\id 1TI - Kobon NT [kpw] -Papua New Guinea 2005 (web version -2013 bd) \h 1 Dimodi \toc1 Pol köp nöd u Dimodi nɨp kalɨ kƚiñ rɨka \toc2 1 Dimodi \toc3 1Di \mt1 1 Dimodi \mt2 Pol köp nöd u Dimodi nɨp kalɨ kƚiñ rɨka \c 1 \p \v 1 Dimodi. Yad Pol. God Ud Kamɨŋ Yuep Bɨ Kub hon u abe, Krais Jisas hon nɨŋ udun gasɨ halö mɨdpun Bɨ Kub u abe, apil mɨhau yɨp hag lɨlö, Krais Jisas manö aij ud arep bɨ nɨpe ap mɨdpin. \v 2 Dimodi. Krais manö aij u nöp hag ñainö, Krais Jisas nɨŋ udpan u me, nöp ñɨ aij yad, a gabin. Bapi God, Bɨ Kub hon Krais Jisas, nöp mög nɨŋmil, ud aij gɨmil, abad mɨd aij gɨlö me, ne agamɨj mɨd aij gɨmön. \x * \xo 1:2 \xt Ap 16:1-3; Dai 1:4\x* \s1 Manö piral nɨŋ udöl rö löp u, kalɨp hag ñɨ aij gɨmön, a ga \p \v 3 Yad nöd Masedonia Propins arnɨg gem, nöp daun kub Epesas ud lem manö hag ñɨnö u, mɨñi u rö nöp kauyaŋ hagnɨg gabin. Ne Epesas au mɨdmön, nɨbi bɨ God Manö hagabun, a göm, manö piral piral hagpal gau kalɨp wasö gɨmön, hag aij gɨmön. \v 4 Manö aiud piral udöm hagpal u, “Apɨs bac hon anɨg göl anɨg göl rɨklö auöp,” a gɨpal u, hagmön arö göl. Manö adö anɨbu hagöm, pen pen nöp hagpal. Manö piral adö anɨbu nɨbi bɨ gau kalɨp haglö, God nɨpe nɨbi bɨ ud kamɨŋ yunɨg gab manö aij u nɨŋagnaböl. Anɨb u, kale Krais manö aij u nɨŋ udöl rö lagnab. \x * \xo 1:4 \xt 1Di 4:7; Dai 1:14\x* \v 5 Nɨbi bɨ Jisas nɨŋ udpal gau kale pen pen mɨdmagö löl, a gem, nöp manö anɨbi hagabin. Mɨdmagö kale aŋ daŋ, nagɨ ubɨŋ adö u aij, nagɨ ubɨŋ adö u naij, nɨŋ aij göm, nagɨ ubɨŋ aij adö anɨbu areinaböl u, kale nɨŋö nöp añ mam gau mɨdmagö lɨnaböl. Kale anɨgöl añ mam gau pen pen mɨdmagö leinaböl u, kale nɨŋö nöp Krais manö aij u nɨŋ udöm, hagöp rö nöp gɨpal, a gɨnabun. \v 6 Pen nɨbi bɨ rɨmnap Krais manö aij u hagöp rö arö göm, bɨ hauƚ rö manö yɨharɨŋ gau hag amɨl apɨl gɨpal. \v 7 Hon God lo hag ñeb bɨ mɨdno, a göm, ana udagöm nɨbi bɨ gau kalɨp hag ñɨbal u pen kale kƚö göm manö hagabun iƚ anɨbu mɨdöp me u, a göm, iƚ anɨbu nɨŋagal. \p \v 8 Hon nɨŋbun, God lo manö nɨpe haga u, manö kabö göl, manö aij yöl mɨdöp. Pen hon God lo manö aij anɨbu udun, gasɨ hon ke nɨŋun hainö gun, abönamö geinabun u, aij wasö. Nɨpe haga rö nöp hag ñeinabun u, aij gɨnab; wasö wasö. \x * \xo 1:8 \xt Ro 7:12,16\x* \v 9 Pen hon nɨŋbun, God lo manö nɨbi bɨ gɨ aij gɨpal gau kalɨp hagagab; nɨbi bɨ lo manö rɨb jubal gau kalɨp hagab. Nɨbi bɨ God nɨp nɨŋagal gau abe, nɨbi bɨ nan si nan naij gɨpal gau abe, kalɨp hagab. Nɨbi bɨ God nɨp sabe gagal gau abe, nɨbi bɨ God nɨp manö naij hagpal gau abe, kalɨp hagab. Nɨbi bɨ nɨme nap kale ke al pak lɨbal gau abe, nɨbi bɨ wip albal gau abe, kalɨp hagab. \v 10 Nɨbi si bɨ si gɨpal gau abe, bɨ kale nɨbi ap aip wasö bɨ ap aip göm gɨpal gau abe, kalɨp hagab. Nɨbi bɨ kale nɨbi bɨ ñɨ pai rɨmnap si ud daulö, wög kalɨp gɨpal, bɨ gau abe, nɨbi bɨ manö piral hagpal gau abe, nɨbi bɨ “God amgö ilö nɨŋö hagpin,” a göm, piral hagpal gau abe, kalɨp hagab. Nɨbi bɨ Krais manö aij nɨpe u rɨb jubal gau kalɨp hagab. \v 11 Manö aij anɨbu Krais manö aij nɨpe u nöp. Manö aij anɨbu God mailö halö u yɨp manö hag ñɨ ajep bɨ nɨpe hag la. \s1 Bɨ Kub Pol nɨp mög nɨŋa \p \v 12 Yad Krais Jisas Bɨ Kub hon u nɨp aij a gabin. Yɨp, bɨ aij yad, a göm, udöm, kƚö nɨpe u yɨp ñö, bɨ wög gep nɨpe mɨdpin. \x * \xo 1:12 \xt Ap 9:15; Gal 