\id MRK Mark NT0031.MK KORAFE J. FARR'S LANGUAGE 25 November 2002 \h Mark \toc2 Mark \toc1 Mark Kakara \mt1 Mark Kakara \ip Mark, nu jo Iesu da ambo jimbi 12 ainda eni iraeri. Avata nu Paul da komana Barnabas da mandi eniri. Giti, nu Paul Barnabas ghae sifo tufako deinghedo ne dotutusira. Amingusira aindae, Paul nu imboe usira. Avata amboda, nu Paul da saramana mendeni mendeni edo ghusira. Ekaresia+ da babojegari nenda kotari mo: Mark (o umbu mendeni John Mark seraera) amboda ira Rome aminda, Peter ghae dabade irise, Peter geka siri ningido, nunda geka evia gefusira. Mark nunda Gospel mo avose ghaeko 68 avavaga ainda jokáda gefusira. \ip Mark nunda buku gefusira amo, Iesu nu God da Aghi Kato edo, fira endada saramana mendeni a ari mendeni use deinghedo ghusira, ava kotise, a ijuguse gefusira. \is1 Mark Geka Gefusira, Ainda Mendo Mendo Mo Eviri. \io1 1:1-13 God da Aghi Kato da furariri. \io1 1:14—13:37 God da Mandi nunda saramana rea edo ghusira amo, eviri. \io1 14:1—15:47 God da Mandi da ambariri. \io1 16:1-20 God da Mandi ambarida ghe jebuge erorusira. \c 1 \s1 1:1-8 John Vironu Sisira. \r (Matthew 3:1-12; 11:10; Luke 3:1-18; 7:27; John 1:19-28) \p \v 1 Iesu Keriso, God da Mandi ainda Bino Eveva eminge tuturo usira. \v 2 God da feroveta, javo Isaiah, nu anakora beká nunda buku jokáda geka evia gefusira: \q1 “Kote gi! Nanda aghi kato ava, giti dirigaono ya, ninda emboro rerebururari, ni amboda yaresa. \q1 \v 3 Aghi kato amo, nu reighi uvu a evetu genembo irae da vasa aminda fetirise, \q1 beka fainghedo geka resira, \q1 ‘Bajari da emboro rerebevu dambu are!’” \m Isaiah aminge gefusira. \p \v 4 Ava sedo, John Bafataito Ari Kato ira, reighi uvu a evetu genembo irae da vasa aminda buvudo, evetu genembo bafataito use eminge sedo ghusira, “Fuvu, eminda! Nenda ari ekoko vujegururovo bafataito aono, God nenda ari ekoko kote doyare!” John vironu aminge sedo ghusira. \v 5 Aminge sirureari, evetu genembo isambu eredo, nenda frovensi Judia a nenda reighi Jerusalem ghedo, foa John kena totorugedo ghuseri. Totorugedo, nenda ari ekoko vujegeoro, John ne uvu Jordan aminda bafataito edo ghusira. \p \v 6 John nu sino fuka javo kamero (camel), ainda anoso aimi firedo, asugedo ghusira. A nunda ifu dighari barago, kau daba ava edo, dighido ghusira. John nu aminda irise, sisi a finje ava, nunda bayaudae rise irá ghusira. \p \v 7 Avori, nu eminge vironu sedo ghusira, “Genembo eni nanda amboda refira amo, nu genembo teria bekári. Na jo numongo iraeri. Na taká sabua+ bekári. \v 8 Ne tefo uvu vanemboimi bafataito eraena. O numo, ne Asisi Kakara aimi bafataito arira,” aminge sedo ghusira. \s1 1:9-11 John Nu Iesu Ava Bafataito Usira. \r (Matthew 3:13-17; Luke 3:21-22) \p \v 9 Sifo aminda, Iesu nunda reighi Nasareth frovensi Galilee aminda ghedo fira, uvu Jordan aminda buvudo ira uvuda vose fetetiri, John nu bafataito usira. \v 10 Etiri dadabetiri, Iesu uvuda ghe vivitiri ainghae dabade, John gosiri utu afigetiri, Asisi Kakara kau ribo avavaga jinendo, vose fira Iesu kena asugetiri gosusira. \v 11 Asugiri, beka utuda ghe isagha siri ne nininguseri, “Nimo nanda dubo bari Mandiri. Na, nindae ivuga use, aiyakoe beká resena!” \s1 1:12-13 Satan Nu Iesu Da Fakina Dere Gari Dae Usira. \r (Matthew 4:1-11; Luke 4:1-13) \p \v 12 Se dadabiri ainghae dabade, Asisi Kakara aimi Iesu unumbe budo, reighi uvu a evetu genembo irae da vasa aminda isira. \v 13 Ira, aminda sifo 40 ava iriri, Satan fira numokena buvudo nunda fakina ava dere gido ghusira. Iesu nu taima da sino fukade iriri, God da aneya mendeni fera numo kaifa use, sonembedo ghuseri. \s1 1:14-20 Iesu Nunda Ambo Jimbi Mendeni Aghi Usira. \r (Matthew 4:12-22; Luke 4:14-15; 5:1-11) \p \v 14 Kini (King) Herod setiri, John Bafataito Ari Katoá sandi budo diburada fifitusera ainda amboda, Iesu ira Frovensi Galilee aminda teredo, tuturo edo God da Bino Eveva ava, vironu sedo ghusira. \v 15 Vironu eminge sedo ghusira, “God sifo fifitusira ava ojira buvira! God evetu genembo kaifa ari\f 15 \fr 1:15 \ft Afige, \+bd Geka Se Disugari Da Vasa\+bd* aminda, geka \+it Natofo\+it* aindae rea gefusera, ava tege garesa.\f* da sifo utua etira. Nenda ari ekoko vujege dodo, God da Bino Eveva ava tumondevu!” aminge sedo ghusira. \p \v 16 Amingudo ira, Galilee uvu da teria ainda dengesida deinghusira. Aminda deinghudo ise, Simon nunda namendi Andrew ghae, voto voyuvaimi oka barero gosusira. Nemo oka bambari embori. \v 17 Gido, nemokena sisira, “Nengae fuvu, namonde dabade irise, dengoro indono ningido, oka bamburaeva aminga ava, nengae ya evetu genembo unumbedo, God Afakena bu furove!” aminge sisira. \v 18 Siri ainghae dabade, nengae eredo nenda voto voyuva aminda dodo, nunda amboda iseri. \p \v 19 Era itako ambo soka use, Zebedee da sasingu etoto naká, James nengae John ghae, ghakada+ fetedo voto toka difero gosuseri. \v 20 Gosuse ainghae dabade, Iesu nemokena kori setiri, nengae eredo numamo a nunda saramana kakatode ghaka+ aminda dodo, Iesu da amboda iseri. \s1 1:21-28 Iesu Sukaru Ondiri, Genembo Da Jokáda Ghe Vose Darigusira. \r (Luke 4:31-37) \p \v 21 Iesu nunda natofode era, reighi eni javo Kaponiam aminda buvurutuseri. Buvudo, Jangutari da Sifo fira buviri gido, Iesu anakora ira dengoro indari da kamboda+ teredo, tuturo edo dengoro indudusira. \v 22 Dengoro indudiri, natofo ava ningido dudukughuseri. Ainda beká mo: Moses da Geka ijuga kakato+ dengoro indido ghusera, a kau eniri. O Iesu dengoro indudusira amo, geka nunda fakinaghae dabade sisira. \p \v 23 Genembo enikena, sukarui asugetiri ireira aimi, tere anumbedo, Iesu geka siri ningido, nu koko sisira, \v 24 “Agá Iesu, Nasareth embo, ni namanekena nange ari dae fumutasi? Ni saso namane sirivo aoro dae sedo fumutasi, ai? Namane ni kasama erera. Ni God da Genembo Kakarago Bekári,” sukaru genembokena asugusira aimi, aminge sisira. \v 25 Setiri, Iesu numokena kovionoghae sisira, “Beka dodo, genembo ainda jokáda ghe fu buvase!” aminge setiri, \v 26 sukaru irisira aimi eretiri, genembo ungo ata dadadaghiri koko teriago sise, vose dariguseri. \v 27 Ava gido, evetu genembo isambu dudukughedo, minonde minonde se nininguseri, “Emo rejori? E geka seka siroretira! Nu fakina katori. Nunda fakinaghae seari, sukaru nunda geka ningido, evetu genembo da jokáda ghe foa buvuraera,” aminge se nininguseri. \p \v 28 Aminge sise irero, Iesu da bino ava reighi isambu frovensi Galilee aminda iri nininguseri. \s1 1:29-34 Iesu Setiri, Evetu Genembo Digari Jejebuguseri. \r (Matthew 8:14-17; Luke 4:38-41) \p \v 29 Iesu nu setiri, sukaru genembo da jokáda ghe vose darigusira. Ari ovia usira ainda amboda, Iesu nu James John ghae, a nunda ambo jimbi mendeninde dabade, dengoro indari da kambo+ dodo era, Simon nengae Andrew ghae da kamboda teteruseri. \v 30 Simon da imboti nu kae tambudo tamo vevera iri, kambo aminda fasiriri, teteruseri. Teterero ainghae dabade, Iesu kena setero niningusira. \v 31 Ningido, nu ira teredo sire nunda ungoda jighiri eroriri, tamo vevera darigiri jebugusira. Jebugedo, bayau simbugedo nemokena futusira. \p \v 32 Sifo daba aminda tumba jiriri, kae evetu genembo reighi aminda iriara ava, isambu budo fera Iesu kena buvurutuseri. Mendeni sukarui asugetero iriara, ainghae dabade budo fera buvurutuseri. \v 33 Kaponiam embo isasambu kambo dendeguda totorugedo guro békada fefetuseri. \v 34 Totorugetero, Iesu nu setiri kae evetu genembo digari jejebugetero, kae kau eni kau eniá isambu dadabusira. Kotugo, mendenikena sukarui asugetero iriara ava, nu setiri sukaru do vose dariguseri. Sukaru amo, ne Iesu mavejori, ava kasama useri. Ava sedo, Iesu kovionoghae bureguse, beka erá seore dae sisira. \s1 1:35-39 Nu Frovensi Galilee Aminda, Vironu Sisira. \r (Luke 4:42-44) \p \v 35 Ainda tumba soroda, Iesu eredo kambo dodo reighida ghe buvudo, evetu genembo irae da vasa aminda ira banungusira. \v 36 Banungiri, Simon nunda mendeninde dabade eredo, numo tava udo era tafuseri. \v 37 Tambudo siseri, “Evetu genembo isasambu eredo nimo tava use irera.” \v 38 Aminge sisera avata, Iesu nemokena sisira, “Namonde yaore! Na reighi mendeni einda dengesida ya vironu aminda barago sarena. Ainda beká mo: na vironu sari dae sedo fuseni. Ava sedo, namonde yarera!” aminge sisira. \p \v 39 Reighi isambu frovensi Galilee aminda birurughuse, dengoro indari kamboda+ teterudo ise vironu sedo ghusira. Ava seari, sukaru evetu genembo da tamonda ghe vose darigedo ghuseri. \s1 1:40-45 Iesu Setiri, Genembo Bedode Ava Jebugusira. \r (Matthew 8:1-4; Luke 5:12-16) \p \v 40 Genembo eni tamo bedode eko beká edo ireira aimi, Iesu kena fira kauboi dadarigedo benunu sisira, “Na kasama erena: ni uju aresa amo, na saso jebugarena.” \v 41 Aminge setiri, Iesu genembo aindae joka edo, ungo siregedo nunda tamonda jijighuse sisira, “Ai, na uju erena. Jebugaresa!” \v 42 Aminge siri ainghae dabade, gambisi utetegetiri jebugusira. \v 43 Etiri, Iesu nu diriguse, kovionoghae \v 44 eminge sisira, “Seteno jebugetesa emo, erá osa seose! Ere yasi, ninda tamo fristikena+ ijugaso gari, Moses da Geka aminda, rea God kena mutaso dae resira, ava mutaresa! Amingaresa amo, ni jebugetesa ava, evetu genembo isambu kasama arera,” aminge sisira. \p \v 45 Avata genembo amo, nu jo amingaeri. Nu evetu genembo isambukena osa setiri, numo jebugusira da binó ava reighi isambu aminda ivegedo isira. Ava sedo, Iesu reighi bogu eninda jo isaghada ya terari da kaugo irae usira. Etiri, nu evetu genembo irae da vasa aminda ira iriri, reighi isambu ainda evetu genembo ya numokena buvudo ghuseri. \c 2 \s1 2:1-12 Iesu Setiri, Genembo Ungo Ata Dimbaride Ava Jebugusira. \r (Matthew 9:1-8; Luke 5:17-26) \p \v 1 Sifo nanjogoá dadabetiri, Iesu nu sekago jovereghe ira reighi Kaponiam buvurutusira. Ainda bino ava ivegedo isira. \v 2 Iri, evetu genembo digari ningi kasama edo, fera numokena totoruguseri. Totorugedo, natofoimi kambo bedo edo mambe kosegetero, mendeni ya terari manamana useri. \v 3 Iesu nu vironu siri, gegenembo avononde naká aimi genembo eni ungo ata dimbaride ava fumbudo fuseri. \v 4 Fumbudo fera buvudo, natofoimi kambo bedo edo vasa kosegetero gido, Iesu kena ya terari manamana edo, genembo fumbu ririda viti sisoro gukada anumbedo, sisoro jighi afiguseri. Afigedo, genembo ghaghada fasiriri ainghae tino edo, siregetero vovosusira. \v 5 Vosetiri, ne tumonde gogogho usera ava gido, Iesu kae genembo aikena sisira, “Nanda mandi, God ninda ari ekoko kote dotira,” Iesu aminge siri ningido, \v 6 Moses da Geka ijuga kakato+ mendeni aminda anumbirisera aimi, ne dubo jokái totofo kotiseri, \v 7 “Genembo omo nange ominge resi? Nu aminge sise God da javo etiri eko erira. God nusukako ari ekoko kote doyeraira. Jo tefo genembo eniimi kote doyari iraeri.” \v 8 Aminge kotero ainghae dabade, Iesu nunda asisiimi nenda kotari ava kasama edo sisira, “Ne redae kotari ekoko erekotevu? \v 9 Kote givu! Ne erekoteva: na benunu sarena amo, God genembo einda ari ekoko jo kote doyae ari ava, erekoteva. A nenda kotari eni mo: nu jebugare dae sarena amo, nu jo jebugae ariá erekoteva. \v 10 Avori, nanda fakina ijugaono gareva. Evetu Genembo da Korokena+ mo, ari ekoko kote doyari da fakina irira. Ava kasama aovo dae sedo, saono genemboé jebugarira,” aminge sedo, nu jovereghe genembo ungo ata dimbaride aikena sisira, \v 11 “Eredo, ninda ghaito gaghe budo kamboda yasi!” \v 12 Aminge setiri, genemboá eredo, nunda ghaito gaghe budo ira buviri, evetu genembo isambu gi dudukughedo buniseri. Bunedo, God dae sakai sise siseri, “Namonde evavaga jo gae iriara ava, orokoá siroretiri, namondeda ditii eregosera!” aminge siseri. \s1 2:13-17 Iesu Nu Levi Aghi Usira. \r (Matthew 9:9-13; Luke 5:27-32) \p \v 13 Iesu sekago Galilee uvu da teria aminda ira buviri, natofo isambu fera numokena totorugetero, dengoro indudusira. \v 14 Dengoro indiri dadabetiri, nu isira amo, Alphaeus da mandi Levi, takesi ombari da kambo aminda anumbiriri gosusira. Gido, Iesu numokena sisira, “Fu nangae yaore!” aminge setiri, Levi nu eredo nunda amboda isira. \p \v 15 Ainda amboda, Iesu ira Levi da kamboda buvudo, kirumo usera ava risira. Takesi bari gegenembo a ari ekoko embo digari Iesu da amboda isera aimi, fera Iesu nunda ambo jimbide dabade anumbedo bayau riseri. \v 16 Moses da Geka kaifa kakato+ a ijuga kakato+ mendeniimi, Iesu takesi bari kakato a ari ekoko embo ainde dabade anumbedo bayau rero gosuseri. Gido, nunda ambo jimbikena ategi useri, “Takesi bari kakato ne gegenembo ekokori. A evetu genembo mendeni, takesi bari kakatode dabade ojera anumbirera omo, nembarago ari ekoko embori. Ava sedo, nenda ijuga kato redae takesi bari kakato a ari ekoko embode dabade anumbedo bayau rereri?” \p \v 17 Aminge sisera ava ningido, Iesu sisira, “Mave, ‘Na kae tefori,’\f 17 \fr 2:17 \ft Afige, \+bd Matthew 9:12\+bd* ainda duruda tege garesa!\f* sarira amo, dogeta jo numokena yae arira. O mave, ‘Na kae beni,’ sarira amo, dogeta numokena yarira. Kau daba aminga ava, mave nunda ari ekoko jo vujegae irise, ‘Na mandi eveva a ari eko eni tefori,’ sarira amo, na nu jo aghi ae arena. O mave nunda ari ekoko vujeguse, ‘Na ari ekoko embori,’ sarira amo, numoá aghi arena,” aminge sisira. \s1 2:18-22 Kanangara Ari, A Irari Seka Da Geka Amo Eviri. \r (Matthew 9:14-17; Luke 5:33-39) \p \v 18 John da ambo jimbi a Moses da Geka kaifa kakato+ da ambo jimbi kanangara ero gido, evetu genembo fera Iesu kena buvudo ategi useri, “John da ambo jimbi a Moses da Geka kaifa kakato+ da ambo jimbi, God dae kanangara use banungeraera. Avata ninda ambo jimbi, ne nange amingae eraeri?” aminge setero, \v 19 Iesu mino nemokena sisira, “Kote givu! Mandi gimasa eni, nu evetu fifitururari kirumo arera da sifo aminda, nunda kokomana ne bayau jo kanangara ae arera. \v 20 O genembo evetu fitira ava, gitofui sandi bu ya daoro ambarira ainda sifo aminda, nunda kokomana dubo mema use, tuturo edo nundae kanangara arera,” aminge sisira. \p \v 21 Aminge sedo, evetu genembo nangedo ari manai dodo, ari seka aimi God kakara aetera, ava ijugusira. Ijuguse, kasia evia sisira, “Embo boka eni manai edo toka basarira, namonde jo embo sogho seka gafugedo aimi, tauta gayae arera. Ainda susu mo: embo seka gafuge baresa amo, eko arira. A embo seka manaikena tauta gayaresa amo, jo eveva ae arira. \v 22 Kau daba ava, vaini (wine) seka jo budo, kofiri manai aminda averegaoro vosedo irae arira. Amingarera amo, vaini (wine) seka da fakinaimi, fumbari kofiri bejari, vaini averege vose soesa arira. Ava sedo, vaini seka kofiri sekada averegeraera,” aminge sisira. \s1 2:23-28 Iesu Nu Jangutari Da Sifo Ainda Bajariri. \r (Matthew 12:1-8; Luke 6:1-5) \p \v 23 Jangutari da Sifo eninda, Iesu nunda ambo jimbide vare jokáda tere sembiseri. Sembise, nunda ambo jimbi tuturo edo farava da vuji ava bambudo,\f 23 \fr 2:23 \ft Abraham da sasingu, o Israel embo seraera, nenda kiki mo eviri: nenda komana da roera seka bambu mindari da kau ava barido ya ghusera, amo jo bagia iraeri. O bambu atida vendari mo, aindae bagia sedo ghuseri. Ava sedo, Iesu da ambo jimbi amingusera amo, ne jo bagia ae useri.