\id LUK Luke NT0031.LK KORAFE J. FARR Luke Kakara 25 November 2002 \h Luke \toc2 Luke \toc1 Luke Kakara \mt1 Luke Kakara \ip Luke Kakara mo, Greek embo eni, javo Luke, nune gefusira. Numo dogetari. Nu Iesu da ambo jimbide dabade, deinghedo ghusira. Nu jo Jusi embo kotise gembaeri. Amo nu, nunda natofo Greek embo, a kotugo natofo mendeni tumondaoro dae sedo gefusira. Nu jo \bd Luke Kakara\bd* \it avanembo gembaeri. Nu God da Geka eni,\it* \bd Ekaresia\bd* , \it ábarago nune gefusira.\it* \ip Luke nu genembo eni, javo Theophilus kotise, buku emo gefusira. Theophilus da tuka mo, ‘God Dubo Bari Katori’. Ava sedo namonde erebunera, Luke, genembo beká eni, javo Theophilus ava kotise, numokena gefusira. O nu, evetu genembo mave God dubo buraera aikena, buku emo gefusira. \ip Iesu mo, namonde evetu genembo isambu da Koro, ã namonde isambu sonembari dae sedo fusira, ava ijugari dae sedo gefusira. \is1 Luke Geka Gefusira, Ainda Mendo Mendo Mo Eviri. \io1 1:1-4 Geka da tuturori. \io1 1:4—2:52 John Bafataito Ari Kato nengae Iesu ghae, nange siroruseri. \io1 3:1-20 John Bafataito Ari Kato saramana edo ghusira. \io1 3:21—4:13 Iesu bafataito etiri ainda amboda, Satan ira Iesu dederusira. \io1 4:15—9:50 Iesu frovensi Galilee aminda deinghuse, vironu sedo ghusira. \io1 9:51—19:27 Iesu frovensi Galilee ghedo ira, Jerusalem buvurutusira. \io1 19:28—23:56 Fura Kakara aminda, rea sirorusira. \io1 24:1-53 Iesu ambarida ghe jebuge eretiri, nunda ambo jimbi gero utuda vitisira. \c 1 \p \v 1 Arie, Theophilus ko! Na ni ategi beká ava erena. Namanenda jokáda rea sirorusira ainda Bino ava, evetu genembo digari aimi osa sise, gembero irira. \v 2 E jo duboi kotise gembaeri. Evetu genembo mendeni diti mokoi gido, Iesu da bino evia, vironu seoro ningido ghusera, ava gefuseri. \v 3 Ava sedo, kotofuko, nane kotisena amo, eveva mo: na nindae gembu gogoghombaeteni. Ainda beká mo: na roera digari emo isambu, nunda tuturo da ghe ijuje ningi gogoghombuseni. \v 4 Na emingerena ainda tuka mo: ni rea niningusesa ainda beká ava, kasama e gogoghombaetesi. Yari budo gi! \s1 1:5-25 John Bafataito Ari Kato Sirorarira Ava, Aneyaimi Fira Osa Sisira. \p \v 5 Kini (King) Herod nu reighi Israel kaifa use ireira ainda sifoda, God da fristi+ eni javo Zechariah irei. Zechariah resena emo, nu Abijah da imendiri. A nu Abijah da imemesiride dabade, God da Kamboda+ fristi+ da saramana edo ghuseri. Noaro da javo mo, Elizabeth ri. Elizabeth da numamo mo, numbarago fristiri. \v 6 Zechariah noaroghae mo, God da dombuda veka eveva use, Nunda agho dari kaifa e gogoghombedo ghuseri. \v 7 Nengae erova irarara edo, evetako embako useri. \p \v 8-9 Avori, fristimane God da Kamboda+ saramana edo ghusera ava, Zechariah nunda boanda ari dae sedo, ira Jerusalem aminda saramana use irei. Fristi+ da kiki mo eviri: mavejo mavejo yabiyabina (incense) oltada (altar) dungedo ghaetira ava, gategari dae use, kikindoro avavaga gaedo ghuseri. Sifo eninda kikindoro garusera amo, Zechariah da javo ava isagha etiri gido, nu eredo ira God da Kamboda+ yabiyabina (incense) God kena dungari avare dae sedo teterusira. \v 10 Nu amingiri sifo aminda, evetu genembo digari isaghakena fete banungero, \v 11 aneya fira Zechariah kena olta (altar) beina gimandukena isagha usira. \v 12 Isagha etiri, nu gi dudukughedo oju usira. \v 13 Oju iri, aneya numokena sisira, “Zechariah, erá oju eose! God ninda benunu ningira. Ava sedo, nearo Elizabeth kauri edo mandi fumbarira. Mandi javo mo, John jighareva. \v 14 Numo sirorarira amo, ne ivuga use dubo eveva beká ava areva, ã evetu genembo mendeni barago ivuga beká ava arera. \v 15 Mandi amo, nu God da dombuda kotofuko edo irarira. Vaini (wine) o uvu fakara jo mindae arira. Nu jo sirorae, noi da tininda irari, Asisi Kakara aimi numokena asugarira. \v 16 Asugari gido, nu Israel embo digarigo ava, nenda Bajari God kena unumbe bu jovereghe furarira. \v 17 Nu God da feroveta Elijah da kau aminga ava edo, God da Asisi ã God da fakina aimi, giti yama Bajari da emboro simbuguse irarira. Sasingu noi numamode bu foa tatari dubo dabako arera. Kotugo, gogore kakato ábarago bu jovereghari kotari eveva ava kotarera. Aminguse, nu Bajari da natofo nenda dubo joká esimbugururari iroro furarira,” aneya aminge sisira. \p \v 18 Setiri, Zechariah mino numokena sisira, “Na nangedo ni tumondareni? Namane Elizabeth ghae evetako embako eteri,” aminge setiri, \v 19 aneya sisira, “Nanda javo Gabriel ri. Na sifo ghousa God da dombuda irá gheraena. Na, Nune dirigetiri bino eveva evia nimokena osa sari dae ojigheni. \v 20 Ni nanda geka evia jo tumondae eresa avata, geka einda beká mo sirorarira. Ava sedo, ni beka guga ari iraso, ninda mandi sirorari gido, beka afigarira,” aneya aminge sisira. \p \v 21 Nengae God da Kamboda+ geka sero, evetu genembo isaghada fefetusera amo, kaifa e jarutuseri. \v 22 Bunise irero, Zechariah fira buvudo beka sari bunisira, ava gosuseri. Gosero, aneya rea setiri niningusira ava, ungoi ijugetiri gosuseri. Gido, ne kasama usera amo, aneya fira numokena isagha etiri, diti mokoi gosusira. \p \v 23 Zechariah da saramana sifo dadabetiri, nu Jerusalem dodo jovereghe natida isira. \v 24 Ira natida buvudo irise, noaro Elizabeth kauri usira. Kauri edo jo deinghae kamboda irise, tambuno ghabu soveni taukaka dadabusira. \v 25 Dadabetiri sisira, “Aiyakoe! Giti na erova iriono, evetu genembo na dere jireoro meka gido ghuseni. Orokoá Bajari sonembetiri na dubo eveva use irena,” aminge sisira. \s1 1:26-38 Iesu Sirorarira Aindae, Aneya Aghi Edo Osa Sisira. \p \v 26 Elizabeth kauri edo iriri, tambuno ghabu soveni dadabetiri ainda amboda, God sekago nunda aneya javo Gabriel ava dirigetiri, Frovensi Galilee, reighi Nasareth aminda isira. \v 27 Gagara javo Mary kena, geka osa sari dae isira. Gagara emo, nu genembo javo Joseph kena, vai are dae sedo datu dighero irei. Joseph resena emo, nu Kini (King) David da imendi eniri. \v 28 Aneya ira buvudo, eminge sisira, “Mary, iresa. God ninda irari evevago ava gido, ivuga erira. Ni ategi use esimbugerira,” aminge sisira. \v 29 Setiri, Mary nu aneya da geka ava ningi dudukughedo geka da tuka ava bunisira. \v 30 Etiri, aneya sekago numokena sisira, “Mary, erá oju eose! God ni dubo ererurira. \v 31 Ni kauri edo, mandiá fumbaresa amo, nunda javo Iesu jigharesa. \v 32 Nu kotofuko arira. God Teria Beká aimi, nundae ‘nanda Mandi’ sarira. Kini (King) David evetu genembo kaifa e gogoghombedo ghusira; kau daba aminga ava, namondeda Bajari God sari, ninda Mandi kotofuko edo, \v 33 nune nembua Jacob da imemesiri evovodae kaifa ururari irarera. Nunda fakina jo tano ae arira,” aminge sisira. \v 34 Setiri, Mary mino aneyakena sisira, “Nu kau nange nangedo namokena sirorari? Na jo genemboghae iraeri,” aminge sisira. \v 35 Setiri, aneya