\id LUK Doromu-Koki \ide 65001 - Unicode (UTF-8) \h Luke \toc1 Ago buni Luke yaku bura reyo \toc2 Luke \toc3 Lk \mt2 Ago buni \mt1 Luke \mt3 yaku bura reyo \imt1 Ago di ini adina \im \bk Ago buni Luke yaku bura reyo\bk* bi Iesu di sina: Ina bi Israel di vegu moi rina Amiye ma kono tora noibanu di amiye di vegu moi rina Amiye. \bk Luke\bk* di sina yaku bura reyo bi Sei yaku Iesu raka niyo, ma “ina yaku sina buni irava vene rofu nirausi rego” (4.18). Mina ago buni amiye tau gade rofu bura reyo. Ada rena bi \bk Luke\bk* di bura rena bi tau gade; ouresi nanakari bi Iesu di okina, ma metona agori bi Iesu di omari dina. Gabi Luke yaku ekalesia vene di mokena vari gira aena di ago \bk Acts\bk* ri bura reyo. \ip Ago remanuri (koro 1—2 ma 9—19), bi ago be mina ago buni ideri amedo, idu ago buni idana de. Mina bi naivo naivo amiye di yauta di ago, ma mamoe dogo rena vene yaku Iesu di vata nina oto reyadi di ago, ma Iesu goduari, Sei nivakena yavari, ma Samaria amiye buni, ma rumana mida rerevaida di mokena ago. Ago buniri, ago tau gade gade bi usa usa nina di ago, ma Vima kikifa di ago, ma rema vene Iesu di moimai nari rena di ago, ma Sei yaku vegu no koite makuna di ago. \iot Beika sina ideri \io1 Ago di ini adina \ior 1.1–4\ior* \io1 John Baptist ma Iesu di tora nigamadi ari \ior 1.5—2.52\ior* \io1 John Baptist di moimai \ior 3.1–20\ior* \io1 Iesu rofu babatiso reyo ma uka maina regika niveyo \ior 3.21—4.13\ior* \io1 Iesu di moimai amiye rofu Galilee ri \ior 4.14—9.50\ior* \io1 Galilee gutuna Jerusalem rofu \ior 9.51—19.27\ior* \io1 Fura metonari Jerusalem ideri ma ini adinari \ior 19.28—23.56\ior* \io1 Varika amiye di dadi rae rena, ogau nina ma omari dina di ago \ior 24.1–53\ior* \c 1 \p \v 1-3 Theophilus amiye tora, amiye tau tora yaku beika vegu una rofu Sei yaku moi ogau riyo, bi sena bura reyadi. Mina vegu vata ni baeyo rofu, mina nifeidena vene ini ouresi ini ne yaku mina vegu veyadi, ma ina vene ka bi mina ago di naivo vene. Kamini ini sina niodoro reyadi, resi nidedi mini, una rofu. Mina dada, Theophilus, nai mokena bi mina sina dudusa bura rei mona regida, resi moi feidegida ya rofu, adina mina vata niyo vegu bi, sena baku rei mona reyaka, ini vata ni baeyo gutuna. \v 4 Makai reyaka dada, yi adari ae mona regiya, ya rofu beika vegu ya oteimaradi bi, rama vata niyadi. \s1 John Baptist di vata nina niogau reyo \p \v 5 Herod yaku Judea gaganiri\f + \fr 1.5 \fk Judea gaganiri: \ft Mina bi Palestine gagani noibanu.\f* kini niyori, Sei ma amiye utari naivo amiye yokoi roka Zechariah amegamo; ina bi Abijah di vene amiye yokoi. Ini rema di roka bi Elizabeth. Iniye ka, Sei ma amiye utari naivo amiye roka Aaron di tutubena rema.\x + \xo 1.5 \xt 1 Chr 24.10\x* \v 6 Ina remanu bi Sei di nemokori mokena rorobo nufa, Sei di ago vava tau vakoi, ma Varika amiye di ago gira, ma mokena sina tau vakoi ka moi gira rigamadi. \v 7 Ina remanu bi mida de, adina Elizabeth bi natu, ma ini marukasa ka ugava iniye niyadi. \p \v 8 Yokaru, Zechariah bi Sei nivakena yavari, Sei di nemokori, Sei ma amiye utari naivo amiye di moimai regasa amedo, adina mina meda bi ini vene bedakai di moimai ari. \v 9 Kamini Sei ma amiye utari naivo vene di rededi kana, ina vene yaku laki isirari gutuna Zechariah moiyadi, ma bi Varika amiye nivakena yava ideri orina vata fafau sisika buni muramura origi. \v 10 Ma amiye tau tora iniye bi etofaro are regamadi, usa usa nigamadiri, bi sisika buni muramura oriyo. \p \v 11 Mina medari, Zechariah yaku Varika amiye di naivo naivo vima yokoi veyo, sisika buni muramura ori sisika rena fore fata vana rama rofu are reyo. \v 12 Zechariah veyori, bi tururu resi ini uka ideri ori no iniye niyo. \v 13 Idu naivo naivo vima yaku niyo, “Zechariah ori ga re, Sei yaku yi usa nina neideyo. Yi rema Elizabeth yaku yi mida yokoi evata rego, ini roka nigiya bi John. \v 14 Ada no iniye nigedi, ma amiye tau gade ka ada regedi, John vata nigo dada! \v 15 Adina bi Varika amiye di nemokori bi amiye tora yokoi. Ina bi koru gira o waini de irigo; ina bi ini nono di ukari Vima kikifa ya sena vata baeyo.\x + \xo 1.15 \xt Num 6.3\x* \v 16 Ina yaku Israel vene tau gade ini Varika amiye Sei rofu moi dairigo. \v 17 Ina bi Varika amiye di naivo naivo amiye, kaere bi ourei bobigo, Sei di ago nido amiye Elijah di vima ma vava nufa. Ina yaku baba vene di uka moi kero regori, bi ini midasa uka yokoi maka dudu amebigedi. Ina yaku vegu no vene moi kero regori, bi mokena rorobo vene di mokena amebigedi. Adina Varika amiye di vene moi egogo resi Varika amiye di dego meda nari rebigedi.”\x + \xo 1.17 \xt Mal 4.5–6\x* \p \v 18 Zechariah yaku mina naivo naivo vima rofu nikabai resi niyo, “Sina nisa bi gokai moi rama rego diba nigida? Na bi amiye ugava, ma nai rema ka ugava.” \p \v 19 Ma nikabai resi niyo, “Na bi Gabriel, na bi Sei di nemokori are reida. Ya rofu na nifeideyo, mina sina buni ya nigida.\x + \xo 1.19 \xt Dan 8.16; 9.21\x* \v 20 Idu ya bi nai sina buni rofu mokena vari gira de aeyo. Mina dada ya bi babo nisi ago de nigiya; nai niyaka kana ogau nigo mamo ago nigiya. Nai sina tau niyaka, bi ini meda iniyeri vata nigo.” \p \v 21 Zechariah bi Sei nivakena yava ideri amei doba regamo dada, amiye tau ina nari regasa mokena tau moigamadi. \v 22 Etofaro yakuyori, bi amiye nikabai de reyo, dada mokeyadi ina bi Sei nivakena yava ideri rebe yokoi veyo. Ini vena babo niyo dudu maka, amiye oteimaro ina bi rama iniye rebe yokoi veyo. Ina babo nisi bi toga toga ina vene rofu rebe reyo. \p \v 23 Zechariah ini moimai ari koina niyori, bi ini rautu rofu dairiyo. \v 24 Mina ari koina niyori, bi ini rema Elizabeth rivo niyo. Mina rivo niyori, bi eyo 5 ini yavari maka amegamo. Elizabeth yaku makai niyo, \v 25 “Gua Varika amiye yaku na rofu ada reyo. Ina yaku nai maena bi amiye di nemokori erufuyo!” \s1 Iesu di vata nina niogau reyo \p \v 26 Elizabeth ini rivo niyo eyo 6 ri, bi Sei yaku naivo naivo vima roka Gabriel Galilee di taoni yokoi roka Nazareth rofu nifeideyo. \fig Nazareth taoni|src="HK025a.tif" size="span" ref="1.26" \fig* \v 27 Rema ofi yokoi bi amiye yokoisa varena kode mironari amegamo, iniye bi amiye roka Joseph nikake reyadi, bi megedi. Joseph bi kini David di tutubena amiye yokoi. Mina rema di roka bi Mary.\x + \xo 1.27 \xt Mt 1.18\x* \v 28 Mina naivo naivo vima bi Mary rofu bosi niyo, “Rema mida,\f + \fr 1.28 \ft Bura bedakai ka \fq rema vene di fogori \ft nufa.\f* Sei ya rofu sena ada reyo, ma Varika amiye bi yasa amedo.” \p \v 29 Ma mina sina neideyori, bi ori tora gade resi mokegamo mina ago di rama adina iniye bi beika. \v 30 Naivo naivo vima yaku niyo, “Mary, ori ga re, adina Sei bi sena ya rofu uka ada reyo. \v 31 Ya bi rivo nisi rumana mida yokoi moi evata resi ini roka bi Iesu, vo nigiya.\x + \xo 1.31 \xt Mt 1.21\x* \v 32 Ina bi amiye tora iniye nigo, ma ini roka Sei Odoro iniye di Mida vo nigedi. Varika amiye Sei yaku ini tutubena David di vava moi mago.\x + \xo 1.32 \xt 2 Sam 7.12, 13, 16; Is 9.7\x* \v 33 Ma ina bi Jacob di tutubena fafau toga toga ourefeidebobigo. Ini ourefeidena amena sana bi koina de nigo!” \p \v 34 Mary yaku nikaitesi niyo, “Na bi rumanasa varena kode. Mina bi gokai vata nigo?” \p \v 35 Ma nikabai resi niyo, “Vima kikifa bi ya rofu dego, ma Sei Odoro iniye di vava ya fafau ameinu rego, mina dada mina mida kikifa bi Sei di Mida, vo nigedi. \v 36 Ma va moke, yi davatu Elizabeth, ina bi ugava nufari, sena rivo niyo; amiye yaku nigamadi bi mida de moigo, vo niyadi, idu ini eyo 6 bi mini, \v 37 adina bi vegu yokoi de Sei yaku moi rama de rigo.”\x + \xo 1.37 \xt Gen 18.14\x* \p \v 38 Mary yaku niyo, “Na bi Varika amiye di naivo rema. Yi sina niyo kana, na rofu vata nigo bi buni.” Kamini mina naivo naivo vima ina feresi diyo. \s1 Mary yaku Elizabeth rofu odi diyo \p \v 39 Mina medari, Mary dadisi evade omuna ikari taoni yokoi Judea gaganiri boi neyo. \v 40 Zechariah di yava ideri dui resi Elizabeth rofu yuata niyo. \v 41 Elizabeth yaku Mary di yuata nina ago neideyori, bi ini mida ini rivo ideri kita reyo, ma Vima kikifa yaku Elizabeth di roaitari vata baeyo. \v 42 Kamini dadisi goroka tora dudu niyo, “Rema tau di fogori bi ya maka bi buni tora gade! Ya yaku evata regiya mida ka buni tora iniye nigo! \v 43 Nai buni bi beika dada, ma nai Varika amiye di nono bi na rofu odi baeyo mini? \v 44 Adina bi yi yuata nina neideyakari, nai mida bi nai rivo ideri ada resi kita reyo. \v 45 Varika amiye di ago ya rofu niyo, ma ya bi mina rofu mokena vari gira aeyo. Ina bi buni tora gade ya mago dada!” \s1 Mary Sei di roka moi odoro risi nina di yauta \p \v 46 Kamini, Mary yaku niyo,\x + \xo 1.46 \xt 1 Sam 2.1–10\x* \q1 “Nai vima yaku Varika amiye di roka moi odoro risi nido; \q2 \v 47 Nai vima yaku ka Sei na moi vegu rido amiye rofu ada redo, \q2 \v 48 Adina bi na, ini naivo rema, na mokeyo mini!\x + \xo 1.48 \xt 1 Sam 1.11\x* \q1 Ma mina dada gua ameibobinari, amiye tau yaku nigedi, Sei bi buni tora gade na maro. \q2 \v 49 Adina bi Vava iniye amiye yokoi maka yaku vegu tora iniye na fafau moi vata riyo, \q1 ini roka bi kikifa. \q2 \v 50 Ini iriyeduka bi kaere ina rofu kikifa iniye rededi vene fafau amebigo. \q2 Mina vene kaere bi ini tutubena vene fafau ka amebigo. \q1 \v 51 Ini vana yaku ini yeiva bi sena moi ogau riyo, \q2 ma matuka vene ini mokenasa ina yaku meki reyo. \q1 \v 52 Ina yaku ourefeidena vene di amena vava sanari eyarei vau reyo,\x + \xo 1.52 \xt Job 5.11; 12.19\x* \q2 resi matuka de vene, bi ina yaku moi odorori vau reyo. \q1 \v 53 Rauna amededi vene, bi ina yaku buni ini ukari moi vata baeyo. \q2 Resi gugura tau amiye, bi ina yaku vana koina moi feidei diyo. \q1 \v 54 Ini naivo vene Israel aedeyo, \q2 ini iriyeduka mokeyo dada. \q1 \v 55 Ma uni tutubena vene toga toga ago niyo,\x + \xo 1.55 \xt Gen 17.7\x* \q2 Abraham ma ini tutubena rofu!” \p \v 56 Kamini Mary bi Elizabeth sa eyo regodenu amesi ini rautu rofu dairiyo. \s1 John Baptist vata niyo \p \v 57 Elizabeth di mida moina ari okiyori, rumana mida evata riyo. \v 58 Kamini ina atafu amededi vene ma ini usika ourena yaku Varika amiye di iriyeduka tora ina rofu vata niyo sina neidegasa bi inasa ada no iniye iniye niyadi. \p \v 59 Meda 8 ri, bi rumana mida di ini roaita nugagedi vonisi, egogo resi ini baba di roka Zechariah vo nigedi.\x + \xo 1.59 \xt Lev 12.3\x* \v 60 Idu ini nono niyo, “Ide, ini roka bi John.” \p \v 61 Ina vene yaku niyadi, “Idu yi usika ourena bi mina roka bi koina!” \v 62 Kamini ina vene yaku vana dudu ini baba nikaiteyadi, ini roka bi beika nisi mago. \p \v 63 Zechariah yaku bura rena buka yokoi nikaitesi yomakai bura reyo, “Ini roka bi John.” Ina tau noibanu vakoi tururu reyadi! \v 64 Mina medari, Zechariah dudusa ago niyo. Resi Sei rofu moi odoro rina ago buni niyo. \v 65 Mina dada, ori yaku ini atafu ameyadi vene tau di uka vata baeyo, ma mina vegu di sina bi Judea omuna gagani tau rofu ni nega bogasa reyadi. \v 66 Mina sina neideyadi vene tau yaku mokesi niyadi, “Mina mida yaku beika vegu moi ogau rigo?” Adina Varika amiye di vava bi mina mida fafau amedo mini. \s1 Zechariah di ada reyo yauta Sei rofu \p \v 67 Vima kikifa yaku John di baba di uka vata baeyo dada, Sei di ago niyo: \q1 \v 68 “Varika amiye ni moi odoro rinadi, kaere bi Israel di Sei! \q2 Adina bi una aedegi desi ini vene moi vegu riyo. \q1 \v 69 Moi vegu rina amiye una maro. \q2 Ina bi ini naivo amiye David di tutubena gutuna deyo. \q1 \v 70 Sei di ago niyadi vene kikifa yaku mina amiye fafau senagi senagi niyadi, \q2 \v 71 uni tuma vene rofu una moi vegu risi \q2 una gubuyo rededi vene tau di vava gutuna una moi vegu rigo. \q1 \v 72 Sei yaku ina rofu niyo bi uni tutubena vene rofu ini iriyeduka moi ogau risi \q2 ini uka ago kikifa toto de nigo. \q1 \v 73 Uni tutubena Abraham rofu nitore reyo, \q2 \v 74 bi uni tuma vene rofu una moi vegu rigo. \q2 Ina rofu naivo renadi ma ori ga renadi ida riyo. \q1 \v 75 Kikifa dudu, mokena rorobo dudu, ini nemokori dinadi, \q2 uni vegu ameibobina meda tauri. \b \q1 \v 76 Ma ya, nai mida, bi Sei Odoro iniye di ago nido amiye, vo nibigedi,\x + \xo 1.76 \xt Mal 3.1\x* \q1 adina ya bi Varika amiye ouresi dibigiya, \q2 resi ini ida dogo regiya. \q1 \v 77 Ini vene oteimagiya ma Varika amiye yaku moi vegu rigo bi diba nigedi, \q2 ini vegu no koite makugo di. \q1 \v 78 Adina Sei di iriyeduka una rofu bi ini ukari vata baeyo, \q1 ina yaku uriyaku meda vabara kana omari gutuna una rofu nifeidego.\f + \fr 1.78 \fq nifeidego; \ft bura bedakai \fq nifeideyo \ft nufa.\f* \q2 \v 79 Mukuna ideri ma muyena tumusa vene rofu mina vabara mago,\x + \xo 1.79 \xt Is 9.2\x* \q2 resi ina yaku uka amuta di ida dudu una ourefeidebogo.” \p \v 80 Ma mina mida kamini tora nigamo, ma ini vima ka yeiva nigamo. Ina bi gagani autu sanari amegamo, bogo Israel vene rofu ini ogau nigo medari mamo. \c 2 \s1 Iesu vata niyo \r (Mt 1.18–25) \p \v 1 Mirona ariri, Caesar Augustus yaku ago nifeideyo kono tora noibanu rofu, amiye tau roka moigedi di. \v 2 Ouresi roka moiyadi ini medari, bi Quirinius yaku Syria ri gavana niyo ariri. \v 3 Mina ago dada, amiye tau vakoi ini roka magedi vonisi, yokoi yokoi iniye di taoni rofu dairiyadi. \p \v 4 Joseph, Nazareth, Galilee di taoni yokoi, rofu boyo, kini David di vata nina di taoni Bethlehem, Judea gagani rofu boi okiyo, adina ina bi David di tutubena. \v 5 Bethlehem taoniri, Joseph di roka mago di, Mary, kaere bi nimaradi mego vonisi, ka afesi gogo boyadi. Mary bi rivo nufa. \v 6 Mironari amegamadiri, bi Mary ini mida moina meda okiyo. \v 7 Mary yaku ini ourena rumana mida odisi varuka dudu kumu risi, kamini boromakau di iruku iridedi mauari moi aeyo, adina bi oto vene di amena varena yava bi vata baeyo. \s1 Naivo naivo vima ma mamoe dogo rededi vene \p \v 8 Mamoe dogo rededi vene be bi nomu tora gaganiri amegamadi. Urusa niyo ma ini mamoe tau dogo regamadi. \fig Mamoe dogo rededi vene|src="LB00013B.tif" size="span" ref="2.8–9" \fig* \v 9 Kamini, Varika amiye di naivo naivo vima yokoi desi mina vene adinari ogau niyo, ma Varika amiye di vabara yaku ina vene buru riyo ma ori iniye iniye reyadi. \v 10 Resi mina vene rofu niyo, “Ori ga refa, sina buni moi deyaka dada. Mina sina yaku amiye tau ada regedi. \v 11 Adina gua mina mida, David di taoniri, ya vene di Moi vegu rina amiye sena vata niyo. Mina bi Keriso Varika amiye! \v 12 Gokai vei mama rigedi di ida bi yomakai: Rumana mida keika baku regedi, boromakau di iruku irina maua ideri varedo, varuka dudu fafa riyadi.” \p \v 13 Kamini, minari maka, omari naivo naivo vima tau gade gade ogau nisi mina naivo naivo vimasa, Sei rofu nivakena resi yauta nigamadi: \q1 \v 14 “Oma odoro iniye Sei di roka moi odoro rinadi, \q2 kaere mina konori Sei yaku ada redo, bi uka amuta ya mago!” \p \v 15 Mina koina niyori, mina naivo naivo vima tau gade omari dairiyadi, ma mamoe dogo rededi vene iniye iniye rofu niyadi, “Bethlehem ri bonadi, beika bi vata niyo, Varika amiye yaku una oteimaro kana venadi.” \p \v 16 Evade kamini boyadiri, Mary, Joseph sa baku reyadi. Ma rumana mida keika bi boromakau di iruku iridedi mauari varegamo. \v 17 Mina veyadiri, mamoe dogo rededi vene yaku dadisi naivo naivo vima yaku beika nioteimaro, mina mida rofu ninegau reyadi. \v 18 Kamini mina ago neideyadi vene tau mamoe dogo rededi vene di sina neidesi tururu reyadi. \v 19 Ma Mary yaku mina ago ma vegu tau ini ukari mokei tora iniye reyo. \v 20 Kamini mamoe dogo rededi vene dairiyadi, Sei rofu yauta nigasa ini roka moi odoro riyadi, adina neidegasa veyadi vegu bi rama iniye, naivo naivo vima yaku nioteimaro kana. \s1 Iesu di roka aeyadi \p \v 21 Meda 8 moiyori, rumana mida di roaita nugana medari, Iesu ini roka aeyadi, ini nono di rivo ideri varena koderi; naivo naivo vima yaku niyo kana, mina roka niyadi.\x + \xo 2.21 \xt Lev 12.3; Lk 1.31\x* \s1 Iesu Sei nivakena yava ideri afei boyadi \p \v 22 Nono ini kino nufa meda koina niyadiri, ruaka nigi Moses di ago gira kana, Joseph ini remasa ini mida Varika amiye rofu magi Jerusalem rofu afei boyadi.\x + \xo 2.22 \xt Lev 12.6–8\x* \v 23 Varika amiye di ago girari bura rei niyo kana, “Vata ni oureyadi rumana mida tau bi Varika amiye rofu nigedi.”\x + \xo 2.23 \xt Ex 13.2, 12\x* \v 24 Ina boyadi, Varika amiye di ago gira kana, pune erena remanu, ba kefuta di mida remanu, ori sisika rena ma Sei rofu kana magedi. \p \v 25 Mina ariri, amiye yokoi, roka Simeon, Jerusalem ri amegamo. Ina bi mokena rorobo amiye, ma Sei ori regamo amiye. Ina bi Israel di Moi vegu rina amiye tua rei amegamo, ma ina bi Vima kikifa yaku vata baeyo. \v 26 Vima kikifa yaku ka ina rofu niyo, ina bi de muyego bogo Varika amiye ini Keriso vego mamo. \v 27 Vima kikifa yaku Sei nivakena yava ideri Simeon afei dui reyo. Mina mida keika Iesu di nono baba, Moses di ago gira di vegu regi dada, moi dui reyadi. \v 28 Kamini Simeon yaku mina mida keika moisi buda aesi Sei rofu buni tora gade masi niyo: \q1 \v 29 “Varika amiye, yi moimai rei tavoi reida amiye gua muyena sanari uka amuta dudu digida, \q2 yi ago niyo kana. \q1 \v 30 Adina bi nai nemoko dudu yi Moi vegu rina ida veyaka mini. \q2 \v 31 Ya sena amiye tau vakoi di neri mina vegu dogo reyo: \q1 \v 32 Vabara ruaka yokoi tutubena idana vene bedakai rofu moi evata riyo,\x + \xo 2.32 \xt Is 42.6; 49.6; 52.10\x* \q2 ma vabara yi vene Israel mago.” \p \v 33 Rumana mida di nono baba\f + \fr 2.33 \fq baba; \ft bura bedakai \fq ma Joseph \ft nufa.\f* yaku Simeon di ago ina rofu neidegasa bi tururu reyadi. \v 34 Kamini Simeon yaku ina remanu rofu buni tora gade masi ini nono rofu niyo, “Mina mida yaku Israel vene tau gade moi keto rego, ma tau gade ka moi vegu rigo. Ina bi Sei di rebe kana bogo, ma amiye tau gade yaku mokena no dudu nivabi regedi. \v 35 Mina rofu dudu, ina yaku ini mokena no moi sui ridedi, mina moi negau rigo. Ma mina mokena iriyeduka yaku yi vima ora kana vaga imigo.” \p \v 36 Sei di ago niyo rema yokoi ka minari amegamo, ini roka bi Anna, kaere bi Panuel di vefa, Asher di rubu rema. Ina ka bi rema ugava; meyo, idu lagani 7 maka ini marukasa vakoi ameyadi. \v 37 Ini maruka muyeyo ma lagani 84 obu ni amegamo.\f + \fr 2.37 \fq lagani 84 obu ni amegamo; \ft o \fq ini vata nisi amegamo lagani bi 84.\f* Ina bi Sei nivakena yava de ferei tavoi regamo, uru ari Sei nivakesi iruku oyo rena di ago gira ma usa usa nina vegu moi gira rigamo. \v 38 Mina ariri okigasa Sei\f + \fr 2.38 \fq Sei; \ft bura bedakai \fq Varika amiye \ft nufa.\f* buni tora gade masi Jerusalem moi vegu rigo nari rededi vene tau vakoi nioteimaro mina rumana mida di sina bi. \s1 Nazareth ri dairiyadi \p \v 39 Iesu di nono baba yaku Varika amiye di ago gira di vegu tau vakoi rei vau reyadiri, bi kamini Galilee ri dairiyadi, ini taoni iniye Nazareth ri boyadi.\x + \xo 2.39 \xt Mt 2.23\x* \v 40 Ma mina mida kamini tora nisi\f + \fr 2.40 \ft Bura bedakai ka \fq vimari \ft nufa.\f* yeiva nigamo ma bi mokena tora dudu vata baegamo. Ye Sei di buni tora gade ina rofu magamo. \s1 Rumana mida Iesu Sei nivakena yava ideri \p \v 41 Lagani neinei Iesu ini nono babasa Ferei ebu rena irakuna regi Jerusalem bogamadi.\x + \xo 2.41 \xt Ex 12.1–27; Deut 16.1–8\x* \v 42 Kamini Iesu ini lagani 12 ri, ina regode, ini tutubena rededi kana vegu, vakoi bi mina irakuna regi Jerusalem boyadi. \v 43 Irakuna meda koina niyori, dairiyadi, idu Iesu maka bi Jerusalem ri ameyo. Ini nono baba ina toto. \v 44 Ini mokenari, ina bi ini amiye fogori dido mironi. Meda yokoi maka koina niyo fufutari mamo, ini usika ourena vene rofu ma asiyaka vene rofu, Iesu kamini maina reyadi. \v 45 Baku rena de reyadi dada, Jerusalem ri maina regi dairiyadi. \v 46 Meda regodenu koina niyori, Sei nivakena yava ideri baku reyadi, oteimana vene di utari amegasa ini sina neidegasa ina rofu nikaitegamo. \v 47 Ini ago neideyadi vene tau bi ini mokena ma ini ago nina mina rofu tururu iniye reyadi. \v 48 Ini nono baba mina vegasa ka tururu reyadi, kamini ini nono yaku ina rofu niyo, “Nai mida, beika resi una rofu makai reyo? Na yi babasa bi uka esika dudu ya maina reyafa.” \p \v 49 Ma nikabai resi niyo, “Beika resi na maina rededi? Nai Baba di yavari ameida, bi ya ya diba ba ide?” \v 50 Ini ago bi neideyadi, idu sina di rama bi diba de niyadi. \p \v 51 Kamini ini nono babasa Nazareth ri dairiyadi, ma ina vene di ago neidegamo. Ini nono yaku mina vegu tau ini uka ideri moi gira rigamo. \v 52 Kamini Iesu bi mokena vabara ma roaita dudu tora nigamo ma Sei ma amiye di uka ka ada regamadi.\x + \xo 2.52 \xt 1 Sam 2.26; Prov 3.4\x* \c 3 \s1 John Baptist di nirausi rena ago \r (Mt 3.1–12; Mk 1.1–8; Jn 1.19–28) \p \v 1 Tiberius Caesar bi lagani 15 varika amiye ini amegamori, Pontius Pilate bi Judea di gavana, ma Herod bi Galilee di gavana. Herod di ourena, Philip, bi Iturea ma Tranchonitis di gavana, ma Lysanias bi Abilene di gavana. \v 2 Annas ma Caiaphas bi Sei ma amiye utari naivo vene tora. Mina ariri, Sei yaku John, Zechariah di mida, gagani autu sanari ini ago maro. \v 3 Kamini, John yaku Jordan koru seriri gagani tau digasa vegu no feresi moi etagae rina ma Sei yaku ini vegu no koite makuna di babatiso di ago nirausi regamo. \q1 \v 4 Sei di ago niyo amiye Isaiah di bukari bura resi niyo kana:\x + \xo 3.4 \xt Is 40.3–5\x* \q1 “Amiye yokoi di goroka bi gagani autu sanari raka nido, \q2 ‘Varika amiye di ida dogo resi \q2 ini dibo ida moi rorobo rifa. \q1 \v 5 Soku tau moi vata baegedi, \q2 omuna tora tora ma omuna keika keika tau bi nomu nigo. \q1 Ida kevo sana moi rorobo risi \q2 giyo ida bi amuta nigedi. \q1 \v 6 Amiye tau yaku vegedi, Sei di vava gokai amiye moi vegu rigo mina!’” \p \v 7 Amiye tau gade John rofu babatiso reyainedi baegamadiri, ina vene rofu niyo, “Ya bi aruma di mida mida kana, kaere yaku ya niyo, ‘Sei di gubuyo baego, mina rofu ori digedi’?\x + \xo 3.7 \xt Mt 12.34; 23.33\x* \v 8 Mina dada, vegu no feresi moi etagae rina vegu di vegu iniye yabo meko rama rena kana moi ogau rifa. Ma ya kaya nigi ga kora refa, ‘Abraham bi uni tutubena.’ Adina ya vene rofu nida, Sei ina diba mina fore dudu Abraham di tutubena rigo!\x + \xo 3.8 \xt Jn 8.33\x* \v 9 Viro bi yabo daruri sena ka aeyadi, ma yabo neinei meko buni de varededi bi nu makusi ita fafau you bogedi.”\x + \xo 3.9 \xt Mt 7.19\x* \p \v 10 Amiye tau gade yaku nikaitesi niyadi, “Ma una bi beika regifa?” \p \v 11 John yaku nikabai resi niyo, “Kaere ini varuka remanu bi kaere varuka de rofu bi yokoi mago. Ma kaere iruku nufa bi, rau re.” \p \v 12 Fore butu rededi vene be ka babatiso moigedi bi bosi nikaiteyadi, “Oteimana amiye, ma una bi gokai regifa?”