\f* ungoi jase rido iseri. \v 24 Amingero, Moses da Geka kaifa kakato+ mendeni ava fuge gido, Iesu kena siseri, “Kote gi! Ninda ambo jimbi nangetiraimi Jangutari da Sifoda farava da vuji bambu jase rise, namondeda agho dari erebejeri? Jangutari da Sifoda, saramana jo ae aeteri.” \v 25 Aminge setero, Iesu nemokena sisira, “Ne nanda ambo jimbikena ghoghora reseva, ai? Namondeda abua David nunda mendeninde dabade, uvu bayau dadabetiri ighoii sirivo use, nange usira ainda kiki amo tegutusevu, ai tefo? \v 26 Nu, fristi+ da giti jighari javo Abiathar ireira ainda sifoda ira, God da Kambo+ aminda teredo, farava God kena futusera aindae benunu setiri, fristi+ mutiri David budo risira. Rise, nunda mendenikena mutiri ne riseri. Risera amo, ne agho dari bejiseri. Agho dari bejisera amo eviri: \p ‘Fristi+ nesuka, farava kakara amo mindarera,’ \m agho dari aminge resira,” Iesu aminge sisira. \p \v 27 Aminge sedo, nu nemokena sisira, “God nu giti evetu genembo usira. Amboda, Jangutari da Sifo amo, nemo sonembari dae sedo gategusira. Nu jo Jangutari da Sifo giti gategedo, amboda evetu genembo, Jangutari da Sifo ava kaifa aoro dae sedo, ne jo ae usira. Nu giti evetu genembo usira. \v 28 Geka beká mo eviri: Jangutari da Sifo aminda rea ava aetera amo, a barago, Evetu Genembo da Koro+ nunda sari ningariri,” aminge sisira. \c 3 \s1 3:1-6 Iesu Setiri Genembo Eni Ungo Dimbaride Ava Jebugusira. \r (Matthew 12:9-14; Luke 6:6-11) \p \v 1 Iesu nu sekago jovereghedo ira, dengoro indari da kamboda+ teterusira. Genembo eni ungo dimbaride amo, aminda iriri teterusira. \v 2 Moses da Geka kaifa kakato+ ne, Iesu ari sembae ari gido, numo bu koto ari dae sedo kotiseri. Avori, Iesu nu nange Jangutari da Sifo aminda, genembo ungo dimbaride ava sari jebugururari gido, nu budo koto aetera aindae kato useri. \v 3 Kato ero, Iesu genembo ungo dimbaride aikena sisira, “Eredo, fu buvase!” \v 4 Aminge sedo, nu natofokena sisira, “Namonde Jangutari da Sifo aminda, evetu genembo sonembarera, ai, nemokena mema mutarera? Sonembaoro jebugarera, ai, daoro sirivo arera?” aminge setiri, ne mino numokena sari buniseri. \p \v 5 Amingetero, ne dubo joka iraede ava gido, dubo mema use, janje eko etiri, nemoá gi ya foa ghedo, nu jovereghe genembo aikena sisira, “Ninda ungo jujurege gaone!” aminge setiri, genemboá nunda ungo Iesu kena siregiri, eveva usira. \v 6 Amingetiri gido, Moses da Geka kaifa kakato+ eredo era buvudo, Herod da ambo jimbide dabade, Iesu nange daoro ambarira aindae, manaka garuseri. \s1 3:7-12 Evetu Genembo Iesu Kena Totoruguseri. \r (Matthew 4:24-25; 12:15-16; Luke 6:17-19) \p \v 7 Iesu nunda ambo jimbide dabade reighiá dodo era, uvu da teria javo Galilee aminda buvero, evetu genembo digarigo aimi, nunda amboda iseri. Frovensi Judia, \v 8 reighi Jerusalem, Frovensi Idumea, frovensi eni uvu Jordan beine sovenikena irira, a Taiar a Saidon da reighi mendeni, ainda natofo digarigo Iesu da bino ava ningido, fera numokena buvurutuseri. \v 9 Buvudo, nu doghetero jaredo, Iesu nunda ambo jimbikena, ghaka+ simbugaoro dae sisira. Ainda tuka mo: evetu genembo erá numo mimeore dae sise sisira. \v 10 Nu giti kae evetu genembo digarigo ava, setiri jejebuguseri. Ava gido, evetu genembo kae mendeni mendeni rurusera amo, ne fera numokena buvurutuseri. \v 11 Buvurutuse, evetu genembo mavekena sukarui asugetero iriara amo, nemo sukaruimi fugetero duduruguse, koko sise eminge siseri, “Ni God da Mandiri.” \v 12 Aminge sero, Iesu nu mavejo ava erá isagha seore dae sise, kovionoghae buregusira. \s1 3:13-19 Iesu Nunda Ambo Jimbi Beká Isambu 12 Ava Rurusira. \r (Matthew 10:1-4; Luke 6:12-16) \p \v 13 Iesu ira, doririda vitido, gegenembo mavejoá uju usira, avanembo aghi etiri fuseri. \v 14 Fera buvero, gegenembo 12 ava gategusira. Gategedo, nu eminge sisira, “Ne nanda karona edo, namonde dabade deingharera,” aminge sedo, nu sisira, “A kotugo, ne ya vironu saovo dae, nane diriguse, \v 15 sukaru ondovo ya buvari da fakina ava mutono, budo yareva,” aminge sise, gegenembo 12 ava gategusira. \p \v 16 Gegenembo gategusira, amo eviri. Nu Simon gategedo, nunda javo seka eni, Peter jijighusira. \v 17 Mendeni mo, Zebedee da sasingu, James nengae John ghae gategedo, nenda javo seka eni, Boanerges ava jijighusira. Ainda tuka mo: ‘Sasingu Amo Barara da Kakaugori’. \v 18 A kotugo, gegenembo mendeni mo eviri: Andrew, Philip, Bartholomew, Matthew, Thomas, James da nunombo (numamo javo Alphaeus), Thaddaeus, Simon ‘Reighi Susu’ seraera, \v 19 a Keriot embo Judas ri. Judas resena emo, nune Iesu aito usira. \s1 3:20-30 Iesu Maveda Fakina Aimi, Seari Sukaru Vose Darigedo Ghuseri? \r (Matthew 12:22-32; Luke 11:14-23; 12:10) \p \v 20 Ainda amboda Iesu ira natida buvurutusira amo, evetu genembo sekago totorugetero, Iesu nunda ambo jimbide jo anumbe uvu bayau mindari da goroto jo tambae useri. \v 21 Jo mindae irero, nunda nano namendi ava ningido siseri, “Nu daghedo irira,” aminge sedo, numo sandi bu yari dae fuseri. \p \v 22 Moses da Geka ijuga kakato+ Jerusalem ghedo fusera aimi, eminge siseri, “Sukaru da bajari javo Satan, nune Iesu kena asugedo nunda fakina ava, muteari budo aimi, nu sukaru bu fugeraira,” aminge siseri. \p \v 23 Setero, Iesu nemo furoro dae kori setiri fero, nemokena kasiai sisira, “Satan nangetiraimi tofo numoá bu fugari? Amo, nu tofo numorita! \v 24 Evia kote givu! Frovensi eni ainda natofo beisiga edo, soroda sarigarera amo, frovensi da fakina soesa arira. \v 25 Kau daba aminga ava, reighi eni o oro eni beisiga edo, soroda sarigarera amo, reighi o oro amo, jo fakina edo fetae arera. \v 26 ‘Na Satan da fakina budo aimi, nunda sukaru bu fugeraena ava sedo, na Satan da eniri,’ aminge sise reseva. Avorita, saono ningivu! Satan da natofo tofo tofo beisiga edo, soroda sarigarera amo, ne jo fakina edo fetae arera. \p \v 27 “Mave jo kotae kotae, genembo fakina kato ainda kambo beje teredo, nunda roera a gugua jo bagia ae eraira. Nu giti genembo fakina katoá sandi bundedo, amboda nunda roera a gugua sosighi arira. Kau daba aminga ava, na Asisi Kakara da fakinaimi, Satan da fakina gajedo, seono nunda sukaru foa buvuraera,” aminge sisira. \p \v 28-30 Avori, Moses da Geka ijuga kakato+ giti eminge siseri, “Iesu mo, sukarui asugusira,” siseri. Setero, aindae sedo, Iesu eminge sisira, “Kote givu! Na nemokena geka beká resena! Mave ari eko eni edo o geka eko eni sedo, amboda God kena vujegarira amo, God nunda ari eko amo kote doyarira. Avata ne eminge seraeva, ‘Iesu nu jo Asisi Kakara da saramana ae eraira; numo Satan da fakinaimi eraira.’ Ne aminge sise, Asisi Kakara da javo eko eraeva. A kotugo, mave Asisi Kakara da javo eko arira amo, God nunda ari eko amo jo kote doyae arira, sifo ghousa evia irarira,” aminge sisira. \s1 3:31-35 Iesu Da Ai Ghasovu A Nano Namendi, Mavejori? \r (Matthew 12:46-50; Luke 8:19-21) \p \v 31 Ainda amboda, Iesu da noi nunda jamenade fera buvudo isaghada fetedo, nu foa buvare dae siseri. \v 32 Evetu genembo digari Iesu kena anumbirisera aimi siseri, “Nei a ninda jamenade isaghada fetirise, nimo ya buvaso gari dae uju erera.” \v 33 Aminge setero, nu sisira, “Nanda aya a nanda jamena mavejori?” aminge sedo, \v 34 evetu genembo anumbirisera, ava fuge gosuse sisira, “Givu! Evetu genembo anumbirera emo, nanda aya a nanda jamenari. \v 35 Mave God da uju ava use irarera amo, nanda ai ghasovu, nanda nano namendi, a nanda aya mo, nemori,” aminge sisira. \c 4 \s1 4:1-9 Genembo Vare Govari Kato Ainda Kasiari. \r (Matthew 13:1-9; Luke 8:4-8) \p \v 1 Iesu nu eredo ira, Galilee uvu da teria irira ainda betuda buvudo, sekago tuturo edo ijugusira. Ijugiri, evetu genembo digari numokena fera totorugedo vasa ganjibuseri. Aindae sedo, nu ghaka+ evada feghiri gido, ghaka+ jokáda vose anumbetiri, evetu genembo isambu buvudo uvu betuda fefetuseri. \v 2 Fetetero, Iesu nemokena kasiaimi geka mendeni mendeni ijuguse, eminge sisira, \v 3 “Kote givu! Genembo eni eredo, farava veka govari dae sedo, aira vareda buvudo, \v 4 tuturo edo, veka giririghe budo jife jafe getira. Etiri, veka mendeni mo, begatada vosetiri, rikamanei ojighera minderi. \v 5-6 Veka mendeni mo, aroro etoda vosedo totoi batuno etiri, ijiimi aviri gharasa etira. Enda jo teria irae ava sedo, besisi jo bae etira. \v 7 Veka mendeni mo, vive titifaghae ainda jokáda vosedo, viveghae dabade vitira. Ainghae vitido, vivei gaetiri dadabetira, beká jo ae etira. \v 8 A veka mendeni mo, enda evevada vosedo vitira. Viti, beká digarigo jighira. Amo, mendeni 30, mendeni 60, a mendeni 100 avavaga jighira,” kasia evia se dotutuse, \v 9 Iesu eminge sisira, “Kasia setena amo, dengoro jave ningi gogoghombevu!” aminge sisira. \s1 4:10-20 Iesu Kasia Sisira Ainda Beká Mo Eviri. \r (Matthew 13:10-17; Luke 8:9-15) \p \v 10 Natofo nu dodo isera ainda amboda, Iesu da ambo jimbi 12 nunda kokomana mendeninde dabade fera numokena kasia da tuka aindae ategi useri. \v 11 Ategi etero, Iesu nemokena sisira, “God Afa kau nange nunda natofo+ kaifa eraira, ainda geka mendeni ava kivo usira. Ne nanda ambo jimbiri. Ava sedo, nu rea kivo usira amo, nemokena isagha saono ningi kasama aovo dae sise, seraena. O natofo mendenikena geka isambu kasiaimi ijugeraena. \v 12 Aminge ijugeraena da beká mo eviri: \q1 ‘Erama nenda dubo joveregheuri gido, God nenda ari ekoko kote doyeure dae sise, \q1 ne garera, avata ne jo gi gogoghombae arera. \q1 Ne dengoroi ningarera, avata ne jo ningi kasama e gogoghombae arera.’ \m God da Geka ava kotise kasiaimi ijugeraena,” aminge setiri dadabusira. \p \v 13 Dadabetiri, Iesu nemokena ategi usira, “Ne nangetiraimi kasia da tuka erebunevu? Amboda kotugo, na sekago kasia sarena amo, ne nange tuka kasama arevu? Avori, kasia setena, ainda tuka ava ijugaono kasama areva. \v 14 Vare govari kato veka govetira amo, God da Gekari. \v 15 Veka mendeni emboro begatada vosetira, ainda tuka mo eviri. Evetu genembo mave God da Geka ningeoro Satan foa, God da Geka ningiraera ava, nenda jokáda ufena saghimbe buraira, amingori. \v 16 Kau daba aminga ava, veka mendeni enda aroroghae aminda vosetira, ainda tuka mo eviri. Evetu genembo mave God da Geka ningido ivugaghae buraera, amingori. \v 17 Avata nenda dubo jokáda tumondari jo inono ae arira. Ava sedo, ne sifo tufako tumonduse iroro, dara sirorarira, o ne God da Geka tumonderaira aindae, gitofu nemokena fakarago use mema mutarera amo, ne oju use totoi gofarera. \v 18 Veka mendeni vive titifaghae ainda jokáda vosetira, ainda tuka mo eviri. Amo, evetu genembo mave God da Geka ningiraera, amingori. \v 19 Avata amboda nenda irari, reighi da gugua, a fisi da uju ava koteraera. Aimi, God da Geka gajeari, nenda tumondari da beká ava jo sirorae eraira. \v 20 Avata veka mendeni enda eveva aminda vosetira, ainda tuka mo eviri. Evetu genembo mave God da Geka ningido bu kaifa urureoro, vitido beká jighiraira amo, 30, 60, a 100 avavaga jighiraira, amingori,” Iesu kasia ainda tuka aminge setiri nininguseri. \s1 4:21-25 Arivo Da Kasiari. \r (Matthew 5:15; 10:26; 7:2; 13:12; Luke 8:16-18) \p \v 21 Iesu sekago kasia sisira, “Namonde jo arivo injibedo budo okia jokáda vendae eraera, o jo ghaitoi gajae eraera. Namonde, arivo isaghada jigheoro jaragheraira. \v 22 Roera oroko jungedo irira, amboda foa isagha ari kasama arera. A roera oroko kivo etero irira, amboda isagha vironu sirurari ningarera. Kau daba aminga ava kasia resera einda beká mo, amboda kasama arera. \v 23 Geka setena amo, dengoro jave ningi gogoghombevu!” aminge sisira. \p \v 24 Aminge sise, nu sekago sisira, “Ne rea niningereva ava, kote gogoghombevu! Ne rea evetu genembokena mutareva amo, God nemokena mino kau daba ava futuse, ainda etoda mendeni bu fitido, ainghae mutarira. \v 25 Ainda beká mo: mave God da Geka ningido, kotari eveva koteraira amo, God sonembari nu kote gogoghombarira. Avata mave God da Geka jo kotae eraira amo, God nunda kotari isambu bari dadabarira,” Iesu aminge sisira. \s1 4:26-29 God Da Natofo+ Nange Siroreraera, Ainda Kasiari. \p \v 26 Iesu aminge sise, kasia eni sisira, “God da natofo nange siroreraera amo, emingori. Nu inono, genembo eni nu veka giririghe budo endada jife jafe ge dotutusira. \v 27 Dodo ainda amboda, sifo tumba ava, avido eredo ghuse deinghurureari, veka nusuka batuno edo vitiraira. Ava kau nange vitiraira ava, nu bunariri. \v 28 Endaimi eveva muteari, veka batuno edo, viti beká jighido safufu eraira. \v 29 Safufu eari gido, ‘Bambari da sifo buviro!’ sedo, genembo nunda saramana kakato dirigeari, ya kaiyaimi dive bamburaera. Kau daba aminga ava, evetu genembo mendeni tuturo edo, God da Geka niningurureoro, tumondari siroreari, ne foama nunda sasingu eraera,” aminge sisira. \s1 4:30-34 Ika Maine Da Kasiari. \r (Matthew 13:31-32,34; Luke 13:18-19) \p \v 30 Iesu kasia ika mainekena fifituse sisira, “God da natofo+ kau nange digarigo eraera ava, sari dae erena. \v 31 God da natofo+ tuturo edo, nange digarigo siroreraera amo, kau ika maine da vujiimi vose batuno edo vitiraira, ainda kaugori. Maine da vuji mo, veveyako bekári. Nu jo ika mendeni da vujigo iraeri. \v 32 Avata vuji avavaga, genembo enii bu yama nunda vareda govari vitarira amo, nu viti vareda roera isambu darigedo mindafu beká ava edo, fafatu saredo itumu siroreari, rikamane foama nenda mogha fafatu aminda fitiraera. Kau daba aminga ava, God da natofo+ tuturo edo digarigo eraera,” aminge sisira. \p \v 33 Iesu nu kasia kau daba aimi, evetu genembokena ijugedo ghusira. Ijugurureari, ne duboi kotise, ainda tuka ava inonoda kasama aetera, ava sedo ghusira. \v 34 Nu natofokena kasia ainembo ijugedo ghusira. Avata ne dodo esike irureoro nunda ambo jimbide dabade anumbirise, nesuka nemokena kasia da tuka ava isagha ijugeari, ne ningido ghuseri. \s1 4:35-41 Iesu Setiri, Eva Yaura Tukughedo Binono Usira. \r (Matthew 8:23-27; Luke 8:22-25) \p \v 35 Sifo daba aminda, ungobu iri, Iesu nunda ambo jimbikena sisira, “Namonde sembi ya betu sovenida darore!” \v 36 Aminga setiri, nunda ambo jimbi ghaka+ nune irisira aminda vosedo, evetu genembo anumbirisera dodo, ne sirigedo ghaka+ mendeni ainde dabade betu sovenida sembiseri. \v 37-38 Sembera, soroda buvurutero, eva yaura vovogoghae eko beká ava erorusira. Eredo, ghaka+ de rosari dae usira. Avata, Iesu nu ghaka+ ghaemboda guto gae fase aviri, nunda ambo jimbi deretero eretiri, numokena siseri, “Ijuga Kato, namonde sirivo ari dae erera emo, nangetiraimi ni kotae fase ravesi?” \p \v 39 Aminge setero, nu eredo yaura bureguse kovionoghae sisira, “Dodo binono e!” aminge setiri, eva yaura tukughedo binono usira. \v 40 Amingetiri, nemokena sisira, “Ne redae oju etevu? Nemokena tumondari tefori!” \p \v 41 Aminge setiri, ne dudukughedo tofo tofo se nininguseri, “Arie! Genemboé kau avegorai? Nune setiri, eva yaura nunda geka ningi! Ari emo, jo evetu genemboi ari da kaugo iraeri!” aminge siseri. \c 5 \s1 5:1-20 Iesu Setiri, Sukaru Genembokena Asugedo Ireira Ava, Vose Darigusira. \r (Matthew 8:28-34; Luke 8:26-39) \p \v 1 Iesu nunda ambo jimbide uvu da teria javo Galilee, aminda sembera, Gerasa ondi da reighi sovenikena aminda teteruseri. \v 2 Tere ghaka+ darido, vitari dae iri, genembo sukarui asugetero ireira aimi, beku jokáda ghe buvu vose fira nu tafusira. Beku resena emo, ambari embo aminda furugedo ghuseri. \v 3 Genembo amo, kambo tefori; nu ofofo beku aminda irá ghedo ghusira. \v 4 Evetu genemboimi foama nu sandido, ungo ata seinii (chains) bundedo ghuseri. Avata nu ereari, seini (chains) bunununghedo ghusira. Amingeari, evetu genembo nu sandi bundari bunedo ghuseri. \v 5 Sifo tumba ava inono, nu ofofo a doriri aminda birurughuse koko sise, ghamana aimi budo, nunda tamo iseri edo ghusira. \p \v 6 Avori, genembo amo, nu soka beká Iesu fuge gido, numokena sumbu fira buvudo, Iesu da dombuda tumoi bainghusira. \v 7-8 Bainghetiri, Iesu sukaru aikena sisira, “Sukaru, nindae resena! Genembo ainda jokáda ghe fu buvase!” aminge setiri, koko sisira, “Iesu, ni God Teria Beká ainda Mandiri! Ni redae namanekena refesi? Namane God da dombuda, nimokena benunu resera. Namanekena erama mema muteose!” aminge setero, \v 9 Iesu nemokena ategi usira, “Ne mavejori? Sevu ningone!” aminge setiri, ne siseri, “Namanenda javo mo ‘Digariri’. Ainda beká mo: namane digarigo irera,” aminge siseri. \v 10 Aminge sedo, ne sekago siseri, “Namane uju beká ava erera, ni jo namane dirigaso vasaé dodo, reighi eninda yae arera,” aminge siseri. \p \v 11 Vasa ganasa jo soka irae aminda, fuka 2,000 amingo ava bayau rise ya foa ghero gosuseri. \v 12 Gido, sukarui benunu siseri, “Namane nange saso yama, fukamane da jokáda teraeteri!” aminge benunu siseri. \v 13 Setero, Iesu ‘avori’ setiri, sukaru genembo ainda tamonda iriara aimi, vose darigedo era fukamane da jokáda tere asugetero, fukamane amo sumbu fusikenana sedo era, vasa ganasa aminda ghasaghe vosedo, uvuda mindi sirivo useri. \p \v 14 Etero gido, fuka kaifa kakatoi sumbu era, reighi bogu aminda a reighi mendeni mendeni aminda buvudo, rea gosusera ava osa setero, evetu genembo nininguseri. Ningido, ne eredo, geka sisera ainda beká ava, ningari dae a gari dae sedo, Iesu kena fuseri. \v 15 Fera buvudo, genemboá jebugedo boka ujudo anumbiriri gosuseri. Gido, oju useri. \v 16 Evetu genembo mendeni, mave rejo siroretiri ditiimi gosusera aimi, osa setero evetu genembo nininguseri. \v 17 Ningido, Iesu nu nange ne dodo jovereghe yaetira, aindae benunu siseri. \p \v 18 Setero, Iesu nu ira ghakada+ vivitiri, genembo giti setiri sukaru nu do buvero jebugusira aimi, fira Iesu kena benunu sisira, “Na nange nangae yaeteri!” \v 19 Setiri, Iesu numokena sisira, “Tefo, ni jo namonde yae arera. Ni jovereghedo, kamboda yasi! God joka edo ni kau nange sonembetiri jebugetesa ava, osa saso ninda kokomana ningore!” Iesu aminge sisira. \p \v 20 Setiri, genemboá nu jovereghe ira, Frovensi Dekapoles, reighi isambu ghabu sovenisoveni ireira aminda birurughudo ise, Iesu numokena rea usira ava, osa seari evetu genembo isambu, ava ningido dudukughedo ghuseri. \s1 5:21-43 Iesu Evetu Eni Setiri Jebugusira. A Gagara Eni Setiri Ambarida Ghe Jebuge Erorusira. \r (Matthew 9:18-26; Luke 8:40-56) \p \v 21 Iesu nunda ambo jimbide dabade jovereghe, uvu da teria aminda sembera dari viti fefetero, evetu genembo digari fera nu jimbe fefetuseri. \v 22 Jimbe fetetero, dengoro indari kambo+ da bajari eni javo Jairus, fira numo gido, tumoi bainghusira. \v 23 Bainghedo, nunda ghamo joká isambu numokena futuse sisira, “Nanda gagara ijoghako kae budo ambari dae erira. Fu, ninda ungoimi tamonda jighaso jebugare!” aminge sisira. \p \v 24 Setiri, Iesu eredo nemonde iseri. Evetu genembo natofo ainde dabade ise, minonde minonde gotatara udo iseri. \p \v 25 Ero, evetu eni fira, nu emboro soroda tafusira. Evetu resena emo, nu kae budo tambuno gosuse irise, ghaeko 12 ava dadabusira. \v 26 Nu dogeta mendenikena sonemba bari dae sedo, ya ghedo ghusira. Avata nu jo jebugaeri. Dogetakena ya foa ghuse, nunda moni fuge dadabusira. Avata nunda kae jo dadabae irise, teria usira. \p \v 27 Avori, evetu aimi Iesu da bino ava ningi eredo, nunda amboda ira, \v 28 nunda tamo asugarida jijighusira. Nu amingusira da beká mo: nu kotisira, “Na tefo nunda tamo asugari aminda jigharena amo, na jebugarena,” aminge kotisira. \v 29 Nunda tamo asugarida jijighiri, nunda kae ororo tukughedo dadabiri