\id RUT Ruth 1 Tinata Tuna - PNG WWH 08/98 
\h Rut 
\toc1 Rut 
\toc2 Rut 
\toc3 Rut 
\mt1 RUT  
\c 1  
\s1 Rut dir ma Naomi  
\p
\v 1 Ta ra e ba ra umana tena varkurai dia ga ki na varkurai, tika na mulmulum i ga tup ra gunan, ma tika na tutana Beteleem-Iuda i ga vana upi na ki ta ra gunan Moab, diat ma kana taulai ma ra ura natuna, a ura tutana.  
\v 2 Ma go ra umana te Eprata tai Beteleem-Iuda, Elimelek ra tutana, ma Naomi kana taulai, ma ra ura natuna, Malon ma Kilion, dia ga tadav ra gunan Moab, ma dia ga ki ie.  
\v 3 Elimelek i ga mat abara, ma Naomi kana taulai dital ga ki boko ma ra ura natuna,  
\v 4 nina dir ga taule ra ura vavina Moab; a iang i tikai Orpa, ma ra iang i ta ra tikai Rut.  
\v 5 Ma ba i ga par ra vinun na kilala Malon dir ma Kilion dir par dir ga mat, ma ra vavina i ga laun valili kan ra ura natuna ma kana tutana.   
\p
\v 6 Ma i ga tut ma ra ura kakuna pi dital a vana kan ra gunan Moab; tago i ga valongore ta ra gunan Moab ba ra Luluai i ga tar tadav ra taraina ma ra gem.  
\v 7 Ma i ga vana kan nam ra pakana i ga ki tana, dital ma ra ura kakuna, upi na lilikun tadav ra gunan Iuda.  
\v 8 Ma ba dital ga vanavana na nga, Naomi i ga biti ta ra ura kakuna: Amur a vana, ma amur a talil tadav ra kuba i ra ura tina i mumur; boina ba ra Luluai na mari maravut amur da amur tar maravut dital nina dital tar mat, ma iau bula.  
\v 9 I boina ba ra Luluai na tul tar ra ningo pire mumur tikatikai aina ta ra kuba i kana tutana. Ma i ga galum dir, ma dir ga kukula, ma dir ga tangtangi.  
\v 10 Ma dir ga biti tana: Pata, datal a lilikun varurung ma u tadav kaum tarai.  
\v 11 Ma Naomi i ga biti: Amur a talil, a ura enagu; na topa ra ava ba datal a varagur? Pa ta bul tutana mulai ta ra balagu ba na topa ia pi kamumur ta ura tutana.  
\v 12 Amur a talil, a ura enagu, amur a nur vue iau; iau tar tubuan, ma pa i topa iau ba ina taulai mulai. Gala ina ti kap bala ta go ra marum iat, ma ina kava ta umana bul tutana,  
\v 13 na lolokon kamumur kini upi diat, ma amur bula amur a tubuan ba pa na ti ot boko kamumur bung na varbean. Koko mulai ta pirpir dari, a ura enagu, kamumur dekdek na kini nina ra Luluai i ga tul tar ia piragu ba ina puak ia, i mamat piragu.  
\v 14 Ma dir ga kukula, ma dir ga tangtangi mulai ure ra dari; ma Orpa i ga galum enana, ma i ga talil; ma Rut i ga ole ba na vana kan ia.   
\p
\v 15 Ma Naomi i ga biti: Gire, tana vavim i tar lilikun tadav ra taraina ma tadav kadia umana god; u bula, amur a varagur me.   
\p
\v 16 Ma Rut i ga biti: Koko una vovo vue iau upi ba ina vana kan u ba upi ina nur vue kaugu nimur piram; nam ra gunan ba una vana tana, iau bula ina vana tana, ma ina ki bula ta ra pal nina ba una va tana; kaum tarai na da kaugu tarai, ma kaum God kaugu God;  
\v 17 a gunan ba una mat tana iau bula ina mat ie, ma da vadiop iau abara; ra Luluai na pait ra balbali piragu, ma ra magit i ngala tana, ba ona ta enana magit ta ra minat na varbaiane dor.  