1:15-16; 1Ko 15:9-10\x* \v 13 Pen nöd yad mɨd aij gagmɨdin. Yad God nɨp hag juem, Krais Jisas nɨbi bɨ nɨpe gau kalɨp gɨ naij gem, bɨ naij, bɨ kal yabɨƚ mɨdmɨdin. Pen God nɨp nɨŋagem, manö haga iƚ u nɨŋagem gɨnö u me, yɨp mög nɨŋöm uda. \x * \xo 1:13 \xt Ap 8:3; 9:1-5\x* \v 14 Bɨ Kub yɨp mög yabɨƚ nɨŋöm, ud aij göm, Krais Jisas nɨŋ udep magö u abe, nɨbi bɨ gau mɨdmagö lep magö u abe, mɨdmagö yad aŋ daŋ yɨm la. \p \v 15 Manö böŋ nöp nɨŋ udep ap hagnɨg gabin: Krais Jisas ram mɨnöŋ iƚ i aua u, nɨbi bɨ nan si nan naij gɨpal gau kalɨp ud kamɨŋ yunɨg aua. Bɨ nan si nan naij kub yabɨƚ gɨmɨdöp u yad nöp. \x * \xo 1:15 \xt Luk 19:10\x* \v 16 Pen Krais Jisas yɨp mög nɨŋöm, ud kamɨŋ yunam, a göm, haga, “Bɨ nan si nan naij yabɨƚ gɨmɨdöp anɨbu nɨp ud kamɨŋ yunö, nɨbi bɨ gau magöŋhalö nɨŋöm hagnaböl, ‘Krais Jisas nɨpe bɨ naij anɨbu nɨp ud kamɨŋ yua rö, yɨp u rö nöp ud kamɨŋ yunab,’ a gɨnaböl,” a ga. Anɨb u, kale Jisas nɨp nɨŋ udlö, nɨpe kalɨp pör mɨdep magö u ñɨnab. Adö anɨbu nöp, yɨp mög nɨŋöm ud kamɨŋ yua. \v 17 Kiŋ kub nɨpe hadame dagol mɨdmɨdöp, uri mɨdöp, hainö pör pör nöp mɨdeinab. Nɨpe kamɨŋ mɨdep magö u nöp mɨdöp; umeb magö u mɨdagöp. Nɨbi bɨ nɨp amgö nɨŋagpal. Nɨpe nöp God añɨ nöp mɨdöp. Bɨ Kub mailö unbö ke halö anɨbu, hib nɨpe pör pör nöp hagno adö araŋ. Anɨb unbö rö aij. \s1 Pol Dimodi nɨp manö ap haga \p \v 18-19 Ñɨ yad Dimodi. Nöp manö ap hagnɨg gabin. Manö hagnabin anɨbu, God nöd nɨbi bɨ rɨmnap gasɨ ñö, ne hainö nɨhön gɨnabön u hagla rö nöp hagnabin. Manö anɨbu udmön, Krais Jisas manö aij u kƚö gɨ nɨŋ udmön, nan nɨhön aij, nan nɨhön naij, a gɨ nɨŋ aij gɨmön, nagɨ ubɨŋ aij adö u nöp ammön, kɨjaki yam nɨpe gau aip kƚö gɨmön pen pen gɨmön. Nɨbi bɨ rɨmnap anɨg gagöm, God kalɨp gasɨ aij ñöb u arö göm, ap lug pakpal. \v 20 Bɨ ne Haimenias aip Aleksada aip anɨg gɨlö hagnö, “Anɨg gɨpil u, hon aip jɨm ñöl God nɨp sabe gagun. Kalɨp bɨ mɨhöŋ arö gɨno, Seden böŋ u mɨdmil, marö yabɨƚ gö, God nɨp hag jubil u arö gɨmil rö löp,” a gɨnö. \x * \xo 1:20 \xt 2Di 4:14-15; 1Ko 5:5\x* \c 2 \s1 God nɨp sabe gep \p \v 1 Manö hagnɨg gabin u anɨg göl mɨdöp: hon nɨbi bɨ gau magöŋhalö gasɨ nɨŋun, kalɨp God nɨp sabe gun; nɨbi bɨ gau kalɨp nan nɨhön mɨdagainɨm, God nɨp hag nɨŋun; nɨbi bɨ gau God kalɨp gɨ ñöm abad mɨd aij gɨnɨm, a gun, sabe gun; nɨbi bɨ gau magöŋhalö God nɨpe gɨ aij göp u gasɨ nɨŋun, God nɨp aij a gun. \v 2 God nɨp hag nɨŋno, kiŋ gau abe, gapman bɨ kub gau abe, kalɨp magöŋhalö abad mɨd aij gɨnɨm. Anɨg gö me, hon agamɨj mɨd aij gun, God nɨp gasɨ nɨŋöl gɨ, gɨ aij göl gɨ mɨdeinabun. \v 3 Anɨb unbö rö gɨnabun aij. God, Ud Kamɨŋ Yuep Bɨ hon u, nɨp u rö nöp aij gɨnab. \v 4 “Yad nɨbi bɨ gau magöŋhalö ud kamɨŋ yunɨg gabin u, kale magöŋhalö manö aij yad u nɨŋ udöm, manö aij manö iƚ u nɨŋ aij göl,” a gɨ gasɨ u nɨŋöb. \p \v 5 Nɨhön gɨnɨg: \q1 God añɨ ap nöp mɨdöp. \q2 Pen Bɨ aŋ nɨbö u, u rö nöp añɨ ap nöp mɨdöp. \q1 God böŋ lap mɨdöp; \q2 hon nɨbi bɨ böŋ lap mɨdpun. \q1 Pen Bɨ añɨ ap nöp nɨbi bɨ ud God aip jɨm ñɨnɨm rö löp. \q2 Bɨ anɨbu Krais Jisas, nɨpe ke bɨ yabɨƚ ap. \q1 \v 6 Nan si nan naij nɨbi bɨ gau magöŋhalö gɨpal gau, \q2 Krais Jisas nɨpe mab ba laŋ hañ romaŋ nɨpe ke udöm, \q1 ilön kub udöm, umöm, pen kub hon anɨbu böŋ nöp raua. \q2 Anɨb u, God hag la ñɨn u, \q1 Krais Jisas ga anɨbu nɨbi bɨ nɨŋöm nɨŋ udnaböl gau, \q2 nɨpe kalɨp magöŋhalö ud kamɨŋ yunab. \x * \xo 2:6 \xt Ro 3:29-30; Gal 1:4\x* \m \v 7 Adö anɨbu nöp, Krais Jisas yɨp hag lö, yad Jisas manö aij ud arep bɨ ap mɨdem, manö aij anɨbu nɨbi bɨ gau magöŋhalö hag ñɨ aij gem, Juda nɨbi bɨ wasö gau kalɨp Krais Jisas manö nɨŋö u hag ñɨ ajpin. Yɨp wög hag la anɨbu, nɨŋö yabɨƚ hagabin. \x * \xo 2:7 \xt Ap 9:15; Gal 2:7-8; 2Di 1:11\x* \p \v 8 Bɨ gau, ram mɨnöŋ magöŋhalö gau, bɨ rɨmnap kalɨp mulu lugagö, pen pen hagagöm, agamɨj jɨm ñöl nöp mɨdöm, pör nöp God hagöp rö nöp göm, nɨp ñɨmagö gɨlaŋ göl gɨ sabe gaiöl u, yɨp aij gɨnab. \p \v 9 Pen nɨbi gau u rö nöp agamɨj mɨd aij göl. Umagö kale malɨkagnaböl. Nan gol udöm kƚiñ aij gɨpal gau, aka bis kɨbap rö mani kub rauep gau, aka waƚɨj mani kub rauep gau yɨmagnaböl. Nɨbi nan aij aij hañ romaŋ yɨmbal gau, nɨbi bɨ rɨmnap hanɨp nɨŋlö aij gaŋ, a göm, gɨpal u, God nɨp aij gagöp. \x * \xo 2:9 \xt 1Pi 3:3-5\x* \v 10 Pen nɨbi God nɨp nɨŋ udun sabe gɨpun, a gɨpal gau, kale nɨbi bɨ rɨmnap gau kalɨp ud aij göm, wög rɨmnap gɨ ñöm, kalɨp gɨ aij göm, göl. Anɨg gɨnaböl u, God nɨp aij gɨnab. \x * \xo 2:10 \xt 1Di 5:10\x* \p \v 11 Bɨ gau God Manö hag ñaiöl u, nɨbi gau agamɨj mɨdöm, nɨŋ aij göl. \v 12 Yad nɨbi gau kalɨp hagɨn, kale God Manö bɨ gau kalɨp hag ñagnaböl; kale bɨ gau kalɨp abad mɨdageinaböl. Bɨ gau God Manö hag ñaiöl u, nɨbi gau kale manö rɨmnap hagagöl. \x * \xo 2:12 \xt 1Ko 14:34\x* \v 13 God Adam nɨp nöd gɨ löm, hainö nɨbi nɨpe Ip nɨp gɨ la. \x * \xo 2:13 \xt Jen 2:7,21-22; 1Ko 11:8-9\x* \v 14 God mab magö wasö ga u, kɨjaki manö piral hageia Adam nɨŋaga. Nɨbin Ip kɨjaki manö piral u nɨŋöm gɨ naij ga. \x * \xo 2:14 \xt 2Ko 11:3; Gal 3:1-6\x* \v 15 Pen nɨbi gau ñɨ pai yag dapöm, ana udöm, Krais Jisas nɨp nɨŋ udöl gɨ, nɨbi bɨ gau kalɨp mɨdmagö löl gɨ, Krais Jisas manö aij nɨpe hagöp rö nöp göl gɨ, gɨ mɨdeinaböl u, God kalɨp ud kamɨŋ yunab. \c 3 \s1 Nɨbi bɨ Krais Jisas nɨŋ udpal gau kalɨp abad mɨdep bɨ gau \p \v 1 Manö nɨŋö yabɨƚ hagnɨg gabin. Bɨ rɨmnap, Krais Jisas nɨp wög gun, nɨbi bɨ nɨp nɨŋ udpal gau kalɨp abad mɨdaiun, a göm, gasɨ u nɨŋbal gau, gasɨ aij yabɨƚ nɨŋbal. \x * \xo 3:1 \xt Ap 20:28\x* \v 2 Pen kale nɨbi bɨ Jisas nɨŋ udpal gau kalɨp abad mɨdep bɨ rɨmnap udun, a gɨnabim u, bɨ gɨ aij gɨpal gau nöp nɨŋmim udmim. Nɨbi kale añɨ ap nöp udöm, bɨ hain aij, gasɨ nɨŋ aij göm, nan naij gagöm, nɨbi bɨ mɨlö gau nɨbö hag wɨhai dam ram kale aip aŋ daŋ udöm, nɨbi bɨ Krais Jisas nɨŋ udpal gau kalɨp hag ñɨ aij göm, gɨpal bɨ gau nöp nɨŋmim udmim. \x * \xo 3:2 \xt Dai 1:6-9\x* \p \v 3 Pen bɨ ñɨg wain iru ñɨŋbal gau, bɨ kal yabɨƚ jubal gau, bɨ manö pen pen hagpal gau, bɨ uɫpö kɨƚno kɨbap mani mɨdmagö lɨbal gau, kalɨp nɨŋmim udagmim. Bɨ agamɨj hain rɨköm, mɨd aij göl u nöp nɨŋmim udmim. \v 4 Bɨ nɨbi ñɨ pai amɨlap kale gau kalɨp abad mɨd aij gɨlö, ñɨ pai kale gau pen, bapi nɨŋö hagöp, a göm, nɨŋbal bɨ gau nɨŋmim udmim. \v 5 Pen bɨ nɨbi ñɨ pai nɨpe ke gau abad mɨd aij gagnab u, nɨpe aigöl göm God nɨbi bɨ nɨpe gau kalɨp abad mɨd aij gɨnɨm? \p \v 6 Bɨ Krais Jisas nɨp gɨsön nöp nɨŋ udpal gau nɨŋmim udagmim. Bɨ Krais Jisas nɨp gɨsön nöp nɨŋ udöp u, bɨ kub mɨdpin, a göm, lug pakö, God nɨp manö kub hagöm, hag ke gau yunɨm rö löp. Kɨjaki hadame nöp, yad bɨ kub mɨdpin, a göm, God nɨp arö