\id ROM - Kuot NT [kto] -Papua New Guinea 2001 (DBL 2014) \h Rom \toc1 Babam la omirong Paulo me mai ekelesiap onim Rom \toc2 Rom \toc3 Ro \mt1 Babam la omirong Paulo me mai ekelesiap onim Rom \c 1 \s1 Muana o ubi Apostolo la akosarong Paulo \p \v 1 Maun ekelesiap onim Rom, Turuo Paulo la osagarung uro babam me milam ekelesiap la maionama Rom. Turuo non migana o ubi ang Karisito Iesu. Irie la toiteong turuo Apostolo ga ualo urio ubi toun me bais o ties ula mumuru ang Morowa. \v 2 Tinan migat la midaong Morowa ga ualo urio bais ang ula mumuru maun unulip ga omirmeng na Babam ula puaru. \v 3 Uro bais ula muru a Poi ang. Ira iriro Poi ang, irie la betong gare migana, ga unama na gar ang orong Devit. \v 4 Morowa la imua na una o ngangas ang. Na iriro tavuk, Muranama Ila Babai la businguala la uakap, Iesu irie Poi ang Morowa ga irie Ila Kakani buang Iesu Karisito. \v 5 Na ubi ang kan Iesu, Morowa la tobouvara, ga na bonim a Karisito la uabua kaguma ira ruo meba turuo ba Apostolo. Okosarong gare tiro me garip ma teip ga magaulap ganam eba naganmeng ira a meba avienmeng ga omeuluan ties ang. \v 6 Mimi gat la mionama Rom, miptam teip la baismeng o ties ang Morowa me miun ga mivuvuoong Morowa ira Iesu Karisito. \v 7 Turuo Paulo la omirtung urio babam titot ga osagarung ga ila miun inamaniap onim Rom, mimi aga la naong maset Morowa me milam ga mivuvuoong inamaniap am la mionama. Narung aime Morowa Ira buang ga Ila Kakani Iesu Karisito, eba miboaving ga dalap mi eba maionang teteiliat. \s1 Paulo la naong meba ala magimaang teip ga magaulap onim Rom \p \v 8 Tie, tuga lake tiestang gare tiruo: Na mirier napup o kimanam inamaniap la mime mimiarama la mimaning nagan. Minagirung mimir ganam, are ratmat ga tivo temaieng me aun Morowa ruang me milam na ubi ang Iesu Karisito. \v 9 Tume tomamarani la man okosartung ubi ang Morowa ga man ovaiktung bais ula mumuru ang Poi ang. Ga Morowa kan la toit ma mirier lap ganam la tume miagat ga arulo mii. \v 10 Ga busit la tume marik me ai Morowa. Tume marik gare ro, “Morowa, leba nanang, tie nanavang alang tung meba tala mai ekelesiap papap tuam ga loup tuam onim Rom.” \v 11 Mitara narung la tuga migimarang, memani tuga talang kamniap o ngangas ba ang Muranama Ila Babai miun meba man ongangasang nagan ming. \v 12 Narung la are ro: Nagan ming eba toagailie, pa nagan tung leba miagailie. Are ratmat ga iruo paga eba mangangasang dalap buo iat ganam. \v 13 Papap ga loup tuam, narung meba mira maset, papot ma lap la tiestung ara la tuga tala migimarang. Memani, ubi la tume okosar la ime magailie inamaniap mila tale Iudaiap meba betmeng inamaniap mila naganmeng ira Iesu. Are ratmat ga tuga miagaralie meba okosartang ubi aret tie. Pa busit non paga la ume obunak alang tung, ga tale puorung meba tala ga migimarang. \v 14 Mating sinauan meba maagaralie inamaniap onim Grik ga inamaniap la tale onim Grik gat, ga inamaniap la memaning agat ula muru ga inamaniap la tale meira. \v 15 Are ratmat ga temaiara dalap tuo meba ovaiktang bais ula mumuru mi teip ga magaulap onim Rom gat. \s1 Bais ula muru ang Karisito la ame kukunim ang Morowa \p \v 16 Memani? Muana, tale kan muliruba ume ties ula mumuru ang Karisito. Memani, ties ula mumuru la ame kukunim ang Morowa, puoieng meba ina malagiieng inamaniap mila naganmeng ira Iesu Karisito: Garip onim Iudaia lake ga tubiat bat garip la tale onim Iudaia. \v 17 Karuk o noba alang meba betbuong inamaniap mila puvuvum na irap a Morowa. Are ratmat ga naganbuong busit meba buevang Morowa inamaniap am mila puvuvum. Memani, bais ula mumuru la businguala Morowa a tavuk ila puvuvui la akosarong meba buevang inamaniap mila puvuvum. Memani, Babam ula puaru la igama, \q1 “Man migana la naganong ira Iesu Karisito, eba evang Morowa migana ila puvuvui ga iruo migana la eba emung atatan makin.” \rq Habakuk 2:4\rq* \s1 Inamaniap ganam la maialam ibup ma aun Morowa \p \v 18 Tie, mukmuganim ang Morowa la maio na panbinim ga betieng la uakap. Eba apulang uniap ula kiro me maun inamaniap ganam la mialam ibup ma ira tavuk ang Morowa ga akosarmeng tavuk ila kire ga meinio ties migat a tavuk maiang ila kire. \v 19 Memani, miriro inamaniap la mameira ra papot ma tavukup am. Pa man maialam ka ibup ma ira a. Are ratmat ga makakauong. \v 20 Tiralo migat la makosarong Morowa mirier pagap ganam. Na iruo tara ga muio puoieng titot, inamaniap la magimameng pagap la makosarong. Me miruo pagap la puomeng inamaniap meba mameira noba non tavukup am Morowa la tale puomeng meba magimameng are tavukup am la kagomeri: Ga ngangas ang ula kanu la iot atatan makin ga nunamap ang gare orong migat. Are la ameit migat muana a tavuk ang Morowa, ga ngangas ang ula kanu la iot busit. Are ratmat ga karuk o alang ba maiong inamaniap meba mereing kirinim maiong ga memama, “Tale mating kirinim, memani tale arit Morowa.” \v 21 Memani, Morowa la unama, pa tale ovienmeng bonim a gare irie Morowa maiang. Karuk. Ga tale kan meivo temaieng aime me pagap ganam la makosarong ira ma. Karuk migat. Pa agat maiong la libonieng maime pagap agarit ga dalap ma la fufulutmeng ga tale gat memaning uaraki la makosarong Morowa. Dalap ma la betmeng it gare arubu. \v 22 Ga mitara tevienmeng ga megama, “Pava inamaniap o agat ula muru.” Pa mitara banbananmeng it maset. \v 23 Migat, ngongmeng ga maialam ibup ma ira Morowa la tale ume uvara. Ga tale mime lotu me ai. Karuk. Pa aigormela ga akosarmeng muranama agarit a migana la ume uvara, ga muranama o kobeng ga nganeip ga o kagok ga non kasusup gat, mirie la mime mevara ga mime lotu me mai. \s1 Non ara non ara tavukup mila kiram la man mameuluan inamaniap \p \v 24 Are ratmat ga uairam ara Morowa na tavuk maiang kan ila kire la uranam ga mela na tavuk ila papali, ga man akosarmeng tavuk ila kire ga maialo mulinubap migat ira ma neip ma kan. \v 25 Migat, Morowa la muana ma mirier pagap ganam. Are ratmat ga inamaniap le ovienmeng bonim a Morowa busit. Pa miruo inamaniap gare tiruo la omiolai ties migat ang Morowa ga oigormela ga omela ties o kakarabunim. Ga lotumeng me mai pagap la makosarong Morowa, ga mela mapat miriro pagap. \v 26 Are ratmat ga uairam Morowa ga maionama na tavukup mila kiram ga papalim. Ga magaulap la amaiolai tavuk ila puvuvui o magi, ga akosarmeng non ara tavuk ila kire ga mirie non magaulap. \v 27 Ga teip gat la amiolai tavuk ila puvuvui o magi, ga dalap ma la temaiara gare kit, ga namo akosarmeng tavuk ila kire ga mirie non teip. Aret tie ga teip la akosarmeng non ara tavuk ila kire o mulinubap ga non teip. Are ratmat ga mirie kan la omela uniap ula kiro la puoieng meba ipulang iruo tavuk ila kire la mime akosar. \p \v 28 Ga palalameng meba umaiaring a Morowa na dalap ma. Are ratmat ga uairam Morowa ga omeuluan agat maiong kan ula kiro. Ga man makosarmeng non ara non ara tavukup la tale puvuvum na irap a Morowa. \v 29 La are ro: Mime makosar tavukup la tale puvuvum, ga non ara tavuk ila kire migat, ga temaiara dalap me pagap mila kiram, ga tavuk o nekaronulap. Mime kiram dalap ma maime inamaniap la ame papot ma pagap, ga menamuam inamaniap ga mevara, ga nebuknulap tapmat, ga kakarabum ga meranam pagap maiam non inamaniap ga man makirarameng inamaniap o ties tigit. \v 30 Ga mime ties kikirat gat la uakap meba makirarameng bop ma non inamaniap. Mime nekaromela ga Morowa, ga mime nganganmela tapmat ga pringesnges, ga mime meiniam inamaniap, ga mavienmeng kan bop ma. Ga mime makosar non ara tavukup mila kiram. Ga mime oguek ties maiong mamop ga nagap maiam. \v 31 Fufulutieng ara agat maiong ga tale gat ameit paga ba ila muri. Mimet ties, pa tale mime mameuluan mirie tiesiap maiam. Ga tale nameng me narit olabuan ma. Mirie gat la tale mabomevara non teip ga magaulap. \v 32 Miruo teip ga magaulap la makosarmeng miruo tavukup, eba meving. Miriro inamaniap la maset omeit maimai. Pa man makosarmeng ka tavukup mila kiram gare tiruo. Talet makosarmeng miruo tavukup. Karuk. Pa mime maiaviam gat bop ma inamaniap la mime makosar mirio tavukup ganam are tiruo gat. \c 2 \s1 Ties ang Morowa la puvuvui migat \p \v 1 Are ratmat ga mimi inamaniap narit narit la mime mavure mirie o ties, tale puoming meba mimama tale mimaning kirinim ming. Miptang, nume mavure non inamaniap o ties. Pa nat iruo tavuk nunuo kan la inat tevurenung o ties. Memani, nunuo gat la nume akosar iriet tavuk non inamaniap la mime akosar. \v 2 Pa bira ra, Morowa la ume upulo uniap ula kiro me maun inamaniap la mime akosar iruo tavuk gare tiruo. Pa iruo tavuk la akosarong Morowa la mitara puvuvui gane. \v 3 Nunuo migana la nume mavure inamaniap o ties. Pa nunuo kan la nume gat okosar are tiruo, nuga mani? Nunuo kan la puonung meba okabannang ties ang Morowa ga igonang, a? Karuk. \v 4 Are mani? Ume akosar Morowa tavuk ila mumuri migat ira mi, ga uanula a tara ila laklage me milam meba marigiming dalap mi, ga tale upulo uniap ula kiro kakalait me kirinim la okosarming. Karuk. Iruo tavuk ang Morowa ila mumuri atabo agatming miga iriet paga agarit, a? Migat, naong Morowa meba marigiming dalap mi. Are ratmat ga akosarong tavuk o uteteiliat ira mi. Atabo tale amit, a? \p \v 5 Pa mabodaknung migat dalap nuo ga tale nume marigi dalap. Eva, na iruo tavuk gare la oranganung mukmukanim ula kakanu kan me nulam. Na la lagorang, mukmuganim ang Morowa la eba betieng la uakap na ties ang ula puvuvu, ga eba onala urio uniap ula kiro. \v 6 Eba ovuotang Morowa uniap me ira ma inamaniap ganam narit narit puoieng ira tavuk la akosarmeng. \v 7 Mirie non teip ga magaulap la mime ameuluan maranit tavuk ila mumuri ga man ubimeng meba oisinmeng alang me nunamap maset ga Morowa ga omela bonim ula kanu ga ninimiap la iot atatan makin. Ga eba alang Morowa ninimiap la iot atatan makin maun mirio teip ga magaulap. \v 8 Pa non teip ga magaulap la mimet teagat it, ga maialam ibup ma iro ties migat ga ameuluan tavuk la tale puvuvui, eba mukmugai ba Morowa maime miruo inamaniap ga eba apulang uniap ula kiro migat me maun. \v 9 Morowa la eba alang giginanim ula kanu ga ngitngit la eba lialum mirier inamaniap ganam la mime akosar tavuk ila kire, Iudaiap lake ga tubiat bat mirie la tale mirie onim Iudaia. \v 10 Pa Morowa la eba alang nunamap ula muru na panbinim ga dalap mila maiot teteiliat maun mirier inamaniap ganam la mime akosar tavuk ila mumuri, me maun Iudaiap lake, ga me maun mirie la tale onim Iudaia gat. \v 11 Memani, tale ume agat Morowa aime migana la amaning bonim ula kanu o bonim ula kapio, o irie Iudaia o tale irie Iudaia. Karuk. Ume avuvuo tavuk ang migana ot urie namurit uniap. \p \v 12 Migat, inamaniap ganam la ame maimai ga okosarmeng kirinim, eba avuvuoang Morowa tavuk maiang kan iro maimai. Pa inamaniap ganam la tale memaning maimai la ualo Morowa aun Moses ga okosarmeng kirinim, eba avuvuoang Morowa tavuk maiang ila kire ga makiraraang tapmat. \v 13 Memani, inamaniap la mepto agarit maimai, eba tale betmeng mirie inamaniap mila puvuvum na irap a Morowa. Karuk. Inamaniap it la omeuluan maimai, miruot mi inamaniap leba evam Morowa inamaniap mila puvuvum. \v 14 Non inamaniap la tale mirie Iudaiap la tale memaning maimai. Pa na agat maiong kan, non ma la ameuluan tavuk ila puvuvui la meiva maimai la ameuluan teip ga magaulap. Na tara la okosarmeng gare tiruo, urio la busingiala o agat maiong la are maimai la ike na agat maiong. \v 15 Ana iruo tavuk la okosarmeng ubi ieng maimai la uabu Morowa na dalap ma teip ga magaulap, urie la iario parak. Are ratmat ga agat maiong la iabuam na ties ga tale tevurusmeng aime tavuk la akosarmeng. Pa non lap agat maiong la asainieng man tavuk mirie kan la akosarmeng la mumuri ga tevurusmeng. Iriro tavuk la pasinguala o maimai la iot na dalap ma. \v 16 Tie, eba betieng gare tiruo na la lagorang: Na uro la o ties, eba mavuvuoang Morowa tavukup ganam mila kagomeri ga tiesiap mila kagomeri maiam Iudaiap ga inamaniap la tale onim Iudaia ga eba alang Morowa urio ubi aun Iesu Karisito. Bais ula mumuru la tume bais o la ame urio ties. \s1 Agatmeng Iudaiap la puoieng maimai meba maagailie na ties \p \v 17 Tie, are mani me nulam? La teniva nuga nunuo onim Iudaia ga nagannung migat iro maimai la puoieng meba noagailie meba betnang Poi ang Morowa. Nume ovien bonim nuo kan ga nugama, “Turuo migana ang Morowa.” \v 18 Ga nugama, manit ara tavukup am Morowa la naong meba manouluan. Ga nugama maimai ang Moses la misingiala ra, are ratmat ga numet na maime tavukup mila puvuvum. \v 19-20 Nume agat gare ro, “Maimai la orula ra urie muana o agat ula muru ga ties migat, are ratmat ga puorung meba masingtala mila sapsap ang o alang. Turuo lalabie maiang inamaniap la maionama na arubu. Turuo migana la tume masingtuala inamaniap la tale agatmeng maset. Turuo migana o usingnualap la maagaulie inamaniap mila tale memaning agat ula muru are tatak lop.” \v 21 Aret tie ga nugama nume masingnuala non inamaniap o maimai, pa