\x + \xo 3.12 \xt Lk 7.29\x* \p \v 13 Ma nikabai resi niyo, “Ago gira nido kana maka moifa, moi tora bi ga refa.” \p \v 14 Iya rededi vene be ka ina rofu nikaitesi niyadi, “Una bi gokai regifa?” \p Ma niyo, “Amiye rofu fore moi tavoi ga refa, ma ofa sina dudu ina rofu ago ga nifa. Ma yi moimai dudu, gokaisanu moisa bi, kaini ada refa.” \p \v 15 Gua amiye tau di uka mokena moi vau reyadi, dada mokena deda moisi niyadi, “John bi Keriso mini ba?” \v 16 Kamini ina yaku mina amiye tau rofu nikabai resi niyo, “Na yaku koru dudu ya babatiso reida, idu baedo amiye ini vava yaku nai vava ebu reyo, ye na bi rorobo de ini yuka ro di maena younegida. Mina amiye bi Vima kikifa ma ita dudu ya babatiso rego. \v 17 Ini witi fotaka utei resi koka rena di fodiya bi ini vanari moi gira resi ini rama bi dobeka gutuna makusi yareyo mina ini yavari aego, idu ini sanika bi kafena de itari ori kamu rego.” \p \v 18 Ina yaku ago tauri amiye rofu Ago buni nioteimaro. \v 19 Idu John yaku, Herod, kaere bi Galilee di ourefeidena amiye, di no moi negau rigamo. Ini adina bi ini dubuini\f + \fr 3.19 \ft Bura bedakai ka \fq Philip \ft nufa.\f* di rema Herodias meyo. Berou bi ini vegu no tau tora reyo, mina ninegau reyo.\x + \xo 3.19 \xt Mt 14.3–4; Mk 6.17–18\x* \v 20 Mina vegu regasa ini no dudusa moi tora risi John dibura yavari aeyo. \s1 Iesu bi babatiso reyo \r (Mt 3.13–17; Mk 1.9–11) \p \v 21 Amiye tau babatiso marori, bi Iesu ka babatiso reyo. Usa usa nigamori, oma ekeyo \v 22 ma Vima kikifa bi pune erena kana roaita dudu desi ina fafau rou riyo. Ma goroka yokoi oma gutuna degasa niyo, “Ya bi nai uka maida mida; ada tora gade ya rofu reida.”\x + \xo 3.22 \xt Gen 22.2; Ps 2.7; Is 42.1; Mt 3.17; Mk 1.11; Lk 9.35\x* \s1 Iesu di tutubena vene \r (Mt 1.1–17) \p \v 23 Ini vata niyo lagani bi 30 kanari mamo ini moimai reyo. Amiye yaku mokegamadi bi Iesu bi Joseph di rumana mida. Joseph bi Heli di rumana mida. \v 24 Heli bi Matthat di rumana mida. Matthat bi Levi di rumana mida. Levi bi Melchi di rumana mida. Melchi bi Jannai di rumana mida. Jannai bi Joseph di rumana mida. \v 25 Joseph bi Mattathias di rumana mida. Mattathias bi Amos di rumana mida. Amos bi Nahum di rumana mida. Nahum bi Esli di rumana mida. Esli bi Naggai di rumana mida. \v 26 Naggai bi Maath di rumana mida. Maath bi Mattathias di rumana mida. Mattathias bi Semein di rumana mida. Semein bi Josech di rumana mida. Josech bi Joda di rumana mida. \v 27 Joda bi Joanan di rumana mida. Joanan bi Rhesa di rumana mida. Rhesa bi Zerubbabel di rumana mida. Zerubbabel bi Shealtiel di rumana mida. Shealtiel bi Neri di rumana mida. \v 28 Neri bi Melchi di rumana mida. Melchi bi Addi di rumana mida. Addi bi Cosam di rumana mida. Cosam bi Elmadam di rumana mida. Elmadam bi Er di rumana mida. \v 29 Er bi Joshua di rumana mida. Joshua bi Eliezer di rumana mida. Eliezer bi Jorim di rumana mida. Jorim bi Matthat di rumana mida. Matthat bi Levi di rumana mida. \v 30 Levi bi Simeon di rumana mida. Simeon bi Judah di rumana mida. Judah bi Joseph di rumana mida. Joseph bi Jonam di rumana mida. Jonam bi Eliakim di rumana mida. \v 31 Eliakim bi Melea di rumana mida. Melea bi Menna di rumana mida. Menna bi Mattatha di rumana mida. Mattatha bi Nathan di rumana mida. Nathan bi David di rumana mida. \v 32 David bi Jesse di rumana mida. Jesse be Obed di rumana mida. Obed bi Boaz di rumana mida. Boaz bi Salmon di rumana mida. Salmon bi Nahshon di rumana mida. \v 33 Nahshon bi Amminadab di rumana mida. Amminadab bi Admin di rumana mida. Admin bi Arni di rumana mida. Arni bi Hezron di rumana mida. Hezron bi Perez di rumana mida. Perez bi Judah di rumana mida. \v 34 Judah bi Jacob di rumana mida. Jacob bi Isaac di rumana mida. Isaac bi Abraham di rumana mida. Abraham bi Terah di rumana mida. Terah bi Nahor di rumana mida. \v 35 Nahor bi Serug di rumana mida. Serug bi Reu di rumana mida. Reu bi Peleg di rumana mida. Peleg bi Eber di rumana mida. Eber bi Shelah di rumana mida. \v 36 Shelah bi Cainan di rumana mida. Cainan bi Arphaxad di rumana mida. Arphaxad bi Shem di rumana mida. Shem bi Noah di rumana mida. Noah bi Lamech di rumana mida. \v 37 Lamech bi Methuselah di rumana mida. Methuselah bi Enoch di rumana mida. Enoch bi Jared di rumana mida. Jared bi Mahalaleel di rumana mida. Mahalaleel bi Kenan di rumana mida. \v 38 Kenan bi Enosh di rumana mida. Enosh bi Seth di rumana mida. Seth bi Adam di rumana mida ma Adam bi Sei di rumana mida. \c 4 \s1 Iesu bi uka maina regika niveyo \r (Mt 4.1–11; Mk 1.12–13) \p \v 1 Iesu Jordan koruri gutuna dairiyori, Vima kikifa bi ina moi vata baesi gagani autu sanari afei boyo \v 2 ma mironari meda 40 Bodaka yaku no reyainedi ini uka maina regika niveyo. Mina meda tau, Iesu iruku irina de, ye meda koina niyori, rauna reyo. \p \v 3 Kamini Bodaka yaku ina rofu niyo, “Ya bi Sei di mida vonisi, bi yomina fore ago gira ni kumo iruku niyaine.” \p \v 4 Ma nikabai resi niyo, “Sei di agori bura reyo bi, ‘Amiye bi iruku dudu maka de amebigedi.’”\f + \fr 4.4 \ft Bura bedakai ka \fq idu Sei di ago tau noibanu dudu amebigedi \ft nufa.\f*\x + \xo 4.4 \xt Deut 8.3\x* \p \v 5 Kamini Bodaka yaku afei bosi minari maka, ourefeidena amena sana tau mina kono tora noibanuri mina nioteimasi \v 6 niyo, “Mina tau di vava ma buni vayavaya ya magida, adina mina tau bi na maro, ma kaere ura magida bi magida. \v 7 Mina dada, nai budari na nivakegi efuka meimigiya vonisi, bi mina tau vakoi ya magida.” \p \v 8 Ma nikabai resi niyo,\f + \fr 4.8 \ft Bura bedakai ka \fq Satani, nai fufutari di, adina \ft nufa.\f* “Yomakai bura reyo, ‘Varika amiye, yi Sei nivakesi ina rofu maka naivo re!’”\x + \xo 4.8 \xt Deut 6.13\x* \p \v 9 Kamini Satani yaku Jerusalem ri afei bosi Sei nivakena yava tebori moi are resi niyo, “Ya bi Sei di mida vonisi, minari ya kaya maku ne. \v 10 Adina Sei di agori bura reyo bi, ‘Sei yaku ya dada ini naivo naivo vima ago gira mago, ya nari regedi.’ \x + \xo 4.10 \xt Ps 91.11\x* \v 11 Ma, ‘Ini vana dudu ya moi odoro regedi, yi yuka foreri de tagi magiya.’”\x + \xo 4.11 \xt Ps 91.12\x* \p \v 12 Ma dudusa nikabai resi niyo, “Yomakai niyo, ‘Varika amiye, yi Sei ini uka maina regika bi ga nive.’”\x + \xo 4.12 \xt Deut 6.16\x* \p \v 13 Bodaka yaku Iesu vegu no reyainedi, ini uka maina regika nivena koina niyori, bi ferei diyo kumo meda buni yokoiri. \s1 Iesu ini moimai ouresi reyo Galilee ri \r (Mt 4.12–17; Mk 1.14–15) \p \v 14 Iesu bi Vima kikifa di vava dudu Galilee ri dairiyo, ma iniye di sina bi mina gagani tau vakoiri ni nega bogasa reyadi. \v 15 Ini usa usa yavari amiye oteimago, ma ina tau vakoi yaku ini roka moi odoro rigamadi. \s1 Nazareth ri Iesu etofa reyadi \r (Mt 13.53–58; Mk 6.1–6) \p \v 16 Kamini ini tora niyo taoni Nazareth ri dairiyo. Ini rei baedo kana, Sabati medari usa usa yavari Sei di ago bura vegi dadisi boyo. \v 17 Ina vene yaku Isaiah, Sei di ago niyo amiye, di buka maradi. Kamini buka uforo resi bura reyadi sana baku resi vesi niyo: \q1 \v 18 “Varika amiye di Vima bi nasa,\x + \xo 4.18 \xt Is 61.1–2\x* \q2 na vo niyo dada, sina buni irava vene rofu nirausi regida. \q1 Ina na nifeideyo, bi\f + \fr 4.18 \ft Bura bedakai ka \fq uka meko no niyadi vene moi buni rigi ma \ft nufa.\f* dibura vene nigida bi moi younesi \q2 ne taufa vene bi dudusa nene reyagane; \q1 moke itu vene erufugida. \q2 \v 19 Resi nirausi regida, ‘Varika amiye di mokei vava redo ari bi okiyo mini, \q2 ma Varika amiye yaku ini vene moi vegu rigo.’” \p \v 20 Kamini Iesu yaku buka firo risi nari redo amiye dairi masi ameinu reyo. Amiye tau usa usa yavari Iesu maka vei mama reyadi. \v 21 Ma ina vene rofu nigi kora reyo, “Sei di ago bi gua neideyadi mini, mina meda bi rama aeyo.” \p \v 22 Kamini amiye tau ina rofu uka ada reyadi, sina buni buni niyo dada. Tururu resi niyadi, “Mina bi Joseph di mida, ba?” \p \v 23 Kamini Iesu yaku ina vene rofu niyo, “Rama bi mina mokena ago na rofu yomakai nigedi, ‘Gauka dogo amiye, ya kaya moi buni ri kumo.’ Ka nigedi, ‘Beika Capernaum ri reyo, bi neideyafa, dada minari yi rautu iniyeri ka re.’” \v 24 Ma Iesu yaku niyo, “Rama ya nida, Sei di ago nido amiye, bi ini rautu vene yaku de nimadedi.\x + \xo 4.24 \xt Jn 4.44\x* \p \v 25 “Idu rama iniye ya nida, Elijah amegamo duakauri, obu tau gade Israel ri amegamadiri, bi lagani regodenu ma lagani berou afona miya de deyo ma adabo tora gade Israel gagani fono reyo.\x + \xo 4.25 \xt 1 Kgs 17.1\x* \v 26 Sei yaku ini vene yokoi rofu Elijah de nifeideyo, idu bi taoni yokoi roka Zarephath, Sidon gagani atafu, obu yokoi rofu maka nifeideyo.\x + \xo 4.26 \xt 1 Kgs 17.8–16\x* \v 27 Ma Elisha Sei di ago niyo amiye amegamo duakauri, bi refera nufa vene tau tora Israel ri amegamadi, idu yokoi kava moi ruaka de riyo, mina bi Syria amiye, Naaman maka.”\x + \xo 4.27 \xt 2 Kgs 5.1–14\x* \p \v 28 Usa usa yavari egogo reyadi vene tau yaku mina sina neidegasa bi gubuyo tora reyadi. \v 29 Mina vene dadisi Iesu vanau risi taoniri moi yaku boyadi, ini taoni are redo omuna ika yokoiri raravari maku negika. \v 30 Idu mina vene di toboma bae boyo. \s1 Amiye yokoi vima no nufa \r (Mk 1.21–28) \p \v 31 Iesu Capernaum, Galilee taoni yokoiri, bosi Sabati medari amiye oteimagamo. \v 32 Ye ini oteimana ago rofu tururu reyadi, adina ini ago bi vava nufa.\x + \xo 4.32 \xt Mt 7.28–29\x* \v 33 Ma usa usa yavari, amiye yokoi vima no nufa bi goroka torari imuna nigasa niyo, \v 34 “Aee, Iesu Nazareth amiye, una rofu bi beika ura reisa? Ya bi una moi no regika okiyo ba? Na na diba ya bi kaere: ya bi Sei di Kikifa amiye!” \p \v 35 Ma emasi niyo, “Babo nisi mina amiye rofu yakusi di!” Ma amiye ini fogori moisi konori maku nesi ini roaitari yakusi ferei diyo. Idu esika yokoi de maro. \p \v 36 Amiye tau bi tururu resi iniye iniye nikaiteyadi, “Mina sina bi beika? Ina bi vava ma yeiva nufa vima no rofu ago gira nidori, feregasa yakudedi!” \v 37 Kamini beika regamo di sina bi gagani tora noibanuri urafo rei diyo. \s1 Iesu yaku amiye tau moi buni riyo \r (Mt 8.14–17; Mk 1.29–34) \p \v 38 Usa usa yava feresi Simon di yavari dui reyo. Simon di imokai rema bi gauka resi roaita vaki vaki reyo, ye ina fafau guyaguya niyadi. \v 39 Ye mina rema atafu are resi mina gauka besenai ago marori, roaita vaki vaki bi fereyo. Minari maka dadisi iruku dabara resi nari regamo. \p \v 40 Meda nei tomu niyo ma uru baeyori, ini gauka nufa vene tau Iesu rofu afei baeyadi; ini vana ina yokoi yokoi fafau aegasa moi buni riyo. \v 41 Ma vima no ka amiye tau gade rofu yakusi ababa niyadi, “Ya bi\f + \fr 4.41 \ft Bura bedakai ka \fq Keriso, \ft nufa.\f* Sei di mida!” \p Idu Iesu besenai ago masi ago ga niyaganedi niyo, adina ina diba ina bi Keriso. \s1 Iesu usa usa yavari ini sina nirausi reyo \r (Mk 1.35–39) \p \v 42 Aru veyori, Iesu dadisi feresi gagani autu sanari diyo ma amiye tau gade maina resi baku regasa bi moi gira reyadi, ga diyainedi. \v 43 Ma nikabai resi niyo, “Na bi Sei di ourefeidena amena sana di ago buni taoni yokoi yokoiri ka nirausi regida, adina Sei yaku mina ida kana na moi feideyo dada.” \p \v 44 Ye Judea\f + \fr 4.44 \fq Judea; \ft bura bedakai \fq Galilee \ft nufa.\f* gagani di usa usa yavari ago nirausi regamo. \c 5 \s1 Iesu yaku ini ouresi usi dina vene raka niyo \r (Mt 4.18–22; Mk 1.16–20) \p \v 1 Meda yokoiri, Gennesaret\f + \fr 5.1 \fk Gennesaret: \ft Ini roka idana bi Galilee.\f* moka daidai tora seriri, Iesu are regamori, amiye tau tora ina adinari, are rei desi Sei di ago neidegi reyadi.\x + \xo 5.1 \xt Mt 13.1–2; Mk 3.9–10; 4.1\x* \v 2 Bouti remanu koru seri adinari ameyadi ma veyo ma oyena moidedi vene bi bouti feresi koru seriri ini oyena fate koitegamadi. \v 3 Kamini Iesu yaku bouti yokoi, Simon di boutiri, keu risi niyo keika maka beku rego ma koruri neyaine. Resi bouti odorori ameinu resi amiye tau gade oteimagi kora reyo. \p \v 4 Ago ni vau regasa Simon rofu niyo, “Yi bouti koru mokari besa fayo rei bosi yi fate maku ne oyena moiyainedi.” \p \v 5 Idu nikabai resi niyo, “Varika amiye, urusa doba moimai tora rei baeyafa, idu be de uyafa. Idu ya yaku nisa dada, dudusa fate younegida.”\x + \xo 5.5 \xt Jn 21.3\x* \v 6 Makai reyadiri, bi oyena tau tora iniye moiyadi. Ini fate ka uesi regi reyo,\x + \xo 5.6 \xt Jn 21.6\x* \v 7 dada ini asiyaka be bouti yokoiri rofu vana maragane raka ni boyadi. Baeyadiri bouti remanu moi vata baeyadi ma kamini tomu nigi regamadi. \v 8 Ye Simon Peter mina veyori, Iesu di efukari yuka odesi niyo, “Varika amiye, na rofu etagae ri! Na bi vegu no reida amiye!” \p \v 9 Ye ini asiyaka tausa tururu reyadi, mina oyena tau moiyadi dada. \v 10 Zebedee di mida remanu, James ma John, kaere bi Simon di asiyaka, ka tururu reyadi. Ma Iesu yaku Simon rofu niyo, “Ori ga re, gua ari gutuna bi oyena koda rena kana amiye nirutu regiya.” \p \v 11 Ini bouti vasari rutu rei baeyadi fufutari, bi ini beika baika feresi Iesu usi diyadi. \s1 Iesu yaku refera amiye yokoi moi buni riyo \r (Mt 8.1–4; Mk 1.40–45) \p \v 12 Taoni yokoiri amegamori, bi refera amiye yokoi baeyo. Iesu veyori, bi ini efuka ini ne uruma konori odesi Iesu guyaguya niyo, “Varika amiye, ya ura reisa vonisi, ya yaku na moi ruaka rigiya!”\f + \fr 5.12 \fk moi ruaka rigiya: \ft Mina gauka bi amiye moi kino rido.\f* \p \v 13 Iesu yaku ini vana moi roto risi mina amiye avaka moisi niyo, “Na yaku ura reida; ruaka ni!” Minari maka, ini roaitari refera gauka ferei diyo. \v 14 Ma ago gira ina rofu niyo, “Amiye yokoi ga nioteima, idu nesi Sei ma amiye utari naivo amiye oteimasi yi roaita buni niyo kana ori sisika re. Ye amiye vegedi ya bi buni niyo, Moses yaku ago girari niyo kana, Sei rofu moi ori sisika regiya.”\x + \xo 5.14 \xt Lev 14.1–32\x* \p \v 15 Idu Iesu yaku ini mina regamo sina bi urafo rei tora iniye reyo. Mina dada, amiye tau gade egogo regamadi, sina neidegi ma gauka moi buni riyainedi. \v 16 Idu Iesu bi gagani autu sanari usa usa nigi etagae rigamo. \s1 Iesu dibo anua amiye moi buni riyo \r (Mt 9.1–8; Mk 2.1–12) \p \v 17 Meda yokoiri, amiye nioteimagamori, Pharisee vene ma ago gira oteimana vene be Iesu atafu amegamadi. Ina vene bi Galilee ma Judea taoni tauri ma Jerusalem gutuna baeyadi. Iesu bi Varika amiye di moi buni rigika vava nufa. \v 18 Ye amiye be yaku dibo anua amiye yokoi, Iesu di neri aegi madunari uakaisi afei baeyadi. Yava ideri gokai moi dui regedi mina maina regamadi. \v 19 Amiye tau gade dada, moi dui regi anua reyadi. Dada yava tebori moi bosi ruba risi maena dudu ini ekamasa Iesu di neri, amiye tau fogori moi feide neyadi. \v 20 Ye Iesu mina vene di mokena vari gira aena veifategasa niyo, “Ya amiye, yi vegu no bi koite makuyaka.” \p \v 21 Ye ago gira oteimana vene ma Pharisee vene ina kaya mokegasa niyadi, “Mina Sei di roka moi no rido amiye bi kaere? Sei maka vegu no koite makugo!” \p \v 22 Idu Iesu ini mokena veifatesi niyo, “Beika resi makai yi ukari mokededi? \v 23 Goina ago nigida bi rena gira de, ‘Yi vegu no bi koite makuyo,’ o ‘Dadisi nana re’? \v 24 Idu, ya vei mama regedi Amiye di mida bi vava nufa konori vegu no koite makugo.” Kamini Iesu yaku dibo anua amiye rofu niyo, “Ya nida, dadisi yi ekama vanau moisi yi yava rofu di!” \p \v 25 Ye minari maka amiye tau di nemokori dadisi ini varegamo ekama moisi Sei di roka moi odoro rigasa ini yavari diyo. \v 26 Amiye tau noibanu tururu reyadi. Ori yaku vata baesi Sei di roka moi odoro risi nigamadi, “Gua una yaku vegu buni vayavaya veyafa mini!” \s1 Iesu yaku Levi raka niyo \r (Mt 9.9–13; Mk 2.13–17) \p \v 27 Ye mina reyo fufutari, bi yaku nesi fore butu rena amiye roka Levi ini fore butu rena ofesiri amegamo ma veyo. Ina rofu niyo, “Na usi bae.” \v 28 Ma dadisi ini gugura tau feresi usi diyo. \p \v 29 Kamini Levi bi ini yavari Iesu di iruku tora reyo ma fore butu rededi vene tau gade ma bouna vene ka mina iruku sanari ameinu regamadi. \v 30 Ma Pharisee vene ma ini ago gira oteimana vene bi ago tau nisi Iesu ini usi dina vene nikaiteyadi, “Beika resi fore butu rededi vene ma vegu no rededi venesa iruku irisa?”\x + \xo 5.30 \xt Lk 15.1–2\x* \p \v 31 Ye Iesu nikabai resi niyo, “Gauka de vene bi gauka dogo amiye de mokegedi, idu gauka vene maka. \v 32 Na bi mokena rorobo vene rofu disi raka nigi de okiyaka, idu vegu no rededi vene rofu okiyaka, ina yaku ini vegu no feresi moi etagae riyaganedi.” \s1 Oyo rena di nikaitena \r (Mt 9.14–17; Mk 2.18–22) \p \v 33 Kamini amiye be yaku Iesu rofu niyadi, “John di usi dina vene bi ariu oyo resi Sei rofu usa usa nidedi, ma Pharisee di usi dina vene makai ka rededi, idu yi usi dina vene bi iruku ma koru iridedi.” \p \v 34 Idu nikabai reyo, “Rema mego amiye yaku ini asiyaka venesa amebigori, iruku oyo regedi ba ide? Ide mada!\x + \xo 5.34 \xt Jn 3.29\x* \v 35 Idu rema mego amiye afei digedi meda baegori, bi mirona medari oyo regedi.” \p \v 36 Iesu yaku ina vene rofu mina mokena ago ka niyo, “Amiye yokoi, varuka ruaka tu yokoi de uesi resi varuka kori di ruba fafa rigi de rego. Makai regori, bi varuka ruaka uesi rego, ma ini tu korisa de rorobo nigo. \v 37 Ma amiye yokoi, waini ruaka moisi ini ro kori ideri de aego. Makai rego vonisi, bi waini ruaka di ro ufatego ma waini rausi rego ma ro bi no nigedi. \v 38 Mina dada waini ruaka bi ini ro ruaka ideri aeyaine!\f + \fr 5.38 \ft Iesu yaku senagi vegu rena ma ruaka vegu renasa de moi tanu reyo (Jn 1.17; Rom 10.4; ma 2 Cor 3.6 baku re).\f* \v 39 Waini iriyo amiye bi\f + \fr 5.39 \ft Bura bedakai ka \fq evade \ft nufa.\f* ruaka de irigo, adina bi nigo, ‘Waini kori bi buni iniye.’” \c 6 \s1 Sabati meda di nikaitena \r (Mt 12.1–8; Mk 2.23–28) \p \v 1 Kamini Sabati medari Iesu ma ini usi dina venesa witi muro idari nana diyadi. Ina yaku witi di ada koma resi ini vanari fufuta resi rama maka irigamadi.\x + \xo 6.1 \xt Deut 23.25\x* \v 2 Idu Pharisee vene ina rofu niyadi, “Beika resi Sabati medari una rofu bi tabu mina rededi?” \p \v 3 Ma nikabai resi niyo, “Ya bi bura de veyadi, beika David ini amiyesa yaku reyadi mirona medari rauna reyadiri?\x + \xo 6.3 \xt 1 Sam 21.1–6\x* \v 4 Sei di yava ideri dui resi Sei rofu nimana beredi moisi irisi ini vene ka maro. Ago gira yaku nido bi tabu, Sei ma amiye utari naivo vene maka bi mina beredi irigedi.”\x + \xo 6.4 \xt Lev 24.9\x* \p \v 5 Resi ina vene rofu niyo, “Amiye di mida bi Sabati meda di Varika amiye.” \s1 Vana kevo amiye \r (Mt 12.9–14; Mk 3.1–6) \p \v 6 Kamini Sabati meda yokoiri, usa usa yavari dui resi amiye oteimaro ma minari bi vana rama kevo amiye amegamo. \v 7 Ago gira oteimana vene ma Pharisee vene Sabati medari mina amiye moi buni rigi vei mona regamadi, bi ini no dada nisi tourage regika. \v 8 Idu bi sena mina vene di mokena diba nisi vana kevo amiye rofu niyo, “Dadisi mina vene di nemokori are re.” Dadisi are reyori, bi \v 9 nikaiteyo, “Ya usa nida, ago gira dada beika vegu bi buni Sabati medari regedi? Vegu buni regedi, ba vegu no regedi? Amiye di vegu moi vegu rigedi, ba umuyegedi?” \v 10 Resi ina vene tau rofu ne resi mina amiye rofu niyo,\f + \fr 6.10 \fq niyo; \ft bura bedakai \fq gubuyo resi niyo \ft nufa.\f* “Yi vana ae roto ri.” Ma reyori, bi ini vana dudusa dairi buni niyo.\f + \fr 6.10 \ft Bura bedakai ka \fq ini vana idana kana \ft nufa.\f* \p \v 11 Idu mina vene di mokena bi gubuyo yaku vata baeyo ma Iesu rofu beika regedi iniye iniye nidodi regamadi. \s1 Iesu di nifeidena vene 12 moiyo \r (Mt 10.1–4; Mk 3.13–19) \p \v 12 Mina ariri, Iesu yaku omuna yokoiri usa usa nigi boyo, resi urusa doba Sei rofu usa usa nigamo. \v 13 Ari uveyori, ini usi dina vene raka nisi 12 auba resi ini roka bi nifeidena vene vo nisi maro: \v 14 Simon (Iesu ini roka maro bi Peter) ma ini usika Andrew; James ma John, Philip ma Bartholomew, \v 15 Matthew ma Thomas, Alphaeus di mida James, ma Simon \it zealot\it* amiye, \v 16 James di mida Judas ma Judas Iscariot, kaere bi Iesu siri rena amiye niyo. \s1 Iesu amiye oteimasi gauka moi buni riyo \r (Mt 4.23–25) \p \v 17 Kamini ina venesa desi nomuri ini usi dina vene tau gadesa are reyadi. Ma Judea gagani vene ma Jerusalem vene tau gade, ma Tyre ma Sidon kone vene tau gade ka minari; \v 18 ini okiyadi bi Iesu di sina neidegi ma ini gauka moi buni riyainedi. Ma kaere vima no nufa guraugamadi ka moi buni rigamo. \v 19 Ye amiye tau gade bi ina avaka moigika regamadi, adina vava ina rofu yakugamori, bi amiye tau gade moi buni rigamo. \s1 Ada rena ma iriyeduka rena \r (Mt 5.1–12) \p \v 20 Iesu yaku ini usi dina vene rofu vesi niyo, \q1 “Ya kaere ina diba ini vimari Sei di gugura buni yokoi de, bi ada regedi, \q2 adina Sei di ourefeidena amena sana bi yi! \q1 \v 21 Gua, ya rauna rededi vene bi ada regedi; \q2 adina Sei yaku yi iruku ya mago mironi ma bi moi vata baegedi! \q1 Gua, ya isaka nidedi vene bi ada regedi; \q2 adina yoga nigedi mironi! \p \v 22 “Amiye yaku ya rofu gubuyo resi fufuta masi ya rofu nifafana resi yi roka moi no rigediri, Amiye di mida usi dina dada, bi ada regedi! \x + \xo 6.22 \xt 1 Pet 4.14\x* \v 23 Mirona medari, ada regasa adena ufa, adina yi obini omari moigedi bi tora, adina mina vegu makai dudu ini tutubena yaku Sei di ago niyadi vene rofu reyadi.\x + \xo 6.23 \xt 2 Chr 36.16; Acts 7.52\x* \q1 \v 24 “Idu no baego mironi, ya kaere gua bi gugura tau vene, \q2 yi vegu moi buni rena bi gua moidedi mini! \q1 \v 25 No baego mironi, ya kaere gua iruku tau iridedi; \q2 rauna regedi mironi! \q1 No baego mironi, ya kaere gua yoga nidedi bi; \q2 isaka nigasa guruo amegedi mironi! \p \v 26 “Amiye tau yaku ya ni buni regediri, bi no ya rofu baego; yi tutubena vene yaku mina ago yokoi maka Sei di ago nidedi ofa vene rofu nigamadi. \s1 Uka mana tuma vene rofu \r (Mt 5.38–48; 7.12a) \p \v 27 “Idu na neidededi vene ya rofu nida: yi tuma vene uka masi ya rofu gubuyo rededi vene fafau buni refa. \v 28 Ya nikiraini rededi vene rofu bi buni tora gade masi ya rofu no rededi vene fafau bi Sei rofu usa usa nifa. \v 29 Amiye yokoi yaku yi ragena famagori, bi berou ka ma kumo famaraine. Ma amiye yokoi yaku yi serti moigori, bi kaini feresi yi fafau varuka ka ma. \v 30 Amiye neinei ya rofu ya usa nigori, bi mina ma; ma kaere ya rofu yi beika be moigori, dairi ya marainedi bi ga ni. \v 31 Ya ura rededi amiye yaku ya rofu rebigedi kana, ina rofu makai refa.\x + \xo 6.31 \xt Mt 7.12\x* \p \v 32 “Ye ya uka madedi vene maka uka mabigedi vonisi, bi gokai dudu Sei buni tora gade ya mago? Vegu no rededi vene ka uka madedi vene maka uka madedi! \v 33 Ma ya rofu buni rededi vene maka buni regedi vonisi, bi gokai resi Sei buni tora gade ya mago? Vegu no rededi vene ka makai rededi! \v 34 Ya uka mokena aesa amiye be dairisi ya magedi ma magiya vonisi, bi gokai resi Sei buni tora gade ya mago? Vegu no rededi vene ka vegu no rededi vene rofu madedi, maradi kana dairi moigi maka! \v 35 Idu yi tuma vene rofu uka mafa. Vegu buni ina rofu rei masi ya dairi moigedi mokena bi ga mokefa. Makai dudu bi yi buni tora gade moigedi, ma ya bi Sei odoro iniye di mida vene nigedi. Adina kaere amiye ni buni de rededi vene ma vegu no rededi vene rofu ka mokei tora redo. \v 36 Amiye rofu iriyeduka refa, yi Baba ka bi iriyeduka ya rofu redo kana. \s1 Amiye be rofu kota rena \r (Mt 7.1–6) \p \v 37 “Amiye di no rofu mokei no ga refa, ma Sei yaku ka yi no kota de rego. Amiye be nifafana ga refa, ma Sei ka ya nifafana de rego. Amiye di vegu no erufugediri, Sei yaku yi vegu no koite makugo. \v 38 Amiye be mafa, ma Sei yaku ya mago. Yi dura moi vata baegori, moi varaka varaka resi besa ma vata baegasa rausi rebigo, kamini ya bi ya rofu beika rau reyadi, bi uka bere nigedi. Adina ya amiye gokai toe madedi kana, Sei yaku mina toe dairisi ya mago.” \p \v 39 Ma mokena ago ina vene rofu ka niyo, “Ne taufa amiye yaku ne taufa ourefeidego ba? Makai kana ina remanu sokuri gogo keto regedi.