa muno beglkwa. \v 3 Ana yeglpre, na nana wakai yene ere taragl i prapra mambuno boglmara igle krapogl doko dipirka. I ama muno boraglka wakai pango ana pamere mere muno bogl ene Tiopilas tenaglka. \v 4 Na erika i yegl, ene kere piratnga, okuna yene ka ene beke teingwa i kuno kaima orkwa. \s1 Jon Baptais mam kugl yenambuka pre angelo wu Sekaraia ditongwa \p \v 5 Herot, Judia kamun suna king moglkwa enge, pris ta igle moglkwa, kangiye Sekaraia. Ye ombugl Abiya pris kongun ormara i epiglmo ta moglkwa. Ye embiye kangiye Elisabet, ambumo i ama Aron gawamo ta moglkwa. \v 6 Ye suwo-akiye God ongumuglo mina wakai kaima mogltre ana Yaglkande lomo ya kamo pamere prapra sika simbrika. Ana ye aglau ta paikrukwa. \v 7 Ba ye gak ta kugl yeikiurika, sraglpre Elisabet kurpangwa pre ana ye suwo-akiye buglayungu olto yoko wakai mogl wu kindagl yembrika. \p \v 8 Enge suwarata Sekaraia epiglmo wagle pris kongun eriko, ye ama God ongumuglo mina pris kongun orkwa. \v 9 Satu sindre Sekaraia ye pinde ingwa i okuna pris mambunono pango ere-ere erimere ertre ana ye ende God holi yungumo yungugl pindre God altamo mina suna endi inge demine orkwa garaglmedi pre yegl erikwa. \v 10 Ana ye endi inge demine orkwa gaglkwa enge yongo, yomba prapra mendakra makaisi kamange ere meglkwa. \p \v 11 Ana God angelomo ta Sekaraia moglmara plau dindre ana endi inge demine orkwa gaglmara alta mina igle, ongo wokra koglo andigl moglkwa. \v 12 Sekaraia eremogl angelo kangwa enge, ye sipuglo dindre ana kundugl goglkwa. \v 13 Ba angelo di Sekaraia tongwa, “Ene kundugl goglkro, Sekaraia, ene kamange etnga God pir kondungwa. Ene embin Elisabet wam ta kugl tenambuka ana ene gakmo kangiye Jon we dinatnga. \v 14 Ene mundun wakai eran ana gun yenatnga, ana gak i morambuka enge, yomba merkinde gun yenaglkwa. \v 15 Sraglpre, Yaglkande ongumuglo mina ye kande morambuka. Ye wain mo nigl giglekui dungwa tau nekrambuka. Ye mam dane suna morambuka enge Holi Spirit kausi tenambuka. \v 16 Ana ye Israel yomba merkinde auro yend ikine Yaglkandeno God mina unambuka. \v 17 Ye Yaglkande okuna yei tenambuka i ana propet Elaija yombuglo ya kongun giglendi ormere yeglkra erambuka. Ye nema nangiglma nomano ake i-suwara endinambuka. Ye ka sendingwa yomba nomano yake tenan ana mambuno du-yene piraglkwa. Ye erewakai eran, Yaglkande unambuka pre yomba akekun eraglkwa.” \p \v 18 Sekaraia krapogl angelo tongwa, “Na sraglmere ene ka dinere yegl erambedi piragle? Na yagl kindagl moglko, ana embina ama kindagl yongwa.” \p \v 19 Ana angelo di ikine endungwa, “Na Gabriel, God gumamugl suna andigl moglka, na ka ene ditenaglka pre, ye na diendungo ana ka wakai iyu ene diteinga. \v 20 Ba ene erme na ka diga i pirngi dikitnga, ipre ene dran aketenan ka dikre, ana kiendi mogl emin, engemo ta yenan kade, na ene diteinga, i kaima plau dinambuka.” \p \v 21 Enge i yomba Sekaraia pre suglmo mogltre, ana sraglpre God holi yungumo yungugl kra ye enge olto kaima moglmedi kinano yongwa. \v 22 Sekaraia ende menda ungwa enge, ye yomba ka ditenambuka mere manga. Yomba pirkwa ye God holi yungu yungugl kra ongumuglo-mugl ta orko kanmedi pirkwa. Ana ye ongo keunde ariye ere ombuno ditongwa. Ba ka ta dikrukwa i aimande paimoglkwa. \p \v 23 Sekaraia God holi yungumo yungugl kongunmo orkwa dundungo, ye ende ikine yungumugl ongwa. \v 24 Engemo i mokomugl ye embiye Elisabet gak dane pango, ana ba 5 ye teke paimoglkwa. \v 25 Ana ye dungwa, “Erme Yaglkande na akepledi narkwa. Enge igle ye munduwo argan orkwa pre gak narukwa ombuno dinare ana yomba mina na angaina i eglke endungwa.” \s1 Maria ye Yesus kugl yenambuka pre angelo ditongwa \p \v 26 Elisabet gak dane pango ba 6 orko ana God eremogl angelo Gabriel di Nasaret taun Galili dumo kande suna endungwa. \v 27 Angelo kakep yei ambai mor ta yagl Josep bogl inambe dingwa i ditena pre ongwa. Josep ye King Devit gawamo, ambai mor kangiye Maria. \v 28 Angelo Gabriel Maria moglmara pindre ana dungwa, “Enge wakai ene mina yongwa! God ene pir i mitna imbo endungwa. Yaglkande ene bogl moglkwa.” \p \v 29 Angelo ka dungwa i Maria kundugl pond gogltre ana ka dungwa i sraglmere panambedi kina gundungwa. \v 30 Ba angelo di ambai tongwa, “Maria, kundugl goglkro, God wakai kangwa ene mina yongwa. \v 31 Ene gak dan mogltre, ana wan ta kugl yenatnga, kangiye Yesus we dinatnga. \v 32 Ye okuwo yagl kande eran ana kangiye God Mitna Imbo Kaima Wam we dinaglkwa. Yaglkande God, yene eran king mogltre ana yagl awamo King Devit moglmere yegl morambuka. \v 33 Ana ye Jekop yungumo ombuno i king mogltre sugl aimande morambuka. Ye kingdomo i kaima ta dundikrambuka.” \p \v 34 Maria krapogl angelo tongwa, “Na ambai mor mogl painga, ana taragl i srambre ere plau dinambe?” \p \v 35 Angelo di ikine endungwa, “Holi Spirit ene mina unan ana God Mitna Imbo Kaima yombuglomo ya kuiyamo ene si yokonambuka. Yegl eran ene gak holi kugl yemin, ana ye kangiye God Wam we dinaglkwa. \v 36 Pro, ene ambu yongutn Elisabet moglkwa. Yomba dingwa, ye kur pai gak ta kugl yeikrukwa. Ba ye ambu kindagl kaima yomara erme gak dane moglko ba 6 orkwa. \v 37 God yombuglomo kande pangwa, ipre ye taragl prapra erambuka kuno orkwa.” \p \v 38 Ana Maria di ikine endungwa, “Na Yaglkande kongunmo ambai, ene dinmere na mina pra plau dinambuka.” Ana angelo ambai kindekondo endongwa. \s1 Maria pi Elisabet kangwa \p \v 39 Enge i Maria akekun ertre ana oglandi endpi taun ta Judia kamun muglo suna ongwa. \v 40 Ye Sekaraia yungumo mina yungugl pindre ana Elisabet diwakai yeitongwa. \v 41 Maria diwakai yongo Elisabet prukwa enge ana ye dane mina gak sumuntaglau orko, Holi Spirit Elisabet mina kau sungo, \v 42 ana kaglkane binan bogl indre, dungwa, “Ambu prapra meglmara suna i God ene wakai ere tongwa ene mina pangwa ana ene gak kuratnga i God wakai ere tongwa ye mina pangwa! \v 43 Sraglpre taragl kande i na mina plau dinambuka pre, ana Yaglkandena mam wu na kanme? \v 44 Ene diwakai yeinatngo, na kinana mina pirka enge ana gak dana mina suna moglkwa i gunyei sumuntaglau orkwa. \v 45 Yaglkande dumere ene ere gunyei pirngi dinga pre ene wakai ere tenan, ana ene mina kaima pai inambuka.” \s1 Maria giglangemo \p \v 46 Ana Maria dungwa, \q1 “Na kuiyana mina \q1 Yaglkande dembiyesi mitna imbo endinga. \q1 \v 47 Na spiritna gunyei God \q1 tongwa, sraglpre, ye na akeple dungwa. \q1 \v 48 Sraglpre, ye na pre pir \q1 moglkwa, na mogl-atne ende \q1 Yaglkande kongunmo erika. \q1 Yeglpre erme ya okuwo imbor \q1 yomba prapra na God ere \q1 wakai ere tome dinaglkwa. \q1 \v 49 Sraglpre, God yombuglo \q1 pond pangwa taragl kande \q1 kaima na pre ere narkwa, \q1 ye kangiye holi pangwa. \q1 \v 50 Yomba ye wedi kunduglmo \q1 geglkwa i ye mitno gogl \q1 tongwa. Yeglpre, okuna \q1 kowano mina pai ende wu \q1 erme ya okuwo gawano \q1 mina panambuka. \q1 \v 51 Ye ongo kande duglosi \q1 kongun giglendi ere ana \q1 yomba no kanaglmedi erikwa \q1 yomba i si perepere endungwa. \q1 \v 52 Ye yomba kande king \q1 botno mina ake atne \q1 endungwa, ba yomba yene \q1 pre pir yangingwa yomba i \q1 ye akepledi mitna endungwa. \q1 \v 53 Kindan gogl meglkwa \q1 yomba ye taragl wakai \q1 merkinde tongo kau sungwa, \q1 ba taragl merkinde pai \q1 tongwa yomba ta tekre yoko \q1 diendungo endeingwa. \q1 \v 54 Ye kongunmo yomba Israel \q1 akeple dindre, okuna dumere \q1 mere ere mitno gogl tenambuka. \q1 \v 55 Ye nono yagl awano \q1 ditomere yegl: Abraham ya \q1 ye epiglmo mina mitno \q1 goglkwa i aimande pai enambuka.” \p \v 56 Maria ba suwota Elisabet bogl mogltre ana ende ikine yungumugl ongwa. \s1 Jon Baptais mam kugl yongwa \p \v 57 Elisabet gak kurambuka engemo ungo ana ye wam ta kugl yongwa. \v 58 Ye yene yombamo ya te yomba mangigl keipaingwa, Yaglkande ye Elisabet miriye kande gogl ombuno ditongwa i pirtre, ana ye Elisabet bogl gun yeingwa. \p \v 59 Ande enge 8 mina ye undre gak nangiye punduno bogltre ana ye nem kangiye yeite Sekaraia we dinamune dingwa. \v 60 Ba gak mam dungwa, “Taman, ye kangiye Jon we dinamga.” \p \v 61 Ana ye eremogl Elisabet diteingwa, “Ba ene yombano mina yomba kangiye yegl ta paikrukwa.” \p \v 62 Ana ye onguno keunde ariye ere nem Sekaraia krapogl teingwa. Ye gak kangiye ira we dinambuka i kana pre erikwa. \v 63 Sekaraia taragl ta narimbi muno boragledi pre ariye ere, ana gak kangiye muno boglkwa, “Gak kangiye Jon.” Ana yomba prapra kinano gundingwa. \v 64 Oglandi kaima Sekaraia dra ka dinambuka undungo te drambiye pirka sungwa ana ye ka aglke mambuno ere dindre ana ye God dembiye sungwa. \v 65 Yomba mangigl keipaingwa prapra kundugl geglkwa, Judia kamun muglo meglkwa yomba prapra kamo i diwai dingwa. \v 66 Yomba prapra ka i pirtre kinano yongo ana krapeglkwa, “Okuwo gak i sraglmere morambe?” I Yaglkande ongo ya yombuglomo i ye mina yongwa. \s1 Sekaraia ka pai inambuka pre dungwa \p \v 67 Jon nem Sekaraia Holi Spirit kau sitongo ana God kamo pai inambuka pre dungwa: \p \v 68 “Nono Yaglkande dembiyesi \q2 mitna imbo endinamga. \q1 Israel Godno, ye undre \q1 ana yene yombamo akepledi \q1 toposi ikine endinambuka. \q1 \v 69 Ye kongunmo yomba Devit \q1 yungumo ombuno mina. \q1 Yaglkande giglekui dungwa \q1 ta, Ye nono ere-inambuka pre i-pene endungwa. \q1 \v 70 Ye propetmo holi okuna \q1 koimbo ka ditomere orkwa. \q1 \v 71 Ye nono kundano ikine \q1 ya kinde pir norikwa yomba \q1 prapra onguno mina nono ere-inambuka. \q1 \v 72 I nono kowano wagle \q1 mitno goglkwa ombuno \q1 dindre. Ana ye lo holi eragle \q1 dungwa kontrak i aimande pir moglkwa. \q1 \v 73 Ye ka di giglendi nono \q1 yagl awano Abraham tongwa. \q1 \v 74 Ye nono kundano ikine \q1 onguno mina i-yeglke ende, \q1 ana ake wakai ere norkwa \q1 pre, nono kundugl goglkre, \q1 ye kongunmo eramunga. \q1 \v 75 Yeglpre nono tandaglme \q1 ta paikran ana God mambuglo \q1 mina mambuno du-yene \q1 pamere engenge eramga. \q1 \v 76 Ana ene na wana, \q1 ene kangin yei God Mogl \q1 Mitna Imbo endungwa, \q1 propetmo we dinaglkwa, \q1 sraglpre, ene Yaglkande \q1 konbaunamo akekun ere yeitenatnga. \q1 \v 77 Ye yombamo tandaglmeno \q1 kindekondo tendre ana \q1 nomano wakai tendre ere-inambuka. \q1 \v 78 Sraglpre, nono Godno \q1 mitno goglko windadi dindre \q1 ikine endinambuka pre, ana \q1 heven imbo ande koragle \q1 sumere yeglmere ende \q1 nono mina unambuka. \q1 \v 79 Ana yomba mim ormara \q1 suna meglkwa, ya te gounga \q1 mambuno kuiyamo atnekra \q1 meglkwa i ambuglangesi \q1 tendre, ana nono katno sugl \q1 mogl. Ana deno munduno \q1 winda dungwa konbo mina \q1 auro i suna enambuka.” \p \v 80 Ana gak yakindre nangiye ya spiritmo mina suna gigle dungo, makan waule suna mogl pindre ana engemo yongo, Israel yomba mina wu nongugl ongwa. \c 2 \s1 Maria eremogl Yesus kugl yongwa \r (Matyu 1:18-25) \p \v 1 Enge igle gavman Sisa Ogastas ye Rom dumo kande moglkwa. Ye ka ta di makan kande koglkoglo endungwa, i yomba prapra epigl meglmere meglmere kangino pepa mina bogltre kere eraglmere dungwa. \v 2 Ana i komuno kaima mambuno bogl kangino epigl pepa mina beglkwa, i Korinias gavman kande Siria kamun moglkwa enge. \v 3 Ana yomba prapra kangino tenapre ende yene dumono bre yomere yomere eingwa. \p \v 4 Yeglpre Josep ama Nasaret taun Galili kamun kondo, ende, ana Judia kamun kande King Devit taunmo Betlehem suna ongwa. Sraglpre, Josep ye Devit gawamo ta moglkwa. \v 5 Ye Maria bogl akiye kangino tenapre ongwa. Ambumo i ka di kondo ye bogl inambre dingura ana ambaimo gak dane moglkwa. \v 6 Ana enge igle ye Betlehem miurko ana Maria gak kugl yenambuka engemo mangigl ungwa. \v 7 Ana Maria wam komuno kugl yendre, ye gakmo gagl alap ta were tendre ana bugla-kau kaiya mokna neimara baglkugl mina suna panduglkwa. Sraglpre, yomba eglke wu pai-pai erikwa yungu i kau sungo panambrika angai ta yeikrukwa. \s1 Bugla-sipsip sugl yomba ya angelo \p \v 8 Ana igle bugla-sipsip sugl meglkwa yomba tau dumo mangigl ta yomara, buglano sipsip enduwer sugl meglkwa. \v 9 Ana Yaglkande God angelomo ye meglmara plau ditongo ana Yaglkande ambuglangemo ambuglangesi ye meglmara were tongo ana ye kundugl pond geglkwa. \v 10 Ba angelo ye ditongwa, “Ene kundugl goglkriyo. Na ka wakai kaima ake i ene meglmara winga ene yomba prapra gun pond yenaglkwa. \v 11 Erme Devit taunmo suna yomba ere-inambuka yagle ene pre kugl yongwa. Ye Krais, Yaglkande. \v 12 Ana i kaima ene diu ta eran kanaglkwa. Gak kembra ta kanimbi, ye gagl alap were bugla-kau kaiya nemara baglkugl mina suna endingo paimoglkwa.” \p \v 13 Oglandi kaima heven angelo merkinde kaima wu plau dindre ana angelo suwarata ta okuna ungwa ikra bogl akiye giglange kaima dindre God dembiye yegl siteingwa, \p \v 14 “God dembiyesi mitna imbo kaima heven endiyo, \q1 Ana makandle yomba deno \q1 munduno pokndi yenano, \q1 God yomba kan wakai \q1 yeitongwa konbo i-pene endungwa.” \s1 Bugla-sipsip sugl yomba pi Yesus kanigwa \p \v 15 Enge igle angelo ye kinde kondo ende ikine heven suna eingo ana bugla-sipsip sugl yomba yene dipirkwa, “Nono ende Betlehem pindre sragl taragl plau dungwa i kanamga. Taragl i Yaglkande nono dinorkwa.” \p \v 16 Ana yeglpre ye oglandi ende pi Maria ya Josep kandre, ana gak kuglambu bugla-kau kaiya neimara baglkugl mina suna pandiglkwa paimoglko kaningwa. \v 17 Enge igle bugla-sipsip sugl yomba ye gak kuglambu kandre ana ye angelo gak ipre ka ditongwa ikra boglo kiglkwa. \v 18 Ana yomba prapra bugla-sipsip sugl yomba ka dingwa i pirtre ana waikiglkwa. \v 19 Ba Maria ka i prapra pirtre ana i pir nomane mina suna kra ende moglkwa. \v 20 Ana bugla-sipsip sugl yomba ende ikine pindre ana giglange ta di God dembiyesi mitna imbo kaima endingwa. Sraglpre, ye angelo okuna kana taragl prapra ditongo pirtre te kandre erikwa ikra kaima pangwa. \s1 Yesus kangiye yeingwa \p \v 21 Wakan suwarata endongo, gak kembra engemo yongo ana nangiye punduno bogltre kangiye Yesus we dingwa. Kangiye yeingwa i angelo okuna kana Maria dite kondomere ikra erikwa. \s1 Simeon ya Anna God holi yungu mina yungugl Yesus kambrika \p \v 22 Ana Josep ya Maria Moses lomo mina dumere ere wu wakai eingwa mambuno pamere mere ere kuno eurika. Yeglpre ye gak kembra God Yaglkande tenapre yend Jerusalem embrika. \v 23 I Yaglkande lomo mina muno beglko pangwa, “Yagl gak komuno kagle kiglkwa prapra te ikine ende Yaglkande tenaglkwa.”\f + \fr 2:23 \ft Kisim Bek 13:2,12\f* \v 24 Ye ama pindre Yaglkande lomo dumere mere ere kombuglange gagltre ofa tenapre, ana kua yumugl suwo mo kua tomb kowo suwo yenaglkwa.\x + \xo 2:24 \xt Wok Pris 12:8\x* \p \v 25 Enge igle yagl ta Jerusalem suna moglkwa, ye kangiye Simeon we dingwa. Ye yagl du-yene mogltre ana kamambuno prukwa yagle. Ye Israel yomba ikine endinambuka yagle unambedi pre sugl moglkwa, Holi Spirit ye mina mogl tongwa. \v 26 Ana Holi Spirit okuna kana ye ombunodi te kondungwa. Ye ta goglkre mogl pi God Yaglkande yomba ikine endinambe dungwa ikra kanambuka. \v 27 Holi Spirit okuna yeitongo Simeon ende God holi yungumo mina yungugl ongwa. Ana gak kembra Yesus nem ya mam Moses lomo pamere pre ere i God holi yungumo mina wimbrika. \v 28 Simeon gak kembra kungro i komba mina ende ana God dembiyesi tendre dungwa, \q1 \v 29 “Yaglkande, enene ka di \q1 giglendi panditnere. Erme \q1 enene kongun yomba \q1 kanwinge etn ana dem \q1 munduwo pokndi yenan endeinambuka. \q1 \v 30 Ana nana ongumutna mina \q1 yomba ere-inatnga i kaninga. \q1 \v 31 I ene yomba prapra \q1 ongumutno mina akekun ere kondinga i kanaglkwa. \q1 \v 32 Ambuglange wakai si \q1 Yomba Bina nomano mina \q1 ende tendre ana enene \q1 yombanma Israel kangino kande tenga.” \p \v 33 Ana gakmo ye pre Simeon ka dungwa i nem mam suwo pir sipuglo dimbrika. \v 34 Simeon gak nem mam bogl ere wakai ere tendre ana yegl di gak mam Maria tongwa, “God gak kembra i pinde i kondungwa. Ana Israel yomba mina suna eran mere yange guglo kamun simbi, te tau eran mere ukor enaglkwa. Ye God konbaunamo mereyegl moran, yomba mere ka kinde di tenaglkwa. \v 35 Ana yeglpre yomba merkinde nomano teke pangwa i ombunodi nongugl endinambuka. Ana dikumba prak muglo nongwa ta ene nangin mina ninambere mereyegl, mundun mina giu kinde goratnga.” \p \v 36 Igle ambu ta propet moglkwa kangiye Anna. Ye Panuel ambuglo, ana Aser yungumo ombuno ta moglkwa. Ye ambu kindagl kaima yongwa. Ambumo ye wiye bogl, bogl imbrika enge mogl wimbrika buglayungu 7 orko. \v 37 Ana ye wiye goglko, ana ambu werai mogl ungwa buglayungu 84 yongwa. Ambumo ye God holi yungu mina kondokre etne ya enduwer akiye God dembiye karaugl ere tendre, kaiya mokna mawagl ere ana kamange ere-ere orkwa. \v 38 Enge suwara i keunde ambumo wu plau dindre, God diwakai yei tendre, ana gak i pre dungwa, “Jerusalem yomba prapra God pre sugl kan meglkwa topo si i-ikine endinambuka.” \s1 Ende ikine Nasaret eingwa \p \v 39 Enge igle Josep ya Maria Yaglkande lomo dungo pamere okuna kana taragl prapra ere kondo ye ende ikine Galili taun ye yene kamuno Nasaret eingwa. \v 40 Ana gak yake wu kande pi gigle dungwa. Ye nomanemo wakai kau sungo ana God wakaimo ye mina yongwa. \s1 Yagl gak Yesus, God holi yungumo mina yungugl moglkwa \p \v 41 Buglayungu yomere yomere Yesus nem ya mam Pasova kaiya mokna bir nina pre ende Jerusalem embrika. \v 42 Yesus buglayungumo 12 nongwa enge, ye nem ya mam bogl ende kaiya mokna bir nemara eingwa. I ye kowano awano mambunono pamere mere erikwa. \v 43 Kaiya mokna bir neingo dundungwa enge, ye nem mam ende ikine yungunomugl embrika, ba yagl gak Yesus Jerusalem suna mogl pangwa. Ba nem ya mam suwo ye aglokra moglkwa i ta pirkiurka. \v 44 Ye pirmbrika Yesus yomba akiye wingwa i bogl ende eimedi pirtre ana ye ande enge ta mundu konbauna ende embrika. Ana ye mambuno bogl ye yene yombano mina ya te yomba yei nembrika mina suna Yesus pre dokimbrika. \v 45 Ba ye Yesus kan i-kiurka, yeglpre ye ende ikine Jerusalem pindre ana Yesus pre dokimbrika. \v 46 Ana ande enge suwota orko ana ye kambrika Yesus God holi yungumo mina togl sunakra moglkwa. Ye ka beke teingwa yomba bogl akiye amedi mogl, ka dingwa pirtre ana krapogl tongwa. \v 47 Yomba prapra Yesus kamo pirtre sipuglo dingwa, ye taragl pirpogl sindre ana ye ka mongo di ikine endungwa. \v 48 Nem ya mam suwo ye moglko kambrika enge. Ye waikugltre ana mam yegl ditongwa, “Wana, ene sraglpre yegl ere notne? Ene pre nen ya na mitn pond gogltre ana ene dokumbuglka.” \p \v 49 Ye di ikine ende tongwa, “Sraglpre ene na dokimbre? Na, Nina yungumo mina yungugl moraglka i ene pirpogl sikiuro?” \v 50 Ba nem mam suwo, ye ka dungwa i mambuno pirpogl sikiurka. \v 51 Ana Yesus nem ya mam bogl akiye ende ikine Nasaret eingwa. Igle ye nem ya mam kanno pinande orkwa. Ba yene mam ka i prapra i nomano suna ende pir moglkwa. \v 52 Ana Yesus nangiye ya nomanemo suna akiye yakungo, ana God wakai kangwa te yomba akiye wakai kanigwa. \c 3 \s1 Jon Baptais kamambuno dungwa \r (Matyu 3:1-12; Mak 1:2-8; Jon 1:19-28) \p \v 1 Taiberias Sisa buglayungu 15 Rom kamun king moglkwa enge, Pontias Pailat ye Judia kamun gavman moglkwa, te Herot Galili kamun king moglkwa. Ye yene angigle Pilip Ituraia kamun ya te Trakonitis kamun king moglkwa, te Lisanias ye Abilini kamun king moglkwa. \v 2 Ana Anas ya Kaiapas pris kande miurka, enge igle Sekaraia wam Jon makan waule suna moglmara God kamo ende ye mina ungwa. \v 3 Ana Jon endpi Jodan Nigle dumo koglkoglo yei omara i pindre dipene ende tongwa, “Ene nomano yake tendre baptais erimbi, God ene tandaglmeno koko ende tenambuka.” \v 4 Propet Aisaia ka muno yegl boglko pangwa: \q1 “Makan waule suna yomba \q1 ta wiyau endungwa, \q1 ‘Yaglkande pre konbaunamo \q1 akekun eriyo. Ye unambuka \q1 pre konbo si-ake du endiyo. \q1 \v 5 Makan sunguno bengine \q1 ormara sikausi kondiyo, \q1 te makan muglo ya meglmbe \q1 prapra si-ake daudi kondiyo. \q1 Ana konbauna yewe-mawe \q1 yenambuka si-ake du ende \q1 kondiyo. Te konbauna kinde \q1 ormara i si-ake wakai eriyo. \q1 \v 6 Ana yomba kanekane \q1 God ere-inagledi orkwa i \q1 mambuno kanaglkwa.’”\x + \xo 3:6 \xt Aisaia 40:3-5\x* \p \v 7 Yomba merkinde kaima ende menda wu Jon moglmara baptais ere norambedi pre wingwa. Ana ye ditongwa, “Ene toki kinde wagle, God dem kumbrukwa ene mina una orkwa. Ira ene dite teke enaglkwa kuno orme dume? \v 8 Sragl yegl prapra ene kinde kondimbi, embriyeno wakai ombuno dinan, i ene kaima tandaglme kindekondo nomano yake teingwa. Ana enene mina suna mambuno bogl Abraham no kowano awano moglme dikraglkwa. Na ene yegl diteinga, God pra we dinan ana kombuglo i Abraham gawamo plau dinaglkwa. \v 9 Dimaima endi prapra mambuno mina yeikondungwa. Ende prapra ta mongo wakai koglkrambuka okuwo boro gundi atne ende ana piyasi donga mina endinambuka.” \p \v 10 Ana yomba krapogl Jon teingwa, “Ana no sragl eramne?” \p \v 11 Jon yegl di ikine endungwa, “Yomba ta ye gaglsuna suwo ake ninan ta gugl yomba ta ake-nekrukwa tenambuka, te yomba ta kaiya mokna ta yenan ama yumbu suwondo.” \p \v 12 Takis ingwa yomba tau ama baptais era pre undre, ye krapeglkwa, “Beke Notnga, no sragl eramne?” \p \v 13 Ye yegl di ikine ende tongwa, “Ene takis merkinde i kawa tekriyo, gavman ditomere kuno ere i yo.” \p \v 14 Te kimbirnem tau ama undre krapogl ye teingwa, “Ana no sragl eramne?” \p Ye yegl di ikine ende tongwa, “Ene yomba monino yombuglo ere wausi inamunedi erekriyo, mo yomba kakimbi dite ka-tange tekriyo. Ene topono ingwa i pra kuno orkwa.” \p \v 15 Ana yomba prapra nomano poglodi pirkwa anduglko, ye mambuno bogl nomano suwo yongo, kinano gundo endingwa yongo, “Jon Mesaia moglmedi pirkwa.” \v 16 Yeglpre Jon yomba prapra ditongwa, “Na nigl mina ene baptais ereteinga. Ba okuwo yomba ta unambuka i yombuglomo pai mitna ende na yombura i engrukwa. Na yomba wakai ta moglmbo kade ye kagle towo mina kan tonguma pangwa i na ta pirka sinaglka kuno erekrukwa. Ye ene Holi Spirit ya te donga mina ene baptais ere tenambuka. \v 17 Ye ikanmo sawol ake indre ungwa. Ye wit sundina prapra siplendi menda ende ana wit mongo gande i yene kaiya moknamo yungu yungugl endinambuka. Ba sundina mongo paikrambuka ye donga gongokre aimande depamara gagltenge erambuka.” \v 18 Ana Jon eremogl yomba nomano mina borambedi pre kamambuno wakai tau kanekane dipene ende tongwa. \s1 Herot eremogl Jon kane sungwa \p \v 19 Ba Jon eremogl gavman Herot ka-tongwa, sraglpre okuna yene angigle embiye Herodias wike indre ana mambuno kinde tau mere ama orkwa. \v 20 Ana Herot sragl kinde orkwa pamara ikra aine pandigl Jon sikane yungu suna endungwa. \s1 Jon eremogl Yesus baptais eretongwa \r (Matyu 3:13-17; Mak 1:9-11) \p \v 21 Yomba prapra baptais ere kondingo, okuwo Yesus ama baptais orkwa. Ye kamange ere moglko, heven audungo, \v 22 Holi Spirit kua yumugl mereyegl ende atne ye moglmara ungwa. Ana heven imbo ka ta yegl dungwa, “Ene nana Wana, na ene wakai kandre nomana wakai ene teinga.” \s1 Yesus kowamo awamo kangino epigl \r (Matyu 1:1-17) \p \v 23 Yesus yene buglayungumo 30 orko, ana yomba ere-inambuka kongun mambuno bogl orkwa. Ye yagl gak moglkwa, yeglpre yomba Josep wam wedi pirkwa, \q1 te Josep Heli wam, \q1 \v 24 te Heli Matat wam, \q1 te Matat Levai wam, \q1 te Levai Melki wam, \q1 te Melki Janai wam, \q1 te Janai Josep wam, \q1 \v 25 te Josep Matatias wam, \q1 te Matatias Amos wam, \q1 te Amos Nahum wam, \q1 te Nahum Esli wam, \q1 te Esli Nagai wam, \q1 \v 26 te Nagai Mat wam, \q1 te Mat Matatias wam, \q1 te Matatias Semen wam, \q1 te Semen Josek wam, \q1 te Josek Joda wam, \q1 \v 27 te Joda Joanan wam, \q1 te Joanan Resa wam, \q1 te Resa Serubabel wam, \q1 te Serubabel Sialtiel wam, \q1 te Sialtiel Neri wam, \q1 \v 28 te Neri Melki wam, \q1 te Melki Adi wam, \q1 te Adi Kosam wam, \q1 te Kosam Elmadam wam, \q1 te Elmadam Er wam, \q1 \v 29 te Er Josua wam, \q1 te Josua Eliser wam, \q1 te Eliser Jorim wam, \q1 te Jorim Matat wam, \q1 te Matat Levai wam, \q1 \v 30 te Levai Simeon wam, \q1 te Simeon Juda wam, \q1 te Juda Josep wam, \q1 te Josep Jonam wam, \q1 te Jonam Eliakim wam, \q1 \v 31 te Eliakim Melea wam, \q1 te Melea Mena wam, \q1 te Mena Matata wam, \q1 te Matata Natan wam, \q1 te Natan Devit wam, \q1 \v 32 te Devit Jesi wam, \q1 te Jesi Obet wam, \q1 te Obet Boas wam, \q1 te Boas Salmon wam, \q1 te Salmon Nason wam, \q1 \v 33 te Nason Aminadap wam, \q1 te Aminadap Atmin wam, \q1 te Atmin Arni wam, \q1 te Arni Hesron wam, \q1 te Hesron Peres wam, \q1 te Peres Juda wam, \q1 \v 34 te Juda Jekop wam, \q1 te Jekop Aisak wam, \q1 te Aisak Abraham wam, \q1 te Abraham Tera wam, \q1 te Tera Nahor wam, \q1 \v 35 te Nahor Serak wam, \q1 te Serak Reu wam, \q1 te Reu Pelek wam, \q1 te Pelek Eber wam, \q1 te Eber Sela wam, \q1 \v 36 te Sela Kainan wam, \q1 te Kainan Arpaksat wam, \q1 te Arpaksat Siem wam, \q1 te Siem Noa wam, \q1 te Noa Lamek wam, \q1 \v 37 te Lamek Metusela wam, \q1 te Metusela Inok wam, \q1 te Inok Jaret wam, \q1 te Jaret Mahalalel wam, \q1 te Mahalalel Kenan wam, \q1 \v 38 te Kenan Inos wam, \q1 te Inos Set wam, \q1 te Set Adam wam, \q1 te Adam God wam. \c 4 \s1 Yesus yange sinambedi Satan bagl nusungwa \r (Matyu 4:1-11; Mak 1:12-13) \p \v 1 Holi Spirit Yesus kau sitongo, Jodan Nigle ende ikine undre ana ye Spirit okuna yeitongo, ende dumo waule suna ongwa. \v 2 Igle ande enge 40 orko Yesus yange sinambedi Satan bagl nusungwa. Sraglpre ye engemo i mundu kaiya mokna kaima ta nekre ana kindan goglkwa. \v 3 Ana Satan di Yesus tongwa, “Ene God Wam motn kade kombuglo i dimin yakete wu bret enano.” \v 4 Yesus yegl di ikine endungwa, “Kamambuno pepa mina muno beglko pangwa, ‘Yomba bret keunde ta nendre kor aimande moglkraglkwa.’”