\id MAT Matthew NT0031.MT KORAFE J. FARR'S LANGUAGE 25-Nov-02 \h Matthew \toc2 Matthew \toc1 Matthew Kakara \mt1 Matthew Kakara \ip Namondeda ‘Gospels’ isambu, avononde nakári, Matthew, Mark, Luke, a John. Matthew, Mark, a Luke nenda geka giti gefuseri. O John mo, nunda geka amboda beká gefusira. Evetu genembo digari erekotera amo: buku emo Iesu da ambo jimbi Matthew (o Levi seraera) nune gefusira. Iesu da sifo aminda, evetu genembo totofo kivo use, geka ‘na’ o ‘namane’ jo gembudo bukuda fitoro terae edo ghusira. Avata namonde oroko jo amingae eraera. Namonde kiki dise, totofo seraera amo, namondedae sedo, dambu ‘na’, ‘namane’, o ‘namonde’ gemburaera. Ava sedo, Iesu da ambo jimbi usera, ainda geka Korafe-Yegha aimi jovereghusera amo, Matthew mo nemonde dabade iriari. Ava kotise, namane dambu ‘na’, ‘namane’, o ‘namonde’ gefuseri. \ip Jusi embo da kini (king) anakora ireira, javo David, ainda imendi eni amboda foa natofo kaifa arira, amo Iesu ri. Ava ijugari dae sedo, Matthew nunda geka evia gefusira. \is1 Matthew Geka Gefusira, Ainda Mendo Mendo Mo Eviri. \io1 1:1—2:23 Iesu nange sirorusira. \io1 3:1-12 John Bafataito Ari Kato saramana edo ghusira. \io1 3:13—4:11 Iesu bafataito etiri ainda amboda, Satan ira Iesu dederusira. \io1 4:12—18:35 Iesu Frovensi Galilee aminda deinghuse, vironu sedo ghusira. \io1 19:1—20:34 Iesu Frovensi Galilee ghedo, ira Jerusalem buvurutusira. \io1 21:1—27:66 Fura Kakara (Holy Week) aminda, rejo ava sirorusira. \io1 28:1-20 Iesu ambarida ghe jebuge eredo, nunda natofokena isagha etiri, ne gosuseri. \c 1 \s1 1:1-17 Iesu Keriso Da Nombuamaneri. \r (Luke 3:23-38) \p \v 1 David nengae Abraham ghae da imendi, Iesu Keriso ri. Nunda nombuamane da kiki mo eviri. \v 2 Abraham da mandi mo Isaac ri. Isaac da mandi mo Jacob ri. Jacob da vide jamena mendeni, ne Judah de dabade siroruseri. \v 3 Judah da vide jamena etoto naká, Perez nengae Zerah ghaeri. (Perez nengae Zerah ghae da noi javo mo, Tamar ri.) Perez da mandi mo Hezron ri. Hezron da mandi mo Ram ri. \v 4 Ram da mandi mo Amminadab ri. Amminadab da mandi mo Nahshon ri. Nahshon da mandi mo Salmon ri. \v 5 Salmon da mandi mo Boaz ri. (Boaz da noi javo mo, Rahab ri.) Boaz da mandi mo Obed ri. (Obed da noi javo mo, Ruth ri.) Obed da mandi mo Jesse ri. \v 6 Jesse da mandi mo David ri. Nu namonde Israel embo da kini (king) nune usira. \p David da mandi mo Solomon ri. (Solomon da noi mo, giti Uriah kena vai edo iriri, David saghimbe rurusira). \v 7 Solomon da mandi mo Rehoboam ri. Rehoboam da mandi mo Abijah ri. Abijah da mandi mo Asa ri. \v 8 Asa da mandi mo Jehoshaphat ri. Jehoshaphat da mandi mo Joram ri. Joram da mandi mo Uzziah ri. \v 9 Uzziah da mandi mo Jotham ri. Jotham da mandi mo Ahaz ri. Ahaz da mandi mo Hezekiah ri. \v 10 Hezekiah da mandi mo Manasseh ri. Manasseh da mandi mo Amon ri. Amon da mandi mo Josiah ri. \v 11 Josiah da vide jamena mendeni, ne Jechoniah de dabade siroruseri. Sifo aminda, Babylon emboimi fera namonde Israel embo da abuamane ava, sosighi edo nenda reighi Babylon aminda budo iseri. \p \v 12 Budo ero, Jechoniah da mandi Shealtiel aminda sirorusira. Shealtiel da mandi mo Zerubbabel ri. \v 13 Zerubbabel da mandi mo Abiud ri. Abiud da mandi mo Eliakim ri. Eliakim da mandi mo Azor ri. \v 14 Azor da mandi mo Zadok ri. Zadok da mandi mo Achim ri. Achim da mandi mo Eliud ri. \v 15 Eliud da mandi mo Eleazar ri. Eleazar da mandi mo Matthan ri. Matthan da mandi mo Jacob ri. \v 16 Jacob da mandi mo Joseph ri. Joseph mo nu, Iesu da noi Mary da nuvuri. Iesu resena eindae, natofoimi seraera, “God Genembo eni mutari sisira amo, numori,” aminge seraera. \p \v 17 Avori, Abraham tano ghe fira David kena buvurutusira ainda soro aminda, Iesu da nombuamane 14 ava sirivo udo fuseri. Tano David tano ghe fusira aminda, Babylon emboimi fera namonde Jusi embo da abuamane ava sosighi usera, ainda soro aminda barago, Iesu da nombuamane 14 ava sirivo udo fuseri. A kotugo, sifo aminda ghedo fira Iesu sirorusira, a barago, nunda nombuamane 14 ava sirivo udo fuseri. \s1 1:18-25 Iesu Nange Nange Sirorusira, Amo Eviri. \r (Luke 2:1-7) \p \v 18 Iesu Keriso nange nange sirorusira, amo eviri. Iesu da noi Mary ava, genembo Joseph kena datu didighuseri. Datu dighero, nengae nunda nunda irise, Mary nu Asisi Kakara da fakinaimi kauri usira ava, itatamusira. \v 19 Mary nu kauri etiri gido, nunda datu genembo Joseph, bune jaredo Mary doyari kotisira. Avata nu genembo evevari, a nu sifo ghousa kotofuko da ari ava edo ghusira. A gido, erá meka geure dae sise, nu ufena doyari kotisira. \v 20 Nu ava kotise, aturu usira. Aturuda, aneya numokena isagha etiri gosusira. Giri, aneya Joseph kena sisira, “David da imendi, iresa. Ninda datu gagara Mary, ava fitarésa! Jo oju ae aresa. Ainda beká mo: nu jo emboroda kauri aeri. Nu Asisi Kakara da fakinaimi, kauri edo irira. \v 21 Nu mandi fumbarira amo, nunda javo Iesu, ava jighareva! (Javo Iesu da tuka mo: ‘Sari Jebugari Katori’.) Iesu jighareva, ainda beká mo: nunda natofo da ari ekoko da bouvu, nune fumbarira,” aminge sisira. \p \v 22-25 Setiri dadabetiri, Joseph diti fangedo erorusira. Eredo, Bajari da aneya rea numokena sisira ava use, Mary fifitusira. Fifitusira avata, nengae jo dabade avae irise, nu mandi fufusira. Fumbiri, Joseph mandi ainda javo Iesu jijighusira. Ari evia sirorusira amo, jo tefo siroraeri. Susudae sirorusira. God nu rea nunda ferovetakena setiri gefusira, ava beká are dae sedo sirorusira. God setiri, geka gefusira amo eviri: \q1 “Gagara seka eni genemboghae jo avae irise, kauri edo mandi fumbarira. \q1 Fumbari, natofo mandi ainda javo Emmanuel jigharera. (Emmanuel da tuka mo: ‘God Namonde Dabade Irera’.)” \c 2 \s1 2:1-12 Kokotofu Mendeni Iji Vitari Da Ghedo Fuseri. \p \v 1 Iesu nu frovensi Judia aminda, reighi javo Bethlehem ainda jokáda sirorusira. Genembo javo Herod, nu kini (king) edo frovensi Judia, nune kaifa edo ghusira. Iesu siroretiri ainda amboda, gegenembo mendeni damana da aito ava gi kasama edo ghusera aimi, iji vitarikena ghedo fera, reighi Jerusalem aminda buvudo \v 2 ategi useri, “Kokoi Jusi embo da kini (king) ari dae sedo, sirorumutara amo, redari? Nunda damana iji vitarikena ominda, vivitiri gido, namane numo tambudo tumonde bainghari dae sedo referere,” aminge siseri. \v 3 Aminge setero, Kini (King) Herod manamana usira, Jerusalem embo isambude dabade. \v 4 Manamana edo, Herod setiri fristi+ da babojegari, Moses da Geka ijuga kakatode+ dabade fera totorugetero, Herod nemokena ategi usira, “God Genembo eni dirigari furare dae sisira amo, reda siroraeti?” aminge sisira. \v 5 Aminge setiri, ne siseri, “Nu frovensi Judia ainda jokáda, reighi Bethlehem aminda siroraeti. God setiri nunda feroveta eniimi geka aindae, eminge gefusira: \q1 \v 6 ‘Frovensi Judia aminda, reighi Bethlehem ainda bajari jo kitako iraeri. Frovensi Judia ainda babojegari mendeni, ne jo numongo iraeri. \q1 Ainda beká mo: Bethlehem jokáda Bajari tomanako eni siroredo, nanda natofo Israel embo kaifa arira.’” \m Fristi+ da babojegari a Moses da Geka ijuga kakato+, aminge siseri. \p \v 7 Setero dadabetiri, Herod ufena aghi etiri, kasama kakato iji vitarikena ghedo fusera amo, fera Herod de dabade geka siseri. Kokoi da damana nanjigo isagha etiri gosusera ava, nene setero Herod niningusira. \v 8 Ningido, ne diriguse sisira, “Yasivu, tava e gogoghombedo kokoiá tambove! Tambareva amo, fuvu saovo, nambarago yama kokoiá tambudo tumonde bainghaonasi!” aminge sisira. \p \v 9 Setiri, ne Herod do eredo era soroda, damanaá sekago gosuseri. Damana, ne giti nenda reighi iji vitarikena aminda gosusera, daba ava gosuseri. Gido, damana da amboda amboda udo iseri. Era, damana mo, kokoi da irari vasa ainda ikáda jaraghiri gosuseri. \v 10 Damana aminda jaraghiri gido, ivuga ambari ava useri. \v 11 Ivuga use, kambo aminda teredo mandiá noi Mary ghae gosuseri. Gido, kauboi dadarigedo, mandiá tumonde bainghuseri. Amingedo, nenda javo afigedo, joba mandikena futuseri. Auri ‘gold’, ika javo frankinsens (frankincense) ainda muka, a ika eni javo moor (myrrh)\f 11 \fr 2:11 \ft Roera eni tamo foyago da gekaimi ‘frankincense’ seraera amo, nu ika kitako ainda mukari. A roera eni javo ‘moor’ (myrrh), ábarago ika kitako ainda mukari. Ika etoto naká resena einda tamo ava jeoro, muká buvudo dingheari budo, orivi da muká ainghae dabade baingoro edo aimi, tamo a roera daveraera. Muká ainda muno eveva beká, ava sedo nunda mino mindafu bekári. Sifo aminda, ne kokotofudae joba mutari dae use, roera avavaga mutudo ghuseri. Avori, kokotofu ne Iesu kakara use, roeraá numokena futuseri.\f* ainda muka ava futuseri. \p \v 12 Mutudo, ne aminda avise aturu useri. Aturuda God nemokena sisira, “Ne jo Herod kena jovereghe yae areva. Ne Herod dodo, emboro eninda yasivu!” aminge sisira. Setiri ningido, ne aminguseri. \s1 2:13-15 God Setiri Joseph Noaroghae, A Nenda Mandide Eredo, Reighi Egypt Aminda Iseri. \p \v 13 Kokotofu eredo ero, Joseph aturu usira. Aturuda, Bajari da aneya numokena isagha edo sisira, “Eredo, nearo mandighae budo, reighié dodo, Egypt aminda sumbu yasivu! Aminda buvudo irovo, amboda saono jovereghe furareva. Ainda beká mo, Herod mandiá dari ambare dae tava erira.” \v 14 Aminge setiri, Joseph eredo noaro mandighae budo, tumba daba aminda reighi Egypt iseri. \v 15 Era buvudo aminda irero, Herod ambiri gido ainda amboda, jovereghe fuseri. Bajari setiri ne amingusera amo, jo tefo aeri. Nunda geka rea setiri feroveta eniimi gefusira ava, beká are dae sedo, nune setiri ne aminguseri. Nunda geka ferovetakena setiri gefusira amo, eviri: \q1 “Nanda Mandi dae kori seteno, Egypt ghedo buvudo fusira,” \m feroveta aminge gefusira. \s1 2:16-18 Isoro Kakato Ne, Bethlehem Da Sasingu Kikitako Ava Detero Amomonjeguseri. \p \v 16 Herod kokotofu iji vitarida ghe esa fera numo dederusera, ava kasama edo, janje eko usira. Janje eko etiri, reighi Bethlehem a reighi mendeni ainda tinguda irera, ainda vide jamena ghaeko etoto jo darigae iriara, ava daoro amboro dae sisira. (Kokotofu damanadae rea Herod kena sisera ava kotise, nu ghaeko etoto sisira.) \p \v 17 Setiri amingero, feroveta Jeremiah rea sisira ava, sirorusira. Jeremiah nu eminge sisira: \q1 \v 18 “Reighi Rama aminda, dimbia sorara ero nininguseri. \q1 Novia Rachel nunda sasingudae dubo mema use, sorara janjagu usira. \q1 Nunda sasingu isambu amomonjegusera aindae, dubo memai fira nu fure gagojusira. \q1 Mave foa nu jo eghovo dari irae beká ava usira,” \m Jeremiah aminge sisira. \s1 2:19-23 Joseph Eredo Mary Nengae Iesu Ghae Bu Jovereghe Fera, Reighi Nasareth Aminda Buvurutuseri. \p \v 19 Joseph nu reighi Egypt aminda iriri, Herod ambiri ainda amboda, Joseph aturu usira. Aturuda, Bajari da aneya sekago numokena isagha edo, \v 20 geka sisira, “Evetu genembo, mandi daoro ambare dae kotisera amo, ambududuruseri. Ava sedo, eredo nearo mandighae budo, reighi tomanako Israel aminda, jovereghe yasivu!” aneya aminge sisira. \v 21 Setiri, Joseph eredo mandiá noighae budo, nemonde jovereghedo reighi tomanako Israel aminda iseri. \p \v 22 Archelaus nu, numamo Herod da vasa budo kini (king) edo, reighi tomanako Israel da frovensi eni javo Judia ava, nune kaifa edo ghusira. Ava ningido, Joseph aminda anumbari oju usira. Oju use iriri, aturuda, geka mendeni ijugetero ningido, eredo noaro mandighae budo, nemonde frovensi Galilee aminda iseri. \v 23 Era, reighi Nasareth aminda dighi anumbuseri. Joseph nu jo tefo amingaeri. God nunda geka ferovetakena setiri gefusera, ava beká sirorare dae sedo, God setiri Joseph amingusira. Feroveta rea gefusera amo, eviri: \q1 “Natofoi nundae, ‘Nu Nasareth embori,’ sarera.” \m aminge gefuseri. \c 3 \s1 3:1-12 John Bafataito Ari Kato Aimi, Bajari Da Emboro Rerebusira. \r (Mark 1:1-8; Luke 3:1-18; John 1:19-28) \p \v 1 Ainda amboda, John Bafataito Ari Kato ira reighi, uvu a evetu genembo irae da vasa frovensi Judia aminda, tuturo edo vironu sedo ghusira. \v 2 Vironu eminge sedo ghusira, “God nunda natofo+ kaifa ari da sifo ojighira utuako erira. Ava sedo, fuvu eminda, nenda ari ekoko vujegedo doyove!” aminge sedo ghusira. \v 3 Feroveta Isaiah anakora beká nunda buku jokáda John da saramana aindae, eminge gefusira: \q1 “Mave reighi uvu a evetu genembo irae da vasa aminda fetirise, beka fainghedo geka resira: \q1 ‘Bajari da emboro rerebevu dambu are!’” \m aminge gefusira. \p \v 4 John nu sino fuka javo kamero (camel), ainda anoso ava firedo, asugedo ghusira. A nunda ifu dighari barago, kau daba ava edo, dighido ghusira. John nu aminda irise, sisi a finje ava, bayaudae rise irá ghusira. \v 5 John nu vironu sirureari, evetu genembo isambu eredo, nenda frovensi Judia da reighi mendeni, nenda reighi Jerusalem, a kotugo nenda reighi mendeni uvu Jordan tingu aminda ghedo foa John kena totorugedo ghuseri. \v 6 Totorugedo, nenda ari ekoko vujegeoro, John ne uvu Jordan aminda bafataito edo ghusira. \p \v 7 Umbu eni, Moses da Geka kaifa kakato+ a Sadusi embo+ mendeni, ne dabade fera, John nemo bafataito are dae sedo totorugetero gido, nu eminge sisira, “Ne Satan da sasinguri.\f 7 \fr 3:7 \ft Tuturo eminda, ekaresia+ da babojegari a kasama kakato mokogo erekotera amo, eminda Satan dae sise resira. Ava sedo, namane tamo foyago da geka ‘snake’ dodo, Satan da javo isagha siseri.\f* Ne na jo derae areva. Ne dubo jo jovereghae ireva. God nenda ari ekoko aindae, janje eko use mino mutari erekotira ava, ne jo reda darige yae areva. \v 8 Ágido dubo jovereghe veka eveva use irivu! Amingururovo gido, ne dubo joveregheteva, ava God a natofo isambu kasama arera. \v 9 Erá eminge seove, ‘Abraham namanenda abua gido, God namane uju eraira,’ aminge erá seove! God nu uju aetira amo, nu sari ghamana iritirira eimi, Abraham da sasingu jinaeteri. God jo evetu genembo da oróda, jo kotae eraira. Maveju Israel embo o oro eni amo, God jo kotae eraira. \v 10 God nu, ika karivakoi susuda jari dae, simbugedo refira. (Ika resena emo, nemori.) Ika vuji eveva jigharira, a nu irarira. O jo eveva jighae arira amo, God ika amo jedo avarakada dungari avarira. \v 11 Nenda dubo jovereghari da tano ava ijugari dae sedo, ne tefo uvu vanemboimi eraena. Avata Genembo eni, nanda amboda refira amo, nu nenda mendeni ava, Asisi Kakara nengae avarakaghae aimi bafataito arira. Nu genembo teria bekári. Na jo numongo iraeri. Na taká sabua+ bekári. \v 12 Genembo amo, nu vare numamo eninda kaugori. Nune farava veka budo, soro ari dae sedo, simbugedo refira. Nu soro edo farava da beká ava simbuge budo, nunda kamboda fitari irarira. O veka da anoso nengae farava da ifu amo budo, avarakada fugari vosedo evovodae aminda irarira,” John nu Moses da Geka kaifa kakato+ a Sadusi embo+, nemokena aminge sedo ghusira. \s1 3:13-17 John Nu Iesu Ava Bafataito Usira. \r (Mark 1:9-11; Luke 3:21-22) \p \v 13 Sifo aminda, Iesu frovensi Galilee aminda ghedo ira, uvu Jordan aminda, John kena buvurutusira. Buvudo, numokena sisira, “Namo bafataito aso dae refena!” aminge setiri, \v 14 John nu bureguse sisira, “Nane, ni bafataito aono dae resesa. Amo jo inono iraeri. Geka bekári: namoá, nine bafataito aetesi,” aminge sisira. \v 15 Setiri, Iesu mino sisira, “Avata do, refira ava furare! Ni, na bafataito aresa! Aminguse, nangae God da uju ava arera,” Iesu aminge setiri, John ‘avori’ sedo, nu eredo Iesu bafataito usira. \p \v 16 Etiri dadabetiri, Iesu uvuda ghe vivitiri ainghae dabade, utu afigetiri, Asisi Kakara kau, ribo avavaga isagha edo numokena vovosusira. John nu gosiri, vose fira Iesu kena asugusira. \v 17 Asugetiri, beka utuda ghe isagha siri ne nininguseri, “Emo nanda dubo bari Mandiri. Na, nundae ivuga beká use, aiyakoe resena!” geka aminge setiri dadabusira. \c 4 \s1 4:1-11 Satan Nu, Iesu Da Fakina Dere Gari Dae Usira. \r (Mark 1:12-13; Luke 4:1-13) \p \v 1 Ainda amboda, God da Asisi imi Iesu unumbe budo ira, reighi uvu a evetu genembo irae da vasa aminda isira. Satan foa nunda fakina ava dere gare dae sedo, budo isira. \v 2 Ira buvudo aminda irise, sifo a tumba 40 ainda jokáda, Iesu nu bayau eni jo mindaeri. Aminguse, ighoi itatamiri, \v 3 Satan fira numokena sisira, “Ni God da Mandi iraresa amo, se ghamanaé farava jinari mindase!” \v 4 Aminge setiri, Iesu mino sisira, “God da Geka eminge resira: \q1 ‘Evetu genembo oka bayau vanembo kotarera amo, God da jebuga beká jo tambae arera. \q1 God da Geka rea resira aimi, evetu genembo jebugarera.’” \m Iesu aminge sisira. \p \v 5 Setiri dadabetiri, Satan nu Iesu unumbe budo, God da reighi kakara Jerusalem aminda ira teredo, God da Kambo+ ainda enoda viti ira fetedo, \v 6 Satan jovereghe Iesu kena sisira, “Ni God da Mandi iraresa amo, jaunghe gaone! Jaunghaso dae resena ainda susu mo, God da Geka eminge resira: \q1 ‘God nunda aneya, ni kaifa aoro dae sari, \q1 nene ni kaifa ururoro, ni vosiya nenda ungoda desembedo vose fetaresa. \q1 Ninda ata jo ghamanai de fokughuse, jorae arira,’” \m Satan aminge sisira. \p \v 7 Setiri, Iesu mino numokena sisira, “Resesa amo, geka bekári. Avata vasa eninda, God da Geka eminge resira: \q1 ‘Nenda Bajari God ava, jo dere gari dae, ae areva,’” \m Iesu aminge sisira, numokena. \p \v 8 Setiri dadabetiri, Satan nu Iesu unumbe budo ira, doriri mindafu eni aminda buvurutusira. Buvu aminda fetedo, reighi a frovensi isasambu endada irira, ainda fakina a duro ava ijugetiri gosusira. \v 9 Gosiri, Satan sisira, “Iesu, ni kauboi darido na tumonde baingharesa amo, reighi einda duro oroko eregosesa evia, nindae mutono baresa,” aminge setiri, \v 10 Iesu mino numokena sisira, “Na dodo yasi! God da Geka eminge resira: \q1 ‘Nenda Bajari God nusuka numoá, tumonde bainghuse, nunda uju avanembo areva!’” \m Iesu aminge sisira. \v 11 Setiri ningido, Satan nu dodo iri, aneya mendeni fera Iesu sonembuseri. \s1 4:12-17 Iesu Tuturo Edo Frovensi Galilee Aminda, Vironu Sedo Ghusira. \r (Mark 1:14-15; Luke 4:14-15) \p \v 12 Sifo aminda, Kini (King) Herod setiri nunda mendeni era, John Bafataito Ari Kato ava sandi diburada fifituseri. Etero ava ningido, Iesu eredo frovensi Galilee aminda isira. \v 13 Nu reighi Nasareth aminda jo sekago irá ghae edo ghusira. Nu ya reighi javo Kaponiam, aminda irá ghusira. Kaponiam mo, uvu da teria javo Galilee, ainda betuda irira. Namonde Israel embo nunda oro oro aimi enda soro vesa edo rurusera da sifo aminda, namondeda oro etoto, Zebulun a Naphtali ondide dabade, reighi amo nene ruruseri. \v 14 Iesu amingusira amo, nu jo tefo aeri. God da feroveta Isaiah rea sisira ava beká are dae sedo, nu amingusira. Isaiah geka sisira amo, eviri: \q1 \v 15 “Zebulun ondi nengae Naphtali ondighae da reighi ava, Israel embo da gitofuimi sosighi edo bu jighirera. Uvu Jordan beina onakena a emingekena isambu, gitofuimi sosighi edo bu jighirera. Frovensi Galilee da enda isambu, gitofuimi sosighi edo nenda tofodae ruruseri. \q1 \v 16 Gitofu frovensi Galilee aminda tumbaghae iriara ava, ne usasa tomanako gosuseri. \q1 A mendeni ambari dae urogho usera nembarago, God da usasa jaraghiri gosuseri.” \m God setiri Isaiah aminge sisira. Ainda beká mo: Iesu amboda foa vironu sarira, ava kotise sisira. \p \v 17 Sifo aminda, Iesu tuturo edo geka emo vironu sedo ghusira, “God nunda natofo+ kaifa ari da sifo ojighira utua erira. Ava sedo, nenda ari ekoko vujegedo dovu!” aminge sedo ghusira. \s1 4:18-22 Oka Bambari Kakato Avononde Naká Ava, Iesu Aghi Usira. \p \v 18 Sifo eni, Iesu nu ira, Galilee uvu da teria irira aminda buvudo, ainda dengesida deinghudo ise, Simon (o Peter seraera) nunda namendi Andrew ghae, ne voto voyuvaimi oka barero gosusira. Nemo oka bambari embori. \v 19 Avo gido, nemokena sisira, “Nengae fuvu, namonde dabade irise, dengoro indono ningido, oka bamburaeva aminga ava, nengae ya evetu genembo unumbedo, God Afakena bu furove!” aminge sisira. \v 20 Aminge siri ainghae dabade, nengae javi e eredo nenda voto voyuva aminda dodo, nunda amboda iseri. \p \v 21 Era, Zebedee da sasingu etoto naká, James nengae John ghae, ava tafuseri. Nengae numamode dabade, ghaka+ jokáda voto voyuva toka difero gosuseri. Gido, Iesu nemokena kori siri ainghae dabade, \v 22 nengae eredo numamo ghaka+ aminda dodo, Iesu da amboda iseri. \s1 4:23-25 Iesu Reighi Mendenikena Ise Vironu Sise, Seari Kae Evetu Genembo Jejebugedo Ghuseri. \r (Luke 6:17-19) \p \v 23 Iesu frovensi Galilee aminda birurughudo ise, dengoro indari kamboda+ teredo vironu sedo ghusira. God nunda natofo+ nange kaifa eraira, ainda Bino Eveva ava ijuguse seari ningido ghuseri. Aminguse, evetu genembo mendeni kae ekoko dombu eni dombu eni budo iriara ava, seari jejebugedo ghuseri. \v 24 Amingiri, nunda bino iri, evetu genembo frovensi Syria aminda iriara, nembarago nininguseri. Ningido, kae evetu genembo Iesu kena budo fuseri. Mendeni mo, sukaruimi asugetero iriari. Mendeni mo, jinongu tambudo ghuseri. A mendeni mo, ungo ata dimbiri iriara ava, isambu unumbe budo fera Iesu kena buvero gido, setiri ne jejebuguseri. \v 25 Amingetiri, nunda bino iri, evetu genembo digari ningido eredo, numo gari dae sedo nunda amboda iseri. Frovensi Galilee embo, Frovensi Judia embo (Jerusalem embo ainde dabade), Frovensi Dekapoles embo, a Frovensi Perea embode dabade, isambu totorugedo Iesu da amboda iseri. \c 5 \s1 5:1-12 Dengoro Induduse, Iesu Ivuga Da Susu Ava Ijugusira. \r (Luke 6:20-23) \p \v 1 Iesu evetu genembo totorugusera ava gido, nu enda jiro fumbari aminda vitíra anumbusira. Anumbetiri, nunda mendeni fera numokena totorugetero, \v 2 nu tuturo edo nemokena dengoro induduse, eminge sisira: \p \v 3 “Evetu genembo mave eminge koteraera: ‘Namokena eveva eni tefori,’ mave aminge koteraera amo, ne endada irise, ivugaghae iraeteri. Ainda beká mo: ne sifo amboda God da vasa eveva aminda teroro, God ne kaifa\f 3 \fr 5:3 \ft Afige, \+bd Geka Se Disugari Da Vasa\+bd* aminda, geka \+it Natofo\+it* dae rea gefusera, ava tege garesa.\f* ururari irarera. \p \v 4 “Evetu genembo mave sorara a dubo memaghae irá gheraera amo, ne endada irise, ivugaghae iraeteri. Ainda beká mo: God ne sifo amboda, eghovo de budo kaifa ururari, ivugaghae irarera. \p \v 5 “Evetu genembo mave enda eminda irise durumugedo, jo totofo nemoá nembo kotae eraera amo, ne ivugaghae iraeteri. Ainda beká mo: God nunda sonemba a esimbugari rea mutari sisira ava, sifo amboda mutari nene barera. \p \v 6 “Evetu genembo mave enda eminda irise geka beká vanembo uju use, ari eveva use irá gheraera amo, ne ivugaghae iraeteri. Ainda beká mo: sifo amboda, ivuga a dubo jamaimi, nenda ghamo joká bedo arira. \p \v 7 “Evetu genembo mave enda eminda irise, nenda kokomanadae joka use sonemberaera amo, ne ivugaghae iraeteri. Ainda beká mo: sifo amboda, God evetu genembo amo joka edo unumbarira. \p \v 8 “Evetu genembo mave enda eminda irise, nenda dubo joká simbugedo, kotari eveva avanembo kotise irá gheraera amo, ne ivugaghae iraeteri. Ainda beká mo: sifo amboda, ne ya God da dombu garera. \p \v 9 “Evetu genembo mave enda eminda irise, mainungari da emboro ava tava use irá gheraera amo, ne ivugaghae iraeteri. Ainda beká mo: sifo amboda, God nemokena, ‘Ne nanda sasinguri,’ sarira. \p \v 10 “Evetu genembo mave enda eminda irise, geka eveva siruroro, o ari eveva ururoro aindae, gitofuimi nemokena fakarago use bouvu futururoro mema itatamarera amo, ne ivugaghae iraeteri. Ainda beká mo: sifo amboda, ne God da vasa eveva aminda ya teroro, God ne kaifa ururari irarera. \p \v 11 “O ne namo tumondururovo aindae sedo, evetu genembo mendeni nendae aji sise jijivu sarera, o dedo gaedo ghuse gungubo sarera amo, \v 12 ne endada irise, ivugaghae iraetevu. Ainda beká mo: ne mema itatamuse, kau God da feroveta mema itatamedo ghusera aminga ava, itatamareva. Amo, evetu genembo mendeni ne God da feroveta aikena, fakarago use bouvu muteoro mema itatamedo ghuseri. Ava sedo, ne sifo amboda God da vasa aminda, mino eveva ava bareva,” aminge sisira. \s1 5:13-16 Kuristini Ne, Kau Karaje A Usasa Ainda Kaugori. \r (Mark 9:50; Luke 11:33; 14:34-35) \p \v 13 Aminge sise, Iesu sisira, “Evetu genembo isambu endada irera emo, ne kau bayau okia jokáda vendido itiraera, ainda kaugori. A nemo, kau karaje bayau etoda averegeraera, ainda kaugo ava edo ireva. Karaje bayauda fitido mindiraera aimi, dubo eveva itatameraera. Kau daba aminga ava, ne natofo jokáda ari eveva ururovo gido, evetu genembo isambu, ne God da emboro+ eveva ava kotise, itatamuse irarera. O karaje sasaka edo tive janje dadabarira amo, emboroda fugoro evetu genembo ise kotae fatarera. Kau daba aminga ava, nenda ari ekoko dotutuseva ava, sekago tuturo edo use, ne God doyareva amo, evetu genembo jo foama nemokena sonemba a eveva eni jo bae arera. \p \v 14 “Ne natofo isambu da usasa da kaugo ava edo irevva. Kote givu! Reighi doririrda dighido irera ovia, jo jungari da kaugo iraeri. \v 15 A kotugo, namonde arivo injibarera amo, jo bu ya ambokena ae arera, o jo bu gagara ae arera. Namonde, emboro ijugari dae sedo, arivo injibe jigheoro jaragheraira. \v 16 Kau daba aminga ava, erá nanda usasa bu jungeove dae resena. Ari eveva use a geka beká sise, nanda usasa natofo isambu kena ijugururovo nemokena gosuse, God Afa utuda irira, nunda javo jighoro erarira!” aminge sisira. \s1 5:17-20 God Da Geka Moses Gembudo Sisira Amo, Namonde Iesu Da Amboda Amboda Use Iraeteri. \p \v 17 Aminge sise, Iesu sisira, “God da Geka Moses a feroveta mendeninde dabade gefusera amo, oroko irira. Erá nandae eminge seove: Iesu nu, God da Geka Moses gefusira ava, sari dadabare dae sedo ojighira, ava erá seove dae sise resena! Na, God da Geka Moses gefusira ava, jo nane saono dadabare dae sedo furaeri. Na ijugaono, Geka gefusira ainda beká ava, sirorare dae sedo refena. \v 18 Kotovo dae sise, eminge resena. Utu endaghae jo ya tano tambae irari, God da Geka Moses gefusira amo, jo dabako reda kosasaghae arira. God da Geka ainda mendo mendo irira ava isasambu, ainda beká ava sirorari gido, God amboda sari utu endaghae isambu dadabarira. \v 19 Ava sedo, mave God da Agho Dari da mendo kitako beká eni ava bejise, evetu genembo mendeni nune unumbe bu yarira amo, nu sifo amboda God da vasada, mandi ijoghako beká ava arira. O mave God da Agho Dari ava kaifa use, evetu genembo mendeni amingaoro dae sarira amo, nu sifo amboda God da vasa aminda, genembo kotofuko arira. \v 20 Moses da Geka ijuga kakato+ a kaifa kakato+, ne God da Agho Dari ava kaifa eraera. Avata ne, jo inononda kaifa ae eraera. Ava sedo, na nemokena eminge resena. Ne, Moses da Geka ijuga kakato+ a kaifa kakato+ rea eraera ava, nene e darigedo, God da Agho Dari kaifa e gogoghombareva. Ne jo amingae areva amo, ne God da vasada jo terovo, nune kaifa ae arira,” aminge sisira. \s1 5:21-37 Namondeda Dubo Joká Kaifa E Gogoghombaeteri. \p \v 21 Aminge sedo, Iesu sisira, “Abua Moses\f 21 \fr 5:21 \ft God da Geka Moses imi gefusira amo, Baiboro (Bible) jokáda fitero teredo, buku ghabu soveni ava sirorusira. Buku ainda javo mo: Genesis (Tuturoda), Exodus (Reighida Ghe Ya Buvari), Leviticus (Levi Ondi+ da Saramana), Numbers (Javo Tegari Da Buku), a Deuteronomy (Agho Dari Sekago Isagha Sisira), Avori, namonde oroko ‘Moses da Geka’ seraera amo, namonde buku 5 setena avanembo kotise, aindae seraera. O Israel embo mo, ne umbu mendeni ‘Moses da Geka’ o tufako ‘Moses’ sedo ghusera amo, ne jo God da Geka Moses gefusira, avanembo kotise, sae edo ghuseri. Nenda kiki mendeni a nenda ijuga kakato mendeni da kotari ábarago kotise, ne aindae ‘Moses da Geka’, o ‘namanenda agho dari’, o ‘namanenda kiki’ sedo ghuseri. Avori, eminda tuturo 5:21, a kotugo tuturo 5:27; 5:31; 5:33; 5:38; a 5:43 ainda jokáda, namane Moses da javo isagha gefuseri. Avata, Matthew gefusira amo, nu Moses da javo jo isagha saeri. Nu eminge gefusira, “Namanenda abuamanekena eminge sirureoro ningido ghuseri,” avanembo gefusira. Geka beká: geka eminda teguterera emo, Moses nune gefusira. Namane aindae sedo, Moses da javo isagha gefuseri.\f* nu abuamanekena geka mendeni mendeni sisira ava, ne kasama ereva. Ainda geka eni mo eviri: \q1 ‘Erama komana deóso ambeure! Komana daso ambarira amo, ni sandi bu ya jaji (judge) da dombuda koto arera,’ \m Moses abuamanekena aminge sisira. \v 22 Avata na oroko nemokena eminge resena, ningivu! Mave nunda namendighae beisiga use, janje eko arira amo, God nunda ari eko oimi, kau komana dari ambari da kaugo ava kotarira. Nu aindae sedo, amboda numokena ategi arira. O mave nunda namendikena jijivu sarira amo, nu budo ya kaniseremane da dombuda koto arera. O mave jijivu sise nunda namendikena sarira, ‘Nane saono bu mindase! Guka dagaya futo!’ aminge sarira amo, nu ari ekoko mino mutari vasa a ainda avaraka ava utua beká arira. \v 23 Erá amingava siroreure dae sise, ni emingaetesi! Ni olta (altar) da dombuda fetedo, ninda joba God kena mutari dae use, dara eni ninda namendikena usesa ava kotaresa amo, \v 24 eveva mo, ninda joba olta (altar) da dombuda fiti dodo, ni jovereghe ya buvudo, ninda namendighae ategi edo mainungareva. Ainda amboda, ni sekago jovereghe foama teredo, ninda joba God kena mutaresa. \p \v 25 “O ninda komana nimokena koto ari sarira amo, emboroda tambudo ategi use, geka eveva sise mainungareva. O jo amingae aresa amo, ni ya koto vasada buvaso, komana ni budo jaji (judge) kena mutari, nune budo sari, forisi (police) ni budo ya diburada fitarera. \v 26 Amingarera amo, ni jo totoi doyoro buvudo ya dubo jama ae aresa. Jaji ninda dara da mino rea sarira, ava aso dadabari, amboda foa buvaresa. \p \v 27 “Moses geka eni sisira ava, namonde niningudo refera. Amo eviri: \q1 ‘Kombo yagera ava erá eove!’ \m aminge sisira. \v 28 Avata na oroko nemokena eminge resena, ningivu! Mave fuge evetu eni gido, yagera ari dae kotarira amo, a darari. Amo, ni aminge kotiruraso, ninda janje jokáda, ari eko anakora sirorarira. \v 29 Avori, ninda diti gimandukena aimi gosuse, ni ari eko aso sirorarira amo, gunumbe fugaresa. Eveva mo: ni tamo tomanako da roera dabako bu fugedo, iria ambu ya God kena buvaso, nune ni kaifa arira. O ni diti etoto aminge irise, ari ekoko use iria ambudo, ya ari ekoko mino mutari vasa aminda teraresa amo, eko a bouvugori. \v 30 O ninda ungo gimandu aimi dara aso, ari eko sirorarira amo, gafuge fugaresa. Eveva mo: ni tamo tomanako da roera dabako bu fugedo, irá ambu ya God kena buvaso, nune ni kaifa arira. O ni ungo etoto aminge irise, ari ekoko use iria ambudo, ya ari ekoko mino mutari vasa aminda teraresa amo, eko a bouvugori. \p \v 31 “Moses Geka eni sisira ava, namonde niningudo refera. Amo eviri: \q1 ‘Mave nunda evetu doyari sarira amo, nu giti nunda geka gembu mutari yari, noaro bu gosururari, nu doyarira,’ \m aminge sisira. \v 32 Avata na oroko nemokena eminge resena, ningivu! Nearo dara jo ae ava, tefo doyaresa amo, a darari. Ni amingaso, nearo ya genembo enikena vai edo irarira amo, ainda javo yagerari. Amingarira ainda susu nimori.” \p \v 33 “Moses geka eni abuamanekena sisira ava, namonde niningudo refera. Amo eviri: \q1 ‘Ni Bajari da javoda rea ari saresa amo, amingaresa. Jo doyae aresa.’ \m Abuamane aminge sedo ghuseri. \v 34-36 Avata oroko na nemokena eminge resena, ningivu! Ninda geka tumondaoro dae sedo beka gagojuse, jo Bajari da javoda beka gajae aresa. Ni tefo ‘Ai, amingarena.’ sedo amingaresa, o ‘Tefo, jo ae arena,’ sedo doyaresa. Ni jo Baiboro (Bible) \f 34 \fr 5:34-36 \ft Tuturo 34-36 aminda, namane Korafe-Yegha da irari ava kotise, namonde beka gagojuse, ‘Baiboro’ (Bible) seraera, ava gefuseri. O Iesu nu, Jusi embo da irari a kiki kotise, a ne rea sise beka gajedo ghusera, ava kotise, eminge sisira: \+it 34\+it* “Avata, na oroko nemokena eminge resena, ningivu! Ninda geka tumondaoro dae sedo beka gajaresa amo, ni jo Bajari da javoda beka gajae aresa. Ni tofo ninda javoda beka gajaresa. A beka gajaresa amo, ni jo utu da javoda beka gajae aresa. Amo, God da anumba vasari, jo ninda iraeri. \+bd 35\+bd* A kotugo, beka gajaresa amo, ni jo enda einda javoda beka gajae aresa. Emo God da ata fitari da vasari, jo ninda tofo iraeri. A ni jo reighi Jerusalem da javoda beka gajae aresa. Amo namondeda Kini (King), God Afa nunda reighiri, jo ninda tofo iraeri. \+it 36\+it* Ni jo tofo ninda beo da javoda beka gajae aresa. Ainda beká mo: ni jo saso beo ingago ae arira o furigha vitae arira. Ni jo ainda bajari iraeri.”\f* da javo sise, beka gajae aresa. \v 37 Amo, ni eminge saresa, ‘Ai, amingarena,’ o ‘Tefo, jo amingae arena.’ Tufako aminge saresa amo, inono arira. O ni evetu genembo mendeni da javoda beka gajaresa, ainda susu mo Satan ri,” Iesu aminge sisira. \s1 5:38-48 Mino Mutari Da Gekari. \r (Luke 6:27-30,32-36) \p \v 38 “Moses\f 38 \fr 5:38 \ft Afige, \+bd Matthew 5:21\+bd* ainda duruda tege garesa.\f* geka eni sisira ava, namonde niningudo refera. Amo eviri: \q1 ‘Komana nimokena dara arira amo, ni minonda mutaresa. Ni jo kote doyae aresa,’ \m aminge sisira. \v 39 Avata na, nemokena eminge resena! Mave dara nimokena arira amo, ainda mino jo ae aresa. Ninda sovo gimandukena megha arira amo, jovereghe, umbefukena barago megha are! \v 40 Mave ninda tamo asugari kosughe bari dae sedo, ni bu ya koto arira amo, ninda javo desamugedo iraresa ábarago, mutaso barira. \v 41 Rome embo da isoro kato genembo eni, nimo tambudo, nunda gugua fumbu yaso dae sarira amo, ni jo ututu (kilometres) etoto\f 41 \fr 5:41 \ft Sifo aminda, Jusi embo nenda reighi ava, Rome emboimi kaifa edo ghuseri. Avori, Rome embo da agho dari eni mo eviri. Nenda isoro kakatoimi ujuda seari nati embo nenda gugua fumbudo ututu (kilometres) etoto naká jarigaeti.\f* avanembo fumbu jarige fitae aresa. Ni ivugaghae sonembuse, genembo ainda gugua ututu (kilometres) avononde avavaga fumbudo, nengae yareva. \v 42 O mave nimokena roera enidae benunu sarira amo, tefo mutu bare! A mave roera eni uju ari bu ya edo, sekago bu foa mutari sarira amo, mutu bare! \p \v 43 “Moses\f 43 \fr 5:43 \ft Afige, \+bd Matthew 5:21\+bd* ainda duruda tege garesa.\f* geka eni sisira ava, namonde niningudo refera. Amo eviri: \q1 ‘Evetu genembo ni uju eraera amo, ne dubo baetesi. O mave ni imboe eraera amo, nimbarago ne imboe aetesi,’ \m aminge sisira. \v 44 Avata na nemokena eminge resena, ningivu! Nenda gitofu dubo buvu! Mave nemokena dara eraera, o nendae aji seraera amo, nendae sedo banungevu! \v 45 Amingareva amo, ne God Afa da sasingu beká ava areva. Amo, ne kasama ereva: evetu genembo eveva a ekoko ainde dabade, God nunda usasa muteari janimberaira, a borija muteari diraira. Ne kau daba aminga ava use, evetu genembo eveva a ekoko ainde dabade, veka eveva aetevu. \v 46 Evetu genembo mave ne dubo buraera, avanembo dubo bareva amo, God aindae ne jo esimbugae arira. Evetu genembo ekoko beká, takesi bari kakato avavaga, ne amingeraera. O evetu genembo ne imboe eraera, ava dubo bareva amo, God aindae ne esimbugarira. \v 47 Evetu genembo maveghae komana areva, aikena nembo geka sareva amo, jo nene seka tuturo edo aeri. Evetu genembo mave God da Geka jo ningae irera, nembarago kau daba ava eraera. O nemo, nenda gitofu dubo budo nemonde dabade geka saovo dae sise resena! \v 48 Afa utuda irira ai, evetu genembo isambukena veka eveva eraira. Ne kau daba aminga ava, evetu genembo isambukena veka eveva use irareva!” Iesu aminge sisira. \c 6 \s1 6:1-4 Namonde Evetu Genembo Nange Nangedo Sonembaetera, Ainda Geka Mo Eviri. \p \v 1 Iesu eminge sisira, “Ni erama, natofo nimo sakai saoro dae sise, evetu genembo sonembeose! God kotise, evetu genembo mendeni sonembari saresa amo, ni junjugai sonembaresa. O natofo gosururoro, ni evetu genembo sonembaresa amo, God Afa, amingaresa aindae, ni jo esimbugae arira. \v 2 Evetu genembo mendeni, ne dubo etoto use sonemberaera. Amo ne, dengoro indari da kamboda+ o emboroda ise, makasi embo sonemburureoro, natofo giraera. A nu geka bekári, avata ne jo evetu genembo sonembari dae sise, amingae eraera. Nemo gungubo kakatori! Amo natofo nemoá sakai saoro dae sise eraera. Amingeraera amo, nenda mino mo, evetu genembo nemoá sakai seraera, avakori. Amboda, God Afakena, mino eni jo bae arera. \v 3-4 Ava sedo, ni evetu genembo mendeni sonembari saresa amo, ni junjugai sonembaresa. Ninda mendeni a ninda kokomana beká, ne jo kasama ae iroro, evetu genembo sonembaresa. Amingedo, junjugai sonembururaso, God Afa gido, ainda mino eveva ava nimokena mutari baresa,” Iesu aminge sisira. \s1 6:5-15 Emo Banungari Da Gekari. \r (Luke 11:2-4) \p \v 5 Aminge sise, Iesu sisira, “Evetu genembo mendeni nemoá sakai saoro dae sise, natofo gosururoro, ne dengoro indari kamboda+ o emboro dengesida fetirise, banungeraera. Amingeraera amo, nenda mino mo, evetu genemboi nemoá sakai seraera, avakori. Amboda, God Afakena, mino eni jo bae arera. \v 6 Ava sedo, ni banungari dae aresa amo, ni ya ninda kamboda tere guro gajedo, banungaresa. Ni ditiimi God Afa jo gae eraesa, avata junjugai banungururaso nu gido, aindae mino eveva ava nimokena mutari baresa. \p \v 7 “Eni mo: ni banungari dae aresa amo, erá babotuse kotae kotae banungeose! Namonde Jusi embo da gitofu God da Geka jo ningae irera, nene koteraera amo: ne kotae kotae sise, ghousa futo banunguse irarera amo, God nenda geka ningariá koteraera. \v 8 Ni erá amingeose! Ni jo tuturo edo benunu sae iresa avata, God ninda irari anakora gido, nimokena rejo daiva erira ava, nu kasama use irira. \v 9 Ava sedo, ne eminge banungareva: \p ‘Namanenda Afa, utuda iresa! \p Ninda javo kakara use jighoro erare! \p \v 10 Utuda ninda uju avanembo siroreraira. Kau daba aminga ava, enda eminda sirorare! \p Amingare dae sedo, fu namane kaifa\f 10 \fr 6:10 \ft Afige, \+bd Geka Se Disugari Da Vasa\+bd* aminda, geka \+it Natofo\+it* dae rea gefusera, ava tege garesa.\f* ururaso, namonde irore! \p \v 11 Oroko eminda, namanendae bayau mutaso baore! \p \v 12 Evetu genembo namanekena ari ekoko urureoro, namane gido kote doyeraera. \p Aminga ava, namanenda ari ekoko eraera amo, kote doyaso dae resera! \p \v 13 Erama namane derarikena budo yeose! A Satan da derari aminda, namanendae kosege fetaetesi!’ \m Kau aminge banungevu! \p \v 14 “Avori, evetu genembo nimokena dara eraera, ava kote doyaresa amo, ari ekoko nine eraesa amo, Nimamo utuda irira ai, kote doyarira. \v 15 O ni evetu genembo mendeni da ari ekoko jo kote doyae aresa amo, ninda ari ekoko barago, Nimamo jo kote doyae arira,” Iesu aminge sisira. \s1 6:16-18 Emo, God Tumonduse Bayau Kanangara Ari Da Gekari. \p \v 16 Aminge sise, Iesu sisira, “Evetu genembo mendeni gungubo ava use, bayau kanangara eraera. Nemo natofo nemoá gido sakai saoro dae sise, amingeraera. Amingeraera amo, nenda mino mo, evetu genemboi nemoá sakai seraera, avakori. Amboda, God kena mino eni jo bae arera. \v 17 Ava sedo, ne God kena ya buvari dae sedo, bayau kanangara ari dae areva amo, ne God kotise, junjugai areva. Jo isagha rovarova ururovo natofo gae arera. Ne bayau kanangara ari sareva amo, eveva mo: ne dombu seghuse, beo gae simbuguse iraetevu! \v 18 Erama natofo kasama eore dae sise, amingaetevu. God Afa nu nusuka kasama use, ainda mino eveva ava nemokena mutarira,” Iesu aminge sisira. \s1 6:19-34 Ni God Tumonde Gogoghombaresa! Jo Ninda Gugua Kotise, Ainghae Tumondae Aresa. \r (Luke 11:34-36; 12:22-34; 16:13) \p \v 19 Aminge sise, Iesu sisira, “Erama nenda gugua enda eminda dabade use iriove! Nenda gugua enda eminda dabade use irareva amo, jirikoimi mindarira, karakarajeka arira, a tafasara kakatoimi foama beje bagia arera. Ava sedo, ne enda eminda irise, erá gugua eveva bari dae kotise, dubo mema eove! \v 20 Eveva mo, ne God da uju avanembo ururovo gido, ainda beká utuda siroraeti! Utuda mo, jiriko a karakarajeka aimi jo rururari eko ae eraira, a tafasara kakatoimi jo beje bagia ae eraera. Dara avavaga, utuda eni tefori. Ava sedo, ne God da uju avanembo ururovo gido, ainda beká utuda siroraeti. \v 21 Ainda beká mo: nenda gugua reda irá gheraira aminda, nenda dubo joká muturaeva. Ava sedo, nenda gugua utuda bari kotareva amo, nenda dubo joká isambu God kena futuse iraetevu! \p \v 22 “Ninda diti amo, inono ninda tamo da arivori, arivo injibeoro jaragheraira, avavagori. Ni gi gogoghombaresa amo, ninda emboro usasa ari garesa. \v 23 O ninda diti digoi arira amo, ni tamo isambu tumba arira. Kau daba aminga ava, ninda dubo joká ari ekokoimi bedo arira amo, ni tumba eko beká ainda jokáda iraresa. \p \v 24 “Ni bajari etoto aikena, jo saramana ae aresa. Amingari saresa amo, eni dubo bu gogogho aresa, eni imboe aresa. Bajari eninda geka ningido, nunda saramana e gogoghombaresa. Aminguse, bajari eninda geka imboe use, nunda saramana imboeghae aresa. Ninda dubo monikena mutaresa amo, God kena jo mutae aresa. O God kena dubo mutaresa amo, moni jo kotae aresa. \p \v 25 “Namonde uvu bayau jo mindae arera amo, ambarera. A namonde tamo asugari bu asugaeteri. Avata na, uvu bayau a tamo asugari dae, erama teria futo koteove dae sise resena. Ainda tuka mo eviri: ninda jebuga mo susuri. Bayau jo susu iraeri. A tamo mo, susuri. Tamo asugari mo, jo susu iraeri. \v 26 Rika ghumburaera, ava givu! Ne jo vare je govae eraera, a vurukuda bayau jo fitae eraera. Avata God ne kaifa use, nenda bayau muturaira. Avori, God nu rika itako koteraira. Avata evetu genembo mo teriago kotise, tavo e gogogho eraira, ne asisighae ava sedo. Avori, God rika kaifa use bayau muturaira amo, nemokena kau daba aminga ava, bayau mutari bareva. \v 27 Geka setena, daba ava sari dae erena. Ni baimara buvari bayau dadabarira aindae, oju use teria futo kotaresa o jo kotae aresa, avata, ninda ambari da sifo furarira amo, ni ambaresa. Ava sedo, ne uvu bayau erá teria futo koteove dae sise resena. \p \v 28 “Kotugo tamo asugari reda bareva aindae sedo, jo dubo mema ae aetevu. Vare joka kote givu! Vare joka mo, jo saramana use fire asugae eraira. \v 29 Avata vare joka mo, gari evevago bekári. O Kini (King) Solomon ava kote givu! Nu iti fafode ava sedo, nunda tamo asugari isambu evevagori. Avata nunda tamo asugari jo vare joka amingo iraeri. Vare joka mo, evevago bekári. \v 30 Kikisa ava kote givu! Oroko irira. Avata sifode gaforo gharasa ari dungoro avarira. Nu roera veyako bekári. Avata God nunda gari evevago fifitusira. Ava sedo, kasama evu! God vare joka kote simbugarira amo, nembarago kaifa use, nemokena tamo asugari mutari bareva, ne asisighae ava sedo. \p \v 31 “Ava sedo, uvu bayau reda bu mindareva, o tamo asugari reda bu asugareva aindae, erama dubo mema eove! \v 32 (Namondeda gitofu mave God da Geka jo bae irera, ne roera aindae kotise dubo mema eraera.) Avata nemo jo amingae areva. Ainda susu mo: God Afa nenda irari ava gosuse, nemokena rejo daiva eraira, nu anakora kasama use irira. \v 33 Ava sedo, ne giti nunda saramana a uju ava areva. Amingururovo, uvu bayau a tamo asugari, nune mutari bareva. \p \v 34 “Avori, erá dara amboda furarira aindae kotise, nenda fakina soesa eove! Ainda beká mo: dara amboda kau mavega sirorarira ava, ne jo kasama aeri. Ava sedo, eveva mo: bouvu oroko erefufesa avanembo kotaresa. Redae ni dara amboda kau mavega sirorarira ava kotise, dubo memaghae iraresi? \c 7 \s1 7:1-6 Erama Kokomana Da Ari Ekoko Ijujeove! \r (Luke 6:37-38,41-42) \p \v 1 “Erá ninda komana da ari ekoko ijujeose! Amingaresa amo, God ninda ari ekoko barago ijujarira. \v 2 Evetu genembo mendeni da ari ekoko ijujaresa amo, God kau daba ava ni ijujarira. A evetu genembo mendenikena mino kau nangego mutaresa amo, God nimokena kau daba avaga mutarira. \v 3 A eni mo: erama ninda ari ekoko mindafu irarira amo dotutuse, ninda komana\f 3 \fr 7:3 \ft Matthew eminda ‘namendi’ gefusira. Namane Korafe-Yegha da geka dukadae sise, ‘komana’ gefuseri.\f* da ari eko kitako ava ijujeose! \v 4 Ni redae faragho ninda ditida gae fetirira amo sofughae irise, ni komanada ditida fonja ava fusaso buvare dae eresi? \v 5 Nimo gungubo katori! Faragho ditida fetiriri ainghae iresa avata, nangetiraimi komana da ditida fonja ava fusaso buvare dae resesi? Eveva mo, giti ninda ari eko tomanako ava vujegaso eveva ari gido, amboda ya ninda komana sonembaresa. \p \v 6 “Geka eni mo: namonde roera kakara o roera eveva amo, jo sino fukadae mutae eraera. Ainda beká mo: sino fukakena kotari tefori. Ava sedo, sino fuka roera eveva amo atai fati fetedo, jovereghe namonde gambarira. Kau daba aminga ava, evetu genembo God da Geka imboe eraera aikena, God da roera a Geka jo kotae kotae mutae areva,” Iesu aminge sisira. \s1 7:7-12 Benunu Saso Afa Mutarira. \r (Luke 11:9-13) \p \v 7 Aminge sise, Iesu sisira, “God Afakena benunu sareva amo, bareva. Tava areva amo, tambareva. Goingoinghareva amo, God nendae guro afigarira. \v 8 Ainda beká mo: mave benunu sarira amo, mutari barira. Mave tava arira amo, tambarira. A mave goingoingharira amo, God Afa nundae guro afigarira. \v 9 Kote givu! Ne mendeni ghaguruderi. Ninda mandi isiadae benunu sarira amo, ni ghamana ava mutaresa, ai? \v 10 O okadae benunu sarira amo, ni jingabuá mutaresa, ai? \v 11 Tefo, ni jo amingae aresa. Ne ari ekoko embori, avata nenda sasingu tavo eveva eraeva. God Afa nu veka eveva bekári. Ava sedo, kau nenda sasingu tavo eveva eraeva aminga ava, mave God Afakena benunu sarera amo, God nemoá tavo e gogoghombuse, roera evevago beká ava mutarira. \p \v 12 “God setiri, Moses a feroveta nene geka rea gefusera, ainda tuka mo eviri: \q1 ‘Ni rea evetu genembo nimokena aoro dae koteraesa, kau daba aminga ava, ni nemokena edo ghaetesi!’” \m Iesu aminge sisira. \s1 7:13-14 Evetu Genembo Daba Daba Aimi, Jebuga Tambarera. \r (Luke 13:24) \p \v 13 Aminge sise, Iesu sisira, “Guro etoto naká ainda geka sari dae erena. Guro eni sokumakori, a eni beraghari. Guro sokumako aminda terari dae fakina evu! Ainda susu mo: guro eni beraghari, a ainda emboro teriari. Ava sedo, evetu genembo digari aminda ya terarera. Avata aminda ya terareva amo, eko tambudo sirivo areva. \v 14 O guro eni sokumako irira, aminda yari mo fakaragori. Ava sedo, evetu genembo daba daba aimi ya aminda terarera. Avata aminda ya terareva amo, jebuga evovodae irari ava tuve bareva. \s1 7:15-27 God Da Sasingu Beká Kau Mavegori? \r (Luke 6:43-44; 13:25-27; 6:47-49) \p \v 15 “Kote gogoghombevu! Evetu genembo mendeni nemokena yama, gungubo sise eminge sarera, ‘Namane God da ferovetari,’ aminge sarera. Nenda gari kau evevagori, sifi (sheep) da kakaugori. Avata nenda dubo joká mo, eko bekári, gambari sino da kaugori. \v 16 Nenda gari a nenda geka rea sarera amo, isambu eveva vanembori. Avata amo erá koteove! Nenda ari rea arera amo, kote gogoghombuse gareva! Kaura, jo ya asi buaretifa aminda jighido irari, bu mindae arera. A mofi da vuji mo, jo ya ika fokono aminda jighido irari, bu foa mindae arera. \v 17-18 Kau daba aminga ava, ika evevai vitarira amo, nu vuji eveva a babaigo jigharira. O ika ekoi vitarira amo, vuji sembae jigharira. Ika eveva aminda, jo vuji eko bambae eraera. A ika eko aminda, vuji eveva jo bambae eraera. \v 19 Vare jokáda, ika o roera eni vuji jo jighi gogoghombae arira amo, namonde jeoro gharasa edo aveari dungeraera. \v 20 Avori, feroveta setena amo, ne, kau ika vuji jigheari, ika ainda kau mavega kasama eraera aminga ava, nenda ari avega ururoro gido, nenda kau aminda kasama areva. \p \v 21 “Oroko evetu genembo digari namokena kori sise, eminge seraera, ‘Bajari! Bajari!’ seraera, avata jo aindae sedo, doyono God da vasada terae arera. Mave God Afa da uju beká ava use irarera ainembo, God da vasa eveva aminda teroro, God ne kaifa\f 21 \fr 7:21 \ft Afige, \+bd Geka Se Disugari Da Vasa\+bd* aminda, geka \+it Natofo\+it* dae rea gefusera, ava tege garesa.\f* ururari irarera. \v 22 Sifo aminda, evetu genembo digari namokena eminge sarera, ‘Bajari, namane ninda javoda God da Geka sedo ghuseri. Ninda javoda sukaru ondeoro, evetu genembo da jokáda ghe foa buvudo ghuseri. A ninda javoda tano a ari mendeni mendeni eoro, evetu genembo jo gae iriara ava, nenda gitida siroreari gido dudukughedo ghuseri,’ aminge sarera. \v 23 Avata Sifo aminda, na mino nemokena eminge sarena, ‘Na ne erebunena. Yasivu, ajagha fetove! Ne ari ekoko embori,’ aminge sarena. \p \v 24 “Avori, mave nanda geka evia ningido amingarira amo, nu kau genembo eni dubo kotaride amingori. Genembo amo, nu kambo itari dae sedo, vasa eveva tambudo aminda simbugedo, bako ghambu gogoghombe tutumbi darido, ghamana endaghae vendi gaetiri fakara e gogoghombetiri, ainda etoda nunda kambo iti dotiri fetetira. \v 25 Ainda amboda, yaura tuturo edo sufiri, borija tomanako dido usegha buvira, avata kambo amo jo gofaeri, nunda kambo eveva itira ava sedo. \v 26 O mave nanda geka evia ningido jo ae arira amo, nu kau genembo eni kotari iraede amingori. Genembo resena emo, nunda kambo ghonesada itira, bako jo ghambu simbugae. \v 27 Etiri, amboda yaura tuturo edo sufiri, borija tomanako dido usegha bejetira. Beje tutumbi ghambu osinimbetiri kamboá du de bunununghe fasetira,” Iesu aminge sisira. \s1 7:28-29 Evetu Genembo Iesu Da Geka Ava Ningido, Kote Gogoghombuseri. \p \v 28 Iesu aminge setiri dadabetiri, natofo isambu ningi dudukughuseri. \v 29 Ainda beká mo: Moses da Geka ijuga kakato+ dengoro indido ghusera, a kau eniri. O Iesu dengoro indudusira amo, geka nunda fakinaghae dabade sisira. \c 8 \s1 8:1-4 Iesu Setiri Genembo Bedode Amo Jebugusira. \r (Mark 1:40-45; Luke 5:12-16) \p \v 1 Iesu eredo, enda fumbari ainda jiroda ghe vose fira iri, natofo digari ambari eko nunda amboda amboda iseri. \v 2 Ero, genembo eni bedode aimi, ira Iesu kena buvudo kauboi dadarigedo sisira, “Bajari, na kasama erena, ni uju aresa amo, na saso jebugarena,” aminge sisira. \p \v 3 Setiri, Iesu nunda ungoi sirege tamonda jijighuse sisira, “Ai, na uju erena. Jebugaresa!” Iesu aminge siri ainghae dabade, gambisi dadabetiri jebugusira. \v 4 Etiri, Iesu numokena sisira, “Seteno jebugetesa emo, erá osa seose! Ere yasi, fristikena+ ninda tamo ijugaso gari, Moses da Geka aminda, God kena joba rea mutaso dae resira, ava mutaresa! Amingaresa amo, ni jebugetesa ava, evetu genembo isambu kasama arera,” aminge sisira. \s1 8:5-13 Iesu Setiri Rome Embo Da Saramana Kato Eni Jebugusira. \r (Luke 7:1-10) \p \v 5 Aminge sedo, Iesu ira reighi javo Kaponiam aminda teteriri, Rome embo da isoro kakato da giti jighari eni fira nu tafusira. Tambudo, benunu sisira, \v 6 “Bajari, nanda saramana kato eni kae tambudo, kamboda fasirira. Ungo ata ambiri, dubo mema teriago eretafira,” aminge setiri, Iesu mino sisira, \v 7 “Avori, na ya saono jebugarira,” aminge sisira. \p \v 8 Setiri, isoro kakato da giti jighari eminge sisira, “Bajari, ni genembo teriari. Na genembo ijoghakori. Jo nine foa nanda kamboda terari da kaugo iraeri. Na kasama erena, saso jebugari da fakina mo, nimokena irira. Ni taká soka fetedo bekai saresa amo, nanda saramana kato jebugarira. \v 9 Na, nanda babojegari da geka ningiraena, kotugo nanda mendeni nanda geka ningiraera. Nanda isoro kato enikena, ‘Yasi!’ sarena amo, yarira. O enikena, ‘Fu!’ sarena amo, furarira. A kotugo, nanda saramana katokena saramana eni are dae sarena amo, nu amingarira.” aminge sisira. \p \v 10 Giti jighari amo, aminge siri nunda geka ava ningido, Iesu dudukughusira. Dudukughe jovereghedo, evetu genembo nunda amboda isera aikena sisira, “Na eminge saono ningivu! Namo irena evia, tumondari kau évavaga ava jo gae iriana ava, nanda tuturoda orokoá eregosenere. Israel embo da jokáda barago, tumondari kau evavaga ava jo gae irena. \v 11 Geka emo kote gogoghombaetevu! Namonde Israel embo da gitofu digari, iji vitari a iji vosarikena ghedo yama God da vasa aminda teredo, Abraham, Isaac, a Jacob de dabade anumbaoro, God Afa ne kaifa\f 11 \fr 8:11 \ft Afige, \+bd Geka Se Disugari Da Vasa\+bd* aminda, geka \+it Natofo\+it* dae rea gefusera, ava tege garesa.\f* ururari irarera. \v 12 Avata, Abraham da sasingu mendeni God da vasada ya teraetera avata, ne tumondari tefo gido, God ne ajagha fugari dika ghininji ghananja ghuse tumbada irarera,” Iesu aminge sisira. \p \v 13 Aminge sedo, nu jovereghedo isoro kakato da giti jigharikena sisira, “Avori, jovereghe kamboda yasi! Rea tumonderesa, ava sirorarira,” aminge siri ainghae dabade, giti jighari ainda saramana kato jebugusira. \s1 8:14-17 Iesu Setiri Evetu Genembo Digari Ava Jejebuguseri. \r (Mark 1:29-34; Luke 4:38-41) \p \v 14 Iesu ira Peter da kamboda teredo, Peter da imboti kae tambudo, tamo veriveri iri fasiriri gosusira. \v 15 Gido, sire ungoda jighiri tamo jama etiri, nu jebuge eredo bayau simbugedo numokena futusira. \p \v 16 Sifo daba aminda tumba jiriri, evetu genembo reighi aminda, evetu genembo kae dombu eni eni budo iriara ava, Iesu kena budo fuseri. Fera buvero, Iesu setiri sukaru evetu genembo mendeni da tamonda asugetero iriara ava, vose darigetero jebuguseri, a kae evetu genembo mendeni ainde dabade, isambu jejebuguseri. \v 17 Iesu amingusira amo, jo tefo aeri. Susudae usira. God nu rea nunda feroveta Isaiah kena setiri gefusira ava, beká isagha are dae sedo, nu amingusira. Isaiah gefusira amo, eviri: \q1 “Nu tofo mandi namonde da kae da bouvu fufuse, setiri namonde jebuguseri.” \s1 8:18-22 Iesu Da Ambo Jimbi Ari Mo, Jo Raugako Iraeri. \r (Luke 9:57-62) \p \v 18 Evetu genembo digarigo totorugusera ava gido, Iesu jovereghe nunda ambo jimbikena, nemonde dabade sirige uvu da teria aminda sembi yari dae sisira. \v 19 Aminge siri, Moses da Geka ijuga kato eni fira buvudo, numokena sisira, “Ijuga Kato, Na ni tumonderena. Ni reda yaresa amo, nangae yarera,” aminge setiri, \v 20 Iesu mino sisira, “Agari a rika, ne moghaghaeri. Avata, Evetu Genembo da Koro+, nunda kambo a avari vasa eni tefori. Ni nangae dabade deingharera amo, ni avari vasa jo tambae aresa,” Iesu aminge sisira. \p \v 21 Setiri, nunda ambo jimbi eni eminge sisira, “Bajari, nanda afa nu embako beká etira. Nu ambari gido irise, nangae deingharera,” aminge sisira. \p \v 22 Setiri ningido, Iesu mino numokena eminge sisira, “Dodo fu, nangae oroko yaore! Evetu genembo mave God da Geka jo ningi tumondae eraera amo, ne kau ambari embo da kaugori. Ava sedo, mave ambarira amo, dovu, nene bu ya furugaore! Avo gido, ni fu, nangae yaore!” aminge sisira. \s1 8:23-27 Iesu Setiri Eva Yaura Tukughedo Binono Usira. \r (Mark 4:35-41; Luke 8:22-25) \p \v 23 Aminge sedo, Iesu nunda ambo jimbide dabade ghakada+ vosedo sembiseri. \v 24 Sembero, eva yaura vovogoghae eko beká ava erorusira. Eredo, ghaka+ de rosari dae usira. Avata Iesu nu fase aviri, \v 25 nunda ambo jimbi era nu deretero eretiri, numokena siseri, “Bajari, sonembe! Namonde sirivo ari dae erera!” aminge siseri. \v 26 Setero, Iesu kovionoghae sisira, “Ne redae oju erevu? Nemokena tumondari tefori!” aminge sedo, nu eredo eva yaura tukughare dae sedo, kovionoghae beka fuge setiri, eva yaura tukughedo binono usira. Amingetiri, ne isambu dudukughuseri. \v 27 Dudukughedo, ne tofo tofo se nininguseri, “Arie! Genemboé kau avegorai, nune setiri eva yaura nunda geka ningi? Ari emo, jo evetu genemboi ari da kaugo iraeri!” aminge siseri. \s1 8:28-34 Iesu Setiri Gegenembo Etoto Ainda Tamonda, Sukaru Vose Darigetero Nengae Jebuguseri. \r (Mark 5:1-20; Luke 8:26-39) \p \v 28 Amingetiri dadabetiri, ne sembera Gedara ondi da reighi aminda tere dadoruseri. Dari vivitero, gegenembo etoto naká, bekuda ghe buvudo vose fera Iesu tafuseri. (Beku resena emo, ambari embo aminda furugedo ghuseri.) Gegenembo amo, nengae sukarui asugetero daghedo iriari. Nengae evetu genembo ondi soesa dedo ghuseri. Amingedo ghusera aindae, evetu genembo emboro aminda jo ya foa ghae edo ghuseri. \v 29 Nengae Iesu nunda mendeninde ava tambudo, koko eminge siseri, “Arie, God da Mandi! Ni redae namanekena refesi? Namanekena mema mutari dae refesa, ai? Sifo mo, jo foa buvae irira,” aminge siseri. \v 30 Vasa aminda, fukamane digarigoimi bayau rise ya foa ghero gosuseri. \v 31 Gido, sukaruimi Iesu kena benunu siseri, “Ni namane ondaso buvoro dae saresa amo, se, namane yama fukamane da jokáda terore!” aminge setero, \v 32 Iesu “Yasivu!” Setiri, sukaru gegenembo ainda tamonda iriara ava, vose darigedo era, fukamane da jokáda tere asugetero, fukamaneá isambu sumbu fusi kenana sedo era, reighi ganasa aminda ghasaghe vosedo, uvuda mindi sirivo useri. \p \v 33 Amingetero gido, fuka ainda kaifa kakato, sumbudo era reighi bogu aminda buvudo, Iesu rea etiri gosusera, ainda bino ava isambu osa setero natofo nininguseri. \v 34 Ningido, reighi ainda natofo isambu eredo, Iesu tambari dae sedo fuseri. Fera, nu gido benunu siseri, “Eveva mo, ni namanenda reighi a endaé dodo yaetesi.” \c 9 \s1 9:1-7 Iesu Setiri, Genembo Ungo Ata Dimbaride Ava Jebugusira. \r (Mark 2:1-12; Luke 5:17-26) \p \v 1 Aminge benunu setero, Iesu eredo nunda ambo jimbi ainde dabade ghakada+ vosedo jovereghe sovenikena aminda sembiseri. Sembera, nunda reighi aminda tere dadoruseri. \v 2 Darido vitero, evetu genembo mendeniimi, genembo eni ava budo, Iesu kena fuseri. Genembo amo, nu ungo ata dimbarideri. Ava bu ghaghada fitero fasetiri, fumbudo fuseri. Iesu kae genembo ainda kokomana da tumondari ava gido, kae genembo aikena sisira, “Nanda mandi, fakina edo ivuga aso dae resena! God ninda ari ekoko kote dotira,” sisira. \p \v 3 Aminge siri, Moses da Geka ijuga kakato+ mendeni aminda anumbirisera aimi ningido, minonde minonde se nininguseri, “Genembo omo, God da javo etiri eko erira. Numo namonde daba avori. Nu jo dombu eni iraeri. Ava sedo, nu nange nange God da javoda resi? Amo ekori!” aminge siseri. \p \v 4 Ne rea kotisera a sisera ava, Iesu kasama usira. Kasama edo nemokena sisira, “Ne redae kotari ekoko erekotevu? \v 5 Kote givu! Ne erekoteva: na benunu sarena amo, God genembo einda ari ekoko jo kote doyae ari, ava erekoteva? A nenda kotari eni mo: nu jebugare dae saetena amo, jo jebugae aeti? \v 6 Avori, nanda fakina ijugaono gareva. Evetu Genembo da Korokena+ mo, ari ekoko kote doyari da fakina ava irira. Ava kasama aovo dae sedo, saono genemboé jebugarira,” aminge sedo, nu jovereghedo genembo ungo ata dimbaride aikena sisira, “Eredo, ninda ghaito gaghe budo, kamboda yasi!” aminge sisira. \v 7 Setiri, genembo amo eredo, kamboda isira. \p \v 8 Etiri gido, natofo isambu oju edo God dae sakai siseri. Sakai sisera da beká mo: God nu fakina avavaga evetu genembokena futusira. \s1 9:9-13 Iesu Nu Matthew Aghi Usira. \r (Mark 2:13-17; Luke 5:27-32) \p \v 9 Nanda javo Matthew. Na takesi bari kato edo iriana ainda sifo aminda, Iesu reighi aminda ghe eredo fira, nanda saramana kamboda buvurutusira. Buvudo, na aminda anumbireno gido, namokena sisira, “Fu, nangae yaore!” setiri, na eredo nunda amboda iseni. \p \v 10 Ainda amboda, namonde bayau dabade mindari dae sedo, Iesu fira nanda kamboda teredo anumbusira. Nane seteno, takesi bari kakato mendeni a ari ekoko embo mendeni fera, namane namonde dabade anumbuseri. \v 11 Etero, Moses da Geka kaifa kakato+ mendeni ava gido, Iesu da ambo jimbikena ategi useri, “Takesi bari kakato, ne gegenembo ekokori. A evetu genembo mendeni, takesi bari kakatode dabade ojera anumbirera omo, nembarago ari ekoko embori. Ava sedo, nenda ijuga kato redae takesi bari kakato a ari ekoko embode dabade anumbedo bayau rereri?” aminge sero, Iesu tofo niningusira. \p \v 12 Ningido sisira, “Evetu genembo tamo kae iraede amo, ne dogetadae jo uju ae eraera. Avata evetu genembo tamo kaede amo, ne dogetadae uju eraera.