memani ga tale iga kan tesingnala meba onouluo gat urio maimai, a? Nume ties maime inamaniap, “Buat pulaming.” Pa atabo nunuo kan la nume pula? \v 22 Nume nugama, “Buat okosarming tavuk o sadak.” Pa atabo nunuo kan la nume okosar tavuk o sadak. Tale nanung migat maime morowap o kakarabunim maiam inamaniap la tale ameit Morowa, pa atabo nume mapula pagap tapmat na luguap maiam morowap onim Rom. \v 23 Nunuo gat onim Iudaia la nume ovien bonim nuo kan ga nume nugama, “Tuario ra maimai ang Moses.” Pa atabo nunuo kan la nume okaban maimai ga ogueknung ties ang Morowa ga okiraranung bonim a Morowa, a? \v 24 Memani, Babam ula puaru la tiesieng aime tavuk la are tiruo, “Man makosarming kiribasiap, are ratmat ga non garip la tale onim Iudaia la man fugaumeng ga man meinio bonim a Morowa.” \s1 Tavuk migat o ukasau \p \v 25 Tie, leba omiuluan maimai la ualo Morowa aun Moses, eva tavuk o kasau eba kaguma ba ila muri meba miagaalie. Pa leba oguekming maimai ga mikasaumeng, tie eba nonang gare ba la tale mikasaumeng na agat ang Morowa. \v 26 Are ratmat ga inamaniap la tale kasaumeng la eba mameuluan maset tavukup mila puvuvum ganam o maimai, eva, mirie inamaniap la ame bop na agat ang Morowa gare inamaniap la makasaumeng. \v 27 Migat, uriro maimai gano la ualo Morowa aun Moses ga mikasaumeng. Pa mime oguek maimai, ga tale omiuluan migat. Are ratmat ga teip la tale makasaumeng, leba omeuluan migat urio maimai, eba mivuremeng o ties, memani orup maiaba maimai. \v 28 Are ratmat ga migana la iriet Iudaia at olabuan a Abraham, tale irie Iudaia migat na irap a Morowa. Ga tavuk o kasau, talet paga ma neip. Karuk. \v 29 Pa migana la irie Iudaia migat na irap a Morowa: Leba naganang ira Morowa ga oauluo maimai ang Moses. Ga tavuk o kasau migat la ovuvuoieng ubi ang Muranama Ila Babai la okosarong na dalap a. Tale iro paga la umet bet ira ma neip na tara inamaniap la omeuluan maimai ang Moses. Karuk. Migana la akosarong tavuk gare tiruo, atabo tale amaning bonim ula kanu na agat maiong garip onim Iudaia. Karuk. Pa ame bonim ula kanu na agat ang Morowa. \c 3 \s1 Tavuk ila kire la tale puoong meba iniang tavuk ila puvuvui \p \v 1 Leba are ba rie, Iudaiap la makurupmein non inamaniap la tale onim Iudaia are mani? Man paga ila mumuri la ume bet na tavuk o kasau? \v 2 Papot ma pagap! Memani, Morowa la ualam non ara pagap mila murum maun lop onim Iudaia. Paga ila uke la are ro: Morowa la ualo ties ang maun Iudaiap meba magamelie inamaniap la tale onim Iudaia migat. \v 3 Pa mirie leba tale naganmeng ira a ga omeuluan urio ties, atabo iruo tavuk ila kire la man ameuluan eba akosarang Morowa meba okiraraang mida ang me maun Iudaiap, a? \v 4 Karuk migat! Inamaniap ganam la mime kakarabum, pa Morowat narit la ume ties o migat busit. Are Babam ula puaru la ilo, \q1 “Teip ga magaulap ganam eba omeira ties nung la puvuvum maset. Ga leba nomaiabung na ties, eba okurupneling ties migat.” \rq Sam 51:4\rq* \m \v 5 Pa are mani? Oruluan it agat buong inamaniap ga okosartung urio ties gare ro: Leba tavuk ba ila kire la bume akosar la masinguala inamaniap ganam a tavuk ila puvuvui ang Morowa, eba buaramang man paga? Leba ama apulang Morowa uniap me tavuk buang ga bukbukong me kirinim buong, atabo tavuk ang Morowa la tale kan puvuvui, a? \v 6 Karuk migat! Morowa leba tale puvuvui ba, eba are ba mani ga avuotang tavuk ila puvuvui ga tavuk ila kire maiang teip ga magaulap ganam na ties? \v 7 Pa amama non ba migana, “Tiestung o kakarabunim leba okosarieng ties migat ang Morowa ga betieng la uakap, ga urio la okosarieng bonim a ula kanu meba kan betieng maset, eva are mani ga toiva migana ila kire ga upulo Morowa uniap ula kiro ira ruo na ties?” \v 8 Urio ties leba migat ba o, mumuru meba tiesbuong gare ro, “Tie, akosarbuong tavuk ila kire meba betang tavuk ila muri me iruo paga.” Atabo ties are tiruo la temaieng, a? Karuk migat! Pa non Iudaiap la megama, “Migat, ties ang Paulo gat la are ro.” Pa mikarabum ara. Tubiat eba apulang Morowa uniap ula kiro me maun miruo inamaniap na ties. \s1 Karuk kan a noba migana la ume akosar tavuk ila puvuvui na irap a Morowa \p \v 9 Tie, eba buaramang mani? Atabo bubuo garip onim Iudaia la makurupinbuong non teip ga magaulap? Karuk migat. Memani, tiesbuong ara, kirinim la buialu ganam bubuo garip onim Iudaia ga mirie non garip la tale onim Iudaia. \v 10 Babam ula puaru la tiesieng o urio gare tiruo, \q1 “Karuk a migana ba la ume akosar tavuk ila muri. Karuk migat. \v 11 Migat, karuk a migana ba la amaning agat o uaraki me tavuk ila puvuvui ga tavuk ila kire. Migat, karuk a noba la man ubiong meba aoping Morowa. \v 12 Pa mirier inamaniap ganam la omiolai ra alang ula mumuru. Mirier ganam la nevuomeng it ga betmeng teip mila kiram na irap a Morowa. Karuk kan a non ba ma la ume akosar tavuk ila muri. Karuk migat. \rq Sam 14:1-3, 53:1-3\rq* \q1 \v 13 Nanamup ma la are lu a una la unava. Memani, menavam nanamup ma meba okosarmeng \q1 ties o kakarabunim. Mime makosar non ara non ara tiesiap meba makirarameng inamaniap gare kagok. \v 14 Busit la mime ties kikirat meba makaranmeng teip ga magaulap ga maialo giginanim maun. \v 15 Mime mela ga mime kakalait nekaromela ga mirie non teip ga magaulap ga menamuam ga mevara. \v 16 Busit la mime makirara papaluaip ma pagap ga maialo papot giginanim maun teip ga magaulap. \v 17 Tale ameit tavuk o nunamap teteiliat ga non inamaniap. \v 18 Ga tale mime merau aime Morowa na agat maiong.” \rq Sam 5:9, 140:3, 10:7, 36:1\rq* \p \v 19 Tie, mabit ara tiesiap ganam la tiesieng maimai ang Moses, la tiesmeng maime teip ga magaulap la maionama upat maimai. Are ratmat ga karuk kan a migana ba la puoong meba amama, “Turuo migana ila puvuvui.” Karuk. Memani, mirier inamaniap ganam la memaning kiribas na irap a Morowa. \v 20 Are ratmat ga na tavuk o unuluap o maimai, karuk a migana ba la eba oala bonim ula puvuvu na irap a Morowa. Memani, maimai la ime busingiala o kirinim buong, uriet. \s1 Migana la naganong ira Karisito, irie la amaning bonim migana ila puvuvui \p \v 21 Pa titot la businguala Morowa o non alang meba obuluan ga eba buevang bubuo inamaniap mila puvuvum. Tale betieng na alang a tavuk ila puvuvui iang maimai ang Moses, pa betieng na non alang na babap la mamirong Moses ga babap la mamirmeng gat unulip.\f + \fr 3:21 \ft Tiesmeng o urio alang la ouluan Morowa meba bukosarang ga betbuong inamaniap mila puvuvum.\f* \v 22 Urio alang la are ro: Leba migana ba la naganong ira Iesu Karisito, eba evang Morowa irie migana ila puvuvui. Pa tale okosarong Morowa noba non alang gat. Karuk. Okosarong it namurit alang, irie Iesu Karisito. \v 23 Memani, bubuo inamaniap ganam la okosarbuong ara kirinim, are ratmat ga tale puobuong meba bunang ga Morowa na pianam ang ula ililakieng. \v 24 Pa na ubi ang Karisito Iesu la okosarong meba ina busauang, Morowa la ume buiva inamaniap mila puvuvum. Morowa la bubouvara. Urio la tale kan osaubuong. Karuk migat. Pa ualot Morowa agarit buun na ubi ang Karisito Iesu. \p \v 25 Man teteiliatong Morowa me teip ga magaulap ga tale ume upulo kakalait uniap o kirinim la okosarmeng. Ga avuoong ara Iesu meba aving ga eba ariva olabuan a meba maduratang kirinimup maiam mirier teip ga magaulap la naganmeng ira a. Na irio tavuk Morowa la businguala a la ume akosar meba buevang teip ga magaulap mila puvuvum. \v 26 Akosarong Morowa gare ro meba abira titot, Morowa kan la puvuvui gane. Ga ivam Morowa inamaniap ganam la naganmeng ira Iesu, “mirie la puvuvum.” \v 27 Are ratmat ga aga la puoong meba aving bonim a ga tevienang? Karuk a migana ba. Tale puoieng alang o maimai ang Moses ga alang ma ubiap buam meba ina bulagiang Morowa. Pa alang it o nagan, eba ina bulagiang. \v 28 Memani, titot la obit gare ro: betbuong teip mila puvuvum na irap a Morowa na alang o nagan ira Iesu. Pa tale na alang o unualap o maimai ang Moses. Karuk. \v 29 Are mani? Atabo Morowa irie Morowa maiang it Iudaiap talamet? Atabo tale Morowa maiang mirie la tale Iudaiap gat? Migat, irie Morowa maiang non garip la tale Iudaiap gat. \p \v 30 Morowa iriet narit it. Are ratmat ga migana la kasauong ga naganong ira Iesu, eba evang Morowa migana ila puvuvui. Pa migana la tale kasauong pa naganong ira Iesu, eba evang Morowa migana ila puvuvui gat. \v 31 Are ratmat ga na urio nagan la atabo buinio maimai ga aret paga agarit? Karuk kan maset! Burilio migat maimai meba dusieng maranit maset. \c 4 \s1 Morowa la iva Abraham migana ila puvuvui \p \v 1 Tie, Abraham irie migana la are bubuo, ga irie ea buang. Are ratmat ga eba tiesbuong gare mani maime pagap la maup Abraham? \v 2 Leba migat ba Abraham la ume akosar tavuk ila puvuvui ga na irio tavuk betong gare migana ila puvuvui, eva puoong meba aving bonim a me nakap. Pa na irap a Morowa la tale kan betong gare migana ila puvuvui na irie tavuk. \v 3 Memani, Babam ula puaru la tiesieng gare ro, “Abraham la naganong iro ties ang Morowa ga Morowa la oagatong urio nagan la are tavuk ila puvuvui.” \p \v 4 Tie, non migana leba okosarang ubi ga oala uniap, urie uniap la tale bume bivo kamkamniap. Karuk. Are pagap it o unupulap o ubi. \v 5 Pa non ba migana la namo betang gare migana ila puvuvui na irap a Morowa, eva eba mani le akosarang? Eba tale ubiang maranit meba akosarang tavuk ila muri, pa eba naganang maranit gare ro: “Morowa la puoong it leba evam teip la mime okosar kirinim ga teip la puvuvum.” Are ratmat ga eba evam Morowa inamaniap mila puvuvum. \v 6 Devit gat la uaramo uriro ties aime migana la tale ubiong maranit meba akosarang tavuk ila muri, pa Morowa la ugama, “Irie migana ila puvuvui, ga tale amaning kirinim.” Ugama Devit migana la are tiruo la alaminaismeng migat. \v 7 Irie la tiesong gare ro, \q1 “Inamaniap ganam la oduratong Morowa kirinim maiong ula kiro, ga obakbakong kirinim maiong, miruo inamaniap le malaminaismeng. \v 8 Migana ba la tale gat oagatong Ila Kakani kirinim ang, irie migana le alaminaismeng.” \rq Sam 32:1-2\rq* \p \v 9 Are ratmat ga atabo teip it la kasaumeng, eba malaminaismeng, a? O atabo teip la tale kasaumeng mirie gat eba malaminaismeng? Agatbuong maset. Bume ties gare ro, “Morowa la oarakiong nagan ang Abraham urie la are tavuk ila puvuvui.” \v 10 Tie, leba are ba rie, Abraham la unama gare mani ga arakiong Morowa irie migana ila puvuvui? Atabo na tara la kasauong ara, o tale ka kasauong? Miptang maset, tale ka kasauong ga arakiong Morowa irie migana ila puvuvui. \v 11 Tale ka kasauong ga naganong ira Morowa, ga iva Morowa irie migana ila puvuvui. Are ratmat ga keula aime, ga aula kaguma a migana ila puvuvui aun Morowa a iruo tavuk o kasau. Nat iriro tavuk, Abraham irie natauan ea maiang teip ganam la tale kasaumeng, pa naganmeng iro ties ang Morowa ga ivam Morowa mirie inamaniap mila puvuvum. \v 12 Pa irie la ea maiang gat non inamaniap la kasaumeng. Mirie inamaniap la tale kasaumeng it agarit. Karuk. Kasaumeng ga ameuluan gat tavuk ang ea buang Abraham ga naganmeng ira Morowa, are Abraham la okosarong na tara la tale ka kasauong. \s1 Mida ang Morowa la maiang inamaniap ganam mila naganmeng ira a \p \v 13 Tie, tinan la amidaong Morowa Abraham ga gar ma lop ga eap am, meba alang kimanam gano maun. Pa Abraham la tale amaning maimai ang Moses. Karuk. Abraham la naganong it iro ties ang Morowa ga iva Morowa irie migana ila puvuvui. \v 14 Urio ties la migat o. Memani, inamaniap la mime omeuluan maimai, miriet leba omela mida gano ang Morowa, eva tavuk o nagan lebat iot agarit. Ga urio mida ang Morowa la eba betieng gare ba paga agarit. \v 15 Memani, ubi o maimai la ovaikieng uniap ula kiro o kirinim la okosarmeng inamaniap ga bukbukong Morowa. Pa leba karuk ba o maimai, eba karuk ba o ties me migana la orupuaba maimai ga oguekong ties ang Morowa. Karuk. \p \v 16 Eva, abit Morowa la abouvara Abraham ga okosarong urio mida ira Abraham. Ga ualo gat Morowa urio mida maun eap am la eba betmeng tubiat ga naganmeng iro ties ang Morowa. Are ratmat ga inamaniap la namo maiaram pagap la mavuvuoong Morowa ma, mirie gat la eba naganmeng iro ties ang Morowa ga omela uro mida. Urio mida la tale maiong it garip onim Iudaia la mime maiario maimai la ualo Morowa aun Moses. Karuk. Inamaniap ganam la nepuoieng nagan maiong gare Abraham, mirie gat la eba omela uro mida. Memani, Abraham irie natauan ea buang ga bunam. \v 17 Memani, tiesieng Babam ula puaru gare ro, “Noruabu gare ea maiang papot ma kantrip ma inamaniap.” \p Are ratmat ga urio mida la ualo Morowa aun Abraham la betieng migat. Memani, naganong Abraham la ume ualo Morowa ninimiap maun inamaniap mila mevara, ga ume ties ma pagap la tale ka betmeng. \p \v 18 Abraham la tale oit are mani ga eba makosarang Morowa mirio pagap la midaong ma meba betmeng. Pa iriet la naganong migat iro ties ang Morowa ga ouanula, are migana la mait pagap la betmeng ara. Are ratmat ga akosarong Morowa Abraham meba betang natauan ea maiang papaluaip ma garip ma teip ga magaulap, aret tie la mamidaong ara Morowa gare ro, “Eap nuam la eba dakmeng ga papaluaip migat gare ba maralaip.” \v 19 Migat, kagarat Abraham la ame 100 ma karaip la unama na kimanam, ga neip a are la pismeng ara. Ga karima o Sera are irie gat la uvara. Pa Abraham la man naganong me urio ties, ga tale kan palalaong ga ilaming nagan ang ira a. Karuk. \v 20-21 Tale amaning narain agaripien o ilaming nagan ang iro mida ang Morowa. Karuk. Pa naganong maranit migat, ga man ovienong bonim a Morowa. Memani, Morowa la tiesong a paga la eba betang tubiat, are ratmat ga man naganong Abraham aime. Ga naganong migat, ga ait ara Morowa la puoong meba makosarang pagap gare tinan la midaong ara ma. \v 22 Are ratmat ga oarakiong Morowa nagan ang Abraham la are tavuk ila puvuvui. \v 23 Pa urio ties la iot na Babam ula puaru “Morowa la arakiong irie migana ila puvuvui” la talet tiesieng aime Abraham talamet. Karuk. \v 24 Pa tiesong gat me bulam la naganbuong ira Morowa la ina imua Iesu Ila Kakani buang na una. Aret tie ga eba oarakiang Morowa nagan buong gat la are tavuk ila puvuvui. \v 25 Eva, Morowa la uairam inamaniap ga menamua Iesu ga uvara, meba puoang leba maduratang kirinimup buam. Ga ina imua Iesu na una, meba puoang meba buevang inamaniap mila puvuvum. \c 5 \s1 Buiva Morowa inamaniap mila puvuvum \p \v 1 Are ratmat ga naganbuong ara ira Iesu ga buiva Morowa inamaniap mila puvuvum. Are ratmat ga Ila Kakani buang Iesu Karisito la bupama iat ga bunama teteiliat ga Morowa. \v 2 Ga iro urio ubi la okosarong gat Iesu Karisito, unavo Morowa alang me bulam meba buobung na urio ubonuvarap titot la bunama una. Ga bume auanbula Morowa un nagan meba bulagiang ga eba bunang maset iat ga irie na pianam ula babau. Ga urio nagan la ialo tenubap. \v 3 Pa talet tebuba ume urio. Karuk. Tebuba gat maime giginanimup la mime bet ira buo la mime maialo inamaniap buun. Memani, bira leba buaving giginanim, urie la ime mangangas dalap buo meba dusbuong maranit. \v 4 Pa leba dusbuong maranit gare tiruo, eba puobuong gat meba dusbuong maranit na numerap. Pa leba dusbuong maranit ga okurupbuling numerap, eba puobuong meba naganbuong ira Morowa ga auanbula meba ina bulagiang. \v 5 Ga leba naganbuong ira Morowa ga auanbula meba buagaalie, eva talet bume auanbula agarit. Karuk. Muana la uala ra Morowa Muranama Ila Babai buun, ga ourukong na ang Morowa na dalap buo. \v 6 Miptang, na tara la tale ka bumaning ngangas meba teagabulie kan ga betbuong inamaniap mila puvuvum, na irirot tara Karisito la muo ga uvara meba ina bulagiang la bualam ibup buo ira Morowa. \v 7 Migat, namarip it ba kabirana ma inamaniap la puomeng la eba aving meba agaalie non ba migana ila puvuvui. Ga namarip it ba kabirana buo la puomeng meba meving meba agamelie non migana ila muri migat. \v 8 Pa na tara la man bunama ka gare teip ga magaulap la mime okosar kirinim, Karisito la uvara meba ina bulagiang. Na irio tavuk, businguala Morowa la mitara naong me bulam migat. \p \v 9 Migat, olabuan a la uriva ga bubabauraong ga titot la buiva Morowa inamaniap mila puvuvum. Met iriro tavuk ang, titot la bira migat maset man buagaalie Iesu kan, ga eba tale obula uniap o kirinim na ties. \v 10 Migat, tinan la nekarobula ga Morowa ga na irie tara la uvara Poi ang Morowa. Ga na urie ubi o nuvarap la otniamu tavuk o nekaronulap la ut kabirana a Morowa ga bubuo. Ga bukosarong ga betbuong migap am Morowa, meba bunang iat teteiliat. Obira migat, na ninimiap ang Poi ang, eba ina bulagiang Morowa ga eba buagaalie kan meba taliebuong uluo uniap ula kiro o kirinim. \v 11 Pa talet paga meba bulagiang Morowa. Karuk. Pa non gat paga gare Ila Kakani buang Iesu Karisito irie la bukosarong ga betbuong migap am malum ga Morowa. Met iriro tavuk ang, titot la bume tebuba aime Morowa. \s1 Ties aime Adam ga Karisito \p \v 12 Are ratmat ga abit namurit migana la okosarong kirinim, ga ana irie tavuk, kirinim la betieng mai inamaniap na kimanam. Ga kirinim la ialo nuvarap buun. Are tie ga nuvavrap la maiop inamaniap ganam, memani inamaniap ganam la okosarmeng kirinim. \v 13 Migat, inamaniap la mamaio na tara ang Adam ga ila puoieng na tara ang Moses la okosarmeng kirinim gat. Pa tale upulo Morowa uniap ula kiro me maun inamaniap la orupmaiaba maimai ang. Karuk. Memani, tale ka ualo maimai maun inamaniap onim na kimanam. Karuk ka. \v 14 Pa nuvarap la maio na tara ang Adam ga muio puoieng na tara ang Moses ga maiop inamaniap ganam. Non inamaniap la tale orupmaiaba maimai gare Adam la orupuaba, pa maiop gat nuvarap. Adam la are iriet uniap a migana la eba betang tubiat. \v 15 Pa kirinim ang Adam ga kamniap ang Morowa la tale nevuoliong. Karuk migat! Kirinim ang iruo migana Adam la bukiraraieng bubuo inamaniap ga buvara. Pa ubonuvarap ang Morowa la inavo alang ang Morowa meba buevang inamaniap mila puvuvum. Migat, ubonuvarap ang iruo narit migana Iesu Karisito la ialo kamniap buun. Ga na urio ubonuvarap, kamniap la okurupin migat nuvarap ga mitara betieng papot. \v 16 Ga kamniap ang Morowa ga kirinim ang iruo namurit migana la tale nevuoliong. Karuk migat. Iruo namurit migana la okosarong kirinim ga uabuam Morowa inamaniap na ties ga namoma “Kiram ba ganam.” Pa kamniap ang Morowa la are ro: Na tara la makosarmeng inamaniap papot ma kirinimup ga marigimeng dalap ma ga naganmeng ira Iesu, tie mabouvara Morowa ga ivam, “Inamaniap mila puvuvum”. \v 17 Migat, namurit migana la oguekong ties ang Morowa, ga na kirinim ang iruo namurit migana, tavuk o nuvarap la betong ga unama gare orong maiang inamaniap ga iniam inamaniap ganam. Pa iro ubi ang non migana, irie Iesu Karisito, ubonuvarap ang Morowa la busingiala maset ga urio kamniap la ualo buun la mitara kakanu ga akurupin tavuk o nuvarap. Are ratmat ga inamaniap ganam la omela urio kamniap, eba meimung ga Karisito na tara la eba betang gare orong. \p \v 18 Are ratmat ga maset agatbuong ume urio ties: Namurit migana la orupuaba maimai, ga na urio kirinim ang, buabu Morowa na ties bubuo inamaniap ganam. Aret tie ga namurit migana la akosarong tavuk ila puvuvui, ga na irio tavuk ang, buiva Morowa inamaniap mila puvuvum ganam ga binim atatan makin ga Morowa. \v 19 Eva, namurit migana la oguekong ties, ga na iruo tavuk ang, papaluaip ma inamaniap la betmeng mirie inamaniap o kirinim. Aret tie, namurit migana la ouluan ties, ga na iruo tavuk ang, papaluaip ma inamaniap leba puvuvum ba. \v 20 Ga tubiat la omela inamaniap maimai ang Moses ga urio maimai la masingiala o kirinim la are mani. Pa makosarmeng papaluaip ma kirinimup ga orupmaiaba maimai ang Moses. Eva, inamaniap la okosarmeng papot o kirinim migat, pa ubonuvarap ang Morowa la makurupin maset kirinimup maiam ga mitara papot dakieng. \v 21 Are ratmat ga tavuk o kirinim la makosarieng inamaniap ga mevara tinan. Iruo tavuk la uke na ninimiap maiong inamaniap gare orong. Pa titot, ubonuvarap ang Morowa la bukosarieng gare orong ga buiva inamaniap mila puvuvum. Ga na ubi ang Ila Kakani Iesu Karisito, obula ninimiap la iot atatan makin ga Morowa. \c 6 \s1 Buvara ra ga Karisito \p \v 1 Inamaniap la okosarmeng papaluaip o kirinim migat, pa ubonuvarap ang Morowa la makurupin maset kirinimup maiam ga mitara papot dakieng. Tie, eba mani le buaramang? Atabo eba okosarbuong papot kirinim meba buboaving kan maset Morowa, a? Atabo urio agat la mumuru, a? \v 2 Karuk migat! Betbuong gare tongalip o kirinim, ga abulai ra tavuk ila kire. Pa are mani titot la man bunum ka na iruo tavuk? Tale puobuong. \v 3 Pa obula nuvietiap iat ga Karisito. Na iruo tavuk bubuo ganam la parepbuong iro nuvietiap o nuvarap ang ga parepbuong ara ga Karisito Iesu. Atabo tale omit urio? \v 4 Are ratmat ga iro nuvietiap la parepbuong ga nuvarap ang Karisito, ga buvara ra ga irie na una. Ga na kukunim ang Ira buang la ina imua Karisito na una. Aret tiruo la okosarong ira buo meba bubuo gat le bimung na nunumiap ula nou. \s1 Eba bimung gat ga Karisito \p \v 5 Tie, leba parepbuong ira a Iesu ga buvara gare irie la uvara, eva, eba parepbuong ira a ga eba ina bimung gat gare irie la ina inim. \v 6 Obira ra: Dalap buo mila tatalim la mevara ra iro maiogun ga Karisito meba oitiamung kukunim ieng kirinim la ime ubi na neip buo. Babun ina bunama gat gare teip agarit o ubi ieng kirinim. \v 7 Memani, na tara la buvara ga Karisito, tale gat parepbuong iro kirinim. Karuk kan. Pa buiva Morowa inamaniap mila puvuvum. \v 8 Eva, buvara ra ga Karisito. Are ratmat ga naganbuong migat, eba bimung ga irie. \v 9 Memani? Muana la abit Karisito la inar teuara na una ga tala gat ina uvara. Are ratmat ga nuvarap la tale gat imaning kukunim meba iniang Karisito. Karuk. \v 10 Uvarat o namurit la, ga o urio nuvarap ang, okiraraong kukunim ieng kirinim. Ga titot la ina inim meba ovienang bonim a Morowa. \v 11 Eva, aret tie, Mimi gat le teagatming gat la mivara ra ga tale gat mionama upat kukunim ieng kirinim meba miranang ga akosarming tavuk ila kire. Karuk. Parepming ara ira Karisito ga mimi gat la minim meba ovienming bonim a Morowa. \p \v 12 Are ratmat ga buat miairo naieng kirinim meba ike maime neip mi gare orong onim na kimanam. Ebun miairo kirinim ga eba mirana ga eba omiulaun agat ula kiro ma neip. Karuk. \v 13 Buat mialam kilalap mi ga kibap mi ga non napup ma neip mi na kirinim, meba akosarmeng tavuk ila kire. Pa mialam neip mi ga agarip mim aun Morowa. Eva, mimi le okosarming gare tiruo. Memani, mimi gare inamaniap la mevara ra, ga titot la ina temiara na una, ga minim. Are ratmat ga mialam mirier napup ma neip mi ganam aun Morowa meba ualeng mabuo ga akosarmeng tavuk ila puvuvui. \v 14 Memani, kirinim la tale puoieng meba ionang ga ike gat me milam. Memani? Muana, titot la tale gat mionama upat maimai, pa mionama ra upat ubonuvarap ang Morowa. \s1 Bunang gare migana o ubi ang tavuk ila puvuvui \p \v 15 Are ratmat ga eba akosarbuong mani? Obulai ra urio maimai la ualo Morowa aun Moses ga bunama upat ubonuvarap ang Morowa ga ugama bubuo inamaniap mila puvuvum. Are ratmat ga atabo mumuru meba obuluan agat buong ga okosarbuong kirinim? Karuk migat! \v 16 Narung me milam meba mira a iruo paga: Leba mialam neip mi aun migana ba ga omiuluan ties ang, eva eba betming gare inamaniap o ubi ang iruo migana la omiuluan ties ang. Leba amiuluan tavuk iang kirinim, eba omila uniap o nuvarap. Pa omiuluan ties ang Morowa meba omila uniap a tavuk ila puvuvui \p \v 17-18 Migat, tinan la mionama gare inamaniap o ubi iam kirinim, ga omiuluan agat maiong neip. Pa titot la mime omiuluan migat ties ang Morowa la mime mipto na nanamup ma inamaniap la mime bais o me miun. Eva, miurana Morowa na luguan o kirinim o arubu, ga mikosarong ga mionama inamaniap o ubi ang tavuk ila puvuvui. Me irio muana, eba bivang temaieng me aun Morowa. \v 19 Tale puoming leba omira uro ties o usingnualap. Are ratmat ga aruluan tavuk la puoming meba omira maset ga tugama gare ro, Tinan la mionama gare inamaniap o ubi iam agat ula kiro maiam neip ga amiuluan tavuk ila papali. Ga maimai la ualo Morowa aun Moses, la man oguekming ma papot lap migat. Pa titot le mialam neip mi are inamaniap o ubi ang tavuk ila puvuvui, are ratmat ga eba mibabaim ba. \p \v 20 Migat, onagiming tinan la mionama gare inamaniap o ubi iam kirinim. Na irie tara la tale mionama inamaniap o ubi ang tavuk ila puvuvui ga tale amiuluan tavuk ila puvuvui. Karuk. \v 21 Tie, na tara la amiuluan tavuk o kirinim, amila man paga ila mumuri na iruo tavuk titot la mime mulimiba aime? Tale amila paga ba ila muri. Karuk. Mikosarong ga mionama kakaliat auluo Morowa ga saikming na iou. \v 22 Pa titot Morowa la mivugutuara ra na luguan o arubu iang kirinim, ga miuabu gare inamaniap kan am o ubi. Ga mimi am Morowa ga mamila mirio pagap aun ga mikosarang ga mibabaim, ga eba omila ninimiap ula iot atatan makin ga Morowa. \v 23 Eva, maun inamaniap la mime okosar kirinim, Morowa la ualot uniap o nuvarap ula iot atatan makin. Pa maun inamaniap la mime maionama ga Iesu Karisito Ila Kakani buang, ualot kamniap agarit, urie ninimiap la iot atatan makin ira a. \c 7 \s1 Okosarbuong ubi na tavuk ma dalap mila neim \p \v 1 Tie, ekelesiap papap tuam, omirtung urio ties me miun inamaniap la omeit maset maimai. Na tara migana la man inim ka, a nat irie tara la unama upat maimai ga ouluan. Tale kan amit iruo tavuk, a? \v 2 Are gat to, leba noba magabun la magieng ga lai iang la man inim ka, levisieng maimai iat gare ro: Magabun le ionang ga lai iang ga oiuluan ties ang. Pa leba aving lai iang, eva tale gat imaning maimai ties ume magabun. Eba ra oiuluan agat ieng. Memani, tale puoieng meba obunakieng maimai uro magabun iro magi. \v 3 Pa leba emung migana, pa magabun ang leba ila ionang ga noba migana, maimai la ilo gare ro, Urie, magabun la magabun o sadak. Pa leba aving migana, urio maimai la tale gat imaning ties ume magabun