itatamusira, “Na jebugeteni!” aminge kotisira. \v 30 Kotiri, Iesu nunda fakina mavekena sefusira ava, tofo itatamusira. Itatamuse, nu anakora evetu genembo da soroda jovereghe fetedo sisira, “Mave nanda tamo asugarida jighi?” aminge setiri, \v 31 nunda ambo jimbi siseri, “Ni redae aminge resesi? Namonde natofo jokáda gotatara udo refera emo, ni ‘mave sire jighariá’ resesi?” aminge siseri. \p \v 32 Avata Iesu nu mave nunda tamo asugarida jijighusira, ava kasama ari dae sedo, gi ya foa ghusira. \v 33 Amingiri, evetuá Iesu nange etiri jebugusira ava kotise, evetu ojughae ungo ata dadaragaruse, Iesu kena ira buvudo, nunda ata duruda du fasusira. Fasedo, numokena rea sirorusira ava, isambu setiri niningusira. \v 34 Setiri, Iesu numokena sisira, “Nanda gagara, ninda tumondariimi ni jebugetesi. Ava sedo, dubo jamaghae yasi, jebuga irase!” aminge sisira. \p \v 35 Evetu aikena geka jo se dadabae iriri, aghi kakato mendeni Jairus da kamboda ghe fera buvudo, Jairus kena siseri, “Ninda gagara ambira. Ava sedo, Ijuga Kato erá tefo fuse janjagu eure dae resera.” \p \v 36 Aminge setero ningido, nenda geka ningi dotutuse, Iesu Jairus kena sisira, “Erá oju eose! Ni taká tumonde!” \p \v 37 Aminge sedo, erama evetu genembo nemonde dabade yeore dae sedo buregusira. Buregedo, Iesu nu Peter, James, a James da mandako John, ava budo nemonde dabade era, \v 38 Jairus da kamboda buvudo, evetu genembo digari dimbia sorara ero gosuseri. \v 39 Iesu ira kambo jokáda teredo, nemokena sisira, “Ne redae dimbia sorara erevu? Gagara mo jo ambaeri, nu ravira.” \p \v 40 Aminge setiri, ne tuturo edo numoá dere jiseri. Dere jirero aindae, Iesu ne ondiri era buvero, gagara ainda noi numamo, a nunda ambo jimbi etodaba naká ainde dabade, gagara da avari vasada era teteruseri. \v 41 Tere fetetero, Iesu gagara ungoda jighido, reighi ainda gekaimi, “Talitha kumi!” sisira. Ainda tuka mo eviri: “Nanda gagara, eraso dae resena.” \v 42 Aminge siri ainghae dabade, gagara amo jebuge erorusira. Gagara ainda ghaeko mo, isambu 12 ava sedo, nu ya foa ghiri gi dudukughedo buniseri. \v 43 Bunero gido, Iesu, erá osa seore dae sise bureguse, bayau gagara aikena mutoro mindare dae sisira. \c 6 \s1 6:1-6 Iesu Da Natofo Nasareth Emboimi Eredo, Nu Ighagha Useri. \r (Matthew 13:53-58; Luke 4:16-30) \p \v 1 Iesu nunda ambo jimbide dabade eredo reighiá dodo, nunda reighi Nasareth aminda era buvurutuseri. \v 2-3 Buvudo irise, Jangutari da Sifo aminda ira, dengoro indari da kambo+ aminda teredo, tuturo edo ijugusira. Ijugiri, evetu genembo nunda geka sisira ava, ningi dudukughedo siseri, “Numo kafentari (carpenter). Nunda noi mo Mary; nunda jamena mo James, Joses, Judas, a Simon ri. A nunda ghaghasovu barago, ne eminda irá gheraera. Ne isambu reighi ei embori. Nu jo genembo teria iraeri. Ava nu fakina a dubo kotarié reda rurusi? Nu nange nange dubo koterai? Nu nange nange nunda fakinaimi, ari mendeni mendeni etiri siroretiri, namonde gae iriara ava, namondeda gitida eregoseri?” aminge sedo, dubo ekoko edo, nu ighagha useri. \p \v 4 Amingetero, Iesu nemokena sisira, “Feroveta da geka ava, evetu genembo isambu, ne ningido nu kakara eraera. Avata feroveta tofo nunda natofo, nunda oro, a nunda ghaguru aimi, nu jo tumonduse kakara ae eraera. Kau daba aminga ava, ne namokena eraeva. Namo nenda eniri, avo gido, ne na jo tumondae eraeva,” aminge sisira. \p \v 5 Evetu genembo nu jo tumondae usera aindae sedo, nu ari a tano bouvu fakinaghae digarigo, aminda jo aeri. Nu dabako evia usira. Nu kae evetu genembo da tamonda ungoi jijighuse setiri jejebuguseri. \v 6 Evetu genembo jo tumondae usera ava gido, Iesu nu dudukughusira. Dudukughedo, nu reighi Nasareth dodo, reighi mendeni Nasareth ainda dengesida irira, aminda ise, evetu genembokena ijugedo ghusira. \s1 6:7-13 Iesu Nunda Ambo Jimbi 12 Ava Dirigetiri Iseri. \r (Matthew 10:5-15; Luke 9:1-6) \p \v 7 Iesu nunda ambo jimbi 12 ava, aghi etiri numokena fuseri. Fera buvero, ne gategedo, etoto etoto dirigusira. Diriguse, nu sukaru bu fugari da fakina ava nemokena futuse, \v 8 eminge sisira, “Ne jo totoi jovereghe furae areva, avata ne roera digari futo jo bu ainghae deinghae areva. Erá bayau, moni, a javo bambudo yeove! Ne ketua avanembo bu yasivu! \v 9 Nenda ata asugari a nenda tamo asugari asugedo yareva. Avata erama tamo asugarida tuka bu yeove! \v 10 Ne ya reighi eninda buvudo kambo ningiaminda terovo, evetu genembo ne ivugaghae nati joká darera amo, kambo daba aminda avise, saramana aovo dadabari gido, kambo a reighi amo dodo yareva. \v 11 O ne ya reighi eninda buvovo, evetu genembo ne jo ivugaghae nati joká dedo ne bu undae arera, a nenda geka jo ningae arera amo, reighiá do buvurutuse, nenda ata danghevu, fonja aminda vosare! God nu evetu genembo amo ighagha arira. Ava kasama aoro dae sedo, amingevu!” Iesu aminge sedo, ne dirigetiri iseri. \p \v 12 Era buvudo, ne evetu genembo dubo jovereghaoro dae sise, vironu sedo ghuseri. \v 13 A kotugo, ne sukaru digari ava ondeoro evetu genembo da jokáda ghe vose darigedo ghuseri, a ne orivi (olive) da muka simbe budo aimi, kae evetu genembo da tamonda davedo seoro jejebugedo ghuseri. \s1 6:14-29 John Bafataito Ari Kato Detero Ambududurusira, Ainda Kikiri. \r (Matthew 14:1-12; Luke 3:19-20; 9:7-9) \p \v 14 Ne rea ava edo ghusera, ainda bino ava iri, Kini (King) Herod niningusira. Ainda beká mo: Iesu da bino ava, reighi isambu aminda ivegedo iri nininguseri. Ningido, evetu genembo mendeni Iesu dae sedo ghuseri, “John Bafataito Ari Kato seteno dorusera ava, ambarida ghe jebuge erorusira amo, numori tano. Ambarida ghe jebuge erorusira aimi, nu fakina tomanako budo saramana eraira,” aminge sedo ghuseri. \v 15 Mendeni ne eminge sedo ghuseri, “God da feroveta javo Elijah, sekago jovereghe furariá seraera amo, numori tano.” A mendeni sedo ghuseri, “Numo God da feroveta eni, abuamane da sifoda iriara, ainda kaugori,” aminge sedo ghuseri. \v 16 O Kini (King) Herod bino ava niningusira amo, nu eminge sisira, “John Bafataito Ari Kato seteno duboda divegetero ambududurusira ava, ambarida ghe jebuge eredo deingherira tano,” aminge sisira. \p \v 17 Ainda beká mo: Herod John kena emingusira. Nu setiri, nunda mendeni era, John sandi bundedo diburada fifituseri. Nu amingusira da susu mo: nunda koro Philip da noaro javo Herodias ava, saghimbe bu fifitusira. \v 18 Aindae sise, John nu Herod kena ghoghora sise eminge sedo ghusira, “Ni evetué bu fifitusesa amo, agho dari bejisesi!” aminge sedo ghusira. \v 19 Herodias aindae sedo, John kena dubo eko etiri, numo dari dae uju usira. Avata Herod nu ditii jijinimbiri, evetuá John dari bunisira. \v 20 Amingusira da beká mo: Herod kasama usira, John nu genembo eveva a kakaragori. Ava sedo, nu John ava ditii jijinimbedo ghusira. Amingeari, John foa numokena geka seari ningido, ivuga edo ghusira. Avata, nu jo tumondae edo ghusira. \p \v 21 Herodias nu John dari dae kotise iriri, Herod da sirorari sifo fira buviri, nu aminda goroto tafusira. Amo emingusira. Herod da sirorari sifo fira buviri, Herod nu gavana da kokotofu, nunda isoro kakato da babojegari, a frovensi Galilee da gegenembo babai frovensi aminda iriara, isambu aghi etiri fera totorugetero, nendae sedo kirumo usira. \v 22 Kirumo ero, Herodias da gagara ira teredo, yaru didiviri gido, Herod nunda esa embode dabade ivuga beká ava useri. Ava sedo, Herod gagara aikena sisira, “Ninda uju ava se ningone! Ni rejodae benunu saresa ava, na nimokena mutarena.” \v 23 Aminge sise, beka gagojuse sisira, “Ni uju aresa amo, na nanda enda tano edo, nanda gugua diti etoto fugedo, ni soveni baso na soveni baono dae saresa, amingarena.” \p \v 24 Aminge setiri ningido, ira noikena buvudo ategi usira, “Na rejodae benunu sareni?” setiri, noi minonda sisira, “Ni John Bafataito Ari Kato da gifua ava, benunu saso mutarira.” \v 25 Aminge setiri ningido, gagara jovereghe bibitai sumbudo ira kinikena buvudo benunu sisira, “John Bafataito Ari Kato da gifua ava, oroko nembo gafugedo rooróda vendi mutaso barena,” aminge benunu sisira. \v 26 Setiri ningido, Kini (King) Herod nu dubo mema ambari eko usira. Avata nunda esa embo da dombuda beka gagojusira aindae, nu bouvu edo, gagara da geka buregari bunisira. \v 27 Amingedo, John da gifua gafuge bu furare dae sedo nunda isoro kato eni sifo daba aminda dirigetiri isira. \v 28 Ira, dibura da vasa aminda teredo, John duboda divegedo, gifua ava rooróda vendi budo fira gagara aikena futusira. Mutiri budo ira, noikena mutiri rurusira. \v 29 Etiri dadabetiri, John da ambo jimbi ava ningido era, nunda tamo budo fera, ofofoda furuguseri. John nunda ambari mo, amingusira ava kotise, Herod nu Iesu da bino ningido, John jovereghe furariá kotisira. \s1 6:30-44 Iesu Setiri Bayau Digetiri, Gegenembo 5,000 Mindero Inono Usira. \r (Matthew 14:13-21; Luke 9:10-17; John 6:1-14) \p \v 30 Avori, Iesu da ambo jimbi jovereghe fera buvudo, ne rea usera a ijugusera ava, Iesu kena osa siseri. \v 31 Sisera ava, evetu genembo digari nemokena ya foa ghero, Iesu nunda ambo jimbide dabade anumbe bayau mindari da goroto jo tambaeri. Aindae sedo, Iesu nemokena sisira, “Fuvu, namonde kikiako yama vasa esike, evetu genembo irae da vasa aminda jangutarera!” \v 32 Aminge sedo, ghakada+ vosedo, evetu genembo irae da vasa aminda sembiseri. \p \v 33 Uvu da teria aminda sembero, evetu genembo digari nemoá gi kasama edo, nenda reighi isambu dodo uvu dengesida sumbudo giti era buvurutuseri. \v 34 Iesu amboda buvudo ghaka+ dari vitido, evetu genembo natofogo ava totorugedo irero gosusira. Gido, nendae joka usira. Ainda beká mo: ‘Ne kau sifi (sheep) giti jighari iraede, ainda kaugo ava edo iriari,’ ava kotise, nemokena roera mendeni mendeni ava ijugusira. \p \v 35 Ijugiri ungobu etiri, nunda ambo jimbi 12 ai fera numokena siseri, “Iji dadabetira, eminda evetu genembo a kambo tefori. \v 36 Ava sedo, natofo dirigaso, yama reighi mendeni mendeni aminda, bayau ombu mindore!” aminge siseri. \v 37 Setero, Iesu nemokena sisira, “Bayau nene mutuvu mindore!” Setiri, ne numokena siseri, “Ni erekotesa amo, namane yama K2,000\f 37 \fr 6:37 \ft Afige, \+bd Geka Se Disugari Da Vasa\+bd* aminda, geka \+it mino\+it* o \+it moni\+it* aindae rea gefusera, ava tege garesa.\f* aimi farava ombu mutoro mindoro dae sise resesa, ai?” aminge siseri. \v 38 Setero, nu nemokena sisira, “Nemokena farava nanjogori? Yasivu gaove!” Setiri, era gido jovereghe fera siseri, “Farava ghabu soveni a oka etoto nakári.” \p \v 39 Aminge setero ningido, nu nunda ambo jimbikena sisira, “Evetu genembo sevu, nunda diti diti kikisada fuge anumbaore!” aminge setiri, ne era setero \v 40 evetu genembo sarigedo diti mendeni 100 a mendeni 50 avavaga fuge anumbuseri. \v 41 Anumbetero, Iesu nu farava ghabu soveni a oka etoto naká ava budo, dombu utuda fainghedo God kena ‘aiyakoe’ sisira. Sedo, farava jighi embebegedo, natofokena ghasoro mindoro dae sedo, nunda ambo jimbikena futusira. Oka etoto naká ainghae dabade budo soro aoro dae sedo futusira. \v 42 Mutiri budo soro etero, isasambu mindero inono usira. \v 43 Mindero inono etiri, mendeni dotero fasusira ava, Iesu da ambo jimbiimi rete budo kanda babai isambu 12 ava vevenduseri. \v 44 Gegenembo bayau risera amo, inono 5,000 avavagori. Evevetu a sasingu jo tegaeri. \s1 6:45-52 Iesu Nu, Vose Eva Etoda Fete Deinghudo Isira. \r (Matthew 14:22-33; John 6:15-21) \p \v 45 Mindero dadabiri ainghae dabade, Iesu nu setiri nunda ambo jimbi ghakada+ vosedo, ne giti uvu da teria sovenikena reighi Betsaida aminda yari dae sembiseri. Sembero, Iesu evetu genembo totorugusera ava dirigusira. \v 46 Dirigetiri ero, nu enda jiro fumbari, aminda banungari dae sedo vitisira. \v 47 Tumba jiriri, nu nusuka vasa aminda iriri, ghakada+ isera amo, ne sembera soroda buvurutero, \v 48 yaura dombukena firi ghanda davusera, jo inono ae usira. Amingero, Iesu gosusira. Gido, sifo da tumba aminda, Iesu vose eva etoda fete deinghe nemokena isira. Ira ghaka+ darigari dae iri, \v 49 ne fuge gido, ‘sukaruva’ sedo, koko siseri. \v 50 Ainda beká mo: numo gosuse, ne isambu oju beká ava useri. Oju ero, Iesu tavarige sisira, “Fakina evu! Namori! Erá oju eove!” \p \v 51 Aminge sedo, Iesu nu ira ghakada+ vivitiri, yaura tukughedo binono usira. Binono etiri gido, ne dubo buniseri. \v 52 Ainda susu mo: Iesu nunda fakina nemokena ijuguse, farava soro etiri natofo mindero inono usira ainda tuka ava, ne jo kasama ae useri. Ava sedo, nu nemokena buviri, yaura tukughe binono usira ainda tuka barago, jo kasama ae useri. Ainda beká mo: nenda munju jo afigae usira. \s1 6:53-56 Iesu Kae Evetu Genembo Mendeni Setiri Jejebuguseri. \r (Matthew 14:34-36) \p \v 53 Avori, ne Iesu de dabade sembera, reighi Genesaret aminda dadoruseri. Genesaret resena emo, reighi savavarari. Kotugo ainda jokáda, reighi veveyako mendeni irei. \v 54 Ghaka+ dari vitéro, evetu genembo ne Iesu gido kasama useri. \v 55 Kasama edo, kae evetu genembo bu furari dae sedo, ne anakora era nenda reighi aminda, kae evetu genembo fafasedo iritiriara ava, ghaghada fiti fumbudo, numokena fuseri. Evetu genembo, nu reighi reda iriri setero niningusera, vasa aminda kae evetu genembo budo fuseri. \v 56 Nu reda isira, reighi babai a reighi kikitako aminda, natofoimi nunda bino ava ningido, kae evetu genembo fumbudo maketa vasada budo fuseri. Budo fera buvudo, evetu genembo aimi, ne Iesu kena benunu siseri, nange kae embo Iesu da tamo asugari da tingu ava deredo jejebugaeteri. Aminge setero, mave sire dederusira amo, nu jebugusira. \c 7 \s1 7:1-13 Jusi Embo Nenda Nombuamane Da Kikiri. \r (Matthew 15:1-9) \p \v 1-4 Moses da Geka kaifa kakato+ a Jusi embo isambu nenda kiki kakara use, ungo jo seghae arera amo, ne bayau jo mindae arera. Ne maketa vasa dodo ya kamboda vitido, roera ombarera ava jo seghae arera amo, ne jo mindae arera. A eni mo, ne agha, okia, a rooro ábarago segheraera. Aminguse, ne kiki mendeni mendeni ava kakara use eraera. \p Avori, Moses da Geka kaifa kakato a ijuga kakato+ mendeni Jerusalem ghedo fera buvudo Iesu kena totoruguseri. Totorugusera amo, ne Iesu da ambo jimbi ungo jo seghae bayau rero gosuseri. \v 5 Gido, ategi useri, “Ninda ambo jimbi redae namondeda kiki dodo, ungo jo seghae bayau bu mindiraeri?” \p \v 6 Aminge setero, nu eminge sisira, “Ne gungubo kakatori. God da feroveta Isaiah nendae sise, geka beká gefusira. Amo eviri: \p ‘Bajari resira, \q1 “Evetu genembo emo, bekaimi na kakara eraera. \q1 Avata nenda dubo jokáda mo, ne soka bekári. \q1 \v 7 Ne na tumonde baingheraera, avata beká eni tefo bekári. \q1 Ne aminda sonemba eni jo bae arera. \q1 Ainda beká mo: ne evetu genembo da kotari ava, ne nanda Agho Dariva sise ijugeraera.’ \m Geka amo God setiri, Isaiah nendae sedo gefusira. \v 8 Ne evetu genembo da kotari a uju ava bu jighirise, God da Agho Dari ava dotutusevu.” \p \v 9 Aminge sedo, Iesu sekago sisira, “Ne nangetiraimi God da Agho Dari bu fugedo, totofo nenda kiki ava use dara eraevu! \v 10 Na redae aminge reseni? Ijugaono gareva. God setiri, Moses eminge sisira: \q1 ‘Nei nimamo kakara use, nenda geka ava ningivu!’ \m A eni mo: \q1 ‘Mave noi o numamokena jijivu sarira amo, devu ambare!’ \m Moses aminge sisira. \v 11 Avata nemo, eminge ijugeraeva. Genembo mave noi numamo ighagha use, nunda gugua budo ‘Korban’ sise, \v 12 noi numamo jo sonembae arira amo, avori. Ne aminge ijugeraeva. (‘Korban’ da tuka mo, roera God kena mutariri.) Evetu genembo aminguse, noi numamo jo sonembae eraera amo, ne ‘avori’ seraeva. \v 13 Aminguse, ne God da Geka ava dotutuse, nenda kotari ava seovo buveari, geka bekáva sise seraeva. A ne roera mendeni mendeni kau daba ava ijugeraeva,” Iesu aminge sisira. \s1 7:14-23 Bebeta Ari Da Gekari. \r (Matthew 15:10-20) \p \v 14 Setiri dadabetiri, Iesu kori setiri evetu genembo sekago fera numokena totoruguseri. Totorugetero, nemokena sisira, “Ne isambu, ningido kasama aovo dae resena. Ne erekoteva, evetu genembo ungo jo seghae iria edo bayau bu mindarera aimi, tamo bebeta arira. \v 15 Avata, evetu genembo rea mindarera aimi, nenda tamo jo bebeta ae arira. O evetu genembo da dubo jokáda kotari sembae o geka sembae buvarira aimi, ne bebeta arira. \v 16 Ava ningido kasama aovo dae sise resena!” \p \v 17 Aminge sedo, evetu genembo dendeguda totorugusera ava dodo, nunda ambo jimbi ainde dabade kamboda teteruseri. Teredo, nunda ambo jimbi, Iesu kasia sisira ainda tukadae, ategi useri. \v 18 Ategi etero, Iesu nemokena sisira, “Ne nangetiraimi geka setena da beká ava, jo kasama ae erevu? Ne nanda ambo jimbiri. Avata na eregosena, nenda kotari kikitakori, evetu genembo mendeni da kotarigori. \v 19-23 Ne anakora geka evia kasama aetevu. Genembo bayau rea mindarira aimi, jo nu bebeta ae arira. Ainda beká mo: genembo bayau mindarira amo, jo nunda dubo jokáda terae arira. Bayau amo nu tininda vosiya foká jinendo ya vosarira. Avata genembo rea dubo jokáda koteraira aimi, nu bebeta eraira. Ainda tuka mo: kotari ekoko, bagia ari, kombo yagera ari, dighighi ari, evetu genembo kae jighoro ambari, komana daoro ambari, ari ekoko ari, gungubo sari, oduso ari, kotae kotae emboroda sino da ari ava use deinghari, bengoso ari, aji sari, tofo sakai sari, gogore edo kotae kotae sari, kotari amo genembo da dubo jokáda ghe foa buvuraira aimi, nu bebeta eraira,” aminge sisira. Aminge sise, Iesu ijugusira: evetu genembo jo bayau rise, aimi bebeta ae eraera. Ari ekoko nenda dubo jokáda buvuraira aimi, bebeta eraira. \s1 7:24-30 Jusi Embo Da Gitofu Evetu Eniimi, Iesu Tumondusira. \r (Matthew 15:21-28) \p \v 24 Iesu nu reighiá dodo ira, gitofu da reighi etoto, javo Taiar a Saidon, ainda frovensi aminda buvudo, kambo eninda teterusira. Nu junge ufena ya teraetira ava uju usira, avata nu jo junge yari da kaugo iraeri. \v 25-26 Nu fira buvurutusira da bino ava ningido, evetu eni anakora fira numokena buvudo, nunda ata duruda du fasusira. Evetu resena emo, nu Greek embori, reighi Sairofonisia aminda sirorusira. Nu nunda gagara ijoghako ainghae irá ghedo ghusira. Gagara ijoghako aikena sukaru asugetiri irei. Avori, evetu amo ira Iesu da ata duruda du fasedo, numo sonembedo sukaru ondari nunda gagara da jokáda ghe vose darigare dae sedo, benunu sisira. \v 27 Aminge benunu setiri, Iesu numokena sisira, “Ne namanenda gitofuri. Namane nendae ‘sinova’ seraera. God namanenda abua Abraham gategusira, a namanenda oro barago gategusira. Ava sedo, God da sasingu giti bayau mindaeteri. Nenda bayau budo sinodae fugarena amo, jo eveva iraeri. Ava sedo, ni redae sonembareni?” \v 28 Aminge sisira avata, evetuá mino eminge sisira, “Ai, Bajari! A nu beká resesa. Avata sasingu mo, bayau rirureoro susunda dudurugeraera amo, sinomanei bu mindiraera. Ava sedo, nandae joka edo sonembaso dae resena!” \v 29 Aminge setiri, Iesu sisira, “Ni beká resesa. Ava sedo, kamboda yasi gase! Ni geka mino eveva setesa ágido, na sukaru ondeno ninda gagara da jokáda ghe vose darigetira.” \v 30 Aminge setiri, nu jovereghe ira, kamboda buvurutusira. Buvurutusira amo, sukaru nu anakora vose darigetiri, gagara fase avíri gosusira. \s1 7:31-37 Iesu Genembo Dengoro Irae A Beka Guga Ava, Setiri Jebugusira. \p \v 31 Ainda amboda, Iesu eredo reighi Taiar dodo ira, reighi Saidon dodo, Frovensi Dekapoles, reighi isambu ghabu sovenisoveni ireira aminda sembira, uvu da teria javo Galilee aminda buvurutusira. \v 32 Buviri, evetu genembo mendeni eredo, genembo dengoro irae, a beka guga ava, numokena bu fuseri. Bu fera, Iesu nunda ungoimi genembo da tamonda jighare dae benunu siseri. \v 33 Aminge setero ningido, Iesu genemboá budo, evetu genembo dodo nengae kikiako esike era, nunda ungo konsirari aimi genembo ainda dengoroda siregetiri teretiri, kosiva edo genembo da avivada dederusira. \v 34 Amingedo, nu dombu utuda fainghuse, ghamo aseguse nenda gekaimi, “Efata!” sisira. Ainda tuka mo: “Afige!” \v 35 Aminge siri ainghae dabade, dengoro afigetiri, aviva vujegedo dambu etiri beka dambu sisira. \v 36-37 Evetu genembo ava gi dudukughedo bunari beká buniseri, nu geka nunda bekaimi sisira aindae. Dudukughuse siseri, “Nu rea eraira amo, isambu eveva beká eraira. Nu taká eari dengoro afigeraira, a aviva vujege dambu eari geka seraera,” aminge siseri. Avata Iesu nu, erama osa seóro dae sise buregusira. Aminguse, nu umbu digarigo buregedo ghusira, avata ne nunda geka jo ningae, osa sido ya ghuseri. \c 8 \s1 8:1-10 Iesu Setiri Bayau Digetiri, Evetu Genembo 4,000 Mindero Inono Usira. \r (Matthew 15:32-39) \p \v 1 Sifo aminda, evetu genembo sekago fera totorugedo irero, sifo etodaba naká dadabetiri, bayau dadabetiri gido, Iesu nunda ambo jimbikena kori setiri, numokena fera buvero sisira, \v 2 “Evetu genembo namonde sifo etodaba naká deinghuse bayau dadabetiri gido, na nendae joka erira. \v 3 Na ne oroko bayau tefo dirigaono natida yarera amo, ne emboro soroda ighoii sirivo arera. Mendeni mo, nenda reighi soka bekári. Ava sedo, na nange evetu genembo dirigareni? Namonde sonembaeteri!” \v 4 Aminge setiri, nunda ambo jimbi eminge siseri, “Namonde nange nange farava budo mutoro mindareri? Reighi eminda, evetu genembo a nati tefo ava sedo, bayau tefori.” \v 5 Aminge setero, Iesu nemokena ategi usira, “Nemokena farava nanjogo iri?” setiri, ne “7” siseri. \p \v 6 Setero, Iesu natofo endada anumbaoro dae setiri, ne fuge anumbuseri. Anumbetero, Iesu farava 7 ava budo, God Afakena ‘aiyakoe’ sedo, jighi embebegedo, evetu genembo isambukena ghasoro dae, nunda ambo jimbikena futusira. \v 7 Oka veveyako nanjogoko nemokena iritirisira ábarago, esimbugedo nunda ambo jimbikena futuse, soro aoro dae sisira. \v 8 Soro etero, evetu genembo budo mindero inono usira. Inono etiri, mendeni dotero fasusira ava, rete budo kanda babaimi isambu 7 ava vendero bedo usira. \v 9 Evetu genembo bayau risera amo, inono 4,000 avavagori. \v 10 Etiri dadabetiri, Iesu evetu genembo dirigetiri ero ainghae dabade, nunda ambo jimbide ghakada+ vosedo, reighi javo Dalmanuta aminda sembiseri. \s1 8:11-13 Moses Da Geka Kaifa Kakato+, Ne Iesu Nunda Fakina Ijugari Gari Dae Siseri. \r (Matthew 16:1-4; Luke 11:16; 12:54-56; 11:29; John 6:30) \p \v 11 Moses da Geka kaifa kakato+ mendeni Iesu kena era buvudo, Iesu de dabade beisiga useri. Nenda uju mo: numo deroro geka sembae sari ningido, nu bu koto ari dae sedo, eminge siseri, “Ni God da fakina aimi, tano aso gari dae resera!” \v 12 Aminge setero ningido, Iesu nu dubo memaghae ghamo asegedo sisira, “Ne redae tano aono dae resevu? Na geka beká nemokena resena. Evetu genembo siroredo oroko endada irera emo, ne jo tano eni ururono gae arera,” \p \v 13 Aminge sedo, ne dodo nunda ambo jimbide dabade, jovereghe sembiseri. \s1 8:14-21 Iesu Ari Eko Da Kasia Ava Yistikena Fifituse Sisira. \r (Matthew 16:5-12; Luke 12:1) \p \v 14 Iesu da ambo jimbi farava dabako budo, farava mendeni kotae dodo sembero, \v 15 Iesu nemokena sisira, “Ditii gi gogoghombevu! Moses da Geka kaifa kakato+ da yisti\f 15 \fr 8:15 \ft Afige, Matthew 16:6 ainda duruda tege garesa.\f* (yeast) a Kini (King) Herod da yisti ava imboe edo darigaovo dae resena,” Aminge setiri ningido, nunda ambo jimbi farava bekáva kotise, tofo tofo se nininguseri, \v 16 “Omo rejodae resi? Namonde farava kotae dotera aindae resira tanojo,” ne aminge bunise se nininguseri. \v 17 Ne rejodae se niningusera, ava kasama edo, Iesu nemokena sisira, “Ne redae faravadae resevu? Ne nangetiraimi geka da tuka anakora kasama ae irevu? Ne munju tefori! \v 18 Ne diti digoideri, ai? Ne dengoro iraeri, ai? Kote givu! \v 19 Na giti farava ghabu soveni jighi embebegedo ghaseteno, gegenembo 5,000 mindero inono etiri, kanda babai nanjogo ava vevendusevu?” aminge setiri, ne “12” siseri. \v 20 Setero, nu sekago sisira, “A na farava 7 budo jighi embebegedo ghaseteno, evetu genembo 4,000 mindero inono etiri, ne kanda babai nanjogo ava vevendusevu?” aminge setiri, ne “7” siseri. \v 21 Setero, nu sisira, “Oroko ava kasama ereva, ai? Farava saono sirorari da fakina namokena irira. Ava kotaetevu! Avata na yisti (yeast) sise, na jo faravadae kotaeri. Na ijuga eko aindae kotise, yisti (yeast) seteni,” aminge sisira. \s1 8:22-26 Iesu Ira Reighi Betsaida Aminda, Genembo Diti Digoide Ava Setiri Diti Eveva Usira. \p \v 22 Aminge setiri dadabetiri, reighi Betsaida aminda tere darido vivituseri. Vitéro, evetu genembo mendeni ne genembo diti digoide ava unumbe budo fuseri. Bu fera, Iesu kena buvudo, Iesu nunda tamonda derari jebugare dae sedo, benunu siseri. \v 23 Setero, Iesu nu genembo diti digoide ava ungoda budo unumbe, nengae kamboá dodo itako ambo soka iseri. Era fetedo, genembo da ditída kosiva edo nunda ungo ditída sire jijighuse, ategi usira, “Ni rejo eni eregosesa?” aminge setiri, \v 24 diti fuge gido sisira, “Na evetu genembo deinghero eregosena, avata nemo kau ika da kaugo ava deinghero eregosena.” \v 25 Setiri, Iesu sekago nunda ungoi genembo ainda ditída sire jijighusira. Jighiri fuge giri, diti eveva etiri, nu roera isambu isagha etiri gosusira. \v 26 Amingetiri, Iesu nu genemboá kamboda yare dae diriguse sisira, “Ni dambu ninda kamboda yasi! Erá jovereghe reighi teriada ya tereose!” aminge sisira. \s1 8:27-30 Iesu Nu God Da Mandi Beká, Ava Peter Kasama Edo Isagha Sisira. \r (Matthew 16:13-20; Luke 9:18-30; John 6:67-71) \p \v 27 Ainda amboda, Iesu nunda ambo jimbide dabade reighi Sesaria Filipai aminda iseri. Ise, emboro soroda, Iesu nemokena ategi usira, “Sevu ningone! Evetu genembo nange erekoteri? Na mavejori?” \v 28 Aminge setiri, ne numokena mino eminge siseri, “Evetu genembo mendeni koteraera, John Bafataito Ari Kato ambarida ghe, jebugedo erariá seraera amo, nimori tano. A mendeni koteraera, God da feroveta Elijah jovereghe furariá seraera amo, nimori. A mendeni koteraera, God da feroveta eni ambarida ghe, jebugedo erariá seraera amo, nimori. Evetu genembo ne aminge kotise seraera.” \v 29 Aminge setero, Iesu sekago ategi usira, “Atá, ne nange erekotevu? Na mavejori? Sevu ningone!” aminge setiri, Peter mino sisira, “God namanenda ari ekoko kote doyari dae sise, Genembo eni dirigari furare dae sisira, amo nimori.” \v 30 Aminge setiri, erama nu mavejori ava osa seóro, evetu genembo ningeore dae sedo, Iesu buregusira. \s1 8:31—9:1 Iesu Nu Nange Ambarira, Aindae Osa Sisira. \r (Matthew 16:21-28; Luke 9:22-27) \p \v 31 Amingedo, nu tuturo edo isagha beká dengoro induduse, nemokena eminge sisira, “Evetu genembo da kokotofu, fristi+ da babojegari, a Moses da Geka ijuga kakato,+ ne Evetu Genembo da Korokena+ mema tomanako mutoro itatamarira. Amo emingarera. Na ighagha edo saoro, evetu genembo mendeniimi na daoro ambudo, sifo etodaba naká dadabari ainda amboda, na sekago ambarida ghe jebuge erarena,” aminge sisira. \v 32 Isagha beká setiri ningido, Peter nu eredo Iesu budo nengae era ajagha fetedo, Peter tuturo edo nu dombuda sise, erá aminge seure dae sisira. \v 33 Avata Iesu jovereghe nunda ambo jimbi gido, Peter dombuda sisira, “Satan, na darigaso dae resena! Resesa amo, jo God da kotari iraeri. Amo evetu genembo da kotariri!” \p \v 34 Iesu aminge sedo kori setiri, evetu genembo totorugusera, a nunda ambo jimbi fera numokena buvurutuseri. Buvero, Iesu nemokena sisira, “Mave nanda ambo jimbi edo, namonde dabade deinghari sarira amo, nu emingarira. Nunda uju ava dodo, nanda uju avanembo arira. Nu namo tumonduse, gitofudae jo oju ae, mema ã bouvu fufudo ya ambarira, a nu avori. A nane rea eraena ava, nu kau daba ava udo yarira. Amingarira amo, nu nanda ambo jimbi edo, namonde dabade deingharera. \v 35 Ainda tuka mo: mave enda einda gugua kotise a ambari dae oju use, na doyarira amo, nu sifo amboda ambarira. O mave nandae a nanda binodae sedo ambarira amo, nu amboda jebuga evovodae irari ava tuve barira. \v 36 Mave nu enda da gugua ava dubo ruruse, roera isambu nunda tofo sise, jebuga evovodae irari ava kosasaghedo ambarira amo, givu! \v 37 Aimi nu sonembarira, ai? Avata aimi, nu jo sonembae arira. \v 38 A eni mo: mave nanda ijugadae meka gosuse, evetu genembo oroko endada irise, ari ekoko use God kotae eraera ainda dombuda, Evetu Genembo da Koro+ ighagha arira amo, amboda na God Afa da usasa jokáda, nunda aneya kakarade vose furarena ainda sifo aminda, na genemboá barago ighagha arena.” \c 9 \p \v 1 Aminge sedo, nu nemokena sisira, “Na geka beká nemokena resena. Ne mendeni nanda dombuda fetireva emo, ne jo ambae irovo, God tofo mandi nunda fakinaimi evetu genembo kaifa ari\f 1 \fr 9:1 \ft Afige, \+bd Geka Se Disugari Da Vasa\+bd* aminda, geka \+it Natofo\+it* dae rea gefusera ava, tege garesa.\f* da sifo foa buvari gareva,” Iesu aminge sisira. \s1 9:2-13 Iesu Dombu Jovereghedo, Usasago Beká Ava Usira. \r (Matthew 17:1-13; Luke 9:28-36) \p \v 2 Sifo 6 ava dadabetiri ainda amboda, Iesu nu eredo, Peter, James, a John budo, nemonde kikiako esike era, doriri mindafu eni aminda vitiseri. Doririda viti fetedo gosero, Iesu nu jovereghedo usasago beká ava usira. \v 3 A nunda tamo asugari barago, janimbedo foyago beká ava usira. Amo, jo evevetu roera segheraera, ainda kaugo iraeri. Foyago beká ava usira. \v 4 Etiri, Elijah Moses ghae, ne giti beká endada iriara ava, nengae fera isagha edo, Iesu de dabade geka se nininguseri. \v 5-6 Se niningero, Peter, James, a John oju edo aindae, Peter geka rejo saetira ava bunise, Iesu kena sisira, “Bajari, namane budo ojesa aindae sedo, na ivuga erena. Ni nange erekotesi? Eveva mo, namane dobo etodaba naká eminda itore, eni nindae, eni Moses dae, ã eni Elijah dae itore, ai?” aminge sisira. \v 7 Setiri, foroga fira nenda jiro agada fetiriri ainda jokáda, beka siri nininguseri. Amo eminge sisira, “Emo nanda dubo bari Mandiri. Nunda geka ava ningivu!” \v 8 Setiri dadabiri ainghae dabade, ne dudukughedo diti fange, jovereghusera amo, Iesu nusuka fetiriri gosuseri. \p \v 9 Gido, jovereghe, ne Iesu de dabade vose fuse, Iesu nemokena sisira, “Ne oroko rea geva amo, erá osa seove! Evetu Genembo da Koro+ daoro ambudo, ambarida ghe jebuge erarira ainda amboda osa sareva, a nu avori,” aminge sisira. \v 10 Setiri, ne rea gosusera ava kivo use, evetu genembo mendenikena jo osa saeri. Avata ne ainda tuka ava bunise, tofo tofo se nininguseri, “Nu ambarida ghe jebuge erariá resira da tuka mo, rejori?” \v 11 Se nininguse, numokena ategi useri, “Moses da Geka ijuga kakato+ eminge seraera, ‘Elijah giti endada ireira amo, sekago jovereghe furarira ainda amboda, Genembo God mutari sisira amo, sirorarira.’ Amo redae aminge seraeri?” \v 12-13 Aminge setero, Iesu nemokena sisira, “Moses da Geka ijuga kakato+ aminge seraera, ainda beká mo eviri. Elijah nu giti foama, Evetu Genembo da Koro+ dae emboro rerebuse, roera simbugaeti. Avata na nemokena eminge resena. Elijah nu anakora fusira. Fusira amo, God da Geka nundae rea resira ava, numokena sirorusira. Elijah jovereghe fira iriri, evetu genembo nu budo nenda uju ava use, mema mutero itatamusira. A kotugo, Evetu Genembo da Koro+ ava kote givu! God da Geka nundae nange resi? Ava givu! ‘Evetu Genembo da Koro+ foa buvari gido, evetu genembo nu imboe edo, mema a bouvu mutoro itatamarira.’ God da Geka nundae aminge resira amo, redae resi? Ava kotovo dae resena,” Iesu aminge sisira. \s1 9:14-29 Iesu Setiri, Sukaru Mandi Enikena Asugedo Ireira Ava, Vose Darigusira. \r (Matthew 17:14-21; Luke 9:37-43) \p \v 14 Setiri dadabetiri, Iesu, Peter, James, a John, nemonde vosera, nunda ambo jimbi mendeni doriri duruda dotutusera, aikena buvurutuseri. Buvurutuse, evetu genembo natofogo aminda totorugusera ava gosuseri. A kotugo, Moses da Geka ijuga kakato+ mendeni mo, Iesu da ambo jimbide dabade beisiga ero gosuseri. \v 15 Evetu genembo totorugusera amo, ne Iesu fuge gosuse dudukughuseri. Dudukughedo, numokena sumbudo era, nati joká doruseri. \v 16 Etero, Iesu nunda ambo jimbidae ategi usira, “Ne redae beisiga erevu?” \v 17 Aminge setiri, evetu genembo totorugusera ainda jokáda, genembo eniimi numokena sisira, “Ijuga Kato, nanda mandi nimokena budo ojeni. Nanda mandi resena emo, sukaruimi asugetiri irise, beka jo sae eraira. \v 18 A kotugo sifo mendeni, sukaruimi nunda tamonda asuge bu fugeari, endada du fasedo, yaiva tabetabe vovosurureari dika ghininji ghananja ghuse, ungo ata taintangheraira. Avori, nanda mandi emo nimokena bu ojena avata, ni jo tambae edo, ninda ambo jimbiimi bu fugoro dae setena ava, ne jo aoro inono ae etiri gido, na nimokena bu ojena resena.” \p \v 19 Aminge setiri, Iesu nemokena ghoghora sise sisira, “Ne sembae eraeva! Nangetiraimi ne tumondari tefori? Eveva mo: na ne doyaetena ava avori. Na erebunena. Avori, mandiá namokena budo fuvu gaone vae!” \v 20 Aminge setiri, mandiá numokena budo fera buvero, sukaru ai Iesu gosuse, anakora eredo mandiá fugetiri, endada du afufuse, ungo ata dadadaghiri, yaiva tabetabe vovosusira. \v 21 Amingiri, Iesu numamokena ategi usira, “Ninda mandi mo, sifo reda sukaru numokena asugusi?” aminge setiri, numamo sisira, “Siroredo itako bajiri gido, asugusira. \v 22 Asugedo, sukarui mandi emo dari ambare dae sedo, mandi bu fugeari, avaraka etoda dudo gheraira, o uvuda tifugheraira. Ni inono aresa amo, namanendae joka edo sonembaresa!” aminge sisira. \v 23 Setiri, Iesu mino numokena sisira, “Ni aminge sise, redae bouvu namokena fifiteresi? Nine tumonde! Mave tumondarira amo, nu roera isambu ari inono arira,” aminge sisira. \v 24 Setiri nininguse ainghae dabade, mandi numamo beka fainghedo sisira, “Na itako tumonderena! Nine sonembaso, nanda tumondari fakina arira!” aminge sisira. \v 25 Aminge sise, evetu genembo natofogo fera tototo ghero gido, Iesu kovionoghae sukarukena sisira, “Nine eteso, mandi dengoro gajedo beka guga usira. Ava sedo, vose darigaso dae resena. Erama numokena sekago asugeose!” \v 26 Aminge setiri, sukaru koko sedo mandi bu fugetiri, dudo ungo ata eko beká edo dadadaghiri, fira buvurutusira. Buviri, mandiá ambari embo da kaugo usira. Amingiri gido, evetu genembo siseri, “Arie, mandi ambira!” siseri. \v 27 Avata Iesu nu mandiá ungoda jighiri erorusira. \p \v 28 Ainda amboda nu nunda ambo jimbide dabade, evetu genembo dodo kambo eninda teteruseri. Teredo, ne kikiako anumbedo, nunda ambo jimbi ategi useri, “Namane ondera amo, nangetiraimi sukaru jo vose darigaeri?” \v 29 Aminge setero, Iesu sisira, “Jo tefo aovo, sukaru foa buvae arira. Ne na tumondedo banunguse, sukaru ondovo foa buvarira,” aminge sisira. \s1 9:30-32 Iesu Nu Nange Ambarira Ava, Sekago Osa Sisira. \r (Matthew 