numokena sisira, “Amo jo genembo da fakinaimi sirorae arira. God nunda Asisi Kakara mutari nimokena vose asugarira. Aminguse, God da fakina aimi afuregari, ni Mandi Kakara fumbaresa. Aindae sedo, God nundae ‘nanda Mandi’ sarira. \v 36 Ninda ghato Elizabeth ava kote gi! Nu ‘erovava’ sedo ghuseri. Nu evetako avata, oroko nu kauri edo iriri, tambuno ghabu soveni sembudo ghabu sovenida dabako ava dadabari dae erira. \v 37 God kena fakara eni tefori. Nu rea sarira amo, beká sirorarira,” aminge sisira. \v 38 Setiri, Mary numokena sisira, “Na Bajari da aderi. Ava sedo, nunda uju setesa amo, namokena sirorare!” aminge setiri, aneya eredo darigusira. \s1 1:39-45 Mary Elizabeth Kena Isira. \p \v 39 Ainda amboda, Mary nunda roera bibitai simbuge bu eredo beina doririkena ira, Judia frovensi buvudo, nunda ghato da reighi aminda buvurutusira. \v 40 Buvudo ira Zechariah da kamboda teredo, nunda ghato Elizabeth gido ategi usira. \v 41-43 Ategi etiri, nunda ghato Elizabeth ava niningiri, kokoi nunda tini jokáda dudukughedo javi javi usira. Amingiri, Asisi Kakara Elizabeth kena vose asugetiri, nu dubo kotedo beka fainghe sisira, “Arie, ni nanda Bajari da noiri! Ava redae namokena ojesi? Nane eredo nimo gari dae yaetena, ava avori. Namokena ojighesa aindae, na ivuga beká ava erena. God ni esimbuge gogoghombusira. Ninda mandi fumbaresa amo, numbarago esimbuge gogoghombarira. \v 44 Ni ategi eso, kokoi nanda tininda ava ningido, ivuga use javi javi etira. \v 45 Geka Bajari da aneya aimi nimokena sisira, ava beká are dae sedo tumonde gogoghombusesi. Aindae sedo, Bajari ni esimbugerira,” aminge sisira. \s1 1:46-56 Mary God Kena Sakai Sise, Yaru Didivusira. \p \v 46 Aminge setiri, Mary eminge sisira, \q1 “Nanda ghamo joká isambuimi, Bajarikena sakai resena. \q1 \v 47-49 Nanda asisiimi ivuga erira. \q1 Ainda susu mo: na sabuari, avata God Fakina Kato namo kotedo sonembuse veka eveva erira. \q1 Ava sedo, orokoá evetu genembo tuturo edo, nandae sarera, ‘God Mary esimbugusira.’ Nunda javo kakara bekári. \q1 \v 50 Evetu genembo God igheghi use kakara eraera amo, God joka use ne dubo buraira. \q1 à kotugo, nenda sasingu ã imemesiri barago, joka use esimbugeraira. \q1 \v 51 Nunda ungo siregusira da fakina aimi, evetu genembo gogore kakato amo, bambu soesa babarigusira. \q1 Etiri, nenda ujuda manaka garusera amo, dotero dadabusira. \q1 \v 52 Nune seari, reighi mendeni da kini (king) babai, nenda vasa do vosedo, sabua edo ghuseri. \q1 Kotugo Nune seari, sabua mendeni vitido kokotofu edo ghuseri. \q1 \v 53 Evetu genembo baimarai sirivo edo ghusera amo, sonembuse oka bayau muteari mindido ghuseri. \q1 Aminguse, evetu genembo mendeni guguade amo, dirigeari ighoii sirivo udo ya ghuseri. \q1 \v 54-55 Nu beka gagojuse, Abraham ã namonde Abraham da sasingukena joka use, evovodae sonembari sisira. \q1 God ava kotise, namonde Israel embo, nunda gigimasa ã ade jamena, ava sonembusira.” \p \v 56 Mary Elizabeth ghae irise tambuno etodaba dadabetiri, jovereghedo nunda natida isira. \s1 1:57-66 John Bafataito Ari Kato Sirorusira. \p \v 57 Elizabeth da fumbari sifo buviri, mandiá fufusira. \v 58 Fumbiri, nati embo ã nunda natofo isambu, Bajari nu nange nange sonembetiri mandi fufusira ava ningido, Elizabeth de ivuga useri. \p \v 59 Mandiá siroretiri, fura dabako dadabetiri, nunda vika mendo anoso gafugari dae sedo, evetu genembo mendeni fera buvudo, nunda vika mendo anoso ava gafugedo, numamo da javo Zechariah ava jighari dae siseri. \v 60 Setero, noi sisira, “Tefo, nunda javo John jigharera.” \p \v 61 Setiri, mino numokena siseri, “Ninda oro ainda jokáda, javo emo tefori.” \v 62 Aminge sedo, numamokena ungoi use, nunda uju mo, javo rejoá jigharera aindae ategi useri. \p \v 63 Etero, Zechariah nu roera eni mutoro mandi da javo gembari dae ungoi etiri gido, mutero bu eminge gefusira: ‘Nunda javo mo, John ri.’ Aminge gembiri gido, natofo isambu dudukughuseri. \v 64 Zechariah gefiri beka vujegetiri, geka sise tuturo edo God dae sakai sisira. \v 65 Amingetiri, nati embo reighi aminda oju useri. Oju ero, bino ivegedo iri, evetu genembo Judia frovensi beina doririkena irá ghedo ghusera, isambu nininguseri. \v 66 Mave bino ava niningusera amo, isambu kotari futo use siseri, “Mandié baji teria arira amo, amboda rejoá ari?” Ainda susu mo: mandiá Bajari da esimbugari jokáda irei. \s1 1:67-80 God Da Geka Amboda Rea Sirorarira Ava, Zechariah Osa Sisira. \p \v 67 John numamo Zechariah, Asisi Kakara ai vose asugetiri, God da Geka ava itatamuse geka evia sisira: \q1 \v 68 “Namonde Israel embo da Bajari God dae sakai saore, \q1 nu fira nunda fakinaimi namonde sonembusira ava sedo. \q1 \v 69 Nune namonde sonembare dae sedo, Sonemba Kato tomanako, \q1 nunda gimasa David da imendi eni ava futusira. \q1 \v 70 Anakora beká, God setiri nunda ferovetaimi gembero irira: \q1 \v 71 ‘God namondeda gitofu ava kosegari namonde jebugarera. \q1 à kotugo, evetu genembo namondekena gitofu eraera, ainda ungoda ghe saghimbe bari jebugarera,’ \q1 aminge gembero irira. \q1 \v 72 Nune namondeda abuamanedae joka edo, nunda beka gajari kakara ava, kaifa ari sisira. \q1 \v 73-74 Namondeda abua agira beká Abraham kena beka gagojuse, sisira, \q1 ‘Ninda gitofu ã ninda sasingu da gitofu ava, nane kosegaono jebugareva. \q1 Nenda gitofudae jo oju ae, namoá tumonde bainghedo ghareva. \q1 \v 75 Aminguse, ne evovodae nanda natofo kakarago beká ava use irareva.’” \p Zechariah aminge sedo, jovereghe nunda kokoi John kena eminge sisira, \v 76 “Nanda mandi, ninda geka barago irira: \q1 God Teria Beká, nunda Geka ava isagha saso dae sedo, ni gategusira. Ni giti yama, Bajari da emboro esimbugaresa. \q1 \v 77 Bajari nu nange nunda natofo da ari ekoko kote doyari jebugarera ava, nemokena osa saso ningarera. \q1 \v 78-79 Namondeda God, namondedae joka edo tavo use unduraira. \q1 Sifo atedo iji viteari, tumba dadaberaira kau aminga ava, God da sonemba a God da usasa utuda ghe janimbeari, \q1 evetu genembo ambari dae oju eraera amo, usasa ava gido, dubo jama arera,” \m Zechariah aminge sisira. \p \v 80 Nunda mandi baji tomanako use, dubo gekaghae babojusira. Nu reighi uvu ã evetu genembo irae da vasa aminda ireira edo, tuturo edo Israel embokena vironu sedo ghusira. \c 2 \s1 2:1-7 Iesu Nange Nange Sirorusira, Ainda Gekari. \r (Matthew 1:18-25) \p \v 1 Sifo aminda, Rome embo da kotofu javo Augustus, agho dorusira amo eviri. Evetu genembo Rome emboimi kaifa edo ghusera aimi ya, nenda nombuamane da reighi aminda, nenda oro ainde dabade javo gembaeteri. \v 2 Genembo javo Quirinius, nu Syria frovensi da kotofu edo ireira ainda sifoda, evetu genembo da javo jo gembae iriara ava, tuturo edo nenda javo gefuseri. \v 3 Ava sedo, evetu genembo isambu eredo era, nenda reighida buvudo, nenda oro