\id MAT Doromu-Koki \ide 65001 - Unicode (UTF-8) \h Matthew \toc1 Ago buni Matthew yaku bura reyo \toc2 Matthew \toc3 Mt \mt2 Ago buni \mt1 Matthew \mt3 yaku bura reyo \imt1 Ago di ini adina \im \bk Ago buni Matthew yaku bura reyo\bk* una rofu niyo Sei yaku nitore reyo Iesu bi uni Moi vegu rina amiye. Ma Sei yaku Iesu dudu ini nitore rena ago ini vene rofu moi rama aeyo. Mina ago buni bi Jew vene maka de, kaere Iesu bi ini fogori vata nisi amegamo, idu kono tora noibanu di vene rofu. \ip \bk Matthew\bk* yaku ini buka bura rei mona reyo. Ini adinari bi Iesu di vata niyo meda, ini babatiso rena ma Satani yaku ini uka maina regika nivena di ago bura reyo. Resi bi ini ago ogau nina, oteimana, ma amiye moi buni rena moimai Galilee ri mina bura reyo. Gabi Iesu yava ika oto dina Galilee gutuna Jerusalem ri ma ini metona furari di vegu mina bukari bura reyo. Mina metona vegu bi satauro ikoko reyadi ma dadi rae reyo. \ip Mina buka di agori Iesu bi Oteimana amiye tora, kaere bi Sei di ago gira ini rama nina di vava nufa. Ina ka Sei di ourefeidena amena sana di ago oteimaro. Ini oteimana ago tau di bado tora 5 bi: (1) Omuna ikari ogau nina ago; mina ago bi Sei di ourefeidena amena sana omari vene di vegu, reremama, ma buni buni (koro 5—7); (2) Moimai rena oteimana ago gira usi dina vene 12 rofu (koro 10); (3) Sei di ourefeidena amena sana omari di mokena ago (koro 13); (4) Usi dina vegu di adina di oteimana ago (koro 18); ma (5) Ari metona ma Sei di ourefeidena amena sana omari dena di oteimana ago (koro 24—25). \iot Beika sina ideri \io1 Iesu Keriso di tutubena imito rina ma vata nina sina \ior 1.1—2.23\ior* \io1 John Babatiso di moimai \ior 3.1–12\ior* \io1 Iesu babatiso reyo ma Satani yaku ini uka maina regika niveyo \ior 3.13—4.11\ior* \io1 Iesu moimai ariara Galilee ri \ior 4.12—18.35\ior* \io1 Galilee gutuna Jerusalem ri \ior 19.1—20.34\ior* \io1 Metona fura Jerusalem atafuri ma ini ideri \ior 21.1—27.66\ior* \io1 Varika amiye dadi rae resi amiye atafuri baeyo di ago \ior 28.1–20\ior* \c 1 \s1 Iesu Keriso di tutubena \r (Lk 3.23–38) \p \v 1 Mina bi Iesu Keriso di tutubena imito rina sina; ina bi David di tutubena, kaere bi Abraham di tutubena. \p \v 2 Abraham bi Isaac di baba, ma Isaac bi Jacob di baba, ma Jacob bi Judah ma ini dubuiyaka di baba niyo. \v 3 Judah bi Perez ma Zerah di baba (ini nono bi Tamar); Perez bi Hezron di baba niyo; Hezron bi Ram di baba; \v 4 Ram bi Amminadab di baba. Amminadab bi Nahshon di baba; Nahshon bi Salmon di baba. \v 5 Salmon bi Boaz di baba ma ini nono bi Rahab. Boaz bi Obed di baba niyo, ma ini nono bi Ruth. Obed bi Jesse di baba niyo; \v 6 Jesse bi kini David di baba. \p David bi Solomon di baba niyo, ma ini nono sena bi Uriah di rema. \v 7 Solomon bi Rehoboam di baba niyo; Rehoboam bi Abijah di baba; Abijah bi Asa di baba. \v 8 Asa bi Jehoshaphat di baba niyo; Jehoshaphat bi Jehoram di baba; Jehoram bi Uzziah di baba. \v 9 Uzziah bi Jotham di baba niyo; Jotham bi Ahaz di baba; Ahaz bi Hezekiah di baba. \v 10 Hezekiah bi Manasseh di baba niyo; Manasseh bi Amon di baba; Amon bi Josiah di baba. \v 11 Mina ituari ini gagani gutuna nifeideyadi ma Babylon ri amegamadiri, Josiah bi Jehoiachin ma ini dubuiyakasa di baba niyo.\x + \xo 1.11 \xt 2 Kgs 24.14–15; 2 Chr 36.10; Jer 27.20\x* \p \v 12 Nifeideyadi ma Babylon amegamadi usi dinari Jehoiachin bi Shealtiel di baba niyo; Shealtiel bi Zerubbabel di baba; \v 13 Zerubbabel bi Abiud di baba. Abiud bi Eliakim di baba niyo; Eliakim bi Azor di baba; \v 14 Azor bi Zadok di baba niyo. Zadok bi Achim di baba niyo; Achim bi Eliud di baba; \v 15 Eliud bi Eleazar di baba. Eleazar bi Matthan di baba niyo; Matthan bi Jacob di baba. \v 16 Jacob bi Joseph di baba, Mary di maruka ina rofu Iesu vata niyo kaere roka niyadi bi Keriso. \p \v 17 Ye Abraham gutuna deyo David di tutubena bi 14; David gutuna amiye nifeideyadi ma Babylon ri amegamadi di tutubena ka bi 14, ma amiye nifeideyadi ma Babylon ri amegamadi gutuna Keriso vata niyo di tutubena ka 14. \s1 Iesu Keriso gokai vata niyo \r (Lk 2.1–7) \p \v 18 Ye, Iesu Keriso ini gokai vata niyo bi yomakai. Ini nono Mary bi Joseph nikau reyadi, idu gogo amena koderi bi, ma iniye Vima kikifa di vava dudu rivo niyo.\x + \xo 1.18 \xt Lk 1.27\x* \v 19 Ma ini nikau rumana Joseph bi mokena rorobo nufa amiye ye ina ura de Mary bi amiye di nemokori ini roka moi no rigo, ye inaike maka suiri nikau reyadi mina ukero vau rego di vonisi mokeyo. \v 20 Joseph mina mokegamori, Varika amiye di naivo naivo vima yaduka venari ogau nisi niyo, “Joseph, David di tutubena, Mary yi rema niyainedi bi megi bi ori ga re. Adina mina bi Vima kikifa di vava dudu rivo niyo. \v 21 Mina rumana mida moigori, ini roka nigiya bi Iesu\f + \fr 1.21 \fk Iesu: \ft Mina roka di ini adina bi “moi vegu rina.”\f*—ini adina bi ina yaku ini vene di vegu no rededi gutuna erufusi moi vegu rigo.”\x + \xo 1.21 \xt Lk 1.31\x* \p \v 22 Mina tau vakoi vata niyadi bi beika Varika amiye yaku ini ago niyo amiye rofu niyo bi rama aego: \v 23 “Rumanasa varena kode rema yokoi yaku rivo nisi rumana mida odigo, ye ini roka nigedi bi Immanuel” (ini adina bi, “Sei bi unasa”).\x + \xo 1.23 \xt Is 7.14\x* \p \v 24 Joseph dadiyori, Varika amiye di naivo naivo vima yaku niyo kana Mary mesi ini yavari moi dui reyo. \v 25 Idu inasa gogo varena de boyo\f + \fr 1.25 \ft Bura bedakai ka \fq ini ourena \ft nufa.\f* rumana mida odiyo, ma Joseph yaku ini roka maro bi Iesu.\x + \xo 1.25 \xt Lk 2.21\x* \c 2 \s1 Mokena vabara vene be meda dadido eta rofu baesi egoru reyadi \p \v 1 Ma Iesu bi Bethlehem taoni Judea gaganiri vata niyo; ma mina ituari Herod bi kini nisi amegamori, mokena vabara vene be meda dadido eta gutuna Jerusalem ri baesi \v 2 nikaitegasa diyadi, “Mina mida ruika vata niyo kaere bi Jew vene di kini bi goini? Ini magai meda dadido eta rofu vesi ina nivakegika baeyafa.” \p \v 3 Kini Herod mina sina neideyori, uka kenoka yaku no niyo, ma Jerusalem ri amiye tau vakoi ka makai reyadi. \v 4 Dada Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene ma Sei di ago gira oteimana vene tau vakoi nirutu resi nikaiteyo, “Keriso bi goinari vata nigo?” \p \v 5 Ina vene yaku nikabai reyadi, “Bethlehem ri Judea gagani ideri, ini adina Sei di ago niyo amiye yaku bi makai bura reyo: \q1 \v 6 ‘Ye ya Bethlehem vene, Judah gaganiri,\x + \xo 2.6 \xt Mic 5.2\x* \q2 ga mokefa ya bi Judah di ourefeidena vene keika; \q1 ini adina ourefeidena amiye yokoi ya utari baego. \q2 Ina bi nai Israel vene fafau ourefeidego.’” \p \v 7 Ma Herod yaku diba vene sui dudu nikaiteyo beika meda nemoko ramari mina magai ogau niyo ma Herod diba niyo. \v 8 Bethlehem ri neyaganedi nifeidegasa niyo, “Nesi mina mida maina rei mona regedi rofu baku regediri, na nioteimafa, ye na ka nesi ina nivakegida.” \p \v 9 Mina niyo neideyadiri, bi dadisi neyadi. Idau nedediri dudusa mina magai meda dadido eta rofu veyadi. Mina magai yaku ourefeidesi mina mida varegamo sanari bere niyo. \v 10 Mina magai vegasa ada yaku no iniye niyadi! \v 11 Ye yava ideri dui resi mina mida ini nono Mary sa vegasa efuka meimisi nivakeyadi. Resi ini magedi gugura, goro, sisika buni yabo ena roka \it frankincense\it*, ma sisika buni yabo ena di muramura roka \it myrrh\it* ini maua gutuna moi yakusi maradi. \fig Ini gugura moi yakusi maradi.|src="41_Mat2.11_Adoration.tif" size="span" ref="2.11" \fig* \p \v 12 Ini gagani dairigika bi ida yokoi moiyadi, ini adina bi Sei yaku yaduka dudu nioteimaro bi Herod rofu dairi ga boyaganedi. \s1 Iesu moi ori neyadi Egypt ri \p \v 13 Kamini mokena vabara vene ferei diyadiri, Varika amiye di naivo naivo vima yaduka dudu ogau nisi Joseph rofu niyo, “Herod bi mina mida umuyegika maina rego, ye dadisi mina mida ma ini nono moigiya ma Egypt urana ori negedi; ye mironari amegedi bogo ya nigida mamo Egypt ferei digedi.” \p \v 14 Mina urusari maka Joseph dadisi Iesu ma ini nono afeyo ma Egypt ri neyadi. \v 15 Resi mironari amegamadi boyo Herod muyeyo mamo. Mina vata niyo bi beika Varika amiye yaku ini ago niyo amiye rofu niyo kana moi rama aeyo, “Nai mida Egypt gutuna raka niyaka ma yakuyo.”\x + \xo 2.15 \xt Hos 11.1\x* \s1 Rumana mida keika keika umuyeyadi \p \v 16 Ye Herod mina diba vene yaku eru reyadi veitao regasa bi gubuyo yaku no niyo. Dadisi ini iya vene ago maro bi rumana mida mida ini lagani remanu ma egona rofu Bethlehem ri ma ini adinari gagani bi umuyei vau reyaganedi. Mina bi diba vene yaku niyadi ma neidesi diba ni mona reyo kana beika meda nemokori mina magai ogau niyo. \p \v 17 Makai dudu beika Sei di ago niyo amiye Jeremiah yaku niyo bi rama aeyo: \q1 \v 18 “Gagani roka Ramah ri kukuroka neideyadi,\x + \xo 2.18 \xt Jer 31.15\x* \q2 mina kukuroka bi isaka no iniye nigamadi. \q1 Rachel\f + \fr 2.18 \fk Rachel: \ft Mina ini adina bi rema isaka nigamadi kaere bi Rachel di tutubena. Rachel bi Jacob di rema yokoi, kaere uka tora maro. Ina bi Joseph ma Benjamin di nono, ye bi Jew vene tau noibanu di nokai kana.\f* bi ini mida mida dada isaka niyo; \q2 muyei vau reyadi dada \q2 ina ura de ini uka moi amuta reyagane.” \s1 Egypt ri gutuna dairiyadi \p \v 19 Kamini Herod muyeyori, Varika amiye di naivo naivo vima Joseph rofu Egypt ri yaduka dudu ogau nisi \v 20 makai niyo, “Dadisi mina mida ma ini nono Israel konori afesi dairi bogiya, mina mida umuyegika reyadi vene muyeyadi dada.” \v 21 Ye dadisi Iesu ma ini nono Israel konori afesi boyo. \p \v 22 Idu Joseph yaku neideyo Archelaus bi ini baba Herod gaubo resi Judea fafau ourefeidegamo, ye mironari dina ori reyo. Yaduka dudu besa beika reyainedi maro ye Galilee gagani rofu bosi \v 23 taoni yokoi roka Nazareth ri amegamo. Ye Sei di ago nidedi vene di ago bi rama aeyo: “Ina bi Nazareth amiye vo nigedi.”\x + \xo 2.23 \xt Mk 1.24; Lk 2.39; Jn 1.45\x* \c 3 \s1 John Baptist di nirausi rena ago \r (Mk 1.1–8; Lk 3.1–20; Jn 1.19–28) \p \v 1 Mirona ituari\f + \fr 3.1 \fk Mirona ituari: \ft Iesu bi ini nono babasa Nazareth ri amegamori.\f* John Baptist yaku Judea di gagani autu sanari okisi ago nirausi resi niyo, \v 2 “Yi vegu no feresi moi etagae rifa, adina Sei ini vava nufa omari ourefeidena amena sana bi negau niyo!”\x + \xo 3.2 \xt Mt 4.17; Mk 1.15\x* \v 3 Mina bi amiye kaere Sei di ago niyo amiye Isaiah yaku ina rofu makai niyo:\x + \xo 3.3 \xt Is 40.3\x* \q1 “Amiye yokoi di goroka bi gagani autu sanari raka nido, \q2 ‘Varika amiye di ida dogo resi \q2 ini dibo ida moi rorobo rifa!’” \p \v 4 Ye John di varuka bi kamelo di ueta ma ini gagaba ukita maena bi boromakau di ro. Ini iruku bi kaufa ma kaoro di ona.\x + \xo 3.4 \xt 2 Kgs 1.8\x* \v 5 Kamini Jerusalem vene ma Judea gagani tora noibanu vene ma Jordan koru adinari gagani tau amiye vakoi ina rofu baegamadi. \v 6 Ye ini vegu no niogau regamadi ma Jordan koruri babatiso regamo. \p \v 7 Idu John yaku Pharisee vene ma Sadducee vene tau ina rofu babatiso reyainedi baegamadi mina vegasa ina vene rofu niyo, “Ya bi aruma di mida mida kana—kaere yaku ya niyo, ‘Sei di gubuyo baego mina rofu ori diyaganedi’?\x + \xo 3.7 \xt Mt 12.34; 23.33\x* \v 8 Mina dada vegu no feresi moi etagae rina vegu iniye yabo meko rama rena kana moi ogau rifa. \v 9 Ma ya kaya nigi ga mokefa, ‘Abraham bi uni tutubena.’ Adina ya vene rofu nida, Sei ina diba mina fore dudu Abraham di tutubena rigo!\x + \xo 3.9 \xt Jn 8.33\x* \v 10 Sei bi yabo meko buni de varededi bi nu makusi ita fafau you bogo. Viro bi yabo daruri sena aeyadi ma yabo neinei meko buni de varededi bi nu makusi ita fafau you bogedi.\x + \xo 3.10 \xt Mt 7.19\x* \v 11 Na yaku yi vegu no feresi moi etagae rigi koru dudu ya babatiso reida, idu na usi baego amiye ini vava yaku nai vava ebu reyo, ye na bi rorobo de ini yuka ro nurugida. Ina bi Vima kikifa ma ita dudu ya babatiso rego. \v 12 Ini witi fotaka utei resi koka rena di fodiya bi ini vanari moi gira resi ini rama bi dobeka gutuna makusi yareyo mina ini yavari aego, idu ini sanika bi kafena de itari ori kamu rego.”\f + \fr 3.12 \ft Mina bi muro amiye yaku ini witi butu regasa moimai regamo kana.\f* \s1 Iesu babatiso reyo \r (Mk 1.9–11; Lk 3.21–22) \p \v 13 Mirona ituari Iesu Galilee gutuna Jordan koruri baeyo John yaku babatiso marainedi. \v 14 John yaku nivaigika niyo, “Ya yaku na babatiso regiya bi buni, idu ya bi na rofu baeyo!” \p \v 15 Idu Iesu yaku nikabai reyo, “Ya eyouneida ye gua bi ya nida kana re. Mina ida dudu Sei di mokena rorobo tau gade bi moi rama aegifa.” Ye John yaku yo niyo. \p \v 16 Iesu babatiso maro ma evade koru ideri gutuna bae iruruka resi ne reyori, bi oma ekeyo ma Sei di Vima bi pune erena kana desi ina fafau rou riyo mina veyo. \v 17 Ma goroka yokoi oma gutuna degasa niyo, “Mina bi nai uka maida mida, kaere bi ina rofu ada tora gade reida.”\x + \xo 3.17 \xt Gen 22.2; Ps 2.7; Is 42.1; Mt 12.18; 17.5; Mk 1.11; Lk 9.35\x* \c 4 \s1 Iesu di uka maina regika niveyo \r (Mk 1.12–13; Lk 4.1–13) \p \v 1 Mirona ituari Vima kikifa yaku gagani autu sanari Iesu afei boyo ma Bodaka yaku no reyainedi vonisi ini uka maina rena nivegika reyo.\x + \xo 4.1 \xt Heb 2.18; 4.15\x* \v 2 Meda 40 ri ma urusa 40 ri oyo resi gabi rauna reyo. \v 3 Ma uka maina regika nivena amiye yaku baesi ina rofu niyo, “Ya bi Sei di Mida vonisi, bi yomina fore ni kumo iruku niyaine.” \p \v 4 Idu Iesu yaku nikabai resi niyo, “Sei di agori bura reyo bi, ‘Amiye bi iruku maka dudu de amebigedi, idu ago neinei Sei di vena ma yakudedi dudu maka amebigedi.’”\x + \xo 4.4 \xt Deut 8.3\x* \p \v 5 Kamini Bodaka yaku Jerusalem taoni kikifari afei bosi Sei nivakena yava tebori moi are resi \v 6 niyo, “Ya Sei di mida vonisi, ya kaya maku ne, adina Sei di agori bura reyo bi: \x + \xo 4.6 \xt Ps 91.11–12\x* \q1 ‘Sei yaku ini naivo naivo vima ago gira mago ya dada; \q2 ma ini vana dudu ya moi odoro rigedi, \q2 yi yuka foreri de tagi magiya.’” \fig Ya kaya maku ne.|src="DN00405B.tif" size="col" ref="4.6" \fig* \p \v 7 Iesu yaku niyo, “Dudusa bura reyo, ‘Varika amiye yi Sei bi ini uka maina regika ga nive.’”\x + \xo 4.7 \xt Deut 6.16\x* \p \v 8 Bodaka dudusa omuna ika torari afei bosi ourefeidena amena sana tau mina kono tora noibanuri ini buni vayavayasa oteimasi \v 9 niyo, “Ya na nivakegi efuka meimigiya vonisi, bi mina tau vakoi ya magida.” \p \v 10 Kamini nikabai resi niyo, “Satani, na rofu etagae ri,\f + \fr 4.10 \fq na rofu etagae ri; \ft bura bedakai \fq na fufutari di \ft nufa.\f* adina yomakai bura reyo, ‘Varika amiye yi Sei nivakesi ina rofu maka naivo re!’”\x + \xo 4.10 \xt Deut 6.13\x* \p \v 11 Kamini Bodaka feresi diyo ma Sei di naivo naivo vima yaku okisi nari regamadi. \s1 Iesu ago nirausi regi kora reyo \r (Mk 1.14–15; Lk 4.14–15) \p \v 12 Iesu John Baptist moi gira reyadi mina neidegasa dadi bosi Galilee ri neyo.\x + \xo 4.12 \xt Mt 14.3; Mk 6.17; Lk 3.19–20\x* \v 13 Nazareth feresi Capernaum taoni moka daidai tora Galilee adinari ameyo, Zebulun ma Naphtali gaganiri.\x + \xo 4.13 \xt Jn 2.12\x* \v 14 Mina reyo bi beika Sei yaku ini ago niyo amiye Isaiah rofu niyo bi moi rama aegi ma niyo: \q1 \v 15 “Zebulun ma Naphtali gagani\x + \xo 4.15 \xt Is 9.1–2\x* \q2 bi moka daidai tora idari Jordan koru berou eta rofu, \q2 Galilee gaganiri. Ina vene bi tutubena idana vene. \q1 \v 16 Amiye yaku mukunari amededi \q2 bi vabara tora veyadi. \q1 Ma mukuna kono ma muyena sanari amededi vene \q2 ina fafau bi vabara maro.” \p \v 17 Ye mirona ituari mamo Iesu ago nirausi regi kora resi niyo, “Yi vegu no feresi moi etagae rifa, Sei di ourefeidena amena sana omari bi atafu okiyo dada.”\x + \xo 4.17 \xt Mt 3.2\x* \s1 Iesu oyena rutu vene 4 raka niyo \r (Mk 1.14–20; Lk 5.1–11) \p \v 18 Iesu Galilee moka daidai tora seriri nana digasa uba dubuisa veyo, Simon (Peter vo niyadi) ma ini usika Andrew, kaere bi koruri fate makugamadi, adina bi oyena rutu vene. \v 19 Iesu yaku ina vene rofu niyo, “Na usi baefa ma oyena koda rena kana amiye nirutu rena ya rigida.” \v 20 Minari maka ini fate feresi usi diyadi. \p \v 21 Minari bogasa bi uba dubuisa James ma John, Zebedee di mida veyo. Ina yaku ini babasa bouti fafau fate veika regamadi. Iesu yaku raka niyori, \v 22 bi evade ini baba ma ini bouti feresi usi boyadi. \s1 Iesu yaku oteimasi ago nirausi resi gauka moi buni riyo \r (Lk 6.17–19) \p \v 23 Ye Iesu Galilee gagani tau vakoiri ini usa usa yavari disi oteimasi Sei di ourefeidena amena sana di ago buni nirausi resi gauka tau amiye utari moi buni rigamo.\x + \xo 4.23 \xt Mt 9.35; Mk 1.39\x* \v 24 Ye ini beika regamo sina bi Syria gagani torari okuyo, ye mina vene ka ini gauka reyadi vene, esika reyadi vene, yuka vana kevo vene, ini roaitari vima no nufa vene, ma ada gauka vene afei baeyadi—ma Iesu yaku moi buni riyo. \v 25 Amiye tau gade Galilee, Decapolis (taoni 10), Jerusalem, Judea gagani, ma Jordan koru di berou eta rofu gutuna dadisi Iesu usi boyadi. \c 5 \ms1 Omunari ogau nina ago \mr Mt 5.1—7.29 \p \v 1 Kamini, Iesu yaku usi diyadi vene tau gade vesi omunari bosi ameyo ma ini usi dina vene ka bi ina rofu boyadi. \v 2 Ma oteimagasa, makai niyo: \s1 Ada rena rama iniye \r (Lk 6.20–23) \q1 \v 3 “Kaere amiye ina diba ini vimari Sei di gugura buni yokoi de bi ada regedi; \q2 adina bi Sei di ourefeidena amena sana omari bi ini! \q1 \v 4 Isaka isaka nidedi vene bi ada regedi;\x + \xo 5.4 \xt Is 61.2\x* \q2 ini adina ini iriyedukari moi ada rego! \q1 \v 5 Kaere bi ave nidedi ada regedi;\x + \xo 5.5 \xt Ps 37.11\x* \q2 ini adina bi mina kono noibanu moigedi! \q1 \v 6 Kaere ini ura bi mokena rorobo rofu rauna rededi kana bi ada regedi;\x + \xo 5.6 \xt Is 55.1–2\x* \q2 adina ina bi moi vata baegedi! \q1 \v 7 Kaere iriyeduka rena vegu rededi vene bi ada regedi; \q2 Sei yaku ini iriyeduka ina fafau rego! \q1 \v 8 Kaere uka kino yokoi de nufa bi ada regedi;\x + \xo 5.8 \xt Ps 24.3–4\x* \q2 ini adina Sei vegedi! \q1 \v 9 Kaere uka amuta rededi vene bi ada regedi; \q2 ini adina Sei yaku ini mida mida vo nigo! \q1 \v 10 Kaere vegu rorobo dada esika esika moidedi vene bi ada regedi;\x + \xo 5.10 \xt 1 Pet 3.14\x* \q2 ini adina Sei di ourefeidena amena sana omari bi ini! \p \v 11 “Amiye yaku na dada nifafana resi esika esika masi ya fafau ago no tau ofa ofa ago dudu nibigediri, bi ada regedi.\x + \xo 5.11 \xt 1 Pet 4.14\x* \v 12 Ada regasa yauta nifa, adina yi obini omari moigedi bi tora, adina makai senagi Sei di ago niyadi vene esika esika maradi.\x + \xo 5.12 \xt 2 Chr 36.16; Acts 7.52\x* \s1 Ramena ma vabara \r (Mk 9.50; Lk 14.34–35) \p \v 13 “Ya bi kono di ramena kana. Idu ramena di safi koina nigo vonisi, bi gokai ida dudu moi dairigedi ma dudusa ramena nigo? Mina bi kamini no niyo, ye moi makugedi ma amiye yaku etei rigedi. \p \v 14 “Ya vene bi mina kono di vabara. Taoni yokoi omuna ikari bi de sui nigo.\x + \xo 5.14 \xt Jn 8.12; 9.5\x* \v 15 Ma amiye yaku ka ramefa orisi foroka gabireri de aegedi, idu bi ini ikina sanari ikigedi; ye amiye tau yavari ameinu rededi rofu ini vabara kikigo.\x + \xo 5.15 \xt Mk 4.21; Lk 8.16; 11.33\x* \v 16 Mina ida dudu maka, yi vabara bi amiye budari vabara niyaine, ye yi beika vegu buni bi amiye yaku vegedi rofu yi Baba omari mina ini roka moi odoro riyaganedi.\x + \xo 5.16 \xt 1 Pet 2.12\x* \s1 Oteimana ago gira fafau \p \v 17 “Ga mokefa na bi ago gira ma Sei di ago niyadi vene di ago mina moi uroro regika deyaka; na bi moi rama aegi deyaka, uroro regi de deyaka. \v 18 Rama ya nida, oma ma kono bi roro nigedi, idu ago girari bura keika kuni kuni yokoi kava ma tuta yokoi de roro nigedi bogo mina vegu tau vakoi rama aegedi mamo.\x + \xo 5.18 \xt Lk 16.17\x* \v 19 Kaere amiye yaku mina ago gira di ago keika keika yokoi obe resi amiye be ka, ina yaku reyo kana, reyaganedi oteimago bi, Sei yaku ini ourefeidena amena sana omari bi moi keika rigo, idu kaere amiye yaku mina ago gira neidesi amiye be ka oteimabigo, bi Sei yaku ka ini ourefeidena amena sana omari ka ina moi odoro rigo. \v 20 Ye ya nida, yi vegu rorobo rededi bi ago gira oteimana vene ma Pharisee vene di vegu ebu rena de reyo vonisi, ya bi Sei di ourefeidena amena sana omari toga toga de dui regedi. \s1 Gubuyo rena di oteimana ago \r (Lk 12.57–59) \p \v 21 “Ya sena tutubena vene rofu beika nigamadi bi neideyadi, ‘Amiye umuyena ga reyaganedi; ye kaere yaku amiye umuyego bi kota rego.’\x + \xo 5.21 \xt Ex 20.13; Deut 5.17\x* \v 22 Idu ya nigida bi kaere ini usika ourena rofu gubuyo rego\f + \fr 5.22 \fq gubuyo rego; \ft bura bedakai \fq ini adina de dudu gubuyo rego \ft nufa.\f* bi kota rego. Dudusa, kaere yaku ini usika ourena rofu nigo, ‘Ya bi ada de,’ ina bi kanisoro vene di nemokori are rego, ma kaere yaku nigo, ‘Ya bi mokena de rei tavoi tavoi reisa,’ bi ita moka rofu nena idari amego. \v 23 Mina dada, ya yi ori sisika rena Sei rofu moisi ini fore fata odoro magasa mokegiya yi usika ourena bi yasa gubuyo amedo vonisi, bi \v 24 yi beika gugura magiya bi fore fata adinari ferena siko resi yi usika ourenasa uka yokoi maka nisi mamo dairisi yi beika gugura magiya mina ma. \p \v 25 “Yasa uka yokoi maka de nido amiye kaere yaku ya kota aegi rena koderi, evade ya kaya yi uka moi nomu risi uka yokoi maka ni. De bi kota neidedo amiye di vanari ya aego baebu, ma ina yaku dibura yava nari redo amiye di vanari ya aego ma dibura yavari ya aego. \v 26 Rama ya nida, mina sanari de yakugiya bogo kota ya ae niyo kana metona fore keika mai vau regiya mamo. \s1 Koa rena di oteimana ago \p \v 27 “Sena nigamadi ma neideyadi, ‘Koa ga re.’\x + \xo 5.27 \xt Ex 20.14; Deut 5.18\x* \v 28 Idu ya nida bi kaere amiye yaku rema vesi inasa varegi di moke moke moigo, bi sena ini ukari mina remasa koa reyo. \v 29 Ye yi vana rama nemoko yaku ya moi vegu no rofu ourefeidego vonisi, kini biyoka resi maku. Buni bi yi mina roaita keika maka makugiya, de bi yi roaita tora noibanu ita mokari makugo.