\x + \xo 4:4 \xt Lo 8:3\x* \p \v 5 Ana Satan eremogl ye auro yend kamun muglo ta egli pindre ana ye oglandi dumo kande koglkoglo mundu ombunodi Yesus tendre, \v 6 yegl ditongwa, “Taragl i gigledi prapra ya bumbunomo i ene mundu tekondinaglka, taragl i prapra okuna na nare kondungwa. Ana na yomba ta tenagledi piraglmere tenaglka. \v 7 Yeglpre ene na goglkun bondugl dembina karaugl ere natn ana taragl i prapra ene sratnen yenambuka.” \p \v 8 Yesus di ikine endungwa, “Kamambuno pepa muno yegl beglko pangwa, ‘Yaglkande ene Godnen suwara dembiye karaugl ere tendre ana ye suwara kongunmo eratnga.’”\x + \xo 4:8 \xt Lo 6:13\x* \p \v 9 Ana Satan eremogl Yesus auro i Jerusalem pindre God holi yungumo moko miniye kaima endungwa moglko ana ditongwa, “Ene God Wam kaima motn kade enene igle oglosi ende atne po. \v 10 Kamambuno pepa mina yegl muno beglko pangwa, \q1 “‘God ene pre ere \q1 angelomo wagle yegl eriyo \q1 di endinan, ana wakai ere \q1 ene kan sugl moraglkwa. \q1 \v 11 Ana ye onguno mina ene \q1 boglo ere mitna endinaglkwa. \q1 Yegl erimbi ene yange \q1 kombuglo suwarata katn boglkrambuka.’”\f + \fr 4:11 \ft Buk Song 91:11,12\f* \p \v 12 Ba Yesus di ikine endungwa, “Kamambuno pepa mina yegl dungwa, ‘Yaglkande ene Godnen ye ta eran kanagledi erekro.’”\x + \xo 4:12 \xt Lo 6:16\x* \p \v 13 Ana Satan bagl nusi kra kanekane pogl Yesus tekondo ana okuwo ye enge wakai ta yenan wedi Yesus kinde kondungwa. \s1 Yesus Galili kamun kongun mambuno ere orkwa \r (Matyu 4:12-13; Mak 1:14-15) \p \v 14 Holi Spirit yombuglomo tongo ana Yesus ende ikine Galili ongwa. Ana ye kamo boglo i prapra kamun igle mundu waidi ende menda koglkoglo ongwa. \v 15 Ana ye makai yungu prapra yungugl kra Yesus ka beke tongo ana yomba prapra ye dembiye singwa. \s1 Nasaret yomba Yesus mokono teingwa \r (Matyu 13:53-58; Mak 6:1-6) \p \v 16 Yesus ende Nasaret ongwa, igle ye mogl yakumara dumo. Ana Sabat enge ye ende makai yungu yungugl pipi ormere mere ertre ana ye God kamo kera pre anduglkwa. \v 17 Ana propet Aisaia kamambuno pepa muno boglkwa i ye teingwa. Yesus kamambuno diglmbi ake pigla dindre, ana ka i boglko pamara igle kangwa, \q1 \v 18 “Yaglkande Spiritmo na \q1 mina moglkwa. Sraglpre, \q1 kiuglgiunde yomba \q1 kamambuno dipene ende \q1 tenaglka pre ye na pinde \q1 yungwa. Na dipene endimbo \q1 yomba kane paingwa kondo \q1 yoko meglmbi, te ongumutno \q1 kin yongwa aglke kanimbi, te \q1 yomba mina yumbun i \q1 waningwa i yendinaglka pre ye na diendungwa. \q1 \v 19 Ana Yaglkande yombamo \q1 ere-inambuka buglayungumo \q1 i unambuka enge i na dipene endinaglka.”\f + \fr 4:19 \ft Aisaia 61:1,2\f* \p \v 20 Ana Yesus kamambuno diglmbi akepere suna endindre, te ikine sugl meglkwa yomba tendre ana amedungwa. Yomba prapra makai yungu yungugl meglkwa ye ongumutno kan Yesus moglmara keunde endingwa. \v 21 Ana Yesus yegl ditongwa, “Erme kamambuno kerika pirkwa i okuna muno beglko pangura i kaima paiyungwa.” \p \v 22 Yomba prapra Yesus kangiye diwakai yeitengwa. Ana ka wakai wakai dra mina ungwa ipre ye sipuglo dindre, krapeglkwa, “Ye Josep wam moglkrum kana.” \p \v 23 Yesus di ye tongwa, “Na pirka ene na pre kaima ka yegl dinaglkwa, ‘Dokta, enene kinden erewakai ero!\f + \fr 4:23 \ft Dokta, enene kinden erewakai ero, ka i mambuno yegl: Yomba ta eremogl kongun ta pra eraglka we dinan, ana ye yomba ongumutno mina nongugl kongunmo i eran ana yomba prapra pirngi dinaglkwa. Ana epigl 18 ya 19 mina Yesus eremogl God kongun pond tongwa i kamo dungwa. Yeglpre, yomba eremogl Yesus kimagl ta komnaiye eran, no kandre ana pirngi dinamune dingwa.\f* No punga ene Kaperneam kamun suna etnere ikra mere kuno yegl ama enene kamun kande mangigl igle ero dinaglkwa.’” \p \v 24 Ye ka di paimoglkwa, “Na ka kaima ene diteinga, propet ta yene yungumugl diwakai yei i suna endekrikwa. \v 25 Piryo, na kaima ene ditenga. Elaija moglkwa enge i ambu werai merkinde Israel dumo suna meglkwa, ana buglayungu suwota ya te ba 6 kamun sikruko, te Israel makan koglkoglo kindan pond yongwa. \v 26 Ana Elaija di Israel ambu werai meglmara suna i ta endekrukwa. Ba ambu werai suwarata Sarapat kamun mam Saidon dumo kande suna moglmara igle ongwa. \v 27 Ana propet Elaisa moglkwa enge i yomba merkinde kaglande singwa Israel kamun suna meglkwa. Ye suwarata erikwa winge dikrikwa, ba Siria kamun nem Neman suwara winge dungwa.” \p \v 28 Yomba prapra makai yungu yungugl kra meglkwa ka i pirkwa enge deno pond kumbrukwa. \v 29 Ana yomba andigltre, Yesus taun suna gundo yend menda pindre ana ye auro yend kamun muglo ta guglo yomara pindre, ana igle piyasi guglo endinamnedi erikwa, \v 30 ba yomba merkinde meglmara sunawom konbo endpi endongwa. \s1 Spirit kinde yagl ta mina moglko Yesus simenda endungwa \r (Mak 1:21-28) \p \v 31 Ana Yesus end-ime Kaperneam kamun Galili taun suna pindre, igle Sabat enge mambuno ere yomba ka beke tongwa. \v 32 Ye prapra pir sipuglo dingwa, sraglpre Yesus ka beke tongwa i yombuglomo pond pangwa. \p \v 33 Yagl ta spirit kinde ye mina suna moglko ana makai yungu yungugl moglkwa. Yaglmo kaglkane binan bogl yungwa. \v 34 “Aya Yesus Nasaret nem, ene no sragl ere noratn? Ene igle no si pindigl pandigl era pre un kana? Ene ira motnga i na pirkan erika. Ene yomba du-wakai, God yomba holi motnga.” \p \v 35 Yesus ka giglendi di spirit kinde tongwa, “Ene dran simundo ana yagl i mina kindekondo ende menda wo.” Ana yomba prapra meglmara gumanomugl spirit kinde yaglmo ake piyasi makandle ende ana ye mina kiendi ende menda pindre ere kinde ta ere tekrukwa. \p \v 36 Yomba prapra sipuglo dindre, ana yene di imboriya endingwa, “Ka i sraglmere dume? Yesus ka yombuglo gigledi dungo ana ditomere spirit kinde ende menda wingwa.” \v 37 Ana Yesus taragl orkwa i ka boglo waidi ende dumo suna igle koglkoglo ongwa. \s1 Pita ambu imakiye kinde sungwa Yesus erewakai orkwa \r (Matyu 8:14-15; Mak 1:29-31) \p \v 38 Yesus makai yungu kondo ana ende Saimon keipamara ongwa. Ana Saimon ambu imakiye nangiye ninga pond dungo ana Yesus ambumo i akeple dinambedi pre krapogl teingwa. \v 39 Ye pindre ana ambumo i pamara bina andigl mogltre, ana nangiye ninga dungwa i ka tongo, ana nangiye ninga dungwa ikra dundungwa. Ana ambumo oglandi andigl mambuno bogl kaiya moknano ere tongwa. \s1 Yomba kinde singwa Yesus erewakai orkwa \r (Matyu 8:16-17; Mak 1:32-34) \p \v 40 Ana ande gungugl dungo okuwo yomba prapra yombano kinde kanekane singwa auro i Yesus moglmara wingo ana kinde singwa yomba prapra mina ye ongo tembe yei tendre ana erewakai eretongwa. \v 41 Spirit kinde wagle ana yomba merkinde mina ende menda pindre, kaglkane ingwa, “Ene God Wam!” Ba spirit kinde wagle ka di dinaglmedi pre Yesus ka tendre mane dungwa. Sraglpre spirit kinde wagle pirkwa ye Krais moglkwa. \s1 Yesus makai yungu yungugl kamambuno dungwa \r (Mak 1:35-39) \p \v 42 Kamun tangungo Yesus dumo igle kindekondo ende dumo waule ta ongwa. Yomba ye pre doko pi, Yesus moglmara doko kan indre ana ye no kondo ende pikrambedi pirkwa. \v 43 Ba Yesus yomba ditongwa, “Na God kingdom kamo mambuno wakai ama taun tau ama dipene ende tenaglka. Sraglpre, na kongun i eraglka pre God diendungo winga.” \v 44 Ana ye Judia kamun koglkoglo makai yungu yomara yungugl ka aimande dipene ende te wanmoglkwa. \c 5 \s1 Yesus komnaiye disaipelmo 3 aglendi yungwa \r (Matyu 4:18-22; Mak 1:16-20) \p \v 1 Ande enge suwarata Yesus eremogl Genesaret niglmong\f + \fr 5:1 \ft Genesaret i Galili niglmong kangiye ta pangwa.\f* okupole andigl moglko, yomba merkinde ye moglmara mogl winambo dindre ana God kamo pirkwa. \v 2 Ana ye kango bot suwo gundo iyu nigle bina endingo paimiurka. Fis eresingwa yomba bot igle pandigl ana fis eresingwa gatno nigl keglkwa. \v 3 Yesus bot ta mina ende suna ongwa, botmo i Saimon botmo. Ana kurita ake nusi niglmong suna endinambedi krapoglkwa. Ye bot mina suna amedi mogl ana yomba ka beke tongwa. \p \v 4 Ye ka dikondo ana Saimon ditongwa, “Bot ake nusi i niglmur yomara suna pindre ana ene yomba akiye waningwa bogl fis singwa gatno fis sinaglkwa pre ende nigle atne endiyo.” \p \v 5 Saimon di ikine ende tongwa, “Yaglkande, no enduwer mundu yombuglo ere fis gagl nigle ende wanmounga. Ba taragl ta sikunga. Ene yegl dinga pre prawa na fis gagl prapra nigle atne endinagla.” \p \v 6 Ye fis gagl nigl atne ende, fis mambuno ta singo gagl biglki dinamunedi erikwa. \v 7 Yegl orko, akiye waningwa yomba bot ta mina meglkwa ye onguno ariye ere teingwa ana ye undre akeple dinaglkwa. Ana ye wingo fis yumbusi bot suwo-akiye mina suna endingwa kau sindre ana bot mambuno bogl ende nigle atne enambugledi eurika. \p \v 8 Ana Saimon Pita i kandre ye yange Yesus kagle mina goglko bondugltre ana dungwa, “Yaglkande na mina ende eglke po, na tandaglme erika yagle!” \v 9 Pita ya ye akiye waningwa yomba prapra fis merkinde kaima singwa i pre ye kundugl geglkwa. \v 10 Saimon bogl akiye waningwa suwo Jems ya Jon, ye Sebedi wam suwo. \p Ana Yesus di Saimon tongwa, “Kundugl goglkro. Erme ene mambuno bogl yomba di-inatnga.” \v 11 Ye botno gundo yend bina wu pandigltre, taragl prapra kinde kondo, ana Yesus omara mokomugl eingwa. \s1 Yagl ta kaglande sungo Yesus erewakai eretongwa \r (Matyu 8:1-4; Mak 1:40-45) \p \v 12 Enge suwarata Yesus taun ta suna moglko, igle yagl kaglande sungwa ta ungwa.\f + \fr 5:12 \ft Ka i Matyu 8:2 mina kano.\f* Yaglmo Yesus kandre, ye yange makan mina guma sikirte pai ana yanadi Yesus tongwa, “Yaglkande, ene na erewakai ere naraglendi pitn kade, ene erewakai ere naro.” \p \v 13 Yesus ongo duglosi yaglmo akindre dungwa, “Na pirka, ene kinden pra wakai erambiwo.” Ana oglandi kaima yaglmo kaglande sungwa ikra dundungwa. \p \v 14 Ana Yesus ka giglendi di yaglmo i tongwa, “Ene yomba suwarata ditekratnga, ba ene du ende pris moglmara pindre ana nangin ombuno dimin. Ye ene kanan, yomba prapra ene kaglande singa winge dungwa i kanaglkwa, Moses dumere ere ana ofa garatnga.” \p \v 15 Ba Yesus kamo boglo i mundu waidi ende koglkoglo ongo, yomba merkinde kamo pirtre, te kindeno erewakai erambedi pre wingwa. \v 16 Ba Yesus enge mere ende dumo waule yomba moglkrimara pindre ana igle ye kamange ere-ere orkwa. \s1 Yagl ta mau sungo Yesus erewakai orkwa \r (Matyu 9:1-8; Mak 2:1-12) \p \v 17 Ande enge suwarata Yesus ka bekete moglko, Parisi wagle ya lo beke teingwa yomba ye Galili dumo kande prapra ya Judia te Jerusalem ye wu igle amedi meglkwa. Ana Yesus yomba kinde sungwa erewakai erambuka pre Yaglkande yombuglo tongwa. \v 18 Yagl tau yagl mau sungwa ta gagle ere kake i wingwa ana ye yombuglo ere kake yend yungugl Yesus moglmara gumamugl yenamnedi erikwa. \v 19 Ana ye konbauna ta yenan ere i yungugl enaglkwa mere manga. Sraglpre, yomba merkinde kau-kau erikwa. Yeglpre ye kake yend yungu moko tembe pindre, yungu terke kenge gundo ende ana yaglmo gaglebogl ende atne yomba meglmara sunawom Yesus moglmara guma mina endingwa. \p \v 20 Yesus eremogl ye pirngino kaima pangwa i kandre ana yagl mau sungwa ikra ditongwa. “Yeinombuglka, ene tandaglmen prapra koko endiga.” \p \v 21 Lo beke teingwa yomba ya Parisi wagle ye mambuno bogl ye yene nomane mina pirkwa, “Yagl i irane? Ye ka yegl mere di God kenaglmo sungwa. Yomba tandaglme ta koko endekraglkwa, ba God suwara tandaglme koko endinambuka.” \p \v 22 Yesus ye pirkwa i kan kondo ana ye krapogl tongwa, “Sraglpre ene nomano mina suna ka yegl pirme? \v 23 Sragl ka undungwa i na dinagle, ‘Ene tandaglmen kinde kondo teiye’ dinaglo mo ‘Andigl endpo’ dinagle? \v 24 Ba i ene piraglkwa, Yomba Wam ye yombuglo kande pangwa pre, makandle tandaglmeno prapra koko ende tenambuka.” Yeglpre ye mau sungwa yagle ditongwa, “Na ene diteinga, ene andigl kungutn indre ende yungun po.” \v 25 Oglandi kaima yaglmo andigltre yomba prapra meglmara gumanomugl taragl kugl pangwa ikra indre ana ende yungumugl pi God dembiye sitongwa. \v 26 Yomba prapra sipuglodi kundugl gogl ana God dembiye sindre dingwa, “Nono erme taragl wakai kaneta kamga.” \s1 Yesus eremogl Levai aglendi yungwa \r (Matyu 9:9-13; Mak 2:13-17) \p \v 27 Okuwo Yesus ende menda pindre ana kango takis yungwa yagl ta kangiye Levai, yene takis yumara dumo yungugl kra amedi moglko,\f + \fr 5:27 \ft Levai i Matyu kangiye ta pangwa. Matyu 9:9 mina kano.\f* Yesus ditongwa, “Na mokonamugl wo.” \v 28 Ana Levai andigltre, taragl prapra kindekondo ana Yesus omara mokomugl ongwa. \p \v 29 Ana Levai kei pamara yungugl Yesus pre kaiya mokna pond akekun orko, ana takis ingwa yomba merkinde yeingo te yomba tau ama yeingo akiye kaiya mokna neingwa. \v 30 Ana Parisi wagle ya te lo beke teingwa yomba Yesus disaipelma wagle meglmara undre kumga sindre, krapeglkwa, “Sraglpre ene takis ingwa ya te tandaglme erikwa yomba bogl akiye kaiya mokna ya nigl neime?”\f + \fr 5:30 \ft Ka i Matyu 9:11 mina kano.\f* \p \v 31 Yesus di ikine ende tongwa, “Yomba du-wakai meglkwa ye dokta pre ta dokokrikwa. Ba kinde sungwa yomba keunde dokta moglmara eingwa. \v 32 Na yomba du-yene aglendi inagledi pre ta ukrika. Ba tandaglme erikwa yomba nomano yake tenaglmedi pre winga.” \s1 Kaiya mokna mawagl erikwa pre Yesus krapoglkwa \r (Matyu 9:14-17; Mak 2:18-22) \p \v 33 Yomba tau Yesus diteingwa, “Jon disaipelma wagle kaiya mokna mawagl mogl ana kamange ere-ere erikwa te Parisi wagle disaipelno ama kuno yegl erikwa. Ba ene disaipelma wagle nigl ya kaiya mokna ne paimeglkwa.” \p \v 34 Ana Yesus ditongwa, “Ambu inambuka yagle ye digaglko wingwa yomba, ye bogl akiye meglmbi ana ene pra bogl ingwa kaiya mokna mawagl molo dinaglmo? \v 35 Ba enge ta yenambuka enge ambu wiye ye mina i korugl endimbi ana enge igle ye pra kaiya mokna mawagl eraglkwa.” \p \v 36 Yesus ka i ama di simbogl yomba ditongwa, “Yomba ta gagl suna kor ta bagladi indre ana gaglsuna goglo mina ta simboglkrambuka. Ye yegl ta eran ana gaglsuna i kor ere kinde orkwa. Ana gaglsuna kor ya gaglsuna goglo simbogl i suwarata endimbi kuno erekrambuka. \v 37 Ye yegl eran ana wain meme nangiye sibagla dinan ana wain ya meme nangiye akiye kinde erambrika. \v 38 Tamanga! Wain nuglo kor toindi meme nangiye gagl kor mina suna endinaglkwa!\f + \fr 5:38 \ft Ka i Matyu 9:17 mina kano.\f* \v 39 Ana yomba ta wain nuglo goglo ta ne kondo, wain kor ta ninagle dikrambuka. Ye yegl dinambuka, ‘Wain goglo nuglo i wakai orkwa.’” \c 6 \s1 Sabat pre krapeglkwa \r (Matyu 12:1-8; Mak 2:23-28) \p \v 1 Sabat enge suwarata wit yaglko moglmara Yesus suna ongo ana ye disaipelma wagle mambuno bogl wit mongo uglo sindre onguno mina ake kuwagl pagl ana mongo suna i neingwa. \v 2 Parisi wagle tau krapeglkwa, “Ene sraglpre Sabat enge nono lono mane dumara yegl erime?”\f + \fr 6:2 \ft Ka i Matyu 12:2 mina kano.\f* \p \v 3 Yesus di ikine ende tongwa, “Devit yombama bogl kindan gogltre ana sragl erikwa i ene kere kankrimo? \v 4 Ye God yungumo mina ende yungugl pindre, God pre bretmo akekun ere yeiteingwa i indre nongwa, te tau ama indre yene yombama tongwa. I nono lono erekriyo dungwa i ye orkwa, i pris keunde ninaglkwa pangwa.” \v 5 Ana Yesus di ye tongwa, “Yomba Wam ye Sabat i nemyagl moglkwa.” \s1 Yagl ta ongo mau sungwa \r (Matyu 12:9-14; Mak 3:1-6) \p \v 6 Sabat aglketa Yesus ende makai yungu yungugl pindre ana yomba ka beke tongwa. Ana igle yagl ta moglkwa ye ongo wokra mau sungwa. \v 7 Ana lo beke teingwa yomba ya te Parisi wagle tau ye Yesus aglau ta eran kandre ka di nangiye dangina pre dokingwa. Yeglpre ye mangigl kaima sugl mogltre Yesus Sabat enge yomba kinde sungwa erewakai erambo mo erekrambedi kanmeglkwa. \v 8 Ba ye sragl pirkwa i Yesus kan kondo pandigl ana yagl ongo mau sungwa i ka ditongwa, “Andigltre ana ende gumanomugl ya wo.” Ana yaglmo andigltre ana meglmara igle andigl moglkwa. \p \v 9 Ana Yesus di yomba tongwa, “Na ene krapoglka, nono lono Sabat enge sragl eriyo dume? Ere-iyo dumo mo kan winge eriyo dume? Yomba kor-moraglkwa pre ere-iyo dumo mo, ere kinde eriyo dume?” \p \v 10 Ye kan winambo di prapra meglkwa kandre ana ye yaglmo ditongwa, “Ene ongun duglo suwo.” Ye yegl orko ana oglandi ye ongo wakai kaima yongwa. \v 11 Ba ye deno kumbruko ana mambuno bogl ka ye yene mina di imboriya ende ana ye Yesus sragl ere tenamne dingwa. \s1 Yesus aposelma 12 \r (Matyu 10:1-4; Mak 3:13-19) \p \v 12 Enge igle mina ande enge suwarata Yesus kamange eragledi pre ende kamun muglo ta ongwa. Ana igle enduwer enge mundu kamange ere God tongwa. \v 13 Ana tangina kana ye disaipelma wagle prapra aglendi yene moglmara ende ana ye mina 12 pinde indre ye kangino aposel yeitongwa. \v 14 Saimon, Yesus kangiye Pita wedi tongwa, ana ye angigle Andru. Jems ya Jon te Pilip ya Batolomiu. \v 15 Matyu ya Tomas, Alfias wam Jems, ana Saimon ye Selot yungu ombuno mina ta moglkwa. \v 16 Jems wam Juda ya te Judas Iskariot, ye Yomba Wam ipi kunda ikine onguno mina yenambuka yagle. \s1 Yesus ka beke tendre ana kindeno pra erewakai orkwa \r (Matyu 4:24-25; Mak 3:7-12) \p \v 17 Yesus eremogl aposelmo bogl kamun muglo kondo ende atne undre, angai anduno ta yomara igle ye disaipelma wagle merkinde kaima akiye andigl meglkwa. Ana yomba pond kaima ye Judia kamun nem ya Jerusalem ya ana mundi nigle bina Taia ya Saidon yomba prapra akiye igle meglkwa. \v 18 Ye Yesus kamo pirtre ana ye kindeno argan erambedi pre wingwa. Yomba tau spirit kinde erekinde eretongwa ama wingo ana erewakai orkwa. \v 19 Ana yomba prapra ye akenamunedi pre yombuglo erikwa. Sraglpre, okuna akingwa yomba ye yombuglomo ende menda undre ana ye kindeno prapra erewakai orkwa. \s1 Yomba gun yendre mitno gogltre eraglkwa \r (Matyu 5:1-12) \p \v 20 Yesus yene disaipelma wagle kandre ana dungwa, \q1 “Kiuglgiunde yomba God \q1 eran ene gun yenaglkwa, \q1 God kingdomo ene pre yongwa. \q1 \v 21 Yomba erme kindan \q1 geglkwa God eran ye gun \q1 yenaglkwa, okuwo ene nembi \q1 kau sinambuka. Yomba erme \q1 kai erikwa. God eran ye gun \q1 yenaglkwa, okuwo ene gaugl eraglkwa. \q1 \v 22 Yomba ta ene kankinde \q1 yeimbi God eran ene gun \q1 yenaglkwa, ene mane \q1 ditendre ka kinde dite, ana \q1 ene yomba kinde we \q1 dinaglkwa enge God eran ene \q1 gun yenaglkwa. Sraglpre i \q1 prapra Yomba Wam pre erikwa. \p \v 23 “Yeglmere ta plau dinan ene gunyei katno engriyo. Sraglpre topono kande heven suna ene pre yei-pangwa. Kowano awano okuna kuno yegl ere propet wagle teingwa. \q1 \v 24 “Ba diminge mere \q1 paitongwa yomba ene \q1 yumbun pond inaglkwa, ene \q1 okuna kana wakai moglpai erikwa. \q1 \v 25 Erme ene kaiya mokna ne \q1 kau singwa, ene yumbun \q1 pond inaglkwa. Okuwo ene \q1 kindan goraglkwa. Te erme \q1 gaugl erikwa yomba ene \q1 yumbun pond inaglkwa, \q1 okuwo ene mitno gogl kai pond eraglkwa. \q1 \v 26 Yomba prapra ene pre \q1 dembinosi mitna endinaglkwa \q1 enge ene yumbun pond \q1 inaglkwa, ye kowano awano \q1 propet kakimbi yomba kuno \q1 yegl ere teimere erikwa. \s1 Kunda ikine kan wakai yenaglkwa \r (Matyu 5:38-48; 7:12) \p \v 27 “Ba na kanna pirkwa yomba ene diteinga, ene kundano ikine kan wakai yendre, deno kumbro ene teingwa yomba ye ene erewakai ere teiyo. \v 28 Yomba ta ene mangaglsi tembi, ene wakai ere ye teiyo. Te yomba ta ene kinde eretembi ene ye pre kamange ere teiyo. \v 29 Yomba ta paunan koglo atndang sinan, koglo ama temin atndang sinano. Yomba ta ene gatn suna kande inan, ene kanwinge etn gatn suna kembra akiye inano. \v 30 Yomba taragl ta pre kraporambuka, i prapra to. Ana yomba ene taragl ake-nenga ta imbi, ene i-ikine endinagledi krapoglkro. \v 31 Ene yomba taragl ere naraglmedi pitnere yeglmere ene yomba ere to. \p \v 32 “Ba yomba ene wakai kanigwa, i keunde wakai kanimbi, ene sraglmere God taraglmo wakai inaglme? Tandaglme erikwa yomba, yomba ta ye wakai kanigwa, yomba i ye ama wakai kanigwa. \v 33 Ene yomba wakai ere tenaglkwa i keunde ene wakai ere tembi, ene sraglmere God taraglmo wakai inaglme, tandaglme yomba ama yegl erikwa! \v 34 Ana ene taragl yomba nare ikine endinaglmedi poglodi pirtre tembi, sraglmere ene God taraglmo wakai inaglme? Tandaglme erikwa yomba yegl ere tandaglme erikwa yomba taragl teingwa, taragl kuno yegl i-ikine endinamnedi pirtre erikwa. \v 35 Ba ene kunda ikine kan wakai yei ana wakai ere tendre ana ene taragl kanekane i-ikine endekragledi pirtre teiyo. Ana okuwo ene topo pond i-ikine endindre ana ene God mitna imbo kaima nangiglma moraglkwa. Sraglpre yomba ye dembiye sitekriwa ana mitno gogl te yomba mambuno kinde erikwa ye wakai ere tongwa. \v 36 Ene Neno yomba pre mitno goglmere yegl ene ama yomba pre mitno golo. \s1 Yomba ta embriye mambunomo yumbu sikriyo \r (Matyu 7:1-5) \p \v 37 “Ene yomba mambunono yumbu sikrimbi ana God ene mambunono ta yumbu sikrambuka. Ene yomba kankinde yeikrimbi ana God ene kankinde yeikrambuka. Ene yomba tandaglmeno kindekondo teimbi ana God ene tandaglmeno kindekondo tenambuka. \v 38 Ene taragl yomba temin ana God ene tenambuka, ye yumbu wakai sindre ake pirir ere atne endinan ana toindinagledi eran tenambuka. Ene yomba ere tenaglkwa yeglmere God ama ene ere tenambuka.” \s1 Ene taragl yumbusi yomba tenere kuno yegl God yumbusi ene tenambuka \p \v 39 Ana Yesus ka i di simbogl ditongwa, “Ongumuglo kin yongwa ta ongumuglo kin yenambuka ta konbo okuna yei tenan, ye suwo-akiye yange maugl mina atne sikrambro? \v 40 Skul gak ta ye mogl-mitna ende ka beke tongwa yomba engrekrukwa, ba ye skul prapra beke i kondo pandigl ana ye ka beke tongwa yomba moglmere kuno yegl morambuka. \p \v 41 “Sraglpre ene angitn ongumuglo mina endi surmane yongwa kandre, enene ongumutn mina endi bange pangwa i pir kankitn? \v 42 Ene sragl wedi angitn tenatne, ‘Angramo, ene kanwinge etn na ongumutn mina endi surmane moglkwa imenda ende tenaglka.’ Ana ene enene ongumutn mina suna endi bange pond pangwa i kankitno? Ene kakimbi yomba, okuna kana endi bange enene ongumutn mina pangwa imenda ende ana okuwo ene kanpogl sindre ana angitn ongumuglo mina endi surmane yongwa i ere i-endinatnga. \s1 Endi ya te endimo mongo \r (Matyu 7:16-20; 12:33-35) \p \v 43 “Endi wakai mongo kinde ta koglkrukwa, te endi kinde mongo wakai ta koglkrukwa. \v 44 Endi prapra yene mongono keglmbi yomba kanaglkwa. Yomba endi kogla mongo kombugl-kanemail mina kogl panan urokraglkwa, te wain mongo kewan mina ta koglkrambuka. \v 45 Yomba wakai ye nomanemo mina suna taragl wakai kausi yongwa i dimenda endungwa, ana yomba kinde taragl kinde nomanemo mina kausi yongwa i dimenda endungwa, yeglpre ye nomanemo suna kausi yomere pre dra mina dimenda endungwa. \s1 Yomba suwo yungu kinde ya wakai kembrika \r (Matyu 7:24-27) \p \v 46 “Ene sraglpre na kangina dagl, Yaglkande, Yaglkande dindre ana na sragl ero diteimere erekitne? \v 47 Yomba ta ende na moglmara undre, na kanna pirtre ana dimere kongunmo eran, ana ye sraglmere moglkwa i ene ombuno ditenaglka. \v 48 Ana yomba ta yene yungumo nigle dangine keingwa mereyegl, ye maugl pere ende atne ime pindre ana kombuglo kande bolamugl kauglange bonduglkwa. Ana nigl wau pond undre yungu i sungwa, ba yungumo ta pingakar dikrukwa. Sraglpre yungumo i wakai kaima ere keingwa. \v 49 Ba yomba ta na kanna pirtre ana sikasi kongunmo erekran, ye yungu makan bolamugl kauglange sikre yoko keingwa yeglmere. Ana nigl wau undre yungumo i sungwa enge ana ukandi yangesi deruwagl ere kondungwa.” \c 7 \s1 Rom kimbirnem nigl kongunmo yomba Yesus erewakai orkwa \r (Matyu 8:5-13) \p \v 1 Yesus ka i prapra dungo, yomba pirkondingo ana ye ende Kaperneam suna ongwa. \v 2 Igle Rom kimbirnem ende okuna ongwa yagle, niglmo kongunmo yomba ta, ye wakai kaima kangwa. Ana yaglmo i kinde sungwa gorambuka mere pangwa. \v 3 Ana kimbirnem sutno yomba Yesus moglme digo pirtre ana Juda yomba mina ende okuna eingwa tau di endungo ye Yesus krapogl tembi undre ana eran kongunmo yomba argan erambuka pre. \v 4 Ana ye Yesus moglmara undre, ye wakai ere yana di Yesus teingwa, “Yagl i yagl wakai, ene kaima akepledi tenatnga. \v 5 Sraglpre yaglmo i no yomba kanwakai yendre ana yene makai yungu no kei norkwa.” \v 6 Yeglpre Yesus ye bogl akiye ende eingwa. \p Ana Yesus ende yungu yomara mangigl ungwa enge, kimbirnem ende okuna ongwa yagle yombamo tau Yesus ditenaglmedi pre diendungo konbo bange eingwa. “Yaglkande, na yomba wakai ta moglkrika, ipre na yungunamugl ta ukratniwo. \v 7 Yeglpre na nana pirka na ta wakai moglmbo kade ene guman mina ukraglka! Ba ene ka keme dimin ana na konguna yomba argan erambuka. \v 8 Na yombanma kande meglmara atnekra moglka. Te na moglmara atnekra kimbirna nem meglkwa. Na ta endpo digo ye endongwa. Te ta wo digo ye ungwa, te nigl konguna yomba ta ene kongun i ero digo, ye orkwa.” \p \v 9 Enge igle ye ka dungwa i Yesus pir sipuglo dindre ana ye kan akete yomba merkinde mokomugl wingwa i ditongwa, “Na kaima ene diteinga, Israel yomba meglmara suna i na yomba pirngino kande yegl ta pango kankrika.” \v 10 Ana yomba kakep diendungo eingwa ikra ende ikine kimbirnem sugl yomba keipamara undre ana kaningo, ye kongunmo yomba argan orkwa. \s1 Ambu werai ta wam goglko Yesus ere ikor endungwa \p \v 11 Kuri ta mogltre okuwo Yesus endpi taun ta kangiye Nein we dimara ongo ana yene disaipelma wagle ya te yomba merkinde ye bogl akiye eingwa. \v 12 Yesus taun togl dra yomara mangigl ungo, yomba goglkwa ta kake i menda wingwa. Yagl goglkwa i ambu ta wam suwara kaima, ye mam ambu werai. Ana taun suna i yomba mere ambumo i bogl akiye meglkwa. \v 13 Yaglkande ambu i kandre ye miriye pond gogl tendre ana ambumo ditongwa, “Ene kai erekro.” \p \v 14 Ana Yesus ende mangigl pindre, yomba goglkwa suna pandiglkwa endimo bokis i akungo ana yomba kake i wingwa prapra andigl diglkindi meglko ana Yesus dungwa, “Yagl gakmugl, na ene diteinga, andiglo.” \v 15 Ana yombamo goglkwa ikra andigl amedi mogltre, mambuno ere ka dungo ana Yesus te ikine ende mam tongwa. \p \v 16 Ana yomba prapra kundutndi, God dembiye siteingwa. Ana ye dingwa, “Propet kande kaima ta nono mina suna plau dungwa. God undre yene yombamo akepledi tenapre ungwa.” \v 17 Ana Yesus kamo boglo i waidi ende Judia kamun pindre te dumo tau mangigl koglkoglo yomara ongwa. \s1 Jon Baptais kakepmo yomba suwo di Yesus moglmara endungwa \r (Matyu 11:2-19) \p \v 18 Jon disaipelma wagle ka i prapra ye dite kondingo, ana ye disaipelmo yomba suwo agle dindre. \v 19 Ana ye suwo pi Yaglkande moglmara kra yegl porambrika pre diendungwa, “Yomba ta unambe dingwa ikra ene uno mo manan no yomba ta unambuka pre suglmo moramno?” \p \v 20 Ye Yesus moglmara undre dimbrika, “Jon Baptais ene krapogl teiro diendungo no umbuglka, ‘Ene yomba ta unambe dingwa ikra ene uno mo manan no yomba ta unambuka pre sugl moramno?’” \p \v 21 Enge igle keunde Yesus eremogl yomba mere kinde imbo ya kinde kanekane sungo meglkwa i erewakai ere tendre te spirit kinde simenda ende te ongumutno kin yongwa yomba merkinde ere endungo kanigwa. \v 22 Ana Yesus di ikine ende kakep yembrika yagl suwo ikra ditongwa, “Ene ende ikine pindre ana taragl pirtre te kandre eurika i Jon diteiro. Ongumutno kin yongwa kaningo te katno kinde orkwa konbauna ende eingo, te kaglande singwa wu wakai eingo te kinano gidungwa ka pirko te yomba geglkwa andigl ukor eingo ana kiuglgiunde yomba kamambuno wakai dipene ende teingo pirkwa.\f + \fr 7:22 \ft Ka i Matyu 11:5 mina kano.\f* \v 23 Yomba ta na pre pirngi dingwa gugl sikrukwa i God eran ye gun yenaglkwa.” \p \v 24 Jon ka kepmo yomba suwo ende ikine embriko, Yesus mambuno ere, yomba merkinde ka ditongwa, “Ene makan waule suna Jon moglmara eingwa i sragl taragl kanamnedi eindune? Ken buglo ta ir mange kuraura ere pango kana pre einduno? \v 25 Tamanan, sragl taragl kana pre ende menda eindune? Yagl ta gagl wakai ende moglko kana pre einduno? Taman, yomba gagl topo pond boglkwa endungwa i ana ye king yungumugl sragl wakai kanekane yomara suna gunyei meglkwa. \v 26 Ba ene sragl kana pre endune, dinariyo? Propet ta kanapre enduno? Owo kaima, na ene diteinga, ene kanigwa i propet tau engrukwa. \v 27 Yaglmo ye pre kamambuno mina muno yegl beglko pangwa, \q1 “‘Na kakepna yomba di \q1 endimbo ene okuna yei \q1 tenambuka, te ye ene pre \q1 konbaunan si akekun ere yei tenambuka.’\x + \xo 7:27 \xt Malakai 3:1\x* \m \v 28 Na ene diteinga, ambu yomba kugl yeingwa i suwarata mogl-mitna ende Jon engrekrikwa. Ba yomba ta God kingdomo mina mogl-atne endingwa i ana mogl-mitna ende Jon engrikwa.” \p \v 29 Yomba prapra ya te takis ingwa yomba, enge igle Yesus ka dungwa i pirtre God konbaunamo i pirpogl singwa. Sraglpre ye prapra okuna kana Jon mina baptais erikwa. \v 30 Ba Parisi wagle ya te lo beke teingwa yomba yene pre ere God mambunomo wakai kinde kondingwa. Sraglpre ye okuna kana Jon mina baptais erekrikwa. \p \v 31 “Yomba epigl erme i na sragl taragl siye yei diboragle? Ye sragl yomba meglme? \v 32 Ye gak kembra mereyegl kaiya mokna maket ere nemara dumo suna makaisi mogl ana aglendi imboriya ende meglkwa: \q1 “‘No ene pre puming \q1 sitomgo, ana ene katno \q1 engrekrikwa. No muntawa \q1 giglange dumgo, ene kai erekrikwa.’ \m \v 33 Jon Baptais undre kaiya mokna ya te wain nuglo nekruko, ana ene yegl dingwa, ‘Ye mina spirit kinde suna moglkwa.’ \v 34 Erme Yomba Wam undre ana kaiya mokna ya nigl nongo ana ene dingwa, ‘Yagl i kaniyo! Ye kaiya mokna ya wain depigl nendre ana ye takis ingwa yomba ya tandaglme erikwa yomba bogl akiye wanmeglkwa.’ \v 35 Ba God nomanemo wakai ingwa yomba ye nono ombuno di norikwa i taragl kaima.” \s1 Tandaglme orkwa ambu ta Yesus kagle kungo eretongwa \p \v 36 Parisi ta Yesus di yei, ye yungunamugl enduwer kaiya mokna akiye ninambugle dungwa. Yeglpre Yesus ende ye keipamara pindre ana kaiya mokna nina pre bogl mina amedi moglkwa. \v 37 Taun suna igle ambu ta tandaglme bogl moglkwa. Enge igle Yesus wu Parisi ta yungumo mina kaiya mokna ne moglme digo pirtre ana ambumo i kombuglo mingi ta kungo demine orkwa kausi moglko indre ungwa. \v 38 Ana Yesus moglmara mokomugl andigl mogltre kai orkwa. Ye kaimo nuglo mina Yesus kagle sikugl tendre ana bre yungo pagl Yesus kagle koko ende tendre ana kagle si nendre, te kungo demine orkwa toindi kagle bolamugl endungwa. \p \v 39 Parisi ikra ambu taragl orkwa i kandre ye yene yegl prukwa, “Yagl i propet kaima ta moran, ambu ye nangiye akungwa i pirkan erambuka te ambu i tandaglme sraglmere orkwa i ye pirkan erambuka.” \p \v 40 Ana Yesus ka di ikine ende tongwa, “Saimon, na ka ta pirka ene ditenaglka.” \p Ana Saimon dungwa, “Beke Notnga dinaro.” \p \v 41 “Yagl suwarata monimo yagl suwo kur i wanambrika pre tongwa. Ana yagl ta K5,000 tendre te yagl ta K500 tendre orkwa. \v 42 Ana yaglmo suwo ye monino ta yenan te ikine endinambrika manga. Yeglpre, moni tongwa yagle ye yagl suwo-akiye mane ditongwa. Yegl erikwa i yaglmo suwo i mina ira wakai kaima pir moni tongwa yagle tenambe?” \p \v 43 Saimon di ikine endungwa, “Na pirka yagl ta K5,000 yungwa ikra gun pond kaima yongwa.” \p Ana Yesus ditongwa, “Ene kuno ere dinga.” \p \v 44 Ana ye kan akete ambumo kandre ana di Saimon tongwa, “Ene ambu i kano? Na ene yungun mina yungugl winga, ba ene katna nigl koraglka pre nigl narekitngra. Ba ambu i kaimo nuglo mina na katna nigl kogltre ana ye bre yungo pagl koko endungwa. \v 45 Ene na diwakai yei paunana sinekitngra. Ba ambu i na ende yungugl winga enge ikra katna kinde kondokre aimande sinongwa. \v 46 Ene olip nuglo kungo ta toindi na bitna mina endekitnga. Ba ambumo i kungo demine orkwa toindi na katna mina endungwa. \v 47 Yeglpre ene diteinga, ye tandaglmemo merkinde na kondo teingwa. Yeglpre ye na wakai kaima kangwa. Ba yomba ta tandaglmeno kurita kindekondo teingwa, i wakai kurita kanigwa.” \p \v 48 Ana Yesus ambumo ditongwa, “Ene tandaglmen prapra na kindekondo teinga.” \p \v 49 Ana yomba tau bogl mina amedi meglkwa ikra yene mambuno bogl dipirkwa, “Yomba i ira mogl tandaglme koko endume?” \p \v 50 Ba Yesus ambumo ditongwa, “Ene pirngi dinga i enene ere-yungwa, noman pokndi yenan endpo.” \c 8 \s1 Ambu tau Yesus omara akiye waningwa \p \v 1 Enge tau okuwo Yesus ende taun tau ya yungu epigl tau pindre, ana kamambuno wakai God kingdomo pre dipene endungwa. Disaipelma 12 ye bogl akiye eingo, \v 2 ana ambu tau akiye eingwa. Ambumo i okuna spirit kinde moglkwa ya te kinde imbo kanekane pango erewakai ere tongwa. Ta Maria (ye Makdala kamun mam we dingwa) ambumo ye mina okuna spirit kinde 7 meglko simenda endungwa. \v 3 Kusa ye Herot yungumo sugl moglkwa yagle ye embiye Joana. Te Susana ya ambu tau merkinde taragl kan-neingwa indre Yesus ya disaipelma wagle bogl akepledi teingwa. \s1 Mokna mongo sindiglkwa ka di simboglkwa \r (Matyu 13:1-9; Mak 4:1-9) \p \v 4 Taun bange bange yomba, Yesus moglmara ende wu meglko, ana yomba merkinde kaima yene makai singwa enge, Yesus ka i di simbogl dungwa, \v 5 “Yagl suwarata moknamo mongo sundra pre ende menda ongwa. Ye mokna mongo kongunmo mina suna sundugl ongo, mongo tau yange konbauna bange singwa, igle yomba bolamugl engriko, te kua wu neingwa. \v 6 Mongo tau yange makan kombuglo moglmara sindre ana pare wi singwa enge ye makan nuglo moglkrukwa pre gigle gogl kaglmbugl dingwa. \v 7 Mongo tau yange kugl kangigle orkwa mina suna singwa. Ana kugl kangigle orkwa bogl ende wu egli pindre ana mokna yatne endungwa. \v 8 Ana mongo tau yange makan wakaile suna singwa, ana mokna bogltre mongo keglkwa ana suwarandi mongo 100 100 keglkwa.” \p Ana Yesus ka di uglo yongwa, “Ene kinano panan ana ka i piryo.” \s1 Sragl mambuno pango Yesus ka di simbogl dume \r (Matyu 13:10-17; Mak 4:10-12) \p \v 9 Ana disaipelma wagle Yesus krapogl teingwa, “Ka di simbogl dinga i mambuno sraglmere.” \v 10 Ana Yesus ditongwa, “God kingdomo teke pangwa i ene piraglkwa pre ditongwa, ba yomba tau pre na ka i di simbogl diteinga, yegl pre, \q1 “‘ye kanaglkwa, ba kan \q1 dime dikraglkwa, te piraglkwa, \q1 ba mambuno pir dime dikraglkwa.’\x + \xo 8:10 \xt Aisaia 6:9\x* \s1 Yesus mokna mongo sindiglkwa ka di simbogl dungra i mambuno dipene endungwa \r (Matyu 13:18-23; Mak 4:13-20) \p \v 11 “Ka di simbogl diga i mambuno yegl, mokna mongo iwe God kamo. \v 12 Mokna mongo tau yange konbauna singwa, i yomba ka pirkwa. Ba Satan undre ana ka nomano mina suna yongwa i wausi ikorugl endungwa. Ye God kamo pirngi dikrimbi ana God ere-ikrambedi pre orkwa. \v 13 Ana mokna mongo tau yange makan kombuglo moglmara bolamugl singwa i yomba ye ka wakai ere pirtre gunyei ingwa. Ba ye nomano mina ende suna pi duglo endekrukwa. Ye enge sungunagle ta pirngi dingwa, ba ka kra ungwa enge ye pirngi dingwa gugl sungwa. \v 14 Te mokna mongo tau yange kewan kangigle ormara suna singwa i yeglmere, yomba tau ka pirkwa, ba ye ende ikine pindre, nangino taragl pre nomano kande pango, ana bona gana ya moni te makandle taragl ne moglpai eraglkwa ipre gun yengwa. Ana taragl i ye nomano sikugl endungo, ana ye mongono wakai koglkrukwa. \v 15 Ba mongo tau yange makan wakaile burkono dumara singwa, yeglmere yomba tau embriyeno ya nomano wakai yongo ka pirkwa i aimande ake mogltre ana ye mongo keglkwa. \s1 Ken-lam gagl baket atnekra ta yeikraglkwa \r (Mak 4:21-25) \p \v 16 “Yomba ken-lam gagl ana baket mina atnekra teke yeikraglkwa, mo bogl atnekra yeikraglkwa. Taman, ye ken-lam gagl boglmo mina bolamugl yenaglkwa, ana yomba ende yungugl undre ye ken ambuglangemo kanaglkwa. \v 17 Taragl teke paingwa i wu pendigl enaglkwa. Ana taragl prapra tusi paingwa i ta paikrambuka, wu pene embi yomba kanaglkwa. \v 18 Yeglpre ene wakai ere pirtre kanpogl siyo, yomba ta taragl pai tenan tau ama tenambuka te ta ake-nekrambuka ye mina kembra ta ake-neyeindi pirambuka i God i-eglke endinambuka.” \s1 Yesus mam ya angiglma wagle \r (Matyu 12:46-50; Mak 3:31-35) \p \v 19 Yesus mam ya angiglma wagle ye kana pre wingwa, ba igle ye moglmara mangigl enaglkwa mere manga, sraglpre yomba merkinde meglko angai yeikrukwa. \v 20 Yomba tau Yesus diteingwa, “Ene man ya angitnma wagle ene kanamnedi pre menda andigl meglkwa.” \p \v 21 Ana Yesus di ikine endungwa, “Yomba ta God kamo pirtre pinande erikwa i ye na mana ya te na angrima wagle.” \s1 Yesus dungo ir yuwanga bu yongwa \r (Matyu 8:23-27; Mak 4:35-41) \p \v 22 Ande enge suwarata ta Yesus disaipelma wagle yegl ditongwa, “Nono niglmong sipraksi ende bina koglo imbo enamga.” Dungo ana ye ende suna bot mina mambuno bogl ende eingwa. \v 23 Ye prapra bot mina ende pi meglko, Yesus yange ugl pangwa. Ana ir yuwanga giglendi niglmong bolamugl ungo, ana nigl mambuno bogl wu bot mina kau sinagledi orkwa. Ana ye prapra goramnedi kundugl pond geglkwa. \p \v 24 Disaipelma wagle pi ana Yesus uglo yokondre dingwa, “Yaglkande, Yaglkande, nono goraunga!” \p Ana Yesus andigltre ir ya nigl pembigl ka tongo, ana ir ya nigl pembigl bu yembriko ana nigl wermane erekrukwa. \v 25 Ana ye disaipelma wagle krapogl tongwa, “Ene pirngi dingwa aglo pame?” \p Ba ye sipuglodi kundugl gogl, ye yene di ikine ikine endingwa, “Yagl i irane? Ye ir ya nigl pembigl ka ditongo ana ye dumere kamo pinande eurika.” \s1 Yagl ta spirit kinde suna moglko Yesus erewakai orkwa \r (Matyu 8:28-34; Mak 5:1-20) \p \v 26 Yesus disaipelma wagle bogl bot mina ende pi Gerasa yomba kamuno eingwa, i Galili niglmong koglo imbo kra. \v 27 Enge igle Yesus bot pandigl ende okupole ongo ana taun yagl ta spirit kinde suna meglkwa ungo tengigl yembrika. Enge olto kaima yaglmo kungugl gagl endekre te yungugl paikrukwa, ba ye kombuglo dra yomba geglko pandiglmara i pai-pai orkwa. \v 28 Yaglmo i Yesus kangwa enge, ye kaglkane indre ana yange Yesus kagle mina sindre ana kaglkane binan bogl yungwa, “Yesus God mitna imbo kaima Wam, ene na sragl ere naraglendi pitne? Na ene yana diteinga, ene giu ere narekro!” \v 29 Ye dungwa i sraglpre, Yesus ka giglendi spirit kinde ditendre yaglmo i mina kondo ende menda po dungwa. Enge mere spirit kinde yagle i auro i wanmoglko, ana ye ongo kagle sen kogl sugl meglko, ye sen simbiglki dungo ana spirit kinde ye auro yendpi makan waule ta yomara suna pipi orkwa. \p \v 30 Ana Yesus krapogl tongwa, “Ene kangin irane?” \p Ye di ikine endungwa, “Na kangina Ami.” Sraglpre, okuna spirit kinde merkinde ende ye mina suna eingwa. \v 31 Ana spirit kinde yanadi Yesus tendre, no di maugl beiye yeikrumara suna endekro dingwa. \p \v 32 Bugla merkinde meglmbe akete yumun ne meglkwa. Yeglpre spirit kinde wagle Yesus no diendinan ende bugla mina suna enamunedi yana digo ana Yesus prawedi spirit kinde wagle tongwa. \v 33 Ana spirit kinde yagl mina kondo ende menda pindre, ana ye ende bugla mina suna eingo ana bugla prapra sinoglundi dangine ende atne pi nigl numbun mina ende atne pi, geglkwa. \p \v 34 Ana bugla sugl yomba tau sragl plau dungwa i kandre, ana ye mukundi endpi taun suna ya te dumo bina dangine akiye ka i yomba boglo kugl teingwa. \v 35 Ana yomba ende bina pi sragl taragl plau dungwa i kana pre eingwa. Ye Yesus moglmara undre kanigo, spirit kinde yaglmo kondo ende menda eingwa ikra Yesus kagle mina amedi mogltre, ana kungugl gagl ere nomanmo wakai pango ana yomba prapra kandre kundugl geglkwa. \v 36 Yagl ta mina spirit kinde meglko Yesus erewakai orko kanigwa ikra yomba diteingwa. \v 37 Ana Gerasa kamun yomba prapra Yesus no kamunomugl kondo ende enambedi pre krapogl teingwa, sraglpre ye kundugl pond geglkwa. Yeglpre Yesus disaipelma wagle botno mina ende suna pindre ana endongwa. \p \v 38 Ana spirit kinde yagl i mina okuna ye kondo ende menda wingwa yagle ikra Yesus bogl akiye enambugledi yana dungwa. Ba Yesus yaglmo diendindire, dungwa, \v 39 “Ende ikine yungunomugl pindre ana God diu ene mina eretongwa i yomba dito.” Yeglpre yaglmo endpi taun winambodi yomba prapra Yesus diu ye mina eretongwa ikra ditongwa. \s1 Jairus ambuglo goglkwa ya te ambu ta Yesus gaglmo suna punduno akungwa \r (Matyu 9:18-26; Mak 5:21-43) \p \v 40 Ana Yesus ende ikine niglmong koglo ongwa. Ana yomba merkinde ye diwakai yeitengwa. Sraglpre ye prapra unambedi pre suglmo meglkwa. \v 41 Ana yagl ta kangiye Jairus ye makai yungu sugl moglkwa yomba kande, ye undre yange makandle Yesus kagle mina sindre ana Yesus ende ye yunguna enambedi pre yana dungwa. \v 42 Sraglpre ye nangiglma ta moglkrikwa ambuglo suwara kaima moglkwa, ambaimo i buglayungu 12 nongwa. Ambaimo gorambuka magl orkwa. \p Ana Yesus konbauna bange pi pango yomba merkinde kaima ye omara dakagl dakagl eingwa. \v 43 Ana ambu ta igle moglkwa, ye ba aimande kanmogl ongo buglayungu 12 orkwa. Ba yomba ta ambu i kindemo erewakai ere tenamnedi erikwa manga.\f + \fr 8:43 \ft Erme pirpogl singwa yomba tau epigl i mina ka ikine ta ama pamedi pirkwa. Ka i yegl, “Ye kindemo ere wakai eraglmedi monimo prapra dokta te kondungwa.”\f* \v 44 Ambumo yomba merkinde wimara suna Yesus mokomugl undre ana Yesus gaglmo suna olto punduno uglmange ere akungo ana ambumo ba kangwa ikra oglandi bu yongwa. \p \v 45 Ana Yesus krapoglkwa, “Ira na akume?” Ana ye prapra i uglmange erikwa ana Pita dungwa, “Yaglkande, yomba merkinde ene motnara winambo di dakagl dakagl meglkwa.” \p \v 46 Ba Yesus dungwa, “Yomba ta na akungwa. Sraglpre, na pirka na mina yombura ende menda ongwa.” \p \v 47 Ana ambumo prukwa ye sragl orkwa i sipoglkwa, yeglpre ambumo ongo kagle sungo uglmange erambuka mangwa, ana ye wu Yesus kagle mina yange sungwa. Igle yomba prapra meglmara, ye sraglpre Yesus gaglmo suna akungwa ya te sraglmere ye kindemo oglandi bu yongwa ikra di Yesus tongwa. \v 48 Ana Yesus di ambumo tongwa, “Na ambura, ene pirngi dinga i enene erewakai orkwa, noman pokndi yenan endpo.” \p \v 49 Yesus ka i di moglko, Jairus makai yungu sugl moglkwa yagl kande ye yungumugl kakepmo yomba ta undre, Jairus ditongwa, “Ene ambutn goglkwa, ka beke tongwa yagle yumbun wakane tekro.” \p \v 50 Yesus ka i pirtre ana di Jairus tongwa, “Ene kundugl goglkro, ene pirngi keunde do ana ambai kindemo argan erambuka.” \p \v 51 Ana Yesus pi Jairus keipamara plau dungwa enge, ye yomba mane ditongo ye bogl akiye yungugl ta pikrikwa, ba Pita ya Jon, Jems te gak nem ya mam bogl ende yungugl eingwa. \v 52 Ana yomba prapra igle meglkwa ye ambai pre kaimo ere kai giglange si meglko, ana Yesus dungwa, “Kai erekriyo, ambai goglkrukwa ye ugl keunde pangwa.” \p \v 53 Ye prapra Yesus bakagl gaugl ereteingwa sraglpre ye kanigwa ambai kaima goglkwa. \v 54 Ba Yesus eremogl ambai ongo akindre ana agle dungwa, “Ambai ya, ene andiglo.” \v 55 Ana ambai spiritmo ende ikine ungo, oglandi anduglko ana Yesus yomba ditongwa, ambai taragl ninambuka ta i teiyo dungwa. \v 56 Ambaimo nem ya mam sipuglo dimbrika, ba Yesus sragl plau dungwa i yomba ta dite dinaglmedi pre manedi gigle dungwa. \c 9 \s1 Yesus disaipelma 12 kongun diendungwa \r (Matyu 10:5-15; Mak 6:7-13) \p \v 1 Yesus disaipelma wagle 12 aglendi makai sindre, ana ye spirit kinde prapra simenda ende te kinde imbo kanekane pra kuno eran erewakai eraglmedi pre yombuglo gigledi tongwa. \v 2 Ana ye aposel wagle dimenda endungwa, God kingdom pre kamo dipene endindre ana kinde sinambuka erewakai eraglkwa. \v 3 Ye ditongwa, “Ene konbo eglke enaglmara buglo muglmbo ikre, gagl kamban ikre, kaiya ikre, minge moni ikre, te gaglsuna kawate ta indre pikriyo. \v 4 Ene yungu ta ende yungugl eimbi, igle keunde moglpi ana ende enaglkwa enge taun i kondinaglkwa. \v 5 Yomba ene diwakai yeikrimbi, ene ye dumono i oglandi kinde kondo ana katno kungane tama bagl endiyo. Yegl eraglkwa i yomba mambunono kinde yoko paimoglkwa i pirkan eraglkwa.” \v 6 Yeglpre ye kondo ende yungu epigl bange bange kamambuno wakai dipene endindre ana yomba koglkoglo kinde singwa erewakai erikwa. \s1 Herot eremogl Yesus ira moglmedi prukwa \r (Matyu 14:1-2; Mak 6:14-16) \p \v 7 Herot, Galili yaglkande moglkwa enge taragl kanekane plau dingwa i pirpogl sikrukwa. Sraglpre, yomba tau Jon Baptais andigl ukor ome digo, \v 8 tau Elaija plau dumiwo digo, ana tau propet okuna imbo ta ukor ome dingwa. \v 9 Ba Herot dungwa, “Na okuna Jon nungo gare kondingra. Yagl ira pre ka i digo na pirye?” Ana ye Yesus kanagledi pre ningadi prukwa. \s1 Yesus yagl 5,000 kaiya mokna tongwa \r (Matyu 14:13-21; Mak 6:30-44; Jon 6:1-14) \p \v 10 Aposel wagle ende ikine undre ana ye taragl prapra erimere i Yesus diteingwa. Ye aposel keunde auro yungo, ye yene ende taun ta kangiye Betsaida we dimara mangigl eingwa. \v 11 Ba yomba merkinde ka i pirtre, Yesus omara mokomugl eingwa. Ana ye yomba diwakai yei tendre, God kingdomo pre dite ana yomba kinde singwa erewakai ere norambedi pirkwa mere erewakai eretongwa. \p \v 12 Ana kamun pokndi ande beinagledi orko, disaipel 12 ye moglmara undre, ana dingwa, “Yomba prapra diendo, sraglpre ye yungu epigl mangigl yeimara igle pindre ana yungu panaglkwa ya kaiya mokna doko topo eraglkwa, sraglpre, yawagle nono dumo waule suna mounga.” \p \v 13 Ba Yesus di ikine endungwa, “Ye sragl ninaglkwa pre enene ta i teiyo.” \p Ye di ikine endingwa, “No bret 5 keunde yongo ana fis suwo yongwa. Ene pitnga no pindre yomba i prapra kaiya moknano topo eramuno?” \v 14 Igle yagl 5,000 meglkwa. \p Ba ye disaipelma wagle ditongwa, “Ditembi yomba 50, 50 dimakaisi amedi molondo.” \v 15 Disaipelma wagle yegl eriko ana yomba prapra amedingwa. \v 16 Yesus bret 5 ya te fis suwo ikra indre ana kan imbo heven ende God diwakai yei ana bret ya fis bukondi ana disaipel wagle tongo ye yumbusi yomba teingwa. \v 17 Ye prapra neingwa kuno orko ana disaipel wagle bukondi diure kawa tongwa wakai ere gande basket 12 gre kau singwa. \s1 Pita eremogl Krais pre dipene endungwa \r (Matyu 16:13-19; Mak 8:27-29) \p \v 18 Enge suwarata Yesus yene mundu mogltre kamange ere moglko, disaipelma wagle ye moglmara wingo ana ye krapogl tongwa, “Yomba merkinde ye na pre ira we dime?” \p \v 19 Ye di ikine endingwa, “Tau ene pre Jon Baptais we digo te tau ene pre, Elaija we digo, te tau ama propet okuna imbo ta andigl ukor omedingwa.” \p \v 20 Yesus krapogl tongwa, “Ene sragl wedi pirme? Ene na pre ira we dim?” Pita di ikine endungwa, “Ene Krais God pinde i-pere ende Israel yomba i-ikine endinatne dungwa.” \s1 Yesus yene giugogl ana gorambuka pre ka dungwa \r (Matyu 16:20-28; Mak 8:30–9:1) \p \v 21 Yesus ka giglendi ditendre, i yomba suwarata ditekriyo dungwa. \v 22 Ana ye yegl dungwa, “Yomba Wam giu merkinde goran ana ende okuna eingwa yomba ya pris kande wagle ya te lo beke teingwa yomba mokono tembi ana ye sigoraglkwa. Ba ande enge suwota yenan andigl ukor enambuka.” \p \v 23 Ana Yesus disaipelma wagle prapra ditongwa, “Yomba suwarata na bogl unagledi pirambuka, ye yene pre pirkre ana endimo-prak kake indre, ana na wimara wondo. \v 24 Sraglpre yomba ta yene kor-morambuka ere-inagledi eran, okuwo kor-moglkwa i wau borambuka. Ba, ta ye na pre ere kor-moglkwa i kinde kondinan ana yene kor-moglkwa okuwo ere-inambuka. \v 25 Yagl ta makan koglkoglo taragl prapra imakaisi kuno erambuka, ba yene erekinde ere yanginambuka ana taraglmo i sraglmere ere yene akeple ditenambe? \v 26 Yomba ta na ya te na kanna pre angai goran, okuwo Yomba Wam yene ambuglangemo mina ya te, Nem ambuglangemo mina suna ya te angelo holi bogl unaglkwa enge ana ye pre angaino gogl tenambuka. \v 27 Na ka kaima ene diteinga, yomba tau mangigl andigl meglkwa ya, ye goglkre kor-moglpai ana God kingdom kanaglkwa.” \s1 Yesus nangiye yakete wu kaneta ongwa \r (Matyu 17:1-13; Mak 9:2-13) \p \v 28 Yesus ka i dungwa ande enge 8 dundungo, ye kamange era pre Pita ya Jon te Jems auro yungo ana kamun muglo ta ende egli eingwa. \v 29 Igle Yesus kamange eremoglko, ye gumadra i-yakete wu kaneta ongo, ana ye gaglmo kamun pogl dungwa mereyegl ambuglangesi kruwo kaima ongwa. \v 30 Ana oglandi kaima yagl suwo Yesus bogl ka dingwa, ye Moses ya Elaija. \v 31 Ye heven ambuglange mina suna plau dimbriko ana Yesus ende Jerusalem enan God dumere mere pai inan gorambuka pre ye ka dingwa. \v 32 Pita ya yagl suwo-akiye eingwa ikra bogl ugl paingwa, ba ye andigl ana Yesus ambuglangemo kanigo ana yagl suwo Yesus bogl akiye igle andigl meglkwa.