ang. Are ratmat ga leba magieng gat ira noba migana, tale kan okosarieng sadak. Karuk. \p \v 4 Are ratmat ga ekelesiap papap tuam, parepming iat ga Karisito, ga na irie tavuk la mivara ra ga irie, ga tale gat mionama upat maimai. Memani, mivara ra ira maimai. Titot la betming ara gar ang non migana, irie migana la ina ra teuara na una, meba man makosarbuong tavukup mila mumurum la naong Morowa maime. \v 5 Are gat to, na tara la man bunama ka na tavukup mila papalim tinan, na ula kiro maiong neip buo la uiale bubuo. Ga urio na ula kiro la buirana ga oguekbuong maimai ang Moses ga okosarbuong kirinim. Ga iro tavuk la ut ga ubiong na napup ganam ma na neip buo ga lagenbuong na kan tavuk o nuvarap la ut atatan makin. \v 6 Pa titot la buvara ra ga Iesu ga abulai iruo tavuk o unuluap o maimai ang Moses la bukilivamieng. Muana, buvara ra na tavuk ila tatali, are ratmat ga tale gat puoieng urio na ula kiro meba uialeng bubuo. Are ratmat ga tale ubibuong aun Morowa ira tavuk ila tatali iang maimai ang Moses. Karuk. Pa akosarbuong na tavuk ila nei ang Muranama Ila Babai. \s1 Bukiraraieng kirinim \p \v 7 Are ratmat ga eba buaramang ties are mani? Ilo maimai meba oguekbuong ties ang Morowa ga okosarbuong kirinim? Karuk migat! La tale iot maimai ga tale tosingiala a man tavuk la kire, eva tale puorung meba orera kirinim urie man paga. Ga are gat to: Igama maimai, “Buat difdifmeng dalap nuo maime pagap am noba non migana.” Leba tale tiesieng maimai gare tiruo, eba tale puorang meba arera tavuk o difdif urie la kirinim. \v 8 Pa na maiong dalap me difdif maime pagap la oisinmeng alang una urio maimai. Ga imuam non ara dalap mila difdifmeng na dalap tuo. Urio ties la migat o. Muana, leba karuk ba o maimai la tiesieng gare tiruo, “Buat difdifmeng dalap nuo”, tie dalap buo la tala kan temaiara ga okosarmeng kirinim. Memani, leba karuk ba o maimai, kirinim eba are ba migana ila uvara ra. \v 9 Na tara la tale ka orit maimai ang Moses, agattung tuga ga tomurit. Pa tubiat na tara la muio bat maimai, orit oruptuaba ga tuvara ra atatan makin. \v 10 Tie, ualo Morowa maimai meba ialang ninimiap toun. Pa titot la orit maimai la tale ialo ninimiap toun. Karuk. Pa toinam it maimai ga tuvara. \v 11 Memani? Muana, kirinim la oisinieng alang una maimai, ga tokarabutiala ga agattung gare ro, Eba toagailie maimai ga eba orala ninimiap. Pa karuk. Tosingiala maimai gare ro, Mating kirinim ga ebat taving. \v 12 Met iriro tavuk, atabo maimai la paga ila kire? Karuk. Obit maimai ang Moses la maio kan aun Morowa ga tiesiap o maimai ganam la babaim ga puvuvum gat ga mumurum. \p \v 13 Tie, eba mani le taramang? Urio maimai la muru. Pa atabo urio maimai la tokosarieng meba taving? Karuk kan migat. Na maiong dalap tuo la ameuluan tavuk o kirinim, uriet la tokosarieng meba taving. Urio maimai ula muru ang Morowa la imu agat tung ume na ula kiro na dalap tuo. Muana, urie la tosingiala a tavuk la tume orouluan kirinim it. Ana iruo tavuk la tosinguala maimai a muana o kirinim urie la paga ula kiro migat. \s1 Kirinim la uiale ubuo ninimiap buong \p \v 14 Tie, obit, maimai ang Moses, urie pagat la maio aun Morowa kan ga paga ila muri. Pa turuo onim na kimanam ga tale puorung meba orouluan agat ang Morowa. Muana la toiabu kirinim na luguan o arubu ga tunama gare migana agarit o ubi na usaga ieng kirinim. \v 15 Are ratmat ga tale arit muana a iruo tavuk la tume akosar. Are ro: Tavuk la tume na maset meba akosartang irie la tale kan tume akosar. Pa tavuk la tume kikis migat meba akosartang, papot ma lap la tume akosar. \v 16 Pa leba miruo tavukup ganam la tume kikis migat meba makosartang, \v 17 Tie, irie la tale turuo la akosartung iruo tavuk ila kire. Pa kirinim it. Urie, kirinim la iot na dalap tuo la irano na ula kiro, ga akosartung tavuk ila kire. Are ratmat ga a iruo tavuk la ovaikong maimai ang Moses la mumuru. \v 18 Terit la karuk a paga ba ila muri la ut na dalap tuo. Tiestung it maime dalap tuo mila tatalim. Migat, narung meba akosartang it tavuk ila mumuri, pa tale puorung meba akosartang. \v 19 Are gat to, tale akosartung tavuk ila mumuri la narung meba akosartang. Karuk. Pa tavuk ila kire la tale narung meba akosartang, iriet la tume akosar. \v 20 Tie, tume akosar tavuk la tale narung aime, pa tale turuo kan la akosartung iruo. Karuk. Pa kirinim. Urie, kirinim la ime iot tapma na dalap tuo, uriet la makosarieng. \p \v 21 Are ratmat ga arup tavuk gare tiruo la ut ira ruo: Na tara la tuga akosartang tavuk ila mumuri, tavuk ila kire la ume onoun alang tung. \v 22 Are ro: Na agat tung la tevurustung maset ume maimai ang Moses. \v 23 Pa orit non maimai la ut tapma ira ma napup ma neip tuo. Iruo non maimai la ume neunam ga maimai ang Moses la ut na muranama ruo. Ga urio maimai la man toirana meba tonang upat kukunim ieng kirinim ga uiale tobuo meba akosartang tavuk ila kire. \v 24 O kadik, saiktung ara! Aga la eba toagailie ga mapikang miruo neip la maionama pat kukunim ieng nuvarap? \v 25 Pa tivo temaieng ula muru me ai Morowa. Memani, na kukunim ang Iesu Karisito, Ila Kakani buang, irie la ume toagaulie ga tovugutuara iro kukunim maiong neip mila kiram. Are ratmat ga tunama gare tiruo: Na agat tung la tunama upat maimai ang Moses. Pa na neip tuo la tunama upat kukunim maiong dalap mila kiram la umaiale tobuo. \c 8 \s1 Oduratong Karisito kirinim ga uala Muranama Ila Babai buun \p \v 1-2 Are ratmat ga tale puoong Morowa meba buabung na ties meba obula uniap o kirinim. Karuk. Memani? Muana, iro ubi Iesu Karisito la okosarong: Muranama Ila Babai la ume buagaulie ga obula ninimiap ula nou, irie la imu maimai ula nou o ngangas ang. Urio maimai la buvikieng ira iruo tavuk ila kire la ume urano agat buong ga man obuluan na maiong neip ga tubiat la buvara. \p \v 3 Memani, nabuong meba obuluan maimai la ualo Morowa aun Moses, pa tale puobuong meba obuluan maset meba buevang Morowa la bupuvuvum. Karuk. Na maiong neip la man buinie ga tale puobuong meba obuluan maimai ang Moses. Pa migat, irie paga la tale puobuong meba akosarbuong, Morowa kan la akosarong: Asagaong Morowa Poi ang ga betong irie migana gare bubuo inamaniap o kirinim. Irie la muo ga uvara ga oduratong kirinim buong. Ga uniap o urio kirinim bubuo inamaniap la okosarbuong, upulot Morowa ira Iesu iriet narit. \v 4 Morowa la okosarong gare tiro meba tale obuluan na maiong neip pa eba obuluan na ang Muranama Ila Babai. Are ratmat ga puobuong it meba ovuobuong maimai ang Moses. \p \v 5 Inamaniap la mime omeuluan na maiong neip, agat maiong la parepieng it ira iruo tavuk. Pa inamaniap la mime omeuluan na ang Muranama Ila Babai, tie agat maiong la ime parep ira ma pagap la naong Muranama Ila Babai maime. \v 6 Inamaniap la in agat maiong ira ma pagap upat na maiong neip it, eba meving atatan makin. Pa inamaniap la in agat maiong ira ma pagap am Muranama Ila Babai, eba meimung atatan makin ga Morowa. \v 7 Memani, na tara la omeuluan na maiong neip, betmeng mirie karorap am Morowa. Muana, tale mime omeuluan maimai ang Moses ga tale puomeng meba omeuluan maimai ang. \v 8 Migat, inamaniap la omeuluan agat maiong neip, tale puomeng meba akosarmeng tavuk la naong ga teuba Morowa aime. \p \v 9 Pa leba Muranama a Morowa la ut ira mi ga ume uke me milam, na maiong neip la tale puoieng meba ike me milam. Karuk. Ga Muranama Ila Babai la eba ualeng mibuo. Ga Muranama ang Karisito leba tale ot tapma una ninimiap ang migana, irie la tale migana ang Karisito. \v 10 Pa leba onang Karisito tapma na ninimiap ming, kirinim la ike maime neip mi la mevara, pa muranap mi eba maionang ga meimung. Muana la betbuong ara inamaniap mila puvuvum. \v 11 Morowa la ina imua Iesu Karisito na una. Pa leba onang irie Muranama a tapma ira mi, eva eba ina alang gat Morowa ninimiap miun. Na ubi ang Muranama ang la unama tapma ira mi, Morowa la imua Iesu Karisito na una ga eba emum gat miruo neip o kimanam la eba meving. \s1 Bukosarong Muranama Ila Babai ga betbuong bubuo lop am Morowa \p \v 12 Ekelesiap papap tuam, abit Morowa la uala Muranama ang buun ga bubuo am Karisito. Ga bume okosar sinauan aun Morowa. Are ratmat ga tale gat bunama upat na maiong neip meba mabuluan tavukup iam. Karuk. Pa buairang Morowa meba ake ume nunumiap buong. \v 13 Memani? Muana, leba mimung upat na maiong neip, eva eba miving atatan makin. Pa leba miairang ngangas ang Muranama Ila Babai eba miagailie ga eba gat tale omiuluan na maiong neip mi, eba mimung ga mionang ga Morowa. \v 14 Inamaniap la mime maiaira Muranama ang Morowa ga uke me ninimiap maiong, miriet mi lop am Morowa. \v 15 Memani, tale gat uala Morowa buun Muranama la ume bukosar ga ina bume burau gare migana o ubi agarit o usaga. Karuk. Pa uala Muranama a buun ga buvuvuoong ga betbuong lop am Morowa kan. Ga na aganuliap ang iruo Muranama, bubuo narit narit puobuong meba abulava Morowa gare ro, “Morowa, nunuo Ira pang.” \v 16 Muranama Ila Babai gat la ume maulo muranap buo uakap gare ro, “Mimi kan la lop am Morowa.” \v 17 Eva, leba bubuo ba lop am Morowa, tubiat eba buaram pagap am Mamo gat ga Karisito. Are ratmat ga titot la buavio ngitngit ga irie meba puobuong le buarang nunumap ula muru migat na panbinim ga irie tubiat. \s1 Tubiat eba obula nunamap ula muru migat na panbinim \p \v 18 Tie, agattung are ro: Urio nunamap ula muru leba alang Morowa buun na panbinim urie paga ula kakanu migat. Ga eba okurupiling migat urio ngitngit la bume buavio titot na iruo tara. Are ratmat ga urio ngitngit aret paga agarit. \v 19 Pagap ganam la makosarong Morowa la auanmela ga umai tapmat me irie tara leba alam Morowa pagap am ganam buun ga busingala bubuo kan lop am. \v 20 Memani, titot pagap ganam la maiot kirat ga mime kiram la tale kan it na agat maiong. Karuk. Agat ang kan Morowa. Irie kan la uabuam na luguan o arubu ga mauanmela meba mamumuriraang. \v 21 Memani, are gat to, eba mavikang lop am. Ga eba mavikang mirier pagap ganam na kukunim ang maimai la ime makirara ga ime makosar ga isam. Ga eba mela maionang migat maset ga lop am Morowa. \p \v 22 Memani, mabit pagap ganam la makosarong Morowa, mirie ganam la osainmeng ngitngit ga auanmela Morowa meba oduratang urio giginanim ula kakanu. Eva, uanmela gare magabun la osainieng ngitngit ga iliba kirat na tara la namo uvarangeieng. Miruo pagap la maiot tinan migat ga muio puoieng titot. \v 23 Pa talet miruo pagap la osainmeng ngitngit ga auanmela Morowa meba maidangang pagap. Karuk. Pa bubuo la buara ra Muranama Ila Babai gare natauan mulinim, gat la bume osain ngitngit ga nulibap. Are ratmat ga uanbula aime tara meba oitnamung Morowa urio giginanim ula kanu kirat ga eba bukosarang meba bubuo ba lop am ga eba ina malagiang neip buo. \v 24 Ga auanbula un nagan meba bulagiang Morowa, are ratmat ga ina bulagiong. Pa bubuo la tale auanbula gare non migana la ume agima paga nat irap a ga uanula. Karuk. Leba nabuong meba agimabuong iruo paga la uanbula meba abula, memani ga naganbuong ira Morowa ga eba aunbula? \v 25 Pa na tara la auanbula meba abula paga la tale puobuong meba agimabuong, bubuo le auanbula migat meba abula na tara ang Morowa. Are ratmat ga man dusbuong maranit ga man auanbula irie paga. \p \v 26 Eva, urie nagan la bungangasieng ara o unuaviap o ngitngit na urio kimanam. Are gat to, Muranama Ila Babai la ume buagaulie inamaniap la tale bumaning ngangas: Tale obit eba marikbuong ira Morowa gare ba mani. Pa ume uliba Muranama Ila Babai na dalap buo ga marikong maranit ira Morowa meba buagaalie. \v 27 Ga Mamo Morowa la ume ogima migat agat na dalap buo inamaniap, irie la oit urie agat ang Muranama Ila Babai na tara la okosarong marik. Memani, Muranama Ila Babai la ouluan na ang Morowa ga marikong ira Morowa meba buagaulie inamaniap am. \p \v 28 Abit la makosarong Morowa pagap ganam ga ubimeng iat meba akosarmeng tavuk ila muri ira ma inamaniap la mime na maset aime. Okosarong gare rie ira ma inamaniap la mavuvuoong ara meba maiaram pagap la marangaong. \v 29 Memani, inamaniap la mait ara Morowa eba mirie ba gar ang, mavuvuoong gat meba betmeng ga kamena gare ba lop am. Okosarong gare ratmat meba papaluaip ba ma lop le maionang, ga Karisito eba onang gare natauan papa maiang. \v 30 Pa miruo inamaniap tinan la mavuvuoong Morowa, mamarikong mirie gat. Ga mirie inamaniap la mamarikong la ivam inamaniap mila puvuvum gat. Ga miruo inamaniap la ivam inamaniap mila puvuvum, ualo bonim ula kakanu maun. \s1 Na ang Morowa la tale puoieng meba buiolaing \p \v 31 Are ratmat ga eba mani le buaramang maime miruo pagap la makosarong Morowa ira buo? Leba buagaalie Morowa, tie aga la eba nekaroala ga bubuo? Karuk kan a noba. \v 32 Miptang, tale kan abukaong Morowa Poi ang me bulam. Karuk. Asagaong ga muo ga uairam inamaniap ga akirarameng ga menamua ga uvara meba buagaalie. Are ratmat ga atabo Morowa la uala Poi ang buun, ga eba tale alam non pagap agarit buun