\v 18 Ma ba Naomi i ga gire ba i ga tar padikat ra nuknuk i Rut upi dir a ti varagur, i ga ngo ma ra tinata pirana   
\p
\v 19 Ma dir ga vanavana tuk tar dir ga pot Beteleem, ma ba dir ga olo ta ra pia na pal pa i ga vavuan ma ra varvai ure dir i ga po vanavana, ma ra vaden dia ga biti: Ea, Naomi go i tar lilikun.  
\v 20 Ma i ga biti: Koko avat a vatang mule iau ba Naomi, da vatang iau ba Mara, a tabununa, tago ra Ngala Kakit i tar vabuka kaugu la na nimomo ma ra tinabun.  
\v 21 Iau ga vana kan ra kubagu a bukaina, ma ra Luluai i ga ben valilikun iau a pobono; ma tago ra Ngala Kakit i tar vakadik iau, i topa ia vang ba avat a vatang boko iau ba Naomi?   
\p
\v 22 Damana Naomi i ga talil kan ra gunan i ga ki na vaira tana, ma Rut ra te Moab, enana, dir ga varagur me; ma dir ga pot aro Beteleem ta ra turpai ta e nina di doko ra barli tana.   
\c 2  
\s1 Rut i tangatanga ra pat na barli ta ra uma kai Boas  
\p
\v 1 Tika na niuru i ra tutana kai Naomi, a luluai na gunan, i ga ki, ma a uviana ta ra apik na tarai kai Elimelek, a iangina Boas.   
\p
\v 2 Ma Rut ra te Moab i ga lul pa Naomi ba na nur tar ia upi na vana na uma upi na tangatanga a pat na barli livuan ta ra umana tena nidodoko kai nina ba na mari ia. Ma i ga biti tana, Una vana, enagu.  
\v 3 Ma Rut i ga vana vakuku tadav ra uma kai Boas, ra niuru i Elimelek, ma i ga tangatanga murmur pa diat ra umana tena nidodoko.  
\v 4 Ma pa i vavuan ma Boas i ga irop kan Beteleem, ma i ga biti tai kana umana tena nidodoko: Ra Luluai na ki pire vavat; ma dia ga bali ia: Ra Luluai na vadoane u.  
\v 5 Ma Boas i ga tir nina i lue ra umana tena nidodoko, nina ba kana tultul iat: Go ra vavina, a natu i to ia?  
\v 6 Ma ra tultul nina i lue ra umana tena nidodoko i ga ve ba Rut, ra vavina Moab nina dir ga varagur ma Naomi maro ra gunan Moab;  
\v 7 i tar lul ba na tangatanga murmur ra umana tena nidodoko; i tar pot ta ra malana, ma i tar ki ati tuk go, ia kaka pa i ngo.   
\p
\v 8 Ma Boas i ga biti tai Rut: Ea natugu, una valongore, koko una tikan upi ta enana uma pi una tangatanga tana; una ki ati pire kaugu umana vavina na papalum.  
\v 9 Ma avat a varagur ma diat ta ra umana pakana diat a dodoko tana; iau tar tigal muka ra umana barmana ba koko diat a vaburut u; ari u mar, una vana tadav ra umana la, ma una momo ta nam ra umana barmana dia tar kulupe.  
\v 10 Ma ba Rut i ga valongore go i ga bura timtibum, a matana ura ra pia, ma i ga biti tana: Ava iau ga pait ia upi una mari iau, ma upi ra ava u nuk pa iau a vaira ka?  
\v 11 Ma Boas i ga bali ia, ma i ga biti tana: Di tar ve vakapa iau ure ra lavur magit u tar pait diat pire enam papa ra bung kaum tutana i ga mat i tana, ma ba u ga vana kan tamam ma tinam, ma kan kaum gunan, ma ba u ga vana tadav ra tarai nina ba pa u ga nunure value diat.  