\f + \fr 9:32 \ft Taragl i enduwer plau dungwa mere pangwa.\f* \v 33 Yagl suwo Yesus kondo ende enambrika enge magl orko, ana Pita di Yesus tongwa, “Yaglkande, nono mangigl igle moramga wakai pangwa. No yungu akrika suwota sinamga, ta ene pre, ta Moses pre, te ta Elaija pre.” (Ye sragl ka dungwa i yene ta pirpogl sikrukwa.) \p \v 34 Ye ka ama dimoglko, kamun kuakawa ta plaudi, ye were isuna endindre, ana kamun kuakawa ye meglmara waidi ye isuna endungo, ana kundugl geglkwa. \v 35 Ana ka ta kamun kuakawa mina dungwa, “I na Wana, ye na pinde i kondiga, ye kamo piryo.” \v 36 Ka i di kondungo, ana ye kanigwa Yesus yene mundu moglkwa. Disaipelma wagle ka i yene keunde pirtre ana kiendi mogl, ye taragl kanigwa ikra yomba ditekrikwa. \s1 Yagl gak ta spirit kinde bogl moglko Yesus erewakai orkwa \r (Matyu 17:14-21; Mak 9:14-29) \p \v 37 Ana tangina ye kamun muglo ende atne wingo, ana yomba merkinde wu Yesus tengigl yeingwa. \v 38 Yagl ta yomba merkinde meglmara suna, agle binan bogl dungwa, “Beke Notnga! Ene yana diteinga, ene na wana kano; sraglpre ye na wana suwara kaima moglkwa! \v 39 Ye spirit kinde ta kane sungwa, ana ye oglandi ongo kagle duglosi gigle dungo, spirit kinde gak piyasi endungo goragledi ere, ana ake pur-di dra euriye sungwa. Ana aimande erekinde eretongwa ana ye kondo ende enambuka mere manga. \v 40 Na ene disaipelma wagle simenda endinaglmedi pre yana diga, ba ye simenda endinaglkwa mere manga.” \p \v 41 Yesus di ikine endungwa, “Ene pirngi dikrikwa yomba epitno. Enge sramuna na ene bogl moragle? Enge sramuna na ene akeple dinagle? Ene wan imangigl yawo.” \p \v 42 Ana yagl gakmo ungo, ana spirit kinde gak si makandle ende, ana piyasi endungwa goragledi orkwa. Ba Yesus ka giglendi di spirit kinde tendre, ana gak erewakai ere tendre, ana te ikine ende yene nem tongwa. \v 43 Ana yomba prapra God yombuglomo pond i kandre, sipuglo dingwa. \s1 Yesus yene gorambere pre aglke dungwa \r (Matyu 17:22-23; Mak 9:30-32) \p Yomba prapra Yesus taragl kor orkwa i kan kinano gundo meglko, ana yene disaipelma wagle ditongwa, \v 44 “Kinano yei wakai ere piryo, na ka ta ene ditenaglka. Yomba Wam ye indre yaglkumba onguno mina yenambuka.” \v 45 Ba ye ka i mambuno sraglmere pangwa i pirpogl sikrikwa. Ka i ye mina torwa orkwa, yeglpre ye pirpogl sikre, ana ye ka i krapogl tenamnedi pirkwa ba kundugl geglkwa. \s1 Ira kande kaima morambe \r (Matyu 18:1-5; Mak 9:33-37) \p \v 46 Disaipelma wagle mambuno bogl yene mina ira kande kaima morambedi tengramo dingwa. \v 47 Ana ye ka pirkwa i Yesus kandre ana gak kembra ta indre ana yene moglmara koglokra endungo andigl moglkwa. \v 48 Ana ye disaipelma wagle ditongwa, “Yomba ta na kangina mina gak kembra i di-inan na diyungwa, ana yomba ta na di-inan ye ama na diendungwa yagle diyungwa. Yeglpre ene prapra mina yomba ta mogl-atne endungwa i ye kande kaima moglkwa.” \s1 Yomba ta ene dikinde yeikrambuka i ene yomban moglkwa \r (Mak 9:38-40) \p \v 49 Jon dungwa, “Yomba kande, no kamga yagl ta ene kangin mina spirit kinde simenda endungo, ana no mane ditomga. Sraglpre ye nono epitno mina ta moglkrukwa.” \v 50 Yesus dungwa, “Ye mane ditekriyo, sraglpre yomba ta ene dikinde yeikran, ye ene yombano moglkwa.” \s1 Samaria yomba Yesus yungunomugl udinambedi mane dingwa \p \v 51 God eremogl Yesus auro yend imbo heven enambuka enge mangigl orko, ana Yesus ende Jerusalem enagledi poglodi prukwa. \v 52 Ana ye kakep yomba di endungo ende okuna eingwa. Ye ende Samaria yomba yungunomugl pindre, taragl prapra ake wakai ere yeitenaglkwa. \v 53 Ba dumo igle yomba ye unambe dikrikwa. Sraglpre ye pirkwa Yesus yene ende Jerusalem enambukra wedi pirkwa.\f + \fr 9:53 \ft Samaria yomba, Gerisim makan muglo makaisi ofa ere, te kamambuno pirpir erikwa. Ba Juda yomba ende Jerusalem pindre lotu kande ere-ere erikwa. Jon 4:20 mina kano. Samaria yomba eremogl, Juda yomba ye mambuno du-wakai mina lotu erekrimedi pirkwa, ipre ye enge i Yesus akeple dikrikwa.\f* \v 54 Ana disaipelma suwo Jems ya Jon i kandre, ye kra peurka, “Yaglkande, ene pra wedi pitn, no dumbugl donga heven ende atne undre ana yomba erekinde ere tenambo?” \v 55 Ba Yesus kan aketendre ana ka-tongo, \v 56 ana ye ende yungu epigl bange ta eingwa. \s1 Yomba eremogl Yesus omara mokomugl enaglkwa kamo \r (Matyu 8:19-22) \p \v 57 Ye konbauna bange endpi paingo, yagl ta di Yesus tongwa, “Ene kamun koglkoglo enatnara na mokonomugl enaglka.” \p \v 58 Yesus di ikine endungwa, “Agl are yungumo kombuglo mur yongo, te kua ye yungumo yongwa, ba Yomba Wam ye yungumo toglmo ta yeikrukwa.” \p \v 59 Ye di tongwa, “Ene na mokonamugl wo!” \p Ba yaglmo di ikine endungwa, “Yaglkande, komnaiye kana na kanwinge etn pindre ana nina maugl sinaglka.” \p \v 60 Yesus ditongwa, “Kanwinge etn geglkwa yene geglkwa yomba maugl sinaglkwa, ba ene ende pindre God kingdom pre dipene endo.” \p \v 61 Yagl ta ama dungwa, “Yaglkande, na ene mokon mina unaglka, ba komnaiye kanwinge etn na ende ikine pindre, ana yombana wakai molo ditenaglka.” \p \v 62 Yesus di ikine endungwa, “Yomba suwarata makan wakungwa taragl guma akindre, makan wake, ana kan ikine endinan, ana God kingdomo mina suna kongun erambuka kuno erekrukwa.” \c 10 \s1 Yesus yomba 72 kongun dimenda endungwa \p \v 1 Enge igle mokomugl Yesus yomba 72\f + \fr 10:1 \ft Erme pirpogl singwa yomba tau yegl pirkwa, Yesus eremogl yomba diendungwa i 72 ta mane dingwa. Ye 70 keunde di endume dingwa. Ana namba 70 epigl 1 mina panan ana epigl 17 mina ama namba 70 panambuka.\f* kor dagl pinde indre ana ye suwo suwondi di taun kande ya kembra prapra aglokra yene enagledi prumara igle okuna kana piyo di endungwa. \v 2 Ana Yesus ditongwa, “Kaiya mokna merkinde mongo de bogl yei kondungwa, ba kongun yomba mere mogl simakai sinaglkwa manga. Yeglpre, Yaglkande kongun nemyagl kamange ere teimbi, ye kongunmo yomba di endinan ana yene kaiya moknamo mongo simakai sinaglkwa. \v 3 Ende piyo! Ene sipsip mereyegl na di agl koglma meglmara suna endiga. \v 4 Ene moni paus ya gagl kamban ya katno towo ta ikriyo, te konbo bange yomba ta koglkare ditekriyo. \p \v 5 “Ene yungu ta yungugl enaglkwa enge, komnaiye kana yegl dinaglkwa. Yungu igle yomba nomano pokndi yenano. \v 6 Ana yungu igle yomba ene kanwakai yei nomane wakai pangwa ta moran, ene nomano pokndi yei koglkare dingwa i ye mina panambuka. Ta manan, nomano pokndi ya koglkare dingwa i ende ikine enene mina unambuka. \v 7 Yungu suwarata yungugl enaglmara i keunde mogltre, ana ye nigl kaiya mokna taragl ta ene tenaglkwa i keunde neiyo, sraglpre kongun yomba ye topomo inambuka, ene winambo di ende yungu ta ta pikriyo. \p \v 8 “Ene ende taun ta suna eimbi ana yomba ene diwakai yeitendre, ene pre kaiya mokna ta akekun ere yei tembi neiyo. \v 9 Ene dumo kande igle yomba kinde sungwa erewakai ere tendre, ana yomba igle yegl diteiyo, ‘God kingdomo ene mina mangigl wu kondungwa.’ \v 10 Ba ene ende taun ta suna eimbi, ana ye eremogl ene ta di yungugl endekrimbi, ene ende dumo kande suna konbauna yeimara igle pindre ana diyo. \v 11 Ene tauno igle kunganemo no katno mina sidange meglko, ana no tamasi ikine enene mina endumga. Ba i pirpogl siyo, God kingdomo ene mina mangigl ungwa. \v 12 Na ene diteinga, God ka-tange tenambuka enge kande mina Sodom yomba mitno pond gogl tendre ana taun igle ka-tange tenambuka. \s1 Dumo kande tau yomba pirngi dikrikwa \r (Matyu 11:20-24) \p \v 13 “Korasin yomba, yumbun kande ene mina plau dinambuka. Betsaida yomba, ene mina yumbun akiye plau dinambuka. Ene mina suna kimagl gaglebogl erimere i Taia ya te Saidon ye mina ta oruma daglma, ye yene tambre kana tandaglmeno pre kundugl gogl ana yange amedi weraisi, yungum gamba mai indre, ana ye okuna imbo nomano yake tomnedi ombuno digo. \v 14 Ba enge kande mina God ka-tange yomba tenambuka enge, Taia ya Saidon ye mitno pond gogl tendre, ene mitno kurita gorambuka. \v 15 Ana ene Kaperneam yomba enene akepledi yend mitna imbo heven enaglmo? Tamanga, ene piyasi geglkwa dumo atne endinaglkwa.” \p \v 16 Yesus yene disaipelma wagle ditongwa, “Yomba ta ene kanno piraglkwa, i na kanna pirkwa, te yomba ta ene kanno sendimbi, i na kanna sendingwa. Te yomba ta na kanna sendimbi, ana na diendungwa yagle ye kamo sendingwa.” \s1 Yagl 72 ikra ende ikine wingwa \p \v 17 Yagl 72 ikra gun argan bogl ende ikine undre ana dingwa, “Yaglkande, no ene kangin mina ka giglendi dumgo ana spirit kinde wagle no kanno pinande erikwa!” \p \v 18 Ana Yesus di ikine endungwa, “Na kaninga Satan kamun pogl dungwa mereyegl heven imbo yange atne sungwa. \v 19 Piryo, na ene yombura teinga, yeglpre ene toki meglmara tembe engre ende pindre, ana toki gaimbande ya kunda ikine Satan yombuglomo pangwa i prapra engre atne endimbi ana i ene ta erekinde ere tekrambuka. \v 20 Ba spirit kinde ene kanno pinande erikwa ipre ene gun yeikraglkwa. Ba ene gun yeiyo; sraglpre, ene kangino heven suna pepa mina pangwa.” \s1 Yesus gun pond yongwa \r (Matyu 11:25-27; 13:16-17) \p \v 21 Ana enge igle Holi Spirit Yesus mina kau sungo gun yendre ana dungwa, “Nina, ene heven ya makandle, Yaglkande. Na ene dembinsi teiga. Sraglpre, ene eremogl yomba pirpogl singwa taragl aketeke yei tendre ana yomba taragl beke pirkrikwa ene gak kembra mere ombuno ditenga. Kaima, Nina, taragl ene pitnere mere plau dungwa. \p \v 22 “Na Nina taragl prapra nare kondungwa, yomba suwarata ta Wam ira moglkwa i ta kanpogl sikrikwa. Nem keunde kangwa, ana yomba suwarata ta nem ira moglkwa i ta kankrikwa. Wam keunde kangwa, ana Wam ye yomba pinde yungwa i ombuno dungo ye Nem kanigwa.” \p \v 23 Ana Yesus kan akete disaipelma wagle kandre, ana ye keunde ditongwa, “Ene kanigwa, taragl i yomba pra ongumutno mina kanigwa pre God eran ye gun yenaglkwa. \v 24 Yeglpre na ene diteinga, propet merkinde ya te king merkinde ene taragl kanigwa i ye okuna kanamnedi erikwa, ba ye ta kankrikwa. Te ene ka pirkwa i ye piramnedi pirkwa, ba ye ta pirkrikwa.” \s1 Yesus eremogl Samaria yagl wakai ta di simbogl dungwa \p \v 25 Lo beke tongwa yagl ta undre ana Yesus dipiragledi pre krapoglkwa, “Beke Notnga, na sragl ere kor aimande moraglka inagle?” \p \v 26 Yesus di ikine ende tongwa, “Moses lomo pepa mina suna sragl wedi muno beglko pame? Ene sraglmere ere ketne?” \p \v 27 Yaglmo di ikine endungwa, “Yaglkande ene Godnen, noman mina mundu wakai kandre, ana kuiyan mina mundu ya te yombutn prapra ya te, poglodi pitnga prapra akiye. Ana enene pre wakai kanere yeglmere, yomba mangigl meglkwa i wakai kano.”\x + \xo 10:27 \xt Wok Pris 19:18\x* \p \v 28 Yesus di ikine endungwa, “Ene pamere dinga, yegl ertre ana ene kor-moratnga.” \p \v 29 Ba lo beke tongwa yomba ye yene yomba du-wakai moledi prukwa, yeglpre ye krapogl Yesus tongwa, “Yomba i ira mere na kanwakai yenagle?” \p \v 30 Yesus di ikine endungwa, “Yagl ta Jerusalem kamun kondo end-ime Jeriko enapre ongwa, ana kunogl gogl yomba ake gidi mogl, kunguglmo gaglmo ake argla dindre, ere singo gorambuka mere pango ana teke ende eingwa. \v 31 Ana pris ta konbauna suwara i keunde end-ime pindre ana yaglmo ikra kandre ana kindekondo konbauna koglokra endongwa. \v 32 Kuno yegl keunde, Levai yomba suwarata ama igle wu ana yaglmo i kandre, ombugl konbauna koglokra endongwa. \v 33 Ba Samaria yagl suwarata konbauna embirara igle undre yaglmo paimoglko kandre ana ye miriye pond goglkwa. \v 34 Ye yaglmo pamara pindre ana ende nuglo kungo ya wain nuglo toindi boglmara ende, ana tu kogl tongwa. Te ye yaglmo i boglo ere yene dongimo mina bolamugl ende yendpi yomba eglke wu pai-pai erimara yungu pandigl ana igle ye suglmo wakai moglkwa. \v 35 Tangina ta ye yungu sugl meglkwa yomba moni mongo suwo i menda ende tendre, ana dungwa, ‘Ye suglmo wakai molo. Na konbauna igle ende ikine unaglka enge, yaglmo ipre ene taragl ta ere tenatnere mere na ene topo te ikine endinaglka.’ \p \v 36 “Ana yomba suwota i ye mina ene pitn kade iramere kunogl gogl yomba eresigura i kan ere wakai ere tome?” \p \v 37 Lo beke tongwa yagle i di ikine endungwa, “Yagl ta miriye gogl wakai ere tongwa yagle ikra.” \p Ana Yesus ditongwa, “Ene ende pindre ana ormere yeglmere ero.” \s1 Yesus ende Marta ya Maria yungunomugl ongwa \p \v 38 Yesus yene disaipelma wagle bogl konbauna ende wingo, ye ende yungu epigl ta yomara ungwa, igle ambu ta kangiye Marta, ye eremogl Yesus diwakai yei auro yend yungumo mina ongwa. \v 39 Marta ambauglo ta moglkwa kangiye Maria, ye Yaglkande moglmara kagle mina amedi mogltre ana ye ka dungo pir moglkwa. \v 40 Ba Marta ye kaiya mokna prapra ake wakai ere tenagledi pitnbogl ere nomano kinde pirtre ana ye Yesus moglmara undre krapogl tongwa, “Yaglkande, ambara na kinde kondungo, nana kongun prapra erika i ene kankitno? Ye ditemin wu na akeple dinarano.” \p \v 41 Ana Yaglkande di ikine ende Marta tongwa, “Marta, Marta, ene taragl merkinde pre pitngo ana nomanen kinde orkwa \v 42 ba taragl suwarata inatnga pai moglkwa. Maria sragl wakai kaima pinde yungwa ana taragl i ye mina ta i eglke endekraglkwa.” \c 11 \s1 Yesus kamange eraglmere beke tongwa \r (Matyu 6:9-15; 7:7-11) \p \v 1 Ande enge suwarata Yesus dumo bangeta kamange ere moglkwa. Ana ye kamange ere kondungo, yene disaipelmo suwarata Yesus ditongwa, “Yaglkande, no kamange eramunere beke noro. Okuna Jon Baptais disaipelma wagle beke tomere yeglkra.” \p \v 2 Yesus disaipelma wagle ditongwa, “Ene kamange eraglkwa enge, yegl dinaglkwa: \q1 “‘Nina, ene kangin holi \q1 panambiwo, ene kingdomnen unano. \q1 \v 3 Ande enge yomere yomere \q1 kaiya mokna no ninamnere noro. \q1 \v 4 No tandaglmeno kinde \q1 kondo noro, yeglmere yomba \q1 aglau erenorkwa i ama kinde \q1 kondo tomga. Ana bagl nusi \q1 mina no auro i suna pikro.’” \p \v 5 Ana Yesus disaipelma wagle ditongwa, “Ene mina suwarata yomba ta yeininan ana ye enduwer suna ende moglmara pindre ana ditenambuka, ‘Yeinombuglka, na bret suwota kur inaglka. \v 6 Sraglpre na yomba yeineinga ta konbauna eglkekuri wan wu na yungunamugl ungwa. Ana na kaiya mokna ye tenaglka ta yeikrukwa.’ \p \v 7 “Ana yomba yungugl moglkwa ikra yegl di ikine endinambuka, ‘Ene na yumbun narekro; yungu dra kande yongugl kondiga, ana na nangrima akiye bogl mina ugl pamga, na andigl taragl kanekane ene ta i tekraglka.’ \v 8 Na ene diteinga, yungu nemyagl ene yeinembrika ipre andigl bret ta i tekrambuka. Ba ene angai goglkre kra ningadi potnga pre ye andrakrumara andigl ana taragl prapra inagledi dinga mere i-tenambuka. \p \v 9 “Yeglpre na ene diteinga, krapotn ana God ene tenambuka, dokun ana ene kanatnga. Sigiu dimin ana yungu dra yauro ende tenambuka. \v 10 Yeglpre yomba prapra God krapogltre, inaglkwa; te ye dokindre kanaglkwa. Te ye sigiu dimbi, yungu dra yauro ende tenambuka. \p \v 11 “Ene yagl gak ta nem motn, wan fis ta pre kra poran, ene toki ta i-tenatno? \v 12 Mo ye kua muglo pre kra poran, ene toki kinde gaimbande ta i tenatno? \v 13 Ene yomba kinde meglkwa ba pirpogl si, nangro taragl wakai teingwa. Yeglmere Neno heven suna moglkwa, yomba krapeglkwa mere ye Holi Spirit tenambuka.” \s1 Yesus ya Belsebul \r (Matyu 12:22-30; Mak 3:20-27) \p \v 14 Spirit kinde yagl ta mina moglko ka dikrukwa, Yesus simenda endungwa. Ana enge i spirit kinde ende menda ongo ana yagl ka dikrukwa ikra mambuno bogl ka dungo ana yomba merkinde kaima kan sipuglo dingwa. \v 15 Ba yomba tau dingwa, “Ye spirit kinde wagle sutno yomba kande Belsebul yombuglomo tongo kade ye spirit kinde simenda endungwa.” \v 16 Ana yomba tau Yesus ta eran kanamnedi krapogl, ye heven kimagl ta ero dingwa. \p \v 17 Ba Yesus ye nomano mina pirkwa i kangwa, yeglpre ye ditongwa, “Dumo kande tau yomba yene yumbusi epigl mere ende ana ye yene kunda beglmbi ana dumo kande i kinde ere kondinambuka. Te yomba komuno okuwo epigl suwarata yumbusi kunda beglmbi ama yene yangesi wu perepere enaglkwa. \v 18 Yeglpre, Satan kingdomo yumbusi wu epigl mere pindre yene kunda beglmbi, ye kingdom i sraglmere andigl giglendi panambe? Na ka diga i sraglpre ene eremogl Belsebul yombuglo narko spirit wagle simenda endume dingwa. \v 19 Na erme Belsebul mina spirit kinde wagle simenda endiga panan, ene mokonomugl wingwa yomba ye ira mina spirit kinde wagle simenda end-ime? Yegl eran enene mokonomugl wingwa ye ene kanno yumbu singwa i aglau erikwa. \v 20 Ba na God yombuglomo mina spirit kinde wagle simenda endiga panan ana i kuno kaima orkwa, God kingdomo ene mina wu kondungwa. \p \v 21 “Ana yagl giglekui dungwa ta ye kunda taraglmo prapra indre akekun ere, yene yungumugl sugl wakai moran, ana yene bonamo prapra yomere yenambuka. \v 22 Ba yagl giglekui dungwa ta yungu nemyagl ikra kunda bogl tendre ana yombuglo ertre ye kunda sragl akeple dungwa yomara ikra wausi yend pindre ana yomba yumbusi tongwa. \p \v 23 “Yomba ta na yombana moglkrukwa, ye na kundana ikine erenarikwa. Yomba na akeple dindre imakai sikrukwa, ye kaima yomba si perepere endungwa. \s1 Spirit kinde ende ikine ungwa \r (Matyu 12:43-45) \p \v 24 “Spirit kinde yagl ta mina ende menda unambuka enge, ye endpi dumo kugla dumara ta mogl ir sinambuka ba dumo i ta doko kan ikran ana yene yegl dinambuka, ‘Na ende ikine yungu okuna kondimara igle enaglka.’ \v 25 Ye ende ikine pi kango ana yungu wiglki kuro ende ake wakai kaima ere endigo yongwa. \v 26 Ana ye ende ikine pi spirit kinde 7 yene mereyegl manga, ye kinde kaima meglkwa auro ipi yungu yungugl igle suna ongo meglkwa. Ana yombamo i okuna kurita wu kinde ongwa ba erme ye wu kinde kaima enambuka.” \s1 Gun kaima yenaglkwa \p \v 27 Yesus ka i di moglko, ambu ta yomba merkinde kaima meglmara suna kra agle dindre ana ditongwa, “Ambu ta ene kugl yei ana am tongwa ambumo i ye gun yenambuka.” \p \v 28 Ba Yesus di ikine endungwa, “Yomba ta God kamo pirtre ana dumere pinande erikwa, ye gun yenaglkwa.” \s1 Yesus kimagl ta erambedi pre krapeglkwa \r (Matyu 12:38-42; Mak 8:12) \p \v 29 Yomba merkinde kaima wu Yesus moglmara mogl winambo dingo, ana ye dungwa, “Yomba prapra epigl erme meglkwa i kinde kaima! Ye kimagl pre krapeglkwa. I na ta ombuno di tekraglka. Ba propet Jona diumo i keunde kanaglkwa. \v 30 Jona diu ta ere Niniwe yomba ombuno ditongwa, kuno yeglmere Yomba Wam ye mina diu i plau dinambuka i yomba epigl erme i kanaglkwa. \v 31 God yomba ka-tange tenambuka enge, Ambu Kuwin Makan Yoglmbo kra moglkwa ye andigltre ana yomba epigl erme i ka-tange tenambuka. Sraglpre King Solomon nomane pai pogl sungwa kamo piragledi pre makan uglomugl yei ende ungwa. Ana yomba ta erme mangigl igle moglkwa, ye mogl-mitna ende Solomon engrukwa. \v 32 God yomba ka-tange tenambuka enge, Niniwe yomba andigltre ene mambunono kinde diporaglkwa. Sraglpre ye Jona kamambuno dipene endungo pirtre nomano kinde yake teingwa. Ana na ene diteinga, erme yomba ta mangigl igle moglkwa ye mogl-mitna ende Jona engrukwa. \s1 Nangino ken ambuglange \r (Matyu 5:15; 6:22-23) \p \v 33 “Yomba ta ken-lam gagltre, ana dumo siyokumara ya baket mina atnekra yeikraglkwa. Taman, ye ipi ken-lam boglmo mina bolamugl yeingwa. Yegl erikwa i yomba ende yungugl undre ambuglange i kanaglkwa. \v 34 Ene ongumutn i nangin ken-lam. Ene ongumutn wakai panan, ene nangin mundu ambuglange sinambuka. Ba ene ongumutn kinde eran, ene nangin mundu mim bongond erambuka. \v 35 Yeglpre, sugl wakai motn ana ene mina suna ambuglangen i mim erekrambuka. \v 36 Yeglpre ene nangin mundu ambuglange kau sindre ana nangin kurita mim suna paikran ana ene nangin mundu potndinambuka, ken-lam ambuglangemo ambuglangesi ene mina endumere yeglmere.” \s1 Parisi wagle ya lo beke teingwa yomba ye mambunono kinde Yesus dipene endungwa \r (Matyu 23:1-36; Mak 12:38-40; Luk 20:45-47) \p \v 37 Yesus ka dikondungo, ana Parisi ta ye bogl kaiya mokna ninambugledi pre digaglkwa, yeglpre ye ende yungugl pi ana kaiya mokna nena pre bogl mina amedungwa. \v 38 Ana Parisi sipuglo dungwa, ye kango Yesus komnaiye ongo nigl koglkre kaiya mokna ake nongwa. \p \v 39 Yeglpre, Yaglkande ye ditongwa, “Erme Parisi wagle ene nigl kap ya pletno nangiye tembe nigl endigo winge di yongwa, ba ene mina sunakra nana wedi pirkwa ya nomano kinde kau sungwa. \v 40 Ene yomba du erikwa, God mendakra ere yendre ana sunakra ama ere yeikrumo? \v 41 Ba ene kapno ya pletno mina sunakra taragl yongwa i kiuglgiunde yomba tembi ana ene mina taragl prapra deglmbi yeikrambuka. \p \v 42 “Parisi wagle ene kankun eriyo, yumbun kande ene mina plau dinambuka. Sraglpre ene kaiya mokna kanekane imakaisi bogl yeingwa enge ana karaugl yaundo ya gene tondua demine orkwa ere 10 mina suwarata God teingwa. Ba ene embriye du-wakai ya God wakai kangwa mambuno i kinde kondingwa. Ene i prapra ertre ana tau kondokrimbi wakai. \p \v 43 “Parisi wagle ene kankun eriyo, yumbun kande ene mina plau dinambuka. Sraglpre ene makai yungu yungugl kra bogl gumamugl amedi mogltre ana maket dumo suna no diwakai yei noro dembino sinaglmedi erikwa yomba. \p \v 44 “Yumbun kande ene mina plau dinambuka. Sraglpre ene yomba geglko maugl simara dumo buro paikruko ana i yomba kankre konbauna bolamugl waningwa mereyegl ene meglkwa.” \p \v 45 Lo beke teingwa yomba suwarata, Yesus ditongwa, “Beke Notnga, ene ka yegl di Parisi wagle tenga, i ene no pre akiye dikinde yenga.” \p \v 46 Ana Yesus di ikine endungwa, “Lo pirpogl singwa yomba ene mina ama yumbun kinde kaima plau dinambuka. Sraglpre ene yomba yumbun pond teingo ye kake yenaglkwa yumbun orkwa. Ba enene onguno mongo suwarata ta duglosi yumbun ye kake yeingwa i ta akeple dikrikwa. \p \v 47 “Yumbun kande ene mina plau dinambuka, sraglpre ene propet wagle kombuglo dra yomba geglko pandiglmara dumo i ekin te erewakai erikwa. I ene kowano awano eremogl propet sigeglkwa. \v 48 Yegl erikwa i enene dipeglkwa, kowano awano okuna sragl erikwa i kuno orme dingwa. Ye okuna propet sigeglko ana pandiglmara dumo ene ekin wakai teingwa. \v 49 Mambuno ipre God nomanemo wakai mina dungwa, ‘Na propet ya aposel di ye mina endimbo, ye tau sigogltre ana tau eresi tenaglkwa.’ \v 50 Yeglpre yomba enge erme meglkwa yumbun inaglkwa, i ye propet sigogl wingwa i God mambuno bogl kamun makan ere yongwa enge pai ende wu erme mangigl i ungwa. \v 51 Abel mina mambuno bogl ere sigogl ende wu erme Sekaraia mina wingwa. Ye eremogl alta mina ya te God dumomo holi mina sunawom sigeglkwa i ye mina prapra yumbun inaglkwa. \p \v 52 “Lo pirpogl singwa yomba ene mina yumbun kande plau dinambuka. Ene nomano wakai bekingwa yungumo dra yaurikwa i ki ene ake meglkwa, ba enene ende yungugl pikrikwa. Ana yomba tau ende suna enamunedi yombuglo kinde erikwa, i ene mane diteingwa.” \p \v 53 Yesus dumo igle kinde kondungwa enge, lo beke teingwa yomba ya te Parisi wagle deno kumbro tendre ana ye ka kra kanekane pogl teingwa. \v 54 Ye ka ta di aglau eran si-ake enamunedi pre sugl kanmeglkwa. \c 12 \s1 Kakimbi dingwa yomba ene kanpogl siyo \r (Matyu 10:26-27) \p \v 1 Enge i yomba tausen merkinde makai singwa, yeglpre, ye nangino kitne ere katno bolamugl ikine ikine engre meglko, Yesus mambuno bogl yene disaipelma wagle okuna kana ditongwa, “Parisi wagle yisno pre ene kankun eriyo ye kakimbi dingwa pre na dinga. \v 2 Taragl tusungwa, okuwo tusi paikrambuka. Ana taragl prapra teke pangwa i okuwo wu pene embi kanaglkwa. \v 3 Ene ka ta mim ormara suna dingwa i okuwo ande ambuglange mina suna yomba piraglkwa. Ana yungu kiule kra konbo yongugl getndi pandigl ninudi kinano mina dingwa i okuwo yungu indaule mogl ka kande dipene endinaglkwa. \s1 Yomba God suwara kunduglmo goraglkwa \r (Matyu 10:28-31) \p \v 4 “Na ene diteinga, yeinomga wagle ene yomba nangino sigoraglkwa pre kundugl goglkraglkwa, ba okuwo taragl kinde yegl ta erekraglkwa. \v 5 Ba ene kunduglmo goraglkwa yomba na ombuno ditenaglka. God suwara kunduglmo golo, nangino sigogltre, okuwo ene piyasi guglo kamun suna endinambuka i yombuglomo pra kuno orkwa. Kaima, na ene diteinga, ye suwara kunduglmo golo. \v 6 Kua inawa 5 i-suwara ende topo 2 toya bogl ingwa. Kua inawa i suwara suwarandi God pir kanpogl sungwa. \v 7 Kaima yene, ene bitn yungo prapra kere kondungwa. Yeglpre ene kundugl goglkriyo, ene topono pond pai mitna imbo ende kua inawa merkinde engrikwa. \s1 Yesus kangiye dipene endingwa ya ditorwa erikwa \r (Matyu 10:32-33; 12:32; 10:19-20) \p \v 8 “Na ene diteinga, yomba ta yomba mere moraglmara na Yesus yombamo mole dipene endinan ana Yomba Wam kuno yegl ere God angelomo meglmara mambro mina ye kangiye dipene endinambuka. \v 9 Ba yomba ta ye yomba mambro mina na kaima ditorwa eran, Yomba Wam ama God angelomo mambro mina ye ditorwa erambuka. \v 10 Ana yomba ta ka kinde di Yomba Wam tenaglkwa, i God tandaglmeno koko ende tenambuka. Ba yomba ta Holi Spirit kenaglmo sinaglkwa, God tandaglmeno ta koko ende tekrambuka. \p \v 11 “Yomba ene auro ipi makai yungu sugl meglkwa yomba gavman ya yomba kande gumanomugl enaglkwa enge, enene akeple dinaglkwa mo, sragl ka dinaglkwa ipre kundugl goglkriyo. \v 12 Enge igle Holi Spirit sragl ka ene dinaglkwa i ene beke tenambuka.” \s1 Taragl mere paitongwa yomba du orkwa pre di simbogl dungwa \p \v 13 Yagl ta yomba merkinde meglmara suna di Yesus tongwa, “Beke Notnga, na angra ditemin ye na bogl neno bonamo, no pre yongwa i yumbusi norambuka.” \p \v 14 Yesus di ikine ende tongwa, “Yagl ya, yomba ira eremogl na pinde indre pra yumbu sinatne dume, mo ene suwo mina suna bona yumbusi to dume?” \v 15 Ana ye yomba prapra ditongwa, “Kankun eriyo! Ana taragl kanekane pre bumbuno geglkwa i enene mina sutno wakai molo. Sraglpre, yomba kor-morambuka taragl kanekane ake nongwa ipre ta manga, ye taragl mere paitongwa i taragl yoko.” \p \v 16 Ana Yesus ka di simbogl ye ditongwa, “Yagl ta taragl merkinde paitongwa yagle, makanmo mina mokna mongo wakai koglkwa. \v 17 Ye yene poglodi prukwa, ‘Na sragl eragl da? Na mokna mongo angai ta yenan prapra yenaglka manga.’ \p \v 18 “Ana ye dungwa, ‘Na yegl eraglka, na kaiya mokna yeinga yungu i prapra siterke atne ende ana yungu pond keindre, ana igle mokna mongo ya bona ganana prapra yenaglka. \v 19 Ana na nana nomana mina yegl dinaglka, “Yagl kinde moglka, na buglayungu merkinde taragl wakai prapra inga i yeinga yongwa. Ipre moglpai eraglka undinan, nigl ya kaiya mokna nendre ana na nana gun yenaglka.” ’ \p \v 20 “Ba God ditongwa, ‘Ene du etnga! Erme enduwer i keunde ene goratnga, ana ene taragl prapra enene pre akekun ere yenga i ira inambe?’” \p \v 21 Yesus dungwa, “I yeglmere yomba yene pre taragl merkinde i bir singwa. Ba God mina ye kiuglgiunde meglkwa.” \s1 Nomano kanekane yeikriyo \r (Matyu 6:25-34) \p \v 22 Ana Yesus disaipelma wagle ditongwa, “Yeglpre na ene diteinga, ene sragl taragl nendre kor-moraglkwa ya nangino mina sragl gagl endinaglkwa ipre ene ta pirkriyo. \v 23 Kor meglkwa i pai mitna ende kaiya mokna engrukwa, te nangino pai mitna ende kungugl gagl engrukwa. \v 24 Kua meglkwa i ene kaniyo, ye mokna mongo ta sunduglkre, te simakai sikrikwa, te kaiya mokna yungu mo taragl yenaglkwa yungumo ta yeikrukwa. God yene kaiya moknamo tongwa ana ene mogl mitna kaima ende kua engrikwa. \v 25 Mo ene yomburo ta pra panan kor-moglpai eraglkwa i pre enene engeno ta pra ake olto endinaglmo? \v 26 Ene taragl kembra kinde yeglmere ta sugl moglkitn sraglpre ene taragl tau pre nomano kande pame? \p \v 27 “Taragl kuiye tekendile bogl pangwa i kanigwa, ye konguno ta erekrikwa, yene kungutno gatno ta bekekrikwa. Ba na ene diteinga, okuna King Solomon ye ekin nogl gagl wangwa, ba ye taragl kuiye wakai yeglmere ta ekin gagl i-wankrukwa. \v 28 Ana akindile endikan kuiye yeglmere, etne plaudi pangwa, te tangina mereyegl puro gagltenge eraglkwa, iwe God yene embriye wakai yeglmere panambedi prukwa pre plaudi pangwa. Yeglmere ene kungutno gatno pra i-pene ende tekrambo? Ene pirngi dingwa kembra pangwa! \v 29 Ipre ene nomano kinde erekrano, kaiya ya nigl sragl ere ninamnedi ningadi pirkriyo. \v 30 Yomba kane kane makan koglkoglo taragl i prapra pre sika singwa. Ana ene Neno Kande taragl inamunedi pirkwa i ye kan kondungwa. \v 31 Ba ye kingdomo ene komnaiye dokimbi ana ye taragl i prapra ene tenambuka. \s1 Heven taragl mere pai tenambuka \r (Matyu 6:19-21) \p \v 32 “Sipsip kuri meglkwa ene kundugl goglkriyo. Sraglpre Neno kingdom ene tenagledi munduwo pangwa. \v 33 Ene bonano prapra topo bogl indre ana moni i kiuglgiunde yomba teiyo. Moni gagl kamban biglki dikrambuka i enene pre imakai siyo, ene taragl mere heven suna paitenambuka pre gande makai siyo. Sraglpre igle taragl ta wau boglkrambuka, te kunogl gogl ta ikraglkwa, mo gunange ta bagl erekinde erekrambuka. \v 34 Yeglpre, bona ganan wakai yomara dumo igle ene nomano ombugl igle yenambuka. \s1 Kongun yomba akekun ere sugl wakai molo \r (Matyu 24:42-44) \p \v 35 “Ene gatno ende kumatno de gidindre ana taragl plau dinambuka ipre akekun erimbi ana ken-lamno aimande depanambuka. \v 36 Yeglmere kongun yomba yagl kandeno bogl ingwa kaiya mokna bir neimara ende ikine unambuka pre suglmo meglkwa, yegl erimbi ye ende ikine undre ana yungu dra sigiu dinan, ye oglandi konbo yauro ende tenaglkwa. \v 37 Kongun yomba yeglmere gun yeiyondo, sraglpre yagl kandeno ende ikine wu kango ye pre suglmo meglkwa. Na ka kaima ene diteinga, yene ekin gagl kumagl de gidi ana diendinan amedi meglmbi ye undre kaiya mokna tenambuka. \v 38 Ana yagl kandemo enduwer suna mo konduwagle wi sinambuka enge wu ye kanan ana kongun yomba akekun eremeglkwa pre ye gun yenaglkwa. \v 39 Ana i pirpogl siyo. Yungu nemyagl ye kunogl gogl yomba unaglkwa enge i ta piran ana ye ta kanwinge eran yungumo si anda bogl ta ende yungugl pirkraglkwa. \v 40 Ene engenge akekun ere moraglkwa. Sraglpre, Yomba Wam unambedi ene pirkre moraglkwa enge ye unambuka.” \s1 Kongun yomba wakai ya kongun yomba kinde \r (Matyu 24:45-51) \p \v 41 Pita krapoglkwa, “Yaglkande, ene ka di simbogl dinga i no pre dinotno mo, yomba prapra pre dine?” \p \v 42 Ana Yaglkande ka mongo dungwa, “Kongun sugl yomba ira nomano wakai pango kongun pamere orme? Ye yagl kande kongunmo yomba sugl moglo diendinan ana ye kaiya moknano enge pamere yumbusi kongun yomba tau tenambuka. \v 43 Yombamo kande ende ikine wu kongunmo yomba kanan ana ye kongun wakai eremoglkwa pre gun yenambuka. \v 44 Na ka kaima ene diteinga, ye yombamo kande eremogl kongunmo yomba i bonana, prapra sugl kan moglo dinambuka. \v 45 Ba kongun yomba yene yegl diporambuka, ‘Na yombana kande tambre ende ikine ukrambuka pangwa.’ Ana ye mambuno bogl kongun yaglambu eresindre kaiya mokna ya wain gigle dungwa nendre ana nomano kuno paikrukwa. \v 46 Kongun yomba i yombano kande aunake unambuka ande enge mo ande kuiya ta pirkre morambuka enge unambuka. Ana ye undre kongunmo yomba i kondokre sibiglki baglki di ana ipi pirngi dikrikwa yomba meglmara endinambuka. \p \v 47 “Kongun yomba i yombamo kande nomane pangwa i pir kondindre, ana akekun erekre mogl ana yombamo kande taragl erambedi prumere erekrukwa pre uglmbo kumba merkinde sinambuka. \v 48 Ba kongun yomba ta ye pirkre taragl ta eran ana kane enambuka panan ye kumba kuri ta borambuka. Yomba taragl merkinde inaglkwa ana taragl mere tenaglkwa. Yomba ta taragl merkinde tenaglkwa ye taragl mere ikine endinamne dinaglkwa. \s1 Yesus eremogl yomba epigl si perepere endina pre ungwa \r (Matyu 10:34-36) \p \v 49 “Na donga i makandle winga ana na munduna pangwa i donga oglandi mambuno bogl bauglo erambedi pirka. \v 50 Ba na baptais ta inaglka yoko pangwa, okuna imbo nomana yumbun dongwa i dundinambuka. \v 51 Ene pirmbi na nomano bipokndi yenambuka pre i makandle umedi pirmo? Taman. Na ene diteinga, ba wakai moraglkwa pre ta manga, si perepere endinaglka pre winga. \v 52 Erme mogl-enaglkwa i nem mam nangigle 5 meglmbi ana yene yumbusi epigl suwo enaglkwa suwota wu ikine pi suwo kunda ere tembi ana suwo wu ikine pi suwota kunda ere tenambrika. \v 53 Ye wu perepere enaglkwa, nem eremogl wam kunda bogl tenan te wam eremogl nem kunda bogl tenan te mam eremogl ambuglo kunda bogl tenan te ambuglo kunda bogl mam tenan, te koglo embiyamo ikine ikine ende kunda borambrika.” \s1 Ene taragl kandre ana enge yegl plau dinambe dingwa \r (Matyu 16:2-3) \p \v 54 Yesus ka di yomba merkinde tongwa, “Ene kaningo ande beimara iro kuakawa waidi ende egli ongwa enge, ene tambre kana yegl dingwa, ‘Erme kamun sinambuka pamiwo’ dingo? Kaima, kamun sungwa. \v 55 Ana nigl beiye kra ir mange inda endungwa enge ene dingwa, ‘Ande denambuka pamiwo’ dingo, ana kaima ande dongwa. \v 56 Ene kakimbi yomba ene makan ya kamun kua kandre ana enge yenambere dinongugl endingwa. Sraglpre ene mambuno kinde ya wakai erme yongwa i dipene ende pirkrime? \s1 Yomba ta ene ka-tange tenagledi eran ana ka di akedu endiro \r (Matyu 5:25-26) \p \v 57 “Ene sraglpre enene mambuno wakai eraglkwa pangwa i yumbu sikrime? \v 58 Ene nonga dimbrika bogl ka tange teingwa yomba moglmara ena pre embir, ana ene konbo bange enambrara i tambre kana ka i di akedu endo. Yegl erekitn ene ipi ka tange teingwa yomba mina tenan ana ye tekoglo kimbirnem tembi ana kimbirnem ene piyasi kane yungu suna endinaglkwa. \v 59 Na ene diteinga, ene ende menda ukre kane paimogltre ana kot dumere mere topo prapra te kondinatnga.” \c 13 \s1 Ene nomano yake tenaglmo mo goraglme \p \v 1 Enge i yomba tau igle meglkwa ye Galili yomba okuna Pailat dungo ye sigeglko bormaino yange ye kombuglange gaglkwa bormai mina sikugl endungwa i kra Yesus ditengwa. \v 2 Yesus di ikine endungwa, “Ene pirkwa Galili yomba i tandaglme kinde kaima ere ana Galili yomba tau prapra engrikwa pre ye giu yegl imo? \v 3 Tamanga, na ene diteinga, tandaglme kindekondo nomano yake tekrimbi, ene akiye prapra ye geglmere yeglmere goraglkwa. \v 4 Mo Siloam kamun suna yungu oltokuri kei aine ende mitna imbo eingwa ana bukondi yange yomba 18 sindakaglko geglkwa. I ene pirmbi ye aglau pond ere Jerusalem yomba tau meglkwa i prapra engrimo? \v 5 Tamanga. Na ene diteinga, tandaglmeno kindekondo nomano yake tekrimbi, ene prapra ama ye geglmere yegl goraglkwa.” \s1 Endi kogla mongo koglkrukwa pre dibogl dungwa \p \v 6 Yesus ka i di simbogl ditongwa, “Yagl ta endi kogla wainmo togl mina suna yaglko pangwa, ye pi endi kogla mongo ta kogl pamedi pre doko kangwa, ba ta kogl pango kankrukwa. \v 7 Yeglpre ye wain togl sugl moglkwa yagle ditongwa, ‘Kano! Buglayungu suwota na igle wu, endi kogla i mongo ta kogl pamedi pre dokinga, ba na mongo ta kankrika. Boro atne endo! Sraglpre endi i makan nuglo yoko ne panambe?’ \p \v 8 “Ba kongun yomba di ikine endungwa, ‘Yagl kande, buglayungu suwarata ama kanwinge etn, na mambunomugl makan wake winambodi ana moglo tau endinaglka. \v 9 Ana buglayungu ta mongo koran, wakai! Ta koglkran ana boro gundi atne endinatnga.’” \s1 Sabat enge Yesus eremogl ambu ta mau sungwa erewakai orkwa \p \v 10 Sabat enge ta Yesus makai yungu yungugl ka bekete moglko, \v 11 ana ambu ta igle moglkwa ye spirit kinde ta suna mogl moko ake mawa sungwa, buglayungu 18 kinde i si pango ye goinge ere wandre ana du wanambuka mere manga. \v 12 Enge igle Yesus ambumo kandre ye agle di i mangigl ende ana ditongwa, “Ambu ya, ene kinden wakai eran ene yoko moratnga.” \v 13 Ana Yesus ongo koglkoglo ambumo nangiye mina tembe yongo ana oglandi kaima ambumo yene andigl mogl ana God dembiyesi mitna imbo endungwa. \p \v 14 Makai yungu sugl moglkwa yagle dem kumbrukwa, sraglpre Sabat enge ambu kinde sungwa, Yesus erewakai orkwa. Ipre ana yaglmo ka kande di yomba tongwa, “Ande enge 6 nono kongun eramga enge yongwa, yeglpre enge suna igle mina wimbi kinde erewakai eraglkwa. Ba Sabat enge ta erekraglkwa.” \p \v 15 Ana Yaglkande di ikine ende tongwa, “Ene kakimbi dingwa yomba! Sabat enge ene suwarata buglano kau mo buglano dongi kulano mina kanno poko i menda pi nigl tekrimo? \v 16 Ana ambumo i Abraham gawamo ta moglkwa ye buglayungu 18 Satan kane sungwa i Sabat enge ye ere endimbi yoko wakai moglkrambo?” \p \v 17 Ye ka di ikine endumara i kundamo ikine prapra angai geglkwa. Ba yomba eremogl Yesus taragl wakai prapra orkwa i kandre gun pond yeingwa. \s1 Yesus eremogl mastet mongo di simbogl dungwa \r (Matyu 13:31-32; Mak 4:30-32) \p \v 18 Yesus krapoglkwa, “God kingdomo sraglmere yome? Na sragl taragl diboragle? \v 19 I mastet mongo mereyegl, yagl ta indre yene ereyagl nomara suna yaglko, ana pare wisindre yake wu endi koglo ongo, ana yongagle si koglkoglo endumara igle kua yunguno yeingwa.” \s1 Yesus eremogl yis dibogl dungwa \r (Matyu 13:33) \p \v 20 Aglke Yesus krapoglkwa, “Na God kingdomo i sragl taragl dibogltre dinagle? \v 21 I yis mereyegl, ambu ta indre dis mina plawa bogl i suna ende nokungo ana plawa mundu ake bei kondo poiya dungwa.” \s1 Yungu dra kembra \r (Matyu 7:13-14; 7:21-23) \p \v 22 Yesus ende Jerusalem enagledi pindre ana taun tau ya yungu epigl tau yomba ka beke tongwa. \v 23 Yomba tau krapogl Yesus teingwa, “Yaglkande, yomba suwomta pra ere-inan wakai moraglmo?” \p Ana Yesus di ikine ende tongwa, \v 24 “Ene yombuglo ere ende yungu dra kembra mina suna piyo. Sraglpre, na ene diteinga, yomba merkinde ende suna enamunedi eraglkwa, ba kuno erekrambuka. \v 25 Ana yungu nemyagl andigltre yungu dra yonguran ene wu menda andigl mogl dra sigiu dindre ana dinaglkwa, ‘Yagl kande, yungu dra yauro ende noro.’ \p “Ba ye di ikine endinambuka, ‘Ene dumo aglokra mogl wingwa. Na ene ta kanpogl sikrika.’ \p \v 26 “Ana ene di ikine endinaglkwa, ‘No ene bogl kaiya ya nigl nomgo, ana ene eremogl no dumono kande suna ka beke notngra.’ \p \v 27 “Ba ye aglke di ikine endinambuka, ‘Ene dumo aglokra mogl wingwa, na ene ta kanpogl sikrika. Na mina ende eglke piyo, ene prapra mambuno kinde erikwa yomba.’ \p \v 28 “Enge i ene kanimbi, Abraham ya Aisak ya Jekop ya te propet wagle prapra God kingdomo mina suna moraglkwa. Ba ene piyasi menda endimbi, igle kai kaglkane ere singino gikir eraglkwa. \v 29 Ana yomba ande umara ya beimara te nigl bre ya beiye undre ana God kingdomo mina suna mokna bir ninaglmara dumono mina amedinaglkwa. \v 30 Ana yomba tau erme okuwo wingwa ende okuna wimbi, te yomba tau okuna wingwa ende okuwo unaglkwa.” \s1 Yesus Jerusalem kamun pre miriye goglkwa \r (Matyu 23:37-39) \p \v 31 Enge igle Parisi wagle tau Yesus moglmara undre ana diteingwa, “Ene dumo igle kinde kondo ende bangeta po. Sraglpre, Herot ene sigoragledi prukwa.” \p \v 32 Yesus di ikine endungwa, “Endpi agl koglma i diteiyo, ‘Na spirit kinde simenda endindre ana yomba kindeno erme ya tangina erewakai eraglka. Ana ande enge suwota mina na konguna ere dundinaglka.’ \v 33 Yeglpre, na erme ya tangina ya te ande enge ta ama endpi paimoraglka. Kaima yene, propet ta dumo menda ta sigoglkraglkwa ba Jerusalem suna keunde sigoraglkwa. \p \v 34 “O Jerusalem, Jerusalem, ene propet wagle sigogl ana God kakepmo yomba di ene mina endungo kombuglo sigeglkura. Enge sramuna na onguna duglosi ene yombanma prapra kombusi isuna endinagledi erika, i konduwagle mam nangiglma wagle imakai si koiye atnekra endumere yeglmere, ba ene na yegl erambedi kanwinge erekrikwa. \v 35 Kanno, na ene diteinga, ene yungunen kaima kinde erambuka. Enge aglketa na kankre moglpi ana dinaglkwa, ‘God wakai ere ye tenambuka, ye Yaglkande kangiye mina ungwa.’”\x + \xo 13:35 \xt Buk Song 118:26\x* \c 14 \s1 Yesus eremogl Parisi ta keipamara yungugl moglkwa \p \v 1 Sabat enge suwarata Yesus endpi Parisi yagl kande ta keipamara yungugl kaiya mokna nina pre ongo ana yomba tau Yesus ta erambere kanamnedi pre sugl wakai ere kanmeglkwa. \v 2 Igle yagl ta ongo kagle pond yakungwa, ye Yesus moglmara ungwa. \v 3 Ana Yesus krapogl Parisi wagle ya te lo pirpogl singwa yomba tongwa, “Lo mina yomba kinde sungwa Sabat enge, erewakai eriyo dumo mo dikrume?” \v 4 Ba ye ka ta dikre kiendi kaima meglkwa. Ana Yesus yaglmo di-indre erewakai erete ana diendungwa. \p \v 5 Ana Yesus krapogl tongwa, “Ene mina yomba suwarata wan mo buglan kau ta Sabat enge yange maugl atne sinan, ene oglandi kaima gundo i menda endekratno?” \v 6 Ana ye ka i ta di ikine endinaglkwa mere manga. \s1 Yomba yene wedi piran atne erambuka \p \v 7 Yesus kangwa yomba kaiya mokna yumbusi neimara i, ye angai gumamugl inamunedi erikwa ipre ana ye ka i di simbogl ditongwa, \v 8 “Yagl ambu bogl ingwa kaiya mokna bir neimara ene ta wo dinan, ene emin ana ene bogl gumamugl ikro, sraglpre, yomba kande ta mogl-mitna ende ene engrukwa ye wo dungwa. \v 9 Ana yagl ta ene suwo-akiye dungo umbrika yagle i wu ene yegl ditenambuka, ‘Ene botnen yagl ta i to’ dinan. Ana ene angai gogltre endpi bogl mokonomugl amedinatnga. \v 10 Ba yomba ta ene wo dimbi ana ene pi angai mokomugl kaima i yo, yegl erimbi ene digaglkwa yagl undre ana ene yegl ditenambuka, ‘Yeinombuglka, ene ende wu angai wakaile inda po dumara ipre.’ Ana yomba prapra ene digaglko wu meglmara gumanomugl ene kangin kande inatnga. \v 11 Yeglpre, yomba yene ta kangiye akepledi mitna endinan God ye ake atne endinambuka ana yomba yene ta kangiye ake atne endinan, ye kangiye God akepledi mitna endinambuka.” \s1 Taragl noro ikine endekraglkwa yomba i nono wakai ere tenamga \p \v 12 Ana Yesus eremogl digaglkwa yomba ditongwa, “Ene kaiya mokna ande mume dinan mo mim panan tenatnga enge, ene yeinenga mo angitnma mo bormai suwara mo moni bona mere paitongwa yomba mangigl meglkwa i ene digaglkro. Ene yegl etn, ye ama ene digagl ikine ende ana mongo pundo te ikine endinaglkwa. \v 13 Ba ene kaiya mokna bir tenatnga enge, ene kiuglgiunde ya, kaglande singwa ya, onguno katno kinde orkwa ya te ongumutno mim orkwa yomba digatn, \v 14 ana God eran ene gun yenatnga, sraglpre ye ene mongo pundo bagl te ikine endekraglkwa. Okuwo yomba du-yene geglkwa andraglkwa enge i God ene topo te ikine endinambuka.” \s1 Kaiya mokna bir tambuno kande neingwa ka di simboglkwa \r (Matyu 22:1-10) \p \v 15 Yomba meglmara igle yagl ta Yesus bogl akiye bogl mina amedi miurka. Ye ka i pirtre, yegl di Yesus tongwa, “God kingdomo mina suna yomba ta bogl mina amedi kaiya mokna bir ne morambuka ye gun pond yenambuka.” \p \v 16 Yesus di ikine endungwa, “Yomba ta kaiya mokna bir kande ninaglkwa pre akekun ereyei ana yomba merkinde digaglkwa. \v 17 Ana kaiya mokna ninaglkwa enge yongo ye okuna wiyo digaglkwa yomba ikra di endimbi unaglkwa pre ye nigl kongunmo yomba diedungwa. \p \v 18 “Ba yomba prapra ye mambuno bogl konguno kanekane pame dingwa. Ana komnaiye yagl ta yegl di kongun yomba tongwa, ‘Na makan kor erme topo erika, ana na pindre makanmo i kanaglka. Na ta ukraglka pamiwo.’ \p \v 19 “Ana ta dungwa, ‘Na erme keunde bugla-kau 10 kongun eraglkwa pre topo erika ana nana pindre ye kongun eraglmere ombuno dinaglka. Ene wakai dinga ba na ta ukragliwo.’ \p \v 20 “Ta ama yegl dungwa, ‘Na ambu erme inga, yeglpre na ta ukraglka.’ \p \v 21 “Ana kongun yomba ende ikine undre ana ye ka i boglo kugl yombamo kande tongwa. Ana yungu nemyagl dem kumbruko ana ye kongunmo yomba ditongwa, ‘Oglandi kaima ende taun suna pindre konbauna kande ya kembra prapra pi ana kiuglgiunde yomba ya mau singwa ya ongumutno mim orkwa ya te katno kinde orkwa ana auro yend suna wo.’ \p \v 22 “Kongun yomba dungwa, ‘Yagl kande, ene taragl dinere ere kondiga ba yomba mere yungu kulano yoko yei pangwa.’ \p \v 23 “Ana yagl kande di kongunmo yomba tongwa, ‘Ende menda pi makan kande konbauna prapra ya makai dumo ya konbauna pi sing yomara yomba ditemin, ye ende suna wiyondo. Yegl erimbi na yunguna kau sinambuka. \v 24 Na ene diteinga, yomba prapra okuna wiyo digaglka yomba ikra ye na kaiya mokna bir ninaglmara ye kuri kaima ta ne pirkraglkwa.’” \s1 Pir dime dindre Yesus disaipelma moraglkwa \r (Matyu 10:37-38) \p \v 25 Ana yomba merkinde Yesus omara akiye eingo, ana ye kan aketendre ditongwa, \v 26 “Yomba suwarata na moglmara unambuka, ba yene mam ya yene embiye ya nangiglma ya yene angiglma ambaglma mo yene kor-moglkwa ipre kinde piran kade eran ye kaima na disaipelna moglkrambuka. \v 27 Ana yomba ta yene endimo-prak kake ikre, na mokonamugl unan, ana ye na disaipelna ta moglkrambuka.\f + \fr 14:27 \ft Ka i Matyu 10:38 mina pangwa i kano.\f* \p \v 28 “Ene mina yomba suwarata, yungu oltokuri ta kei ende mitna imbo enagledi piran, ye komnaiye amedi mogltre ana topo sramuna mere borambuka i kere kuno ere, ye moni sramuna pai tongwa i piran kuno eran ana ye yungu i kei kondinambuka. \v 29 Ipre ye yungu keinagledi mambuno ere keinambuka ba ye kei kondinambuka mere manan, ana yomba prapra i kandre kenaglmo sindre, \v 30 dinaglkwa, ‘Yagl i yungu mambuno bogl keingura, ba kei kondinambuka mere manga.’ \p \v 31 “Mo king ta ende menda pi king ta kunda bogl tenagledi eran, ye komnaiye kana amedi mogl ana ye pir wakai eran yombuglomo kuno eran, ye kimbirmonem 10,000 bogl pi king ta kimbirmonem 20,000 bogl unan kunda bogl tenambuka. \v 32 Ye piran kunda bogl tenambuka kuno erekran, kakep yomba tau di endinan pi king ta konbauna bange wu panambara tengigl yendre dem munduwo bipokndi yenan kunda paikrambedi pre ka wakai ditenambuka. \v 33 Kuno yeglmere ene mina suwarata taragl kanekane ye kan ongwa i ta kinde kondokran, ye na disaipelna moglkrambuka. \s1 Mundi druwomo paikrukwa \r (Matyu 5:13; Mak 9:50) \p \v 34 “Mundi taragl wakai, ba druwomo dundinan ana sraglmere ere druwomo aglke ikine endinambe? \v 35 Mundi i wakai ta yenan makan mina endinaglkwa mo bugla-kau de yenambara i suwarata endinaglkwa manga. I piyasi menda endingwa. \p “Yomba ta ka pirambuka pre kina panan kade, ka i pirondo!” \c 15 \s1 Bugla-sipsip taya ongwa diboglkwa \r (Matyu 18:12-14) \p \v 1 Ande enge suwarata takis ingwa yomba ya tandaglme erikwa yomba Yesus kamo piramnedi pre ana prapra wu makaisi mogl winambo dingwa. \v 2 Ba Parisi wagle ya lo beke teingwa yomba ye mambuno bogl tengramo dingwa, “Yagl i tandaglme erikwa yomba di-ingo ana kaiya mokna ye bogl akiye neingwa.” \p \v 3 Ana Yesus ka i di simbogl ditongwa, \v 4 “Ene mina yagl ta bugla-sipsip 100 kuran meglmbi, ana suwarata taya enan, ye sragl erambe, ana ye bugla-sipsip 99 endinan pendigl meglmbi ana suwarata taya ongwa ipre ye doko pi kan ikrambo? \v 5 Ana ye kan inambuka enge, yaglmo gun pond yei bugla-sipsip ikra i komba mina pandigl. \v 6 Ana kake yend ikine yungumo pindre ana ye yeinongwa ya yomba mangigl meglkwa aglendi suwara ende ana dungwa, ‘Na buglana sipsip taya ongwa ikra kaninga pre, nono akiye gauglne gun yeinamga.’ \v 7 Na ene diteinga, kuno yeglmere, tandaglme yomba suwarata nomane yake tenan, ana heven suna gun pond kaima yeitenaglkwa. Yeglpre yomba 99 du-yene meglkwa ye nomano yake tenaglkwa ta paikrukwa. \s1 Moni mongo taya ongwa di simboglkwa \p \v 8 “Ambu ta moni mongo 10 kan-nongwa ba suwarata ta ipi endinan, ana ambumo i sragl erambe? Ye ken-lam gagl, yungumo wiglki kuro ana wakai ere doko pi kan inambuka. \v 9 Ana kan yungwa enge ye yomba yeinongwa ya yungu mangigl keipaingwa akiye dimakai sindre ana ditenambuka, ‘Na gun pond yeinga, na monina mongo taya ongwa ikra kaninga pre nono akiye gauglne gun yeinamga!’ \v 10 Na ene diteinga, kuno yegl keunde tandaglme yomba suwarata nomane yake tenan ana God angelomo gun pond kaima yeinaglkwa.” \s1 Yagl ta wam taya omere di simboglkwa \p \v 11 Yesus ka ta ama yegl dungwa, “Yagl ta moglkwa ye wam suwo miurka. \v 12 Ana wam okuwo yegl di nem tongwa, ‘Nina, na bonana yenga i erme nana i naro.’ Yegl dungo neno bona ganamo yumbusi wam suwo tongwa. \p \v 13 “Ana wam okuwo enge sungunagle ta mogltre taraglmo prapra moni bogl indre ana yungumo kondo ende dumo eglke ta ongwa. Igle ye monimo guagua ere sidundindre, ende are ongwa. \v 14 Ye taraglmo prapra sidundi kondungo ana okuwo makan kande igle mundu kindan pond yongo, ye taragl ta pai tekruko ana dokungwa. \v 15 Yeglpre yene oglandi ende pi dumo igle makan nem ta moglmara kongun era pre ongo ana ye bugla kuglko meglmara kaiya tendre sugl morambedi pre diendungwa. \v 16 Ana ye bugla miugla nangiye nemara i ne kau kaima sinagledi prukwa. Ba yomba taragl ye ninambuka ta tekrikwa. \p \v 17 “Okuwo ye pir ikine ende nomane wakai indre ana dungwa, ‘Na nina yomba mere kongunmo eraglkwa yungo ana ye kaiya mokna ne kau singwa. Ana na mangigl igle kindan gogl yono moglka. \v 18 Yeglpre na ende ikine nina moglmara pindre, ana ye ditenaglka: Nina, na tandaglme ere God tendre ana ene tendre erika. \v 19 Na yomba wakai ta moglumbo kade, ene na wana we dikratnga. Ene na i kongun eraglmedi inga yomba yeglmere endo.’ \v 20 Yegl dindre ana oglandi mambuno bogl ende ikine nem moglmara ongwa. \p “Ba ye eglke wu pango, nem ye kandre miriye gogl, mukundi ende wam umara pi ana ongo koglkoglo puglandi wam kungro bare ere yungwa. \p \v 21 “Ana wam ditongwa, ‘Nina, na tandaglme ere God ya ene akiye teinga. Na wakai ta moglmbo kade ene na wana we dikratnga.’ \p \v 22 “Ba nem di nigl kongunmo yomba tongwa, ‘Tambre pi gagl suna olto wakai i ende tendre te bomgo pesungwa i ongo mongo mina ende tendre te kagle towo i kagle mina ende teiyo! \v 23 Ana ene pindre bugla-kau nangigle wam boglkwa yundre sikembi nono gauglne gun yenamuna. \v 24 Sraglpre na wana i goglkwa ba aglke ukor ongwa, ye taya ongwa ba ye kaninga.’ Ana ye mambuno ere mokna bir neingwa. \p \v 25 “Enge i wam komuno kongun ere yaglmara suna wanmoglkwa ana ende yungugl unagledi mangigl undre pruko pumingsi, giglange di, katno engre meglkwa. \v 26 Pirtre nigl-kongun yomba suwarata agle dindre ana krapoglkwa, ‘I sragl erme?’ \v 27 Ana nigl-kongun yomba di ikine ende tongwa, ‘Ene angitn ende ikine yungumugl ungo ana nen bugla-kau nangigle wam boglkwa sikeingwa. Sraglpre wam wau boglkura ba wakai mogl ende ikine ungwa.’ \p \v 28 “Ba angigle komuno ye dem pond kumbruko ana ye ende yungugl enakrukwa. Yeglpre nem ende menda undre ana ye ende yungugl unambedi pre ka wakai ditongwa. \v 29 Ba ye di ikine ende nem tongwa, ‘Kano! Buglayungu merkinde na ene kongun yoko erete moglka te ene kan ta sendekrika. Ba ene bugla-meme ta natngo na yombanma bogl sikei ne gun yeikungra. \v 30 Ba ene wan i ye moninen ya bona ganan ipi guagua ere ambu kunogl gundo tekondo ana ye ende ikine ungo, ana ene kau nangigle wam boglkwa ye pre sikenga.’ \p \v 31 “Nem di tongwa, ‘Na wana ya, ene dangir dangir na bogl motnga ana taragl kanekane yeinga i ene yenga yongwa. \v 32 Ba nono kaiya mokna ere ne ana gun yeinamga, sraglpre, ene angitn i goglkwa ba erme aglke ukor ongwa, te ye wu taya ongwa ba kan yumga.’” \c 16 \s1 Kongun yomba sutno kinde moglkwa kamo dibogl dungwa \p \v 1 Yesus disaipelma wagle ditongwa, “Yagl ta moglkwa taragl merkinde ake nongwa, ana ye kongunmo yomba ta sugl moglko, ana yomba eremogl bona nemyagl diteingwa, ‘Ene bonan sugl moglkwa yagle guagua orme dingwa.’ \v 2 Yegl dingo, ye kongun yomba agle di yungugl ende ana krapoglkwa, ‘Ene sraglmere etngo na ka i dingo pirye? Ene monina kongunmo etnga mere pepa muno bogl yenatnga inaro, sraglpre, ene na konguna sugl yomba ta mogl paikratnga.’ \p \v 3 “Ana kongun sugl yomba yene poglodi prukwa, ‘Na erme sragl eragle? Na yombana kande konguna mina na simenda endungwa. Na yombura ta kuno eran makan waknaglka mere manga, te na taragl yana dinaglka i angai goglka. \v 4 Na erme sragl eraglmere i pirka, na konguna i yagl kande na sendinan, ana yomba yungu kei panaglmara na di yungugl endinaglkwa.’ \p \v 5 “Yeglpre ye eremogl yombamo kande moni kur tongwa yomba i prapra aglendi isuna ende ana komuno kana kur tongwa yagle ikra diprukwa, ‘Ene moni kur sramuna na yombana kande mina inendi?’ \p \v 6 “Ana ye di ikine endungwa, ‘Olip nuglo dram 100.’ \p “Ana kongun yomba kande di ye tongwa, ‘Ene kur inga pepa indre ana tambre amedi mogltre 50 boglo.’ \p \v 7 “Ana mokomugl ungwa yagle ikra krapogl prukwa, ‘Ene kur sramuna inendi?’ \p “Ye di ikine endungwa, ‘Plawa bek 1,000.’ \p “Ana ye ditongwa, ‘Kur inga pepa indre bogl i 800 endo.’ \p \v 8 “Taragl nemyagl eremogl kongun sugl yomba guagua orkwa ikra dembiye sungwa. Sraglpre, ye taragl orkwa i yomba nomano wakai pangwa mereyegl. Ana makan yomba koglkoglo pirpogl sindre nomano wakai pangwa mere kongun kanekane ere yomba tendre, ana yomba du-wakai ambuglange mina meglkwa i engrikwa. \v 9 Ana na ene diteinga, makandle moni ya bona gana yomba tenaglkwa i enene yei ninamnedi pre erikwa, taragl yegl dundinambuka enge, ene ende wu aimande kamun meglmara yungugl wo dinaglkwa.\f + \fr 16:9 \ft Ka i kamo mongo wu nongugl kaima pikrukwa. Erme pirpogl singwa yomba tau ye, Yesus ka yegl dumedi pirkwa, “Nono moni ya bona gana ake nomga i yomba taragl doko meglkwa i tenamga ana okuwo ye bogl heven suna gun yei moramga.”\f* \p \v 10 “Yomba ta taragl kembra mina bonma ere sugl wakai morambuka, ye taragl merkinde akiye bonma ere sugl wakai morambuka, te yomba ta taragl kembra mina bonma erekre sugl wakai moglkran, ye taragl kande ama bonma erekre sugl wakai moglkrambuka. \v 11 Yeglpre, ene makandle minge moni i sugl wakai moglkrimbi, ana ira eremogl ene taragl kaima tendre pra sugl moraglmedi pirambe? \v 12 Ba ene yomba ta taraglmo bonma ere sugl wakai moglkitn ana enene taratn i yomba ira tenambe? \p \v 13 “Kongun yomba suwarata yagl kande suwo konguno erekrambuka, ye ta kan wakai yei, ana ta ekriye bogl tenambuka. Mo ta kamo pinande ere ana ta kamo sendinambuka. Ene eremogl God kongunmo ya minge moni kongun i-suwara ende erekraglkwa.” \s1 God kingdomo pre Yesus di Parisi wagle tongwa \p \v 14 Parisi wagle ka prapra dungwa i pirtre ana Yesus bakagl teingwa, sraglpre ye minge moni bumbuno geglkwa. \v 15 Yesus di Parisi wagle tongwa, “Ene yomba tau ongumutno wagle enene yomba du-wakai meglkwa mere erikwa, ba God ene nomano suna kangwa. Yeglpre, yomba nomano mina pirkwa taragl pond pai mitna endungwa, i God ongumuglo mina wu taragl yoko ongwa. \p \v 16 “Moses lomo ya propet kanno dipene ende wu Jon Baptais moglkwa enge igle ungo, ana God kingdomo ka wakai i dipene ende teingo, ana yomba prapra pirtre yene yombuglo ere ende kingdom suna enamunedi erikwa. \v 17 Ba kamun kua ya makan wau borambrika, ba God lomo pangwa i kembra suwara ta wau boglkrambuka. \p \v 18 “Yagl ta embiye sende ambu kor ta inan, ye ambu kunogl gundungwa, ana yagl ta eremogl yagl embiye okuwo sendungwa ikra inan, ye ambu kunogl gundungwa. \s1 Yagl taragl merkinde paitongwa ya Lasarus \p \v 19 “Yagl ta moglkwa ye taragl merkinde paitongwa, kungugl gagl topo kande boglkwa ende ana yungu wakaile engenge moglpai orkwa. \v 20 Ye konbaunamo dra mina igle, kiuglgiunde yagl ta pai mogl-mogl orkwa. Ye kangiye Lasarus, nangiye mina num de poriya sungwa. \v 21 Ana ye kaiya mokna diurkwa yange bogl atne sungwa i ninagledi prukwa, te agl undre nangiye num domara i-pene dingwa. \p \v 22 “Yaglmo kiuglgiunde ikra goglko ana angelo boglo ere yendpi Abraham moglmara endingo miurka. Taragl merkinde ake-nongwa yagle ikra ombugl goglko ana maugl singwa. \v 23 Ye geglkwa dumo suna mogl giu pond indre ana kan mitna ende kango Abraham eglkekuri moglko te Lasarus ombugl Abraham bogl miurka. \v 24 Yeglpre, ye agle dungwa, ‘Nina Abraham, na mitna gogl nartre, ana Lasarus di endimin ye ongo mongo nigl mina simbai iyu na drambina simbanan bi yenambuka. Sraglpre, na donga mina suna mogl giu pond goglka.’ \p \v 25 “Ba Abraham di ikine endungwa, ‘Wana, ene kor-mogl panga enge, taragl wakai prapra ingra i pitno, te Lasarus taragl kinde prapra yungura, ba ye erme yawagle gun pond yongwa, te ene giu pond gotnga. \v 26 Ana taragl ta ama yegl, drugl kogl kande no mina ya ene mina suna pangwa, yeglpre eglya mogl ende koglo ene motnara enaglkwa kuno erekrukwa, te ene motnara ende no mounara ya unaglkwa kuno erekrukwa.’ \p \v 27 “Taragl merkinde paitongwa yagle ikra dungwa, ‘Nina, yegl eran na ene yana dinga, Lasarus di nina yungumo mina endo. \v 28 Sraglpre na angrima wagle 5 meglkwa, Lasarus di endimin pi ka giglendi ditenan, ye mambunono kinde akedu ende ana giu angai eglya ukraglkwa.’ \p \v 29 “Ana Abraham di ikine endungwa, ‘Ene angitnma wagle eremogl ana Moses ya propet wagle kanno dingwa i ake meglkwa ana ene kanwinge etn ye ka dingwa i angitnma wagle piryondo.’ \p \v 30 “Taragl merkinde paitongwa yagle di ikine endungwa, ‘Taman, Nina Abraham, yomba goglkwa andigltre ende ye meglmara enan ana ye pra nomano yake tenaglkwa.’ \p \v 31 “Ba Abraham ditongwa, ‘Ye eremogl Moses ya propet wagle kanno pirkrimbi ana yomba goglkwa ta andigl ukor enan ye ama nomano ta yake tekraglkwa.’” \c 17 \s1 Tandaglme erikwa pirngi dingwa gugl sungwa \r (Matyu 18:6-7; 18:21-22; Mak 9:42) \p \v 1 Yesus disaipelma wagle ditongwa, “Taragl kanekane eran yomba tandaglme mina yange sinaglkwa pre plau dina erikwa, ba yomba tandaglme eraglmedi orkwa yombamo i yene yumbun pond inaglkwa. \v 2 Ye dumugl kombuglo kande ta ye nungo mina kane kogl pandigl ana piyasi mundi nigl atne endinaglkwa, i wakai kaima, sraglpre, ye gak kembra wagle tandaglme eraglmedi pre bagl nusungwa. \p \v 3 “Yeglpre enene kanpogl siyo, angitn tandaglme eran ene manedi akedu endo. Ana ye nomane yake tenan, ene tandaglme orkwa i kinde kondo to. \v 4 Ana ande enge suwarata mina ye tandaglme 7 ere ene tendre ana enge 7 ye erambere ende ikine ene motnara undre dinambuka, ‘Na nomana yake teiwo’ dinan, ene tandaglme orkwa i kindekondo to.” \s1 Pirngi dingwa mambuno \p \v 5 Aposel wagle di Yaglkande teingwa, “No pirngi dumga etn wu kande enano!” \p \v 6 Yaglkande di ikine endungwa, “Ana ene pirngino kembra mastet mongo mereyegl panan, ene endi noglkun i di tenaglkwa, ‘Ene duglon bogl puro indre ana enene endpi mundi nigl suna bogl paiyo’ dimbi ana ene dimere mere erambuka. \s1 Kongun yomba kongun ormere mambunomo \p \v 7 “Ana ene mina suwarata kongunmo yomba ta makan wakungwa mo sipsip sugl moglkwa, ye kongunmo dundungo ende yungugl ungwa enge. Ene eremogl, oglandi wu amedi kaiya mokna no, diteno? \v 8 Ana yegl ta manambuka, kongun sugl moglkwa yagle dungwa, ‘Na kaiya mokna akekun ere, ene gatn alap wertre ana kaiyana iyu suro naro ana na kaiya mokna ya nigl komnaiye neimbo ana ene okuwo kaiya ya nigl ninatna.’ \v 9 Ana kongun yomba dumere orkwa pre ye diwakai yei tenambo? Tamanga. \v 10 Ene ama kuno yegl kongun ero ditomere prapra ere kondo ana diyo, ‘No kongun yomba yoko nono konguno pamara ounga.’” \s1 Yesus eremogl yagl 10 kaglande singwa erewakai orkwa \p \v 11 Yesus ende Jerusalem ena pre ana ye Samaria ya Galili makan numamugl sunawom ongwa. \v 12 Ye ende yungu epigl ta suna ongwa enge, yagl 10 kaglande singwa wu Yesus tengigl yendre ana ye tau eglke andigl mogl, \v 13 ana agle binan bogl dingwa, “Yesus Yaglkande, no mitno goglo.” \p \v 14 Yesus kandre ana ye ditongwa, “Ene ende pindre enene nangino pris wagle ombunodi teiyo.” Ana ye endingo konbauna bange nangino wu wakai ongwa. \p \v 15 Ana ye mina suwarata kangwa nangiye wu wakai ongo ana ende ikine undre, ka kande dindre God dembiyesi mitna imbo endungwa. \v 16 Yene yange Yesus moglmara kagle mina sindre ana diwakai yeitongwa. Yaglmo i Samaria kamun nem. \p \v 17 Yesus krapoglkwa, “Yomba 10 prapra wu wakai engura, ana 9 ikra aglo meglme? \v 18 Ana yomba ta ende ikine undre God dembiyesi mitna imbo endinaglkwa mango, ana kamun bangeta nem i suwarata moglm kana?” \v 19 Ana Yesus ditongwa, “Andigltre, ana endpo, ene pirngi dinga pre kinden wakai orkwa.” \s1 God kingdomo unambuka \r (Matyu 24:23-28; 24:37-41) \p \v 20 Parisi wagle God kingdomo enge aunake unambedi krapogl Yesus teingo, ana Yesus di ikine endungwa, “God kingdomo pendigl ta unan yomba ongumutno mina ta kankraglkwa. \v 21 Yomba suwarata yegl dikraglkwa, ‘Kaniyo. Magl igle moglkwa,’ mo ‘Koglo imbo moglkwa.’ Sraglpre, God kingdomo ene mina suna yongwa.”\f + \fr 17:21 \ft Ka i yomba tau yegl yake teingwa, “Piryo, God kingdomo ene mina suna yongwa.”\f* \p \v 22 Ana ye disaipelma wagle ditongwa, “Okuwo enge ta yenan ana ene Yomba Wam ande enge suwarata kanamnedi piraglkwa, ba ene ta kankraglkwa. \v 23 Yomba eremogl ene ditenaglkwa, ‘Kaniyo, ye koglo imbo moglkwa,’ mo ‘Ye mangigl moglkwa ya.’ Ana ye enaglmara ene pi dokokriyo. \v 24 Yomba Wam engemo yenambuka enge, i kamun potndumere yeglmere, kamun kua mina pogl dungo ana ambuglange mundu si poriya ormere yegl erambuka. \v 25 Ba okuna kana ye giu merkinde piran ana yomba epigl erme meglkwa i ye mokono tenaglkwa. \p \v 26 “Noa engemo embriye erimere yeglmere ana Yomba Wam engemo yenan kuno yegl eraglkwa. \v 27 Yomba kaiya mokna ne, nigl ne, yagl eremogl ambu ingo te ambu yagl eingo, yegl ere meglkwa enge, ana Noa ende sip mina yungugl ongo, okuwo ana nigl pond undre yomba prapra sigoglkwa. \p \v 28 “Lot engemo i ama kuno yegl. Yomba kaiya mokna ne, nigl ne, ana taragl topo ere, te topo bogl indre, ana kaiya mokna ereyagltre te yungu togl eremeglkwa. \v 29 Ba Lot eremogl Sodom kamun kondo endongo, ana donga ya kombuglo salpa de moglkwa kamun sumere yegl, heven ende atne undre ana yomba prapra sigoglkwa. \p \v 30 “Yomba Wam ombunodi unongugl enambuka enge, mambuno kuno yeglmere eraglkwa. \v 31 Enge igle yomba ta yungu indaule mogltre ana ende atne pi bona ganamo yungugl yongwa ikrambuka, kuno yeglmere yomba ta kongun mina suna wanmorambuka ye ende ikine yungugl pikrambuka. \v 32 Lot embiye mina sragl orkwa i pirmeglmo! \v 33 Yomba ta yene kor-morambuka pre akegidi moran, ana wau borambuka, te yomba ta kor-moglkwa kinde kondinan ana kor aimande morambuka inambuka. \v 34 Na ene diteinga, enge igle enduwer yomba suwo bogl suwarata mina ugl panambrika, ana ta indre ta kondinambuka. \v 35 Ambu suwo plawa akiye noko miur ana ta indre ta kondinambuka. \v 36 Yagl suwo kongun ere miur ana i ta indre ta kondinambuka.”\f + \fr 17:36 \ft Erme pirpogl singwa yomba tau epigl i mina ka ikine ta ama pamedi pirkwa. Kamo i yegl, “Yomba suwo kaiya mokno ere yaurara suna wanmiur ana God suwarata indre ana ta kondinan mogl panambuka.” Ka Matyu 24:40 mina pangwa i kano.\f* \p \v 37 Ana disaipelma wagle krapeglkwa, “Yaglkande, aglo ne?” \p Ana Yesus di ikine endungwa, “Yomba geglkwa nangino ta yenambara igle kua keglmba wu makai sinaglkwa.” \c 18 \s1 Ambu werai ta ka tange teingwa yomba akeple ditenambere pre, Yesus ka di simbogl dungwa \p \v 1 Yesus ka suwarata di simbogl disaipelma wagle bekete, te ye kamange engenge ertre ana oglka erekraglkwa pre ombuno ditongwa. \v 2 Ye dungwa, “Taun suna ka tange teingwa yomba ta moglkwa, ye God kunduglmo goglkre ana yomba kanwakai yeikrukwa. \v 3 Ana ambu werai ta taun suna igle moglkwa ye eremogl ka tange teingwa yomba moglmara engenge undre, akeple dinambedi pre dungwa, ‘Na kundana ikine erekinde ere nara erikwa, ana ene kot mina na akepledo.’ \p \v 4 “Enge olto ka tange teingwa yomba akeple ditenakrukwa ba okuwo kaima yene nomane siprukwa, ‘Na God kunduglmo goglkre ana yomba kanwakai yeikrika. \v 5 Ba ambu werai i yumbun engenge narkwa pre na kot mina akeple ditenaglka. Ana ye engenge wu moran okuwo na oglka ere dinaglka.’” \p \v 6 Ana Yaglkande dungwa, “Ene eremogl ka tange teingwa yomba kinde ka dungwa i piryo. \v 7 God pinde yungwa yomba ermine ya enduwer engenge kai erete meglmbi ana ye akeple dikrambo? Ana God aimande ye kanwinge erambo? \v 8 Na ene diteinga, ye eraglkwa i kandre tambre akeple dinambuka. Ba Yomba Wam unambuka enge, makandle yomba pirngi dimo mo dikrikwa i ye kanambo?” \s1 Parisi ya takis ingwa yomba pre ka diboglkwa \p \v 9 Yomba tau yene pre yomba du-yene mounedi pirtre ana yomba prapra kan i taragl yoko mere endingwa. Erikwa ipre Yesus ka i di simbogl dungwa, \v 10 “Yagl suwo kamange era pre ende yenda God holi yungumo mina embrika, ta Parisi te ta takis yungwa yomba. \v 11 Ana Parisi andigltre, yene pre kamange orkwa, ‘God, na ene diwakai yeinga, sraglpre na yomba tau meglmere yeglmere na ta moglkrika. Kunogl ne, embriye kinde ere, ambu kunogl gundo, te takis yungwa yagle moglmere yegl na ta moglkrika. \v 12 Na wakan suwarata mina ande enge suwondi kaiya mokna mawagl ertre, te na taragl prapra inga i yumbu sindre 10 mina suwarata God teinga.’ \p \v 13 “Ba takis yungwa yagle eglke dagl andigl mogltre, ana ye kan mina heven endinambuka mere mango, ye piuriye tagla sindre ana dungwa, ‘God, na mitna goglo, na tandaglme erika yomba.’ \p \v 14 “Na ene diteinga, yagl takis yungwa i ye ende ikine yungumugl enan, ana ye God ongumuglo mina yomba du-wakai morambuka, te yomba prapra yene kangino ake mitna endingwa i God ake atne endinambuka, ana yomba ta yene kangiye ake atne ende wangwa i God ake mitna imbo endinambuka.” \s1 Yesus eremogl gak kembra blesing tongwa \r (Matyu 19:13-15; Mak 10:13-16) \p \v 15 Yesus eremogl gak kembra God wakai ere tenambedi dungwa pre yomba auro i yu ye moglmara wingwa. Ba disaipelma wagle i kandre, ye yomba ka-teingwa. \v 16 Ba Yesus gak kembra aglendi ye moglmara ende ana dungwa, “Ene kan winge erimbi gak kembra na moglmara wiyondo, ana ene ye i-teke pandiglkriyo. Sraglpre, God kingdom imbo gak kembra yeglmere moraglkwa ye pre yongwa. \v 17 Na ka kaima ene diteinga, yomba ta God kingdomo gak kembra yeglmere ta ikran ana ye suna i kaima ta pikrambuka.” \s1 Yagl ta taragl mere paitongwa Yesus bogl denbi dimbrika \r (Matyu 19:16-30; Mak 10:17-31) \p \v 18 Juda yagl kande suwarata krapogl Yesus te yegl dungwa, “Beke Notnga wakai, na sragl ere kor aimande moraglka inagle?” \p \v 19 Ana Yesus krapogl tongwa, “Sraglpre ene na wakai we dine? Yomba wakai ta moglkrikwa, ba God suwara wakai moglkwa. \v 20 Ene ka lo prapra pitnga, ambu kunogl gundokro, yomba ta sigoglkro, kunogl gogl nekro, kakimbi dikro, ana nen ya man dinambrere ero.”\x + \xo 18:20 \xt Kisim Bek 20:12-16; Lo 5:16-20\x* \p \v 21 Ana ye di ikine endungwa, “Na yagl gak kembra moglka enge lo i prapra sika singa.” \p \v 22 Yesus ka i pirtre ana yagle i ditongwa, “Ene taragl suwara kaima ta ama eratnga yoko pangwa. Taragl kan nenga prapra topo bogl indre, ana moni ipi kiuglgiunde yomba to. Ana ene heven suna taragl wakai mere paitenambuka, yegl ertre ana okuwo na wimara wo.” \p \v 23 Ye ka i pirtre ana kinde kaima prukwa, sraglpre, ye taragl pond ake-nongwa yagle. \v 24 Yesus kango yagle i kinde pruko ana ye dungwa, “Yomba taragl merkinde paitongwa ye yombuglo ere ende God kingdomo mina suna enamunedi erimbi manambuka. \v 25 Kaima, bugla-kamel kar kuiye mina ende suna enan kuno erambuka, ba yomba taragl mere paitongwa ende God kingdomo mina suna enamunedi erimbi manambuka.” \p \v 26 Yomba tau ka i pirtre krapeglkwa, “Okuwo ira kor aimande moraglkwa inambe?” \p \v 27 Ana Yesus di ikine endungwa, “Taragl yomba eraglkwa kuno erekrukwa i God erambuka kuno orkwa.” \p \v 28 Pita di Yesus tongwa, “Kano! No taratno prapra kindekondo ene unara umga.” \p \v 29 Yesus di ye tongwa, “Na ka kaima ene diteinga, yomba suwarata yungumo mo, embiye mo, angiglma mo, nem mam mo, nangiglma, i God kingdomo pre ere kinde kondinan, \v 30 ana God taragl merkinde kaima erme tenan indre ana okuwo enge ta unambuka enge ye kor aimande morambuka inambuka.” \s1 Yesus gorambuka pre aglke dungo, enge suwota orkwa \r (Matyu 20:17-19; Mak 10:32-34) \p \v 31 Yesus disaipelma wagle 12 ikoglo ende ana prapra ditongwa, “Piryo, nono ende yenda Jerusalem enamga. Ana igle Yomba Wam pre, propet wagle ka muno beglkwa pangwa i pai inambuka. \v 32 Ye tekoglo Yomba Bina meglmara endinaglkwa. Ana ye bakagl tendre, kinde ere tendre, kimbi ditendre, eursi tendre, uglmbo kumba sindre, ana sigoraglkwa. \v 33 Ba ande enge suwota mina aglke andigl ukor enambuka.” \p \v 34 Ana disaipelma wagle ye ka dungwa i ta pirpogl sikrikwa, ka dungwa i mambunomo ye mina wu pene pikrukwa. Ana ye sraglpre ka dungwa i disaipelma wagle ta pirpogl sikrikwa. \s1 Yagl ta ongumuglo kin yongo taragl yana di-di orkwa, Yesus erewakai orkwa \r (Matyu 20:29-34; Mak 10:46-52) \p \v 35 Yesus ende Jeriko mangigl ungo, yagl suwarata ongumuglo kin yongwa konbauna menda kra amedi mogl taragl yana di moglkwa. \v 36 Enge igle ye prukwa yomba merkinde ende wopi dingo pre ye sragl orumda di krapoglkwa. \v 37 Ana yomba eremogl ye ditengwa, “Yesus Nasaret nem mangigl ende wongwa ya.” \p \v 38 Ana yagle i agle binan bogl dungwa, “Yesus, Devit Wam, ene na mitna goglo!” \p \v 39 Ana yomba tau okuna kana wingwa ka-tendre, ana kiendi moglo diteingwa ba yagle agle binan bogl di paimoglkwa, “Devit Wam, ene na mitna goglo!” \p \v 40 Ana Yesus andigl mogltre, ana yomba dite yagle i auro yu ye moglmara ya wiyo dungwa. Ye ende mangigl ungo, ana Yesus krapogl tongwa, \v 41 “Ene na sragl ere narambedi pitne?” \p Ye di ikine endungwa, “Yaglkande na ongumutna kanagledi pirka.” \p \v 42 Yesus di ye tongwa, “Ene ongumutn pinedi kano. Ene pirngi dinara enene ongumutn wakai orkwa.” \v 43 Oglandi kaima ye ongumuglo pinedi kandre, ana Yesus omara pindre God dembiye sungwa. Ana yomba prapra i kandre, ye ama God dembiye singwa. \c 19 \s1 Yesus ya Sakias takis yungwa yagle \p \v 1 Ana Yesus Jeriko kamun suna pindre igle konbauna du yene endongwa. \v 2 Yagl suwarata igle moglkwa ye kangiye Sakias, ye takis ingwa yomba mina yagl kande moglkwa. Ye taragl merkinde paitongwa. \v 3 Ye eremogl Yesus ira moglmedi kanagledi yombuglo orkwa, ba ye yagl sungunagle moglkwa pre kanambuka mere manga, sraglpre, yomba merkinde kaima meglkwa. \v 4 Yeglpre ye mukundi ende okuna pindre, Yesus konbo igle unan kanagledi pre, endi kogla ta mongo ende egli ongwa. \p \v 5 Ana Yesus ende magl angai dumo igle undre, kan mitna ende ana yegl di Sakias tongwa, “Ene oglandi ende atne wo, na erme ene yungun mina moraglka.” \v 6 Sakias tambre kaima ende atne undre, ana gun argan bogl diwakai yei Yesus auro yend yungumugl ongwa. \p \v 7 Yomba prapra i kandre, ana mambuno bogl ninubenu di, nonga sindre dingwa, “Ana yagl i pi tandaglme orkwa yagl ikra yungumo mina moglkwa.” \p \v 8 Ba Sakias andigltre, ana di Yaglkande tongwa, “Kano! Yaglkande, erme enge igle na taragl ake-neinga sunawom yumbusi ikine kiuglgiunde yomba tenaglka, ana yomba taratno na kakimbi dite kunogl inga panan ana kuiya 4 pandigl tembe ende te ikine endinaglka.” \p \v 9 Yesus eremogl Sakias ditongwa, “Erme yomba yungugl igle meglkwa God ere-yungwa, sraglpre yagl i ama Abraham wam moglkwa. \v 10 Ana Yomba Wam yomba taya eingwa i dokindre ana ere-ina pre ungwa.” \s1 Kongun yomba 10 moni ingwa pre di boglkwa \r (Matyu 25:14-30) \p \v 11 Yomba ka i pir meglkwa enge, Yesus ama ka aine di simbogl suwarata di ye tongwa. Sraglpre, ye Jerusalem mangigl ongo ana yomba eremogl God kingdomo oglandi plau dinambedi pirkwa. \v 12 Ye dungwa, “Yagl kande ta igle moglkwa ye ende kamun kande eglke ta pindre, ana king mogltre, ana okuwo ende ikine yungumugl unambuka. \v 13 Yeglpre ye kongunmo yomba 10 aglendi indre ana yomba suwarandi moni mongo\f + \fr 19:13 \ft Moni i, ba suwota kongun ere topo imere yegl mere yongwa.