gö, God pen nɨp hag yua rö u, nɨp u rö nöp gɨnab. \v 7 Bɨ udnabim anɨb u, nɨbi bɨ Krais manö aij u nɨŋ udagpal gau nɨŋöm, bɨ u bɨ aij, a göm gasɨ nɨŋbal, bɨ anɨb rö nöp nɨŋmim udmim. Wasö u, nɨbi bɨ Krais Jisas nɨp nɨŋ udagpal gau bɨ anɨbu nɨp hag julö, kɨjaki hel nɨp udnɨm rö löp. \x * \xo 3:7 \xt 2Ko 8:21\x* \p \v 8 Pen kale bɨ abad mɨdep kalɨp wög gɨ ñeb bɨ rɨmnap udun, a gɨnabim u, nɨŋ aij gɨmim udmim. Nɨbi bɨ gau, bɨ u bɨ aij, a göm gasɨ nɨŋbal, bɨ gau nöp nɨŋmim udmim. Kale manö nɨŋö nöp hagöm, manö piral hagagöm, ñɨg wain iru ñɨŋagöm, uɫpö kɨƚno mani nan ɫɨp gɨ udagöm, gɨpal bɨ gau nöp nɨŋmim udmim. \v 9 God Manö u magöŋhalö manö nɨŋö nöp, a göm, kƚö gɨ nɨŋ udöm, mɨd aij gɨpal bɨ gau nöp nɨŋmim udmim. \v 10 Anɨb u, nöd wög pro rɨmnap kalɨp hagpe, kale gɨ aij geinaböl u, hagpe, bɨ abadep bɨ gau wög gɨ ñeb bɨ mɨdaiöl. \p \v 11 Pen bɨ abadep kalɨp wög gɨ ñeb nɨbi rɨmnap udun, a gɨnabim u, u rö nöp nɨŋ aij gɨmim udmim. Nɨbi anɨb gau u rö nöp nɨbi aij nöp mɨdaiöl. Nɨbi bɨ gau, nɨbi u nɨbi aij, a göm gasɨ nɨŋbal, nɨbi anɨb rö nöp nɨŋmim udmim. Nɨbi bɨ rɨmnap kalɨp hag juagöm, nɨbi agamɨj hain rɨköm, ñɨg wain iru ñɨŋagöm, manö piral hagagöm, nan rɨmnap si udagöm, pör gasɨ nɨŋ aij gɨ mɨdeinaböl, nɨbi anɨb rö nöp nɨŋmim udmim. \x * \xo 3:11 \xt Dai 2:3\x* \v 12 Pen bɨ abadep kalɨp wög gɨ ñeb bɨ gau, nɨbi kale añɨ ap nöp udöm, nɨbin ñɨ pai amɨlɨp kale gau kalɨp abad mɨd aij gɨpal bɨ gau nöp nɨŋmim udmim. \v 13 Wög gɨ ñeb nɨbi bɨ gau wög kale gɨ aij geinaböl u, nɨbi bɨ Jisas nɨŋ udpal aŋ u hib aij udöm, Krais Jisas nɨp nɨŋ ud pɨdöŋ gɨ mɨdeinaböl. \p \v 14 Yad nöp yɨŋɨd nɨnabin, a gem, nöp köp i kalɨ kƚiñ rɨkabin. \v 15 Pen yɨŋɨd nagnabin u, ne köp i ud nɨŋmön, hon God nɨbi bɨ nɨpe, nɨbi bɨ God pör kamɨŋ mɨdöp u nɨp nɨŋ udun cöc nɨpe mɨdpun gau, hon aigöl gun gɨ aij gɨnabun u, nɨŋnabön. Hon God nɨbi bɨ nɨpe gau, jɨm ñöl ram padö kƚö yabɨƚ rö mɨdno me, manö nɨŋö nɨpe u ur gɨnɨm rö lagöp. \p \v 16 Nɨŋö nöp, God manö nɨpe hagöp u manö nɨŋö yabɨƚ hagöp: \q1 Krais Jisas bɨ hañ romaŋ lö, nɨbi bɨ nɨp waiö nɨŋla. \q2 God Ana, Jisas gɨ aij yabɨƚ nöp göp, a ga. \q1 Ejol kumi kabö adö laŋ au nɨp nɨŋla. \q2 Nɨbi bɨ ram mɨnöŋ gau gau ajöm, \q1 manö aij nɨpe nɨbi bɨ gau kalɨp hag ñeila. \q2 Nɨbi bɨ ram mɨnöŋ gau nɨp nɨŋ udla. \q1 Nap nɨpe nɨp ud mailö aij unbö ke halö \q2 kumi kabö adö laŋ au ud ara. \x * \xo 3:16 \xt Jon 1:14; 2Pi 3:3; 1Jn 2:18\x* \c 4 \s1 God manö aij hag ñabun, a gɨnaböl u pen manö piral hagnaböl \p \v 1 God Ana waiö hagöm hagab, “Ñɨn hain nɨbi bɨ rɨmnap Krais Jisas manö aij nɨŋ udla u arö göm, kɨjaki manö piral anɨbu nɨŋöm, kɨjaki aiön pi yam nɨpe gau manö piral hag ñɨbal u nɨŋ udöm adö anɨbu nöp hain gɨnaböl,” a gab. \v 2 Nɨbi bɨ kɨjaki manö piral hag ñɨbal gau, kale nagɨ adö u aij, nagɨ adö u naij, a gɨ gasɨ nɨŋagpal. Gasɨ rɨmɨd magö kale u, u aij, u naij, a gɨböp, pen gasɨ rɨmɨd magö kale u ain mɨɫaŋ rö lau inö böŋ nöp hir ga. Kale manö piral nöp hag ñɨbal. \v 3 Nɨbi bɨ anɨb gau manö piral hagöm hagpal, bɨ gau nɨbi udagöl, nɨbi gau bɨ udagöl, a gɨpal. Kale hagpal, nan magö anɨb gau nan ñɨŋeb pen nan magö anɨb gau nan ñɨŋagep asɨ masɨ göl, a gɨpal. Pen God nɨpe nan magö gɨ löm, nɨbi bɨ yɨp nɨŋ udöm manö nɨŋö yad nɨŋbal gau, kale nan magö gau magöŋhalö aij, a göm, ñɨŋnaböl, a