\id GAL - Kobon NT [kpw] -Papua New Guinea 2005 (web version -2013 bd) \h Galesia \toc1 Pol Galesia nɨbi bɨ kalɨp köp kalɨ kƚiñ rɨka \toc2 Galesia \toc3 Gal \mt1 Galesia \mt2 Pol Galesia nɨbi bɨ kalɨp köp kalɨ kƚiñ rɨka \c 1 \p \v 1 Yad Pol, bɨ Jisas manö ud arep ap mɨdpin. Pen wög gɨpin anɨbu, nɨbi bɨ rɨmnap haglö aka gasɨ yad ke nɨŋem gagpin; Jisas Krais abe, Nap nɨp gö uraka u abe, kale apil mɨhau nöp haglö gɨpin. \p \v 2 Hon añ mam Krais pɨg mɨdpun gai i, kalöp añ mam Krais lau adö Galesia Propins mɨdpim gau, “Kale mɨdpim?” a gabun. \p \v 3 Bap God abe, Bɨ Kub hon Jisas Krais abe, kalöp mög nɨŋmil abad mɨdlö mɨd aij gɨmim. \v 4 Hon nan si nan naij göl gɨ mɨdaino pen Bɨ Kub hon Jisas Krais, Bap hon God haga manö u udöm, nan si nan naij gɨpun gau prɨ u ƚɨk gɨ yunam, a göm, hanɨp nan a göm ilön udöm uma. Uma u, nɨbi bɨ nan si nan naij gɨmɨdal aŋ gau mɨdaino, hanɨp ud kamɨŋ yunɨg uma. \x * \xo 1:4 \xt Gal 2:20\x* \v 5 Anɨb u, God Bap hon hib nɨpe u pör pör nöp hagno adö arnɨm. Anɨb unbö rö aij. \s1 Jisas hanɨp nan a göm uma manö aij anɨbu nöp nɨŋ udun \p \v 6 Yad gasɨ iru yabɨƚ nɨŋbin. God kalöp mög nɨŋöm, Jisas nɨp hagö, kalöp a göm uma u pen yɨŋɨd nöp God nɨp arö gɨmim, manö aij nɨpe u arö gɨmim, manö hain nɨbö ke daubal rɨmnap, manö i manö aij, a gɨmim, nɨŋ udnɨg gabim. \v 7 Manö anɨbu, Krais manö aij u wasö; yɨharɨŋ nɨbi bɨ rɨmnap apöm, manö piral ke nɨbö rɨmnap kalöp haglö, kale dui gɨmim, “Manö anɨbu nɨŋun aka?” gɨmim gasɨ u nɨŋabim. \x * \xo 1:7 \xt Ap 15:1,24\x* \v 8 Krais manö aij kalöp nöd hag ñɨno u, manö nɨŋö yabɨƚ u hag ñɨno. Pen hon ke aka ejol kumi kabö adö laŋ nɨbö ap apöm, manö ke nɨbö manö piral rɨmnap kalöp hag ñɨnab u, God bɨ anɨbu hagö mab ke pör inab u aram pör pör nöp au mɨdnab u aij. \x * \xo 1:8 \xt 1Ko 16:22\x* \v 9 Manö anɨbu kalöp kauyaŋ hagabin. Bɨ ap apöm, manö aij nöd nɨŋ udpe u ba gau löm, manö ke nɨbö manö piral rɨmnap kalöp hag ñɨnab u, God bɨ anɨbu hagö mab ke pör inab u aram pör pör nöp au mɨdnab u aij. \p \v 10 Manö hagabin anɨbi, nɨbi bɨ gau hib yad u haglö adö araŋ, a gem, hagagabin. God yɨp nɨŋöm ñɨñɨ lɨnɨm a gem hagabin. Yad nɨbi bɨ gau kalɨp wañ wañ göl gɨ hagagabin. Ai gɨnɨg: yad anɨg gem wañ wañ göl gɨ hagbnep u, Krais wög gɨ ñeb bɨ nɨpe ap mɨdagbnep. \x * \xo 1:10 \xt 1De 2:4\x* \s1 God nöp hagö Pol wög nɨpe gɨmɨdöp \p \v 11 Añ mam bɨ. Yad kalöp nɨŋö hagabin. Manö aij kalöp nöd hag ñɨnö u, nɨbi bɨ manö hagpal rö wasö. \x * \xo 1:11 \xt Mad 16:17\x* \v 12 Manö anɨbu, bɨ ap hagö nɨŋagnö; manö anɨbu bɨ ap yɨp hag ñö udagnö. Jisas Krais nɨpe ke nöp yɨp waiö hag ñö nɨŋnö. \p \v 13 Pen nöd yad Juda nɨbi bɨ gasɨ nɨŋmɨdal rö gasɨ nɨŋmɨdin u, kale nɨŋbim. God nɨbi bɨ nɨpe gau böŋ nöp umlaŋ, a gem, kalɨp gɨ naij yabɨƚ gɨmɨdin. \x * \xo 1:13 \xt Ap 8:3\x* \v 14 Bac bɨ manö u nɨŋ udem, kƚö yabɨƚ gɨmɨdin; bɨ Juda yad aip adɨp adɨp kub gɨno gau, kale gɨmɨdal rö wasö, yad añɨ Juda lo manö nɨŋ aij yabɨƚ gem, bac bɨ hagmɨdal rö kƚö gem gɨmɨdin. \x * \xo 1:14 \xt Ap 22:3\x* \p \v 15 Pen ami yɨp yag dauaga ñɨn u, God yɨp mög nɨŋöm ud wög gɨ ñeb bɨ nɨpe ap hag la. Hainö kub gɨnö, God nɨpe ke aij ga ñɨn u nöp, \x * \xo 1:15 \xt Ais 49:1; Gal 2:7\x* \v 16 Ñɨ yad Jisas Pol nɨp yamnö, nɨŋ aij göm, Juda nɨbi bɨ wasö gau kalɨp manö aij yad u hag ñɨ aij gɨnab, a göm, Ñɨ nɨpe yɨp yamö, nɨŋ aij gɨnö. Anɨg gö, Jisas manö u aigege rö mɨdöp, a gem, nɨbi bɨ rɨmnap hag nɨŋagnö. \v 17 Pen Jisas nöd hag lö manö aij ud arep bɨ nɨpe mɨdeila gau kalɨp nɨŋnam, a gem, Jerusalem aragnö. Yɨharɨŋ ram mɨnöŋ mɨlö kub Arebia am mɨdem, ado gɨ apem, daun kub Damaskas mɨdmɨdin. \v 18 Mɨ mɨhau nɨgaŋ inö, Pida Jerusalem mɨdeia u nɨŋnɨg amem, nɨpe aip ñɨn iru mɨdagainö; yɨharɨŋ ñɨn unbö ajɨp böŋ daŋ mɨdainö. \x * \xo 1:18 \xt Ap 9:26\x* \v 19 Pen yad bɨ Jisas manö ud arep rɨmnap halö nɨŋagnö; Pida aip Jisas nɨmam Jems aip