gat? Eva, eba alam. \v 33 Tie, inamaniap la mavuvuoong ara Morowa la mirie am kan, aga la eba abum na ties? Karuk a noba. Memani, Morowa kan la ume buiva inamaniap mila puvuvum. \v 34 Aga la eba tiesang gare ro, “Mimi kan la ame kirinim ga eba omila uniap ula kiro ume na ties.” Tale puoieng migat! Memani, Karisito Iesu la uvara ra ga ina teuara na una. Ga titot la unama na kilan ila lamige ang Morowa, ga ume amarik Morowa meba buagaalie. \v 35 Tie, man paga la puoong meba buratang iro na ang Karisito? Karuk kan a paga ba! Leba buioping giginanim, o leba buaving ngitngit, o leba bukirarameng inamaniap o leba tafabuong me parak o kages buong ma burap, o pagap mila kiram leba mema bukirarameng, o danunumiap leba ima buioping, atabo miruo mi pagap la puomeng meba buratmeng iro na ang Karisito? Karuk kan migat! \v 36 Pa miruo pagap la migat ma ga mime bet ira buo. Memani, non Sam na Babam ula puaru la tiesieng gare ro, \q1 “Pava inamaniap nuam, are ratmat ga mime pamenam busit ga pavara. Ga pagimameng ga megama pava gare sipsip mebat menamung ga aving.” \rq Sam 44:22\rq* \p \v 37 Pa naong maset Karisito me bulam, ga busit la bukosarong ga makurupinbuong miruo pagap migat. \v 38-39 Muana la naganbuong maranit, karuk a paga ba la puoong meba abunakang Morowa meba tale naang me bulam: Tavuk o nuvarap o ninimiap la buiop, la tale puoieng meba abunakang Morowa ga tale naang me bulam. Angelop o muranap mila kiram mirie gat la tale puomeng. Ga pagap la maionama titot o pagap la eba betmeng tubiat o non ara non ara ngangasiap. Ga pagap onim nakap na panbinim o pagap onim lourup na iou, ga non pagap la makosarong Morowa, miruo pagap ganam la tale puomeng la eba akosarmeng Morowa meba tale naang me bulam ga buratmeng na kilalap a. Karuk kan migat. Iruo tavuk ang Morowa la naong maset me bulam inamaniap la buara aun Iesu Karisito, Ila Kakani buang. \c 9 \s1 Giginam dalap a Paulo migat maime inamaniap onim Israel \p \v 1-2 Tie, turuo migana ang Karisito. Are ratmat ga tulo migat. Tale tokarabi. Ga Muranama Ila Babai gat la ume mangangas dalap tuo na tara la tume ties. Urio ties la are ro: Dalap tuo la kadikmeng migat ga osaintung ngitngit busit ula kiro. Muana, narit narit migana la mait Iudaiap la naganmeng ira Iesu, irie i migana la muo ga ina malagiong. \v 3 La are ro: Narung migat aime Morowa meba ina malagiang inamaniap tuam, mirie a olabuan tuo, gar onim Israel. Leba ame ba alang gare ba tiruo, temaieng eba tovugutara Karisito ga eba saiktang na iou meba maagaralie inamaniap onim Israel meba naganmeng ira Iesu Karisito. \v 4 Migat, mirie gar onim Israel la makosarong mirie lop am Morowa. Ogimameng lalabie ga kukunim ang Morowa gat. Omela mida ula kanu ga maimai ang Moses bo kavinama Sinai. Ga amela tavuk gat o lotu, ga omela mida ang Morowa a migana la eba ina muong malagiang. \v 5 Abraham, Aisak, ga Iakop mirie eap maiam. Ga na gar gat maiang Israel, Karisito la betong. Irie Ila Kakani ga ume uale bo mirier pagap ganam. Irie Morowa migat ga puoieng meba man ovienbuong bonim a busit. Amen. \s1 Tiesong Paulo a tavuk la akosarong Morowa ira ma Israelip \p \v 6 Tie, papaluaip ma inamaniap onim Israel la tale naganmeng ira Karisito. Pa iruo paga la tale businguala are Morowa la tale ouluan ties o mida ang tinan la ualo aun Abraham. Karuk. Memani? Muana, inamaniap la betmeng na gar maiang Israelip, tale mirie ganam la betmeng na gar ang Morowa. Karuk. Non it ma la am Morowa, mirie Israelip migat. \v 7 Are ratmat ga buat tiesbuong gare tiruo, “Mirie olabuan a Abraham, gare tiruo ga mirie ganam la mirie lop am migat.” Karuk. Memani, tinan la tiesong Morowa gare ro, “Na gar ang it Aisak la eba omela bonim na gar nuang.” \v 8 Muana o uro ties la are ro: Lop la betmeng na agat maiong teip, miruo lop la tale lop am Morowa. Karuk. Pa lop la betmeng me mida ula kanu ang Morowa, miruo lop la tale lop am Morowa. Miruot mi la ame bonim na gar ang Abraham. Muana, mirie la ame narit nagan gare Abraham. \v 9 Memani, urio ties o mida la okosarong Morowa la are ro: “Na iruo tara la avuvuorung ara, eba ina terigiang ga Sera la eba avarangeieng kulot ba ila migana.” \p \v 10 Pa talet urie. Pa narain lopien iangan Rebeka la limaning it narit mamo, irie Aisak, ea buang. \v 11-12 Pa Morowa la auluan kan tavuk ang la busit ume auluan ga ume aite migana na agat ang kan: Tale ka levarangeieng Rebeka lopien iangan ga tale kan akosarliong tavuk ila muri o tavuk ila kire. Karuk. Pa Morowa la oulo Rebeka gare ro, “Tubiat la eba iat levarangenang kulen”, pa natauan papa la eba betang migana o ubi ang lama narain papa ang ga ouluan ties ang. \v 13 Ga urio ties la betieng gare unuli Malakai la tiesong o: \q1 Ugama Morowa, “Narung maset aime Iakop, pa kikistung aime Iso.” \rq Malakai 1:2-3\rq* \p \v 14 Are ratmat ga eba buaramang gare mani? Atabo tale akosarong Morowa tavuk ila puvuvui na tara la mavuvuoong inamaniap na agat ang, a? Karuk. \v 15 Tinan, Moses la amarikong Morowa meba maboaving inamaniap ganam onim Israel, pa ties ong Morowa gare ro, \q1 “Leba tama kadiktang aime migana ba, eba kadiktang aime. Ga leba tama aboraving migana ba, eba aboraving.” \rq Exodus 33:19\rq* \p \v 16 Are ratmat ga na tara la mavuvuoong Morowa teip meba mirie ba lop am, tale mavuvuoong iro agat maiong inamaniap o iro kukunim la okosarmeng meba mumurum ba. Karuk. Pa agat ang kan ga ume kadik maime inamaniap. \v 17 Migat, Babam ula puaru la tiesieng me Morowa la aulo orong onim Isip la pringesngesong ga oguekong ties ang gare ro, \q1 “Nokosartung ga betnung gare orong, meba nosingtala o ngangas tung ula kakanu me nulam ga teip ga magaulap eba puomeng la eba ovaikmeng bonim tuo ula kanu na mirie napup o kimanam gano.” \p \v 18 Are ratmat ga abit, leba naang Morowa meba kadikang maime inamaniap, eva ume kadik. Ga leba naang meba makosarang inamaniap meba gat pringesngesmeng ga oguekmeng ties ang, eba okosarang gare rie iro kan na ang. \s1 Bukbuk ga kadik ang Morowa \p \v 19 Tie, are ba rie, atabo eba toalava noba gare ro, “Leba are ba rie, memani Morowa la ume ties kirat maime inamaniap la ame kiribas ga akosarmeng tavuk ila kire? Aga la puoong meba oguekang agat ang?” \v 20 Tie, are ratmat ga norulo, “Nunuo migana la ame agat gare tiruo, nunuo aga la puonung meba anananala ga avurenang Morowa o ties, a? Nunuo la nokosarong Morowa. Are ratmat ga tuga noralava gare ro, ‘Atabo sospen o kimanam eba tiesang gare ro aime migana la akosarong, memani ga tokosarnung gare tiruo? Tuga betang gare noba paga.’” Karuk. \v 21 Migana o ukosar ma sospelip eba arang nap ba o kimanam ga eba lekosarang narain ba sospelipien o, non sospen ila muri me ubi ula muru maset, pa non sospen agarit me ubi agarit. Pa atabo urio la tale mumuru, a? Karuk. Mumuru urio. \p \v 22-23 Pa miptang, Morowa gat la ume okosar gare tiruo. Atabo tale mumuru leba ama masingala Morowa inamaniap la tale naganmeng ira a o mukmukanim ang ga tale naong aime tavuk ila kire la mime akosar ga agatong meba osingala kukunim ang meba makakauang? Urie la mumuru. Muana, inamaniap gare sospelip mila kiram la urangameng ara meba kiram ba. Pa uairam Morowa ga uanula me tara maime inamaniap ganam meba makakauang pagap mila mumurum leba alam maun inamaniap la naong maime. Tinan la mavuvuoong ga uairam meba maionang ga irie. Are ratmat ga eba buaramang mani tiro? \v 24 Eva, bubuot la mirie sospelip. Buvuvuoong it Morowa. Pa talet bubuo gar onim Iudaia. Karuk. Pa mavuvuoong non inamaniap gat la tale onim Israel. \v 25 Morowa la businguala ga buvuvuoong inamaniap na kan agat ang. Muana, unuli Hosia la omirong ties gare ro, \q1 “Miruo inamaniap la tale onim na garip tuam, eba tevam mirie garip tuam. Pa mirie garip la tale kan narung maime, tubiat eba narang maime migat.” \rq Hosia 2:23\rq* \q1 \v 26 Pa na pianam la marulo, \q1 “Tale mimi gar tuam”, pa nat urie pianam la eba tamama “Mimi lop am Morowa la ume unama atatan makin.” \rq Hosia 1:10\rq* \p \v 27 Pa unuli Aisaia la magatong garip maiam Israelip, ga omirong ties gare ro, \q1 “Uvas ma inamaniap onim Israel la eba betieng gare ba ubiem labinim, pa ebat ina malagiang Morowa namarip it ma garip ma inamaniap. \v 28 Memani, puoong Ila Kakani meba oitamung ties ang ga eba okiripang ties kakalait ga apulang uniap me maun inamaniap onim na kimanam.” \rq Aisaia 10:22-23\rq* \p \v 29 Pa tinan la tiesong unuli Aisaia laike gare ro, \q1 “Ila Kakani maiang teip o danunumiap onim na panbinim leba tale airang tatak gar buang ga onang, eva, eba bukirarameng ga betbuong gare taun Sodom ga eba bunang gare taun Gomora.” \rq Aisaia 1:9\rq* \s1 Gar onim Israel la tale naganmeng ira Karisito ga tale puvuvum \p \v 30 Are ratmat ga eba mani le buaramang? Inamaniap la tale onim Iudaia la tale kan mamaranim meba amela tavuk ila puvuvui, pa amela ra tavuk ila puvuvui. Memani, naganmeng ira Iesu Karisito ga amela iruo tavuk ila puvuvui. \v 31 Pa inamaniap onim Israel la omeuluan maimai meba amela tavuk ila puvuvui iro, la tale kan ovuomeng ubi o maimai ga tale kan betmeng inamaniap mila puvuvum. \v 32 Memani, tale nameng meba naganmeng ira Karisito meba evam Morowa inamaniap mila puvuvum. Karuk. Agatmeng it meba okosarmeng ubi la tiesieng maimai ang Moses meba betmeng ga puvuvum ba. Iesu irie kan la betong gare non tadas o uvure ma kibap, ga inamaniap onim Israel la melum ira a. \q1 \v 33 Memani, unuli Aisaia la omirong na babam ula puaru gare ro, \q1 “Miptang, tuabua ra non migana Saion are non tadas meba mavureang kibap ma inamaniap. Tuabua non migana are tadas ila kakani, pa inamaniap la tale nameng aime. Pa aga teip ga magaulap la naganmeng ira a, eba tale memaning mulinubap. Karuk. Eba maagaalie Morowa ga eba evam inamaniap mila puvuvum.” \rq Aisaia 8:14, 28:16\rq* \c 10 \s1 Inamaniap onim Israel la tale ameit tavuk ang Morowa \p \v 1 Ekelesiap tuam onim Rom, dalap tuo la nameng maset meba ina malagiang Morowa inamaniap onim Israel ga tume busit marik me ai Morowa me urio. \v 2 Marit maset ga tume ties la uakap gare ro, Mamaranim migat la mime ameuluan tavuk ang Morowa. Pa tale kan memaning uaraki maset me na migat ang Morowa meba makosarmeng. Ga man omeuluan it agat maiong ga man okosarmeng ubi ang Morowa. \v 3 Migat, tale ameit tavuk la auluan Morowa meba buevam teip mila puvuvum. Are ratmat ga man aisinmeng tavuk ila puvuvui na agat maiong kan, pa tale mepto ties ang Morowa meba maidangieng eba betmeng inamaniap mila puvuvum. \v 4 Obit, maimai tinan la ualo Morowa aun Moses la oituamu ga ovuoong ara Ila Kakani. Are ratmat ga inamaniap ganam le naganmeng ira Karisito la ume ivam Morowa inamaniap mila puvuvum. \p \v 5 Moses la omirong ties a tavuk me inamaniap la eba akosarmeng ga omeuluan maimai, tie eba evam Morowa inamaniap mila puvuvum. Tiesong gare ro, “Man migana la akosarong iruo tavuk ila puvuvui, eba oala ninimiap ira a.” \v 6 Ga avarangemeng Iesu na uro kimanam ga uvara iro maiogun. Are ratmat ga migana la naganong ira Karisito ga iva Morowa irie migana ila puvuvui. Irie tavuk la ouluan uro ties: “Baraba tiesming kan me milam gare ro, ‘Aga la eba ala tatuan na panbinim ula babau?’ Aret tie ga miga ina miniang Karisito me togo lourup.” \v 7 Teuara Iesu na una. Are ratmat ga baraba migama ratmat: “Aga leba ala tatang na inamon maiong inamaniap la mevara?” Are tie ga miga ina alagiming Karisito me na una gat. \v 8 Pa man muana o uro ties? Oagatbuong ties ang Morowa la tiesieng gare ro: \q1 “Urio ties ula mumuru la ionama kagarat mi migat. Puoieng le baisming o, ga puoieng leba iot na ninimiap ming.” \rq Lo 30:12-14\rq* \m Memani, urio ties ula mumuru la are ro: Inamaniap le naganmeng ira Karisito. Pame bais o urio ties me maun inamaniap. \v 9 Tie, leba baisnang na nanam nuo la uakap a Iesu irie ila Kakani, ga na dalap nuo la nagannung ira Morowa la ina imua Iesu na una, eva eba ina nolagiang Morowa. \v 10 Memani, na dalap buo la bume nagan ira Iesu la uvara ga ina imua Morowa na una, ga buiva Morowa inamaniap mila puvuvum. Are gat to, na nanamup buo bume ovaik nagan buong gare ro, “Iesu irie la Kakani”, ga ina bulagiong Morowa. \p \v 11 Memani, unuli Aisaia na Babam ula puaru la tiesong gare ro: “Leba naganmeng inamaniap ira a eba tale omela mulinubap ira a. Karuk. Eba maagaalie Morowa inamaniap ga eba evam mirie la puvuvum.” \p \v 12 Memani, garip onim Iudaia ga mirie non garip la tale onim Iudaia la nevuomeng it na agat ang Morowa. Inamaniap ganam la nagameng ira a la memaning it namurit Ila Kakani, irie Karisito. Ga ume ualo ubonuvarap ula kakanu maun mirier inamaniap ganam la mime amarik meba maagaalie ga ina malagiang. \v 13 Migat, Unuli Ioel la tiesong gare ro, “Inamaniap ganam la marikmeng ga ameika Ila Kakani meba maagaalie, eba ina malagiang.” \p \v 14 Are ratmat ga leba tale naganmeng ira a, eba amarikmeng gare ba mani meba maagaalie? Ga leba tale meptang ties ang, eba naganmeng ira gare ba mani? Ga leba karuk ba a noba meba baisang o ties ula mumuru me maun, eba meptang ties gare ba mani? \v 15 Ga leba tale masagaang Morowa teip meba baismeng o ties ula mumuru, eba baismeng gare ba mani? Pa mirulo, garip ma teip ga magaulap onim Israel la mepto ra urio ties ula mumuru a Iesu Karisito. Are unuli Aisaia la omirong na Babam ula puaru gare ro, “Teip la maialo ties ula mumuru, migat, mirie la man akosarmeng tavuk ila mumuri migat.” \s1 Inamaniap onim Israel la tale omeuluan ties ula mumuru \p \v 16 Pa tale mirie ganam la omeuluan urio bais ula mumuru. Karuk. Tiesong unuli Aisaia gare ro, “Ila Kakani, karuk a migana ba la naganong iro urio ties ula mumuru la baispang o.” \v 17 Are ratmat ga bira bupto ties ang Morowa ga urio la buagailie ga naganbuong ira Karisito. \v 18 Pa garip ma inamaniap onim Israel la tale nagameng ira Karisito. Memani? Tale mepto urio ties ula mumuru, a? Karuk. Mepto ra. Muana, non Sam la igama ro, \q1 “Nuloiap ma nivunap ma la mela ra na inamon gano. Ga tiesiap maiam la mela ra maialu kimanam gano.” \rq Sam 19:4\rq* \p \v 19 Pa atabo garip ma teip ga magaulap onim Israel la tale omeit urio ties ula mumuru a Iesu Karisito? Karuk. Omeit ara pa maialam ibup ma iro urio ties. Tinan la omirong Moses ties na Babam ula puaru gare ro, \q1 “Eba ina malagirang noba inamaniap, la tale mirie gar migat, ga eba kiram ba dalap mi me urio ga eba tale naming maset aime tavuk ila mumuri la akosartung ira ma. Ga eba alagirang namurit gar ba ma inamaniap la tale memaning agat, ga eba bukbukming maime.” \rq Lo 32:31\rq* \m \v 20 Unuli Aisaia gat la tale kan urau ga tiesong maranit gare ro, \q1 “Inamaniap la tale kan ubimeng meba toisinmeng, la tomaiop ara. Bettung la uakap mai inamaniap la tale kan mamarikmeng noba inamaniap, pa masagarung inamaniap meba tovaikmeng.” \rq Aisaia 65:1\rq* \p \v 21 Pa Morowa la tiesong me maun Israelip gare ro, \q1 “Tara ila laklage kan la man ubirung ga man turanam Israelip meba naganmeng ga omeuluan ties tung. Pa mime oguek ties ga mime tomepula o ties ula kiro.” \rq Aisaia 65:2\rq* \c 11 \s1 Morowa la abouvara nap a gar onim Israel \p \v 1 Are ratmat ga tiestung gare ro, “Atabo makalaong ara Morowa garip ma inamaniap am?” Karuk kan migat. Tale makalaong inamaniap ganam. Muana, turuo gat migana onim Israel, pa are ratmat ga urio ties gare tiruo la tale migat o. Turuo ea ang Abraham ga turuo migana onim na gar ang Bensamin. Pa tale kan tokalaong Morowa. \v 2 Karuk. Tale kan akalaong Morowa iruo gar tinan la avuvuoong namo ang. Muana la amit iriro gas a Elia la marikong me ai Morowa ga mavureong Israelip o ties. \v 3 Tiesong gare ro, “Ila Kakani, menamuam unulip nuam ga mevara. Ga maduratmeng luguap nuam ganam o kamniap. Pa turuot narit la man tunama ka, ga man toisinmeng meba tomenamung ga taving.” \v 4 Pa man ties la upulo Morowa me aun, a? Tiesong gare ro, “Uruale mabuo 7,000 ma inamaniap tuam kan, ga tale kan lotumeng me ai iriro morowa o kakarabunim, Baal.” \v 5 Are ratmat ga na iruo tara gat la nap a gar ma Israelip la ut, la mavuvuoong Morowa o ubonuvarap ang. \v 6 Leba mabouvara ga mavuvuoong, eva, tale oagatong ubi ula muru la okosarmeng ga mavuvuoong. Leba akosarmeng tavuk ila mumuri ga mavuvuoong Morowa gare tiruo, eva urio la tale kan ubonuvarap migat. Karuk. Memani, ubonuvarap la are kamniap agarit. \p \v 7 Are ratmat ga eba tiesbuong gare mani? Inamaniap onim Israel la tale amiop man paga la man uisinmeng aime. Amet gar ila kapi la aiteong Morowa la amiop, pa mirie non garip la libonmeng ara dalap ma. \v 8 Are Babam ula puaru la ilo, \q1 “Morowa la makosarong ga tale puomeng meba agatmeng, ga are la durimeng. Makosarong irap ma ga tale puomeng irap ma meba umeing, ga kigip ma la tale puomeng meba meptang. Ga maionama gare tiruo ga ila puoieng iro urio la titot.” \rq Lo 29:4, Aisaia 29:10\rq* \p \v 9 Ga orong Devit gat la tiesong me urio gare ro, \q1 “Parak maiong le betieng gare ba iagur o pasina ma kakongup ga are ubianama, ga are lu me unulap ma nganeip, meba mepulang uniap ula kiro ira ma. \v 10 Irap ma la are arubu, ga \q1 tale puomeng meba umeing ga mameira maset pagap. Pa nalang giginanim maun meba man betmeng dalap ma gare migana la uaviam pagap mila giginam migat, ga kakorikieng ibunam a.” \rq Sam 69:22-23\rq* \s1 Morowa la ina malagiong teip ga magaulap la tale onim Israel \p \v 11 Are ratmat ga tuga mimariktang, atabo melum ara inamaniap onim Israel ga kiribasmeng ga tale puomeng it leba ina meimung? Karuk migat! Melum ara ga maialam ibup ma ga are tiruo Morowa la ina malagiong non garip la tale onim Israel. Naong Morowa me Israelip meba agimameng iriro tavuk ila muri la akosarong ira ma non inamaniap la tale onim Israel ga Israelip la eba kiram ba dalap ma maime ga ina terigimeng me ai Morowa. \v 12 Miptang, na tara la melum Israelip, tie malaminaisong kan Morowa maset teip ga magaulap onim na kimanam. Ga na tara la amaiolai Israelip tavuk ang Morowa, akosarong tavuk ila mumuri migat ira ma non garip la tale onim Israel. Are ratmat ga leba ina terigimeng Israelip ganam me ai Morowa, abit Morowa la eba akosarang tavuk ila mumuri kan maset ira ma garip ganam ma teip ga magaulap onim na kimanam! \p \v 13 Tie, titot la tuga talang ties miun mimi teip ga magaulap la tale onim Israel. Tosagaong Morowa meba okosartang ubi kabirana mi, ga mitara tume teruba maset me uriro ubi la okosartung gare Apostolo. \v 14 Muana la tuga temung agat maiong garip tuam la kiram dalap ma maime tavukup mila mumurum la makosarong Morowa ira mi, inamaniap la tale onim Iudaia. Ga met iruo tavuk la tuga ina malagirang noba ma. \v 15 Migat, na tara Morowa la maulai inamaniap onim Israel, ina malagiong non teip ga magaulap gare mimi onim na mirier napup ganam o kimanam ga nemiganmeng ga irie. Tie, eba are ba mani, leba inagat malagiang Morowa garip onim Israel? Eba kamena are ba la ina temaiara teip mila mevara na una. \p \v 16 Tara la okosarmeng inamaniap purun a natauan nap o plaua a wit, mime maiaro non purun ga maialo aun Morowa me lavang. Ga na iruo tavuk la makosarmeng mirie non purulup gat ganam ga betmeng pagap la babaim am Morowa. Are gat to, leba tigulup ba o kuguom la eba babaim ba, tie muareip gat o la babaim. \v 17 Pa makafong Morowa non muareip o kuguom oliva ga nolagiong nunuo oliva agarit onim na panap ga noparepong kabirana ma non muareip ga onula ngangas ga ninimiap maun mirie muareip. Mimi la tale inamaniap onim Israel ga kamina gare urio oliva agarit onim na panap, pa titot la omilar ngangas ga ninimiap maun Israelip. \v 18 Are ratmat ga buat mapukeming mirie la makofmeng gare muareip. Leba mima tiesming o upuke, mumuru meba ka maset agatming gare ro, Tale mime umiat muareip ira ma tigulup. Karuk. Pa tigulup la mime umaiat ma muareip. \v 19 Pa atabo eba tiesming gare ro, “Makafong Morowa miruo muareip, meba maigorala na nap maiang ga toparepong kabirana ma non muareip.” \v 20 Migat, inamaniap onim Israel la tale kan naganmeng ira Karisito, are ratmat ga kikisong Morowa maime. Pa mimi la naganming ira Karisito, are ratmat ga miuaira Morowa ga miara nap maiang. Are ratmat ga buat pringesngesming ga tevienming. Karuk. Mumuru le miraung aime Morowa. \v 21 Memani, tinan la tale uairam Morowa inamaniap onim Israel la maialam ibup ma ira a. Karuk. Kikisong maime gare migana la ume ubulam muareip migat o kuguom ga ume mago. Garet tiruo, leba omiolaing nagan ming, tala kan miuaira Morowa meba mionang kabirana ma garip am. \p \v 22 Are ratmat ga ogimaming urio ubonuvarap ang Morowa ga mukmukanim ang. Mukmukai Morowa ira ma inamaniap onim Israel la amaiolai tavuk ang Morowa. Pa mibouvara mimi inamaniap la tale mimi a gar Israel. Muana la naganming ira Karisito. Pa leba omiolaing urio nagan, eva, eba kikisang Morowa me milam gare ba rie la kikisong maime garip onim Israel. \v 23 Miptang, Israelip la kamena gare muareip migat. Are ratmat ga leba naganmeng ira Iesu Karisito eba ina malagiang Morowa me na gar ang gare migana la ina onaneula muaranim me iro kuguom o oliva. \v 24 Mimi la tale onim Israel, tinan la kamina gare muareip agarit o oliva onim na panap. Pa miubula Morowa ga kakabalot minaneula iro oliva ula muru. Are ratmat ga migat ara, puoong Morowa meba ina malagiang garip onim Israel la naganmeng ira Karisito ga eba ina betmeng gare ba garip am. Are la uaram migana muareip o oliva migat tinan la ubulam, eba ina mananeala iro kuguom kan o oliva tinan la maiot iro. Uro ubi la kakabalot ira a Morowa. \s1 Morowa la kadikong maime mirier inamaniap ganam \p \v 25 Ekelesiap papap tuam, narung meba mira o urio non ties ula kagoiri. Ebun tevienming kan ga mimama, “Pava la pamaning agat ula muru.” Are ratmat ga ovaiktung urio ties ula kagoiri me miun are ro: Nap a gar onim Israel la mime libon dalap ma, ga iruo tavuk la eba ot maun puoieng na tara eba ala puoang na irie tara inamaniap la tale onim Israel eba mumaiong maiobung ga opuomeng urie uvas ma la mavuoong Morowa, eba maionang na gar ang. \v 26 Ga na iriet tavuk, leba ina malagiang gat Morowa mirier inamaniap ganam onim Israel la naganmeng ira Iesu. Are babam ula puaru la tiesieng: \q1 “Migana la eba maagaalie inamaniap onim Israel, eba teara Ierusalem ga muong, ga eba maidangang inamaniap ganam a gar ang Iakop ga eba mamaiolaing tavukup o uguek o ties ang Morowa.” \q1 \v 27 “Ga eba okosartang urio mida ga mirie gare ro, Na irie tara eba oduratang urie kirinim maiong la mime uguek ties ang Morowa.” \rq Aisaia 59:20-21, 27:9\rq* \p \v 28 Garip onim Israel la maialam ibup ma iro ties ula mumuru ang Karisito ga betmeng gare karorap am Morowa meba miagailie mimi teip ga magaulap la tale onim Israel. Pa tinan ualam Morowa dalap a maun ga uabua kan gar ira ma. Memani, agatong maime eap maiam la mavuoong tinan ga ualo mida maun. \v 29 Morowa la ualo kamniap agarit maun Israelip ga mavuvuoong mirie am kan. Migat ara, tale ume oritigi Morowa agat ang gat tubiat. Karuk. \v 30 Tinan mimi inamaniap la tale onim Israel la oguekming ties ang Morowa. Pa kadikong ara Morowa me milam titot, memani gar onim Israel la oguekong ties ang. \v 31 Aret gat to, garip onim Israel titot la oguekmeng ties ang Morowa meba omela gat urio kadik ang gare la kadikong ara me milam. \v 32 Na iriro tavuk, Morowa la uabuam inamaniap ganam a tavuk o uguek o ties na luguan o arubu, meba ovaikang kadik ang me maun mirier inamaniap ganam. \s1 Ovienong Paulo bonim a Morowa \p \v 33 Migat ara! Agat ula muru ang Morowa ga uaraki ang la mitara dakieng migat ga mitara ila tatang namur. Are pirom, bubuo inamaniap la tale kan puobuong ara maset meba abuping muana ma mirier agariap am. Ga tale kan puobuong ara meset meba mabuluan mirier alangip am. \v 34 Are Baban ula puaru la ilo gare ro: “Aga la oit ara agat ang Ila Kakani? Aga la puoong meba alang uno aun? Karuk kan a noba.” \p \v 35 “Aga la ualam pagap aun Morowa lake ga irie la eba apulam gat me aun? Karuk kan a noba.” \p \v 36 Memani, Morowa, irie la makosarong mirier pagap ganam. Ga mirier pagap ganam la maiot, memani irie la inim ga amaning ngangas. Ga mirier pagap ganam la maiot am kan mebat ovienmeng bonim a. Are ratmat ga bualang bonim ula kakanu aun ma mirie lap ara ganam. Amen. \c 12 \s1 Bualam neip buo aun Morowa gare kamniap \p \v 1 Are ratmat ga ekelesiap papap tuam, managirung mirie pagap ganam la makosarong Morowa ira buo na ubonuvarap ang. Are ratmat ga mariktung maranit me milam gare ro, Temiala aun Morowa gare kamniap ula inim. Tale are kamniap ula ivara. Karuk. Mimaning ka ninimiap, are ratmat le akosarming tavuk la naong Morowa aime ga tavuk ila babai. Okosarming are tiro ga eba lotuming migat me ai Morowa. \v 2 Ga buat amiuluan tavuk maiang inamaniap onim na uro kimanam la tale lotumeng o migat me ai Morowa. Karuk. Ebun mimerana ga mamiuluan. Pa miairang Morowa meba origiang agat ming meba betieng ga nou ba ga tavuk ming eba betang ga non ara. Leba are ba rie, tubiat la puoming meba arakiming tavuk ila mumuri ga tavuk la naong Morowa aime, ga tavuk ila puvuvui migat na irap a Morowa. \s1 Okosarbuong ubi o kamniap la ualo Morowa buun \p \v 3 Tie, na ubonuvarap ang Morowa la tovuvuoong ga bettung gare Apostolo. Are ratmat ga tuga miralava narit narit gare ro, Buat makanirming bop mi agarit ga mimama mimi kan la natauanming migat. Pa maset teagatming ume nagan ming ula mamaranu la ualo Morowa miun. \v 4 Memani, bira neip buo la ame papot napup. Talet namurit nap. Ga napup ganam ma neip la talet okosarmeng namurit ubi. Ubimeng iat meba magamelie neip meba maionang maset. \v 5 Are gat to, bubuo la bupapot ma inamaniap ga bume makosar non ara non ara ubiap. Pa bubuo narit narit la naganbuong ira Karisito, ga betbuong gare namurit it neip. Ga bubuo narit narit la nebupam ira ma mirie non napup ma namurit it neip. Are ratmat ga buat agatbuong nap ba ma neip la makurupin