\x + \xo 5.29 \xt Mt 18.9; Mk 9.47\x* \v 30 Ma yi vana rama yaku ya moi vegu no rofu ourefeidego vonisi, bi nugai maku. Adina buni bi yi mina roaita keika maka makugiya, de bi yi roaita tora noibanu ita mokari nego.\x + \xo 5.30 \xt Mt 18.8; Mk 9.43\x* \s1 Rema mesi ferena di oteimana ago \r (Mt 19.9; Mk 10.11–12; Lk 16.18) \p \v 31 “Mina bi sena ka niyadi, ‘Kaere amiye ini rema ferego vonisi, bi rema ferena fefa masi nifeideyainedi.’\x + \xo 5.31 \xt Deut 24.1–4; Mt 19.7; Mk 10.4\x* \v 32 Idu ya nida kaere amiye yaku ini rema feresi nifeidego, idu mina rema bi sena koa de reyo, mina rema bi amiye idana megori bi koa rena vegu nori moi dui rego. Ma mina amiye kaere bi rema mego ka bi koa rego.\x + \xo 5.32 \xt Mt 19.9; Mk 10.11–12; Lk 16.18; 1 Cor 7.10–11\x* \s1 Nitore rena di oteimana ago \p \v 33 “Dudusa, senagi tutubena vene rofu nigamadi ma neideyadi, ‘Yi nitore rena ago bi ga odefa, idu Varika amiye rofu yi beika nitore reyadi mina refa.’\x + \xo 5.33 \xt Lev 19.12; Num 30.2; Deut 23.21\x* \v 34 Idu ya nida bi oma fafau nivarika ga refa, adina mina bi Sei di ourefeidena amena fata;\x + \xo 5.34 \xt Is 66.1; Mt 23.22; Jas 5.12\x* \v 35 o kono roka fafau ga nitore refa, adina mina bi ini yuka aena sana; o Jerusalem fafau nitore ga refa, adina mina bi Kini tora di taoni.\x + \xo 5.35 \xt Ps 48.2; Is 66.1\x* \v 36 Yi ada fafau ka nitore ga refa, adina yi ada iye fini yokoi maka mina de moi gabu o feyo rigedi. \v 37 Idu ya ‘Yo’ nigedi vonisi, bi yo maka mokeyagane ma ya ‘Ide’ nigedi vonisi bi ide maka mokeyagane—beika mina fufuta rofu baedo bi amiye no di. \s1 Obini moina di oteimana ago \r (Lk 6.29–30) \p \v 38 “Sena nigamadi ma neideyadi, ‘Amiye yokoi yaku amiye idana ini nemoko yokoi ugori bi makai kana mina amiye reyo rofu refa ma amiye yokoi yaku amiye idana ini gade yokoi ubaki regori, bi makai kana mina reyo amiye rofu refa.’\x + \xo 5.38 \xt Ex 21.24; Lev 24.20; Deut 19.21\x* \v 39 Idu gua na yaku nida bi amiye yaku ya rofu vegu no regori, bi ga gana ri. Ye kaere yaku yi rama rofu ragena famagori, bi berou ka moi kero resi ma. \v 40 Ma amiye yokoi yaku ya kota aegika resi yi serti moigori, bi yi fafau varuka ka ma. \v 41 Ma amiye yokoi yaku ya ni duri duri resi kilometre\f + \fr 5.41 \fk kilometre: \ft Greek agori mina bi “\ft \+it mile\+it*”.\f* yokoi bovo ya nigo vonisi, bi kilometre yokoi inasa dudusa bo. \v 42 Ma kaere ya rofu ya usa nigori, bi mina ma; ma kaere ya rofu moisi gabi dairisi ya mago usa nigori, bi ga gedu ma. \s1 Tuma vene uka mana \r (Lk 6.27–28, 32–36) \p \v 43 “Sena nigamadi ma neideyadi, ‘Yi atafu amedo amiye uka masi yi tuma amiye rofu bi gubuyo re.’\x + \xo 5.43 \xt Lev 19.18\x* \v 44 Idu ya vene rofu nida, yi tuma vene rofu uka masi\f + \fr 5.44 \ft Bura bedakai ka \fq kaere ya kiraini nigedi bi buni tora gade masi kaere ya gubuyo regedi bi ina rofu buni resi kaere ya vegu no rofu regedi ma \ft nufa.\f* kaere yaku ya esika esika magedi bi ina dada usa usa nifa, \v 45 ye ya bi yi Baba omari di mida mida nigedi. Adina ina yaku ini meda bi vegu no rededi vene ma buni vene fafau mado. Resi mokena rorobo nufa vene ma mokena rorobo nufa de vene fafau ini miya moi dedo. \v 46 Ye ya rofu uka madedi vene maka ina rofu uka magedi vonisi, bi ini buni gabi bi beika moigedi? Ye fore moidedi vene ka mina vegu rededi ba? \v 47 Ma yi usika ourena\f + \fr 5.47 \fq usika ourena; \ft bura bedakai \fq asiyaka \ft nufa.\f* maka yuata nigedi vonisi, ya bi amiye bedakai kana beika de rededi? Ye tutubena idana vene\f + \fr 5.47 \fq tutubena idana vene; \ft bura bedakai \fq fore butu rededi vene \ft nufa.\f* ka makai rededi. \v 48 Mina dada yi Baba omari bi rorobo iniye maka kana ya vene ka rorobo iniye maka dudu amebiyaganedi!\x + \xo 5.48 \xt Lev 19.2; Deut 18.13\x* \c 6 \s1 Gugura mana di oteimana ago \p \v 1 “Yi beika mokena rorobo di vegu rededi bi amiye di nemokori bi vei mona resi ga refa, ye amiye yaku veyaganedi. Adina makai regasa yi obini yi Baba omari rofu bi de moigedi.\x + \xo 6.1 \xt Mt 23.5\x* \p \v 2 “Mina dada gugura beika de vene rofu mabigediri, bi yi budari kibi kukuroka ga nifa, ofarosi vene usa usa yavari ma idari rededi kana, ye amiye yaku ini roka moi odoro riyaganedi. Rama iniye ya nida, ina bi ini obini ka moiyadi. \v 3 Idu gugura beika de vene rofu mabigediri, bi yi vana enana ka ga diba niyainedi vana rama yaku beika redo bi, \v 4 ye yi beika reisa bi sui dudu re. Yi Baba yaku sui dudu beika reisa vegori, bi\f + \fr 6.4 \ft Bura bedakai ka \fq ariara \ft nufa.\f* yi obini ya mago. \s1 Usa nina di oteimana ago \r (Lk 11.2–4) \p \v 5 “Sei rofu usa usa nibigediri, bi ofarosi vene kana ga refa, adina ini mokena bi usa usa yavari ma ida teukana neineiri are resi usa usa nibigediri amiye yaku veyaganedi. Rama iniye ya nida, ini obini bi kamini moiyadi.\x + \xo 6.5 \xt Lk 18.10–14\x* \v 6 Idu Sei rofu usa usa nibigediri, bi yi daiyutu ideri dui resi ida biri risi mamo yi Baba rofu usa usa nifa, kaere ya de vegedi. Kamini yi Baba sui dudu beika rededi ya vegasa\f + \fr 6.6 \ft Bura bedakai ka \fq ariara \ft nufa.\f* yi obini ya mago. \p \v 7 “Ma Sei rofu usa usa nibobigediri, bi deda ago tavoi tavoi tau tutubena idana vene kana ga refa, ini mokena bi mina ago tau nidediri maka ini ofa sei yaku ina vene neidego dada. \v 8 Ye ina vene kana bi ga nifa, ini adina yi Baba bi usa nigediri yi beika nufa de bi sena diba niyo. \v 9 Mina dada yomakai usa usa nifa: \q1 ‘Uni Baba omari ameisa amiye: \q2 Yi roka bi kikifa iniye; \q2 \v 10 yi ourefeidena amena sana bi deyaine; \q2 yi ura bi konori vata niyaine, omari kana. \q2 \v 11 Gua meda di iruku una mai baesa, mina una ma. \q2 \v 12 Ma uni vegu no koite maku, \q2 ma una ka amiye di vegu no una rofu rededi moi erufusifa kana. \q2 \v 13 Ma uka maina regika nivena rofu ga una moi ourefeide, \q2 idu amiye no rofu una moi vegu ri.’\f + \fr 6.13 \ft Bura bedakai ka \fq Ourefeidena amena sana ma ini vava ma ini vabara toga toga bi yi. Rama \ft nufa.\f* \p \v 14 “Ye ya rofu vegu no rededi vene di vegu no moi erufugedi vonisi, yi Baba omari yaku ya rofu yi vegu no ka koite makugo.\x + \xo 6.14 \xt Mk 11.25\x* \v 15 Idu amiye ini vegu no rededi de koite makugedi vonisi, yi Baba yaku ka yi vegu no rededi de koite makugo. \s1 Oyo rena di oteimana ago \p \v 16 “Oyo rebigediri, ofarosi vene kana ga refa, ini ne uruma moi no rededi, ye amiye yaku vegedi ina bi oyo reyadi. Rama iniye ya nida, ina bi ini obini sena moiyadi. \v 17 Idu oyo rebigediri, bi yi ne uruma koitesi yi ada iye sikoma imibifa, \v 18 ye amiye yaku ka de ya vei mama regedi ya bi oyo rededi—idu yi Baba kaere bi sui ni beika sui dudu reyadi vesi\f + \fr 6.18 \ft Bura bedakai ka \fq ariara \ft nufa.\f* yi obini ya mago. \s1 Gugura buni tau omari \r (Lk 12.32–34) \p \v 19 “Mina konori gugura buni tau ya kaya ga ae torekai refa, nurina ma rasta yaku moi no regedi ma duma duma vene yaku dui resi duma regedi.\x + \xo 6.19 \xt Jas 5.2–3\x* \v 20 Idu ya kaya gugura buni tau bi omari ae torekai rebifa, ye nurina ma rasta yaku de moi no rigedi ma duma duma vene yaku ka dui resi de duma regedi. \v 21 Adina yi gugura buni tau amededi sanari yi uka di ura ka amebigo. \s1 Roaita di vabara \r (Lk 11.33–36) \p \v 22 “Yi nemoko bi ramefa di vabara kana yi roaitari. Mina dada yi nemoko buni vonisi, bi yi roaita tau noibanu bi vabara yaku vata baego. \v 23 Idu yi nemoko no vonisi, bi yi roaita tau noibanu bi mukuna yaku vata baego. Yi vabara yi ideri bi mukuna vonisi, mina bi mukuna girigiri iniye! \s1 Sei ma gugura \r (Lk 12.22–31; 16.13) \p \v 24 “Amiye yokoi yaku amiye tora remanu di moimai rei tavoi rena di moimai anua rego. Adina bi yokoi rofu bi gubuyo resi yokoi rofu bi uka mago, o ina bi yokoi di ago neidesi yokoi rofu bi mokei itu rego. Ya bi Sei ma fore di moimai rei tavoi rededi vene di moimai kana rena bi anua regedi. \p \v 25 “Mina dada ya nida, vegu nigasa amesi beika iruku ma koru irigedi o beika varuka akudedi rofu mokena toe ga moifa. Vegu amena bi iruku ebu redo, ma roaita yaku varuka ka ebu redo. \v 26 Erena oma odoro vefa. Ina bi iruku yo varina o iruku goena o dokemari ae torekai de rededi; idu yi Baba omari yaku vana redo. Ya bi mina erena ebu rena iniye reyadi. \v 27 Ye ya kaere yaku ini ukari mokena toe moigori, mina mokena yaku ini vegu moi doba rego ba? \p \v 28 “Ma beika resi varuka dada mokena toe moidedi? Sufari farofaro bi gokai bodedi mina vefa; moimai de resi varuka de ridedi. \v 29 Idu ya nida, kini Solomon di varuka burefe tau ka bi mina sufari farofaro kana de.\x + \xo 6.29 \xt 1 Kgs 10.4–7; 2 Chr 9.3–6\x* \v 30 Sei yaku sufari farofaro imu mado—mina farofaro bi gua vegu amedo mini, idu agiya bi kufusi makugedi, ma roko nigediri, bi ita mokari origedi. Ye yi varuka dudu ya nari rei mona iniye rego, ya kaere bi mokena vari gira keika aededi vene! \p \v 31 “Mina dada ya kaya nigika mokena toe ga refa: ‘Una bi beika iruku ma koru irigifa?’ o ‘Una bi beika varuka akugifa?’ \v 32 Adina mina beika baika tau bi tutubena idana vene yaku maina rededi. Adina yi Baba omari ina diba ya mina tau bi de. \v 33 Idu Sei di ourefeidena amena sana ma ini mokena rorobo siko maina refa kumo mina beika baika tau ya mago. \v 34 Mina dada agiya di mokena toe ga moifa; ini adina agiya bi iniye ini mokena toe moigo. Ari neinei bi iniye ini mokena toe amedo. \c 7 \s1 Amiye bedakai rofu mokei no rena \r (Lk 6.37–38, 41–42) \p \v 1 “Amiye di no rofu mokei no ga refa, ye Sei yaku ka yi no rofu kota de rego. \v 2 Adina ya yaku amiye di no rofu mokei no regedi kana, makai Sei ya kota rego, ma ya amiye gokai toe madedi kana, Sei yaku mina toe dairisi ya mago.\x + \xo 7.2 \xt Mk 4.24\x* \v 3 Beika resi bubudo yi usika ourena di nemokori bi veisa, idu yabo rata yi nemokori bi de nidodi reisa? \v 4 O gokai ida dudu yi usika ourena rofu nigiya, ‘Na fere kumo yi nemokori bubudo amedo mina moigida,’ ma yi nemokori yabo rata amedo bi? \v 5 Ya ofarosi amiye! Yi nemokori yabo rata amedo mina siko moi etagae rigiya, mamo vei mona resi yi usika ourena di nemokori bubudo amedo mina moi etagae ri. \p \v 6 “Beika bi akeke bi auna rofu ga masi yi fore roka \it pearl\it* bi dona di budari ga makufa. Makai regediri, bi ini yuka yaku etei ri fufuta resi kero resi ya aki rei usika regedi. \s1 Usa nina, maina rena, raka nina \r (Lk 11.9–13) \p \v 7 “Usa nifa kumo ya mago; maina refa kumo baku regedi; raka nifa kumo ya rofu ida vena moi ekego. \v 8 Adina kaere yaku usa usa nigo bi moigo, ma kaere maina rego bi baku rego, ma kaere raka nigo bi ina rofu ida vena moi ekego. \v 9 O yi fogori kaere amiye ini mida yaku beredi usa nigori, rama dadisi fore moi mago ba? \v 10 O oyena usa nigori, rama dadisi aruma mago ba? \v 11 Ma ya vene no bi yi mida mida rofu gugura buni magi diba nidedi vonisi, bi yi Baba omari amedo amiye yaku gugura buni usa nigedi vene bi besa besa mago! \p \v 12 “Mina dada ya ura rededi amiye yaku beika tau ya rofu rebigedi, ya ka ina rofu makai refa. Adina mina bi Moses di ago gira ma Sei di ago niyadi vene di ago di adina.\x + \xo 7.12 \xt Lk 6.31\x* \s1 Ida vena kakaita \r (Lk 13.23–30) \p \v 13 “Ida vena kakaitari dui refa, adina no moina sana rofu bona ida vena bi rafo ma ini ida bi tora, ma amiye tau tora bi minari dui rededi. \v 14 Idu ida vena bi kakaita ma ida bi keika vegu sana rofu bodedi, ma amiye tau de mina sana baku rededi. \s1 Yabo ma ini meko \r (Lk 6.43–45) \p \v 15 “Sei di ago nidedi ofa vene vei mona regasa amebifa. Ya rofu bi mamoe di varuka akusi baegedi, idu ini uka ideri bi sufa di gadeva auna no iniye iniye. \v 16 Ini beika moi ogau ridediri maka vei mama regedi. Rama amiye yaku waini meko bi imiye tafari butu de regedi o fuka meko bi onana imiyeri butu de regedi. \v 17 Ye yabo buniri bi meko buni varededi, idu yabo nori bi meko no varededi. \v 18 Yabo buniri bi meko no de varegedi, ma yabo nori bi meko buni de varegedi. \v 19 Yabo tauri meko buni de varededi mina yabo bi nugasi ita mokari ori kamu rededi.\x + \xo 7.19 \xt Mt 3.10; Lk 3.9\x* \v 20 Mina dada ini beika redediri maka vei mama regedi.\x + \xo 7.20 \xt Mt 12.33\x* \s1 Na na toga ya toto \r (Lk 13.25–27) \p \v 21 “Amiye tau kaere na rofu ‘Varika amiye’ vo nidedi, bi Sei di ourefeidena amena sana omari de dui regedi, idu nai Baba kaere bi omari amedo di mokedo vegu rededi vene maka dui regedi. \v 22 Mina medari Sei yaku amiye tau kota aegori amiye tau gade yaku na rofu nigedi, ‘Varika amiye, una bi yi rokari Sei di ago nirausi resi vima no meki resi mokena vegu regamafa ba ide?’ \v 23 Minari mamo na yaku ina vene fafau nigida, ‘Vegu no rededi vene, na bi toga ya toto; na rofu etagae ri difa!’\x + \xo 7.23 \xt Ps 6.8\x* \s1 Yava akuna amiye remanu \r (Lk 6.46–49) \p \v 24 “Mina dada amiye kaere yaku nai ago neidesi regedi, bi mokena tora amiye kaere yaku ini yava abita fore fafau akuyo kana. \v 25 Miya deyo, abata deyo, ma itu aura mina yava fafau baeyo, bi de yareyo, ini adina bi ini gado bi abita fore fafau akuyo dada. \p \v 26 “Ye amiye kaere nai ago neidesi de rego, bi ada de amiye yaku ini yava vasa fafau akuyo kana. \v 27 Miya deyo, abata deyo ma itu aura mina yava fafau baeyori, ma ini yareyo bi no iniye iniye!” \s1 Iesu di vava \p \v 28 Iesu mina ago ni vau reyori, mina amiye tau gade bi ini oteimana ago rofu tururu reyadi,\x + \xo 7.28 \xt Mk 1.22; Lk 4.32\x* \v 29 adina ini oteimana bi kaere vava nufa amiye kana, ma ago gira oteimana vene kana de. \c 8 \s1 Iesu yaku amiye yokoi moi buni riyo \r (Mk 1.40–45; Lk 5.12–16) \p \v 1 Iesu omuna aveta gutuna deyori, amiye tau gade ina usi deyadi. \v 2 Idau refera amiye yokoi Iesu rofu bosi efuka meimigasa usa niyo, “Varika amiye, ya ura reisa vonisi, na moi ruaka rigiya.”\f + \fr 8.2 \fk na moi ruaka rigiya: \ft Amiye di mokenari mina gauka yaku amiye moi kino riyo.\f* \p \v 3 Kamini Iesu yaku ini vana moi roto risi mina amiye avaka moisi niyo, “Na ura reida; ruaka ni!” Minari maka ini roaitari refera gauka bi ruaka niyo. \v 4 Ye Iesu ina rofu niyo, “Amiye yokoi ga nioteima, idu nesi ya kaya Sei ma amiye utari naivo amiye oteimasi Moses yaku ago girari niyo kana Sei rofu moi ori sisika regiya. Ye amiye vegedi ya bi buni niyo.”\x + \xo 8.4 \xt Lev 14.1–32\x* \s1 Iesu yaku ourefeidena amiye di naivo amiye moi buni riyo \r (Lk 7.1–10) \p \v 5 Iesu Capernaum ri okiyori, Rome di iya rededi vene di ourefeidena amiye yokoi Iesu rofu niguyaguya regasa niyo: \v 6 “Varika amiye, nai naivo amiye bi yavari esika esika tora nufa kita kita de, varena maka redo.” \p \v 7 Ye niyo, “Bosi moi buni rigida.” \p \v 8 Idu nikabai resi niyo, “Varika amiye, na bi rorobo de ya yaku nai yavari bogiya. Idu sina maka nigiya ma nai naivo amiye bi buni nigo. \v 9 Na ka bi amiye be di vava gabireri ameida dada; iya rededi vene be bi nai vava gabireri amededi. Na yaku yokoi rofu nida, ‘Bo!’ vo nidari bodo; ma yokoi rofu nida, ‘Bae!’ vo nidari baedo; ma nai moimai rei tavoi redo amiye rofu nida, ‘Mina re!’ vo nidari redo.” \p \v 10 Iesu mina ago neidesi bi tururu resi kaere usi diyadi inasa rofu niyo, “Rama ya nida, Israel ri amiye yokoi di mokena vari gira aena makai de baku reyaka. \v 11 Ye ya nida amiye tau gade meda dadido eta rofu ma meda nedo eta rofu baegedi Abraham, Isaac ma Jacob sa Sei di ourefeidena amena sana omari ameinu resi irakuna irigedi.\x + \xo 8.11 \xt Lk 13.29\x* \v 12 Idu Sei di ourefeidena amena sana mida mida kana auba reyo vene bi etofaro mukunari maku nego ma isaka nigasa gade aki gigi rebigedi.”\x + \xo 8.12 \xt Mt 22.13; 25.30; Lk 13.28\x* \v 13 Resi iya rededi vene di ourefeidena amiye rofu niyo, “Bo, yi mokena vari gira aeyo kana bi vata nigo.” \p Mina meda nemokori maka ini naivo amiye buni niyo. \s1 Iesu yaku amiye tau gade moi buni riyo \r (Mk 1.29–34; Lk 4.38–41) \p \v 14 Iesu yaku Peter di yavari dui reyori, Peter di imokai rema bi roaita vaki vaki resi ekamari varegamo ma veyo. \v 15 Ini vana avaka moiyori, roaita vaki vaki bi fereyo ma iruku dabara resi nari regamo. \p \v 16 Uriyenauri vima no nufa amiye tau gade ina rofu afei baeyadi, ma ina yaku mina vima no ini ago dudu meki resi gauka vene tau ka moi buni riyo. \v 17 Beika Sei di ago niyo amiye Isaiah yaku niyo bi makai moi rama aeyo, “Ina kaya uni roaita afi rena ma uni gauka moi etagae riyo.”\x + \xo 8.17 \xt Is 53.4\x* \s1 Amiye kaere ini mokena bi Iesu di usi dina vene nigedi \r (Lk 9.57–62) \p \v 18 Iesu amiye tau gade yaku ina buru risi deyadi mina vegasa ini usi dina vene rofu ago maro moka daidai tora berou eta rofu boi neyaganedi. \v 19 Ma ago gira oteimana amiye yokoi ina rofu baesi niyo, “Oteimana amiye, ya goinari digiya na bi ya usi digida.” \p \v 20 Ma nikabai resi niyo, “Sufa auna bi ini fore ruba nufa ma erena odoro didedi bi ini buri nufa, idu Amiye di mida bi ini ada aesi raudai rena sana bi koina.” \p \v 21 Ma ini usi dina amiye yokoi yaku ina rofu niyo, “Varika amiye, na fere kumo bosi nai baba kaere muyeyo siko moi guri aegida.” \p \v 22 Idu nikabai resi niyo, “Muyena vene fere kumo ini muyena iniye moi guri aeyagane ma ya bi na usi bae.” \s1 Iesu yaku itu aura moi amuta reyo \r (Mk 4.35–41; Lk 8.22–25) \p \v 23 Iesu bouti keu riyo ma ini usi dina vene ka inasa diyadi. \v 24 Ma itu aura tora iniye iniye mina moka daidai tora fafau reyo; ye koru tafo regamo ma ureure bouti fafa regi ka regamo. Idu Iesu varegamo, \v 25 dada ini usi dina vene ina rofu bosi edadisi niyadi, “Varika amiye, una bi kamini muyegifa. Una moi vegu ri!” \p \v 26 Ina yaku niyo, “Mokena vari gira keika aededi vene, beika resi ori reyadi?” Resi dadisi aura ma koru tafo besenai ago maro ma moka daidai tora bere gade ni ameyo. \p \v 27 Ye mina vene tururu resi niyadi, “Mina amiye bi gokai kana amiye? Aura ma koru tafo ka ini ago neidededi!” \s1 Iesu amiye remanu rofu vima no meki reyo \r (Mk 5.1–20; Lk 8.26–39) \p \v 28 Moka daidai tora berou eta rofu Gadara\f + \fr 8.28 \fq Gadara; \ft bura bedakai \fq Gergesenes \ft nufa, ma bedakai \fq Gadarenes \ft nufa.\f* gagani okiyadiri, amiye remanu vima no nufa bi Iesu baku regika amiye guri sana fore ruba gutuna yakuyadi. Ina bi isivaga iniye vene, ye amiye yaku mina idari dibo anua regamadi. \v 29 Ma evade raka nisi niyadi, “Sei di mida, beika resi una rofu baesa? Gua meda okina koderi esika esika una magi minari baeyo ba?” \p \v 30 Ye dona tau bi gaima ini vana irigamadi. \v 31 Ye mina vima no yaku Iesu niguba regasa usa niyadi, “Una meki regiya vonisi, bi yomirona dona tau ideri una nifeide.”\f + \fr 8.31 \fq yomirona...ideri una nifeide; \ft bura bedakai \fq una fere yomirona dona tau ideri digifa \ft nufa.\f* \p \v 32 Ina rofu niyo, “Difa!” Ye mina amiye remanu rofu yakusi dona tau ideri dui reyadi ma mina dona tau raravari raga nesi moka daidai torari yoyo resi koruri muyeyadi. \p \v 33 Dona vana regamadi vene bi ori disi taoni vene beika vata niyo ma amiye remanu vima no nufa ina rofu beika vata niyo ka mina sina ni digamadi. \v 34 Ye taoni vene tau yaku Iesu baku regika boyadi; vegasa niguba reyadi ini gagani feresi diyainedi. \c 9 \s1 Iesu dibo anua amiye moi buni riyo \r (Mk 2.1–12; Lk 5.17–26) \p \v 1 Mina usi Iesu bouti keu risi moka daidai tora rofu ugasi ini taoni iniye\f + \fr 9.1 \fk ini taoni iniye: \ft Capernaum (4.13 baku re).\f* rofu boyo. \v 2 Ye okiyori, amiye be yaku dibo anua amiye madunari ina rofu afei baeyadi. Iesu mina vene di mokena vari gira aena veifategasa mina dibo anua amiye rofu niyo, “Nai mida, mokei itu ga re! Yi vegu no bi koite makuyo.” \fig Dibo anua amiye madunari Iesu rofu afei baeyadi.|src="DN00444B.tif" size="span" ref="9.2" \fig* \p \v 3 Ma ago gira oteimana vene bedakai yaku iniye iniye rofu niyadi, “Mina amiye bi Sei di roka moi no rido!” \p \v 4 Ye Iesu yaku mina vene di mokena veifatesi ina rofu niyo, “Beika resi mokena no yi ukari mokededi? \v 5 Adina goina ago nigida bi rena gira de, ‘Yi vegu no bi koite makuyo,’ o ‘Dadisi nana re’? \v 6 Idu ya vei mama regedi Amiye di mida bi vava nufa konori vegu no koite makugo”—kamini dibo anua amiye rofu niyo, “Dadisi yi maduna vanau moisi yi yavari di!” \p \v 7 Ye mina amiye dadisi ini yavari diyo. \v 8 Ma amiye tau mina vesi bi ori\f + \fr 9.8 \fq ori; \ft bura bedakai \fq tururu \ft nufa.\f* resi Sei di roka moi odoro riyadi, makai Sei yaku vava kono amiye maro dada. \s1 Iesu yaku Matthew raka niyo \r (Mk 2.13–17; Lk 5.27–32) \p \v 9 Ma Iesu mironari gutuna bogamori, amiye yokoi ini roka Matthew, fore butu rena ofesiri vesi niyo, “Na usi bae.” \p Ma dadisi usi diyo. \p \v 10 Gabi bi yavari ameinu resi iruku irigamori, fore butu rededi vene ma vegu no rena vene tau gade okisi Iesu ini usi dina venesa ameinu resi iruku irigamadi.\x + \xo 9.10 \xt Lk 15.1–2\x* \v 11 Ma Pharisee vene mina vegasa ini usi dina vene nikaiteyadi, “Beika resi yi oteimana amiye bi fore butu rededi vene ma vegu no rededi venesa iruku iridedi?” \p \v 12 Idu Iesu mina ago neidesi niyo, “Amiye buni bi gauka dogo amiye de mokegedi, idu gauka vene maka. \v 13 Va disi mina ago di ini adina vei mona refa: ‘Na bi iriyeduka ura reida ma ori sisika rena bi de.’ Adina na bi mokena rorobo vene rofu disi raka nigi de okiyaka, idu vegu no rededi vene\f + \fr 9.13 \ft Bura bedakai ka \fq ini vegu no feresi moi etagae rina \ft nufa.\f* rofu okiyaka.”\x + \xo 9.13 \xt Hos 6.6; Mt 12.7\x* \s1 Oyo rena di nikaitena \r (Mk 2.18–22; Lk 5.33–39) \p \v 14 Mina usi John di usi dina vene yaku ina rofu baesi nikaiteyadi, “Beika resi Pharisee vene ma una bi\f + \fr 9.14 \ft Bura bedakai ka \fq uru tau \ft nufa.