\v 12 Boina ba ra Luluai na bali kaum papalum, ma da tul tar ra dovot na vapuak piram tai ra Luluai ra God kai Israel, nina ba u ga tar nurnur ta ra vavai na bebeana.  
\v 13 Ma i ga biti tana: Kaum varmari piragu i ngala, kaugu luluai, tago u tar vamaram iau, ma u tar vargat kaum tultul nina ba pa i da kaum umana vavina na papalum.   
\p
\v 14 Ma ta ra pakana bung na nian Boas i ga biti tana: Una mai, ma una ian, ma una puk ra am gem ta ra polo na vuai na vain nina i tar mapak. Ma i ga ki maravai ta ra umana tena nidodoko, ma i ga tabar ia ma ra kon di rang ia, ma i ga ian, ma i ga maur, ma i ga ian valili.  
\v 15 Ma ba i ga tut upi na tangatanga mulai, Boas i ga ve ra umana barmana ba koko diat a tur bat ia ba i tangatanga livuan ta ra umana tena nidodoko.  
\v 16 I ga kure bula ba diat a ele pa ta umana kan ra umana vinvin, ma diat a nur vue upi ana, ma ba na tangatanga tana, koko diat a tigal bat ia.   
\p
\v 17 Ma i ga tangatanga tuk tar ra keake i ga vana ba, ma i ga ramarama vue nina i ga tar tangatanga pa ia, ma i ga papait na varogop ma tika na epa \f + \fr 2:17 \ft A epa ia ra valavalar di mal ia ure ra mangana nian. Dir papait na varogop ma tika na beg na rais pua, 25 kilogram ba 56 lbs.\f* na barli.  
\v 18 Ma i ga kap ia, ma i ga vana tadav ra pia na pal, ma i ga vung ia ta ra luaina mata i enana, varurung ma ra nian i ga en valili ia ta ra keake.  
\v 19 Ma enana i ga biti tana: U tar tangatanga ave go ieri, ma akave ra uma nina u tar manga varvakai dari tana? Na ti doan nina i tar nuk pa u. Ma Rut i ga ve enana ure nina ra uma i ga papalum tana ba kai Boas.  
\v 20 Ma Naomi i ga biti pire enana: Boina ba ra Luluai na vadoane go ra tutuna nina i mari diat ba kana, diat dia ga mat, ma diat bula dia laun. Ma Naomi i ga biti tana: Go ra tutana a niuru i dor tuna, ta ra apik na tarai Elimelek.  
\v 21 Ma Rut, ra te Moab, i ga biti; Maia, i ga biti tagu: Una tangatanga maravai ta kaugu umana barmana tuk tar diat a ga vapar vue ra nidodoko.  
\v 22 Ma Naomi i ga biti tai Rut: Enagu, i boina ba avat a varagur ma kana umana vavina na papalum, kan bar ra umana tena nidodoko ta ra enana uma diat a vakaina u.  
\v 23 Ma Rut i ga ki pire ra umana vavina na papalum kai Boas, ma i ga tangatanga tuk tar ba di ga varurue vapar ra barli ma ra kon; ma i ga ki pire enana.   
\c 3  
\s1 Rut dir ma Boas ta ra pal na rararama vuai  
\p
\v 1 Ma Naomi i ga biti tana: Enagu, ina tikan upi ta bo na pal ba una ngo tana ma una ga.  
\v 2 Boas, a niuru i dor, nina ba ava ga tar papalum ma kana umana vavina na papalum ta ra e na nidodoko, na vu imire ra pal i ra barli ta go ra marum ta ra pal na rararama vuai.  
\v 3 Kari una gumu, ma una vartap, ma una ule kaum bo na mal, ma una vana ur tadav ra pal na rararama vuai; ia kaka koko una tadav ia tuk na ga ian ma na ga momo par.  
\v 4 Ma ba i vana pi na va, una vakilang ra pakana i va tana; namur una ruk, ma una pin likun ra mal i tuba ra kauna me, ma una va ie, ma ia iat na ve u ba ava una pait ia.  
\v 5 Ma i ga biti tana: A lavur magit u ve iau tana ina pait diat.   