göm, gɨ la. \x * \xo 4:3 \xt Jen 9:3; Ro 14:6; 1Ko 10:30-31\x* \v 4 God nan gɨ la gau magöŋhalö aij u nöp gɨ la. God nan magöŋhalö aij gɨ la mɨdöp gau me, hon nɨbi bɨ nan ap asɨ masɨ gagnabun. Nan aij gɨ la mɨdöp gau, magöŋhalö aij, a gun, ud ñɨŋnabun. \v 5 Nɨhön gɨnɨg: God nɨp sabe gun, aij a göp, a geinabun u, God manö nɨpe hagöp rö, nan magö anɨb gau magöŋhalö ke kamɨŋ aij rö nöp mɨdnab. \s1 Nɨbi bɨ gau kalɨp hag ñɨ aij gɨmön \p \v 6 Manö hagabin i, nañɨn namam rɨmnap gau kalɨp hag ñɨ aij geinabön u, ne Krais Jisas wög gɨ ñeb bɨ aij mɨdeinabön. Ne nöd ñɨ pro mɨdmön, Krais Jisas manö aij nɨpe nöp hag ñɨla u nɨŋ aij gɨmön, hagöp rö nöp hain gɨmön, gɨ dammön, uri u rö nöp manö aij u nɨŋmön hain gabön. \v 7 Pen aiud yɨharɨŋ gau hag amɨl apɨl gɨpal gau nɨŋagmön. Ne kƚö gɨmön, God nɨp aij gɨnab adö u nöp gɨ mɨdaimön. \x * \xo 4:7 \xt 1Di 1:4\x* \v 8 Nɨbi bɨ rɨmnap kƚö göm eksais gɨpal gau, hañ romaŋ kale kƚö gɨnab. Pen ne kƚö gɨmön, God Manö hagöp rö nöp geinabön u, kƚö ke udnabön. God nɨp aij gɨnab adö u nöp geinabön u, ram mɨnöŋ iƚ i mɨdeinabön ñɨn i abe, ram mɨnöŋ adö laŋ au mɨdeinabön ñɨn u abe, mɨd aij gɨnabön. \v 9 Manö hagnɨg gabin anɨb i, manö nɨŋö yabɨƚ, a gɨmön, böŋ nöp nɨŋ udmön. \v 10 God pör kamɨŋ mɨdöp u nɨŋ udpun u me, gasɨ halö mɨdpun. Krais Jisas nɨpe nɨbi bɨ gau magöŋhalö ud kamɨŋ yunabin, a göm, uma. Nɨbi bɨ Krais Jisas anɨg ga u nɨŋ udeinaböl gau, God pör kamɨŋ mɨdöp u kalɨp magöŋhalö böŋ nöp ud kamɨŋ yunab. Hon gasɨ adö añɨ anɨbu nöp nɨŋun, wög kƚö gɨ mɨdpun. \x * \xo 4:10 \xt 1Di 2:3-4\x* \p \v 11 Manö hagabin i, ne nɨbi bɨ gau kalɨp hag ñaimön nɨŋöl. \v 12 Nɨbi bɨ rɨmnap, nöp bɨ praj, a göm, manö hagnabön u nɨŋagnaböl rö löp u, ne nɨŋ aij gɨmön. Pen ne gɨ aij gɨmön nöp gö arö, nɨbi bɨ Krais Jisas nɨp nɨŋ udpal gau, ne manö aij hagpan rö, ne gɨ aij gɨpan rö, ne nɨbi bɨ mɨdmagö lɨban rö, ne Krais Jisas nɨp nɨŋ ud pɨdöŋ gɨpan rö, ne nagɨ ubɨŋ aij adö u nöp arabön rö nɨŋöm, kale ke u rö nöp gɨnaböl. \x * \xo 4:12 \xt Dai 2:15\x* \p \v 13 Yad nɨnabin u pen yɨp abad mɨdpan ñɨn i, nɨbi bɨ gau kalɨp God Manö u amgö lɨ hagöl gɨ, manö iƚ u hag ñöl gɨ, gɨ mɨdaimön. \p \v 14 Pen nöd gau nɨbi bɨ Krais Jisas nɨŋ udpal kalɨp bɨ abadep bɨ gau, ñɨmagö kale ud nabɨc adö ne u löm, God kalɨp gasɨ ñö, ne hainö nɨhön nɨhön rö gɨnabön manö u haglö, God nöp nan aij ke ña u hauƚ gagmön. \x * \xo 4:14 \xt 2Di 1:6\x* \v 15 Nan hagajɨn i, ne gasɨ adö añɨ nöp nɨŋmön, kƚö yabɨƚ gɨmön. Anɨg geinabön u, ne Krais Jisas adan aij nɨpe u kƚö gɨmön, gɨ dö gɨ arabön u, nɨbi bɨ gau magöŋhalö nɨŋnaböl. \v 16 Ne nɨŋ aij gɨmön, God Manö hagöp rö nöp göl gɨ mɨdaimön. Nɨŋ aij gɨmön, God Manö hagöp rö nöp gasɨ nɨŋöl gɨ mɨdaimön. Anɨg göl kƚö gɨ dam dam gɨ mɨdeinabön u, ne ke abe, nɨbi bɨ manö ne nɨŋnaböl gau abe, kalɨp ud kamɨŋ yunabön. \c 5 \s1 Krais nɨbi bɨ nɨpe gau kalɨp abad mɨd aij gɨmön \p \v 1 Bɨ nap bɨ rɨmnap kalɨp hag gagmön; nap ne ke hag ñɨ aij gɨpan rö u, kalɨp u rö nöp hag ñɨmön. Bɨ praj gau, namam ne ke gɨ aij gɨpan rö u, kalɨp u rö nöp gɨmön. \v 2 Nɨbi majö gau, name bɨ ne ke gɨ aij gɨpan rö u, kalɨp u rö nöp gɨmön. Nɨbi praj gau, nañɨn ne ke gɨ aij gɨpan rö u, kalɨp u rö nöp gɨmön. Ne gasɨ aij adö u nöp nɨŋmön, gasɨ naij rɨmnap nɨŋagmön. \s1 Nɨbi yadu \p \v 3 Nɨbi yadu ñɨ pai