\f* oyo resifa, idu yi usi dina vene bi de?” \p \v 15 Ye Iesu yaku nikabai reyo, “Rema mego amiye yaku ini asiyaka venesa amebigori, isaka nigedi ba ide? Ide mada! Idu rema mego amiye afei digedi di meda baegori, bi oyo regedi. \p \v 16 “Kamini amiye yokoi bi ruaka ma koitena de varuka tu di varuka kori fafau faniya de rego; adina bi varuka moi rutu rego ma varuka kori uesi rego ma ruba tora nigo. \v 17 Amiye waini ruaka moisi ini ro\f + \fr 9.17 \fk ro: \ft Bi koifiyo kana gouti di ro dudu rigamadi.\f* kori ideri ka de aego. Makai rego vonisi, bi ini ro ufatego ma waini rausi rego ma ro bi no nigedi. Idu waini ruaka bi ini ro ruaka ideri aego, ye ina remanu bi buni amebigedi.” \s1 Iesu yaku rema ofi ma rema tora moi buni riyo \r (Mk 5.21–43; Lk 8.40–56) \p \v 18 Mina ago ina rofu nigamori, ourefeidena amiye yokoi baesi efuka meimigasa niyo, “Nai vefa bi gua muyeyo. Ye baesi yi vana ina fafau aegiya ma vegu niyaine.” \p \v 19 Ye Iesu ma ini usi dina vene dadisi ina usi boyadi. \p \v 20 Mina usi rema yokoi, kaere bi lagani 12 rema di gauka guraugamo, yaku ini fufutari baesi ini varuka tu avaka moiyo. \v 21 Adina ina kaya rofu nigamo, “Na ini varuka maka avaka moigida vonisi, bi buni nigida.” \p \v 22 Ma Iesu kero resi mina rema vesi niyo, “Nai vefa, mokei itu ga re; yi mokena vari gira aena yaku ya moi buni riyo.” Minari maka buni niyo. \p \v 23 Ye Iesu mina ourefeidena amiye di yavari okisi bi bibo una vene ma uka vorivori rena amiye kukuroka tora regamadi neidesi \v 24 niyo, “Yaku difa, mina rema mida bi muyena de reyo—idu bi neota maka varedo!” Idu mina vene bi ina rofu ninika nigamadi. \v 25 Mina vene tau nifeideyori, bi ideri disi ini vana moisi edadiyo. \v 26 Ma mina vegu di sina bi mina gagani tauri ogau niyo. \s1 Iesu yaku ne taufa amiye remanu moi buni riyo \p \v 27 Kamini Iesu yaku mina sana feresi bogamori, ne taufa amiye remanu usi bogasa raka niyadi, “David di tutubena, una iriyeduka re!” \p \v 28 Ma yava ideri dui reyori, mina ne taufa amiye remanu ina rofu baeyadi, ma ina vene nikaiteyo, “Mokena vari gira aededi mina regida ba?” \p Ina yaku nikabai reyadi, “Varika amiye yo!” \p \v 29 Mina resi ini nemoko avaka moisi niyo, “Yi mokena vari gira aena dada bi ya rofu vata niyainedi!”— \v 30 kamini ini ne areyadi. Ma ago gira nimaro, “Mina bi amiye yokoi ga diba niyaganedi!” \p \v 31 Idu disi mina gagani tora noibanuri ini beika reyo mina niokuyadi. \s1 Iesu yaku babo amiye moi buni riyo \p \v 32 Kamini digamadiri, amiye babo kaere bi vima no nufa afei baeyadi. \v 33 Ma Iesu mina vima no meki reyori, mina amiye ago niyo, ma amiye tau gade tururu resi niyadi, “Israel gaganiri mina kana vegu yokoi bi sena vena de!” \p \v 34 Idu Pharisee vene yaku niyadi, “Bi vima no di ourefeidena amiye di vava dudu vima no meki redo.”\x + \xo 9.34 \xt Mt 10.25; 12.24; Mk 3.22; Lk 11.15\x* \s1 Iesu yaku amiye rofu iriyeduka reyo \p \v 35 Ma Iesu yaku taoni ma rautu tau gaderi disi ini usa usa yavari oteimasi Sei di ourefeidena amena sana di ago buni nirausi resi\f + \fr 9.35 \ft Bura bedakai ka \fq amiye di fogori \ft nufa.\f* gauka ma esika tau gade moi buni rigamo.\x + \xo 9.35 \xt Mt 4.23; Mk 1.39; Lk 4.44\x* \v 36 Mina amiye tau gade vegasa ina rofu iriyeduka reyo, adina mina vene bi mokena toe moigamadi\f + \fr 9.36 \fq toe moigamadi; \ft o \fq moi forovai regamadi.\f* ma vana tu ini mamoe dogo amiye bi de kana.\x + \xo 9.36 \xt Num 27.17; 1 Kgs 22.17; 2 Chr 18.16; Ezek 34.5; Mk 6.34\x* \v 37 Mina usi ini usi dina vene rofu niyo, “Iruku rama butu rena bi tora gade, idu moimai rededi vene bi tau de.\x + \xo 9.37 \xt Lk 10.2\x* \v 38 Mina dada butu butu rena Varika amiye rofu usa usa nifa kumo moimai rededi vene nifeidego ma ini butu butu resi moi aeyaganedi.” \c 10 \s1 Nifeidena vene 12 \r (Mk 3.13–19; Lk 6.12–16) \p \v 1 Kamini Iesu ini usi dina vene 12 raka nisi niegogo resi vima no meki resi deda gauka tau vakoi moi buni rigi vava maro. \v 2 Ye mina nifeidena vene 12 di roka roka bi: ouresi bi Simon (ini roka yokoi bi Peter) ma ini usika Andrew; Zebedee di mida mida James ma ini dubuini John; \v 3 Philip ma Bartholomew; Thomas ma Matthew, fore butu rena amiye; Alphaeus di mida James, ma\f + \fr 10.3 \ft Bura bedakai ka \fq Lebbaeus, kaere ini baba di roka bi \ft nufa.\f* Thaddaeus; \v 4 Simon kaere bi \it zealot\it*\f + \fr 10.4 \fq zealot; \ft bura bedakai \fq Canaan\ft nufa.\f* amiye yokoi ma Judas Iscariot kaere bi Iesu siri reyo. \s1 Mina amiye 12 di moimai \r (Mk 6.7–13; Lk 9.1–6) \p \v 5 Iesu yaku mina amiye 12 bi ago gira masi vava dudu nifeideyo: “Tutubena idana vene di gagani o Samaria vene di taoniri bi dibo ga refa. \v 6 Idu Israel vene, mamoe boiyo reyadi kana, ina rofu maka difa. \v 7 Disi nirausi regedi, ‘Sei di ourefeidena amena sana omari bi negau niyo!’\x + \xo 10.7 \xt Lk 10.4–12\x* \v 8 Gauka moi buni risi muyena edadisi\f + \fr 10.8 \fq muyena edadisi; \ft bura bedakai mina ago nufa de.\f* refera nufa moi ruaka risi vima no meki rebigedi. Mina bi voi de resi moiyadi, ye mana rofu ka obini bi ga moifa. \v 9 Yi foketari bi goro, siriva o fore \it kopa\it* mina ga moifa; \v 10 ida digasa dura ga moifa, varuka remanu, yuka ro o yukana ka ga moifa, adina moimai redo amiye bi ini iruku moi mana bi buni.\x + \xo 10.10 \xt 1 Cor 9.14; 1 Tim 5.18\x* \p \v 11 “Ye goina taoni o rautu dui regasa amiye yokoi kaere bi buni baku regedi vonisi, bi ini yavari amegedi bogo ferei digedi mamo. \v 12 Ye mina yava dui regasa mina ago nifa, ‘Uka amuta bi yasa.’ \v 13 Mina yava vene bi buni vonisi, yi uka amuta bi mina yavari amego; idu buni de vonisi, bi yi uka amuta maro bi dairi moigedi. \v 14 Ma goina amiye ya moi dui de regedi o yi ago de neidegedi, mina taoni o yavari ferei digasa yi yuka di budoka usi eyarefa.\x + \xo 10.14 \xt Acts 13.51\x* \v 15 Rama ya nida, Sei di kota rego medari Sodom ma Gomorrah taoni vene di esika esika moigedi bi keika, idu mina taoni vene di esika esika moigedi bi tora gade!\x + \xo 10.15 \xt Gen 19.24–28; Mt 11.24\x* \s1 Esika esika mana di vegu baegedi \r (Mk 13.9–13; Lk 21.12–17) \p \v 16 “Mokefa; na yaku mamoe kana sufa di gadeva auna di fogori ya nifeideida. Ye aruma kana mokei mona resi pune erena kana ave nifa.\x + \xo 10.16 \xt Lk 10.3\x* \v 17 Ma amiye rofu nari refa, ini adina bi kanisoro vene di vanari ya siri resi ini usa usa yavari ya buburu vai regedi.\x + \xo 10.17 \xt Mk 13.9–11; Lk 12.11–12; 21.12–15\x* \v 18 Na dada gavana ma kini ka kota reyaganedi ya moi erokoko rei bogedi, ina rofu ma tutubena idana vene rofu nai ago ninegau regedi. \v 19 Ye kota regi ya afei bogediri, beika nigedi o gokai ago rofu mokena toe ga moiyagane, adina beika nigedi bi minari maka ya mago. \v 20 Adina mina kaere yaku ago nigo bi ya yaku de, idu bi yi Baba di Vima yaku ya dudu ago nibigo. \p \v 21 “Ma usika ourena yaku usika ourena muyena rofu siri rego, ma baba yaku ini mida rofu makai rego; ma mida mida yaku ini nono baba rofu tourage regedi ma umuyegedi.\x + \xo 10.21 \xt Mk 13.12; Lk 21.16\x* \v 22 Amiye tau gade yaku nai roka dada ya rofu gubuyo regedi, idu kaere are rei gira rego bogo ari metonari mamo bi moi vegu rigo.\x + \xo 10.22 \xt Mt 24.9, 13; Mk 13.13; Lk 21.17\x* \v 23 Taoni yokoiri ya esika esika magediri, bi taoni yokoiri ori di. Rama iniye ya vene rofu ya nida, Israel di taoni tau vakoi ebu resi dina koderi Amiye di mida dego. \p \v 24 “Usi dina amiye ini oteimana amiye ebu rena de rego; moimai rei tavoi redo amiye ka ini varika amiye ebu rena de rego.\x + \xo 10.24 \xt Lk 6.40; Jn 13.16; 15.20\x* \v 25 Buni bi usi dina amiye bi ini oteimana amiye kana nigo ma moimai rei tavoi redo amiye ka ini varika amiye kana nigo. Yava biyaguna amiye di roka bi Beelzebul\f + \fr 10.25 \fq Beelzebul; \ft bura bedakai \fq Beelzebub \ft nufa.\f* vo niyadi, dada besa bi ini yava vene makai nifafana rebigedi!\x + \xo 10.25 \xt Mt 9.34; 12.24; Mk 3.22; Lk 11.15\x* \s1 Iesu egira ago maro \r (Lk 12.2–7) \p \v 26 “Mina dada amiye rofu bi ori ga refa, adina beika bou riyadi bi moi ogau rigedi, ma beika sui niyadi bi erau nigedi.\x + \xo 10.26 \xt Mk 4.22; Lk 8.17\x* \v 27 Beika mukunari ya nida, bi vabarari dudusa nifa, ma beika kiya mumugu ago dudu neideyadi, bi yava tebori are resi nirausi refa. \v 28 Ma roaita maka umuyesi vima umuyegi anua regedi vene rofu bi ori ga refa, idu Sei rofu maka ori refa, kaere bi ita mokari roaita ma vima vakoi moi no rego vava nufa. \v 29 Erena keika remanu di davana bi fore keika yokoi dudu ba? Mina resi erena keika yokoi mina konori de yarei tavoi rego, idu yi Baba siko diba nigo mamo. \v 30 Ma yi ada iye tau vakoi ka gokaisanu amedo bi duaiya reyo. \v 31 Mina dada ori ga refa; ya amiye bi isivaga iniye, erena keika tau gade kana de! \s1 Keriso niogau rena ma fufuta mana \r (Lk 12.8–12) \p \v 32 “Ye kaere yaku amiye di nemokori niogau rego ina bi nai, na yaku ka nai Baba omari di nemokori makai niogau regida. \v 33 Idu kaere yaku amiye di nemokori na fufuta mago, na ka nai Baba omari ini nemokori fufuta magida.\x + \xo 10.33 \xt 2 Tim 2.12\x* \s1 Uka amuta de, idu bainasi \r (Lk 12.51–53; 14.26–27) \p \v 34 “Ga mokefa na mina konori deyaka bi uka amuta moi soka reyaka. Na bi uka amuta de moi deyaka, idu amiye tau gade okuna bainasi magi deyaka. \v 35 Adina na deyaka bi rumana mida yaku ini babasa, vefa yaku ini nonosa, ma radiyaka tora yaku ini radiyakasa iniye iniye utama okuyaganedi.\x + \xo 10.35 \xt Mic 7.6\x* \v 36 Amiye di tuma vene bi kaere ini yava yokoi makari amededi vene. \p \v 37 “Kaere amiye ini nono o baba rofu uka tora masi na rofu uka keika mago vene bi nai usi dina bi kode; ma kaere amiye ini rumana o rema mida rofu uka tora masi na rofu uka keika mago, bi nai usi dina bi kode tora. \v 38 Ma kaere amiye ini satauro de uakaisi na usi baego, bi na usi dina egere de.\x + \xo 10.38 \xt Mt 16.24; Mk 8.34; Lk 9.23\x* \v 39 Kaere ini vegu maina rego, bi de moigo, ma kaere na dada ini vegu youfeidego, bi moigo.\x + \xo 10.39 \xt Mt 16.25; Mk 8.35; Lk 9.24; 17.33; Jn 12.25\x* \s1 Obini bedakai \r (Mk 9.41) \p \v 40 “Kaere ya moi dui rego, bi na moi dui rego, ma kaere na moi dui rego, bi kaere yaku na nifeideyo moi dui rego.\x + \xo 10.40 \xt Mk 9.37; Lk 9.48; 10.16; Jn 13.20\x* \v 41 Kaere amiye yaku Sei di ago nido amiye moi dui rego, adina ina bi Sei di ago nido amiye, bi Sei di ago nido amiye di obini moigo. Ma kaere amiye yaku mokena rorobo amiye moi dui rego, adina ina bi mokena rorobo amiye, bi mokena rorobo amiye di obini moigo. \v 42 Ma kaere amiye nai usi dina amiye kana, bi amiye yokoi, kaere bi roka de nufa, ina rofu koru itu biyori maka mago, rama ya nida, ina bi rama iniye ini obini de youfeidego.” \c 11 \s1 John Baptist di nifeideyo vene \r (Lk 7.18–35) \p \v 1 Ma Iesu ini usi dina vene 12 ago gira moi vau regasa mina sana feresi ina vene di taoniri oteimagasa ago nirausi regika boyo. \p \v 2 Ye John Baptist dibura yavari amesi Keriso yaku beika reyo mina neidegasa ini usi dina vene\f + \fr 11.2 \ft Bura bedakai ka \fq remanu \ft nufa.\f* nifeideyo ma \v 3 nikaiteyadi, “Ya bi dego amiye o amiye yokoi tua regifa ba?” \p \v 4 Kamini nikabai resi niyo, “Bosi John rofu beika neidegasa veyadi mina nifa: \v 5 ne taufa vene dudusa gagani vededi, yuka no vene nana rededi, refera nufa vene bi moi ruaka riyo,\f + \fr 11.5 \fk moi ruaka riyo: \ft 8.2 baku re.\f* anema kora vene bi neidededi, muyena vene bi veguri edadiyo ma ago buni bi irava vene rofu nirausi reyo.\x + \xo 11.5 \xt Is 35.5–6; 61.1\x* \v 6 Ma kaere na rofu mokei itu de rego, Sei yaku buni tora gade ina rofu mago!” \p \v 7 Ye mina vene diyadiri, Iesu yaku amiye tau gade John fafau ago nigi kora reyo: “Ya bi beika vegi gagani autu sanari boyadi? Doi iye aura yaku moi raudai redo mina vegika ba? \v 8 Idu mironari beika vegika boyadi? Varuka burefe rido amiye ba? Mina kana varuka burefe ridedi vene bi kini di yavari amededi! \v 9 Idu beika vegika boyadi? Sei di ago nido amiye yokoi ba? Yo, ya vene rofu nida, ina bi Sei di ago nido amiye, idu bi isivaga iniye. \v 10 Mina amiye bi kaere bi bura reyo: ‘Sei yaku makai niyo, nai ago moi raga redo amiye yi budari nifeidegida. Yi ida moi dogo rego.’\x + \xo 11.10 \xt Mal 3.1\x* \v 11 Rama ya vene rofu nida, kaere sena ameyadi vene ma gua amededi tau vakoiri bi yokoi yaku John Baptist de ebu redo. Idu Sei di ourefeidena amena sana omari bi kaere amiye roka de mina yaku bi John ebu redo. \v 12 Ye John Baptist di meda duakau baeyo gua Sei di ourefeidena amena sana omari bi toe tora moiyo\f + \fr 11.12 \fq bi toe tora moiyo; \ft o \fq ruda resi baeyo.\f* ma iya rededi vene yaku duro resi moidedi.\x + \xo 11.12 \xt Lk 16.16\x* \v 13 Adina Sei di ago niyadi vene tau ma Moses ini ago gira dudu bi Sei ini ourefeidena amena sana di ago mina nirausi regamadi baeyo gua John di ari; \v 14 ma ya ura rededi ina vene di ago rofu mokena vari gira aegiya vonisi, bi John bi Elijah, kaere ini baego bi sena nigamadi.\x + \xo 11.14 \xt Mal 4.5; Mt 17.10–13; Mk 9.11–13\x* \v 15 Kaere neidego, bi neideyaine! \p \v 16 “Idu gua amededi vene bi gokai dudu nirorotari regida? Ina bi mida keika keika kana, maketi sanari amegasa ini asiyaka vene rofu raka nisi nidedi, \v 17 ‘Una bi ya rofu bibo uyafa, idu ya bi adena de uyadi; muyena yauta niyafa, idu ya bi isaka de niyadi!’ \v 18 Adina John baesi iruku oyo regasa waini de irigamori, kamini niyadi, ‘Ina bi vima no nufa!’ \v 19 Amiye di mida baesi iruku irisi waini irigamori, ina vene yaku niyadi, ‘Mina amiye vefa! Ina bi iruku ma waini irina kurakura amiye. Ina bi fore butu rededi vene ma vegu no rededi vene di asini!’ Idu Sei di mokena tora yaku beika vata nidedi\f + \fr 11.19 \fq beika vata nidedi; \ft bura bedakai \fq ini mida mida dudu \ft nufa.\f* una oteimado bi rama mini.” \s1 Taoni be bi Sei rofu mokena vari gira de aeyadi \r (Lk 10.13–16) \p \v 20 Taoni bedakairi Iesu yaku mokena vegu tau reyo mina amiye bi ini vegu no de feresi moi etagae riyadi, ye bi emaro. \v 21 “Chorazin vene ya rofu bi iriyeduka iniye ma Bethsaida vene ya rofu ka bi iriyeduka iniye! Adina bi, senagi mokena vegu ya vene rofu reyaka kana mina Tyre taoni ma Sidon taoniri reyagadu vonisi, bi mirona vene bi senagi guruo amena kana varuka akusi udo ini roaita ifi rei boga degasa reyaidu, mina yaku oteimaragadu ina bi ini vegu no feresi moi etagae riyadi!\x + \xo 11.21 \xt Is 23.1–18; Ezek 26.1—28.26; Joel 3.4–8; Amos 1.9–10; Zech 9.2–4\x* \v 22 Idu ya vene rofu nida, Sei di kota rego medari Tyre ma Sidon taoni vene di esika esika moigedi bi keika, idu ya vene di esika esika moigedi bi tora gade! \v 23 Ma ya Capernaum vene! Ya bi omari moi odoro de rego! Idu, muyena vene di amena sanari negedi! Mina mokena vegu ya ideri bi Sodom ri reyagadu vonisi, bi gua ka toga amebiyaidu!\x + \xo 11.23 \xt Gen 19.24–28; Is 14.13–15\x* \v 24 Idu ya vene rofu nida, Sei di kota rego medari, Sodom taoni di vene di esika esika moigedi bi keika, idu ya vene di esika esika moigedi bi tora gade!”\x + \xo 11.24 \xt Mt 10.15; Lk 10.12\x* \s1 Na rofu baesi sifere refa \r (Lk 10.21–22) \p \v 25 Mina ituari, Iesu yaku niyo, “Baba, oma ma kono di Varika amiye, yi roka moi odoro rida, adina ya bi mina vegu mokena tora vene rofu moi sui risi mokena keika keika vene kaere bi mida mida kana rofu moi ogau riyo. \v 26 Baba, yi ukari mokeyo kana, makai vata niyo. \p \v 27 “Nai Baba yaku beika baika tau na nimaro. Ma amiye yokoi ina toto ini Mida, idu nai Baba maka ina diba. Ma amiye yokoi ka ini Baba toto, ini Mida maka ina diba ma ini Mida yaku ka Sei bi kaere moi ogau rigi ura redo amiye rofu bi rama iniye vegedi.\x + \xo 11.27 \xt Jn 1.18; 3.35; 10.15\x* \p \v 28 “Na rofu baegedi, ya kaere toe moisi kosika reyadi, ma na yaku sifere ya magida. \v 29 Nai maduna moisi ya fafau aesi na rofu diba nifa, adina nai ukari na bi ave nida; ma yi vima di sifere rena bi makai baku regedi.\x + \xo 11.29 \xt Jer 6.16\x* \v 30 Adina nai maduna moina rofu bi enana de, ma nai toe bi aita.” \c 12 \s1 Sabati meda di nikaitena \r (Mk 2.23–28; Lk 6.1–5) \p \v 1 Mina ituari Iesu ma ini usi dina venesa Sabati medari witi muro idari nana diyadi. Ina yaku rauna resi witi di ada koma resi irigi kora reyadi.\x + \xo 12.1 \xt Deut 23.25\x* \fig Witi di ada|src="HK00099C.tif" size="col" ref="12.1" \fig* \v 2 Idu Pharisee vene mina vegasa ina rofu niyadi, “Neide, yi usi dina vene bi beika Sabati medari una rofu bi tabu mina rededi!” \p \v 3 Idu ina rofu niyo, “Ya bi bura de veyadi beika David ini amiyesa yaku reyadi mirona medari rauna reyadiri?\x + \xo 12.3 \xt 1 Sam 21.1–6\x* \v 4 Ye Sei di yava ideri dui resi Sei rofu nimana beredi irisi ini vene ka maro. Ago gira yaku nido bi tabu mina beredi irigedi—Sei ma amiye utari naivo vene yaku maka iridedi.\x + \xo 12.4 \xt Lev 24.9\x* \v 5 O ya bi bura de veyadi ba, ago gira di bukari Sabati medari Sei nivakena yavari Sei ma amiye utari naivo vene yaku mina meda di ago gira bi ukero vau rededi, idu vegu no yokoi de nufa?\x + \xo 12.5 \xt Num 28.9–10\x* \v 6 Idu ya nida, Sei nivakena yava kana de, ina bi isivaga iniye bi mini. \v 7 Idu mina ago di ini adina ya diba niyagadu vonisi, bi ‘Na bi iriyeduka ura reida, ma ori sisika rena bi de,’ ye ya bi vegu no nufa de amiye nifafana de rei tavoi reyaidu;\x + \xo 12.7 \xt Hos 6.6; Mt 9.13\x* \v 8 adina Amiye di mida\f + \fr 12.8 \ft Bura bedakai ka \fq ka \ft nufa.\f* bi Sabati meda di Varika amiye.” \s1 Vana kevo amiye \r (Mk 3.1–6; Lk 6.6–11) \p \v 9 Ye mina sanari feresi ini usa usa yavari dui reyo, \v 10 ma minari vana kevo amiye yokoi amegamo. Ini no dada nisi tourage regika nikaiteyadi, “Gauka moi buni rina Sabati medari bi ago gira rofu bi tabu ba ide?” \p \v 11 Kamini niyo, “Ya kaere yi mamoe yokoi maka nufa Sabati medari kono rubari keto rei nego vonisi, bi moi yakugiya ba ide?\x + \xo 12.11 \xt Lk 14.5\x* \v 12 Ye amiye di isivaga bi tora, idu mamoe di isivaga bi keika. Mina resi Sabati medari vegu buni rena ago gira dada bi buni.” \v 13 Resi mina amiye rofu niyo, “Yi vana ae roto ri.” \p Ma ini vana ae roto risi dudusa dairi buni niyo, ini berou vana kana. \v 14 Idu Pharisee vene feresi sina ago Iesu umuyegi nirorotari reyadi. \s1 Sei di auba reyo naivo amiye \p \v 15 Idu Iesu ini nirorotari rena amutegasa mina sana feresi diyo ma amiye tau gade ina usi boyadi ma ini gauka tau gade moi buni rigamo; \v 16 resi ago gira maro bi amiye ga niyagane ina bi kaere. \v 17 Mina bi moi rama aeyaine beika Sei di ago niyo amiye Isaiah yaku niyo: \q1 \v 18 “Mina bi nai naivo amiye, kaere bi auba reyaka;\x + \xo 12.18 \xt Is 42.1–4\x* \q2 ina uka maida, kaere bi ina rofu ada reida. \q1 Nai Vima bi ina fafau aegida, \q2 ma ina yaku vegu rorobo tutubena idana vene tau rofu nirausi rego. \q1 \v 19 Ina bi kayamo de rego, o raka de nigo, \q2 ma yokoi yaku ini goroka taoni idari de neidego. \q1 \v 20 Ina yaku doi yau niyo bi ubaki de rego. \q2 Ma ita iko keika ka de ukafego, \q1 bogo vegu rorobo mina moi rama rigo; \q2 \v 21 ma tutubena idana vene yaku ini roka rofu uka mokena aegedi.” \s1 Iesu ma Beelzebul \r (Mk 3.20–30; Lk 11.14–23) \p \v 22 Mina usi vima no nufa amiye yokoi kaere bi babo ma ne taufa afei baeyadi ma Iesu yaku moi buni riyo, ye gagani vesi ago niyo. \v 23 Amiye tau gade tururu resi niyadi, “Aiyo, mina bi David di tutubena Keriso, kaere tua resifa ba ide?” \p \v 24 Idu Pharisee vene mina neidegasa niyadi, “Mina amiye bi vima no di ourefeidena amiye Beelzebul\f + \fr 12.24 \fq Beelzebul; \ft bura bedakai \fq Beelzebub \ft nufa.\f* di vava dudu maka vima no meki redo.”\x + \xo 12.24 \xt Mt 9.34; 10.25\x* \p \v 25 Idu mina vene di mokena vesi ina rofu niyo, “Gagani uta okusi iniye iniye berou berou are resi ruda rego vonisi, bi berou berou keto rego. Ma taoni o rubu iniye iniye uta okusi iniye iniye berou berou are resi ruda rego vonisi, bi berou berou keto rego. \v 26 Ye Satani ini vima nosa iniye iniye meki regedi vonisi, bi iniye okusi ruda regedi. Ye gokai resi ini ourefeidena amena sana bi are rego? \v 27 Ma na yaku vima no Beelzebul di vava dudu meki reida vonisi, bi yi vene bi kaere di vava dudu meki rededi? Mina dada ini beika rededi yaku yi ago bi rama de vo nidedi! \v 28 Idu Sei di Vima di vava dudu vima no meki reida vonisi, bi Sei di ourefeidena amena sana bi ya vene rofu deyo mini. \p \v 29 “O gokai dudu amiye yokoi yaku amiye yeiva di yava dui resi ini gugura fore duma rego? Makai siko resi bi mina amiye yeiva ukita rigo kumo ini gugura fore duma rego. \p \v 30 “Amiye kaere nasa de, bi na rofu de; ma kaere nasa butu de rido, bi rerevaida nido.\x + \xo 12.30 \xt Mk 9.40\x* \v 31 Mina dada ya vene rofu nida, amiye di vegu no tau ma Sei di roka moi no rina ago tau koite makugo, idu Vima kikifa ini roka moi no rigo, bi de koite makugo. \v 32 Ma kaere amiye yaku Amiye di mida rofu ago no nigo, ini vegu no koite makugo, idu kaere yaku Vima kikifa rofu ago no nigo, gua o meda baegediri, ka de koite makugo.\x + \xo 12.32 \xt Lk 12.10\x* \s1 Yabo ma ini meko \r (Lk 6.43–45) \p \v 33 “Yabo buni, bi ini meko buni nigedi, o yabo no, bi ini meko no nigedi; yabo ini meko dudu vei mama regedi.\x + \xo 12.33 \xt Mt 7.20; Lk 6.44\x* \v 34 Ya aruma di mida mida—gokai ida dudu ya bi uka no vene, ma ya yaku ago buni be nigedi? Adina beika uka ideri vata baedo, bi vena yaku nido mini.