\x + \xo 6.39 \xt Mt 15.14\x* \v 40 Usi dina amiye ini oteimana amiye ebu de rego, idu mokena oteimai vau regori, bi ini oteimana amiye kana nigo.\x + \xo 6.40 \xt Mt 10.24–25; Jn 13.16; 15.20\x* \p \v 41 “Beika resi bubudo yi usika ourena di nemokori bi veisa, idu yabo rata yi nemokori bi de nidodi reisa? \v 42 Gokai ida dudu yi usika ourena rofu nigiya, ‘Dubu, na ferei kumo yi nemokori bubudo amedo mina moigida,’ ma ya kaya yi nemokori yabo rata amedo bi de veisa? Ofarosi amiye, yi nemokori yabo rata amedo mina siko moi etagae rigiya, mamo vei mona resi yi usika ourena di nemokori bubudo amedo mina moi etagae ri. \s1 Yabo ma ini meko \r (Mt 7.15–20; 12.33–35) \p \v 43 “Adina yabo buni yaku meko no de varededi, ma yabo no yaku ka meko buni de varededi. \v 44 Ye yabo yokoi yokoi bi ini meko dudu vei mama regiya. Imiye tafari fuka meko butu de regiya. Waini meko ka imiye yabo rofu butu de regiya.\x + \xo 6.44 \xt Mt 12.33\x* \v 45 Amiye buni yaku ini ukari beika mokedo bi buni dada, vegu buni moi baedo, ma amiye no yaku ini ukari beika mokedo bi no dada, vegu no moi baedo, adina beika uka ideri makudo, bi ini vena yaku nido mini.\x + \xo 6.45 \xt Mt 12.34\x* \s1 Yava rina amiye remanu \r (Mt 7.24–27) \p \v 46 “Ya vene bi na rofu nidedi, ‘Varika amiye,’ idu beika resi na nida kana, bi de rededi? \v 47 Amiye tau na rofu baesi nai ago neidesi regedi, bi gokai kana amiye ya oteimagida. \v 48 Ina bi amiye yokoi yava akugamo kana, kono goesi guri iniye resi fore fafau ini yava moi are reyo. Kamini abata deyori, koru yaku nesi ini yava uyori, de moi kita reyo, adina mina yava bi aku mona reyo\f + \fr 6.48 \fq aku mona reyo; \ft bura bedakai \fq fore fafau akuyo \ft nufa.\f* dada. \v 49 Amiye kaere yaku nai ago neidesi de rego, bi amiye yokoi kana, kaere bi ini yava vasa fafau akuyo; abata yaku ini yava uyori, bi minari maka yareyo—ma ini uvaradauna bi no iniye!” \c 7 \s1 Ourefeidena amiye di moimai rei tavoi redo amiye moi buni riyo \r (Mt 8.5–13) \p \v 1 Amiye rofu ini sina tau ni vau regasa bi Capernaum ri okiyo. \v 2 Rome di iya rededi vene di ourefeidena amiye yokoi di moimai rei tavoi redo amiye yokoi bi gauka reyo; ina bi muyena gauka moiyo. \v 3 Resi Iesu bi beika redo mina neidegasa bi ago nifeideyo Jew tora vene be rofu, buni baesi ini moimai rei tavoi redo amiye moi buni rigo ba ide. \v 4 Iesu rofu baesi niguba regasa niyadi, “Mina amiye vana magiya bi buni. \v 5 Adina uni vene rofu uka mado dada, una rofu uni usa usa yava bi ina yaku riyo.” \p \v 6 Kamini Iesu ina venesa boyadi. Yava adina okiyadiri, bi mina iya rededi vene di ourefeidena amiye yaku ini asiyaka vene rofu ini ago nifeideyo ma Iesu rofu niyadi, “Varika amiye, gokai mokegiyari, bi ga devo, adina na bi rorobo de ya yaku nai yavari baegiya. \v 7 Mina dada, na ka ya rofu baegida bi buni de, idu sina maka nigiya, ma nai naivo amiye buni nigo. \v 8 Na ka bi amiye be di vava gabireri aeyo ma ameida dada; iya rededi vene be bi nai vava gabireri amededi. Na yaku yokoi rofu nida, ‘Bo!’ vo nidari, bodo; ma yokoi rofu nida, ‘Bae!’ vo nidari, baedo; ma nai moimai rei tavoi redo amiye rofu nida, ‘Mina re!’ vo nidari, redo.” \p \v 9 Iesu mina ago neidesi bi tururu resi kero resi usi diyadi vene tau gade rofu niyo, “Ya nida, Israel ri ka mokena vari gira aena makai de baku reyaka!” \p \v 10 Mina nifeideyo vene yavari dairiyadiri, bi ini moimai rei tavoi reyo amiye bi buni niyo. \s1 Iesu yaku obu di mida moi dadiyo \p \v 11 Meda doba de,\f + \fr 7.11 \fq Meda doba de; \ft bura bedakai \fq Ari uveyori \ft nufa.\f* Iesu yaku taoni yokoi roka Nain ri ini usi dina vene ma amiye tau gadesa boyadi. \fig Iesu yaku obu di mida moi dadiyo.|src="DN00449B.tif" size="span" ref="7.11–17" \fig* \v 12 Taoni ida venau okiyori, bi muyena amiye yokoi, guri aegi uakai yakuyadi. Mina muyena amiye bi obu yokoi di mida yokoi maka, ma taoni di amiye tau gade gade ka bi mina obusa. \v 13 Varika amiye yaku veyori, bi iriyeduka resi niyo, “Isaka ga ni.” \v 14 Kamini, baesi muyena maua avaka moiyori, bi uakaidedi vene are reyadi. Iesu yaku niyo, “Mida godua, na yaku ya nida, dadi!” \v 15 Kamini, dadisi ameinu resi ago niyo ma Iesu yaku ini nono maro. \p \v 16 Ma amiye tau noibanu vima fata nisi Sei di roka moi odoro rigasa niyadi, “Sei di ago nido amiye tora yokoi uni fogori ogau niyo mini!” Resi ka niyadi, “Sei yaku ini vene rofu vana magi okiyo mini!” \p \v 17 Kamini mina vegu di sina bi Judea gagani tau ma ina adina gagani negau tauri urafo reyo. \s1 John Baptist di nifeideyo vene \r (Mt 11.1–19) \p \v 18 Ye John Baptist di usi dina vene yaku mina sina tau nioteimaradi. Kamini ini usi dina amiye remanu roka nisi \v 19 Varika amiye\f + \fr 7.19 \fq Varika amiye; \ft bura bedakai \fq Iesu \ft nufa.\f* rofu nifeideyo ma bosi nikaiteyadi, “Ya bi dego amiye ba amiye yokoi tua regifa?” \p \v 20 Ina remanu bogasa niyadi, “John Baptist una nifeidesi usa nigi niyo, ‘Ya bi dego amiye ba amiye yokoi tua regifa?’” \p \v 21 Mina medari, Iesu yaku amiye tau gade moi buni riyo; gauka vene, esika vene, vima no moiyadi vene, ma ne taufa vene ka moi buni riyo ma dudusa gagani veyadi. \v 22 Kamini nikabai resi niyo, “Bosi John rofu beika vegasa neideyadi mina nifa: ne taufa vene dudusa gagani vededi, yuka no vene nana rededi, refera nufa vene bi moi ruaka riyo,\f + \fr 7.22 \fk moi ruaka riyo: \ft 5.12 baku re.\f* anema kora vene bi neidededi, muyena vene bi veguri edadiyo, ma ago buni bi irava vene rofu nirausi reyo.\x + \xo 7.22 \xt Is 35.5–6; 61.1\x* \v 23 Ma kaere na rofu mokei itu de rego, bi buni tora gade ina rofu mago!” \p \v 24 Ye John di nifeidena vene diyadiri, bi amiye tau gade John fafau ago nigi kora reyadi, “Ya bi beika vegi gagani autu sanari boyadi? Doi iye aura yaku moi raudai redo mina vegika ba? \v 25 Idu mironari beika vegika boyadi? Varuka burefe rido amiye ba? Mina kana varuka burefe ridedi ma beika baika burefe moiga irigasa amededi vene bi kini di yavari amededi! \v 26 Idu beika vegika boyadi? Sei di ago nido amiye yokoi ba? Yo, ya vene rofu nida, ina bi Sei di ago nido amiye, idu bi isivaga iniye. \v 27 Mina amiye bi kaere bi bura reyo: ‘Sei yaku makai niyo; nai ago moi raga redo amiye bi yi budari nifeidegida. Yi ida moi dogo rego.’\x + \xo 7.27 \xt Mal 3.1\x* \v 28 Ya vene rofu nida, kaere sena ameyadi vene ma gua amededi tau vakoiri bi yokoi yaku John de ebu redo. Idu Sei di ourefeidena amena sanari bi kaere amiye roka de mina yaku bi John ebu redo.” \p \v 29 Amiye tau vakoi ma fore butu rededi vene ka mina sina neideyadiri, bi Sei di vegu bi rama vo niyadi, adina bi John yaku babatiso reyo dada.\x + \xo 7.29 \xt Mt 21.32; Lk 3.12\x* \v 30 Idu Pharisee vene ma ago gira oteimana vene bi John di babatiso de moiyadi dada, Sei di mokena ina vene rofu bi makuyadi. \p \v 31 Iesu yaku niyo, “Ye gua amededi vene bi gokai dudu nirorotari regida? Ina bi gokai kana? \v 32 Ina bi mida keika keika kana, maketi sanari amegasa iniye iniye rofu raka nisi nidedi, ‘Una bi ya rofu bibo uyafa, idu ya bi adena de uyadi; muyena yauta niyafa, idu ya bi isaka de niyadi!’ \v 33 Adina John Baptist baesi beredi oyo regasa waini de irigamori, kamini niyadi, ‘Ina bi vima no nufa!’ \v 34 Amiye di mida baesi iruku irisi waini irigamori, ya vene yaku niyadi, ‘Mina amiye vefa! Ina bi iruku ma waini irina kurakura amiye. Ina bi fore butu rededi vene ma vegu no rededi vene di asini!’ \v 35 Idu Sei di mokena tora yaku vegu beika tau ini vene rededi dudu una oteimado bi rama mini.” \s1 Iesu bi Pharisee amiye roka Simon di yavari boyo \p \v 36 Pharisee yokoi yaku Iesu niyo ini yavari vakoi iruku irigedi, dada Iesu ini yavari bosi iruku irina sanari ameinu reyo. \v 37 Mina taoniri vegu no redo rema yokoi yaku neideyo, bi Iesu bi Pharisee amiye di yavari amegasa iruku irigamo, dada fore roka \it alabaster\it* dudu riyadi siua yokoi, ideri bi diga di sisika buni vayavaya, mina moi boyo.\x + \xo 7.37 \xt Mt 26.7; Mk 14.3; Jn 12.3\x* \v 38 Bosi Iesu di yuka atafu ini fufuta rofu are resi isaka niyo. Ini ne koru dudu Iesu di yuka moi dou regi kora resi ini ada iye dudu ugagamo, moi roko rigika. Ini yuka rafo fuka resi diga rausi reyo. \v 39 Kamini, Iesu raka niyo Pharisee amiye yaku mina veyori, bi ini uka ideri maka iniye niyo, “Mina amiye bi Sei di ago nido amiye vonisi, bi veyagadu mina bi gokai kana rema yaku avaka moido. Adina mina rema bi vegu no redo rema!” \p \v 40 Kamini Iesu nikabai resi niyo, “Simon na bi sina yokoi ya nigida.” \p Ma nikabai resi niyo, “Oteimana amiye, na rofu ni.” \p \v 41 Ma niyo, “Amiye remanu yaku yokoi rofu fore abitore reyadi; yokoi bi meda 500 di moimai di fore moi tavoi reyo, ma yokoi bi meda 50 di moimai fore moi tavoi reyo. \v 42 Ina remanu bi mina fore dairi mana anua reyadi. Dada mina amiye ina remanu rofu fore dairi mana mokena ga moiyagane, vo niyo. Goina bi uka tora gade mago?” \p \v 43 Simon yaku niyo, “Nai mokena bi kaere ina rofu fore mai dairina bi tora.” \p Ma Iesu yaku niyo, “Ya bi rama nisa.” \v 44 Mina rema rofu kero resi Simon rofu niyo, “Mina rema veisa? Yi yava dui reyakari, nai yuka koitegi koru de na maro, idu ina nai yuka rafo bi ini ne koru dudu moi dou resi ini ada iye dudu moi roko riyo. \v 45 Ya bi de na fuka reyo, idu dui reyakari, bi nai yuka rafo fuka redo, mina bi ferena de mini. \v 46 Nai adari diga rausi de reyo, idu ina bi nai yuka rafori diga di sisika buni erausi reyo. \v 47 Mina dada, ya nida, mina rema ini uka mana tora gade iniye dada, ini vegu no tau gade ka koite makuyo. Idu kaere vegu no keika nufa bi keika koite makuyo, ini uka mana ka keika maka dada.” \p \v 48 Kamini Iesu yaku mina rema rofu niyo, “Yi vegu no bi koite makuyaka.” \p \v 49 Inasa vakoi iruku iridedi vene yaku iniye nikaitesi niyadi, “Mina bi kaere, vegu no ka koite makudo?” \p \v 50 Kamini Iesu yaku mina rema rofu niyo, “Yi mokena vari gira aena yaku ya moi vegu riyo; uka amuta dudu di.” \c 8 \s1 Rema be bi Iesu ota riyadi \p \v 1 Mina fufutari, Iesu yaku taoni ma rautu digasa ago buni nirausi resi Sei di ourefeidena amena sana di ago buni nigamo. Ma ini usi dina vene 12 inasa boyadi \v 2 ma rema bedakai, kaere bi Iesu yaku vima no meki reyo, ma be bi ini gauka moi buni riyo: Mary, kaere ini roka bi Magdalene, ina rofu bi, Iesu yaku vima no 7 ini roaitari meki rei yakuyo.\x + \xo 8.2 \xt Mt 27.55–56; Mk 15.40–41; Lk 23.49\x* \v 3 Ma yokoi bi Joanna, ini maruka Chuza bi Herod di yava nari redo amiye, ma rema yokoi Susanna, ma rema tau ka ina vene yaku ini gugura dudu Iesu ini usi dina venesa nari regamadi. \s1 Yo varina amiye di mokena ago \r (Mt 13.1–9; Mk 4.1–9) \p \v 4 Taoni neinei vene tau gade gade ina rofu baesi egogo reyadiri, bi mokena ago yokoi niyo: \p \v 5 “Amiye yokoi ini yo varigi diyo. Ye yo moi faraka reyori,\f + \fr 8.5 \fk yo moi faraka reyori: \ft Mirona medari amiye yaku yo varigasa kono fafau makuyadi.\f* bedakai bi ida sanari yareyadi ma amiye yaku etei ri fufuta reyadi, ma oma di erena yaku iri vau reyadi. \v 6 Be bi abita fore odoro yareyadi. Dadisi bi abiye niyadi, adina kono bi roko dada. \v 7 Ma be bi imiye tafa fogori yaresi vakoi boi tora niyadi ma imiye yaku fafa risi fono reyadi. \v 8 Ma be bi kono buniri yaresi imu resi rama 100 niyadi.” \p Mina ago niyori, raka nisi niyo, “Kaere neidego, bi neideyaine!” \s1 Mokena ago di ida \r (Mt 13.10–17; Mk 4.10–12) \p \v 9 Kamini ini usi dina vene yaku nikaiteyadi mina mokena ago nirorotari reyaine. \v 10 Kamini niyo, “Ya bi Sei di ourefeidena amena sana di sui ago diba nigika bi ya maro, idu idana vene rofu mokena ago maka nida; ye vededi, idu vei mama de rededi; ma neidededi, idu diba de nidedi.\x + \xo 8.10 \xt Is 6.9–10\x* \s1 Iesu yo varina amiye di mokena ago nirorotari reyo \r (Mt 13.18–23; Mk 4.13–20) \p \v 11 “Mina mokena ago di adina bi yomini: yo bi Sei di ago. \v 12 Amiye bedakai bi ida sanari yo yareyadi kana. Ago neideyadi ma Bodaka yaku baegasa ini uka mekori mina ago moi diyo, mokena vari gira aegedi ye moi vegu rigo baebu. \v 13 Ma yo abita foreri yareyadi, bi amiye kaere ago neidesi ada dudu moiyadi kana. Idu ini daru bi de, ma mokena vari gira aena doba de regedi. Ye uka maina regika nivena baegori, bi youfeidegedi. \v 14 Ma bedakai bi imiye tafa fogori yareyadi kana. Mina vene bi ago neideyadi, idu mina vegu di mokena toe, gugura tau gade ma vegu di ura bi moi forovai reyadi, ye ina bi meko varena de reyadi. \v 15 Idu amiye be bi kono buniri yo yareyadi kana; ago neidesi ini uka buniri moi gira ri yavoi resi toro dudu rama nidedi. \s1 Ramefa takura gabireri \r (Mk 4.21–25) \p \v 16 “Amiye yokoi yaku ramefa orisi moi disi takura ideri o ekama gabireri de aego. Idu, ina bi ini ikina sanari ikigo, ye kaere yava dui rededi ka vabara vegedi.\x + \xo 8.16 \xt Mt 5.15; Lk 11.33\x* \v 17 Adina beika sui niyadi, bi moi ogau rigedi, ma beika sui niyadi, bi bou uyounegedi.\x + \xo 8.17 \xt Mt 10.26; Lk 12.2\x* \p \v 18 “Ya beika neidededi, bi mokei mona refa! Amiye kaere ini beika baika nufa, bi moi tanu mago. Idu kaere ina bi de iniye iniye nufa, ka ina rofu ini mokena keika amedo, bi moi dairigo.”\x + \xo 8.18 \xt Mt 25.29; Lk 19.26\x* \s1 Iesu di nono ma ini dubuiyakasa \r (Mt 12.46–50; Mk 3.31–35) \p \v 19 Kamini Iesu ini nono ma ini dubuiyaka ina vegi baeyadi, idu bi anua reyadi, adina bi amiye tau gade dada. \v 20 Kamini nioteimaradi, “Yi nono ma yi dubuiyaka bi etofaro are resi ya vegi ura rededi.” \p \v 21 Idu nikabai resi niyo, “Nai nono ma nai dubuiyaka bi Sei di ago neidegasa rededi vene.” \s1 Iesu yaku miya ma aura moi amuta riyo \r (Mt 8.23–27; Mk 4.35–41) \p \v 22 Meda yokoiri, Iesu ini usi dina venesa bouti yokoiri keu risi niyo, “Una moka daidai tora berou eta rofu boi nenadi.” Ye boyadi. \v 23 Bogamadiri, Iesu vareyo, kamini aura yeiva tora moka daidai tora fafau fu reyo, ye koru yaku boutiri vata baegamo, bi no baku reyadi dada. \v 24 Ini usi dina vene ina rofu bosi edadisi niyadi, “Ourefeidena amiye, una bi kamini muyegifa!” \p Iesu dadisi aura ma ureure nibesenai ago maro ma aura bere niyo ma moka daidai tora amuta niyo. \v 25 Kamini ina vene rofu niyo, “Yi mokena vari gira aena Sei rofu bi goini?” \p Idu ina vene bi ori resi tururu resi iniye iniye rofu niyadi, “Ye mina amiye bi gokai kana amiye? Aura ma koru tafo rofu nibesenai ago madori, ka neidededi!” \s1 Iesu yaku amiye vima no nufa moi buni riyo \r (Mt 8.28–34; Mk 5.1–20) \p \v 26 Kamini Iesu bi usi dina venesa Galilee moka daidai tora berou eta rofu Gerasa\f + \fr 8.26 \fq Gerasa; \ft bura bedakai \fq Gadara \ft nufa (Mt 8.28 baku re); idana bi \fq Gadarenes \ft o \fq Gerasenes \ft o \fq Gergesa \ft nufa.\f* gaganiri okiyadi. \v 27 Soka reyori, mina taoni amiye yokoi vima no nufa baeyo ma baku reyo. Ina bi senagi iniye varuka rina de digamo. Ina bi yavari amena de, idu bi amiye guri sana fore rubari amegamo. \v 28 Iesu vegasa ababa nisi ini yuka atafu keto resi raka ni tora reyo, “Iesu, oma odoro Sei di mida, beika resi na rofu baesa? Ya niguba reida, esika na mana ga re!” \v 29 Mina kana niyo, ini adina bi Iesu yaku sena mina vima no niyo yakuyainedi. Seini dudu yuka vana ukita risi nari regamadi, ye meda tau vima no yaku moiyo ma mina seini moi ubaki reyo ma gagani autu sanari moi afei bogamo. \p \v 30 Kamini Iesu yaku nikaiteyo, “Yi roka bi beika?” \p “Nai roka bi ‘Tau gade gade’,” vo niyo—adina vima no tau gade bi ina ideri amegamadi. \v 31 Ma vima no niguba reyadi ri ga moi feideyaine. \p \v 32 Ye mironari, bi dona tau gade atafu, omuna ikari vana irigamadi. Ye vima no yaku Iesu guyaguya niyadi, mina dona di roaita ideri dui reyagane. Nifeideyo ma \v 33 vima no mina amiye di roaitari yakusi dona ideri dui reyadi. Mina dona tau raravari raga nesi moka daidai torari yoyo resi koruri tomu nisi muyeyadi. \p \v 34 Dona vana regamadi vene bi ori disi beika vata niyo ma veyadi, mina taoniri ma gagani gaganiri sina ni digamadi. \v 35 Amiye bi beika vata niyo mina vegi diyadi. Iesu rofu okigasa bi mina amiye veyadi, kaere bi vima no tau gade gade ini roaita ideri yakuyo, bi mironari Iesu di yuka atafuri amegamo, roaita dogo resi mokena rorobo dudu, ma ina tau noibanu ori reyadi. \v 36 Ma mina vegu veyadi vene yaku amiye nigamadi gokai mina vima no nufa amiye bi buni niyo. \v 37 Kamini mina Gerasa\f + \fr 8.37 \fk Gerasa: \ft Lk 8.26 baku re.\f* gagani tau vene yaku Iesu niguyaguya reyadi, ina vene ferei diyainedi, adina bi ori yaku no iniye niyadi. Ye ina yaku boutiri keu risi diyo. \v 38 Ma mina vima no fereyadi amiye bi inasa digi niguba reyo. \p Idu nifeidegasa niyo, \v 39 “Rautu dairisi Sei yaku beika buni ya rofu reyo ni digiya.” \p Dada dairi nesi taoni noibanuri, Iesu yaku ina rofu beika reyo, mina nirausi regasa diyo. \s1 Jairus di vefa ma rema yokoi kaere Iesu di varuka avaka moiyo \r (Mt 9.18–26; Mk 5.21–43) \p \v 40 Iesu dairiyori, amiye tau yaku faiva niyadi, adina ina tau noibanu bi nari regamadi. \v 41 Mina usi amiye yokoi roka Jairus bi okiyo, kaere bi usa usa yava di ourefeidena amiye yokoi. Iesu di yuka adinari you makusi niguyaguya reyo bi ini yavari boyaine, \v 42 adina ini vefa yokoi maka, ini lagani bi 12 kana, bi muyegi reyo. \p Mironari boyori, bi amiye tau gade ina fafa riyadi. \v 43 Rema yokoi bi lagani 12 rema di gauka guraugamo. Ini fore tau gade gauka dogo vene rofu makuyo,\f + \fr 8.43 \fq Ini fore tau gade gauka dogo vene rofu makuyo; \ft bura bedakai mina ago nufa de.\f* idu yokoi yaku moi buni de riyo. \v 44 Resi Iesu di fufutari baesi ini varuka tu avaka moiyori, evade bi ini dava degamo koina niyo. \fig Ina bi Iesu di fufutari baesi ini varuka tu avaka moiyo.|src="43_Luke8.44_TouchJesus.tif" size="col" ref="8.44" \fig* \v 45 Ma Iesu yaku niyo, “Kaere yaku na avaka moiyo?” \p Amiye tau moi sui riyadiri, Peter yaku niyo, “Ourefeidena amiye, amiye tau gade ya buru risi ya fafa ridedi.”\f + \fr 8.45 \ft Bura bedakai ka \fq Ye ya niyo, ‘Kaere na avaka moiyo?’ \ft nufa.\f* \p \v 46 Idu niyo, “Amiye yokoi yaku na avaka moiyo, adina veifateyaka bi vava nai roaitari yakuyo.” \v 47 Ma mina rema veyo bi baku reyo dada, tururu resi ini yuka rafo adinari iniye you makuyo. Minari amiye di nemokori niyo beika resi avaka moiyo, ma gokai minari maka buni niyo. \v 48 Ma niyo, “Nai vefa,\f + \fr 8.48 \ft Bura bedakai ka \fq ada re, \ft nufa.\f* yi mokena vari gira aena yaku ya moi buni riyo. Uka amuta dudu di.” \p \v 49 Resi mina ago nigamori, usa usa yava di ourefeidena amiye di naivo naivo amiye yokoi ini yava gutuna okisi niyo, “Yi vefa bi muyeyo. Beika resi mina oteimana amiye rofu toga mokena moigasa ameisa?” \p \v 50 Idu Iesu yaku neidesi Jairus rofu niyo, “Ori ga re; mokena vari gira maka ae, ma buni nigo.” \p \v 51 Ye yavari okigasa bi amiye yokoi afena de reyo, idu Peter, John ma James, ma mina rema mida keika di nono baba maka. \v 52 Amiye tau minari mina rema mida dada isaka nigasa guruo amegamadi. Idu Iesu yaku niyo, “Isaka ga nifo; adina bi muyena de—bi neota varedo!” \p \v 53 Ma ina rofu ninika nigamadi, adina ina ina diba bi muyeyo. \v 54 Idu\f + \fr 8.54 \ft Bura bedakai ka \fq etofaro moi feidesi \ft nufa.\f* ini vana moisi raka nisi niyo, “Rema mida keika, dadi!” \v 55 Ma ini vegu dairiyori, bi minari maka dadiyo, ma Iesu yaku iruku be magedi ma iriyaine, vo niyo. \v 56 Ma ini nono baba bi tururu reyadi, idu Iesu yaku amiye yokoi mina vegu vata niyo ga niyaganedi, vo niyo. \c 9 \s1 Iesu yaku ini usi dina vene 12 nifeideyo \r (Mt 10.5–15; Mk 6.7–13) \p \v 1 Kamini Iesu di usi dina vene 12 raka niegogo resi vima no tau meki regi ma gauka vene moi buni riyaganedi vava maro. \v 2 Resi ago gira nisi nifeideyo, Sei di ourefeidena amena sana di sina nirausi regasa digedi, gauka vene moi buni riyaganedi. \v 3 Ye ka niyo, “Gugura yokoi ida di ga moifa: yukana bi de, dura bi de, iruku bi de, fore bi de, ma varuka remanu bi de.\x + \xo 9.3 \xt Lk 10.4–11; Acts 13.51\x* \v 4 Ye goina yavari dui regedi, bi minari amegedi bogo ferei digedi mamo. \v 5 Ma amiye tau kaere ya moi dui de regedi, bi mina taoni feresi yi yuka di budoka usi eyarefa. Ye mina bi ini vegu makai regedi yaku bi vei mama regedi.” \p \v 6 Rautu rautu kamini digasa ago buni ni digasa gauka vene moi buni rigamadi. \s1 Herod di mokena eva niyo \r (Mt 14.1–12; Mk 6.14–29) \p \v 7 Herod, Galilee di ourefeidena amiye, yaku beika tau vata nigamadi, bi neideyori, bi ini mokena forovai iniye reyo, adina bi amiye be yaku nigamadi bi John Baptist bi muyena gutuna dadi rae reyo.\x + \xo 9.7 \xt Mt 16.14; Mk 8.28; Lk 9.19\x* \v 8 Amiye be yaku nigamadi bi Elijah ogau niyo, ma be yaku nigamadi bi senagi senagi Sei di ago niyo amiye yokoi dadi rae reyo. \v 9 Idu Herod yaku niyo, “John di ada nugai feideyaka; idu bi goina amiye di mina sina neideida?” Ye ini mokena tora bi Iesu vego. \s1 Iesu yaku amiye tau gade gade vana reyo \r (Mt 14.13–21; Mk 6.30–44; Jn 6.1–14) \p \v 10 Kamini ini nifeidena vene dairisi ini beika tau reyadi kana, mina nigamadi. Ma inasa taoni roka Bethsaida ri sui dudu boyadi. \v 11 Idu amiye tau gade mina vei mama regasa bi usi boyadi. Ina vene rofu faiva nisi Sei di ourefeidena amena sana di ago nioteimasi kaere gauka nufa vene yaku buni maina regamadi, bi moi buni rigamo. \p \v 12 Uriyenau niyori, bi ini usi dina vene 12 ina rofu baesi niyadi, “Amiye nifeide kumo rautu negau negau ma gagani sanari disi ini varena sana ma ini iruku maina reyaganedi, adina una bi autu sanari amesifa.” \p \v 13 Idu ina rofu niyo, “Ya yaku iruku mafo kumo iriyaganedi.” \p Idu nikabai resi niyadi, “Una bi beredi 5 ma oyena remanu maka. Yi mokenari bi mina amiye tau di iruku voi regifa ba?” \v 14 (Adina rumana vene bi 5,000 kana.) \p Ye ini usi dina vene rofu niyo, “Amiye nifa kumo tau neinei 50 dudu kana ameyaganedi.” \p \v 15 Mina kana rei vau reyadiri, \v 16 bi beredi 5 ma oyena remanu moisi omari vegasa buni tora gade Sei rofu masi bi beredi ma oyena moi okusi ini usi dina vene maro bi amiye tau rofu rau reyaganedi. \v 17 Ye iriyadi ma ini uka bere niyadi. Ma ini fereyadi iruku tuta butu resi foroka 12 moi vata baeyadi. \s1 Peter yaku niokuyo Iesu bi Keriso \r (Mt 16.13–20; Mk 8.27–30) \p \v 18 Kamini Iesu inaike usa usa nigamori, bi ini usi dina vene bi inasa ameyadi. Ye nikaitesi niyo, “Amiye yaku nidedi na bi kaere, vo nidedi?” \p \v 19 Ye nikabai reyadi, “Be yaku nidedi ya bi John Baptist, be yaku nidedi bi Elijah, ma be yaku nidedi bi senagi senagi Sei di ago niyo amiye yokoi, vegu nisi dairiyo.”