\id HEB - Kuot NT [kto] -Papua New Guinea 2001 (DBL 2014) \h Ebraio \toc1 Ebraio \toc2 Ebraio \toc3 Eb \mt1 Ebraio \c 1 \s1 Avaikong Iesu Morowa la uakap bui \p \v 1 Tiralo kan, Morowa la ualo ties maun unulip ga maiaramo uriro ties me maun eap buam ma non ara non ara tavukup ga ma papot ma taraiap. \v 2 Pa irio tara titot, na urio la lagorang ga titot la ne ra iriro paga, memani titot la ualo Morowa ties ang aun Poi ang ga uaramo ra uriro ties bui teip ga magaulap. Morowa la aiteong ga uabuam mirier pagap ganam na kilan a Poi ang. Irie la okosarong panbinim ga uriro kimanam ira a Poi ang kan. \v 3 Poi ang la betong gare lalabie ila kakani ang Morowa ga businguala a Morowa la kauna gare mani ga man tavuk la ume akosar. Ga ties ang la imaning kukunim, ga uriro kukunim la ime uiale mabuo mirier pagap ganam la maiot na kimanam ga na panbinim. Pa na tara la ituamu uriro ubi me udurat o kirinim maiong mirier teip ga magaulap ganam, Morowa la alagiong ga ula unama na kilan a ila lamige bo luaga a orong nakap ga uale bo mirier pagap ganam. \s1 Poi ang Morowa la makurupin angelop \p \v 4 Are ratmat ga iriro migana, irie la makurupin mirier angelop ganam ga kakani migat, ga maionama apat. Ga iva Morowa, “Poi ruang.” Pa ira ma angelop, ivam “teip am o ubi”. \v 5 Memani, tinan la aulo Morowa Poi ang gare ro, \q1 “Nunuo Poi ruang. Titot la bettung gare ira nuang migat.” \rq Sam 2:7\rq* \m Ga irie la inagat tiesong gare ro, \q1 “Eba tonang gare ba Mamo nuang pa eba nonang gare ba Poi ruang.” \rq 2 Samuel 7:14\rq* \p Pa man tara la uaramo Morowa urio ties me ira angelo ba? Karuk kan migat. \p \v 6 Pa tara la namo asagaang Morowa iriro namurit it Poi ang meba muong na urio kimanam, tie tiesong gare ro, \q1 “Mirier angelop tuam le lotumeng me ai.” \rq Sam 2:7, 89:26-27\rq* \p \v 7 Me angelop, Morowa la uaramo ties maime gare ro, \q1 “Ume makosar angelop am ga betmeng gare ifif. Ga ume makosar meba betmeng gare teip am o ubi are kit ula papamno.” \rq Sam 104:4\rq* \p \v 8 Pa me Poi ang, uaramo ties aime gare ro, \q1 “O Morowa, nunuo Orong la unama atatan makin. Na tara la unuale bo teip ga magaulap nuam, nume unuale mabuo a tavuk ila puvuvui. \v 9 Nume tevurus me tavuk ila puvuvui pa nume kikis me tavuk ila kire. Are ratmat ga Morowa nuang kan la aurukong ikin bo bugam nuo ga maset novuvuoong ga nokosarong gare migana la ame bonim ula kakanu ga eba tenaba migat. Are ratmat ga karuk kan ma papap ba nuam la puomeng meba temeba gare nunuo.” \rq Sam 45:6-7\rq* \p \v 10 Ga inagat uaramo ties gare ro, \q1 “Ila Kakani, tiralo kan la nuga makosarnang pagap, nunuo kan la okosarnung uriro kimanam ga ionama maranit. Panbinim gat, la okosarnung a kilan nuo. \v 11 Panbinim ga kimanam gano la eba karuk ba lime ga eba tatalin ba are sasa ila tatali. Pa nume nunama atatan makin. \v 12 Eva, eba levugutnara kimanam ga panbinim gare migana la ume aigorula sasa ila tatali ga agoong. Ga eba kiran ba gare sasa la ume kire. Pa nunuo la eba tale namamarie. Karuk. Tale kan nume teikornula pa eba nonang atatan makin.” \rq Sam 102:25-27\rq* \p \v 13 Pa tale kan uaramo Morowa ties ba are ro me ira angelo ba: “Nonang na kilan tuo ila lamige puoieng leba tabum karorap nuam ga maionang mapat kibap nuo ga omeuluan ties nung.” Karuk kan migat. \v 14 Pa angelop la mirie muranap la mime okosar ubi ang Morowa. Ume masaga Morowa ga mime maagamelie teip ga magaulap mirie la eba ina malagiang ga betmeng lop am. \c 2 \s1 Buptang maset ties ang Morowa ga eba buaring maranit \p \v 1 Eva, Iesu Karisito la makurupin migat angelop. Are ratmat ga uriro ties aime Iesu Karisito la bupto ra, urie la buaring maranit ga obuluo maset. Babun obulai uriro ties ga obuluan noba non ties gare obinam la tale imaning anka ga man kagaieng tapmat. \v 2 Tinan la uaramam Morowa non tiesiap me maun Israelip na nanamup ma angelop, pa uriro ties o maimai la dusieng maranit. Are ratmat ga man teip ga magaulap la orupmaiaba ga oguekmeng uriro maimai, tie eba omela uniap ula kiro are la tiesong Morowa. \v 3 Pa titot Morowa la okosarong ara non ubi ula kakanu migat meba ina bulagiang. Are ratmat ga leba bualam ibup buo iro uriro ubi ula kanu ang Morowa, tie eba igobuong gare mani ga okaban buong uniap o kirinim? Tale kan puobuong migat. Iro uriro ties la eba bulagiang Morowa, lake ka uaramo Ila Kakani uriro ties, ga inamaniap la mepto ties ang la ovaikmeng uakap uriro ties la migat o. \v 4 Ga makosarong Morowa gat kagup onim na panbinim ga pagap o kukunim ga non ara non ara pagap o turupnuabap ga non ara pagap mila kakanim, ga ualam kamniapup am Muranama Ila Babai maun teip ga magaulap iro agat ang kan. Ga me iriro tavuk, businguala o uriro ties ang Poi ang la migat o. \s1 Iesu la betong gare bubuo meba buagaalie migat \p \v 5 Tie, titot la buaramo ties me inamon ula nou Morowa la eba okosarang ga betieng tubiat. Pa tala kan maiteong Morowa angelop ba meba ualeng bo uriro. Karuk. \v 6 Me iriro, non migana la ovaikong ties na Babam ula puaru la tiesong gare ro, \q1 “Inamaniap ga lop maiam na uro kimanam la tale memaning bop mila kanim, pa nume agatnung maime ga nume maset unuale mabuo. \v 7 At tara ila papoi, nuabuam ga maionama mapat angelop. Pa nualam bop mila kakanim maun ga nuaviam me nakap. \v 8 Maitenung meba nabum mirier pagap ganam ga maiot mapat.” \rq Sam 8:4-6\rq* \p Migat, na tara la uabuam mirier pagap ganam ga maiot mapat inamaniap, tie tale kan uaira paga ba meba ot malonim a. Karuk. Uabuam mirier pagap ganam ga maset maiot mapat. Pa titot la tale ka magimabuong miriro pagap ganam la maiot mapat. Karuk. \v 9 Pa tinan agimabuong iriro migana Iesu la unama gat mapat angelop a tara ila popoit. Ga akirarameng ga uvara meba maagaalie teip ga magaulap ganam onim na uro kimanam. Are ratmat ga imua Morowa na nuvarap ga uavia me nakap ga uala kaguma ila kakani ga bonim ula kakanu aun. Me iriro tavuk, businguala o ubonuvarap ang Morowa. \p \v 10 Morowa, irie muana ma mirier pagap ganam, ga makosarong mirier pagap ganam na panbinim ga na kimanam ga uale mabuo. Ga naong meba ina malagiang papot ma lop am meba maiobung na lalabie ula kanu migat na panbinim ga omela bonim ula kanu. Are ratmat ga uaira Ila Kani maiang meba aving ngitngit meba ina malagiang, ga me iriro tavuk la akosarong Morowa ira Ila Kani maiang ga betong gare migana ila puvuvui migat ga puoong meba maagaalie. \v 11 Are ratmat ga iriro Morowa la mababauraong inamaniap ga mirie inamaniap la meivam inamaniap mila babaum ga memaning namurit it Mamo. Are ratmat ga tale kan muliuba Iesu la ume ivam papap am. \p \v 12 Obit uriro ties la migat o. Memani, tiesong na Babam ula puaru la tiesieng gare ro, \q1 “Eba ovaiktang bonim nuo mai ekelesiap papap tuam. Eva, eba purara o sasang ga eba taving bonim nuo me nakap kabirana ma inamaniap nuam.” \rq Sam 22:22\rq* \p \v 13 Ga inagat tiesong, \q1 “Ebat nagantang ira Morowa meba makosarang mirie pagap la uaramam namo eba makosarang.” Ga inagat tiesong, “Agimaming. Tunama ga miriro lop la ualam Morowa toun.” \rq Aisaia 8:17-18\rq* \s1 Iesu la betong Migana migat ang Morowa meba buagaalie \p \v 14 Pa miriro lop la miriet inamaniap it, are ratmat ga Iesu gat la betong migana gare mirie meba akiraraang Satan iro nuvarap ang. Irie Satan la amaning kukunim meba makosarang teip ga magaulap meba meving. \v 15 Me iriro tavuk ang Iesu, mavikong teip ga magaulap la mime giginam dalap ma o nuraiap me nuvarap busit na ninimiap maiong. \v 16 Migat ara, Iesu la tale kan okosarong uriro ubi meba maagaalie angelop. Karuk. Okosarong meba maagaalie garip ma eap am Abraham. \v 17 Are ratmat ga betong ga kauna gare papap am onim na kimanam na mirier tavukup ganam ga puoong meba onang gare miridai ila uke maiang ga maset okosarang ubi ang Morowa. Tie, betong miridai ila uke meba maboaving teip ga magaulap, ga ume mauluan mirie tiesiap am Morowa meba maduratang kirinimup maiam teip ga magaulap. \v 18 Eva, uvuvuop la betmeng ira a ga irie kan la uavio ngitngit. Are ratmat ga titot la puoong meba maagaalie teip ga magaulap na tara la betieng uvuvuo ira ma. \c 3 \s1 Bonim ula kakanu ang Iesu la okurupin bonim ula kakanu ang Moses \p \v 1 Are ratmat ga ekelesiap papap tuam, Morowa la unama na panbinim la miteong gat garet tinan la paiteong. Mibabaum na irap a. Are ratmat ga mimi le maset miabung agat ming ira a Iesu, iriro Apostolo ga Miridai ila uke la bume nagan ira a ga buaramo bonim a. \v 2 Iriro migana la avuvuoong Morowa, irie la ouluan migat ties ang Morowa ga maagaulie inamaniap am Morowa, aret tinan Moses la ouluan migat ties ang Morowa ga maagaulie inamaniap onim Israel la maionama gare luguan ang Morowa. \v 3 Pa bira ra, bonim ula kakanu ang migana la irilia luguan, la okurupin bonim ula kakanu a luguan. Are gat to, bonim ula kakanu ang Iesu la okurupin maset bonim ula kakanu ang Moses. \v 4 Ut narit narit luguan, ame migana la irilia. Pa mirier pagap ganam, Morowa la makosarong. \v 5 Moses, irie la migana o ubi ang Morowa, ga ume ouluan ties ang Morowa ga okosarong ubi na luguan ang Morowa. Ga na tara la ubiong gare rie, ume lake mavaik pagap tubiat Morowa la eba aramang ties maime. \v 6 Pa Karisito irie Poi ang Morowa la amaning ubi meba ualeng bo teip ga magaulap la maionama gare luguan ang Morowa. Ga ouluan migat ties ang Morowa ga okosarong uriro ubi. Pa leba maranit man naganbuong ira Ila Kakani ga man auanbula un tenubap meba maset bukosarang tubiat, tie bubuo gat la bunama inamaniap am Morowa gare luguan ang. \s1 Buat bualam ibup buo iro ties ang Morowa \p \v 7 Eva, Karisito la akurupin Moses migat. Are ratmat ga buptang ga naganbuong maranit iro uriro ties la ualo Muranama Ila Babai buun na Babam ula puaru. La tiesieng gare ro, \q1 “Leba miptang nivunama a Morowa titot, \v 8 Tie, baraba manomin dalap mi maranit ga oguekming ties ang, are tinan eap mim la manomein dalap ma ga man oguekmeng ties ang na pianam la karuk ma inamaniap ga avuvuomeng. \v 9 Eap mim la magimameng mirier pagap ganam la makosartung puoieng ira ma 40 ma karaip. Pa tale kan omeuluan ties tung, karuk. Man tovuvuomeng it. \v 10 Are ratmat ga papamnam dalap tuo maset aime iriro gar ma teip ga magaulap ga tugama, ‘Mirier lap ganam dalap ma la mime fufulutmeng ga tale kan mime menum na tavuk tuang.’ \v 11 Ga papamnam dalap tuo maset aime iriro gar ma mirie teip ga magaulap ga tiestung gare ro, ‘Migat tatuan, tala kan mumio tapma na pianam tung o aganuliap. Karuk kan migat.’” \rq Sam 95:7-11\rq* \p \v 12 Are ratmat ga ekelesiap papap tuam, mimi le temamalienming maset. Babun noba migana kabirana mi la amaning agat ula kiro, ga oulai nagan ang ga oguekang ties ga alang ibunam a ira Morowa, irie la inim atatan makin. \v 13 Miriera lap la bume bivam “titot it”, na irie tara, mirie ra lap ganam le man bualang it ties ula muru maun papap meba mangangasieng dalap ma. Memani, babun auluan noba tavuk o kirinim ga manoun dalap a ga oguekang ties ang Morowa. \v 14 Tara la pubuaro nagan ira Morowa, naganbuong maranit migat. Ga naganbuong maranit ira a ga ila puoieng na tara buang o nuvarap. Leba okosarbuong gare tiro, tie eba bunang un namurit dalap ga Karisito ga eba iat obula kamniap ula kanu aun Morowa. \v 15 Are uriro ties la iot na Babam ula puaru la tiesieng gare ro, \q1 “Titot leba miptang nivunama a, tie baraba manomin maranit dalap mi, are tinan eap mim la man manomein maranit dalap ma ga man oguekmeng ties ang.” \rq Sam 95:7-8\rq* \p \v 16 Tie, aga irie gar tinan la mepta nivunama a Morowa, ga oguekmeng ties ang? Mirier teip ga magaulap ganam la malagiong Moses na kantri Isip ga namo mela Kenan, miriet la akosarmeng iriro tavuk ila kire. \v 17 Pa papamnam dalap a Morowa me aga puoieng ira ma 40 ma karaip? Papamnam dalap a me miriro teip ga magaulap la man okosarmeng kirinim ga makiraraong ga mevara ga memuam tongalip ma na nap la karuk ma inamaniap ana. \v 18 Morowa la tiesong migat tatuan me man gar ga tala kan puomeng meba maiobung na pianam o aganuliap ang? Miriro teip ga magaulap la oguekmeng ties ang. Irie la tiesong maime. \v 19 Are ratmat ga mabit, miriro teip ga magaulap la tale naganmeng ira Morowa, ga met iriro muana ga tale kan puomeng meba maiobung na uriro pianam ang o aganuliap. \c 4 \s1 Aganuliap la ualo Morowa maun teip ga magaulap am \p \v 1 Tie, mida ang Morowa la man ut ka na irap buo, are ratmat ga temamalienbuong maset. Memani, babun pasanbuong ga tale puobuong meba buobung na uriro pianam ang o aganuliap. \v 2 Iro urie bais ula muru, mepto gat gar onim Israel tinan are titot la mipto ra. Meptot ma kigip ma pa tale naganmeng iro na dalap ma ga omeuluan. Are ratmat ga meptot agarit ga tale maset maagailie uriro bais. \v 3 Tie, bubuo teip ga magaulap la naganbuong iro ties ang Morowa, eba buobung na uriro pianam o aganuliap ang. Memani, tiralo kan na tara la makosarong Morowa mirie ra pagap ganam, na irie tara orangaong gat uriro pianam ang o aganuliap. Pa ira ma teip ga magaulap la mime oguek ties ang, tiesong Morowa na Babam ula puaru gare ro, \q1 “Papamnam dalap tuo maime ga tiestung migat tatuan, ‘Tala kan miobu na uriro pianam o aganuliap tung. Karuk kan migat.’” \rq Sam 95:11\rq* \p \v 4 Uriro pianam o aganuliap, na non nap o Babam ula puaru, imaning non ties me la lama gamura la tiesieng gare ro, \q1 “Morowa la ituamu ubi ang o lama gunamur la, pa na lama gamura la la agaulie.” \rq Genesis 2:2\rq* \p \v 5 Anagiming Morowa la uarama mani maime inamaniap la mime oguek ties ang. Tiesong gare ro, “Tala kan mumaio na pianam tung o aganuliap. Karuk. Memani, mime oguek ties tung.” \p \v 6 Tie, leba are ba rie, ame ka non teip ga magaulap ka la eba mela maiobung na uriro aganuliap ang Morowa. Pa abit iriro gar onim Israel la mepto bais ula muru pa oguekmeng it ga tala kan puomeng meba mela maiobung na uriro aganuliap ang Morowa. \v 7 Are ratmat ga malonim a tara ang iriro gar ga papot ma karaip la aipmeng ara, businguala a Morowa la aiteong ara non tara me teip ga magaulap meba mela maiobung na uriro aganuliap ang. Morowa la iva iriro tara “titot” na uriro Sam la omirong Devit la tiesieng gare ro, \q1 “Titot leba miptang nivunama a Morowa, baraba manomin dalap mi maranit.” \rq Sam 95:7-8\rq* \p \v 8 Tie, me uriro pianam o aganuliap, tale tiestung me pianam Kenan la malagiong Iosua inamaniap onim Israel ga maiobu una. Karuk. Memani, la ualo Iosua urio aganuliap un Israel, tie tubiat tala kan ualo Morowa noba gat mida o aganuliap aun Devit. Karuk. \v 9 Are ratmat ga migat ara non la o aganuliap maiong teip ga magaulap am Morowa la utma ka, kaina gare Morowa la agaulie o lama gamura la. \v 10 Are gat to, teip ga magaulap la maiobu na aganuliap ang Morowa, la itmaiamur ubi maiong ga agamelier are Morowa la ituamu ra ubi ang ga agaulie. \v 11 Are ratmat ga bumamaranim ba meba bula buobung na uriro pianam o aganuliap. Babun abuluan iriro tavuk o uguek o ties ang Morowa ga eba bulaming na iou, are tinan la mime oguek Israelip ties ang ga melum na iou. \p \v 12 Memani, ties ang Morowa la tale are ties agarit maiong inamaniap. Karuk. Urie la ame ninimiap ga okosarieng ubi maranit. Eva, mitara ororu ga okurupin apos la ame narain napupien o la ororin. Ila betieng tapma na nap dalap ga muranama la neratliong, gare la neratlieng apos ga ila betieng na nap ga kanamanima ma mualap la nemela. Me iriro tavuk, busingiala ma dalap buo ga agarip buam la mumurum maset o karuk. \v 13 Ga karuk kan a paga ba Morowa la akosarong, irie la tale puoong meba kogoaring na irap a. Karuk kan migat. Are ratmat ga tale puobuong meba bureim tavukup buam na irap a Morowa. Karuk. Eva, Morowat la eba mavuoang mirier tavukup na ties ga abulava ma mirier tavukup ganam la uakap la bume makosar. \s1 Iesu irie miridai buang Ila uke \p \v 14 Tie, met iriro muana, bumaning miridai ila uke ila kani la unama, la uobu tapma na panbinim. Irie Iesu, Poi ang Morowa. Are ratmat ga dusbuong maranit iro nagan la bume bais o. \v 15 Memani, bubuo kan la tale bumaning kukunim meba buiniang kirinim. Pa miridai buang ila uke irie migana la puoong maset meba buboaving. Memani, mirier uvuvuop la mime bet ira buo, miriro ganam la betmeng ara ira a, pa tale kan okosarong kirinim ba. Karuk kan migat! \v 16 Are ratmat ga buat burau aime Morowa pa bula kagarat ai luaga ang o ubonuvarap. Memani, irie la ume bubouvara ga eba buagaalie maset na tara la bumaning giginanim. \c 5 \s1 Miridai buang ila uke la puoong migat meba ina bulagiang \p \v 1 Tie, me miridai ila uke, Morowa kan la ume aite non migana kabirana ma non teip onim Israel ga ume uabua iriro migana meba okosarang ubi meba maagaalie inamaniap am Morowa. Iro uriro ubi ang, ume ubi meba dusang kabirana a Morowa ga inamaniap am, ga alang non ara non ara kamniap aun Morowa ga non ara lavang meba maduratieng kirinimup maiam. \v 2 Bira, miridai ila uke la iriet migana onim na uro kimanam. Are ratmat ga ume ulum ga okosar kirinim gare mirier inamaniap ganam. Are ratmat ga tale kan ume mabukala maranit me inamaniap la tale omeit maimai ang Morowa ga okosarmeng kirinim. Karuk. Pa ume akosar tavuk o uteteiliat ira ma. \v 3 Are ratmat ga eba akosarang lavang meba maduratang kirinimup maiam inamaniap ga eba akosarang gat lavang meba oduratang kirinim kan ang. \v 4 Tie, uriro ubi ang miridai ila uke la imaning bonim ula muru. Ga karuk kan a noba migana la ume aite agarit noba meba aving uriro ubi o kan agat ang. Karuk. Morowa kan la ume lake aite ga uario uriro ubi, are tinan la aiteong Eron. \v 5 Karisito gat la ugamarie. Tale kan teiteong meba betang gare miridai ila uke ga eba oala bonim ula kanu. Karuk. Morowa kan la aiteong meba okosarang uriro ubi ga tiesong gare ro, \q1 “Nunuo Poi ruang. Titot la bettung gare Ira nuang.” \rq Sam 2:7\rq* \p \v 6 Na non gat nap o Babam ula puaru, tiesong gare ro, \q1 “Nunama miridai migat atatan makin, kanuna gare miridai Melkisedek.” \rq Sam 110:4\rq* \p \v 7 Tie, Iesu la ugamarie. Na tara la unama tinan na uriro kimanam, okosarong marik me ai Morowa la puoong meba ualeng abuo, meba okurupinang Iesu kukunim ieng nuvarap. Are ratmat ga marikong maranit me ai Morowa ga kupong maranit ga uliba. Irie kan la ume inio na ang ga ume unama apat Morowa. Met itmat tavuk, upto Morowa marik ang. Are ratmat ga inio Iesu agat kan ang ga ouluan agat ang Morowa. Ga upto Morowa marik ang ga aagaulie. \v 8 Migat, Iesu irie Poi ang Morowa, pa uavio ngitngit meba aala migat tavuk migat o unuluap o ties ang Morowa. \v 9 Me iriro tavuk, businguala Iesu la tale kan kagesong o agat ba ula muru meba ouluan ties ang Morowa. Karuk. Pa irie migana ila puvuvui migat. Are ratmat ga avuoong meba ina malagiang inamaniap la omeuluan ties ang ga eba maionang maset atatan makin. \v 10 Ga aiteong Morowa ga iva miridai ila uke gare miridai Melkisedek. \s1 Man