kalɨp nöp nɨŋnö. \v 20 Manö kalɨ kƚiñ rɨkabin anɨbi, God nɨŋ mɨdöp u, kalöp nɨŋö yabɨƚ hagabin. \p \v 21 Pen yad hainö Siria Propins amem, Silisia Propins amem, gɨnö. \x * \xo 1:21 \xt Ap 9:30\x* \v 22 Nöd ñɨn anɨbu, nɨbi bɨ Krais lau adö Judia ram mɨnöŋ pro ke ke mɨdeila gau amgö magö kale u yɨp nɨŋagla u \v 23 pen nɨbi bɨ rɨmnap manö yad u yag damöm hagla, “Bɨ Jisas manö aij nɨpe u hag juöm, hanɨp gɨ naij göm gɨmɨdöp bɨ u, mɨñi Jisas manö aij u nɨbi bɨ gau kalɨp hag ñɨ ajab,” a gɨlö \v 24 nɨŋöm God hib nɨpe u haglö adö armɨdöp. \c 2 \s1 Pol Krais manö aij ud arep bɨ rɨmnap aip magum göm, manö hag jɨm ñɨla \p \v 1 Pen mɨd damem, mɨ in unbö sɨduŋ böŋ daŋ lugö, mam Banabas hol bɨ mɨhau, Daidas nɨp uɫ gɨ Jerusalem arno. \x * \xo 2:1 \xt Ap 15:2\x* \v 2 God yɨp waiö hagö Jerusalem arno. Amun, nɨbi bɨ Jisas nɨp nɨŋ udla bɨ kub rö mɨdmɨdal gau aip am mɨgan ap bɨs gun, kale nɨhön rö hagöl, a gem, Juda nɨbi bɨ wasö gau kalɨp manö aij nɨhön rö hagmɨdin manö anɨbu kalɨp hag yamnö. Wög nöd gɨnö u abe wög hainö gɨnam u abe lug pakagnɨm a gem, manö anɨbu kalɨp hag aij gɨnö. \p \v 3 Bɨ yad Daidas nɨpe Grik nɨbö u pen nɨp hañ rɨb gɨ dö gɨnab a göm hagagla. \v 4 Pen bɨ rɨmnap pir alöm, Krais Jisas bɨ nɨpe rö löm, agamɨj apöm hon aip uɫ gɨ mɨdeila. Pen hon Krais Jisas nɨp cɨg mɨdun, Juda lo manö ke ke adö u gagun, mɨd aij gɨmɨdun rö, kale nɨŋlö, hibur kale naij ga. Juda lo manö ke ke adö u gɨlaŋ, a göm, apöm manö piral anɨbu hagla. \x * \xo 2:4 \xt Gal 1:7; 5:1,13\x* \v 5 Pen Krais manö aij u manö nɨŋö nöp mɨdnɨm, nɨŋöm kale manö nɨŋö anɨbu nöp nɨŋ udmim, a gun, manö piral hagla anɨbu udagno. \p \v 6 Pen nɨbi bɨ Jisas nɨp nɨŋ udla bɨ kub rö mɨdmɨdal gau kale yɨp manö rɨmnap hagagla. Bɨ kub rö hagabin pen kale bɨ kub aka bɨ pro u yɨp nan yɨharɨŋ rö löp. God nɨpe bɨ kub ud aij gɨnam bɨ pro ud aij gagnam a göm gasɨ anɨbu rö nɨŋagöp. \v 7 Pen kale nɨŋla, God nɨpe Pida abe yɨp abe manö aij nɨpe hag ñɨ ajep wög anɨbu hag la. God Pida nɨp hag lö, hañ rɨb gɨ dö gɨpal nɨbi bɨ gau kalɨp hag ñɨ ajmɨdöp rö u, yɨp u rö nöp hag lö, hañ rɨb gɨ dö gagpal nɨbi bɨ gau kalɨp hag ñɨ ajmɨdin. \x * \xo 2:7 \xt Ap 22:21\x* \v 8 Anɨb u nɨŋöm me hagla, “God Pida nɨp kƚö nɨpe ñöm abad mɨdö nɨŋöl gɨ, nɨpe am hañ rɨb gɨ dö gɨpal nɨbi bɨ gau kalɨp Krais manö aij ud arep bɨ mɨdöp rö, Pol nɨp u rö nöp kƚö nɨpe ñöm abad mɨdö nɨŋöl gɨ, nɨpe am hañ rɨb gɨ dö gagpal nɨbi bɨ gau kalɨp Krais manö aij ud arep bɨ mɨdöp,” a gɨla. \v 9 Jems, Pida, Jon kalɨp bɨ kub a gɨpal bɨ gau, God yɨp wög anɨbu ña nɨŋla u me, wög hon adö añɨ gɨpun, a göm, Banabas halɨp bɨ mɨhau ñɨmagö pakla. Anɨg göl hon manö hag adö añɨ lɨno nɨŋöm kale hagla, “Banabas Pol bɨ mɨhau ammil Juda nɨbi bɨ wasö gau kalɨp Krais manö aij u hag ñɨmil, hon am hañ rɨb gɨ dö gɨpal nɨbi bɨ gau kalɨp Krais manö aij u hag ñun,” a gɨla. \v 10 Pen kale manö añɨ ap hagöm hagla, “Ammil ram mɨnöŋ anɨb gau ajmil, nɨbi bɨ Jisas nɨp nɨŋ udpal gau kalɨp hagaimil, nɨbi bɨ mög gep rö Jerusalem i mɨdpal gau kalɨp hauƚ gagöl; kalɨp mani rɨmnap yuöl,” a gɨla. Manö hagla anɨbu, yɨp aij ga adö u nöp hagla. \x * \xo 2:10 \xt Ap 11:29-30\x* \s1 Pol Pida nɨp hag ga \p \v 11 Pen hainö Pida daun kub Adiok apöm, adö unbö ke gö, gɨ aij gagöp, a gem, nɨp waiö hag gɨnö. \v 12 Nɨhön gɨnɨg: nɨpe nöd Juda nɨbi bɨ wasö aŋ gau mɨdöm, nɨbi bɨ Jisas nɨp nɨŋ udla gau aip nan jɨm ñöl ñɨŋmɨdöp. Pen hainö Jems bɨ nɨpe rɨmnap Jerusalem nɨbö aula. Jems bɨ gau yɨp hagnaböl, “Bɨ hañ rɨb gɨ dö gagpal gau aip nɨhön gɨnɨg nan ñɨŋabön,” a gɨnaböl, a göm, pɨñɨŋ göm, hainö Juda nɨbi bɨ wasö gau aip nan ñɨŋaga. \x * \xo 2:12 \xt Ap 11:3\x* \v 13 Anɨg gö, Juda nɨbi bɨ nöd ju am ram mɨnöŋ anɨb gau mɨdeila gau, piral ga anɨbu nɨŋöm, u rö nöp gɨla. Pen mam Banabas u rö nöp nɨŋöm, kale gɨla adö anɨbu hain ga. \p \v 14 Pen Jisas manö aij u anɨg arö geila u nɨŋem, nɨbi bɨ gau magöŋhalö nɨŋmɨdlö nɨŋöl gɨ, yad Pida nɨp hagnö, “Ne bɨ Juda nɨbö u pen Juda nɨbi bɨ wasö gau rö mɨdmɨdan. Pen mɨñi nɨhön gɨnɨg ke asɨk lɨmön, Juda nɨbi bɨ wasö gau kalɨp, hon Juda nɨbi bɨ gɨpun gɨpun rö gɨmim, a gɨmön, hagabön?” ö gɨnö. \p \v 15 Ami bapi hanɨp yag daula u, Juda nɨbi bɨ yag daula. Hanɨp Juda nɨbi bɨ wasö gau rö yag dauagla. \v 16 Pen hon Juda nɨbi bɨ nɨŋbun, nɨbi bɨ lo manö adö u gɨlö arö, God nɨŋöm, nɨbi bɨ kamɨŋ aij yad a göm hagagnab. Nɨbi bɨ gau Jisas Krais hanɨp a göm uma, a göm, nɨp nɨŋ udpal nɨbi bɨ gau nöp me, God nɨŋöm, nɨbi bɨ kamɨŋ aij yad, a gɨnab. Hon u rö nöp lo manö adö u gɨno arö, God nɨŋö nɨbi bɨ kamɨŋ aij nɨpe mɨdagpun. Krais Jisas hanɨp a göm uma, a gun, nɨp nɨŋ udno nɨŋöl gɨ, God nɨŋö nɨbi bɨ kamɨŋ aij nɨpe gau mɨdpun. \x * \xo 2:16 \xt Ap 15:10-11; Ro 3:20-28; Gal 3:11\x* \p \v 17 Gasɨ hon nɨŋbun u, Krais manö aij u nɨŋ udno, Krais hanɨp ud nɨpe ke aip ud jɨm ñɨ lɨnab u me, God nɨpe hanɨp nɨbi bɨ kamɨŋ aij yad a gɨnab. Pen Krais manö aij u nɨŋun, hon nɨbi bɨ magöŋhalö nan si nan naij gɨpun u waiö nɨŋbun. Hon Juda nɨbi bɨ nɨŋbun, Juda nɨbi bɨ wasö gau nɨbi bɨ nan si nan naij gep mɨdpal rö, hon ke u rö nöp mɨdpun. Anɨg göp u, nɨbi bɨ rɨmnap hagnaböl, Krais nan si nan naij gep nagɨ u gɨ pɨdöŋ lɨnab a gɨnaböl. Pen wasö yabɨƚ. \v 18 Hon uri nɨŋbun, Juda lo manö ke ke hagöp rö gɨno, God wö ralöm hanɨp nɨbi bɨ kamɨŋ aij nɨpe mɨdpim a gagnab. Hon uri nɨŋbun manö anɨbu manö pir alep. Pen yad manö piral manö nöd nɨbö anɨbu kauyaŋ nɨbi bɨ gau manö nɨŋö rö hag ñɨnabin u, yad nan si nan naij gɨnabin. \v 19 Lo manö yɨp al pak la nɨŋöm uri yad wip he rö mɨdem lo manö u nɨŋagpin. Pen uri yad God nɨp aij gɨnɨm adö u nöp gɨnam. Krais mab ba laŋ al pak lɨla u, yɨp Krais aip al pak lɨlö umnö. \v 20 God Ñɨ nɨpe yɨp mög nɨŋöm uma u, yad nɨp cɨg gem me, nɨpe uma u, yad aip umlo. Anɨb u, nɨp cɨg gem, nöd mɨdmɨdin rö mɨdagpin. Krais yad aŋ daŋ kamɨŋ mɨdöp. Mɨñi kamɨŋ yabɨƚ mɨdem, nɨp gasɨ nɨŋöl gɨ, yɨp gasɨ ñöb adö u nöp gɨpin. \x * \xo 2:20 \xt Gal 1:4\x* \v 21 God nɨpe nɨbi bɨ gau kalɨp mög nɨŋöm rau adog uda manö aij u hag juagnabin. Nɨbi bɨ gau lo manö ke ke adö u gɨlö arö, God nɨŋöm, nɨbi bɨ kamɨŋ aij yad, a gɨböp u, Krais hanɨp uma u yɨharɨŋ umböp. \c 3 \s1 Nan kƚiñ aij gɨmɨdal rö wasö; Jisas nɨp cɨg gun me, God aip jɨm ñöl mɨdeinabun \p \v 1 Galesia nɨbi bɨ, kale gasɨ aij mɨdagöp. Bɨ an gö kalöp hauƚ halö löp. Hon Jisas Krais nɨp mab ba laŋ al rɨbɨk lɨla manö aij u hag ñɨ aij gɨno nɨŋbe. \v 2 Pen yad kalöp manö añɨ ap hag nɨŋabin. Kale nöd nɨhön nɨhön gaibe, God nɨpe Ana nɨpe u kalöp ñaŋ Kale lo manö hagöp rö gɨpe, God nɨpe Ana nɨpe u kalöp yua aka kale manö aij hag ñɨno u nɨŋ udpe, God nɨpe Ana nɨpe u kalöp yuaŋ \v 3 God Ana u nɨp udmim me, nɨbi bɨ kamɨŋ aij nɨpe mɨdpim u pen mɨñi hauƚ alö, kƚö hon ke gun, mɨd aij gɨnabun, a gɨmim, nɨŋbim aka? \v 4 Nöd Krais nɨp nɨŋ udpe, kalöp gɨ naij yabɨƚ gɨla ñɨn u, nɨp arö gagpe. Pen mɨñi nɨhön gɨnɨg, lo manö ap haglö, manö kale anɨbu udmim, Krais nɨp arö gɨnɨg gabim? \v 5 Yɨp hagpe nɨŋɨn. Kale lo manö hagöp rö gɨpe, God nɨpe Ana nɨpe u kalöp yuöm nan gagep rö aŋ kale gau göp aka kale Krais manö aij nɨŋmim nɨŋ udpe, God nɨpe Ana nɨpe u kalöp ñöm nan gagep rö aŋ kale gau göp? \p \v 6 Pen Ebraham nɨp gasɨ nɨŋmim. God Manö u kalɨ kƚiñ rɨköm hagla, “Ebraham God manö haga u nɨŋ uda nɨŋöm God nɨp, bɨ kamɨŋ aij yad, a ga,” a gɨla. \x * \xo 3:6 \xt Jen 12:3; Ro 4:3,16\x* \p \v 7 Anɨb u, nɨŋim. Nɨbi bɨ God Manö hagöp u nɨŋöm, “Nɨŋö hagöp,” a göm nɨŋ udpal gau, Ebraham rɨdɨk nɨpe mɨdpal. \v 8 God Manö hadame gau haga, Juda nɨbi bɨ wasö gau, God manö hagöp u nɨŋ udlö, God kalɨp nɨbi bɨ kamɨŋ aij yad a gɨnab, a ga. Adö anɨbu nöp, God Manö hadame nöp Krais manö aij u Ebraham nɨp haga, “Ne mɨdpan u me, God nɨpe nɨbi bɨ gau magöŋhalö nan aij ñɨnab,” a ga. \v 9 Ebraham