kale mɨdagöp gau kalɨp abad mɨd aij gɨmön. \v 4 Pen nɨbi yadu ñɨ pai kale rɨmnap mɨdaiöl, kalɨp hagaimön, Krais Jisas nɨp nɨŋ udpal rö, nɨpɨs nɨme bɨ nöd kalɨp nan magö ñɨmɨdal rö, uri kalɨp pen nan magö ñöm abad aij göl. Anɨg geinaböl u me, God nɨp aij gɨnab. \p \v 5 Nɨbi yadu ke halö yabɨƚ mɨdöp u, nɨpe God añɨ yɨp abad mɨdeinab, a göm, sɨdö aŋ sɨb aŋ yaŋ God nɨp sabe göl gɨ nöp mɨdöp. \v 6 Pen nɨbi yadu mɨñ mɨñ gɨ ajpal gau, kamɨŋ mɨdpun a göm nɨŋbal u pen umeb rö mɨdpal. \v 7 Manö hagabin anɨbi, nɨbi bɨ gau kalɨp hag ñɨ aij gɨmön nɨŋöm nɨbi yadu abe ñɨ pai bɨ kale gau abe manö anɨbi nɨŋöm hain gɨlö, kalɨp manö ap mɨdagnab. \p \v 8 Pen nɨbi bɨ an, nɨbi bɨ nɨpe ke yabɨƚ gau, nɨpɨs nɨme bɨ nɨpe ke gau, ud aij göm nan ñɨŋeb ñöm gagnab u, nɨpe Krais manö aij nɨpe u arö göm anɨg gɨnab. Nɨbi bɨ Krais nɨp nɨŋ udagpal gau, naij yabɨƚ göp anɨbu rö gagpal. \p \v 9 Pen nɨbi yadu rɨmnap hagöm, “Hib hon u nɨbi yadu gau aip kalɨ kƚiñ rɨkmim hanɨp abe nan ñɨŋeb nan gau ñɨmim,” a gaiöl, nɨŋ aij gɨmim hib kale udmim. Nɨbi mɨƚep mɨ unbö ñɨn juöl mɨhau nɨgaŋ (60) ina, bɨ añɨ ap nöp udö uma, nɨbi yadu gau nöp udmim. \v 10 Nɨbi yadu nɨbi bɨ rɨmnap nɨŋlö aij gɨnab nɨbi yadu u nöp udmim. Nɨbi nagɨ aij adö u nöp göm, ñɨ pai pro abad mɨd aij göm rɨmɨd ukö mɨd aij gɨpal gau, nɨbi bɨ gau nɨbö aulö ud aij göm nan magö ñöm, nɨbi bɨ Krais nɨp nɨŋ udpal gau kalɨp wög rɨmnap gɨ ñöm, nɨbi bɨ uɫham mɨdöm gasɨ mɨlö lɨ mɨdpal gau kalɨp ud aij göp, nɨbi yadu u nöp udmim. \v 11 Nɨbi yadu mɨƚep lagpal rɨmnap, hib kale udagmim. Krais nɨp cɨg gɨnabun a gɨnaböl u pen mɨd damöm, mɨdmagö kale pɨƚu gö, bɨ hain nɨbö udun nɨp cɨg gun, a göm, Krais nɨp arö göm bɨ hain nɨbö udnaböl. \v 12 Manö kale ke nöd hagla u rɨb junaböl u, God nɨŋö naij gö, manö mɨdeinab. \v 13 Pen nɨbi yadu mɨƚep lagpal gau, wög yabɨƚ gagöm, yɨharɨŋ ram ram gɨ ajöl göm, nɨbi bɨ rɨmnap hag juöl gɨ, manö piral hagagep gau hagöl gɨ, anɨg gɨpal anɨg gɨpal, a göl gɨ, gɨ mɨdeinaböl. \x * \xo 5:13 \xt 2De 3:11\x* \v 14 Nɨbi yadu kale bɨ hain nɨbö udöm, ñɨ pai rɨköm, ram kale ke wög göm, mɨd aij gɨnaböl u aij. Mɨd aij gɨnaböl u, nɨbi bɨ God nɨp mulu lugö nɨŋbal gau, hanɨp hag juöl rö lagnab. \x * \xo 5:14 \xt 1Ko 7:9\x* \v 15 Pen nɨbi yadu rɨmnap Krais Jisas nɨp arö göm hadö Seden nɨp hain gɨpal. \p \v 16 Manö ap, nɨbi Krais Jisas nɨp nɨŋ udpal gau, nɨbi yadu yam kale ke ap mɨdainɨm, kale ke abad mɨdaiöl. Anɨg gɨlö me, nɨbi bɨ Krais nɨp nɨŋ udpal gau jɨm ñöl, nɨbi yadu ke halö yabɨƚ mɨdpal gau nöp abad mɨdeinaböl. Wasö u, nɨbi yadu iru mɨdlö, uɫham yabɨƚ abad mɨdeinaböl. \s1 Nɨbi bɨ Krais nɨŋ udpal gau kalɨp bɨ abad mɨdep bɨ gau \p \v 17 Bɨ kale nɨbi bɨ Krais Jisas nɨŋ udpal gau kalɨp abad mɨd aij gɨpal gau, nɨbi bɨ Krais nɨŋ udpal gau, bɨ anɨb gau rö kalɨp ud aij göm pe aij ñöl. Bɨ kƚö göm Krais manö aij u hag ñɨ ajaböl gau abe, bɨ kƚö göm Krais manö aij u nɨbi bɨ nɨpe kalɨp hag ñaböl gau abe, bɨ anɨb gau rö kalɨp ud aij göm pe aij ñöl. \p \v 18 God Manö kalɨ kƚiñ rɨköm hagla, “Nan wid magö abhib jaklö, magö gau ke löm, cög gau ke löm gaŋ, a gɨmim, kaj kau paŋɨd dammim, wid magö rɨmnap ñɨŋnaböl, a gɨmim, meg magö kale nagɨ lɨ rɨbɨk gagmim; wög gɨpal rö u, rɨmnap ñɨŋnɨg ñɨŋöl,” a gɨla. Pen manö ap hagla, “Bɨ wög gɨpal gau, pe ñeb,” a gɨla. \x * \xo 5:18 \xt 1Ko 9:9; Mad 10:10\x* \v 19 Bɨ añɨ ap nöp apöm hagnab, “Nɨbi bɨ Krais nɨŋ udpal kalɨp bɨ abad mɨdep bɨ u, anɨg göl anɨg göl gɨ naij göp,” a gainɨm u, nɨŋagmön. Nɨbi bɨ mɨhöp aka nɨbi bɨ mɨhau nɨgaŋ rö nɨŋöm, apöm hagaiöl u, nɨŋö hagpal rö löp, a gɨmön, nɨŋmön. \x * \xo 5:19 \xt 2Ko 13:1\x* \v 20 Nɨbi bɨ Krais nɨŋ udpal kalɨp bɨ abad mɨdep bɨ u, nan si nan naij göp u arö gagnab u, Krais nɨbi bɨ am magum gɨnaböl ñɨn u, magöŋhalö nɨŋmɨdlö nɨŋöl gɨ, nɨp hag gɨmön. Anɨg geinabön u, nɨbi bɨ rɨmnap nɨŋöm, ana udöm, hainö anɨg gagnaböl. \x * \xo 5:20 \xt Ep 5:11\x* \p \v 21 Bɨ yad gau gɨ naij gagpal, bɨ kale gau nöp gɨ naij gɨpal, a gɨmön, gasɨ u nɨŋagmön. Manö iƚ mɨdainɨm u, nɨŋ aij gɨmön nöp, hagmön. Nöp manö anɨbi yɨharɨŋ hagagabin; God, Krais Jisas, ejol nɨpe hag la gau nɨŋmɨdlö nɨŋöl gɨ hagabin. \p \v 22 Pen Jisas nɨbi bɨ kalɨp abadep bɨ gau, yɨŋɨd ñɨmagö ne nabɨc kalɨp adö u lɨmön, wög anɨbu hag lagmön. Nɨbi bɨ rɨmnap nan si nan naij gaiöl u, ne aip gagmön. Ne bɨ asɨŋ mɨdagöp rö nöp mɨdaimön. \v 23 Pen nöp nan pör pör göm, yuö hauub u, ne uri ñɨg nöp ñɨŋagmön, ñɨg wain pro pro rɨmnap halö ñɨŋmön. \p \v 24 Nɨbi bɨ nan si nan naij gɨpal u, rɨmnap waiö gɨlö, yɨŋɨd nöp nɨŋun manö hag gɨpun. Pen nɨbi bɨ rɨmnap nan si naij agamɨj pi göl gɨlö, yɨŋɨd nɨŋagnabun. Hainö nɨŋnabun. Wasö u, God manö kub hagnab ñɨn u nöp waiö lɨnab. \v 25 Pen anɨb unbö rö nöp, nɨbi bɨ kale nɨbi bɨ rɨmnap kalɨp gɨ aij geinaböl u, rɨmnap waiö mɨdö, yɨŋɨd nöp nɨŋnabun. Pen yɨŋɨd nɨŋagnabun u, pi göl mɨdainɨm rö lagöp. \c 6 \s1 Nɨbi bɨ nagɨ wög gep gau \p \v 1 Krais nɨbi bɨ nɨpe rɨmnap kale nagɨ wög gep nɨbi bɨ mɨdpal gau, bɨ kub kalɨp rau daula gau ud aij göl. Anɨg geinaböl, nɨbi bɨ rɨmnap nɨŋöm, God nɨp hag juöm, Krais Jisas manö aij hag ñɨbun u hag juöm, gagnaböl. \x * \xo 6:1 \xt Ep 6:5\x* \v 2 Pen nɨbi bɨ Krais nɨp nɨŋ udpal gau, bɨ Krais nɨp nɨŋ udpal rɨmnap kalɨp nagɨ wög gɨ ñöl gɨ, gasɨ naij nɨŋöm, Krais nɨbi bɨ mam hon ke gau nɨhön gɨnɨg kalɨp nagɨ wög gabun, a göm, hagagöl. Mam aij hon Krais nɨp nɨŋ udpal gau kalɨp wög gɨ ñabun, a göm, wög kalɨp u gɨ aij yabɨƚ göl. Manö kalɨ kƚiñ rɨkabin i nɨbi bɨ gau kalɨp hag ñɨ aij gö nɨŋöl. \x * \xo 6:2 \xt Plm 16\x* \s1 Nan iru udun, a göm, gasɨ u nɨŋbal \p \v 3 Nɨbi bɨ rɨmnap, Bɨ Kub hon Jisas Krais nɨpe manö aij haga u abe, manö aij nɨpe pör hag ñɨbun u abe arö göm, manö ke rɨmnap hag ñɨnaböl gau, \x * \xo 6:3 \xt Gal 1:6-9\x* \v 4 hon nöp nɨbi bɨ kub mɨdpun, a göm, hauƚ alöm gasɨ mɨdagö, anɨg gɨpal. Anɨb u, nɨbi bɨ rɨmnap kalɨp gasɨ naij nɨŋöm, manö magö adö u nöp pen pen hag amɨl apɨl göm, nɨbi bɨ rɨmnap nɨŋlö mulu lugö, kal juöm, manö naij hagöm, gasɨ naij nɨŋbal. \v 5 Kale Jisas manö nɨŋö nɨpe u arö göm, God adan arnabun uɫpö kɨƚno mani nan gau udnabun, a göm, gasɨ naij nöp nɨŋöm, pör pör nöp manö pen pen hagpal. \x * \xo 6:5 \xt 2Di 3:8; 4:4; Dai 1:14\x* \p \v 6 Pen hon Krais Jisas nɨŋ udun, nan hon hadö mɨdöp u ñɨñɨ lɨnabun u, hon nan aij yabɨƚ ap udun, mɨd aij yabɨƚ gɨnabun. \x * \xo 6:6 \xt 1Di 4:8; Plp 4:11-12; Hib 13:5\x* \v 7 Ami bɨ hanɨp yag daula ñɨn u, nan rɨmnap halö udun dauagno. Pen umnabun ñɨn u, u rö nöp nan rɨmnap halö udun aragnabun. \x * \xo 6:7 \xt Job 1:21\x* \v 8 Anɨb u, nan ñɨŋeb rɨmnap, waƚɨj hon rɨmnap mɨdainɨm, nan hon rö pro me