bukakanim ba iro nagan buong ira Iesu \p \v 11 Tie, aime Melkisedek, paga mipalava ma papot ma tiesiap. Pa titot agat ming la tale maset uakap, ga tale kakabalo ubi pang meba misingpala a muana o. \v 12 Naganming ara ira Iesu ma papot ma karaip, are ratmat ga tara la puoong ara meba betming teip o usingnualap o ties ang Morowa. Pa karuk ka. Kagesming ka o unirap, puoong noba migana meba ina gat misingala ma muap ma tiesiap am Morowa are ekelesia ila nei la uptam. Are ratmat ga mimi la kamina gare tatak madalak la ume tapu o burunam a sisima, eva tale ka puoong meba ong parak ula mamaranu. Karuk. \v 13 Man teip ga magaulap la tale kan puomeng meba maiarang ties ula mamaranu ang Morowa, kamena kan gare tatak madalak. Memani, tale omeit man ties o usingnualap a tavuk ila puvuvui na irap a Morowa. \v 14 Pa parak ula mamaranu la puoieng ira ma teip mila kakanim. Teip la are tiro la ongangasmeng unirap maiong ma papot ma taraiap ga marakimeng man tavuk la mumuri ga man tavuk la kire, pa titot la uakap ara na agat maiong. \c 6 \s1 Bumamaranim ba le buaring nagan \p \v 1-2 Are ratmat ga barabat man bunama na uriro usingnualap la obit ara maset o ties ang Karisito. Uriro ties la ilo gare ro, Usingnualap o urigi ma dalap ga bualam ibup buo ira ma mirier tavukup ganam la karuk o ninimiap ira ma, nagan buong ira Morowa, ga usingnualap me non ara non ara nuvietiap, ga tavuk la maiabua kilan nakap bo migana o marik, ga usingnualap a tavuk o ina tenuarap maiang inamaniap la mevara, ga usingnualap a tavuk o dus na ties na la lagorang ga nunamap na luguan o arubu atatan makin ga ninimiap ula iot maset atatan makin. Eva, baraba man bunama na uriro usingnualap are tiro. Karuk. Memani, babun man buriliam gat labinap a luguan ma papot ma taraiap. Are ratmat ga buraling luguan nakap mabuo titot. \v 3 Tie, leba buagaalie Morowa ga okurupbuling urio usingnualap are tiro, tie eba mangangasbuong dalap buo ga bukakanim ba. \p \v 4-6 Pa la noba teip la melum ara ga maialam ibup am ira Morowa, tie karuk ara o alang ba meba ina mumaiong ga marikimeng dalap ma gat. Karuk. Memani, mime maialam ibup ma iro ties ang Karisito, ga are la inagat asapmeng Iesu iro maiogun ga ina fugaumeng ira a. Eva, miriro teip ga magaulap la maiaror nagan migat iro ties ang Iesu Karisito. Ga maiaro kamniap o ubonuvarap la maio na panbinim ga Muranama Ila Babai. Ga omeit maset ties ang Morowa la mitara mumuru. Ga urio kukunim ang la eba betieng maun teip ga magaulap. \v 7 Are ro: leba alaming afarat ga alang burunam na kimanam, tie uriro ubi la eba iaring parak ula muru ga eba maagaalie teip ga magaulap la melio ubi, uriro la busingiala a Morowa irie la uabu ugiginara na uro kimanam. Pa lama mime maiaram ekelesiap pagap mila mumurum na kilan a Morowa ga mime omeuluan ties ang, eba tevurusang Morowa ga eba abung ugiginara ang mabuo. \v 8 Pa leba mialam non ekelesiap ibup ma iro nagan, ga akosarmeng tavuk ila kire la tale naong Morowa aime, tie mirie la kamena gare kimanam ula kiro la iariam non ara iagurup la sisirim. Are ratmat ga eba ioumeng na kit, are la masuammeng miriro non ara iagurup mila kiram la maiot na kimanam ula kiro. \p \v 9 Ekelesiap papap tuam la narung migat maime, titot la paramo uriro ties ula gigino migat me milam, pa opet ara maset la tala kan omila kiribas gare tiro. Karuk. Eba miagaalie Morowa meba akosarming tavuk ila muri, memani ina ra milagiong. \v 10 Eva, Morowa la puvuvui ga tala kan uvaio agat me ubiap mim mila murum la makosarming iro bonim a. Ga tala kan miuave me tavuk ming la man maagamilie inamaniap am. \v 11 Are ratmat ga mitara napang me milam ganam le man akosarming tavuk ila muri ga maagamilie inamaniap am na tara la mionama na uro kimanam. Tie, miaring nagan ming ga auanmila Morowa meba alam pagap mila mumurum miun. \v 12 Are ratmat ga napang me milam ganam meba tale palalaming. Mimi le amiuluo tavuk maiang teip mila naganmeng migat tinan la tale palalameng ga man mauanmela pagap la midaong Morowa eba alam maun lop am. \s1 Naganbuong maranit iro ties o mida ang Morowa \p \v 13 Tie, tinan Morowa la uala mida aun Abraham. Na irie tara, karuk kan a noba migana la akurupin Morowa, ga tiesong migat tatuan na bonim a. Are ratmat ga ugama Morowa migat tatuan na bonim a kan gare ro, \q1 \v 14 “Eva, eba nogiginararang migat, ga eba akosartang gar ma lop maiam eap nuam ga eba papaluaip ba ma migat.” \p \v 15 Are ratmat ga tale kan palalaong Abraham la man uanula me iriro mida. Karuk. Man unama ga man uanula. Tie, tubiat uara iriro kulot tinan la midaong Morowa meba alang aun. \v 16 Abit ara tavuk o ties migat tatuan la are ro: Teip la mime ties migat tatuan na bonim a non migana la akurupmein migat. Ga uriro ties migat tatuan, urie la karuk kan a migana ba la puoong eba ainiang. Karuk. Urie la ebat itiamum tiesiap o danunumiap. \v 17 Eva, tinan la namo masinguala Morowa gare ro, Tala kan puoong meba aigorala iriro mida ang, ga eba maagaalie inamaniap am la eba betmeng tubiat. Are ratmat ga uaramo ties migat tatuan meba masingala o mida ang la eba betieng migat. \v 18 Are ratmat ga titot la ame narain tiesiapien la tala kan neigorlila mida ga ties migat tatuan ga tale kan kakarabi Morowa lime litiro dadepien. Are ratmat ga bubuo teip ga magaulap la naganbuong ira Morowa ga auanbula meba alam pagap mila mumurum buun ga igobuong mauluo tavukup mila kiram, litiro narain dadepien la mangangasliong migat dalap buo. \v 19 Are ratmat ga paga la buulo Morowa a la eba auanbula, iriro la ut gare anka o ninimiap buong. Me iriro muana, man bunang maset ga dusbuong maranit iro nagan. Are ratmat ga naganbuong la puobuong meba bular tapma gane na kabin ila babai migat, malonim a buruma ila kakani la asapmeng na luguan ila kani o lotu. \v 20 Memani, Iesu la betong ara irie miridai ila uke atatan makin kauna gare Melkisedek ga ula uke ga uobu na iriro kabin meba buagaalie. \c 7 \s1 Melkisedek la amaning bonim ula kakanu migat \p \v 1 Tie, iriro Melkisedek, irie orong onim Salem ga irie miridai ang Morowa nakap migat. Tara la daunam Abraham ga unamuam orongip ga ina unum ga ula lakuan, abolaong Melkisedek na alang ga ualo ugiginara aun. \v 2 Ga makoratong Abraham mirier pagap ganam la uaram na danunumiap ga mavuotong na 10 ma napup, ga uala irie non nap aun Melkisedek are lavang. Muana o bonim Melkisedek la are ro: Orong a tavuk ila puvuvui. Ga muana a orong onim Salem la are ro: Orong a malina. \v 3 Melkisedek la tale kan amaning mamo ga naga, ga tale kan amaning muana. Ga tale kan amaning la la avarangeieng naga. Ga tale kan amaning la o nuvarap. Pa unamat gare Poi ang Morowa. Ga man unama gare miridai atatan makin. \p \v 4 Are ratmat ga agatming iriro Melkisedek, irie non migana ila kakani migat. Memani, natauan ea buang, Abraham la makoratong mirier pagap ganam mila mumurum la uaram na danunumiap ga mavuotong na 10 ma napup, ga uala non nap aun Melkisedek. \v 5 Non lop am Livai, mirie la mime maiario urio ubi miridai. Tie, Livaip la papap maiam ma Israelip ga mirie gat eap am Abraham. Pa tiesieng maimai ang Moses gare ro, “Mirier Israelip le mavotmeng pagap maiam na 10 ma napup ga maialang non nap maun Livaip.” \v 6 Pa Melkisedek la tale kan betong na gar maiang Livaip. Pa uara non nap ma pagap am Abraham, ga ualo Melkisedek ugiginara aun Abraham la amaning mida ang Morowa. \v 7 Bira ra, migana la ualo ugiginara irie migana ila kakani aime migana la uaro ugiginara. \v 8 Miridaip a gar maiang Livaip la maiara non nap ma 10 ma napup ma pagap, pa tubiat mirie la mevara. Pa Melkisedek, irie la karuk. Uara non nap ma 10 ma napup ma pagap aun Abraham pa tubiat la tale kan uvara. Karuk. Memani, tale tiesieng Babam ula puaru ume nuvarap ang. Are ratmat ga makurupin Melkisedek mirier miridaip. \v 9 Are ratmat ga puobuong meba tiesbuong gare ro, Migat, Livaip la mime maiara non nap ma 10 ma napup ma pagap. Pa tinan, na tara la uara Melkisedek non nap ma 10 ma napup ma pagap aun Abraham, ga ina uala non nap ma 10 ma napup ma pagap maun Livaip. \v 10 Memani, na tara la abolaong Melkisedek Abraham na alang, ga uala Abraham non nap ma 10 ma napup ma pagap aun Melkisedek, na irie tara Livai la tale ka betong na uro kimanam. Karuk. Man ut ka na neip. \p \v 11 Tie, tinan teip ga magaulap la maiaro maimai ang Moses, ga uriro maimai la igama, gar maiang Livaip le maiaring ubi maiong miridaip. Pa lama ubi maiong miridaip la puoieng meba maagailie teip ga magaulap meba betmeng ga puvuvum ba na irap a Morowa, tie memani ga ina asagaong Morowa non miridai ga betong malonim? Tale kan betong na gar ang Eron. Karuk. Betong ga kaunat gare Melkisedek. \v 12-14 Tie, iriro miridai la tiesbuong a, irie a non ara gar la tale gar maiang Livaip. Na gar ang, karuk kan a noba migana tinan la okosarong ubi a lavang gare miridai. Tiestung uakap a Ila Kakani buang la betong na gar Iudaia. Pa na maimai ang Moses tale kan tiesieng me iriro gar meba ubiang gare miridai. Karuk. Are ratmat ga leba ama aiteang Morowa noba miridai meba oigorala ubi ang miridai onim tinan, tie uriro maimai ang Moses gat le teigorila. \v 15 Eva, uriro ties la uakap, tara la agimabuong iriro miridai ila nei la betong kauna gare Melkisedek. \v 16 Tale kan betong na gar Livai are tie la tiesieng maranit maimai ang Moses meba betang gare miridai. Karuk. Betong miridai na kukunim o ninimiap la iot atatan makin. \v 17 Are ratmat ga avaikong Morowa ga tiesong gare ro, \q1 “Eba nonang miridai atatan makin gare Melkisedek.” \rq Sam 110:4\rq* \p Uriro ties la uakap o. Memani, na babam o punuarap Morowa la tiesong gare ro aime: “Nunama miridai atatan makin gare Melkisedek.” \v 18 Uriro ties la busingiala gare ro, Uriro maimai ang Moses la tale gat imaning kukunim ga buagailie meba betbuong ga bupuvum ba na irap a Morowa. Are ratmat ga Morowa la ovuguttuara ra uriro maimai maiong miridaip onim tinan. \v 19 Migat, maimai ang Moses la tale kan puoieng meba akosarieng migana ba meba puvuvui ba migat na irap a Morowa. Are ratmat ga unavo Morowa non alang ula mumuru la okurupin uriro maimai onim tinan. Na uriro alang o nagan, puobuong meba bula kagarat ai Morowa. \p \v 20 Tie, iriro tavuk la aiteong Morowa Iesu ga betong are miridai, tale kan aiteong agarit. Karuk. Ualo ties migat ga aiteong gare miridai. Pa non miridaip onim tinan la tale kan betmeng miridaip gare tiro. Karuk. \v 21 Karuk kan a noba migana la tiesong Morowa migat tatuan ga betong gare miridai. Pa iriet Iesu talamet, Morowa kan la tiesong migat tatuan ga betong Iesu gare miridai, ga tiesong Morowa na Babam ula puaru gare ro, \q1 “Ila Kakani la tiesong migat tatuan gare ro, ‘Nunama miridai atatan makin.’ Ga tale kan puoong meba ina oigorala agat ang.” \rq Sam 110:4\rq* \p \v 22 Tie, Morowa kan la tiesong migat tatuan. Me iriro tavuk, akosarong Morowa Iesu meba betang gare muana a mida ila kani la akurupin mida ila kani onim tinan. \p \v 23 Non paga gat la tuga taramang. Tinan la ame papot ma miridaip. Memani, miriet la teip la mime bet ga tubiat mime laipak ga mevara. Are ratmat ga non miridaip la mime maiario uriro ubi maiong miridaip. \v 24 Pa Iesu la tala kan uvara. Karuk. Unama ga pareong atatan makin. Are ratmat ga uario ubi miridai atatan makin, ga tala kan aigorula noba. \v 25 Are ratmat ga puoong meba ina malagiang teip ga magaulap la mumaio ai Morowa na bonim a. Memani, man unama atatan makin, ga man dusong busit na irap a Morowa ga marikong meba maagaalie. \s1 Miridai ila uke Iesu la puoong migat meba buagaalie \p \v 26 Tie, Iesu iriro non ara miridai ila uke la puoong migat meba buagaalie. Irie la babai ga karuk kan a tavuk ba ila kire o tavuk ba ila papali la ut na irap a. Tale kan are migana o kirinim. Karuk. Puvuvui gane. Irie la non ara migat, ga amaning bonim ula kanu nakap ga okurupin panbinim ga unama nakap ubuo. \v 27 Miridaip mila uke onim tinan la memaning ubi meba akosarmeng lavang mar mirie lap ganam. Lake la mime akosar lavang meba oduratmeng kirinim maiong kan, pa tubiat akosarmeng bat lavang meba oduratieng kirinim maiong teip ga magaulap. Pa Iesu la tale okosarong gare tie. Karuk. Memani, uvara ra iro maiogun, gare la teuala kan aun Morowa ga ualo lavang meba maagaalie mirier inamaniap ganam ga teuba Morowa me lavang ang. \v 28 Maimai la ime mavuo teip la malube, ga betmeng miridaip mila uke. Pa uriro ties migat tatuan la betieng malonim o maimai, avuoieng Poi ang Morowa. Iriro miridai ila uke, irie migana ila puvuvui migat, irie la eba buagaalie na irap a Morowa, ga eba onang atatan makin. \c 8 \s1 Iesu la okosarong ubi miridai na luguan ila babai migat na panbinim \p \v 1 Tie, muana migat ma miriro tiesiap la buaramam la are ro: Bumaning iriro miridai ila uke la unama na kilan ila lamige ang Morowa ga angangasong migat na panbinim ga uale mabuo mirier pagap ganam. \v 2 Ga uario ubi miridai na kabin ila babai ang Morowa. Iriro luguan o lotu migat la tale are luguan o lotu la urilia migana ba. Karuk. Ila Kakani kan la urilia. \v 3 Tie, mirier miridaip mila uke la memaning ubi meba maialang kamniap aun Morowa ga akosarmeng non ara lavang me aun me kirinim maiong teip ga magaulap. Are ratmat ga miridai ila uke Iesu irie gat la eba okosarong lavang. \v 4 Tie, lama tale unama Iesu na uro kimanam, eba tale irie ba miridai. Memani, amer miridaip a gar maiang Livaip la maionama, ga mime maialam non ara non ara kamniapup aun Morowa, are maimai ang Moses la tiesieng. \v 5 Pa iriro tavuk la maiario ubi miridai ga makosarmeng non ara lavangip na iriro luguan o lotu, irirot la are muranama ga louburien a luguan o lotu migat la ut na panbinim. Opet uriro ties la migat o. Memani, tara la namo eraling Moses luguan o lotu a buruma, Morowa la aulo gare ro, “Temamaliennang maset ga makosarnang mirier pagap la nepuomeng maset gare irio muranama la nosingtualar a bo pugama.” \v 6 Pa titot, Karisito la uario ubi miridai, ga uriro ubi la okurupin migat ubi maiong non miridaip na uro kimanam. Ga iriro mida ila kani onim titot la akosarong kabirana a Morowa ga inamaniap am la akurupin mida ila kani onim tinan. Memani, iriro mida ila kani la dusong bo muana a mida me pagap mila murum migat. \s1 Mida ila nei la akurupin mida onim tinan \p \v 7 Tie, lama natauan mida ila kani onim tinan la puoieng meba makosarieng inamaniap ga puvuvum ba na irap a Morowa, tie tala gat ina agatong Morowa meba ina akosarang noba non mida ila kani meba aigorala ila tatali. Pa abit tale kan puoong, memani Morowa la agatong meba ina buarang mida ba ila nei. \v 8 Pa magimaong Morowa inamaniap la tale ameuluan iriro mida ila kani, irie kan la akosarong. Are ratmat ga ovaikong kirinim maiong teip ga magaulap onim Israel ga maulo gare ro, \q1 “Ila Kakani la tiesong gare ro, ‘Miptang! Tubiat a noba tara la avuvuorung, eba akosartang mida ila kani la nei ga gar onim Israel ga gar onim Iudaia. \v 9 Iriro mida ila nei la tale are mida ila kani onim tinan la akosartung ga eap maiam, na tara la malagirung ga omaiolai kimanam Isip. Karuk. Pa tale kan omeuluo ties a mida ila kani ruang. Are ratmat ga tualo ibunam tuo ira ma.’ \v 10 Pa Ila Kakani la ina gat tiesong gare ro, \q1 ‘Tara la eba betang tubiat, eba ina akosartang noba non mida ga gar onim Israel. Iriro mida la eba are ba ro, “Eba tabum mirier maimaiap tuam ganam na dalap ma, ga eba mamirtang na agarip maiam. Na iriro tavuk, eba tonang gare Morowa maiang, pa eba maionang gare inamaniap tuam.” ’ \q1 \v 11 Are ratmat ga mirier inamaniap ganam narit narit la tale gat memaning ubi meba masingmaiala migap maiam ga papap maiam ga mamelava gare ro, ‘Amira Ila Kakani.’ Karuk. Na irie tara, mirier inamaniap ganam la eba tomeira maset: teip mila kakapim ga teip mila kakanim gat. \v 12 Eba kadiktang maime ga maduratang tavukup maiam mila kiram. Ga kirinim maiong la tala gat onagirung.” \rq Ieremia 31:31-34\rq* \p \v 13 Tie, iva Morowa iriro “mida ila nei”. Are ratmat ga iriro natauan mida la lake akosarong tinan irie la tatali ga eba karuk ba aime kakalait. \c 9 \s1 Tavuk ang mida ila tatali \p \v 1 Tie, ana iriro natauan mida ila kani, ame non tavukup o lotu me ai Morowa. Ga ame gat luguan ila babai a buruma la akosarmeng teip. \v 2 Iriro luguan, irie la namurit luguan o lotu a buruma pa levuotong narain kabilipien. Natauan kabin la meiva “kabin ila babai”. Ga ame lalabie ga luaga la mime maiabu purun me lavang abuo. \v 3 Pa miridaip la asapmeng buruma ila laklage gare kudat malonim a iriro kabin. Pa malonim a iriro buruma, ame lama narain kabin la meiva “kabin ila babai migat”. \v 4 Kabirana a iriro kabin, maiot pagap la are ro: Labun o ukosar a lavang me bonat ula kukufieng, la akosarmeng a gol, ga mirikbuom a mida ila kani la mabakbakmeng mirier napup ganam a gol. Na uriro mirikbuom, ut gimana meiva Mana ana koi a gol ga kudek ang Eron ga narain tadasipien tinan la umirong Morowa libuo. Me uriro kudek ang Eron, tinan la ame kagarup la ime masingala teip ga magaulap a Morowa la aiteong Eron meba betang miridai migat maiang ga mida ang Morowa la iot ira lie, eva mirie gat la maiot na uriro mirikbuom. \v 5 Narain pagapien la kalina gare angelopien meivan Serubim la obakliong bo uriro mirikbuom a mida ila kani, ga litiro narain pagapien la avuoliong lalabie ila kani ang Morowa. Pa mapat puvurup lie angelopien, ame nap la meiva “nap o udurat o kirinim maiong inamaniap”. Pa tale kan narung meba avaiktang muana ma miriro pagap ga miralava ma titot. \v 6 Mirier pagap ganam la maset marangameng miridaip la gare ro, ga mar mirie lap ganam miridaip la mime mela tapma na natauan kabin a luguan o lotu a buruma, ga okosarmeng ubi maiong. \v 7 Pa miridai ila uke kabirana ma mirier miridaip, iriet talamet la ume ula uobu na lama narain kabin at narit tara mar mirier karaip ganam. Pa talet ula agarit. Karuk. Ume uara olabuan ma mamanip ga ula uobu. Ga iriro olabuan la ume akosar lavang meba oduratang kirinim ang kan lake. Ga tubiat, akosarong bat meba oduratang kirinim maiong teip ga magaulap na tara la tale maset agatmeng ga okosarmeng kirinim. \p \v 8 Na iriro tavuk, Muranama Ila Babai la businguala gare ro, Lama luguan o lotu a buruma onim tinan la dusong ga ame ka ubi, tie uriro alang la eba bula tapma na kabin ila babai la tale ka inava la uakap. \v 9 Paga la betong tapma na iriro kabin ila babai la ovuoong ubi la okosarong Karisito titot ira buo. Na iriro luguan o lotu a buruma, miridaip la mime maialo non ara non ara kamniap aun Morowa, ga mime okosar non ara lavang me ai. Pa miriro tavukup la tale puomeng meba maidangmeng dalap ma teip la mime mela tapma na luguan o lotu meba okosarmeng lotu me ai Morowa. Karuk. \v 10 Memani, miriro tavukup mila tatalim la mime omeuluan maimai o parak ga tapnuap, ga tavukup o nuvietiap. Miriro la aret tavukup maiam neip ga tale kan puomeng meba mababaurameng