God manö haga u nɨŋ udö, God nɨp ud aij ga rö, nɨbi bɨ God Manö hagöp u nɨŋöm, nɨŋö hagöp a göm nɨŋ udpal gau, kalɨp u rö nöp ud aij gɨnab. \p \v 10 Pen nɨbi bɨ lo manö adö u nöp nɨŋun gɨno, God hanɨp udnab, a gɨpal nɨbi bɨ gau, ilön kub yabɨƚ udnaböl. Nɨhön gɨnɨg: God Manö u kalɨ kƚiñ rɨköm hagla, “Nɨbi bɨ an, God lo manö kalɨ kƚiñ rɨkla rɨkla rö magöŋhalö hain gagnab u, ilön kub udnab,” a gɨla. \x * \xo 3:10 \xt Dud 27:26\x* \p \v 11 Pen manö ap God Manö kalɨ kƚiñ rɨköm hagla, “Nɨbi bɨ yɨp nɨŋ udpal gau nöp me, nɨbi bɨ kamɨŋ aij yad mɨdöm, kamɨŋ mɨdeinaböl,” a gɨla. Anɨb u nɨŋbun, nɨbi bɨ lo manö adö u nöp nɨŋöm gɨlö arnab gau, God nɨbi bɨ kamɨŋ aij yad, a göm, kalɨp udagnab. \x * \xo 3:11 \xt Gal 2:16\x* \v 12 Pen lo manö hagöp rö gep u ke, Krais manö aij u nɨŋ udep u ke. Nɨbi bɨ lo manö hagöp rö kƚö hon ke gɨnabun a gɨnaböl u, dui gɨnaböl. God Manö kalɨ kƚiñ rɨköm hagla, “Bɨ lo manö ke ke magöŋhalö hain gɨnab bɨ anɨbu me kamɨŋ arnab,” a gɨla. \v 13 Hon God lo manö adö u gɨ wasö nɨŋun, ilön kub udnɨg gɨno u pen Krais ilön kub anɨbu udöm hanɨp rau adog uda. God Manö kalɨ kƚiñ rɨköm hagla, “Mab ba laŋ al pak lɨlö umnaböl bɨ gau, God nɨpe ke pen ñö, ilön udnaböl,” a gɨla. \x * \xo 3:13 \xt Ro 8:3; Dud 21:23\x* \v 14 Pen Krais hanɨp rau adog uda u, God Ebraham nɨp manö aij haga u, Krais Jisas gö Juda nɨbi bɨ wasö gau nan aij anɨbu udöl a göm, anɨg ga. Juda nɨbi bɨ wasö gau manö aij anɨbu nɨŋ udlö, God nɨpe Ana nɨpe hanɨp Krais nɨbi bɨ nɨpe ñɨnɨg ga. \s1 Lo manö u ke; God gɨnabin a göm hag la manö u ke \p \v 15 Añ mam bɨ. Yad kalöp manö ap hagnam. Bɨ rɨmnap manö hag adö añɨ löm, hagnaböl rö nöp gɨnaböl. Bɨ ap apöm manö rɨb rɨköm haƚöwaƚö gagnab. \v 16 God nɨpe Ebraham aip ñɨ nɨpe aip manö nɨŋö hag lep hagöm haga u, God Manö anɨbu kalɨ kƚiñ rɨköm, “Ñɨ gau aip,” kalɨ kƚiñ rɨkagla; “Ñɨ ne u aip,” kalɨ kƚiñ rɨkla. Ñɨ añɨ hagla anɨbu, Krais nɨp nöp hagla. \x * \xo 3:16 \xt Jen 12:9\x* \v 17 Pen yad hagabin u, God Ebraham nɨp gɨnabin a göm hag la manö u, mɨ iru nöp (430) mɨd damöm, hainö God lo manö u ña. Lo manö hainö ña anɨbu, aige göl göm manö nɨŋö hag lep nöd haga u nan yɨharɨŋ rö ƚɨk gɨ yu ke gau yunab? Anɨg gagnab. \x * \xo 3:17 \xt Eks 12:40\x* \v 18 Pen nɨbi bɨ lo manö hain gɨlö God nan aij ñɨböp u, God nöd anɨg gɨnabin a ga manö u gasɨ nɨŋöl gɨ mɨdöm nan aij ñagböp. Pen God nɨpe Ebraham nɨp nöd haga manö anɨbu nöp gasɨ nɨŋöl gɨ mɨdöm, nɨpe ke Ebraham nɨp haga rö nöp ga. \x * \xo 3:18 \xt Ro 4:14\x* \p \v 19 Pen kale hagnabim, “God Ebraham nɨp nan aij haga u yɨharɨŋ ñöb u rö, God nɨpe nɨhön gɨnɨg lo manö ña?” ö gɨnabim. Pen God nöd yabɨƚ Ebraham nɨp manö haga; hainö yabɨƚ ñɨ haga u aua. Pen ñɨn aŋ au nɨbi bɨ nan si nan naij ke ke gɨmɨdal rö, kale naij gɨmɨdal u nɨŋöl a göm, God kalɨp lo manö ña. Pen lo manö u, God ejol gau nöp dap bɨ ap nɨp ñeila, nɨpe pen dam nɨbi bɨ gau kalɨp hag ña. \x * \xo 3:19 \xt Ro 5:20; Ap 7:38\x* \v 20 Pen Ebraham ñɨ nɨpe gɨnab manö haga anɨbu manö kub yabɨƚ u me, God nɨpe ke apöm Ebraham nɨp haga. \s1 Lo manö u hanɨp gasɨ rɨmɨd ukab \p \v 21 Kale gasɨ ap nɨŋmim hagnabim, “God hanɨp manö mɨhöp haga. Pen lo manö haga anɨbu, yad gɨnabin a göm manö nɨŋö hag la manö anɨbu aip adɨp adɨp mɨdagöp,” a gɨnabim. “Manö anɨb mɨhau ke ke mɨdöp,” a gɨnabim. Pen manö ke ke wasö. God nɨbi bɨ kamɨŋ mɨdep lo manö ap hagaiböp, hon lo adö anɨbu nöp nɨŋun gɨno, God nɨpe nɨŋöm hanɨp nɨbi bɨ kamɨŋ aij nɨpe a gɨböp. Pen lo anɨbu rö ap hagaga. \x * \xo 3:21 \xt Ro 8:2-4\x* \v 22 God Manö kalɨ kƚiñ rɨkla rö nöp mɨdöp. Nɨbi bɨ ram mɨnöŋ gau magöŋhalö nan si nan naij adö u gɨlö gɨlö, gac anɨbu kalɨp wam wam gö, ke kamɨŋ aröl rö lagöp. Pen nɨbi bɨ Jisas Krais nɨp nɨŋ udnaböl gau, God gɨnabin a göm hag la rö, nan aij haga anɨbu kalɨp ñɨnab. \p \v 23 Pen Krais auaga ñɨn u, nɨp nɨŋ udagno u me, lo manö hanɨp bɨ nagɨman