ainde dabade javo gefuseri. \p \v 4 Genembo javo Joseph setena amo, numbarago Nasareth ghedo ira, Frovensi Galilee dodo, Judia frovensi reighi javo Bethlehem aminda buvurutusira. Bethlehem resena emo, reighi aminda giti Kini (King) David sirorusira. Joseph mo, Kini (King) David da imendi eniri. Aindae sedo, aminda javo gembari dae sedo isira. \v 5 Isira amo, nunda datu gagara Mary ava budo, nengae dabade iseri. Mary nu tamo bouvu edo irei. \v 6-7 Era, Bethlehem buvudo, aminda esa embo da kamboda avari vasa tefo gido, ne era sino fuka da kamboda tere aminda irá ghuseri. Aminda irero, Mary da fumbari sifo fira buviri itatamusira. Itatamedo, nunda mandi bego fumbudo emboimi doghedo, sino fuka da bayau mindari vasa aminda fitiri fasusira. \s1 2:8-20 Iesu Sirorusira Ava, Aneyaimi Sifi (Sheep) Kaifa Kakatokena Osa Sisira. \p \v 8 Vasa eni Bethlehem dengesida, evetu genembo mendeni nenda sifi (sheep) kaifa ero, Mary nu mandiá fufusira. \v 9 Fumbiri, Bajari da aneya, sifi kaifa kakatokena isagha etiri, God da usasaimi jaraghetiri gido, oju beká ava useri. \v 10 Oju ero, aneya nemokena sisira, “Erá oju eove! Na Bino Eveva nemokena sari dae erena. Bino resena eindae, evetu genembo isambu ivuga arera. \v 11 God nenda ari ekoko kote doyari dae ã nemo sonembari dae sedo, nenda Sonemba Kato dirigetiri ojighira orokoá siroretira. David da reighi Bethlehem ominda siroretira. Emo, Bajari Keriso dae resena. \v 12 Siroretira ava gari dae areva amo, mandiá emboimi doghedo, sino fuka da bayau mindari vasa aminda fitero fasirira, ava gareva,” \v 13 aminge siri ainghae dabade, aneya digari ambari beká ava, utuda ghe fera isagha edo, aneya giti fira isagha usira, ainde dabade fetedo, God dae sakai siseri: \q1 \v 14 “God Teria, a Iká Bekáda irira, aikena sakai sise resera! \q1 à evetu genembo endada God nune uju eraira, aikena dubo jama mutari irare!” \m Aminge sedo, aneya do jovereghedo utuda vitiseri. \p \v 15 Vitéro, sifi (sheep) kaifa kakato tofo tofo se nininguseri, “Fuvu, namonde Bethlehem yaore! Bajari namondekena rea osa setiri ningera ava, ya gaore!” aminge sedo, \v 16 ne bibitai era buvudo, Joseph noaro Mary ghae tambudo, mandiá sino fuka da bayau mindari vasa, aminda fitero fasiriri gosuseri. \v 17 Gido, aneya geka rea mandidae setiri niningusera ava, osa setero nininguseri. \v 18 Mave sifi (sheep) kaifa kakato da geka niningusera amo, ne isambu dudukughedo buniseri. \v 19 Avata Mary nu sifo ghousa geka ava, nunda dubo jokái kotise irá ghusira. \p \v 20 Sifi (sheep) kaifa kakato eredo jovereghe iseri. Ise, aneya geka setiri niningusera ava, God kena sakai sise yarui didivudo iseri. Ainda beká mo: aneya geka setiri niningusera ainda beká ava, isagha etiri gosuseri. \s1 2:21 Mandi Da Javo Mo, Iesu Jijighuseri. \p \v 21 Mandiá siroretiri fura dabako dadabetiri, vika mendo anoso gafugari da sifo buviri, nunda javo, Iesu ava jijighuseri. Javo Iesu mo, noi jo kauri ae iriri, aneya fira futusira, ava jijighuseri. \s1 2:22-38 Iesu Budo Era, God Da Kamboda+ God Kena Ijuguseri. \p \v 22-24 Sifo 30 ava dadabari dae iri gido, Joseph noaro Mary ghae mandiá budo, Moses da Geka rea resira ava ari dae sedo, Jerusalem iseri. Moses da Geka resena amo eviri. Evevetu ghasongana eraera amo, jo totoi ya God da Kamboda+ terae eraera. Ne sifo tufako kaifa use iria edo ainda amboda, tamo seghe simbugedo, joba budo, ya God da Kamboda+ teredo muturaera. Avori, ne Jerusalem iseri, Mary da javoda, joba God kena mutari dae sedo, ã kotugo, mandiá God kena ijugari dae sedo, iseri. Mandi ijugusera ainda tuka mo, Bajari da Agho Dari eminge ijugerira: \q1 “Vide jamena bebego fumburaera amo, isambu kakarari, God kena.” \m à kotugo, Bajari da Agho Dari joba rea mutoro dae sisira amo, gumbara etoto o ribo etoto naká ava mutari dae sedo, Jerusalem iseri. \p \v 25 Sifo aminda, genembo eveva javo Simeon, reighi Jerusalem aminda irei. Nu God kakara use, God nange nange Israel embo sonembarira, ava kaifa use irei. Nu Asisi Kakara ghaeri. \v 26 Asisi Kakara ai numokena sisira, “Ni jo ambae irise, God da Sonemba Kato garesa. God evetu genembo da ari ekoko kote doyari dae sedo, Genembo mutari endada vosarira, ava garesa,” aminge sisira. \p \v 27 Avori, sifo eni, Asisi Kakara imi setiri, Simeon eredo God da Kamboda+ ira teredo, kaifa iri, noi numamoghae nenda mandi Iesu budo, Agho Dari rea resira ava ari dae sedo, amboda era teteruseri. \v 28 Tere fetetero, Simeon mandiá bu ovinembedo, God kena aiyakoe sise eminge sisira: \q1 \v 29 “Bajari, namokena beka gagojusesa, ava ojighira isagha etiri eregosenere. \q1 Orokoá saso na nimokena dubo jamaghae yarena! \q1 \v 30-32 Ainda tuka mo: ninda Sonemba, nunda oro oro aimi gaoro dae sedo, simbugusesa ava, ditii eregosenere. \q1 Mandi emo, namane Israel embo da duro a usasari. \q1 Janimbururari, namane Israel embo da gitofu ninda emboro ava garera.” \p \v 33 Aminge setiri, Simeon rea mandidae sisira ava ningido, noi numamoghae dudukughuseri. \v 34-35 Amingetero, Simeon ne esimbuguse, Mary kena sisira, “Mandi emo, Israel embo da kotari ava isagha are dae sedo, God nu gategusira. Numo God da tanori. Evetu genembo mendeni ne ivugaghae, mandi evia gosuse jebugarera. O mendeni, numoá gido imboe aoro, God sari nunda jebuga ne jo tambae arera. Evetu genembo amingururoro, nenda kotari eveva, ai, eko ava, God gido kasama arira. A evetu genembo ninda Mandi imboe ururoro gido, mema ninda ghamo jokáda gayarira,” aminge sisira. \p \v 36-37 Evetu rori eni javo Anna, numo God da feroveta eniri. Nunda oro javo Asher, a numamo da javo mo Phanuel. Nu vai edo irise ghaeko 7 ava dadabetiri, nuvu ambududurusira. Ambiri, nu rori edo irise, ghaeko 84 ava usira. Nu sifo ava inono, God da Kamboda+ irise, bayau kanangara use, God tumonde bainghedo ghusira. \v 38 Simeon Iesu noikena geka siri, Anna fira nemokena buvurutusira. Buvudo Anna tuturo edo, God dae sakai sisira. Aminge sedo, nu Iesu da bino ava, evetu genembo digari Jerusalem aminda, God da Sonemba kaifa edo ghusera aikena, osa setiri nininguseri. \s1 2:39-40 Joseph Mane Jovereghedo, Nenda Reighi Nasareth Aminda Iseri. \p \v 39 Bajari da Agho Dari rejo resira ava, Joseph noaro Mary ghae etero dadabetiri, ne mandide jovereghe era, nenda reighi Nasareth, Frovensi Galilee aminda buvurutuseri. \v 40 Buvudo, mandiá dubo gekaghae baji mindafu iri, God mandiá esimbugusira. \s1 2:41-52 Iesu Ghaeko 12 Etiri, Noi Numamode Dabade God Da Kamboda+ Iseri. \p \v 41 Ghaeko ava inono, Iesu noi numamode dabade Jarige Yari da Kirumo+ ari dae sedo, Jerusalem aminda ya ghedo ghuseri. \v 42 Iesu ghaeko 12 etiri, kirumo edo ghusera, kau daba aminga ava ari dae sedo, sekago noi numamode dabade Jerusalem iseri. \v 43 Era, kirumo etero dadabetiri, noi numamo natofode jovereghe natida ero, Iesu