\p
\v 6 Ma i ga vana ur tadav ra pal na rararama vuai, ma i ga mur ra umana vartuluai par kai enana.  
\v 7 Ma i ga ki tuk Boas i ga pot ma ra gugu ta ra balana, ta ra nian ma ra nimomo, upi na va namur ta ra vuvungai kon; ma i ga ruk vovovon, ma i ga pin likun ra mal ta ra kauna, ma i ga va.  
\v 8 Ma ba i ga mutumut Boas i ga tavangun kakaian, ma i ga pupukuai, ma i ga gire ra vavina i va maravai ta ra kauna.  
\v 9 Ma i ga biti: Ia u? Iau Rut, i ga biti, Rut kaum tultul; una vakukuve ma kaum olovoi tago u a niurugu tuna.  
\v 10 Ma i ga biti: Ra Luluai na vadoane u, natugu, u tar vaarike ra varmari ta ra mutuaina nina i ngala ta nam ta ra turpaina, tago ra nuknukim pa i ga tur upi ra umana barmana, a luveana ba ta uviana.  
\v 11 Ma go, natugu, una ki na varmaram, tago una vatur vake tagu ra lavur magit par nina u mainge, ma ra tarai par ta ra pia na pal dia tar nunure ba i gomgom ra maukuam.  
\v 12 A dovotina iau a niurum tuna, ia kaka tikai boko a niurum nina i maravai kakit piram ta mimir.  
\v 13 Una ki go ra marum, ma ta ra malana, gala i mainge ba na pait ia piram da ra niurum, io, na pait ia; ma gala pa i mainge ba na da ra niurum piram, io, da ra Luluai i laun, ina pait ia da ra niurum piram; io, una va tuk na malana.   
\p
\v 14 Ma i ga ki ta ra kauna tuk tar ra taptapke, ma i ga tut ba pa di vargirai boko, tago Boas i ga biti ba koko di nunure ba ta vavina i ga vana tadav ra pal na rararama vuai.  
\v 15 Ma i ga biti: Una kap uti nam ra mal u ule, ma una vatur ia; ma ba i ga vatur ia i ga vabuka ia ma ra ura epa na barli upi ana, ma i ga vana tar ta ra pia na pal me.  
\v 16 Ma ba i ga tadav enana, Naomi i ga biti tana: I dave, enagu? Ma Rut i ga varvai ure ra lavur magit ra tutana i ga pait ia pirana.  
\v 17 Ma gire, i ga biti, ra ura epa na barli i tar tabar iau me, tago i tar biti, Pa i topa ia ba una vana pire enam ma pa ta mangana.  
\v 18 Ma Naomi i ga biti: Una ki vovovon, enagu, tuk una kapa ba na dave bar go ra magit; go ra tutana pa na ngo tuk na ga vapar vue go ra magit ta go iat ra bung.   
\c 4  
\s1 Boas dir taulai ma Rut  
\p
\v 1 Ma Boas i ga vana uina ra mataniolo, ma i ga ki abara. Ma ba ra tutana nina ba i ga kiki upi ia i ga bolo, (a niuruna tuna nina Boas i ga varvai ure,) i ga biti tana: Ea lai, una ki ati; ma i ga tur pit, ma i ga ki gil.  
\v 2 Ma Boas i ga ting pa a vinun na patuana ta ra pia na pal, ma i ga vo pa diat pi diat a ki gil bula varurung ma diat.  
\v 3 Ma ba dia ga ki gil i ga biti tai nam tikai nina a tutur tana: Naomi, nina i ga lilikun mulai kan ra gunan Moab, i ivure ra pakana pia kai Elimelek a tura i dor;  
\v 4 ma iau ga nuk ia ba ina ve vakapa u tana ta ra luaina mata i diat dia kiki ati. Ona u mainge ba una kul valilikun ia ma una vatur vake upi kaum, io, una kul ia ta ra luaina mata i kaugu umana patuana, upi una kale pa ia; ona pa una kul ia una ve iau tana pi ina nunure, tago pa ta tikai mulai pi bea na kul ia, u ma iau nina ra muruna tam. Ma i ga biti: Io, ina kul ia.  