waryö raul aŋ yaŋ mɨdpal rö u, gɨ gɨgabö ga. \x * \xo 3:23 \xt Gal 4:3\x* \v 24 Hanɨp gɨgabö göm, gasɨ rɨmɨd uk damöm, gasɨ ñö nɨŋöl gɨ mɨdno, Krais auö, manö aij nɨpe u nɨŋ udno, God hanɨp nɨbi bɨ kamɨŋ aij nɨpe a göp. \x * \xo 3:24 \xt Ro 10:4\x* \v 25 Krais manö aij u nɨŋ udpun u me, uri lo manö hanɨp gasɨ rɨmɨd uk dam gagöp. \v 26 Kale Krais Jisas nɨp nɨŋ udpim u me, kale magöŋhalö God ñɨ pai nɨpe mɨdpim. \x * \xo 3:26 \xt Jon 1:12\x* \v 27 Kale ñɨg pakmim Krais nɨp cɨg gɨpim u me, ke hain nɨbö Krais nɨpe ke rö halu lɨbim. \x * \xo 3:27 \xt Ro 6:3\x* \v 28 Anɨb u, Juda iƚ u ke, Grik iƚ u ke mɨdagpim; nɨbi bɨ nagɨ wög gɨpim gau ke, nɨbi bɨ gasɨ kale ke nɨŋmim gɨpim gau ke mɨdagpim; nɨbi iƚ u ke, bɨ iƚ u ke mɨdagpim; kale Krais Jisas nɨbi bɨ nɨpe mɨdpim rö, iƚ añɨ yabɨƚ mɨdpim. \x * \xo 3:28 \xt Ro 10:12\x* \p \v 29 Kale nɨbi bɨ Krais lau adö mɨdpim u, kale Ebraham nɨbi bɨ iƚ nɨpe mɨdpim nɨŋöm God Ebraham nɨp gɨnabin a göm haga u, kalöp u rö nöp gɨnab. \x * \xo 3:29 \xt Ro 4:13\x* \c 4 \s1 Krais nöp gö God ñɨ pai nɨpe mɨdpun \p \v 1 Manö yad hagabin u anɨg göl mɨdöp: nɨbi bɨ gau umlö, nan kale gau ñɨ pai kale gau kalɨp hag lɨbal. Anɨb u, ñɨ pai anɨb gau nan iru mɨdöp u pen kale ñɨ pai pro mɨdpal rö, kale nɨbi bɨ nagɨ wög gɨpal rö nöp mɨdpal. \v 2 Pen nɨbi bɨ ñɨ pai anɨb gau kalɨp abad mɨdpal gau, anɨg anɨg gɨmim, a göm, hag damöm, mani nan kale gau abad mɨdlö mɨdlö, nap hag la ñɨn u nöp, nan kale anɨb gau udpal. \v 3 Pen anɨb unbö rö nöp, hon ñɨ pai pro rö mɨdun gasɨ nɨŋ aij gagun, kɨjaki, wip hajɨ, nan nɨhön nɨhön gau manö nɨhön hagla u udun, kalɨp nɨbi bɨ nagɨ wög gep rö mɨdmɨdun. \x * \xo 4:3 \xt Kol 2:20\x* \v 4 Pen God hag la ñɨn u hadö aua u me, God Ñɨ nɨpe u nɨp yuö, Juda nɨbi ap Ñɨ anɨbu nɨp yag daua. Yag dauö, nɨpe Juda lo manö adö u nɨŋöm, mɨd damöm, \x * \xo 4:4 \xt Jon 1:14; Ro 1:3\x* \v 5 Juda nɨbi bɨ lo manö nɨŋbal gau rau adog uda. Kalɨp rau adog uda u, hon God ñɨ pai nɨpe yabɨƚ rö mɨdeinabun a göm ga. \v 6 Kale ñɨ pai nɨpe yabɨƚ mɨdpim rö, God nɨpe Ñɨ nɨpe Ana nɨpe u yuö, Ana u apöm hanɨp aɫ ba göp u me, God nɨp “Aba,\f + \fr 4:6 \ft Jisas Arameik manö hagmɨdöp. “Aba” a ga manö magö anɨbu iƚ u “Bapi.”\f* Bapi,” a gɨpun. \x * \xo 4:6 \xt Ro 8:15-17\x* \v 7 Anɨb u, kale nɨbi bɨ, Seden nɨp nɨbi bɨ nagɨ wög gep rö mɨdmɨdim gau, mɨñi God ñɨ pai nɨpe mɨdpim u me, God ñɨ pai nɨpe kalɨp manö nɨŋö hag lep hagöm, “Kalöp nan aij gau ñɨnabin,” a ga manö u, manö kale yabɨƚ. \s1 Pol Galesia nɨbi bɨ, “Kalöp gasɨ iru nɨŋabin,” a ga \p \v 8 Pen nöd God nɨp nɨŋ udagmɨdim ñɨn u, kale nɨbi bɨ nagɨ wög gep rö mɨdmim, nan piral gau sabe göl gɨ, pɨñɨŋ göl gɨ, gɨ mɨd dammim, mɨd aij gagmɨdim. \v 9 Pen mɨñi God nɨp nɨŋ udpim. Pen kale nɨp nɨŋmim udagpe; nɨpe nöp kalöp nɨŋöm uda. Pen nɨhön gɨnɨg kale ado gɨ ammim, nöd gɨ naij gɨmɨdim rö kauyaŋ gɨnɨg gabim? Gabim anɨbu, kauyaŋ nɨbi bɨ nagɨ wög gep gau rö uɫham mɨdun, a gɨmim, gabim aka? \v 10 Pör ñɨn kub a gɨpal u nöp nɨŋmim, rakɨn kub a gɨpal u nöp nɨŋmim, sɨdö kub a gɨpal u nöp nɨŋmim, mɨ kub a gɨpal u nöp nɨŋmim gɨpim. Anɨg gɨmim, gɨ naij gɨpim. \x * \xo 4:10 \xt Ro 14:5; Kol 2:16\x* \v 11 Anɨb u, yad manö aij kalöp hag ñɨnö nɨŋbe u, mɨñi arö gɨnɨg gabim rö löp a gem, kalöp gasɨ iru nɨŋabin. \p \v 12 Añ mam bɨ. Yad kalöp mög nɨŋem hagabin! Yad nöd Juda lo manö nɨŋmɨdin rö arö gem, kale yɨharɨŋ mɨdmɨdim rö mɨdpin u, kale u rö nöp lo manö anɨbu arö gɨmim, yad mɨdpin rö mɨdmim. Nöd kale yɨp gɨ naij gagpe. \v 13 Kale nɨŋbim, nöd yɨp nan ga u me, am ram mɨnöŋ kale u mɨdem, kalöp manö aij u hag ñɨnö. \v 14 Yad nan gaia u, kale uɫham mɨdaibe pen yɨp iru nɨŋmim, arö gagpe; God ejol ap aka Krais Jisas nɨp ke ud aij gɨbep rö u, yɨp unbö rö nöp ud aij gɨpe me. \v 15 Kale nöd mɨñ mɨñ yabɨƚ gɨmim yɨp ud aij gɨmim, mög nɨŋmim, amgö magö kale gau ud ju yɨp ñeb rö lɨböp, haƚöwaƚö ud ju