Jerusalem aminda fefetusira. Fefetusira ava, noi numamo jo kasama aeri. \v 44 Nenda kotari mo: Iesu nu natofode dabade yariá kotise era, emboro soroda tumba jiriri, nenda nano namendi ã kokomanakena tava useri. \v 45 Tava usera avata, jo tambaeri. Bune jaredo, sekago jovereghe numo tava udo Jerusalem iseri. \v 46 Tava ero sifo etodaba naká dadabetiri ainda amboda, nu God da Kambo+ jokáda tafuseri. Nu Israel embo da ijuga kakatode dabade anumbedo, geka minonde minonde se niningero tafuseri. \v 47 Ijuga kakato aimi ategi eoro, Iesu geka numo beká ava seari ningido, evetu genembo aminda irisera amo, ne dudukughedo ghuseri. \v 48 Noi numamoghae Iesu gi dudukughedo, noi Iesu kena sisira, “Nanda mandi, ni redae emingumutasi? Eteso, namane nimamoghae, nimo tava edo, bune jarutumutari.” \v 49 Aminge setiri, Iesu nemokena sisira, “Redae na tava umutavu? Na Afa da saramana arena amo, ne anakora kasama aetevu,” aminge sisira. \v 50 Avata ne mino jo bae useri. \p \v 51 Amingedo, nu noi numamode dabade jovereghe era, reighi Nasareth aminda buvudo irise, noi numamoghae da geka nininguse, aghi edo ghusira. Avata Jerusalem aminda geka sisera ava, noi Mary dubo jokái kotise irá ghusira. \p \v 52 Avori, Iesu nu dubo kotise babojusira. Amingiri, God nu dubo budo ghusira, ã evetu genembo barago, nu dubo budo ghuseri. \c 3 \s1 3:1-20 John Bafataito Ari Kato, Tuturo Edo Vironu Sedo Ghusira. \r (Matthew 3:1-12; Mark 1:1-8; John 1:19-28) \p \v 1 Genembo javo Tiberius, nu Rome embo a evetu genembo isambu da kotofu teria edo iriri, ghaeko 15 ava dadabusira. Ainda sifo aminda, genembo javo Pontius Pilate, nu Judia frovensi ainda kotofu edo irei. Kini (King) Herod nu Frovensi Galilee kaifa edo ghusira, a Herod da namendi Philip, Ituria ã Trakonaitas frovensi ava, nune kaifa edo ghusira. Genembo javo Lysanias, nu Abelin frovensi ainda kotofu edo irei. \v 2 Reighi Jerusalem aminda, fristi+ da giti jighari etoto naká, javo Annas nengae Caiaphas ghae, fristi+ nene kaifa edo ghuseri. Sifo aminda, Zechariah da mandi John, reighi uvu a evetu genembo irae da vasa aminda ira iriri, God nunda geka ava, John osa sare dae sedo futusira. \v 3 Mutiri gido, John eredo uvu Jordan ainda dengesida ise fuse, vironu eminge sedo ghusira, “Fuvu eminda, nenda ari ekoko vujegururovo, bafataito aono, God nenda ari ekoko kote doyare!” vironu aminge sedo ghusira. \v 4 God da feroveta Isaiah anakora beká, John nunda saramana rea arira ava, nunda bukuda eminge gefusira: \q1 “Mave reighi uvu a evetu genembo irae da vasa aminda fetirise, koko fuge vironu resira, \q1 ‘Bajari da emboro rerebevu dambu are! \q1 \v 5 Enda doriri ghambuvu, vose tevisa are! Urokuto amo furevu, viti dambu are! \q1 Emboro birurughari amo rerebevu, ya dambu are! Enda vitari vosari ábarago, jevu vose vivisegare! \q1 \v 6 Amingururovo, God da sonemba ava isagha ari, evetu genembo isambu garera!’” \m aminge gefusira. \p \v 7 Evetu genembo digari, nemoá bafataito are dae sedo, John kena foa ghedo ghuseri. Furureoro, nemokena eminge sedo ghusira, “Ne Satan da sasinguri.\f 7 \fr 3:7 \ft Afige, geka Matthew 3:7 ainda duruda tege garesa.\f* Ne na jo derae areva. Ne dubo jo jovereghae ireva. God nenda ari ekoko aindae, janje eko use mino mutari erekotira ava, ne jo reda darige yae areva. \v 8 Ágido, dubo jovereghedo, veka eveva use irivu! Erá eminge seove! ‘Abraham namanenda abua gido, God namane uju eraira!’ aminge erá seove! God nu uju aetira amo, nu sari ghamana iritirira eimi, Abraham da sasingu jinaeteri. God evetu genembo da oro aindae, jo kotae eraira. Mavejo Israel embo o oro eni amo, God jo kotae eraira. \v 9 God nu, ika karivakoi susuda jari dae sedo, simbugedo refira. (Ika resena emo, nemori.) Ika vuji eveva jigharira amo, irarira. O jo eveva jighae arira amo, God ika amo jedo avarakada dungari avarira,” aminge sedo ghusira. \p \v 10 Seari, evetu genembo ategi edo ghuseri, “Namane nange nange areri?” \v 11 Seoro, John nu mino eminge sedo ghusira, “Nenda tamo asugari etoto irarira amo, eni kosughe mutuvu, makasi emboi baore! Nenda bayau irarira ábarago, budo soro evu!” aminge sedo ghusira. \p \v 12 Sifo eni, takesi bari kakato mendeni fera buvudo, nemo bafataito are dae sise, eminge siseri, “Ijuga Kato, se ningore! Namane rejoá areri?” aminge setero, \v 13 John sisira, “Takesi da mino beká avanembo buvu! Erá kokomana dederuse mino teria beove!” \p \v 14 Aminge setiri, isoro kakato mendeni, nembarago ategi useri, “Se ningore! Namane mo, nange areri?” setero, John nemokena sisira, “Erá nenda fakinaimi evetu genembo katiyavara use, nenda moni saghimbe beove! Erá koto use, mino bari dae sedo, gungubo seove! Geka bekáda sevu! Erá nenda saramana eraeva, ainda minondae sedo beisiga eove!” aminge sisira. \p \v 15 John geka ava siri ningido, evetu genembo kotisera amo, “Genembo eni God mutari sisira amo, avose, numori tanojo!” \v 16 Aminge kotero, John itatamedo sisira, “Namo, ne tefo uvuimi bafataito eraena. Avata nanda amboda, Genembo eni refira. Numo, genembo teria bekári. Na jo numongo iraeri. Na taká sabua bekári. Numo ne Asisi Kakara nengae avarakaghae aimi bafataito arira. \v 17 Genembo amo, nu vare numamo da kaugori. Nune farava veka budo gategari dae sedo, simbuge refira. Gategedo, farava da beká ava simbuge budo, nunda kamboda fitari irarira. O anoso ifughae amo budo, avaraka sukainghae tambuno aminda fugari vosedo, evovodae aminda irarira,” John aminge sisira. \p \v 18 Geka evia ã kotugo, geka mendeni mendeni sise, John nu God da Bino Eveva ava, evetu genembokena vironu sedo ghusira. \v 19 Aminge sise, nu frovensi da kotofu Herod dae ghoghora sedo ghusira. Ainda susu mo: nunda koro jo ambae iriri, noaro javo Herodias ava saghimbe bu fifitusira. à kotugo, ari ekoko mendeni ava edo ghusira. \v 20 Ari ekoko mendeni edo ghusira ainda etoda usira amo, nu setiri, John bu diburada fifituseri. \s1 3:21-22 John Iesu Ava Bafataito Usira. \r (Matthew 3:13-17; Mark 1:9-11) \p \v 21 John jo dibura ae irise, evetu genembo numokena foa ghusera amo, isambu bafataito edo ghusira. Ainda amboda Iesu fira buviri, John numbarago bafataito usira. Amingetiri, Iesu nu banungiri utu afigetiri, \v 22 Asisi Kakara kau ribo ava jine vose fira, Iesu kena asugusira. Vose asugetiri, beka utuda ghe eminge sisira, “Nimo nanda dubo bari Mandiri. Na nindae ivuga use, aiyakoe beká resena!” \s1 3:23-38 Iesu Da Nombuamaneri. \r (Matthew 1:1-17) \p \v 23 Iesu da ghaeko 30 avaga dadabiri, nu tuturo edo God Afa da saramana ava, isaghada edo ghusira. Evetu genembo kotedo ghusera amo: Iesu nu Joseph da mandiri. \q1 Joseph da numamo mo Heli ri. \v 24 Heli da numamo mo Matthat ri. \q1 Matthat da numamo mo Levi ri. Levi da numamo mo Melchi ri. \q1 Melchi da numamo mo Jannai ri. Jannai da numamo mo Joseph ri. \q1 \v 25 Joseph da numamo mo Mattathias ri. Mattathias da numamo mo Amos ri. \q1 Amos da numamo mo Nahum ri. Nahum da numamo mo Esli ri. \q1 Esli da numamo mo Naggai ri. \v 26 Naggai da numamo mo Maath ri. \q1 Maath da numamo mo Mattathias ri. Mattathias da numamo mo Semein ri. \q1 Semein da numamo mo Josech ri. Josech da numamo mo Joda ri. \q1 \v 27 Joda da numamo mo Joanan ri. Joanan da numamo mo Rhesa ri. \q1 Rhesa da numamo mo Zerubbabel ri. Zerubbabel da numamo mo Shealtiel ri. \q1 Shealtiel da numamo mo Neri ri. \v 28 Neri da numamo mo Melchi ri. \q1 Melchi da numamo mo Addi ri. Addi da numamo mo Cosam ri. \q1 Cosam da numamo mo Elmadam ri. Elmadam da numamo mo Er ri. \q1 \v 29 Er da numamo mo Joshua ri. Joshua da numamo mo Eliezer ri. \q1 Eliezer da numamo mo Jorim ri. Jorim da numamo mo Matthat ri. \q1 Matthat da numamo mo Levi ri. \v 30 Levi da numamo mo Simeon ri. \q1 Simeon da numamo mo Judah ri. Judah da numamo mo Joseph ri. \q1 Joseph da numamo mo Jonam ri. Jonam da numamo mo Eliakim ri. \q1 Eliakim da numamo mo, \v 31 Melea ri. Melea da numamo mo Menna ri. \q1 Menna da numamo mo Mattatha ri. Mattatha da numamo mo Nathan ri. \q1 Nathan da numamo mo David ri. \v 32 David da numamo mo Jesse ri. \q1 Jesse da numamo mo Obed ri. Obed da numamo mo Boaz ri. \q1 Boaz da numamo mo Salmon ri. Salmon da numamo mo Nahshon ri. \v 33 Nahshon da numamo mo Amminadab ri. Amminadab da numamo mo Admin ri. \q1 Admin da numamo mo Arni ri. Arni da numamo mo Hezron ri. \q1 Hezron da numamo mo Perez ri. Perez da numamo mo Judah ri. \q1 Judah da numamo mo, \v 34 Jacob ri. Jacob da numamo mo Isaac ri. \q1 Isaac da numamo mo Abraham ri. Abraham da numamo mo Terah ri. \q1 Terah da numamo mo Nahor ri. Nahor da numamo mo, \v 35 Serug ri. \q1 Serug da numamo mo Reu ri. Reu da numamo mo Peleg ri. \q1 Peleg da numamo mo Eber ri. Eber da numamo mo Shelah ri. \v 36 Shelah da numamo mo Cainan ri. Cainan da numamo mo Arphaxad ri. \q1 Arphaxad da numamo mo Shem ri. Shem da numamo mo Noah ri. \q1 Noah da numamo mo Lamech ri. \v 37 Lamech da numamo mo Methuselah ri. \q1 Methuselah da numamo mo Enoch ri. Enoch da numamo mo Jared ri. \q1 Jared da numamo mo Mahalaleel ri. Mahalaleel da numamo mo Cainan ri. \v 38 Cainan da numamo mo Enos ri. Enos da numamo mo Seth ri. \q1 Seth da numamo mo Adam ri. à Adam da numamo mo God ri. \c 4 \s1 4:1-13 Satan Iesu Da Fakina Dere Gari Dae Usira. \r (Matthew 4:1-11; Mark 1:12-13) \p \v 1 Iesu nu, Asisi Kakara ai asugetiri dubo kotise, Jordan Uvuda ghe jovereghe isira. Asisi Kakara aimi nu unumbe budo ira, reighi uvu ã evetu genembo irae da vasa aminda isira. \v 2 Buvudo ira, sifo 40 aminda iriri, Satan fira numokena buvudo, nunda fakina ava dere gosusira. Iesu bayau jo mindae, kanangara use iriri, sifo 40 ava dadabiri, nu ighoi usira. \p \v 3 Etiri gido, Satan numokena sisira, “Ni God da Mandi iraresa amo, se ghamanaé farava jinari mindase!” \v 4 Setiri, Iesu mino sisira, “God da Geka eminge resira: \q1 ‘Evetu genembo oka bayau vanembo kotarera amo, God da jebuga beká jo tambae arera.’” \p \v 5 Aminge setiri, Satan Iesu unumbe bu vitira, reighi ã frovensi isasambu endada irira, ainda fakina ã duro ava, jighi afigetiri fuge gosusira. \v 6 Gosiri, Satan numokena sisira, “Reighi mendeni mendeni eregosesa evia, God nunda ungo sokinembetiri nane ruruseni. Genembo mavejoá uju arena amo, nane saono nu reighi einda kotofuko arira. A enda einda reighi isasambu da fakina ã gugua numokena mutarena. \v 7 Ava sedo, Iesu, ni namoá tumonde baingharesa amo, reighi einda duro eregosesa evia, nimokena mutono baresa,” aminge setiri, \v 8 Iesu mino numokena sisira, “God da Geka eminge resira: \q1 ‘Nenda Bajari God nusuka numoá, tumonde bainghuse, nunda uju avanembo areva!’” \p \v 9 Setiri, Satan nu Iesu unumbe budo Jerusalem aminda ira buvudo, God da Kambo+ ainda enoda viti ira fetedo, Satan jovereghe Iesu kena sisira, “Ni God da Mandi iraresa amo, jaunghe gaone! \v 10 Jaunghaso dae resena ainda susu mo, God da Geka eminge resira: \q1 ‘God nunda aneya ni kaifa aoro dae sedo, dengoro indarira.’ \m \v 11 A God da Geka eni barago eminge resira, \q1 ‘Aneya nene ni kaifa ururoro, ni vosiya nenda ungoda desembedo vose fetaresa. \q1 Ninda ata jo ghamanai de fokughuse, jorae arira.’” \m Satan aminge setiri, \v 12 Iesu mino numokena sisira, “Resesa amo, geka bekári. Avata vasa eninda, God da Geka eminge resira: \q1 ‘Nenda Bajari God ava, jo dere gari dae ae areva.’” \p \v 13 Aminge setiri, Satan nu derari Iesu durari gari dae usira ava, jo inono ae etiri gido, nu Iesu sifo tufako do darigusira. \s1 4:14-15 Iesu Nu Frovensi Galilee Aminda Tuturo Edo, Saramana Edo Ghusira. \r (Matthew 4:12-17; Mark 1:14-15) \p \v 14-15 Iesu Asisi Kakara ai asugusira ava jo darigae iriri ainghae dabade, jovereghe ira Frovensi Galilee aminda buvurutusira. Buvudo, reighi mendeni kena ise, natofo da dengoro indari kambo+ mendeni aminda vironu seari ningido, nundae sakai sedo ghuseri. Sakai sero, nunda bino ivegedo iri, ‘evetu genembo frovensi aminda, isambu nininguseri. \s1 4:16-30 Iesu Nunda Reighi Nasareth Aminda, Vironu Setiri Ningido, Dubo Ekoko Useri. \r (Matthew 13:53-58; Mark 6:1-6) \p \v 16 Iesu nunda reighi Nasareth aminda ira buvudo, nu evovodae edo ghusira aminga ava use, Jangutari da Sifoda, ira dengoro indari da kamboda+ teterusira. Teredo, God da Geka tegari dae erorusira. \v 17 Eretiri, God da Geka Isaiah gefusira ava, mutero bu afigedo, geka evia tambudo tegutusira: \q1 \v 18 “Bajari da Asisi namokena asugetiri irena. Ainda beká mo: evetu genembo makasi embokena, Bino Eveva saono dae sedo, na gategusira. \q1 Evetu genembo ari ekoi bundetiri irera ava, saono vujege doyoro dae sedo, Bajari setiri ojigheni. \q1 Evetu genembo diti digoide ava sonembaono, diti afigari gaoro dae sedo, na mutiri ojigheni. \q1 Evetu genembo, nenda kokotofuimi jo tavo ae eraera ava, foa sonembaono jejebugaoro dae sedo, setiri ojigheni. \q1 \v 19 A God, ghaeko eminda nunda jebuga ijugarira, ava osa saono dae sedo, setiri na ojigheni.” \m Geka ava tegutusira. \p \v 20 Tegedo, Iesu buku gajedo, kaifa katokena mutiri biri nu anumbusira. Anumbetiri, dengoro indari da kambo+ aminda, evetu genembo isambu fuge Iesu gosero, \v 21 nu tuturo edo sisira, “Geka oroko nembo teguteno ningeva amo, beká sirorerirere,” aminge sisira. \v 22 Iesu geka numo beká ava se disugetiri niningero, tamo gafusira. Etiri ne jovereghe tofo tofo se nininguse yove siseri, “Emo Joseph da mandiri. Nu kotari emo reda rurusi?” aminge setero, \v 23 Iesu nemokena sisira, “Ne rea kotise, uju ereva amo, na kasama erena. Amo, namokena eminge sari dae ereva, ‘Geka tege beká sirorariá setesa amo, reighi Kaponiam aminda rea eteso binó setero niningusera ava, sekago eminda ururaso namane gido, tumondaore!’ \v 24 Avori, na nemokena eminge resena: feroveta da geka ava, evetu genembo isambu ningido kakara eraera. Avata feroveta tofo nunda totofoi, nu jo tumonduse kakara ae eraera. Aminguse, na nati joká jo dae etevu. \p \v 25 “Kote givu! Ne feroveta Elijah da kiki kasama ereva. Elijah banungetiri, borija jo dirae iriri baimara tomanako siroredo, ghaeko 3 1/2 dadabusira. Ainda sifoda, roriri digari namondeda reighi Israel eminda iriari. \v 26 Avata God setiri Elijah ira, gitofu da frovensi Saidon reighi Serafet aminda buvudo, gitofu da rori eniá sonembusira. O tofo namondeda roriri eni jo sonembaeri. \v 27 à kotugo, feroveta Elisha da sifoda, evetu genembo digari namondeda reighi Israel eminda kae budo iriari. Avata God jo sari ne jebugaeri. God setiri namonde Jusi embo da gitofu, Syria embo, genembo javo Naaman, nusuka numoá jebugusira.” \p \v 28 Aminge setiri, evetu genembo dengoro indari da kambo+ aminda irisera, aimi ningido, janje ekoko beká ava useri. \v 29 Aminguse, ne eredo Iesu ungoda jumbudo, nati jokáda vitererisera reighiá do darigedo, vitera jiroda kounghuseri. Viti fetedo, Iesu fananda fugoro vosiya de ambare dae ero, \v 30 nu jovereghedo ira, natofo jokáda teredo isira. \s1 4:31-37 Iesu Sukaru Ondiri, Genembo Da Jokáda Ghe Vose Darigusira. \r (Mark 1:21-28) \p \v 31 Ainda amboda, Iesu ira, Frovensi Galilee reighi Kaponiam aminda buvurutusira. Buvudo, Jangutari da Sifo aminda, ira dengoro indari da kamboda+ teredo, tuturo edo dengoro indudusira. \v 32 Indudiri, natofo geka ava ningido dudukughuseri. Ainda beká mo: Iesu dengoro indudusira amo, geka nunda fakinaghae dabade sisira. \p \v 33 Genembo eni, sukarui asugetero ireira amo, tere anumbedo, Iesu geka siri ningido, nu sukaru da fakinaimi koko sise sisira, \v 34 “Agá, Iesu, Nasareth embo, ni namanekena nange ari dae fumutasi? Ni saso namane sirivo aoro dae sedo fumutasi, ai? Namane ni kasama erera. Ni God da Genembo kakarago bekári,” aminge sisira. \v 35 Setiri, Iesu numokena kovionoghae sisira, “Beka dodo, genembo ainda jokáda ghe fu buvase!” aminge setiri, sukaruimi fugetiri genembo natofo da dombuda duduriri, nu vose darigusira. Sukaru numokena rejo eni jo aeri. \v 36 Ava gido, evetu genembo isambu dudukughedo dabade se nininguseri, “Geka emo rejori? Nu geka fakinaghae seari sukaru ningido, evetu genembo da jokáda ghe vose darigeraera,” aminge siseri. \v 37 Aminge sero, Iesu da Bino ava ivegedo iri, reighi isambu nininguseri. \s1 4:38-41 Iesu Setiri, Evetu Genembo Digari Jejebuguseri. \r (Matthew 8:14-17; Mark 1:29-34) \p \v 38 Iesu dengoro indari da kamboá+ dodo ira, Simon da kamboda teterusira. Teretiri, Simon da imboti kae budo, tamo vevera teria beká iri fasirisira ava, setero niningusira. \v 39 Iesu ava ningido ira, nunda dengesida fetedo, kovionoghae tamo vevera aikena setiri darigiri jebugusira. Jebugedo, anakora nu eredo bayau simbugedo nemokena futusira. \p \v 40 Tumba jiriri, evetu genembo kae dombu eni dombu eni bambudo iriara ava, isambu nenda kokomanaimi budo fera Iesu kena buvurutuseri. Buvero, Iesu nunda ungo nenda tamonda jighiri, ne isambu jejebuguseri. \v 41 Sukaru evetu genembo da tamonda iriara, ábarago ondiri vose dariguseri. Amingiri, ne koko siseri, “Ni God da Mandiri!” Aminge setero, Iesu nu kovionoghae, beka erá seóro dae sise buregusira. Ainda susu mo: sukaru kasama useri, God genembo eni mutari sisira amo, Iesu ri. Ava sedo, erá sukarui seóro natofo numo kasama eóro dae sise, Iesu ne buregusira. \s1 4:42-44 Iesu Reighida Ise, Vironu Sedo Ghusira. \r (Mark 1:35-39) \p \v 42 Sifo atetiri, Iesu eredo reighiá dodo, evetu genembo irae da vasa aminda iri, evetu genembo tuturo edo numoá tava useri. Tava udo era tambudo, nu nemonde irare dae benunu siseri. \v 43 Avata nu sisira, “God nange nange nunda natofo+ kaifa eraira ainda Bino Eveva ava saono dae sedo, na dirigetiri fuseni. Ava sedo, na ya reighi mendeni mendeni aminda, Bino evia inononda sise deingharena.” \p \v 44 Aminge sedo, Iesu nu eredo Israel embo da reighi aminda birurughuse, dengoro indari da kamboda+ teterudo ise, vironu sedo ghusira. \c 5 \s1 5:1-11 Iesu Nunda Ambo Jimbi Mendeni Aghi Eari, Eredo Nemonde Deinghedo Ghuseri. \r (Matthew 4:18-22; Mark 1:16-20) \p \v 1 Sifo eni, Iesu ira, Genesaret Uvu Teria ainda dengesida fetiriri, evetu genembo God da Geka ningari dae sedo, tofo tofo mimudo era numokena buvurutuseri. \v 2 Avori, kora aminda ghaka+ etoto naká jerighetero iriri, oka bambari embo vose nenda voto seghero gosusira. \v 3 Gido, Iesu vosira ghaka+ eninda vivitusira. Ghaka amo, Simon da ri. Viti fetedo, gembu sirigedo amboi buvare dae sisira. Setiri gembu buviri, Iesu ghakada+ anumbedo, evetu genembo ava dengoro indudusira. \p \v 4 Indiri dadabetiri, jovereghedo Simon kena sisira, “Gembu vosivu, kafuruda vosedo, voyuva fuge jumbove!” aminge setiri, \v 5 Simon sisira, “Bajari, tumbaghae fugutero atetira ainda jokáda, oka eniko jo baeri. Avata nine resesa ágido, sekago fuge garena.” \v 6 Aminge sedo, voyuva fugetero vosetiri, oka jo sari irae ava barido, jumbero voto bejari dae usira. \v 7 Etiri, ne nenda kokomana ghaka+ eninda anumbirero gido, ne foa nemo sonembaore dae sedo, ungoi farighuseri. Farighetero, fera sonembedo bero, ghaka+ etoto naká bedo edo rosari dae usira. \v 8-10 Etiri, Simon nunda kokomanade dabade oka digari jufusera ava gido, dudukughuseri. Kotugo, Simon da kokomana ghaka eninda, nembarago gido dudukughuseri. Nunda kokomana resena emo, Zebedee da sasingu, James nengae John ghaeri. Avori, Simon (o Peter seraera) aimi, Iesu da dombuda kauboi dadarigedo sisira, “Bajari, na dodo yasi! Na ari eko embori.” Aminge setiri, Iesu numokena sisira, “Erá oju eose! Ni oka báresa eminga ava, sifo amboda evetu genembo digari aghi edo unumbaso, foa nanda natofo arera!” \v 11 Aminge setiri ningido, ghaka+ fafoda jumbero vitiri, ne ati ghayafa isambu dodo, Iesu da amboda iseri. \s1 5:12-16 Iesu Setiri, Genembo Bedode Amo Jebugusira. \r (Matthew 8:1-4; Mark 1:40-45) \p \v 12 Sifo eni, Iesu ira reighi eninda buvudo, genembo tamo bedo gaetiri eko beká edo ireira, ava tafusira. Tambiri, nu Iesuá gido, endada du fasedo sisira, “Bajari, ni uju aresa amo, na saso jebugarena,” aminge setiri, \v 13 Iesu ungo siregedo nunda tamonda jijighuse sisira, “Ai, na uju erena. Jebugaresa!” aminge siri ainghae dabade, gambisi utetegetiri jebugusira. \v 14 Etiri, Iesu kovionoghae sisira, “Seteno jebugetesa emo, erá osa seose! Ere yasi, fristikena+ ninda tamo ijugaso gari, Moses da Geka aminda, God kena joba rea mutaso dae resira, ava mutu! Amingaresa amo, ni jebugetesa ava, evetu genembo isambu kasama arera,” aminge sisira. \v 15 Avata Iesu da bino amo, ivegedo iri reighi reighi ningido, evetu genembo natofogo beká ava javi