dalap ma inamaniap. Morowa la uabuam miriro tavukup meba mameuluo ga ila puoieng na irie tara tubiat la eba akosarang mida ila kani la nei. \s1 Olabuan a Iesu Karisito \p \v 11 Pa titot muor Karisito ga betong miridai ila uke me pagap mila murum la betmeng ara. Ga ular uobu na iriro luguan ila babai o lotu a buruma la tale akosarmeng inamaniap ma kilalap ma. Iriro la ut na panbinim ga mitara kakani ga mumuri maset ga akurupin luguan o lotu a buruma onim na kimanam. \v 12 Tie, na tara la ula uobu Karisito na iriro luguan ila babai o lotu, tale kan uara olabuan a meme ga poi ang bulumakau ba meba akosarang lavang. Karuk. Akosarong lavang a olabuan a kan, ga ula uobua na kabin ila babai migat at namurit tara. Ga ina busauong meba bunang ga irie atatan makin. \v 13 Pa miridai onim tinan la ume uara olabuan a meme ga a bulumakau ila migana ga utara o bulumakau ula magabun la osuammeng gano na kit, ga ourukong mabuo miriro teip ga magaulap mila papalim na irap a Morowa. Tie, me iriro tavuk, inagat babaim na irap a Morowa. \v 14 Pa angangas a olabuan a Karisito la kakani migat ga tale kauna gare olabuan ma mamanip. Kaurk. Tale kan ume akosar tavuk ila kire, ga iro angangas ang Muranama Ila Babai la ut atatan makin, teuala kan aun Morowa gare kamniap ula muru. Met iriro tavuk, puoong meba maduratang maimaiap la tale ame ninimiap ga puobuong meba buaring ubi ang Morowa la ame ninimiap. \p \v 15 Met iriro muana, Karisito la ula ai Morowa meba maagaalie inamaniap am ga angangasang mida ila kani ila nei. Uvara ra meba ina maueng teip ga magaulap ga maduratang mirier kirinimup ganam la makosarmeng tinan na tara la ut ka natauan mida. Okosarong gare tiro meba maagaalie inamaniap mila maiteong Morowa meba omela uriro ninimiap tinan la midaong Morowa meba alang maun ga eba maionang maset atatan makin. \v 16 Migana la tesainong la namor aving ga naong meba tiesang me aga la eba aram miriro pagap am, ume omir ties iro babam are mida. Pa leba oauluo kulot ang iriro mida ga aram pagap la mavuoong mamo meba aram, eva eba ka lake aving mamo ang. \v 17 Tie, na tara la uvara ra iriro migana, tie titot ties ang me iriro mida la ame bat kukunim. Pa lama man inim ka iriro migana, tie mida ang la ut it agarit. \v 18 Are gat to, miridaip la menamu ngane ga aurukmeng olabuan o meba angangasang natauan mida la uala Morowa aun Moses tinan. \v 19 Lake ka uaramam Moses tiesiap o maimai mai mirier teip ga magaulap. Ga tubiat uara bat olabuan a poi ang bulumakau ga a meme ga burunam ga kavurup mila taktogim a sipsip ga muaranim o kuguom isop\f + \fr 9:19 \ft Kauna gare pitpit.\f* ga aurukong nakap bo babam o maimai ang Moses ga bo mirier teip ga magaulap ganam. \v 20 Ga na tara la aurukong olabuan, tiesong gare ro, “Iriro olabuan la eba angangasang iriro mida la akosarong Morowa meba abuluo.” \v 21 Ga are gat to, Moses la ume auruk olabuan na luguan o lotu a buruma ga mana mirier koip ga pagap la ubimeng ma na luguan o lotu a buruma. \v 22 Na tavuk iang maimai ang Moses, mirier pagap ganam le betmeng ga babaim ba a olabuan na irap a Morowa. Are ratmat ga leba tale ariva olabuan ma mamanip, tie tala kan maduratong Morowa kirinimup maiam inamaniap. \s1 Karisito la aurukong olabuan a meba maduratang kirinimup buam \p \v 23 Tie, iriro tavuk la akosarmeng miridaip la non ara lavang meba mababaurameng miriro pagap na uro kimanam, are uniap la avuoong paga la ut na panbinim. Are ratmat ga olabuan ma nganeip la ume mababaura mitmat pagap. Pa lavang meba mababaurameng miriro pagap na panbinim la akurupin migat lavang la mime akosar miridaip me ai Morowa na luguan o lotu a buruma na uro kimanam. \v 24 Memani, tale kan ula uobu tapma na kabin ila babai la akosarmeng teip ma kilalap ma. Karuk. Tie, iriro la aret uniap a luguan migat ang Morowa. Eva, Karisito la ula ai Morowa na panbinim kan migat. Ga titot betong kagarat ai Morowa meba buagaalie. \v 25 Pa tale akosarong tavuk gare miridai ila uke onim na uro kimanam. Bira ra ma mirier karaip miridai ila uke la ume uara olabuan ma nganeip meba akosarang lavang me ai Morowa. Ga ume ula tapma na kabin ila babai maset aun iriro olabuan. Pa Iesu la ula uobu na panbinim meba alang ninimiap ang kan aun Morowa gare lavang. Pa tale kan okosarong ma papot tarap. Karuk. Ualot ninimiap ang a namurit tara, ga uriet. \v 26 Tie, leba alang ninimiap ang ma papot taraiap, eba aving ngitngit ma papot ma taraiap, puaro na tara la okosarong Morowa urogo kimanam ga muio puoieng titot. Pa karuk. Tie, titot la kagarat ara o la lagorang, betong Karisito na kimanam ot namurit la, meba teala aun Morowa gare lavang ga oduratang kirinim buong. \v 27 Memani, mirier inamaniap ganam la eba meving at narit tara, ga tubiat eba dusmeng na ties. \v 28 Are gat to, Karisito la uvarat a namurit tara ga ualo ninimiap ang kan gare lavang aun Morowa ga oduratong kirinim maiong papot teip ga magaulap. Tubiat, eba inagat muong na uro kimanam. Pa na irie tara tala gat muo meba oduratang kirinim. Karuk. Eba ina muong meba ina malagiang teip ga magaulap la man auanmela. \c 10 \s1 Lavang onim tinan la tale kan puoong meba oduratang kirinim \p \v 1 Urie, uriro maimai ang Moses la aret uniap ma pagap mila murum la eba betmeng tubiat. Ga uriro maimai la tale kan paga ba migat. Memani, iriet lavang la mime akosar miridaip mar mirie karaip ganam, iriro la tale kan puoong meba makosarang teip ga magaulap meba mumaiong na luguan ila kani o lotu ga puvuvum ba migat na irap a Morowa. Karuk. \v 2 Tie, leba puoieng maimai meba makosarieng teip ga magaulap ga puvuvum ba migat, tie tala gat akosarmeng miridaip lavang ba. Memani, lama oduratong Morowa kirinim maiong teip ga magaulap la mumaio na luguan o lotu ga babaim ara at irie namurit tara, tie urie la puoong ara, tala gat ogasangenmeng kiribas ba na dalap ma. \v 3-4 Pa olabuan a bulumakau ila migana ga a meme la tale kan puoliong meba maduratliong kirinimup. Are ratmat ga iriro lavang la ume makosar mar mirier karaip ganam, ga inagat mime onagi kirinim maiong la man iot ka na dalap ma. \p \v 5-6 Are ratmat ga tara la muo Karisito na uro kimanam, aulo Morowa gare ro, \q1 “Tale kan nanung meba narang kamniap maun ga tale nanung meba menamung ngane ba ga akosarmeng lavang meba maialang noun. Karuk. Lavang la mime asuam ngane na kit, ga lavang me udurat o kirinim, miriro la tale kan tenuba maime. Pa tokosarnung ara ga bettung migana meba okosartang ubi nung.” \v 7 Tie, titot la tiestung gare ro, “Morowa, togimanang! Titot la muruo ra meba orauluo agat nung, are tinan la omirmeng ties me rulam na Babam ula puaru.” \rq Sam 40:6-8\rq* \p \v 8 Ulo Karisito na natauan nap gare ro, “Tale kan nanung meba menamung ngane ba ga akosarmeng lavang. Lavang la mime asuam ngane na kit, ga non ara lavang me udurat o kirinim, miriro la tale nanung maime.” Pa miridaip la mime omeuluan maimai ang Moses la mime makosar gare tiro. \p \v 9 Tie, tubiat la ugama, “Muruor meba orouluo agat nung.” Are ratmat ga apugutuara tavuk iang maimai ula lake betieng, ga eba teraling maranit uriro lama narain tavuk o udurat o kirinim la muo malonim. \v 10 Iesu Karisito la ouluan uriro agat ang Morowa, ga ualam neip a kan gare lavang at namurit tara ga uriet. Me iriro tavuk, bukosarong ara ga bubabaim maset na irap a Morowa. \s1 Lavang ang Karisito la puoong meba oduratang kirinim \p \v 11 Tie, mirier miridaip ganam la mime ameuluan tavuk o maimai ang Moses ga mime dus ga okosar ubi maiong ga mime maiala iriro lavang aun Morowa mar mirie lap. Okosarmeng gare ro ma papot lap. Pa iriro lavang la tale kan puoong meba maduratang kirinimup maiam inamaniap la mime makosar. \v 12 Pa Karisito, irie la uvara ra ga akosarong it namurit lavang meba maduratang kirinimup maiam inamaniap atatan makin. Okosarong gare ro ga unamar na kilan ila lamige ang Morowa. \v 13 Man unama gare tiro ga man auanula tara ang la eba ainiam Morowa karorap am ga eba maionang mapat kibap a ga omeuluan ties ang. \v 14 Uvara ga akosarong it namurit lavang ila muri maset. Ga me iriro lavang, makosarong teip ga magaulap am Morowa ga mumurum ara maset, ga eba maionang maset atatan makin. \v 15 Muranama Ila Babai gat la ovaikong uriro ties me bulam. \v 16 Tiesong gare ro, \q1 “Tara la eba betang tubiat, eba ina akosartang noba mida ga gar onim Israel. Iriro mida la are ro, ‘Na irie tara, eba tabum mirier maimaiap tuam ganam na dalap ma, ga eba mamirtang na agarip maiam.’” \rq Ieremia 31:33\rq* \p \v 17 Ga tubiat, ina tiesong gare ro, \q1 “Are ratmat ga eba tale managirang kirinimup maiam ga tavukup mila kiram la makosarmeng.” \rq Ieremia 31:34\rq* \p \v 18 Eva, Morowa la uavaior kirinim buong garet Muranama Ila Babai la tiesong. Are ratmat ga karuk ara a tavuk ba la puoong meba akosarbuong lavang me ai Morowa meba oduratbuong kirinim buong. Ga uavaior Morowa kirinim, karuk gat o ubi ba o ukosar a lavang me udurat o kirinim. \s1 Naganbuong migat ga bunang kagarat ai Morowa \p \v 19-20 Tie, Iesu la unavo ra alang me bulam gare ro. Are ratmat ga ekelesiap papap tuam, buat burau. Karuk. Pa iriro olabuan a Iesu la urukong, tie bula buobung na kabin ila babai migat ang Morowa. Eva, uriro alang o ninimiap ula nou la unavo kan Iesu, uvara ra ga neip a la maduratmeng pagap la mime bunomain meba tale bula ai Morowa, are la agiritong buruma ila laklage la sapong na kabin ila babai la ume manoun teip ga magaulap