ñɨbep. \v 16 Pen mɨñi yɨp nɨhön gɨnɨg arö gɨpim? Manö nɨŋö hagnö adö u nɨŋmim mulu lugö yɨp iru nɨŋbim aka? \p \v 17 Nɨbi bɨ kalöp rɨmɨd ukpal gau, kale gasɨ naij nɨŋöm anɨg gɨpal. Pol bɨ gau arö gɨmim, manö hon hagpun u nöp hain gɨmim a göm anɨg gɨpal. \v 18 Nɨbi bɨ kƚö göm kalöp gɨ aij gɨnaböl u aij. Pen kale pör nöp anɨg göl. Yad kale aip mɨdeinabin ñɨn u abe, mɨlö gau mɨdeinabin ñɨn u abe kalöp gasɨ nɨŋöm gɨ aij gɨnaböl u aij. Pen yad mɨlö gau mɨdeinabin ñɨn u kalöp piral gɨpal u, aij gagöp. \p \v 19 Pen ñɨ pai mɨdmagö yad gau. Nöd, “Krais manö aij u hag ñɨnö, nɨŋ udlö, Krais kalɨp aŋ daŋ mɨdeiaŋ,” a gem, kalöp hag ñɨ aij gɨmɨdin u, nɨbi gau ñɨ pai yag daunɨg gɨlö, ilön kub göp rö u, yɨp ga. Pen mɨñi kauyaŋ Krais kalöp aŋ daŋ mɨdeiaŋ a gem, kalöp hag ñɨ aij gabin u, nɨbi ñɨ pai yag daunɨg gɨlö, ilön göp rö u, yɨp kauyaŋ gab. \v 20 Yad kale aip mɨdaibnep u, manö mai udem hagnam, a gem, nɨŋbnep u pen mɨlö gai i mɨdpin u me, yad kalöp gasɨ iru nɨŋnö, gasɨ yad rɨkö auub. \p \v 21 Pen kale lo manö nöp nɨŋun, a gɨpim gau, lo manö rɨmnap nɨŋagmim rö löp. \v 22 Manö anɨbu kalɨ kƚiñ rɨköm hagla, “Ebraham ñɨ mɨhöp yag daua. Ñɨ nɨpe ap, nɨbi praj ap Ebraham nɨbin u nɨp nagɨ wög gɨmɨdöp nɨbi u nɨp udöm yag daua; ñɨ nɨpe ap, nɨbin nɨpe yabɨƚ u aip yag daua,” a gɨla. \x * \xo 4:22 \xt Jen 16:15; 21:2\x* \v 23 Nɨbin nagɨ wög gɨmɨdöp ñɨ yag daua u, ñɨ pai yag daubal rö nöp yag daua; pen nɨbin nöd u, ñɨ pai wem mɨdöm, God Ebraham nɨp ñɨ ap yag daunabön a göm manö hag la rö, ñɨ ap yag daua. \x * \xo 4:23 \xt Ro 9:7-9\x* \p \v 24 Aiud adö anɨbu rö, manö rɨmnap ba gau mɨdöp. Nɨbi mɨhöp, manö nɨŋö hag lep mɨhöp. Manö nɨŋö hag lep ap Sainai Dum nɨbö apöm, ñɨ pai yag dauö kale nagɨ wög göl gɨ nöp mɨdeinaböl; Hega me u. \v 25 Nɨbi Hega nɨpe Sainai Dum ram mɨnöŋ Arebia au rö me. Nɨpe daun kub Jerusalem mɨñi mɨdöp u rö mɨdöp. Nɨhön gɨnɨg: Jerusalem abe ñɨ pai nɨpe abe nagɨ wög gɨpal. \v 26 Pen Jerusalem kumi kabö adö laŋ mɨdöp au, nɨbi bɨ wög göm aragnaböl. Ram mɨnöŋ anɨbu ami hon. \x * \xo 4:26 \xt Hib 12:22; Rep 21:2,10\x* \p \v 27 Hadame nöp kɨmap ap God Manö kalɨ kƚiñ rɨköm hagla, \q1 “Nɨbi ñɨ pai wem ñɨ pai yag dauagöp u, \q2 mɨñ mɨñ yabɨƚ gɨnab. \q1 Nɨbi ñɨ pai daunɨg göm ñɨŋagöp u, \q2 aij gö nɨŋöl gɨ, ñɨñɨ lɨnab. \q1 Nɨbi ñɨ pai wem u, \q2 iƚ nɨpe kub mɨdnɨg gaböl; \q1 pen nɨbi nugmul aip ajmɨdil u, \q2 iƚ nɨpe kub mɨdagnaböl,” a gɨla. \x * \xo 4:27 \xt Ais 54:1\x* \p \v 28 Añ mam bɨ. God nɨpe manö kƚö nɨŋö hag lö, Sera Aisak yag daua. Pen anɨb unbö rö nöp, God manö kƚö nɨŋö hag lö, kale ñɨ pai nɨpe mɨdpim. Anɨb u, kale Aisak rö mɨdpim. \x * \xo 4:28 \xt Ro 9:7\x* \p \v 29 Ñɨn anɨbu, Ebraham ñɨ nɨpe nɨbi bɨ ñɨ pai yag daubal rö nöp yag daua ñɨ u, uraköm, nɨmam ado God Ana gö yag daua u nɨp nɨŋö, mulu lugö, gɨ naij ga. Anɨb u rö, mɨñi Juda nɨbi bɨ lo manö nɨŋbal gau, hanɨp nɨbi bɨ Jisas nɨp nɨŋ udpun gau u rö nöp gɨpal. \x * \xo 4:29 \xt Jen 21:9-10; Jon 8:35\x* \p \v 30 God Manö u kalɨ kƚiñ rɨköm hagla, “Nɨbi wög gɨ ñeb amɨl mɨhau kalɨp hag yumön. Nɨbi nagɨ wög gɨ ñeb ñɨ nɨpe u, nɨbi kabö göl udmön ñɨ yag dauna u, nan nɨpe rɨmnap udagnab,” a gɨla. \p \v 31 Anɨb u, añ mam bɨ nɨŋim! Hon nɨbi nagɨ wög gɨmɨdöp ñɨ pai nɨpe rö mɨdagpun; hon nɨbi kabö göl nagɨ wög gagmɨdöp ñɨ pai nɨpe rö mɨdpun. \c 5 \s1 Nagɨ mɨdaino, Krais hanɨp rau adog uda u me, Juda lo manö gau lo hon wasö \p \v 1 Krais hanɨp böŋ nöp rau adog uda u, hainö Juda lo manö ap hanɨp manö kub hagagnɨm, a göm, hanɨp rau adog uda. Krais anɨg ga u gasɨ nɨŋöl gɨ nöp mɨdaimim; nöd Juda lo manö u bɨ kub kale rö lö, nɨp nɨbi bɨ nagɨ wög gep rö mɨdmɨdim u, kauyaŋ ado gɨ aragmim. \v 2 Yad Pol kalöp manö hagabin i nɨŋ aij gɨmim! Juda kai manö hon udmim a gɨpal gau kalɨp yau a gɨpe, hañ kalöp rɨb gɨ dö geinaböl u, hainö Krais kalöp gɨ ñɨnɨm rö lagnab. \v 3 Yad kalöp kauyaŋ hag aij gɨnɨg