\x + \xo 12.34 \xt Mt 3.7; 15.18; 23.33; Lk 3.7; 6.45\x* \v 35 Amiye buni yaku ini ukari beika mokedo bi buni dada, vegu buni moi baedo, ma amiye no yaku ini ukari beika mokedo bi no dada, vegu no moi baedo. \p \v 36 “Ya nida Sei di kota rena medari amiye bi ini ago tavoi tavoi tau niyadi mina nirorotari reyainedi. \v 37 Adina yi ago dudu yi vegu bi rorobo nigo o nifafana rego.” \s1 Rebe rofu niguba rena \r (Mk 8.11–13; Lk 11.29–32) \p \v 38 Mina usi ago gira oteimana vene ma Pharisee vene be yaku Iesu nikabai resi niyadi, “Oteimana amiye, una ura resifa ya bi una rofu rebe yokoi regiya.”\x + \xo 12.38 \xt Mt 16.1; Lk 11.16\x* \p \v 39 Idu nikabai resi niyo, “Vegu no resi mokena vari gira de aesi gua amededi vene yaku rebe nikaitededi; rebe yokoi de mago, idu Sei di ago niyo amiye Jonah rofu vata niyo rebe mina maka maro.\x + \xo 12.39 \xt Mt 16.4\x* \v 40 Adina Jonah bi meda regode ma urusa regode oyena tora di uka ideri ameyo kana, ye Amiye di mida ka bi meda regode ma urusa regode kono di uka ideri amego.\x + \xo 12.40 \xt Jon 1.17\x* \v 41 Nineveh vene Sei di kota rena medari, gua amededi venesa, are resi ini beika reyadi vegu nifafana regedi, adina bi Jonah yaku Sei di ago nirausi reyori, vegu no feresi moi etagae riyadi. Ma vefa, amiye yokoi Jonah ebu reyo bi mini!\x + \xo 12.41 \xt Jon 3.5\x* \v 42 Meda baedo rama eta rofu di \it kuini\it* bi Sei di kota rena medari gua amededi venesa edadisi beika reyadi vegu mina nifafana rego, adina bi gagani maikeri gutuna kini Solomon di mokena tora neidegi baeyo. Ye vefa, amiye yokoi kaere Solomon ebu reyo bi mini!\x + \xo 12.42 \xt 1 Kgs 10.1–10; 2 Chr 9.1–12\x* \s1 Vima no di dairina \r (Lk 11.24–26) \p \v 43 “Ye vima no yaku amiye yokoi ferei yakusi bi koru de gaganiri ameinu rena sana maina rego. Yokoi baku rena de resi \v 44 iniye kamini nigo, ‘Nai yava ferei yakuyaka minari dairigida.’ Dairisi mina yava baku rego, bi sena gudare resi ae dogo reyadi ma notoka amedo. \v 45 Resi bi disi vima no 7 inasa iniye ini no ebu reyadi afei baesi minari amegedi. Ye mina amiye di amena gua bi no iniye iniye sena kana de. Mina ye gua ari vegu no rededi vene bi makai.” \s1 Iesu di nono ma ini dubuiyaka \r (Mk 3.31–35; Lk 8.19–21) \p \v 46 Ye amiye tau gade rofu ago niyori, ini nono ma ini dubuiyaka baesi etofaro are resi bi inasa ago nigedi ura reyadi. \v 47 Ye amiye yokoi ina rofu niyo, “Ve kumo, yi nono ma yi dubuiyaka bi etofaro are resi ini ura bi yasa ago nigedi.”\f + \fr 12.47 \ft Bura bedakai nanaka 47 nufa de.\f* \p \v 48 Kamini nikabai resi niyo, “Kaere bi nai nono ma kaere bi nai dubuiyaka?” \v 49 Resi ini usi dina vene rofu vana imiyou resi niyo, “Ve kumo, mina vene bi nai nono ma nai dubuiyaka! \v 50 Adina kaere nai Baba omari amedo amiye di mokena rego, bi nai dubuini, nai tobaini ma nai nono.” \c 13 \s1 Yo varina amiye di mokena ago \r (Mk 4.1–9; Lk 8.4–8) \p \v 1 Mina medari maka Iesu yavari gutuna yakusi moka daidai tora adinari nesi ameinu reyo. \v 2 Amiye tau gade gade ina atafuri egogo reyadi, mina dada bi boutiri ameinu regi keu riyo ma amiye tau gade bi seriri are reyadi.\x + \xo 13.2 \xt Lk 5.1–3\x* \v 3 Kamini mokena ago dudu ago tau gade nioteimasi makai niyo: \p “Amiye yokoi ini yo varigi diyo. \fig Amiye yokoi ini yo varigi diyo.|src="lb00094c.tif" size="col" ref="13.3" \fig* \v 4 Ye yo moi faraka reyori,\f + \fr 13.4 \fk yo moi faraka reyori: \ft Mirona medari amiye yaku yo varigasa kono fafau makuyadi.\f* bedakai bi ida sanari yareyadi ma erena yaku okisi iri vau reyadi. \v 5 Be bi abita fore odoro yareyadi, minari kono bi keika maka. Evade meto boyadi, adina kono bi tora de. \v 6 Kamini meda are reyori, bi vai taresi abiye niyadi, adina ini daru kono ideri nei mona de reyadi. \v 7 Ma be bi imiye tafa fogori yaresi boi tora niyadi ma imiye yaku fafa risi fono reyadi. \v 8 Idu be bi kono buniri yaresi rama niyadi; be bi 100, be bi 60, ma be bi 30 niyadi. \p \v 9 “Kaere neidego, bi neideyaine!” \s1 Mokena ago di ida \r (Mk 4.10–12; Lk 8.9–10) \p \v 10 Kamini ini usi dina vene ina rofu baesi nikaiteyadi, “Beika resi mokena ago dudu ina vene rofu ago nisa?” \p \v 11 Ma nikabai reyo, “Sei di ourefeidena amena sana omari di sui ago diba nigika bi ya maro, idu ina vene bi de. \v 12 Adina kaere ini beika baika nufa, bi besa tau gade moi tanu mago; idu kaere ina rofu bi de iniye iniye nufa, ka ina rofu amedo bi moi dairigo.\x + \xo 13.12 \xt Mt 25.29; Mk 4.25; Lk 8.18; 19.26\x* \v 13 Mina resi ina vene rofu bi mokena ago dudu ago nida: adina vededi, idu vei mama de rededi. Neidededi, idu neidei mama de rededi, ma diba de nidedi. \v 14 Isaiah, Sei di ago niyo amiye, yaku beika vata nigo ago niyo bi makai rama aeyo:\x + \xo 13.14 \xt Is 6.9–10\x* \q1 ‘Ya bi neidebigedi, idu diba de nigedi; \q2 ya bi vebigedi, idu vei mama de regedi, \q1 \v 15 ini adina mina vene di uka bi gira iniye, \q2 ma ini anema kebi risi neidena de resi \q2 ini nemoko muguna reyadi. \q1 Bi ini nemoko dudu vesi \q2 ini anema dudu neidesi \q2 ini uka dudu diba nigedi baebu, \q1 ye na rofu kero regedi \q2 ma na yaku moi buni rigida.’ \p \v 16 “Idu yi nemoko bi buni tora gade maro, ina bi vededi dada, ma yi anema, neidededi dada.\x + \xo 13.16 \xt Lk 10.23–24\x* \v 17 Adina rama ya nida, Sei di ago niyadi vene ma mokena rorobo nufa vene tau ini ura bi ya beika vededi mina vegedi, idu bi de veyadi, ma ya beika neidededi mina neidegedi, idu de neideyadi. \s1 Yo varina amiye di mokena ago nirorotari reyo \r (Mk 4.13–20; Lk 8.11–15) \p \v 18 “Ye mina yo varina amiye di mokena ago di adina neidefa. \v 19 Kaere amiye yaku Sei di ourefeidena amena sana di ago neidego, idu diba de nigori, bi amiye no yaku baesi beika ini ukari aeyo mina moi digo. Mina bi ida sanari yo variyo kana. \v 20 Ma yo abita foreri yareyo, bi amiye kaere ago neidesi ada dudu bi evade maka moigo kana, \v 21 idu ini daru bi de, ma amei doba de rego. Ye mina ago dada toe ma esika esika baegediri, bi evade youfeidego. \v 22 Ma yo imiye tafa fogori yareyo, bi ago neidedo amiye kana, idu mina kono di mokena toe ma ini gugura tau gade di ofa ofa ago yaku ago buni moi forovai reyadi, ye ina bi meko varena de reyo. \v 23 Ma kono buniri yo yareyadi kana, bi kaere mina ago neidesi diba nigo bi; rama nido, be bi 100 nido, be bi 60 nido, ma be bi 30 nido.” \s1 Oruma no di mokena ago \p \v 24 Iesu yaku mokena ago yokoi dudusa nioteimaro: “Sei di ourefeidena amena sana omari bi amiye yokoi yoyava buni ini murori variyo kana. \v 25 Idu ini amiye varegamadiri, amiye no yaku baesi mina witi fogori oruma no varisi diyo. \v 26 Mina witi meto bosi rama niyadiri, oruma no ka mina fogori dadiyadi. \v 27 Ye yava di varika amiye di moimai rei tavoi rededi vene ina rofu baesi niyo, ‘Varika amiye, ya bi witi yoyava buni maka murori variyo, idu mina oruma no bi goinari gutuna baeyadi?’ \v 28 Ina yaku nikabai reyo, ‘Amiye no yaku mina reyo.’ Ye nikabai reyadi, ‘Ya ura reisa bi bosi oruma kurugifa ba?’ \v 29 Ma niyo, ‘Ide, oruma kurubigediri ka orumasa witi rama kurugedi baebu dada. \v 30 Ferefo kumo vakoi bogedi butu rena medari mamo. Mirona medari mamo butu rededi vene nigida: Oruma siko butu resi origi rugurugu dudu mitai regedi, idu witi rama butu resi nai totoa yavari moi baegedi.’” \s1 Mastadi meko di mokena ago \r (Mk 4.30–32; Lk 13.18–19) \p \v 31 Dudusa mokena ago yokoi ina vene rofu nioteimaro: “Sei di ourefeidena amena sana omari bi \it mastadi\it* di yoyava kana; amiye yokoi yaku moisi ini murori variyo. \v 32 Bi keika keika iniye, idu tora nigori, bi yabo tau vakoi ebu resi yabo tora nigo, ye odorori didedi erena yaku okisi ini tetekari buri rigedi.” \s1 Yeast di mokena ago \r (Lk 13.20–21) \p \v 33 Ma mokena ago yokoi nioteimaro: “Sei di ourefeidena amena sana omari bi yeast\f + \fr 13.33 \fk yeast: \ft Mina bi vegu no nisebi redo.\f* kana; ye rema yokoi yaku moisi farava siua tora regode\f + \fr 13.33 \fk farava siua tora regode: \fq Mina bi farava 21 kilogramme kana.\f* sa moi foyomai reyo bogo mina yeast yaku farava tau vakoi moi uruyo.” \s1 Iesu mokena ago nioteimana \r (Mk 4.33–34) \p \v 34 Iesu yaku mina sina tau noibanu mokena ago dudu amiye tau gade rofu nioteimagamo; ina bi mokena ago dudu maka sina nigamo. \v 35 Ye beika Sei di ago niyo amiye yaku niyo bi rama aeyo:\x + \xo 13.35 \xt Ps 78.2\x* \q1 “Na bi mokena ago dudu ago nigida; \q2 Na yaku kono riyori gutuna sui niyadi beika baika bi niokugida.” \s1 Oruma no di mokena ago di adina nirorotari reyo \p \v 36 Mina usi amiye tau feresi bosi yavari dui reyo. Ma ini usi dina vene bi ina rofu baesi niyadi, “Mina muro di oruma di mokena ago di adina una nirorotari re.” \p \v 37 Ye nikabai reyo, “Amiye kaere yaku meko buni variyo bi Amiye di mida. \v 38 Muro bi mina kono tora noibanu, ma meko buni bi Sei di ourefeidena amena sana di mida mida. Ma oruma bi Amiye no di mida mida. \v 39 Ma oruma no variyo tuma amiye bi Bodaka. Butu rena ari bi meda di bae koina nina, ma butu rededi vene bi Sei di naivo naivo vima. \v 40 Mina oruma no butu resi itari ori kamu regedi kana, meda bae koina nigori bi makai: \v 41 Amiye di mida yaku ini naivo naivo vima nifeidego ma Sei di ourefeidena amena sanari beika tau yaku vegu no rofu eyarededi ma kaere tau ago gira de neidededi bi butu resi \v 42 ita tora fairo redo sokuri makugedi; ye mironari ini gade aki gigi regasa isaka nibigedi. \v 43 Mina usi mokena rorobo vene bi ini Baba di ourefeidena amena sanari meda vabara nido kana vabara nibigedi. Kaere neidego, bi neideyaine! \s1 Sui amedo gugura buni di mokena ago \p \v 44 “Sei di ourefeidena amena sana omari bi kono kefukari gugura buni moi sui riyadi ma amedo kana; ye amiye yokoi yaku baku resi dudusa mina moi sui risi ada dudu nesi ini gugura tau mina sero resi mina kono kefuka voi reyo. \fig Gugura buni moi sui reyadi|src="41_Mat13.44_TreasureInField.tif" size="span" ref="13.44" \fig* \s1 Fore buni vayavaya roka pearl di mokena ago \p \v 45 “Yokoi bi, Sei di ourefeidena amena sana omari bi gugura voi reyo amiye yaku fore buni vayavaya roka \it pearl\it* maina reyo kana. \v 46 Yokoi ini davana tora iniye veitao regasa disi ini gugura tau mina sero resi mina fore buni vayavaya voi reyo. \s1 Fate di mokena ago \p \v 47 “Dudusa, Sei di ourefeidena amena sana omari bi fate moka daidai torari eyareyadi ma oyena deda moiyadi kana. \v 48 Oyena yaku mina fate vata baeyadiri, amiye yaku seriri moi rutu rei baeyadi. Ameinu resi moi etagae riyadi, buni buni bi moigasa foroka ideri aesi no bi moi makuyadi. \v 49 Mina bi gokai vata nigo meda bae koina nigori: Sei di naivo naivo vima yaku desi vegu no vene mokena rorobo vene di ideri moi etagae risi \v 50 ita tora fairo redo sokuri maku negedi; mironari bi gade aki gigi regasa isaka nigedi.” \s1 Ago rama ruaka ma kori \p \v 51 Iesu yaku nikaiteyo, “Mina ago tau vakoi niyaka bi diba niyadi ba?” \p Ma\f + \fr 13.51 \ft Bura bedakai ka \fq Varika amiye rofu \ft nufa.\f* nikabai resi yo niyadi. \p \v 52 Ye ina vene rofu niyo, “Mina dada ago gira oteimana vene neinei kaere Sei di ourefeidena amena sana omari usi dina vene niyadi, bi yava di varika amiye kaere bi ini gugura buni fogori gugura ruaka ma gugura kori moi yakudo kana.” \s1 Nazareth ri Iesu rofu fufuta maradi \r (Mk 6.1–6; Lk 4.16–30) \p \v 53 Kamini Iesu mina mokena ago ni vau regasa bi mina sana feresi boyo. \v 54 Ma ini tora niyo taoniri dairi nesi bi ini usa usa yavari oteimagamo, ye tururu resi niyadi, “Mina mokena tora ma mokena vegu bi goidu baeyadi? \v 55 Mina bi yava rina amiye di mida ba? Ini nono di roka bi Mary, ma ini dubuiyaka bi James, Joseph,\f + \fr 13.55 \fq Joseph; \ft bura bedakai \fq Joses \ft nufa.\f* Simon ma Judas ba? \v 56 Ma ini tobaiyaka tau bi unasa mini ba? Makai mina amiye bi mina beika tau bi goidu moiyo?” \v 57 Mina dada ina rofu uka no reyadi.\x + \xo 13.57 \xt Jn 4.44\x* \p Idu Iesu yaku ina vene rofu niyo, “Gagani tau vene yaku Sei di ago nido amiye bi vei odoro regamadi, idu ini rauturi ini usika ourena yaku bi de.” \v 58 Ye minari bi mokena vegu tau de regamo, ini adina ini mokena vari gira aena bi de dada. \c 14 \s1 John Baptist di muyena \r (Mk 6.14–29; Lk 9.7–9) \p \v 1 Mirona ituari Herod, Galilee di ourefeidena amiye, yaku Iesu beika regamo di sina neidesi \v 2 ini naivo vene rofu niyo, “Mina bi John Baptist. Ina bi muyena gutuna dadi rae reyo! Mina resi bi mokena vegu di vava ina rofu vata nidedi.” \p \v 3 Herod yaku mina ago niyo, adina bi sena ago maro ma John moisi ini yuka ukita risi dibura yavari aeyadi, Herodias, kaere bi ini dubuini Philip di rema, dada.\x + \xo 14.3 \xt Lk 3.19–20\x* \v 4 Ini adina John yaku nigamo, “Ina meyo bi tabu!”\x + \xo 14.4 \xt Lev 18.16; 20.21\x* \v 5 Herod ini ura bi umuyego, idu amiye tau gade rofu ori regamo, adina amiye yaku mokegamadi John bi Sei di ago niyo amiye yokoi. \p \v 6 Herod di vata niyo medari, Herodias di vefa yaku amiye di nemokori adena uyo, ye Herod bi ada reyo, \v 7 mina resi iniye nivarika resi nitore reyo bi beika usa nigo bi mago. \p \v 8 Mina rema ofi di nono yaku niyo kana, usa niyo, “Minari mereki odorori John Baptist di ada na ma!” \p \v 9 Ye kini iriyeduka yaku no niyo, idu ini nitore reyo ago ma okiyadi vene dada, bi ago gira niyo bi maraganedi. \v 10 Ye ini iya redo amiye rofu ago gira maro ma dibura yavari John di ada nu burusi \v 11 ini ada mereki odorori ae moi baesi mina rema ofi maro ma dadisi ini nono maro. \v 12 Ye John di usi dina vene baesi ini roaita maka moisi guri aesi Iesu rofu disi nioteimaradi. \s1 Iesu yaku amiye tau gade gade vana reyo \r (Mk 6.30–44; Lk 9.10–17; Jn 6.1–15) \p \v 13 Iesu mina ago neidegasa bi mina gagani feresi bouti keu risi inaike mafumafu sana yokoiri boyo. Idu amiye tau gade mina neidegasa taoni gutuna yuka dudu usi boyadi. \v 14 Ye bouti feresi soka regasa bi amiye tau gade gade vesi ina rofu iriyeduka resi ini gauka moi buni rigamo. \p \v 15 Uriyenau niyori, ini usi dina vene ina rofu baesi niyadi, “Mina sana bi autu sana, ma ari bi koina niyo mini. Amiye nifeide kumo rauturi ini iruku voi reyaganedi.” \p \v 16 Idu nikabai reyo, “Ina vene bi de digedi; ya yaku iruku mafo kumo iriyaganedi!” \p \v 17 Idu nikabai reyadi, “Unasa bi beredi 5 ma oyena remanu maka.” \p \v 18 Kamini niyo, “Mina na rofu moi baefa.” \v 19 Ma amiye tau gade rofu ago maro oruma fafau ameinu reyaganedi. Mina beredi 5 ma oyena remanu moisi oma vegasa buni tora gade Sei rofu masi bi beredi okusi ini usi dina vene maro ma amiye tau gade maradi. \v 20 Ye ina tau noibanu iriyadi ma ini uka bere niyadi. Ma ini fereyadi iruku tuta butu resi foroka 12 moi vata baeyadi. \v 21 Ma mina iriyadi vene bi rumana vene 5,000 kana, rema ma mida bi duaiya de reyadi. \s1 Iesu koru fafau ma nana reyo \r (Mk 6.45–52; Jn 6.16–21) \p \v 22 Ye amiye tau gade nifeidegasa evade ini usi dina vene rofu ago maro bi bouti keu risi ina siko moka daidai tora berou eta rofu boyaganedi. \v 23 Ye amiye tau gade nifeidesi bi inaike omuna ikari usa usa nigika boyo. Uriyenau tumu niyori, ina bi inaike amegamo. \v 24 Ye mina medari bouti kono feresi maike tora niyo, ma ureure yaku bouti moi diga bogasa regamo, aura bi bogamadi sana baegamo dada. \p \v 25 Ari uvego atafuri, ina vene rofu moka daidai tora fafau nana regasa boyo. \v 26 Idu ini usi dina vene moka toboma nana regamo vegasa ori resi niyadi, “Mina bi godiyo!” Resi ori dudu ababa niyadi. \p \v 27 Idu minari maka ina vene rofu niyo, “Uka gira nifa; na mini. Ori ga refa!” \p \v 28 Ma Peter yaku nikabai reyo, “Varika amiye ya vonisi bi, na ni kumo koru fafau ya rofu bae negida.” \p \v 29 Ina yaku niyo, “Baevo!” Kamini Peter boutiri gutuna soka resi Iesu urana koru fafau nana rei boyo. \v 30 Idu ne resi aura tora vegasa ori resi tomu nigasa raka niyo, “Varika amiye, na moi vegu ri!” \p \v 31 Minari maka Iesu yaku ini vana roto risi moi gira resi niyo, “Ya bi mokena vari gira keika aesa amiye, beika resi mokei itu reyo?” \p \v 32 Kamini boutiri keu reyadiri, aura amuta niyo. \v 33 Ye kaere kaere boutiri ameyadi yaku ina\f + \fr 14.33 \ft Bura bedakai ka \fq rofu disi \ft nufa.\f* nivakesi niyadi, “Rama ya bi Sei di mida!” \s1 Iesu yaku gauka vene Gennesaret ri moi buni riyo \r (Mk 6.53–56) \p \v 34 Kamini moka daidai tora ugasi bi Gennesaret gaganiri utae riyadi, \v 35 ma mina gagani vene yaku Iesu vei mama regasa amededi negau gagani vene tau rofu ago nifeideyadi ma amiye yaku ini gauka vene tau ina rofu afei baeyadi. \v 36 Resi guyaguya nigamadi ini varuka metona maka avaka moiyaganedi. Ye kaere tau yaku avaka moiyadi bi buni niyadi. \c 15 \s1 Tutubena vene di oteimana ago \r (Mk 7.1–13) \p \v 1 Mina usi Pharisee vene ma ago gira oteimana vene bi Jerusalem gutuna Iesu rofu baesi nikaiteyadi, \v 2 “Beika resi yi usi dina vene bi uni aufakai di toutou ukero vau rededi? Adina bi vana de koitesi iruku iridedi!” \p \v 3 Ma nikabai reyo, “Ye ya bi beika resi yi aufakai di toutou dada Sei di ago gira ukero vau rededi? \v 4 Adina Sei yaku niyo, ‘Yi nono baba emagui re,’ ma ‘Kaere yaku nono o baba nikiraini rego, bi umuyeyaine.’\x + \xo 15.4 \xt Ex 20.12; 21.17; Lev 20.9; Deut 5.16\x* \v 5 Idu ya yaku nidedi bi, ‘Amiye kaere ini beika baika amededi vonisi, bi mina yaku ini baba o nono aedegedi. Idu nido, Mina bi Sei di ini, resi \v 6 ini baba\f + \fr 15.6 \fq ini baba; \ft bura bedakai \fq ini nono o baba \ft nufa.\f* rofu bi kikifa ga reyaine.’ Ye yi aufakai di toutou rededi dada Sei di ago moi no ridedi. \v 7 Ya ofarosi vene! Isaiah bi rama nisi ya vene dada Sei di ago niyo bi: \q1 \v 8 ‘Mina vene bi\f + \fr 15.8 \ft Bura bedakai ka \fq ini vena dudu na negau baesi \ft nufa.\f* ini afiye dudu na kikifa rededi,\x + \xo 15.8 \xt Is 29.13\x* \q2 idu ini uka bi na rofu bi maike tora. \q1 \v 9 Na nivakei kava rededi; \q2 adina ina yaku mokededi bi, amiye di oteimana ago bi Sei di ago gira kana!’” \s1 Gugura dudu amiye moi kino ridedi rofu niyo \r (Mk 7.14–23) \p \v 10 Kamini amiye tau gade raka niegogo resi niyo, “Neidesi diba nifa! \v 11 Beika amiye di vena ideri nedo bi moi kino de rido; idu beika ini vena ideri gutuna yakudo mina yaku amiye moi kino rido.”\f + \fr 15.11 \fk amiye moi kino rido: \ft mina bi Sei di nemokori.\f* \p \v 12 Kamini ini usi dina vene baesi nikaiteyadi, “Pharisee vene mina ago neidegasa uka kenoka reyadi, bi diba niyo ba ide?” \p \v 13 Idu nikabai reyo, “Yabo tau nai Baba omari yaku de variyo bi ini darusa kurugo. \v 14 Mina vene bi ferei tavoi refa; ina bi ne taufa ourefeidena vene.\f + \fr 15.14 \fq ne taufa ourefeidena vene \ft bura bedakai \fq ne taufa amiye di ne taufa ourefeidena vene \ft nufa.\f* Ye ne taufa amiye yaku ne taufa amiye ourefeidego vonisi, bi ina remanu sokuri gogo abougedi.”\x + \xo 15.14 \xt Lk 6.39\x* \p \v 15 Idu Peter yaku niyo, “Mina mokena ago ini rama una rofu nirorotari re.” \p \v 16 Ye nikaiteyo, “Ya ka bi toga ada yora de ba? \v 17 Diba de nidedi ba, beika vena ideri dui resi rivori gutuna nesi bi roaita ma yakudo? \v 18 Idu beika bi vena gutuna yakudo bi uka mekori gutuna baedo, ye mina yaku amiye moi kino rido.\x + \xo 15.18 \xt Mt 12.34\x* \v 19 Adina mokena no, amiye umuyena, mena vene koa rena, mena de vene koa rena, duma duma rena, ofa sina nina ma amiye di roka moi no rina bi ukari gutuna yakudedi. \v 20 Mina vegu yaku amiye moi kino ridedi; idu vana de koitesi iruku irina yaku bi de moi kino ridedi.” \s1 Rema yokoi di mokena vari gira aena \r (Mk 7.24–30) \p \v 21 Mina usi Iesu mina sana feresi Tyre ma Sidon adina gaganiri diyo. \v 22 Ye mina gaganiri amedo Canaan rema yokoi ina rofu baesi raka nisi niyo, “Varika amiye, David di tutubena mida, na iriyeduka re! Vima no yaku nai vefa di roaitari dui reyo ma esika esika tora gade mado.” \p \v 23 Idu nikabai de reyo, dada ini usi dina vene yaku baesi ina rofu usa niyadi, “Toga una usi digasa imuna nido, ye nifeide kumo diyaine!” \p \v 24 Kamini nikabai reyo, “Na bi Israel vene, kaere bi mamoe boiyo reyadi kana, ina rofu maka nifeideyo.” \p \v 25 Idu mina rema baesi ini budari nivakesi niyo, “Varika amiye, na aede!” \p \v 26 Idu nikabai reyo, “Bi buni de mida mida di iruku moisi auna rofu makugiya.” \p \v 27 Kamini niyo, “Varika amiye, rama nisa, idu auna ka ini varika amiye di teiborori iruku bubudo yarededi ka iridedi.” \p \v 28 Ye nikabai reyo, “Rema, yi mokena vari gira aena bi tora gade! Yi beika mokegasa nisa bi ya rofu vata nigo.” Ye mina meda nemokori ini vefa bi moi buni riyo. \s1 Iesu yaku amiye tau gade moi buni riyo \p \v 29 Iesu mina sana feresi Galilee moka daidai tora seriri ma nana resi omuna odorori bosi ameinu reyo. \v 30 Kamini amiye tau gade gade ina rofu baesi yuka no, ne taufa, yuka kevo, babo vene ma amiye tau gade be afei baesi ini yuka adinari aeyadi ma moi buni riyo. \v 31 Ye mina amiye tau gade bi babo ago nigamadi, yuka kevo buni nigamadi, yuka no nana regamadi ma ne taufa dudusa vegamadi, mina vegasa tururu resi Israel di Sei di roka moi odoro riyadi. \s1 Iesu yaku amiye tau gade gade vana reyo \r (Mk 8.1–10) \p \v 32 Kamini Iesu ini usi dina vene raka niegogo resi niyo, “Na bi mina vene tau gade rofu iriyeduka reida, adina bi nasa sena meda regodenu ameyadi ma irigedi iruku bi koina. Na ura de reida rauna nifeidegida ma digedi, bi idau muyei tamatama regedi baebu.” \fig Beredi ma oyena|src="42_Mark8.6-7_Loaves&Fish.tif" size="col" ref="15.32–39" \fig* \p \v 33 Ye nikaiteyadi, “Una bi goidu mina gagani autu sanari beredi tau gade moisi mina amiye tau gade gade vana regifa?” \p \v 34 Ma nikaiteyo, “Ya bi beredi bado gokaisanu be nufa?” \p Ma nikabai reyadi, “7 ma oyena keika keika maka.” \p \v 35 Ye ina yaku amiye tau gade konori ameinu reyagane vo niyo. \v 36 Resi bi beredi bado 7 ma oyena moisi buni tora gade Sei rofu masi beredi okusi ini usi dina vene maro ma amiye rofu rau reyadi. \v 37 Ma ina vene tau vakoi iruku iriyadi ma uka bere niyadi. Ye tuta fereyadi bi foroka 7 moi vata baeyadi. \v 38 Mina iruku iriyadi vene bi rumana vene 4,000; rema ma mida mida bi duaiya de reyadi. \p \v 39 Kamini amiye tau gade nifeidesi boutiri keu risi Magadan\f + \fr 15.39 \fq Magadan; \ft bura bedakai \fq Magdala \ft nufa.