u, a gun. \v 9 Pen nɨbi bɨ nan iru udun a göm gasɨ nɨŋbal gau, hauƚ alö, gasɨ añɨ anɨbu kalɨp ɫɨp gɨ ud arö, wal nan ñɨŋnɨg aulö, hel udö, adɨŋ ilön kub udpal u rö kalɨp gɨnab. Kalɨp böŋ nöp naij gɨnab. \v 10 Nɨbi bɨ uɫpö kɨƚno kɨbap mani nan gau mɨdmagö lɨbal gau, nan si nan naij adö ke ke iru nöp gɨpal. Rɨmnap gasɨ anɨbu nɨŋöm, God nɨp gasɨ u arö göm, mɨd aij gagöm, kalɨp ke mög naij yabɨƚ göp. \x * \xo 6:10 \xt Ep 5:5\x* \s1 God nan ñɨmagö adö nöp lɨ ña u, ud aij gɨmön \p \v 11 Dimodi. Ne God bɨ nɨpe mɨdpan u me, nan naij nan piral hagajɨn i magöŋhalö hil gɨmön, gɨ aij gɨmön, God hagöp rö nöp gɨmön, Krais Jisas nɨŋ udmön, nɨbi bɨ gau mɨdmagö lɨmön, kƚö gɨmön gɨ dammön, bɨ agamɨj hain rɨkmön, gɨ mɨdmön. \x * \xo 6:11 \xt 2Di 2:22\x* \v 12 Ne Jisas nɨŋ udpan rö, ñɨn rɨmnap mɨŋör auö, uɫham mɨdeinabön, pen ne kƚö gɨmön, Krais manö aij u hain gɨmön. Nɨbi bɨ iru nɨŋmɨdlö nɨŋöl gɨ, yad Krais Jisas nɨp nɨŋ udpin, a gɨna ñɨn anɨbu, nɨpe pör mɨdep magö u nöp ñöb. Pör mɨdep magö anɨbu ud pɨdöŋ gɨmön. \x * \xo 6:12 \xt 1Ko 9:25-26; 2Di 4:7\x* \p \v 13 God nan gau magöŋhalö kamɨŋ magö ñöb u abe, Krais Jisas Podias Pailod nɨp manö kabö göl haga u abe, kale nɨŋ mɨdlö nɨŋöl gɨ, nöp kƚö gem hagabin, \x * \xo 6:13 \xt Jon 18:36-37\x* \v 14 manö nöp hagabin i magöŋhalö nɨŋ aij gɨmön, hain gɨmön, gɨ aij gɨmön gö arö, Bɨ Kub hon Jisas Krais ado gɨ aunab. Ne anɨg geinabön, nɨbi bɨ rɨmnap nɨŋöm nöp hag juöl rö lagnab. \v 15 Jisas ado gɨ aunab ñɨn anɨbu, God nɨpe ke hag la. Ñɨn hag la ñɨn anɨbu nöp Jisas nɨpe kauyaŋ ado gɨ aunab. God Bɨ aij ke yabɨƚ. Nɨpe añɨ nöp nan gau magöŋhalö abad mɨdöp. Nɨpe kiŋ gau magöŋhalö Kiŋ kale mɨdöp. Nɨpe bɨ kub gau magöŋhalö Bɨ Kub kale mɨdöp. \x * \xo 6:15 \xt Rep 17:14\x* \v 16 Pen nɨpe añɨ nöp umnɨm rö lagöp; pör yabɨƚ nöp mɨdeinab. Mailö aij nɨpe u ke yabɨƚ mɨdöp. Nɨbi bɨ rɨmnap nɨp amgö nɨŋagpal yabɨƚ; nɨp amgö magö nɨŋeb rö lagöp. Nɨbi bɨ ap nɨpe mɨdöp söl au aröl rö lagöp. Nɨpe God Bɨ kƚö yabɨƚ unbö ke u, nɨbi bɨ magöŋhalö nɨŋöm, hib nɨpe u pör pör nöp haglö adö araŋ. Anɨb unbö rö aij. \p \v 17 Nɨbi bɨ uɫpö kɨƚno kɨbap mani nan iru mɨdöp gau kalɨp hagaimön, hon nöp nɨbi bɨ ke yabɨƚ mɨdpun, a göm, nan yɨŋɨd hir gɨnab gau gasɨ nɨŋagöl; God hanɨp nɨbi bɨ abad mɨdöm, mɨd aij gɨnaböl, a göm, nan aij aij iru nöp hanɨp pör ñab u nöp nɨŋ udöm, gasɨ halö mɨdaiöl. \x * \xo 6:17 \xt Luk 12:20\x* \v 18 Anɨb u, kalɨp hagaimön, nan iru mɨdöp rö, nɨbi bɨ gau ud aij göm, kalɨp mög nɨŋöm, nan kale rɨmnap kalɨp haƚöwaƚö ñöl. Kale nɨbi bɨ rɨmnap kalɨp gɨ aij göm, gɨ ud arlö ud arlö, kalɨp iru gagnɨm. \v 19 Anɨb unbö rö geinaböl u, kale nan aij yabɨƚ kale ap mɨdeinab God ram mɨnöŋ nɨpe kumi kabö adö laŋ au, nɨŋöm kale amöm kamɨŋ pör mɨdep magö u böŋ nöp udöm, pör nöp pör nöp kamɨŋ mɨdeinaböl. Kamɨŋ mɨdep anɨbu, kamɨŋ nɨŋö yabɨƚ. \x * \xo 6:19 \xt Mad 6:20\x* \p \v 20 Dimodi. God nan ñɨmagö adö nöp ñɨ la u, ud aij gɨmön. God nɨp gasɨ nɨŋagöm manö piral manö yɨharɨŋ pör pör hag amɨl apɨl gɨpal gau abe, manö hauƚ alö pen pen hagaböl gau abe, udagmön. \v 21 Nɨbi bɨ rɨmnap, manö piral kale anɨbu udöm, uri God Manö kabö rö nɨŋbun, a göm, ke padö u aramöm, Jisas manö aij nɨpe nɨŋ udla u böŋ nöp arö gɨpal. \p God nöp mög nɨŋöm, abad mɨdainɨm. \x * \xo 6:21 \xt 1Di 1:6; 2Di 2:18\x*