gabin! Bɨ gau manö hon udmim a gɨpal gau kalɨp yau a gɨpe, hañ kalöp rɨb gɨ dö geinaböl u, hainö kale Juda lo manö u magöŋhalö udmim hain gɨmim. \v 4 Kale, “Juda lo manö hain gɨno arö, God hanɨp nɨŋöm, ‘Nɨbi bɨ kamɨŋ aij yad,’ a gɨnab,” a gɨ gasɨ nɨŋbim nɨbi bɨ gau, Krais nɨp arö gɨpim; nɨbi bɨ nɨpe mɨdagpim. Kale anɨg gɨmim nɨŋbim rö, Krais kalöp mög nɨŋöm udnɨm rö lagöp. \v 5 Pen God Ana hanɨp aŋ daŋ mɨdöp nɨbi bɨ gau, God hanɨp nɨŋöm, “Nɨbi bɨ kamɨŋ aij yad,” a gɨnab ñɨn u abad mɨdun aij gö nɨŋöl gɨ, gasɨ halö mɨdpun. \v 6 Nɨbi bɨ Krais Jisas nɨp cɨg mɨdpal gau, hañ rɨb gɨ dö göp aka rɨb gɨ dö gagöp u nan yɨharɨŋ. Nan kub añɨ nöp mɨdöp: Krais nɨp nɨŋ udun, nɨbi bɨ gau kalɨp mɨdmagö lun. \x * \xo 5:6 \xt 1Ko 7:19; Gal 6:15\x* \p \v 7 Kale nöd aj aij gɨmɨdim u pen mɨñi bɨ an kalöp adan bɨnöm rɨkajɨp nɨŋöm manö nɨŋö u arö gɨpim? \v 8 God kalöp adan bɨnöm rɨkajɨp nɨŋöm manö nɨŋö u arö gagpim. Nɨpe nöp me kalöp wɨñ alab. \v 9 Nɨbi bɨ gau nan yɨs a gal u manö ap hagöm hagpal, “Yɨs pro marap plaua rin kub yaŋ halö lɨlö, yɨs anɨbu ke aram aram aram plaua anɨbu kub yabɨƚ rannab,” a gɨpal. \x * \xo 5:9 \xt 1Ko 5:6\x* \v 10 Krais aip jɨm ñöl mɨdpun u me, yad nɨŋbin manö yad hagajɨn anɨbi kale ke anɨb unbö rö nöp nɨŋnabim. Pen bɨ an nɨpe apöm manö piral hagö, kale gasɨ ap ap nɨŋabim u, bɨ anɨbu manö kub nɨŋöm pen ilön udnab. \x * \xo 5:10 \xt Gal 1:7; 2Ko 11:15\x* \p \v 11 Pen añ mam bɨ nɨŋim! Krais nɨbi bɨ nɨŋ udpal gau kalɨp hañ rɨb gɨ dö gɨmim a gɨbnep, bɨ gau yɨp gɨ naij gagblap. Yad hañ rɨb gɨ dö gɨmim a gɨbnep, Krais nɨpe nɨbi bɨ gau a göm, mab ba laŋ uma manö aij anɨbu nɨŋlö mulu lugagböp. \v 12 Pen gasɨ yad, bɨ manö piral haglö dui gɨpim bɨ anɨb gau kalɨp ke böŋ nöp rɨb gɨ dö gɨnaböl u aij! \p \v 13 Pen añ mam bɨ. Krais hanɨp böŋ nöp rau adog uda u, hainö Juda lo manö ap hanɨp manö kub hagagnɨm, a göm, hanɨp rau adog uda. Pen gasɨ anɨbu nɨŋmim, gasɨ kale ke nɨŋmim, haƚöwaƚö gagmim; nɨbi bɨ gau kalɨp mög nɨŋmim, ud aij gɨmim. \x * \xo 5:13 \xt 1Pi 2:16\x* \v 14 God lo manö u magöŋhalö ud jɨm ñöl, manö magö añɨ ap nöp mɨdöp: “Kale ke mɨdmagö lɨbim rö, nɨbi bɨ rɨmnap kalɨp u rö nöp mɨdmagö lɨmim.” \x * \xo 5:14 \xt Ro 13:9\x* \v 15 Anɨb u, kale ke nɨŋ aij gɨmim. Kaj kain gau gɨpal rö mulu lugö, pen pen gɨnabim u, magöŋhalö ap lug paknabim. \s1 Gasɨ ke nɨŋbim adö u arö gɨmim, God Ana u gasɨ ñɨnɨm rö gɨmim \p \v 16 Anɨb u, kalöp hagabin, God Ana gasɨ ñöb adö u nöp gɨmim. Anɨg geinabim me, gasɨ kale ke nɨŋmim, nan si nan naij gɨmɨdim adö u arö gɨnabim. \v 17 Gasɨ anɨb mɨhau, ap böŋ lap ɫɨp gɨ ud arnab, ap böŋ lap ɫɨp gɨ ud arnab u me, gun a gɨnabim adö u gɨmim rö lagnab. \x * \xo 5:17 \xt Ro 7:15-23\x* \v 18 Pen God Ana kalöp gasɨ ñö nɨŋöl gɨ gɨpe arö, Juda lo manö gau lo kale wasö. \v 19 Pen nɨbi bɨ gasɨ kale ke nɨŋöm gɨmɨdal adö u, nɨbi si bɨ si göm, haƚöwaƚö gɨ ajöm, gɨ naij yabɨƚ göm; \x * \xo 5:19 \xt 1Ko 6:9-10\x* \v 20 nan yɨharɨŋ gau sabe göm, kuj göm, aiön paköm; nɨbi bɨ gau kalɨp mulu kal nɨŋöm, pen pen göm, nan kale gau yad rö mɨdagöp a göm, hibur naij gö, yad ke bɨ kub mɨdnam a göm, pen pen hagöm, am ke ke asɨk mɨdöm, \v 21 nan kale gau yad rö mɨdaiböp, a göm; ñɨg kƚö ñɨŋöm hauƚ alöm, nan magö iru nöp ñɨŋöm, nan nɨŋeb nɨŋagep göm, gɨ naij yabɨƚ gɨpal. Yad kalöp nöd hagnö manö u mɨñi kauyaŋ kalöp hagabin: nɨbi bɨ anɨbu rö gɨ mɨdpal gau, God kalɨp udöm abad mɨdageinab. \p \v 22 Pen nɨbi bɨ God Ana kalöp gasɨ ñö nɨŋöl gɨ gɨlö arab gau, nɨbi bɨ gau mɨdmagö löm, mɨñ mɨñ göm, hibur hain hain mɨdöm, nɨbi bɨ rɨmnap gau mög nɨŋöm, gɨ aij göm, manö kale ke hagnaböl u anɨb unbö rö nöp göm, \v 23 nɨbi bɨ rɨmnap aip manö hain hagöm ud aij göm, nɨbi bɨ rɨmnap kalɨp gɨ naij gɨlö, pen kal juagnaböl. Anɨg gɨnaböl u, lo manö ap kalɨp manö kub hagagnab. \p \v 24 Krais Jisas nɨbi bɨ nɨpe gau, gasɨ ke nɨŋöm haƚöwaƚö gɨmɨdal nagɨ adö