\f* tendre, ana ditongwa, ‘Moni i ene kongunmo ere kuiya ere meglmbi ana na ende ikine unaglka.’ \p \v 14 “Ba yene kamunmo mina yomba kumbro tendre, ana ka kep yomba tau ye ka yegl yomba ditenaglmedi pre ye omara okuwo diendingwa, ‘No yagl i kingno ta morambedi pirkunga.’ \p \v 15 “Ba king kangiye yeingo, ana ye ende ikine kamunmo mina ungwa. Ana ye oglandi yomba diende kongun yomba moni tongwa ikra kongun ere moni kuiya imere kanagledi pre ditembi wiyondo dungwa. \p \v 16 “Yagl ta okuna kana moni kur yungwa ikra undre yegl dungwa, ‘Yagl kande, ene moni mongo natnga i na kongun ertre ana moni mongo 10 ta ama isuna endinga.’ \p \v 17 “Yagl kande di ikine endungwa, ‘Na konguna yomba wakai, ene kongun wakai kaima etnga, ene diendimbo dumo kande 10 sugl moratnga, sraglpre, ene kongun kembra i mina sugl wakai motnga.’ \p \v 18 “Mokomugl yagl ta moni kur yungwa ikra undre ana dungwa, ‘Yaglkande, ene moni natngra i na kongun ertre ana moni mongo 5 ama isuna endinga.’ \p \v 19 “Ana yaglmo kande ditongwa, ‘Ene dumo kande 5 sugl moratnga.’ \p \v 20 “Ana kongun yomba ta moni kur yungwa ikra undre dungwa, ‘Yaglkande, ene moninen yongwa yawe, na gagl alap kembra mina were teke yeinga. \v 21 Na ene kundutn goglka, sraglpre, ene yombuglo etnga yaglmo ene taragl enene ta yeikitnara indre te mokna mongo enene sunduglkitnara utnga.’ \p \v 22 “Yombamo kande di ye tongwa, ‘Ene kongun yomba kinde, enene ka dinara i mina na ene ka tenaglka. Ene pitnga na yagl yombuglo erika, na taragl ta yeikrimara indre te na taragl yaglkrimara urtre erika. \v 23 Yegl panan, sraglpre ene na monina ipi benk endekitne? Ana okuwo na ikine undre moni kuiya panan akiye i-ikine endinaglka.’ \p \v 24 “Ana ye eremogl yomba mangigl andigl meglkwa i ditongwa, ‘Moni mongo ye mina ikorugl ende, ana kongun yomba moni mongo 10 ake moglkwa yagle i teiyo.’ \p \v 25 “Ye diteingwa, ‘Yaglkande, ye moni mongo 10 kande ake moglkwa.’ \p \v 26 “Ye di ikine endungwa, ‘Na ene diteinga, yomba prapra taragl paitenambuka ye taragl mere tenaglka ba yomba taragl ta paitekrambuka ye mina taragl kuri ta paitongwa i, ikorugl endinaglka. \v 27 Ba na kundana ikine i, ye na kingno moglkrambedi pirkwa yomba auro imangigl ya undre, ana na gumanamugl ya sigolo.’” \s1 Yesus king mereyegl ende Jerusalem suna ongwa \r (Matyu 21:1-11; Mak 11:1-11; Jon 12:12-19) \p \v 28 Yesus ka di kondo okuwo ye ende Jerusalem ena pre okuna kana ende yenda ongwa. \v 29 Ye ende Betfasi ya Betani kamun muglo kangiye Olip we dimara igle mangigl pindre ana ye disaipelmo suwo di okuna ende yegl ditongwa, \v 30 “Ene ende yungu epigl nongagle yomara iro piro, ana ende suna pindre, kanambrika dongi kowo ta igle kane kogl pandiglkwa, buglamo dongi i yomba ta ausi i-wankrikwa. Ene kane poko ende i ya wiro. \v 31 Ana yomba ta ene krapoglte, ‘Ene sraglpre dongi kane pokimbre?’ dinan. Ye diteiro, ‘Dongi i Yaglkande kongunmo ta erambuka pangwa.’” \p \v 32 Yagl suwo diendungwa ikra pindre ana kanbriko taragl prapra ditomere mere pangwa. \v 33 Ye dongi kowo kane poko miurko ana kiglkwa yomba krapogl teingwa, “Ene sraglpre dongi kane poko endimbre?” \p \v 34 Ye di ikine endimbrika, “I Yaglkande kongunmo ta erambuka pangwa.” \p \v 35 Ye dongi iyu Yesus moglmara undre, ana ye gatno suna olto gugl dongi moko mina yendre, ana ye akeple dingo Yesus tembe igle amedungwa. \v 36 Ana ye dongi mina ausi mogl konbauna endongo, yomba gatno suna olto gugl konbauna ake waidi yeingwa. \p \v 37 Ye ende wu Olip Kamun Muglo konbauna ende atne omara mangigl ungo, ana disaipelmo merkinde kaima wingwa. I ye gun pond kaima yeingwa. Sraglpre, ye prapra kimagl mere okuna orko kanigwa pre, mangre sipu dindre, ana God dembiyesi mitna imbo kaima endingwa. \q1 \v 38 “God wakai ere king \q1 tongwa, Yaglkande kangiye mina ungwa!”\x + \xo 19:38 \xt Buk Song 118:26\x* \q1 “Heven suna bipokndi \q1 yenano, ana God dembiyesi \q1 mitna imbo kaima endiyo!” \p \v 39 Ana Parisi wagle tau yomba merkinde meglmara suna mogltre ana Yesus diteingwa, “Beke Notnga, ene disaipelma wagle ka-temin ye kiendi molondo.” \p \v 40 Yesus di ikine ende ana ditongwa, “Na ene diteinga, ye kiendi meglmbi, ana kombuglo yene kaglkane inaglkwa.” \s1 Yesus Jerusalem pre kai orkwa \p \v 41 Ana ye ende Jerusalem mangigl wu siti kandre, kaimo pond ere, \v 42 ana ye dungwa, “Jerusalem, ande enge erme i keunde nomano bipokndi yenambuka i ene pirpogl singa, ba taragl i erme ene ongumutn mina teke pangwa. \v 43 Enge tau yenan ene kundan ikine totn mina mogl winambodi mundu siget-dindre ana ene sina pre isuna ende kondinaglkwa. \v 44 Ye eremogl ene ya yomba totn suna meglkwa i ama akiye siderwagl baruwagl ere kondinaglkwa. Ana kombuglo suwarata kombuglo ta bolamugl yeikrambuka. Sraglpre, God ene ere-inambuka engemo ungo ene kanpogl sikitnga.” \s1 God holi yungumo mina yomba taragl topo eremeglko Yesus simenda endungwa \r (Matyu 21:12-17; Mak 11:15-19; Jon 2:13-22) \p \v 45 Ana Yesus ende God holi yungumo mina togl suna pindre, yomba taragl topo eremeglko simenda endungwa. \v 46 Yesus eremogl yomba ditongwa, “Kamambuno mina muno beglko pangwa i God yegl dungwa, ‘Na yunguna i kamange yungu we dinaglkwa.’\x + \xo 19:46 \xt Aisaia 56:7\x* Ba ene eriko, God holi yungumo yomba kunogl gogl ne wu kombuglo mur teke paimere yeglmere ongwa.”\x + \xo 19:46 \xt Jeremaia 7:11\x* \p \v 47 Ande engenge Yesus eremogl God holi yungumo mina kamambuno beke yomba tongwa. Ba pris kande wagle ya lo beke teingwa yomba ya te yomba mina ende okuna eingwa ye Yesus sigoramnedi pirkwa. \v 48 Ba ye konbo ta doko kan indre ere sinaglkwa mere manga, sraglpre, yomba prapra ye ka dumara i aimande yombugl i suna ende pir meglkwa. \c 20 \s1 Yesus namba ira tomedi krapeglkwa \r (Matyu 21:23-27; Mak 11:27-33) \p \v 1 Ande enge suwarata, Yesus eremogl God holi yungumo togl mina sunakra yomba ka beke tendre, ana kamambuno wakai dipene ende te moglko, pris kande wagle ya lo beke teingwa yomba ya te yomba mina ende okuna eingwa yomba, ye wu suwara pi Yesus moglmara undre, \v 2 ana dingwa, “Ene dinoro, sragl yombuglo gigledi mina ene taragl i etne? Ira yombuglo gigledi ene tome?” \p \v 3 Yesus di ikine endungwa, “Na ombugl ene kra ta pogl teimbo ene dinariyo. \v 4 Jon, baptais tongwa i God mina umo mo yomba mina ume?” \p \v 5 Ye yene di pirpir ere ana dingwa, “Nono God mina ume dumun, ana ye krapogl norambuka, ‘Ene sraglpre ye pirngi dikrime?’ \v 6 Ba nono yomba mina ume dumun, yomba merkinde mangigl meglkwa ya kombuglo no sinaglkwa. Sraglpre, Jon, propet kaima ta moglmedi pirkwa.” \p \v 7 Yeglpre ye di Yesus teingwa, “I aglokra umda no pirkunga.” \p \v 8 Ana Yesus di ikine ende tongwa, “Na ira yombuglo gigledi indre taragl erika i ene ta ditekraglka.” \s1 Kongun yomba kinde wain togl mina suna kongun erimere di simboglkwa \r (Matyu 21:33-46; Mak 12:1-12) \p \v 9 Yesus ka i di simbogl yomba ditongwa, “Yagl ta wain ere yagltre, ana yomba tau kongun ere moni indre ana na topo naraglmedi tendre ana ye ende kamun eglke kurita pindre kanana kinde wanmoglkwa. \v 10 Ana wain mongo bogl yongo uraglkwa engemo ungo, ye kongun yomba suwarata di wain sugl yomba meglmara ende wain togl mina suna i mongo tau tenaglkwa pre diendungwa. Ba wain togl mina sugl meglkwa yomba, ye ere sindre ana yoko di ikine endingwa. \v 11 Ye kongun yomba ta diendungwa ba i ombugl eresindre ana angai gorambedi erete, ana yoko di ikine endingwa. \v 12 Ana kongun yomba ta ama diendungwa ba ye pond kaima eresindre, ana ake menda endingwa. \p \v 13 “Ana wain togl nemyagl dungwa, ‘Na sragl eragle? Nana wana diendinaglka, ye na wakai kaima kaninga, ye dinambere pinande ere kaima eraglkwa.’ \p \v 14 “Ba wain togl sugl meglkwa yomba, ye kandre ana ye yene dipirkwa, ‘I wain togl nemyagl wam kaima ungwa. Nono ye sigogltre, ana ye wain toglmo nono inamga.’ \v 15 Yegl dindre, ye wain togl mina gundo imenda ende ana sigeglkwa. \p “Wain togl nemyagl wain togl sugl meglkwa yomba sragl ere tenambe? \v 16 Ye undre wain togl sugl yomba i prapra sigogltre ana wain togl i yomba pere tenambuka.” \p Ana yomba ka i pirtre, ye dingwa, “Yeglmere ta paikrambuka!” \p \v 17 Yesus toro mendigl pandigl yomba kandre ana krapoglkwa, “Ka yeglmere muno beglkwa pangwa i mambuno sraglmere pame? \q1 “‘Ana kamda wagle \q1 kombuglo i kinde wedi plendi \q1 menda endingwa. Ba \q1 kombuglomo wu kombuglo \q1 kauglange giglendi pangwa.’\x + \xo 20:17 \xt Buk Song 118:22\x* \m \v 18 Yomba prapra yange kombuglo igle bolamugl simbi ye bogl deruwagl eraglkwa, ba kombuglo i yange yomba ta sinan, bogl deruwagl ere surmane eraglkwa.” \s1 Moni takis Sisa teingwa \r (Matyu 22:15-22; Mak 12:13-17) \p \v 19 Ana lo beke teingwa yomba ya pris kande wagle ye ka di simbogl dungwa i no erme keunde konbauna ta doko kan indre Yesus kane sinamnedi erikwa. Sraglpre, dumedi pre ana ye yomba kundutno geglkwa. \p \v 20 Ye eremogl Yesus suglmo mangigl wora aimande kanmogltre ana ka waiye yomba diendingwa. Ye kamo kaima pirkwa mereyegl ere ana kimbi-koglo krapeglmbi Yesus ka ta di aglau eran kandre, ana kanesi gavman kande tenaglkwa. \v 21 Yeglpre, kuie kana eingwa yomba i krapogl Yesus teingwa, “Beke Notnga, ka dinga ya beke notnga i kuno orkwa, no punga ene yomba kanno pamara dikitnga, ba God prumere ka kaima yomba beke tenga. \v 22 Dinoro, nono takis Sisa tenamuno mo tekramne?” \p \v 23 Yesus eremogl ye kakimbi kogl dingwa i kanpogl sindre ana ye ditongwa, \v 24 “Ene moni silva suwarata i na ombuno diyo, ira kuiya ya kangiye tembe pame?” \p \v 25 Ye di ikine endingwa, “Sisa pangwa.” \p Yesus di yomba tongwa, “Ana Sisa taraglmo Sisa teiyo, te God taraglmo God teiyo.” \p \v 26 Ye yomba merkinde meglmara ka yegl dungwa i si akenaglkwa mere mango. Ana ye singokondi, kiendi meglkwa. \s1 Yomba geglkwa andigl ana bogl ikraglkwa \r (Matyu 22:23-33; Mak 12:18-27) \p \v 27 Sadyusi wagle tau Yesus moglmara undre, krapeglkwa. Ye eremogl yomba geglkwa andiglkraglme dingwa yomba. \v 28 Ye dingwa, “Beke Notnga, Moses lomo i nono pre muno boglkwa: Yagl ta gogltre, embiye kondinambuka ba gak ta kugl yeikran, ana goglkwa yagle i angigle ombugl embiye werai inan, ana ye yagl goglkwa dumomugl i gak kugl suglo sinambirka. \v 29 Okuna imbo angiglma angiglma 7 meglkwa. Ana angro komuno ambu ta yungwa. Ba ye gak ta kugl yeikre goglkwa. \v 30 Angigle okuwo ambu werai ikra yungwa. \v 31 Ana angigle okuwo ta ama ambumo i yungwa, ana angiglma komuno okuwo 7 prapra ambumo suwara i keunde ingwa, ba gak ta kugl yeikre geglkwa. \v 32 Okuwo kaima ambumo i ama goglkwa. \v 33 Ana yomba geglkwa andraglkwa enge ambu i ira embiye morambe? Sraglpre, angiglma komuno okuwo 7 ambumo suwara i keunde ingwa.” \p \v 34 Yesus di ikine endungwa, “Ene erme yagl ambu bogl ingwa. \v 35 Ba yagl ambu andigl ukor pindre, ana okuwo kor-moraglkwa enge yagl ambu ta bogl ikraglkwa. \v 36 Ye angelo meglmere yegl mogltre ana goglkraglkwa. Ye God nangiglma moraglkwa. Sraglpre, ye goglkwa ba God ere-ikor endungwa. \v 37 Ana Moses ombugl yomba geglkwa andigl ukor enaglkwa i ombunodi norkwa. I endi donga tekele dongwa kamo boglo i mina Moses yegl dungwa, ‘Yaglkande ye Abraham Godmo mogl, te Aisak Godmo mogl, ana Jekop Godmo moglkwa dungwa.’\x + \xo 20:37 \xt Kisim Bek 3:6\x* \v 38 God yomba geglkwa Godno tamanga, ba ye yomba kor-meglkwa Godno. Ye mina yomba prapra kor-meglkwa.” \p \v 39 Lo beke teingwa yomba tau di ikine endingwa, “Beke Notnga, ene ka wakai dinga!” \v 40 Ye kundugl gogltre aglke krapoglkrikwa. \s1 Krais ira Wam ne? \r (Matyu 22:41-46; Mak 12:35-37) \p \v 41 Ana Yesus krapogl tongwa, “Yomba sraglpre Mesaia Devit Wam moglme dime? \v 42 Devit yene Buk Song mina dipendigl endungwa: \q1 “‘Yaglkande di na \q1 Yaglkandena tongwa, “Na \q1 onguna wokra amedi mogl emin, \q1 \v 43 ana na kundan ikine ene \q1 katn mina atnekra yenaglka.” ’\x + \xo 20:43 \xt Buk Song 110:1\x* \p \v 44 Devit eremogl ye pre ‘Yaglkande’ we dungwa, ana sraglmere Yaglkande i Devit wam morambe?” \s1 Yesus eremogl lo beke teingwa yomba ka-tongwa \r (Matyu 23:1-36; Mak 12:38-40; Luk 11:37-54) \p \v 45 Yomba prapra kinano gundo pir meglkwa enge, Yesus disaipelma wagle ditongwa, \v 46 “Lo beke teingwa yomba mambunono i kan kuno eriyo, ye gagl olto ende indre konbauna wanamnedi munduno pango, te maket dumo yomba no diwakai yenaglmedi pirtre, te makai yungu bogl wakai mina amedi mogltre, ana mokna bir nemara angai gumamugl mogl-mogl erikwa. \v 47 Ye ambu werai wagle bakaglte yunguno kunogl indre, ana kakimbi kogl yomba no kanaglmedi, kamange oltokuri erikwa. Yomba yegl ye giu kinde inaglkwa paimoglkwa.” \c 21 \s1 Ambu werai ta ofa tongwa \r (Mak 12:41-44) \p \v 1 Yesus kan koglkoglo ende ana kangwa yomba moni mere paitongwa ye God holi yungumo mina ofa te-te erimara gagl mina monino ende suna endingwa. \v 2 Ye ama kangwa ambu werai kiuglgiunde ta moni mongo kembra suwo keunde endungwa. \v 3 Ana Yesus dungwa, “Na ka kaima ene diteinga, ambu werai kiuglgiunde i moni ende kawate yomba tau tongwa. \v 4 Yomba prapra moni mere paitongwa, ana ye kuri ta te menda endingwa, ba ambu i paitongwa mere mundu ende kondungwa. Ye okuwo ta yenan ere ninambuka manga.” \s1 Yesus eremogl God holi yungumo kinde erambere pre dungwa \r (Matyu 24:1-2; Mak 13:1-2) \p \v 5 Disaipelma wagle tau God holi yungumo pre dingwa, “Kombuglo wakai kaima yene ya ofa teingwa i akiye God yungumo ekin teingwa.” Ba Yesus dungwa, \v 6 “Taragl prapra ene kanigwa i enge ta yenan ana kombuglo mangigl yeingwa i suwarata kombuglo ta mina tembe yei paikraglkwa, i prapra sigurndi atne endinaglkwa.” \s1 Yumbun ya giu unambuka \r (Matyu 24:3-14; Mak 13:3-13) \p \v 7 Ye krapeglkwa, “Beke Notnga, taragl i enge aunake plau dinaglme? Ana sragl diu ere ombuno dinan kandre, ana enge ikra plau dina erimiwo dinamune?” \p \v 8 Yesus di ikine endungwa, “Ene kanpogl siyo, yomba kakimbi ditenaglkwa. Sraglpre, yomba merkinde na kangina mina undre ana ‘Na ye’ we dindre, ana ‘Enge mangigl orumiwo’ dinaglkwa. Ba ye mokono mina pikriyo. \v 9 Ene pirmbi kunda mangigl boraglkwa mo kunda kande beglme dimbi ana ene kundugl goglkriyo, taragl yeglmere komnaiye plau dinaglkwa, ba enge kande oglandi ta yeikrambuka.” \p \v 10 Ana ye ditongwa, “Dumo kande ta yomba pi dumo kande ta kunda bogl tenaglkwa, king ta sugl moglmara yomba pi king ta sugl moglmara kunda bogl tenaglkwa. \v 11 Ana imem pond kaima dumo tau unan te kindan pond yenan ana kinde kanekane dumo koglkoglo sinan erambuka. Ana diu kande ya kundugl goraglkwa taragl kanekane kamun kua mina plau dinaglkwa. \p \v 12 “Taragl i prapra plau dikrimbi, yomba ene eresindre ana sikanesi ipi makai yungu pindre ana kane yungu endinaglkwa. Ye ene ipi king wagle ya gavman kande dumonomugl enaglkwa, ana i na kangina ene mina yongwa pre yegl eraglkwa. \v 13 I ene engeno ta yongwa, ipre kamambuno wakai yomba ditenaglkwa. \v 14 Ana ene komnaiye no sragl ka dinamunedi nomano mina pir epigl erekriyo. \v 15 Sraglpre, na ka yegl do ditendre, ana nomano wakai teimbo kade ene dimbi ana kundano ikine na ka tenaglkwa i mane dikre ana ake atne endekraglkwa. \v 16 Ene nen man ya angitnma wagle ya bormai suwara ya te yeinengwa ye ene ipi kunda ikine tembi ana ye eremogl ene tau sigoraglkwa. \v 17 Yomba prapra nomano kinde pir ene tenaglkwa, sraglpre, na kangina ene mina yongwa. \v 18 Ba ene bitno yungo suwara ta wau boglkrambuka. \v 19 Ana enene andigl giglendi mogl ana kor-moraglkwa ere-inaglkwa. \s1 Yesus eremogl Jerusalem kinde erambe dungwa \r (Matyu 24:15-21; Mak 13:14-19) \p \v 20 “Ene kanimbi kimbirnem undre Jerusalem mogl winambo dimbi ana ene piraglkwa, dumo kande kinde erambuka engemo mangigl ungwa. \v 21 Ana yomba Judia dumo meglkwa i teke ende kamun muglo enaglkwa, yomba Jerusalem suna meglkwa i kondo ende menda embi, ana yomba kamun kande bina meglkwa i ende siti suna pikraglkwa. \v 22 Enge i giugl engemo yenambuka, sraglpre, kamambuno pepa mina muno beglkwa pangwa i prapra pai inambuka. \v 23 Ambu gak dano meglkwa ya te ambu gak am temeglkwa, ye yumbun pond inaglkwa. Ande enge i yumbun kinde kaima makan igle plau dinambuka ana God dem kumbrukwa yomba i mina panambuka. \v 24 Ana tau dikumba prak mina sigoraglkwa, ana tau sikanesi yend dumo kande prapra enaglkwa, ana Yomba Bina wu Jerusalem sugl mogl eimbi ana ye engeno mina dundinambuka. \s1 Okuwo Yomba Wam ende ikine unambuka \r (Matyu 24:29-31; Mak 13:24-27) \p \v 25 “Ana enge igle ande mina ya ba mina ya te kugl kuri mina diu kanekane plau dinaglkwa. Makandle yomba nomano kinde eran, ana mundi nigl mong sitombuno yakemakete yomba nomano sikugl endinan ana kundugl goraglkwa. \v 26 Makandle koglkoglo taragl plau dina orkwa ipre yomba ongumutno wanan kundugl goraglkwa, sraglpre, kamun mitna taragl prapra giglendi paingwa i pingakar dinaglkwa. \v 27 Enge igle yomba kanimbi Yomba Wam kuakawa mina suna unambuka i yombuglo ya ambuglangemo kande bogl akiye unambuka. \v 28 Taragl i mambuno bogl plau dinamunedi eraglkwa enge, ene andigltre ana bitno kanple diyo, sraglpre, God ene toposi ikine endinambuka engeno mangigl ungwa.” \s1 Endi kogla mambunomo beke piryo \r (Matyu 24:32-35; Mak 13:28-31) \p \v 29 Yesus ka i di simbogl yomba ditongwa, “Ene endi kogla ya endi tau i prapra kaniyo. \v 30 Ene kanimbi yaundo kor mambuno bogl sinamnedi erikwa enge, ana ene piraglkwa ande akan panambuka enge mangigl orume dinaglkwa. \v 31 Kuno yeglmere ana ene kanimbi taragl yeglmere plau dinaglkwa enge, ene God kingdomo unambuka mangigl ormedi piraglkwa. \p \v 32 “Na ka kaima ene diteinga, yomba epigl erme meglkwa i prapra goglkrimbi taragl i prapra plau dinambuka. \v 33 Kamun mitna ya makan okuwo wau borambrika. Ba na kanna prapra ta wau boglkrambuka.” \s1 Ene disaipel kanpogl sinaglkwa \p \v 34 Yesus yegl dungwa, “Ene kankun eriyo. Ene wain gigle dungwa engenge nendre ana du erekraglkwa. Te nangino taragl pre egluwe ere pirkriyo, sraglpre, taragl yeglmere ene nomano sikugl endinan pirpogl sikre meglmbi, ana Yaglkande engemo tambre kana ene mina plau dinambuka. \v 35 Enge i kitn sumere yeglmere makan koglkoglo yomba prapra meglmara plau dinambuka. \v 36 Ene engenge kuie kanmogltre ana kamange ere God tembi, ana yombro panan kade taragl kinde plau dina orkwa i prapra ikorugl ende ana Yomba Wam guma mina andiglmbi kuno erambuka.” \p \v 37 Ande enge yomere yomere Yesus eremogl God holi yungumo yungugl ka bekete mogl ana akenam dungo ye ende egli Olip Kamun Muglo we dimara pindre enduwer igle moglpai orkwa. \v 38 Ana yomba prapra tangina kinde kana Yesus kamo piramnedi ende God holi yungumo wingwa. \c 22 \s1 Judas prawedi Yesus ikunda ikine tenagle dungwa \r (Matyu 26:1-5; 26:14-16; Mak 14:1-2; 14:10-11; Jon 11:45-53) \p \v 1 Ana Bret Yis Paikrukwa ne-ne erikwa enge yongwa i yomba Pasova we dingwa i mangigl orko \v 2 ana lo beke teingwa yomba ya pris kande wagle ye yomba kundutno gogltre ana ye konbauna tau doko kan indre Yesus sigoramnedi pirkwa. \v 3 Ana Satan ende Judas mina suna ongwa. Ye kangiye Iskariot we dingwa, Yesus disaipelma 12 mina ye ta moglkwa. \v 4 Ana ye endpi pris kande wagle ya God holi yungumo mina kimbirnem sugl meglkwa yomba meglmara ongo, ana ye srambre ere Yesus tekoglo yaglkumba onguno mina endinambere pre ka dikeglkwa. \v 5 Ye gun yendre ana ka dikogl moni pra tenamniwo dingwa. \v 6 Judas i pra we dindre ana enge wakai ta yenan yomba i-wedi ta kankrimbi, ana Yesus tekoglo kunda ikine tenagledi sugl moglkwa. \s1 Yesus Pasova kaiya mokna ninaglkwa pre akekun orkwa \r (Matyu 26:17-25; Mak 14:12-21; Jon 13:21-30) \p \v 7 Ana Bret Yis Paikrukwa ne-ne erikwa engemo ungo, ana sipsip nangigle kombuglange gagl ama Pasova kaiya mokna ne-ne erikwa. \v 8 Yesus eremogl Pita ya Jon diende dungwa, “Ene pindre nono Pasova kaiya mokna ninamga pre akekun ere yeiro.” \p \v 9 Ye krapogl Yesus tembrika, “Ene pitn no aglokra taragl i akekun ere yenambugle?” \p \v 10 Ana Yesus di ikine endungwa, “Ene ende siti suna embir ana yagl ta nigl mingi kake yundre ene tengigl yenambuka. Yagle i yungu ta yungugl enambara i ene pindre, \v 11 ana yungu nemyagl diteiro, ‘Beke Norkwa yagle ene pre krapoglkwa, “Yungu kula aglokra mere na disaipelna bogl Pasova ninamne?” ’ \v 12 Ye yungu mundu i kula kande tembe kra bogl prapra yomara igle ene ombuno ditenambuka, ana igle ene akekun eriro.” \p \v 13 Ana ye endpi taragl prapra Yesus ditomere mere kan indre ana Pasova ninaglkwa pre akekun eurika. \s1 Yesus bret ya wain disaipelma wagle tongwa \r (Matyu 26:26-30; Mak 14:22-26; 1 Korin 11:23-25) \p \v 14 Ana ande kuiya yongo, Yesus eremogl aposelmo wagle bogl akiye bogl mina amedungwa. \v 15 Yesus ditongwa, “Pasova i ninamnedi pirka mere nomuno ana okuwo na giu ya yumbun inaglka. \v 16 Ipre na ene diteinga, na aglketa kaiya mokna nekre mogl pi, ana okuwo taragl kaima God kingdomo suna wu pene enambuka.” \p \v 17 Okuwo Yesus kap wain indre, ana God diwakai yeite dungwa, “I indre enene mina yumbu siyo. \v 18 Yeglpre na ene diteinga, na erme wain nuglo i ta nekre mogl-eimbo God kingdomo unambuka.” \p \v 19 Okuwo ye bret indre God diwakai yei, bukondi ana ye tendre, dungwa, “I na nangina, i ene pre teinga, yeglmere ere na pre poglodi piryo.” \p \v 20 Kaiya mokna ne kondingo, kuno yegl keunde ere ye kap minge ta indre, dungwa, “Kap i God kontrakmo kor, i na bormaina, i ene pre toindi endiga.\f + \fr 22:20 \ft Epigl 19-20, erme pirpogl singwa yomba tau yegl pirkwa, ka i Luk yene muno boglkrukwa. Ana yomba ta okuwo muno boglme dingwa.