\f* gaganiri neyo. \c 16 \s1 Mokena vegu niguba rena \r (Mk 8.11–13; Lk 12.54–56) \p \v 1 Ye Pharisee vene ma Sadducee vene ina rofu baesi omari rebe yokoi reyainedi nikaiteyadi, ebene regika bi rama ba ide Sei bi ini vava maro.\x + \xo 16.1 \xt Mt 12.38; Lk 11.16\x* \v 2 Ye nikabai reyo, “Uriyenau nidori ya yaku nidedi, ‘Ari buni nigo, oma bi bora nido dada.’ \v 3 Ma uriyakuri bi nidedi, ‘Gua bi miya aura regedi, adina oma bi bora nisi seuya tau nido dada.’ Ya\f + \fr 16.3 \ft Bura bedakai ka \fq ofarosi vene! Ya \ft nufa.\f* oma ma kono vesi bi beika ari gua una mago bi diba nigedi, idu Sei di rebe gua ariri vei mama regi bi anua rededi!\f + \fr 16.3 \ft Bura bedakai nanaka 2–3 ideri bi Iesu di ago nufa de.\f* \v 4 Vegu no resi mokena vari gira de aesi gua amededi vene yaku rebe nikaitededi; rebe yokoi de mago, idu\f + \fr 16.4 \ft Bura bedakai ka \fq Sei di ago niyo amiye \ft nufa.\f* Jonah rofu vata niyo rebe mina maka maro.”\x + \xo 16.4 \xt Mt 12.39; Lk 11.29\x* \p Kamini mina vene feresi boyo. \s1 Pharisee vene ma Sadducee vene di yeast \r (Mk 8.14–21) \p \v 5 Kamini ini usi dina vene moka daidai tora ugasi berou eta rofu boi negasa beredi bado moina bi toto niyadi. \v 6 Ye Iesu yaku niyo, “Nari resi Pharisee vene ma Sadducee vene di yeast rofu vei mona refa.”\x + \xo 16.6 \xt Lk 12.1\x* \p \v 7 Ye iniye iniye nidodi resi niyadi, “Mina niyo, ini adina bi beredi be de moiyafa.” \p \v 8 Idu ini mokena veifategasa nikaiteyo, “Ya mokena vari gira keika aededi vene, beika resi ya kaya nidodi rededi beredi koina\f + \fr 16.8 \fq koina; \ft bura bedakai \fq de moiyadi \ft nufa.\f* dada? \v 9 Ya bi toga veifatededi ba ide? Ya bi mokededi ba ide, mina beredi bado 5 mina vene 5,000 rofu, ma foroka gokaisanu moi vata baeyadi? \x + \xo 16.9 \xt Mt 14.17–21\x* \v 10 Ma beredi bado 7 vene 4,000 rofu foroka gokaisanu moi vata baeyadi?\x + \xo 16.10 \xt Mt 15.34–38\x* \v 11 Gokai resi yi adari ufatena de redo na bi beredi dada de nida? Idu Pharisee vene ma Sadducee vene di yeast rofu bi ya kaya ya kaya nari rei mona refa!” \p \v 12 Minari mamo diba niyadi ina bi beredi yeast dada de ni diba regamo, idu Pharisee vene ma Sadducee vene di oteimana ago rofu. \s1 Peter yaku Iesu vei mama reyo \r (Mk 8.27–30; Lk 9.18–20) \p \v 13 Kamini Iesu Caesarea Philippi gagani baesi ini usi dina vene nikaiteyo, “Amiye yaku nidedi Amiye di mida bi kaere, vo nidedi?” \p \v 14 Ye nikabai reyadi, “Be yaku nidedi bi John Baptist, be yaku nidedi bi Elijah, ma be yaku nidedi bi Jeremiah o Sei di ago niyo amiye yokoi.”\x + \xo 16.14 \xt Mt 14.1–2; Mk 6.14–15; Lk 9.7–8\x* \p \v 15 Ma nikaiteyo, “Idu ya yaku nidedi na bi kaere?” \p \v 16 Ye Simon Peter nikabai resi niyo, “Ya bi Keriso, toga amedo Sei di mida.”\x + \xo 16.16 \xt Jn 6.68–69\x* \p \v 17 Ma Iesu yaku nikabai reyo, “Ya Simon, Jonah di mida, ya bi buni tora gade moiyo, adina mina bi amiye yaku ya rofu de niokuyadi, idu nai Baba omari amedo yaku ya maro. \v 18 Ma ya nida yi roka bi Peter,\f + \fr 16.18 \fk Peter: \ft Ini adina bi \fq fore.\f* ma mina fore fafau nai dubu akugida, ma muyena vene di amena sana di vava yaku ka ebu rena de rego. \v 19 Sei di ourefeidena amena sana omari di \it ki\it* bi ya magida; ma beika konori goro rigiya bi omari ka goro rigo, ma beika konori eyounegiya bi omari ka eyounego.”\x + \xo 16.19 \xt Mt 18.18; Jn 20.23\x* \p \v 20 Mina usi ini usi dina vene ago maro bi amiye yokoi ga nioteimaragane ina bi Keriso. \s1 Iesu ini esika esika ma muyena sina niyo \r (Mk 8.31—9.1; Lk 9.21–27) \p \v 21 Mirona itua baeyori, ini usi dina vene rofu nirorotari regi kora reyo, ina bi Jerusalem ri bosi tora vene, Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene, ma ago gira oteimana vene di esika esika tau moiyaine, ma umuyegedi ma gabi meda regodenuri dudusa dadi rae rego. \p \v 22 Kamini Peter yaku moi etagae risi besenai ago magi kora resi niyo, “Varika amiye, Sei mina biri riyaine; makai bi toga ya rofu vata ga niyaine!” \p \v 23 Idu kero resi ina rofu niyo, “Satani, nai fufuta rofu di! Ya bi yabo daru kana nai ida gana rido, adina ya bi Sei di mokena kana de moisa, idu amiye di mokena moisa.” \p \v 24 Resi ini usi dina vene rofu niyo, “Kaere amiye ini ura bi na usi digo vonisi, bi ina kaya toto nisi ini satauro moisi na usi baeyaine.\x + \xo 16.24 \xt Mt 10.38; Lk 14.27\x* \v 25 Adina kaere ini vegu moi gira rigi ura rego, bi de moigo, idu kaere na dada ini vegu youfeidego, bi moigo.\x + \xo 16.25 \xt Mt 10.39; Lk 17.33; Jn 12.25\x* \v 26 Adina beika buni bi amiye yokoi mina kono tora noibanuri baku resi ini vegu eyarego? O ini vegu dada bi beika dairi mago? \v 27 Ini adina Amiye di mida bi ini naivo naivo vima tausa ini Baba di vabarari desi amiye neinei ini beika reyadi kana ini obini mago.\x + \xo 16.27 \xt Ps 62.12; Mt 25.31; Rom 2.6\x* \v 28 Rama ya nida, ya bedakai minari bi de muyegedi bogo Amiye di mida Sei di ourefeidena amena sana nufa dego mina vegedi mamo.” \c 17 \s1 Iesu di roaita idana niyo \r (Mk 9.2–13; Lk 9.28–36) \p \v 1 Kamini meda 6 koina niyori Iesu yaku Peter, James ma ini dubuini John afesi omuna tora yokoiri inaike maka boyadi.\x + \xo 17.1 \xt 2 Pet 1.17–18\x* \v 2 Mironari ina vene di nemokori ini roaita idana niyo. Ini seira bi meda kana kikiyo, ma ini varuka bi vabara kana feyo kamanika iniye niyo. \v 3 Ma Moses ma Elijah ina rofu ogau nisi Iesu sa sina nigamadi. \v 4 Ye Peter yaku niyo, “Varika amiye, bi buni una bi minari! Ye ya ura regiya vonisi, bi minari karaga regode akugida\f + \fr 17.4 \fq akugida; \ft bura bedakai \fq akugifa \ft nufa.\f*—yokoi bi yi, yokoi bi Moses di, ma yokoi bi Elijah di.” \p \v 5 Mina nigamori, seuya vabara kama resi ina vene bou riyo ma ago goroka mina seuya gutuna desi niyo, “Mina bi nai uka maida Mida, kaere ina rofu ada tora reida—ina bi neidefa!”\x + \xo 17.5 \xt Gen 22.2; Deut 18.15; Ps 2.7; Is 42.1; Mt 3.17; 12.18; Mk 1.11; Lk 3.22\x* \p \v 6 Ini usi dina vene mina neideyadiri, ori resi ini seira kono rofu aesi raudai reyadi. \v 7 Ma desi avaka moisi niyo, “Ori ga resi dadifo!” \v 8 Ma dadisi ne odoro reyadiri, amiye yokoi de veyadi idu Iesu maka. \p \v 9 Ye omuna degamadiri, Iesu yaku ago gira magamo, “Mina yaduka kana veyadi bi amiye ga nifa, bogo Amiye di mida bi muyenari gutuna dadi rae rego mamo.” \p \v 10 Kamini ini usi dina vene yaku nikaiteyadi, “Ye beika resi ago gira oteimana vene yaku nidedi Elijah siko deyaine?”\x + \xo 17.10 \xt Mal 4.5\x* \p \v 11 Ye nikabai reyo, “Rama Elijah siko desi beika tau dudusa moi dogo rei mona rego. \v 12 Idu ya nida, Elijah bi sena deyo, idu vei mama de resi ini beika mokeyadi kana ina rofu reyadi. Ye Amiye di mida ka ini vanari esika moigo.”\x + \xo 17.12 \xt Mt 11.14\x* \p \v 13 Mina resi usi dina vene vei mama reyadi ina bi John Baptist nigika niyo. \s1 Iesu yaku rumana mida vima no nufa moi buni riyo \r (Mk 9.14–29; Lk 9.37–43a) \p \v 14 Kamini amiye tau gade rofu baeyadiri, amiye yokoi baesi Iesu di budari ini efuka imisi \v 15 niyo, “Varika amiye, nai mida rofu iriyeduka re, adina bi ada gauka amiye ma esika esika tora gade moido. Adina uru tau gade ita mokari ma koruri keto redo. \v 16 Ye yi usi dina vene rofu afei baeyaka, idu moi buni rina anua reyadi.” \p \v 17 Ma nikabai reyo, “Ya gua mokena vari gira de aena ma mokena no vene, gokaisanu ari doba yasa amegida? Meda gokaisanu yasa moimai regida? Na rofu afei baefo!” \v 18 Ye vima no besenai ago maro ma yakuyo ma mina meda nemokori maka mina mida moi buni riyo. \p \v 19 Mina usi ini usi dina vene sui dudu Iesu rofu baesi nikaiteyadi, “Beika resi bi meki rena anua reyafa?” \p \v 20 Ye nikabai reyo, “Yi mokena vari gira aena bi keika\f + \fr 17.20 \fq keika; \ft bura bedakai \fq koina \ft nufa.\f* dada. Adina rama ya nida, yi mokena vari gira aena bi \it mastadi\it* di yoya kana vonisi, bi yomina omuna rofu nigedi, ‘Ya kaya mironari etagae ri,’ vo nigediri, mina omuna minari gutuna rekirei bogo. Ye beika yokoi ya rofu bi anua regedi!”\f + \fr 17.20 \ft Bura bedakai ka nanaka 21 nufa: \fv \ft 21\+fv* \fq Idu mina kana bi usa usa nina ma iruku oyo rena maka meki regi anua regika; yokoi be bi de \ft (Mk 9.29 baku re).\f*\x + \xo 17.20 \xt Mt 21.21; Mk 11.23; 1 Cor 13.2\x* \s1 Iesu dudusa ini muyena rofu niogau reyo \r (Mk 9.30–32; Lk 9.43–45) \p \v 22 Galilee ri egogo reyadiri,\f + \fr 17.22 \fq egogo reyadiri; \ft bura bedakai \fq amegamadiri \ft nufa.\f* Iesu yaku ina vene rofu niyo, “Amiye di mida bi amiye di vanari siri regika kaira niyo ma \v 23 umuyegedi ma meda regodenuri dadi rae rego.” \p Ye ini usi dina vene iriyeduka yaku no niyadi. \s1 Sei nivakena yava di takesi mana \p \v 24 Iesu ini usi dina venesa Capernaum ri okiyadiri, bi Sei nivakena yava di takesi butu rena vene Peter rofu baesi nikaiteyadi, “Yi oteimana amiye bi Sei nivakena yava di takesi mado ba ide?”\x + \xo 17.24 \xt Ex 30.13; 38.26\x* \p \v 25 Ina yaku niyo, “Yo.” \p Peter yava ideri baeyori, Iesu ina siko ago niyo, “Simon beika mokeisa? Kono di kini bi ini davana ma takesi bi kaere rofu butu rededi—iniye di ini amiye rofu ba amiye bedakai rofu?” \p \v 26 Ma nikabai reyo, “Amiye bedakai rofu.” \p Ye ina rofu niyo, “Makai bi ini amiye rofu bi de moigedi. \v 27 Makai bi buni de mina vene di uka bi moi kenoka renadi, ye moka daidai torari nesi yi kimai makugiya. Ouresi oyena moigiya mina moisi ini vena moi rafo resi siriva fore baku regiya. Mina moisi nai ma yi kana bi mina fore ina vene magiya.” \c 18 \s1 Kaere bi tora iniye? \r (Mk 9.33–37; Lk 9.46–48) \p \v 1 Mina meda nemokori, Iesu ini usi dina vene baesi nikaiteyadi, “Sei di ourefeidena amena sana omari kaere bi tora iniye?”\x + \xo 18.1 \xt Lk 22.24\x* \p \v 2 Ye mida keika yokoi raka nisi ini fogori moi are resi \v 3 niyo, “Rama ya nida, ya bi diya vegu no gedu masi mida keika kana nigedi vonisi, bi toga Sei di ourefeidena amena sana omari dui de regedi.\x + \xo 18.3 \xt Mk 10.15; Lk 18.17\x* \v 4 Mina dada kaere mina mida kana iniye moi ave nigo, bi Sei di ourefeidena amena sana omari tora iniye. \v 5 Ma kaere yaku nai roka dudu mida yokoi makai kana moi dui rego, bi na moi dui rego. \s1 Vegu no rofu uka maina regika nivena \r (Mk 9.42–48; Lk 17.1–2) \p \v 6 “Idu kaere amiye mina mida keika keika yokoi kaere bi mokena vari gira na rofu aedo, bi mina mida ourefeidego vonisi, ma vegu no rego, bi kaunava tora moigo. Bi buni bi witi utei rena di fore tora ini kuriri ukita resi davara di moka tobori makugo ma koru irigo. \v 7 Gokai no iniye iniye mina kono vene rofu bi vegu no fafau uka maina regika nivedo! Mina vegu no fafau uka maina regika bi baebigo, idu gokai no iniye iniye mina amiye rofu kaere ina rofu moi baedo bi! \p \v 8 “Ye yi vana o yi yuka yaku ya moi vegu nori ourefeidego vonisi, nugai maku! Makai bi buni, vana yokoi maka nufa o yuka kevo nufa, vegu buni dui regiya ma buni de, vana o yuka remanu nufa toga toga vaido ita mokari ya makugo.\x + \xo 18.8 \xt Mt 5.30\x* \v 9 Ma yi nemoko yaku ya moi vegu no rofu ourefeidego vonisi, kini biyoka resi maku! Makai bi buni ya rofu vegu buniri nemoko yokoi maka nufa dui regiya, ma buni de nemoko remanu nufa ita mokari makugo.\x + \xo 18.9 \xt Mt 5.29\x* \s1 Mamoe boiyo reyo di mokena ago \r (Lk 15.1–7) \p \v 10 “Vei mona refa ya bi mina mida keika keika yokoi rofu gedu ga mafo. Adina bi ini nari rededi naivo naivo vima omari toga nai Baba omari amedo amiye di seira vegasa amededi.\f + \fr 18.10 \ft Bura bedakai ka nanaka 11 nufa: \fv \ft 11\+fv* \fq Adina Amiye di mida bi boiyo reyadi vene moi vegu rigika rofu deyo \ft (Lk 19.10 baku re).\f* \p \v 12 “Ya beika mokededi bi buni? Amiye yokoi ini mamoe 100 nufa vonisi, ma yokoi bi feresi digo, ina bi mina 99 omuna ikau feresi mina yokoi maka boiyo reyo maina de digo ba? \fig Mamoe yokoi maka boiyo reyo.|src="BK00005B.tif" size="span" ref="18.12" \fig* \v 13 Rama ya nida, mina baku rego vonisi, bi mina 99 de diyadi rofu ada de rego, idu mina yokoi maka rofu ini ada rego bi tora iniye. \v 14 Ye yi\f + \fr 18.14 \fq yi; \ft bura bedakai \fq nai \ft nufa.\f* Baba omari amedo amiye ina ura de mina mida keika keika yokoi bi boiyo reyaganedi. \s1 Yi usika ourena kaere vegu no redo \p \v 15 “Yi usika ourena ya rofu\f + \fr 18.15 \fq ya rofu; \ft bura bedakai mina ago nufa de.\f* vegu no rego vonisi, bi bosi ya remanu di utari maka oteima ini beika no reyo bi. Ya neidego vonisi, bi yi usika ourena di uka moi dairiyo.\x + \xo 18.15 \xt Lk 17.3\x* \v 16 Idu de ya neidego vonisi, amiye yokoi o remanu yasa afei bo, ye ya yaku beika ago noibanu nigiya bi mina ninegau rena amiye remanu o regode ago nisi noibanu dabi risi nigedi.\x + \xo 18.16 \xt Deut 19.15\x* \v 17 Idu ina vene di ago de neidego vonisi, bi ekalesia vene nifo. Ye ekalesia vene di ago ka de neidego vonisi, bi yi mokenari ofa sei nivakedo amiye\f + \fr 18.17 \fk ofa sei nivakedo amiye: \ft Greek agori mina bi \fq tutubena idana amiye.\f* kana o fore butu redo amiye kana ya dada nigo. \s1 Biri rina ma eyounena \p \v 18 “Rama ya nida, beika konori goro rigedi, bi omari ka goro rigo, ma beika konori eyounegedi, bi omari ka eyounego.\x + \xo 18.18 \xt Mt 16.19; Jn 20.23\x* \p \v 19 “Dudusa ya nigida, beika tau ya remanu konori uka yokoi maka nisi usa nigedi bi, nai Baba omari yaku ya rofu rego. \v 20 Adina goinari amiye remanu o regode nai rokari egogo regedi, na bi inasa mironari.” \s1 Vegu no de koite makuna moimai rei tavoi redo amiye \p \v 21 Mina usi Peter bi Iesu rofu baesi nikaiteyo, “Varika amiye, nai usika ourena vegu no na rofu rego, bi uru gokaisanu ini vegu no moi erufugida? Uru 7 ba?”\x + \xo 18.21 \xt Lk 17.3–4\x* \p \v 22 Nikabai resi niyo, “Ya nida, uru 7 de, idu uru 70 x 7\f + \fr 18.22 \fq 70 x 7; \ft o uru 77.\f* moi erufugiya,\x + \xo 18.22 \xt Gen 4.24\x* \v 23 adina Sei di ourefeidena amena sana omari bi kini yokoi yaku ini moimai rei tavoi rededi vene rofu ini fore moiyadi mina moi rorobo rigi reyo kana. \v 24 Mina moi rorobo rigi kora reyori, amiye yokoi kaere bi \it talent\it*\f + \fr 18.24 \fk talent: \ft Mina bi moimai redo amiye di davana 15 lagani ideri besa kana. \f* fore 10,000 moiyo mina ina rofu moi dui reyadi. \v 25 Ina bi beika fore moiyo, bi mai dairina vana tumu niyo dada, varika amiye yaku niyo, iniye, ini rema, ini mida ma ini gugura tau inasa mina sero resi ini beika fore moiyo kana mina moi dairiyainedi riyo. \v 26 Ye mina moimai rei tavoi redo amiye yaku ini budari efuka meimisi usa niyo, ‘Na toro re, yi fore moiyaka bi tau vakoi ya mai dairigida!’ \v 27 Ini varika amiye yaku iriyeduka resi ini beika fore moiyo kana ga moi dairiyainedi nisi feresi diyo. \p \v 28 “Idu mina amiye yakugasa ini vakoi moimai rei tavoi redo amiye yokoi baku reyo kaere bi ina rofu 100 \it denarius\it*\f + \fr 18.28 \fk denarius: \ft Mina bi fore yokoi; bi moimai redo amiye di meda yokoi di davana kana. \f* fore moiyo. Mina amiye di bauye moi gira reyo ma asa imitoto reyo. Ma niyo, ‘Beika fore na rofu moiyo bi na ma!’ \v 29 Ye ini vakoi moimai rei tavoi redo amiye bi\f + \fr 18.29 \ft Bura bedakai ka \fq ini yuka rofu \ft nufa.\f* ini efuka konori meimisi usa niyo, ‘Na toro re, yi fore\f + \fr 18.29 \ft Bura bedakai ka \fq tau noibanu \ft nufa.\f* moiyaka bi ya rofu moi dairigida!’ \v 30 Idu ina bi ura de resi bosi mina amiye bi moi diburari aeyo bogo ini fore moiyo mina mago mamo. \v 31 Ini vakoi moimai rei tavoi rededi vene yaku beika vata niyo mina veyadiri, ini uka kenoka reyadi ma boyadi ini varika amiye beika tau vata niyo mina nioteimaradi. \v 32 Kamini ini varika amiye yaku mina moimai rei tavoi redo amiye raka nisi niyo, ‘Ya bi moimai rei tavoi redo amiye no! Yi beika fore tau vakoi moiyo bi na rofu usa niyo dada ferei tavoi reyaka. \v 33 Ma na yaku ya rofu iriyeduka reyaka kana yi vakoi moimai rei tavoi redo amiye rofu bi regiya vo niyo ba ide?’ \v 34 Ma ini varika amiye gubuyo resi dibura nari rededi vene di vanari aeyo bogo ini fore moiyo moi dairi mai vau rego mamo.” \p \v 35 “Ye yi usika ourena neinei ini vegu no yi uka dudu de moi erufugedi vonisi, makai nai Baba omari ka ya vene rofu rego.” \c 19 \s1 Iesu yaku rema mesi ferena di ago oteimaro \r (Mk 10.1–12) \p \v 1 Kamini Iesu mina sina nigamo koina niyori, Galilee feresi Jordan koru di berou eta rofu Judea gaganiri boi neyo. \v 2 Ye amiye tau gade ina usi boyadi ma mironari moi buni riyo. \p \v 3 Ye Pharisee vene ini uka maina regika nivegi ina rofu baesi nikaiteyadi, “Rumana yaku ini rema mesi ferego bi ago gira ukero vau rido ba ide, deda vegu o mokena dada?” \p \v 4 Ma Iesu nikabai reyo, “Bura be veyadi ba, ini adinari gutuna Riyo amiye yaku bi rema ma rumana riyo?\x + \xo 19.4 \xt Gen 1.27; 5.2\x* \v 5 Ka niyo, ‘Mina dada rumana ini nono baba feresi etagae rigo ini remasa roaita gogo nigedi.’\f + \fr 19.5 \fk rumana ini nono baba feresi...: \ft Mina bi Jew vene di toutou kana.\f*\x + \xo 19.5 \xt Gen 2.24\x* \v 6 Ye ina bi dudusa remanu de, idu yokoi maka nigedi. Mina dada beika Sei yaku moi gogo resi moi yokoi maka riyo, bi amiye yaku ga moi etagae riyagane.” \p \v 7 Ye nikaiteyadi, “Ye beika resi Moses bi rumana yaku ini rema ferena fefa masi nifeideyainedi mina ago gira maro?”\x + \xo 19.7 \xt Deut 24.1–4; Mt 5.31\x* \p \v 8 Ma nikabai reyo, “Moses yaku bi yi rema nifeidefo vo niyo, ini adina yi uka gira kiki dada. Idu ini adinari gutuna bi makai de. \v 9 Idu ya nida kaere amiye ini rema koa de reyo ma ina yaku nifeidesi rema bouna mego, bi koa rego.”\x + \xo 19.9 \xt Mt 5.32; 1 Cor 7.10–11\x* \p \v 10 Ini usi dina vene yaku niyadi, “Rema rumana di ida bi makai vonisi, bi mena de rebigedi bi buni.” \p \v 11 Ye nikabai reyo, “Mina ago bi amiye tau yaku bi de moigedi, idu kaere maro vene yaku maka. \v 12 Adina rumana be bi mena anua rededi, adina be bi makai vata niyadi dada; be bi makai amiye riyadi dada; ma be bi makai iniye riyadi, Sei di ourefeidena amena sana oma rofu dada. Kaere mina ago neidegasa moigo vonisi, buni bi moiyaine.” \s1 Iesu mida keika keika buni tora gade maro \r (Mk 10.13–16; Lk 18.15–17) \p \v 13 Mina ituari be vene yaku mida keika keika ina rofu afei baeyadi, ini vana ina fafau aesi usa usa niyainedi dada, idu ini usi dina vene yaku nivaiyadi. \v 14 Idu niyo, “Mida keika keika bi ferefo kumo na rofu baeyagane; ga meki refo, adina Sei di ourefeidena amena sana omari bi mina kana vene di.” \fig Mida keika keika bi ferefo kumo na rofu baeyagane.|src="DN00413B.tif" size="span" ref="19.14" \fig* \p \v 15 Ye ini vana ina fafau aesi mina sana feresi diyo. \s1 Amiye ruaka gugura tau nufa \r (Mk 10.17–31; Lk 18.18–30) \p \v 16 Ma amiye yokoi ina rofu baesi nikaiteyo, “Oteimana amiye,\f + \fr 19.16 \ft Bura bedakai ka \fq buni \ft nufa.\f* beika vegu buni regida bi toga toga ameibobina vegu moigida?” \p \v 17 Ma Iesu yaku niyo, “Beika resi buni vo nigasa na nikaiteisa?\f + \fr 19.17 \fq vo nigasa na nikaiteisa \ft bura bedakai \fq na vo nisa \ft nufa.\f* Amiye yokoi maka bi buni.\f + \fr 19.17 \fq maka bi buni; \ft bura bedakai \fq de bi buni; Sei maka bi buni \ft nufa.\f* Ya ura reisa mina vegu buni dui regiya vonisi, bi ago gira neidegasa rebi.” \p \v 18 Ma nikaiteyo, “Goina?”\x + \xo 19.18 \xt Ex 20.13–16; Deut 5.17–20\x* \p Ye nikabai reyo, “Amiye umuyena ga re; koa ga re; duma duma ga re; amiye di vegu fafau ofa ofa ago ga ni; \v 19 yi nono baba emagui re; ma ya kaya uka maisa kana, yi atafu amedo amiye uka ma.”\x + \xo 19.19 \xt Ex 20.12; Lev 19.18; Deut 5.16\x* \p \v 20 Mina godua yaku niyo, “Mina kana vegu ago tau vakoi\f + \fr 19.20 \ft Bura bedakai ka \fq na bi keika gutuna \ft nufa.\f* neidegamaka, ye goina be bi regida?” \p \v 21 Ma nikabai reyo, “Ya ura rorobo iniye nigiya vonisi, bosi yi gugura sero resi ini fore irava vene masi yi gugura buni bi omari baku regiya, ye na usi bae.” \p \v 22 Idu mina godua mina ago neidesi ini uka yarena iniye reyo ma dadisi diyo, adina ina bi gugura tau gade nufa. \p \v 23 Ye ini usi dina vene rofu niyo, “Rama ya nida: gugura tau gade amiye yaku Sei di ourefeidena amena sana omari dui rena bi gira iniye. \v 24 Dudusa nida: kamelo yaku niduru nemokori dui rego bi aita, idu gugura tau gade amiye yaku Sei di ourefeidena amena sanari dui rena bi gira iniye.” \p \v 25 Ye ini usi dina vene mina ago neidegasa tururu iniye resi nikaiteyadi, “Makai bi kaere moi vegu rigo?” \p \v 26 Ma vesi niyo, “Amiye yaku mina bi anua regedi, idu Sei rofu tau noibanu rena bi aita iniye.” \p \v 27 Kamini Peter nikabai reyo, “Ve kumo, uni beika baika tau vakoi feresi ya usi diyafa! Ye bi beika moigifa?” \p \v 28 Ma Iesu yaku ina vene rofu niyo, “Rama ya nida, kono beika tau moi ruaka rigedi medari, Amiye di mida ini vabara di ourefeidena amena fata fafau ameinu regori, ya kaere na usi diyadi ka makai ourefeidena amena fata 12 fafau ameinu resi Israel vene di rubu 12 ourefeidegedi.\x + \xo 19.28 \xt Mt 25.31; Lk 22.30\x* \v 29 Ma kaere ini yava o usika ourena, o nono baba,\f + \fr 19.29 \ft Bura bedakai ka \fq o rema \ft nufa.\f* o mida, o kono nai roka dada fereyadi, bi tau 100 kana besa ma toga toga ameibobina vegu moigo. \v 30 Idu amiye tau gade kaere bi ourededi vene bi gabi nigedi, ma gabi nidedi vene yaku ouregedi.