\x + \xo 9.19 \xt Mt 14.1–2; Mk 6.14–15; Lk 9.7–8\x* \p \v 20 Ma nikaiteyo, “Idu ya nidedi na bi kaere?”\x + \xo 9.20 \xt Jn 6.68–69\x* \p Ye Peter nikabai resi niyo, “Ya bi Sei di Keriso.” \s1 Iesu ini esika ma muyena di ago niyo \r (Mt 16.21–28; Mk 8.31—9.1) \p \v 21 Ye nidiba resi ago gira maro, “Mina bi amiye yokoi rofu ga nioteimaragane.” \v 22 Ka niyo, “Amiye di mida bi esika esika tau moiyaine, ma tora vene, Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene, ma ago gira oteimana vene yaku fufuta masi umuyegedi, ma gabi meda regoderi, dudusa dadi rae rego.” \p \v 23 Resi ina tau noibanu rofu niyo, “Kaere amiye ini ura bi na usi digi ura rego, bi ina kaya ni de resi meda neinei ini satauro moisi na usi baeyaine.\x + \xo 9.23 \xt Mt 10.38; Lk 14.27\x* \v 24 Adina kaere ini vegu moi vegu rigi ura rego, bi de moigo, idu kaere na dada, ini vegu youfeidego, bi moi vegu rigo.\x + \xo 9.24 \xt Mt 10.39; Lk 17.33; Jn 12.25\x* \v 25 Adina beika buni bi amiye yokoi mina kono tora noibanuri baku resi ini vegu eyarego? \v 26 Adina amiye kaere na dada, ma nai ago dada maena rego vonisi, Amiye di mida ini Baba di vabarari ini akeke naivo naivo vimasa okigediri ina rofu ka maena rego. \v 27 Idu rama ya nida, ya bedakai minari bi de muyegedi, idu Sei di ourefeidena amena sana dego vegedi mamo.” \s1 Iesu di roaita bi idana niyo ma veyadi \r (Mt 17.1–8; Mk 9.2–8) \p \v 28 Kamini mina niyo meda 8 koina niyori, Iesu yaku Peter, James ma John afesi omuna ikari Sei rofu usa usa nigi boyo.\x + \xo 9.28 \xt 2 Pet 1.17–18\x* \v 29 Usa usa nigasa ini roaita idana niyo; ini varuka bi feyo ma kamanika iniye niyo. \v 30 Ma amiye remanu bi inasa sina nigamadi. Bi Moses ma Elijah, \v 31 kaere bi vabara iniye dudu ogau niyadi. Ini sina bi Jerusalem ri gokai muyesi Sei di sina moi rama aego. \v 32 Peter ini asiyakasa bi varei muyeyadi. Varena dudu dadisi ne regasa Iesu di vabara ma inasa are regamadi amiye remanu veyadi. \v 33 Ye etagae reyadiri, Peter yaku Iesu rofu niyo, “Ourefeidena amiye, bi buni una bi minari! Una bi karaga regode akugifa, yokoi bi yi, yokoi bi Moses di, ma yokoi bi Elijah di.” (Ina bi ina diba de beika ago nigamo bi.) \p \v 34 Mina nigamori, bi seuya desi bou riyo ma ori reyadi. \v 35 Ma ago goroka yokoi mina seuya ideri niyo, “Mina bi nai Mida, nai auba reyaka\f + \fr 9.35 \fq auba reyaka; \ft bura bedakai \fq uka maida \ft nufa.\f* amiye—ina bi neidefa!”\x + \xo 9.35 \xt Is 42.1; Mt 3.17; 12.18; Mk 1.11; Lk 3.22\x* \p \v 36 Mina goroka ago nina koina niyori, Iesu inaike are regamo. Ma babo nisi beika mina medari vata niyadi vesi bi amiye yokoi nioteimana de reyadi. \s1 Iesu yaku rumana mida vima no nufa moi buni riyo \r (Mt 17.14–18; Mk 9.14–27) \p \v 37 Ari uveyori, bi mina omunari gutuna dairi neyadiri, bi amiye tau gade gade ina baku reyadi. \v 38 Ma mina amiye tau gade fogori, amiye yokoi raka niyo, “Oteimana amiye, ya rofu niguyaguya reida, baesi nai mida—nai mida yokoi maka ve! \v 39 Vima no yaku moisi raka ni tavoi resi moi tururu redo ma vena kabudo redo. Mina yaku toga toga esika masi ini roaitari de feredo! \v 40 Ye yi usi dina vene mina vima no meki reyaganedi niguyaguya reyaka, idu anua reyadi.” \p \v 41 Iesu yaku nikabai reyo, “Ya gua mokena vari gira de aena mokena no vene, gokaisanu ari doba yasa amegida? Meda gokaisanu yasa moimai regida? Yi mida minari afei bae.” \p \v 42 Mina mida afei boyori, vima no yaku konori maku nesi moi tururu reyo. Idu Iesu yaku mina vima no rofu nikaka resi mida moi buni risi ini baba dairi maro. \v 43 Amiye tau Sei di vava vegasa tururu reyadi. \s1 Iesu dudusa ini muyena di sina niyo \r (Mt 17.22–23; Mk 9.30–32) \p Ina tau Iesu beika reyo mina tururu reyadiri, bi Iesu yaku ini usi dina vene rofu niyo, \v 44 “Toto ga nifo na beika ya nigi reida bi! Adina Amiye di mida bi amiye di vana rofu siri regi redo.” \v 45 Idu beika ago niyo bi ini adari de ufateyadi. Ma mina sina bi ina rofu sui niyo, ye ga veifateyagane. Ye mina ago rofu nikaitegi ori reyadi. \s1 Kaere bi tora iniye? \r (Mt 18.1–5; Mk 9.33–37) \p \v 46 Kamini iniye iniye kayamo regi reyadi, kaere bi tora iniye,\x + \xo 9.46 \xt Lk 22.24\x* \v 47 ma Iesu ina diba beika ini ukari mokegamadi, ye mida keika yokoi moisi ina atafu moi are resi \v 48 niyo, “Kaere yaku mina mida nai roka dudu moi dui rego, bi na moi dui redo. Ma kaere yaku na moi dui rego, bi na nifeideyo amiye moi dui redo. Adina kaere yi fogori, ini mokenari roka tora de bi, ina bi tora iniye.”\x + \xo 9.48 \xt Mt 10.40; Lk 10.16; Jn 13.20\x* \s1 Kaere ya rofu no de nido bi yi \r (Mk 9.38–40) \p \v 49 John yaku niyo, “Ourefeidena amiye, amiye yokoi yi roka dudu vima no meki regamo ma veyafa, idu nivaigika reyafa, ini adina bi unasa de amiye.” \p \v 50 Ma niyo, “Nivaina ga refa, adina kaere ya\f + \fr 9.50 \fq ya; \ft bura bedakai \fq una \ft nufa.\f* rofu no de redo, ina bi yi.”\f + \fr 9.50 \fq yi; \ft bura bedakai \fq uni \ft nufa.\f* \s1 Samaria gagani rautu vene Iesu rofu gedu maradi \p \v 51 Iesu omari moi bogedi meda negau nigamo dada, uka gira dudu Jerusalem ri digi neyo. \v 52 Ina yaku ini ago moi raga rededi vene siko Samaria vene di rautu yokoiri nifeideyo, ma ini amena sana nitore regi dui reyadi. \v 53 Minari amededi vene yaku gedu maradi, adina bi Jerusalem ri digi neyo dada. \v 54 Ini usi dina amiye remanu, James ma John, mina vegu vegasa niyadi, “Varika amiye, gokai mokeisa, ita omari nigifa ma desi vai vau rego ba?”\f + \fr 9.54 \ft Bura bedakai ka \fq Elijah yaku reyo kana \ft nufa.\f*\x + \xo 9.54 \xt 2 Kgs 1.9–16\x* \p \v 55 Idu kero resi emaro.\f + \fr 9.55 \fq emaro; \ft bura bedakai \fq emasi niyo, “Ya ya diba de ya bi beika Vima di, adina Amiye di mida bi amiye di vegu moi vegu rigi ogau niyo. \fv \ft 56a\+fv* \fq Ina bi ini vegu moi no rigi ogau de niyo” \ft nufa.\f* \v 56 Kamini rautu yokoiri boi neyadi. \s1 Amiye kaere Iesu usi digi mokeyadi \r (Mt 8.18–22) \p \v 57 Ida boyadiri, amiye yokoi yaku ina rofu niyo, “Ya goina digiya, na bi ya usi digida.” \p \v 58 Iesu yaku niyo, “Sufa auna bi ini fore ruba nufa, ma erena odoro didedi bi ini buri nufa, idu Amiye di mida bi ini ada aesi raudai rena sana bi koina.” \p \v 59 Ma amiye yokoi rofu ka niyo, “Na usi bae.” \p Idu niyo, “Varika amiye, na ferei kumo bosi nai baba, kaere muyeyo, siko moi guri aegida.” \p \v 60 Idu niyo, “Muyena vene ferei kumo ini muyena iniye moi guri aeyagane. Idu ya bi bosi Sei di ourefeidena amena sana di ago niodoro re.” \p \v 61 Yokoi yaku ka niyo, “Varika amiye, ya usi baegida, idu nai yava vene kokora nigida kumo.”\x + \xo 9.61 \xt 1 Kgs 19.20\x* \p \v 62 Idu Iesu niyo, “Amiye yokoi, ini vanari gadi moi gira resi muro di moimai kora resi ne kero rei fufuta rofu ne regasa Sei di ourefeidena amena sanari moimai rena bi buni de nigo.” \c 10 \s1 Iesu yaku amiye 72 nifeideyo \p \v 1 Mina fufutari, Varika amiye yaku amiye 72\f + \fr 10.1 \fq 72; \ft bura bedakai \fq 70 \ft nufa.\f* moisi remanu remanu dudu taoni ma gagani neineiri ourei digedi, siko nifeideyo ma diyadi. \v 2 Kamini niyo, “Iruku rama butu rena bi tora gade, idu moimai rededi vene bi tau de. Mina dada, butu rena Varika amiye rofu usa usa nifa kumo moimai rededi vene nifeidego, ma ini butu butu resi moi aeyaganedi.\x + \xo 10.2 \xt Mt 9.37–38\x* \v 3 Diga mokefa; na yaku mamoe mida kana sufa gadeva auna di fogori ya nifeideida.\x + \xo 10.3 \xt Mt 10.16\x* \v 4 Fore di pausi, dura, o yuka ro moina ga refa. Idauri amiye yuata sina ga nifa.\x + \xo 10.4 \xt Mt 10.7–14; Mk 6.8–11; Lk 9.3–5\x* \v 5 Ye goina yavari dui regedi, bi siko yomakai nifa, ‘Sei di uka amuta bi mina yavari ameyaine.’ \v 6 Ye mina yavari uka amuta nufa amiye yokoi amedo vonisi, bi yi uka amuta niyo bi inasa ameyaine; idu de vonisi, bi yi uka amuta maro bi dairi moigedi. \v 7 Yava idana idana rofu di ga refa; mina yavari maka amesi beika ya mabigedi, inasa irigedi, adina moimai redo amiye bi ini moimai reyo obini kana moigo bi buni.\x + \xo 10.7 \xt 1 Cor 9.14; 1 Tim 5.18\x* \v 8 Goina taoni okigedi ma ya moi dui resi beika iruku ya magedi bi irifa. \v 9 Ini gauka vene moi buni risi ina vene rofu nifa, ‘Sei di ourefeidena amena sana bi ya atafu okiyo.’ \v 10 Idu taoni yokoi dui regedi ma amiye yaku ya moi dui de regedi, bi taoni ida nefau are resi nifa,\x + \xo 10.10 \xt Acts 13.51\x* \v 11 ‘Ye yi taoni di budoka, uni yuka rafori usi eyaresifa mini, ka bi ya rofu gubuyo rena kana. Yomakai ya ya diba niyagane Sei di ourefeidena amena sana bi atafu okiyo!’ \v 12 Ya rofu nida, kota rego medari Sodom taoni vene di esika esika moigedi bi keika, idu mina taoni vene di esika esika moigedi bi tora gade!\x + \xo 10.12 \xt Gen 19.24–28; Mt 10.15; 11.24\x* \s1 Taoni vene kaere mokena vari gira Sei rofu de aeyadi \r (Mt 11.20–24) \p \v 13 “Chorazin vene ya rofu bi iriyeduka iniye, ma Bethsaida vene ya rofu ka bi iriyeduka iniye! Adina bi, mokena vegu ya vene rofu reyaka kana, mina Tyre taoni ma Sidon taoniri reyagadu vonisi, bi mirona vene bi senagi guruo amena kana varuka akusi udo ini roaita ifi rei boga degasa reyaidu, mina yaku oteimaragadu, ina bi ini vegu no feresi moi etagae riyadi!\x + \xo 10.13 \xt Is 23.1–18; Ezek 26.1—28.26; Joel 3.4–8; Amos 1.9–10; Zech 9.2–4\x* \v 14 Idu Sei di kota rego medari, Tyre ma Sidon taoni vene di esika esika moigedi bi keika, idu ya vene di esika esika moigedi bi tora gade. \v 15 Ma ya Capernaum vene, ya bi omari moi odoro de rego! Idu, muyena vene di amena sanari negedi!”\x + \xo 10.15 \xt Is 14.13–15\x* \p \v 16 Ini usi dina vene rofu niyo, “Kaere ya neidego, bi na neidego; ma kaere ya rofu gedu mago, bi na rofu gedu mago; ma kaere na rofu gedu mago, bi na nifeideyo amiye rofu gedu mago.”\x + \xo 10.16 \xt Mt 10.40; Mk 9.37; Lk 9.48; Jn 13.20\x* \s1 Amiye 72 di dairina \p \v 17 Mina amiye 72\f + \fr 10.17 \fq 72; \ft bura bedakai \fq 70 \ft nufa (nanaka 1 baku re).\f* dairisi ada dudu Iesu rofu niyadi, “Varika amiye, vima no ka uni ago neideyadi, yi roka dudu nigamafa dada!” \p \v 18 Ma niyo, “Omari gutuna Satani ayena kana yareyo ma veyaka. \v 19 Neidefa, na vava ya maraka, aruma ma kaikai fafau disi ya rofu ruda rena amiye di vava tau etei rigedi; ma beika no yaku esika de ya mago.\x + \xo 10.19 \xt Ps 91.13\x* \v 20 Idu vima no yaku yi ago neidededi vonisi, ada ga refa; yi ada regedi di adina bi yi roka bi omari bura reyo dada.” \s1 Iesu ada reyo \r (Mt 11.25–27; 13.16–17) \p \v 21 Mina meda nemokori, Vima kikifa\f + \fr 10.21 \fq Vima kikifa; \ft bura bedakai \fq Vima \ft nufa; \ft bura idana be bi \fq ini vima \ft nufa.\f* yaku Iesu di uka ada dudu vata baeyo ma niyo, “Baba, oma ma kono di Varika amiye, yi roka moi odoro rida, adina ya bi mina vegu mokena tora vene rofu moi sui risi mokena keika keika vene kaere bi mida mida kana moi ogau riyo. Baba, yi ukari mokeyo kana, makai vata niyo. \p \v 22 “Nai Baba yaku beika baika tau na nimaro. Ma amiye yokoi ina toto ini Mida, idu ini Baba maka ina diba. Ma amiye yokoi ka ini Baba toto, ini Mida maka ina diba, ma ini Mida yaku ka Sei bi kaere moi ogau rigi ura redo amiye rofu bi rama iniye vegedi.”\x + \xo 10.22 \xt Jn 3.35; 10.15\x* \p \v 23 Kamini ini usi dina vene rofu kero resi sui dudu niyo, “Yi nemoko bi buni tora gade maro, ya beika vededi dada! \v 24 Adina ya nida, Sei di ago niyadi vene ma kini tau ini ura bi ya beika vededi mina vegedi, idu bi de veyadi. Ma ya beika neidededi, mina neidegedi, idu bi de neideyadi.” \s1 Samaria amiye buni di mokena ago \p \v 25 Ma ago gira oteimana amiye yokoi Iesu di uka maina rena nivegika are resi niyo, “Oteimana amiye, beika regida, ma toga toga ameibobina vegu moigida?”\x + \xo 10.25 \xt Mt 22.35–40; Mk 12.28–34\x* \p \v 26 Ina rofu niyo, “Ago gira ideri bi gokai bura reyadi? Ya yaku bi gokai veisa?” \p \v 27 Ye nikabai reyo, “‘Yi uka meko noibanu, yi vima noibanu, yi yeiva tora noibanu, ma yi mokena noibanu dudu Varika amiye yi Sei uka ma’; ma ‘Ya kaya uka maisa kana, yi atafuri amedo amiye uka ma.’”\x + \xo 10.27 \xt Lev 19.18; Deut 6.5\x* \p \v 28 Kamini niyo, “Ya rama niyo mini makai regasa bi ameibobigiya.”\x + \xo 10.28 \xt Lev 18.5\x* \p \v 29 Idu mina amiye iniye moi rama regi Iesu dudusa nikaitesi niyo, “Na atafuri amedo amiye bi kaere?” \p \v 30 Ma nikabai resi niyo, “Amiye yokoi Jerusalem gutuna Jericho negasa bi duma duma vene di vanari dui reyo. Ubobo resi muyei tamatama regasa bi ini varuka ita kutusi moisi ferei diyadi. \v 31 Minari bi Sei ma amiye utari naivo amiye yokoi bi mina idari negamo. Mina ubobo reyadi amiye vegasa bi ida berou eta rofu boi nesi kamini ebu rei neyo. \v 32 Levi amiye yokoi ka makai mina sanari baesi vegasa bi ida berou eta rofu boi nesi bi kamini ebu rei diyo. \v 33 Samaria amiye yokoi ka mina ida baeyo. Idu mina amiye atafu okisi vegasa bi ina rofu iriyeduka resi\x + \xo 10.33 \xt 2 Chr 28.15\x* \fig Samaria amiye yokoi bi ina rofu iriyeduka reyo.|src="SIL-063.tif" size="span" ref="10.33" \fig* \v 34 bosi diga ma waini dudu uyadi sana mina koitesi fafa riyo. Ini donkey fafau aesi afei bosi oto vene di amena varena yavari nari reyo. \v 35 Uriyaku dadisi bi meda remanu di moimai di fore moisi yava di madini masi niyo, ‘Ina nari re. Beika baika ina fafau regiya bi dairi baegasa ya magida.’” \p \v 36 Iesu yaku ini ago ni vau resi niyo, “Ya yaku mokeisa bi mina amiye regodenuri, kaere bi mina amiye rofu duma duma vene di vanari dui reyo, bi ini atafu amedo amiye kana?” \p \v 37 Ma ago gira oteimana amiye yaku niyo, “Amiye kaere ina rofu iriyeduka reyo.” \p Ma niyo, “Disi ya ka mina kana vegu re.” \s1 Iesu Martha ma Mary sa egoru reyo \p \v 38 Kamini Iesu ini usi dina venesa bosi rautu yokoiri okiyadiri, bi rema yokoi roka Martha yaku ini yavari moi dui reyo.\x + \xo 10.38 \xt Jn 11.1\x* \v 39 Ina bi ini rasini nufa, ini roka bi Mary. Mary bi Varika amiye\f + \fr 10.39 \fq Varika amiye; \ft bura bedakai \fq Iesu \ft nufa.\f* di yuka atafu amesi ini sina nigamo mina neidegamo. \v 40 Martha bi ini yavari amiye afei dui reyo dada, mina kero karo regamo. Dada bosi Iesu rofu niyo, “Varika amiye, nai rasini bi beika baika bi fereyo dada, na yaku maka reida, idu gokai mokeisa? Ni kumo na moi vana reyaine!” \p \v 41 Idu nikabai resi niyo, “Martha, ya bi beika baika tau resi yi ada moi esika resi mokena tau tora moisa, \v 42 idu yokoi maka bi tora iniye. Mary beika mokei redo bi buni mini. Ina rofu mina vegu redo bi una yaku de moi etagae rigifa.” \c 11 \s1 Iesu di oteimana ago usa usa nina dada \r (Mt 6.9–13; 7.7–12) \p \v 1 Meda yokoiri, Iesu yaku gagani yokoiri usa usa nigamo. Ini usa usa ni vau reyori, ini usi dina amiye yokoi yaku niyo, “Varika amiye, gokai usa usa nigifa mina una oteima, John Baptist yaku ini usi dina vene oteimagamo kana.” \p \v 2 Iesu yaku ina vene rofu niyo, “Usa usa nigediri, bi yomakai nifa: \q1 ‘Baba:\f + \fr 11.2 \fq Baba; \ft bura bedakai \fq Uni omari amedo Baba \ft nufa.\f* \q2 Yi roka bi kikifa iniye; \q2 yi ourefeidena amena sana bi deyaine.\f + \fr 11.2 \ft Bura bedakai ka \fq yi ura bi konori vata niyaine, omari kana \ft nufa.\f* \q2 \v 3 Ari neinei di iruku una mai baesa, mina una ma. \q2 \v 4 Ma uni vegu no koite maku, \q2 adina una ka amiye tau di vegu no una rofu rededi, moi erufusifa. \q2 Ma uka maina regika nivena rofu ga una moi ourefeide.’”\f + \fr 11.4 \ft Bura bedakai ka \fq idu amiye no rofu una moi vegu ri \ft nufa.\f* \p \v 5 Resi niyo, “Ya yokoi mina urusa tobo iniyeri bosi yi asini rofu usa nigiya vonisi, ‘Nai asini, beredi regode na ma. \v 6 Adina bi nai asini yokoi yaku yava ika oto disi nai yavari okiyo ma nasa bi iruku koina!’ \v 7 Idu yi asini bi yava ideri ya nikabai resi nigo, ‘Ada esika na mana ga re! Ida vena bi sena biri risi ufe reyaka, ma nai midasa bi sena vareyafa. Dadisi beika baika ya mana ka bi gira iniye.’ \v 8 Ya vene rofu nida mina bi de dadigo, ini asini vana magi bi, idu besa besa usa nigiyari, bi dadigo, yi beika usa niyo, mina ya mago. \p \v 9 “Ye ya vene rofu nida: Usa nifa kumo ya mago; maina refa kumo baku regedi; raka nifa kumo ya rofu ida vena moi ekego. \v 10 Adina kaere yaku usa usa nigo bi moigo, ma kaere maina rego, bi baku rego, ma kaere raka nigo, bi ina rofu ida vena moi ekego. \v 11 Goina baba yi fogori bi ini mida yaku\f + \fr 11.11 \ft Bura bedakai ka \fq beredi usa nigori, bi fore mago? O \ft nufa.\f* oyena usa nigori, bi aruma mago? \v 12 Ye erena unema vo nigori, bi kaikai mago ba? \fig Kaikai|src="bk00058c.tif" size="col" ref="11.12" \fig* \v 13 Ye ya vegu no rededi vene yi mida mida gugura buni magi diba nidedi vonisi, bi Baba omari amedo amiye yaku Vima kikifa usa nigedi vene bi besa besa ya mago!” \s1 Iesu ma Beelzebul \r (Mt 12.22–30; Mk 3.20–30) \p \v 14 Kamini Iesu yaku babo vima no yokoi meki regamo. Mina vima no yakuyori, bi mina amiye ago niyo, ma amiye tau gade tururu reyadi. \v 15 Idu amiye be yaku niyadi, “Vima no di ourefeidena amiye Beelzebul\f + \fr 11.15 \fq Beelzebul; \ft bura bedakai \fq Beelzebub \ft nufa.\f* di vava dudu vima no meki redo.”\x + \xo 11.15 \xt Mt 9.34; 10.25\x* \p \v 16 Ma be yaku omari rebe yokoi reyainedi nikaiteyadi, ebene regika bi rama ba ide Sei bi ini vava maro.\x + \xo 11.16 \xt Mt 12.38; 16.1; Mk 8.11\x* \v 17 Idu mina vene di mokena vesi ina rofu niyo, “Gagani yokoi uta okusi iniye iniye berou berou are resi ruda rego vonisi, bi berou berou keto rego. Ma rubu iniye iniye berou berou ruda rego vonisi, bi berou berou keto rego. \v 18 Ye Satani ini venesa ka iniye iniye okusi ruda regedi vonisi, gokai resi ini ourefeidena amena sana bi are rego? Adina ya yaku nidedi, na bi Beelzebul di vava dudu vima no meki reida. \v 19 Ye na yaku vima no Beelzebul di vava dudu meki reida vonisi, bi yi vene bi kaere di vava dudu meki rededi? Mina dada, ini beika rededi yaku yi ago bi rama de vo nidedi! \v 20 Idu Sei di vava dudu vima no meki reida vonisi, bi Sei di ourefeidena amena sana bi ya vene rofu deyo mini. \p \v 21 “Yeiva amiye ini mari moi gira resi ini yava nari regori, bi ini beika baika bi buni amebigedi. \v 22 Idu yeiva iniye amiye yokoi inasa ruda resi ugasa ini moi gira regamo mari moigo. Makai mina amiye yeiva mokeyo, bi ina kaya nari rei mona rego dada. Kamini mina yeiva iniye amiye\f + \fr 11.22 \fk yeiva iniye amiye: \ft Iesu bi mina yeiva iniye amiye (Acts 10.38; ma 1 Jn 3.8 baku re).\f* beika tau yokoi yokoi rau rego. \p \v 23 “Amiye kaere nasa de, bi na rofu de; ma kaere nasa butu de rido, bi rerevaida nido.\x + \xo 11.23 \xt Mk 9.40\x* \s1 Vima no di dairina \r (Mt 12.43–45) \p \v 24 “Vima no yaku amiye yokoi ferei yakusi bi koru de gaganiri ameinu rena sana maina rego. Yokoi baku rena de resi iniye kamini nigo, ‘Nai yava ferei yakuyaka, minari dairigida.’ \v 25 Dairisi mina yava baku regori, bi gudare resi ae dogo reyadi. \v 26 Resi bi disi vima no 7 iniye ini no ebu reyadi, afei minari baesi amegedi. Ye mina amiye di amena gua bi no iniye, sena kana ebu reyo.” \s1 Rama iniye ada rena \p \v 27 Iesu yaku mina sina niyori, amiye tau gade di fogori, rema yokoi yaku ina rofu raka nisi niyo, “Ya moi vata resi susu ya maro rema bi buni tora gade moido!” \p \v 28 Idu nikabai resi niyo, “Rama, idu kaere Sei di ago neidededi, bi buni tora gade moidedi!” \s1 Rebe rofu niguba rena \r (Mt 12.38–42) \p \v 29 Amiye tau gade Iesu atafu egogo reyadiri, ina vene rofu nigi kora resi niyo, “Vegu no resi gua amededi vene yaku rebe maina rededi; rebe yokoi de mago, idu\f + \fr 11.29 \ft Bura bedakai ka \fq Sei di ago niyo amiye \ft nufa.\f* Jonah rofu vata niyo rebe mina maka maro.\x + \xo 11.29 \xt Mt 16.4; Mk 8.12\x* \v 30 Adina Sei yaku Jonah moisi Nineveh di rebe riyo kana, ye ina yaku ka Amiye di mida moisi gua amededi vene di rebe kana rigo.\x + \xo 11.30 \xt Jon 3.4\x* \v 31 Meda baedo rama eta rofu di \it kuini\it* bi Sei di kota rego medari gua amededi venesa edadisi beika reyadi vegu mina nifafana rego, adina bi gagani maikeri gutuna kini Solomon di mokena tora neidegi baeyo. Ye vefa, amiye yokoi kaere Solomon ebu reyo bi mini.\x + \xo 11.31 \xt 1 Kgs 10.1–10; 2 Chr 9.1–12\x* \v 32 Nineveh vene Sei di kota rena medari gua amededi venesa are resi ini beika reyadi vegu nifafana regedi, adina bi Jonah yaku Sei di ago nirausi reyori, vegu no feresi moi etagae riyadi. Ma vefa, amiye yokoi Jonah ebu reyo bi mini!\x + \xo 11.32 \xt Jon 3.5\x* \s1 Roaita di vabara \r (Mt 5.15; 6.22–23) \p \v 33 “Amiye yokoi yaku ramefa orisi sui sanari de moi sui rigo, o foroka gabireri de aego;\f + \fr 11.33 \fq o foroka gabireri de aego; \ft bura bedakai mina ago nufa de.\f* idu bi ini ikina sanari ikigo, ye kaere yava dui rededi, ka ini vabara vegedi.\x + \xo 11.33 \xt Mt 5.15; Mk 4.21; Lk 8.16\x* \v 34 Yi nemoko bi ramefa di vabara kana yi roaitari. Ye yi nemoko buni vonisi, bi yi roaita tau noibanu bi vabara yaku vata baego. Idu yi nemoko no vonisi, bi yi roaita tau noibanu bi mukuna yaku vata baego. \v 35 Mina dada, yi ukari vabara nari rei mona re, ye mukuna ga niyainedi. \v 36 Yi uka tau noibanu vabara yaku vata baego ma mukuna keika yi ukari ka de amego vonisi, bi yi uka tau noibanu vabara iniye nigo, ramefa di vabara yaku ya moi vabara rego kana.” \s1 Pharisee vene ma ago gira oteimana vene nitourage rena \r (Mt 23.1–36; Mk 12.37–40) \p \v 37 Iesu sina ni koina reyori, bi Pharisee amiye yokoi yaku raka niyo inasa iruku irigedi. Ye ini yava dui resi iruku irigi ameyo. \v 38 Ye Iesu siko ini vana de koitesi iruku iriyo ma Pharisee amiye mina vegasa tururu reyo. \v 39 Ye Varika amiye ina rofu niyo, “Ya Pharisee vene bi biyo ma siua bi etofaro maka koitededi, idu yi uka ideri bi duma udu ma vegu no vata baeyadi. \v 40 Ada de vene! Sei yaku etofaro riyo vonisi, bi ideri ka riyo ba ide? \v 41 Yi uka noibanu dudu irava vene mafa; mina regediri, bi beika baika tau bi ya rofu ruaka nigedi. \p \v 42 “Ye ya Pharisee vene, iriyeduka no iniye iniye ya rofu bi! Adina bi iruku moi sisika rena roka \it mint\it* ma \it rue\it* ma bedakai tau vakoi di yuveita neinei moisi berou berou 10 ri yokoi maka bi Sei rofu madedi, idu ya bi Sei rofu vegu rorobo rena ma uka mana de rededi. Idu mina reyagane kumo ma mina vegu rededi bi ga ferefa.\x + \xo 11.42 \xt Lev 27.30\x* \p \v 43 “Ya Pharisee vene, bi iriyeduka no iniye iniye ya rofu bi! Adina usa usa yavari amena sana ka buni torari, ma maketiri amiye yaku ago buni dudu matagini reyagane, ura rededi. \v 44 Iriyeduka no iniye iniye ya\f + \fr 11.44 \ft Bura bedakai ka \fq ofarosi vene, ya ago gira oteimana vene ma Pharisee vene, ya \ft nufa.