\v 5 Ma Boas i ga biti: Ta nam ra bung ba una kul ra pakana pia tai Naomi, una vatur vake bula Rut ra te Moab, ra taulai kai nina i ga mat, upi una valaun pa ra iang i nina i ga mat ure kana pakana pia.  
\v 6 Ma ra niuruna i maravai tuna i ga biti: Iau pata, ina nur vue kaugu tiniba; pa iau mainge ba ina vakaina ra tiniba kai ra umana natugu iat. Ina nur tar kaugu tiniba na varkul tam, tago pa iau pait valar pa ia ba ina kul valaun ia.   
\p
\v 7 Aniania iat i ga dari ra mangamangana kai ra tarai Israel ure ra varkul na varvalaun ma ra varkia; ba ta tutana i ga mainge ba na nur tar kana tiniba tai ta niuruna, na ga ele vue ra pal a kauna, ma na ga tul tar ia pire niuruna, ona pata, gala pa i ga ot ra varkurai ure; damana ra tarai Israel dia ga vakilang vake.  
\v 8 Ma Boas i ga biti tai niuruna: Una ele vue kaum pal a kau; ma ba i ga tar pait vapar ia,  
\v 9 Boas i ga biti tai ra umana patuana ma ra tarai par: Ava gire ba ta go ra bung iau tar kul valaun nam parika kai Elimelek ma Kilion ma Malon tai Naomi;  
\v 10 ma iau tar kap pa bula Rut ra te Moab, ra taulai kai Malon, upi kaugu taulai. Kaugu mamainga ba ina tul tar kana pia pire ra umana bul mur tana, upi koko ra iangina na panie ta kana tarai, ma kan ra mataniolo ta kana gunan iat; ava tar gire ra vakilangina ta go ra bung.  
\v 11 Ma ra tarai par ta ra mataniolo ma ra umana patuana dia ga biti: Ave tar gire ra vakilangina. Boina ba ra Luluai na vadoane go ra vavina nina ba na ruk ra kubam upi na da Rakel ma Lea, ra vunapai ra kuba i Israel; boina ba Eprata na nunure kana dovot na mangamangana, ma Beteleem na pite pa ia.  
\v 12 Boina ba kaum apik na tarai na rararang da ra apik na tarai kai Peres, nina Iuda i ga vangala tai Tamar, ta ra bul nina ba ra Luluai na tul tar ia tam tai go ra vavina.   
\p
\v 13 Ma Boas i ga ben pa Rut upi kana taulai, ma ra Luluai i ga tul tar ia pi na lalau, ma i ga kava ra bul tutana.  
\v 14 Ma ra vaden dia ga biti tai Naomi: Da pite pa ra Luluai tago pa i ga nur vue u upi pa ta tikai pi na valaun ra iang i kaum vuna tarai livuan tai Israel.  
\v 15 Go ra bul na vaongor kaum nilaun, ma na tabatabar u ba u tubuan; tago enam, nina i mari u, ma i boina ta ra lavurua na bul tutana, i tar kava.  
\v 16 Ma Naomi i ga puak ra bul, ma i ga va ta ra bongobongono, ma i ga rite.   
\p
\v 17 Ma ra vaden, ra umana talaina, dia ga tul tar ra iangina, ma dia ga biti: Naomi i ga tar kava ta bul tutana, ma dia ga vaiang ia ba Obed. Ia ra tama i Iese, nina ba ra tama i David.   
\p
\v 18 Go iat ra lavur taun tarai kai Peres; Peres i ga vangala Kesron;  
\v 19 Kesron i ga vangala Ram, ma Ram i ga vangala Aminadab;  
\v 20 Aminadab i ga vangala Nason, ma Nason i ga vangala Salmon;  
\v 21 Salmon i ga vangala Boas, ma Boas i ga vangala Obed;  
\v 22 Obed i ga vangala Iese, ma Iese i ga vangala David.