17:22-23; Luke 9:43-45) \p \v 30 Reighiá dodo era, Frovensi Galilee aminda teredo sembiseri. Sembise, numo ambarira da geka amo, nunda ambo jimbikena ijugusira. Aindae sedo, numo isira da vasa ava, evetu genembo erá kasama eore dae sise imboe usira. Aminda ise, geka ava ijuguse eminge sisira, \v 31 “Evetu Genembo da Koro+ ava sandido, gegenembo mendeni da ungoda fitoro daoro ambarira. Avata sifo etodaba naká dadabari, God sari nu ambarida ghe jebuge erarira,” ava nunda ambo jimbikena setiri nininguseri. \v 32 Gekaá sisira ainda tuka ava, ne buniseri. Bunedo, Iesu kena ategi e ningari oju useri. \s1 9:33-37 Genembo Teria Ari Dae Aresa Amo, Emingaresa. \r (Matthew 18:1-5; Luke 9:46-48) \p \v 33-34 Frovensi Galilee sembise, emboro soroda, Iesu da ambo jimbi beisiga use, eminge se nininguseri, “Iesu nu namondeda giti jighariri. Avata nunda amboda mave namondeda giti jighari?” Aminge se nininguse, Iesu de dabade reighi Kaponiam buvudo, kambo eninda era teteruseri. Teredo, Iesu ategi usira, “Ne emboro soroda geka rea se ningevu?” aminge ategi usira. \p \v 35 Avata ne beka dodo irero gido, Iesu nu anumbedo kori setiri, nunda ambo jimbi 12 ava numokena fera buvero sisira, “Mave nenda giti jighari ari sarira amo, nu tofo fitari vosari ne isambu da aghi kato use irarira,” aminge sisira. \v 36 Aminge sise, nu mandi kitako eni ovinembe budo nenda soroda fifitusira. Fitido, nemokena sisira, \v 37 “Mave, nanda javoda sasingu evavaga ava nati joká doruse, bu tavo arira amo, nu inono, namoá nati joká doruse, bu tavo arira. A kotugo, mave na nati joká doruse, bu tavo arira amo, nu inono, God Afa na dirigetiri fusena, numoá nati joká doruse, bu tavo arira,” aminge sisira. \s1 9:38-41 Mave Namondeda Gitofu Jo Sonembae Eraira Amo, Nu Inono, Namonde Sonemberaira. \r (Matthew 10:42; Luke 9:49-50) \p \v 38 Setiri, John sisira, “Ijuga Kato, genembo eniimi ninda javoda sukaru bu fugutiri gido, namane nu doyare dae siseri. Ainda beká mo: nu jo namonde dabade deinghae eraira,” aminge sisira. \v 39 Avata Iesu sisira, “Amo erá amingeove! Ainda susu mo: mave sukaru ondari buvarira, o ari fakina mendeni evia avaga nanda javoda arira amo, nu jo totoi dubo jovereghedo, nanda javo eko ae arira. \v 40 Mave namondeda gitofu jo sonembae eraira amo, nu kau, namonde sonembuse ariá eraira. \v 41 Na geka beká nemokena resena! Mave eminge kotarira, ‘Genembo omo, nu Iesu da ambo jimbi ava sedo, na sonembe uvu mutarena,’ aminge kotise, uvu nimokena mutarira amo, na amboda mino mutono barira. Jo kosasaghae arira,” aminge sisira. \s1 9:42-50 Iesu, Erá Ari Ekoko Mino Mutari Vasada, Tereóro Dae Sise Sisira. \r (Matthew 18:6-9; 5:13; Luke 17:1-2) \p \v 42 Setiri dadabetiri, nu sekago sisira, “Genembo mave foa, sasingako evavagoimi namo tumonderaera, ava derari, ari ekoko arera amo, derari kato amo, amboda mema mindafugo ava tambarira. Eveva mo: genemboá nanda sasingu jo derae irari, gitofu eni foama, ghamana mindafu budo, genembo ainda duboda dighido, bu fugari evada tifughari dadabaeti. O nu, sasingu namo tumonderaera evia, derari gido, God aindae mema mutari tambarira amo, eko a bouvugori. \v 43-44 A eni mo: ninda ungo aimi dara aso ari eko sirorarira amo, gafuge fugaresa. Eveva mo: ni ungo soveni taukaka iria ambudo, ya God kena jebuga tambaresa. O ni ungo etoto aminge irise, ari ekoko use iria ambudo, ya ari ekoko mino mutari vasa aminda teraresa amo, eko a bouvugori. Aminda teraresa amo, ni sifo ghousa ava avarakai avirurari ainda jokáda iraresa.\f 43-48 \fr 9:43-44 \ft Tuturo 9:48 da geka, \+it “Ari ekoko mino mutari vasa aminda, jifa ava ninda tamonda irari, ni avaraka sukainghae tambuno aimi avirurari, ainda jokáda sifo ghousa evia iraresa.”\+it* Baiboro (Bible) mendeni aminda geka emo umbu etodaba naká tambaresa, tuturo 44, 46, a 48 aminda. O mendeni aminda tuturo 48 avanembo irira. Avori, evetu genembo mendeni erekotera Mark, tuturo 44 nengae 46 jo gembaeri. Ava sedo ne Baiboro jovereghuse, gekaá jo gembae eraera.\f* \v 45-46 O ninda ata barago aimi dara aso ari eko sirorarira amo, gafuge fugaresa. Eveva mo: ni ata soveni taukakai iria ambudo, ya God kena jebuga tambaresa. O ni ata etoto aminge irise, ari ekoko use iria ambudo, ya ari ekoko mino mutari vasa aminda teraresa amo, eko a bouvugori. \v 47 O ninda diti aimi gosuse, ni ari eko aso sirorarira amo, gunumbe fugaresa. Eveva mo: ni diti soveni taukakai iria ambudo, ya God kena jebuga tambaetesi. O ni diti etoto aminge irise, ari ekoko use iria ambudo, ya ari ekoko mino mutari vasa aminda teraresa amo, eko a bouvugori. \v 48 Ari ekoko mino mutari vasa aminda, jifa ava ninda tamonda irari, ni avarakai sifo ghousa ava avirurari ainda jokáda iraresa. \v 49 Kau karaje bayau jokáda voseraira aminga ava, evetu genembo isambu avaraka jokáda vosarera. \v 50 Karaje mo roera evevari. Avata karaje sasaka edo nunda janje dadaberaira aminga ava, genembo da dubo bari sembae arira amo, genembo nu eko arira. Ava sedo, ne tofo tofo dubo ruruse dubo jamaghae irivu!” aminge sisira. \c 10 \s1 10:1-12 Iesu Erá Evetu Doyeore Dae Sise Ijugusira. \r (Matthew 19:1-12; Luke 16:18) \p \v 1 Iesu reighi Kaponiam dodo Frovensi Judia aminda teredo uvu Jordan sémbiri, evetu genembo sekago fera numokena totoruguseri. Totorugetero, nu natofo ijugedo ghusira, kau daba ava use sekago ijugusira. \v 2 Ijugiri, Moses da Geka kaifa kakato+ mendeni fera, Iesu geka sembae sari ningari dae sedo, ategi useri, “Namondeda agho dari nange resi? Se ningore! Genembo nunda evetu imboe edo doyaeti, ai tefo?” \v 3 Aminge setero, Iesu mino nemokena sisira, “Moses rea aovo dae sedo gefusi?” setiri, \v 4 ne siseri, “Moses da sifoda emingedo ghuseri. Genembo nunda evetu imboe edo doyari saetira amo, nu giti redae noaro doyaetira ava, gembu mutari noaro bu gosururari, ainda amboda noaro doyarira. Moses amingaoro dae sisira.” \p \v 5 Aminge setero, Iesu nemokena sisira, “Ne gogore a jiro fafakara ava sedo, Moses nu aminge gefusira. \v 6 Avata tuturoda, God utu enda etiri sirorusira ainda sifoda, nu setiri, genembo evetughae siroruseri. \v 7-8 God da Geka eminge resira: \q1 ‘Aindae sedo, genembo noi numamo dodo evetu fitido, nengae tamo fisi dabako arera.’ \m aminge resira. Ava sedo, evetu genemboghae nenda irari, jo nunda nunda iraeri. Nenda irari dabakori. \v 9 Aindae sedo, God setiri dabade tatisera amo, jo evetu genemboi vujegari da kaugo iraeri. Ava sedo, genembo noaro jo doyae arira!” nu Moses da Geka kaifa kakatokena+ aminge sisira. \p \v 10 Setiri dadabetiri ainda amboda, kamboda teredo nunda ambo jimbiimi geka daba ava sekago numokena ategi useri. \v 11 Etero, Iesu minonda sisira, “Genembo eni noaro dodo, nu ya evetu eni fitarira amo, nu evetu giti fifitusira aikena dara arira. Ainda javo yagerari. \v 12 O evetu nuvu dodo genembo enikena vai arira amo, ainda javo barago yagerari,” aminge sisira. \s1 10:13-16 Iesu Sasingako Ava Esimbugusira. \r (Matthew 19:13-15; Luke 18:15-17) \p \v 13 Evetu genembo mendeni nenda sasingu ava, Iesu nunda ungoi esimbugare dae sedo, budo fuseri. Budo fera numokena buvero gido, Iesu da ambo jimbi ghoghora siseri. \v 14 Iesu ava gido, janje eko usira. Etiri, nemokena sisira, “Sasingako emo erama buregeove! Dovu, namokena furore! Ainda tuka mo: ne ivuga use nanda geka ningi tumonderaera. Mave amingarira amo, nu God da natofo+ arira. \v 15 Geka evia kotovo dae resena. Mave jo sasingako da kaugo ava ae arira, a kotugo God jo tumondae arira amo, nu God da natofo+ jo ae arira.” \v 16 Aminge sise, nu sasingu ovinembedo, ungo tamonda fifituse, ne isambu esimbugusira. \s1 10:17-31 Kotofuko Eni Nunda Guguadae Ghamo Ruruse, Iesu Ighagha Usira. \r (Matthew 19:16-30; Luke 18:18-30) \p \v 17 Iesu yari dae iri, genembo eni numokena sumbu buvudo kauboi dadarigedo bainghusira. Bainghedo, numokena ategi usira, “Ni ijuga kato evevari. Ava sedo, se ningone! Na rejo ava edo, jebuga evovodae irari ava tambareni?” aminge setiri, \v 18 Iesu sisira, “Ni redae nandae ‘eveva’ resesi? God nusuka numoá evevari. \v 19 God da Agho Dari ni kasama eresa: \q1 ‘Erama komana deóvo ambeure! Erama yagera eove! Erama bagia eove! \q1 Erama komana dederuse gungubo seove! Erama komana dederuse, nunda roera baetira ava, saghimbe beove! \q1 Nei nimamo kakara use, nenda geka ningido ghevu!’” \m \v 20 Iesu aminge setiri, genemboá mino numokena sisira, “Na siroredo gimasada irise, agho dari resesa ava kaifa udo refuana genembo eteni.” \v 21 Setiri, Iesu nu fuge gosuse dubo ruruse sisira, “Dabako jo ae iresa. Ninda gugua a roera isambu oriro edo, ainda moni budo makasi embokena ghasaresa. Ghasedo, ni furaso namonde dabade deinghaore! Amingaresa amo, ni amboda ya gugua evevago utuda baresa.” \v 22 Aminge setiri, kotofuá dombu jovereghedo dubo memaghae, Iesu dodo isira. Ainda beká mo: genembo ainda gugua mo jo daba etoto iraeri. \p \v 23 Genembo iri, Iesu jovereghe nunda ambo jimbi fuge gosuse sisira, “Evetu genembo susu iti fafode amo, foa God da natofo+ arikena fakarago bekári,” aminge setiri, \v 24 nunda ambo jimbi nunda geka ava ningido dudukughuseri. Dudukughetero gido, Iesu nu sekago nemokena sisira, “Arie, nanda sasingu! God da natofo+ ari mo fakaragori. \v 25 Sino fuka, javo kamero (camel), ava kote givu! Nu jo totoi ningu toka aminda tere ya sovenikena buvae arira. Avata nu aminda tere yari amo, raugakori. O evetu genembo guguade aimi God da natofo+ ari dae sarera amo, fakarago bekári!” Iesu aminge sisira. \v 26 Setiri ningido, ne dudukughedo bunise ategi useri, “Aminge saresa amo, God da natofo+ mave ari?” \v 27 Ava setero, Iesu nemoá tataseguse sisira, “Amo jo, evetu genembo endada irera einda ari da kaugo iraeri. Ne jo totofo nenda fakinaimi, God da natofo+ ae arera. Avata God mo inonori. Nune roera isambu ari sirorarira,” aminge sisira. \p \v 28 Setiri, Peter tuturo edo Iesu kena sisira, “Kote gi! Namane nindae sedo, namanenda kambo a roera isambu dodo, namonde dabade deingheraera,” aminge sisira. \v 29-30 Setiri, Iesu minonda sisira, “Na geka beká nemokena resena. Mave nandae sedo, nunda kambo, nunda nano namendi, nunda ghaghasovu, nunda noi numamo, nunda sasingu, o nunda enda doyarira amo, natofo a roera resena emo, aminga ava siroruse digutururari, nu enda eminda irise barira. Avata kotugo, natofo a roera setena ainghae dabade, nu dara a mema mindafugo tafuse itatamarira. Aminguse, nu jebuga evovodae irari ábarago sifo amboda tuve barira. \v 31 Avata mendeni oroko kokotofu edo irera amo, ne sifo amboda vose sabua edo irarera. O mendeni oroko sabua edo irera amo, ne sifo amboda viti kokotofu edo irarera,” aminge sisira. \s1 10:32-34 Iesu Nunda Ambari Da Geka Ava, Sekago Sisira. \r (Matthew 20:17-19; Luke 18:31-34) \p \v 32 Iesu nunda ambo jimbide dabade, Jerusalem aminda yari dae vitera, emboro soroda buvurutusira amo, Iesu nu giti iri, ne amboda ise, nunda ambo jimbi manamana useri. A evetu genembo mendeni amboda isera amo, ne oju useri. Amingetero, Iesu nunda ambo jimbi 12 ava budo esike era, numokena amboda reju sirorarira ava, sekago ijugusira. \v 33 Ijuguse sisira, “Ningivu! Namonde reighi Jerusalem yari dae viti refera. Reighi ominda, evetu genembo mendeniimi Evetu Genembo da Koro+ sandi bundedo, fristi+ da kokotofu a Moses da Geka ijuga kakato+ da ungoda fitarera. Fitoro budo, namonde Israel embo da gitofukena mutarera. \v 34 Mutoro, bu dere jise, nundae kosiva edo ambíimi de bu yama daoro ambarira. Ambudo, sifo etodaba naká dadabari ainda amboda, nu sekago ambarida ghe, jebugedo erarira,” ava ijugusira. \s1 10:35-45 James Nengae John Ghae, Iesu Kena Era Benunu Siseri. \r (Matthew 20:20-28) \p \v 35 Ainda amboda, Zebedee da sasingu, James nengae John ghae, fera numokena buvudo siseri, “Ijuga Kato, ni namane rea uju erera ava, aso dae resera,” aminge setero, \v 36 Iesu nemokena sisira, “Na nendae rea aono dae resevu?” \v 37 Aminge setiri, ne siseri, “Ninda usasaghae furaresa ainda sifoda, saso namane ninda giti jighari use, eni ninda ungo gimandukena anumbaeti, a eni ninda ungo umbefukena anumbaeti,” aminge siseri. \v 38 Setero, Iesu nu nange ambaetira ava kotise, nemokena sisira, “Ne rea benunu reseva ava, ne jo kasama use sae ereva. Ne erekoteva, na agha, Afa mutari bu fumbu rise, mema itatamarena aminga ava areva, ai? O gitofuimi bouvu a mema namokena mutarera aminga ava fumbareva, ai? Namo bafataito fakarago arera aminga ava, bafataito aoro itatamareva, ai? Amo, na nange nange mema itatamuse ambarena, aminga ava areva, ai?” aminge sisira. \v 39 Setiri, ne siseri, “Ai, namane aoro inono arira,” setero, Iesu nemokena sisira, “Resevare! Ne agha nane fumbu rise mema itatamarena ava budo, kau daba aminga ava areva. A na nange bafataito arera amo, kau daba aminga ava, ne bafataito aoro itatamareva. \v 40 Avata, mave nanda ungo gimandukena a umbefukena anumbarira ava, jo nane gategari da kaugo iraeri. God Afa mavejoá gategedo simbugetiri irera amo, ne aminda anumbarera,” Iesu aminge sisira. \p \v 41 Setiri, Iesu da ambo jimbi mendeni ghabu sovenisoveni aimi James nengae John ghae da geka ava ningido, janje ekoko useri. \v 42 Etero, Iesu ne isambu kori setiri, fera numokena totorugetero sisira, “Nenda gitofu da kokotofu a babojegari mendeni fakina kakatori. Ne kovionoghae seoro, evetu genembo nenda sari avanembo ningido, ava eraera. \v 43 Avata ne jo amingae areva. Mave nenda jokáda bajari ari dae sarira amo, ne isambu nune sonembarira. \v 44 A mave nenda giti jighari dae sarira amo, nu tofo sabua da ari ava use, ne isasambu nune kaifa arira. \v 45 Ainda susu mo: Evetu Genembo da Koro+ evetu genembo sonembuse nenda ari ekoko da mino futuse, ambari dae sedo fusira. Jo evetu genembo numoá sonembaoro dae sedo furaeri. Ava sedo, ne kau namongo ava areva,” Iesu aminge sisira. \s1 10:46-52 Iesu Setiri, Genembo Eni Diti Digoide Javo Bartimaeus, Diti Afigetiri Gosusira. \r (Matthew 9:27-31; 20:29-34; Luke 18:35-43) \p \v 46 Setiri dadabetiri, emboroda ise Iesu nunda ambo jimbide dabade reighi Jericho buvu teredo jokáda ero, evetu genembo natofogoi fera nemonde dabade iseri. Era, reighi do buvari dae use, Timaeus da mandi javo Bartimaeus diti digoide amo, nunda bayau ombari dae sedo, monidae benunu sise, emboro dengesida anumbiriri tafuseri. \v 47 Nu aminda anumbirise, Nasareth embo genembo javo Iesu fira utua iri, ava setero ningido, nu tuturo edo koko sise sedo ghusira, “Arie, Iesu! Kini (King) David da Mandi God mutari sisira amo, nimori! Ava sedo, na joka eyo!” aminge siri, \v 48 evetu genembo digari nu beka doyare dae sedo bureguseri. Buregusera avata, nu jo itako doyaeri. Numo koko sise sekago kori sisira, “Kini (King) David da Mandi God mutari sisira amo, nimori! Ava sedo, na joka eyo!” \v 49 Aminge setiri ningido, Iesu fetedo sisira, “Sevu furari gaone!” setiri, ne genembo diti digoide aikena kori sise siseri, “Dubo jamaghae ere! Iesu ni furaso dae resira,” aminge setero, \v 50 Bartimaeus nunda tamo asugari ava kosughe fugedo jaunghe eredo Iesu kena isira. \v 51 Ira buviri, Iesu numokena sisira, “Na rea aono dae uju eresi?” setiri, genembo diti digoideá sisira, “Ijuga Kato, saso nanda diti afigari sifo sevo gaeteni!” aminge setiri, \v 52 Iesu sisira, “Yasi! Ninda tumondariimi jebugetesi!” aminge siri ainghae dabade, diti anakora afigetiri, nu Iesu da amboda isira. \c 11 \s1 11:1-11 Evetu Genembo Nati Joká Dorero, Iesu Ira Jerusalem Teterusira. \r (Matthew 21:1-11; Luke 19:28-40; John 12:12-19) \p \v 1 Iesu nunda ambo jimbide dabade era reighi Jerusalem utua use, reighi Betfeij nengae Bethany ghae aminda buvurutuseri. Betfeij nengae Bethany ghae resena emo, nu enda jiro fumbari javo Orivi seraera, ainda ganasa ifudari. \v 2 Buvudo, nunda ambo jimbi etoto naká gategedo diriguse nemokena sisira, “Reighi omo eregoseva? Ominda ya buvudo, donki (donkey) da mandi eni buri edo dighero fetirira, ava tambareva. Donki (donkey) resena emo, mave jo viti aminda anumbe deinghae irira. Ava vujege bu furovo dae resena. \v 3 Vujegururovo, mave nemokena bureguse, ‘Redae vujegerevu!’ sarira amo, eminge sevu, ‘Bajari nu uju erira. Itako deinghari dadabari, oroko bu foa eminda fitarera,’ aminge sevu!” \p \v 4 Setiri ne era, donki (donkey) buri edo dighero emboro isaghada fetiriri, ava tambudo vujeguseri. \v 5 Vujegero, evetu genembo aminda fetirisera aimi siseri, “Ne donki (donkey) redae vujegerevu?” \v 6 Aminge setero, Iesu nemokena rea sisira ava setero ningido, “avori” setero, donki budo iseri. \p \v 7 Donki Iesu kena bu fera buvudo, nenda tamo asugari kosedo, javureghe donki da gukada asugetero, Iesu viti anumbusira. \v 8 Anumbedo javi edo iri, natofo digari nenda tamo asugari ava kosedo emboroda dudo ero, nu ainda etoda fetedo isira. A mendeni era, vare jokáda ika igi gafugedo bu fera, numoá kakara ari dae, emboroda dudo ero ainda etoda isira. \v 9-10 Evetu genembo giti fete isera, a mendeni ambo gaedo fusera aimi, koko sise a nati joká doruse eminge siseri, “Orokaiva! Orokaiva! David da Mandi, God mutari sisira amo, nimori! Buvuruteresare! Bajari da javoda refira aindae, sakai saore! Orokaiva!” aminge koko sise nati joká doruse iseri. \p \v 11 Aminguse, reighi Jerusalem aminda era teredo, Iesu ira God da kambo+ aminda teterusira. Teredo indiro iri, ungobu etiri gido, nu do buvudo, nunda ambo jimbi 12 ainde dabade jovereghe reighi Bethany aminda iseri. \s1 11:12-14 Iesu Ika Kayuyudae Simbora Usira. \r (Matthew 21:18-19) \p \v 12 Ne sifoghae eredo, reighi Bethany dodo ise, Iesu nu emboro soroda ighoi usira. \v 13 Edo, nu diti fuge ika kayuyu igighae itako soka fetiriri gosusira. Iesu nu, igi yaughiri gido, beká tambari dae sedo isira. Ira buvurutusira amo, jo jighae iriri ava gosusira. Ainda beká mo: beká jighari da sifo jo foa buvaeri. \v 14 Avori, beká jo tambae edo, Iesu ika aikena sisira, “Mave jo amboda foa ninda beká tambu mindae arira,” aminge siri, nunda ambo jimbi nininguseri. \s1 11:15-19 Iesu Ira God Da Kamboda+ Teredo, Ghoghora Sise Natofo Ondisira. \r (Matthew 21:12-17; Luke 19:45-48; John 2:13-22) \p \v 15 Ningero dadabetiri, ne era Jerusalem aminda buvurutuseri. Buvudo era, God da kambo+ aminda teredo, Iesu nu, evetu genembo oriro use, a ofuse irisera\f 15 \fr 11:15 \ft Afige, Matthew 21:12 ainda duruda tege garesa.