\x + \xo 19.30 \xt Mt 20.16; Lk 13.30\x* \c 20 \s1 Waini meko murori moimai rededi vene \p \v 1 “Adina Sei di ourefeidena amena sana omari bi kono amiye yokoi kana, kaere uriyaku niyori ini waini meko muro rofu amiye moimai reyaganedi omagi boyo. \v 2 Ina venesa uka yokoi maka niyadi \it denarius\it* yokoi moigedi mina mago. Mina usi bi ini waini murori nifeideyo. \v 3 Meda nemoko 9:00 ri bosi maketi sanari amiye be bi are rei tavoi tavoi regamadi ma vesi \v 4 ina vene rofu niyo, ‘Ya vene ka bosi nai waini murori moimai regedi, ma na yaku fore beika bi rama ya magida.’ \v 5 Ye ina vene boyadi. Dudusa meda nemoko 12:00 ma meda nemoko 3:00 uriyenauri bosi ouresi reyo kana reyo. \v 6 Meda nemoko 5:00 kanari nesi veyo be are regasa amegamadi. Resi nikaiteyo, ‘Beika resi beika yokoi rena de mina meda doba are regasa amededi?’ \v 7 Ma nikabai reyadi, ‘Yokoi yaku moimai renadi vo de una niyadi dada.’ Ina yaku niyo, ‘Ya ka bosi nai waini meko murori moimai regedi.’\f + \fr 20.7 \ft Bura bedakai ka \fq ma beika bi buni moigedi \ft nufa.\f* \p \v 8 “Uriyenau niyori, waini muro biyaguna amiye yaku ini moimai ourefeidena amiye rofu niyo, ‘Moimai rededi vene raka nisi ini fore ma. Ouresi bi gabi moimai reyadi vene siko, ma bogo ouresi moimai reyadi rofu koina niyainedi.’\x + \xo 20.8 \xt Lev 19.13; Deut 24.15\x* \v 9 Moimai vene kaere bi meda nemoko 5:00 kana moimai regi kora reyadi neinei baesi ini \it denarius\it* yokoi maka moiyadi. \v 10 Ye, ouresi moimai reyadi vene baeyadiri, ini moke moke ina bi moi tora regedi vo niyadi. Idu ina tau vakoi ka \it denarius\it* yokoi maka moiyadi. \v 11 Mina moigasa waini meko muro amiye rofu mumugu nisi \v 12 niyadi, ‘Mina vene kaere bi gabi baeyadi bi meda nemoko yokoi maka moimai reyadi, idu uni fore kana maro—una kaere bi meda doba ma meda seiri moimai reyafa!’ \p \v 13 “Idu ina vene rofu nikabai reyo, ‘Asini, na bi ya rofu no yokoi de reyaka; ya meda yokoi maka di moimai fore dada moimai regiya di uka yokoi maka be reyafa ba? \v 14 Yi fore moisi di. Nai ura bi gabi moimai reyo amiye di fore magi reida ya maraka kana. \v 15 Mina bi nai fore; na bi nai ura beika regida bi, o ya bi na rofu maunu nisi nai buni reida dada ba?’” \p \v 16 “Ye gabi vene bi ouregedi, ma ourededi vene bi gabi nigedi.”\f + \fr 20.16 \ft Bura bedakai ka \fq adina amiye tau gade vo nido, idu keika keika bi auba redo \ft nufa.\f*\x + \xo 20.16 \xt Mt 19.30; Mk 10.31; Lk 13.30\x* \s1 Iesu ini muyena ago rofu uru regode niyo \r (Mk 10.32–34; Lk 18.31–34) \p \v 17 Kamini Jerusalem bogasa idau ini usi dina vene 12 moi etagae risi nana uyai regasa sina nimaro, \v 18 “Neidefa, una bi Jerusalem bogifa, ma Amiye di mida siri resi Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene ma ago gira oteimana vene rofu magedi. Ina vene yaku kota regedi bi muyeyaine, \v 19 resi tutubena idana vene di vanari aegedi ma nikurusi buburu vai resi satauro ikoko reyaganedi; idu gabi meda regodenuri dudusa dadi rae rego.” \s1 Nono di usa nina \r (Mk 10.35–45) \p \v 20 Kamini Zebedee di mida mida ini nonosa Iesu rofu baeyadi ma ini budari efuka meimisi ini beika ura rededi usa niyo. \p \v 21 Ma nikaiteyo, “Ya ura reisa bi beika?” \p Nikabai reyo, “Nai mida remanu bi yi ourefeidena amena sanari yokoi bi yi vana rama rofu ameinu reyaine ma yokoi bi enana rofu ameinu reyaine.” \p \v 22 Idu Iesu yaku nikabai reyo, “Ya beika usa nidedi bi ya ya toto. Na biyori irigida mina kana regedi ba?”\f + \fr 20.22 \ft Bura bedakai ka \fq Na babatiso reyo mina kana babatiso moigedi ba? \ft nufa.\f* \p Ye nikabai reyadi, “Mina bi buni regifa.” \p \v 23 Ma niyo, “Na biyori irigida kana irigedi,\f + \fr 20.23 \ft Bura bedakai ka \fq ma na babatiso reyo mina kana babatiso moigedi \ft nufa.\f* idu nai vana rama rofu ma enana rofu ameinu rena di vava bi na yaku de ya magida. Mina bi kaere kaere nai Baba yaku ina rofu dogo reyo maka.” \p \v 24 Ye amiye 10 mina neidesi uba dubuisa rofu gubuyo reyadi. \v 25 Idu Iesu yaku raka nisi niegogo resi niyo, “Ya ya diba tutubena idana vene di ourefeidena vene yaku ini vene fafau ini vava moi raga rededi, ma ini tora vene ini vava dudu beika vegu regedi amiye ini gabireri ago gira nidedi.\x + \xo 20.25 \xt Lk 22.25–26\x* \v 26 Ye yi fogori bi makai de; idu kaere yi fogori ini ura tora nigo vonisi, ina bi yi naivo rena amiye nigo;\x + \xo 20.26 \xt Mt 23.11; Mk 9.35; Lk 22.26\x* \v 27 ma kaere yi fogori ouregi ura redo, bi yi moimai rei tavoi redo amiye nigo— \v 28 Amiye di mida deyo kana, diya amiye yaku naivo regedi, idu amiye di naivo regi ma ini vegu magi, amiye tau di vegu no reyadi voi regika.” \s1 Iesu ne taufa amiye remanu moi buni riyo \r (Mk 10.46–52; Lk 18.35–43) \p \v 29 Kamini Jericho feresi yakuyadiri, amiye tau gade usi boyadi. \v 30 Ne taufa amiye remanu bi ida seriri amegasa Iesu bae bodo neidesi raka niyadi, “Varika amiye, David di tutubena, una iriyeduka re!” \p \v 31 Idu amiye tau gade yaku emaradi babo niyagane vo niyadi, idu besa raka niyadi, “Varika amiye, David di tutubena, una iriyeduka re!” \p \v 32 Ye Iesu are resi raka nisi niyo, “Ya ura rededi bi na yaku beika ya rofu regida?” \p \v 33 Nikabai reyadi, “Varika amiye, una ura resifa bi dudusa gagani vegifa!” \p \v 34 Mina resi ina vene rofu iriyeduka resi ini nemoko avaka moiyo ma evade dudusa gagani veyadi ma ina usi boyadi. \c 21 \s1 Iesu kini kana Jerusalem ri dui reyo \r (Mk 11.1–11; Lk 19.28–40; Jn 12.12–19) \p \v 1 Kamini Jerusalem ri bae ekaira resi Bethphage,\f + \fr 21.1 \fq Bethphage; \ft bura bedakai \fq Bethsphage \ft nufa.\f* \it Olive\it* yabo di omuna adinari boyadiri, Iesu bi ini usi dina amiye remanu nifeidesi \v 2 niyo, “Rautu yokoi yi buda rofu boi nefa. Mina sanari evade boi okigasa donkey ini midasa ukita riyadi baku regedi. Younesi na rofu moi bae defa. \v 3 Ye amiye yokoi yaku ago ya nigo vonisi, bi nifa, ‘Varika amiye yaku ura redo’; ma minari evade nifeidego.” \p \v 4 Mina\f + \fr 21.4 \ft Bura bedakai ka \fq tau \ft nufa.\f* vata niyo, bi beika Sei di ago niyo amiye yaku niyo bi bae rama aeyo: \q1 \v 5 “Zion di vefa nifa,\x + \xo 21.5 \xt Zech 9.9\x* \q2 Vefa, yi kini ya rofu baedo! \q1 Ave nisi donkey fafau \q2 ma ini rumana mida fafau amesi baedo mini.” \p \v 6 Ye ini usi dina vene feresi niyo kana reyadi: \v 7 donkey ini midasa moi bosi ini fafau rina varuka fafau youyadi ma Iesu keu riyo. \v 8 Ma amiye tau gade gade yaku ini fafau rina varuka idau ibu reyadi ma be bi yabo teteka nugasi idau ibu reyadi. \v 9 Kamini amiye tau gade fogori be bi ouregamadi ma be bi usi digamadi ma raka nigamadi, “David di tutubena di roka moi odoro ri!\f + \fr 21.9 \fk roka moi odoro ri: \ft Greek agori mina bi \+tl hosanna\+tl*.\f* Sei buni tora gade mado, kaere bi Varika amiye di rokari baedo! Sei oma odoro iniyeri di roka moi odoro ri!”\x + \xo 21.9 \xt Ps 118.25, 26\x* \p \v 10 Mina usi Jerusalem ri okiyo ma taoni vene noibanu bi kenoka resi nikaiteyadi, “Mina bi kaere?” \p \v 11 Ye mina amiye tau gade yaku niyadi, “Mina bi Iesu, Sei di ago niyo amiye Nazareth taoni Galilee gagani rofu.” \s1 Iesu yaku Sei nivakena yavari boyo \r (Mk 11.15–19; Lk 19.45–48; Jn 2.13–22) \p \v 12 Kamini bi Sei nivakena yava dui resi bi sero rena vene ma voi rena vene tau gade umeki rei feideyo. Fore senesi rena vene di teiboro ma pune erena sero rena vene di amena fata moi evairo reyo. \v 13 Resi niyo, “Sena bura reyo, ‘Nai yava bi usa usa nina yava vo nigedi,’ idu ya vene yaku duma duma vene di sui nina yava kana reyadi!”\x + \xo 21.13 \xt Is 56.7; Jer 7.11\x* \p \v 14 Ye Sei nivakena yavari ne taufa ma yuka no vene ina rofu baeyadi ma moi buni rigamo. \v 15 Idu Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene ma ago gira oteimana vene yaku mina beika buni buni regamo ma mida mida yaku Sei nivakena yava ideri raka nigamadi, “David di tutubena di roka moi odoro ri!” mina veyadiri, bi gubuyo resi \v 16 nikaiteyadi, “Beika nidedi bi neideisa ba?”\x + \xo 21.16 \xt Ps 8.2\x* \p Nikabai reyo, “Yo neideida; ye ya bi bura veyadi ba, ‘Ya yaku mida mida ma kakua yi roka moi odoro rigi oteimaradi’?” \p \v 17 Kamini ina vene feresi taoni yakusi Bethany urana diyo. Mina urusa mironari vareyo. \s1 Iesu yaku fuka yabo kiraini niyo \r (Mk 11.12–14, 20–24) \p \v 18 Uriyaku gorogoro taoni bogasa rauna reyo. \v 19 Ye idau fuka yabo vesi atafu baeyo, idu iye roena baku resi niyo, “Ya bi toga toga meko ga vare!” Minari maka mina yabo abiye niyo. \p \v 20 Ye ini usi dina vene mina vesi tururu regasa nikaiteyadi, “Gokai resi mina fuka yabo bi evade abiye niyo?” \p \v 21 Ye nikabai reyo, “Rama ya nida, yi mokena vari gira aesi mokei itu de regedi vonisi, na yaku mina fuka yabo rofu reyaka kana maka de regedi, idu mina omuna rofu ka nigedi vonisi, ‘Ya kaya dadisi moka daidai tora ideri you,’ ma makai vata nigo.\x + \xo 21.21 \xt Mt 17.20; 1 Cor 13.2\x* \v 22 Ye mokena vari gira aegedi vonisi, beika baika tau rofu usa usa nigedi bi moigedi.” \s1 Iesu di vava di nikaitena \r (Mk 11.27–33; Lk 20.1–8) \p \v 23 Kamini Sei nivakena yavari dui resi oteimagamori, Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene ma tora vene ina rofu baesi nikaiteyadi, “Beika vava dudu mina vegu reisa? Ma kaere yaku mina vava ya maro?” \p \v 24 Ma nikabai resi niyo, “Nai nikaitena ka bi yokoi maka. Na nikabai regedi vonisi, ya ka nigida beika vava dudu mina vegu reida. \v 25 John di babatiso rena di vava bi goinari gutuna baeyo? Oma gutuna ba amiye gutuna?” \p Ye iniye iniye nidodi resi niyadi, “Ye ‘Oma gutuna,’ nigifa vonisi, una nikaitego, ‘Ye beika resi ina rofu mokena vari gira de aeyadi?’ \v 26 Idu ‘Amiye gutuna,’ nigifa vonisi, una bi amiye tau rofu ori resifa, adina ina tau vakoi mokededi John bi Sei di ago niyo amiye yokoi.” \v 27 Ye nikabai reyadi, “Una una toto.” \p Ma niyo, “Na yaku ka makai de ya nigida na bi beika vava dudu mina vegu reida bi. \s1 Uba dubuisa di mokena ago \p \v 28 “Ya beika mokededi? Amiye yokoi bi ini mida remanusa amegamadi. Ini ourena mida nesi niyo, ‘Gua nesi waini meko murori moimai re.’ \v 29 Idu nikabai reyo, ‘Na ura de reida,’ idu gabi ini mokena kero resi neyo. \v 30 Mina usi ini mida yokoi rofu nesi ouresi niyo kana niyo. Ma nikabai reyo, ‘Baba, negida,’ idu nena de reyo. \v 31 Goina bi ini baba di ura reyo?” \p Ina vene yaku nikabai reyadi, “Ourena yaku.” \p Dada Iesu yaku ina vene rofu niyo, “Rama ya nida, fore butu rededi vene ma koa rededi vene yaku siko Sei di ourefeidena amena sanari dui regedi ma ya bi gabi mamo. \v 32 Adina John bi mokena rorobo di ida ya oteimagika diyo ma ya bi ina rofu mokena vari gira de aeyadi; idu fore butu rededi vene ma koa rededi vene bi mokena vari gira aeyadi. Ma mina ka veyadi usi mokena kero de resi mokena vari gira de aeyadi.\x + \xo 21.32 \xt Lk 3.12; 7.29–30\x* \s1 Waini meko muro nari rena vene di mokena ago \r (Mk 12.1–12; Lk 20.9–18) \p \v 33 “Mokena ago yokoi neidefo: Yava biyaguna amiye yokoi bi waini meko muro varisi kota mina buru risi waini meko itei rina di kono ruba goesi ota rina vene di fata risi muro nari rena vene be ini nanaka moigika nimasi yava ika oto diyo.\x + \xo 21.33 \xt Is 5.1–2\x* \v 34 Mina usi butu rena di meda okiyori, ini moimai rei tavoi rededi vene bi muro nari rena vene rofu nifeidesi ini waini meko butu reyadi moiyaganedi. \v 35 Idu mina moimai rei tavoi rededi vene moi gira reyadi; yokoi bi ubobo reyadi, yokoi bi umuyeyadi ma yokoi bi fore dudu uyadi. \v 36 Kamini dudusa ini moimai rei tavoi rededi vene be nifeideyo, ouresi kana de, idu gua bi besa, ma muro nari rededi vene yaku ouresi reyadi kana reyadi. \v 37 Ye gabi koukou bi ini mida nifeidesi niyo, ‘Nai mida bi matagini regedi.’ \v 38 Idu muro nari rededi vene yaku mida vesi iniye iniye niyadi, ‘Mina bi muro biyaguna amiye nigo. Nesi umuyesi beika baika ini baba yaku ferego bi moinadi!’ \v 39 Ye moi gira resi waini meko di muro etofarori makusi umuyeyadi. \p \v 40 “Mina dada waini meko muro di biyaguna amiye baegasa mina muro nari rededi vene rofu bi gokai beika be rego?” \p \v 41 Ina vene yaku nikabai reyadi, “Mina no vene bi umuyei mona resi ini waini meko muro bi nari rededi vene be ini nanaka moigika nimago, ina kaere yaku butu rena meda okigori ini waini meko magedi.” \p \v 42 Iesu niyo, “Ya bi toga Sei di agori bura veyadi ba?\x + \xo 21.42 \xt Ps 118.22–23\x* \q1 ‘Yava akuna vene moi kekevata uyadi fore \q2 bi yava moi gira redo fore iniye niyo. \q1 Mina bi Varika amiye yaku reyo; \q2 ma uni nemokori bi buni vayavaya!’ \p \v 43 “Mina dada ya nida, Sei di ourefeidena amena sana bi ya rofu moi etagae risi gagani vene yokoi mago kaere yaku ini vegu buni rebigedi. \v 44 Ma kaere mina fore fafau keto rego bi uratoku vau rego, ma mina fore kaere fafau yarego bi mina amiye foyoma rego ma budoka nigo.”\f + \fr 21.44 \ft Bura bedakai nanaka 44 nufa de (Lk 20.18 baku re).\f* \p \v 45 Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene ma Pharisee vene yaku ini mokena ago neidegasa diba niyadi ina vene fafau nigamo, \v 46 ye moi gira regika ida maina reyadi, idu amiye tau gade rofu ori reyadi, mokegamadi ina bi Sei di ago niyo amiye dada. \c 22 \s1 Rema mena irakuna di mokena ago \r (Lk 14.15–24) \p \v 1 Ye Iesu dudusa ina vene rofu mokena ago dudu niyo, \v 2 “Sei di ourefeidena amena sana omari bi kini yokoi kaere yaku ini mida di rema mena irakuna rei maro mina kana. \v 3 Resi ini moimai rei tavoi rededi vene nifeideyo rema mena irakunari raka niyo vene nigedi baeyaganedi, idu ura de reyadi. \v 4 Mina usi ini moimai rei tavoi rededi vene be dudusa nifeidesi niyo, ‘Daga reyadi vene nigedi, Na bi nai irakuna reyaka; nai boromakau rumana ma nai boromakau mida burefe usi irakuna di beika baika dogo reyadi. Ye rema mena irakunari baefa!’ \v 5 Idu neidena de resi diyadi: yokoi bi ini murori diyo ma yokoi bi voi resi sero regi diyo, \v 6 ma be yaku dadisi kini di moimai rei tavoi rededi vene moi gira resi vegu no resi umuyeyadi. \v 7 Kamini kini bi gubuyo resi ini iya rededi vene nifeideyo ma mina umuyededi vene u vau resi ini taoni ori kamu reyadi. \v 8 Mina usi ini moimai rei tavoi rededi vene rofu niyo, ‘Rema mena irakuna di iruku dogo resi amedo, idu raka niyaka vene bi ini rorobo de nufa okigedi. \v 9 Mina dada desi ida teukana neineiri kaere tau baku regedi mina nifo kumo irakunari baeyagane.’ \v 10 Ye mina moimai rei tavoi rededi vene idari disi kaere tau vakoi baku reyadi mina ni butu reyadi, buni ma no vene. Ye ini daga reyo vene yaku rema mena irakuna sana vata baeyadi. \p \v 11 “Idu kini irakuna rededi vene vegika bae dui reyori, rema mena irakuna di varuka rina de amiye yokoi veyo. \v 12 Ye nikaiteyo, ‘Asini, ya bi gokai ida dudu irakuna varuka nufa de dui reyo?’ Idu mina amiye bi de nikabai reyo. \v 13 Kamini kini yaku ini naivo rededi vene rofu niyo, ‘Yuka vana misi\f + \fr 22.13 \ft Bura bedakai ka \fq afei bosi \ft nufa.\f* mukunari maku nefa. Mironari amiye ini gade giko nigedi ma isaka nigo.’”\x + \xo 22.13 \xt Mt 8.12; 25.30; Lk 13.28\x* \p \v 14 “Adina tau gade bi raka niyo, idu bedakai maka auba redo.” \s1 Takesi fei rena di nikaitena \r (Mk 12.13–17; Lk 20.19–26) \p \v 15 Mina usi Pharisee vene yaku disi ini ago dudu gokai Iesu eyaregedi mina nirorotari reyadi. \v 16 Resi ini usi dina vene Herod di usi dina venesa ina rofu nifeidesi ma niyadi, “Oteimana amiye, una una diba ya bi sina rama maka nisa amiye ma sina rama dudu maka Sei di ida oteimaisa. Ya bi amiye rofu de ori reisa, ini adina bi amiye gokai kana bi de mokeisa. \v 17 Mina dada una ni, yi mokena bi beika? Caesar rofu takesi fore fei rena bi uni ago gira rofu rorobo ba ide?” \p \v 18 Idu sena ini mokena no veifatesi niyo, “Ya ofarosi vene, beika resi nai uka maina regika nivededi? \v 19 Takesi fore na oteimafa.” \p Ye siriva fore yokoi ina rofu moi baeyadi \v 20 ma nikaiteyo, “Mina bi kaere di vima ma roka?” \p \v 21 Ye nikabai reyadi, “Caesar di.” \p Kamini niyo, “Mina dada beika Caesar di, bi Caesar mafa, ma beika Sei di, bi Sei mafa.” \p \v 22 Mina neidegasa tururu resi ina feresi diyadi. \s1 Muyenari dadi rae rena di nikaitena \r (Mk 12.18–27; Lk 20.27–40) \p \v 23 Mina medari, Sadducee vene, kaere niyadi dadi rae rena bi koina, yaku Iesu rofu baesi nikaitegasa\x + \xo 22.23 \xt Acts 23.8\x* \v 24 niyadi, “Oteimana amiye, Moses yaku niyo bi, amiye yokoi muyego ma ini rema bi mida moina de vonisi, ini dubuini bi mina obu mesi ini dubuini di mida moiyainedi, vo niyo.\x + \xo 22.24 \xt Deut 25.5\x* \v 25 Yokaru uni fogori bi dubuiyaka 7 amegamadi. Ourena ere bi rema mesi muyeyo; mida yokoi de, ye ini rema bi ini dubuini meyo. \v 26 Ini usi vata niyo amiye ka makai, ma mina usi amiye ka makai, ye neyo ini viaigana dubuini ka makai, \v 27 ye gabi bi mina rema ka muyeyo. \v 28 Mina dada dadi rae renari, ina bi kaere di rema nigo, adina bi amiye 7 tau noibanu yaku meyadi?” \p \v 29 Ma nikabai resi niyo, “Ya forovai rededi, Sei di ago ma ini vava ya toto dada. \v 30 Adina dadi rae renari, bi iniye iniye de megedi, idu omari Sei di naivo naivo vima kana nigedi. \v 31 Idu muyena gutuna dadi rae rena dada, ya bi Sei yaku beika ya niyo bi burari veyadi ba ide? Niyo, \v 32 ‘Na bi Abraham di Sei, Isaac di Sei, ma Jacob di Sei.’ Ina bi vegu ameibobina vene di Sei, diya muyena vene di Sei.”\x + \xo 22.32 \xt Ex 3.6\x* \p \v 33 Mina amiye tau mina neidegasa ini beika oteimado rofu bi tururu reyadi. \s1 Ago gira isivaga iniye \r (Mk 12.28–34; Lk 10.25–28) \p \v 34 Idu neideyadi Iesu yaku Sadducee vene bi ago moi babo riyori, Pharisee vene gobuno reyadi \v 35 ma ina yokoi kaere bi ago gira oteimana amiye yaku ini uka maina regika nivegasa nikaiteyo: \v 36 “Oteimana amiye, ago girari goina bi tora iniye?” \p \v 37 Ye nikabai reyo, “‘Yi uka meko noibanu, yi vima noibanu, ma yi mokena tora noibanu dudu Varika amiye yi Sei uka magiya.’\x + \xo 22.37 \xt Deut 6.5\x* \v 38 Mina bi ourena ma isivaga iniye ago gira. \v 39 Ma usi bi ouresi kana: ‘Ya kaya uka maisa kana, yi atafu amedo amiye uka magiya.’\x + \xo 22.39 \xt Lev 19.18\x* \v 40 Ago gira tau ma Sei di ago niyadi vene di oteimana ago tau bi mina ago gira remanuri kimatau rededi mini.” \s1 Keriso rofu di nikaitena \r (Mk 12.35–37a; Lk 20.41–44) \p \v 41 Ma Pharisee vene gobuno reyadiri, Iesu yaku nikaitegasa \v 42 niyo, “Keriso rofu bi beika mokededi bi rama? Ina bi kaere di tutubena?” \p Ye nikabai reyadi, “Ina bi David di tutubena.” \p \v 43 Ina vene rofu niyo, “Gokai resi David yaku Vima kikifa di vava dudu ‘Varika amiye’ vo niyo? Ye makai niyo, \q1 \v 44 ‘Varika amiye yaku nai Varika amiye rofu niyo:\x + \xo 22.44 \xt Ps 110.1\x* \q2 Nai vana rama eta rofu ameinu re \q2 bogo na yaku yi tuma vene yi yuka aena sana kana rigida mamo.’ \p \v 45 “Mina dada David yaku ‘Varika amiye’ vo niyo, ye gokai ida dudu ina bi ini tutubena?” \p \v 46 Ye amiye yokoi yaku ago nikabai regi anua reyo, ma mina meda gutuna boyo yokoi yaku dudusa nikaitegika de reyadi. \c 23 \s1 Ago gira oteimana vene ma Pharisee vene fafau nidiba reyo \r (Mk 12.37–40; Lk 11.43, 46; 20.45–47) \p \v 1 Kamini Iesu yaku amiye tau ma ini usi dina vene rofu nisi \v 2 niyo, “Ago gira oteimana vene ma Pharisee vene bi ini vava nufa Moses di ago gira niodoro rededi. \v 3 Mina dada beika tau ya nibigedi bi rebifa, idu beika vegu ina yaku rebigedi bi ga rebifa; ini adina beika nidedi bi de rededi. \v 4 Toe moina anua rededi rofu misi amiye di megea fafau aededi, idu ini vana ebuna yaku amiye moi aedena ka de rededi. \v 5 Ini beika vegu tau rededi bi amiye be yaku veyaganedi. Adina ini Sei di ago maua tora risi ini etofaro varuka di maena\f + \fr 23.5 \fk ini etofaro varuka di maena: \ft Mina maena bi Sei gabireri raga rena di vegu di rebe amiye oteimadedi. (Num 15.37–41 baku re).\f* doba ridedi!\x + \xo 23.5 \xt Num 15.38; Deut 6.8; Mt 6.1\x* \v 6 Ye irakuna sanari ma usa usa yavari amena sana ka buni torari \v 7 ma maketiri amiye yaku ago buni dudu matagini resi roka nisi ‘Nai oteimana amiye’ vo nibiyaganedi ura rededi. \v 8 Idu amiye yaku bi ‘Nai oteimana amiye’ ga ya nibiyagane, ini adina ya bi yi Oteimana amiye yokoi maka\f + \fr 23.8 \ft Bura bedakai ka \fq Keriso \ft nufa.\f* nufa ma ya tau vakoi bi usika ourena. \v 9 Ma mina konori amiye yokoi ‘baba’ vo ga nifa, ini adina yi Baba bi yokoi maka, bi omari amedo. \v 10 Amiye ka ‘ourefeidena amiye’ vo ga ya niyagane, ini adina yi Ourefeidena amiye yokoi maka, bi Keriso. \v 11 Ye kaere yi fogori bi tora iniye bi yi naivo naivo redo amiye nigo.\x + \xo 23.11 \xt Mt 20.26–27; Mk 9.35; 10.43–44; Lk 22.26\x* \v 12 Idu kaere iniye moi odoro rigo bi Sei yaku moi ave rigo ma kaere iniye ave nigo bi Sei yaku moi odoro rigo.\x + \xo 23.12 \xt Lk 14.11; 18.14\x* \s1 Iesu yaku ini ofarosi ago nifafana reyo \r (Mk 12.40; Lk 11.39–42, 44, 52; 20.47) \p \v 13 “Idu ago gira oteimana vene ma Pharisee vene, ya kaere bi ofarosi vene, iriyeduka no iniye iniye ya rofu bi! Adina ya bi Sei di ourefeidena amena sana omari bi amiye di budari ida biri ridedi. Ye ya bi de dui rei bodedi. Regasa bedakai yaku dui rena mokededi bi, ya yaku ini ida biri ridedi!\f + \fr 23.13 \ft Bura bedakai ka nanaka 14 nufa: \fv \ft 14\+fv* \fq Ago gira oteimana vene ma Pharisee vene, kaere bi ofarosi vene, iriyeduka no iniye iniye ya rofu bi! Ya bi obu vene di gugura duma resi usa usa ago doba nioteimadedi! Mina resi yi kaunava bi tora iniye dada! \ft (Mk 12.40 baku re).\f* \p \v 15 “Ago gira oteimana vene ma Pharisee vene, kaere bi ofarosi vene, iriyeduka no iniye iniye ya rofu bi! Adina davarari ma konori dibo resi amiye yokoi maka Jew vene di Sei nivakena vegu usi dina rofu moi kero regika. Ye kero regori, ya bi mina amiye ita mokari digo amiye ya kana moi remanu ridedi! \p \v 16 “Ne taufa ourefeidena vene vegu no ya rofu vata nigo! Ya yaku nidedi bi, ‘Amiye yaku Sei nivakena yava di roka dudu nitore rego vonisi, mina bi beika yokoi de; idu Sei nivakena yava di goro dudu nitore rego vonisi bi mina ago kana reyaine.’ \v 17 Ya ne taufa ada de vene! Goina bi tora iniye: goro ba Sei nivakena yava yaku mina goro moi akeke rido ba? \v 18 Yomakai ka nidedi, ‘Amiye yaku ori sisika rena fore fata fafau nitore rego vonisi, bi beika yokoi de; idu beika gugura mana fafau amedo mina rofu nitore rego vonisi, bi mina ago kana reyaine.’ \v 19 Ya ne taufa amiye! Goina bi tora iniye: Gugura ba ori sisika rena fore fata yaku mina gugura mana moi akeke rido ba? \v 20 Mina dada, kaere yaku ori sisika rena fore fata fafau Sei rofu nitore redo bi mina gugura mana ma beika tau mina fata fafau nitore redo; \v 21 ma kaere yaku Sei nivakena yava fafau nitore redo bi mina yava fafau ma kaere mina yava ideri amedo amiye rofu ka nitore redo; \v 22 ma kaere yaku oma fafau nitore redo, bi Sei di ourefeidena amena fata ma kaere mina fata fafau amedo rofu ka nitore redo.\x + \xo 23.22 \xt Is 66.1; Mt 5.34\x* \p \v 23 “Ago gira oteimana vene ma Pharisee vene, ya kaere bi ofarosi vene, iriyeduka no iniye iniye ya rofu bi! Adina iruku moi sisika rena roka \it mint\it* ma \it dill\it* yuveita ma \it cumin\it* di yo\f + \fr 23.23 \fk mint ma dill yuveita ma cumin di yo: \ft Mina bi yabo di; bi iruku moi safi regika rofu.\f* neinei moisi berou berou 10 ri yokoi maka bi Sei rofu madedi, idu ago gira di ago tora tora bi vei ebu reyadi; mina bi vegu rorobo rena, iriyeduka rena ma mokena vari gira aena vegu. Idu mina vegu reyagane ma vegu buni bedakai rededi bi ga ferefa.\x + \xo 23.23 \xt Lev 27.30\x* \v 24 Ne taufa ourefeidena vene! Kimisona biyori bi moi kayo rei makudedi idu kamelo bi iri moudededi! \p \v 25 “Ago gira oteimana vene ma Pharisee vene, kaere bi ofarosi vene, iriyeduka no iniye iniye ya rofu bi! Adina ya bi biyo ma siua bi etofaro maka koitededi, idu ini ideri bi dadaga ma ina kaya maka uka mokena moi vata baena\f + \fr 23.25 \fq ina kaya maka uka mokena moi vata baena; \ft bura bedakai \fq mokena rorobo de \ft nufa.\f* vegu vata baeyadi. \v 26 Ya ne taufa Pharisee vene, ouresi biyo ma siua\f + \fr 23.26 \fq ma siua; \ft bura bedakai mina ago nufa de.\f* ideri siko koitefa kumo etofaro ka ruaka nigo! \p \v 27 “Ago gira oteimana vene ma Pharisee vene, kaere bi ofarosi vene, iriyeduka no iniye iniye ya rofu bi! Adina ya bi amiye guri aeyadi sana feyo tayataya kana. Dada ini etofarori vena bi buni vayavaya, idu ini ideri bi muyena vene di nena ma beika tau bi kino yaku vata baeyadi.\x + \xo 23.27 \xt Acts 23.3\x* \v 28 Ye ya ka yi etofaro amiye di nemokori ya vededi ya bi mokena rorobo vene, idu yi ideri bi ofarosi vegu ma vegu no ago gira fafau yaku vata baeyadi. \s1 Iesu yaku mina vene di kaunava niodoro reyo \r (Lk 11.47–51) \p \v 29 “Ago gira oteimana vene ma Pharisee vene, ya kaere bi ofarosi vene, iriyeduka no iniye iniye ya rofu bi! Adina ya yaku Sei di ago niyadi vene di guri moi buni resi mokena rorobo rededi vene di guri yava ikefata dudu moi buni buni resi \v 30 nidedi, ‘Una yaku uni tutubena vene amegamadi medari amebiyagadu vonisi, bi inasa Sei di ago niyadi vene di dava moi rausi de reyaidu.’ \v 31 Mina resi ya kaya ya kaya niogau rededi ya bi Sei di ago niyadi vene umuyeyadi vene di tutubena! \v 32 Mina ye, beika yi tutubena yaku kora reyadi, mina moi koina refa! \v 33 Ya aruma ma aruma di mida mida! Ya gokai ida dudu ori digedi ita mokari ya nifeidegori?\x + \xo 23.33 \xt Mt 3.7; 12.34; Lk 3.7\x* \v 34 Mina dada nai ago nidedi vene ma mokena tora vene ma ago gira oteimana vene ya rofu nifeidegida; be bi umuyesi be bi satauro ikoko resi be bi yi usa usa yavari buburu vai resi be bi taoni yokoi gutuna taoni be rofu umeki rebigedi. \v 35 Dada konori mokena rorobo vene umuyeyadi vene di kaunava tau gade bi ya vene fafau yarego, mokena rorobo amiye Abel umuyeyadi gutuna boyo Berechaiah di mida Zechariah, kaere Sei nivakena yava ma ori sisika rena fore fata utari umuyeyadi.\x + \xo 23.35 \xt Gen 4.8; 2 Chr 24.20–21\x* \v 36 Rama ya nida: mina tau vakoi bi gua amededi vene fafau yarego! \s1 Iesu di uka mana Jerusalem rofu \r (Lk 13.31–35) \p \v 37 “Jerusalem taoni vene o! Ya vene yaku Sei di ago niyadi vene umuyesi Sei ya rofu nifeideyo vene fore dudu uyadi! Uru gokaisanu yi mida mida egogo regi ura regamaka, kokoro kosini yaku ini mida ini eta gabireri bou rido kana, idu ya vene bi na gedu magamadi! \v 38 Ye yi sana bi autu nisi feresi digo.\x + \xo 23.38 \xt Jer 22.5\x* \v 39 Kamini ya nida, de na vegedi bogo meda yokoi okigori mamo nigedi, ‘Varika amiye di rokari dedo amiye buni tora gade maraine.’”\x + \xo 23.39 \xt Ps 118.26\x* \c 24 \s1 Sei nivakena yava ukero vau rena di ago niyo \r (Mk 13.1–2; Lk 21.5–6) \p \v 1 Kamini Iesu yaku Sei nivakena yava feresi yakuyori, ini usi dina vene baesi Sei nivakena yava di yava neinei veyainedi oteimaradi. \v 2 Idu nikabai reyo, “Mina beika tau gade vededi ba? Rama ya nida, minari fore fafau fafau amededi gabi yokoi de amegedi; mina tau gade varadaugedi.” \s1 Toe ma esika esika mana \r (Mk 13.3–13; Lk 21.7–19) \p \v 3 Kamini Iesu bi \it Olive\it* yabo omuna ikari amegamori, ini usi dina vene sui dudu ina rofu bosi nikaiteyadi, “Una ni, mina bi goivaka vata nigedi? Ma yi dairina ma meda bae koina nigo di rebe bi beika?” \p \v 4 Ma nikabai reyo, “Nari rei mona refa; yokoi yaku ga ya eru reyaine. \v 5 Ini adina amiye tau gade nai roka dudu baesi iniye nikake regedi, ‘Na bi Keriso,’ resi amiye tau gade eru regedi. \v 6 Idu iya rena negau ma iya rena maike di sina neidegedi. Mina yaku yi uka ga dadiyaine. Adina mina bi vata niyaine, idu ari metona bi baena kode. \v 7 Adina gagani tora iniye iniye ma ourefeidena vene iniye iniye ruda regedi. Ma gagani bedakairi, adabo\f + \fr 24.7 \ft Bura bedakai ka \fq ma gauka no iniye \ft nufa.\f* ogau nigedi ma kono yagayaga regedi. \v 8 Idu mina tau bi mida odina di gera rena esika bae kora regedi kana. \p \v 9 “Mina usi ya siri resi afei bosi esika esika ya masi ya umuyegedi, ma gagani gagani vene tau yaku nai roka dada ya rofu gubuyo regedi.\x + \xo 24.9 \xt Mt 10.22\x* \v 10 Resi amiye tau gade mokei itu resi iniye iniye siri resi iniye iniye gubuyo regedi. \v 11 Kamini Sei di ago nidedi ofa vene tau gade ogau nisi amiye tau tora ofarosi regedi. \v 12 Ye vegu no rena tora nigedi dada, amiye tau di uka mana yau nigo. \v 13 Idu kaere bi are rei gira rego bogo ari metona baego mamo, bi moi vegu rigo.\x + \xo 24.13 \xt Mt 10.22\x* \v 14 Ma mina Sei di ourefeidena amena sana di ago buni bi gagani gagani tau vakoiri niokuna ago kana kono tora noibanuri nirausi regedi; mamo ari metona baego. \s1 Vegu no iniye iniye \r (Mk 13.14–23; Lk 21.20–24) \p \v 15 “Bura veisa amiye bi ada yora niyaine: Sei di ago niyo amiye Daniel yaku sena vegu no iniye redo amiye rofu niyo. Mina dada mina amiye akeke sanari are rego vegediri,\x + \xo 24.15 \xt Dan 9.27; 11.31; 12.11\x* \v 16 bi ya kaere Judea gaganiri bi omuna rofu ori difa. \v 17 Yava tebo odorori amiye bi nesi ini yavari gugura fore ga moi yakuyaine.\x + \xo 24.17 \xt Lk 17.31\x* \v 18 Ma murori amedo amiye bi ini fafau varuka moigi ga dairiyaine. \v 19 Idu mirona ituari mina vegu no vata nigori, nono kaere bi rivo nufa ma nono ini mida susu irido ina fafau bi no iniye iniye! \v 20 Idu usa usa nifo kumo mina ori dina meda bi avari o Sabati medari ogau ga niyaine! \v 21 Adina mirona medari bi no tora gade iniye, kono riyo di ini adinari gutuna baeyo ma gua mina kana bi koina, gabi rofu di mina kana bi dudusa ogau de nigo.\x + \xo 24.21 \xt Dan 12.1; Rev 7.14\x* \v 22 Ye Sei yaku mina vegu no di ari de moi tumu reyagadu, amiye yokoi moi vegu de riyagadu, idu ini auba reyo vene dada mina ari moi tumu rego. \p \v 23 “Mina resi, amiye yokoi yaku ya nigo vonisi, ‘Ve kumo, Keriso bi yomini!’ o ‘Ina bi mini!’—ini ago rofu mokena vari gira ga aefa. \v 24 Ini adina bi, keriso ofa vene ma Sei di ago nidedi ofa vene ogau nisi rebe tora tora ma mokena vegu dudu, Sei di auba reyo vene ka ofa dudu eru regedi, vata nigo vonisi bi. \v 25 Neidefo! Na bi ari dobau sena ya niyaka. \p \v 26 “Ye, amiye yaku ya nigedi, ‘Vefa, ina bi gagani autu sanari amedo!’—mironari ga nefa; o nigedi, ‘Vefa, ina bi sui nina sana daiyuturi amedo!’—ini ago rofu mokena vari gira ga aefa.\x + \xo 24.26 \xt Lk 17.23–24\x* \v 27 Idu Amiye di mida bi sui dudu de dego. Adina ini dena bi ayena yaku kamanika redori meda dadido eta rofu vabara ni bodo meda nedo eta rofu kana. \p \v 28 “Muyena roaita amedo sanari bi gayo bora ka mina sanari egogo regedi.\x + \xo 24.28 \xt Lk 17.37\x* \s1 Amiye di mida di dena \r (Mk 13.24–27; Lk 21.25–28) \p \v 29 “Ye mirona ari ini toe nigo mamo, gabi evade meda bi mukuna nigo, ma eyo bi ini vabara de kikigo, iya bi omari gutuna yarei degedi, ma omari ini vava amededi mina ka moi tururu regedi.\x + \xo 24.29 \xt Is 13.10; 34.4; Ezek 32.7; Joel 2.10, 31; 3.15; Rev 6.12–13\x* \v 30 Mina usi Amiye di mida di rebe omari ogau nigo; ma Amiye di mida oma di seuya odoro vava ma vabara tora nufa debigori, gagani gagani di vene tau yaku ina vegasa isaka nigedi.\x + \xo 24.30 \xt Dan 7.13; Zech 12.10–14; Rev 1.7\x* \v 31 Ma kibi kukuroka tora dudu ini naivo naivo vima nifeidego, ma ini auba reyo vene kono tora noibanu gutuna oma berou berou noibanuri moi egogo regedi. \s1 Fuka yabo di oteimana ago \r (Mk 13.28–31; Lk 21.29–33) \p \v 32 “Gua fuka yabo rofu mokefa. Ini bobo ruika fiu nisi iye imu regori, ya bi diba nigedi amona bi bae negau nido. \v 33 Mina dada, mina vegu tau gade ogau nibigedi ma vegediri, bi ya ya diba ari bi negau nigi redo. \v 34 Rama ya nida, gua ari amededi vene bi muyei vau rena koderi bogo mina beika baika tau gade vata nigedi mamo. \v 35 Oma ma kono bi roro nigedi, idu nai ago bi roro de nigo. \s1 Amiye yokoi mina ari ma meda nemoko ina toto \r (Mk 13.32–37; Lk 17.26–30, 34–35) \p \v 36 “Idu amiye yokoi mirona meda ma meda nemoko bi ina toto—oma di naivo naivo vima ka ina toto, Mida ka ina toto,\f + \fr 24.36 \fq Mida ka ina toto; \ft bura bedakai mina ago nufa de.\f* idu Baba iniye maka ina diba. \v 37 Adina Noah di medari reyadi kana, Amiye di mida dena medari ka makai regedi.\x + \xo 24.37 \xt Gen 6.5–8\x* \v 38 Adina mina medari abata dena koderi bi amiye iruku ma koru irigasa rumana ma rema megasa rei bogamadi, boyo Noah sisima ideri dui reyo mina medari mamo; \v 39 ye vei mama de reyadi beika vata niyo bi, boyo abata yaku desi ina tau vakoi moi diyo mamo. Mina bi Amiye di mida degori ini gokai vata nigo.\x + \xo 24.39 \xt Gen 7.6–24\x* \v 40 Mirona ituari amiye remanu murori moimai rebigedi; yokoi bi moi etagae risi yokoi bi ferego. \v 41 Rema remanu witi utei rena yavari fore dudu witi utei rebigedi; yokoi bi moi etagae risi yokoi bi ferego. \fig Rema remanu witi utei rena yavari fore dudu witi utei rebigedi.|src="41_Mat24.41_GrindingGrain.tif" size="span" ref="24.41" \fig* \p \v 42 “Mina dada toro dudu amefo, ini adina ya ya toto beika medari\f + \fr 24.42 \fq medari; \ft bura bedakai \fq meda nemokori \ft nufa.\f* yi Varika amiye dego. \v 43 Idu ya ya diba nifa, yava biyaguna amiye siko diba nigo vonisi duma amiye baego meda nemoko bi, ina bi varena de rego ini yava ideri ga baeyainedi.\x + \xo 24.43 \xt Lk 12.39–40\x* \v 44 Mina ye, ya ka toro dudu amefa, adina Amiye di mida bi mokena de rededi meda nemokori dego. \s1 Moimai rei tavoi redo amiye di vegu \r (Lk 12.41–48) \p \v 45 “Ye kaere bi vegu rama resi mokena tora nufa moimai rei tavoi redo amiye ini varika amiye yaku vava maro, ini yava nari regi moimai rei tavoi rededi vene di iruku ini meda ramari rau rego. \v 46 Ini varika amiye yaku dairisi baku rego mina vegu regasa amebigori, bi mina moimai rei tavoi redo amiye bi ada iniye rego! \v 47 Rama ya nida, bi vava mago, dada ini beika baika tau nari rego. \v 48 Idu mina moimai rei tavoi redo amiye no bi iniye rofu mokesi nigo, ‘Nai varika amiye bi ari dobari dairigo.’ \v 49 Kamini ini moimai rei tavoi rededi vene ugi kora resi iruku irigasa koru gira tau gade irina venesa moiga amebigori \v 50 ini mokena de redo ariri ma meda nemoko ina toto, ini varika amiye dairisi \v 51 mina moimai rei tavoi redo amiye di roaita nugai tumu tumu resi\f + \fr 24.51 \fq nugai tumu tumu resi; \ft o \fq etofarori makusi.\f* ofarosi vene di sanari aego. Mina sanari isaka nisi gade giko nibigo. \c 25 \s1 Rema ofi 10 di mokena ago \p \v 1 “Kamini Sei di ourefeidena amena sana omari bi rema ofi 10 kaere bi ini keroko moisi rema mego amiye baku regika neyadi mina kana.\x + \xo 25.1 \xt Lk 12.35\x* \v 2 Ye 5 bi mokena keika rema vene, ma 5 bi mokena tora rema vene. \v 3 Adina mokena keika rema vene ini keroko moiyadiri, bi diga yokoi inasa de moiyadi, \v 4 idu mokena tora rema vene bi ini keroko ma siua diga nufa ka moiyadi. \v 5 Ye rema mego amiye bi evade de baeyo dada, ina tau vakoi ne ota resi vareyadi. \p \v 6 “Urusa tobou niyori, amiye yokoi raka niyo, ‘Rema mego amiye bi mini! Ina baku regika defa!’ \v 7 Kamini rema vene dadisi ini keroko dogo reyadi. \v 8 Idu ada de rema vene yaku mokena tora rema vene rofu niyadi, ‘Yi diga be una mafa, uni keroko bi vai tutumui didedi dada.’ \v 9 Idu mokena tora rema vene nikabai resi niyadi, ‘Ide, yasa rau rena bi toaini maka, ye ya bi sero rededi vene rofu disi voi refa.’ \v 10 Kamini diga voi regi diyadi usi, rema mego amiye okiyo. Ye mina dogo reyadi rema vene yaku inasa mena irakuna yavari dui reyadi ma ida biri riyo. \p \v 11 “Mina usi mokena keika rema vene ka baesi niyadi, ‘Varika amiye, ida vena una rofu moi eke!’\x + \xo 25.11 \xt Lk 13.25\x* \v 12 Idu nikabai resi niyo, ‘Rama ya nida, na na toto ya.’ \p \v 13 “Mina dada nari refa, adina ya ya toto mina meda o mina meda nemoko\f + \fr 25.13 \fq mina meda o mina meda nemoko; \ft bura bedakai \fq Amiye di mida dego meda o meda nemoko \ft nufa.\f* bi. \s1 Moimai rei tavoi rededi vene regode di mokena ago \r (Lk 19.11–27) \p \v 14 “Adina Sei di ourefeidena amena sana omari bi amiye yokoi yava ika oto dina kana, kaere bi ini moimai rei tavoi rededi vene raka nisi ini gugura nari regika maro. \v 15 Yokoi bi \it talent\it* 5 masi yokoi bi \it talent\it* remanu masi yokoi bi \it talent\it* yokoi maka maro, ini gokai moimai rededi ida dudu. Mina usi feresi diyo. \v 16 Amiye kaere 5 yaku moiyo bi besa tau niyaine sanari aeyo, ye 5 dudusa moiyo. \v 17 Ma amiye kaere remanu moiyo ka ouresi amiye yaku reyo kana resi remanu fafau moiyo. \v 18 Idu amiye kaere yokoi maka moiyo bi moi desi kono goesi ini varika amiye di fore sui rigika guri aeyo. \p \v 19 “Ari doba tora niyori, mina moimai rei tavoi rededi vene di varika amiye okisi ini fore moiyadi mina moi rorobo rigi reyo kana. \v 20 Ye \it talent\it* 5 moiyo amiye yaku bi okisi besa 5 moi baesi niyo, ‘Varika amiye, ya bi talent 5 na maro; ve na bi 5 fafau dudusa riyaka.’ \v 21 Ma niyo, ‘Rei mona reyo; ya bi nai vana rama moimai rei tavoi reisa amiye buni! Beika keika ya maraka bi nari rei mona reyo dada, beika tau nari reyainedi ya magida. Baesi yi varika amiyesa ada regasa amebi!’ \p \v 22 “Ma remanu moiyo amiye ka baesi niyo, ‘Varika amiye, ya yaku remanu na maro; bi dudusa remanu riyaka mini.’ \v 23 Ma niyo, ‘Rei mona reyo; ya bi nai vana rama moimai rei tavoi reisa amiye buni! Beika keika ya maraka bi nari rei mona reyo mini; na yaku beika tau ourefeideyainedi ya magida. Baesi yi varika amiyesa ada regasa amebi!’ \p \v 24 “Mina usi yokoi maka moiyo amiye ka baesi niyo, ‘Varika amiye, na na diba ya bi amiye gira; varina de reyo sanari goe goe reisa ma yo makuna de reyo mina iruku butu reisa. \v 25 Mina ori resi moi desi kono goesi sui rigika guri aeyaka. Ye yi bi yomini.’ \p \v 26 “Idu nikabai resi niyo, ‘Ya bi amei tavoi resi moimai rei tavoi reisa amiye no! Ye ya ya diba niyo na bi varina de reyaka sanari goe goe reida ma yo makuna de reyaka mina iruku butu reida. \v 27 Makai bi, nai fore bi banika vene di vanari moi aeyagadu ma na dairi baeyagaduri, bi dudusa bae moiyagadu, banika yaku fore keika fafau aeyagadu minasa. \v 28 Mina dada ini \it talent\it* yokoi maka moisi 10 nufa amiye rofu mafa. \v 29 Adina kaere ini beika baika nufa bi besa tau gade moi tanu mago. Idu kaere ina bi de iniye iniye nufa, ka ina rofu keika iniye amedo bi moi dairigo.\x + \xo 25.29 \xt Mt 13.12; Mk 4.25; Lk 8.18\x* \v 30 Ye mina amei tavoi rena moimai rei tavoi redo amiye bi etofaro mukunari maku nefa; mironari bi isaka nina ma gade giko nina sana.’\x + \xo 25.30 \xt Mt 8.12; 22.13; Lk 13.28\x* \s1 Metona ari di kota rena \p \v 31 “Ma Amiye di mida ini naivo naivo vima\f + \fr 25.31 \ft Bura bedakai ka \fq kikifa \ft nufa.\f* tausa ini vabara nufa degori, ina bi ini vabara di ourefeidena amena fata fafau ameinu rego.\x + \xo 25.31 \xt Mt 16.27; 19.28\x* \v 32 Gagani gagani vene tau bi ini budari moi egogo regedi, ma ina yaku mina amiye moi berou berou aego, mamoe dogo amiye yaku mamoe ma gouti redo kana. \v 33 Ye mamoe ini vana rama rofu aego ma gouti ini vana enana rofu aego. \v 34 Mina usi Kini yaku ini vana rama vene rofu nigo, ‘Baefa, nai Baba yaku buni tora gade ya vene ya maro; Sei di ourefeidena amena sana di gugura moifa, goina bi oma ma kono rigamori ya dogo reyo. \v 35 Ini adina rauna reyakari, iruku na maro ma iriyaka, koru vaiyakari, koru na maro ma iriyaka; yava ika amiye kana okiyakari, na moi dui reyo, \v 36 faisara niyakari, varuka na maro; gauka reyakari, na egoru reyo, diburari ameyakari, baesi na veyo.’ \p \v 37 “Kamini mokena rorobo vene yaku nikabai resi nigedi, ‘Varika amiye, goivaka rauna reyo ma ya vesi iruku ya marafa, o koru vaiyo ma koru ya marafa? \v 38 Goivaka yava ika amiye kana okiyo ma ya vesi moi dui reyafa, o faisara niyo ma varuka ya marafa? \v 39 Ma goivaka gauka reyo ma ya veyafa o dibura ameyo ma ya vegi dui reyafa?’ \v 40 Ye Kini yaku nikabai rego, ‘Rama iniye ya nida, nai usika ourena yokoi roka de amiye rofu reyadi kana, ya bi na rofu reyadi mini!’ \p \v 41 “Mina usi ini vana enana vene rofu nigo, ‘Na rofu etagae rifa, ya kaere Sei bi nikiraini reyo; Bodaka ma ini naivo naivo vima rofu dogo reyo di toga toga vaido ita mokari nefa! \v 42 Ini adina rauna reyakari, iruku be de na maradi, koru vaiyakari, koru be de na maradi; \v 43 yava ika amiye kana okiyakari, de na moi dui reyadi, faisara niyakari, varuka be de na maradi; gaukari ma diburari ameyakari, de na egoru reyadi.’ \p \v 44 “Kamini ina vene ka nikabai resi nigedi, ‘Varika amiye, goivaka rauna reyo, o koru vaiyo, o yava ika amiye kana, o faisara niyo, o gauka, o diburari ameyo ma vesi de ya moi aedeyafa?’ \v 45 Ma nikabai rego, ‘Rama iniye ya nida, nai usika ourena yokoi roka de amiye rofu de reyadi kana, ya bi na rofu de reyadi.’ \v 46 Ye mina vene toga toga esika moina sanari digedi, idu mokena rorobo vene bi toga toga ameibobina vegu di sanari digedi.”\x + \xo 25.46 \xt Dan 12.2\x* \c 26 \s1 Iesu umuyegika nirorotari reyadi \r (Mk 14.1–2; Lk 22.1–2; Jn 11.45–56) \p \v 1 Iesu mina sina tau ni vau reyori, ini usi dina vene rofu niyo, \v 2 “Ya ya diba meda remanu usi bi Ferei ebu rena irakuna vata nigo, ma Amiye di mida bi satauro ikoko regedi vene di vanari aegedi.”\x + \xo 26.2 \xt Ex 12.1–28\x* \p \v 3 Kamini Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene\f + \fr 26.3 \ft Bura bedakai ka \fq ago gira oteimana vene \ft nufa.\f* ma tora vene bi Sei ma amiye utari naivo vene di tora di ourefeidena yava torari egogo reyadi. Ini roka bi Caiaphas. \v 4 Ma Iesu sui dudu moi gira resi umuyegika di sina iniye iniye nidodi resi \v 5 niyadi, “Idu mina irakuna fuofuori bi de regifa, adina bi amiye siboroka regedi baebu.” \s1 Bethany ri bi diga Iesu di adari erausi reyo \r (Mk 14.3–9; Jn 12.1–8) \p \v 6 Ma Iesu bi Bethany ri sena refera nufa amiye roka Simon di yavari amegamori, \v 7 rema yokoi fore roka \it alabaster\it* dudu riyadi siua yokoi, ideri bi sisika buni diga moi vata baeyo, mina moi boyo. Diga bi fore tora gade dudu voi rededi. Iesu amegasa iruku irigamo ma mina rema yaku ini adari erausi reyo.\x + \xo 26.7 \xt Lk 7.37–38\x* \v 8 Idu ini usi dina vene mina vegasa gubuyo resi niyadi, “Beika resi mina maku tavoi reyo? \v 9 Ini adina bi fore tora dudu voi resi fore bi irava vene maragadu!” \p \v 10 Idu Iesu bi beika nidedi veifateyo, dada niyo, “Beika resi mina rema rofu toe madedi? Adina na rofu vegu buni vayavaya reyo. \v 11 Adina irava vene bi yasa toga ameibobigedi, idu na bi toga yasa de ameibobigida.\x + \xo 26.11 \xt Deut 15.11\x* \v 12 Ina yaku diga di sisika buni nai roaitari erausi reyo, bi na guri aegedi dada na dogo reyo. \v 13 Rama ya nida, kono tora noibanuri, bi mina ago buni nirausi regediri, ka mina rema yaku ini beika reyo mina oteimagedi, ina ka mokeyagane.” \s1 Judas yaku Iesu siri regi yo niyo \r (Mk 14.10–11; Lk 22.3–6) \p \v 14 Mina usi ini usi dina vene 12 yokoi—ini roka bi Judas Iscariot—Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene rofu bosi \v 15 nikaiteyo, “Iesu yi vanari aegida vonisi, bi beika na magedi?” Fore siriva 30 duaiya resi maradi.\x + \xo 26.15 \xt Zech 11.12\x* \v 16 Ye minari maka Judas gokai siri rego di ida maina regi kora reyo. \s1 Ini usi dina venesa Ferei ebu rena irakuna iruku iriyadi \r (Mk 14.12–21; Lk 22.7–13, 21–23; Jn 13.21–30) \p \v 17 Ye ouresi medari Beredi yeast de* di irakunari, Iesu di usi dina vene yaku okisi nikaiteyadi, “Yi ura bi goina sanari Ferei ebu rena irakuna di iruku ya rofu dogo regifa?” \p \v 18 Ma nikabai reyo, “Taoni ideri bosi mironari amiye yokoi oteimafo, ‘Oteimana amiye yaku niyo, Nai meda nemoko bi okiyo; nai usi dina venesa yi yavari Ferei ebu rena irakuna di iruku irigifa’ vo nifa.” \p \v 19 Ma gokai ago gira maro kana resi Ferei ebu rena irakuna di iruku dogo reyadi. \p \v 20 Kamini uriyenau niyori, Iesu bi ini usi dina vene 12 sa iruku irina sanari ameinu reyadi. \v 21 Iruku irigamadiri, Iesu yaku niyo, “Rama ya nida, ya yokoi yaku na siri rego.” \p \v 22 Ma iriyeduka tora resi yokoi yokoi nigi kora reyadi, “Varika amiye, rama na bi de ba?” \p \v 23 Ma nikabai reyo, “Mina amiye kaere bi nasa ini beredi siua ideri birisifa bi na siri rego.