anɨbu arö gɨpal. Nagɨ adö gɨmɨdun anɨbu, mab kros ba laŋ Krais Jisas aip umöb. \x * \xo 5:24 \xt Ro 6:6; Kol 3:5\x* \v 25 Anɨb u, God Ana u nöp hanɨp kamɨŋ hain nɨbö ñö, kamɨŋ mɨdpun u me, God Ana nan nɨhön hanɨp hagnɨm u, anɨb unbö rö nöp gun. \v 26 Pen hon ke hib kub mɨdaŋ, a gun, pen pen hagun, nan kale gau nan yad rö mɨdaiböp, a gun, gasɨ nɨŋagun. \x * \xo 5:26 \xt Plp 2:3\x* \c 6 \s1 Nɨbi bɨ gau mɨdmagö lɨmim, gɨ aij gɨmim \p \v 1 Añ mam bɨ. Nɨbi bɨ hon rɨmnap nan si nan naij adö rɨmnap gaiöl u, kale nɨbi bɨ God Ana kalöp aŋ daŋ mɨdöp nɨbi bɨ gau, kalɨp manö hain hain hagmim, hag aij gɨpe, kauyaŋ mɨd aij göl. “Ñɨn rɨmnap hon u rö nöp gɨnabun rö löp,” a gɨmim, nɨŋ aij gɨmim. \x * \xo 6:1 \xt Mad 18:15\x* \v 2 Nɨbi bɨ hon rɨmnap mɨŋör gainɨm, kalɨp mög nɨŋmim abad mɨdpe, mɨd aij göl. Anɨg gɨnabim u, Krais lo nɨpe haga rö gɨnabim. \x * \xo 6:2 \xt Ro 15:1\x* \v 3 Hon ke nan aij ap mɨdagöp. Nɨbi bɨ rɨmnap, hon ke nɨbi bɨ aij a gɨnaböl u, pir alnaböl. \v 4 Bɨ anɨbu bɨ aij aka yad bɨ aij, a gɨmim, gasɨ u nɨŋagmim; yad ke gɨ aij gɨpin aka gɨ aij gagpin a gɨmim, gasɨ u nöp nɨŋmim. \v 5 Nɨhön gɨnɨg: hon añɨ añɨ marö ke ke mɨdöp rö nɨŋun, nɨhön nɨhön gun mɨd aij gɨnabun u, ke nɨŋ aij gun. \x * \xo 6:5 \xt Ro 14:12\x* \p \v 6 Pen nɨbi bɨ Krais manö aij hag ñɨbal gau, nɨbi bɨ manö anɨbu nɨŋbal gau, manö hag ñeb nɨbi bɨ anɨb gau kalɨp hauƚ gagöl; nan aij kale mɨdöp gau kalɨp rɨmnap nɨme lɨ ñöl. \x * \xo 6:6 \xt 1Ko 9:11,14\x* \p \v 7 Pen, God bɨ hauƚ, yad nan si nan naij gɨnabin nɨpe nɨŋagnab, a gɨmim, nɨŋagmim. Gɨnabun rö, hanɨp pen u rö nöp gɨnab. Hon nɨŋbun, nan yɨmnabun rö nöp halnabun; nan ke rɨmnap hal dauagnabun. \x * \xo 6:7 \xt Ro 8:13\x* \v 8 Anɨb u, gasɨ hon ke nɨŋbun rö nan yɨmun a gɨnabun u, adan naij amöl gɨ, böŋ nöp lug pakun, mab pör inab u halnabun. Pen God Ana gasɨ ñöb rö nan yɨmun a gɨnabun u, God Ana u hanɨp gö, kamɨŋ pör mɨdep magö u nöp halnabun. \v 9 Anɨb u, iru nɨŋun, gɨ aij gɨpun u arö gagun, kƚö gɨ nan yɨmun, ñɨn hain u nan magö aij halnabun. \v 10 Pen nan ñɨŋeb anɨbu pɨdöŋ gagöp ñɨn i, nɨbi bɨ Krais lau adö mɨdpal gau kalɨp ud aij gun rö leinab u, ud aij gun. Pen nɨbi bɨ yɨharɨŋ gau kalɨp magöŋhalö u rö nöp gun. \s1 Krais hanɨp a göm mab kros ba laŋ uma u nöp nan kub yabɨƚ \p \v 11 Yad hagnö, mam ap köp anɨbi kalɨ kƚiñ rɨköp. Pen mɨñi ñɨmagö yad ke kalɨ kƚiñ rɨkabin u me, manö magö kub kub rö kalɨ kƚiñ rɨkabin. \p \v 12 Bɨ hañ romaŋ nöp nɨŋöm, u aij, u naij, a gɨmɨdal bɨ gau, kale kƚö göm hañ rɨb gɨ dö gɨmim a gɨpal. Krais uma manö u nöp hagno, bɨ Juda rɨmnap kal juöm, hanɨp gɨ naij gɨnaböl, a göm me, anɨg hagaböl. \v 13 Hañ kale ke rɨb gɨ dö gɨpal u pen Juda lo manö gau magöŋhalö hain gagpal. Kalöp hañ rɨb gɨ dö gɨmim a gɨpal u, hainö kale ñɨñɨ löm, Juda bɨ gau rɨmnap kalɨp hagnaböl, “Hon hagno manö hon udöm hañ romaŋ kale anɨg anɨg gɨpal,” a gɨnaböl. \v 14 Pen yad nan añɨ ap nöp gasɨ nɨŋem mɨñ mɨñ gabin: Jisas yɨp, a göm, mab kros ba laŋ umö, yad aip umnö rö löp u nɨŋem me, mɨñ mɨñ gabin. Nɨpe aip umnö anɨbu, bɨ böŋ nöp umöb rö u mɨdnö, nɨbi bɨ mɨnöŋ naböŋ i nɨbö nan kale mɨñ mɨñ gɨpal gau, yad aij gagöp. Pen nɨbi bɨ anɨb gau u rö nöp yɨp nɨŋlö, yad nan yɨharɨŋ ap rö lö, bɨ böŋ nöp umöb bɨ ap rö mɨdpin. \p \v 15 Hañ rɨb gɨ dö göp aka rɨb gɨ dö gagöp u nan yɨharɨŋ. Pen God gö, nɨbi bɨ hain nɨbö lun, nɨbi bɨ nɨpe mɨdpun u nan yabɨƚ. \x * \xo 6:15 \xt Gal 5:6; 2Ko 5:17\x* \v 16 Manö hagajɨn hain gɨpim nɨbi bɨ gau abe, God nɨbi bɨ nɨpe gau magöŋhalö abe, God kalöp mög nɨŋöm ud aij gö nɨŋöl gɨ kale agamɨj mɨd aij gɨ mɨdmim. \p \v 17 Yad manö magö añɨ ap mɨdöp u, kalöp hagnɨg gabin. Jisas manö aij u hagnö, yɨp pakpal adƚai gau mɨdöp u me, bɨ rɨmnap apöm yɨp mɨŋör rɨmnap ñagöl. \x * \xo 6:17 \xt 2Ko 4:10\x* \p \v 18 Añ mam yad gau. Bɨ Kub hon Jisas Krais kalöp mög nɨŋöm, abad mɨdainɨm. Anɨb unbö rö aij.