\f* ava, isambu ondiri buvurutuseri. A gegenembo moni oriro edo ghusera, ainda ghagha isambu jighi jovereghusira, a gegenembo rika ribo oriro edo moni budo ghusera, nenda avo anumba ábarago jighi rokombusira. \v 16 Ainghae dabade, erama evetu genembo totofo nenda roera eni fumbu God da Kambo+ jokáda tere sembi yeore dae buregusira. \v 17 Aminguse, nu nemokena dengoro induduse sisira, “God setiri nunda geka jokáda geka eni gembero irira amo eviri: \q1 ‘Nanda kambo mo, evetu genembo isambu endada irera, nenda banungari da kambori.’ \m God aminge sisira. Avata ne teredo amingevo, kambo emo kau tafasara kakato da dobo a beku da kau avaga edo irira,” \v 18 Aminge setiri, fristi+ da kokotofu a Moses da Geka ijuga kakato+ ava ningido, numo daoro ambare dae sedo, tuturo edo emboro kakova useri. Evetu genembo isambu nunda ijuga ningido dudukughusera aindae sedo, ne nundae oju useri. \p \v 19 Avori, tumba jiriri, Iesu nunda ambo jimbide dabade reighi dotutuseri. \s1 11:20-26 Ika Kayuyu Da Ijugari. \r (Matthew 6:14-15; 21:20-22; John 14:13-14) \p \v 20 Sifo ataeghae beká, ne emboroda ise, ika kayuyu Iesu simbora usira ava gosuseri. Ikaá avi gharasa edo vose besisighae dabade avisira ava gido, \v 21 Peter nu, Iesu rea usira ava kotise, Iesu kena sisira, “Ijuga Kato, gi! Ika kayuyu nine sife simbora umutasa, gharasa edo avi dadabedo fetirira!” aminge setiri, \v 22 Iesu nemokena sisira, “Na geka beká nemokena resena! God tumondevu! \v 23 Mave nunda dubo jokái tumonde gogoghombuse, ‘Na rea sarena amo, sirorarira,’ kotarira amo, God nu sonembari sirorarira. A gido, mave tumonduse doriri ovia gosuse, ‘Darige yasi, evada tifughase!’ sarira amo, God sonembari, doriri omo ya evada tifugharira. \v 24 Ava sedo, na eminge resena: ne God tumonduse rejodae benunu sise banungareva amo, ava sirorari bareva. \v 25 A eni mo: ne rejodae banunguse, mave nemokena dara eni usira, ava kotareva amo, ne daba aminda, nenda komana da ari ekoá kote doyareva. Ainda susu mo: amingareva amo, Nimamo utuda irira, numbarago nenda ari ekoko kote doyarira. \v 26 O ne komana da ari ekoko jo kote doyae areva amo, Nimamo utuda irira ábarago, nenda ari ekoko jo kote doyae arira,” aminge sisira.\f 26 \fr 11:26 \ft Tuturo 26 da geka, Baiboro (Bible) mendeni ainda jokáda fitero irira. O Baiboro mendeni ainda jokáda jo fitoro teraeri.\f* \s1 11:27-33 Iesu Nu Maveda Javoda Saramana Edo Ghusira, Aindae Ategi Useri. \r (Matthew 21:23-27; Luke 20:1-8) \p \v 27 Setiri dadabetiri, ne era reighi Jerusalem aminda sekago teteruseri. Teredo, nu ira God da Kambo+ aminda buvudo tere aminda deinghiri, fristi+ da kokotofu, Moses da geka ijuga kakato+, a evetu genembo da babojegari, nemonde dabade fera numokena buvurutuseri. \v 28 Buvudo siseri, “Se ningore! Mave setiri ni saramana emo eresi? Ni maveda javoda geka emo vironu resesi?” \v 29 Aminge setero, Iesu nemokena sisira, “Na nemokena ategi dabako arena. Einda mino sareva amo, na maveda javoda ojena amo, isagha saono ningareva. \v 30 Sevu ningone! John Bafataito Ari Kato, maveda javoda evetu genembo bafataito edo ghusi, evetu genembo da javoda ai, God da javoda?” aminge sisira. \v 31 Setiri, ne tofo tofo beisiga use, se nininguseri, “Namonde kau nange nange sareri? Namonde, ‘God da javoda bafataito edo ghusira,’ sarera amo, nu, ‘Ne redae John jo tumondae usevu?’ sarira. \v 32 O kotugo, namonde, ‘Evetu genembo da javoda bafataito edo ghusira,’ sarera amo, avose natofo namondedae nange areri?” aminge siseri. Ainda tuka mo: evetu genembo isambu kotisera amo, ‘John nu God da feroveta eniri,’ Ava sedo, fristi+ da kokotofu, Moses da geka ijuga kakato+, a evetu genembo da babojegari, erama evetu genembo ne deore dae sise oju edo, Iesu ategi usira da mino sari buniseri. \v 33 Bunise, Iesu kena siseri, “Namane erebunera,” aminge setero, Iesu sisira, “Avori, nambarago maveda javoda saramana eraena, nemokena jo saono ningae areva,” aminge sisira. \c 12 \s1 12:1-12 Vare Kaifa Kakato Da Kasiari. \r (Matthew 21:33-46; Luke 20:9-19) \p \v 1 Aminge sedo, Iesu tuturo edo nemokena kasiaimi sisira, “Kasia eni ningovo dae resena. Genembo eni aira vare simbugedo vaini da asi ava govetira. Govedo, furu dighi birurughetira. Ainda amboda, nu asi vuji da muka ava simbari vosari bari dae sedo, bako ghambira. Ghambudo, kaifa kakato da vasa iti vitira. Itiri dadabetiri, nunda vare amo evetu genembo mendeni saramana use moni futururoro bari dae sedo, mutira. Evetu genembo aimi, vare ava kaifa ero, nu reighi eninda aira. \v 2 Avori, asi vuji bambari da sifo buviri gido, vare numamoá nunda saramana kato eni dirigetiri, vare da kaifa kakatokena aira. \v 3 Aira buviri, vare kaifa kakato ne saramana kato aikena roera eni jo mutae, nu sandi dedo ondero jovereghe aira. \v 4 Amingetero gido, vare numamo sekago, nunda saramana kato eni dirigetiri aira buviri, vare kaifa kakato numbarago doruse jiroda je basetero ororo buvurutiri, nu dere jise avoda doruseri. \v 5 Amingetero ainda amboda, vare numamo nunda saramana kato eni dirigetiri aira buvira. Buviri, ne numoá detero ambira. Aminguse irero, vare numamo nunda saramana kakato mendeni mendeni dirigeari ya ghedo gheteri. Ya buveoro gido, vare kaifa kakato nunda saramana kakato mendeni dedo ondido gheteri, mendeni deoro ambudo gheteri. \v 6 Amboda beká mo, vare numamo tofo nunda mandi nusukako fetetira. Fetedo iriri, numamo nu dubo bu gogoghombedo, numoá diriguse eminge kotetira, ‘Avose, nanda mandiva kakara arera tanojo,’ aminge kotise, nunda mandi ava dirigetiri aira. \v 7 Avata vare kaifa kakato ne numoá gosuse, tofo tofo se ningeri, ‘Mandi omo, vare einda numamo da mandiri. Amboda vare emo, nune barira. Ava sedo fuvu, namonde nu daoro ambari, vare emo namondeda tofodae baore!’ aminge se ningido, \v 8 ne eredo, mandi amo vare jokáda sandi detero ambiri, nunda tamo jumbu budo aera buvudo, vare isaghakena fugeteri. \p \v 9 “Avori, kote givu! Vare numamoá nange ari? Saono ningove! Nu foama vare kaifa kakato ava dari amboro, vare amo budo evetu genembo mendenii kaifa aoro dae sedo mutarira,” Iesu aminge sisira. \p \v 10 Aminge sedo, nu tofo numoá ijuguse, kasia da tuka ijugari dae use sisira, “God da Geka emo tegutusevu tanojo: \q1 ‘Ghamana eni, kambo itari kakatoi imboe edo fugutusera ava, Bajari nune budo \q1 tutumbidae sedo fiti simbugedo, aminda tuturo edo, nunda kambo itari dae erira. \q1 \v 11 Emo Bajari da ariri. Namane gido dudukugherera,’ \m God da Geka amo tegutusevu, ai?” Iesu aminge sisira. \p \v 12 Setiri ningido, fristi+ da kokotofu, Moses da geka ijuga kakato+, a evetu genembo da babojegari, ne Iesu sandi bundari dae kotiseri. Ainda beká mo: ne kasama useri, Iesu nendae sedo vare da kasia omo sisira. Nu sandaetera avata, ne natofo da kotari aindae oju edo, nu dodo iseri. \s1 12:13-17 Iesu Dederuse, Ne Takesi Ombari Da Susu Aindae Ategi Useri. \r (Matthew 22:15-22; Luke 20:20-26) \p \v 13 Isera ainda amboda ne, Moses da Geka kaifa kakato+ mendeni Herod da ambo jimbi mendeninde dabade ava dirigetero, Iesu derari dae iseri. Nenda uju beká mo: Iesu geka sembae sirurari ningido, nu bu koto ari dae uju useri. \v 14 Aindae era Iesu kena siseri, “Ijuga Kato, namane kasama erera, ni geka beká avanembo sifo ghousa ijugeraesa. Ni evetu genembo da kotari amo jo oju ae use, God da uju avanembo ijugeraesa. Ava sedo, se ningore! Namondeda Agho Dari nange resi? Namondeda gitofu Rome embo da kotofukena takesi ombarera, ai tefo? Ava se ningore!” \p \v 15 Aminge setero, ne numo derari dae kotido fusera ava kasama edo, Iesu nemokena sisira, “Ne gungubo kakatori! Ne redae na dedererevu?\f 15 \fr 12:15 \ft Afige, Matthew 22:18 ainda duruda tege garesa.\f* Moni eni budo fuvu gaoneta!” setiri, \v 16 ne moni dabako budo fera ijuguseri. Ijugetero gido, Iesu ategi usira, “Moni+ tamonda, dangio a javo emo, mavedari?” aminge setiri, ne siseri, “Rome embo da kotofu, namonde Caesar seraera, nundari.” \v 17 Setero, Iesu nemokena sisira, “Avori, Caesar da tofo amo, Caesar dae mutuvu bare! A God da tofo amo, God dae mutuvu bare!” aminge setiri, ne ningido buniseri. \s1 12:18-27 Ambarida Ghe Jebuge Erari Mo, Kau Mavegori? \r (Matthew 22:23-33; Luke 20:27-40) \p \v 18 Jusi embo da mendeni aindae, Sadusi embo+ seraera. Sadusi embo+ resena emo, nenda kotari: ambari embo jo sekago jebugedo erae arera. Avori, Sadusi embo+ mendeni Iesu kena fera buvudo ategi useri, \v 19 “Ijuga Kato, God setiri, Moses nu namondeda Agho Dari emo gefusira: \q1 ‘Genembo mave evetu fitari, mandi sasingu jo sirorae iroro, genemboá ambari nunda rori irarira amo, nunda ambo bego eniimi, roriá fitarira. Genembo ambududurusira, ainda veka sirorare dae sedo, amingarira.’ \p \v 20 “Avori, kiki eni sari dae erera. Ningi! Vide jamena isambu 7 ava siroredo iriari. Bego mo, nu evetu fifitusira ava, sasingu eni jo sirorae irero, nu ambududurusira. \v 21 Ambiri, rori amo nunda diroruimi fifitusira. Fifitusira ava, sasingu eni jo sirorae irero, nu ambududurusira. \v 22 Aminguse, fifitero refara, ambo nemboi bu fitido ireira ambududurusira. Ainda amboda beká, roriá ambududurusira. \p \v 23 “Amboda evetu genembo isambu jebuge erariá, seraesa. Avori, se ningore! Gegenembo isambu 7 aimi evetuá fifituseri. Ava sedo, iria edo, erari da sifoda, evetuá maveda evetu ari? Bego aindari, o ambo aindari, ai maveda evetu ari? Ava se ningore!” \p \v 24 Aminge setero, Iesu nemokena sisira, “Ne sembae beká ava erekoteva. Ainda tuka mo: ne God da Geka rea resira, a God da fakina ava, ne erebuneva. \v 25 Evetu genembo ambarida ghe jebuge erarera ainda sifo aminda, ne kau aneya da kau aminga ava irise, genembo evetu jo fitae arira, a evetu genembokena jo vai ae arira. \p \v 26 “Kotugo, ambari embo ambarida ghe jebugedo erarera, ainda geka eni sari dae erena. Ningivu! Ne God da Geka Moses da buku jokáda irira, a tegutusevu, ai? Ika orobu veveyako ainda jokáda avaraka gambudo bubura iri Moses gosusira amo, God nu Moses da nombuamane anakora sirivo usera aindae, geka evia Moses kena setiri nunda bukuda gefusira: \q1 ‘God, nembuamane, Abraham, Isaac, a Jacob anakora endada irise tumonduse iriara, \q1 a kotugo oroko tumonduse irera amo, namori.’ \m God aminge sisira aindae, namonde kasama erera: ambari embo mo jo amboro dadabaeri. \v 27 Ava sedo evetu genembo isambu, ambari embo a jebuga embo isasambu, God da dombuda jebuga irera. Ava sedo, ambari embo jo jebugedo erae ariá koteraeva amo, ne sembae koteraeva,” Iesu aminge sisira. \s1 12:28-34 Agho Dari Mindafugo Beká Mo, Eviri. \r (Matthew 22:34-40; Luke 10:25-28) \p \v 28 Moses da Geka ijuga kato+ eni fira buvudo, ne geka se niningero, ava niningusira. Iesu nemokena mino eveva beká sisira ava ningido, nu Iesu kena ategi usira, “God da Agho Dari jokáda, geka mindafu beká mo, ningiavori?” sisira. \v 29-30 Setiri, Iesu mino sisira, “Mindafu beká mo eviri: \p ‘Israel embo, nemokena resena, ningivu! \q1 Bajari God nusuka numoá namondeda Bajariri. \q1 Namondeda Bajari God kena ninda dubo, fakina, a kotari isasambuimi futuse, nusuka numoá dubo bu gogoghombaresa!’ \m \v 31 Agho Dari teria setena, ainda kaugo eni mo eviri: \q1 ‘Ni tofo dubo buraesa, kau daba aminga ava, ninda komana barago dubo baresa!’ \m Agho Dari etoto resena emo, mindafu bekári, mendeni mo veveyakori,” aminge sisira. \p \v 32 Setiri, Moses da Geka ijuga katoimi sisira, “Ijuga Kato, ni geka se gogoghombetesi! ‘God nu dabakori, eni tefori.’ A nu geka bekári. A kotugo, ‘namonde dubo, fakina, a kotari isasambuimi futuse, nu dubo bu gogoghombarera,’ a ‘namonde totofo dubo buraera, komana kau daba ava dubo barera,’ amo, mindafu bekári. \v 33 O God kena banunguse, nundae sedo, namondeda sino fuka isambu de dungoro avaetira amo, ijoghakori,” aminge sisira. \v 34 Nu dubo kotise geka amo sisira, ava gido, Iesu numokena sisira, “Ni God kena aesa utua etesi!” \p Ainda amboda, mave numokena sekago ategi ari oju useri. \s1 12:35-37 Keriso Mo, Mavejori, Ava Tofo Mandi Ijugusira. \r (Matthew 22:41-46; Luke 20:41-44) \p \v 35 Iesu nu God da Kambo+ aminda ijuguse sisira, “Moses da Geka ijuga kakato+ ne seraera, ‘God evetu genembo sonembuse, Genembo eni mutari dae sisira amo, David da mandiri.’ Amo nange reseri? Kote givu! \v 36 David nu tofo mandi, Asisi Kakara geka numokena siri ningido gefusira: \p ‘Bajari nu nanda Bajarikena sisira, \q1 “Fu, nanda ungo gimandukena anumbiraso, ninda gitofu ninda fakina ava gosuroro, \q1 ne de bundedo bu foama, ninda ata duruda fitono fafasaore!” ’ \m Bajari aminge setiri, David gefusira. \v 37 Avori, genembo mo, nunda sasingu da bajariri. Mandi eni jo viti numamo da bajari bae aeti. Ava sedo David, Genembo amboda furarira ava kotise, ‘Nu nanda Bajari,’ sisira amo, nu jo nunda mandi ava kotise saeri. Nu Genembo aindae igheghi use, nunda Bajari arira ava sise sisira. Ava sedo, geka Moses da Geka ijuga kakatoimi seraera amo, jo inono iraeri,” aminge siri ningido, evetu genembo totorugusera amo, ne ivuga useri. \s1 12:38-40 Moses Da Geka Ijuga Kakato+ Dara Emingedo Ghuseri. \r (Matthew 23:1-36; Luke 20:45-47) \p \v 38 Amingero, nu nemokena ijuguse sisira, “Moses da Geka ijuga kakatodae+ eminge resena. Nenda irari ava ijuje gi gogoghombevu! Ne emingeraera. Natofoi nemoá sakai sise kakara aoro dae sedo, nenda tamo asugari koburu edo\f 38 \fr 12:38 \ft Sifo aminda, evetu genembo digari ne totofo gegenembo kasama kakato a diti basari embo irariá sedo ghuseri. Avori, gegenembo resena, natofo tomanako nange ne totoi gi kasama edo nemoá kakara aetera ava kotise, ne embo koburu edo deinghedo ghuseri. Ava sedo, Moses da Geka ijuga kakato+ nembarago amingedo ghuseri.\f* deingheraera. Deinghudo ya ombari vasada buvuruturoro gido, evetu genembo tumoi bainghedo, nemoá kakara use ategi e gogoghombaoro dae uju eraera. \v 39 A nenda uju mo: ne kirumo a banungari dae use, totofo nenda fisi da uju ava kotise, anumbari vasa eveva vanembo gategeraera. \v 40 Ne roriri dederuse, nenda kambo a gugua ava nenda tofodae ruruse, natofo nemoá gido sakai saore dae sise, ya God da Kamboda+ tere fetedo ghousago banungeraera. Avata God mo, nu aindae sedo sifo amboda nemokena mino eko beká ava mutarira,” aminge sisira. \s1 12:41-44 Rori Da Jobari. \r (Luke 21:1-4) \p \v 41 Setiri dadabetiri, Iesu nu God da Kambo+ jokáda deinghedo ira, joba mutari da rooroá gido, nu sembira vasa sovenikena anumbusira. Anumbirise, evetu genembo fera moni fifitero gosusira. Evetu genembo guguade, moni teriago bu fera fifitero gosusira. \v 42 Ainda amboda, rori eni, makasi bekári, aimi fira moni+ ingigago veveyako beká etoto naká, ainda inono 10 toea da kaugo, ava fifitiri gosusira. \v 43 Gido, Iesu kori setiri, nunda ambo jimbi fera buvu fetetero, nemokena sisira, “Na nemokena geka beká resena. Rori eregoseva omo, nu makasi bekári. Avata nu joba fitira amo, teria bekári. Mendeni da mo, jo rori aimi fitira, ainghae inono iraeri. \v 44 Ainda beká mo: mendenikena gugua tomanakori, avata ne itako fiteri. Rori omo, tefo bekári, avata nu isambu fitira,” aminge sisira. \c 13 \s1 13:1-2 God Da Kambo+ Nange Bejarera, Ainda Geka Sisira. \r (Matthew 10:17-22; 24:1-2; Luke 21:5-6) \p \v 1 Iesu nu javi edo ira, God da Kamboda+ ghedo yari dae iri, nunda ambo jimbi eniimi Iesu kena sisira, “Ijuga Kato, God da Kambo+ evia fuge gi! Ghamana babai oimi budo, God da Kambo+, nunda vasa mendeni ainde dabade itutusera amo, evevago bekári! Eregosesa?” \v 2 Aminge setiri, Iesu numokena sisira, “Ni ghamana babai evia gosuse resesa, ai? Na nimokena eminge resena. Gitofuimi foama kambo omo de bejoro, oinda ghamana aveverege vose dadabarira ainda amboda, ghamana eniko jo nunda vasa ireira, aminda jo irae arira,” aminge sisira. \s1 13:3-13 Enda Dadabururari, Tano Mendeni Sirorari Garera. \r (Matthew 24:3-14; Luke 21:7-19) \p \v 3 Iesu nu enda jiro fumbari javo Orivi, aminda ira, God da Kambo+ sovenikena anumbiriri, Peter, James, John, a Andrew kikiako fera numokena ategi useri, \v 4 “Ni God da Kambo+ bejarera, setesa amo, nanjigo areri? Ainda sifo ava namane nange kasama aeteri?” \p \v 5 Aminge setero, Iesu sisira, “Diti gosuse kaifa evu! Erama, mave nemo dederuse gungubo sarera, ava tumondeove! \v 6 Ainda tuka mo: evetu genembo digari foama gungubo sise, ‘Evetu Genembo da Koro+ namori,’ sise, natofo deroro nemoá tumondarera. \v 7 Tataya ururoro ningareva, a soka beká isoro ururoro, ainda bino ava ningareva. A nu sirorarira avata, erá oju eove! Ainda beká mo: aminge siruroro ningareva, avata enda emo jo sifo aminda dadabae arira. \v 8 Natofo mendeni mendeni a gavana mendeni mendeni eredo, tofo tofo isoro ururoro ningareva. Endada, dumo fururari baimara eko beká ava sirorurari itatamedo ghareva. Kau, evetu tamo bouvu edo iriama edo, mandi sasingu javi urureari mema itatameraira aminga ava, enda da mema sifo aminda tuturo arira.” \p \v 9 “Diti gosuse, totofo kaifa evu! Ainda beká mo: evetu genembo mendeniimi foa, ne sandi budo yaoro, nenda dengoro indari kambo+ mendeni aminda terovo koto arera. Koto use, ne ambíi daoro mema tambareva. Ne namo tumonderaeva aindae sedo, ne sandi bu yaoro, gavana a kini (kings) mendeni da dombuda fetovo koto arera. Koto ururoro, ne nanda Bino Eveva ava osa sirurovo, nenda natofode ningarera. \v 10 Nanda Bino Eveva evia saovo enda da natofo isambu ningoro dadabari ainda amboda, enda emo dadabarira. \v 11 Avori, ne koto ari da sifoda, geka rea sareva aindae, erá teria futo koteove! Ainda beká mo: sifo aminda, Asisi Kakara aimi ijugururari sareva. Ne totofo nenda kotari ava jo sae areva. Asisi Kakara aimi sonembururari nunda geka ava sareva. \v 12 Sifo ava fururarira amo, gegenembo nenda jamena ava sandi mutoro daoro ambarera. Kau daba aminga ava, gegenembo nenda sasingu ava sandi mutoro daoro ambarera. A sasingu barago, noi numamo ava sandi mutoro daoro ambarera. \v 13 Ne namoá tumonderaeva aindae sedo, evetu genembo isambu ne imboe arera. Avata mave fakina edo, namoá tumonduse jo ighagha ae iria ambarira amo, nu jebuga evovodae irari ava tuve barira,” Iesu aminge sisira. \s1 13:14-23 Sifo Eko Beká Sirorarira. \r (Matthew 24:15-22; Luke 21:20-24; 19:43-44; 17:31) \p \v 14 (Iesu da geka eregefena evia, mave teguterira amo, nu ningido kote simbugare dae sise resena.) Iesu eminge sisira, “Amboda, roera eko beká ava bu foa fitoro, God da Kambo+ joká\f 14 \fr 13:14 \ft Matthew 24:14 ainda duruda tege garesa!