\f* rofu bi! Adina ya bi amiye guri aeyadi sana sena tovo niyadi kana. Ye amiye guri de vesi fafau etei ri didedi, adina ina toto mina bi amiye guri aeyadi sana bi ini kino amedo.”\f + \fr 11.44 \fk guri aeyadi sana bi ini kino amedo: \ft Mina guri aeyadi sana di vena bi buni, idu ini ideri bi amiye muyena nena. Makai kana mina Pharisee vene ini vegu vena bi buni, idu ini ukari bi ini kino amedo (Mt 23.27–28 baku re).\f* \p \v 45 Ago gira oteimana amiye yokoi ina rofu niyo, “Oteimana amiye, ya makai sina nigasa bi una rofu ka ni no reisa mini!” \p \v 46 Idu nikabai reyo, “Ya ago gira oteimana vene, ka iriyeduka no iniye iniye ya rofu bi! Adina toe uakaina anua rededi mina amiye fafau aededi, idu yi vana ebuna yokoi dudu bi mina toe de erufugedi. \v 47 Iriyeduka no iniye iniye ya rofu bi! Adina yi tutubena vene yaku Sei di ago niyadi vene umuyeyadi ma ya vene bi ini guri yava ikefata dudu moi buni buni rededi. \v 48 Mina dada, ya kaya ninegau rededi yi tutubena yaku beika reyadi bi buni, ini adina Sei di ago niyadi vene umuyeyadi, ma ya bi ini guri yava akudedi. \v 49 Mina dada, Sei yaku ini mokena tora dudu ka niyo, ‘Nai ago nidedi vene ma nai nifeidena vene ina rofu nifeidegida; be bi umuyesi be bi esika esika magedi.’ \v 50 Dada Sei yaku kono riyo medari gutuna kaere Sei di ago niyadi vene tau gade umuyeyadi, gua amededi vene bi ini kaunava baku regedi: \v 51 Abel umuyeyo gutuna boyo Zechariah, kaere bi ori sisika rena fore fata ma Sei di yava utari umuyeyadi. Mina bi rama, ya nida gua amededi vene bi mina kaunava baku regedi!\x + \xo 11.51 \xt Gen 4.8; 2 Chr 24.20–21\x* \p \v 52 “Ago gira oteimana vene, iriyeduka no iniye iniye ya rofu bi! Adina bi diba nina di sana di ida vena ekena etagae reyadi mini. Ya bi de dui rei bosi be yaku dui rena mokededi bi, ya yaku ini ida biri ridedi!” \p \v 53 Iesu yaku mina sana fereyori,\f + \fr 11.53 \fq sana fereyori; \ft bura bedakai \fq ago ina rofu niyori \ft nufa.\f* bi Pharisee vene ma ago gira oteimana vene yaku nifafana resi ago tau rofu nikaitegi kora regamadi, \v 54 eru regedi ma ago rama de yokoi nigori, bi moi gira regedi. \c 12 \s1 Ofarosi sina di ago gira \r (Mt 10.26–27) \p \v 1 Mina ituari, amiye tau gade gade okisi egogo resi iniye iniye etei ri foyoma regamadi, ye Iesu siko ini usi dina vene rofu nigi kora reyo, “Ya kaya Pharisee vene di yeast nari rei mona refa—mina bi ini ofarosi vegu.\x + \xo 12.1 \xt Mt 16.6; Mk 8.15\x* \v 2 Ye beika bi bou riyadi, bi moi ogau rigedi, ma beika bi sui niyadi, bi moi diba nigedi,\x + \xo 12.2 \xt Mk 4.22; Lk 8.17\x* \v 3 mina dada beika sina mukunari niyadi, bi vabarari neidegedi. Ma beika sina bi yava ideri kiya mumugu niyadi, bi yava tebori are resi nirausi regedi. \s1 Sei rofu ori regedi \r (Mt 10.26–31) \p \v 4 “Ye nai asiyaka vene, ya nida, roaita maka umuyegedi vene ori ga refa, idu gabi vegu no yokoi rofu anua regedi. \v 5 Idu ya oteimagida kaere rofu ori regedi: Sei rofu ori refa, kaere bi ya umuyesi gabi ita mokari makugo di vava nufa, rama ina rofu maka ori refa! \p \v 6 “Erena keika 5 di davana bi fore keika remanu dudu ba? Ma Sei yaku ina tau noibanu bi yokoi maka toto de nigo. \v 7 Ye yi ada iye tau vakoi ka gokaisanu amedo bi duaiya reyo. Ye ori ga refa. Ya amiye bi isivaga iniye, erena keika tau gade kana de! \s1 Keriso niogau nina ma fufuta mana \r (Mt 10.19–20, 32–33; 12.32) \p \v 8 “Ye na yaku ya nida, kaere yaku amiye di nemokori niogau rego ina bi nai, bi Amiye di mida yaku ka Sei di naivo naivo vima di nemokori makai niogau rego. \v 9 Idu kaere yaku amiye di nemokori na fufuta mago, bi Sei di naivo naivo vima di nemokori ka fufuta mago. \p \v 10 “Ma kaere amiye yaku Amiye di mida rofu ago no nigo, Sei yaku ini vegu no koite makugo; idu kaere yaku Vima kikifa rofu ini roka moi no rigo, ini vegu no bi de koite makugo.\x + \xo 12.10 \xt Mt 12.32; Mk 3.29\x* \p \v 11 “Ye usa usa yavari, gavana, o ourefeidena vene di nemokori, kota regi ya moi erokoko regediri, yi mokena toe ga moiyagane, gokai sina nigedi o gokai nikabai regedi rofu.\x + \xo 12.11 \xt Mt 10.19–20; Mk 13.11; Lk 21.14–15\x* \v 12 Adina mina medari, Vima kikifa yaku ya beika ago nigedi mina ya oteimago.” \s1 Gugura nufa amiye, idu ada de, di ago \p \v 13 Amiye tau gade di fogori, amiye yokoi yaku ina rofu niyo, “Oteimana amiye, nai dubuini nigiya kumo beika baika uni baba fereyo nasa rau reyaine.” \p \v 14 Nikabai resi niyo, “Ya remanu di sina sina neidegi yi beika baika rau regi di vava na mana kode.” \v 15 Kamini ina vene tau rofu niyo, “Ya kaya nari rei mona regasa beika baika tau rofu udu ga refa. Adina amiye di vegu iniye bi mina beika baika tau yaku de mago.” \p \v 16 Kamini Iesu yaku mokena ago yokoi ina rofu niyo: “Gugura tau amiye, ini kono fafauri, muro iruku tora gade iniye rama niyo. \v 17 Dada iniye mokesi niyo, ‘Gokai kamini regida? Iruku aena sana bi koina.’ \v 18 Resi niyo, ‘Yomakai regida: nai iruku aena sana ukero vau resi tora risi nai iruku ma sogona tau gade minari aegida. \v 19 Resi bi na kaya rofu nigida, lagani tauri mina beika tau bi yi. Nai veguri mina beika baika tau kiya kiya iriga vaiga ada regasa amebigida!’ \v 20 Idu Sei yaku ina rofu niyo, ‘Ya bi ada de amiye! Gua mina urusari umuyegiyari, bi kaere yaku mina beika tau ya kaya moi tauri fereyo mina moigo?’” \p \v 21 Resi Iesu ini sina ni vau regi reyo, “Amiye rofu bi makai: kaere bi beika baika tau inaike moiyo, idu Sei di mokenari, bi beika baika tau de moiyo.” \s1 Mokena vari gira Sei rofu aena \r (Mt 6.25–34) \p \v 22 Kamini Iesu yaku ini usi dina vene rofu niyo, “Mina dada ya nida, vegu amegasa beika irigedi, o beika varuka yi roaita yaku akugedi, mokena toe ga moifa. \v 23 Adina vegu amena bi iruku ebu redo, ma roaita bi varuka ka ebu redo. \v 24 Yomina gayo bora erena vefa; ina bi yoya varina, o iruku goena de rededi; dokema, o iruku aena sana ka koina; idu Sei yaku vana redo. Ya bi mina erena ebu rena iniye reyadi! \v 25 Ye ya kaere yaku ini ukari mokena toe moigori, mina mokena yaku ini vegu moi doba rego ba? \v 26 Mina mokena dudu, mina beika keika anua reisa, ye beika resi mokena toe tau moisa? \v 27 Sufari farofaro bi gokai bodedi, mina vefa: moimai de resi varuka de ridedi. Idu ya nida, kini Solomon di varuka burefe tau ka bi mina sufari farofaro kana de.\x + \xo 12.27 \xt 1 Kgs 10.4–7; 2 Chr 9.3–6\x* \v 28 Sei yaku sufari farofaro imu mado. Mina farofaro bi gua vegu amedo mini, idu agiya bi kufusi makugedi, ma roko nigori, bi ita mokari origedi. Ye yi varuka dudu ya nari rei mona iniye rego, ya kaere bi mokena vari gira keika aededi vene! \p \v 29 “Ye beika iruku ma koru irigedi di, yi ukari mokena toe ga moifa. \v 30 (Adina mina beika baika tau bi mina konori gagani gagani vene yaku maina rededi.) Idu yi Baba ina diba yasa beika baika koina bi. \v 31 Idu Sei di ourefeidena amena sana maina refa kumo mina beika baika tau ya mago. \s1 Omari gugura tau \r (Mt 6.19–21) \p \v 32 “Ya amiye tau ori ga refa, adina yi Baba bi ini ourefeidena amena sana ya rofu magi ada redo. \v 33 Yi beika baika nufa, bi sero resi fore bi irava vene mafa. Yi beika baika tau omari aefa: mironari fore pausi de no nigedi, ma duma amiye moigi anua rego, ma nurina ka de moi no rigo. Ye toga koina de nigedi. \v 34 Adina yi gugura buni tau amededi sanari, yi uka ka amebigo. \s1 Naivo naivo vene kaere nari rei mona rededi \p \v 35 “Yi varuka mitai ri gira resi yi ramefa orisi toro dudu amefa.\x + \xo 12.35 \xt Mt 25.1–13\x* \v 36 Ini varika amiye, rema mena irakuna gutuna dairigori, naivo naivo vene toro rededi kana, amebifa. Ini varika amiye bi rema mena irakuna gutuna dairisi raka nigori, evade maka dadisi ida vena moi eboka regedi.\x + \xo 12.36 \xt Mk 13.34–36\x* \v 37 Mina kana vene rofu bi buni tora gade iniye, adina bi ini varika amiye dairigori, bi varena de, ina rofu toro regasa nari amededi dada! Ya vene rofu nida, dadisi ini varika amiye raka nisi moimai regika ini varuka mitai rigo, ma iruku irina sanari amegediri, bi naivo rego. \v 38 Uru tobori baego, o uriyaku vabarasa baego, ina toro regasa nari rededi vene baku regori, bi buni iniye moigedi! \v 39 Idu ya diba nifa, yava biyaguna amiye siko diba nigo vonisi, duma amiye baego meda nemoko bi, ini yava nari rego, duma amiye ideri ga baeyainedi.\x + \xo 12.39 \xt Mt 24.43–44\x* \v 40 Ye toro dudu amefa, adina Amiye di mida bi mokena de rededi meda nemokori baego.” \s1 Vegu rama ma rama de rena moimai rei tavoi rededi vene \r (Mt 24.45–51) \p \v 41 Peter yaku Iesu rofu nikaitesi niyo, “Varika amiye, mina mokena ago bi una rofu maka nisa, ba amiye tau noibanu di nisa?” \p \v 42 Ye nikabai resi niyo, “Kaere bi vegu rama redo mokena tora nufa naivo amiye, ini varika amiye yaku vava mago, ini yava nari regi naivo vene be di iruku ini meda ramari rau rego. \v 43 Ini varika amiye yaku dairisi baku rego, mina vegu regasa amebigori, bi mina moimai rei tavoi redo amiye bi ada iniye rego! \v 44 Rama ya nida, bi vava mago, dada ini beika baika tau nari rego. \v 45 Idu mina moimai rei tavoi redo amiye bi iniye rofu mokesi nigo, ‘Nai varika amiye bi ari dobari dairigo.’ Kamini ini moimai rei tavoi rena rumana rema tau ugi kora resi iruku irigasa koru gira moiga amebigori, \v 46 ini mokena de redo ariri ma meda nemokori ina toto, ini varika amiye dairisi mina moimai rei tavoi redo amiye di roaita nugai tumu tumu resi\f + \fr 12.46 \fq di roaita nugai tumu tumu resi; \ft o \fq you makusi.\f* mokena vari gira de aena vene di sanari aego. \p \v 47 “Ma mina moimai rei tavoi redo amiye, kaere bi ini varika amiye di mokena diba, idu yomakai kana dogo resi de rego, bi ubobo tora gade rego. \v 48 Idu kaere naivo amiye, ini varika amiye di mokena bi ina toto, idu vegu no reyo dada, bi ubobo keika rego. Ma kaere moimai tora gade ina rofu maro, ina ka bi moimai tau gade reyaine; ma kaere besa moimai tora gade maro, ka bi moimai besa reyaine. \s1 Iesu bi amiye moi utama okuyo amiye \r (Mt 10.34–39) \p \v 49 “Nai deyaka bi mina konori ita origi. Nai mokenari bi ori katugo kumo! \v 50 Nai babatiso\f + \fr 12.50 \fk babatiso: \ft Mina ini adina bi ini esika esika moina.\f* mago; ma nai mokena toe evade moigida kumo!\x + \xo 12.50 \xt Mk 10.38\x* \v 51 Ga mokefa na mina konori deyaka, bi uka amuta moi soka reyaka. Ide, idu ya nida na bi amiye iniye iniye utama okugi deyaka. \v 52 Gua mina medari gutuna kaere ini rema midasa bi 5 amededi, mina okugida; regode berou ma remanu berou utama ma remanu berou ma regode berou utama, makai okugida. \v 53 Iniye iniye utama okuyaganedi: baba ini rumana midasa, rumana mida ini babasa; nono ini vefasa, vefa ini nonosa; radiyaka tora ini radiyakasa, radiyaka ini radiyaka torasa.”\x + \xo 12.53 \xt Mic 7.6\x* \s1 Meda di ari vei mama rena \r (Mt 16.2–3) \p \v 54 Kamini Iesu yaku ka amiye tau gade rofu niyo, “Meda nedo eta rofu gutuna seuya yokoi dadi baegori, bi vesi evade nigedi, ‘Mina bi miya regi redo,’ resi bi miya redo. \v 55 Ma meda baedo rama eta gutuna aura ufu rebigori, bi nigedi, ‘Meda sei regi redo,’ resi bi sei redo. \v 56 Ofarosi vene! Ya bi oma ma kono vesi bi beika ari gua una mago bi diba nigedi. Beika resi gua yomina meda di ari bi de vei mama regi bi ya toto? \s1 Yi tuma amiye rofu uka amuta ni \r (Mt 5.25–26) \p \v 57 “Beika resi ya kaya vegu bi rama ba ide mina de moidedi? \v 58 Yasa uka yokoi maka de nido amiye, kaere yaku ya kota aegi rena koderi, idama gogo kota sanari bobigediri, mina amiyesa vakoi yi mokena moi yokoi maka ri, adina bi makai de regiya vonisi, bi kota rego amiye di vanari ya aego. Ina yaku bi dibura yava nari redo amiye di vanari ya aego, resi dibura yavari ya aego. \v 59 Na ya rofu nida, mina sanari de yakugiya bogo kota ya niyo kana fore mai vau regiya mamo.” \c 13 \s1 Vegu no feresi moi etagae ri, de bi muyegiya \p \v 1 Mina ariri maka, amiye be yaku sina Iesu rofu nioteimaradi, Galilee vene be yaku Sei rofu ori sisika regamadiri, bi Pilate di ruda vene yaku umuyeyadi. \v 2 Kamini Iesu yaku ina vene rofu nikabai resi niyo, “Mina Galilee vene makai muyeyadi dada, ya yaku mokededi bi ini no bi tora iniye Galilee vene tau rofu ba? \v 3 Ide iniye! Idu ya nida, ya vene yi vegu no de feresi moi etagae rigedi, bi ya tau noibanu makai muyegedi. \v 4 Ma mirona amiye 18 Siloam ri yava doba ina fafau yaresi emuyeyo bi gokai? Ya yaku mokededi mina yaku nido, bi ini vegu no bi Jerusalem ri amededi vene tau ebu reyo ba? \v 5 Ide iniye! Idu ya nida ya vene yi vegu no de feresi moi etagae rigedi, bi ya tau noibanu makai muyegedi.” \s1 Fuka yabo rama de aedo di mokena ago \p \v 6 Resi Iesu yaku mina mokena ago ina vene rofu nigi kora reyo: “Amiye yokoi ini waini murori fuka yabo yokoi variyo ma bodo mina rama be ba de vegika boyo. Idu be de baku reyo. \v 7 Dada ini muro redo amiye rofu niyo, ‘Ve kumo, lagani regoderi rama mina fuka yabo odoro maina rei baegamaka, idu de baku reyaka. Nu! Beika resi mina kono moi no regasa amedo?’ \v 8 Idu muro nari redo amiye yaku nikabai resi niyo, ‘Amiye tora, lagani yokoi maka ferei kumo adinari kono tanu masi fonuka aegida. \v 9 Agiya laganiri mina fuka yabo rama aegori, bi buni tora gade, idu ide vonisi, bi nu makugiya.’” \s1 Iesu yaku rema yokoi Sabati medari moi buni riyo \p \v 10 Sabati meda yokoiri, Iesu usa usa yavari amiye oteimagamo. \v 11 Minari rema yokoi bi vima no ini roaita ideri amegamo. Mina vima no yaku lagani 18 moi gauka reyo, ye ini uboma bi foki dada, rorobo de nigamo. \v 12 Iesu yaku vesi raka nisi niyo, “Rema, mina gauka ya rofu koina niyo mini!” \v 13 Ini vana ina fafau aeyori, bi minari maka uboma rorobo niyo ma bi Sei di roka moi odoro riyo. \p \v 14 Usa usa yava di ourefeidena amiye bi gubuyo iniye reyo, adina Iesu bi Sabati medari amiye moi buni riyo. Dada dadisi amiye rofu niyo, “Meda 6 ri moimai regifa; dada buni nigika bi mina medari baefa, Sabati medari bi de!”\x + \xo 13.14 \xt Ex 20.9–10; Deut 5.13–14\x* \p \v 15 Idu Varika amiye yaku nikabai resi niyo, “Ya bi ofarosi vene! Ya yokoi yokoi yaku yi boromakau o donkey mina Sabati medari ini yavari moi etae risi koru usi maragadu. \v 16 Mina rema bi Abraham di tutubena, kaere bi Satani yaku lagani 18 moi gira regamo; Sabati medari de erufugiya, ba?” \v 17 Makai niyori, bi ina rofu gubuyo rededi vene bi maena reyadi. Amiye tau tora iniye bi Iesu yaku beika vegu buni vayavaya reyo, mina rofu ada iniye reyadi. \s1 Mastadi yoya di mokena ago \r (Mt 13.31–32; Mk 4.30–34) \p \v 18 Ye nikaitesi niyo, “Sei di ourefeidena amena sana bi gokai kana? Gokai kana nirorotari regida? \v 19 Ina bi \it mastadi\it* di yoya kana. Amiye yokoi yaku moisi ini murori variyo ma tora nisi yabo\f + \fr 13.19 \ft Bura bedakai ka \fq tora \ft nufa.\f* niyori, odoro didedi erena yaku ini tetekari buri riyadi.” \s1 Yeast di mokena ago \r (Mt 13.33) \p \v 20 Dudusa nikaitesi niyo, “Sei di ourefeidena amena sana bi gokai kana nirorotari regida? \v 21 Ina bi yeast kana: ye rema yokoi yaku moisi farava siua tora regodesa\f + \fr 13.21 \fk farava siua tora regodesa: \ft Mina bi farava 21 kilogramme kana.\f* moi foyoma reyo boyo mina yeast yaku farava moi uruyo mamo.” \s1 Ida vena kakaita \r (Mt 7.13–14, 21–23) \p \v 22 Iesu bi rautu ma taoni neinei amiye oteimasi Jerusalem rofu bogamo. \v 23 Amiye yokoi yaku nikaitesi niyo, “Varika amiye, moi vegu rigo vene bi tau de maka ba?” \p Ma nikabai resi niyo, \v 24 “Nana rei yeiva resi ida vena kakaitari dui refa, adina ya nida amiye tau tora ini mokenari bi dui regika idu anua regedi. \v 25 Yava amiye yaku dadisi yava ida vena kebi rigo, ma ya bi etofarori are resi raka nisi nigedi, ‘Varika amiye, ida vena una rofu moi eke!’ Idu nikabai resi nigo, ‘Na na toto ya goinari gutuna okiyadi!’ \v 26 Kamini nikabai resi nigedi, ‘Vakoi iruku irigamafa, ma ya bi uni taoni di idari oteimagasa digamo!’ \v 27 Idu dudusa nigo, ‘Na na toto ya goinari gutuna okiyadi. Ya mokena rorobo de rededi vene tau na rofu etagae ri difa!’\x + \xo 13.27 \xt Ps 6.8\x* \v 28 Etofaro ya maku negediri, bi esika dudu isaka nigasa gade aki gigi rebigedi; Abraham, Isaac, Jacob ma Sei di ago niyadi vene tau vegediri, bi Sei di ourefeidena amena sanari amebigedi!\x + \xo 13.28 \xt Mt 22.13; 25.30\x*\x + \xo 13.28 \xt Mt 8.11–12\x* \v 29 Ye amiye meda dadido eta rofu ma meda nedo eta rofu, ma meda baedo enana eta rofu ma meda baedo rama eta rofu okisi Sei di ourefeidena amena sana ameinu resi irakuna irigedi. \v 30 Mironari mamo kaere gabi vene bi ouregedi, ma gua kaere ourededi vene, bi gabi nigedi.”\x + \xo 13.30 \xt Mt 19.30; 20.16; Mk 10.31\x* \s1 Iesu di uka mana Jerusalem vene rofu \r (Mt 23.37–39) \p \v 31 Mina medari, Pharisee vene be Iesu rofu baesi niyadi, “Ya mina sanari feresi sana be yokoiri di, adina bi Herod yaku ya umuyegi mokena moido.” \p \v 32 Ma nikabai resi niyo, “Bosi mina sufa auna mina nifa: ‘Na bi gua ma agiya vima no meki rei feidesi gauka vene moi buni rigida, ma aineka mamo nai moimai koina nigo.’ \v 33 Idu gua, agiya ma aineka nai boida sana bogida, adina bi rorobo de iniye Sei di ago nido amiye kono yokoiri umuyegedi, bi Jerusalem ri maka bi rorobo iniye! \p \v 34 “Jerusalem taoni vene o! Ya vene yaku Sei di ago niyadi vene umuyesi Sei ya rofu nifeideyo vene fore dudu uyadi. Uru gokaisanu yi mida mida egogo regi ura regamaka, kokoro kosini yaku ini mida ini eta gabireri bou rido kana, idu ya vene bi na gedu magamadi! \v 35 Ye yi nivakena sana bi autu nisi digo. Kamini\f + \fr 13.35 \ft Bura bedakai ka \fq Rama \ft nufa.\f* ya nida, de na vegedi bogo meda yokoi okigori mamo nigedi, ‘Varika amiye di roka dudu baedo amiye buni tora gade maraine.’”\x + \xo 13.35 \xt Ps 118.26; Jer 22.5\x* \c 14 \s1 Iesu yaku gauka amiye moi buni riyo \p \v 1 Sabati meda yokoiri, Iesu yaku Pharisee di ourefeidena amiye yokoi di yavari iruku irigi boyo. Kamini minari, amededi vene tau yaku Iesu yaku beika rego, mina vei mona regamadi. \v 2 Yuka vana ururu reyo amiye yokoi Iesu di nemokori baesi are reyo. \v 3 Kamini ago gira oteimana vene ma Pharisee vene rofu nikaitesi niyo, “Ago gira rofu gauka vene Sabati medari moi buni rigifa ba ide?” \p \v 4 Idu de nikabai reyadi. Kamini Iesu yaku mina gauka amiye moisi moi buni risi nifeideyo. \v 5 Ye ina vene rofu niyo, “Ya kaere yi mida, o yi boromakau nufa kono rubari keto rei nego vonisi, bi evade Sabati medari moi yakugo ba ide?”\x + \xo 14.5 \xt Mt 12.11\x* \p \v 6 Idu bi nikabai rena anua reyadi ini mina agori. \s1 Ave nina ma gaba rena di vegu \p \v 7 Iesu yaku raka niyadi vene be veyo, amena sana burefe maina regamadi, dada mina mokena ago ina vene rofu niyo: \v 8 “Rema mena irakuna regi vonisi, amiye yokoi yaku ya raka nigori, bi amena sana burefe minari ga ame, mina amena sana bi raka niyadi amiye tora iniye yokoi di amena sana baebu.\x + \xo 14.8 \xt Prov 25.6–7\x* \v 9 Resi bi ya roada raka niyo amiye yaku ya rofu baesi nigo, ‘Dadi kumo ini amena sanari ka ameyainedi.’ Ye ya bi kamini maena resi nesi egonari amegiya. \v 10 Idu ya raka nigediri, bi bosi egona sanari ame. Kamini ya raka niyo amiye baesi ya nigo, ‘Dubu, dadi baesi yomina amena sana burefe minari ame.’ Mina vegu yaku ya raka niyadi vene tau di nemokori bi mokegedi amiye tora yokoi vo nigedi. \v 11 Adina kaere iniye moi odoro rigo, bi Sei yaku moi ave nigi rigo. Ma kaere iniye ave nigo, bi Sei yaku moi odoro rigo.”\x + \xo 14.11 \xt Mt 23.12; Lk 18.14\x* \p \v 12 Kamini Iesu yaku amiye bedakai rofu niyo, “Yi uriyenau o urusa irukuri, yi asiyaka, o usika ourena, o gugura tau vene ga raka ni—makai regiyari, bi ina ka dairi ya raka nigedi, ye yi beika reyo kana, bi dairi ya magedi mini. \v 13 Irakuna regiyari, bi irava vene, roaita bero niyadi vene, yuka no vene, ma ne taufa vene mina raka ni. \v 14 Minari bi buni tora gade baku regiya, adina ina vene bi anua dairi ya magedi. Sei yaku mokena rorobo amiye dadi rae rego medari, dairi ya mago.” \s1 Irakuna tora di mokena ago \r (Mt 22.1–14) \p \v 15 Amededi sanari, amiye yokoi yaku mina sina neideyori, bi Iesu rofu niyo, “Sei di ourefeidena amena sanari amesi irakuna irigedi vene tau bi buni tora gade moigedi!” \p \v 16 Ma ina rofu niyo, “Amiye yokoi yaku irakuna tora resi amiye tau raka niyo. \v 17 Resi mina irakuna meda okiyori, bi ini moimai rei tavoi redo amiye nifeideyo raka niyo vene nigo, ‘Ya baefa, iruku tau dogo resi amededi!’ \v 18 Idu ina tau noibanu bi dadisi deda sina kamini niyadi. Yokoi yaku niyo, ‘Muro regi kono tu yokoi voi reyaka, ye vegi digida, dada yi amiye tora ka bosi ni gubuyo ga reyaine.’ \v 19 Ma yokoi yaku niyo, ‘Na bi boromakau 10 voi reyaka, ye vei mona regi digida, dada yi amiye tora ka bosi ni gubuyo ga reyaine.’ \v 20 Ma yokoi yaku niyo, ‘Na bi ruika rema meyaka, dada baena anua reida.’ \p \v 21 “Kamini mina moimai rei tavoi redo amiye dairi bosi mina sina tau niyadi ini amiye tora rofu nioteimaro. Mina amiye tora gubuyo resi niyo, ‘Evade digasa taoni di ida tora ma ida keika tauri irava vene, roaita bero niyadi vene, ne taufa vene, ma yuka no vene minari afei bae.’ \v 22 Doba de, bi mina moimai rei tavoi redo amiye yaku niyo, ‘Amiye tora, yi niyo kana bi reyaka, idu yi yava bi vata baena kode.’ \v 23 Dada niyo, ‘Bogiya gagani ma muro di idari ni yeiva re kumo amiye afei dui regiya, ma nai yava vata baeyaine. \v 24 Ya nida, mirona vene tau raka niyaka mina, nai irakuna reyaka mina bi de irigedi!’” \s1 Usi dina amiye di mokena nirorotari ago \p \v 25 Amiye tau tora Iesu sa bogamadiri, ne kero resi ina vene rofu niyo, \v 26 “Amiye yokoi na rofu baesi na uka tora de masi ini baba, ini nono, ini rema, ini mida, ini usika ourena ma iniye rofu ka uka keika de mago vonisi, nai usi dina amiye anua rego.\x + \xo 14.26 \xt Mt 10.37\x* \v 27 Kaere amiye ini satauro de uakaisi na usi baego, bi nai usi dina amiye anua rego.\x + \xo 14.27 \xt Mt 10.38; 16.24; Mk 8.34; Lk 9.23\x* \p \v 28 “Ya amiye yokoi ini mokenari bi yava doba akugo vonisi, bi ameinu siko resi fore gokaisanu moimai koina nigi bi ina nufa vego. \v 29 Mina siko de rego vonisi, bi ini yava dadigo sana bi rigo, idu de moi koina rigori, bi amiye tau yaku mina vesi bi ina rofu ninika nigedi. \v 30 Resi nigedi, ‘Mina amiye bi yava rigi kora reyo idu de ri vau reyo!’ \p \v 31 “Gagani yokoi di kini ini iya rededi vene bi 10,000 moisi ruda bogo gagani kini yokoisa kaere bi ini iya rededi vene bi 20,000 vonisi, bi ameinu siko resi vego mirona gagani di kini di iya rena vene u vau rego ba de. \v 32 Ini mokena mina bosi toe nigori, bi ago mirona gagani kini rofu nifeidego ruda okina koderi, uka yokoi maka niyaganedi. \v 33 Mina makai kana, ya kaere na usi dina amiye mokeisa vonisi, bi yi beika tau bi fere. \s1 Safi de ramena \r (Mt 5.13; Mk 9.50) \p \v 34 “Ramena bi buni; idu ramena di safi ka koina nigo vonisi, bi gokai dudu moi safi rigiya? \v 35 Mina bi moi makuna maka; ini buni yokoi de. Amiye neidego vonisi, bi neideyaine!” \c 15 \s1 Mamoe boiyo reyo \r (Mt 18.10–14) \p \v 1 Meda yokoiri, fore butu rededi vene tau gade ma vegu no rededi vene be, bi Iesu di sina neidegi ina rofu baeyadiri, \x + \xo 15.1 \xt Lk 5.29–30\x* \v 2 Pharisee vene ma ago gira oteimana vene bi ago tau nisi niyadi, “Mina amiye bi vegu no rededi vene faiva nisi ina venesa iruku irido!” \v 3 Ye Iesu yaku mina mokena ago ina vene rofu niyo: \p \v 4 “Ya tau vakoiri, amiye yokoi bi ini mamoe 100 nufa ma yokoi maka bi kamini boiyo regori, bi mina mamoe 99 nomu ini tavara rededi sanari feresi disi mina yokoi maka boiyo reyo maina resi baku rego mamo. \v 5 Baku regasa bi ada iniye resi ini megea fafau aesi \v 6 uakaisi rauturi okigo. Mina resi bi ini asiyaka vene ma ina atafu amededi vene raka niegogo resi nigo, ‘Na bi nai boiyo reyo mamoe baku reyaka dada, nasa ada renadi!’ \v 7 Makai ya nida, omari amededi vene ada regedi, amiye yokoi maka ini vegu no feresi moi etagae riyo dada. Idu mokena rorobo vene 99 bi ini vegu no de feresi moi etagae de riyadi dada, omari amededi vene ada de regedi. \s1 Moni boiyo reyo \p \v 8 “O goina rema ini siriva fore bi 10, idu yokoi maka bi moi boiyo rego vonisi, ina bi ramefa kikisi yava gudare resi maina rei bogo ma baku rego ba? \v 9 Baku regasa bi ini asiyaka ma ina atafu amededi vene raka niegogo resi nigo, ‘Na bi nai siriva fore boiyo reyo, mina baku reyaka dada, nasa ada renadi!’ \v 10 Mina ida kana dudu ya nida, Sei di naivo naivo vima bi ada regedi amiye yokoi maka ini vegu no feresi moi etagae rido dada.” \s1 Mida forovai reyo \p \v 11 Resi Iesu yaku niyo, “Amiye yokoi bi ini rumana mida remanu. \v 12 Usika mida yaku dadisi ini baba niyo, ‘Baba, muyegiyari, beika gugura tau bi nai, gua na ma.’ Dada mina amiye yaku ini mida remanu di beika gugura muyesi ferego kana bi kamini rau reyo. \v 13 Meda be koina niyori, mina usika mida yaku ini gugura tau moisi ini rautu ferei dadi diyo. Gagani maike tora yokoiri disi ini fore tau ini mokena dada maku vau reyo. \v 14 Inasa beika amedo kana, maku vau reyo, ma mina gaganiri adabo tora yokoi are reyori, iniyesa bi beika buni irina yokoi de. \v 15 Dada disi mina gagani amiye yokoisa moimai reyo. Ini murori ini dona nari rei magi nifeideyo. \v 16 Ma ini mokenari bi dona iruku vana magamo, iniye ini uka rauna mina moi amuta rego, idu yokoi yaku ka beika yokoi mana ma de irigamo. \v 17 Gabi mamo ini mokena buni dairi baeyo ma dadisi niyo, ‘Nai baba di moimai rededi vene tau bi ini iruku bi tora gade iridedi, ma na bi yomini rauna dudu muyegi reida! \v 18 Dadisi bosi nai baba nigida, Baba, na bi Sei rofu ma ya rofu vegu no reyaka. \v 19 Na bi yi mida vo ga na ni; yi moimai amiye yokoi kana na nari re.’ \v 20 Resi bi dadisi ini baba rofu dairiyo. \p “Ina bi yava okina koderi, ini baba yaku maikeri gutuna vesi ina rofu iriyeduka resi raga rei bosi ini mida binu masi fuka reyo. \v 21 Ini mida yaku niyo, ‘Baba, na bi Sei rofu ma ya rofu vegu no reyaka, na bi yi mida vo ga ni.’ \v 22 Idu ini baba yaku raka nisi ini moimai rei tavoi rededi vene rofu niyo, ‘Evade varuka burefe iniye moi desi ae mafa. Ini vanari rini yokoi ae masi ini yukari tamaka ae mafa. \v 23 Mina resi bosi boromakau mida vana resifa, mina ufa ma irakuna tora resi ada renadi! \v 24 Adina nai mida bi muyeyo, idu gua bi vegu niyo; eva niyo, idu disi dairiyo ma baku reyafa.’ Kamini irakuna kora reyadi. \p \v 25 “Mina medari ini ourena mida bi murori ameyo. Dairi baegasa yava adinari bi gita kukuroka ma adena udedi mina neideyo. \v 26 Dada naivo amiye yokoi raka nisi nikaitesi niyo, ‘Mina bi beika rededi?’ \v 27 Ma nikabai resi niyo, ‘Yi dubuini dairi okiyo, dada yi baba yaku boromakau mida vana resifa, mina usi irakuna rededi, adina yi baba yaku buni dudu dairi moiyo dada.’ \p \v 28 “Mina ourena mida bi gubuyo resi yava ideri de dui rei boyo; dada ini baba yaku desi niguba reyo bi dui reyaine. \v 29 Idu nikabai resi niyo, ‘Ve kumo yomina lagani tau yi naivo amiye kana, na yi moimai resi yi ago gira mina de neidei kora regamaka. Idu ya bi gouti mida nai asiyaka venesa irakuna regi ka de na maro! \v 30 Idu yi mina mida bi yi gugura tau koa rededi rema vene rofu maka rau rei vau resi yavari dairiyori, ya bi boromakau mida vana resifa mina u maro!’ \v 31 Ini baba yaku nikabai resi niyo, ‘Nai mida, ya bi ari neinei nasa dada, beika tau nai bi yi. \v 32 Idu buni bi ada resi irakuna renadi, adina yi dubuini bi muyeyo, idu gua bi vegu niyo; disi forovai reyo, idu, gua baku reyafa.’” \c 16 \s1 Gugura fore nari redo amiye mokena buni nufa \p \v 1 Iesu ka ini usi dina vene rofu niyo, “Gugura fore tau amiye yokoi bi ini gugura nari redo amiye yokoi nufa. Mina gugura fore tau amiye nioteimaradi bi ini gugura nari redo amiye yaku ini fore iri vau regamo. \v 2 Dada raka nisi niyo, ‘Na bi mina sina ya dada nidedi, mina neideyaka. Nai fore gokai makusa, mina bi buni na oteimagiya, adina nai gugura tau moi ourefeideisa, bi moi dairigida.’ \v 3 Mina naivo amiye yaku iniye kamini niyo, ‘Nai amiye tora bi nai moimairi kamini na moi etagae rigo, ma na bi kono goenari yeiva de, ma amiye rofu niguba renari ka maena reida; dada na bi beika regida? \v 4 Idu ida yokoi amedo bi na na diba; nai moimairi nai moi etagae rigori, nai asiyaka vene yaku ini yavari na moi afei dui regedi.’ \p \v 5 “Kamini kaere ini amiye tora rofu ini beika moiyadi rofu gabi mago vene raka ni vau resi amiye yokoi siko rofu nikaiteyo, ‘Ya bi nai amiye tora rofu bi gokaisanu magiya?’ \v 6 ‘\it Olive\it* yabo di meko di diga \it botoro\it* 100\f + \fr 16.6 \fk botoro 100: \ft Mina bi 3,000 litre kana.\f* dairisi magida,’ vo niyo. Ma niyo, ‘Yi moiyo kana fefa bi mini, moisi ameinu resi evade 50 bura re.’ \v 7 Resi yokoi nikaiteyo, ‘Ma ya bi gokaisanu dairisi magiya?’ Ina yaku niyo, ‘Witi fuse 100.’\f + \fr 16.7 \fk fuse 100: \ft Mina bi 21,000 kilogramme kana.\f* Kamini ina rofu niyo, ‘Yi moiyo kana fefa bi mini, moisi 80 bura re.’ \p \v 8 “Gabi ini amiye tora yaku makai reyo mina neideyo dada, ini roka niodoro reyo, adina bi mokena buni dudu ini moimai reyo; mina kono vene di diba bi tora dada, mokena buni dudu ini moimai rededi, idu vabara vene ini diba bi keika bi mokena buni dudu ini moimai rededi.” \p \v 9 Ma Iesu ka niyo, “Mina dada, ya vene rofu nida: yi kono di mokena rorobo de di gugura dudu vegu rau regasa auta refa, ye mina gugura koina nigori, Sei yaku ini toga toga amedo sanari ya afei dui rego dada. \v 10 Kaere amiye yaku beika keika keika rofu nari rei mona rego, ina bi beika tora ka nari rei mona rego. Idu beika keika keika ofa ofa dudu nari rego amiye, bi beika tora rofu ka ofa ofa dudu de nari rego. \v 11 Ya kono di gugura nari rei mona de reyadi vonisi, ya yaku gugura rama\f + \fr 16.11 \fk gugura rama: \ft Mina bi oma di gugura mini.\f* dudu ka de nari rei mona regedi. \v 12 Resi ya bi amiye be di gugura nari rei mona de reyo vonisi, bi kaere yaku yi gugura rama ya mago? \p \v 13 “Moimai rei tavoi redo amiye yokoi yaku amiye tora remanu di moimai rena anua rego. Adina bi yokoi rofu bi gubuyo resi yokoi rofu bi uka mago; o ina bi yokoi di ago neidesi yokoi rofu bi mokei itu rego. Ya bi Sei ma fore di moimai rei tavoi rededi vene di moimai rena anua regedi.”\x + \xo 16.13 \xt Mt 6.24\x* \s1 Iesu di sina be \r (Mk 10.11–12) \p \v 14 Pharisee vene yaku mina sina neidegasa bi Iesu ninika niyadi, adina ina vene bi fore mokei tora rededi. \v 15 Idu ina vene rofu niyo, “Ya vene yaku amiye di nemokori ya kaya yi vegu bi rorobo vo nigasa rededi, idu Sei bi ina diba yi uka mokena; adina beika gugura bi buni iniye amiye di mokenari, mina bi Sei di nemokori no iniye iniye kino nufa. \p \v 16 “Moses di ago gira ma Sei di ago niyadi vene di ago bura reyadi bi niodoro regamadi, ma John Baptist di okina ariri baeyo. Mina ariri gutuna, Sei di ourefeidena amena sana di sina buni bi niogau rededi mini, ma amiye tau bi ini yeiva tau dudu dui regika rededi.\x + \xo 16.16 \xt Mt 11.12–13\x* \v 17 Idu oma ma kono bi ini ida dudu roro nigedi, idu ago girari bura reyadi, mina di tuta yokoi kava de roro nigo.\x + \xo 16.17 \xt Mt 5.18\x* \p \v 18 “Kaere amiye ini rema nifeidesi rema bouna mego, bi koa rego; ma mina amiye kaere bi rema mego, ka bi koa rego.\x + \xo 16.18 \xt Mt 5.31–32; 1 Cor 7.10–11\x* \s1 Gugura tau amiye ma Lazarus \p \v 19 “Gugura tau amiye yokoi amegamo; ina bi varuka burefe iniye risi ada regasa iruku buni ari neinei irigamo. \fig Yava ida nefauri bi irava amiye ini roka bi Lazarus.|src="43_Luke16.19_LazarusBegs.tif" size="span" ref="16.19–21" \fig* \v 20 Ini yava ida nefauri bi irava amiye ini roka Lazarus mina bae amegamo. Ini roaita bi ara yaku nivai rena iniye reyo. \v 21 Ini ukari mokegamo bi mina gugura tau amiye di iruku bubudo ini teiborori yareyadi mina irigo. Auna yaku ka bosi ini ara uaka regamadi. \p \v 22 “Mina irava amiye muyeyori, bi Sei di naivo naivo vima yaku Abraham atafu afei boyadi. Kamini gugura tau amiye ka muyeyo ma guri aeyadi. \v 23 Muyena vene di amena sanari esika moiga amesi ini nemoko maku bogasa maikeri gutuna Abraham veyo ma Lazarus bi ina atafu ameyo. \v 24 Dada raka niyo, ‘Abraham, nai baba, na iriyeduka re! Lazarus nifeidegiya, ma ini vana metona dudu koru bi risi nai afiye moi amuta reyaine, adina na bi esika tora iniye mina ita ideri moida!’ \p \v 25 “Idu Abraham yaku niyo, ‘Nai mida, moke, yi vegu amegasa gugura buni moigamo, ma Lazarus bi no moiyo. Idu ya esika moisari, ina bi minari gua ada redo. \v 26 Ma yomakai, una remanu uni utari bi kono ruba tora gade amedo, dada kaere minari gutuna ugai bae nena ura rego, bi rena anua rego, ma mirona eta rofu ugai baena ka anua rego.’ \v 27 Kamini mina gugura tau amiye yaku niyo, ‘Makai vonisi, bi ya niguba reida, baba Abraham, Lazarus nai baba di yavari nifeide. \v 28 Mironari bi nai dubuiyaka 5. Nifeidegiya kumo nesi ni yeiva resi nigo bi mina esika sanari ina ka ga baeyagane.’ \p \v 29 “Idu niyo, ‘Moses ma Sei di ago nidedi vene di ago bi ina venesa; ina rofu maka ago neideyagane.’ \v 30 Idu niyo, ‘Baba Abraham, mina bi buni de! Amiye yokoi muyenari gutuna ina vene rofu dadi rae resi boi nego vonisi, bi ini vegu no feresi moi etagae rigedi.’ \v 31 Idu nikabai resi niyo, ‘Moses ma Sei di ago nidedi vene di ago de neidegedi vonisi, bi muyena amiye dadi rae rego rofu ka ini uka de moi kero regedi.’” \c 17 \s1 Vegu no \r (Mt 18.6–9, 21–22; Mk 9.42) \p \v 1 Iesu yaku ini usi dina vene rofu niyo, “Vegu no fafau uka maina regika nivena vegu bi rama iniye vata nigo, idu mina vegu no fafau uka maina regika nivedo amiye bi ina rofu bi gokai no iniye iniye! \v 2 Amiye yokoi yaku mina mida keika yokoi ourefeidego vonisi, ma vegu no rego, bi kaunava tora moigo. Buni bi witi utei rena fore tora kuriri ukita resi davarari makugo. \v 3 Mokena dudu ya kaya nari refa!\x + \xo 17.3 \xt Mt 18.15\x* \p “Yi usika ourena vegu no\f + \fr 17.3 \ft Bura bedakai ka \fq ya rofu \ft nufa.\f* rego vonisi, bi ni kumo ga reyaine; ini vegu no feresi moi etagae rigo vonisi, ini vegu no erufu. \v 4 Ya rofu vegu no meda yokoi makari uru 7 resi baegasa ya uru 7 nibigo, ‘Na bi vegu no feresi moi etagae riyaka,’ nibigo vonisi, bi ini vegu no reyo mina erufu.” \s1 Mokena vari gira aena \p \v 5 Varika amiye di nifeidena vene yaku ina rofu niyadi, “Uni mokena vari gira aena ya rofu moi tora ri.” \p \v 6 Nikabai resi niyo, “Yi mokena vari gira aena bi \it mastadi\it* di yoya keika iniye kana vonisi, bi yabo tora rofu nigedi, ‘Ya kaya daru noibanu rae resi moka daidai torari vari!’ Vo nigediri, yi ago neidego. \s1 Moimai rei tavoi redo amiye di moimai \p \v 7 “Ya yokoi yaku yi moimai rei tavoi redo amiye bi murori moimai rebigo, o mamoe vana rei vau resi yavari okigori, bi ina rofu nigiya, ‘Baesi amesi iruku iri,’ makai de nigiya. \v 8 Ide mada! Ya bi nigiya, ‘Nai iruku feidesi varuka burefe risi nai koru vava naivo regiya bogo nai koru ma iruku iri vau regida mamo; gabi yi koru ma iruku irigiya.’ \v 9 Mina moimai rei tavoi redo amiye yi ago neidego, idu buni tora gade de nimagiya. \v 10 Mina dada, ya vene ka, niyadi kana rei vau regasa bi nigedi, ‘Una ka bi moimai rei tavoi resifa vene maka; ye uni moimai maka reyafa.’” \s1 Iesu yaku amiye 10 moi buni riyo \p \v 11 Iesu Jerusalem seira risi bogamori, bi Samaria ma Galilee taoni di kono utari boyo. \v 12 Rautu yokoi dui reyori, refera vene 10 baku reyo, kaere bi maikeri are resi \v 13 raka niyadi, “Iesu, Varika amiye, una iriyeduka re!” \p \v 14 Ma vesi niyo, “Bofa kumo Sei ma amiye utari naivo vene ya veyagane.”\x + \xo 17.14 \xt Lev 14.1–32\x* \p Idama bogamadiri, bi ini roaita moi ruaka riyo.\f + \fr 17.14 \fk moi ruaka riyo: \ft 5.12 baku re.\f* \v 15 Kamini amiye yokoi maka yaku ini roaita moi buni riyo mina vegasa bi dairi baesi goroka tora dudu Sei di roka moi odoro risi \v 16 Iesu di yuka adinari keto resi buni tora gade maro. Mina amiye bi Samaria amiye. \v 17 Kamini Iesu yaku niyo, “Amiye 10 moi ruaka riyaka. Ma mina amiye 9 bi goini? \v 18 Beika resi mina Israel de amiye maka Sei di roka moi odoro rigi dairiyo?” \v 19 Resi ina rofu niyo, “Dadisi bo. Yi mokena vari gira aena yaku ya moi buni riyo.” \s1 Sei di ourefeidena amena sana gokai dego \r (Mt 24.23–28, 36–44) \p \v 20 Pharisee vene be yaku Iesu nikaitesi niyadi, “Sei di ourefeidena amena sana goivaka ogau nigo?” Nikabai resi niyo, “Sei di ourefeidena amena sana gokai dego bi ini rebe de vegedi. \v 21 Yokoi yaku ka de nigo, ‘Vefa, ina bi yomini!’ o, ‘Ina bi yoroni!’; adina bi Sei yaku yi ideri ourefeidesi amedo.” \p \v 22 Kamini Iesu yaku ini usi dina vene rofu niyo, “Amiye di mida di meda baegedi, ma ya yaku mina meda vegi ura regedi vo nigedi, idu de vegedi. \v 23 Be vene yaku ya rofu nigedi, ‘Mironari ne rei vefa!’ o ‘Minari ne rei vefa!’ Idu bosi maina ga refa. \v 24 Amiye di mida bi sui dudu de dego. Adina ini dena bi ayena yaku kamanika redori oma berou eta rofu vabara ni baedo berou rofu moido kana. \v 25 Mina vata nina koderi, bi esika tau tora siko moigo, ma mina ari vene yaku ina rofu gedu magedi kumo. \v 26 Kamini Noah di medari reyadi kana, Amiye di mida dena medari ka makai regedi.\x + \xo 17.26 \xt Gen 6.5–8\x* \v 27 Ina vene bi iruku ma koru irigasa rumana ma rema megasa rei bogamadi boyo, mina medari Noah sisima ideri dui reyo mamo, bi abata yaku desi ina vene ukero vau reyo.\x + \xo 17.27 \xt Gen 7.6–24\x* \v 28 Lot di medari ka makai kana, ina vene tau bi iruku ma koru irigasa voi voi regasa muro regasa yava rigasa rei bogamadi.\x + \xo 17.28 \xt Gen 18.20—19.25\x* \v 29 Lot yaku Sodom ferei yakuyo medari, Sei yaku fore ita omari gutuna miya kana moi feidesi ina vene ukero vau reyo. \v 30 Amiye di mida ogau nigo medari ka mina kana vegu vata nigo. \p \v 31 “Mina medari, yava tebo odorori amiye bi ini yavari nesi gugura fore ga moi yakuyaine; ma murori amedo amiye ga dairiyaine.\x + \xo 17.31 \xt Mt 24.17–18; Mk 13.15–16\x* \v 32 Lot di rema beika vegu ina rofu vata niyo mina mokefa!\x + \xo 17.32 \xt Gen 19.26\x* \v 33 Kaere ini vegu moigika maina rego, bi de moigo, ma kaere ini vegu youfeidego, bi moigo.\x + \xo 17.33 \xt Mt 10.39; 16.25; Mk 8.35; Lk 9.24; Jn 12.25\x* \v 34 Ya rofu nida, mina urusari, amiye remanu bi ekama yokoi makari varebigedi. Yokoi bi moi etagae risi yokoi bi ferego. \v 35 Rema remanu vakoi fore dudu witi utei rebigedi; yokoi bi moi etagae risi yokoi bi ferego.”\f + \fr 17.35 \ft Bura bedakai ka nanaka 36 nufa: \fv \ft 36\+fv* \fq Amiye remanu vakoi gogo murori moimai rebigediri, yokoi bi moi etagae risi yokoi bi ferego \ft (Mt 24.40 baku re).\f* \p \v 36 \f + \fr 17.36 \ft Bura bedakai nanaka 36 nufa: \fq Amiye remanu vakoi gogo murori moimai rebigedi ri yokoi bi moi etagae risi yokoi bi ferego \ft (Mt 24.40 baku re).\f* \p \v 37 Kamini ini usi dina vene yaku nikaiteyadi, “Varika amiye, mina vegu bi goinari vata nigo?” \p Ye nikabai reyo, “Muyena roaita amedo sanari bi gayo bora ka mina sanari egogo regedi.” \c 18 \s1 Rema obu ma kota neidena amiye di mokena ago \p \v 1 Kamini Iesu yaku mokena ago yokoi ina rofu nisi oteimasi ari neinei usa usa niyaganedi, ma kosika bi ga reyagane. \v 2 “Taoni yokoiri, kota neidena amiye yokoi amegamo, kaere bi Sei rofu ori de resi amiye rofu moi kikifa de regamo. \v 3 Minari ka obu yokoi amegamo. Ina bi ari neinei baegasa nigamo, ‘Ya bi nai tuma vene rofu na moi rama rigiya bi buni!’ \v 4 Mina kota neidena amiye bi meda be ini ago bi ni gedu magamo, idu gabi iniye rofu kamini niyo, ‘Na ka bi Sei rofu ori de resi amiye rofu ka moi kikifa de reida, \v 5 idu mina obu yaku ago tau nido dada, ini kota rena usa nido kana bi regida, bi dairisi ada esika na mago baebu!’” \p \v 6 Resi Varika amiye yaku niyo, “Mina mokena rorobo de, kota neidena amiye yaku niyo, mina neidefa. \v 7 Sei yaku gua ini auba resi moiyo vene, kaere uru ari ina rofu isaka nidedi, bi ini ago neidesi ini vegu moi rama rigo, ba ide? Kiya kiya aedego ba? \v 8 Ya vene rofu nida, evade ini ago neidesi ini vegu moi rama rigo. Idu Amiye di mida ini degasa bi mina kono tora noibanuri mokena vari gira aena baku rego ba ide?” \s1 Pharisee amiye ma fore butu redo amiye di mokena ago \p \v 9 Iesu yaku ka amiye be rofu mina mokena ago niyo. Mina vene yaku ini mokeyadi bi, ina bi mokena rorobo nufa vene, ma be vene rofu mokeyadi bi vegu no rededi vene. \v 10 “Ari yokoiri, amiye remanu yaku Sei nivakena yavari usa usa nigi boyadi; amiye yokoi bi Pharisee amiye ma yokoi bi fore butu redo amiye. \p \v 11 “Pharisee amiye yaku gaima etae risi are resi usa usa niyo,\f + \fr 18.11 \fq gaimari etae risi are resi usa usa niyo; \ft bura bedakai \fq are resi inaike usa usa niyo \ft nufa.\f* ‘Sei, ya buni tora gade maida, na bi be kana de: ofa ofa dudu duma duma rededi vene, vegu no rededi vene, o koa rededi vene. Na ka mina fore butu redo amiye kana de; \fig Pharisee amiye gaimari etae risi usa usa niyo.|src="DN00462B.tif" size="col" ref="18.11" \fig* \v 12 fura yokoi makari uru remanu, bi iruku oyo resi nai gugurari beika berou berou 10 ri yokoi maka bi ya maida.’ \p \v 13 “Idu mina fore butu redo amiye bi gaima are resi ini kuri agu risi ini vana ini kokobari aesi niyo, ‘Sei, na iriyeduka re; na bi vegu no reida amiye!’” \v 14 Resi Iesu yaku niyo, “Ya nida, mina amiye remanu ini yavari dairiyadiri, bi Sei yaku fore butu redo amiye rofu niyo ini vegu bi rorobo, idu mina Pharisee amiye bi de. Adina kaere iniye moi odoro rigo, bi Sei yaku moi di nego, idu kaere iniye ave nigo, bi Sei yaku moi odoro rigo.”\x + \xo 18.14 \xt Mt 23.12; Lk 14.11\x* \s1 Iesu mida keika keika buni tora gade maro \r (Mt 19.13–15; Mk 10.13–16) \p \v 15 Kamini be vene yaku ka ina rofu mida kakua afei baegamadi, bi avaka moiyainedi, idu ini usi dina vene yaku mina vesi nivaiyadi. \v 16 Idu Iesu yaku mida keika keika rofu raka nisi niyo, “Mida keika keika bi ferefo kumo na rofu baeyagane; ga meki refo, adina Sei di ourefeidena amena sana bi mina kana vene di. \v 17 Rama ya nida, kaere amiye yaku Sei di ourefeidena amena sana mida keika kana de moigo vonisi, bi de iniye iniye dui rego.” \s1 Amiye gugura tau nufa \r (Mt 19.16–30; Mk 10.17–31) \p \v 18 Kamini ourefeidena amiye yokoi yaku nikaiteyo, “Oteimana amiye buni, beika regida bi toga toga ameibobina vegu moigida?” \p \v 19 Ma Iesu yaku niyo, “Beika resi na rofu bi buni vo nisa? Amiye yokoi bi buni de, Sei iniye maka bi buni. \v 20 Ya ya diba ago gira di ago bi: ‘Koa ga re; amiye umuyena ga re; duma duma ga re; amiye di vegu fafau ofa ofa ago ga ni; yi nono baba emagui re.’”\x + \xo 18.20 \xt Ex 20.12–16; Deut 5.16–20\x* \p \v 21 Ye mina amiye yaku niyo, “Na keikari gutuna mina kana vegu ago tau vakoi moi gira ri baeda.” \p \v 22 Ma mina neidegasa niyo, “Vegu yokoi maka bi de reyo. Yi gugura tau mina sero resi ini fore irava vene masi yi gugura buni bi omari baku regiya; na usi bae.” \v 23 Idu mina neidesi ini uka yarena iniye reyo, adina ina bi gugura tau gade amiye. \p \v 24 Iesu ina vesi iriyeduka dudu niyo, “Gugura tau gade nufa vene yaku Sei di ourefeidena amena sanari dui rena bi gira iniye! \v 25 Kamelo yaku niduru nemokori dui rena bi aita, idu gugura tau gade nufa amiye yaku Sei di ourefeidena amena sanari dui rena bi gira iniye.” \p \v 26 Ye mina ago neideyadi vene yaku niyadi, “Kamini kaere moi vegu rigo?” \p \v 27 Ma niyo, “Amiye beika gokai anua regedi, Sei yaku mina rego bi aita iniye.” \p \v 28 Kamini Peter yaku niyo, “Ve kumo, uni beika baika feresi ya usi diyafa.” \p \v 29 Ma ina vene rofu niyo, “Rama ya nida, amiye yokoi yaku ini yava, o rema, o usika ourena, o nono baba, o mida, Sei di ourefeidena amena sana rofu fereyo bi, \v 30 mina veguri, bi tora gade iniye moigo. Ma gabi mina meda baegori, toga toga ameibobina vegu moigo.” \s1 Iesu dudusa uru regodenu ini muyena niokuyo \r (Mt 20.17–19; Mk 10.32–34) \p \v 31 Kamini ini amiye 12 moi gaima risi niyo, “Neidefa, una bi Jerusalem bogifa, Sei di ago niyadi vene yaku Amiye di mida rofu vata nigo vegu bura reyadi, mina rama aego. \v 32 Tutubena idana vene di vanari aegedi; ina rofu nikurusi ni no resi ayaka su resi \v 33 buburu vai resi umuyegedi. Idu gabi meda regodenuri, dudusa dadi rae rego.” \p \v 34 Idu ini usi dina vene bi mina sina niyori, bi ini adari ufatena de reyadi. Mina sina di rama bi ina vene di mokenari sui niyo, ma ini beika nigamo bi ina vene ka ina toto. \s1 Iesu yaku ne taufa usa usa nina amiye moi buni riyo \r (Mt 20.29–34; Mk 10.46–52) \p \v 35 Kamini Iesu Jericho negau okiyori, bi ne taufa amiye yokoi ida atafu amegasa usa nigamo. \v 36 Amiye tau gade bae bogamadi mina neidegasa bi nikaitesi niyo, “Mina bi kaere?” \p \v 37 Kamini niyadi, “Iesu Nazareth amiye bi bae bodo.” \p \v 38 Ye raka nisi niyo, “Iesu, David di tutubena, na iriyeduka re!” \p \v 39 Ourei boyadi vene yaku emaradi babo niyaine, vo niyadi, idu besa raka niyo, “David di tutubena, na iriyeduka re!” \p \v 40 Ye Iesu are resi ago gira dudu ina rofu moi baeyaganedi, vo niyo. Atafu baegasa bi nikaiteyo, \v 41 “Ya ura reisa bi beika ya rofu regida?” \p Nikabai resi niyo, “Varika amiye, na ura reida bi dudusa gagani vegida.” \p \v 42 Ma niyo, “Ve kumo! Yi mokena vari gira aena yaku ya moi buni riyo.” \p \v 43 Ma evade maka dudusa gagani vesi Iesu usi bosi Sei di roka moi odoro rigamo. Amiye tau yaku mina vegasa ka bi Sei di roka niodoro reyadi. \c 19 \s1 Iesu ma Zacchaeus \p \v 1 Iesu Jericho dui resi ebu rei bogamo. \v 2 Minari bi amiye roka Zacchaeus, kaere bi fore butu rededi vene di amiye tora. Iniye bi gugura tau amiye. \v 3 Ini ura bi Iesu vego, idu ina bi amiye tumu dada, vena anua regamo, amiye ka berou bi tau tora iniye dada. \v 4 Mina dada ouresi raga bosi Iesu vegi bi yabo tora yokoi roka \it sycamore\it*\f + \fr 19.4 \fk sycamore: \ft Una bi ini rama toto.