non napup ma neip. Karuk. \p \v 6 Eva, abit Morowa la bubouvara ga bukami o non ara non ara kamniap meba okosarbuong ubi ang. Leba ame noba la amaning kamniap o ties o unuli ang Morowa, okosarang it iro nagan la uario. \v 7 Leba ame noba la amaning kamniap o uaganuliap ma ekelesiap papap, tie okosarang ubi migat o uaganuliap ma papap. Leba ame noba la amaning kamniap o ubi o usingnualap, tie okosarang migat ubi o usingnualap. \v 8 Leba ame noba la amaning kamniap o unimuap o nagan maiong ekelesiap meba ameuluan Karisito, okosarmeng migat urie ubi ga meimum nagan maiong. Leba ame noba la ume ualam pagap maun papap mila baim, tie alam papaluaip maun. Leba ame noba la amaning kamniap o nukeiap, dalap a le temaiara migat me urie ubi ga ubiang maranit. Leba ame noba la ume kadik maime teip ga magaulap la ame kiribas, tie teaba ga okosarang urie ubi. \s1 Nabuong migat maime papap ganam kabirana buo \p \v 9 Leba naming maime papap mim, naming maset migat maime. Mialam ibup mi ira ma tavukup mila kiram ga parepming migat ira ma tavukup mila murum. \v 10 Naming maset maime ekelesiap papap mim. Mimi narit narit le temiara dalap mi migat ga man miavim it bop ma mirie non inamaniap gat. \v 11 Ubiming maranit me ai Ila Kakani ga buat palalaming. Pa miairang Muranama Ila Babai meba ira na dalap mi. \v 12 Temiba maset na tara la mime auanmila Ila Kakani un nagan meba miagaalie. Leba betieng giginanim ira mi, dusming maranit puoieng na tara la miolai giginanim. Ga marikming mar mirie lap ganam. \v 13 Leba ima noba ma inamaniap am Morowa la kagesmeng ma pagap ba, eva magamilie ma pagap mim. Ga maagamilie inamaniap ba mila kibangam la betmeng mi. \p \v 14 Marikming me ai Morowa ga amikang meba malaminaisang inamaniap la akosarmeng tavuk ila kire ira mi ga eba mikirarameng. Eva, amikang Morowa meba maagaalie, pa buat makaranming. \v 15 Leba temeba inamaniap, temiba ga mirie. Leba giginam ba dalap ma ga meliba, eva miliba iat ga mirie. \v 16 Dalap mi le narit ba ga mirie ganam, ga miaring narit agat. Buat teagatming meba mikakanim ba ga ame bop. Karuk. Pa temiba meba mionang un namurit dalap ga inamaniap la tale memaning bop mila kanim. Buat agatming na dalap mi gare ro, “Turuot la mating agat ula muru pa non teip ga magaulap la karuk.” \p \v 17 Leba akosarmeng inamaniap tavuk ila kire ira mi, eva, buat mipulo a tavuk ila kire me maun. Karuk. Akosarming tavuk ila mumuri ira ma iat mirier inamaniap ganam. \v 18 Leba puoming, tie mimamaranim ba le mionang un malina iat ga mirier inamaniap ganam. Mimi kan la buat agatming me danunumiap. \v 19 Migap tuam migat, mimi kan la buat mipulo kiribas la okosarmeng inamaniap ira mi. Miairang Morowa eba bukbukang maime ga eba apulang me maun. Memani, Ila Kakani la ugama: \q1 “Tavuk o unupulap o kiribas, urie la ubi rung. Turuo kan la eba tapulang uniap ula kiro me maun.” \p \v 20 Are ratmat ga mumuru meba okosarming gare Babam ula puaru la tiesieng gare ro: “Karorap mim leba tafameng me parak, tie makamming parak. Leba mema tapmaio, mialang burunam maun. Leba okosarming gare tiruo, eba mulimeba migat me tavuk ila kire la akosarmeng ira mi.”\f + \fr 12:20 \ft Proverb 25:21,22\f* \p \v 21 Buat miaira tavuk ila kire meba mikurupeling. Karuk. Akosarming tavuk ila muri meba iniang tavuk ila kire. \c 13 \s1 Obuluan ties ang gavaman \p \v 1 Tie, mirier inamaniap ganam narit narit le omeuluan maimai ang gavaman. Muana karuk a gavaman ba la betong agarit. Karuk. Kagup ganam am gavaman me unualeap maun teip ga magaulap la betmeng kan na kilalap a Morowa. Ga gavamanip ganam la maionama ubuo uro kimanam, Morowa kan irie la uabuam. \v 2 Are ratmat ga inamaniap la aguekmeng kaguma ang gavaman, aguekmeng iruo tavuk la uala Morowa maun. Are ratmat ga leba aga ba mirie la oguekmeng ties ang gavaman, eba omela uniap ula kiro maun kan a iruo tavuk la akosarmeng. \v 3 Memani, tale uabuam Morowa gavamanip meba matmeraung inamaniap la akosarmeng tavuk ila mumuri. Karuk Uabuam gavamanip ga maionama meba matmeraung inamaniap la mime akosar tavuk ila kire. Atabo tale nanung meba naraung me gavamanip ba meba umialeng mibuo? Tie, leba akosarnang it tavuk ila mumuri, eba ovienmeng bonim nuo. \v 4 Muana, mirie teip o ubi am Morowa la eba miagamelie ga mionang maset. Pa leba akosarming tavuk ila kire, tie eba miraung maime. Memani, mirie la memaning kukunim ga betmeng gavamanip me unupulap o uniap ula kiro me maun teip o magaulap la akosarmeng tavuk ila kire, ga masingmaiala a Morowa la ume bukbuk maime inamaniap la mime makosar tavukup mila kiram. \v 5 Are ratmat le mionang apat kaguma ang gavaman ga akosarming tavuk ila mumuri. Obuluan ties ang, tale muana la burau me urio uniap ula kiro. Karuk. Pa agatbuong Morowa la imuam kan miruo pagap ira gavaman ga naong me bulam meba mabuluan. \v 6 Met iruo muana, mime osau takis me na kilalap a gavaman. Muana, teip o ubi ang gavaman la maionama gare teip o ubi ang Morowa, ga busit la mime mamaranim la mime umiale bo urio ubi meba umaialeng mabuo inamaniap. \v 7 Are ratmat ga mimi le mipulam sinauanip maun mirier inamaniap la maialam pagap miun. Eva, mialang takis aun migana o unulap o takis me luguan o kimanam. Ga mialang takis aun migana la ume aula takis me pagap. Man mionang it apat noba migana ga mimi le man mionang it apat. Man miaving it bonim a migana ga mimi le man miaving it bonim a. \s1 Tavuk o na la oiuluan maimai ang Moses \p \v 8 Tie, buat okosarming sinauan maun noba inamaniap. Uriot namurit sinauan la puoieng meba iot, urie sinauan la eba naming kabirana mi. Memani? Muana, migana la naong maime non inamaniap irie la maset ovuvuoong maimai. \v 9 Obira maimai ang Moses la ilo gare ro, “Buat okosarming sadak. Buat minamuam inamaniap ga mevara. Buat pulaming. Buat naming maime pagap maiam non inamaniap.” Miruo mi maimaiap, ga mirie non gat maimaiap la maiot, pa miriet ganam la maionama nat urio maimai ga ovuvuomeng: “Nanang maime non inamaniap gare la nanung kan me nulam.” \v 10 Leba migana ba la ume na me non inamaniap, tale puoong meba akosarang tavuk ba ila kire ira ma. Are ratmat ga migana la ume na me non inamaniap, irie la avuvuoong maset irio maimai ang Moses. \s1 Nunumiap ula puvuvu maiong inamaniap mila naganmeng ira Iesu \p \v 11 Miptang, mirulo meba makosarming miruo tavukup, muana la mira ra a man tara titot la bunama ana. Mira titot la tara ming meba omiolaing duri ga temiara. Memani, tara ang Morowa la namo ina bulagiang la man ut ka kakaliat. Pa titot iruo tara la muor kagarat me tara tinan la lake naganbuong. \v 12 Pa la ula kiro la muio ra ga tavuk ila nei la namo betang, are arubu la namo ra noba, ga kagarat ara la namo pipitien ba. Are ratmat ga mumuru le maduratbuong tavukup ganam o arubu, ga buaram tavukup o ileng gare migana la unam burap ga pagap o danunumiap. \v 13 Man bumung puvut gare migana la unum pat lalabie o ileng. Buat pringesngesbuong ga menbuong. Buat akosarbuong tavuk ila papali ga sagubuong tapmat ira tavuk ila papali. Buat nebukbula tapmat ga kiram ba dalap buo maime noba inamaniap. \v 14 Pa alagibuong Ila Kakani Iesu Karisito ga bunang gare migana la una buruma o danunumiap meba ualeng abuo. Pa buat agatming ga miga omiuluan na ula kiro maiong neip. \c 14 \s1 Buat ovuvuoming nagan maiong papap mim \p \v 1 Tie, leba noba teip la naganmeng pa nagan maiong la tale kan mamaranu, malagiming me na gar ming o tevurus. Ga buat neminam o ties ga mirie me non ara agarip maiam kan. \v 2 Non inamaniap la ngangasieng nagan maiong ga mime maiom mirier non ara parakiap ganam. Pa nagan maiong non inamaniap la tale ngangasieng ga tale mime maio pupunes. \v 3 Migana la ume um mirie pagap ganam, buat kirat agatong aime migana la tale ume u pupunes. Pa migana la tale ume u pupunes, buat agatong aime migana la ume um mirie parakiap ganam ga amama okosarong kiribas. Karuk. Memani, Morowa la alagiong gat iruo migana. \v 4 Aga la puoong meba avuoang tavuk ang migana o ubi ang non migana? Leba aling maranit na ubi ang, o leba alaming, miruo la pagap kan am ila kakani ang. Pa eba dusang maranit. Muana, Ila Kakani kan la puoong meba angangasang ga eraling meba dusang maranit ga tale ame kiribas. \p \v 5 Non migana la namo namurit la la kakanu ga makurupin mirie non lap. Pa non migana la namo lap ganam la iat it nevuomeng. Tie, mirie inamaniap ganam narit narit le maset agatmeng o man agat la puvuvu na dalap ma. \v 6 Non migana la ovuvuoong non la gare la ula kanu o lotu, iruo migana la ovienang bonim a Ila Kakani ga okosarong gare tiruo. Pa migana la ume um parakiap ganam, iruo migana la ume ovien bonim a Ila Kakani ga ume parak. Muana, ume ivo temaieng me aun Morowa ga ume parak. Pa migana la ume mabunak Parakiap, iruo migana le ovienang bonim a Ila Kakani, ga okosarong gare tiruo. Irie gat la ume ivo temaieng me aun Morowa me iriro. \v 7 Migat, karuk a noba kabirana buo la ume unama ga inim meba teagaalie kan. Ga karuk a noba la ume uvara meba teagaalie kan. Karuk. \v 8 Leba bimung, eba bimung meba avienbuong Ila Kakani. Leba buving, eba buving meba avienbuong Ila Kakani. Are ratmat ga leba bimung o buving, bubuo iat la am it. \v 9 Met iriro muana, Karisito la uvara ra ga ina teuara na una ga inim, meba betang irie Ila Kakani maiang inamaniap mila mevara ra, ga inamaniap mila meinim. \p \v 10 Pa memani ga apukenung tavuk ang ekelesia papa nuang ga kikirat ties nung aime? Ga memani ga fugaunung ira ekelesia papa nuang? Buat okosarnung gare ro, muana la bubuo ganam la eba dusbuong na ties ang Morowa. \v 11 Gare Babam ula puaru la ilo gare ro, \q1 “Tiesong Ila Kakani, ‘Turuo la tume tunama busit. Eva, inamaniap ganam onim na kimanam eba mumaiong toi ga eba makafmeng dadebip ma me toi. Ga mirie ganam la eba amelava gare ro, “Irie la Morowa migat”.’” \rq Aisaia 45:23\rq* \p \v 12 Are ratmat ga bubuo ganam narit narit eba dusbuong na ties ang Morowa ga eba abulava Morowa a muana ma tavukup ganam la makosarbuong. \s1 Buat makosarbuong ekelesiap papap buam meba melaming ga okosarmeng kirinim \p \v 13 Are ratmat ga buat avuvuobuong tavuk maiang mirie non ekelesiap papap buam. Ga buat makosarbuong ekelesiap papap buam meba melaming ga okosarmeng kirinim. \v 14 Ila Kakani Iesu, irie la tosinguala ga maset orit urio: Karuk kan a paga ba ira kan la papali. Karuk. Pa leba agatnang paga ba ila papali ira migana ba, tie irie paga eba papali ba ira a. \v 15 Leba nong non parak ba la agatong papa nuang urie parak la papalu na irap a Morowa ga giginam dalap a, tie a na iruo tavuk la okiraranung nagan ang papa nuang. Tie, na iruo tavuk la tale nanung aime papa nuang. Karisito la uvara ra meba ina alagiang iruo papa nuang, are ratmat ga buat nuairo parak ang meba akiraraieng. \v 16 Are ratmat ga na tara la agatming non paga ming la mumuri, tie amamalienming tavuk ming kan ebun makosarong non inamaniap ga eba ovuremeng ties me iruo tavuk ming la kire. \v 17 Memani? Muana, tavuk o parak ga tapnuap, irie la tale paga ila kakani na inamon ang Morowa. Karuk. Pa tavuk ila puvuvui ga tavuk a malina ga tavuk o tevurus, mirie la ualam Muranama Ila Babai buun ga mirie la pagap mila kanim. \v 18 Ga miriro tavukup la pagap mila kakanim. Memani, leba migana ba la mauluan miruo tavukup ga okosarong ubi ang Karisito, tie eba naang Morowa maime tavukup am ga eba ovienmeng gat inamaniap bonim a. \p \v 19 Are ratmat ga man mabuluo mirier tavukup ganam la mime iat mionama na malina ga bume ongangasbuong nagan buong kabirana buo kan. \v 20 Buat it okosarnung parak nung meba okiraranang ubi ang Morowa. Migat, parakiap ganam la mumurum meba bum. Pa leba nong paga ba ga akosarnang migana ba ga alaming, eva iro tavuk nuang la kire na irap a Morowa. \v 21 Buat akosarnung itmat tavuk ga namama, nu pupunes o tapnu a wain o akosarnung noba paga meba akosarnang papa nuang ga alaming. Eva, buat akosarnung iruo tavuk. \p \v 22 Are ratmat ga nagan nung la ovaikieng man agat me miruo pagap la maiot kabirana nuo ga Morowa. Leba migana ba la agatong meba akosarang paga ba ila mumuri ga dalap a la tale maiabua na ties me irie paga, eba alaminaismeng. \v 23 Pa migana ba leba ong pupunes na tara la amaning narain agaripien me tavuk la akosarong, dalap a la maiabua ra na ties. Memani, tale oit nagan ang la mumuru aime iruo tavuk o karuk. Mirier pagap ganam la tale naganong migana maranit ira ma ga makosarong, irie la okosarong kirinim. \c 15 \s1 Obuluan agat ga tavuk ang Karisito \p \v 1 Tie, bubuo inamaniap la bumaning nagan ula mamaranu ga agatbuong uakap me iriro. Are ratmat ga buat agatbuong me bulam kan ga akosarbuong it tavuk la teagabulie. Karuk. Pa ubibuong meba magabulie teip ga magaulap la tale mamaranu maset nagan maiong. Ga na tara la tale ameit man paga la tale teuba Morowa aime la akosarmeng, buaving giginanim maiong ga magabulie. \v 2 Pa bubuo ganam narit narit le ubi buong meba magabulie