\f* aminda fetirise, aimi bebeta arira. Ava bu foa fitoro fetirari, ne frovensi Judia eminda irise gareva amo, ne eredo sumbu yasivu doriri ominda jungove! \v 15 Mave nunda ofoda\f 15 \fr 13:15 \ft Afige, geka Matthew 24:17 ainda duruda tege garesa.\f* anumbirari, sifoá foa buvari garira amo, nu jo ere kambo jokáda, roera eni bari dae jo terae arira. Nu taká sumbarira. \v 16 A mave vareda saramana ururari, sifoá foa buvarira amo, nu jo nunda tamo asugari bari dae sedo, jovereghe kamboda yae arira. Nu taká sumbarira. \v 17 Mará! Na, evevetu mave sifo aminda tamo bouvu edo irarera, aindae dubo mema erena. Ainda beká mo: evevetu sifo aminda tamo bouvu edo irarera, o sasingu veveyako unduse ami futuse irarera amo, ne sumbari dae ató barago use, mema mindafugo ava itatamarera. \v 18 God kena banungururuvu, erama dara resena evia, yaura teria da sifo aminda siroreure! \v 19 Ainda beká mo: mema a bouvu, sifo aminda sirorarira amo, teria bekári. God setiri enda sirorusira, ai tano ghedo ojira orokoé, aminga ava jo sirorae irira. Kotugo mema a bouvu resena emo, ainda amboda barago, jo sekago aminga ava sirorae arira. \v 20 Avata jo ghousa irae arira. God setiri fetirira amo, eviri. Dara furarira amo, jo ghousa irae arira. Ghousago iraetira amo, evetu genembo isambu sirivo aeteri. Avata God nunda natofo gategusira, nendae sise sari, dara furarira amo, jo ghousago irae arira. \p \v 21 “Sifo aminda, mave nemokena, ‘God namondeda ari ekokodae Genembo eni mutari sisira amo, eviri. Fuvu gaove!’ sarira. O, ‘Numo omindari. Yasivu gaove!’ sarira amo, erá tumondeove! \v 22 Ainda beká mo: gegenembo mendeni eredo, foa gungubo sise, ‘Genembo eni God mutari sisira amo, namori,’ sarera. Nemo feroveta gungubo kakatode dabade foa, God da natofokena nange edo gido dederururoro, ‘bekáva’ sise, nemoá tumondaeteri. Aminguse, ne tano a ari mendeni mendeni ururoro, evetu genembo ne jo gae iriara ava, nenda gitida sirorurari garera. \v 23 Ava sedo, diti gosuse totofo kaifa evu! Rea amboda sirorarira ava, jo sirorae iriri, orokoá seteno niningerevere.” \s1 13:24-27 Evetu Genembo Da Koro+ Sekago Jovereghe Furarira. \r (Matthew 24:29-31; Luke 21:25-28) \p \v 24-25 “Dara setena dadabarira ainda amboda mo, utu da fakina raugo edo javi ururari, iji da usasa dadabururari, inua jo janimbae arira. A damana utuda dore vosarira. \v 26 Ainda amboda, evetu genembo diti fainghedo, Evetu Genembo da Koro+ vose fururari garera. Nu foroga jokáda, fakina tomanako a usasaghae vose fururari garera. \v 27 Gosururoro, Evetu Genembo da Koro+ nunda aneya dirigari, endada vose foa, iji vitarikena a vosarikena, kotugo foriforimanakena a yavatakena, aminda yama, nunda natofo gategusira, ava unumbe budo yarera.” \s1 13:28-31 Ika Kayuyu da Kasiari. \r (Matthew 24:32-35; Luke 21:29-33) \p \v 28 “Ika kayuyu da ijugaboro ava kasama evu! Ika amo tuturo edo, tunó seka yaughururari gareva amo, ne kasama areva, ‘Borija da sifo buvira ava sedo, beká jighari da sifo utua erira.’ \v 29 Kau daba aminga ava, roera setena ava sirorurari gareva amo, ne kasama areva, ‘Sifo utua iri, tuturo ari dae erira.’ \p \v 30 “Geka evia kotovo dae sise resena! Roera setena ava sirorurari, evetu genembo oroko siroredo endada irera, mendeni garera. Mendeni ambarera, avata mendeni jo ambae iroro sirorari garera. \v 31 Utu a enda dadabarira, avata nanda geka jo dadabae arira, evovodae irarira,” Iesu aminge sisira. \s1 13:32-37 Iesu Furari Da Sifo Ava, God Nusuka Kasama Erira. \r (Matthew 24:36-44; 25:13-14; Luke 21:36; 19:12-13; 12:40; 12:38) \p \v 32 Aminge sedo, sisira, “Avata Evetu Genembo da Koro+ nanjigo jovereghe furarira, ainda sifo amo, mave jo kasama aeri. Aneya ne jo kasama aeri, a God da Mandi barago, nu jo kasama aeri. God Afa nusukako kasama erira. \v 33 Kaifa use irivu! Ainda beká mo: Evetu Genembo da Koro+ nanjigo jovereghe furarira ava, ne berefo bekári. \v 34 Sifo amo kau emingori. Genembo eni esa yari dae kotetira. Kotedo, nunda saramana kakato aikena saramana nunda nunda ijugetira. Aminguse, nu guro kaifa katokena setira, ‘Namoá kaifa gigita use iri! \v 35 Ainda susu mo: ni kambo numamo nanjigo jovereghe furarira ava, erebunesa. Nu ungobughae, tumba soroda, sifoghae, o isonga furarira ava, ni berefori. \v 36 Ni aviruraso na jovereghe furarena amo, jo eveva iraeri! Ava sedo, kaifa e gogoghombe!’ aminge setira. \v 37 A kambo numamoá nunda guro kaifa katokena geka rea sisira amo, na daba ava nemokena resena. A na rea nemokena resena emo, evetu genembo isambukena barago kau daba ava resena, ningivu! Namoá kaifa gigita use irivu!” Iesu aminge sisira. \c 14 \s1 14:1-2 Iesu Daoro Ambare Dae Sedo, Manaka Garuseri. \r (Matthew 26:1-5; Luke 22:1-2; John 11:47-53) \p \v 1 Jarige Yari da Kirumo+ a Yisti Kanangara Ari da Kirumo+ jo ae irise, sifo etoto ainda gitida, fristi+ da kokotofu a Moses da Geka ijuga kakato+ tuturo edo, Iesu ufena sandi daoro ambare dae emboro kakova useri. \v 2 Aminguse, eminge siseri, “Namonde Jarige Yari da Kirumo+ da sifo aminda, jo ae arera. Ainda tuka mo: amingarera amo, natofo tomanako kirumodae totorugarera aimi, janje ekoko edo titigho arera tanojo,” aminge siseri. \s1 14:3-9 Evetu Eni Fira, Usuimi Budo Iesu Da Jiroda Averegusira. \r (Matthew 26:6-13; John 12:1-8) \p \v 3 Iesu nu ira, reighi Bethany aminda buvudo irise, genembo javo Simon Refero, ainda kamboda teterusira. Tere anumbedo bayau riri, evetu eni usu da muka javo nard\f 3 \fr 14:3 \ft Roera eni mo: tamo foyago da gekaimi \+it ‘nard’\+it* o \+it ‘spikenard’\+it* seraera amo, vive eniri. Vive ava budo jasedo simbeoro muka voseraira. Ava budo, tamonda davari dae simbugedo ghuseri.\f* ava budo fira, Iesu kena teterusira. Botoro ghamana javo arabasta aimi usera, ainda jokáda usu ava vendero iriri budo fusira. Usu muka budo fusira amo, munonderi, a jo uvughae baingoro aeri; ava sedo nunda mino mo, teria bekári. Evetuá teredo ira, Iesu kena buvudo botoro jighi bejedo, usu nard aimi Iesu da jiroda averegusira. \v 4 Averegetiri dadabetiri gido, evetu genembo mendeni aminda irisera aimi, janje ekoko edo, tofo tofo se nininguseri, “Usu omo nangedo soesa averegetiri dadabeti? \v 5 Omo budo oriro aetera amo, ainda moni+ K3,000 avaga mutoro budo, makasi embokena ghasaetera amo, avori,” aminge sise, evetu aikena ghoghora siseri. \p \v 6 Avata Iesu nemokena sisira, “Dovu, evetué amingare! Ne redae nu dombuda resevu? Nu namokena veka eveva etira. \v 7 Eregoseva: makasi embo ne sifo ghousa nemonde dabade irá ghareva. Ava sedo, nemo sonembari sareva amo, sonembuse irareva. O namo, jo namonde dabade sifo ghousa irae arera. \v 8 Averegetira emo, nanda tamo simbugedo bu furugarera, aindae sedo etira. \v 9 Na geka beká resena! Ningivu! Nanda Bino Eveva reda ya buvari ningarera amo, evetué rea namokena etira ava, erá kotae eore dae sedo, vironu sise, nunda bino evia sise irarera,” aminge sisira. \s1 14:10-11 Judas Nu Ira, Gitofude Dabade Iesu Dari Dae, Manaka Garuseri. \r (Matthew 26:14-16; Luke 22:3-6) \p \v 10 Setiri, nunda ambo jimbi 12 ainda jokáda, genembo eni, Keriot embo javo Judas aimi eredo, Iesu dere budo gitofu da ungoda fitari dae sedo, fristi+ da kokotofukena isira. \v 11 Ira setiri ningido, ivuga edo, numokena moni mutari dae beka gagojuseri. Etero ningido, Judas nu tuturo edo, Iesu nange sandido nenda ungoda fitaetira, ainda emboro ava kakova usira. \s1 14:12-21 Iesu Nunda Ambo Jimbide Dabade, Jarige Yari Da Kirumo+ Ava Useri. \r (Matthew 26:17-25; Luke 22:7-14,21-23; John 13:1,21-30) \p \v 12 Yisti (Yeast) Kanangara Ari da Kirumo+ ainda sifo kakara tuturo eari, sifi (sheep) da mamandi Jarige Yari da Kirumo+ aminda iti mindari dae sedo, de ojedo ghuseri. Sifo resena daba aminda, Iesu da ambo jimbi numokena ategi useri, “Namane vasa ningiaminda ya, Jarige Yari da Kirumo esimbugaoro dae uju eresi?” aminge siseri. \v 13 Setero, nu nunda ambo jimbi etoto diriguse sisira, “Yasivu Jerusalem teredo, genembo eni okia bu uvu dimbudo, fururari tambudo, nunda amboda yasivu! \v 14 Nu reda ya terarira amo, vasa daba aminda yasivu teredo, kambo numamokena sevu, ‘Ijuga kato eminge setira, “Na vasa reda tere, nanda ambo jimbide dabade, Jarige Yari da Kirumo+ simbugedo mindareri?” ’ aminge sevu! \v 15 Aminge saovo, nune ne bu ya kambo duruda, a dodo, viti vasa ikáda ijugari gareva. Vasa eveva mo aminda simbugetero irira, ava tambareva. Namondedae sedo, kirumo aminda simbugevu!” \p \v 16 Aminge setiri ningido, nunda ambo jimbi etoto eredo era Jerusalem teteruseri. Teredo, roera isambu Iesu sisira, ava tambudo, Jarige Yari da Kirumo+ aminda simbuguseri. \p \v 17 Simbugetero ungobu iri, Iesu nunda ambo jimbi 12 ainde dabade era teteruseri. \v 18 Tere anumbedo, bayau rise Iesu nemokena sisira, “Na nemokena geka beká sari dae erena. Namonde bayau rerera einda jokáda, genembo eni anumbirira aimi, namoá gitofukena aito arira.” \v 19 Aminge setiri, namane dudukughedo, dubo mema use, nusuka nusuka se nininguse daba daba numokena ategi useri, “Ni mavedae resesi? Se ningore! Ni namokena resesa, ai?” aminge siseri. \v 20 Setero, nu nemokena sisira, “Ne isambu 12 ava nane aghi usena ainda jokáda, genembo eni mave, nangae ungo dabade bayau sukada fati bu rerera amo, numori. \v 21 God da Geka jokáda rea gembero irira amo, eviri: \q1 ‘Evetu Genembo da Koro ambarira!’ \m aminge gefuseri. A nu aminge sirorarira. Avata, genembo mave aito ari ambarira amo, nu mema a bouvu teriago beká barira,” Iesu aminge sisira. \s1 14:22-26 Bajari Da Kirumori. \r (Matthew 26:26-30; Luke 22:14-20; 1 Corinth Embokena 11:23-25) \p \v 22 Setiri dadabetiri, ne bayau rise, Iesu nu farava budo, God kena ‘aiyakoe’ sedo esimbugedo, jighi embebegedo nemokena ghasisira. Ghasise sisira, “Emo nanda tamori. Bu mindivu!” aminge sedo, \v 23 kotugo agha jighiri eretiri, God kena ‘aiyakoe’ sedo, nemokena mutiri ne isambu riseri. \v 24 Mindido, Iesu sisira, “Emo nanda ororori. Nanda ororoimi, God numokena ya buvari da emboro+ seka, afigari dae erira. Evetu genembo digari da jebugadae sedo, nanda ororo averegaono vosedo, emboro+ afigarira. \v 25 Na nemokena geka beká resena! Na vaini (wine) jo mindae irono, God sari nunda natofo+ nunda vasa aminda ya terarera da sifo aminda, na vaini (wine) sekago aminda mindarena.” \p \v 26 Iesu aminge setiri dadabetiri, ne eredo yaru eni divudo, kamboá dodo enda jiro fumbari javo Orivi, aminda iseri. \s1 14:27-31 Peter Iesu Ighagha Arira Ava, Iesu Nu Giti Osa Sisira. \r (Matthew 26:31-35; Luke 22:31-34; John 13:36-38) \p \v 27 Aminda ise, Iesu nemokena sisira, “Ne isambu na do sumbareva. God da Geka jokáda, rea aindae sedo gembero irira amo eviri: \q1 ‘God nu, sifi (sheep) kaifa kato dari ambari gido, sifi sarigedo nunda nunda sumbarera,’ \m God da Geka aminge resira. \v 28 Avata kotugo, God sari, na ambarida ghe jebugedo erarena ainda amboda, na ya frovensi Galilee aminda buvuruturono, ne amboda furareva.” \p \v 29 Aminge setiri, Peter numokena sisira, “Bajari, ninda mendenii ni ighagha edo doyarera tanojo. Avata namo, ni itako jo doyae arena,” Peter aminge sisira. \v 30 Setiri, Iesu numokena sisira, “Na nimokena geka beká resena! Oroko tumbaghae, kokora umbu etoto naká sifo jo karigae irari, ni na umbu etodaba naká ighagha aresa,” aminge sisira. \v 31 Setiri, Peter nu kovionoghae sisira, “Na ni jo ighagha ae beká arena! Na nangae dabade ambarera amo, avori!” aminge sisira. Kotugo, nunda ambo jimbi isambu, ne geka daba ava siseri. \s1 14:32-42 Iesu Ira Reighi Javo Getsemani Aminda Buvudo, Vare Jokáda Banungusira. \r (Matthew 26:36-46; Luke 22:39-46) \p \v 32 Iesu nunda ambo jimbide dabade era, reighi javo Getsemani aminda buvudo, nu nemokena sisira, “Ne eminda anumbirovo, na ya ominda banungarena.” \v 33 Aminge sedo, nu Peter, James, a John ava budo, nemonde era vasa esike fetedo, Iesu nu dubo mema ambari eko ava usira. \v 34 Etiri, nemokena sisira, “Nanda dubo jokáda, bouvu mindafu beká ava erefufena. Fufuse, na ambududurerena. Ne diti fakara edo, eminda fetedo namo kaifa ururuvu!” \p \v 35 Aminge sedo, ne dodo itako ira dombui du fasedo, nu nange mema da sifo ovia darigaetira, aindae banungusira. \v 36 Banunguse sisira, “Arie, Afako! Emo, isambu nine ari da kaugori! Mema teria namokena refira evia, saso darigaeti! Avata jo nanda uju ava ae arena, ninda uju ava arena.” \p \v 37 Aminge sedo, nu ere jovereghedo, nunda ambo jimbikena ira buvudo, ne fafase avéro tafusira. Tambudo, nu Peter kena sisira, “Simon, fasiresa, ai ravesa? Ni redae sifo tufako jo diti fakara edo, na itako kaifa aeri?” \v 38 Aminge sedo, nemokena sisira, “Erá Satan foa nemo dereuri ari eko eove dae sise, diti fakara edo banungevu! Nenda uju a kotari namokenari. Avata nenda tamo imboe edo, diti bouvu etiri, ne fakina jo ae ereva.” \p \v 39 Aminge sedo, nu jovereghe ira banunguse, geka daba ava sisira. \v 40 Setiri dadabetiri, jovereghe ira buvudo, ne sekago diti bainghetiri fafase avéro tafusira. Avori, ne diti fainghedo numoá gido, geka sari buniseri. \p \v 41 Etero, Iesu sekago jovereghe ira banungedo, jovereghe fira buvudo sisira, “Ne ravava amo, nangetiraimi kotugo sekago fase ravevu? Avori, sifo buvira! Oroko, Evetu Genembo da Koro+ ari ekoko embo da ungoda fitarira. \v 42 Erevu namonde ya gaore! Givu! Genembo namo aito erira amo, evia buvirere!” aminge sisira. \s1 14:43-52 Iesu Sanduduseri. \r (Matthew 26:47-56; Luke 22:47-53; John 18:3-12) \p \v 43 Iesu aminge siri, nunda ambo jimbi 12 ainda eni javo Judas fira buvurutusira. Fristi+ da kokotofu, Moses da Geka ijuga kakato a Jusi embo da babojegari, ne evetu genembo mendeni dirigetero kaiya a gandigha ava budo, Judas de dabade fera buvurutuseri. \v 44 Giti, ne jo javi edo furae irise, gitofu Iesu kau nange kasama aetera aindae sedo, Judas nu eminge sisira, “Sandi muno arena amo, numora avori. Ururono aminda kasama edo, numoá sandido kaifa use bu yasivu!” aminge sisira. \v 45 Judas gitofude dabade fera buvudo, Judas dambu Iesu kena ira sisira, “Ijuga Kato, iresa!” aminge sedo, Iesu sandi muno usira. \v 46 Amingetiri gido, gitofu fera Iesu sanduduseri. \p \v 47 Sandudero, genembo eni aminda fetirisira aimi, nunda kaiya bu jighiri eretiri, fristi+ da giti jighari ainda saramana kato da dengoro ava je gafugetiri dudurusira. \p \v 48 Ainda amboda, Iesu nemokena sisira, “Ne redae kaiya a gandigha budo, namo sandari dae sedo refevu? Na jo tafasara kato iraeri. \v 49 Namonde sifo ghousa God da Kamboda+ irise ijugedo ghusena amo, ne nangusiraimi aminda na jo sandae edo ghusevu? Avata ne emingereva da beká mo: God da Geka rea resira, ava beká are dae sedo, nene etevo sirorerira,” aminge setiri, \v 50 nunda ambo jimbi isambu oju edo, nu do sufuseri. \v 51 Sufero, mandi gimasa eni emboi avisira amo, nu Iesu da amboda firi gido, numo sandari dae etero, \v 52 sumbiri, embo ujuge duriri, nu tefo tamoi sufusira. \s1 14:53-65 Iesu Koto Ari Dae Sedo, Budo Iseri. \r (Matthew 26:57-68; Luke 22:54-55,63-71; John 18:13-14,19-24) \p \v 53 