\f* firu boyo. Ina bi mina dakai baego dada. \fig Zacchaeus bi Iesu vegi bi yabo sycamore firu boyo.|src="43_Luke19.2-8_Zacchaeus.tif" size="col" ref="19.4" \fig* \v 5 Iesu yaku mina sana okigasa bi ne odoro resi ina rofu niyo, “Zacchaeus, evade soka rei degiya, adina na bi gua yi yavari amegida.” \p \v 6 Dada evade soka resi ini yavari ada dudu moi dui reyo. \v 7 Amiye tau yaku mina vegasa bi nimumugu regi kora regasa nigamadi, “Ina bi vegu no redo amiye yokoi di yavari iruku irigi dui reyo.” \p \v 8 Zacchaeus are resi Varika amiye rofu niyo, “Varika amiye, nai gugura berou afona moisi bi irava vene magida. Resi amiye ofa dudu ini gugura fore moiyaka vonisi, bi dudusa uru 4 besa dairi magida.” \p \v 9 Ma ina rofu niyo, “Gua medari moi vegu rina bi mina yavari dui reyo, adina bi mina amiye ka Abraham di mida. \v 10 Adina Amiye di mida bi boiyo reyadi vene maina rei baku resi moi vegu rigi deyo.”\x + \xo 19.10 \xt Mt 18.10\x* \s1 Goro fore di mokena ago \r (Mt 25.14–30) \p \v 11 Mina sina neidegamadiri, bi yavoi resi mokena ago niyo, adina ina bi Jerusalem atafuri okiyo, ma amiye yaku mokegamadi bi Sei di ourefeidena amena sana bi minari evade maka ogau nigo. \v 12 Mina resi niyo, “Amiye yokoi, kaere bi varika amiye kana, dadisi gagani maike yokoiri iniye kini rigi disi dairiyo. \v 13 Dada ouresi ini moimai rei tavoi rededi vene tau vakoi 10 raka nisi goro fore\f + \fr 19.13 \fk goro fore: \ft Yokoi maka bi rautu amiye di moimai meda 100 ri di davana kana.\f* yokoi yokoi masi niyo, ‘Mina fore fafau moimai refa kumo bogo dairi okigida.’ \v 14 Idu ini gagani vene bi ura de iniye regamadi, dada naivo vene ago nifeideyadi ma usi disi niyadi, ‘Una ura de resifa mina amiye yaku uni kini niyaine.’ \p \v 15 “Kini nisi ini gaganiri dairiyo. Mina usi bi ini moimai rei tavoi rededi vene rofu ago nifeideyo fore maro fafau moimai resi beika be reyadi, mina ini nemokori vego. \v 16 Ourena amiye yaku baesi niyo, ‘Varika amiye, yi goro fore fafau dudusa 10 riyaka.’ \v 17 Ma niyo, ‘Rei mona reyo; ya bi nai moimai rei tavoi reisa amiye buni! Beika keika ya maraka bi nari rei mona reyo dada, taoni 10 bi nari regiya.’ \v 18 Ini usi naivo amiye yaku baesi niyo, ‘Varika amiye, yi goro fore fafau bi dudusa 5 riyaka.’ \v 19 Ma ka niyo, ‘Taoni 5 bi nari regiya.’ \p \v 20 “Kamini naivo amiye yokoi yaku baesi niyo, ‘Varika amiye, yi goro fore bi yomini. Muko yokoiri aesi moi sui riyaka. \v 21 Ya rofu ori reyaka, adina ya bi amiye gira. Ya banikari de aeyo, mina moisa, ma varina de reyo, mina goe goe reisa.’ \v 22 Ma nikabai reyo, ‘Ya kaya yi sina niyo dudu ya kota regida. Ya bi amei tavoi resi moimai rei tavoi reisa amiye no! Ya diba niyo na bi amiye gira, beika banikari de aeyaka, bi moida, ma beika de variyaka, bi goesi moida. \v 23 Beika resi nai fore bi banikari de moi aeyo? Kamini na dairi baeyagaduri, bi dudusa bae moiyagadu, banika yaku fore keika fafau aeyagadu minasa.’ \p \v 24 “Resi atafu are rededi vene rofu niyo, ‘Ini goro fore yokoi maka moisi 10 nufa amiye rofu mafa.’ \v 25 Idu niyadi, ‘Varika amiye, ina ka bi ini goro fore 10 nufa!’ \v 26 Nikabai resi niyo, ‘Ya rofu nida, amiye kaere ini beika baika nufa, bi moi tanu mago. Idu kaere ina bi de iniye iniye nufa, ka ina rofu keika iniye amedo, bi moi dairigo.\x + \xo 19.26 \xt Mt 13.12; Mk 4.25; Lk 8.18\x* \v 27 Idu nai tuma vene, kaere yaku ura de reyadi na kini nigida, vo niyadi, bi afei baesi minari nai nemokori u vau refa!’” \s1 Iesu kini kana Jerusalem ri dui reyo \r (Mt 21.1–11; Mk 11.1–11; Jn 12.12–19) \p \v 28 Iesu yaku mina sina ni vau regasa dadisi Jerusalem ri ourei boyo. \v 29 Kamini Bethphage\f + \fr 19.29 \fq Bethphage; \ft bura bedakai \fq Bethsphage \ft nufa.\f* ma Bethany taoni keika, omuna di roka \it Olive\it* yabo adinari bae ekaira regasa ini usi dina amiye remanu nifeidesi \v 30 niyo, “Rautu yokoi yi buda rofu bogedi. Mina sanari boi okigediri, bi donkey di mida ukita riyadi mina baku regedi; amiye yokoi keu rina kode. Younesi moi baefa. \fig Donkey di mida ukita riyadi|src="hk00033c.tif" size="span" ref="19.30" \fig* \v 31 Ye amiye yokoi yaku ya nikaitego beika resi ini maena younededi nigo vonisi, bi nifa, ‘Varika amiye\f + \fr 19.31 \fq Varika amiye; \ft o \fq ini biyaguna amiye.\f* yaku ura redo dada.’” \p \v 32 Ye nifeideyo vene feresi baku reyadi, ini niyo kana. \v 33 Donkey di mida di maena youneyadiri, bi ini nari rededi vene yaku nikaiteyadi, “Beika resi ini maena younededi?” \p \v 34 Nikabai resi niyadi, “Varika amiye\f + \fr 19.34 \fq Varika amiye; \ft o \fq ini biyaguna amiye.\f* yaku ura redo dada.” \v 35 Resi Iesu rofu moi baesi ini bou varuka fafau yousi Iesu odorori aeyadi. \v 36 Keu risi bogamori, bi amiye yaku ina fafau varuka moisi idau ibu reyadi. \p \v 37 Jerusalem atafu, \it Olive\it* yabo di omuna ika di ida dena sanari deyori, bi ini usi dina vene tau gade yaku goroka tora dudu Sei di roka moi odoro rigi kora regamadi, mokena vegu tau veyadi dada. \v 38 Yomakai nigamadi, “Sei buni tora gade mado kini kaere Varika amiye di rokari baedo! Uka amuta ma Sei di vabara oma odoro iniyeri ameyaine!”\x + \xo 19.38 \xt Ps 118.26\x* \p \v 39 Kamini Pharisee vene be bi mina amiye tau fogori yaku ina rofu niyadi, “Oteimana amiye, yi usi dina vene emasi nivo makai ga niyagane!” \p \v 40 Nikabai resi niyo, “Ya nida, bere nigedi vonisi, fore iniye raka nigedi.” \s1 Iesu yaku Jerusalem rofu isaka niyo \p \v 41 Jerusalem kaira nigasa ne rei veyori, bi iriyeduka resi isaka niyo. \v 42 Resi niyo, “Gokai uka amuta nina di vegu gua medari ya diba niyagadu! Idu gua bi de veifategedi! \v 43 Ari yokoi mironiri baego, bi yi tuma vene yaku kota misi ya buru risi kafu tau mina biri rigedi. \v 44 Resi yi amiye tausa, yi kota ideri ya ukero vau regedi. Minari fore fafau fafau amededi bi gabi yokoi de amegedi. Ini adina bi, Sei ya rofu deyo ari bi de vei mama reyadi!” \s1 Iesu yaku Sei nivakena yavari boyo \r (Mt 21.12–17; Mk 11.15–19; Jn 2.13–22) \p \v 45 Kamini Sei nivakena yavari dui resi sero rena vene umeki rei feidegi kora resi \fig Sei nivakena yavari sero rena vene umeki rei feideyo.|src="DN00429B.tif" size="span" ref="19.45–46" \fig* \v 46 niyo, “Sena bura reyo, ‘Nai yava bi usa usa nina yava,’ idu ya vene yaku duma duma vene di sui nina yava kana reyadi!”\x + \xo 19.46 \xt Is 56.7; Jer 7.11\x* \p \v 47 Kamini meda neinei Sei nivakena yavari amiye oteimagamo, idu Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene, ago gira oteimana vene, ma amiye di tora vene be yaku bi umuyegedi di ida maina regamadi.\x + \xo 19.47 \xt Lk 21.37\x* \v 48 Ida de baku reyadi gokai regedi bi, ini adina amiye tau tora bi ini ago moi gira riyadi. \c 20 \s1 Iesu di vava di nikaitena \r (Mt 21.23–27; Mk 11.27–33) \p \v 1 Meda yokoiri, Sei nivakena yava ideri, amiye oteimasi ago buni nirausi regamori, bi Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene, ago gira oteimana vene, ma tora vene ina rofu bosi are regasa \v 2 nikaiteyadi, “Una ni, beika vava dudu mina vegu reisa? Ma kaere yaku mina vava ya maro?” \p \v 3 Ma nikabai resi niyo, “Nai nikaitena ka bi yokoi maka. Na nifa, \v 4 John di babatiso rena di vava bi oma gutuna ba amiye gutuna deyo?” \p \v 5 Ye iniye iniye nidodi resi niyadi, “‘Oma gutuna,’ nigifa vonisi, ina yaku nikaitego, ‘Ma beika resi ina rofu mokena vari gira de aeyadi?’ \v 6 Idu ‘Amiye gutuna,’ nigifa vonisi, amiye tau fore dudu una umuyegedi, adina mokededi bi John bi Sei di ago nido amiye yokoi.” \v 7 Ye nikabai reyadi, “Una una toto bi goinari gutuna deyo.” \p \v 8 Ma niyo, “Na yaku ka makai de ya nigida na bi beika vava dudu mina vegu reida bi.” \s1 Waini meko muro nari rena vene di mokena ago \r (Mt 21.33–46; Mk 12.1–12) \p \v 9 Kamini amiye rofu mina mokena ago nigi kora reyo: “Amiye yokoi waini meko di muro varisi muro nari rena vene be ini nanaka moigika nimasi yava ika oto diyo.\x + \xo 20.9 \xt Is 5.1\x* \fig Waini meko di muro|src="LB00103B.tif" size="span" ref="20.9–18" \fig* \v 10 Mina usi butu rena di meda okiyori, bi ini moimai rei tavoi redo amiye yokoi muro nari rena vene rofu nifeideyo ma waini meko vareyo mina bi butu reyainedi. Idu bi mina moimai rei tavoi redo amiye ubobo resi vana notoka nifeideyadi. \v 11 Kamini dudusa ini moimai rei tavoi redo amiye yokoi ina vene rofu nifeideyo, idu ka bi ubobo resi ni moi maena resi vana notoka nifeideyadi. \v 12 Dudusa yokoi nifeideyo, mina bi uru regode niyo mini. Mina ka ubobo resi etofaro makuyadi. \v 13 Ye waini meko di muro biyaguna amiye yaku niyo, ‘Beika bi regida? Nai uka maida mida nifeidegida; bi matagini regedi baeko!’ \v 14 Idu muro nari rededi vene yaku vesi iniye iniye nidodi resi niyadi, ‘Mina bi muro biyaguna amiye nigo. Nesi umuyenadi, ma beika baika ini baba yaku ferego bi uni nigo!’ \v 15 Ye waini meko muro etofarori makusi umuyeyadi. \p “Ye waini meko muro biyaguna amiye bi ina vene rofu gokai beika be rego? \v 16 Ina bi baesi muro nari rededi vene umuyesi muro bouna vene mago.” \p Amiye yaku mina sina neideyadiri, bi niyadi, “Makai bi ga ogau niyaine!” \p \v 17 Idu ina vene vesi niyo, “Ye mina bura reyo bi beika?\x + \xo 20.17 \xt Ps 118.22\x* \q1 ‘Yava akuna vene moi kekevata uyadi fore \q2 bi yava moi gira redo fore iniye niyo.’ \m \v 18 Mina fore fafau kaere amiye yaregedi bi ode tumu tumu regedi, ma mina fore kaere fafau yarego bi mina amiye ufoyoma rego ma budoka nigo.” \s1 Takesi fei rena di nikaitena \r (Mt 22.15–22; Mk 12.13–17) \p \v 19 Ma mina meda nemoko makari ago gira oteimana vene ma Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene yaku ina moi gira regika ida maina reyadi, adina diba niyadi mina mokena ago ina vene fafau niyo. Idu amiye rofu ori resi \v 20 Iesu vei mona resi ini ura bi Rome vene di gavana di ourefeidena ma vava gabireri aegedi. Dada amiye be fore masi nifeideyadi, kaere bi sina buni buni kana dudu niyagane. Idu rama iniye bi, Iesu ini ago nigori ni eru regedi. \v 21 Ye baesi ina rofu niyadi, “Oteimana amiye, una una diba ya bi sina rama maka nisa amiye. Ya bi amiye gokai kana bi de mokeisa, idu sina rama dudu maka Sei di ida oteimaisa. \v 22 Una ni, Caesar rofu takesi fore fei rena bi uni ago gira rofu rorobo ba ide?” \p \v 23 Idu bi sena ini eru rena vegu vei mama resi niyo,\f + \fr 20.23 \ft Bura bedakai ka \fq Beika resi na ebene rededi? \ft nufa.\f* \v 24 “Siriva fore yokoi na oteimafa. Bi kaere di vima ma roka nufa?” \p Ye nikabai reyadi, “Caesar di.” \p \v 25 Kamini niyo, “Beika Caesar di, bi Caesar mafa, ma beika Sei di, bi Sei mafa.” \p \v 26 Beika ago niyo rofu amiye di nemokori eru regika anua reyadi; ini ago dairi maro rofu tururu reyadi, dada bere niyadi. \s1 Muyenari dadi rae rena di nikaitena \r (Mt 22.23–33; Mk 12.18–27) \p \v 27 Kamini Sadducee vene be, kaere bi dadi rae rena fufuta maradi, bi Iesu rofu baeyadi.\x + \xo 20.27 \xt Acts 23.8\x* \v 28 Resi nikaitegasa niyadi, “Oteimana amiye, Moses yaku una rofu bura reyo bi: ‘Amiye kaere ini dubuini muyesi ini rema ferego, idu mida bi koina, mina amiye bi ini obu mesi ini dubuini di mida moiyainedi.’\x + \xo 20.28 \xt Deut 25.5\x* \v 29 Yokaru bi dubuiyaka 7 amegamadi. Ourena bi rema meyo, idu muyeyo, mida yokoi de. \v 30 Ini usi vata niyo amiye ka makai \v 31 ma mina usi amiye ka makai meyo. Mina vegu yokoi maka mina dubuiyaka 7 tau noibanu rofu vata niyo—ina tau noibanu mida de muyeyadi. \v 32 Gabi koukou mina rema ka muyeyo. \v 33 Mina dada dadi rae renari, ina bi kaere di rema nigo, adina bi amiye 7 tau noibanu yaku meyadi?” \p \v 34 Ma Iesu yaku nikabai reyo, “Gua medari amededi rema ma rumana bi mededi, \v 35 idu kaere vene Sei yaku niyo bi buni bi muyena gutuna dadi rae resi mina meda baegori ameyaine, bi iniye iniye de megedi. \v 36 Adina dudusa muyegi anua regedi; ina bi dadi rae rena di mida mida, ye Sei di naivo naivo vima kana nisi ini mida mida nigedi dada. \v 37 Idu mirona imiye yabo tafa di sinari bi Moses yaku ka una oteimaro, muyena vene bi dadi rae regedi, adina bi Varika amiye rofu niyo bi ‘Abraham di Sei, Isaac di Sei ma Jacob di Sei,’ vo niyo.\x + \xo 20.37 \xt Ex 3.6\x* \v 38 Ye ina bi vegu ameibobina di Sei, diya muyena vene di Sei. Ini mokenari tau noibanu bi vegu amededi.” \p \v 39 Ago gira oteimana vene be yaku nikabai resi niyadi, “Oteimana amiye, nikabai rei mona reyo!” \v 40 Adina dudusa nikaitegika de regamadi. \s1 Keriso di nikaitena \r (Mt 22.41–46; Mk 12.35–37) \p \v 41 Idu nikaitesi niyo, “Gokai bi nidedi Keriso bi David di tutubena? \v 42 Adina David iniye yaku Psalms bukari bura reyo,\x + \xo 20.42 \xt Ps 110.1\x* \q1 ‘Varika amiye yaku nai Varika amiye rofu niyo: \q2 Nai vana rama eta rofu ameinu re \q2 \v 43 bogo na yaku yi tuma vene yi yuka aena sana kana rigida mamo.’ \m \v 44 Mina dada David yaku ‘Varika amiye,’ vo niyo, ye gokai ida dudu ina bi ini tutubena?” \s1 Iesu yaku ago gira oteimana vene fafau nidiba reyo \r (Mt 23.1–36; Mk 12.38–40) \p \v 45 Amiye tau yaku neidegamadiri, ini usi dina vene rofu niyo, \v 46 “Vei mona refo ago gira oteimana vene rofu, kaere varuka doba dudu nana regika ma maketiri amiye yaku ago buni dudu matagini reyagane, ma usa usa yavari ma irakuna sanari amena sana ka buni torari ura rededi. \v 47 Ina vene yaku obu vene di gugura ka duma resi ofa dudu usa usa doba nioteimadedi. Mina kana vene, ini kaunava bi tora iniye!” \c 21 \s1 Obu di fore mana \r (Mk 12.41–44) \p \v 1 Kamini Iesu yaku ne odoro resi bi gugura tau vene yaku Sei nivakena yava di fore aena mauari ini fore aegamadi mina vegamo. \v 2 Ma obu irava bi fore keika keika remanu aeyo ma vesi \v 3 niyo, “Rama ya nida, mina gugura de nufa obu irava bi tora iniye aeyo, ma mina amiye tau yaku aeyadi bi ebu reyo. \v 4 Adina mina vene yaku fore tora tora ini gugura tau fafau\f + \fr 21.4 \ft Bura bedakai ka \fq Sei rofu \ft nufa.\f* aeyadi, idu mina rema ini gugura nufa de bi, ini tora noibanu aeyo; mina bi ini fafau ameibobigo gugura.” \s1 Iesu yaku Sei nivakena yava ukero vau rena di ago niyo \r (Mt 24.1–2; Mk 13.1–2) \p \v 5 Kamini ini usi dina vene be yaku Sei nivakena yava fore buni buni dudu risi Sei rofu moi aegedi gugura buni tau reyadi nidodi regamadiri, Iesu yaku bi kamini niyo, \v 6 “Gua beika tau vededi—bi ini ari yokoi baego mironi, mina fore fafau fafau yokoi de amegedi; mina tau gade varadaugedi.” \s1 Toe ma esika esika \r (Mt 24.3–14; Mk 13.3–13) \p \v 7 Kamini nikaiteyadi, “Oteimana amiye, mina bi goivaka vata nigedi? Ma ini rebe bi gokai mina vata nigedi?” \p \v 8 Ma niyo, “Nari rei mona refa; yokoi yaku ga ya eru reyaine. Ini adina amiye tau gade nai roka dudu baesi iniye nikake regedi, ‘Na bi Keriso!’ ma ‘Ari rama bi bae okiyo mini!’\f + \fr 21.8 \ft Bura bedakai ka \fq Mina dada... \ft nufa.\f* Ina vene usi ga difa. \v 9 Idu iya rena ma gavamani fafau ruda rena ago neidegediri, mina yaku yi uka ga dadiyaine. Adina mina kana bi ouresi vata niyaine, idu ari metona bi evade baena kode.” \p \v 10 Resi ka niyo, “Gagani tora iniye iniye ma ourefeidena vene iniye iniye ruda regedi.” \v 11 Gagani bedakairi, bi kono yagayaga regedi ma adabo ma orefadedi gauka ogau nigedi; ma ori rena beika baika ma rebe tora tora omari ka ogau nigedi. \v 12 Idu mina beika tau vata nina koderi, bi ya moisi esika esika masi usa usa yavari ma diburari ya kota reyainedi, kini ma gavana di nemokori nai roka dada ya afei bogedi. \v 13 Mina bi yi ari buni mini amiye di nemokori nai ago ninegau regedi. \v 14 Mina dada gokai ina vene di ago dairi magedi bi mokena moina ga refa,\x + \xo 21.14 \xt Lk 12.11–12\x* \v 15 adina na yaku ago ma mokena tora ya magida. Ye yi tuma vene tau bi yi ago kebi rina anua regedi. \v 16 Ye yi nono baba, yi dubuiyaka, yi usika ourena, ma yi asiyaka yaku ka ya siri resi tourage resi ya umuyegedi. \v 17 Ma amiye tau gade yaku nai roka dada ya gubuyo regedi. \v 18 Idu yi ada iye yokoi maka kava mina ka de rerevaida ni digo. \v 19 Yi are rei gira rena dudu ya kaya moi vegu rigedi. \s1 Iesu yaku Jerusalem ukero vau rena di ago niyo \r (Mt 24.15–28; Mk 13.14–23) \p \v 20 “Iya rededi vene yaku Jerusalem baesi buru ri deyo regedi vegediri, bi mokefa mina taoni bi evade ukero vau regedi. \v 21 Mina ariri, ya kaere Judea gaganiri, bi omuna rofu ori difa, ma kaere taoni ideri bi feresi ori difa, ma ya kaere taoni etofaro bi ga dui refa. \v 22 Adina mina meda bi ‘Kaunava vata nigo meda’, ye vegu tau rofu bura reyadi baesi rama aegedi.\x + \xo 21.22 \xt Hos 9.7\x* \v 23 Mirona ituari, mina vegu no vata nigori, nono kaere bi rivo nufa ma nono ini mida susu irido ina fafau bi no iniye iniye! Adina bi esika esika tora gade iniye mina kono fafau vata nigo, ma Sei di kaunava mina vene fafau yarei dego. \v 24 Ma be vene bi bainasi dudu umuyegedi, ma be bi vegu moisi gagani gagani vene tauri moi digedi. Tutubena idana vene be yaku Jerusalem ri okisi ina vene rofu etei rigedi bogo ini ari bae koina nigo mamo. \s1 Amiye di mida di dena \r (Mt 24.29–31; Mk 13.24–27) \p \v 25 “Ye meda, eyo ma iya rofu bi de vena rebe mina ogau nigedi. Ma davara ini koru yeiva odoro dadisi kukuroka rebigo mina neidegori, bi gagani gagani vene tau mina kono tora fafau amededi, bi mokena forovai resi ori no iniye nigedi.\x + \xo 21.25 \xt Is 13.10; Ezek 32.7; Joel 2.31; Rev 6.12–13\x* \v 26 Beika vegu mina kono tora noibanu fafau vata nigedi rofu nari regediri, bi amiye yaku ori dudu muyei tamatama regedi. Adina bi omari ini vava amededi mina ka moi tururu regedi. \v 27 Mina usi, amiye yaku Amiye di mida seuyari vava ma vabara tora nufari debigo mina vegedi.\x + \xo 21.27 \xt Dan 7.13; Rev 1.7\x* \v 28 Mina reremama vata nigi kora regori, bi dadi are resi ne odoro rifa, adina Sei ya moi vegu rigo di meda bi baesi negau niyo mini.” \s1 Fuka yabo di oteimana ago \r (Mt 24.32–35; Mk 13.28–31) \p \v 29 Resi mokena ago yokoi niyo: “Fuka yabo ma yabo tau vesi mokefa. \v 30 Ini iye imu regori, bi ya diba nigedi amona bi bae negau nido. \v 31 Mina dada, mina ogau nibigedi ma vegediri, bi ya ya diba Sei di ourefeidena amena sana di ari bi negau nigi rego. \p \v 32 “Rama ya nida, gua ari amededi vene bi muyei vau rena koderi, bogo mina beika baika tau gade vata nigedi mamo. \v 33 Oma ma kono bi roro nigedi, idu nai ago bi roro de nigo. \s1 Nari rei mona refa! \p \v 34 “Ya kaya nari rei mona refa! Iruku ma koru gira rofu dadaga ga refa. Yi vegu di toe di mokena tau yaku ya moi forovai ga reyaine. De bi, mina meda bae evade iruruka regori, tururu regedi baebu ya bi ivota ideri ya moi gira regedi kana. \v 35 Adina mina meda bi kono tora noibanu vene tau rofu baesi ogau nigo. \v 36 Mina dada ari neinei nari regasa usa usa nifa, ya bi yeiva moisi beika tau vata nigo mina rofu ebu regi Amiye di mida di nemokori are regedi.” \p \v 37 Ari neinei Iesu bi Sei nivakena yavari amiye oteimagamo. Idu urusa nigamori, bi dadisi \it Olive\it* yabo di omuna ikari bosi amegamo.\x + \xo 21.37 \xt Lk 19.47\x* \v 38 Ari uvegamori, bi amiye tau bosi Sei nivakena yavari ini ago nigo mina neidegi egogo regamadi. \c 22 \s1 Iesu umuyegika di nirorotari rena \r (Mt 26.1–5; Mk 14.1–2; Jn 11.45–57) \p \v 1 Beredi yeast de di irakuna ari bae kaira niyo. Mina ari di roka bi Ferei ebu rena irakuna.\x + \xo 22.1 \xt Ex 12.1–28\x* \v 2 Ma Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene ma ago gira oteimana vene bi sui dudu Iesu moisi umuyegedi di ida maina regamadi, adina bi amiye rofu ori reyadi. \s1 Judas yaku Iesu siri regi yo niyo \r (Mt 26.14–16; Mk 14.10–11) \p \v 3 Minari bi Satani yaku Judas, kaere ini roka Iscariot vo nigamadi, di ukari dui reyo. Ina ka bi Iesu di usi dina amiye 12 yokoi. \v 4 Kamini ina bi dadisi Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene ma Sei nivakena yava di iya rena ourefeidena vene rofu bosi sina sina niyo gokai ida dudu Iesu siri rego mina. \v 5 Bi ada tora gade resi Judas rofu nitore reyadi fore magedi vo niyadi. \v 6 Ma mina venesa ini uka moi yokoi maka risi gokai siri rego di ida maina regi kora reyo ma amiye tau di fufuta rofu. \s1 Iesu yaku Ferei ebu rena irakuna di iruku dogo reyo \r (Mt 26.17–25; Mk 14.12–21; Jn 13.21–30) \p \v 7 Beredi yeast de di irakunari, Ferei ebu rena irakuna di mamoe mida ori sisika regi di meda baeyori, \v 8 Iesu yaku Peter ma John nifeidesi yomakai niyo: “Bosi Ferei ebu rena irakuna di iruku irigifa mina dogo refa.” \p \v 9 Kamini nikaitesi niyadi, “Yi ura bi goinari dogo regifa?” \p \v 10 Ma nikabai reyo, “Taoni ideri bogediri, bi mironari amiye yokoi koru urena uakaisi ya baku rego. Goina yavari dui rego, bi usi ka dui resi \v 11 yava biyaguna amiye nioteimafo, ‘Oteimana amiye yaku ya rofu niyo, Goina daiyutu bi nai usi dina venesa Ferei ebu rena irakuna di iruku irigifa?’ \v 12 Mina yava amiye yaku odorori daiyutu tora ya oteimago. Mina bi sena veika reyadi. Mironari uni iruku dogo refo.” \p \v 13 Ma feresi bi beika ago niyo kana mina veitao resi Ferei ebu rena irakuna di iruku dogo reyadi. \s1 Varika amiye di irina iruku \r (Mt 26.26–30; Mk 14.22–26; 1 Cor 11.23–25) \p \v 14 Kamini ini iruku irina meda nemoko moiyori, Iesu bi ini nifeidena venesa iruku irina sanari ameinu reyadi. \v 15 Resi bi ina vene rofu niyo, “Nai mokena tora bi vakoi gogo amesi mina Ferei ebu rena irakuna iruku irigifa, esika esika moina di budari! \v 16 Adina ya vene ya nida, na bi mina iruku dudusa de irigida bogo ini rama iniye Sei di ourefeidena amena sanari ogau nigo.” \p \v 17 Resi biyo moisi Sei rofu buni tora gade masi niyo, “Mina biyo moisi ya kaya ka rau refa. \v 18 Adina ya nida, na bi gua rofu\f + \fr 22.18 \fq na bi gua rofu; \ft bura bedakai mina ago nufa de.\f* mina waini meko de irigida bogo Sei di ourefeidena amena sana okigo mamo.” \p \v 19 Kamini bi beredi be moisi Sei rofu buni tora gade masi uroki resi ina vene magasa niyo, “Mina bi nai roaita, ya dada ya maida. Mina na mokegi rebifa.” \v 20 Mina usi iri vau reyadiri, Iesu bi mina ida dudu biyo moisi niyo, “Mina biyo bi nai dava Sei di uka ago ruaka regi ya vene rofu rausi reyaka.\x + \xo 22.20 \xt Jer 31.31–34\x* \p \v 21 “Idu na siri rego amiye di vana bi nasa mina teiborori!\x + \xo 22.21 \xt Ps 41.9\x* \v 22 Adina Sei yaku niyo kana Amiye di mida muyego, idu mina amiye rofu bi iriyeduka no iniye, kaere bi Amiye di mida siri rego.” \p \v 23 Kamini iniye iniye nikaitegasa nigi kora reyadi, “Mina bi kaere uni fogori yaku mina vegu rego?” \s1 Kaere bi tora iniye di kayamo rena \p \v 24 Resi ini usi dina vene iniye kayamo reyadi kaere bi ini mokenari tora iniye.\x + \xo 22.24 \xt Mt 18.1; Mk 9.34; Lk 9.46\x* \v 25 Ma Iesu yaku niyo, “Gagani gagani vene di kini yaku ini vene fafau ini vava moi raga resi ini vava dudu beika vegu rigedi amiye ini gabireri ago gira nisi iniye nigi ‘una bi uni vene di mokei vava amiye’ vo nidedi.