papap buam, meba akosarmeng tavuk ila mumuri ga eba mamaranu ba nagan maiong. \v 3 Memani, Karisito gat la tale kan teagatong it meba teagaalie. Are Karisito la aulo Morowa na Babam ula puaru gare ro, \q1 “Inamaniap la tiesmeng me nulam o ties ula kiro, urio ties maiong ula kiro la ilum gat nakap tobuo.” \rq Sam 69:9\rq* \p \v 4 Mirulo gare ro, memani, tiesiap ganam tinan la maiot na Babam ula puaru la mamirmeng meba busingmaiala miruo tiesiap meba mangangasmeng dalap buo ga bukosarmeng meba dusbuong maranit ga auanbula Morowa meba bulagiang. \v 5-6 Tie, bume obula ngangas aun Morowa la ume bukosar ga dusbuong maranit iro nagan ga ume buagaulie meba abuuluan maset. Mariktung meba miagaalie Morowa meba amiuluan migat tavuk ang Karisito Iesu ga miaring urio namurit it agat. Are ratmat meba mionang un namurit dalap, meba mimi ba ganam narit narit eba ovienming bonim a Morowa un namurit dalap ga namurit nanam, irie ira ang Ila Kakani buang Iesu Karisito. \s1 Karisito la maagaulie Israelip ga non garip la tale onim Israel \p \v 7 Are ratmat ga mirulo, temila kabirana mi kan ga mionang un narit dalap kabirana mi, are Karisito la amila meba ovienang bonim a Morowa. \v 8 Mirulo gare ro, Karisito la betong gare migana o ubi meba maagaalie garip onim Iudaia na tavuk o kasau. Okosarong gare tiruo meba osingala ties ang Morowa la migat o. Ga me iruo tavuk la mavuvuoong mirier midaiap ganam la ualam Morowa maun eap maiam. \v 9 Are gat to, naong me non garip la tale onim Iudaia meba ogimameng kadik ang Morowa ga ovienmeng bonim a, gare Babam ula puaru la igama: \q1 “Are ratmat ga eba tevang temaieng me noun kabirana ma non garip la tale onim Iudaia. Ga eba purara \q1 ma sasangip meba ovientang bonim nuo.” \rq Sam 18:49\rq* \p \v 10 Ga na non ties na Babam ang Morowa la ugama, \q1 “Mimi non garip la tale onim Iudaia, temiba ga gar ang kan.” \rq Lo 32:43\rq* \p \v 11 Ga na non nap na Babam la tiesong, \q1 “Mimi non garip la tale onim Iudaia, ovienming bonim a Ila Kakani. Mimi inamaniap ganam, ovienming bonim a.” \rq Sam 117:1\rq* \p \v 12 Ga Aisaia gat la tiesong gare ro, \q1 “Eba betang migana ba na gar ang Iesi. Ga iruo migana la eba irie ba orong maiang mirier garip ganam na uro kimanam. Mirie non garip la tale onim Iudaia leba auanmela un nagan meba maidangang ga akosarang tavuk ila mumuri ira ma.” \rq Aisaia 11:10\rq* \p \v 13 Are ratmat ga mariktung ira Morowa, irie la ume uala tavuk o uanulap un nagan miun, eba alang tenubap ula kakanu ga malina miun ga eba dakliong na dalap mi. Ga na kukunim ang Muranama Ila Babai, tavuk o uanulap un nagan la eba dakang migat miun. \s1 Teuba Paulo me ubi o lotu la okosarong \p \v 14 Ekelesiap papap tuam, nagantung migat gare ro, Dakong tavuk ila mumuri miun kan. Ga mimanim mirier agarip mila murum ganam. Are ratmat ga mimi narit narit la puoming meba nesingmiala kabirana mi. \v 15-16 Pa mamirtung non tiesiap mila mamaranim me miun meba temum agarip mim. Memani, Morowa la ualo ubonuvarap ang toun meba okosartang uro ubi. Ga okosartung ubi ang Iesu Karisito kabirana ma teip ga magaulap la talet onim Israel. Okosartung ubi gare miridai ga baistung o bais ula mumuru ang Morowa me maun. Ga tuga malagirang miruo garip me ai Morowa ga Muranama Ila Babai eba makosarang ga babaum ba, ga talam aun Morowa gare kamniap la naong ume. \p \v 17 Are ratmat ga ubirung maranit ga avientung Karisito ume urio ubi ang Morowa la okosartung iro bais ula mumuru la baistung o me maun teip ga magaulap la tale onim Israel. \v 18 Tale ka avaiktung noba paga. Karuk. Pa tugat baistang a iriro namurit paga la are tiruo: Ties ga ubi la okosarong Karisito na nanam ga kilalap tuo kabirana ma teip ga magaulap la tale onim Israel, la mepto ga omeuluan ties ang Morowa. \v 19 Eva, Muranama Ila Babai la ubiong maranit ira ruo ga tongangasong meba makosartang non ara non ara pagap ga pagap o turupnuabap. Magimameng inamaniap miruo pagap la betmeng ga naganmeng ga omeuluan ties ang Morowa. Are ratmat ga tuptuaro ubi Ierusalem la baistung o ties ula mumuru a Karisito, ga gurarung ga tula na mirier napup ganam ila puoieng Ilirikam. \v 20 Are gat to, ma mirier taraiap ganam la narung maset meba man baistang o bais ula mumuru ang Karisito. Pa tuga baistang o na pialap teip ga magaulap la tale ka ameit Karisito. Muana la tale tuga okosartang ubi ang Morowa na pialap non inamaniap la lake ra okosarmeng. Karuk. Memani, iruo paga la are la akosartung luguan nakap mabuo libanap am non migana. \v 21 Pa tuga baistang o urio bais ula mumuru na napup teip ga magaulap la tale kan ameit Karisito are Babam ula puaru la tiesieng gare ro, \q1 “Inamaniap la tale mepto bais ang, eba agimameng. Ga inamaniap la tale mepto ties ang, eba ameira maset.” \rq Aisaia 52:15\rq* \s1 Naong Paulo meba magimaang inamaniap onim Rom \p \v 22 Tie, narung meba baistang o bais ula mumuru ang Karisito na pialap la tale maiam Iudaiap. Are ratmat ga urio ubi la obunakieng alang tung ma papot tarap, ga tale puorung meba murang migimarang. \v 23 Pa titot la karuk ma pialap ba meba ubirang mana, memani no ra ubi rung. Ga papaluaip ma karaip la narung maset meba tala migimarang. \v 24 Are ratmat ga tubiat leba tala na kantri Spen, na irie tara la tuga ka murang migimarang lake ga tonang kirat ga mimi meba tevurustang ga mimi. Eva, tubiat eba toagamilie ga mila tomiala na alang me na inamon Spen. \p \v 25-26 Pa eba take me na provins Masedonia ga Akaia. Memani, inamaniap la naganmeng ira Iesu na provins Masedonia ga Akaia, la mavuotmeng kakepup maiam na dalap mila mumurum meba masagameng me maun teip ga magaulap am Morowa la kagesmeng ma pagap Ierusalem. \v 27 Migat, dalap ma la temeba ga mirie kan la okosarmeng gare tiruo. Pa migat gat, gar onim na provins Masedonia ga Akaia la ame sinauan maun inamaniap onim Ierusalem. Muana, gar onim Israel la mumaio ga baismeng o ties ula mumuru me maun teip ga magaulap la tale onim Israel, ga urio la magiginaraieng muranap ma. Are ratmat ga gar la tale onim Israel le mepulam meba magamelie garip onim Israel ma pagap onim na uro kimanam. \v 28 Are ratmat ga narung meba ka ointamung urio ubi lake meba ka talam kakepup maun inamaniap onim Ierusalem. Ga tubiat na tara leba tala na Kantri Spen, eba ka tala migimarang. \v 29 Orit ara leba tala mi, eba daktang o laminais ula kanu ang Karisito ga eba talang miun. \p \v 30 Ekelesiap papap tuam, ira Ila Kakani buang Iesu Karisito ga aime iruo tavuk o na ang Muranama Ila Babai, mimariktung maranit meba okosarming ubi o marik ga turuo ga marikming me ai Morowa meba toagaalie. \v 31-32 Mimi le marikming meba toagaalie ga eba ualeng tobuo gare ro, Ebun tokirarameng teip ga magaulap onim Iudaia la tale naganmeng ira Iesu ga eba oguekmeng ties ang Morowa. Ga marikming me ai Morowa meba makosarang inamaniap am la maionama Ierusalem meba temeba ga mamela miruo kakepup la eba talam maun, meba murang miroping un tenubap ga orala aganuliap ula mumuru ga mimi. \v 33 Mariktung ira Morowa, irie muana a malina, irie leba onang ga mimir ganam. Amen. \c 16 \s1 Ualo Paulo “la ula muru” ang me maun inamaniap la naganmeng ira Iesu Karisito Rom \p \v 1 Tie, narung meba ovaiktang ekelesia Fibi mii, urio ekelesia lou buong la okosarieng ubi ula mamaranu migat la oagailie lotu onim na pianam ula kanu Senkria. \v 2 Mimariktung meba olagiming Fibi ira Ila Kakani meba ionang ga mimi na lotu. Irie tavuk la mumuri bubuo inamaniap am Morowa le akosarbuong. Leba kagesieng ma pagap ba o aganuliap, oagamilie maset. Muana la magailie ra maset papot ma inamaniap ga toagailie gat. \p \v 3 Mialang “la ula muru” rung un Prisila ga lai iang Akuila, litie migapien tuangan o ubi ang Iesu Karisito. \v 4 Litie la terangaliong meba living na urio ubi la toagalilie. Are ratmat ga talet turuo talamet la tualo temaieng liun. Karuk. Pa ekelesiap ganam onim na non garip la tale onim Israel, mirie gat la maialo temaieng liun. \p \v 5 Ga mialang “la ula muru” rung ga ila mai ekelesiap la mime lotu me ai Morowa na luguan liang. Mialang “la ula muru” rung me aun Epinitas, irie migan tuang migat. Irie la lake naganong ira Iesu Karisito kabirana ma inamaniap ganam onim na provins Esia. \p \v 6 Mialang “la ula muru” rung me un Maria, urio magabun la mitara ubiieng maranit ga miagailie. \p \v 7 Mialang “la ula muru” rung me aun Andronikas ga Iunias, lirie onim na namurit gar tuang. Lionama na luguan o arubu ga turuo. Apostolop la mameit maset bop lie, ga lake naganliong ira Iesu me rulam. \p \v 8 Mialang “la ula muru” rung me aun Amplitas. Irie papa ruang migat la naong Ila Kani aime. \p \v 9 Mialang “la ula muru” rung me aun Eban, irie non migan buang o ubi ang Karisito. Ga mialang “la ula muru” gat aun Stekis, irie papa ruang migat. \p \v 10 Mialang “la ula muru” rung aun Apelis, irie la avuvuomeng ga namo akirarameng pa makurupin ga dusong maranit iro nagan ira Iesu Karisito migat. Mialang “la ula muru” rung me maun numeilup am Aristobulus. \p \v 11 Mialang “la ula muru” rung me aun Herodian, irie onim na butamat tung Iudaia. \p Ga mialang “la ula muru” rung me maun papap buam, mirie la naganmeng ira Iesu Karisito ga numeilup am Nasisus la maionama na gar ang Ila Kakani. \p \v 12 Mialang “la ula muru” rung me un Trifina ga Trifosa. Lirie magapien lila mamaranin la lime okosar ubi ang Ila Kakani. Mialang “la ula muru” rung gat me un Pesis, urie papa rung migat un na ang Ila Kani. Urie la okosarieng ubi ula mamaranu kan migat me aun Ila Kakani. \p \v 13 Mialang “la ula muru” rung me aun Rufas, migana la avuvuong Ila Kakani, ga me un naga ang gat la ime bet busit gare naga rung. \p \v 14 Mialang “la ula muru” rung me aun Asinkritas ga Fligon ga Hemis ga Patrobas ga Hemas ga me maun non gat papap buam la naganmeng ira Iesu Karisito la maionama ga mirie. \p \v 15 Mialang “la ula muru” rung me aun Filologas ga Iulia ga Neria ga lou ang ga Olimpa, ga me maun inamaniap am Morowa la mime maionama ga mirie. \p \v 16 Na tavuk buang bubuo inamaniap am Morowa, mimi ganam narit narit le masekming kilalap mi ga papap ga loup mim. Teip ga magaulap ganam o lotu la maionama to, la osagameng “la ula muru” me miun. \s1 Non teip la mime otarat lotu \p \v 17 Ekelesiap papap tuam, mimariktung maranit gare ro, Temamalienming maset maime teip la mime matarat teip ga magaulap na lotu, ga mime oguek urio usingnualap ula mumuru la omila ra. Iruo tavuk ila kire la mime ameuluan, irie la ume makosar teip ga magaulap mila naganmeng ira Iesu Karisito ga mime melum na tavuk ila kire ga nagan maiong la tale ime mamaranu. Miptang, mialam ibup mi ira ma miruo teip. \v 18 Memani, inamaniap gare tiruo la tale mime okosar ubi ang Ila Kakani buang Karisito. Karuk. Mimet omeuluan agat maiong neip. Ga ma tiesiap mila mamagumeng ga tiesiap o urourou, mime makarabutmaiala inamaniap la tale puomeng meba omeira muana o agat maiong. \v 19 Mirulo gare ro, memani, mime omiuluan ties ang Morowa ga inamaniap ganam la mepto ra ties a iruo tavuk ming. Are ratmat ga teruba me milam. Pa narung meba maset makosarming tavukup mila mumurum, ga mialam ibup mi maun tavukup mila kiram maset. \v 20 Ga talet kagat, Morowa, irie la muana a malina la eba miairang ga abutming Satan mapat kibap mi. Mariktrung ira Morowa meba alang ubonuvarap ang Ila Kakani buang Iesu, irie la eba onang ga mimi. \s1 Non teip la osagameng “la ula muru” maiong me maun ekelesiap onim Rom \p \v 21 Migan tuang o ubi, Timoti la osagaong “la ula muru” ang me miun. Ga Lusias ga Ieson ga Sosipata, mirie o butamat tung onim Iudaia, mirie gat la osagameng “la ula muru” maiong me miun. \p \v 22 Turuo Tertius la tuaro ties aun Paulo ga omirtung urio babam, turuo gat la osagarung “la ula muru” rung me miun na bonim a Ila Kakani. \p \v 23 Gaius gat la osagaong “la ula muru” ang me miun. Irie la ume uale maset tobuo ga mabuo teip ga magaulap gat o lotu na luguan ang, Eratius, irie migana la ume uale bo kakepup am gavaman onim na urio pianam Korin ga papa buang Kuatus, osagaliong “la ula muru” liong me miun. [ \v 24 Ubonuvarap ang Ila Kakani buang Iesu Karisito la eba iot miun ganam. Amen.] \s1 Ovienbuong bonim a Morowa \p \v 25 Tie, Ovienbuong bonim a Morowa. Memani, irie la puoong meba mikosarang ga midusang maranit iro bais ula mumuru a Iesu Karisito la tume bais o. Tiralo kan na tarap ganam, urio bais ula mumuru la kagoiri. \v 26 Pa titot la ovaikong Morowa la uakap. Irie la paulo ga baispang o urio ties tinan la omirmeng unulip me maun garip ganam ma inamaniap. Are ratmat ga garip ganam ma inamaniap la omeit urio ties ula kagoiri. Morowa la okosarong maime teip ga magaulap na miruo garip meba naganmeng ira a ga mameuluan tavukup la naong maime. \v 27 Iriro Morowa, iriet narit it la amaning agat ula muru gano. Are ratmat ga ovienbuong bonim a Morowa iro aganuliap ang Iesu Karisito ma mirie lap ara ganam ga tala kan no. Amen.