Amingetiri, Iesu budo era, fristi+ da kokotofu da giti jigharikena buvurutuseri. Fristi+ da kokotofu, evetu genembo da babojegari, a Moses da geka ijuga kakato+ totorugedo irero, Iesu bu teteruseri. \p \v 54 O Peter mo, nu itako ambokena fetiriri, Iesu budo ero, nu amboda amboda udo ira fristi+ da giti jighari da kambo furu aminda teredo ofotighida buvudo fefetusira. Fetedo, ungo ata mesari dae sedo ira, isoro kakato mendeni ainde dabade anumbusira. \p \v 55-56 Avori, fristi+ da kokotofu a kaniseremane isambu aminda totorugusera aimi, Iesu daoro ambare dae sedo, susu kakova useri. Susu tambari dae sedo, setero evetu genembo mendeni fera teredo, Iesu dae aji siseri. Ne gungubo teria futo siseri. Avata numo saoro ambari da susu eni jo tambaeri. \v 57 Ainda amboda, mendeni ere fetedo gungubo osa sise, nundae eminge siseri, \v 58 “Nu eminge siri namane nininguseri, ‘God da Kambo+ evetu genemboimi itutusera ava, nane bejedo sifo etodaba naká ainda jokáda, nasukako itono fetarira, jo enii na sonembae arera,’ nu aminge setiri namane nininguseri.” \v 59 Aminge sisera avata, nenda geka jo mendo dabako aeri. \p \v 60 Etero, fristi+ da giti jighari ere fetedo, Iesu kena ategi usira, “Geka setera aindae, ni rejo eni saresa? Evetu genembo resera emo, geka bekári?” \v 61 Aminge sisira, avata Iesu nu beka dodo geka rejo eni jo saeri. Etiri, fristi+ da giti jighari sekago Iesu kena ategi usira, “Se ningore! God namonde kakara eraera, ainda Mandi nu evetu genembo da ari ekoko kote doyari dae sedo mutari sisira amo, nimori, ai?” \v 62 Aminge setiri, Iesu sisira, “Resesa avori! Ne amboda Evetu Genembo da Koro+, God Fakina Kato ainda ungo gimandukena anumbirari gareva, a kotugo utuda ghe foroga jokáda vose fururari gareva.” \p \v 63 Aminge setiri ningido, fristi+ da giti jighari janje eko etiri, nunda tamo asugari jighi ijejegedo sisira, “Ningevu! Nu aminge siri, God da javo eko erira. Geka eni redae ningareri? \v 64 Nunda ari eko ava, tofo siri niningerevere! Ava ne nange erekotevu?” setiri, ne isambu numoá daoro ambare dae siseri. \p \v 65 Sedo, mendeni tuturo edo numokena kosiva edo, embo budo fera diti gajedo, nu umbebaimi doruse siseri, “‘Ni God da feroveta,’ seraesa. Ava sedo, se ningore! Ni mave eredori?” aminge setero dadabetiri, fristi+ da isoro kakato, nembarago Iesu doruseri. \s1 14:66-72 Peter Nu Iesu Ighagha Usira. \r (Matthew 26:69-75; Luke 22:56-62; John 18:15-18,25-27) \p \v 66 Peter nu kambo ofotighida anumbiriri, fristi+ da giti jighari da saramana kato gagara eniimi fira, \v 67 Peter ungo ata mesise anumbiriri, ava fuge gido sisira, “Evetu genembo Nasareth embo genembo javo Iesu ainde dabade deinghedo ghusera, ainda eni nimori,” aminge setiri, \v 68 Peter ighagha use sisira, “Ni geka resesa amo, na bunariri!” aminge sedo, nu eredo ira, emboro békada fetiriri, kokora beka sisira. \v 69 Setiri, gagara daba aimi, nu aminda fetiriri gido, sekago evetu genembokena sisira, “Genembo emo, nu Iesu da eniri,” sisira. \v 70 Avata nu sekago ighagha usira. Ainda amboda, evetu genembo aminda fetirisera aimi siseri, “Geka bekári. Nimo Galilee embori; ava sedo, ni nunda eniri! Amo jo ighagha ae aresa!” \v 71 Aminge setero, Peter God da javoda beka gagojuse sisira, “Na gungubo sarena amo, God na darira. Genembo reseva amo, na bunari bekári!” \p \v 72 Aminge siri, kokora sekago sifo karigusira. Sifo karigiri, Iesu rea numokena sisira ava Peter kotisira, “Kokora umbu etoto naká sifo jo karigae irari, ni na umbu etodaba naká ighagha aresa.” Peter ava kotedo tuturo edo sorara janjagughae usira. \c 15 \s1 15:1-15 Iesu Budo Era, Pilate Da Dombuda Koto Useri. \r (Matthew 27:1-2,11-14; Luke 23:1-5; John 18:28-38) \p \v 1 Sifo atetiri, fristi+ da kokotofu, evetu genembo da babojegari, a Moses da Geka ijuga kakato+, kanisere isambude dabade manaka garuseri. Manaka gaetero dadabetiri, ne Iesu seiniimi (chains) bundedo budo era, Rome embo da kotofu, javo Pilate, frovensi Judia kaifa edo ghusira, nunda ungoda fifituseri. \v 2 Fitero, Pilate da dombuda fetetiri, Pilate Iesu kena ategi usira, “Se ningone! Geka bekári: ni Jusi embo da kiniri, ai tefo?” setiri, Iesu minonda sisira, “Ava nine resesare!” \p \v 3 Aminge setiri, fristi+ da kokotofu nundae aji sise, geka ekoko mendeni mendeni siseri. \v 4 Setero, Pilate sekago ategi usira, “Ni dara eraesa a geka sembae seraesa ava, gegenembo ei sero niningeresere. Ava sedo, ni redae mino jo sae eresi?” sisira. \v 5 Avata Iesu amboda geka eni jo sae usira. Amingetiri gido, Pilate bunisira. \p \v 6 Jarige Yari da Kirumo+ ainda sifoda, Pilate sifo ghousa emingedo ghusira. Dibura embo eni nenda uju ava, natofoi benunu seoro ningido, nu doyeari tefo foa buvudo ghuseri. \v 7 Sifo aminda, genembo gogore kato eni javo Barabbas dibura jokáda irei. Natofo mendeni gavana imboe use, titigho usera ainda sifo aminda, Barabbas resena eimi, genembo eni detiri ambududurusira. \v 8 Avori, Pilate nu genembo eni doyari ya buvaetira ava kotise iriri, evetu genembo natofogo Pilate kena fera buvudo, Pilate da kiki setena evia kotise, tuturo edo genembo eni diburada ghe foa buvare dae sedo, benunu siseri. \v 9 Benunu setero, Pilate nemokena ategi usira, “Avori, ne mavejoá uju erevu? Na saono, Jusi embo nenda kini (king) ava foa isaghada buvare, ai? Sevu ningone!” \v 10 Aminge sisira da beká mo: nu kasama usira, fristi da kokotofu a Jusi embo da babojegari ne, evetu genembo digari Iesu da geka ningido ghusera ava gido, dubo eko etiri, nu aindae sanduduseri. \p \v 11 Avata natofo nange Barabbas foa buvare dae benunu saetera ava kotise, fristi+ da kokotofu natofo da ghamo deretiri eretiri, ne Barabbas foa buvare dae setero, \v 12 Pilate sekago nemokena ategi usira, “Atá, na genembo eni, Jusi embo da kini (king) seraeva emo, nange areni!” aminge setiri, \v 13 ne koko sedo, “Amo, arafa dege!” siseri. \v 14 Setero, Pilate sisira, “Atá, nunda dara rejori? Sevu ningone!” setiri, ne koko sedo fumbu aruguse siseri, “Arafa dege!” \p \v 15 Aminge setero, Pilate nu, evetu genembo dubo eveva aoro dae sedo, emingusira. Nu Barabbas dotiri fira isaghada buvurutusira. Ainda amboda nu setiri, nunda mendeni Iesu budo ambíimi doruseri. Detero, Pilate nu arafa daoro dae sedo, isoro kakato mendeni da ungoda fifitusira. \s1 15:16-20 Isoro Kakato Iesu Dere Jiseri. \r (Matthew 27:27-31; John 19:2-3) \p \v 16 Isoro kakato aimi Iesu budo era, gavana da kambo mindafu ainda furu da guro aminda teredo dendeguda buvurutuseri. Dendegu da javo mo, ‘Praetorium’ seraera. Aminda buvudo, kori setero, nenda mendeni isambu fera totoruguseri. \v 17 Totorugedo, ne embo unju tamoi budo fera Iesu kena asuguseri. Asugedo, ne asi titifaghae bu kefu edo kau kini (king) da kekesa avaga edo, nunda jiroda asuguseri. \v 18 Asugetero fetetiri, tuturo edo nu dere jise, ategi use sedo ghuseri, “Orokaiva! Jusi embo da kini buviro! Orokaiva!” aminge sedo, \v 19 ambii budo nunda jiroda doruse kosiva use bainghedo ghuseri. \v 20 Dere jirero dadabetiri, nenda embo unju tamo Iesu kena asugusera ava kosughedo, tofo nunda ava bu fera numokena asuguseri. Amingedo, nu arafa dari dae sedo, jumbudo iseri. \s1 15:21-32 Iesu Arafa Doruseri. \r (Matthew 27:32-44; Luke 23:26-43; John 19:17-27) \p \v 21 Emboro soroda, Sairin embo genembo eni, javo Simon ava, reighi Jerusalem teteriri tambudo, kovionoghae setero, nu Iesu da korosi ava fufusira. (Simon resena emo, nu Alexander a Rufus ghae da numamori.) \p \v 22 Avori, ne Iesu budo era, reighi javo Golgota, aminda buvurutuseri. Golgota resena, einda tuka mo namondeda gekaimi, ‘Ambari Embo da Jiro Aghati da Vasa’ seraera. \v 23 Aminda buvudo, nu erá mema itatameure dae sedo, vaini (wine) budo a fiyogha eni, moor (myrrh)\f 23 \fr 15:23 \ft Jusi embo roera javo moor \+it (myrrh)\+it* nange eoro siroredo ghusira ava, Matthew 2:11 ainda duruda tegaresa. Tuka redae Iesu kena futusera ava, namonde jo kasama e gogoghombaeri. Avata kasama kakato mendeni da kotari mo: moor futusera amo, Iesu erá mema itatameure dae sedo futuseri.\f* seraera, ainghae baingoro edo futuseri. Futusera avata, nu jo bae, dotutusira. \p \v 24-25 Dotiri, iji vitiri (9 koroko), Iesu tautaimi arafa detero takegha etiri, nunda tamo asugari kosughe budo, mave nunda embo boka ningiava baetira, ava kasama ari dae sedo, kikindoro garuseri. \p \v 26 Etero dadabetiri, nu redae koto usira da susu ava ijugaoro kasama aoro dae sedo, faiya gembudo Iesu da jiro agada detero takegha usira, amo eviri: \q1 “Emo Jusi embo da Kiniri!” \m aminge gefuseri. \p \v 27 Tafasara kakato etoto naká ábarago budo era, Iesu de dabade arafa doruseri, eni gimandukena, a eni umbefukena. \v 28 Amingero, God da Geka rea sisera ava isagha usira. Amo eviri: \q1 “Nu ari eko embova kotise siseri.”\f 28 \fr 15:28 \ft Tuturo 28 da geka, Baiboro (Bible) mendeni ainda jokáda fitero irira. O Baiboro mendeni ainda jokáda jo fitoro teraeri.\f* \p \v 29 Evetu genembo mendeni foa Iesu gi dariguse, dere jise gifua gitorotoro use sedo ghuseri, “Ai, makoede! Ni erekotesa amo, ni God da Mandiri. A eni mo: ni God da Kambo+ jighi bejedo, sifo etodaba naká, ainda jokáda sekago itaso fetare dae sisesi. \v 30 Ava sedo, tofo sonembedo korosida ghe vose fete gaore!” ne aminge sedo ghuseri. \p \v 31 Kau daba aminga ava, fristi+ da kokotofu a Moses da Geka ijuga kakato+, ne Iesu dere jise tofo tofo se nininguseri, “Nu seari, evetu genembo mendeni jejebugedo ghuseri. Avata nu nangetirai tofo sonembedo vosae eri! \v 32 Nunda kotari mo: God namondeda ari ekoko kote doyari dae sedo, Genembo eni mutari sisira amo, numori. A nunda kotari eni mo: namonde Israel embo da kini (king) mo numori. Ava sedo, tofo sonembedo korosida ghe vose foa fetarira amo, namonde gido nu tumondarera,” aminge sedo ghuseri. Kotugo, tafasara kakato Iesu de dabade arafa dorusera aimi, nengae Iesu dere jiseri. \s1 15:33-41 Iesu Ambududurusira. \r (Matthew 27:45-56; Luke 23:44-49; John 19:28-30) \p \v 33 Isonga (12 koroko) iri, reighi isambu aminda tumba jido iriri ira, ungobu (3 koroko) iri, reighi sekago usasa usira. \v 34 Ungobu iri, Iesu koko sisira, “Eloi! Eloi! Lema sabatani!” Ainda tuka mo: namondeda gekaimi saeteri, “Nanda God! Nanda God! Redae na dotesi?” \p \v 35 Aminge setiri, evetu genembo mendeni aminda fetirisera aimi, sembae ningido eminge siseri, “Ningivu! Nu God da feroveta javo Elijah, aindae kori resira,” siseri. \v 36 Iesu aminge siri, genembo eni sumbu viti fetedo, roera eni sofeya ava budo, faragho mendoda vakimbedo, vaini (wine) dokegha ainda jokáda fatiri sasaka etiri, budo ira, Iesu mindare dae sedo, nunda bekada fifituse sisira, “Namonde gaore! Elijah foa nu sonembarira, ai tefo?” aminge setiri, \v 37 Iesu beka mindafugo koko sedo, ghamo asegari dotutusira. \p \v 38 Ambududuriri, God da Kambo+ ainda jokáda, nunda vasa kakara ava, evetu genembo erá tere gido ambeore dae sedo, embo teria eniimi gajetero ireira ava, soroda ijejege ikáda ghe vose fira, duruda buvurutusira. \p \v 39 Etiri, isoro kakato da giti jighari Iesu da dombuda fetirisira aimi, Iesu nange ambududurusira, ava gido, “Geka bekári: emo God da Mandiri!” sisira. \p \v 40 Iesu ambududuriri, evevetu mendeni ne esike fetirise gosuseri. Evevetu resena ainda jokáda mo, evevetu eviri: Magdara embo evetu eni javo Mary, Mary da nunombo, amo James Kitako nengae Joses ghae da noi, a Salome ri. \v 41 Evevetu resena eimi, ne Frovensi Galilee ghedo fera, Iesu de dabade deinghuse nu sonembedo ghuseri. Evevetu resena, a kotugo evevetu digari, Iesu de dabade viti fera reighi Jerusalem buvurutusera, ainde dabade esike fetirise gosuseri. \s1 15:42-47 Iesu Da Tamo Budo Era Furuguseri. \r (Matthew 27:57-61; Luke 23:50-56; John 19:38-42) \p \v 42 Sifo atarira amo, Jangutari da Sifori. Ava sedo, ungobu iri gido, Arimatia embo genembo eni javo Joseph, fakina edo ira, Iesu da tamo budo ya furugari dae sedo, Pilate kena benunu sisira. \v 43 Joseph resena emo, nu genembo binonderi, a kotugo kanisere jokáda irei. Numbarago God foa nunda natofo+ kaifa arira da sifo ava kaifa use irei. \v 44 Nune eredo ira Pilate kena teredo, Iesu da tamo mutari bu ya furugari dae sedo, benunu setiri ningido, Pilate dudukughusira. Dudukughedo, isoro kakato da giti jighari aghi etiri fira buviri, ategi usira, “Iesu ambira ai, jebuga irira?” setiri, \v 45 giti jighari amo, “Anakora ambira!” sisira. Setiri, Pilate Iesu da tamoá Joseph kena mutoro dae sisira. \v 46 Aminge setiri, Joseph mane eredo era, embo yokura foyago ava ombudo budo fera, Iesu da tamo korosida ghe bu fitero vosetiri, simbuge doghedo budo era, ofofo eni ghamana toka basisera, aminda bu teredo fifituseri. Fitido, ghamana mindafu ava afufetero ira, aimi toka gagojusira. \p \v 47 Nu reda fifitusira ava, Magdara embo evetu javo Mary, nunombo Joses da noighae aminda irise, nene gosuseri. \c 16 \s1 16:1-8 Iesu Ambarida Ghe Jebugedo Erorusira! \r (Matthew 28:1-8; Luke 24:1-12; John 20:1-10) \p \v 1 Jangutari da Sifo dadabetiri gido, Magdara embo evetu javo Mary, a nunda nunombo, James da noi, a Salome, nemonde dabade era, usu eni muno futo ava, Iesu da tamonda davari dae sedo, ofuseri, \v 2 Amingedo, Fura Tomanako ataeghae beká sifo atutiri, evevetu aimi eredo ofofoda iseri. \v 3 Ofofoda ise siseri, “Namondedae ghamana teriaó, mave afufari darigari namonde terareri?” aminge sise, \v 4 diti fuge gosusera amo, ghamana mindafu amo anakora afufedo darigetiri, toka isagha edo iriri gosuseri. \v 5 Gido, era tokada teredo, mandi gimasa eni tamo asugari foyago aimi asugedo, gimandukena anumbiriri gi dudukughedo buniseri. \v 6 Bunéro, nu sisira, “Erá buneove! Ne Nasareth embo genembo javo Iesu arafa dorusera ava kakova ereva, ai? Numo ambarida ghe jebugedo eretira! Nu eminda tefori. Nunda tamo reda fitero fasusira, ava ijugaono gaove! \v 7 Yasivu! Nunda ambo jimbi, Peter de dabade, nemokena eminge sevu ningore! ‘Nu frovensi Galilee aminda giti erira. Ava sedo, ne eredo nunda amboda yasivu, aminda tambove! Nu aminda tambari mo, nu anakora jebuga irise, setiri ne niningusevu.’” \v 8 Gimasaá aminge setiri, ne jovereghe fera isaghada buvudo sufuseri. Ainda susu mo: ne oju edo dudukughedo, ungo ata dadadaghuseri. Ne oju beká ava usera ava sedo, ne sumbudo era reighida buvurutusera amo, ne osa jo saeri. \s1 16:9-18 Iesu Umbu Etodaba Naká Isagha Etiri Gosuseri.\f 9-18 \fr 16:9 \ft Evetu genembo mendeni, geka \+bd Mark 16:9-18\+bd* jokáda mo, Mark nune gembariá seraera, o mendeni genembo eniimi gembariá seraera. Nenda kotari, Iesu erorusira ainda amboda nu rea usira ava kotise, genembo resera eimi nune, Mark geka giti gefusira, aminda avagaya edo gefusira. Ava sedo Baiboro mendeni aminda gekaé ‘footnote’ jokáda (amo ‘page’ duruda) tambaresa. \f* \r (Matthew 28:9-10,16-20; Luke 24:13-49; John 20:19-23; Ekaresia 1:6-8) \p \v 9 Iesu nu Fura Tomanako ainda sifoghae ambarida ghe jebuge eredo, Magdara embo evetu javo Mary kena, isagha etiri gosusira. Mary resena emo, numokena giti sukaru 7 aimi asugetero ireira ava, Iesu nunda jokáda ghe ondiri vose dariguseri. \v 10 Mary Iesu gido, jovereghe ira, Iesu da kokomana dubo mema use sorara usera aikena buvudo, Iesu erorusira da bino ava osa sisira. \v 11 Eminge sisira, “Iesu ambarida ghe jebugedo eretiri na geni!” aminge setiri niningusera avata, ne manamana edo jo tumondae useri. \p \v 12 Ainda amboda, Iesu da kokomana etoto naká, emboroda deinghudo ero, Iesu dombu beka jovereghe kau eni edo, nemokena isagha usira. \v 13 Nu kasama edo, jovereghe era buvudo, nenda kokomana isambukena osa siseri. Avata nenda geka barago, jo tumondae useri. \p \v 14 Ainda amboda, Iesu da ambo jimbi 11 aimi, ne bayau rero, nu nemokena isagha etiri gosuseri. Ne diti jo basari nu tumondae usera aindae, nu dombuda sisira. Ainda susu mo: Iesu ambarida ghe jebuge erorusira ava, evetu genembo mendenii gido era nunda ambo jimbikena osa setero niningusera avata, nenda gogoreimi use, jo tumondae useri. \p \v 15 Dombuda sedo, ainda amboda nemokena sisira, “Nanda Bino budo reighi isambu aminda yasivu! Natofo isambukena sevu ningore! \v 16 Mave tumondedo bafataito arira amo, jebuga evovodae irari ava tuve budo, God da vasada teredo sifo ghousa irarira. Avata mave jo tumondae arira amo, na saono numo ari ekoko mino mutari vasada terarira. \v 17 Mave tumondarira amo, nu fakina edo tano mendeni mendeni use emingarira. Nanda javoda a nanda fakinaimi, nu sukaru ondari vose darigarera. Asisi Kakara numokena asugari, aviva jovereghari geka mendeni nu bunari ava, nunda bekaimi sarira. \v 18 Jingabu bu jighari gambarira amo, nu jo ambae arira. Kae mindarira amo, nu jo ambae arira. O, evetu genembo kae tambudo irarera amo, ungo tamonda fitari, ne jejebugarera,” aminge sisira. \s1 16:19-20 Iesu Utuda Vitisira. \r (Luke 24:50-53; Ekaresia 1:9-11) \p \v 19 Setiri dadabetiri, God setiri Iesu utuda vitisira. Vitíra teredo, God da ungo gimanduda anumbusira. \v 20 Etiri, nunda ambo jimbi era reighi isambu aminda, Iesu da Bino ava osa sedo ghuseri. Bajari nu sonembeari, nunda ambo jimbi tano mendeni mendeni eoro siroredo ghusira. Aminge siroreari gido, nenda geka mo geka beká ava, evetu genembo kasama edo ghuseri. \q1 Avori, nanda geka tano eviri.