edo, nunda geka ningari dae ã nemo sari jebugari dae sedo, ya ghedo ghuseri. \v 16 Avata nu evetu genembo kakagedo ya reighi evetu genembo irae da vasa aminda, banunguse irá ghedo ghusira. \s1 5:17-26 Iesu Setiri, Genembo Ungo Ata Dimbaride Ava Jebugusira. \r (Matthew 9:1-8; Mark 2:1-12) \p \v 17 Sifo eni, Iesu ira kambo eninda tere anumbedo dengoro indudusira. Moses da Geka kaifa kakato+ ã ijuga kakato+ mendeni, reighi Jerusalem ghedo ã kotugo reighi isambu Galilee ã Judia frovensi aminda ghedo fera, numokena totorugedo, anumbe niningero, nu dengoro indudusira. Bajari da fakina numokena iriri ainghae setiri, evetu genembo mendeni jejebuguseri. \p \v 18-19 Ijugiri, gegenembo mendeniimi, genembo ungo ata dimbaride ava, ghagha dighi fumbudo fuseri. Fera buvudo, kambo evetu genemboi bedo edo mambe kosegetero, ya terari buniseri. Bunedo, genemboá fumbu isaghakena ririda viti sisoro gukada anumbuseri. Anumbedo sisoro ghoretero toka isagha etiri, asiimi ghaghada dighido genembo ainghae dotero, evetu genembo da jokáda vosira Iesu da dombuda fasusira. \v 20 Fasetiri, ne tumonde gogogho usera ava gido, Iesu genembo aikena sisira, “Nanda komana, God ninda ari ekoko kote dotira,” aminge siri ningido, \v 21 Moses da Geka ijuga kakato ã kaifa kakato+ tuturo edo eminge kotiseri, “Genembo omo, nu eminge sise God da javo etiri eko erira. God nusukako ari ekoko kote doyeraira. Jo tefo genembo eniimi ari ekoko kote doyari da kaugo iraeri,” aminge kotiseri. \v 22 Aminge kotero, Iesu nenda kotari ava kasama edo sisira, “Ne redae kotari ekoko erekotevu? \v 23 Kote givu! Ne erekoteva: na benunu sarena amo, God genembo einda ari ekoko jo kote doyae ari ava erekoteva. A nenda kotari eni mo: nu jebugare dae saetena amo, jo jebugae aeti, ne aminge erekoteva na kasama erena. \v 24 Avori, nanda fakina ijugaono gareva. Evetu Genembo da Koro+ kena mo, ari ekoko kote doyari da fakina ava irira. Ava kasama aovo dae sedo, saono genemboé jebugarira,” aminge sedo, jovereghe genembo ungo ata dimbaride aikena sisira, “Eredo, ghaito budo kamboda yasi!” \v 25 Aminge siri ainghae dabade, genembo amo natofo da dombuda eredo, nunda ghaito gaghe budo, God dae sakai sido kamboda isira. \v 26 Amingetiri, evetu genembo isambu dudukughedo buniseri. Bunedo, oju edo God dae sakai sise, eminge siseri, “Namonde evia jo gae iriara ava, orokoá siroretiri, namondeda ditii eregoserere.” \s1 5:27-32 Iesu Levi Aghi Usira. \r (Matthew 9:9-13; Mark 2:13-17) \p \v 27 Ainda amboda, Iesu kamboda ghe buvudo ira, takesi bari kato javo Levi, nunda saramana da kamboda anumbiriri gosusira. Gido sisira, “Fu, nangae yaore!” aminge setiri, \v 28 Levi eredo, nunda saramana ã gugua isambu dodo, Iesu da amboda isira. \p \v 29 Ainda amboda, Levi aghi etiri, takesi bari kakato mendeni ã evetu genembo mendeninde dabade fera anumbedo, Iesu dae sedo kirumo tomanako useri. \v 30 Usera ava, Moses da Geka kaifa kakato+ ã ijuga kakatode+ gido, beisiga use, Iesu da ambo jimbikena siseri, “Takesi bari kakato mo, gegenembo ekokori. à evetu genembo mendeni, takesi bari kakatode dabade ojighera anumbirera omo, nembarago ari ekoko embori. Ava sedo, ni redae, nemonde dabade anumbedo bayau reresi?” \v 31 Aminge setero, Iesu mino nemokena sisira, “Mave, ‘Na kae tefori,’\f 31 \fr 5:31 \ft Afige, \+bd Matthew 9:12\+bd* ainda duruda tege garesa!\f* sarira amo, dogeta (doctor) numokena jo yae arira. O mave, ‘Na kae beni,’ sarira amo, dogeta (doctor) numokena yarira. \v 32 Kau daba aminga ava, mave nunda ari ekoko jo vujegae irise, ‘Na mandi eveva a ari eko eni tefori,’ sarira amo, na nu jo aghi ae arena. O mave nunda ari ekoko vujeguse, ‘Na ari eko embori,’ sarira amo, na numoá esimbugaono dubo jovereghare dae aghi arena,” aminge sisira. \s1 5:33-35 Kanangara Ari Da Gekari. \r (Matthew 9:14-15; Mark 2:18-20) \p \v 33 Evetu genembo mendeni Iesu kena ategi useri, “John da ambo jimbi ã Moses da Geka kaifa kakato+ da ambo jimbi, God dae bayau kanangara use banungeraera. Avata ninda ambo jimbi mo, ne sifo ghousa evia uvu bayau mindiraera,” aminge setero, \v 34 Iesu mino nemokena sisira, “Kote givu! Mandi gimasa eni evetu fifitururari kirumo arera da sifo aminda mo, mave jo sari nunda kokomana bayau kanangara ae arera. \v 35 O genembo evetu fitira ava, gitofui sandi bu ya daoro ambarira da sifoda, nunda kokomana dubo mema use, tuturo edo nundae kanangara arera,” Iesu aminge sisira. \s1 5:36-39 Irari Seka Da Geka, Amo Eviri. \r (Matthew 9:16-17; Mark 2:21-22) \p \v 36 Aminge sedo, Iesu kasia evia sisira, “Embo boka eni manai edo toka basarira amo, jo embo sogho seka gafugedo aimi, tauta gayae arera. Ainda susu mo: tauta gayarera amo, ainda békada torerarira. \v 37 Kau daba aminga ava, vaini (wine) seka jo budo, kofiri manai aminda averegaoro vosedo irae arira. Amingarera amo, vaini (wine) seka da fakinaimi fumbari, kofiri bejari vaini (wine) averege vose soesa arira. \v 38 Ava sedo, vaini (wine) seka amo, kofiri sekada averegeraera. \v 39 Evetu genembo mendeni vaini (wine) manai ava mindarera ainda amboda, ne jo sekago jovereghe vaini (wine) seka ava mindae arera. Ne vaini (wine) manai amo, evevago seraera.” \c 6 \s1 6:1-5 Iesu Nu, Jangutari Da Sifo Ainda Bajariri. \r (Matthew 12:1-8; Mark 2:23-28) \p \v 1 Jangutari da Sifo eninda, Iesu nunda ambo jimbide dabade vare jokáda tere sembiseri. Sembise, nunda ambo jimbi tuturo edo farava vuji ava bambudo,\f 1 \fr 6:1 \ft Ari ambo jimbiimi usera amo, jo bagia iraeri. Afige, \+bd Mark 2:23\+bd* ainda duruda tege garesa. \f* ungoi jase rido iseri. \v 2 Amingero, Moses da Geka kaifa kakato+ mendeni ava fuge gido siseri, “Nangetiraimi ne Jangutari da Sifoda, farava vuji ava bambu jase rise, namonde da agho dari erebejevu? Jangutari da Sifoda, saramana eteva amo, jo ae aetevu,” aminge setero, \v 3 Iesu mino nemokena sisira, “Namondeda abua David nunda mendeninde dabade, ighoii sirivo use, nu nange usira amo tegutusevu, ai tefo? \v 4 Nu ira God da Kamboda+ teredo, farava God kena joba futusera aindae benunu setiri, fristi+ mutiri budo rise mutiri, nunda kokomana riseri. Aminguse, ne agho dari bejiseri. Agho dari amo, eviri: \q1 ‘Farava budo God kena joba muturaera amo, fristimane+ nesukako mindarera.’” \m \v 5 Iesu geka se tano use, eminge sisira, “Evetu Genembo da Koro+ nu, Jangutari da Sifo ainda Bajariri,” aminge sisira. \s1 6:6-11 Iesu Setiri, Genembo Eni Ungo Dimbaride Ava Jebugusira. \r (Matthew 12:9-14; Mark 3:1-6) \p \v 6-8 Jangutari Sifo eni aminda, Iesu ira dengoro indari da kamboda+ teredo ijugusira. Ijugiri, Moses da Geka ijuga kakato+ ã kaifa kakato+ mendeni dabade aminda totorugedo irise, Iesu nenda agho dari ava bejari gari dae kato useri. Avata, ne kato use rea kotisera amo, Iesu nu kasama usira. Kasama edo, genembo eni ungo