la namo mumaiong maiobung na kabin ila babai migat. \v 21 Eva, bumaning miridai ila uke la ume uale mabuo mirier inamaniap am Morowa. Irie la tale onim na uro kimanam. Karuk. \v 22 Aurukong olabuan a na dalap buo, meba itamum kiribasiap ma tavukup buam mila kiram meba bupuvuvum ba maset na irap a Morowa. Ga magosong neip buo o burunam ula babau maset. Are ratmat ga maduratbuong mirier tavukup mila kiram la maiot na dalap buo, ga naganbuong migat ira Morowa ga bula kagarat ai. \v 23 Tie, buaring maranit nagan buong ga man mauanbula pagap mila murum. Ga baraba burau ga tesugabuong. Karuk. Memani, mirier pagap la tiesong Morowa ma leba makosarang, migat ara eba makosarang. \v 24 Are ratmat ga magatbuong non ekelesiap papap buam, ga mavavarangasbuong dalap buo meba nameng maime non teip ga magaulap kabirana ma ga akosarmeng tavuk ila muri ira ma. \v 25 Are gat to, baraba abulai tavuk o nebola iat are non teip ga magaulap la mime akosar. Karuk. Memani, obit ara uriro la la ang Karisito la namo ina terigiang, urie la muior kagarat. Are ratmat ga mavavaragasbuong dalap ma mirie non ekelesiap papap buam kabirana buo. \s1 Baraba bualam ibup buo ira a Poi ang Morowa \p \v 26 Eva, obit ara ties migat ang Karisito. Pa tubiat la inagat man okosarbuong kirinim, tie karuk ara o noba lavang la puoong meba ina oduratieng kirinim buong. \v 27 Miriro inamaniap la mime okosar kirinim, eba meraung maset ga ouanmela la o ties ula kakanu ga uriro kit la mitara papamno la orangameng ara meba masuamieng karorap am Morowa. \v 28 Obit ara, tinan la noba migana la orupuaba maimai ang Moses ga narain teipien o naien ma teip la ovaikmeng kirinim la okosarong, tie tala kan abomevara iriro migana. Karuk. Eva, eba aving. \v 29 Tie, tala kan abomevara iriro migana la orupuaba maimai ang Moses. Leba are ba rie, tie namuk ma giginanimup mila kanim la eba betmeng ira irie migana la akosarong tavuk ila kire gare tie: Ume ualo ibunam a ira a Poi ang Morowa ga inio ties ang. Ga ume akosar olabuan a irio mida ila kani aret paga ila papali. Pa iriro olabuan a mida ila kani, la akosarong iriro migana ga babai ra maset na irap a Morowa. Ga ume gat akosar tavuk ila kire gare la ume fugau maset ira Muranama Ila Babai o ubonuvarap. Eva, eba oala uniap ula kiro maset me kirinim ang ula kanu. \v 30 Abit ara, iriro paga la eba bettang ira a. Memani, Morowa la tiesong gare ro, \q1 “Unupulap o kirinim maiong la ubi kan tung. Turuo kan leba tapulang kirinim maiong ga makiraraang.” \rq Lo 32:35\rq* \m Ga ina gat tiesong gare ro, \q1 “Ila Kakani kan la eba avuvuoang tavuk maiang inamaniap am na ties.” \rq Lo 32:36, Sam 135:14\rq* \m \v 31 Morowa la unama atatan makin lama bukilivamong noba ga apulang uniap ula kiro ira a, eba araung kirat maset. \s1 Dusbuong maranit iro nagan \p \v 32 Are ratmat ga ina anagiming tara tinan, tara la miaro bais ang ula muru gare lalabie ga amit iriro Karisito. Na irie tara, miavio papot ngitngit, pa man dusming maranit iro nagan. \v 33 Non lap la mime midusmeng na irap ma teip ga magaulap, ga fugaumeng ira mi ga mikirarameng. Pa non lap la mime mipama ga mirio ekelesiap mila maiavio uriro giginanim ga magamilie. \v 34 Mimi la mime kadik maime teip ga magaulap la maionama na luguan o arubu. Ga ma non lap la mime mapugutmaiara pagap mim, pa tale kan bukbukming maime. Karuk. Temibat ga miairam la meranam pagap mim. Memani, mamit ara, pagap mim onim na panbinim la makurupmain pagap onim na uro kimanam ga eba maiot atatan makin. \p \v 35 Are ratmat ga na tara la ogimaming giginanim la betieng, buat umiaira iro nagan ming ula mamaranu. Karuk. Eba ame ba uniap ula kakanu iro. \v 36 Are ratmat ga na tara la man mauanmila pagap mila murum, tie dusming maranit ga omiuluo agat ang Morowa. Leba are ba rie, tie eba mamila mirier pagap mila murum, tinan la midaong Morowa leba alam miun. \v 37 Me iriro mida la eba betang, umirmeng na Babam ula puaru gare ro, \q1 “Taktak it tara, ga eba muong iriro migana. Eva, eba muong kakalait. \v 38 Pa teip ga magaulap tuam mila puvuvum la naganmeng ira ruo, eba omela ninimiap la iot atatan makin. Pa leba ina tesugameng ga tale gat naganmeng ira ruo, tie dalap tuo la tala kan temeba maime.” \rq Habakuk 2:3-4\rq* \p \v 39 Are ratmat ga bubuo la tale kabuna gare teip ga magaulap la mime tesuga ga umaiaira iro nagan maiong. Karuk. Pa kabuna gare teip ga magaulap la mime nagan maranit meba omela ninimiap la iot maset atatan makin. \c 11 \s1 Maranit naganbuong ira Morowa \p \v 1 Tie, mani la irie muana migat o nagan? Met iriro tavuk o nagan, bira ra maset eba buaram mirier pagap ganam Morowa la midaong ara meba alam buun ga man uanbula meba buaram. Ga iro gat nagan, mabira ra maset pagap la tale puobuong meba magimabuong ma irap buo, mirie pagap la maiot. \v 2 Iro nagan, eap buam onim tinan la naganmeng ira Morowa ga mitara teuba me tavuk maiang. \v 3 Iro nagan, abit ara Morowa la okosarong panbinim ga kimanam o kan ties ang. Ga mirier pagap la magimabuong, Morowa la makosarong a paga la tale puobuong meba agimabuong ma irap buo. \s1 Abel ga Enok ga Noa \p \v 4 Tie, naganong Abel ira Morowa, are ratmat ga akosarong lavang me ai Morowa. Ga iriro lavang la mumuri maset ga akurupin lavang ang Ken. Morowa la teuba me lavang ang Abel la uala aun. Ga iva Morowa Abel irie migana ila puvuvui, memani naganong ira Morowa. Uvara ra Abel, pa me uriro nagan ang la are man baisong ka me buun. \v 5 Enok la naganong ira Morowa. Are ratmat ga na tara la man inim ka Enok na uro kimanam, alagiong Morowa ga ula na panbinim. Inamaniap la man aisinmeng pa tale agimameng. Memani, alagiong Morowa. Pa avaikieng Babam ula puaru, tinan la tale ka alagiong Morowa Enok, na iriro tara man ouluan Enok ties ang Morowa ga teuba Morowa aime. \v 6 Migat, migana la tale naganong ira Morowa, tala kan teuba Morowa aime. Are ratmat ga migana la namo ala kagarat ai Morowa, iriro migana le naganang ira Morowa la unama ga irie ga Morowa la ume ualo uniap ula mumuru maun inamaniap la man aisinmeng. \v 7 Noa la naganong ira Morowa. Are ratmat ga na tara la aulo Morowa a paga la eba betang tubiat pa tale ka agimaong Noa, tie naganong iro ties ang Morowa ga okosarong non sip ula kanu. Are ratmat ga tubiat irie ga numeilup am la mela maiobu na uro sip ga maionama maset ga tale ioumeng. Met uriro nagan, Noa la iriliam inamaniap ganam onim na kimanam na ties, ga masinguala inamaniap gare ro, Tale kan naganmeng ira Morowa. Are ratmat ga mevara me kirinim maiong kan. Ga met uriro nagan ang Noa, Morowa la iva Noa migana ila puvuvui. Met iriro tavuk, businguala Morowa irie ira iang alang meba evam Morowa “inamaniap mirie ekelesiap mila puvuvum”. \s1 Abraham ga Sera la naganliong ira a Morowa \p \v 8 Tie, Abraham la naganong ira a Morowa. Are ratmat ga na tara la amarikong Morowa, ouluan it ties ang ga oulai pianam ang Ur ga ula na non kimanam la namo alang Morowa aun meba ang ba migat. Tale oit Abraham eba ala lagum, pa naganong it ira a Morowa ga ula. \v 9 Met uriro nagan, ula unama na uriro kimanam tinan la midaong Morowa la namo alang aun. Ga unama na uriro kimanam are migana onim na non gar la unama na kimanam ang non gar. Tale kan unama na luguan ila mumuri migat. Karuk. Unama na luguan o lotu a buruma irie ga Aisak ga Iakop, litie teipien leba liarang uriro kimanam ga irie, are tinan la midaong Morowa. \v 10 Tale kan agatong Abraham papot me noba non taun onim na kimanam. Karuk. Busit la man naganong Abraham meba ogimaang uriro taun la eba okosarang Morowa ga eba iot atatan makin. \v 11 Tubiat la laiong ara Abraham ga magabun ang gat Sera la kualapikieng ara ga aipieng ara ira tara o lopnuariap. Pa naganong Abraham maranit iro mida ang Morowa la tiesong meba avarangeieng kulot ba. Are ratmat ga tubiat iro kukunim ang Morowa ga mugo Sera ga puoieng meba avarangeieng kulot. Sera la naganieng gare ro, Morowa la ume ties migat. \v 12 Tie, iriro migana la laipakong ara ga tale gat puoong meba amaning kulot. Pa betmeng papaluaip ma eap am ira a kan ga are maralaip na panbinim, ga are ubiem labinim. Papaluaip migat, are ratmat ga tale kan puomeng teip ga magaulap meba mavasmeng. \p \v 13 Tie, miriro teip ga magaulap la naganmeng ira a Morowa ga ila puoieng na tara la mevara. Tara la maionama na kimanam, tale kan maiara iriro paga la midaong Morowa meba alam maun. Karuk. Pa naganmeng maranit eba betang iriro paga tubiat ga eba temeba aime. Ga tale kan mulimeba la man tiesmeng gare ro, “Ponama na uriro kimanam gare teip ga magaulap mila kibangam. Mupot ponama a tara ila papoi na uriro kimanam.” \v 14 Teip ga magaulap la maiaramo uriro ties la are tiro, busingmaiala mirie la namo omaioping kimanam maiong migat. \v 15 Tale maiot dalap ma na uriro pianam tinan la omaiolai ga mumaio Ur. Leba tara are ba rie, tie, memaning alang meba ina terigimeng me na urie pianam. \v 16 Ga talet okosarmeng gare tiro. Karuk. Pa man auanmela tara tubiat meba mela maiobung na non ara pianam la iot na panbinim la okurupin uriro pianam Ur. Are ratmat ga tale kan muliuba Morowa me miriro teip ga magaulap la megama, “Nunuo Morowa pang.” Karuk. Pa orangaong ara Morowa non taun maiong miriro inamaniap meba mela maionang una. \p \v 17-18 Tie, umera Morowa Abraham meba anamung Aisak irie namurit poi ang ga alang aun gare lavang. Pa anagiong Abraham mida ang Morowa la aulo Aisak gare ro, “Irat Aisak, eba betmeng