\x + \xo 26.23 \xt Ps 41.9\x* \v 24 Adina Amiye di mida bi muyego, bura reyadi kana, idu mina amiye rofu bi iriyeduka no iniye, kaere bi Amiye di mida siri rego! Buni bi mina amiye vata de niyagadu.” \p \v 25 Mina usi Judas, kaere siri rego, yaku niyo, “Oteimana amiye, rama na bi de ba?” \p Nikabai reyo, “Ya kaya nisa mini.” \s1 Varika amiye di irina iruku \r (Mk 14.22–26; Lk 22.14–20; 1 Cor 11.23–25) \p \v 26 Kamini iruku irigamadiri, Iesu bi beredi be moisi Sei rofu buni tora gade masi uroki resi ini usi dina vene magasa niyo, “Moisi irifa; mina bi nai roaita.” \p \v 27 Resi biyo moisi Sei rofu buni tora gade masi ina vene magasa niyo, “Ya tau vakoi minari irifo; \v 28 adina mina bi nai dava Sei di uka ago\f + \fr 26.28 \ft Bura bedakai ka \fq ruaka \ft nufa.\f* regi amiye tau gade rofu vegu no koite makugika rausi reyaka.\x + \xo 26.28 \xt Ex 24.8; Jer 31.31–34\x* \v 29 Ye ya nida, na bi dudusa mina waini de irigida bogo mirona medari nai Baba di ourefeidena amena sanari yasa waini ruaka irigida mamo.” \p \v 30 Kamini yauta nisi yakusi \it Olive\it* yabo omuna ikari boyadi. \s1 Iesu yaku niyo Peter bi gabi ina nisui rego \r (Mk 14.27–31; Lk 22.31–34; Jn 13.36–38) \p \v 31 Mina usi Iesu yaku ina vene rofu niyo, “Gua mina urusari, na dada ya tau vakoi na feresi ori digedi, adina bi bura reyo, ‘Mamoe dogo redo amiye umuyegida ma mamoe tau bi rerevaida nigedi.’\x + \xo 26.31 \xt Zech 13.7\x* \v 32 Idu dadi rae resi na siko Galilee ri ourei bogida.”\x + \xo 26.32 \xt Mt 28.16\x* \p \v 33 Idu Peter nikabai resi niyo, “Mina tau ya feresi ori digedi, idu na bi toga de ya feresi ori digida!” \p \v 34 Ma nikabai reyo, “Rama ya nida, kokoro gua mina urusari raka nina koderi, bi uru regode na nisui regiya.” \p \v 35 Idu Peter yaku niyo, “Yasa ka muyegida vonisi, bi ida yokoi dudu ya nisui de regida!” \p Ma ini usi dina vene tau gade bi makai ka niyadi. \s1 Iesu Gethsemane ri usa usa niyo \r (Mk 14.32–42; Lk 22.39–46) \p \v 36 Mina usi Iesu ini usi dina venesa gagani roka Gethsemane ri bosi niyo, “Na yomironari bosi usa usa nigida, ye ya minari amefa.” \v 37 Resi bi Peter ma Zebedee di mida remanu inasa afesi uka vorivori resi uka moigi kora reyo. \v 38 Mina usi niyo, “Iriyeduka tora yaku nai vima vata baeyo, ye makai muyegida kana amuteida. Minari nasa amesi varena ga refa.” \p \v 39 Kamini inaike etagae risi ini seira konori raudai regasa usa usa niyo, “Nai Baba, ya rofu buni vonisi, mina esika esika di biyo bi na rofu moi etagae ri. Idu yi ura mina resi nai ura bi ga regiya.” \p \v 40 Kamini ini usi dina vene rofu dairisi veitao reyo ina bi varegamadi. Ma Peter rofu niyo, “Ye ya vene bi meda nemoko yokoi maka nasa ne arega amegedi ba ide? \v 41 Ne aregasa usa usa nifa kumo yi uka maina regika nivego baebu. Vima bi regi ura redo, idu roaita bi afi niyo.” \p \v 42 Resi dudusa uru remanu etagae risi usa usa niyo, “Nai Baba, mina esika esika di biyo na rofu moi etagae rina bi de vonisi, bi mina biyori irigida, ye yi ura bi vata niyaine.” \v 43 Kamini dairi okisi bi dudusa varegamadi veitao reyo, adina varei muyeyadi. \p \v 44 Ye dudusa ferei bosi ouresi usa usa nigamo kana dudusa usa usa niyo. \v 45 Mina usi ini usi dina vene rofu dairisi niyo, “Ya bi besa sifere regasa varededi ba? Vefo, meda nemoko bi okiyo, ma Amiye di mida bi siri resi vegu no rena vene di vanari aegedi. \v 46 Dadifo! Una bi dinadi! Ve nai siri rena amiye bi baedo mini!” \s1 Iesu bi moi gira reyadi \r (Mk 14.43–52; Lk 22.47–53; Jn 18.1–11) \p \v 47 Iesu ago nigamori, Judas, kaere bi amiye 12 ri yokoi, amiye tau gade gadesa bainasi ma gai nufa okiyadi; Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene ma amiye di tora vene yaku nifeideyadi. \v 48 Kamini siri rego amiye yaku gokai rego di ida bi sena masi niyo: “Kaere amiye fuka regida bi mini; moi gira refa!” \p \v 49 Ye evade Iesu urana bosi niyo, “Oteimana amiye, ya mini ba?” Resi fuka reyo. \p \v 50 Ma nikabai reyo, “Dubu, beika regika baeyo bi re!” \p Mina usi amiye baesi Iesu vanau moisi moi gira reyadi. \v 51 Ma yokoi kaere bi inasa yaku ini bainasi moi yakusi kuita resi Sei ma amiye utari naivo amiye tora di moimai rei tavoi redo amiye di anema nugai feideyo. \v 52 Mina usi Iesu yaku niyo, “Yi bainasi moiyo sanari moi dairisi ae, adina kaere vene tau gade bainasi dudu ruda rededi, bi bainasi dudu muyegedi. \v 53 Ya yaku mokeisa bi nai Baba raka nigi anua reida ma naivo naivo vima tau gade gade ruda omana vene 12 kana besa nifeideyaine ma na aedegedi ba? \v 54 Idu makai regidari, Sei di ago bi gokai rama aego, ini niyo kana mina tau bi makai dudu vata niyaine?” \p \v 55 Mina ituari Iesu yaku amiye tau gade rofu niyo, “Ya bi duma duma amiye yokoi kana bi bainasi ma gai moisi na moi gira regika baeyadi ba? Ari neinei Sei nivakena yavari ameinu resi oteimagamaka, idu de na moi gira reyadi.\x + \xo 26.55 \xt Lk 19.47; 21.37\x* \v 56 Idu mina beika tau bi vata niyadi, ye beika Sei di ago niyadi vene yaku bura reyadi bi bae rama aeyainedi.” \p Mina usi ini usi dina vene tau vakoi bi feresi ori diyadi. \s1 Iesu kanisoro vene di nemokori are reyo \r (Mk 14.53–65; Lk 22.54, 63–71; Jn 18.12–14, 19–24) \p \v 57 Kamini Iesu moi gira reyadi vene bi Caiaphas rofu afei boyadi, kaere bi Sei ma amiye utari naivo amiye tora. Mironari ago gira oteimana vene ma tora vene egogo reyadi. \v 58 Ma Peter bi beika vata nigo mina vegika egaima risi usi disi Sei ma amiye utari naivo amiye tora di yava ida nefau dui resi nari rededi venesa ameinu reyo. \v 59 Kamini Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene\f + \fr 26.59 \ft Bura bedakai ka \fq tora vene \ft nufa.\f* ma kanisoro vene noibanu bi ofa ago di adina maina regamadi gokai dudu Iesu umuyegedi. \v 60 Amiye tau gade bi ofa ofa dudu nikake rigamadi, idu ago de baku reyadi. Gabi amiye remanu baesi \v 61 niyadi, “Mina amiye niyo bi, ‘Na yaku Sei nivakena yava ukero vau resi meda regodenuri dudusa akugida,’ vo niyo.”\x + \xo 26.61 \xt Jn 2.19\x* \p \v 62 Kamini Sei ma amiye utari naivo amiye tora yaku dadisi niyo, “Ya bi nikabai de regiya ba? Mina ago ya rofu nikake rededi, bi beika be nigiya?” \v 63 Idu Iesu bi bere niyo ma Sei ma amiye utari naivo amiye tora yaku niyo, “Toga amedo Sei di roka dudu ya nida ya gua ofa ofa de nigiya: una ni ya bi Keriso, Sei di mida ba?” \p \v 64 Ma nikabai reyo, “Ya yaku niyo kana. Idu ya nida: Gua gutuna bi Amiye di mida Vava iniye amiye di vana rama rofu ameinu resi oma di seuya odoro debigo ma vegedi!”\x + \xo 26.64 \xt Dan 7.13\x* \p \v 65 Mina usi Sei ma amiye utari naivo amiye tora yaku ini fafau varuka uesi resi niyo, “Ina bi Sei di roka moi no riyo! Beika resi nisi una bi mina ago di adina besa ni maina resifa? Vefa, ya gua mina Sei di roka moi no riyo ago neideyadi!\x + \xo 26.65 \xt Lev 24.16\x* \v 66 Ye ya mokededi bi gokai?” \p Ma nikabai reyadi, “Ina muyego bi buni.” \p \v 67 Mina usi ini seirari ayaka su resi vana kumu risi uyadi. Bedakai bi famasi\x + \xo 26.67 \xt Is 50.6\x* \v 68 niyadi, “Keriso, ya bi Sei di ago nido amiye vonisi, kaere amiye yaku ya ugo ini roka una rofu ni!” \s1 Peter yaku Iesu nisui reyo \r (Mk 14.66–72; Lk 22.54–62; Jn 18.15–18, 25–27) \p \v 69 Ma Peter bi etofaro yava ida nefauri amegamo ma naivo rema ofi yokoi baesi niyo, “Ya ka Iesu Galilee amiyesa digamo.” \p \v 70 Idu amiye tau gade di nemokori nisui resi niyo, “Na na toto ya beika nisa.” \v 71 Resi ida vena urana neyo ma naivo rema ofi yokoi yaku vesi atafuri are regamadi vene rofu niyo, “Mina amiye bi Iesu Nazareth amiyesa digamo.” \p \v 72 Dudusa nisui resi nivarika resi niyo, “Na na toto mina amiye!” \p \v 73 Ma doba deri, atafuri are regamadi vene bi niyadi, “Rama ya ka ini asini, adina yi gokai sina ago reisa yaku ya moi ogau rido!” \p \v 74 Mina usi iniye fafau nikiraini resi iniye nivarika regi kora resi niyo, “Na na toto mina amiye!” \p Ma evade kokoro raka niyo, \v 75 ma Peter yaku Iesu beika vata nigo di ago niyo mina mokeyo: “Kokoro raka nina koderi, uru regode na nisui regiya.” Ye etofaro yakusi isaka no iniye iniye niyo. \c 27 \s1 Iesu Pilate di nemokori afei baeyadi \r (Mk 15.1; Lk 23.1–5; Jn 18.28–38) \p \v 1 Uriyaku gorogoro Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene ma tora vene tau vakoi egogo resi nirorotari reyadi Iesu bi umuyeyaganedi. \v 2 Ye ini vana ukita resi afei bosi Gavana\f + \fr 27.2 \ft Bura bedakai ka \fq Pontius \ft nufa.\f* Pilate di vanari aeyadi. \s1 Judas di muyena \r (Acts 1.18–19) \p \v 3 Kamini Judas, kaere bi siri reyo amiye, yaku veyo bi Iesu kota resi umuyegedi, ye beika reyo fafau iriyeduka resi mina siriva fore 30 moi dairisi Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene ma amiye di tora vene masi\x + \xo 27.3 \xt Acts 1.18–19\x* \v 4 niyo, “Na bi vegu no reyaka, adina vegu buni no yokoi de amiye siri reyaka ma umuyegedi!” \p Nikabai reyadi, “Una yaku beika regifa? Mina bi yi vanari!” \p \v 5 Ye Judas yaku mina fore Sei nivakena yava ideri maku feresi diyo. Mina usi disi iniye ini bauye misi uai reyo. \p \v 6 Idu Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene yaku mina fore moisi niyadi, “Mina bi siri rena fore, mina resi Sei nivakena yava di foresa bi de aegifa, uni ago gira yaku niyo kana.” \v 7 Ye egogo resi nirorotari resi okina vene guri aebigika urena rido amiye di kono tu mina fore dudu voi reyadi. \v 8 Mina resi gua mina kono kefuka bi “Dava di nomu” toga vo nidedi. \p \v 9 Mina usi beika Sei di ago niyo amiye Jeremiah yaku niyo bi bae rama aeyo: “Ye siriva fore 30 moiyadi; mina bi Israel vene be yaku ini davana reyadi kana.\x + \xo 27.9 \xt Zech 11.12–13\x* \v 10 Ma urena rido amiye di kono kefuka mina fore dudu voi reyadi, Varika amiye di ago gira na rofu niyo kana.” \s1 Pilate yaku Iesu nikaiteyo \r (Mk 15.2–5; Lk 23.3–5; Jn 18.33–38) \p \v 11 Kamini Iesu bi gavana di nemokori are reyo ma nikaitegasa niyo, “Ya bi Jew vene di kini ba?” \p Ma nikabai reyo, “Ya bi mina niyo.” \v 12 Idu Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene ma tora vene nitourage reyadiri, bi ago yokoi be nikabai de reyo. \p \v 13 Mina usi Pilate yaku nikaiteyo, “Ya bi gokaisanu ago no tau ya rofu nitourage rededi bi neideisa ba ide?” \p \v 14 Idu ago yokoi kava nikabai de reyo, ye gavana bi tururu iniye reyo. \s1 Iesu di umuyena ago \r (Mk 15.6–15; Lk 23.13–25; Jn 18.39—19.16) \p \v 15 Ye Ferei ebu rena irakuna neineiri ini toutou dudu, gavana bi amiye tau rofu ini ura kana dibura amiye yokoi erufuyaine nigamo. \v 16 Mirona ituari, dibura amiye no yokoi kaere bi amiye tau ina diba ini roka bi Iesu Barabbas.\f + \fr 27.16 \fq Iesu Barabbas; \ft bura bedakai \fq Barabbas \ft maka nufa.\f* \v 17 Ye amiye tau egogo reyadiri, Pilate yaku nikaiteyo, “Goina bi ya rofu erufugida ma digo? Iesu Barabbas ba Iesu kaere bi Keriso vo nidedi?” \v 18 Adina Pilate bi sena diba niyo bi gonema dudu ini vanari aeyadi. \p \v 19 Kamini bi ini kota rena fata ameinu reyori, ini rema yaku ago nifeideyo: “Mina mokena rorobo amiye rofu bi beika yokoi ina rofu ga re. Adina na bi gua yaduka veyakari, nai mokena yaku esika esika na maro ina dada.” \p \v 20 Idu Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene ma tora vene bi amiye tau gade niguba reyadi Barabbas bi erufuyainedi, idu Iesu bi umuyeyainedi usa niyadi. \v 21 Ye gavana nikaiteyo, “Mina amiye remanuri, yi ura bi goina ya rofu erufugida ma digo?” \p Ma nikabai reyadi, “Barabbas!” \p \v 22 Ma nikaiteyo, “Mina dada bi beika Iesu, Keriso vo nidedi, ina rofu regida?” \p Ina tau vakoi yaku niyadi, “Ina bi satauro ikoko reyaine!” \p \v 23 Idu nikaiteyo, “Beika resi, ina bi beika vegu no be reyo?” \p Idu besa imuna niyadi, “Ina bi satauro ikoko reyaine!” \p \v 24 Kamini veyo beika yokoi de rego ma siboroka regi kora reyadiri, koru moisi amiye tau di nemokori ini vana koitesi niyo, “Mina amiye\f + \fr 27.24 \ft Bura bedakai ka \fq rorobo \ft nufa.\f* di muyena bi nai vanari de; mina bi yi vanari amedo!”\x + \xo 27.24 \xt Deut 21.6–9\x* \p \v 25 Ye amiye tau yaku nikabai reyadi, “Ini dava rausi rego bi una ma uni mida mida ni-ikigedi!” \p \v 26 Mina usi ina vene rofu Barabbas erufuyo; idu ago gira maro ma Iesu buburu vai reyadi ma satauro ikoko reyaganedi iya rededi vene di vanari aeyo. \s1 Iya rededi vene yaku nikuruyadi \r (Mk 15.16–20; Jn 19.2–3) \p \v 27 Mina usi gavana di iya rededi vene gavana di ourefeidena yava tora ideri afei bosi iya rededi vene tau vakoi raka niegogo reyadi. \fig Iya redo amiye|src="hk00193c.tif" size="span" ref="27.27–31" \fig* \v 28 Resi ini varuka kutusi bou varuka kaka doba aku masi \v 29 yabo imiye maena moi mekuna resi kini kana ada bou ini adari aesi kodu moisi ini vana rama rofu aeyadi; resi ini budari efuka meimisi nikurugasa niyadi, “Jew vene di kini o!” \v 30 Resi ina fafau ayaka su resi kodu moisi ini adari ugamadi. \v 31 Kamini nikuruyadi koina niyori, bi varuka kaka doba kutusi iniye di varuka aku masi satauro ikoko regi afei boyadi. \s1 Iesu satauro ikoko reyadi \r (Mk 15.21–32; Lk 23.26–43; Jn 19.16–27) \p \v 32 Ye yakugasa bi Cyrene gagani amiye yokoi roka Simon baku resi bi ini satauro uakaiyaine niyadi. \v 33 Gagani roka Golgotha (ini adina bi “Ada girika di sana”) okisi \v 34 waini ma koru rusa iriyainedi maradi ma iri veyo, idu irina ura de reyo.\x + \xo 27.34 \xt Ps 69.21\x* \p \v 35 Ma\f + \fr 27.35 \fq Ma; \ft bura bedakai \fq Ma Sei di ago niyo amiye di ago moi rama aeyaine \ft nufa.\f* kamini satauro ikoko resi laki dudu isira reyadi ini varuka ini yokoi yokoi moisi\x + \xo 27.35 \xt Ps 22.18\x* \v 36 ameinu resi nari regamadi. \v 37 Ini ada odoro bi ini no nikake regi bi yomakai bura reyadi: “Mina bi Iesu, Jew vene di kini.” \v 38 Mina usi duma duma amiye remanu inasa satauro ikoko reyadi, yokoi bi ini vana rama rofu ma yokoi bi ini vana enana rofu. \p \v 39 Ye amiye kaere ini budari digamadi, bi nifafana regasa ini ada buro regasa\x + \xo 27.39 \xt Ps 22.7; 109.25\x* \v 40 nigamadi, “Ya yaku Sei nivakena yava ukero vau resi meda regodenuri dudusa akugiya vo niyo, ya kaya moi vegu ri! Ya Sei di mida vonisi, bi satauro gutuna soka rei de!”\x + \xo 27.40 \xt Mt 26.61; Jn 2.19\x* \p \v 41 Mina ida yokoi makari Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene ma ago gira oteimana venesa ma tora vene ka nikurugasa nigamadi: \v 42 “Amiye be bi moi vegu riyo, idu iniye bi makai regi anua rego! Ina bi Israel di kini;\f + \fr 27.42 \ft Bura bedakai ka \fq vonisi \ft nufa.\f* satauro gutuna soka rei dego mamo ina rofu mokena vari gira aegifa! \v 43 Sei rofu mokena vari gira aedo; ferefo kumo Sei ina ura redo vonisi, bi gua moi vegu rigo. Adina ina yaku niyo, ‘Na bi Sei di mida!’”\x + \xo 27.43 \xt Ps 22.8\x* \p \v 44 Ma duma duma amiye kaere bi inasa satauro ikoko reyadi ka nifafana reyadi. \s1 Iesu di muyena \r (Mk 15.33–41; Lk 23.44–49; Jn 19.28–30) \p \v 45 Meda nemoko tobo niyori, gagani tora noibanu bi mukuna yaku fono reyo boyo meda nemoko regodenu koina niyo. \v 46 Ma meda nemoko regode kanari Iesu bi ababa nigasa raka ni tora reyo, \tl “Eli, Eli, lema sabachthani?”\tl* Mina di adina bi, “Nai Sei o, beika resi na ferei tavoi reyo?”\x + \xo 27.46 \xt Ps 22.1\x* \p \v 47 Kamini amiye be kaere bi ina atafu are regamadi mina neidesi niyadi, “Ina bi Elijah raka nido!” \v 48 Kamini amiye yokoi evade raga resi \it sipanisi\it* moisi waini ru dudu moi vata baesi koduri aesi ina rofu iriyainedi maro.\x + \xo 27.48 \xt Ps 69.21\x* \p \v 49 Idu be vene yaku niyadi, “Kode, venadi kumo Elijah desi moi vegu rigo ba ide!” \p \v 50 Ma goroka tora dudu raka nisi ini vima maro. \p \v 51 Kamini Sei nivakena yava ideri biri rina varuka doba bi odoro gutuna doka rofu uesi rei nesi sireta remanu niyo ma kono yagayaga resi rabema okuyadi,\x + \xo 27.51 \xt Ex 26.31–33\x* \fig Biri rina varuka doba bi odoro gutuna doka rofu uesi rei nesi sireta remanu niyo.|src="lb00265c.tif" size="span" ref="27.51" \fig* \v 52 guri sana okuyadi ma Sei di vene tau sena muyeyadi mina dudusa dadi rae reyadi. \v 53 Ma Iesu di dadi rae rena usi, mina dadi rae reyadi vene mina guri feresi taoni kikifari boyadi ma amiye tau yaku veyadi. \p \v 54 Ma iya rededi vene di ourefeidena amiye tora ma kaere amiye inasa Iesu nari regamadi, bi kono yagayaga reyo ma beika tau vata niyadi mina vesi ori tora resi niyadi, “Rama mina bi Sei di mida!” \p \v 55 Ma rema tau mironari ka gaima gutuna are resi vegamadi, kaere bi Galilee gutuna Iesu usi baegasa moi aedegamadi.\x + \xo 27.55 \xt Lk 8.2–3\x* \v 56 Ini fogori bi Mary Magdalene, Mary, James ma Joseph\f + \fr 27.56 \fq Joseph; \ft bura bedakai \fq Joses \ft nufa.\f* di nono, ma Zebedee di mida mida di nono. \s1 Iesu guri aeyadi \r (Mk 15.42–47; Lk 23.50–56; Jn 19.38–42) \p \v 57 Uriyenau niyori, Arimathea gugura tau amiye yokoi ini roka bi Joseph okiyo; ina ka bi Iesu di usi dina amiye yokoi. \v 58 Pilate rofu bosi Iesu di roaita moigika usa niyo, ye maraganedi ago maro. \v 59 Kamini Joseph ini roaita moisi varuka buni ruaka dudu kumu risi \v 60 iniye di guri ruaka fore ideri goeyadi bi ini roaita mina ideri aeyo. Kamini fore tora moi kurevai resi guri di ida vena biri risi ferei diyo. \v 61 Ma Mary Magdalene ma Mary yokoi bi guri berou eta rofu amegamadi. \s1 Guri nari rena vene \p \v 62 Dogo dogo rena meda\f + \fr 27.62 \fk dogo dogo rena meda: \ft Mina bi Jew vene ini Sabati meda di dogo dogo.\f* usi ariri Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene ma Pharisee vene egogo resi Pilate rofu bosi \v 63 niyadi, “Varika amiye, mokesifa mina ofa ofa amiye ini veguri amegasa niyo, ‘Meda regode koina nigori, na bi dudusa dadi rae regida,’ vo niyo.\x + \xo 27.63 \xt Mt 16.21; 17.23; 20.19; Mk 8.31; 9.31; 10.33–34; Lk 9.22; 18.31–33\x* \v 64 Mina resi ago gira ma kumo mina guri bi nari rei mona regedi bogo meda regodenu moigo,\f + \fr 27.64 \ft Bura bedakai ka \fq urusari \ft nufa.\f* ini usi dina vene yaku bosi ini roaita duma rei moi disi ‘Iesu bi muyena gutuna dadi rae reyo,’ mina amiye rofu nigedi baebu. Mina metonari ofa ofa sina bi ouresi kana de, idu no iniye iniye.” \p \v 65 Ye Pilate yaku ina vene rofu niyo, “Yi nari rena vene moi bogedi guriri yi diba dudu nari rei mona refa.” \p \v 66 Ye bosi guri di biri riyo fore dudu mina biri ri mona reyadi nari reyainedi amiye aeyadi. \c 28 \s1 Iesu yaku dadi rae reyo \r (Mk 16.1–8; Lk 24.1–12; Jn 20.1–10) \p \v 1 Kamini Sabati meda usi ari uveyori, fura di ouresi medari, Mary Magdalene ma Mary yokoi bi guri vegika boyadi. \v 2 Kamini kono yagayaga tora reyo, adina Varika amiye di naivo naivo vima yokoi oma gutuna desi guri di ida venari fore moi kurevai rei etagae risi mina fafau ameinu reyo. \v 3 Ini seira bi kamanika kana ma ini varuka bi aisi feyo kana. \v 4 Nari rena vene bi tururu resi ori yaku no nisi muyena vene kana kita de reyadi. \p \v 5 Idu Sei di naivo naivo vima yaku rema rofu niyo, “Ori ga refa, adina na na diba ya bi Iesu maina rededi, kaere bi satauro ikoko reyadi. \v 6 Ina bi minari de; adina bi dadi rae reyo, ini niyo kana. Baesi ini vareyo sana vefa. \v 7 Ye evade bosi ini usi dina vene nioteimafa, ‘Ina bi muyena gutuna dadi rae resi ina siko Galilee urana bodo; bi mironari baku regedi!’ Gua ya nida.” \p \v 8 Ye rema vene evade ori ma ada tora gade dudu guri sana ferei disi raga dudu ini usi dina vene nigika boyadi. \p \v 9 Ma\f + \fr 28.9 \ft Bura bedakai ka \fq ini usi dina vene nigi bogamadiri, \ft nufa.\f* Iesu mina vene baku resi niyo, “Ya mini ba?” Ina rofu baesi ini yuka moi gira resi nivakeyadi. \v 10 Mina usi niyo, “Ori ga refa; bosi nai usika ourena nigedi Galilee urana boyaganedi. Mironari mamo na vegedi.” \s1 Nari rena vene di sina \p \v 11 Rema vene bogamadiri, nari rena vene be bi taoniri Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene rofu bosi beika tau vata niyadi ina rofu niyadi. \v 12 Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene ma amiye di tora vene egogo reyadiri, nirorotari rei vau resi nari rena vene fore tora masi \v 13 niyadi, “Ya bi yomakai nigedi, ‘Ini usi dina vene yaku urusa vareyafari, baesi ini roaita duma resi moi diyadi,’ vo nigedi. \v 14 Ma gavana yaku mina sina neidego vonisi, bi una yaku ni moi amuta regifa, ye ya bi esika de moigedi.” \p \v 15 Ye nari rena vene mina fore tora moisi oteimaradi kana reyadi. Ye mina sina bi boyo mina meda ramari Jew vene fogori ni baeyadi. \s1 Iesu ini usi dina vene rofu ogau niyo \r (Mk 16.14–18; Lk 24.36–49; Jn 20.19–23; Acts 1.6–8) \p \v 16 Kamini ini usi dina vene 11 bi dadisi Galilee neyadi, Iesu yaku diyaganedi vo niyo omuna ikari.\x + \xo 28.16 \xt Mt 26.32; Mk 14.28\x* \v 17 Ina veyadiri, bi nivakeyadi, idu be bi mokei itua reyadi. \v 18 Ma baesi niyo, “Oma ma konori vava tau vakoi bi na maro. \v 19 Mina dada, gagani gagani vene tauri disi nai usi dina vene risi Baba di roka, ini Mida di roka ma Vima kikifa di roka dudu babatiso refa.\x + \xo 28.19 \xt Acts 1.8\x* \v 20 Ma beika ago gira tau ya maraka, mina oteimagedi ma rebiyaganedi. Ma na bi yasa ari neinei bogo meda bae koina nigo di meda okigo mamo.”\f + \fr 28.20 \ft Bura bedakai ka \fq Rama \ft nufa.\f*