\f* \v 21 Ba kaniyo, na ipi yaglkumba tenambuka yagle, ye no akiye bogl bolamugl mouglka. \v 22 Sraglpre, Yomba Wam gorambedi God dipanduglmara pai inambuka, ba yomba ta ipi kunda ikine tenambuka i yene yumbun pond inambuka.” \v 23 Ye yene mina krapogl imboriya endingwa, ira mere ye sragl i erambe. \s1 Ira kande morambedi tengramo dingwa \p \v 24 Disaipelma wagle yene mina tengramodi ira yagl kande morambe dingwa. \v 25 Yesus ditongwa, “Yomba Bina kingno wagle ye mina yagl kande meglkwa. Ana ye mina yomba kande mogl-mitna endingwa i kangino ‘Yomba yeinongwa yagle’ we dingwa. \v 26 Ba ene mina yegl ta paikrano, ene mina kande ta morambuka i ye wu gak kembra mereyegl mogltre, ana kaungo yomba ye eremogl nigl-kongun yoko erikwa yomba mereyegl morambuka. \v 27 Ana ira yagl kande moglme, yomba bogl mina amedi mogl kaiya nongwa i kande moglmo mo kaiya mokna yumbu sungwa i kande moglme? Ta bogl mina amedungwa i kande moglkwa. Ba na ene mina suna nigl-kongun yoko yomba mereyegl moglka. \v 28 Ana na yumbuna kanekane iga enge ene na bogl akiye mogl wingura. \v 29 Ana na Nina kingdomo sugl moglo di narkwa, kuno yeglmere ene pra sugl molo ditenaglka. \v 30 Na kingdomna suna botna mina ene kaiya ya nigl nendre, ana bogl wakaile mina amedi mogltre, Israel yungu ombuno 12 sutno moraglkwa. \s1 Pita eremogl Yesus kankrika we dinambuka \r (Matyu 26:31-35; Mak 14:27-31; Jon 13:36-38) \p \v 31 “Saimon, Saimon, pro! Ene prapra pirngino Satan ere kanagledi pre ka dikondungwa i wit ereyaglkwa yomba wit yumbusi, wakai ya kinde i-perepere endumere yeglmere endinambuka. \v 32 Ba na ene pre kamange ere kondinga, Saimon, ene pirngi dinga yange sikrambuka. Ana ene ende ikine na mina unatnga enge, ene angitnma wagle pirngino sigigledi to.” \p \v 33 Ana Pita di ikine endungwa, “Yaglkande, na ene bogl akiye ende kane pindre ana ene bogl akiye gorambuglka pre akekun erika.” \p \v 34 Ana Yesus di ikine endungwa, “Pita, na ene diteinga, erme enduwer konduwagle wi sikran, ene enge suwota na ye kankrika we dinatnga.” \s1 Moni paus ya gagl kamban ya te dikumba \p \v 35 Ana Yesus disaipelma wagle krapogl tongwa, “Na ene dimenda endinga enge i moni paus ya gagl kamban ya te katno towo ta ikre yoko engura. Ene taragl ta dokindu no?” \p Ye di ikine endingwa, “Tamangra.” \p \v 36 Yesus dungwa, “Ba erme, yomba ta moni paus mo gagl kamban ta yenambuka i yondo. Ana yomba ta dikumba prak yeikrambuka ana gaglmo suna tembe moni bogl indre ana dikumba topo erambuka. \v 37 Ipre na ene diteinga, kamambuno muno beglmara yegl dungwa, ‘Ye kunogl gogl yomba ta moglme dingwa.’\x + \xo 22:37 \xt Aisaia 53:12\x* I na mina pai inambuka, sraglpre na pre pepa muno beglkura i kaima paiyungwa.” \p \v 38 Ana disaipelma wagle dingwa, “Yaglkande, kano. Dikumba prak suwo mangigl ya yongwa.” \p Ye di ikine endungwa, “I pra kuno orkwa.” \s1 Yesus Olip Kamun Muglo kamange orkwa \r (Matyu 26:36-46; Mak 14:32-42) \p \v 39 Yesus dumo kande kondo ana ende Olip Kamun Muglo ye okuna pipi ormere ikra orko ana disaipelma wagle omara eingwa. \v 40 Ye ende dumo igle undre ana disaipelma wagle ditongwa, “Baglnu mina ene yange sikraglkwa pre kamange eriyo.” \v 41 Ye meglmara igle kondo ende eglke pi, kombuglo singo pi eglke sing yomere yegl pindre ana goglko bondugl kamange orkwa, \v 42 “Nina ene prawedi pitn, nigl mingi na mina i korugl endo, na pirka mere i kondinatnga, ba ene piratnere mere eratnga.” \v 43 Ana angelo ta heven moglkwa ye moglmara plau dite ana yombuglo bogl tongwa. \v 44 Ana Yesus yumbun pond pirtre, ana kamange merkinde orkwa, ana ye pitnboglkwa i bormai mereyegl kuglosi yange makandle sungwa.\f + \fr 22:44 \ft Erme pirpogl singwa yomba tau yegl pirkwa, ka i Luk yene muno boglkrukwa ba yomba ta okuwo muno boglme dingwa.\f* \p \v 45 Ana kamange erekondo ye andigltre, ende ikine disaipelma wagle meglmara pindre, ana kango ye ugl paimeglkwa. Sraglpre, ye nomano yumbun dongo pre ugl paingwa. \v 46 Ana Yesus krapogl tongwa, “Ene sraglpre ugl paime? Andigltre ana kamange eriyo, ene baglnu mina yangesi dinaglkwa pre.” \s1 Yesus sikane singwa \r (Matyu 26:47-56; Mak 14:43-50; Jon 18:3-11) \p \v 47 Ana Yesus ka dimoglko yomba merkinde wingwa. Ye nangiglma 12 mina suwarata kangiye Judas we dingwa. Ye yomba auro indre okuna kana wu, ana Yesus moglmara kungro pauna mina sinongwa, \v 48 ba Yesus krapogl tongwa, “Judas, ene Yomba Wam kunda ikine tenapre kungro pauna mina sineno?” \p \v 49 Yesus mokomugl eingwa yomba taragl plau dina orkwa i kandre, ye dingwa, “Yaglkande, no pra dikumba prak mina ere sinamuno?” \v 50 Ana ye mina suna ta dikumba indre pris kande nigl kongunmo yomba ta kina wokra simbiglkidi endungwa. \p \v 51 Ba Yesus di ikine endungwa, “Yeglmere ta erekriyo!” Ana Yesus yaglmo kina ake indre, ana pandigl ikine ende tongo wakai pangwa. \p \v 52 Ana Yesus pre pris kande wagle ya God holi yungumo sugl meglkwa ya te yomba mina ende okuna eingwa ye inamunedi wingo, ana ye ditongwa, “Ene pirkwa na kunda gogl koglkwa yomba ta moglmedi pre, ene dikumba prak ya kumba indre wimo? \v 53 Na ande engenge God holi yungumo togl suna ene bogl akiye moungra, ana ene onguno ta na nangina akekrikura. Ba ande kuiya erme i ene engeno yongo te mim yombuglomo wu pond pi yombuglo orkwa.” \s1 Pita eremogl Yesus kankrika we dungwa \r (Matyu 26:57-58; 26:69-75; Mak 14:53-54; 14:66-72; Jon 18:12-18; 18:25-27) \p \v 54 Ana Yesus sikane sindre auro yend pris kande yungumugl eingwa. Ana Pita eremogl Yesus omara tau eglke dagl ongwa. \v 55 Ba togl sunakra kot pirmara igle ende donga gaglkwa dongo yomba makaisi amedi meglmara, ana Pita ombugl akiye meglkwa. \v 56 Ana nigl-kongun ambai suwarata kango donga ambuglange sumara iro Pita amedi moglkwa. Ambaimo pi mangigl kaima kandre ana dungwa, “Yagl i ama Yesus bogl akiye waningura!” \p \v 57 Ba Pita ditorwa ere dungwa, “Ambai ya, na ye kaima ta kankrika.” \p \v 58 Ana kurita meglko okuwo yagl ta Pita kandre ana dungwa, “Ene ama ye bogl akiye waningura!” \p Ana Pita di ikine endungwa, “Yagl ya, na ta mangra.” \p \v 59 Ana ande kuiya suwarata endongo, okuwo yagl ta undre ka giglendi dungwa, “Kaima, yagl i ye bogl akiye waningura, sraglpre, ye ama Galili yagl.” \p \v 60 Pita di ikine endungwa, “Yagl ya, ene ka dinga i na ta pirpogl sikrika.” Ye ka di moglko ana tambre kana konduwagle kumugl wi sungwa. \v 61 Ana Yesus kan akete toro mendigl pandigl Pita kango, ana Pita pir ikine ende Yesus ka yegl ditongwa ikra prukwa, “Erme konduwagle wi sikran, ene enge suwota na ye ta kankrika we dinatnga.” \v 62 Ana Pita ende menda pindre kai pond kaima orkwa. \s1 Yesus gaugl ere tendre ana eresingwa \r (Matyu 26:67-68; Mak 14:65) \p \v 63 Ana Yesus suglmo meglkwa yomba mambuno bogl bakagl tendre ana eresingwa. \v 64 Ana ye eremogl ongumuglo tusi te pandigl ana krapogl teingwa, “Ira ene sume, dipoglo!” \v 65 Ana ye ka kinde kanekane di Yesus teingwa. \s1 Yesus ipi kaunsol mina kot ereteingwa \r (Matyu 26:59-66; Mak 14:55-64; Jon 18:19-24) \p \v 66 Ana kamun tangungo ana Juda yomba mina ende okuna eingwa ya pris kande wagle ya te lo beke teingwa yomba wu suwara pindre, ana Yesus ipi yene kaunsolno meglmara eingwa. \v 67 Ana ye dingwa, “No dinoro, ene Mesaia motno?” \p Ye di ikine endungwa, “Na ene diteimbo ene na ta pirngi dikraglkwa. \v 68 Na ama ka kra ta pogl ene teimbo ana ene ka mongo ta di ikine endekraglkwa. \v 69 Ba enge erme yei ende imbor enambuka, Yomba Wam ye God yombuglo kande pangwa, ongo wokra amedi morambuka.” \p \v 70 Ye prapra dingwa, “Yeglpre ene God Wam kaima motn kana?” \p Ye di ikine ende tongwa, “Ene kuno ere dingwa, i na moglka.” \p \v 71 Ana ye dingwa, “No ka waiye kanekane eraglkwa i ta pirkramga, no nono ka i prapra yene dra mina dungo pir kondumga.” \c 23 \s1 Yesus ipi Pailat moglmara kot ereteingwa \r (Matyu 27:1-2; 27:11-14; Mak 15:1-5; Jon 18:28-38) \p \v 1 Yomba makaisi meglkwa i prapra andigltre ana Yesus auro ipi Pailat moglmara eingwa. \v 2 Ana ye mambuno bogl kakimbi kogl di Yesus nangiye dangindre, ana dingwa, “No yagl i mambunomo kan kondumga. Ye eremogl no yombano bakagl tendre ana dumo kande kinde erambe dungwa te takis Sisa tekriyo dindre, ana yene pre Krais mogl, ana king mole dungwa.” \p \v 3 Ana yegl dingo Pailat krapogl Yesus tongwa, “Ene Juda yomba kingno motno?” \p Yesus di ikine endungwa, “Enene yegl dinga.” \p \v 4 Ana Pailat eremogl pris kande wagle ya te yomba prapra ditongwa, “Na yagl i kot ere tenaglka, i ye aglau ta orko kan ikrika.” \v 5 Ba yomba ka giglekuidi dingwa, “Ye Judia kamun koglkoglo i yomba prapra ka beke tomara i nomano erekinde eretongwa. Ye Galili kamun mambuno bogltre ana aimande ere ende wu erme mangigl igle ungwa.” \s1 Yesus ipi Herot moglmara kot ereteingwa \p \v 6 Pailat ka i pirtre ana Yesus Galili nem moglmo mo di krapoglkwa. \v 7 Ana Pailat pirkan orkwa i Yesus eremogl Herot kamun sugl moglmara suna igle moglkwa pango ana Pailat eremogl Yesus di Herot moglmara endungwa. Sraglpre, enge igle Herot ama Jerusalem moglkwa. \p \v 8 Herot eremogl Yesus kangwa enge, ana ye gun pond kaima yongwa. Sraglpre, Yesus taragl tau orkwa i dingo pirtre, ana ye enge olto kaima Yesus kanagledi pre sugl moglkwa. Ana Yesus kimagl tau eran kanagledi prukwa. \v 9 Yeglpre, Herot ka kra merkinde pogl Yesus tongwa. Ba Yesus ka suwarata di ikine endekrukwa. \v 10 Ana pris kande wagle ya te lo beke teingwa yomba wu mangigl andigl mogltre ana ka giglendi di Yesus nangiye dangingwa. \v 11 Ana Herot kimbirmo nem bogl Yesus bakagl tendre, ana erekinde erete, ana king gagl olto wakai ta ende tendre, ana di ikine Pailat moglmara endingwa. \v 12 Okuna Herot ya Pailat kunda ikine-ikine miurka, ba erme ye wu suwara pi yeinembrika. \s1 Pailat eremogl Yesus endi-prak mina sigolo dungwa \r (Matyu 27:15-26; Mak 15:6-15; Jon 18:38–19:16) \p \v 13 Ana Pailat eremogl pris kande wagle ya yomba mina ende okuna eingwa ya te yomba mere aglendi imakai sindre, \v 14 ana ye ditongwa, “Ene yagl i auro i na moglmara undre ana ene yegl dingura, ‘Ye yomba bakagl tendre ana nomano erekinde eretongwa.’ Ipre na ene meglmara igle ye sragl aglau ta orme dingura i doko i-pene ende kot eretenagledi erika, ba kaima ta kan ikrika. \v 15 Herot ama Yesus aglaumo ta doko kan ikre, ana ye di ikine nono mounara endungwa. Ana enene kanigwa, ye gorambuka mereyegl aglau ta erekrukwa. \v 16 Yeglpre na kimbirnem dimbo kumba simbi, ana diendimbo endinambuka.” \p \v 17 Ana Pasova enge yomere yomere Pailat eremogl kane paingwa yomba suwarata dimenda ende-ende orkwa.\f + \fr 23:17 \ft Erme pirpogl singwa yomba tau yegl pirkwa, ka i Luk yene muno boglkrukwa ba yomba ta okuwo muno boglme dingwa. Mak 15:6 mina kano.\f* \p \v 18 Ipre yaglambu prapra wu suwara pi kaglkane kande indre dingwa, “Yesus sigogltre, ana Barabas diendin ende no mounara unano.” \v 19 (Barabas siti gavman bogl kunda bogl tendre, te yomba sigoglkwa ana ipre ye kane singo pangwa.) \p \v 20 Ana Pailat eremogl Yesus dimenda endinagledi pre aglke kordagl kamo ikra yomba ditongwa. \v 21 Ba yomba aimande kaglkane i paimogl di ikine ende dingwa, “Yesus endi-prak mina siyo! Endi-prak mina siyo!” \p \v 22 Ana Pailat eremogl yomba ka ditomere ikra aglke ditongo enge suwota orkwa, “Sraglpre sinamune? Ye sragl aglau orum? Na doko kaninga ye aglau ta orko kankrika, ipre sigolo dinaglka paikrukwa. Yeglpre na uglmbo kumba sindre ana diendimbo yoko endinambuka.” \p \v 23 Ba yomba prapra kaglkane binan bogl indre dingwa, “Yesus endi-prak mina sigolo” dindre mangre kaglkane ingo ana Pailat kamo ende atne ongwa. \v 24 Yeglpre, Pailat eremogl yomba prapra Yesus sigolo dimere yegl prawe dinagledi prukwa. \v 25 Ana Pailat eremogl yagl gavman kunda bogl tendre, te yomba sigoglkwa pre kane singo pangwa, ikra dimenda endinambedi krapogl teimere pre di ye meglmara ende, ana Yesus taragl ta eretena dingwa i ere tenaglmedi pre, tekoglo kimbirnem tongwa. \s1 Yesus endi-prak mina singwa \r (Matyu 27:32-44; Mak 15:21-32; Jon 19:17-27) \p \v 26 Ana kimbirnem eremogl Yesus auro yend menda eingwa. Yagl ta kangiye Saimon we dingwa, Sairini kamun nem. Ye dumo menda moglkwa ende dumo kande suna enapre ungo, ana akegidi mogltre, endi-prak komba mina pandigl teingo kake indre, ana Yesus omara mokomugl ongwa. \v 27 Ana yomba merkinde kaima Yesus omara mokomugl eingwa. Ana eimara i ambu tau Yesus pre miriye gogl kai giglendi erikwa. \v 28 Yesus kan aketendre ana ye ditongwa, “Jerusalem ambu wagle, na pre kai erekriyo, enene pre ya nangro pre kaino eriyo. \v 29 Ana okuwo enge ta yenan yomba yegl dinaglkwa, ‘Ambu kur temine paingwa ya, te gak kuglkrikwa ya, te gak am tekrikwa God eran ye gun yenaglkwa!’ \v 30 Enge igle, \q1 “‘yomba yegl di, makan \q1 muglo tenaglkwa, “Ukandi \q1 no sindakaglo!” te Makan \q1 meglmbe pre yegl dinaglkwa, “Wu no simbi do!” ’ \m \v 31 Endi kor pangwa enge yomba taragl yegl eraglkwa, ana endimo i gorambuka enge sragl taragl plau dinambe dine?” \p \v 32 Ana kunogl gogl nembrika yagl suwo ombugl Yesus bogl akiye sigora pre auro imenda eingwa. \v 33 Enge igle ye ende wu, dumo ta kangiye “Bitno Yombuglo” we dimara undre ana igle Yesus endi-prak mina singwa. Te kunogl gogl nembrika yagl suwo ikra sindre, ana ta ye ongo wokra pandigl te ta ongo kondakra pandiglkwa. \v 34 Ana Yesus dungwa, “Nina, yomba taragl erikwa i ye pirpogl sikre erikwa. Ipre ye tandaglmeno kindekondo to.” Yegl dungo ana ye gaglmo yumbusi inamunedi pre satu singwa. \p \v 35 Yomba igle andigl kanmeglko ana Juda yomba mina ende okuna eingwa ye eremogl Yesus nangiye ka-singwa, “Ye yomba tau ere-yungura, ana God pinde yungwa yomba Mesaia kaima moran kade yene ere-yondo.” \p \v 36 Ana kimbirnem ombugl ende egli undre ana Yesus bakagl teingwa. Ye wain geu orkwa ninambuka pre tendre, \v 37 ana yegl dingwa, “Ene Juda yomba kingno kaima motn enene ere-yo!” \p \v 38 Ana ka i muno bogl Yesus endi-prak mina pamara bre mina egli pandiglkwa, “Yagl i Juda Yomba Kingno.” \p \v 39 Ana kunogl gogl nembrika yagl suwo endi-prak mina egli pambrika ikra ta Yesus ka-tongwa, “Ene Mesaia moglkitno? Ana enene ere indre, no akiye ere-yo.” \p \v 40 Ba kunogl gogl yagl ta eremogl angigle ta ka-tendre dungwa, “Ene God kunduglmo goglkitno? Nono prapra yumbun kuno yumga. \v 41 Ana nono yumbun yumbuglka i kuno orkwa, sraglpre, nono tandaglme ouglara pre yumbuglka. Ba yagl i aglau ta erekrukwa.” \p \v 42 Ana yagle i dungwa, “Yesus ene kingdomnen mina suna enatnga enge na wedi poglodi pro.” \p \v 43 Yesus di ikine ende tongwa, “Na ka kaima ene diteinga, erme ene na bogl akiye dumo wakaile suna moratnga.” \s1 Yesus goglkwa \r (Matyu 27:45-56; Mak 15:33-41; Jon 19:28-30) \p \v 44 Ande kuiya 12 klok orko, ana makan koglkoglo mim waidi were kondungo pai endpi ande kuiya 3 klok orkwa. \v 45 Ana ande gongungo God holi yungumo mina gagl alap keglkwa sunawom yei arglandi wu koglkoglo ongwa. \v 46 Ana Yesus agle binan bogl dungwa, “Nina! Na spiritna ene ongun mina yeinga.” Enge igle ye yegl dindre, ana mur iyenda ende goglkwa. \p \v 47 Ana kimbirnem ende okuna ongwa yagle taragl plau dungwa i kandre, God dembiye sindre ana dungwa, “Kaima, yagl i du-yene mogl aglau ta erekrukwa.” \v 48 Yomba prapra kanapre igle makaisi meglkwa, ana taragl plau dungwa i kandre, ana kinde pir piutno tagla sindre, ana ende ikine yungunomugl eingwa. \v 49 Ba Yesus yeinongwa yomba prapra ya, te ambu wagle Galili yei mambuno bogl mokomugl wingwa ikra ana tau eglke dagl andigl mogltre, ana taragl prapra orkwa i kanmeglkwa. \s1 Yesus nangiye briye kombuglo dra yeingwa \r (Matyu 27:57-61; Mak 15:42-47; Jon 19:38-42) \p \v 50 Yagl ta kangiye Josep we dingwa. Ye kaunsol meglmara suna igle yagl du yene wakai ta moglkwa. \v 51 Ye Judia taun ta kangiye Arimatia we dimara igle mogltre ungwa. Ana ye eremogl kaunsol wagle nomano pir taragl ta eramne dingwa i ye prawe dikrukwa yagle. Ye God kingdomo unambuka pre sugl moglkwa yagle. \v 52 Ana ye ende Pailat moglmara pindre, Yesus nangiye pre krapoglko ana Pailat prawe dungwa. \v 53 Josep eremogl Yesus nangiye i-atne ende, ana gagl alap kruwo ta mina were tendre, ana ipi kombuglo dra yomba geglko pandiglmara kor ta waugl yeimara sunakra yongwa. Igle yomba ta geglko pandiglkrimara. \v 54 Sraglpre, Sabat enge mangigl ungo ana akekun eraglkwa enge yongwa. \p \v 55 Ana ambu wagle Yesus bogl akiye Galili yei wingwa ikra Josep bogl pindre, ana nangiye sraglmere ere kombuglo dra mina suna yongwa i kanigwa. \v 56 Ana ye ende ikine yungunomugl pindre, kungo wakai ya taragl demine orkwa akekun erikwa. Ba Sabat enge yongwa pre ye lo pamere pinande ere ana wakan meglkwa. \c 24 \s1 Yesus andigl ukor ongwa \r (Matyu 28:1-10; Mak 16:1-8; Jon 20:1-10) \p \v 1 Sande enge tangina kinde kana ambu wagle taragl demine orkwa akekun ere yeingwa indre ana ende kombuglo dra Yesus pandiglmara dumo eingwa. \v 2 Ana ye kanigwa kombuglo dra mina kombuglo siget-dingwa ikra berandi eglke endingwa pango, \v 3 ana ye ende suna eingwa, ba Yaglkande Yesus nangiye briye pango kankrikwa. \v 4 Ye ipre kinano gundo igle andigl meglko ana oglandi kaima yagl suwo gatno suna kruwo mundu pango ye meglmara mangigl igle andigl miurka. \v 5 Ambu wagle kundugl pond gogl ana mangidi gumano kan makandle endingwa, ba yagl suwo i ditembrika, “Ene sraglpre yomba kor-moglkwa ye pre geglkwa mina dokime? \v 6 Ye yawagle ta pai moglkrukwa. Ye andigl ukor ongwa! Ye Galili kamun mogl pangwa enge, ka sragl we ditongwa, i ene piryo, \v 7 ‘Yomba Wam tekoglo tandaglme erikwa yomba mina endimbi ana endi-prak mina sigoraglkwa, ana ande enge suwota eran andigl ukor enambuka.’” \v 8 Ana ambu wagle Yesus ka okuna dungwa ikra poglodi pirkwa. \p \v 9 Ana ye kombuglo dra kondo ende ikine pindre, ana taragl i prapra disaipelmo 11 wagle ya yomba tau akiye diteingwa. \v 10 Ana Maria Makdala kamun mam ya, Joana ya, Jems mam Maria ya, te ambu tau ye bogl akiye eingwa i ye taragl orko kanigwa i di aposel wagle teingwa. \v 11 Ba aposel wagle ambu ka dingwa i pir gidikrikwa. Sraglpre, ye kayoko dimedi pirkwa. \v 12 Ba Pita andigltre ana mukundi ende kombuglo dra ongwa. Ana ye goinge ere kan kombuglo dra endungwa igle gagl alap were teingwa i keunde yongo kangwa. Ana ye ende ikine yungugl pindre, ana taragl kangwa ikra pre nomane sungun prukwa. \s1 Yagl suwo ende Emeus kamun ena pre pindre Yesus kambrika \r (Mak 16:12-13) \p \v 13 Ana ande enge suwara i keunde disaipelmo mina yagl suwo ende yungu epigl kangiye Emeus we dimara igle embrika, ana Jerusalem yei ende dumo igle enaglkwa 11 kilomita yongwa. \v 14 Ana yaglmo suwo konbauna ende pindre, ana taragl prapra plau dungwa ikra pre yene dipir embrika. \v 15 Ye ka i di imboriya ende pir embriko, ana Yesus ye yene embirara wu suna ongo akiye eingwa. \v 16 Ba ye suwo ongumutno ake kumbugl kambugl orko ana Yesus umedi ta kanpogl sikiurka. \p \v 17 Yesus krapogl tongwa, “Ene sragl taragl pre denbi di imbor ya ende umbre?” \p Ye andigl diglkindi miurko ana gumano drano wu kinde ongwa. \v 18 Ana yaglmo suwo i ta kangiye Kliopas we dingwa, ye krapogl tongwa, “Ene suwara yomba kor ta Jerusalem kamun suna ungwa. Ana enge igle taragl prapra egliro plau dungwa i ene kankitn kana?” \p \v 19 Ana ye krapogl tongwa, “Sragl taragl ne?” \p Ye di ikine endimbrika, “Yesus Nasaret kamun nem ye mina taragl plau dungwa. Ye propet ta moglkwa. Ana God ya yomba prapra ongumutno mina ka dungwa ya kongun orkwa i yombuglo pond pangwa. \v 20 Pris kande wagle ya nono kaungo yomba ye tekoglo endingo ana gavman pra gorambe dungo, ana Yesus endi-prak mina singwa. \v 21 Ana ye suwara Israel yomba toposi ikine endinambedi no okuna yegl punga, ba ka ta ama pangwa i taragl prapra plau dingura i erme ande enge suwota orkwa. \v 22 Ana no epitno mina ambu tau no sipuglo dinamga ka dingwa. Ana erme tangina kana kombuglo dra pandiglmara eingwa. \v 23 Ba Yesus nangiye briye pango kankrikwa, ye ende ikine undre dinerikwa, no ongumutno-mugl orko kamga angelo suwo yegl dimbrika, ‘Yesus andigl ukor ongwa.’ \v 24 Ana no akiye nigle i wamga tau ende kombuglo dra pi doko kanigwa, ama ambu dimere yeglkra kuno orkwa, ba ye Yesus kankrikwa.” \p \v 25 Yesus di yagl suwo tongwa, “Ene du eur kana, propet okuna ka prapra dingwa i kra ene nomano mina suna paikruko, ana pirngidi kiurika! \v 26 Krais geu prapra goglkran ana okuwo ende God ambuglangemo mina suna enambuka kuno orumo?” \v 27 Ana ye mambuno bogl Moses ya propet wagle prapra ka okuna muno beglko pangwa i yene pre dipene ende yagl suwo tekondungwa. \p \v 28 Ana ye kamun ta enambugledi embirara igle ye mangigl eingo, Yesus ama konbauna tau ende eglke dagl ena mere orkwa. \v 29 Ba ye manedi akegi dindre, dimbrika, “Ene no bogl moramna, sraglpre, ande beingo mim era orkwa.” Ana ye bogl akiye moraglkwa pre ende yungugl ongwa. \p \v 30 Ana Yesus eremogl ye akiye bogl mina amedi meglko, ana bret indre God diwakai yeite, ana bukondi yagl suwo tongwa. \v 31 Ana ye ongumutno pirkam dungo, Yesus kanpogl simbriko ana oglandi ye ongumutno-mugl i-mimdaglkwa. \v 32 Ana ye yene di imboriya endimbrika, “Ye nono bogl konbauna akiye umgo, ana kamambuno okuna muno beglko pamara igle di yauro norko, ana nono nomano mina donga mereyegl dekrutuno?” \p \v 33 Ana ye tambre kana andigl ende ikine Jerusalem embrika. Eglire pindre ana kambriko disaipel 11 wagle ya yomba tau ye akiye waningwa bogl makaisi meglko, \v 34 ana dingwa, “I kaima! Yaglkande andigl ukor pindre, ana Saimon Pita moglmara wu nongugl pi tongwa.” \v 35 Ana yagl suwo konbauna bange taragl orkwa ikra ya, te ye bret buko dungwa enge i ye kanpogl simbrika ikra boglo kiurika. \s1 Yesus disaipelma wagle meglmara plau ditongwa \r (Matyu 28:16-20; Mak 16:14-18; Jon 20:19-23) \p \v 36 Ana ye ka i boglo kugl miurko, ana Yesus yene disaipelma wagle meglmara suna igle andigl mogltre, ana ditongwa, “Nomano pokndi ene mina yenano.” \p \v 37 Ana ye sipuglo dindre, kundugl pond gogl ye gigl ta kanmunedi pirkwa. \v 38 Ba Yesus disaipelma wagle ditongwa, “Ene sraglpre sipuglodi nomano suwo yeme? \v 39 Na onguna ya katna mina kaniyo. I na, nana! Na kandre ana ake piryo, na nangina pango ene kanigwa yeglmere, ana gigl ta nangino ya te yomburo ta panan kankraglkwa.” \p \v 40 Ana ye ka yegl dindre, ana ongo ya kagle ye ombuno ditongwa. \v 41 Ana ye gun kaima yeingwa ba nomano kugl ongo ana pirngidi dikrikwa. Yeglpre ye krapogl tongwa, “Ana taragl ninaglkwa ta igle yeimbi yomo?” \v 42 Ana ye fis gaiglko dongwa ikine ta i teingwa. \v 43 Ana ye pra indre kanmeglko nongwa. \p \v 44 Okuwo Yesus di ye tongwa, “Na ene bogl akiye wanmounga enge, ka i ene diteinga, na mina sragl i prapra wu giu dinambuka i Moses lomo mina ya propet wagle kanno mina ya te kamambuno giglange mina ka muno beglko pangwa.” \p \v 45 Ana kamambuno mina okuna muno beglko pangwa i ye pirpogl sinaglkwa pre, Yesus nomano ake audi tendre \v 46 ana ditongwa, “Kamambuno mina muno yegl beglko pangwa Krais giu gogltre, ana ande enge suwota eran andigl ukor enambuka. \v 47 Ana ye kangiye mina Jerusalem mambuno bogl kamambuno dipene ende dumo kamun koglkoglo embi ana yomba nomano yake tembi ana God tandaglmeno kindekondo tenambuka. \v 48 Ana ene taragl orkwa i prapra diwai dinaglkwa. \v 49 Ana na Nina okuna taragl ene tenagledi ka dipanduglkwa ikra na di ene mina endinaglka. Yeglpre ene siti sugl kan meglmbi kamun mitna yombuglo ende atne ene mina unambuka.” \s1 God eremogl Yesus yend heven ongwa \r (Mak 16:19-20; Aposel 1:9-12) \p \v 50 Yesus eremogl dumo kande kondo disaipelma wagle auro yend Betani kamun mangigl pindre, ana igle yene ongo mitna ende ana ere wakai ere tongwa. \v 51 Ye ere wakai ere temoglko, ana God eremogl Yesus yend heven suna ongo ana disaipelma wagle kondungwa. \v 52 Ana ye dembiye karaugl ere tendre, gun argan bogl ende ikine Jerusalem eingwa. \v 53 Ye ende ikine Jerusalem pindre, ana God holi yungumo mina yungugl mogltre, God dembiye engenge site meglkwa.