papot ma garip ma eap nuam.” Abraham la naganong ira mida ang ga urangaong meba anamung Aisak ga alang gare lavang aun Morowa. \v 19 Naganong gare ro, “Leba aving Aisak, tie puoong Morowa meba ina emung.” Are ratmat ga puobuong leba tiesbuong o uvuvuo me iriro paga la betong gare ro: “Abraham la ina aula poi ang na una.” \s1 Aisak ga Iakop ga Iosep \p \v 20 Tie, Aisak la naganong ira Morowa ga ualo ugiginara aun Iakop ga Iso ga leulo a paga la eba betang ira lie tubiat. \v 21 Iakop la naganong ira a Morowa, ga na tara la muor kagarat meba aving, tie ualo ugiginara liun lopien angan lila teivien. Ga kumuong me bo kudek ang ga lotuong me ai Morowa. \v 22 Iosep la naganong ira a Morowa, ga na tara la namo aving, tie maulo teip ga magaulap onim Israel tubiat la eba omaiolaing kantri Isip ga mela mamarikong meba maiavim mualap a ga mela memuam Kanan. \s1 Moses \p \v 23 Tie, mamo ga naga ang Moses la naganliong ira Morowa. Na tara la avarangeieng naga Moses ga agimaliong irie kulot ila mumuri maset. Are ratmat ga liraia puoieng ira ma naien ma ulangip. Memani, tale kan merau ga oguekmeng maimai ang orong onim Isip. Uriro maimai la tiesieng gare ro, Mirier lop mila teip onim Israel la eba mavarangemeng magaulap eba menamum ga meving. \v 24 Moses la naganong ira Morowa. Are ratmat ga tubiat la kakani ra, tale naong le meivang ga memama irie poi iang kulamut ang orong onim Isip. Karuk. \v 25 Pa naong meba aving ngitngit ga inamaniap am Morowa. Eva, tale naong meba onang ga teip ga magaulap onim Isip ga teaba aime tavuk o kirinim at tara ila popoi. \v 26 Memani, naganong ira Morowa la eba alang uriro uniap ula muru me iriro tavuk la akosarong. Are ratmat ga uburio agat ang meba aving mulinubap na bonim a Karisito ga iriro la eba makurupeling migat mirier kakepup ga sasaip ga pagap onim Isip. \v 27 Moses la naganong ira Morowa, are ratmat ga tale kan urau aime orong onim Isip ga teuara ga oulai Isip. Moses la akosarong iriet tavuk ga dusong maranit. Memani, iro nagan ang puoong meba agimaang Morowa. \v 28 Iro nagan, maulo Moses inamaniap onim Israel meba menamum sipsipup me parak na la o Pasova ga maiabung olabuan na irap ma tabup ma luguap maiam. Are ratmat ga angelo la namo anamum natauan lop la tala kan muo kagarat mai Israelip ga anamum lop maiam. \s1 Teip ga magaulap onim Israel \p \v 29 Tie, iro nagan, papot ma teip ga magaulap onim Israel la menum kabirana o pirom, bonim o “Pirom Ula Taktogu” gare la menum na kimanam la balakieng. Pa na tara teip o danunumiap onim Isip la namo o ovuomeng gat, pa kongameng. \v 30 Iro nagan, teip ga magaulap onim Israel la menum ga okalimeng kur ma tadasip Ieriko puoieng ira ma gamura ma lap. Eva, dureieng kudat ga ilum lourup. \v 31 Pa iro nagan, magabun o sadak Rap la lelagiieng teipien la mulio ga tigit uli na uriro taun meba okirarameng. Are ratmat ga tale kan okirarameng Rap ga inamaniap onim Ieriko la oguekmeng ties ang Morowa. Karuk. Uriet la inim. \p \v 32 Pa titot eba gat ina miralava o man ties maime teip ga magaulap la naganmeng ira Morowa? Leba gastang a Gidion ga a Barak ga a Samison ga a Iepata ga a Devit ga a Samuel ga ma unulip, tie tara ruang la eba papoi ba. \v 33 Miriro teip la naganmeng ira Morowa, are ratmat ga non ma mirie la meiniam teip o danunumiap maiam papot ma orongup ga makurupmain kantrip la nekaromela ga mirie. Iro nagan, akosarmeng tavuk ila puvuvui ga maiaram pagap la midaong Morowa meba alam maun ga mapamumeng nanamup ma laionip. \v 34 Ga iro nagan, non ma mirie la magomeng na kit ula kakanu, pa tale mevara. Namo menamuam teip o danunumiap mirie o apos pa makabanmeng. Ga non ma mirie la betmeng ga mamaranim maset na tara la malubemeng neip ma. Pa mirie la maranit damenam na danunumiap ga makalameng teip mila kakanim o danunumiap la tale onim Israel. \v 35 Iro nagan, non nagap la magimameng lop maiam la mevara ra pa inar meinim ga malagimeng. Pa non teip la maionama na luguan o arubu. Ga na tara la namo makirarameng karorap neip ma puoieng meba meving, tale meinio nagan maiong meba umaialeng bo ninimiap maiong. Ga tale merau me nuvarap. Karuk. Memani, naganmeng la eba ina temaiara na nuvarap ga eba omela ninimiap la iot atatan makin. Are ratmat ga meairam karorap ga menamuam ga mevara. \v 36 Pa iro nagan, karorap la fugaumeng ira ma, ga maisikmeng o iagur. Pa mirie la mavismeng a sen ga maiabuam na luguan o arubu. Memani, naganmeng ira Morowa. \v 37 Karorap la mavuremeng mirie non ekelesiap ma tadasip ga menamuam ga mevara. Pa mirie la makoratmeng o so ga mevara. Pa mirie la menamuam o apos ga mevara. Pa mirie la kagesmeng ma pagap, are ratmat ga menam papakip ma sipsipup ga meme ira ma gare burap, ga menum ga mela tapmat. Ga inamaniap onim na kimanam la maialo giginanim maun ga akosarmeng tavuk ila kire ira ma. \v 38 Are ratmat ga mela tapmat ga kagomeri na kimanam la karuk ma teip ga na pialap bo pugap ga na lup ma tadasip ga na lup o kimanam. Pa iriro tavuk maiang, non teip ga magaulap onim na kimanam la tale kan puoong ira tavuk maiang miriro teip ga magaulap la naganmeng migat ira Morowa. \p \v 39 Eva, miriro teip ga magaulap ganam la naganmeng ira Morowa, ga maiaro bonim ula muru aun Morowa. Pa na tara la maionama na kimanam, tale kan maiariam pagap la midaong Morowa la eba alam maun. Karuk. \v 40 Memani, tinan kan Morowa la arangaong ara non paga buang ila muri. Ga tale naong me miriro teip ga magaulap meba puomeng leba amela iriro paga lake me bulam. Karuk. Pa naong le mepama ga bubuo, ga bumumurum ba migat na irap a Morowa. \c 12 \s1 Abuluan Iesu iriet talamet \p \v 1 Are ratmat ga magimabuong miriro teip ga magaulap la dusmeng ga man bukalimeng gare uvau ula kakanu ga busingmaiala a tavuk o nagan. Are ratmat ga magobuong mirier pagap ganam la bukosarmeng meba bulaming, ga mirier kirinimup ganam la mime parep ira buo. Ga dusbuong maranit na tara o giginanim ga ibirbuong maranit na uriro nekotarek Morowa la buvuvuoong meba ibirbuong una. \v 2 Na tara la ibirbuong, man ibirbuong it ira Iesu, irie muana o nagan buong ga tubiat eba opuoang maset nagan buong. Iesu la oit, leba oauluo migat ties ang Morowa, tie tubiat eba aving Morowa me nakap ga eba teaba. Are ratmat ga dusong maranit ga tale muliuba meba aving. Pa na tara la uvara Iesu iro maiogun gare migana ila kire maset, tale kan muliuba. Pa titot la unamar na kilan ila lamige bo luaga ang Morowa ga uale bo mirier pagap ganam. \s1 Morowa la ualo giginanim buun meba bukosarang ga bupuvuvum ba na irap a \p \v 3 Tie, tinan teip o kirinim la nekaromela kirat ga Iesu. Pa dusong maranit ga tale ulum na uriro giginanim. Karuk. Are ratmat ga anagiming maset iriro tavuk ang Iesu ga buat palalaming ga buat milum na giginanim. \v 4 Eva, mime daminam maranit meba obomionang kirinim. Pa uriro danunumiap, atabo tale ka daminam ga kirinimup mim puoieng ira tara la eba miving. Karuk. \p \v 5 Atabo mivaior agat me uriro ties la uaramo Morowa me milam meba mangangasieng dalap mi gare mamo la aunoong poi ang. Tiesong gare ro, \q1 “Poi ruang, leba novuvuttaling Ila Kakani me tavuk ba nuang ila kire, tie baraba agatnung iriro la pagat agarit. Ga leba nobukala o ties meba novuvuttaling, baraba melum dalap nuo iro uriro giginanim. \v 6 Memani, ume avuvutun tavuk ang migana la naong aime, ga ume aisik meba kakauang migana la iva a poi ang.” \rq Gut 3:11-12\rq* \p \v 7 Are ratmat ga na tara la mivuvutun Ila Kani, dusming maranit un nagan ga buat agatming ga miga igoming tapmat. Karuk. Morowa la akosarong tavuk ira buo gare lop am. Man kulot la tale kan ume avuvutun mamo ang? Karuk kan a kulot ba! \v 8 Mirier mamop ganam la mime mavuvutmin lop maiam. Are ratmat ga leba tale mivuvutaling ira ming, tie eba tale mimi ba lop am migat. Karuk. Mimit gare lop iam non magabun o sadak. \v 9 Eva, irap buam onim na kimanam la mime buvuvutmin na tara la bukakapim, ga bume obuuluan ties maiong ga bunama mapat a tara ila papoi. Tie, Mamo maiang muranap buo la ume buvuvutin, mumuru le obuuluan ties ang ga bunang apat meba obula ninimiap la iot atatan makin. \v 10 Mamop buam onim na kimanam la mime buvuvutmain o kan agat maiong. Pa Morowa la ume buvuvutun meba buagaalie migat, ga eba kan buarang tavuk ang ila babai. \v 11 Tara la buvuvutun Morowa, tie na iriro tara la ogasangenbuong ngitngit ga tale bume tebuba. Karuk. Pa na tara la ogasangenbuong ngitngit, tie tubiat eba maset arakibuong man muana o, puobuong meba akosarbuong tavuk ila puvuvui na irap a Morowa ga dalap buo la eba maiot teteiliat. \s1 Dusming maranit ga temamalienming maset \p \v 12 Are ratmat ga leba tale mimaning kukunim na kilalap mi ga kibap mi meba miaring ties ang Morowa ga malubeming meba omiuluo, tie temiara ga dusming maranit na ninimiap ming. \v 13 Mimi le ovuvutmiling alang ming meba akosarming tavuk ila puvuvui. Leba are ba rie, tie eba kakanu ba kukunim ming ga eba akosarming tavuk ila puvuvui ga omiuluan ties ang Morowa ga mila. \p \v 14 Ubiming maranit le man amiuluo tavuk a malina ga mirier teip ga magaulap ganam, eva mimaranim ba le amiuluo tavuk ila babai. Memani, leba tale are ba rie, tie tale kan puoming meba agimaming Ila Kani. \v 15 Temamalienming maset. Babun noba mi la ulum ga oulai ubonuvarap ang Morowa. Ga ebun betong mi gare igunam o kuguom la sikieng ga iario parak ula bobou ga ialo giginanim miun ga mikosarieng ga mipapalim na irap a Morowa. \v 