\f 12 \fr 9:12 \ft Iesu geka evia sisira ava, Matthew, Luke, Mark ne geka daba ava gefuseri. (Jighi jovereghe, Luke 5:31 aminda, a Mark 2:13 aminda, tege garesa.) Geka da tuka dabakori, avata Matthew da geka da gharogho nange eresufira ava kotise, itako dombu eni jovereghuseri.\f* Ari ekoko embodae joka aovo dae sedo, na nemokena eminge resena, ningivu! God kena joba muturaeva amo, evevari. \v 13 Avata kotugo yasivu, God da Geka emo kotise kasama e gogoghombaove! \q1 ‘Nanda uju beká mo, joka ariri. Jo namokena joba mutari iraeri.’ \m Ava sedo, ari ekoko embodae joka use irareva! Evetu genembo mendeni nenda kotari mo, ‘Ne jo ari ekoko embo irae,’ ava koteraera. Evetu genembo amo, na jo aghi ae arena. O evetu genembo mendeni ne kasama eraera, ‘Ne ari ekoko embori.’ Evetu genembo amo, na uju use aghi eraena,” Iesu aminge sisira. \s1 9:14-17 Kanangara Ari A Irari Seka Da Geka Amo Eviri. \r (Mark 2:18-22; Luke 5:33-39) \p \v 14 Ainda amboda, John Bafataito Ari Kato da ambo jimbi Iesu kena fera buvudo ategi useri, “Namane a Moses da Geka kaifa kakato+ de dabade God dae bayau kanangara use banungeraera. Avata ninda ambo jimbi, ne nange jo amingae eraeri?” \p \v 15 Aminge setero, Iesu mino nemokena sisira, “Kote givu! Mandi gimasa eni, nu evetu fifitururari kirumo arera da sifo aminda, nunda kokomana ne jo sorara ae arera. O genembo evetu fitira ava, gitofui sandi bu ya daoro ambarira ainda sifoda, ne dubo mema use, tuturo edo nundae kanangara arera,” aminge sisira. \p \v 16 Aminge ijuguse sisira, “Embo boka eni manai edo toka basarira amo, namonde jo embo sogho seka ava gafugedo aimi, tauta gayae arera. Ainda susu mo: tauta gayarera amo, ainda békada torerarira. \v 17 Kau daba ava, vaini (wine) seka jo budo kofiri manai aminda, averegaoro vosedo irae arira. Amingarera amo, vaini (wine) seka da fakinaimi fumbari, kofiri bejari vaini (wine) averege vose soesa arira. Ava sedo, vaini (wine) seka kofiri sekada averegeraera. Amingururoro, vaini (wine) kofirighae eveva irarira,” aminge sisira. \s1 9:18-26 Iesu Evetu Eni Setiri Jebugusira. A Gagara Eni Setiri Ambarida Ghe Jebuge Erorusira. \r (Mark 5:21-43; Luke 8:40-56) \p \v 18 Iesu nu aminge siri, Jusi embo da kotofu eni fira, Iesu kena buvudo nunda dombuda kauboi dadarigedo, eminge sisira, “Nanda gagara oroko nembo ambira. Avata fu nangae yama, ninda ungoimi tamonda jighaso jebugare!” aminge sisira. \v 19 Aminge setiri, Iesu eredo kotofuko ainda amboda iri, namane nunda ambo jimbi barago nunda amboda iseri. \v 20 Namane ero, evetu eni fira namane emboro soroda tafusira. Evetu resena emo, nu kae budo tambuno gosuse irise, ghaeko 12 ava dadabusira. Evetu aimi Iesu da gukakena ira buvudo, ungo sirege nunda tamo asugari tinguda jijighusira. \v 21 Nu amingusira da beká mo: nu eminge kotisira, “Na tefo Iesu da tamo asugari aminda jigharena amo, na jebugarena,” aminge kotise, tamo asugari tinguda jijighusira. \p \v 22 Jijighiri, Iesu evetu genembo da jokáda jovereghedo, fuge evetuá gido numokena sisira, “Nanda gagara, fakina edo ivuga aso dae resena. Ainda beká mo: ninda tumondariimi jebugetesi,” Iesu aminge siri ainghae dabade, evetuá jebugusira. \p \v 23 Amingetiri, namane sekago javi edo, kotofuko ainda kamboda iseri. Era buvudo kamboda teredo, feku fusari kakato a natofo digari, gagara furugari dae sedo totorugusera amo, ne dubo memai ghamo gajetiri dimbia sorara use, fugedo irero namane gosuseri. \v 24 Gido, Iesu nemokena sisira, “Ne isambu eredo yasivu buvove! Gagara emo jo ambaeri. Nu ravira,” aminge setiri, ne numoá dere jiseri. \v 25 Aminge sero, nu ondiri ne eredo, era buvurutuseri. Buvero, Iesu gagara da avari vasada tere fetedo, sirege gagara ainda ungoda jighiri nu erorusira. \p \v 26 Iesu amingusira, ainda bino iri, reighi digari frovensi aminda nininguseri. \s1 9:27-38 Iesu Evetu Genembo Mendeni Aindae Joka Usira. \r (Matthew 20:29-34; Mark 10:46-52; Luke 18:35-43) \p \v 27 Iesu nu reighi amo dodo iri, gegenembo etoto diti digoide aimi eredo, Iesu da amboda iseri. Nengae ise, koko sise eminge siseri, “Kini (King) David da Mandi God mutari sisira amo, nimori. Ava sedo, namane joka eyo!” aminge sido iseri. \v 28 Aminge sido ero, namane era dabade kambo eninda teredo, gegenembo etoto naká amo fera Iesu kena buvero, nu nemokena ategi usira, “Ne nange erekotevu? Na sarena amo, nengae jebugareva, ai tefo?” aminge setiri, nengae siseri, “Ai, namane tumonderera. Saresa amo, namane jebugarera,” aminge siseri. \v 29 Aminge setero, Iesu ungo sirege ditida dederuse sisira, “Ne rea tumondereva ava, nemokena sirorare!” aminge setiri, \v 30 diti eveva usira. Etiri, Iesu kovionoghae nemokena sisira, “Erama jebugeteva ava, osa seove!” aminge sisira. \p \v 31 Ne buregusira, avata nengae reighiá dodo era, nenda diti eveva usira ava, osa setero, reighi digari frovensi aminda nininguseri. \p \v 32 Gegenembo etoto naká jebugedo yari dae javi ero, kotugo evetu genembo mendeni, genembo eni budo fera teteruseri. Genembo resena emo, nu sukarui asugetiri guga edo irei. \v 33 Iesu setiri, sukaru genembo ainda jokáda ghe fira buviri beka afigetiri, genemboá tuturo edo beka sisira. Beka siri, evetu genembo ningido dudukughuseri. Dudukughedo, siseri, “Namondeda reighi Israel eminda namonde eminga jo gae iriara ava, namondeda gitida siroretiri eregosera!” aminge siseri. \p \v 34 Avata Moses da Geka kaifa kakato+ eminge sedo ghuseri, “Sukaru da bajari javo Satan imi, nunda fakina muteari, Iesu budo, sukaru bu fugeraira,” aminge sedo ghuseri. \p \v 35 Iesu aminguse, frovensi aminda birurughudo ya foa ghusira, reighi isambu aminda. Dengoro indari kambo aminda, God Afa nunda natofo+ nange kaifa eraira, ainda Bino Eveva ava vironu sedo ghusira. A kae evetu genembo, kae dombu eni dombu eni, ava seari isambu jejebugedo ghuseri. \v 36 Evetu genembo a natofo numokena totorugedo ghusera, ava gosuse, nendae joka edo ghusira. Ainda beká mo: ne kau sifi (sheep) giti jighari iraede ainda kakaugo ava use, dubo mema use jebuga da sonemba eni jo tambaeri. \v 37 Ava gido, nunda ambo jimbikena sisira, “Ghaeko da sifo buviri, vare beká etira. Avata bayau bambari embo jo digari iraeri. \v 38 Ava sedo, vare Numamokena bayau bambari embodae benunu sevu!” namanekena aminge sisira. \c 10 \s1 10:1-15 Iesu Nunda Ambo Jimbi Beká 12 Ava Diriguse, Dengoro Indudusira. \r (Mark 3:13-19; Luke 6:12-16) \p \v 1 Iesu aghi etiri namane totorugetero, fakina namanekena futusira. Amo nu, sukaru bu fugari a saoro kae evetu genembo jebugari ainda fakina ava, namanekena futusira. ‘Namane’ sise resena emo, Bajari namane nunda ambo jimbi beká 12 ava gategusira, aindae resena. \v 2 Amo, namanenda javo eviri. Giti mo, Simon (o Peter seraera), a nunda namendi Andrew ri. Mendeni mo, ne Zebedee da sasingu James nengae John ghaeri. \v 3 Mendeni mo, Philip nengae Bartholomew ghaeri. Mendeni mo, namane Thomas ghaeri. (Namo, giti takesi bari kato edo iriani). Mendeni mo, Thaddaeus nengae Alphaeus da mandighaeri. Alphaeus da mandi resena emo, nu James da nunombori. \v 4 A kotugo eni mo, Simon da nunombo o Simon ‘Reighi Susu’ seraera, a eni mo, Keriot embo javo Judas. Judas resena emo, nune aito etiri Iesu doruseri. \p \v 5 Javo setena amo, namane isambu 12 evia, Iesu dirigari yaoro dae sise, eminge sisira, “Namonde Israel embo da gitofukena o Samaria embokena, ne jo yae areva. \v 6 Ne namondeda natofo, Israel embokena ya vironu sareva. Ainda beká mo: ne God da natofori+. Avata ne God da emboro+ kosasaghedo, ambari dae erera. \v 7 Yasivu! God nunda natofo+ kaifa arira da sifo ojira utua etira ava, osa saovo ningore! \v 8 Saovo, kae evetu genembo jejebugaore! Saovo, ambari embo sekago jebuge erore! Saovo, evetu genembo tamo bedode jejebugaore! A sukaru evetu genembokena asugedo irarera amo, ondovo vose darigaoro, jejebugaore! Ne ainda fakina ava, mino tefo bevu. Kau daba aminga ava, tefo sonembevu, evetu genembo jejebugaore! \v 9 Ne esa yareva. Avata moni eni, ghamana (gold, silver o copper), jo budo ainghae deinghae areva. \v 10 Erá nenda javo, tamo asugari da tuka, ata asugari, a nenda ketua budo yeove! Ainda susu mo: saramana kato nu saramana ururari, nati embo nunda uvu bayau tefo mutoro baeti. \p \v 11 “Ne ya reighi eninda buvareva amo, genembo evevago tambudo ya numokena avareva. Erá ya kambo eninda aveove! Kambo daba aminda irise, saramana aovo dadabari, javi edo yareva. \v 12 Ne kambo ningiaminda buvareva amo, eminge sise ategi evu, ‘Bajari da dubo jama nemokena furare!’ aminge ategi evu! \v 13 Kambo resena, ainda natofo ivugaghae nati joká doruse unumbarera amo, ne Bajari da dubo jama ategi use mutareva ava, dovu nemokena irare! O ne imboe arera amo, ne Bajari da dubo jama saghimbe buvu! \v 14 A eni mo: kambo o reighi eninda natofo ne ighagha edo, nenda geka jo ningae edo nendae nati joká jo dae arera amo, reighiá do buvurutuse, nenda ata danghevu, fonja aminda vosare! \v 15 Kotovo dae sise resena. Amingareva amo, Ategi da Sifo aminda, God nu Sodom a Gomora embodae itako joka arira. O reighi aindae, jo joka ae arira,” Iesu aminge sisira. \s1 10:16-25 Tumondari+ Embo Da Irari Kau Emingori. \r (Mark 13:9-13; Luke 21:12-17) \p \v 16 “Ningi gogoghombevu! Ne kau sasingako amingo ava, na ne dirigeteno gegenembo ekoko aikena yari dae ereva. Ne kote gogoghombaetevu. Avata erá ari ekoko ari dae sedo manaka garuse aindae, fakina eove! \v 17 Diti gosuse kaifa evu! Ainda beká mo: evetu genembo mendeniimi, ne sandi bu yaoro, nenda dengoro indari kambo+ aminda terovo koto use, ne ambíi daoro mema itatamareva. \v 18 Ne nanda natofo edo ireva ava sedo, ne sandi dedo bu jumbu yaoro, gavana da babojegari a kini (kings) mendeni da dombuda fetovo koto arera. Koto ururoro, ne nanda Bino Eveva ava, osa sirurovo ne nenda natofode ningarera. \v 19 Nenda koto ari da sifoda, geka rea sareva a nange saeteva aindae, erá teria futo koteove! Ainda beká mo: sifo aminda, ne rea sari dae areva, Asisi Kakara ai ijugururari ne geka sareva. \v 20 Ne jo totofo nenda kotari ava sae areva. God Afa da Asisiimi, sonembururari nunda geka ava sareva. \p \v 21 “Sifo ava fururarira amo, gegenembo nenda jamena ava sandi mutoro daoro ambarera. Kau daba aminga ava, gegenembo nenda sasingu ava sandi mutoro daoro ambarera. A sasingu barago, noi numamo ava sandi mutoro daoro ambarera. \v 22 Ne namo tumonderaeva aindae sedo, evetu genembo isambu ne imboe arera. Avata mave fakina edo, namo tumonduse jo ighagha ae iria, ambari tano arira amo, jebuga evovodae irari ava, nune tuve barira. \v 23 Ne nanda natofo edo ireva aindae sedo, ne daoro mema itatamareva amo, avori, reighi amo dodo, reighi eninda ya aminda saramana areva. Aminguse, reighi tomanako Israel einda jokáda birurughuse, vironu sise Israel embo da reighi mendeni aminda jo ya buvae irovo, Evetu Genembo da Koro+ jovereghe furarira. \p \v 24 “Ijuga kato mo, nu teriari. O nunda ambo jimbi mo, ne kikitakori. Kau daba aminga ava, kotofu nu teriari. O nunda sabua+ mo, ne kikitakori. Evetu genemboimi ijuga katoá o kotofuá jo kakara ae arera amo, nenda ambo jimbi barago jo kakara ae arera. \v 25 Ne namoá avavaga ari dae sedo, nanda ambo jimbi edo ireva. Ava sedo, evetu genembo nandae siruroro ningiraeva aminga ava, amboda nendae siruroro ningareva amo, ne ivuga aetevu! Evetu genembo mendeni ‘na Satan va’ seraera. Ava sedo, nendae, ‘ne sukaruva’ siruroro ningareva amo, erá aindae manamana use dubo mema eove!” Iesu aminge sisira. \s1 10:26-42 Namonde, Bajari Jo Ighagha Ae Arera. \r (Luke 12:2-9; 12:51-53; 14:26-27; Mark 9:41) \p \v 26 Aminge sise, Iesu sisira, “Avori, evetu genembodae erá oju eove! Oroko rea ufena use jungeraera amo, amboda isaghada garera. Oroko rea kivo eraera amo, amboda isagha saoro ningarera. \v 27 Na oroko rea sainghe seraena amo, amboda ne vironuda sareva. Eminda namonde rea kikiako se ningeraera amo, ne amboda ofotighida fetedo koko sise sareva, evetu genembo da dombuda. \v 28 Avori, evetu genembo ne imboe arera amo, ne daoro ambareva. Avata amo, tamoi ambarira. Asisi nu irarira. O God ne imboe arira amo, ne dari tamo a asisighae dabade ya, ari ekoko mino mutari vasada teredo evovodae irareva. Aindae sedo, God nusuka nundae oju aetevu! \p \v 29 “Eni mo: rika kaghá ajamena kote givu! Ne rika isambu etoto ombari saeteva amo, toea dabako avavagai ombaetevu. Amo, ne roera kikitakori. Avata God Afa jo doyae arira amo, eni jo ambae arira. God nu rika kaghá ajamena kaifa e gogoghomberaira. \v 30-31 Ava sedo, ne God tumonduse ambari dae oju jo ae aetevu. Ainda beká mo: God nu rika kaghá ajamena itako dubo buraira. Avata God da dubo bari namonde evetu genembokena mo, teriago bekári. Nenda jiroda, beo anakora afige gi tege tefo usira. Ava sedo, ne jo kosasaghari da kaugo iraeri. Erá oju eove! God Afa nu rika kaghá ajamena kaifa eraira amo, kau daba aminga ava, ne kaifa e gogoghomberaira. \p \v 32 “Na eminge resena: mave nanda tofo edo irise, natofo da dombuda Evetu Genembo da Koro+ da javo jighari erarira amo, Evetu Genembo da Koro+ genemboá, nu God Afa da aneya da dombuda jo ighagha ae arira. \v 33 O mave na natofo da dombuda imboe edo ighagha arira amo, numbarago God Afa da aneya da dombuda, Evetu Genembo da Koro+ nu imboe edo ighagha arira. \p \v 34 “Ne erekoteva, na mainungari bu furariá reseva. Tefo. Ne erá aminge koteove! Na beisiga a ghoghora tataya ava bu refena. \v 35 Evetu genembo namoá tumondaoro dae, o ighagha aoro dae sedo, refena. Amingururono, vide jamena nenda numamomanede dabade beisiga edo sarigarera. Ade jamena nenda noimanede dabade beisiga edo sarigarera. A mamandisiri nenda imbobotide dabade beisiga edo sarigarera. \v 36 Sifo aminda, genembo ainda natofo beká aimi, numokena gitofu arera. \p \v 37 “Mave noi numamo dubo ruruse aindae, na kotae arira amo, nu jo nanda natofo ari da kaugo iraeri. Kau daba aminga ava, mave nunda mandi o nunda gagara dubo ruruse aindae, na kotae arira amo, nu jo nanda natofo ari da kaugo iraeri. \v 38 Mave nanda ambo jimbi edo, namonde dabade deinghari sarira amo, nu emingarira. Nu namoá tumonderaira aindae sedo, gitofuimi nu daoro ambare dae sarera amo, nu jo oju ae arira. A nane rea eraena ava, nu ari kau daba ava udo yarira. Nu jo amingae arira amo, nu jo nanda ambo jimbi ae arira. \v 39 Mave nu enda da gugua kotise, nanda javodae ambari dae oju edo na doyarira amo, nu sifo amboda ambarira. O mave nandae sedo ambarira amo, nu amboda jebuga evovodae irari ava tuve barira. \p \v 40 “Mave nindae nati joká doruse, bu tavo arira amo, nu inono, namoá nati joká doruse, bu tavo arira. Kotugo, mave nandae nati joká doruse, bu tavo arira amo, nu inono, God Afa namo dirigetiri fusena, ava nati joká doruse, bu tavo arira. \v 41 Kau daba aminga ava, mave God da aghi kato nati joká doruse, nu God da javoda refira aindae sedo, bu tavo arira amo, God Afa amboda rea nunda aghi kato aikena mutarira, kau daba ava mutari, genembo nati joká dorusira, ábarago barira. Kau daba aminga ava, mave genembo evevadae nati joká doruse, nu genembo eveva aindae sedo bu tavo arira amo, God Afa amboda rea genembo eveva aikena mutarira, kau daba ava mutari, genembo nati joká dorusira, ábarago barira. \v 42 A geka kau daba ava kotovo dae resena. Mave nanda ambo jimbi ijoghako eni gido kotarira, ‘Genembo omo, nu Iesu da ambo jimbi ava sedo, na sonembe uvu mutarena,’ aminge kotise, uvu mutarira amo, na numokena mino mutono barira. Jo kosasaghae arira. Emo, geka beká nemokena resena,” Iesu aminge sisira. \c 11 \s1 11:1-19 Iesu Nu John Bafataito Ari Kato Da Bino, Aindae Geka Sisira. \r (Luke 7:18-35) \p \v 1 Iesu nunda ambo jimbi 12 ava dengoro indiri dadabetiri, nu eredo reighiá dodo, ainda tinguda, reighi mendeni aminda deinghuse vironu sise ijugedo ghusira. \v 2 John Bafataito Ari Kato sandi diburada fitero irise, Iesu rea edo ghusira, ainda bino ava niningusira. Ningido, nunda ambo jimbi dirigetiri, Iesu gari dae sedo iseri. \v 3 Era, Iesu kena buvudo, ategi useri, “Ni, se ningore! God Genembo eni dirigari furarira ava, John vironu sise sedo ghusira amo, nimori, ai? O namane genembo eni kaifa aore?” aminge ategi useri. \v 4 Etero, Iesu nemokena sisira, “Ne jovereghe yasivu! Na rea eno eregoseva, a seno niningereva, ava osa sevu, John ningare! \v 5 Na seteno evetu genembo diti digoide ava, fangetiri sifo sevo eregosera. Seteno evetu genembo daguna, jebuge eredo atai fete deingherera. Seteno evetu genembo tamo bedode a isode, utetegetiri jebugeteri. Dengoro gajari embo amo, seteno dengoro afigetiri, geka niningerera. Seteno ambari embo uroda ghe, jebuge ereteri. A vironu seno, makasi embo ne God da Bino Eveva ava niningerera. \v 6 Mave nandae sedo meka gosuse aindae, na jo imboe ae arira amo, nu amboda dubo jama tambarira,” aminge setiri ningido, John da aghi kakato jovereghe iseri. \p \v 7-9 Ne jovereghe ero, nu tuturo edo natofokena John da geka ava vironu eminge sisira, “Ne giti redae reighi uvu ã evetu genembo irae da vasa aminda isevu? Ne jo reighi gari dae sedo yaeri. Ne John gari dae sedo isevu. A ne, genembo kau mavega ava tambari dae sedo isevu? Genembo dubo kotari iraede, ai, dubo kotaride? Ne jo nunda tamo asugari ã gogho ava gari dae sedo yaeri. Ava gari kotaeteva amo, ne ya kotofu da kamboda tava aetevu. Ava sedo, rejo tambari dae sedo isevu? Avori, saono ningivu! Nemo, God da feroveta ava tambari dae sedo isevu. Emo, na geka beká sari dae erena. Feroveta digari irera einda teriago mo, John ri. \v 10 A God Afa, John nanda emboro rerebare dae sedo, numoá gategusira. God nunda Geka John dae sise, setiri gefusera amo, eviri: \q1 ‘Kote gi! Nanda aghi kato ava, giti dirigaono ya ninda emboro rerebururari, \q1 ni amboda yaresa,’ \m aminge gefuseri. \v 11 Kotugo na eminge resena. John Bafataito Ari Kato nu genembo teria bekári. enembo eni numongoá jo sirorae irera. Avata na emboro+ seka God kena afigaono, mave aminda ise a tumonduse God da natofo+ arira amo, nunda dubo kotari a ivuga amo teria arira. Aimi, John da dubo kotari a ivuga amo darigarira. \v 12 John tuturo edo geka sisira, ai tano ghedo ojira oroko eminda buvira. inda jokáda, evetu genembo God kena teredo nunda natofo+ ari dae sise, utu da guro ava ininighae eresorera. \v 13 John jo sirorae iriri, God nunda natofo+ kau nange nange kaifa arira ava, Moses a God da ferovetaimi gefudo fero John sirorusira. \v 14 Ava sedo, geka evia ningido tumondaovo dae sise resena. God da feroveta Elijah jovereghe furariá, sedo ghusera amo, John dae sedo ghuseri. \v 15 Geka emo, dengoro jave ningi gogogho aovo dae sise resena. \p \v 16 “Evetu genembo oroko endada siroredo ireva emo, kau mavegori? Ava sari dae erena. Ne John Bafataito Ari Kato imboe usevu, a kotugo na imboe ereva. Nemo sasingako da kakaugori. Sasingako mo, ne ofotighida yaru use tofo tofo beisiga use, ghoghora eminge sirureoro ningiraera, \v 17 ‘Ne imboe kakatori! Namane esimbuguse yaru divari da kau etera, ne jo namonde divaeri. Amboda, kau ambari budo sorara arigetera, ne jo namonde sorara aeri. Ne beisiga a imboe kakatori!’ amo sasingui eraera. Evetu genembo oroko endada siroredo ireva emo, ne kau daba ava eraeva. \v 18 John Bafataito Ari Kato fira, vaini (wine) reeta use God tambari dae sise, bayau kanangara edo ghusira. Eari, ne sedo ghusevu, ‘Sukarui John kena asugetiri daghusira,’ aminge sedo ghusevu. \v 19 O Evetu Genembo da Koro+ foa bayau rise vaini (wine) rirureari gido seraeva, ‘Genemboé givu! Nu bayau mindari kato, a vaini (wine) da oduso katori. Nu evetu genembo eko beká aikena, komana eraira.’ Evetu genembo oroko endada siroredo ireva emo, ne aminguse beisiga eraeva. Avata na eminge resena. Na mavejori, a John mavejori, ava evetu genembo duboi kotarera amo, ne kasama arera,” Iesu aminge sisira. \s1 11:20-24 Iesu Reighi Mendenikena Ghoghora Sisira. \r (Luke 10:13-15) \p \v 20 Iesu tuturo edo, reighi mendenikena ghoghora sisira. Nu reighi mendeni aminda ise, tano isagha eari siroreari, evetu genembo ne jo gae iriara ava, nenda gitida siroreari gido dudukughedo ghuseri. Nu evetu genembo aindae, ghoghora sisira. Ainda tuka mo: ne nunda tano eari gido ghusera, avata nenda ari ekoko jo vujegedo dubo jovereghaeri. Ghoghora sise, eminge sisira, \v 21 “Arie, Korasin embo a Betsaida embo! Nemokena sari dae erena! Ne sifo amboda mema teria beká ava itatamareva. Ainda beká mo: ne nanda tano a ari mendeni mendeni eono gido ghuseva, avata ne dubo jo jovereghae, kau daba ava ireva. O nanda fakina a tano evia, namondeda gitofu da reighi Taiar a Saidon aminda, ijugaono gaetera amo, ne anakora nenda ari ekoko vujeguse, dubo jovereghari da tano ijuguse, bovora fire asuge vaya gutaeteri. \v 22 Ava sedo, Ategi da Sifo aminda, Taiar a Saidon embokena God joka ari, ne mema itako tambarera. O reighi Korasin a Betsaida embo resena emo, ne mema teria beká ava tambarera. \p \v 23 “Kaponiam embo, nemokena kau daba ava resena. Ne totofo nenda javo jighovo erare dae erekoteva. Avata jo amingae areva. Amo, God sari ne bako eko aminda dudo ya vosareva. Ainda beká mo: ne nanda tano a ari mendeni mendeni eono gido ghuseva, avata ne dubo jo jovereghae, kau daba ava ireva. O nanda fakina a tano evia, namondeda gitofu da reighi Sodom aminda, ijugaono gaetera amo, ne anakora nenda ari ekoko vujegedo dubo jovereghaoro, God joka ari ne jo sirivo ae, oroko iraeteri. \v 24 Evia kotovo dae resena: Ategi da Sifo foa buvarira aminda, Sodom embo nenda ari ekokodae God anakora dorusira amo, ne mema itako tambarera. O Kaponiam embo nemokena eminge resena: God nemokena mema teria beká ava mutari bareva,” Iesu aminge sisira. \s1 11:25-30 Bajari Da Dubo Jama Kau Emingori. \r (Luke 10:21-23) \p \v 25 Sifo aminda, Iesu banunguse sisira, “Afa, ni utu a enda da Bajari nimori. Na nimokena aiyakoe resena. Ainda susu mo: ninda geka kivo edo evetu genembo diti basari kena jo ijugae usesi, avata evetu genembo kotari veveyako a diti basae embo aikena ijugeteso isagha usira. \v 26 Amo, ni amingari dae uju usesi,” Iesu aminge banungetiri dadabetiri, nu tuturo edo sekago natofokena vironu sisira, \v 27 “Nanda Afa roera isasambu evia, nane kaifa aono dae sedo, futusira. God nusuka nunda Mandi kasama erira. Kau daba aminga, God da Mandi nusuka nune, numamo kasama erira. A evetu genembo mendeni nune gategarira amo, nune ijugururari, ne God Afa kasama arera. \p \v 28 “Namokena fuvu! Mave irise bouvu erefufira amo, namokena fururovo, nanda dubo jama nemokena futurono, dubo eveva use jangutareva. \v 29 Nanda ango sagada evia budo fufurovo, na ijugaono kasama areva. Na sabua+ da ari ava use, veka eveva edo durumuguse ijugururono, nenda asisi jokáda aimi, dubo jama torughuse jangutareva. \v 30 Ai resira amo: nanda ango mo feghakori, a saramana nane muturaena amo, jo bouvu iraeri,” Iesu aminge sisira. \c 12 \s1 12:1-8 Iesu Nu Jangutari Da Sifo Ainda Bajariri. \r (Mark 2:23-28; Luke 6:1-5) \p \v 1 Ainda amboda Jangutari da Sifo aminda, namane Iesu de dabade, genembo eninda vare begatada sembise, namane ighoi etiri, farava da vuji ava bambudo,\f 1 \fr 12:1 \ft Ari ambo jimbiimi usera amo, jo bagia iraeri. Afige, \+bd Mark 2:23\+bd* ainda duruda tege garesa. \f* ungoi jase rido iseri. \v 2 Namane amingero, Moses da Geka kaifa kakato+ mendeni ava gido Iesu kena siseri, “E gi! Ninda ambo jimbi namondeda agho dari ava bejise, farava omo bambu rerera. Jangutari da Sifoda, ari ovia use saramana arigetera omo, jo ae aeteri,” aminge siseri. \v 3 Setero, Iesu eredo nemokena mino sisira, “Ne namondeda abua David da kiki eni tegutusevu, ai? David nunda mendeninde dabade, ighoii sirivo use, nange usira amo, tegutusevu, ai tefo? \v 4 Nu ira God da Kamboda+ teredo, farava God kena futusera aindae, benunu setiri fristi+ mutiri, David nunda mendeninde dabade budo riseri. Amingusera amo, ne namondeda agho dari ava bejiseri. Agho dari bejisera \f 4 \fr 12:4 \ft Jusi embo da agho dari mo, eviri. Ne joba (farava, sifi, a roviravi mendeni avavaga) God kena mutudo ghuseri. Muteoro, fristi+ joba amo God kena ijugedo, bu mindido ghuseri. Amo bayau kakara ava sedo, fristi+ nesukako mindido ghuseri. Evetu genembo isambu, ne bayauá jo mindae edo ghuseri. Avata David mane era, fristi+ da bayau ava bu riseri. Aminguse, ne Jusi embo da agho dari bejiseri.\f* amo, eviri: ‘Fristi+ nesuka farava kakara amo mindaeteri,’ agho dari aminge resira. \v 5 O eni mo kote givu! Geka God setiri Moses gefusira, ainda jokáda eminge ijugerira: God da Kambo+ ainda saramana use, fristi+ ne Jangutari da Sifo jo kotae eraera. Ne God da Kambo+ jokáda saramana mendeni eraera amo, namondeda agho dari ava bejeraera. Avata ne God da saramana ava use bejeraera aindae, God nu jo janje eko ae eraira,” \v 6 Iesu aminge sise, nu tofo numoá kivo use eminge sisira, “Genembo eni eminda irira, a nu genembo teriari. O God da Kambo+ mo kitakori. \v 7 O God da Geka eni mo eviri: \q1 ‘Nanda Agho Dari kotise, joba namokena mutareva amo, evevari. \q1 Avata, nanda uju beká mo: ne totofo nenda ghamo jokáda, joka ari a kote doyari ava irari iraetevu,’ \m God da Geka aminge resira. God da Geka evia kasama e gogoghombaeteva amo, evetu genembo mendeni, kotari a ari eveva eraera aikena, ne jo ghoghora sae aetevu. \p \v 8 “Geka beká mo eviri: Jangutari da Sifo aminda rea ava aetera amo, ábarago, Evetu Genembo da Koro+ nunda sari ningariri,” Iesu aminge sisira. \s1 12:9-14 Iesu Genembo Eni Ungo Dimbaride Ava, Setiri Jebugusira. \r (Mark 3:1-6; Luke 6:6-11) \p \v 9 Setiri dadabetiri, Iesu vareá dodo ira, nenda dengoro indari kamboda+ teterusira. \v 10 Genembo eni ungo gimandu dimbaride amo, aminda anumbiriri, Iesu ira teterusira. Teretiri, evetu genembo mendeni aminda anumbiriserai, ne Iesu dederuroro geka sembae sari ningido koto ari dae sedo, numokena ategi useri, “Se ningore! Namondeda Agho Dari nange resi? Jangutari da Sifo aminda, sonembaoro kae evetu genembo jebugedo ghaeteri, ai? Jo sonembedo ghae aeteri? Ava se ningore!” \p \v 11 Aminge setero, Iesu mino eminge sisira, “Kote givu! Nenda sifi (sheep) eni Jangutari da Sifo aminda, ya bakoda vosaetira amo, ne nangaetevu? Ya jumbovo vitaeti? Ai, doyovo aminda iraeti? \v 12 God nu sifi (sheep) itako koteraira, o evetu genembo mo, nu dubo bu gogoghomberaira. Ava sedo, namondeda Agho Dari ijugerira amo, namonde evetu genembo Jangutari da Sifo aminda barago sonembaeteri,” \v 13 Iesu aminge sedo, jovereghedo genembo ungo dimbaride aikena sisira, “Ninda ungo jujurege, gaone!” aminge setiri, genemboá nunda ungo Iesu kena siregiri eveva usira, ungo soveni avavaga usira. \p \v 14 Avata Moses da Geka kaifa kakato+ mo, ne ava gido eredo era buvudo, ne Iesu nange daoro ambaetira aindae, manaka garuse se nininguseri. \s1 12:15-21 Isaiah Rea Iesu Dae Gefusira Ava, Isagha Usira. \r (Mark 3:7-12; Luke 6:17-19) \p \v 15-16 Ne manaka garero, Iesu ava ningido reighiá dodo isira. Iri, evetu genembo digari nu tambudo, nemonde dabade iseri. Ise, Iesu setiri kae evetu genembo isambu jejebuguseri. Jejebugetero, Iesu kovionoghae nemokena sisira, “Ne seteno jejebugeteva amo, erá osa seóvo ningeore!” aminge sisira. \v 17 Aminge sisira da beká mo: God da feroveta Isaiah rea nundae sisira ava beká sirorare dae sedo, Iesu aminge sisira. Isaiah nu eminge sisira: \q1 \v 18 “Nanda Saramana Kato gategusena amo, eviri. Na nundae ivuga beká use, dubo bu gogoghomberaena. \q1 Na numokena nanda Asisi mutono budo, nanda javoda evetu genembo bekáda bekáda ategi arira. \q1 \v 19 Avata aminguse, nu durumugarira. Nu jo bibita ae arira. Beka fakara jo sae arira. Nu emboroda ise, sainghiako roboghoi sido yarira. \q1 \v 20 Tumondari o jebuga kitakatako ava tambarira aimi, undari mindafu arira. \q1 Aminguse, geka beká a God da Geka beká ava jighari baji mindafu beká ari, \v 21 evetu genembo isambu nu tumondarera,” \m Isaiah da geka Iesu dae aminge sisira. \s1 12:22-32 Iesu Mave Da Fakinaimi, Seari Sukaru Vose Darigedo Ghuseri? \r (Mark 3:20-30; Luke 11:14-23; 12:10) \p \v 22 Ainda amboda, evetu genembo mendeni genembo eni ava, Iesu kena budo fuseri. Genembo amo, sukarui asugetiri guga edo diti sembae etiri irei. Ava gido, Iesu setiri nu jebugedo, beka sise ditii fuge gosusira. \v 23 Etiri, natofo isambu fuge nu gido, manamana use se nininguseri, “Kini (King) David da Mandi God mutari sisira amo, numori tanojo.” \v 24 Ava sero ningido, Moses da Geka kaifa kakato+ eredo eminge siseri, “Genembo omo, jo tofo nunda fakinaimi o God da fakinaimi, sukaru bu fugae eraira. Omo nu, sukaru da bajari javo Satan, nunda fakina ava muteari budo aimi, sukaru bu fugeraira,” aminge siseri. \p \v 25 Avata ne rea kotise sisera, Iesu anakora kasama usira. Kasama edo aindae sisira, “Frovensi eni ainda natofo beisiga edo, soroda sarigarera amo, frovensi ainda fakina soesa arira. Kau daba aminga ava, reighi eni o oro eni beisiga edo, soroda sarigarera amo, reighi o oro amo jo fakina edo fetae arera. \v 26 Na Satan da fakina budo aimi, nunda sukaru bu fugeraena ava sedo, na Satan da eniva reseva. Avori, saono ningivu! Satan da natofo tofo tofo beisiga edo, soroda sarigarera amo, fakina edo fetarera, ai? Ava kote givu! \v 27 Eni mo: ne eminge sise reseva, Satan namokena fakina muteari budo aimi, na sukaru bu fugeraena. Avata, nenda ambo jimbi totofo aghi useva, nenda ari ava kote givu! Nenda ambo jimbi sukaru ondiraera amo, mave da fakinaimi ondiraeri? Kote givu! Ava sedo, totofo nenda ambo jimbi eraera ava kotise, kasama evu! Ne nandae aji sise gungubo setevu! \v 28 Geka beká mo: na God da Asisi da fakinaimi, sukaru bu fugeraena. Sukaru bu fugeteno, God da fakina isagha etiri eregoseva. Evia gosuse, God evetu genembo tofo kaifa ari\f 28 \fr 12:28 \ft Afige, \+bd Geka Se Disugari Da Vasa\+bd* aminda, geka \+it Natofo\+it* aindae rea gefusera, ava tege garesa.