\x + \xo 22.25 \xt Mt 20.25–27; Mk 10.42–45\x* \v 26 Ye yi fogori bi makai de, idu kaere yi fogori bi amiye tora iniye bi keika iniye niyaine, ma yi ourefeidena amiye bi naivo naivo amiye kana niyaine.\x + \xo 22.26 \xt Mt 23.11; Mk 9.35\x* \v 27 Adina kaere bi tora iniye, amesi iruku irido amiye ba naivo redo amiye? Amesi iruku irido amiye bi tora ba? Idu, na bi yi fogori naivo amiye kana.\x + \xo 22.27 \xt Jn 13.12–15\x* \p \v 28 “Nai uka maina regika nivegamori, ya vene bi nasa amegamadi. \v 29 Mina dada, nai Baba yaku na moi varika riyo kana, na ka ya vene moi varika rida. \v 30 Makai reyaka dada, ya bi nai teiborori ourefeidena amena sanari amesi nasa iruku ma koru irisi ya ka ourefeidena amena fata ameinu resi Israel vene di rubu 12 ourefeidegedi.”\x + \xo 22.30 \xt Mt 19.28\x* \s1 Iesu yaku niyo Peter bi gabi ina nisui rego \r (Mt 26.31–35; Mk 14.27–31; Jn 13.36–38) \p \v 31 Kamini Iesu yaku Peter rofu niyo, “Simon, na neide! Satani yaku Sei rofu usa niyo, yi uka maina regika nivego, ini mokena yaku yi uka mokena gira moi yaregedi, vo niyo. \v 32 Idu ya dada usa usa niyaka, yi mokena vari gira aena mina ga yareyaine, ye na rofu dairigiyari, bi yi asiyaka vene egira re.” \p \v 33 Idu Peter niyo, “Varika amiye, na bi yasa ka dibura sanari bosi vakoi muyegifa!” \p \v 34 Ma nikabai reyo, “Peter, ya rofu nida, kokoro gua raka nina koderi, bi uru regode na nisui regiya.” \s1 Pausi, dura ma bainasi \p \v 35 Resi Iesu yaku ina vene rofu niyo, “Pausi de, dura de, ma tamaka de ya nifeideyakari, bi beika besa be moigedi bi mokeyadi?”\x + \xo 22.35 \xt Mt 10.9–10; Mk 6.8–9; Lk 9.3; 10.4\x* \p Nikabai regasa niyadi, “Beika yokoi de mokeyafa.” \p \v 36 Ma ina vene rofu niyo, “Gua kaere fore di pausi o dura nufa bi moi; ma kaere bainasi de, bi ini bou varuka mina sero resi yokoi voi re. \v 37 Makai ya nida bi Sei di ago ideri beika bura reyadi mina baesi vata niyainedi. Bi yomakai bura reyo, ‘Ina bi vegu no rededi venesa nikake reyadi,’ adina beika na dada bura reyadi bi baesi rama aego.”\x + \xo 22.37 \xt Is 53.12\x* \p \v 38 Ina vene yaku kamini niyadi, “Varika amiye, ve kumo, bainasi remanu mini!” \p Ma niyo, “Kaini!” \s1 Iesu Olive yabo di omuna ikari usa usa niyo \r (Mt 26.36–46; Mk 14.32–42) \p \v 39 Kamini Iesu yaku ini redo kana dadisi taoniri feresi \it Olive\it* yabo di omuna ikari boyo. Ini usi dina vene ka inasa boyadi. \v 40 Mina gaganiri okigasa ina vene rofu niyo, “Usa usa nifa yi uka maina regika nivegi keto regedi baebu.” \p \v 41 Kamini inaike etagae risi boyo, fore moisi makugedi di maike kana, resi efuka odesi usa usa nigasa \v 42 niyo, “Baba, ya ura reisa vonisi, bi mina esika esika di biyo na rofu moi etagae rigiya. Idu, ya yaku yi beika mokeisa mina resi nai mokena dudu bi ga re.” \v 43 Kamini naivo naivo vima yokoi omari gutuna desi ina rofu ogau nisi egira reyo. \v 44 Ma Iesu ini uka bi esika yaku vata baeyo dada, usa usa ni yeiva regamori, bi ini mofa bi dava kana kono fafauri yaregamadi.\f + \fr 22.44 \ft Bura bedakai nanaka 43–44 nufa de.\f* \p \v 45 Usa usa nigamo mina feresi dadisi ini usi dina vene rofu dairiyo. Varegamadiri, nesi baku reyo ma iriyeduka yaku no niyo. \v 46 Resi niyo, “Beika resi varededi? Dadisi usa usa nifa yi uka maina regika nivego baebu.” \s1 Iesu bi moi gira reyadi \r (Mt 26.47–56; Mk 14.43–52; Jn 18.1–11) \p \v 47 Iesu ago nigamori, bi amiye tau gade okiyadi ma Judas, kaere bi amiye 12 ri yokoi, bi amiye tau gade ourefeidei baesi Iesu fuka resi ina atafu are reyo. \v 48 Ye Iesu yaku nikaiteyo, “Judas, ya bi Amiye di mida fuka resi siri reisa ba?” \p \v 49 Kamini amiye kaere bi ina atafu beika vata nigo mina veyadiri, bi ina rofu niyadi, “Varika amiye, uni bainasi dudu ruda regifa ba?” \v 50 Ma yokoi yaku Sei ma amiye utari naivo amiye tora di moimai rei tavoi redo amiye di anema rama kuita resi nugai feideyo. \p \v 51 Idu Iesu yaku niyo, “Mina kana vegu bi kaini!” Resi mina naivo amiye di anema avaka moiyori, bi buni niyo. \p \v 52 Kamini Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene ma Sei nivakena yava di iya rena ourefeidena vene ma tora vene, kaere bi moigika okiyadi, ina vene rofu niyo, “Ya vene bi duma duma amiye yokoi kana bainasi ma gai moisi baeyadi ba? \v 53 Ari neinei yasa Sei nivakena yavari amegamafari, bi de na moi gira reyadi. Idu gua bi yi ari—mukuna di vava ari.”\x + \xo 22.53 \xt Lk 19.47; 21.37\x* \s1 Peter yaku Iesu nisui reyo \r (Mt 26.57–58, 69–75; Mk 14.53–54, 66–72; Jn 18.12–18, 25–27) \p \v 54 Kamini moi gira resi Sei ma amiye utari naivo amiye tora di yavari afei boyadi. Ma Peter bi egaima risi usi digamo. \v 55 Be vene yaku yava ida nefau di tobori ita orisi amei buru riyadi. Peter ka ina vene di fogori baesi ameinu reyo. \v 56 Kamini naivo rema ofi yokoi bi Peter ita atafuri ameinu regamo mina vei mama resi niyo, “Mina amiye ka inasa digamo amiye yokoi mini!” \p \v 57 Idu nisui resi niyo, “Rema, na na toto ina!” \p \v 58 Ma doba deri bi amiye yokoi yaku vesi niyo, “Ya ka bi ini asini yokoi!” \p Idu Peter yaku niyo, “Na bi de.” \p \v 59 Ye meda nemoko yokoi kana ebu reyori, amiye yokoi yaku nigira resi niyo, “Rama iniye mina amiye ka bi inasa, adina ina ka bi Galilee amiye!” \p \v 60 Idu niyo, “Na na toto ya beika nisa bi!” \p Mina niyori, bi evade kokoro raka niyo. \v 61 Ma Varika amiye ne kero resi Peter vei mona reyo. Ye Peter minari bi kamini Iesu beika vata nigo di ago niyo mina mokeyo, “Kokoro gua\f + \fr 22.61 \fq gua; \ft bura bedakai mina ago nufa de.\f* raka nina koderi, uru regode na nisui regiya.” \v 62 Ye etofaro yakusi isaka no iniye iniye niyo. \s1 Iesu nikurusi ubobo reyadi \r (Mt 26.67–68; Mk 14.65) \p \v 63 Ma Iesu moi gira reyadi vene yaku nikurusi ubobo resi \v 64 ini nemoko fafa risi\f + \fr 22.64 \ft Bura bedakai ka \fq ini seira famasi \ft nufa.\f* nikaitesi nigamadi, “Ya bi Sei di ago nido amiye vonisi, beika vata nigo una ni; kaere ya uyo ini roka ni.” \v 65 Ago no tora gade ina fafau nisi nifafana regamadi. \s1 Iesu bi kanisoro vene di nemokori afei boyadi \r (Mt 26.57–67; Mk 14.53–65; Jn 18.19–24) \p \v 66 Ari uveyori, bi amiye di kanisoro tora vene, ma Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene, ma ago gira oteimana vene egogo resi Iesu afei bosi kota resi \v 67 niyadi, “Ya bi Keriso vonisi, bi una ni.” \p Idu niyo, “Ya nigida vonisi, bi mokena vari gira de aegedi; \v 68 ma ya nikaitegida vonisi, bi ida yokoi dudu de na nikabai regedi.\f + \fr 22.68 \fq regedi; \ft bura bedakai \fq resi na erufugedi \ft nufa.\f* \v 69 Idu gua ari gutuna Amiye di mida bi Sei Vava iniye di vana ramari amego.” \p \v 70 Ma ina tau vakoi yaku niyadi, “Ye ya bi Sei di mida ba?” \p Ma niyo, “Ya yaku nidedi mina bi na.” \p \v 71 Ma niyadi, “Beika resi una bi mina ago di adina besa ni maina resifa? Uniye bi ini vena ago neideyafa mini.” \c 23 \s1 Iesu bi Pilate di nemokori afei boyadi \r (Mt 27.1–2, 11–14; Mk 15.1–5; Jn 18.28–38) \p \v 1 Kamini egogo reyadi vene tau gade dadisi Pilate rofu Iesu afei bosi \v 2 ina rofu nitourage resi kora resi niyadi: “Mina amiye vei tau reyafa bi uni vene di uka moisi Caesar rofu takesi mana ga rena vo nigamo. Resi iniye nigika ina bi Keriso, kini yokoi.” \p \v 3 Ye Pilate yaku nikaitegasa niyo, “Ya bi Jew vene di kini ba?” \p Ma nikabai reyo, “Yo, ya bi mina niyo.” \p \v 4 Ma Pilate yaku Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene ma amiye tau rofu niyo, “Mina amiye rofu no yokoi baku rena de reida.” \p \v 5 Idu ina vene bi ago nigira resi niyadi, “Ina bi amiye tau Judea gaganiri oteimasi di uka moi odoro rido. Galilee ri siko ago nioteimai disi bi gua minari baeyo.” \s1 Iesu bi Herod rofu nifeideyadi \p \v 6 Pilate yaku mina ago neidegasa nikaitesi niyo, “Mina amiye bi Galilee amiye ba?” \v 7 Resi bi diba niyo ina bi Herod di vava gabireri, bi Herod rofu nifeideyo, kaere mina ariri iniye ka bi Jerusalem ri. \v 8 Herod yaku Iesu veyori, bi ada iniye reyo, adina ini sina neidesi meda torari ini ura bi vego. Ini uka mokenari bi rebe be rego ma vego. \v 9 Herod yaku ago tau gade dudu nikaitegasa nigamo, idu bi ago yokoi be nikabai de reyo. \v 10 Ma Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene ma ago gira oteimana vene yaku ina rofu gubuyo resi nitourage regamadi. \v 11 Ma Herod ini iya rededi venesa ninika nisi nikurugamadi. Resi bi kamini varuka burefe aku masi Pilate rofu dairi moi feideyadi. \v 12 Mina medari maka Herod ma Pilate dudusa uka yokoi maka niyadi. Sena bi ina remanu bi de auta regamadi. \s1 Iesu di umuyena ago \r (Mt 27.15–26; Mk 15.6–15; Jn 18.39—19.16) \p \v 13 Kamini Pilate yaku Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene ma ourefeidena vene ma amiye tau niegogo resi \v 14 ina vene rofu niyo, “Ya vene yaku mina amiye na rofu moi baesi nitourage renari niyadi bi amiye di uka moigamo. Yi nemokori nikaitega vaigasa reyaka. No yokoi de baku reyaka, gua ya vene yaku na nidedi kana. \v 15 Herod yaku ka no yokoi de baku reyo, dada dairi una rofu nifeideyo. Mina amiye bi no yokoi reyo dada muyeyaine. \v 16 Ye nigida ma buburu vai resi nifeidegedi.”\f + \fr 23.16 \ft Bura bedakai ka nanaka 17 nufa: \fv \ft 17\+fv* \fq Ferei ebu rena irakuna neineiri Pilate di vegu ina rofu bi dibura sanari amedo amiye yokoi moi feidego \ft (Mk 15.6 baku re).\f* \p \v 17 \f + \fr 23.17 \ft Bura bedakai ka nanaka 17 nufa: \fq Passover irakuna neineiri Pilate di vegu ina rofu bi dibura sanari amedo amiye yokoi moi feidego \ft (Mk 15.6 baku re).\f* \p \v 18 Idu ina tau vakoi imuna niyadi, “Mina amiye afei bo, idu Barabbas uni erufu!” \v 19 (Ina bi amiye fogori, amiye yokoi kaere bi taoni ruda rena yokoi moi vata risi amiye be umuyeyo ma dibura yavari aeyadi.) \p \v 20 Ye Pilate dudusa ago niyo. Ini ukari mokena moigamo bi Iesu erufugo, \v 21 idu imuna nigamadi, “Satauro ikoko re, satauro ikoko re!” \p \v 22 Ma uru regode kamini niyo, “Beika resi, ina bi beika vegu no be reyo? Vegu no dada muyeyaine di adina bi baku de reyaka! Mina dada buburu vai rena maka resi moi feidegida.” \p \v 23 Idu goroka tora dudu nitona tona reyadi, “Satauro ikoko re!” Ini ago yaku vava niyo. \v 24 Dada Pilate ini mokena bi mina vene di usa niyadi kana Iesu rofu rego. \v 25 Mina ruda resi amiye umuyeyo amiye, kaere bi dibura yavari aeyadi, bi kamini erufuyo, kaere bi usa nigamadi. Idu Iesu ina vene di vanari aeyo, ini mokeyadi kana reyaganedi. \s1 Iesu bi satauro ikoko reyadi \r (Mt 27.32–44; Mk 15.21–32; Jn 19.17–27) \p \v 26 Iya rededi vene Iesu afei bogasa Cyrene gagani amiye yokoi roka Simon, kaere bi taoni etofaro gutuna digamori, bi moi gira resi satauro ina fafau aeyadi ma uakaigasa Iesu usi boyo. \p \v 27 Amiye tora gade ina usi boyadi. Mina amiye tau fogori bi rema vene be iriyeduka resi ina dada isaka nigamadi. \v 28 Idu Iesu ina vene rofu kero resi niyo, “Jerusalem rema vene, na dada isaka ga nifa, idu ya kaya ma yi mida dada isaka nifa. \v 29 Adina bi, ini ari baegedi bi amiye yaku nigedi, ‘Mida de rema vene, ma natu rema vene, kaere bi susu de maro, bi buni tora gade regedi!’ \v 30 Mina ariri bi amiye yaku omuna rofu nigedi, ‘Una fafau yare!’ resi ika keika keika rofu bi, ‘Una moi sui rifa!’\x + \xo 23.30 \xt Hos 10.8; Rev 6.16\x* \v 31 Adina bi yabo veguri bi makai regedi vonisi, ye yabo abiye nigori, bi gokai?”\f + \fr 23.31 \ft O \fq Na bi yabo vegu kana, ye mina vegu na rofu ogau niyadi, idu ya yabo abiye kana ya rofu beika ogau niyadi?\f* \p \v 32 Amiye remanu, kaere bi vegu no reyadi vene, ka Iesu sa vakoi umuyegi afei boyadi. \v 33 Gagani roka “Ada girika” ri bae okisi satauro ikoko reyadi, vegu no reyadi amiye remanusa. Yokoi bi ini vana rama rofu ma yokoi bi ini vana enana rofu. \fig Satauro ikoko reyadi, vegu no reyadi amiye remanusa; yokoi bi ini vana rama rofu ma yokoi bi ini vana enana rofu.|src="DN00492B.tif" size="span" ref="23.33" \fig* \v 34 Ma Iesu yaku niyo, “Baba, ini vegu no koite maku; adina bi ina toto dada makai rededi.”\f + \fr 23.34 \fq Ma Iesu yaku niyo, “Baba, ini vegu no koite maku; adina bi ina toto dada makai rededi;” \ft bura bedakai mina ago nufa de.\f*\x + \xo 23.34 \xt Ps 22.18\x* \p Ma iya rededi vene laki isira dudu ini varuka ina yokoi yokoi moiyadi. \v 35 Amiye tau yaku are resi vegamadiri, bi Jew vene di ourefeidena vene bi Iesu ninika nigasa nigamadi: “Amiye be bi moi vegu riyo; ina bi Keriso, kaere Sei yaku abidi reyo amiye vonisi, bi iniye moi vegu riyaine!”\x + \xo 23.35 \xt Ps 22.7\x* \p \v 36 Ma iya rededi vene ka nifafana resi baesi waini ru mina magasa\x + \xo 23.36 \xt Ps 69.21\x* \v 37 nigamadi, “Ya bi Jew vene di kini vonisi, bi ya kaya moi vegu ri!” \p \v 38 Ini satauro yabo odorori ka bi yomakai\f + \fr 23.38 \ft Bura bedakai ka \fq Greek, Latin ma Hebrew agori \ft nufa.\f* bura reyadi: “Mina bi Jew vene di kini.” \p \v 39 Ma vegu no reyo amiye yokoi satauro ikoko reyadi mina yaku Iesu nifafana regasa niyo, “Ya bi Keriso ba? Ya kaya moi vegu risi una ka una moi vegu ri!” \p \v 40 Idu yokoi ere yaku emagasa niyo, “Ya bi Sei rofu ori reisa ba ide? Ini adina yi kaunava bi ini kaunava kana. \v 41 Una beika moisifa bi uni vegu reyafa kana; rama moisifa mini. Idu yomina amiye bi vegu no yokoi rena de.” \v 42 Resi niyo, “Iesu\f + \fr 23.42 \fq Iesu; \ft bura bedakai \fq Varika amiye \ft nufa.\f* o, yi ourefeidena amena sana moigiyari, bi na na moke!” \p \v 43 Ma Iesu yaku ina rofu niyo, “Gua ya nitore reida mini, mina medari ya bi nasa ada rena sanari amegiya.” \s1 Iesu di muyena \r (Mt 27.45–56; Mk 15.33–41; Jn 19.28–30) \p \v 44 Meda nemoko tobo niyori, bi gagani tora noibanu bi mukuna yaku fono reyo boyo meda nemoko regodenu koina niyo mamo,\x + \xo 23.44 \xt Ex 26.31–33\x* \v 45 ye mukuna yaku meda bou riyo ma Sei nivakena yava ideri biri rina varuka doba bi odoro gutuna utama uesi rei neyo. \v 46 Ma goroka tora dudu raka nigasa niyo, “Baba, yi vanari nai vima fereida!” Mina nisi asa youfeideyo.\x + \xo 23.46 \xt Ps 31.5\x* \p \v 47 Ma iya rededi vene di ourefeidena amiye tora yaku beika vata niyo mina vegasa Sei di roka moi odoro rigasa niyo, “Rama iniye ina bi vegu no nufa de amiye!” \p \v 48 Amiye tau gade iniye mina vata nigamo vegi egogo reyadi. Beika vata niyo mina vegasa iriyeduka tora gade resi ini rautu rofu dairiyadi. \v 49 Ma Iesu di asiyaka tau gade ma rema bedakai, kaere Galilee gutuna usi baegamadi, bi gaima gutuna are resi mina vegu vegamadi.\x + \xo 23.49 \xt Lk 8.2–3\x* \s1 Iesu bi guri aeyadi \r (Mt 27.57–61; Mk 15.42–47; Jn 19.38–42) \p \v 50 Kamini kanisoro amiye yokoi ini roka bi Joseph, bi buni ma mokena rorobo amiye. \v 51 Ina bi Arimathea, Judea gagani di taoni yokoi amiye, idu kanisoro vene yaku egogo resi ini sina ago ma reremama regamadiri, bi de dui reyo. Kamini ina ka Sei di ourefeidena amena sana baego mina tua regamo. \v 52 Pilate rofu bosi Iesu di roaita moigi usa niyo. \v 53 Resi bi ini roaita moi soka resi varuka buni dudu kumu risi kono guri fore ideri goeyadi bi ini roaita mina ideri aeyo. Mina kono guri bi ruaka; muyena roaita yokoi mina ideri aena kode. \v 54 Mina bi Sabati dogo rena di meda, adina Sabati meda bi kaira niyo. \p \v 55 Ma Iesu sa vakoi Galilee gutuna baeyadi rema vene bi Joseph usi bosi ini roaita gokai kono guri ideri aeyo mina veyadi. \v 56 Resi bi sisika buni be dogo regika rauturi dairiyadi.\x + \xo 23.56 \xt Ex 20.10; Deut 5.14\x* \p Sabati medari, bi taru taru reyadi, adina bi ago gira yaku bi makai niyo dada. \c 24 \s1 Iesu bi dadi rae reyo \r (Mt 28.1–10; Mk 16.1–8; Jn 20.1–10) \p \v 1 Idu ari uveyori uriyaku gorogoro iniye, fura di ourena medari, rema vene dadisi guri sanari sisika buni muramura sena dogo reyadi mina moi boyadi. \v 2 Resi veyadi bi mina guri di ida venari fore bi sena moi kurevai rei etagae riyadi. \v 3 Idu dui regasa Iesu Varika amiye di roaita baku de reyadi. \v 4 Mina ini mokena moi forovai reyori, bi amiye remanu ina atafu are reyadi, kaere ini varuka bi kama kama iniye. \v 5 Ma ori resi ini seira kono rofu agu riyadiri, bi mina amiye remanu yaku nikabai reyadi, “Beika resi vegu amedo amiye bi muyena vene di fogori maina rededi? \v 6 Ina bi minari de amedo; bi dadi rae reyo. Galilee ri amegasa beika sina ya nigamo bi mokededi ba ide?\x + \xo 24.6 \xt Mt 16.21; 17.22–23; 20.18–19; Mk 8.31; 9.31; 10.33–34; Lk 9.22; 18.31–33\x* \fig Ina bi minari de amedo; bi dadi rae reyo.|src="43_Luke23.53-24.2_RollingStoneTomb.tif" size="span" ref="24.6" \fig* \v 7 Yomakai niyo, ‘Amiye di mida bi vegu no rededi vene di vanari aesi satauro ikoko regedi, idu meda regodenu koina nigori bi dadi rae rego.’” \p \v 8 Ini ago kamini mokesi \v 9 guri sanari gutuna dairisi bi beika tau vata niyadi mina amiye 11 ma ini usi dina vene be rofu nioteimaradi. \v 10 Mina rema bi Mary Magdalene, Joanna ma Mary, kaere bi James di nono; ma rema be ina venesa yaku mina vegu nifeidena vene rofu niyadi. \v 11 Idu mokeyadi mina rema di sina bi ago tavoi niyadi, ye mokena vari gira de aeyadi dada. \v 12 Idu Peter bi dadisi raga bosi guri sana ideri agu risi dui regasa varuka buni maka veyo. Kamini beika vata niyo mina tururu regasa ini yavari dairiyo.\f + \fr 24.12 \ft Bura bedakai bi nanaka 12 nufa de.\f* \s1 Emmaus rautu rofu nana rena \r (Mk 16.12–13) \p \v 13 Mina medari, Iesu di usi dina amiye remanu bi rautu roka Emmaus ri bogamadi, Jerusalem gutuna ini maike bi 11 kilometre\f + \fr 24.13 \fk 11 kilometre: \ft Greek agori mina bi \fq 60 stadia.\f* kana. \v 14 Ina remanu bi mina beika tau vata niyo mina nidodi regamadi. \v 15 Mina sina nigasa nidodi regamadiri, bi Iesu iniye bi ina vene atafu nisi kamini vakoi bogamadi. \v 16 Vegamadi mini, idu de vei mama regamadi ina bi Iesu. \v 17 Kamini niyo, “Ya vene bi beika sina nigasa didedi?” \p Kamini ini ne uruma bi iriyeduka dudu are reyadi. \v 18 Ina remanuri, bi yokoi di roka bi Cleopas, ina yaku kamini nikabai resi niyo, “Ya bi Jerusalem ri odi okiyo amiye baeko, dada ya toto mina meda be koina niyori beika vata niyadi bi?” \p \v 19 Kamini bi ina vene rofu niyo, “Beika vata niyo?” \p Ma ina rofu niyadi, “Iesu Nazareth amiye rofu nisifa, kaere bi Sei di ago nido amiye. Ina bi ini ago ma ini reremama bi yeiva iniye Sei ma amiye di nemokori. \v 20 Ma uni Sei ma amiye utari naivo vene di varika vene ma uni ourefeidena vene yaku gokai iniye ini vanari moisi muyena ida risi satauro ikoko reyadi. \v 21 Idu uni uka mokena regamafa bi ina bi Israel vene erufugo amiye! Mina beika vata niyo bi meda regodenu koina niyo mini. \v 22 Idu gua uni rema vene be yaku una moi tururu reyadi. Uriyaku gorogoro guri sanari bosi \v 23 bi ini roaita de baku resi dairi desi niyadi bi yaduka kana naivo naivo vima ka veyadi. Mina naivo naivo vima yaku nioteimaradi bi vegu niyo. \v 24 Be vene unasa bi kamini dadi guri sanari bogasa bi rema vene yaku niyadi kana makai baku reyadi, idu Iesu bi de veyadi.” \p \v 25 Kamini Iesu yaku ina vene rofu niyo, “Ya vene bi ada de iniye; yi mokena bi mukuna tora. Sei di ago nidedi vene di ago tau bi mokena vari gira de aededi! \v 26 Ba rorobo ide, Keriso bi mina kana esika moisi ini vabara moigo?” \v 27 Kamini Moses gutuna Sei di ago niyadi vene tau rofu ago buni tau gaderi ina dada bura reyadi sina di rama mina ni-itara reyo. \p \v 28 Kamini bogasa rautu ekaira reyadi, idu Iesu bi ebu rei digo kana dudu nana reyo. \v 29 Idu guyaguya nisi niyadi, “Unasa amevo; uriyenau kamini niyo, ma doba de urusa nigo.” Dada ina venesa amegi dui rei boyo. \v 30 Ina regodenu iruku irigi ameinu reyadiri, bi Iesu yaku beredi moisi buni tora gade masi bi okusi ina remanu maro. \v 31 Minari mamo ini nemoko areyadi, bi vei mama reyadi ina bi kaere, ma ini neri roro nisi diyo. \v 32 Iniye iniye rofu niyadi, “Uni uka ita kana vaido, idau baegamafa, ago nigasa Sei di ago di adina mina ni-itara regamori.” \p \v 33 Minari maka dadisi Jerusalem ri dairiyadi. Iesu ini usi dina amiye 11 ma amiye be inasa bi minari egogo resi amededi baku reyadi. \v 34 Ka niyadi, “Rama Varika amiye bi dadi rae resi Simon rofu ogau niyo!” \p \v 35 Ina remanu yaku idau beika vata nigi kora reyo ma gokai vei mama reyadi beredi okuyori ni-itara reyadi. \s1 Iesu yaku ini usi dina vene rofu ogau niyo \r (Mt 28.16–20; Mk 16.14–18; Jn 20.19–23; Acts 1.6–8) \p \v 36 Mina vegu fafau nigamadiri, bi Iesu iniye ini utari are resi niyo, “Uka amuta bi yasa ameyaine.”\f + \fr 24.36 \fq resi niyo, “Uka amuta bi yasa ameyaine;” \ft bura bedakai mina ago nufa de.\f* \p \v 37 Idu ina vene bi ori yaku no iniye iniye nisi ini mokenari bi muyena vima yokoi vegamadi. \v 38 Idu Iesu yaku niyo, “Beika resi yi mokena forovai redo ma yi uka deda nikaitena mina baededi? \v 39 Nai yuka vana vefa, mina bi na mini; na avaka moisi vefa. Adina vima bi musa ma nena koina ma na vededi na bi nai musa ma nena nufa.” \p \v 40 Mina ni vau resi bi ini vana ma yuka oteimaro.\f + \fr 24.40 \ft Bura bedakai bi nanaka 40 nufa de.\f* \v 41 Idu tururu reyadi ma ada yaku no iniye niyadi, ye bi ofa ba rama mokena moi forovai reyadi, dada Iesu yaku niyo, “Iruku keika be amedo ba ide?” \v 42 Oyena kiro reyadi di tu yokoi\f + \fr 24.42 \ft Bura bedakai ka \fq ma kaoro di ona \ft nufa.\f* maradi \v 43 ma ini nemokori moisi iriyo. \p \v 44 Resi niyo, “Mina bi nai ago yasa amegasa nigamaka: na dada beika tau bura reyadi Moses di ago girari, Sei di ago niyadi vene di burari ma Psalms bukari. Mina tau bi baesi rama aeyaine.” \p \v 45 Dada Sei di agori beika bura reyadi vei mama reyaganedi ini mokena moi vabara risi \v 46 niyo, “Yomakai bura reyo: Keriso bi mina kana esika moigo ma meda regodenu koina nigori, bi muyena sanari dadi rae rego. \v 47 Dada Keriso di roka dudu vegu no feresi moi etagae rina ma vegu no koite makuna di ago ouresi Jerusalem gutuna gagani gagani vene tauri disi nirausi rei diga boga reyagane. \v 48 Ya vene yaku mina vegu tau bi yi nemokori veyadi mina oteimagedi. Mina dada ya vene yaku nirausi regedi. \v 49 Dada, nai Baba ya magi nitore reyo, bi na mina ya vene fafau nifeidei degida. Kamini ya bi\f + \fr 24.49 \ft Bura bedakai ka \fq Jerusalem \ft nufa.\f* taoni ideri tua regedi bogo mina vava yaku ya fafau nivai rego mamo.”\x + \xo 24.49 \xt Acts 1.4\x* \s1 Iesu bi omari afei boyo \r (Mk 16.19–20; Acts 1.9–11) \p \v 50 Kamini Iesu yaku ina vene taoni gutuna afei boyo Bethany atafu, ini vana moi odoro resi ni buni tora gade maro. \v 51 Mina buni tora gade magamori, bi ina vene rofu etagae riyo ma oma odoro afei boyo.\f + \fr 24.51 \fq ma oma odoro afei boyo; \ft bura bedakai mina ago nufa de.\f* \v 52 Ina vene yaku nivakesi ada tora iniye dudu Jerusalem rofu dairiyadi. \v 53 Kamini Sei nivakena yavari ari neinei Sei rofu buni tora gade magamadi.\f + \fr 24.53 \ft Bura bedakai ka \fq Rama \ft nufa.\f*