16 Temamalienming maset. Babun noba mi la akosarong tavuk o sadak. Babun noba mi la auluan tavuk ila banbananong gare tinan la akosarong Iso, natauan poi ang Aisak. Iriro Iso la namot osauang parak a namurit tara ga uairo urie ugiginara ang la namo alang mamo ang aun gare natauan kulot, meba oueng tatak it parak na tara la tafaong me parak. \v 17 Omit ara, tubiat la namo inagat arang Iso uriro ugiginara, pa ugama mamo ang “karuk” Are ratmat ga uliba Iso, muana la namo arang ugiginara, pa karuk kan o alang ba meba aigorala paga la akosarong. \s1 Betbuong ara abuo pugama ila babai Saion \p \v 18 Tie, maset agatming iriro: Na tara la mela eap mim kagarat ai kavinama Sinai, agasangenmeng iriro kavinama la asuamieng kit ula kakanu ga abakieng arubu ula pupulu maset, ga mepto ifif ula mamaranu. Pa iriro kavinama la betmeng ai la tale kauna gare kavinama la mela betmeng eap mim ai. \v 19 Mepta taurima ga non nivunama onim na panbinim la uaramo ties. Are ratmat ga merau maset ga amelo Moses gare ro, “Tale napang meba ina paptang.” \v 20 Memani, merau maset me uriro ties la ualo Morowa maun. Maulo Morowa gare ro, “Leba noba migana o mamani la ula nakap bo iriro kavinama, tie abaleming ma tadasip ga minamung ga aving.” \v 21 Eva, agimameng iriro paga ang Morowa la ut bo iriro pugama, ga merau maset. Are ratmat ga Moses gat la urau ga ugama, “Turau kan maset ga didirtung.” \p \v 22 Pa iriro kavinama la betming ara ai la tale are kavinama Sinai. Karuk. Tinan gar ma eap mim la lotumeng me ai Morowa bo kavinama Saion na taun Ierusalem. Are gat to, betming ara bo kavinama Saion onim na panbinim ga na pianam ula kanu Ierusalem, urie taun ula kakanu ang Morowa la ame ninimiap. Betming ara una urio taun mai papot ma angelop la nebolameng. Uvas ma miriro agelop la tale puobuong meba mavasbuong maset. \v 23 Na uriro pianam, nebolameng natauan lop am Morowa, bop ma la mamirmeng na panbinim. Ga bop mi gat. Ga betming gat kagarat ai Morowa, irie Ias maiang mirier inamaniap ganam. Ga betming na pianam la maiot muranap ma inamaniap mila puvuvum la mevara ra la puvuvum migat. \v 24 Are gat to, betming gat ai Iesu, iriro migana la ula ai Morowa meba maagaalie inamaniap am ga akosarong irio mida ila kani la nei ga irie. Ga betming gat ai olabuan a tinan la urukong bo maiogun me bulam. Ga tubiat la inim ga angangasong iriro mida. Are ratmat ga iriro olabuan a la akurupin olabuan a Abel tinan la urukong. \p \v 25 Are ratmat ga temamalienming maset. Babun oguekming ties ang Morowa na tara la tiesong me milam. Memani, teip ga magaulap onim Israel la oguekmeng ties ula mamaranu ang Moses, irie migana onim na kimanam. Are ratmat ga tale kan puomeng meba okabanmeng uniap o kirinim maiong ga mevara. Tie, leba bualam ibup buo ira Morowa la unama na panbinim titot ga buulo o ties ula mamaranu, atabo puobuong it meba okabanbuong uniap o kirinim? Tale puobuong. \v 26 Tie, tinan na tara la tiesong Morowa bo kavinama Sinai, irie tara la didirieng kimanam bo pugama Sinai. Pa titot Morowa la midaong ga tiesong gare ro, \q1 “Eba ina oiraktang kimanam a noba gat non tara. Pa talet kimanam it. Karuk. Eba gat oiraktang panbinim.” \p \v 27 Muana o ties ang “Noba non tara gat” la busingiala gare ro, Na tara tubiat leba ina terigiang Morowa me na uro kimanam, tie eba makiraraang pagap la makosarong ga eba karuk ba maime, are ratmat ga miriro pagap la tale mairakong na panbinim, miriet la eba maiot atatan makin. \v 28-29 Are ratmat ga bivang temaieng me aun Morowa. Memani, ualo Morowa urio inamon buun la tale kan puomeng inamaniap meba oirakmeng ga okirarameng. Iriro Morowa la man auanbula, irie la kauna gare kit ula kakanu la ime masuam mirier pagap ganam. Are ratmat ga lotubuong me ai Morowa a tavuk la naong aime ga buraung aime. \c 13 \s1 Nabuong migat me papap la naganmeng ira Iesu \p \v 1 Tie, busit le man naming maset me non papap mim la naganmeng ira Iesu. \v 2 Baraba miavaio agat meba malagiming mirie mila kibangam ga mumaiong na luguap mim. Memani, me iriro tavuk, tinan non teip la malagimeng non angelop ga mumaio na luguap maiam ga umaiale mabuo, pa tale kan marakimeng la mirie angelop. \v 3 Magatming papap la maionama na luguan o arubu, are mimi gat la mionama na luguan o arubu ga mirie. Ga agatming maime teip ga magaulap la maiavio ngitngit ira ma neip ma, are mimi gat la miavio ngitngit ira ma neip mi. \p \v 4 Tie, tavuk o magi, urie la okosarong Morowa. Are ratmat ga mimir ganam le agatming ume ga umialeng maset abuo tavuk o magi, urie la babau maset na irap a Morowa. Babun okosarming kirinim ga ebun opalirming magi. Memani, tubiat eba apulang Morowa uniap ula kiro me maun teip ga magaulap la akosarmeng tavuk o sadak ga okirarameng magi. \v 5 Baraba naming maset me kakepup ga tebukming maime. Karuk. Paga la miaria, agatming iriro la puoong ara ira mi. Memani, Morowa la midaong ara gare ro, \q1 “Tala kan mirulai. Tala kan tualo ibunam tuo ira mi. Karuk. Pa eba uraleng mibuo mar mirie lap.” \rq Lo 31:6\rq* \p \v 6 Are ratmat ga naganbuong maranit ira a ga obuuluan it urie ties la iot na Babam ula puaru. La igama, \q1 “Ila Kakani la ume toagaulie. Are ratmat ga tala kan turau. Memani, tale kan puomeng inamaniap ba meba akosarmeng tavuk ba ila kire ira ruo ga orolaing nagan ira Morowa. Karuk.” \rq Sam 118:6,7\rq* \p \v 7 Tie, managiming teip mila uke o lotu tinan la misingmaiala o ties ang Morowa. Agatming me mulinim a tavuk maiang o nagan ga amiuluo. \v 8 Tavuk ang Iesu Karisito la nevuoong it: tinan ga titot ga atatan makin. \v 9 Are ratmat ga tara la mumaio non teip mii ga namo miroroumeng o ties, baraba omiuluan non ara non ara ties o usingnualap maiong. Karuk. Tavuk o parak, irie la tale kan ume mangangas dalap mi meba omiluan ties ang Morowa. Karuk. Pa na tara la omit la uakap ties ume ubonuvarap ang Morowa, dalap mi la mangangasmeng maset. Memani, iriro tavuk la tale kan maagaulie teip ga magaulap onim tinan la ameuluo meba maiaring parak. Karuk. \s1 Non lavang la naong Morowa aime \p \v 10 Tie, titot la bunama apat mida ila kani la nei. Ga bumaning luaga me lavang la bume bualo kamniap aun Morowa. Pa miridaip onim Israel la mime okosar ubi na luguan o lotu a buruma, mirie la tale kan memaning kaguma meba maiong parak bo iriro luaga o lavang. \v 11 Memani, na tara miridai ila uke la okosarong ubi na luguan o lotu a buruma, ume uara olabuan ma sipsipup ga bulumakaup ga uavia iriro olabuan ga ula tapma na kabin ila babai migat meba akosarang lavang me udurat o kirinim. Pa miriro puvup ma miro mamanip, mime masuam na kit tapma lavie o taun Ierusalem. \v 12 Are ratmat ga Iesu gat la uavio ngitngit tapma malonim a tabuna o kudat na taun Ierusalem, meba makosarang inamaniap am meba babaim ba a olabuan a na irap a Morowa. \v 13 Are ratmat ga bubuo gat le bula tapma ai na tabuna a luguan ang Morowa, ga buaving mulinubap gare irie la uavio. \v 14 Memani, tala kan obup taun ba na uriro kimanam la ime iot mar mirie lap. Pa buga obuping uriro taun la eba betieng tubiat ga eba iot atatan makin. \p \v 15 Are ratmat ga busit le man buaving bonim a Morowa me nakap iro bonim a Iesu. Iriro tavuk la are lavang la bume akosar me aun Morowa. Eva, busit le man ovienbuong bonim a Morowa, urie la are mulinim ma nanamup buo. \v 16 Ga akosarming tavuk ila mumuri ira ma teip ga magaulap. Ga mirier pagap la maiot na luguap mim, mirie le mavuotming me maun inamaniap mila baim. Leba agimaang Morowa iriro tavuk ming, tie eba agatang iriro gare okosarming lavang me aun ga eba tevurusang me milam. \v 17 Omiuluan ties maiong teip mim mila uke ga mionang mapat. Memani, mime umaiale mibuo busit ga ubimeng maranit meba omiuluan ties ang Morowa ga eba ovaikmeng ubi ming ai. Are ratmat ga miptang ties maiong ga man omiuluan. Leba okosarming gare tiro, tie eba okosarmeng ubi maiong un tenubap, ga tala kan giginam dalap ma. Leba tale are ba rie, tie tale puoming meba miaring parak o ubi maiong. Pa leba giginam ba dalap ma me milam ga umialeng mibuo, uriro la eba tale miagailie. Karuk. \s1 Ties lagorang \p \v 18 Tie, mimi le okosarming marik me ai Morowa meba paagaalie. Napang it meba akosarpang tavuk ila muri ma mirier lap ganam, are ratmat ga masainpang dalap pa la puvuvum na irap a Morowa. \v 19 Ga mitara narung me milam le marikming me ai Morowa meba tosagaang ga ina kakalait tala mi. \v 20 Tie, Ila Kani buang Iesu la betong gare migana ila uke la uale bubuo gare sipsipup am. Urukong olabuan a ga uvara iro maiogun meba angangasang mida ila kani la ut atatan makin. Ga tubiat Morowa a malina la inagat imua kabirana ma inamaniap mila mevara. \v 21 Are ratmat ga narung aime Morowa meba alam mirier pagap mila murum miun, ga eba omiuluo agat ang, ga eba mavuvuoang mirier tavukup la teuba maime na dalap buo iro ubi ang Iesu Karisito. Bualang bonim ula kanu aun Iesu Karisito atatan makin. Amen. \s1 Lagorang o ties \p \v 22 Ekelsiap papap tuam, omirtung me uriro babam ula papou me miun meba mangangasieng dalap mi meba dusming maranit. \v 23 Narung me milam meba amira papa buang Timoti la avikmeng ara. Na tara leba kakalait betang toi, tie eba ila migimaing. \v 24 Osagaming “la ula muru” rung me maun mirier teip mim mila uke ga mirier teip ga magaulap ganam am Morowa. Teip ga magaulap onim na kantri Itali gat la osagameng “la ula muru” maiong me miun. \p \v 25 Ubonuvarap ang Morowa le iot ga mimir ganam.