\f* sisira, ainda sifo orokoá ojira nemokena buvira, ava kotaetevu! \p \v 29 “Mave jo kotae kotae, genembo fakina kato ainda kambo beje teredo, nunda roera a gugua bagia ae arira. Nu giti, genembo fakina kato amo, sandi bundedo amboda nunda roera a gugua sosighi arira. Kau daba aminga ava, na Asisi Kakara da fakinaimi, Satan da fakina gajedo, seono nunda sukaru vose darigeraera. \v 30 Mave na jo sonembae arira amo, nu inono, Satan sonembarira. Kau daba aminga ava, mave na jo sonembae, a evetu genembo unumbae arira amo, nu inono, evetu genembo ondari soesa ururoro, Satan foa ne barira. \v 31 Na aindae sedo nemokena resena. Mave ari eko eni edo o geka eko eni sedo, amboda God kena vujegarira amo, God nunda ari eko amo kote doyarira. Avata mave Asisi Kakara da javo eko arira amo, God nunda ari eko amo jo kote doyae arira. \v 32 Kau daba aminga ava, mave Evetu Genembo da Koro+ da javo eko arira amo, God nunda ari eko amo kote doyarira. O mave Asisi Kakara da javo eko arira amo, God nunda ari eko amo jo kote doyae arira, evovodae irarira,” Iesu aminge sisira. \s1 12:33-37 Namonde Nange Veka Eveva Use Iraeteri. \r (Luke 6:43-45) \p \v 33 Aminge sise, Iesu sisira, “Vuji eveva bambari saresa amo, ya ika eveva aminda bambaresa. O ika eko aminda, vuji eveva eni jo bambae aresa. Ainda beká mo: ika kau mavego amo, nunda vujida gi kasama aresa. \v 34 Ne kau daba avori. Ne Satan da sasinguri.\f 34 \fr 12:34 \ft Afige, \+bd Matthew 3:7\+bd* ainda duruda tege garesa. \f* Ava sedo, geka eko avanembo seraeva. Ainda tuka mo: genembo nunda dubo jokáda rea kotise irá gheraira amo, avanembo sise irá gheraira. \v 35 Genembo eveva amo, nunda dubo jokáda eveva vanembo ava koteraira. Aminge kotise, geka eveva vanembo sise, veka eveva use irá gheraira. O genembo eko amo, nunda dubo jokáda eko vanembo ava koteraira. Aminge kotise, geka eko vanembo sise, nunda irari a evetu genembo mendeni da irari aimi bebeta eraira. \v 36 Na nemokena resena: Ategi da Sifo aminda, God nu evetu genembo isambu da geka ava ijujarira. Evetu genembo ne, geka rea kotae kotae seraera, ava ijujarira. \v 37 Geka rea nine sedo ghusesa, ava ijujedo, God nimokena mino eveva o eko ava mutarira,” Iesu aminge sisira. \s1 12:38-42 Evetu Genembo Mendeni, Iesu Tano Ari Gari Dae Sedo Ategi Useri. \r (Mark 8:11-12; Luke 11:29-32) \p \v 38 Sifo eni, Moses da Geka ijuga kakato+ a kaifa kakato+ eredo benunu siseri, “Ijuga Kato, ni tano eni aso gari dae resera!” aminge siseri. \v 39 Setero, Iesu ningido sisira, “Evetu genembo siroredo oroko endada irera, ne taká ekoko bekári. Ne God itako jo kotae eraera. A ainda mendeni nemori. Ne tano ijugaono gari dae reseva. Avata na jo ururono gae areva. Nu dabako, Jonah rea usira ava ururono, ne gido dudukughareva. \p \v 40 “Jonah nu, sifo tumba etodaba naká, oka da tini jokáda ireira edo, fira buvurutusira. Kau daba aminga ava, Evetu Genembo da Koro+ sifo tumba etodaba naká, enda jokáda iria edo erarira. \v 41 A Ategi da Sifo aminda, Nineva embo eredo God da dombuda fetedo, nenda ari ekoko eraeva aindae, osa sarera. Ainda beká mo: Jonah vironu setiri ningido aindae, nenda kotari eko a nenda ari ekoko vujeguseri. O nemo, genembo fetirise geka resira, einda geka ningari imboe eraeva. Avata, Jonah nu genembo ijoghakori. O genembo oroko fete geka resira emo, nu teria bekári. \p \v 42 “Frovensi Siba ainda evetu kotofuko amo eredo, Ategi da Sifo aminda God da dombuda fetedo, nenda ari ekoko eraeva aindae, osa sarira. Ainda beká mo: nu reighi soka beká aminda ireira ava dodo, Kini (King) Solomon da dubo kotari a ijuga ava ningari dae sedo fusira. O nemo, genembo oroko fetirise resira einda geka ningari imboe eraeva. Avata, Solomon nu genembo ijoghakori. O genembo oroko fetirise geka resira emo, nu teria bekári. Ava sedo, ne redae nanda geka jo tumondae erevu? Amingereva amo, eko bekári!” Iesu aminge sisira. \s1 12:43-45 Evetu Genembo Ekoko Kau Emingori. \r (Luke 11:24-26) \p \v 43 Aminge sise, Iesu sisira, “Sukaru genembo enikena asugetiri ireira aimi eredo, genembo da jokáda ghe buvudo, jangutari da vasa tambari dae, ya reighi uvu irae da vasa aminda birurughuse deingharira. \v 44 Tava e bune jaredo eminge sarira, ‘Na eminda birurughuse iria jararena amo, jovereghe ya nanda kambo manai aminda terarena.’ Aminge sedo, jovereghe ya nunda kambo manaiá tambarira. kambo amo, nasara tafono etero eveva edo irira. Kau, kambo joká seghe gogho eraera aminga ava, genembo da dubo jokáda tambarira. \v 45 Tambudo, jovereghe ya nunda kokomana 7, sukaru ekoko beká ava, unumbe budo foama, genembo aikena asugarera. Giti mo, genembo amo, mema itako itatamuse irei. Avata, sukaru dabako aimi yama, nunda kokomana 7 ekoko beká ava unumbe nemonde 8 edo foama, genembo aikena asugarera amo, nu mema teria beká ava itatamarira. Evetu genembo oroko siroredo endada irera eikena, kau daba aminga ava sirorarira,” Iesu aminge sisira. \s1 12:46-50 Iesu Da Ai Ghasovu A Nano Namendi Mavejori? \r (Mark 3:31-35; Luke 8:19-21) \p \v 46 Iesu aminge siri, nunda noi a nunda jamenade fera buvudo isaghada fetedo, numokena geka sari dae siseri. \v 47 Setero, enii eredo ira Iesu kena sisira, “Nei a ninda jamenade dabade isaghada fetirise, nimokena geka sari dae kaifa erera,” aminge sisira. \p \v 48 Setiri, Iesu jovereghe ategi usira, “Nanda aya a nanda jamena mavejori?” \v 49 Iesu aminge sedo, ungo namanekena sireguse sisira, “Givu! Nanda ambo jimbi eregoseva emo, nanda aya a nanda jamenari. \v 50 Mave nanda Afa utuda irira, ainda uju ava use irarera amo, nanda ai ghasovu, nanda nano namendi, a nanda aya mo, nemori,” Iesu aminge sisira. \c 13 \s1 13:1-9 Vare Govari Kato Ainda Kasiari. \r (Mark 4:1-9; Luke 8:4-8) \p \v 1 Sifo daba aminda, Iesu kamboda ghe ira, uvu da teria irira ainda betuda anumbedo, tuturo edo ijugusira. \v 2 Ijugiri, evetu genembo digari numokena fera totorugedo vasa ganjibuseri. Etero jaredo, nu ghaka+ feghiri gido, ghaka+ jokáda vose anumbetiri, evetu genembo isambu fera buvudo, uvu betuda fefetuseri. \v 3 Fetetero, Iesu nemokena kasiaimi sise, geka mendeni mendeni ijuguse, eminge sisira, “Genembo eni eredo, farava veka govari dae sedo, aira nunda vareda buvudo, \v 4 tuturo edo, veka giririghe budo jife jafe getira. Etiri, veka mendeni mo, begatada vosetiri, rikamanei ojighera minderi. \v 5 Veka mendeni mo, aroro etoda vosedo totoi batuno etiri, \v 6 ijiimi aviri gharasa etira. Enda jo teria irae ava sedo, besisi jo baeri. \v 7 Veka mendeni mo, vive titifaghae ainda jokáda vosedo, viveghae dabade itira. Ainghae vitido, vivei gaetiri dadabetira. \v 8 A veka mendeni mo, enda eveva aminda vosedo vitira. Vitido, beká jighira amo, mendeni 100, mendeni 60, a mendeni 30, avavaga jighira. \v 9 Kasia setena amo, dengoro jave ningi gogoghombevu!” Iesu aminge sisira. \s1 13:10-17 Iesu Kasia Sisira, Ainda Beká Mo Eviri. \r (Mark 4:10-12; Luke 8:9-10) \p \v 10 Setiri dadabetiri, namane Iesu kena era ategi useri, “Ni redae, evetu genembo mendenikena geka vironu kasiai seraesi?” namane aminge setero, \v 11 Iesu sisira, “God Afa, kau nange nunda natofo+ kaifa eraira, ainda geka mendeni ava kivo usira. Ne nanda ambo jimbiri. Ava sedo, nu rea kivo usira ava, nemokena isagha saono ningi kasama aovo dae seraena. O mendenikena jo amingae eraena. \v 12 Ainda beká mo: mave God da Geka ningido kotari eveva koteraira amo, God sonembari nu kote gogoghombarira. Avata mave God da Geka jo kotae eraira amo, God nunda kotari isambu bari dadabarira. \v 13 Ava sedo, na mendenikena kasiaimi ijugeraena da beká mo eviri: ne ditiimi gosuse jo gi gogogho ae arera, a dengoroi nininguse jo kasama ae arera. \v 14 Ne amboda amingarera aindae, Isaiah gekaé gefusira. Geka evia, orokoá beká siroretiri eregosevere. Amo eviri: \q1 ‘Ne dengoroimi ningido, tuka jo kasama ae areva. Ne ditiimi gaovo, diti jo basae arira. \q1 \v 15 Ainda beká mo: natofo eikena kotari jo afigae irira. Erama nanda geka ningeore dae sise, nenda dengoro gagojuseri. \q1 Erama nanda Geka tege kasama eore dae sise, nenda diti gagojuseri. \q1 Ava jo ae aetera amo, dengoroimi ningido, ditiimi gosuse tege kasama e gogoghombedo, \q1 ne dubo namokena jovereghaoro, na saono jebuga tambaeteri,’ \m Isaiah aminge gefusira. \v 16 Na nemokena resena. Emo nenda makoeri! Ne diti fangedo dengoro afigetevu. \v 17 Emo kotovo dae resena. Ne rea giraeva a ningiraeva ava, God da natofo+ digari a God da feroveta digari, ne ningari dae a gari dae uju edo ghuseri. Avata ne jo gaeri a ningaeri. Avata orokoé, ne giraeva a ningiraeva aindae sedo, ne ivuga aetevu!” Iesu aminge sisira. \s1 13:18-23 Iesu Nu, Vare Govari Kato Ainda Kasia Da Beká Ava, Ijugusira. \r (Mark 4:13-20; Luke 8:11-15) \p \v 18 Aminge sise, Iesu sisira, “Genembo aira vare govetira, ainda kasia da beká ava ningi kasama aovo dae sise resena. \v 19 Mave God da Bino Eveva, nange God nunda natofo+ kaifa eraira, ava ningido tuka jo kasama ae eraira amo, nu rea ningiraira ava, amboda Satan foama, nunda dubo jokáda ufena saghimbe buraira. Amo inono, farava veka begatada vosetira, ainda kaugori. \v 20 Veka mendeni aroro etoda vosetira, ainda tuka mo eviri. Mave God da Geka ningido ivugaghae buraira, \v 21 avata nunda dubo jokáda tumondari jo inono ae arira. Ava sedo, nu sifo tufako tumonduse irari, dara sirorarira, o nu God da Geka tumonderaira aindae, gitofu numokena fakarago use mema mutarera amo, nu oju use fakina jo ae irise totoi gofarira. \v 22 Veka mendeni vive titifaghae ainda jokáda vosetira, ainda tuka mo eviri. Mave God da Geka ava ningido, nunda irari ava kotise, a enda da gugua ava bari dae koteraira aimi, God da Geka ava gajeari bunedo kotae eraira. Amingeraira amo, nunda tumondari da beká ava jo sirorae eraira. \v 23 O veka mendeni, enda evevada vosetira, ainda tuka mo eviri. Mave God da Geka ningido kasama eraira. Ainda beká jighiraira amo, 100, 60, a 30 avavaga jighiraira,” Iesu aminge sisira. \s1 13:24-30 Vive Tusari Ainda Kasiari. \p \v 24 Iesu aminge sise, kasia eni eminge sisira, “God da natofo+ nenda irari kau emingori. Genembo eni farava veka eveva budo, aira nunda vareda govetira. \v 25 Etiri, tumba eninda, nunda gitofu eniimi ojira, farava jokáda vive eko ava gove dodo aira. Vive amo, nunda tamo a ifu kau farava da tamogori. Jo totoi kasama edo tuse fugari da kaugo iraeri. \v 26 Viveá govetiri, farava viveghae jinemba edo viti mindafu edo, beká jighari da sifo ava utua etira. Etiri, vive mendeni ainda kau isagha beká ava etiri gido, \v 27 vare numamo da saramana kakato mendeni aera numokena seteri, ‘Arie, Bajari! Nimoá vare eveva govetesi. Avata, vive eko jokáda emo, nange siroreti?’ ne aminge setero, \v 28 genemboá mino nemokena setira, ‘Nanda gitofu eniimi ojira govetira,’ aminge setira. Setiri, ne numokena seteri, ‘Ya vive tusore, ai? Namane nangareri?’ \v 29 Aminge setero, nu setira, ‘Tefo, dovu irare! Ainda beká mo: ne vive tusareva amo tususe, farava veka eveva ainghae dabade tusareva tanojo. \v 30 Aminge dovu, farava vive eko ainghae dabade irise, safufu ari gido, na bambari kakatokena eminge saono ningarera, ‘Giti yama vive eko tusedo, avarakada dungari dae sedo, sijareva. Amboda yama farava bambudo, nanda kamboda fitareva!’ vare numamoá aminge setira. Kotugo God da natofo+, nenda irari kau amingori,” Iesu aminge sisira. \s1 13:31-33 God Da Natofo+ Nange Digarigo Siroreraera, Ainda Kasia Etoto Naká Sisira. \r (Mark 4:30-32; Luke 13:18-21) \p \v 31-32 Iesu aminge sise, kasia ika mainekena fifituse sisira, ‘God da natofo+ digarigo eraera amo, kau ika maine da vujiimi vose batuno edo vitiraira, ainda kaugori. Maine da vuji mo, veveyako bekári. Nu jo ika mendeni da vujigo iraeri. Avata vuji avavaga, genembo enii bu yama nunda vareda govarira amo, nu viti vareda roera isambu darigedo mindafu ari, rikamane foa nenda mogha ainda fafatuda fitarera. Kau daba aminga ava, God da natofo+ tuturo edo digarigo sirorarera,” Iesu aminge sisira. \p \v 33 Iesu aminge sise, kasia yistikena fifituse sisira, “Kasia eni mo eviri. God da Bino Eveva urureari, evetu genembo ningido nunda natofo+ eraera amo, kau yisti farava jokáda tiveraira, ainda kaugori. Yistiá, evetu eni okia mindafu budo farava averegari vosari, yisti itatako bu ainghae gae joveregharira amo, yisti tive ya aimi, farava isambu baji vitido okia bedo arira. Amo inono, God da Bino Eveva urureari, evetu genembo ningido God da natofo+ digarigo siroreraera, amingori,” Iesu aminge sisira. \s1 13:34-43 Vive Tusari Da Kasia Ava Se Disugusira. \r (Mark 4:33-34) \p \v 34 Iesu natofokena vironu sise, kasia ainembo ijugedo ghusira. \v 35 Geka feroveta enii sisira ava, beká are dae sedo, Iesu amingedo ghusira. Geka amo eviri: \q1 ‘Nemokena dengoro induduse, kasiai sarena. Enda jo saono sirorae iriri, na irise, \q1 rea kotedo kivo usena ava, kasiai nemokena saono ningarera,’ \m feroveta aminge sisira. \p \v 36 Iesu kasia mendeni setiri dadabetiri ainda amboda, nu evetu genembo numokena totorugusera ava dodo ira, kambo eninda teterusira. Etiri, namane era numokena buvudo siseri, “Se ningore! Kasia vive eko eni govari setesa, ainda tuka mo, rejori?” aminge siseri. \p \v 37 Namane aminge setero, Iesu mino sisira, “Genembo farava veka eveva govetira amo, Evetu Genembo da Korodae+ seteni. \v 38 Vare setena amo, kau namondeda enda eviri. Veka eveva mo, inono, evetu genembo dubo jovereghedo God da natofo+ arera. Kotugo vive eko setena amo, inono, evetu genembo Satan da geka ningarera. \v 39 A gitofu mave vive eko govetira amo, Satan numori. Vive eko tusari a farava vuji bambari da sifo setena amo, inono, God Afa sari enda dadabari da sifori. Vive tusari kakato a vuji bambari kakato setena amo, ne inono, God da aneyari. \v 40 Kau namonde vive tusedo avarakai dungeraera aminga ava, enda dadabari da sifo aminda sirorarira. \v 41 Evetu Genembo da Koro+ nunda aneya dirigari, evetu genembo jokáda deingharera. Deinghuse, evetu genembo mendeni nenda nano namendi ari ekoko aoro dae sedo dereraera, ari ekoko embo mendeninde dabade, ava gatege bundedo, \v 42 avaraka mindafu ainda jokáda fugoro vosedo, sorara use dika ghininji ghananja ghuse irarera. \v 43 Amingururoro sifo aminda, God nunda natofo+ bu vasa evevada fifitururari, nenda duro kau iji da usasa aminga ava janimbarira. Geka emo, ningi kote gogoghombaovo dae sise resena,” Iesu aminge sisira. \s1 13:44-46 Roera Evevago Tambari Ainda Kasia Mendeniri. \p \v 44 Aminge sise, Iesu sisira, “Ne nange edo gido, God da jebuga torughaeteva, ainda geka eni eviri. Sifo eni, evetu genembo mendeni, nenda roera koana doghe vendi budo aera, vare jokáda jungedo doteri. Junge dodo ero, genembo eni amboda deinghudo erara tambira. Tambudo, ivuga beká ava use, doghariá sekago bu vasa daba aminda jungetira. Jungedo, koana barira ava kotedo aindae, riria ambariá edo, aira nunda gugua a roviravi isambu budo, oriro edo ainda moniimi budo, vare amo ombira. Kau daba aminga ava, ne God da jebuga ava, bari dae sedo, nenda roera a gugua isambu tefo fugareva, amo avori. \p \v 45 A kasia eni mo eviri: God da jebuga kau nange nange tava aetevu? Kau genembo eni guri evevago, a roera garigo ava tava edo ghetira, ainda kaugori. \v 46 Umbu eni nu deinghudo aira, guri eni evevago beká ava tambira. Guri mendeni isambu jo amingo iraeri. Ava tambudo, genemboá eredo aira, nunda gugua a roviravi isambu ai budo oriro edo, ainda moniimi, guriá ombira. Avori, ne kau daba ava use, God da jebuga tava aetevu. \s1 13:47-50 Oka Bambari Da Kasiari. \p \v 47 “Geka eni sari dae erena. God nu, evetu genembo nunda dombuda iroro kaifa ari dae sedo, aghi eraira. Nunda aghi mo kau, oka bambudo foa gatege bairoba buraera, ainda kaugori. Oka bambari kakato voto barido ragho arera amo, ne oka kau dombu eni dombu eni ava bambarera. \v 48 Bamboro dadabari, ya ghaka+ darido, oka kasama use gategarera. Eveva mo sovenikena vendarera, a ekoko amo fugarera. \v 49 Enda tano ari da sifo aminda, kau daba ava arera. Aneyamane yama, evetu genembo eveva ainda jokáda vosedo, ijujudo ise evetu genembo ekoko gatege ambudo, \v 50 avaraka mindafu ainda jokáda fugoro vosedo, sorara use dika ghininji ghananja ghuse irarera,” Iesu aminge sisira. \s1 13:51-52 God Da Geka Manai A Seka Ainghae Dabade Tegutuse Iraeteri. \p \v 51 Iesu aminge sise, namanekena sisira, “Ne, geka setena amo, kasama ereva?” Setiri, namane, nunda ambo jimbii siseri, “Ai, kasama erera.” \v 52 Setero, nu sekago namanekena sisira, “Avori, ne eregoseva: God nu, Moses da Geka ijuga kato+ eni ava aghi ari ningido, nunda natofo+ jokáda teredo nunda mandi beká arira amo, nu kau kambo numamo, ainda kaugo arira. Kambo numamoá, nu saramana da mendo gosuse, umbu eni nunda roera manai ava vege simbugedo aimi, saramana arira. Kotugo umbu eni, roera seka keve simbugedo o vege simbugedo aimi, saramana arira. Ainda tuka mo: nu, God da Geka manai Moses gefusira, a kotugo geka seka bu refena ébarago, isambu kasama erira,” Iesu aminge sisira. \s1 13:53-58 Iesu Da Natofo Nasareth Emboimi Eredo, Nu Ighagha Useri. \r (Mark 6:1-6; Luke 4:16-30) \p \v 53 Iesu kasia amo setiri dadabetiri, nu eredo reighiá dodo, \v 54 jovereghedo nunda reighi Nasareth aminda isira. Ira buvudo, nu tuturo edo nenda reighi da dengoro indari kambo+ aminda, natofo dengoro indudusira. Amingiri, evetu genembo mendeni nunda geka ava ningido dudukughuseri. Dudukughedo siseri, “Nu nange dubo koterai? A mave seari, nu tano a ari mendeni mendeni urureari namondeda gitida giraeri? \v 55 Nu jo genembo teria o kotofu eni iraeri. Numo taká kau namondegori. Nunda noi mo Mary, a nunda jamena James, Joseph, Simon, a Judas, ne isambu reighi ei embori. \v 56 Nunda ghaghasovu barago, ne eminda irá gheraera. Avata nu nange emingerai?” \v 57 Nasareth embo ne Iesu ighagha use aminge siseri. Amingero, Iesu eredo nemokena sisira, “Feroveta da geka ava, evetu genembo isambu, ningido nu kakara eraera. Avata feroveta totofo nunda natofoi, ne nu jo tumonduse kakara ae eraera. Kau daba aminga ava, ne namokena eraeva. Namo nenda eniri, avo gido, ne na jo tumondae eraeva,” Iesu aminge sisira. \v 58 Ne nu jo tumondae usera aindae, nu ari a tano digarigo reighi aminda, jo ururari gae edo ghuseri. \c 14 \s1 14:1-12 John Bafataito Ari Kato Detero Ambududurusira, Ainda Kikiri. \r (Mark 6:14-16; Luke 9:7-9) \p \v 1 Sifo aminda, Frovensi Galilee ainda kotofuko javo Herod, nu Iesu da bino ava niningusira. \v 2 Ningido, nunda mendenidae eminge sisira, “John Bafataito Ari Kato seteno dorusera ava, ambarida ghe jebuge erorusira amo, numori tano. Ambarida ghe jebuge erorusira aimi, nu fakina tomanako budo saramana eraira,” Herod aminge sisira. \p \v 3 Ainda beká mo: Herod giti setiri nunda mendeni era John sandi bundedo diburada fifituseri. Nu amingusira da susu mo: nunda koro Philip noaro javo Herodias, \v 4 ava saghimbe bu fifitusira aindae, John nu Herod kena ghoghora eminge sedo ghusira, “Ni evetué bu fifitusesa amo, agho dari bejisesi,” aminge sedo ghusira. \v 5 Amingiri, Herod nu John dari ambare dae kotisira. Avata Jusi embo John nu ferovetava sedo ghusera aindae, Herod oju usira. \p \v 6 Avori, Herod da sirorari sifo aminda, nu evetu genembo mendeninde dabade kirumo useri. Kirumo ero, Herodias da gagara ira teredo yaru didiviri gido, Herod ivuga beká ava usira. \v 7 Ava sedo, gagara aikena beka gagojuse sisira, “Ninda uju ava se ningone! Ni rejodae benunu saresa amo, mutarena,” Herod aminge setiri, \v 8 Herodias da gagara, noi rea uju usira ava kotedo, eminge sisira, “John Bafataito Ari Kato da gifua ava, gafuge rooróda vendi mutaso, oroko eminda barena!” sisira. \v 9 Setiri ningido, Kini (King) Herod dubo mema ambarako usira. Avata nunda esa embo da dombuda beka gagojusira aindae, nu bouvu edo, nunda mendeni amingaoro dae sisira. \p \v 10 Setiri, ne era dibura da vasa aminda teredo, John duboda divegedo, \v 11 gifua ava rooróda vendi budo fera gagara aikena futuseri. Mutero budo ira, noikena mutiri rurusira. \v 12 Etiri dadabetiri, John da ambo jimbi fera, nunda tamo budo era ofofoda furuguseri. Furugedo, era Iesu kena osa siseri. \s1 14:13-21 Iesu Setiri Bayau Digetiri, Gegenembo 5,000 Mindero Inono Usira. \r (Mark 6:30-44; Luke 9:10-17; John 6:1-14) \p \v 13 Ava osa setero ningido, Iesu namane budo era ghakada+ vosedo, reighi evetu genembo irae da vasa aminda sembiseri. Sembisera ainda bino ava, evetu genembo ningido, nenda reighi isambu dodo Iesu da amboda era, uvu da teria ainda dengesida atai giti era buvurutuseri. \v 14 Namane amboda buvudo, ghaka+ dari vitido, evetu genembo natofogo ava, totorugedo irero gosuseri. Gido, Iesu nendae joka edo, setiri nenda kae evetu genembo jejebuguseri. \p \v 15 Amingero ungobu etiri, namane Iesu kena era buvudo siseri, “Iji dadabetira, a eminda evetu genembo a kambo tefori. Ava sedo, natofo dirigaso yama reighi mendeni mendeni aminda, bayau ombu mindarera!” siseri. Setero, Iesu namanekena sisira, \v 16 “Redae yareri? Bayau nene mutuvu mindore!” \p \v 17 Setiri, namane numokena siseri, “Namanekena farava ghabu soveni a oka etoto naká ava irira. Rejo eni tefori,” aminge siseri. \p \v 18 Setero, Iesu sisira, “Avori, namokena bofuvu!” aminge sedo, \v 19 nu natofo kikisada anumbaoro dae sisira. Setiri, ne fuge anumbetero, Iesu nu farava ghabu soveni a oka etoto naká ava budo, dombu utuda fainghuse, God kena ‘aiyakoe’ sisira. Sedo, farava jighi embebegedo namanekena mutiri, budo era evetu genembokena soro useri. \v 20 Soro etero, evetu genembo isasambu mindero inono etiri, mendeni dotero fasusira. Ava namane rete budo, kanda babai isambu 12 ava vevenduseri. \v 21 Gegenembo bayau risera amo, inono 5,000 avavagori. Evevetu a sasingu jo tegaeri. \s1 14:22-33 Iesu Nu, Vose Eva Etoda Fete Deinghedo Isira. \r (Mark 6:45-52; John 6:15-21) \p \v 22 Mindero dadabiri ainghae dabade, Iesu setiri namane ghakada+ vosedo, giti sembi yari dae ero, nu fetedo evetu genembo isambu dirigusira. \v 23 Dirigetiri ero, nu nusuka enda jiro fumbari aminda, banungari dae sedo vitisira. Tumba jiriri, Iesu nusuka vasa aminda iriri, \v 24 namane sembu fera soroda buvurutero, yaura dombuda fusira aimi, eva yaura ai ghaka+ jighi jovereghari dae usira. \p \v 25 Sifo da tumba aminda, Iesu vose eva etoda fete deinghe namanekena sembu fusira. \v 26 Firi gido, namane oju beká ava edo, “Omo sukaruri!” sise, koko siseri. \p \v 27 Namane koko sero nininguse ainghae dabade, Iesu namanekena sisira, “Fakina evu! Namori! Erá oju eove!” Iesu aminge setiri, \v 28 Peter eredo numokena sisira, “Geka beká, ni Iesu gido resesa? Nimo iraresa amota, se, nambarago vose eva etoda fete, nimokena yaone!” Peter aminge sisira. \v 29 Setiri, Iesu, “Fu!” setiri, Peter ghakada+ ghe vose, eva etoda fete Iesu kena isira. \v 30 Ise, soroda eva yaura ava itatamedo, oju edo fati basedo vovosusira. Vovosuse, kori sisira, “Arie, Bajari, namo sonembe!” aminge siri, \v 31 ainghae dabade Iesu nunda ungo sirege Peter rurusira. Budo, sisira, “Ninda tumondari jo inono iraeri. Ni redae dubo bunetesi?” aminge sedo, \v 32 nengae ghakada+ vítero, yaura tukughedo binono usira. \v 33 Etiri, namane ghakada+ kaifa erusera amo, kauboi dadarigedo Iesu tumonde bainghuseri. Use, siseri, “Geka bekári: ni God da Mandiri!” \s1 14:34-36 Iesu Kae Evetu Genembo Mendeni Setiri Jejebuguseri. \r (Mark 6:53-56) \p \v 34 Aminge sedo, namane Iesu de dabade sembera reighi Genesaret aminda tere dadoruseri. Genesaret resena emo, reighi savavarari. Kotugo ainda jokáda, reighi veveyako mendeni irei. \v 35 Ghaka+ dari vitero, evetu genembo ne fuge Iesu gido kasama useri. Kasama edo, kae evetu genembo bu furoro dae sedo, aghi mutero reighi mendeni mendeni aminda era, kae evetu genembo unumbedo budo fuseri. \v 36 Budo fera buvudo, evetu genembo aimi, ne Iesu kena benunu siseri, nange kae embo Iesu da tamo asugari da tingu ava deredo jejebugaeteri. Aminge setero, mave sire dederusira amo, nu jebugusira. \c 15 \s1 15:1-20 Bebeta Ari Da Gekari. \r (Mark 7:1-23) \p \v 1 Ainda amboda, Moses da Geka kaifa kakato+ a ijuga kakato+ mendeni, Jerusalem ghedo fera Iesu kena buvudo, numokena namanendae ategi useri, \v 2 “Namondeda abuamane rea edo ghusera a ijugedo ghusera ava, ninda ambo jimbi jo amingae eraera. Ne abuamane da kiki ava kakara use, nenda ungo giti seghedo, bayau amboda bu mindido ghaeteri. Ne redae jo amingae eraeri? Se ningore!” aminge siseri. \v 3 Setero, Iesu mino nemokena sisira, “Nanda ambo jimbi ne, abuamane da agho dari doyariá reseva. Avata na nemokena resena. Nenda kotari a nenda uju ava use, nene God da Agho Dari ava dotutusevu. \v 4 God eminge sisira: \q1 ‘Nei nimamo kakara use, nenda geka ava ningivu!’ \m A eni mo: \q1 ‘Mave noi o numamokena jijivu sarira amo, devu ambare!’ \m \v 5 Avata nemo, eminge ijugeraeva: genembo mave, noi numamo ighagha use, nunda gugua budo God kena mutari sise, noi numamo jo sonembae arira amo, avori. Ne aminge ijugeraeva. \v 6 Evetu genembo avavaga use, noi numamo jo sonembae eraera amo, ne ‘avori’ seraeva. Aminguse, ne God da Geka ava dotutuse, nenda kotari ava seovo buveari, geka bekáva sise eraeva. \v 7 Ne gungubo kakatori! God da feroveta Isaiah nendae sise, geka beká eminge gefusira: \q1 \v 8 Bajari resira, ‘Evetu genembo emo, bekaimi na kakara eraera. Avata nenda dubo jokáda mo, ne soka bekári. \q1 \v 9 Ne na tumonde baingheraera, avata beká eni tefori. Ne aminda sonemba eni jo bae arera. \q1 Ainda beká mo: ne evetu genembo da kotari ava, God da Agho Dariva sise ijugeraera,’ \m Geka amo God setiri, Isaiah nendae sedo gefusira,” Iesu aminge sisira. Ainda beká mo: ne sembae kotedo ghuseri. \p \v 10 Setiri dadabetiri, Iesu evetu genembo isambukena kori setiri, fera numokena totorugetero, Iesu nemokena sisira, “Ne erekoteva, evetu genembo ungo jo seghae iria edo, bayau bu mindarera aimi, tamo bebeta arira. Eva ningido, kasama aovo dae sise resena. \v 11 Evetu genembo rea mindarera aimi, nenda tamo jo bebeta ae arira. O geka sembae evetu genembo da békada buvarira aimi, ne bebeta arira. Ava ningido, kasama aovo dae sise resena!” Iesu aminge sisira. \p \v 12 Setiri dadabetiri, namane era numokena buvudo siseri, “Nine setesa, ava ningido Moses da Geka kaifa kakato+ meka geri,” namane aminge setero, \v 13 Iesu mino sisira, “Amo dovu! Moses da Geka kaifa kakato+ erá koteove! Amboda, nanda Afa utuda irira aimi eredo foama, geka bekáda bekáda sise, evetu genembo ijujarira. Kau genembo vare vive eraira aminga ava, arira. Ijuga kakato jo nune govari fetae usera ava, tuse babarigarira. O ijuga kakato nune govetiri fefetusera, avanembo doyari fetarera. \v 14 Ava sedo, Moses da Geka kaifa kakato+ mo, erá koteove! Ne diti digoideri. A ne eregoseva: genembo diti digoide aimi, jo ya nunda komana diti digoide ava unumbedo, nengae emboro evevada yae arera. Nengae dabade emboro kosasaghedo ya bakoda durarera,” aminge sisira. \p \v 15 Setiri, Peter eredo sisira, “Kasia da tuka ava ijugaso ningore!” Peter aminge setiri, \v 16 Iesu namanekena sisira, “Ne nangetiraimi geka setena da beká ava jo kasama ae erevu? Nemo nanda ambo jimbiri. Avata na eregosena, nenda kotari kikitakori, evetu genembo mendeni da kotarigori. \v 17 Ne anakora geka evia kasama aetevu! Genembo bayau rea mindarira amo, tininda vosiyari ya foká ari dadabarira. \v 18 Avata nu geka rea bekaimi seraira amo, dubo joká isambuimi seraira. Aimi nu bebeta eraira. \v 19 Ainda tuka mo: nu rea dubo jokáda koteraira aimi, nu derari komana dari ambarira, kombo yagera arira, bagia arira, gungubo sarira, aji sarira, a ari ekoko mendeni arira. \v 20 Aimi genembo da dubo joká bebeta eraira. Avata Moses da Geka kaifa kakato+ da ijuga ava kotae edo, ungo jo seghae iria edo bayau mindareva aimi, nenda dubo joká jo bebeta ae arira,” Iesu aminge sisira. \s1 15:21-28 Jusi Embo Da Gitofu Evetu Eniimi, Iesu Tumondusira. \r (Mark 7:24-30) \p \v 21 Iesu nu reighiá dodo, ira gitofu da reighi etoto, javo Taiar a Saidon, ainda frovensi aminda teterusira. \v 22 Teteriri, oro Keinan embo da evetu eni fira numokena buvudo sisira, “Bajari, David da Mandi God mutari sisira amo, nimori. Ava sedo, na joka aso dae resena. Sukarui nanda gagarakena asugetiri, mema teria ava itatamuse irira.” \p \v 23 Aminge sisira avata, Iesu numokena geka mino eni jo sae usira. Namane numokena era siseri, “Evetué dirige yare! Nu namondeda amboda amboda fuse beisiga udo refira.” \v 24 Aminge setero, nu sisira, “Na jo oro mendeni mendeni ava sonembari dae sedo furaeri. Namondeda natofo Jusi embo God dodo irera, ava sonembaono dae sedo, God na dirigetiri fuseni,” nu aminge sisira. \p \v 25 Namane Iesu de dabade aminge sero ningido, evetuá fira dombukena buvudo, kauboi dadarigedo Iesu kena sisira, “Bajari, namo sonembe!” \v 26 Aminge setiri, Iesu mino numokena eminge sisira, “Ne namanenda gitofuri. Namane nendae ‘sinova’ seraera. God namanenda abua Abraham gategusira, a namanenda oro barago gategusira. Ava sedo, God da sasingu giti bayau mindaeteri. Nenda bayau budo sinodae fugarena amo, jo eveva iraeri. Ava sedo, ni redae sonembareni?” aminge sisira. \v 27 Setiri, evetuá sisira, “Ai, Bajari! A nu beká resesa. Avata evetu genembo beká bayau rirureoro, susunda dudurugeari, sinomane ne ava mindiraera. Ava sedo, na joka edo sonembaso dae resena.” \v 28 Aminge setiri, Iesu mino numokena sisira, “Aiya, evetugo! Ni na tumonde gogogho eresa! Ava sedo, benunu setesa, ava nimokena sirorare!” Iesu nu aminge siri ainghae dabade sukaru darigetiri, evetu ainda gagara jebugusira. \s1 15:29-31 Evetu Genembo Digari Ava, Iesu Setiri Jejebuguseri. \p \v 29 Iesu namane budo reighiá dodo ira, uvu da teria javo Galilee ainda tinguda isira. Aminda ise, Iesu enda jiro fumbari aminda viti ganasa ifuda anumbusira. \v 30 Anumbetiri, evetu genembo digari fera numokena totoruguseri. Evetu genembo ata sembaede, diti digoide, ungo ata ambaride, beka guga, a kae evetu genembo mendeni ainde dabade ava budo fera, Iesu da dombuda buvudo fitero anoseguseri. Anosegetero, Iesu setiri jejebuguseri. \v 31 Jejebugedo, evetu genembo beka gugaá tuturo edo beka siseri. Ata sembae eveva useri. Ungo ata ambari jejebuguseri. A diti digoideá diti eveva usira. Amingiri, evetu genembo isasambu ava gido dudukughuseri. Dudukughedo, ne Israel embo da God dae sakai siseri. \s1 15:32-39 Iesu Setiri Bayau Digetiri, Gegenembo 4,000 Mindero Inono Usira. \r (Mark 8:1-10) \p \v 32 Amboda, Iesu kori setiri, namane era numokena buvero sisira, “Evetu genembo namonde sifo etodaba naká deinghuse bayau dadabetiri gido, na nendae joka erira. Erama dirigeóno kambo da ise, emboroda ighoii sirivo eore dae sise resena!” Iesu aminge setiri, \v 33 namane numokena siseri, “Namonde nange nange farava budo mutoro mindareri? Reighi eminda, evetu genembo a nati tefo ava sedo, bayau tefori,” namane aminge siseri. \v 34 Setero, Iesu namanekena ategi usira, “Nemokena farava nanjogo iri?” setiri, namane siseri, “Namanekena farava 7 a oka veveyako etoto naká ava irira,” aminge setero, \v 35 Iesu natofo endada anumbaoro dae sisira. \p \v 36 Setiri, ne fuge anumbetero, Iesu farava 7 okaghae budo God Afakena ‘aiyakoe’ sedo, jighi embebegedo namanekena mutiri budo, evetu genembo isambukena soro useri. \v 37 Etero budo, ne isasambu mindero inono usira. Etiri, mendeni dotero fasusira ava rete budo, kanda babaimi isambu 7 ava vendero bedo usira. \v 38 Gegenembo bayau risera amo, inono 4,000 avavagori. Evevetu a sasingu jo tegaeri. \p \v 39 Etiri dadabetiri, Iesu natofo amo dirigetiri ero, nu ghakada+ vosedo, Megadan embo da reighida sembisira. \c 16 \s1 16:1-12 Iesu Moses Da Geka Kaifa Kakato+ Ava, Erá Tumondeóro Dae Sisira. \r (Mark 8:11-13,14-21; Luke 12:54-56) \p \v 1 Moses da Geka kaifa kakato+ mendeni nemonde Sadusi embo+ ainde dabade, Iesu deroro beka sembae sari ningari dae sedo, numokena fuseri. Geka sembae sari ningido, numoá bu koto ari dae sedo, Iesu kena fera siseri, “Ni God da fakina aimi, tano aso gari dae resera!” \v 2-3 Aminge setero, Iesu mino eminge sisira, “Nenda kotari kikitakori. Yaura sufurureari gido, ‘Eva erari dae erira,’ ava koteraeva. O foroga dadorureari gido, ‘Reighi eko arira,’ ava koteraeva. Ne yaura a foroga gido, ainda tuka kasama e gogoghomberaeva. Avata roera a tano oroko siroreari giraeva amo, redae buneraevu? \v 4 Evetu genembo siroredo oroko endada irera, ne taká ekoko bekári. Ne God itako jo kotae eraera. Ainda mendeni mo, nemori. Ne tano ijugaono gari dae reseva. Avata na jo ururono gae areva. Nu, dabako ururono gareva. Jonah ambarigedo iji etodaba naká oka da tini jokáda ireira edo, fira buvurutusira. Kau daba aminga ava namokena sirorari gido bunareva,” Iesu aminge sedo, Moses da Geka kaifa kakato+ a Sadusi embo+ aminda dodo isira. \p \v 5 Namane uvu da teria aminda sembisera amo, namane kasama useri, farava kotae dodo sembiseri. \v 6 Amingetero, Iesu namanekena sisira, “Diti gi gogoghombevu! Moses da Geka kaifa kakato+ a Sadusi embo+ nenda yisti (yeast)\f 6 \fr 16:6 \ft Iesu nu, Moses da Geka kaifa kakato+ da ijuga aindae ijugaboro ‘yisti’ (yeast) kena fifituse sisira. Ainda tuka mo: yisti nu farava jokáda teredo dereari farava bajiraira aminga ava, Moses da Geka kaifa kakato+ da gungubo natofokena baji teria usira.\f* ava imboe edo, darigaovo dae resena.” \p \v 7 Nu aminge setiri, namane farava bekáva kotise, tofo tofo se nininguseri, “Omo rejodae resi? Namonde farava kotae dotera aindae resira, tanojo,” namane aminge bunise se nininguseri. \p \v 8 Namane rejodae se niningusera ava, Iesu kasama edo namanekena sisira, “Nemokena tumondari tefori! Ne redae faravadae resevu? \v 9 Ne nangetirai anakora kasama ae iriavu? Kote givu! Na giti farava ghabu soveni jighi embebegedo ghaseteno, gegenembo 5,000 mindero inono etiri, kanda babai nanjogo ava vevendusevu? A kote givu! \v 10 A kotugo, amboda farava 7 ava jighi embebegedo ghaseteno, gegenembo 4,000 mindero inono etiri, kanda babaimi nanjogo ava vevendusevu? A barago kote givu! Ai resira amo: farava saono sirorari da fakina namokena irira. Ava kotaetevu! \v 11 Ne anakora kasama aetevu: na Moses da Geka kaifa kakato+ a Sadusi embo+ da yisti setena amo, na jo farava beká aindae sise saeri,” Iesu aminge sisira. \p \v 12 Aminge setiri, namane kasama useri: nu jo farava ingari da yistidae saeri. Nu kasia sise, Moses da Geka kaifa kakato+ a Sadusi embo+ da ijuga erá ningeore dae sisira. \s1 16:13-20 Iesu Nu God Da Mandi Beká, Ava Peter Kasama Edo Isagha Sisira. \r (Mark 8:27-30; Luke 9:18-21) \p \v 13 Amboda, namane Iesu da karona edo era, reighi javo Sesaria Filipai ava utua edo, Iesu tofo nundae sedo ategi usira, “Sevu ningone! Evetu genembo nange erekoteri? Evetu Genembo da Koro+ mavejori?” aminge ategi usira. \v 14 Ategi etiri, namane eminge siseri, “Mendeni koteraera, John Bafataito Ari Kato ambarida ghe, jebugedo erariá seraera amo, nimori. A mendeni mo, Elijah, Jeremiah, o feroveta eni ambudo ambarida ghe jebugedo erariá seraera amo, nimori. Evetu genembo ne aminge kotise seraera.” \p \v 15 Namane aminge setero, Iesu sekago ategi usira, “Atá, ne nange erekotevu? Na mavejori? Sevu ningone!” setiri, \v 16 Peter mino eminge sisira, “God evovodae irira aimi, nunda Mandi mutari sisira, amo nimori. Namanenda ari ekoko kote doyari dae sedo, ni dirigetiri fusesi.” \v 17 Aminge setiri, Iesu Peter kena sisira, “Arie, Simon, Jonah da mandi! Geka setesa ava, God ijugetiri kasama etesi. Ainda tuka mo: jo evetu genembo nene kasama ari da kaugo iraeri. Nanda Afa utuda irira aimi, setiri kasama etesi. \v 18 Nimokena resena: ninda javo seka Peter jijigherena. Ainda tuka mo: ghamanari. Ghamana amo, nu susu ari ainda etoda, nanda ekaresia+ nane itarena. Nanda ekaresia+ resena emo, fakina ururari, Ambari imi jo foa nanda ekaresia gajari inono ae arira. \v 19 Na nimokena ki (key) eni mutari dae erena. Aimi guro afigaso, natofo God kena ya buvoro nune kaifa arira. Ni endada irise rea digharesa amo, God Afa utuda irise digharira. Kau daba aminga ava, ni endada irise rea vujegaresa amo, God Afa utuda irise vujegarira.” \v 20 Aminge sedo, Iesu kovionoghae namane erama nu Keriso numoá, osa seóro evetu genembo ningeore dae sedo buregusira. \s1 16:21-28 Iesu Nu Nange Ambarira Aindae Osa Sisira. \r (Mark 8:31—9:1; Luke 9:22-27) \p \v 21 Iesu aminge sisira ainda amboda, nu tuturo edo isagha beká dengoro induduse, namanekena eminge sedo ghusira, “Na yama Jerusalem aminda terono, evetu genembo da babojegari, fristi+ da kokotofu, a Moses da Geka ijuga kakatoi+ na sandido, namokena mema tomanako mutoro itatamarena. Amo emingarera. Ne saoro evetu genembo mendeniimi na daoro ambudo, sifo etodaba naká dadabari ainda amboda, na sekago ambarida ghe jebuge erarena.” \v 22 Setiri dadabetiri, Peter nu eredo Iesu budo nengae era ajagha fetedo, Peter tuturo edo Iesu dombuda sisira, ‘Bajari, seteso ningera ava, erama siroreure dae sedo, God buregaeti. Amo nimokena jo sirorae aeti,” Peter aminge sisira. \p \v 23 Avata Iesu jovereghedo Peter kena eminge sisira, “Satan, na darigaso dae resena. Ni namo buregari dae eresa. Kotari resesa emo, jo God da kotari iraeri. Amo evetu genembo da kotariri,” Iesu Peter kena aminge sedo, \v 24 namane isambukena sisira, “Mave nanda ambo jimbi edo, namonde dabade deinghari sarira amo, nu emingarira. Nu nunda uju amo dodo, nanda uju avanembo arira Nu namo tumonduse, gitofudae jo oju ae, mema ã bouvu fufudo ya ambarira, a nu avori. A nane rea eraena ava, nu ari kau daba ava udo yarira. Amingarira amo, nu nanda ambo jimbi edo, namonde dabade deingharera. \v 25 Ainda tuka mo: mave nu enda einda gugua kotise, a ambari dae oju use na doyarira amo, nu sifo amboda ambarira. O mave nandae sedo ambarira amo, nu amboda jebuga evovodae irari ava tuve barira. \v 26 Mave nu enda da gugua ava dubo ruruse, roera isambu nunda tofo sise, jebuga evovodae irari ava kosasaghedo ambarira amo, givu! Aimi nu sonembarira, ai? Avata aimi, nu jo sonembae arira. \v 27 Ainda tuka mo: Evetu Genembo da Koro+, jovereghe aneyade dabade a God Afa da usasa ainda jokáda vose furarira. Sifo aminda, nu evetu genembo isambu nenda irari ava ijujedo, ainda mino mutarira. Ari ekoko usera, ainda mino eko mutarira. O ari eveva usera, ainda mino eveva ava mutarira. \v 28 A na geka beká nemokena resena. Ne mendeni eminda fetireva emo, ne jo ambae irovo, Evetu Genembo da Koro+ nunda fakina budo, kau kini (king)\f 28 \fr 16:28 \ft Afige, \+bd Geka Se Disugari Da Vasa\+bd* aminda, geka \+it Natofo\+it* dae rea gefusera, ava tege garesa.\f* da kaugo ava edo fururari gareva,” aminge sisira. \c 17 \s1 17:1-13 Iesu Dombu Jovereghedo, Usasa Beká Ava Usira. \r (Mark 9:2-13; Luke 9:28-36) \p \v 1 Sifo 6 ava dadabetiri ainda amboda, Iesu nu eredo, Peter, James, a nunda mandako John, gatege budo nemonde esike era, doriri mindafu eni aminda vitiseri. Vasa aminda evetu genembo eni tefori. \v 2 Doririda viti fetedo gosero, Iesu nu jovereghedo kau eni usira. Nunda dombu mo, kau iji da usasa aminga ava edo jaraghusira. A nunda tamo asugari barago, foyago beká ava use, usasa beká ava usira. \v 3 Etiri, Moses Elijah ghae, ne giti beká endada iriara ava, nengae fera isagha edo Iesu de dabade geka se niningero, nunda ambo jimbi etodaba naká ne gosuseri. \v 4 Gido, Peter Iesu kena sisira, “Bajari, namane budo ojesa aindae sedo, na ivuga erena. Ni nange erekotesi? Eveva mo, na dobo etodaba naká eminda itone? Eni nindae, eni Moses dae, a eni Elijah dae itone, ai?” \v 5 Peter aminge siri, foroga eni foyago beká ava fira, nenda jiro agada fefetusira. Fetiriri, foroga ainda jokáda beka siri ne nininguseri, “Emo nanda dubo bari Mandiri. Na, nundae ivuga beká use, aiyakoe resena. Nunda geka ava ningivu!” beka aminge sisira. \v 6 Siri, nunda ambo jimbi etodaba naká ne oju beká ava edo endada du fafasuseri. \v 7 Du fafasetero, Iesu nemokena ira tamonda deredo sisira, “Erevu! Erá oju eove!” \v 8 Setiri, ne dombu fainghedo, Iesu nusuka fetiriri gosuseri. \p \v 9 Gido, ne jovereghe Iesu de dabade vose fuse, Iesu nemokena sisira, “Oroko rea geva amo, erá osa seove! Evetu Genembo da Koro+ daoro ambudo, ambarida ghe jebuge erarira, ainda amboda osa sareva, a nu avori,” aminge sisira. \p \v 10 Setiri, Peter, James, a John numokena ategi useri, “Moses da Geka ijuga kakato+ eminge seraera: ‘Elijah giti endada ireira ava, sekago jovereghe furarira ainda amboda, God Genembo eni mutari sisira amo, sirorarira.’ Amo redae aminge seraeri?” ne aminge ategi useri. \v 11 Etero, Iesu nemokena sisira, “Aminge seraera ainda beká mo: Elijah giti foama Evetu Genembo da Korodae+, emboro rerebuse roera simbugaetira. \v 12 Avata, na nemokena resena: amo anakora sirorusira. Elijah anakora jovereghe fira iriri, evetu genembo mendeniimi nu bunedo, budo nenda uju ava useri. Amboda Evetu Genembo da Korokena+, kau daba aminga ava use, mema numokena mutoro itatamarira,” aminge sisira. \v 13 Setiri, nunda ambo jimbi kasama useri: nu Elijah sisira amo, John Bafataito Ari Kato dae sisira. \s1 17:14-21 Sukaru Mandi Enikena Asugedo Ireira Ava, Iesu Setiri Darigusira. \r (Mark 9:14-29; Luke 9:37-43) \p \v 14 Ne vose fera namanekena, a evetu genembo mendeni totorugedo irisera aikena, buvurutuseri. Buvero, genembo eni ira, Iesu da dombuda kauboi dadarigedo sisira, \v 15 “Arie, Bajari! Nanda mandidae joka aetesi! Nu jinongu tambudo eko beká ava eraira. Umbu mendeni, nu ungo ata dadadagheari, endada du fasedo, afufe ya avaraka etoda vitiraira o uvuda tifugheraira. \v 16 Amingeraira ava, budo ojena ninda ambo jimbikena ijugetena ava, ne jo aoro jebugaeri. Etiri, na bune jaredo, nimokena bu refena.” \p \v 17 Setiri, Iesu eminge sisira, “Ne isambu sembae eraeva. Nangetiraimi ne tumondari tefori? Eveva mo: na ne doyaetena ava avori! Na erebunena. Avori, mandi reseva, namokena budo fuvu gaone vae!” \v 18 Aminge setiri budo fera buvero, Iesu nu sukarukena kovionoghae setiri, sukaru mandi ainda jokáda ava vose darigetiri, mandiá jebugusira. \p \v 19 Amingetiri dadabetiri ainda amboda, namane kikiako era, Iesu de dabade se nininguseri, “Namane ondera amo, nangetiraimi sukaru jo vose darigaeri?” \v 20 Aminge setero, Iesu namanekena sisira, “Nenda tumondari jo inono irae, ava sedo, seteva, nu jo jebugaeri. Kotovo dae resena. Nenda tumondari itako, kau ika maine ainda vuji da kaugo ava iraetira amo, ne doriri oindae, ‘Darige yasi, sovenikena fetase!’ saeteva amo, nu amingaeti. Ne rejo saeteva amo, siroraeti. \v 21 \f 21 \fr 17:21 \ft Tuturo 21 da geka, Baiboro (Bible) ana mendeni ainda jokáda fitero iriri tafuseri. O Baiboro (Bible) mendeni ainda jokáda, jo fitoro teraeri.\f* Avata sukarudae eminge resena. Sukaru eviviga ondari sareva amo, bayau kanangara use God kena utua fetedo, banunguse irareva. Emboro eni tefori,” Iesu aminge sisira. \s1 17:22-23 Iesu Nu Nange Ambarira Ava, Sekago Osa Sisira. \r (Mark 9:30-32; Luke 9:43-45) \p \v 22 Sifo eni, Iesu da dorevare isambu namane namonde dabade, Frovensi Galilee aminda totorugetero, Iesu namanekena sisira, “Evetu Genembo da Koro+ ava sandido, gegenembo mendeni da ungoda fitoro \v 23 daoro ambarira. Avata sifo etodaba naká dadabari ainda amboda, God sari nu ambarida ghe jebuge erarira,” nu aminge setiri, namane ningido bate dombu useri. \s1 17:24-27 Iesu Nengae Peter Ghae, God Da Kambo+ Da Takesi Ofuseri. \p \v 24 Iesu namonde dabade era reighi Kaponiam aminda teretero, God da Kambo+ ainda takesi bari kakato Peter kena era ategi useri, “Nenda ijuga kato God da Kambo+ da takesi omburaira, ai tefo?” aminge setero, \v 25 Peter sisira, “Ai, omburaira. Redae resevu?” aminge sisira. Sedo, kamboda ira teretiri, Iesu giti tuturo edo aindae ategi usira, “Simon, ninda kotari ava se ningone! Enda eminda kini (kings) a kokotofu mavekena takesi buraeri, nenda sasingukena, ai, gitofukena?” setiri, \v 26 Peter, “Gitofukena buraera,” setiri, Iesu sisira, “Beká resesa. Kini (king)da sasingu ne takesi jo ombae eraera. Ava sedo, na God da Kambo+ da takesi jo ombae aeteni. \v 27 Avata erá dumo eore dae sedo, ombarena. Avori, emingaresa. Yasi, uvu da teria ainda betuda fetedo, kimai fugaso, oka eni giti foa gambari jumbaresa, ainda békada, moni+ eni tambaresa. Amo, nangaeda takesi da inono ava baresa. Avori, moni ava budo yama, nangaeda takesi ai ombaresa,” Iesu aminge sisira. \c 18 \s1 18:1-5 Genembo Teria Ari Dae Aresa Amo, Emingaresa. \r (Mark 9:33-37; Luke 9:46-48) \p \v 1 Sifo daba aminda, namanenda mendeni era Iesu kena buvudo ategi useri, “God da natofo+ ainda jokáda, genembo teria beká mavejori?” namane aminge setero, \v 2 Iesu nu mandi kitako eni setiri fira buviri, namanenda soroda fitiri fefetusira. \v 3 Fetetiri, Iesu eminge sisira, “Geka emo kotovo dae resena. Sasingu ne ivuga use geka ningi tumonderaera. Ava sedo, ni jo dubo jovereghedo, sasingakoi eraera, ainda kaugo ava ae aresa amo, ni jo God da natofo+ eni ae aresa. \v 4 Mave tofo fitari vosedo, kau mandi ijoghako eminga ava arira amo, nu God da natofo+ jokáda teria beká ava arira. \v 5 A geka eni mo: mave, nanda javoda sasingu evivaga ava nati joká doruse, bu tavo arira amo, nu inono, namoá nati joká doruse, bu tavo arira,” Iesu aminge sisira. \s1 18:6-9 Erá Kokomana Dereóvo Ari Ekoko Eore! \r (Mark 9:42-48; Luke 17:1-2) \p \v 6 Aminge sise, Iesu sisira, “O genembo mave foa, sasingako evavagoimi namo tumonderaera, ava derari, ari ekoko arera amo, derari kato amo, amboda mema mindafugo ava tambarira. Eveva mo: genemboá nanda sasingu jo derae irari, gitofui foa, ghamana mindafu budo genembo ainda duboda dighido, bu fugari kafuruda tifughari dadabaeti. O nu, sasingu namo tumonderaera eminga ava, derari gido, God aindae mema mutari tambarira amo, eko a bouvugori. \v 7 Enda eminda derari foa gheraira amo, eko bekári. Jo darigari da kaugo iraeri. A enda da natofo isambukena derari foa gheraira amo, mará, bouvu a veverago ava itatamuse irera. Avata genembo mave nunda kokomana derari ari ekoko arera amo, nu mema teria beká ava tambarira. \p \v 8 “Ninda ungo o ata aimi, dara aso ari eko sirorarira amo, gafuge fugaresa. Eveva mo: ni ungo o ata soveni taukaka iria ambudo, ya God kena jebuga tambaetesi. O ni ungo a ata etoto aminge irise, ari ekoko use iria ambudo, ya ari ekoko mino mutari vasa avarakaghae aminda teraresa amo, eko a bouvugori. \v 9 O ninda ditiimi gosuse, ni ari eko aso sirorarira amo, gunumbe fugaresa. Eveva mo: ni diti soveni taukaka iria ambudo, ya God kena jebuga tambaetesi. O ni diti etoto aminge irise, ari ekoko use iria ambudo, ya ari ekoko mino mutari vasa avarakaghae aminda teraresa amo, eko a bouvugori,” Iesu aminge sisira. \s1 18:10-14 Iesu Namonde Sonembari Dae Uju Erira. \r (Luke 15:3-7) \p \v 10 Aminge sise, Iesu namanekena sisira, “Na eminge resena. Erá sasingu emingako ava kotae use imboe eove! Ainda susu mo: God ne dubo bu gogoghomberaira. A sasingu emingako amo, nenda aneya sifo ghousa God Afa utuda irira, ainda dombuda fetirá gheraera. \p \v 11 “Evetu Genembo da Koro+, evetu genembo sirivo use irera ava, sonembari dae sedo fusira.\f 11 \fr 18:11 \ft Tuturo 11 da geka, Baiboro (Bible) ana mendeni ainda jokáda fitero iriri tafuseri. O Baiboro mendeni ainda jokáda, jo fitoro teraeri.\f* \s1 18:15-17 Namondeda Namendi Dara Arira Amo, Namonde Emingarera. \r (Luke 17:3) \p \v 15 Aminge sise, Iesu sisira, “Ninda namendi eni nimokena dara arira amo, yasi nengae kikiako dabade anumbedo, ninda dubo mema saso ningare! Ninda geka ningido nu dubo jama arira amo, avori, nengae dubo dabako edo irareva. \v 16 O ninda geka jo ningae arira amo, God da Geka rea aso dae resira, ava aresa. Evetu genembo etoto o etodaba ava budo ya, ninda namendide dabade anumbedo, dubo kotare dae sedo, geka sekago sirurovo ningarira! \v 17 O nu evetu genembo ainda geka barago jo ningae arira amo, ni dara ainda susu ekaresiakena+ isagha saso ningarera. Nu tumondari+ embo da geka barago jo ningae arira amo, ne kau gitofu da kau aminga ava, nu imboe use, nemonde jo dabade umo gamo ae areva,” Iesu aminge sisira. \s1 18:18-20 Banungari Da Fakina Mo, Kau Emingori. \p \v 18 Aminge sise, Iesu sisira, “Na aindae sedo, kasama aovo dae eminge resena. Ne endada irise rea dighareva amo, God Afa utuda irise digharira. Kau daba aminga ava, ne endada irise rea vujegareva amo, God Afa utuda irise daba ava vujegarira. \p \v 19-20 “Eni mo, evia sari dae erena. Etoto o etodaba nanda javoda totorugareva amo, na namonde dabade totorugarera. Ava sedo, nengae komanaghae dabade dubo dabako edo, nanda javoda rejodae banungareva amo, nanda Afa utuda irira aimi ningido sari, nenda uju amo sirorarira,” Iesu aminge sisira. \s1 18:21-35 Saramana Kato Eni Nunda Komanadae Jo Joka Ae Etira, Ainda Kasiari. \p \v 21 Amboda, Peter Iesu kena ira ategi usira, “Bajari, nanda namendi dara namokena arira amo, na umbu nanjogo kote doyareni? Umbu 7 ava kote doyarena, ai? Nange areni?” \p \v 22 Peter aminge setiri, Iesu sisira, “Tefo, umbu 7 ava jo sae aresa. Ni umbu 500 saresa ava, avori. Ainda susu mo: ninda namendi da dara ni jo tegae aresa. \v 23 God da natofo dara eraera, nange tofo tofo kote doyaetera ava, kasama aovo dae sedo, kiki eni sari dae erena. Kini (king) eni tuturo edo, nunda natofo numokena moni rea mutaetera ava, dere gira. \v 24 Nu tuturo edo amingiri, nunda mendeni genembo eni unumbedo budo ojeri. Genemboá nu kini kena K600,000,000 ava mutaetira. \v 25 Avata nunda moni+ ava daiva etira. Etiri, kini (king) eminge setira, ‘Avori, genemboé noaroghae, nunda sasingude, a nunda roera isambu oriro aovo, ainda moni+ ava barena,’ kini aminge setira. \v 26 Setiri, genemboá nu kini da ata duruda kauboi dadarigedo setira, ‘Nandae joka use durumugururaso, na moni tambudo, mutono isambu baresa,’ nu aminge setiri, \v 27 kini genembo aindae joka edo setira, ‘Ni dara usesi. Avata rea mutaetesa ava, na kote dotutuse, jo bae arena,’ kini aminge sedo, genemboá dotiri aira. \p \v 28 “Avata genemboá aira, nunda komana eni tambira. Nunda komana amo genembo aikena K1,000 avavaga mutaetira. Genemboá nunda komana ava tambudo, duboda safuse setira, “Nanda moni+ bofu baoneta!’ \v 29 Setiri, nunda komanaá du fasedo setira, ‘Nandae joka use durumugururaso, na moni tambudo, isambu mutono baresa,’ aminge setira. \v 30 Avata genembo amo, nu jo joka aeri. Nunda moni mutari bari dae sedo, setiri nunda komana diburada fiteri. \v 31 Genembo diburada fitera ainda kokomana mendeniimi ava gido bune jaredo, kinikena aera osa seteri. \p \v 32 “Setero ningido, kini aghi etiri, genemboá ojira buviri, numokena setira, ‘Ni genembo ekori! Ni namokena benunu seteso, moni isambu namokena mutaetesa ava, na kote dotutuse jo baeri. \v 33 Na nindae joka etena, kau daba aminga ava, ni komanadae joka aetesi.’ \v 34 Kini nu janje eko beká ava edo, aminge sedo, dibura kaifa kakatokena setira, ‘Genembo emo bu yasivu! Kaifa ururovo, moni isambu mutari baono gido, doyovo ya buvarira,’ kini aminge setira,” Iesu aminge sise, kiki tano ari dae sedo, eminge sisira, “Avori, kini da kiki ainda tuka ava kotovo dae resena. Ninda namendi nimokena dara arira ava, ni jo dubo isambuimi kote doyae aresa amo, \v 35 nanda Afa utuda irira aimi, ninda ari ekoko barago jo kote doyae arira,” Iesu aminge sisira. \c 19 \s1 19:1-12 Evetu Doyari Da Gekari. \r (Mark 10:1-12) \p \v 1 Iesu aminge setiri dadabetiri, nu Frovensi Galilee dodo, uvu Jordan sembudo betu soveni iji vitarikena, aminda ira, Frovensi Judia aminda teterusira. \v 2 Aminda, evetu genembo digari totorugedo, nunda amboda amboda ero, nu setiri ne jejebuguseri. \p \v 3 Moses da Geka kaifa kakato+ mendeni fera, numo deroro geka sembae sari ningari dae sedo, ategi useri, “Namondeda Agho Dari nange resi? Se ningore! Genembo kotae kotae nunda ujuda noaro doyaeti, ai?” \v 4 Aminge setero, Iesu sisira, “God geka setiri Moses gefusira amo, tegutusevu, ai? Geka amo eviri: \q1 ‘Tuturoda, God utu enda etiri sirorusira. Ainda sifoda, nu setiri, genembo evetughae siroruseri.’ \m \v 5 A geka eni mo: \q1 ‘Aindae sedo, genembo noi numamo dodo evetu fitido, nengae tamo fisi dabako arera.’ \m Amo God da Gekari. \v 6 Ava sedo, evetu genemboghae nenda irari, jo nunda nunda iraeri. Nenda irari dabakori. Aindae sedo, God setiri dabade tatisera ava, jo evetu genemboi vujegari da kaugo iraeri. Ava sedo, genembo noaro jo doyae arira,” aminge sisira. \p \v 7 Setiri, Moses da Geka kaifa kakato+ sekago ategi useri, “Ni resesa amo, namane kasama erera. Avata Moses eminge sisira, ‘Nearo doyari saresa amo, ninda geka gembudo mutaso nearo bu gosururari, doyaresa,’ Moses nu aminge sisira. Ava sedo, ni evetu jo doyae ari da geka resesa ava, geka beká iraetira amo, Moses redae aminge sisi? Nengae Moses ghae da geka jo foa dabako aeri.” \v 8 Ne aminge setero, Iesu mino nemokena eminge sisira, “Ne gogore vanembori, a ijuga jo bae eraeva; ava sedo, Moses aminge gefusira. Avata tuturoda, God utu enda etiri sirorusira ainda sifoda, gegenembo nenda evevetu jo doyae edo ghuseri. \v 9 Ava sedo, geka emo ningido kasama aovo dae resena. Genembo, noaro yagera jo ae irarira, ava dodo ya, evetu eni fitarira amo, nu evetu giti fifitusira aikena dara arira. Ainda javo mo yagerari,” Iesu aminge sisira. \p \v 10 Setiri, namane numokena siseri, “Evetu genemboghae amingaoro dae saresa amo, namane evevetu jo fitae arera, tanojo.” \v 11 Aminge setero, Iesu sisira, “Ari emo jo evetu genembo isambui ari da kaugo iraeri. Nu, mavekena God fakina mutarira amo, nu amingarira. \v 12 Gegenembo mendeni evetu jo fitae eraera da susu, jo dabako iraeri. Mendeni mo, jebure tefo siroruseri. Mendeni mo, evetu genembo ungoimi eoro amingedo irá gheraera. A mendeni mo, God da saramana a nunda natofo sonembari dae kotise, evetu jo fitae eraera. Mave inono arira amo, nu amingare!” Iesu aminge sisira. \s1 19:13-15 Iesu Nu Sasingako Ava Esimbugusira. \r (Mark 10:13-16; Luke 18:15-17) \p \v 13 Evetu genembo mendeni nenda sasingu, Iesu banunguse esimbugare dae sedo budo fuseri. Budo fera buvero gido, namane ghoghora siseri. \v 14 Avata Iesu ava gido, namanekena sisira, “Sasingako emo, erama buregeove! Dovu namokena furore! Ainda tuka mo: ne ivuga use nanda geka ningi tumonderaera. Mave amingarira amo, nu God da natofo+ arira,” \v 15 Iesu aminge sise, nunda ungo sasingu da tamonda fitiri dadabetiri, reighiá dodo isira. \s1 19:16-30 Kotofuko Eni Nunda Guguadae Ghamo Ruruse, Iesu Ighagha Usira. \r (Mark 10:17-31; Luke 18:18-30) \p \v 16 Sifo eni, genembo eni Iesu kena fira ategi usira, “Ijuga Kato, na eveva rejo ava edo, jebuga evovodae irari amo tambareni?” \v 17 Aminge setiri, Iesu sisira, “Ni redae namokena ari eveva aindae ategi eresi? God nusuka numoá evevari. Jebuga evovodae irari ava tambari dae saresa amo, God da Agho Dari ava kaifa use iraresa,” Iesu aminge sisira. \v 18 Setiri, genemboá ategi usira, “Agho Dari ningaindae resesi?” aminge setiri, Iesu mino numokena sisira: \q1 “Erama komana deóvo ambeure! Erama yagera eove! Erama, bagia eove! Erama komanakena dederuse gungubo seove! \q1 \v 19 Nei nimamo kakara use, nenda geka ningido ghevu! \q1 Ni tofo dubo buraesa, kau daba ava, ninda komana dubo baresa!” \m \v 20 Iesu aminge setiri, genemboá numokena eminge sisira, “Resesa amo, na kaifa edo ghuseni a kaifa eraena. Avata amo jo inono iraeri tanojo. Ava sedo, ainda etoda sekago rea aetena, ava se ningone!” \v 21 Aminge setiri, Iesu sisira, “Ni edo gido, jebuga tambari saresa amo, jovereghe ya kamboda buvudo, ninda roera a gugua isambu oriro edo, ainda moni ava budo, makasi embokena ghasaresa. Ghasedo ni furaso namonde dabade deingharera. Amingaresa amo, ni amboda ya gugua evevago utuda baresa.” \p \v 22 Iesu aminge setiri ningido, genemboá dubo memaghae Iesu dodo isira. Ainda beká mo: genembo ainda gugua jo daba etoto iraeri. \v 23 Iri gido, Iesu namanekena sisira, “Evetu genembo susu iti fafode amo, foa God da natofo+ arikena, fakarago bekári. \v 24 Setena, daba ava sari dae erena. Sino fuka javo kamero (camel), ava kote givu! Nu jo totoi ningu toka aminda tere ya sovenikena buvae arira. Avata nu aminda tere yari mo, raugakori. O evetu genembo guguade aimi God da natofo+ ari dae sarera amo, fakarago bekári.” \v 25 Iesu aminge setiri, namane ningi dudukughedo siseri, “Aminge saresa amo, God da natofo+ mave ari?” \v 26 Ava setero, Iesu namane tataseguse sisira, “Amo jo, evetu genembo endada irera einda ari da kaugo iraeri. Ne jo totofo nenda fakinaimi, God da natofo+ ae arera. Avata God mo inonori. Nune roera isambu ari sirorarira.” \p \v 27 Setiri, Peter eredo minonda eminge sisira, “Kote gi! Namane nindae sedo, namanenda kambo a roera isambu dodo namonde deingheraera. Namane aindae sedo rejo eni barera, ai?” \v 28 Aminge setiri, Iesu namanekena sisira, “Na geka beká nemokena resena. Utu a enda seka aminda, Evetu Genembo da Koro+ kotofu edo, nunda avo anumba durode aminda anumbururari, nembarago kokotofu da avo anumba 12 aminda anumbirise, Israel embo da oro isambu 12 ava, nene kaifa edo ghareva. \v 29 A mave nandae sedo, nunda kambo, nunda nano namendi, nunda ghaghasovu, nunda noi numamo, nunda sasingu, o nunda enda doyarira amo, natofo a roera resena emo, aminga ava, siroruse digutururari ruruse, jebuga evovodae irari, ábarago tuve barira. \v 30 Avata mendeni ne oroko kokotofu edo irera amo, ne sifo amboda vose sabua+ edo irarera. O mendeni ne oroko sabua+ edo irera amo, sifo amboda, ne viti kokotofu edo irarera,” aminge sisira. \c 20 \s1 20:1-16 Mino God Muturaira, Ainda Kasiari. \p \v 1 Aminge sise, Iesu sisira, “God nunda natofo+ kaifa eraira amo, kau emingori. Asi vuji da vare eni ainda numamo eredo, sifoghae saramana kakato ava tava ari dae sedo aira. \v 2 Aira, gegenembo mendeni tambudo, nene foa saramana aoro dae sise, nenda mino+ K10 avavaga mutari dae setira. Aminge sedo, ne dirigetiri nunda vareda aera. \v 3 Aera, saramana tuturo edo ero, vare numamoá iji vitiri, (9 koroko) eredo aira, ombari vasa aminda buvudo, gegenembo mendeni tefo irero tambira. \v 4 Tambudo, setira, ‘Ne ya nanda vareda saramana ururovo ungobu ari, nenda mino kasama use mutarena,’ aminge setira. \v 5 Setiri, ne javi edo aera, saramana tuturo edo eteri. Amingero, vare numamoá isonga (12 koroko) edo, kotugo iji aira vekenengetiri (3 koroko) sekago aira, kau daba aminga ava, gegenembo mendenikena setira. \v 6 Ainda amboda ungobu (5 koroko) ari dae iri, vare numamo daba ai sekago aira, ombari vasada gegenembo mendeni irero ava tambira. Tambudo, setira, ‘Ne redae isonga ghousa evia, vasa daba eminda fugedo irevu?’ aminge setiri, \v 7 ne mino numokena seteri, ‘Ainda beká mo: mave eni jo foa, namane saramana aoro dae saeri. Ava sedo, namane fugedo irera,’ setero, nu sekago setira, ‘Avori, na ne mutono ya, evetu genembo giti seteno aera saramana erera, aminda buvudo nemonde dabade saramana areva,’ aminge setira. \p \v 8 Aminge sedo, nu iriri ungobu etiri aira, saramana kakato da giti jighari aikena setira, ‘Saramana kakato amboda ungobu (5 koroko) ari dae iri ojighera tuturo edo saramana etera ava, giti se furore!” aminge setiri, giti jighariá jovereghe aira setiri, ne javi edo ojeri. \v 9 Ojero, nenda mino+ K10 mutira. \v 10 Ava futiri, saramana giti tuturo etera aimi, gido koteteri, ‘Avose, namonde mino+ itako teria barera tanojo.’ Avata nu mino kau daba ava, nemokena mutira. \v 11 Mutiri budo, ne dubo ekoko use vare numamo aikena seteri, \v 12 ‘Gegenembo amboda tambu seteso ojera amo, ne saramana jo umbu ghousago aeri. Ne sifo tufako saramana eteri. O namane, sifoghae tuturo edo, saramana ero ojira ungobu etira. Ava sedo nangetiraimi nene bera, kau daba ava namanekena mutesi?’ aminge seteri. \v 13 Setero, vare numamoá eredo nenda genembo enikena sisira, ‘Nanda komana, resena evia, ningaresa tano! Na ni jo deraeri. Ni saramana aso mino+ K10 mutari setena amo, ni ‘avori’ setesi. Ava sedo, aminge muteni. \v 14 Avori, ava budo kamboda yasi! Gegenembo amboda saramana etera, nembarago mino kau daba ava mutari uju eteni. \v 15 Moni mo nandari. Ava sedo, na bajariri. Nanda uju ava arena. Avose, na kavevera etena aindae, ni dubo mema eresa tanojo.” \v 16 Tano ari dae use, sisira, “Ava sedo, mave giti edo erira amo, nu foa ambo gayarira. A mave ambo gaedo refira amo, nu ya darige giti arira,” Iesu aminge sisira. \s1 20:17-19 Iesu Numo Ambarira Ava, Sekago Ijuguse Sisira. \r (Mark 10:32-34; Luke 18:31-34) \p \v 17 Iesu nu Jerusalem vitise, namane 12 gategusira avanembo budo, dabade tatedo esike ise, eminge sisira, \v 18 “Ningivu! Namonde reighi Jerusalem yari dae viti refera. Reighi ominda, evetu genembo mendeniimi Evetu Genembo da Koro+ ava sandi bundedo, fristi+ da kokotofu a Moses da Geka ijuga kakato+ da ungoda fitarera. Fitoro budo, numoá daoro ambare dae sarera. \v 19 Daoro ambare dae sedo, nu budo namonde Israel embo da gitofukena mutoro, budo dere jise ambíimi dedo, budo yama arafa daoro ambarira. Ambudo, sifo etodaba naká dadabari ainda amboda, God sari nu sekago ambarida ghe jebugedo erarira,” Iesu aminge sisira. \s1 20:20-28 Zebedee Noaro Iesu Kena Fira, Nunda Sasingu Etoto Aikena Bajari Mutari Baore Dae Sedo, Benunu Sisira. \r (Mark 10:35-45) \p \v 20 Iesu aminge sisira ainda amboda, Zebedee noaro nunda vide jamenade dabade fera Iesu kena buvudo, evetuá kauboi dadarigedo, numo sonembare dae benunu sisira. \v 21 Setiri, Iesu numokena ategi usira, “Na rea aono dae resesi?” setiri, evetuá sisira, “Ni amboda kini (king) aresa ainda sifoda, nanda sasingu etoto nakáé saso, eni ninda ungo gimandukena, a eni umbefukena anumbarera,” aminge sisira. \v 22 Setiri, Iesu nangedo ambaetira ava kotise, mino nemokena sisira, “Ne rea benunu reseva ava, ne jo kasama use sae ereva. Ne erekoteva: na agha Afa mutari bu fumbu rise mema itatamarena amo, ne kau daba ava areva, ai? O gitofuimi bouvu a mema namokena mutarera amo, ne kau daba ava fumbareva, ai?” aminge setiri, ne mino siseri, “Ai, namane aoro inono arira.” \v 23 Ne aminge setero, nu nemokena sisira, “Resevare. Ne agha nane fumbu rise mema itatamarena ava budo, kau daba aminga ava areva. Avata mave nanda ungo gimandukena a kotugo umbefukena anumbarira ava, jo nane gategari da kaugo iraeri. Nanda Afa mavejoá gategedo simbugetiri irera amo, ne aminda anumbarera,” Iesu aminge sisira. \p \v 24 Ne aminge benunu sisera ava, namane ghabu sovenisoveni aimi ningido, John nengae James ghae kena dubo ekoko useri. \v 25 Etero, Iesu namane isambukena kori setiri fera totoruguseri. Totorugetero, nu sisira, “Enda da gavana mendeni nange eraera ava, ne eregoseva. Enda da kokotofu a babojegari mendeni, ne kovionoghae seoro nenda natofo nenda geka ningido ava eraera. \v 26 Avata ne, jo amingae areva. Mave nenda jokáda bajari ari dae sarira amo, ne isambu nune sonembarira. \v 27 A mave nenda giti jighari dae sarira amo, nu tofo sabua+ da ari ava use, ne kaifa arira. \v 28 Amo nu, kau namongo ava arira. Evetu Genembo da Koro+ nu evetu genembo sonembuse, nenda ari ekoko da mino futuse, ambari dae sedo fusira. Jo evetu genembo numoá sonembaoro dae sedo furaeri,” Iesu aminge sisira. \s1 20:29-34 Iesu Nu Gegenembo Etoto Naká Diti Digoide Ava, Setiri Jebuguseri. \r (Matthew 9:27-31; Mark 10:46-52; Luke 18:35-43) \p \v 29 Namane Iesu de dabade reighi Jericho dodo yari dae ero, natofo digari fera totorugetero, namane namonde dabade iseri. \v 30 Ero, gegenembo diti digoide etoto, emboro tinguda anumbirisera aimi, Iesu fira utua iri, ava setero ningido, ne tuturo edo koko sedo ghuseri, “Kini (King) David da Mandi God mutari sisira amo, nimori. Ava sedo, namane joka eyo!” aminge siseri. \v 31 Setero, natofo isambu ghoghora sise, beka doyoro dae bureguseri. Buregusera avata, nengae jo itako doyae, nengae sekago koko sise beka teriago beká kori siseri, “Kini David da Mandi God mutari sisira amo, nimori! Ava sedo, namane joka eyo!” \v 32 Aminge setero, Iesu ava ningido fete kori setiri, nengae eredo numokena fuseri. Fera buvero, sisira, “Na rea aono dae uju erevu?” aminge sisira. \v 33 Setiri, ne siseri, “Bajari, saso namanenda diti eveva use, afigari sifo sevo gaeteri!” \v 34 Aminge setero, Iesu nu joka edo ungo sirege ditida jijighusira. Jijighiri ainghae dabade diti eveva edo afigetiri, fuge gosuseri. Gido, nengae eredo Iesu da amboda iseri. \c 21 \s1 21:1-11 Evetu Genembo Nati Joká Dorero, Iesu Ira Jerusalem Teterusira. \r (Mark 11:1-11; Luke 19:28-40; John 12:12-19) \p \v 1 Iesu nunda ambo jimbide era, reighi Jerusalem utua use, reighi Betfeij aminda buvurutuseri. Betfeij resena emo, nu enda jiro fumbari javo Orivi seraera, ainda ganasa ifudari. Aminda buvudo, Iesu namanenda jokáda, gegenembo etoto naká gategedo diriguse, \v 2 eminge sisira, “Reighi dombukena eregoseva? Ominda ya buvurutuse, gareva. Donki (donkey) nunda mandighae buri edo dighero fetirera, ava tambareva. Amo vujegedo, nengae namokena bu furovo dae resena. \v 3 Nengae amingururovo, mave nendae ategi arira amo, eminge sevu, ‘Bajari donki (donkey) evia uju erira.’ Aminge sareva amo, nu ‘avori’ sari nengae budo furareva,” Iesu aminge sisira. \p \v 4 Feroveta rea kotise gefusira ava, beká sirorare dae sedo, Iesu nu amingusira. Geka gefusira amo, eviri: \q1 \v 5 “Saion+ embokena saso ningore! Givu! Oroko nenda kini (king) foa buvari dae erira. \q1 Nu donki (donkey) da mandi ainda gukada viti anumbedo refira. Sainghiako durumugedo refira,” \m feroveta aminge gefusira. \p \v 6 Avori, Iesu rea uju use sisira ava, nengae era aminguseri. \v 7 Donki (donkey) nunda mandighae ava budo fera, nenda tamo asugari mendeni ava kose javureghedo, donki nunda mandighae ainda gukada fifituseri. Fitero, Iesu viti donki mandi ainda gukada anumbusira. \v 8 Anumbedo javi iri, natofo digari ambari aimi, nenda tamo asugari mendeni ava kosedo emboroda dudo ero, nu ainda etoda fetedo isira. A mendeni, ika fafatu joredo emboroda dudo ero, nu ainda etoda fetedo isira. \v 9 Evetu genembo ambo garusera, a giti edo isera aimi, tuturo edo koko sise a nati joká doruse, eminge siseri, “Orokaiva, orokaiva! David da Mandi God mutari sisira amo, nimori. Buvuruteresare! Bajari da javoda refira, aindae sakai saore! Orokaiva, iká bekádari!” aminge sise, nati joká doruse sero, reighi Jerusalem aminda era teteruseri. \v 10 Iesu de dabade teterero, Jerusalem embo isambu dudukughedo manamana use eminge siseri, “Omo mavejori?” \v 11 Aminge setero, evetu genembo Iesu de dabade fusera aimi, mino siseri, “Emo Frovensi Galilee a reighi Nasareth embori. Feroveta javo Iesu seraera amo, numori,” ne aminge siseri. \s1 21:12-17 Iesu Ira God Da Kambo+ Aminda Tere Fetedo, Ghoghora Sisira. \r (Mark 11:15-19; Luke 19:45-48; John 2:13-22) \p \v 12 Iesu ira God da Kambo+ aminda tere fetedo, evetu genembo oriro use, a ofuse irisera\f 12 \fr 21:12 \ft Matthew nu geka, \+it ‘roera oriro usera a ofusera’\+it* sisira, ainda tuka mo eviri. Natofo nenda joba, sifi (sheep), burumakava (cattle), ribo, o roera mendeni God kena mutaeteri. Avata ne reighi soka aminda ghe fuse, roera avavaga bu furari jo inono aeri. Ava sedo, fristimane+ ‘avori’ setero, evetu genembo mendeni God da Kambo+ dendegu aminda, roera mendeni tegetera ava, maketa edo ghuseri. A evetu genembo mendeni, God da Kambo+ dendegu aminda irise, Rome embo da moni a reighi mendeni da moni ava oriro edo muteari joba mutudo ghuseri, o roera tegetena ava ombudo ghuseri.\f* ava, isambu ondiri buvurutuseri. A gegenembo moni oriro edo ghusera, nenda ghagha jighi jovereghusira, a gegenembo rika ribo oriro edo ghusera, nenda avo anumba ábarago jighi rokombusira. \v 13 Aminguse, nemokena sisira, “God setiri nunda Geka jokáda rea gembero irira amo, eviri: \q1 ‘Nanda Kambo+ mo, banungari da kambori,’ \m God aminge sisira. Avata ne teredo emingevo, Kambo+ emo kau tafasara kakato da dobo a beku da kau avavaga edo irira,” aminge sisira. \p \v 14 Iesu nu God da Kambo+ jokáda iriri, evetu genembo diti digoide a ungo ata dimbaride ava, numokena fera buvero, setiri ne jejebuguseri. \v 15 Avata fristi+ da kokotofu a Moses da Geka ijuga kakato+, ne janje ekoko useri. Sasingako ne koko a kori sise eminge siseri, “David da Mandi God mutari sisira amo, nimori. Orokaiva!” aminge sero nininguse, a Iesu tano dombu eni dombu eni etiri sirorusira ava gido, fristi+ da kokotofu a Moses da Geka ijuga kakato+ janje ekoko useri. \v 16 Edo, Iesu kena siseri, “Ni, sasingakoimi resera omo, niningeresa?” aminge setero, Iesu mino nemokena sisira, “Ai, niningerena. Amo jo eko iraeri. Ne emingerera amo, anakora God da Geka jokáda gembero irira, ava erera. Amo eviri: \q1 ‘Ni seteso, sasingako a ami mindari amo, ne nindae sakai evevago beká ava seraera,’” \m Iesu aminge sisira. \p \v 17 Aminge sedo, Iesu ne dodo Jerusalem ghedo buvudo, ira reighi Bethany aminda avisira. \s1 21:18-22 Iesu Ika Kayuyudae Simbora Usira. \r (Mark 11:12-14,20-24) \p \v 18 Ravisira eredo, sifoghae jovereghe namane namonde dabade, Jerusalem yari dae ise, Iesu nu emboro soroda ighoi usira. \v 19 Etiri, nu diti fuge ika kayuyu emboro tinguda fetiriri gosusira. Gido, nu vuji tosimbe mindari dae terisira. Avata beká tefori. Igi vanembo ava gido, nu sisira, “Sifo amboda, ikaé, beká jo sekago jighae arira,” aminge siri ainghae dabade, ika kayuyu gharasa edo avisira. \v 20 Namane ava gido manamana use siseri, “E kau nange nange etirai? Ika emo nange totoi gharasa edo ravi?” aminge sise ategi useri, numokena. \v 21 Ategi etero, nu sisira, “Na geka beká nemokena resena. Ne tumondareva, a jo itako manamana ae areva amo, na rea eteno kayuyukena siroretira, kau daba aminga ava, nene saovo sirorarira. A eni mo: ne tumonduse, doriri oindae, ‘Darige yasi evada tifughase!’ saeteva amo, God sonembari, doriri omo darige ya evada tifugharira. \v 22 Ne tumondareva amo, rejodae benunu sise banungareva, ava sirorari bareva,” Iesu aminge sisira. \s1 21:23-27 Iesu Nu Mave Da Javoda Saramana Edo Ghusira, Aindae Ategi Useri. \r (Mark 11:27-33; Luke 20:1-8) \p \v 23 Iesu ira God da Kamboda+ teterusira. Teredo ijugiri, fristi+ da kokotofu, a namonde Jusi embo da babojegari, fera numokena ategi use siseri, “Se ningore! Mave setiri ni saramana emo eresi? Ni mave da javoda geka emo vironu resesi?” aminge siseri. \v 24 Setero, Iesu mino nemokena sisira, “Nambarago nemokena geka dabako ategi arena. Einda mino sareva amo, na mave da javoda ojena amo, isagha saono ningareva. \v 25 Sevu ningone! John Bafataito Ari Kato, mave da javoda evetu genembo bafataito edo ghusi, evetu genembo da javoda ai, God da javoda?” aminge setiri, ne tuturo edo tofo tofo beisiga use, se nininguseri, “Namonde kau nange nange sareri? Namonde, ‘God da javoda bafataito edo ghusira,’ sarera amo, nu, ‘Ne redae John jo tumondae usevu?’ sarira. \v 26 O namonde, ‘Evetu genembo da javoda bafataito edo ghusira,’ sarera amo, natofo eminda totorugetera eimi, namonde darera. Ainda tuka mo: evetu genembo isambu ne koteraera amo, John nu God da feroveta eniri. Ava sedo, namonde aminge sarera amo, natofoé namondekena rea arera, aindae oju erera.” \v 27 Ne aminge sise, Iesu kena mino eminge siseri, “Namane erebunera,” aminge setero, Iesu nemokena sisira, “Avori, nambarago mave da javoda saramana eraena, nemokena jo saono ningae areva,” aminge sisira. \s1 21:28-32 Ambo Begoghae Da Ijugaborori. \p \v 28 Aminge sise, Iesu sisira, “Nenda kotari ava sevu ningone! Genembo eni nunda vide jamena etoto naká iriara ava, sifo eni nu eredo begokena eminge setira, “Yasi, nanda vareda saramana ase!” \v 29 Aminge setiri, nunda mandi begoá setira, “Resesa ava, na imboe erena,” aminge sedo, amboda nu dubo jovereghetiri, aira saramana etira. \v 30 Kotugo ainda amboda, genemboá eredo nunda mandi ambodae, kau daba ava setira. Setiri, nunda mandi ambo numamokena, ‘Avori, amingarena,’ setira. Aminge setira, avata nu jo yaeri. \v 31 Ava sedo, numamo da uju amo, mave eti? Begoi eti, ai, amboi eti? Sevu ningone!” Iesu aminge setiri, ne, “Begoi etira,” siseri. \p Setero, Iesu sekago fristi+ da kokotofu a Jusi embo da babojegari aikena sisira, “Ava sedo, na nemokena eminge resena: takesi bari kakato a evevetu saghere kakato, ne giti God da natofo+ aoro, God ne kaifa ururari irarera. O nemo, ambo gayareva. \v 32 Ainda beká mo: John Bafataito Ari Kato fira, nemokena emboro eveva ijugusira amo, ne nu jo tumondae usevu. Avata takesi bari kakato a evevetu saghere kakato, ne John da geka ava tumonduseri. Tumondusera ava gido, nembarago tumondaetevu. Avata ne jo tumondae usevu,” Iesu aminge sisira. \s1 21:33-46 Vare Kaifa Kakato Da Kasiari. \r (Mark 12:1-12; Luke 20:9-19) \p \v 33 Iesu aminge sise, sekago fristi+ da kokotofu a Jusi embo da babojegari aindae sisira, “Kasia eni ningovo dae resena. Genembo eni aira vare simbugedo vaini da asi ava govetira.\f 46 \fr 21:33 \ft God nunda ferovetakena seari, ne nunda geka jokáda umbu mendeni kasia ai gembudo ghuseri. Kasia sise, ne Israel embodae, ‘vaini da vare’ sedo ghuseri.\f* Govedo, furu dighi birurughetira. Ainda amboda, nu asi vuji da muka ava simbari vosari bari dae sedo, bako ghambira. Ghambudo, kaifa kakato da vasa iti vitira. Itiri dadabetiri, nunda vare amo, evetu genembo mendeniimi saramana use moni futururoro bari dae sedo, mutira. Evetu genembo aimi vare ava kaifa ero, nu reighi eninda aira. \v 34 Avori, asi vuji bambari da sifo ojira buviri gido, vare numamoá nunda boanda bari dae sedo, nunda saramana kakato mendeniimi dirigetiri kaifa kakato aikena aera. \v 35 Aera buvero, kaifa kakatoá eredo, vare numamo ainda saramana kato eni ava sandi de babasegeteri, eni detero ambira, a eni ghamanai afe doruse onderi. \v 36 Etero ainda amboda, vare numamoá saramana kakato mendeni dirigetiri aera. Digarigo dirigetiri aera buvero, vare kaifa kakato ne sekago kau daba ava eteri. \p \v 37 “Amboda beká, tofo nunda mandi diriguse, eminge kotetira, ‘Avose, nanda mandiva kakara arera tanojo,’ aminge kotise, nunda mandi ava dirigetiri aira. \v 38 Avata vare kaifa kakato ne mandiá gosuse tofo tofo se ningeri, ‘Mandi omo, vare einda numamo da mandiri. Amboda vare emo, nune barira. Ava sedo fuvu, namonde nu daoro ambari, vare emo namondeda tofodae baore!’ ne aminge seteri. \v 39 Aminge sedo, ne eredo, mandiá vare jokáda sandi jumbudo aera isaghada buvudo, detero ambira. \p \v 40 “Avori, kote givu! Vare numamoá eredo foama, vare kaifa kakato aikena nange ari? Sevu ningone!” Iesu aminge setiri, ne mino numokena siseri, \v 41 “Nu kaifa kakato ekoko amo dari ambarera. Amboro, kaifa kakato eveva ava gategari, vare kaifa e gogoghombuse, nunda boanda ava vuji bambari da sifo aminda, mutudo gharera,” aminge siseri. \p \v 42 Setero, Iesu tofo numoá ijuguse nemokena sisira, “God da Geka emo tegutusevu tanojo: \q1 ‘Ghamana eni, kambo itari kakatoi imboe edo fugutusera ava, Bajari nune budo \q1 tutumbidae sedo fiti simbugedo, aminda tuturo edo, nunda kambo itari dae erira. \q1 Emo Bajari da ariri. Namonde gido dudukugherera,’ \m God da Geka aminge resira. \p \v 43 “Ava sedo, nemokena saono ningovo dae resena. Amboda God da natofo+ ava, jo nene kaifa ae areva, a kotugo ne totofo jo nunda natofo+ ae areva. O evetu genembo mendeni, God da natofo+ da eveva ava kotise, God da uju avanembo eraera ava, Bajari sari nunda natofo, nene kaifa arera. \p \v 44 \f 44 \fr 21:44 \ft Tuturo 44 da geka, Baiboro (Bible) ana mendeni ainda jokáda fitero iriri tafuseri. O Baiboro mendeni ainda jokáda, jo fitoro teraeri.\f* “Eni mo: ghamana kasia da setena, ainda geka mendeni eviri. Mave ghamana etoda durarira amo, nu de gite ambarira. O ghamana aimi maveda etoda du fatarira amo, nunda tamo fati tafere ari ambarira,” aminge sisira. \p \v 45 Setiri, fristi+ da kokotofu a Moses da Geka kaifa kakato+, ne vare da kasia ava ningido kasama useri, Iesu kasia amo nendae sisira. \v 46 Ava kasama edo, numoá sandi bundari dae kotiseri, avata jo inono aeri. Ainda tuka mo: evetu genembo natofogo ainda kotari mo, Iesu nu feroveta eniri. Fristi+ da kokotofu a Moses da Geka kaifa kakato+, ne ava kasama edo, evetu genembo totorugusera aindae oju edo, Iesu jo sandaeri. \c 22 \s1 22:1-14 Evetu Fitari Da Kirumo, Ainda Kasiari. \r (Luke 14:15-24) \p \v 1 Aminge sise, Iesu sekago kasia eni eminge sisira, \v 2 “Evetu genembo nange God da natofo+ arera amo, kau emingori. Kini (king) eninda mandi evetu fitari setiri aindae, numamo kirumo simbuguse irei. \v 3 Aminguse, nunda aghi kakato dirigetiri aera, kirumo da sifo ava osa setero, nunda natofo gategetira, ai ningeri. Amboda sifo ojira buviri gido, nunda saramana kakato mutiri evetu genembo gategetira aikena, aghi ari dae sedo aera. Aera aghi etera avata, evetu genembo mavejoá kini gategedo furore dae setira, ne imboe eteri. \v 4 Etero, kini nu saramana kakato mendeni sekago diriguse, eminge setira, ‘Eminge sevu, evetu genembo ningore, “Nanda kirumo simbugeteno irira. Burumakava (steers) a burumakava da mamandi (calves) evevago ava de ojetero irira. Roera isasambu simbugetero irira. Ava sedo, evetu fitari da kirumo ari dae erera. Ne fuvu!” aminge sevu!’ kini aminge setira. \v 5 Setiri, ne aera evetu genembokena aminge seteri. Avata evetu genembo amo, ne kini da geka jo ningaeri. Eni eredo, nunda vareda aira. Eni kini da geka kotae edo, nunda bisnis (business), moni saramana ari dae sedo, aira. \v 6 A mendeni ne, kini (king) ainda saramana kakato ava, sandi de babasegetero amomonjegeteri. \v 7 Etero, kini janje eko beká ava etiri, nunda isoro kakato dirigetiri aera, evetu genembo kini da saramana kakato detero amomonjegetera, ainda reighi sosighi edo, nati dungetero avira. \v 8 Etiri, kiniá kori setiri, nunda saramana kakato totorugetero nemokena setira, ‘Kirumo simbugetero irira, avata evetu genembo giti furoro dae setena amo, jo nene mindae arera. Ne ekokori. \v 9 Oroko emo yasivu, emboro teria aminda ise, evetu genembo mavejuá tambareva, ava aghi evu!’ aminge setira. \v 10 Setiri, nunda saramana kakato buvudo aera, evetu genembo isambu mavejoá tambera, ava unumbe budo ojeri, evetu genembo eveva a ekoko ainde dabade. Etero, aimi ojera buvudo, kini (king) da kambo bedo etira. \p \v 11 “Nunda kamboda totorugetero, kini (king) nunda esa embo gari dae sedo aira teretira. Teredo, genembo eniá fuge gira. Genembo amo, nu jo gogho edo, nunda asugari evevago eni jo asuge furaeri. \v 12 Kini (king) ava gido, nundae ategi etira, ‘Nanda komana, ni nangetirai ninda tamo asugari ekoi asugedo ojesa teretesi? Aminguse, namondeda agho dari erebejesa,’ aminge setiri, genemboá geka rejo eni jo saeri. \v 13 Etiri, kini (king) nunda saramana kakatokena setira, ‘Genembo emo, jo inono iraeri. Ava sedo, nu sandi ungo ata bundedo, bu yasivu, ajagha fitovo, tumba jokáda irise, sorara use dika ghininji ghananja ghuse irare!’” \v 14 Iesu aminge sise, tano ari dae use sisira, “God evetu genembo digari ava kori seraira, avata daba daba gategeraira,” Iesu aminge sisira. \s1 22:15-46 Evetu Genembo Mendeni, Iesu Geka Sembae Sari Ningari Dae, Dederuseri. \r (Mark 12:13-37; Luke 20:20-44; 10:25-28) \p \v 15 Kasia ava ningido, Moses da Geka kaifa kakato+ eredo Iesu geka sembae sirurari ningido, numoá bu koto ari dae, esike era fetedo manaka garuseri. \v 16 Manaka gaedo, nenda ambo jimbi mendeni nemonde Kini (King) Herod da ambo jimbide dabade, ava dirigetero, Iesu kena iseri. Era, Iesu dederuseri, “Ijuga Kato, namane kasama erera, ni geka beká avanembo sifo ghousa ijugeraesa. Ni evetu genembo da kotari amo jo oju ae use, God da uju avanembo ijugeraesa. \v 17 Ava sedo, se ningore! Namondeda Agho Dari nange resi? Namondeda gitofu Rome embo da kotofukena takesi ombarera, ai tefo? Ava se ningore!” aminge siseri. \p \v 18 Avata numo dederuse sisera, ava itatamusedo, Iesu eminge sisira, “Ne gungubo kakatori. Ne redae na dedererevu?\f 18 \fr 22:18 \ft Moses da Geka kaifa kakato+ da uju mo, Iesu nange fitoro vosaetira ava kotise, nu ategi useri. Iesu nu, \+it “Tefo, takesi jo ombae areva,”\+it* saetira amo, ne nu budo, Rome embo da dombuda koto edo diburada fitaeteri. Sifo aminda, Rome embo ne gavanari. O, \+it “Ai, takesi ombareva,”\+it* saetira amo, nati embo digari nunda geka imboe use, nu jo tumondae aeteri.\f* \p Setiri, moni budo ijuguseri. \v 20 Ijugetero gido, Iesu ategi usira, “Moni tamonda, dangio a javo emo, mavedari?” aminge ategi etiri, \v 21 ne siseri, “Rome embo da kotofu, namonde Caesar seraera, nundari,” aminge setero ningido, Iesu sisira, “Avori, Caesar da tofo amo, Caesar dae mutuvu bare! A God da tofo amo, God dae mutuvu bare!” Iesu aminge setiri, \v 22 ne ningido buniseri. Bunedo, ne Iesu dodo iseri. \p \v 23 Sifo daba aminda, Jusi embo da mendeni, aindae Sadusi embo+ seraera aimi eredo, Iesu kena fuseri. (Sadusi embo+ resena emo, ambari embo jo sekago jebugedo erae arera, ava koteraera.) \v 24 Aimi fera Iesu kena ategi use siseri, “Ijuga Kato, Moses eminge ijugedo ghusira: \q1 ‘Genembo mave evetu fitari, mandi sasingu jo sirorae iroro genemboá ambari nunda rori irarira amo, nunda ambo bego eniimi roriá fitarira. Genembo ambarira ainda veka sirorare dae sedo, fitarira,’ \m Moses aminge ijugedo ghusira. \p \v 25 “Avori, kiki eni sari dae erera. Ningi! Ambo bego isambu 7 ava namondeda jokáda iriara ava, bego beká ai evetu fifitusira, ava sasingu eni jo sirorae irero nu ambududurusira. Ambiri, rori amo nunda diroruimi fifitusira. \v 26 Aminguse, fifitero refara, ambo nemboi bu fitido ireira ambududurusira. \v 27 Ainda amboda beká, roriá ambududurusira. \v 28 Avori, se ningore! Amboda sifo eninda, evetu genembo isambu jebuge erarera, seraesa. Gegenembo isambu 7 aimi evetu dabako ava fifituseri. Ava sedo, iria edo, erari da sifoda, evetu amo maveda evetu ari? Bego aindari, o ambo aindari, ai maveda evetu ari? Ava se ningore!” aminge siseri. \p \v 29 Setero, Iesu mino nemokena sisira, “Ne sembae beká ava erekoteva. Ainda tuka mo: ne God da Geka rea resira, a God da fakina ava, ne erebuneva. \v 30 Evetu genembo ambarida ghe jebuge erarera ainda sifo aminda, ne kau aneya da kau aminga ava irise, genembo evetu jo fitae arira, a evetu genembokena jo vai ae arira. \v 31 Kotugo ambari embo, ambarida ghe jebugedo erarera, ainda geka eni sari dae erena. Ningivu! God nu Geka evia ningovo dae sisira, amo tegutusevu, ai? Kote givu! \q1 \v 32 ‘God, nembuamane Abraham, Isaac, a Jacob anakora endada irise tumonduse iriara, \q1 a kotugo oroko tumonduse irera amo, namori.’ \m God aminge sisira aindae, namonde kasama erera: ambari embo mo jo amboro dadabaeri. Ava sedo evetu genembo isambu, ambari embo a jebuga embo isasambu, God da dombuda jebuga irera,” Iesu aminge setiri, \v 33 evetu genembo aminda totorugedo irisera amo, nunda ijuga ava ningido dudukughuseri. \p \v 34 Iesu geka evevago setiri ningido, Sadusi embo+ mino sari buniseri. Sadusi embo+ mino sari bunisera, ainda bino ava iri, Moses da Geka kaifa kakato+ ningido, Iesu kena fera totoruguseri. \v 35 Totorugedo, nenda ijuga kato eni, Iesu geka sembae sirurari ningari dae ategi usira, \v 36 “Ijuga Kato, God da Agho Dari jokáda, geka mindafu beká ningiavori?” aminge setiri, \v 37 Iesu mino sisira: \q1 “‘Ninda Bajari God kena, ninda dubo a ninda kotari isasambuimi futuse, nusuka numoá ava, dubo bu gogoghombaresa!’ \m \v 38 Amo God da Agho Dari mindafu bekári. \v 39 Nunda Agho Dari setena ainda kaugo eni mo, eviri: \q1 ‘Ni tofo dubo buraesa, kau daba aminga ava, ninda komana barago dubo baresa.’ \m \v 40 God rea setiri Moses gefusira, a feroveta mendeni gefusera, ainda susu mo eviri,” Iesu aminge sisira. \p \v 41 Setiri dadabetiri ainda amboda, Moses da Geka kaifa kakato+ numokena totorugusera aikena ategi usira, \v 42 “Nenda kotari sevu ningone! God evetu genembo sonembuse, Genembo eni mutari dae sisira amo, mavejori? Oro mavekena sirorari?” Iesu aminge setiri, ne mino siseri, “Amo, nu David da sasingu a imemesiri ainda jokáda sirorarira. Nu David da Mandi eniri,” aminge siseri. \v 43 Setero, Iesu nemokena sisira, “Ne geka reseva, a kotugo David tofo mandi gefusira ava, jo foa geka dabako ae irira. God da Asisi imi David sonembiri Genemboá tumonduse, ‘Nu nanda Bajari,’ gefusira. Geka David gefusira resena amo, eviri: \p \v 44 ‘Bajari nu nanda Bajarikena sisira, \q1 “Fu, nanda ungo gimanduda anumbiraso, ninda gitofu ninda fakina ava gosururoro, \q1 ne de bundedo bu foama, ninda ata duruda fitono fafasaore!” Bajari aminge sisira,’ \m ava David gefusira. \v 45 Avori, genembo mo, nunda sasingu da bajariri. Mandi eni jo viti numamo da bajari bae aeti. Ava sedo David, Genembo amboda furarira ava kotise, ‘Nu nanda Bajari,’ sisira amo, nu jo nunda mandi ava kotise saeri. Nu Genembo aindae igheghi use, nunda Bajari arira ava sise sisira. Ava sedo, nenda geka seteva amo, jo inono iraeri.” \v 46 Iesu aminge setiri, ne manamana edo geka da mino sari buniseri. Bunisera ai tano aminda, mave eni jo fakina edo, sekago Iesu kena ategi use, gisae edo ghuseri. \c 23 \s1 23:1-12 Moses Da Geka Ijuga Kakato+ A Kaifa Kakatokena+, Iesu Ghoghora Sisira. \r (Mark 12:38-39; Luke 11:43,46; 20:45-46) \p \v 1 Iesu aminge setiri dadabetiri ainda amboda, nu namane a evetu genembo totorugusera aikena eminge sisira, \v 2 “Moses da Geka ijuga kakato+ a kaifa kakato+, ne Moses da vasa budo ijugeraera. \v 3 Ava sedo, ne rea seraera a ijugeraera ava, amingareva. Avata ne rea eraera ava, erá eove dae sise resena. Ainda beká mo: ne rea aovo dae seraera ava, ne totofo jo use sae eraera. Ne sembae eraera. \v 4 Ne agho dari digari simbugedo, seoro natofo janjagu use irá gheraera. Avata Moses da Geka ijuga kakato+ a kaifa kakato+, ne totofo nenda agho dari jo kaifa use, ainda bouvu jo itako fumbae eraera. \v 5 Moses da Geka ijuga kakato+ a kaifa kakato+, ne rea eraera ava, natofo nemo gido nendae sakai saoro dae sise eraera. Moses da Geka kotise, ne God da Geka mendeni gembudo, ungoda a dombuda dighido deingheraera, a tamo asugari da embo, sori babai ghoghousa gateraera. Avata ne jo God kotise amingae eraera. Evetu genembo mendeni, nendae sakai saoro dae sedo, eraera. \v 6 Kirumoda yarera o banungari dae yarera amo, ne vasa evevada anumbari dae uju eraera. \v 7 Kau daba aminga ava, ne uju eraera, ne ya ombari vasada buvurutururoro gido, evetu genembo ne kakara use, ‘Ijuga Kato’ sise ategi aoro dae uju eraera. \v 8 Ne jo amingae areva. Mave ni ategi use, jo ‘Ijuga Kato’ sae arira. Ainda beká mo: ne isambu nano namendide inonori. Nenda Ijuga Kato dabako irira. \v 9 A ni genembo eni ategi use, jo ‘Afa’ sae aresa. Ainda beká mo: nenda Afa dabako utuda irira. \v 10 A mave ni ategi use, jo ‘Bajari’ sae arira. Ainda beká mo: nenda ari ekoko kote doyari dae sedo, God nenda Bajari dabako mutari sisira. \v 11 Mave nenda jokáda giti jighari arira amo, ne isambu nune sonembarira. \v 12 Mave tofo nunda javo jighari erarira amo, nu foa ambokena arira. O mave nu tofo fitari vosarira amo, amboda natofoi fitoro nu vitarira,” Iesu aminge sisira. \s1 23:13-36 Moses Da Geka Ijuga Kakato+ A Kaifa Kakato+, Ne Amboda God Da Bouvu Ava Barera. \r (Mark 12:40; Luke 11:39-42,44,47-52; 20:47) \p \v 13 Aminge sise, Iesu sisira, “Arie, Moses da Geka ijuga kakato+ a kaifa kakato+! Ne taká amboda mema itatamareva. Ne gungubo kakatori! Ne totofo God da natofo+ jo ae ireva. A evetu genembo mendeni God da natofo+ ari dae uju eraera ava, nene buregeraeva. \p \v 14 “Arie, Moses da Geka ijuga kakato+ a kaifa kakato+! Ne taká amboda mema itatamareva. Ne gungubo kakatori! Ne dederuse, roriri da kambo a gugua ava nenda tofodae ruruse, natofo nemoá gido nendae sakai saore dae sedo, ya God da Kamboda+ tere fetedo ghousa futo banungeraeva. Aindae sedo, ne mema eko beká ava tambareva. \p \v 15 “Arie, Moses da Geka ijuga kakato+ a kaifa kakato+! Ne taká amboda mema itatamareva. Ne gungubo kakatori! Genembo eni nangedo nenda ambo jimbi aetira aindae sedo, ne e gogoghomberaeva. Avata, mave nenda ambo jimbi arira amo, nu nenda ijuga sembae ava nininguse, ari eko beká ava arira. Ne aindae sedo, mema tambareva. \p \v 16 “Arie, ne ijuga kakato sembaeri! Ne amboda taká mema mindafu beká ava itatamareva. Ne diti digoide mamaneri. Ava nange edo evetu genembo mendenidae emboro ijugeraevu? Ne sembae ijuguse eminge seraeva, “Genembo eni, God da Kambo+ ainda javoda beka gajedo irise, ya nunda beka gajari ava bejarira amo, ne ‘avori’ seraeva. O genembo daba aimi, auri eni ‘gold’ seraera God da Kamboda+ irira, ainda javoda beka gajedo irise, ya nunda beka gajari ava bejarira amo, ne ‘agho dari beká ava bejariá’ seraeva. \v 17 Amo, ne daghedo sarigeraeva. God da Kambo+ da ‘gold’ o moni amo, God da Kambo+ da fakinaimi etiri kakara edo irira. Ava sedo, erá ‘God da Kambo+ kitako’ sise, ‘God da Kambo+ moni mindafu’, ava seove! God da Kambo+ da javoda rea beka gajaresa amo, amingaresa. A God da Kambo+ da moni ainda javoda rea beka gajaresa amo, amingaresa. \p \v 18 “Eni mo, ne eminge ijugeraeva. Genembo eni olta (altar) da javoda beka gajedo irise, ya nunda beka gajari ava bejarira amo, ne ‘avori’ seraeva. O genembo daba aimi, joba eni oltada fifitusera, ainda javoda beka gajedo irise, ya nunda beka gajari ava bejarira amo, ne ‘agho dari beká ava bejariá’ seraeva. \v 19 Amo, na sekago resena: ne daghedo ireva. Olta da fakinaimi joba kakara arira. Ava sedo, erá ‘olta kitako’ sise, ‘joba olta etoda fitiraera, teriava,’ seove! \v 20 Ainda beká mo: mave olta da javoda beka gajarira amo, nu olta (altar) da javoda a joba oltada fasirira, ainda javoda beka gajarira. Jo dombu eni iraeri. \v 21 Mave God da Kambo+ ainda javoda beka gajarira amo, nu jo God da Kambo+ ainda javoda nembo beka gajae arira. God nu aminda irá gheraira ava sedo, nu God da javo ainghae dabade beka gajarira. Jo dombu eni iraeri. \v 22 Kau daba aminga ava, mave utu da javoda beka gajarira amo, nu utu da javoda, God da avo anumba da javoda, a tofo God da javoda beka gajarira. God nu aminda anumbirá gheraira ava sedo, jo dombu eni iraeri. Ne natofokena beka gajari da emboro sembae ijugeraeva, aindae sedo, ne mema tambareva. \p \v 23 “Arie, Moses da Geka ijuga kakato+ a kaifa kakato+! Ne taká amboda mema mindafugo itatamareva. Ne gungubo kakatori! Nenda gugua tomanako a nenda roera veveyako kau mosou, yabiyabina, a karaje ava budo, diti ghabu sovenisoveni fitido, diti eni budo God kena muturaeva. A nu evevari. Ne amingareva. Avata, amo kitakori. O Agho Dari da geka tomanako mo: inono da ari, joka ari, geka bekáda bekáda sari a ari bekáda bekáda ariri. Roera kikitako ava, nene eraeva. Avata roera teriago evia, ne jo ae eraeva. \v 24 Ne diti tefori. Ne emboro sembae ava ijugeraeva. God da Geka mendeni, ne kaifa eraeva. Avata geka mindafu evia, ne kotae eraeva. Ne aindae sedo mema tambareva. \p \v 25-26 “Arie, Moses da Geka ijuga kakato+ a kaifa kakato+! Ne taká mema mindafugo ava, amboda tambareva. Ne gungubo kakato a diti tefori! Ne kau genembo eni, nunda agha kofiri fokakena seghuse, jokakena jo seghae etira. Avavaga, ne gogho etevo nenda tamo eveva etira. Avata nenda dubo joká jo simbugae ireva. Ne ari ekokoi doghetiri jokáda ireva. Nenda dighighi ari a sosighi ari amo dodo, nenda ari ekoko vujegedo dubo joká ava simbugareva amo, ne gegenembo eveva edo irareva, dubo jokáda a kotugo nenda irari tamo isaghada. Ava jo ae eraeva aindae sedo, ne mema tambareva. \p \v 27 “Arie, Moses da Geka ijuga kakato+ a kaifa kakato+! Ne taká mema itatamareva. Ne gungubo kakatori! Nemo kau ambari embo da ofofo gomogori. Isaghakena mo, simbuge gogoghombetevo gari eveva erira. Avata jokáda mo, anakora betedo masa erira. \v 28 Kau daba aminga ava, natofo ne gido ‘evevava’ seraera, ne tamo gogho eraeva aindae. Avata nenda dubo joká mo, gunguboimi a ari ekokoimi bedo edo irira. Ne aindae sedo mema tambareva. \p \v 29-30 “Arie, Moses da geka ijuga kakato+ a kaifa kakato+! Ne taká amboda mema mindafugo ava itatamareva. Evetu genembo evevago a God da feroveta, nenda ofofo ava esimbuguse, totofo eminge seraeva, ‘Namane abuamane da sifo aminda siroredo iraetera amo, namane God da feroveta jo daoro sirivo ae aeteri. Abuamane edo ghusera avavaga, namane jo ae aeteri,’ aminge sise seraeva. \v 31 Aminge seraeva avata, e givu! Nombuamane rea koteraera, kau daba aminga ava, nenda imemesiri koteraera. Ava sedo, geka beká mo: nembuamane rea kotedo ghusera a edo ghusera, ne kau daba aminga ava eraeva. Nemo, nembuamane feroveta dedo ghusera, ainda imemesiri bekári. \v 32 Ava sedo, nembuamane rea edo ghusera avavaga, oroko eminda evu ya dadabare! \v 33 Ne ekoko, Satan da sasinguri!\f 33 \fr 23:33 \ft Afige, \+bd Matthew 3:7\+bd* ainda duruda tege garesa.\f* Ne nange nange ari ekoko mino mutari da vasa omo darige yarevu? Amo jo nene darige yari da kaugo iraeri. \p \v 34 “Nene dara eraeva, ainda bouvu fumbovo dae sedo, na feroveta, evetu genembo dubo kotari kakato, a God da Geka ijuga kakato+ mendeni dirigaono nemokena yarera. Yama, nanda javoda siruroro, nene mendeni sandi daovo sirivo arera, mendeni arafa daovo ambarera, mendeni sandido nenda dengoro indari da kambo+ aminda koto areva, a mendeni ondovo ya, reighi mendeni mendeni ominda, emboroda deinghuse irarera. \v 35-36 Amingururovo, God da natofo evevago detero sirivo usera ainda mino isambu ava, God nemokena mutari, nene ruruse itatamareva. Tuturoda, Abel detiri ambududurusira, tano aminda ghe fira, Barachiah da mandi Zechariah, God da Kamboda+ detero olta (altar) dombuda ambududurusira, ainda mino isambu, ne oroko siroredo ireva, nene ruruse itatamareva. Geka beká resena. Ainda mema ne jo darigae areva,” Iesu aminge sisira. \s1 23:37-39 Iesu Nu Jerusalem Embodae Dubo Mema Usira. \r (Luke 13:34-35) \p \v 37 Aminge sise, Iesu sisira, “Arie mará, nanda natofo Jerusalem emboko! Ne God da feroveta deovo amburaera, a nunda aghi kakato ghamanai deovo sirivo eraera. Kau kokora nunda mamandi ghabui doghe sandi faseraira aminga ava, ne nane kaifa use, undari dae uju edo ghuseni, avata ne na buregusevu. \v 38 Ava sedo, God nunda Kambo+ nenda jokáda irira ava, do dumbari, ne tefo irareva. \v 39 Geka beká: amboda ne na jo gae irovo, na reighi emo doyono, nesuka irise dubo jovereghedo, nati joká dorurovo gido, na jovereghe foa buvono, ne ategi emingareva, ‘Orokaiva! God ni esimbugetiri, nunda javoda refesa! Orokaiva!’ nandae aminge ategi use nati joká dorurovo, furono gareva,” Iesu aminge setiri dadabusira. \c 24 \s1 24:1-14 Enda Dadabururari, Tano Mendeni Sirorari Garera. \r (Mark 13:1-13; Luke 21:5-19) \p \v 1 Iesu javi edo, God da Kambo+ dodo yari dae iri, namane numokena era, God da Kambo+ ainda vasa mendeni ainde dabade ijugari dae sedo, buvurutuseri. \v 2 Buvero, nu namanekena sisira, “Ne God da Kambo+ ovia gosuse reseva, ai? Avori, ningivu! Na nemokena eminge resena. Gitofuimi foama Kambo+ omo de bejoro, oinda ghamana aveverege vose dadabarira ainda amboda, ghamana eniko jo nunda vasa ireira, aminda irae arira,” Iesu aminge sisira. \p \v 3 Iesu nu enda jiro fumbari javo Orivi, aminda ira anumbiriri, namane numokena era, namonde kikiako anumbedo, ategi useri, “Ni, ‘God da Kambo+ de bejarera,’ setesa amo, nanjigo areri? Enda dadabari da sifo a ninda jovereghe furari da sifo ava, namane nange kasama areri? Rea sirorarira amo, nange kasama aeteri?” aminge siseri. \v 4 Setero, Iesu mino namanekena sisira, “Diti gosuse kaifa evu! Erama, nemo dederuse gungubo sarera, ava tumondeove! \v 5 Ainda tuka mo: evetu genembo digari foa, gungubo sise, eminge sarera, ‘God evetu genembo da ari ekokodae, Genembo eni mutari sisira amo, namori,’ ne aminge sise, evetu genembo digari ava deroro, nemoá tumondarera. \v 6 Tataya ururoro ningareva, a soka beká isoro ururoro, ainda bino ava ningareva. A nu sirorarira avata, erá oju eove! Ainda beká mo: aminge siruroro ningareva, avata enda emo, jo sifo aminda dadabae arira. \v 7 Natofo mendeni mendeni a gavana mendeni mendeni eredo, tofo tofo isoro ururoro ningareva. Endada, baimara eko sirorurari, dumo fururari itatamedo ghareva. \v 8 Ava sirorarira amo, inono, evetu tamo bouvu edo iriama edo, mandi sasingu javi urureari mema itatameraira aminga ava, enda da mema sifo aminda tuturo arira. \p \v 9 “Sifo aminda, evetu genembo mendeniimi foa ne sandido, gavana nemokena fakarago are dae sedo, a nemo dari ambovo dae sedo, gavanakena mutoro barira. Ne namo tumonderaeva aindae sedo, enda da natofo isambu ne imboe arera. \v 10 Sifo aminda, natofo digari namoá giti tumondusera aimi, na ighagha use, nenda tumondari doyarera. Aminguse, ne imboe edo tofo tofo aito arera. \v 11 Sifo aminda, feroveta gungubo kakato foama, evetu genembo digari ava derarera. Foa gungubo sise, eminge sarera, ‘God da feroveta eni mo namori,’ sarera. Aminge sise, evetu genembo digari ava dederururoro, ne ‘bekáva’ sise tumondarera. \v 12 Ari ekoko viti mindafu ururari aimi, evetu genembo digari ainda dubo bari amo dadabarira. \v 13 Avata mave fakina edo, namoá tumonduse jo ighagha ae iria ambarira amo, nu jebuga evovodae irari ava tuve barira. \v 14 A kotugo, God nange nunda natofo+ kaifa eraira, ainda bino ava vironu siruroro, natofo nunda oro oro isasambu ningoro inono ari gido, enda sifo aminda tano arira,” Iesu aminge sisira. \s1 24:15-28 Sifo Amboda, Reighi Israel Ava, Gitofuimi Foa Sosighi Arera. \r (Mark 13:14-23; Luke 21:20-24) \p \v 15 (Iesu da geka eregefena evia, mave tegarira amo, nu ningido kote simbugare dae sise resena.) Aminge sise, Iesu sisira, “God da feroveta Daniel nu eminge sisira, ‘Amboda roera eko beká ava bu foa fitoro, God da vasa kakara nunda Kambo+ joká\f 15 \fr 24:15 \ft Tamo foyago da gekaimi gefuse, \+it ‘nunda Kambo+ joká’\+it* ava jo sae usira. Amo tufako sise, \+bd ‘roera eko beká vasa kakara aminda’\+bd* avanembo sisira. Evetu genembo mendeni da kotari mo, Iesu geka ava sise, God da Kambo+ aindae sariá seraera. O mendeni erekotera, nu reighi tomanako Israel, o reighi Jerusalem aindae sariá seraera. Kau daba ava, namonde geka \+bd ‘roera eko beká’\+bd* ainda tuka jo kasama e gogoghombae eraera. Evetu genembo mendeni da kotari mo: nu \+bd ‘God da gitofu eko beká eni’\+bd* aindae sariá seraera. O mendeni da kotari mo, nu \+bd ‘Rome embo da isoro kakato’\+bd* aindae sariá seraera. O evetu genembo mendeni erekotera amo, \+bd ‘gode eninda dangio bu foa God da Kambo+ jokáda fitoro fetirari’\+bd* aindae sariá sise seraera.\f* aminda fetari, aimi bebeta arira.’ Ava bu foa fitoro fetirari, \v 16 ne Frovensi Judia eminda irise gareva amo, ne eredo sumbu yasivu, doriri ominda jungove! \v 17 Mave nunda ofoda \f 17 \fr 24:17 \ft Matthew tamo foyago da gekaimi, \+it ‘kambo eno ikáda’\+it* gefusira. Iesu nu kambo da anumbari vasa kotise sisira. Israel aminda, borija jo teria dirae eraira. Ava sedo, nenda kambo itido ghusera amo, ne eno jo fitae edo ghuseri. Ne ghamanai itutuse, vasa beragha kambo ikáda simbugedo ghuse ofodae budo ghuseri. O namonde mo, kambo enoghae itiraera. Ava sedo, namonde eminda, \+bd ‘kambo eno ikáda’\+bd* tegarera amo, namonde anumba vasa jo kotae arera.\f* anumbirari, sifoá foa buvari garira amo, nu jo ere kambo jokáda, gugua eni bari dae jo terae arira. Nu taká eredo sumbarira. \v 18 A mave vareda saramana ururari, sifoá foa buvarira amo, nu jo nunda tamo asugari bari dae sedo jovereghe kamboda yae arira. Nu taká sumbarira. \v 19 Mará! Na evevetu mave sifo aminda tamo bouvu edo irarera aindae, dubo mema erena. Ainda beká mo: evevetu sifo aminda tamo bouvu edo irarera, o sasingu veveyako unduse ami futuse irarera amo, ne sumbari dae ató barago use, mema mindafugo ava itatamarera. \v 20 God kena banungururuvu, erama dara resena evia, yaura teria da sifoda o Jangutari da Sifo aminda siroreure! Ainda susu mo: sifo aminda siroraetira amo, sumbu darigari fakarago aeti. \v 21 Ainda beká mo: mema a bouvu sifo aminda sirorarira amo, teria bekári. Enda sirorusira ai tano ghedo ojira orokoé, mema aminga ava jo sirorae irira. Kotugo mema a bouvu resena emo, ainda amboda barago, jo sekago aminga ava sirorae arira. \v 22 Avata jo ghousa irae arira. God setiri fetirira amo, eviri. Dara furarira amo, jo ghousa irae arira. Ghousago iraetira amo, evetu genembo isambu sirivo aeteri. Avata God nunda natofo gategusira, nendae kotise sari, dara furarira amo, jo ghousago irae arira. \p \v 23 “Sifo aminda, mave nemokena sarira, ‘God namondeda ari ekokodae, Genembo eni mutari dae sisira amo, eviri. Fuvu gaove!’ sarira. O ‘Numo omindari,’ aminge sarira amo, erá tumondeove! \v 24 Ainda beká mo: gegenembo mendeni eredo, foa gungubo sise, ‘Genembo eni God mutari sisira amo, namori,’ sarera. Nemo feroveta gungubo kakatode dabade foama, God da natofokena dederururoro, ‘bekáva’ sise, nemoá tumondaeteri. Aminguse, ne tano a ari mendeni mendeni ururoro evetu genembo ne jo gae iriara ava, nenda gitida sirorari garera. \v 25 Dara resena emo, jo sirorae iriri, nu mavega ava kasama edo, fakina aovo dae sedo, orokoá seteno niningereva. \p \v 26 “Setena, daba ava sari dae erena. Evetu genembo mendeni eredo eminge sarera, ‘Keriso reighi uvu irae da vasa aminda irira.’ Aminge sarera amo, erá aminda gari dae yeove! O eminge sarera, ‘Keriso ominda jungedo irira.’ Aminge sarera amo, nenda geka erá tumondeove! \v 27 Ainda beká mo: Evetu Genembo da Koro+ jovereghe furarira amo, nu jo ufena furae arira. Nu, kau biria tarighedo sovenisoveni sarige feteari giraera aminga ava, Evetu Genembo da Koro+ fururari, evetu genembo isasambu garera. \p \v 28 “Ambari embo da tamo reda betirarira, rika riduna aminda josarera,” Iesu aminge sisira. \s1 24:29-31 Evetu Genembo Da Koro+, Eminguse Jovereghe Furarira. \r (Mark 13:24-27; Luke 21:25-28) \p \v 29 Aminge sise, Iesu sisira, “Dara setena dadabarira ainda amboda mo, utu da fakina raugo edo javi ururari, iji da usasa dadabururari, inua jo janimbae arira. A damana utuda dore vosarira. \v 30 Ainda amboda, Evetu Genembo da Koro+ da tano, utuda isagha ururari, evetu genembo isasambu endada irera, ne ava garera. Gido, sorara ururoro, Evetu Genembo da Koro+ vose fururari garera amo, foroga etoda fetedo nunda fakina a usasa tomanako ainghae, vose fururari garera. \v 31 Gosururoro, tavuya fusari, Evetu Genembo da Koro+ nunda aneya dirigari endada vose foa, iji vitarikena a vosarikena, kotugo foriforimanakena a yavatakena, aminda yama, nunda natofo gategusira ava unumbe budo yarera,” Iesu aminge sisira. \s1 24:32-35 Ika Kayuyu Da Kasiari. \r (Mark 13:28-31; Luke 21:29-33) \p \v 32 Aminge sise, Iesu sisira, “Ika kayuyu da ijugaboro ava kasama evu! Ika amo tuturo edo, tunó seka yaughururari gareva amo, ne kasama areva, ‘Borija da sifo buvira ava sedo, beká jighari da sifo utua erira.’ \v 33 Kau daba aminga ava, roera setena ava sirorurari gareva amo, ne kasama areva, ‘Sifo utua iri, tuturo ari dae erira.’ \p \v 34 “Geka evia kotovo dae sise resena! Roera setena ava sirorurari, evetu genembo oroko siroredo endada irera, mendeni garera. Mendeni ambarera, avata mendeni jo ambae iroro sirorari garera. \v 35 Utu a enda dadabarira avata, nanda geka jo dadabae arira, evovodae irarira.” \s1 24:36-44 Iesu Furari Da Sifo Ava, God Nusuka Kasama Erira. \r (Mark 13:32-37; Luke 17:26-30,34-36) \p \v 36 Aminge sise, Iesu sisira, “Avata Evetu Genembo da Koro+, nanjigo jovereghe furarira ainda Sifo amo, mave jo kasama aeri. Aneya ne jo kasama aeri, a God da Mandi barago, nu jo kasama aeri. God Afa nusukako kasama erira. \v 37 Kau evetu genembo Noah da sifoda edo ghusera aminga ava, evetu genembo amboda kotae kotae ururoro, Evetu Genembo da Koro+ jovereghe furarira. \v 38 Usegha a gisi jo furae iriri ainda gitida mo, umo gamo use, kirumo use, evetu fifitero a vai ero, Noah nunda ghakada+ vivitusira. \v 39 Vitiri, rea sirorarira ava, ne bunari gido kotae kotae ero, usegha a gisi fira buvudo gaunghetiri mindi sirivo useri. Evetu genembo kau daba aminga ava ururoro, Evetu Genembo da Koro+ jovereghe furarira. \v 40 Furarira da sifo aminda, genembo eni nunda komanaghae vareda saramana ururoro, foama eni ruruse eni doyarera. \v 41 Evetu eni nunda komanaghae farava jasiroro, foama eni ruruse eni doyarera. \v 42 Ava sedo, kaifa use gigitevu! Ainda susu mo: nenda Bajari sifo reda furarira ava, ne erebuneva. \v 43 Avata geka evia kasama areva. Ainda sifo kau emingori. Kambo numamo, tafasara kato foa buvari da sifo ava ningi kasama aetira amo, nu diti fangedo kaifa aeti, jo doyari foa nunda Kambo+ bejae aeti. \v 44 Ne aindae sedo, nandae tefode numonde kaifa esimbuguse irivu! Ainda susu mo: Evetu Genembo da Koro+ jovereghe furarira da sifoá, ne bunise irovo jovereghe furarira,” Iesu aminge sisira. \s1 24:45-51 Saramana Kato Eveva, A Saramana Kato Eko Amo, Kau Emingori. \r (Luke 12:41-48) \p \v 45 “Saramana kato dubo koteraira, a saramana e gogoghomberaira amo, kau emingori. Saramana kato amo saramana e gogoghombeari gido, nunda bajari seari saramana kato amo viti bajari da duruda fetedo, saramana kakato mendeninde, nenda saramana gategedo, nenda bayau soro edo, kambo a roera isambu kaifa urureari, bajariá ya deingheraira. \v 46 Kaifa e gogoghombururari nunda bajari jovereghe furarira amo, saramana katoá aindae ivuga beká ava arira. \v 47 Na eminge resena: bajariá nunda kambo a nunda roera isambu saramana kato aikena mutari, evovodae kaifa edo gharira. \v 48 O saramana kato nu genembo eko iraetira amo, nu eminge kotaeti, ‘Nanda bajari jo totoi furae, ghousa futo irarira, tano.’ \v 49 Nu aminge kotedo tuturo edo, nunda bajari da saramana kakato mendeni ava, soesa ondi dedo, nu uvu fakara ainda oduso kakato mendeninde dabade anumbedo, uvu amo mindido ghaeteri. \v 50 Aminguse, nunda bajari da furari sifo ava kotae edo irari, nunda bajari amo foa buvarira. \v 51 Buvudo gido, saramana kato amo, dedo dive gafari ambarira. Gungubo kakatokena eraera, avavaga numokena ari ambarira. Gungubo kakatode dabade sorara use, dika ghininji ghananja ghuse irarera,” Iesu aminge sisira. \c 25 \s1 25:1-13 Ade Jamena Ghabu Sovenisoveni Ainda Ijugaborori. \p \v 1 Aminge sise, Iesu sekago sisira, “Sifo aminda, evetu genembo nange God da vasa evevada teroro ne kaifa\f 1 \fr 25:1 \ft Afige, \+bd Geka Se Disugari Da Vasa\+bd* aminda, geka \+it Natofo\+it* aindae rea gefusera ava, tege garesa.\f* arira, ainda kasia eni sari dae erena. Amo eviri. Genembo eni nu evetu fifituse, kirumo ari dae sedo aira. Iri, ade jamena ghabu sovenisoveni aimi nenda nanefa budo, genemboá unumbe bu furari dae sedo aera. \v 2 Ade jamena ghabu soveni mo, nenda munju kikitakori. A ghabu soveni mo, nenda munju evevagori. \v 3 Munju kikitako amo, ne nanefa da uvu jo teria baeri. \v 4 O munju evevago amo, ne uvu botoro eni budo aera. \v 5 Aera, emboro soroda fete kaifa eteri. Avata genemboá jo totoi furae etira. Etiri, ne diti bainghetiri fafasedo averi. \p \v 6 “Tumba soroda, ‘Fuvu! Genembo evirere, tambove!’ kori aminge siri ningido, \v 7 ade jamena diti fange eredo, nanefa da vuiki (wick) jighero vitira. \v 8 Vitiri, munju kikitako amo, ne eredo nenda kokomanakena seteri, ‘Nenda uvu itako namane sonembevu!’ ne aminge setero, \v 9 ade jamena munju eveva amo, ne seteri, ‘Tefo. Emo jo namonde dabade baoro inono ae arira. Ne yasivu, bisnis (business) embokena seka ombove!’ ne aminge seteri. \v 10 Setero, ade jamena munju kikitako amo, ne uvu ombari dae sedo ero, genemboá ojighira buvira. Buviri, ade jamena uvu budo aera amo, ne eredo genembo ainde dabade kirumo ari dae aera, kamboda teretero guro gajetira. \p \v 11 “Guro gajetiri ainda amboda, ade jamena mendeni amo ojera buvudo, ajagha fetedo kori seteri, ‘Bajari, Bajari, guro afige, namane terore!’ aminge seteri. \v 12 Setero, nu nemokena setira, ‘Geka bekári: ne mavejori, na erebunena,’ genemboá aminge setiri dadabetira.” \v 13 Iesu aminge sedo, tano ari dae use eminge sisira, “Kaifa use irivu! Ainda beká mo: Evetu Genembo da Koro+ sifo nanjigo jovereghe furarira ava, ne bunariri,” Iesu aminge sisira. \s1 25:14-30 God Joba Muturaira, Ainda Kasiari. \r (Luke 19:11-27) \p \v 14 Aminge sise, Iesu sisira, “Setena, daba ava sari dae erena. Sifo amo kau emingori. Genembo eni esa yari dae kotetira. Kotise, aghi etiri nunda saramana kakato totorugetero, nunda gugua a moni+ nene kaifa aoro dae sedo, mutiri beri. \v 15 Amo, nenda irari kau mavegoá, a nenda munju kau mavega ava gi kasama edo, nunda roera ghasetiri beri. Eni K30,000 bira, eni K12,000 bira, a eni K6,000 bira. Mutiri bero, genemboá javi edo aira. \v 16 Iri, saramana kato K30,000 bira amo, nu eredo aira, aimi bisnis (business) a oriro use sekago K30,000 bira. \v 17 Saramana kato K12,000 bira amo, nu kau daba ava use, aimi saramana use sekago K12,000 bira. \v 18 Avata, nenda komana eni K6,000 bira amo, nu eredo aira bako ghambudo, nunda bajari da moni+ aminda fiti fatira. \p \v 19 “Sifo ghousa ambari ava dadabetiri ainda amboda, bajari jovereghe ojira. Ojira setiri, nunda saramana kakato etodaba naká ojera buvero, nunda moni+ futusira aimi rea usera, aindae ategi etira. \v 20 Saramana kato K30,000 bira amo, aira teredo, K30,000 etiri sirorusira ava, futuse setira, ‘Ninda K30,000 futusesa amo, eviri. Kotugo K30,000 emo, nane saramana eteno siroretira.’ \p \v 21 “Aminge setiri ningido, nunda bajari numokena setira, ‘Aiyakoe beká resena! Ni e gogoghombetesi. Ni saramana kato evevagori. Nanda roera jo digari iraeko mutena ava, nangedo eteso digetiri besi. Ava sedo, oroko nanda roera digari ava mutono, nine kaifa aresa. Fu, nangae dabade ivuga aore!’ aminge setira. \p \v 22 “Kotugo setiri, saramana kato K12,000 bira amo, aira teredo setira, ‘Ninda K12,000 futusesa amo, eviri. Kotugo K12,000 emo, nane saramana eteno siroretira.’ \p \v 23 “Aminge setiri ningido, nunda bajari numokena setira, ‘Aiyakoe beká resena! Ni e gogoghombetesi. Ni saramana kato evevagori. Nanda gugua jo digari iraeko mutena ava, nangedo eteso digetiri besi! Ava sedo, oroko nanda roera digari ava mutono, nine kaifa aresa. Fu, nangae dabade ivuga aore!’ aminge setira. \p \v 24 “Kotugo setiri, nenda komana K6,000 bira amo, aira teredo setira, ‘Bajari, na kasama erena, ni genembo fakaragori. Evetu genembo mendeni roera goveoro, ainda vuji nine ya bamburaesa. A evetu genembo mendeni roera veka goveoro, ainda beká nine ya buraesa. \v 25 Na aindae oju edo, ninda moni+ budo ena endada ghambu fiti fateni. Gi! Ninda moni mutesa amo, evirere,’ aminge setira. \p \v 26 “Setiri, saramana kato ainda bajari eredo setira, ‘Ni saramana kato ekori! Ni imboe kato, guka dagaya bekári! Ninda kotari mo: evetu genembo mendeni roera govoro, ainda vuji ava nane ya bambariri, a evetu genembo mendeni roera veka govoro, ainda beká ava nane ya bambari ava, koteraesa. \v 27 Ava sedo, ni nange nanda moni evia bu ya banikada (bank) fitaso, aminda irari saramana ururoro, ainda baako sirorari, na jovereghe foa bae eteni!’ aminge sedo, \v 28 nu jovereghedo nunda mendenikena setira, ‘Ne moni numokena saghimbe budo, genembo eni K25,000 rurusira, aikena mutuvu bare! \v 29 Ainda beká mo: mavekena rea irarira amo, mendeni mutoro, nune bari inono beká ava arira. O mavekena tefo beká, o itako irarira amo, ábarago saghimbe baoro, nu makasi beká ava arira. \v 30 Avori, genembo guka dagayaó sandi bu yasivu, fugovo ajagha ya tumbada irise, aminda sorara use dika ghininji ghananja ghuse irare!’ saramana kakato da bajari aminge sedo tano etira,” Iesu aminge sisira. \s1 25:31-46 Ategi Da Sifo Mo, Kau Emingori. \p \v 31 Aminge sise, Iesu sisira, “Evetu Genembo da Koro+ kini (king) arira ainda sifoda, nu nunda aneya isambude dabade foama, nunda avo anumba usasago aminda viti anumbarira. \v 32 Anumbirari, saoro enda da natofo a evetu genembo isambu foa, nunda dombuda totorugarera. Totorugaoro, kini tuturo edo, eveva gatege budo nunda ungo gimanduda fitarira, a ekokoá nunda ungo umbefukena fitarira. Kau sifi (sheep) kaifa kato, nunda sifi gatege ruruse gouti (goats) doyeraira, aminga ava arira. \v 33 Evetu genembo eveva amo, gatege budo nunda ungo gimandukena fifituse, ekoko amo nunda ungo umbefukena doyarira. \v 34 Amingedo, kini, evetu genembo ungo gimandukena fetarera aikena sarira, ‘Fuvu, God Afa utu a enda use, vasa eveva nendae sise esimbugusira, aminda yaovo, ne esimbugedo kaifa ari dae resira. Fuvu, ya aminda terove! \v 35 Na uvu bayaudae ighoi itatameno, mutevo ruruseni. Na jo nenda tofo iraeri. Avata feno gido, joka etiri na bu kaifa usevu. \v 36 Na embo boka tefo ireno, mutevo na tamo gagara useni. Na kae bu fasireno, ne feva uvu ika sonembedo futusevu. Na diburada fitero teredo ireno, ne feva buvevo, na nenda dombu gido, ghamo aseguseni,’ kini (king) aminge sarira. \v 37 Sari dadabari gido, evetu genembo eveva aimi eminge sarera, ‘Bajari, nange resesi? Ni nanjigo ighoi itatameso, namane gido uvu bayau futuseri? \v 38 O ni nanjigo teana embo da kaugo edo fesa buveso, namane gido ni bu kaifa useri? O ni nanjigo embo boka tefo ireso, namane gido sonembuse futuseri? \v 39 O ni nanjigo kae bu fasireso, namane gido uvu ika budo era sonembuseri? O, ni nanjigo diburada ireso gido, namane era buvero, ni namanenda dombu gido dubo jama usesi?’ aminge sarera. \p \v 40 “Aminge saoro, kini (king) sekago nemokena sarira, ‘Sonemba evia nanda nano namendi, foivo batekena edo ghuseva amo, ne namokena edo ghusevu,’ kini nu aminge sedo, \v 41 evetu genembo ekoko ungo umbefukena fetarera aikena eminge sarira, ‘God Satan nunda aneyade dabade ya terore dae sedo, vasa eninda avaraka simbugusira. Nembarago vasa daba aminda ya terovo dae resena. Ava sedo, yasivu terove! \v 42 Na uvu bayaudae ighoi itatameno, ne na jo sonembuse mutae usevu. \v 43 Na teana embo da kaugo edo fena buveno, ne na jo bu kaifa ae usevu. Na embo boka tefo ireno tambudo, na jo sonembedo mutae usevu. Na kae bu fasireno, ne uvu ika jo sonembedo mutae usevu, a na diburada ireno, ne jo furovo na nenda dombu gido ghamo asegae useni,’ \v 44 kini nu aminge sari dadabari, ne mino numokena sarera, ‘Bajari, nange resesi? Ni vasa reda ighoi itatameso, namane ni gido jo sonembae useri? Ni nanjigo feso gido, namane ni jo sonembae useri? Ni nanjigo embo boka tefo ireso o kae budo fasireso o diburada ireso, namane jo joka edo ni sonembae useri? Se ningore!’ aminge sarera. \v 45 Aminge saoro, kini sekago nemokena sarira, ‘Nanda nano namendi, foivo bate da mema a dubo mema gido, jo joka edo sonembae edo ghuseva, amo namokena edo ghusevu,’ kini nu aminge sari dadabari, \v 46 nu evetu genembo amo dirigari yama, vasa eninda mema evovodae itatamuse irarera. O evetu genembo eveva amo, ne vasa eninda yama jebuga evovodae irari ainda vasada buvudo, dubo jamaghae evovodae irarera,” Iesu aminge sisira. \c 26 \s1 26:1-5 Iesu Daoro Ambare Dae Sedo, Manaka Garuseri. \r (Mark 14:1-2; Luke 22:1-2; John 11:45-53) \p \v 1 Iesu aminge ijugetiri dadabetiri, nu namanekena sisira, \v 2 “Sifo etoto dadabari ainda amboda, namonde Jusi embo da kirumo javo Jarige Yari da Kirumo+, ava foa buvarira. Sifo aminda, evetu genembo mendeni, ne Evetu Genembo da Koro+ sandido daoro ambare dae sedo, gitofukena mutarera,” aminge sisira. \v 3 Sifo daba aminda, fristi+ da kokotofu a Jusi embo da babojegari era, fristi+ da giti jighari javo Caiaphas da kamboda totoruguseri. \v 4 Totorugedo, Iesu ufena sandi daoro ambare dae sedo, manaka garuse \v 5 eminge siseri, “Namonde Jarige Yari da Kirumo+ da sifo aminda, jo ae arera. Ainda tuka mo: amingarera amo, natofo tomanako kirumodae totorugarera aimi, ne janje eko edo titigho arera tanojo,” aminge siseri. \s1 26:6-13 Evetu Eni Fira, Usuimi Iesu Da Jiroda Averegusira. \r (Mark 14:3-9; John 12:1-8) \p \v 6 Iesu nu ira reighi javo Bethany aminda buvudo, genembo javo Simon Refero aikena \v 7 iriri, evetu eni usu da muka aimi budo fira, Iesu kena teterusira. Botoro ghamana arabasta aimi usera, ainda jokáda usu ava vendero iriri budo fusira. Usu muka resena emo, munonderi, a nunda minó mo teria bekári. Ava bu fira teredo, Iesu bayau riri, usuimi nunda jiroda averegusira. \v 8 Averegetiri dadabetiri gido, namanenda mendeni janje eko useri. Edo siseri, “Omo nange edo soesa averegetiri dadabeti? \v 9 Omo budo oriro aetera amo, ainda moni digarigo sirorari budo makasi embokena ghasaeteri,” aminge siseri. \p \v 10 Avata namane aminge sero, Iesu itatamedo namanekena sisira, “Redae evetué dombuda resevu? Nu namokena veka eveva etira. \v 11 Eregoseva: makasi embo ne sifo ghousa, nemonde dabade irá gheraeva; ava sedo, nemo sonembari sareva amo, sonembuse irá ghareva. O namo, jo namonde dabade sifo ghousa irae arera. \v 12 Averegetira emo, nanda tamo simbugedo namo bu furugarera aindae sedo, etira. \v 13 Na geka beká resena. Ningivu! Nanda Bino Eveva reda ya buvari ningarera amo, evetué rea namokena etira ava, erá kotae eore dae sedo, vironu sise, nunda bino evia sise irarera,” aminge sisira. \s1 26:14-16 Judas Nu Ira, Iesu Dari Dae Sedo, Gitofude Dabade Manaka Garuseri. \r (Mark 14:10-11; Luke 22:3-6) \p \v 14 Ainda amboda, namane 12 namanenda jokáda, genembo eni Keriot embo javo Judas aimi eredo, fristi+ da kokotofukena ira, \v 15 eminge sisira, “Na Iesu nenda ungoda fitarena amo, ne rejoá nandae mutarevu?” aminge setiri, ne moni+ babai 30, inono K1,200 avavaga tegedo, numokena futuseri. \v 16 Mutero budo, Judas tuturo edo, Iesu nange ufena budo nenda ungoda fitaetira, ainda emboro ava kakova usira. \s1 26:17-25 Iesu Nunda Ambo Jimbide Dabade, Jarige Yari Da Kirumo+ Useri. \r (Mark 14:12-21; Luke 22:7-13,21-23; John 13:21-30) \p \v 17 Yisti Kanangara Ari da Kirumo+ ainda sifo kakara tuturo iri, sifo daba aminda, namane Iesu kena era ategi useri, “Namane Jarige Yari da Kirumo+ reda esimbugaoro dae uju eresi?” \v 18 Aminge setero, nu sisira, “Jerusalem aminda yasivu! Genembo eni aminda irirare. Numokena yasivu eminge saove, ‘Ijuga kato eminge setira, “Nanda sifo buvira. Ava sedo, nanda ambo jimbide ninda kamboda Jarige Yari da Kirumo+ ava dabade mindarera,” ’” Iesu aminge sisira. \p \v 19 Setiri, namane eredo era, Iesu rea sisira amo, isagha etiri Jarige Yari da Kirumo+ simbuguseri. \v 20 Simbugetero dadabetiri ungobu iri, namane 12 a Iesu de dabade bayau mindari dae sedo, era anumbuseri. \v 21 Anumbedo, bayau rise ainda jokáda, Iesu eminge sisira, “Na nemokena geka beká sari dae erena. Namonde anumbirera einda jokáda, genembo eniimi, namoá gitofukena aito arira,” aminge sisira. \v 22 Setiri, namane dudukughedo dubo mema use, tuturo edo daba daba numokena ategi useri, “Bajari, ni mavedae resesi? Se ningore! Ni namokena resesa, ai?” namane isambu aminge siseri. \v 23 Setero, Iesu mino sisira, “Genembo mave nangae ungo dabade, bayau sukada fati bu rerera, amo numori. \v 24 God da Geka jokáda rea gembero irira, amo eviri: \q1 ‘Evetu Genembo da Koro+ ambarira,’ \m aminge gefuseri. A aminge sirorarira. Avata, genembo mave nu aito ari ambarira amo, nu mema a bouvu teriago beká ava barira. Eveva mo, nu jo sirorae aeti!” \v 25 Iesu aminge setiri dadabetiri, genembo mave amboda Iesu aito usira aimi eredo, Iesu kena ategi usira. Amo, na Judas dae resena. Avori, Judas nu eredo ategi usira, “Ijuga Kato, ni mavejodae resesi? Nandae resesa, ai?” aminge setiri, Iesu mino numokena sisira, “Resesa, avori!” \s1 26:26-30 Bajari Da Kirumori. \r (Mark 14:22-26; Luke 22:14-20; 1 Corinth Embokena 11:23-25) \p \v 26 Setiri dadabetiri, ne bayau rise, Iesu nu farava budo, God Afakena ‘aiyakoe’ sedo, esimbugedo jighi embebegedo, namanekena futusira. Futuse sisira, “Emo nanda tamori. Bu mindivu!” aminge sedo \v 27 ainda amboda, nu agha bu jighiri eretiri, God kena ‘aiyakoe’ sedo, namanekena futuse sisira, “Ne isambu mindivu! \v 28 Emo nanda ororori. Nanda ororoimi, God nu, numokena ya buvari da emboro+ seka, afigari dae erira. Evetu genembo digari da jebugadae sedo, nanda ororo averegaono vosedo emboro+ afigari, God nenda ari ekoko kote doyarira. \v 29 Na nemokena resena: na vaini (wine) jo mindae irono, Afa sari ne nunda vasa\f 29 \fr 26:29 \ft Afige, \+bd Geka Se Disugari Da Vasa\+bd* aminda, geka \+it Natofo\+it* dae rea gefusera, ava tege garesa.\f* eveva aminda ya terovo, namonde dabade anumbedo, na vaini sekago aminda mindarena,” aminge sisira. \p \v 30 Iesu aminge setiri dadabetiri, namane eredo yaru eni divudo, kambo dodo enda jiro fumbari javo Orivi, aminda iseri. \s1 26:31-35 Peter Iesu Ighagha Arira Ava, Iesu Nu Giti Osa Sisira. \r (Mark 14:27-31; Luke 22:31-34; John 13:36-38) \p \v 31 Aminda ise, Iesu namanekena sisira, “Tumba erejirira einda jokáda, ne isambu na dodo sumbareva. God da Geka jokáda rea aindae sedo gembero irira amo eviri: \q1 ‘God sifi (sheep) kaifa katoá dari ambari gido, sifi sarigedo nunda nunda sumbarera,’ \m God da Geka aminge resira. \v 32 Avata kotugo, God sari na ambarida ghe jebugedo erarena ainda amboda, na ya Frovensi Galilee aminda buvuruturono, ne amboda furareva,” aminge sisira. \p \v 33 Setiri, Peter numokena sisira, “Bajari, ninda mendeni ni ighagha edo doyarera, tanojo. Avata namo, ni itako jo doyae arena.” \p \v 34 Peter aminge setiri, Iesu numokena sisira, “Na nimokena geka beká resena. Sifode, kokora sifo jo karigae irari, ni na umbu etodaba naká ighagha aresa.” \p \v 35 Aminge setiri, Peter numokena sisira, “Na ni jo ighagha ae beká arena. Na nangae dabade ambarera amo, avori,” Peter aminge sisira. Kotugo namane isambu geka daba ava siseri. \s1 26:36-46 Iesu Ira Reighi Javo Getsemani Buvudo, Vare Jokáda Banungusira. \r (Mark 14:32-42; Luke 22:39-46) \p \v 36 Ainda amboda, Iesu namane namonde dabade era, reighi javo Getsemani aminda buvudo, nu namanekena sisira, “Ne eminda anumbirovo, na ya ominda banungarena,” aminge sisira. \v 37 Aminge sedo, nu Peter a Zebedee da vide jamena etoto naká ava budo, nemonde era fetedo, Iesu nu dubo mema ambarako usira. \v 38 Etiri, nemokena sisira, “Nanda dubo jokáda, bouvu mindafu beká ava erefufena. Fufuse, na ambududurerena. Ne diti fakara edo, eminda fetedo namo kaifa ururuvu!” aminge sisira. \p \v 39 Aminge sedo, ne dodo itako ira, dombui du fasedo banunguse sisira, “Arie, nanda Afa! Emboro eni tambaetesa amo, mema oroko namokena refira evia, saso darigaeti! Avata, na jo nanda uju ava ari dae sae erena. Ninda uju ava arena!” \p \v 40 Aminge sedo, nu ere jovereghedo namanenda mendeni etodaba naká, Peter, James, a John kena ira buvudo, ne fafase avéro tambudo, Peter kena eminge sisira, “Fasireva, ai raveva? Ne redae sifo tufako jo diti fakara edo, na itako kaifa aeri? \v 41 Erá Satan foa nemo dereuri ari eko eove dae sise, diti fakara edo banungevu! Nenda uju a kotari namokenari. Avata nenda tamo imboe edo, diti bouvu etiri, ne fakina jo ae ereva,” Iesu aminge sisira. \v 42 Aminge sedo, nu jovereghe ira banunguse sisira, “Arie, nanda Afa! Emboro eni jo inono ae aetira amo, na, emboro simbugusesa aminda ise, ninda uju ava use ambarena. Ninda uju ava sirorare!” aminge sedo, \v 43 jovereghedo ira buvudo, ne sekago diti bainghetiri fafasedo avéro tafusira. \p \v 44 Ava gido, nu sekago jovereghe ira, kau daba aminga ava sekago banungetiri dadabusira. \v 45 Dadabetiri, ira Peter, James, a John kena sisira, “Ne ravava amo, nangetiraimi kotugo sekago fase ravevu? Givu! Sifo buvira! Oroko Evetu Genembo da Koro+ ari ekoko embo da ungoda fitarira. \v 46 Erevu namonde ya gaore! Givu! Genembo namo aito erira amo, evia buvirere!” aminge sisira. \s1 26:47-56 Iesu Sanduduseri. \r (Mark 14:43-50; Luke 22:47-53; John 18:3-12) \p \v 47 Iesu aminge siri, namanenda eni javo Judas, fira buvurutusira. Fristi+ da kokotofu a Jusi embo da babojegari, ne evetu genembo mendeni dirigetero, kaiya a gandigha ava budo, Judas de dabade fera buvurutuseri. \v 48 Giti ne jo javi edo furae irise, gitofu Iesu kau nange kasama aetera aindae, Judas nu eminge sisira, “Sandi muno arena amo, numora avori. Ururono aminda kasama edo, nu sandareva!” aminge sisira. \v 49 Judas gitofude dabade fera buvudo, Judas dambu Iesu kena ira sisira, “Ijuga Kato, iresa,” aminge sedo, Iesu sandi muno usira. \v 50 Etiri, Iesu numokena sisira, “Nanda komana, ni rea eresa amo, totoi e!” aminge setiri, gitofu fera Iesu sanduduseri. \p \v 51 Sandudero, namanenda eni ungoimi nunda kaiya budo jighiri eretiri, fristi+ da giti jighari ainda saramana kato da dengoro ava, kaiyaimi je gafugetiri dudurusira. \v 52 Etiri, Iesu numokena sisira, “Erá amingeose! Ninda kaiya voruda vendi! Ai resira amo: isoro kakato ne, isoro udo ya sirivo arera. \v 53 Ne kasama aetevu: nanda Afa sonembare dae sedo benunu sarena amo, nu aneya 70,000 avavaga mutari foama na sonembarera. \v 54 Avata na amingaetena amo, God da Geka rea resira, ainda beká jo sirorae aeti. Ava sedo dovu na sandore!” Iesu aminge sedo, \v 55 jovereghe gitofukena eminge sisira, “Ne redae kaiya a gandigha budo, namo sandari dae sedo refevu? Na jo tafasara kato iraeri. Na namonde sifo ghousa God da Kamboda+ ijugedo ghusena amo, ne nangusirai na aminda jo sandae edo ghusevu? \v 56 Avata ne emingereva da beká mo: God da Geka rea resira, ava beká are dae sedo, nene etevo sirorerira,” Iesu aminge sisira. \p Aminge setiri ningido, namane isambu oju edo, nu do sufuseri. \s1 26:57-68 Iesu Koto Ari Dae Sedo, Budo Iseri. \r (Mark 14:53-65; Luke 22:54-55,63-71; John 18:13-14,19-24) \p \v 57 Natofo Iesu sandudusera amo, budo era, fristi+ da giti jighari javo Caiaphas, ainda kamboda buvurutuseri. Moses da Geka ijuga kakato+ a Jusi embo da babojegari totorugedo irero, Iesu bu teteruseri. \v 58 O Peter mo, nu itako ambokena fetiriri, Iesu budo ero, nu amboda amboda udo ira, fristi+ da giti jighari javo Caiaphas, nunda kambo da furu aminda teredo, ofotighida buvudo fefetusira. Fetedo, ne Iesu kena rea arera ava, itatame gari dae sedo, Peter isoro kakato mendeni ainde dabade anumbusira. \p \v 59-60 Avori, fristi+ da kokotofu a kaniseremane isambu aminda totorugusera aimi, Iesu daoro ambare dae sedo, susu kakova useri. Susu tambari dae sedo, setero evetu genembo mendeni fera teredo, Iesu dae aji siseri. Ne gungubo teria futo siseri. Avata numo saoro ambari da susu eni jo tambaeri. Ainda amboda, gegenembo etoto ere fetedo, \v 61 eminge siseri, “Genembo emo, nu eminge sisira, ‘God da Kambo+ nane jighi bejedo, sifo etodaba naká ainda jokáda sekago itono fetarira. Amingari mo, namokena inonori,’” etoto nakái aminge setero ningido, \v 62 fristi+ da giti jighari eredo, Iesu kena ategi usira, “Geka setera aindae, ni reju eni saresa? Evetu genembo resera emo, geka bekári?” \v 63 Aminge sisira, avata Iesu nu geka reju eni jo saeri. Etiri, fristi+ da giti jighari sekago Iesu kena sisira, “God irira, ainda javoda resena. Ni mino se ningore! God evetu genembo da ari ekoko kote doyari dae sedo, nunda Mandi mutari sisira amo, nimori, ai? O, jo nimo iraeri? Se ningore!” \p \v 64 Nu aminge setiri, Iesu mino numokena sisira, “Resesa, avori. Kotugo nemokena resena: amboda ne, Evetu Genembo da Koro+, God Fakina Kato ainda ungo gimandukena anumbirari gareva, a kotugo utu da foroga etoda fetedo vose fururari gareva,” Iesu aminge sisira. \p \v 65 Setiri ningido, fristi+ da giti jighari janje eko etiri, nunda tamo asugari ava jighi ijejegusira. Aminguse, sisira, “Nu aminge siri, God da javo eko erira. Geka eni redae ningareri? Nunda ari eko ava, tofo siri niningerevere! \v 66 Ava ne nange erekotevu?” aminge sisira. Setiri, ne siseri, “Geka evia siri ningera aindae sedo, nu daoro ambarira,” aminge sedo, \v 67 ne tuturo edo nunda dombuda kosiva useri, a nunda sovoda ungo joghai megha useri. \v 68 Aminguse, nu dere jise eminge siseri, “Ni God dirigari furariá seraesa. Ava sedo, javo se, namane ningore! Ni mave eredori?” aminge siseri. \s1 26:69-75 Peter Nu Iesu Ighagha Usira. \r (Mark 14:66-72; Luke 22:56-62; John 18:15-18,25-27) \p \v 69 Peter nu kambo ofotighida kaifa use anumbiriri, gagara saramana kato eniimi fira Peter kena sisira, “Ni, Galilee embo genembo javo Iesu sedo ghusera, ainde dabade deinghedo ghusesi. Amo nimori,” aminge setiri, \v 70 Peter natofo isambu da dombuda ighagha use sisira, “Ni geka resesa amo, na bunariri,” aminge sisira. \p \v 71 Aminge sedo, nu eredo ira, emboro békada fefetusira. Aminda fetiriri, gagara saramana kato enii fira numoá gido, kau daba ava, gegenembo aminda fetirisera aikena sisira, “Genembo emo, Nasareth embo Iesu de dabade deinghedo ghusira,” aminge setiri, \v 72 Peter sekago ighagha use kovionoghae sisira, “God da dombuda nemokena resena. Genembo reseva amo, na bunari bekári,” \p \v 73 Aminge setiri, itako fetedo ainda amboda, genembo eni aminda fetirisira aimi eredo fira buvudo, Peter kena sisira, “Geka bekári. Nunda eni nimori. Ainda beká mo: ni Galilee embo da geka duka ava seso ningido, na kasama erena, ni taká Galilee embori,” aminge sisira. \v 74 Setiri, Peter God da javoda, beka gagojuse sisira, “Na gungubo sarena amo, God na darira. Genembo reseva amo, na bunari bekári!” Peter aminge siri, kokora sifo karigusira. \v 75 Karigiri, Iesu rea numokena sisira ava, Peter kotisira. Iesu sisira amo, eviri: “Kokora sifo jo karigae irari, ni na umbu etodaba naká ighagha aresa,” Iesu rea numokena sisira ava kotise, Peter buvudo ira isaghada fetedo, sorara janjagughae usira. \c 27 \s1 27:1-2 Iesu Mo, Pilate Da Ungoda Fifituseri. \r (Mark 15:1; Luke 23:1-2; John 18:28-32) \p \v 1 Sifo atetiri, fristi+ da kokotofu a namonde Jusi embo da babojegari, Iesu daoro ambare dae sedo manaka garuseri. \v 2 Amingedo, ne Iesu seiniimi (chain) bundedo budo era, Rome embo da kotofu javo Pilate, Frovensi Judia kaifa edo ghusira ainda ungoda fifituseri. \s1 27:3-10 Judas Nu Tofo Duboda Ivasi Edo, Ambududurusira. \r (Ekaresia 1:18-19) \p \v 3 Iesu daoro ambare dae sero ningido, Judas Iesu aito usira aimi dubo jovereghetiri, moni+ babai 30 futusera ava budo, sekago fristi+ da kokotofu a Jusi embo da babojegarikena ira futusira. \v 4 Futuse, sisira, “Na dara embori! Genembo aito use nenda ungoda fiteno, daovo ambare dae ereva omo, genembo evevagori,” aminge sisira. Setiri, ne numokena siseri, “A jo namanekena sae aresa. A tofo ninda darari.” \p \v 5 Aminge setero ningido, Judas moniá God da Kambo+ jokáda fuge dodo, nu buvudo ira, tofo mandi duboda ivasi edo ambududurusira. \p \v 6 Fristi+ da kokotofu ne moni ava rete budo, dabade se nininguse siseri, “Emo aito da minori. Ava sedo, e budo God kena joba mutarera amo, namondeda Agho Dari bejarera,” aminge sise, manaka garuse eminguseri. \v 7 Ne moni aimi, okia jighari kato eni ainda enda ava, ofofodae sedo ofuseri. Ne gitofu ambeoro gido, aminda furugedo ghuseri. \v 8 Aindae sedo, enda ofusera, ainda javo ‘Ororo’ jijighuseri. \p \v 9-10 Amingero, God da feroveta Jeremiah rea sisira, ainda beká ava sirorusira. Nu eminge sisira: \q1 “Bajari namokena rea aono dae sisira ava, nene useri. Israel embo, ne genembodae moni 30 (kau K360 avavaga) mutari sisera, ava budo aimi, okia jighari kato aikena enda ofuseri.” \m God aminge setiri Jeremiah gefusira. \s1 27:11-14 Pilate Nu Iesu Da Dara Ava Ijujusira. \r (Mark 15:2-5; Luke 23:3-5; John 18:33-38) \p \v 11 Iesu nu frovensi da kotofu javo Pilate, ainda dombuda fetetiri, Pilate Iesu kena ategi use sisira, “Se ningone! Geka bekári: ni Jusi embo da kiniri (king), ai tefo?” aminge setiri, Iesu numokena sisira, “Ava nine resesare,” aminge sisira. \v 12 Avata fristi+ da kokotofu a evetu genembo da babojegari nundae aji sise, geka ekoko mendeni mendeni sisera aindae, nu mino jo saeri. \v 13 Ava ningido, Pilate numokena ategi usira, “Ni dara a geka sembae sariá evetu genemboi sero niningeresa. Ava sedo, ni redae mino jo sae eresi?” Pilate aminge sisira. \v 14 Avata Iesu aindae mino eni itako jo saeri. Etiri gido, kotofuá nu dudukughedo bunisira. \s1 27:15-26 Pilate Nu, Iesu Arafa Daoro Dae Sedo, Natofo Da Ungoda Fifitusira. \r (Mark 15:6-15; Luke 23:13-25; John 18:39—19:16) \p \v 15 Jarige Yari da Kirumo+ ainda sifoda, frovensi da kotofuá sifo ghousa emingedo ghusira. Dibura embo eni nenda uju ava, natofoi benunu seoro ningido, nu doyeari tefo foa buvudo ghuseri. \v 16 Sifo aminda, genembo eni javo Iesu Barabbas, diburada irei. Genembo amo nu eko bekári, edo nu binonderi. \v 17 Avori, Pilate nu genembo eni doyari ya buvaetira, ava kotise iriri, evetu genembo Iesu koto ari dae sedo totorugetero, nu nemokena ategi usira, “Genembo nenda uju ava sevu ningone! Mavejoá doyono buvu yari? Iesu Barabbas seraera, ai, Iesu Keriso seraera ava, sevu ningone!” \v 18 Pilate nu aminge sisira da beká mo: nu kasama usira, ne Iesu sandi numokena budo fusera da susu mo, jo Iesu da ari ekodae bu furaeri. Amo, fristi+ da kokotofu a Jusi embo da babojegari ne, evetu genembo digari Iesu da geka ningido ghusera ava gido, dubo eko etiri, nu aindae sanduduseri. \p \v 19 Pilate nu, koto da vasada kaifa use anumbiriri, noaro geka eni gembu mutiri firi rurusira. Noaro eminge sisira, “Genembo javo Iesu, koto use iresa amo, genembo evevari. Nu doyaso yaeti. Ainda susu mo: tumbade aturuda na nundae sedo, dubo vevera tambeni,” noaro aminge gembudo sisira. \p \v 20 Avata fristi+ da kokotofu a Jusi embo da babojegari, Iesu daoro ambududururari, Barabbas ava doyari foa buvare dae uju use setero, evetu genembo ne geka ava tumonduseri. \v 21 Etero, Pilate nemokena ategi usira, “Avori, sevu ningone! Na genembo ningiava saono buvu yari?” aminge setiri, ne, “Barabbas,” siseri. \v 22 Setero, Pilate ategi usira, “Atá, genembo eni javo Iesu, evetu genembo mendeni Keriso seraera emo, nange areni? Sevu ningone!” aminge setiri, ne isambu, “Arafa dege!” siseri. \v 23 Setero, Pilate sisira, “Atá, nunda dara rejuri? Sevu ningone!” setiri, ne tuturo edo koko sise fumbu aruguse, “Arafa dege!” siseri. \p \v 24 Nunda geka sisira ava jo ningae, ne tuturo edo titigho ari da kau ava ero gido, Pilate setiri uvu budo fira buviri, evetu genembo da dombuda ijugaboro fifituse, nu ungo seghusira. Seghedo, sisira, “Dara einda dongono evia, segheteno vovoserirere. Nene setevo, genembo emo ambarira. Ainda bouvu, jo nane fumbae arena,” aminge sisira. \v 25 Aminge setiri, natofo isambu mino numokena siseri, “Genembo ava ambarira ainda mino mo, namane, a kotugo namanenda sasingu a imemesiriimi barera!” aminge siseri. \p \v 26 Setero, Pilate natofoda uju ava use, Barabbas dotiri buvurutusira. Etiri, Pilate setiri nunda isoro kakato mendeni Iesu ambíimi detero ainda amboda, nu Iesu budo arafa daore dae sedo, isoro kakato mendeni da ungoda fifitusira. \s1 27:27-31 Isoro Kakato Iesu Dere Jiseri. \r (Mark 15:16-20; John 19:2-3) \p \v 27 Pilate da isoro kakato ne Iesu budo era, gavana da kamboda teredo aghi etero, nenda mendeni isambu totorugedo, nemonde Iesu jimbe birurughuseri. \v 28 Jimbe birurughedo, nunda tamo asugari ava isorogo jumbero kosughusira. Amingedo, ne embo unju tamo a ghousago ava bu fera asuguseri. \v 29 Asugedo, ne asi titifaghae bu kefu edo kini (king) da kekesa avavaga edo, nunda jiroda asuguseri. Edo, kotofu da ketua avavaga ari dae sedo, sebore ifu divege bu fera nunda ungoda fitero Iesu jighi fefetusira. Nu dere jise, kau kini tumonde baingheraera, avaga useri. Aminguse, ne sedo ghuseri, “Orokaiva! Jusi embo da kini buviro! Orokaiva!” \v 30 Aminge sise, kosiva use seboreimi nunda jiroda dedo ghuseri. \v 31 Dere jirero dadabetiri, nenda embo Iesu kena asugusera ava kosughedo, tofo nunda ava bu fera numokena asuguseri. Amingedo, nu arafa dari dae sedo jumbudo iseri. \s1 27:32-44 Iesu Arafa Doruseri. \r (Mark 15:21-32; Luke 23:26-43; John 19:17-27) \p \v 32 Reighi Jerusalem ghe buvudo ise, Sairin embo eni javo Simon ava tambudo, setero nu Iesu sonembedo nunda korosi fumbiri nemonde iseri. \v 33 Era, reighi javo Golgota, aminda buvurutuseri. Golgota resena einda tuka mo, namondeda gekaimi ‘Ambari Embo da Jiro Aghati da Vasa’ seraera. \v 34 Aminda buvudo, nu erá mema itatameure dae sedo, vaini (wine) budo fiyoghaghae baingoro edo mindare dae Iesu kena futuseri, avata nu itako dere gido dotutusira. \p \v 35 Etiri, Iesu tautaimi arafa dedo, kikindoro garuse nunda tamo asugari ava soro edo ruruseri. \v 36 Etero dadabetiri, anumbirise numo kaifa useri. \v 37 Nu redae koto usira da susu ava ijugaoro kasama aoro dae sedo, ika sogho aminda gembudo Iesu da jiro agada detero takegha usira. Gefusera amo eviri: \q1 “Emo Jusi embo da Kini (King), javo Iesu ri.” \m aminge gefuseri. \p \v 38 Tafasara kakato etoto naká barago, budo era Iesu de dabade arafa doruseri, eni gimandukena, a eni umbefukena. \p \v 39 Evetu genembo mendeni foa Iesu gi dariguse, dere jise gifua gitorotoro use eminge sedo ghuseri, \v 40 “Ni erekotesa amo, ni God da Mandiri. A eni mo: ni God da Kambo+ jighi bejedo, sifo etodaba naká ainda jokáda sekago itaso fetare dae sisesi. Ava sedo, tofo sonembedo korosida ghe vose fete gaore!” ne aminge sedo ghuseri. \p \v 41 Kau daba aminga ava, fristi+ da kokotofu, Moses da Geka ijuga kakato+, a Jusi embo da babojegari, eminge dere jise sedo ghuseri, \v 42 “Nu seari, evetu genembo mendeni jejebugedo ghuseri. Avata nu nangetirai, tofo sonembedo vosae eri? Nunda kotari mo: namonde Israel embo da kini (king) mo numori. Ava sedo, tofo sonembedo, korosida ghe vose fetarira amo, namonde gido nu tumondarera. \v 43 Nu God tumonduse, nu God da Mandiva seraira. Avori, namonde fete gaore! God foa nu sonembarira, ai tefo?” aminge sedo ghuseri. \v 44 Tafasara kakato Iesu de dabade arafa dorusera, nembarago Iesu dere jiseri. \s1 27:45-56 Iesu Ambududurusira. \r (Mark 15:33-41; Luke 23:44-49; John 19:28-30) \p \v 45 Isonga 12 koroko iri, reighi isambu aminda tumba jido iriri ira, ungobu 3 koroko iri, reighi sekago usasa usira. \v 46 Ungobu 3 koroko iri, Iesu koko sise nunda gekaimi sisira, “Eli, Eli, lema sabatani?” Ainda tuka mo, namondeda gekaimi eminge saeteri: “Nanda God, nanda God, redae na dotesi?” Iesu aminge sisira. \v 47 Evetu genembo mendeni aminda fetirisera aimi, sembae ningido eminge siseri, “Genembo emo, nu feroveta javo Elijah dae kori resira,” ava siseri. \v 48 Iesu aminge siri ainghae dabade, genembo eni sumbu viti fetedo, roera eni sofeya ava budo, faragho mendoda vakimbedo, vaini (wine) dokegha ainda jokáda fatiri sasaka etiri budo ira, Iesu mindare dae sedo, nunda békada fifitusira. \v 49 Amingiri, mendeni siseri, “Namonde gaore! Elijah foa sonembarira, ai tefo?” aminge siseri. \v 50 Setero, Iesu sekago beka mindafugo koko sise, ghamo asegari dotutusira. \p \v 51 Iesu amingiri, God da Kambo+ ainda jokáda, nunda vasa kakara ava, erá evetu genemboi tere gido ambeore dae sedo, embo teria eniimi gajetero ireira ava, soroda ijejege ikáda ghe vose fira duruda buvurutusira. Etiri, enda daradaraghiri, ghamana tofo bebejegusira. \v 52 Amingiri, ofofo gomo mendeni totofo afifigusira. A God setiri, nunda natofo mendeni ofofoda ghe jebugedo eroruseri. \v 53 Eredo irero, Iesu ambarida ghe erorusira ainda amboda, ne era God da reighi kakara Jerusalem aminda teredo deinghero, evetu genembo mendeni ne gosuseri. \p \v 54 Isoro kakato nenda giti jigharide dabade Iesu kaifa ero, enda daradaraghiri roera mendeni siroriri gido, oju use eminge siseri, “Geka bekári: emo God da Mandiri,” aminge siseri. \p \v 55 Iesu ambududuriri, evevetu mendeni ne esike fetirise gosuseri. Evevetu resena eimi, ne Galilee ghedo fera Iesu de dabade deinghuse nu sonembedo ghuseri. \v 56 Nenda jokáda, evevetu eviri: Magdara embo evetu eni javo Mary, Mary da nunombo, amo James nengae Joseph ghae da noi, a Zebedee noarori. \s1 27:57-61 Iesu Da Tamo Budo Era Furuguseri. \r (Mark 15:42-47; Luke 23:50-56; John 19:38-42) \p \v 57 Ungobu iri, Arimatia embo genembo eni javo Joseph fira buvurutusira. Numbarago Iesu da ambo jimbi eniri. Genembo guguaderi. \v 58 Nu ira Pilate kena teredo, Iesu da tamo mutari bu ya furugari dae sedo benunu sisira. Setiri, Pilate Iesu da tamoá mutoro dae setiri, mutero Joseph rurusira. \v 59 Budo, nu embo yokura foyago seka ava budo aimi doghedo, \v 60 nunda ofofo seka, ghamana toka basisera, aminda budo ira teredo fifitusira. Fitido, guro gajari dae sedo, ghamana mindafu ava afufetiri ira aimi, toka gajetiri dodo isira. \v 61 Joseph nu amingiri, Magdara embo evetu javo Mary, nunda nunomboghae, aminda irise nene gosuseri. \s1 27:62-66 Erama Iesu Foa Buveure Dae Sedo, Isoro Kakato Era Ofofo Kaifa Useri. \p \v 62 Sifo atetiri, fristi+ da kokotofu a Moses da Geka kaifa kakato+ era Pilate kena totoruguseri. (Amo, Jarige Yari da Kirumodae+ simbugusera da sifoá dadabetiri, sifo atetiri Pilate kena totoruguseri.) \v 63 Pilate kena totorugedo, siseri, “Kotofuko, genembo Iesu jebuga irise, gungubo sise eminge sedo ghusira, ‘Sifo etodaba naká ainda amboda, God sari na ambarida ghe jebugedo erarena,’ nu aminge sedo ghusira. \v 64 Ava sedo, saso ninda isoro kakato mendeni ya, ofofo kaifa ururoro sifo etodaba naká dadabare! Amingaresa amo, nunda ambo jimbi jo yama, nunda tamo ufena bu ya jungedo eminge sae arera, ‘Givu! Nu erorusira; ava sedo, nunda tamo eminda tefori,’ ava jo sae arera. Amingaresa amo, evevari. Ainda beká mo: Iesu numo jebuge erari dae giti sisira amo, evetu genembo daba daba aimi tumonduseri. O nunda ambo jimbi ya nunda tamo ufena bu ya jungedo, nu jebuge erariá saetera amo, natofo digari ne geka bekáva sise tumondururoro, dara mindafu ava siroraeti.” \p \v 65 Setero, Pilate sisira, “Avori, isoro kakato mendeni mutono bareva. Budo yasivu, ofofo kaifa e gogoghombevu!” aminge sisira. \p \v 66 Setiri, fristi+ da kokotofu a Moses da Geka kaifa kakato+ era, ofofo da guro ava gaje gogoghombuseri. Guro gagojuse, ainda békada gavana da tano fatero takegha usira. Etiri, setero, isoro kakato aminda kaifa ero, ne dodo iseri. \c 28 \s1 28:1-10 Iesu Ambarida Ghe Jebugedo Erorusira. \r (Mark 16:1-10; Luke 24:1-12; John 20:1-10) \p \v 1 Fura Tomanako sifo atutiri, Magdara embo evetu Mary, nunda nunomboghae ofofo gari dae sedo iseri. \v 2 Ero, Bajari da aneya eni anakora vose firi, dumo mindafugo eredo enda daradaragherirare. Iri, aneya guroá afige afufetiri, esike ira fasetiri, nu etoda viti anumbusira. \v 3 Nunda gari kau biria avavaga usira, a nunda tamo asugari foyago beká ava usira. \v 4 Etiri, isoro kakato ava gido, oju beká ava use, ungo ata dadadaghuse du fafasedo, ambari da kakaugo ava useri. \p \v 5 Etero, aneya amo evevetukena sisira, “Erá oju eove dae resena. Na kasama erena, ne Iesu arafa dorusera, ava kakova ereva. \v 6 Nu eminda tefori. Nu rea sisira ava, beká siroretira. Amo, God setiri nu ambarida ghe jebugedo eretira. Fuvu, nunda tamo reda fitero fasusira ava, ijugaono gaove! \v 7 Oroko nembo totoi jovereghe yasivu, nunda ambo jimbikena eminge saove: ‘Nu ambarida ghe jebugedo eretira. Eredo, nu giti Frovensi Galilee aminda erira. Ava sedo, ne eredo nunda amboda yasivu, aminda tambove!’ aminge sevu, nunda ambo jimbi ningore! Avori, resena evia, erá kotae eove!” aminge sisira. \p \v 8 Aneya aminge setiri ningido, ne jovereghe ofofo dodo bibitai ise, oju use a ivugaghae, namanekena osa sari dae sedo sufuseri. \p \v 9 Sufuse, Iesu emboro soroda tafuseri. Tambero, nu nemokena, “Refeva,” sisira. Setiri, ne era numokena buvudo, nunda atada sandi fafasuseri. Aminguse, nu tumonde bainghuseri. \v 10 Etero, Iesu nemokena sisira, “Erá oju eove! Yasivu, nanda nano namendi saovo Frovensi Galilee aminda yaore! Ne na ominda tambudo garera,” aminge sisira. \s1 28:11-15 Iesu Erorusira Ava, Isoro Kakato Ne Kivo Useri. \p \v 11 Evevetu amo emboro soroda ero, isoro kakato ofofo kaifa edo ghusera aimi eredo, jovereghe era reighida teteruseri. Teredo, rea sirorusira ava, fristi+ da kokotofukena osa setero nininguseri. \v 12 Ningido, fristi+ da kokotofu ne eredo era Jusi embo da babojegari tambudo, nemonde dabade anumbedo manaka garuseri. Manaka garuse, eminguseri. Geka ava kivo aore dae sedo, ne isoro kakato aikena moni teriago futuseri, \v 13 Futuse, siseri, “Mave ategi arira amo, eminge sevu, ‘Namane avéro, Iesu da ambo jimbi fera, nunda tamo ava ufena budo iseri,’ aminge sevu! \v 14 O frovensi da kotofu ainda bino ava ningarira amo, erá oju eove! Namane numokena saoro dubo jama edo, nemokena rejo eni jo ae arira,” ne aminge siseri. \p \v 15 Setero, isoro kakatoá ne minó ava budo, aminge sedo ghuseri. Seoro ningido, oroko Jusi embo geka beká ava bunise, kau daba aminga ava totofo se ningiraera. \s1 28:16-20 Iesu Nunda Ambo Jimbikena Isagha Etiri Gosuseri. \r (Mark 16:14-18; Luke 24:36-49; John 20:19-23; Ekaresia 1:6-8) \p \v 16 Iesu nu enda jiro fumbari eni gategedo, aminda yaoro dae sisira ava ningido, namane isambu 11 aimi aminda era, nu fetiriri gosuseri. \v 17 Gido, namanenda mendeni manamana useri. Avata namane isambu nu tumonde bainghuseri. \v 18 Etero, nu namanekena fira buvudo eminge sisira, “God Afa geka isambu a fakina isambu, namokena mutiri ruruseni, endada a utuda. \v 19 Ava sedo, ne eredo yasivu, natofo nunda oro oro isambukena vironu sirurovo ningido, ne nanda ambo jimbi aore! Aminguse, ne God, Afa, Mandi, a Asisi Kakara da javoda bafataito areva. \v 20 Na rea aovo dae sedo ghusena ava, ijugururovo natofo isambu ningido tumonduse amingaore! Amingururovo, na namonde dabade tatedo iroro, enda a sifo foa tano arira,” Iesu aminge sisira. \q1 Avori, nanda geka tano eviri.