gimandu dimbaride anumbiriri gido sisira, “Ere fu, dombu eminda fetase!” setiri, ere fira buvu dombuda fefetusira. \v 9 Fetetiri, Iesu nemokena sisira, “Na nemokena ategi ari dae erena. Namondeda agho dari nange resi? Jangutari da Sifo aminda, evetu genembo sonembaeteri, ai, nemokena mema mutaeteri? Sonembaoro jebugaeteri, ai, daoro ambaeteri?” aminge sedo, \v 10 nemoá tatasegusira. Ainda amboda, nu jovereghe genembo aikena sisira, “Ninda ungo jujurege gaone!” aminge setiri, genemboá nunda ungo Iesu kena siregiri, eveva usira. \p \v 11 Avata gegenembo kato erusera amo, ne janje eko beká ava edo, Iesu kena nange aetera ava se nininguseri. \s1 6:12-16 Iesu Nunda Ambo Jimbi Beká, Isambu 12 Ava Gategusira. \r (Matthew 10:1-4; Mark 3:13-19) \p \v 12 Sifo eni tumba jiriri, Iesu ira doririda vitido, God kena banungiri sifo atetiri, \v 13 Iesu aghi etiri, nunda dorevare fera, numokena totoruguseri. Totorugetero, gegenembo 12 ava gategetiri, nunda ambo jimbi beká useri. Nunda karona use iria edo, amboda nunda Bino osa saoro dae sedo, gategusira. \v 14 Genembo eni mo, Simon ri. Nunda javo seka Peter jijighusira. Eni mo, Peter da namendi Andrew ri. Mendeni mo, James nengae John ghae, Philip, Bartholomew, \v 15 Matthew, Thomas, ã James ri. James resena emo, nu Alphaeus da mandiri. Eni mo, Simon o Simon Reighi Susu seraera. \v 16 Eni mo, James da mandi Judas ri, kotugo Judas da nunombo Keriot embori. Judas resena emo, nune eredo Iesu aito usira. \s1 6:17-19 Iesu Vironu Sise Setiri, Evetu Genembo Mendeni Jejebuguseri. \r (Matthew 4:23-25) \p \v 17 Iesu nunda ambo jimbi beká ava gategedo, nemonde vosera vasa tevisa eni aminda fefetuseri. Iesu da dorevare digari ainde dabade fetetero, Frovensi Judia embo, Jerusalem embo, ã evetu genembo reighi Taiar ã Saidon eva tinguda dighido iriara aimi tatetero, natofogo etiri, fera Iesu kena buvurutuseri. \v 18 Nunda geka ningari dae ã nune sari jebugari dae sedo totoruguseri. Evetu genembo mendeni sukarui asugetero iriara ábarago, fera buvero, Iesu sukaru ondiri vose dariguseri. \v 19 Evetu genembo isambu nunda tamo jighari dae uju useri. Ainda susu mo: fakina numokena ghedo fira nenda tamonda sembiri, itatamuse jejebuguseri. \s1 6:20-26 Iesu Dengoro Induduse, Ivuga ã Dubo Mema Da Beká Ava Sisira. \r (Matthew 5:1-12) \p \v 20 Iesu jovereghedo, nunda ambo jimbi fuge gosuse eminge sisira: “Ni makasi use iresa amo, ivugaghae iraetesi. Ainda beká mo: God ninda Bajariri. \v 21 Ni baimaraghae iresa amo, ni ivugaghae iraetesi. Ainda beká mo: sifo amboda, God sari, ni oka bayaude aresa. Ni soraraghae iresa amo, ivugaghae iraetesi. Ainda beká mo: sifo amboda, gegha yarughae iraresa. \v 22-23 Ni Evetu Genembo da Koro+ tumonderaesa aindae sedo, evetu genembo ni imboe edo ighagha use, nindae aji sise, ‘Ni ekori!’ sarera amo, ni ivugaghae iraetesi. Aji sari kakato resena einda nombuamane, God da ferovetakena kau daba ava edo ghuseri. Ne ava edo gharera amo, ni ivuga beká ava use, yaru divaetesi. Ainda beká mo: God utu ominda, nimokena mino eveva mutari baresa. \p \v 24 “O ni endada susu iti fafode edo iresa amo, ninda gugua enda eminda dadabari, sifo amboda mema mindafugo tambaresa. \v 25 O nimokena uvu bayau inono irira amo, ni sifo amboda baimaraghae iraresa. O ni ivugaghae iresa amo, ni sifo amboda soraraghae iraresa. \v 26 O evetu genembo nindae sakai siruroro ningaresa amo, erá aindae ivuga eose! Amo, ni dara baresa. Ainda beká mo: nenda feroveta gungubo kakato aindae sakai daba ava sedo ghuseri,” Iesu aminge sisira. \s1 6:27-36 Namondeda Gitofu Nange Dubo Baeteri. \r (Matthew 5:38-48; 7:12) \p \v 27 Aminge sise, Iesu sisira, “Avata emo ningovo dae resena. Nenda gitofu dubo buvu! Evetu genembo ne imboe eraera ava sonembuse, dubo buvu! \v 28 Mave nemokena jijivu sarira amo, nu esimbugevu! Mave nemokena dara arira amo, nundae banungevu! \v 29 Genembo mave ni dedo, kotugo umbu eni dari dae arira amo, do dare! Mave ni katiyavara edo, tamo asugari kosughe barira amo, do ninda javoghae bare! \v 30 Mave nimokena roera enidae benunu sarira amo, tefo mutu bare! Mave nimokena roera eni bagia arira amo, ainda minondae erama seove! \v 31 Ni rea evetu genembo nimokena aoro dae koteraesa, kau daba aminga ava, ni nemokena edo gharesa! \v 32 Ninda komana ni dubo rururari, aindae minonda nu dubo baresa amo, God ni jo aindae esimbugae arira. Eregoseva: ari ekoko embo barago, minonde minonde dubo buraera. Ava sedo, evetu genembo ni dubo buraera avanembo dubo baresa amo, God aindae ni jo esimbugae arira. \v 33 Ninda komana ni sonembururari, aindae minonda nu sonembaresa amo, God ni jo aindae esimbugae arira. Eregoseva: ari ekoko embo barago, minonde minonde sonemberaera. Ava sedo, evetu genembo ni sonemberaera avanembo sonembaresa amo, God aindae ni jo esimbugae arira. \v 34 A kau daba aminga ava, ninda komana ni moniimi sonembururari, aindae minonda nu moniimi sonembaresa amo, God ni jo aindae esimbugae arira. Eregoseva: ari ekoko embo barago, minonde minonde moniimi sonemberaera. Ava sedo, evetu genembo ni moniimi sonemberaera avanembo moniimi sonembaresa amo, God ni jo aindae esimbugae arira. \v 35 Geka einda beká mo eviri: ninda gitofu dubo ruruse, sonembe! Moni futuse, mino bari dae erá koteose! Amingaresa amo, ni sifo amboda mino tomanako budo, God Teria Beká ainda natofo aresa. Ainda susu mo: ari ekoko embo ne God kotae use ‘aiyakoe’ jo sae eraera avata, nu nemokena kavevera eraira. \v 36 God Afa aminguse, joka eraira. Kau daba aminga ava, ninda kokomanadae joka aresa!” Iesu aminge sisira. \s1 6:37-42 Iesu Aji Sari Kakato Da Geka Sisira. \r (Matthew 7:1-5) \p \v 37 Aminge sise, Iesu sisira, “Ni komana da ari ekoko jo ijujae aresa amo, God ninda ari ekoko jo ijujae arira. Ni komana da ari ekokodae mema mutari jo sae aresa amo, sifo amboda God ninda ari ekokodae mema mutari jo sae arira. Ni komana da ari ekoko kote doyaresa amo, God ninda ari ekoko kote doyarira. \v 38 Ni komana sonembaresa amo, God ni sonembarira. Ni sonembuse rejo mutaresa ava, God ni sonembuse mino mutarira. Mino nindae mutarira amo, bedo edo aveverege vose fasarira. Avata ni kau mavega mutaresa aminda inono use, God kau daba ava nindae mutarira.” \p \v 39 Aminge sedo, Iesu kasia eni eminge sisira, “Genembo diti digoide aimi, jo nunda komana digoide ava unumbe budo, emboro ijugae arira. Amingarira amo, nengae dabade emboro kosasaghedo, ya bakoda durarera. \v 40 Sasingu faiya eraera amo, nenda kasama jo ijuga kato da kasama amingo iraeri. O faiya aoro dadabarira amo, nenda kasama mo ijuga kato da aminga ava arira. \p \v 41 “Eni mo: erama ninda ari ekoko mindafu irarira ava dotutuse, ninda komana\f 41 \fr 6:41 \ft Afige, geka \+bd Matthew 7:3\+bd* ainda duruda tege garesa.\f* da ari eko kitako ava ijujeose! Ni redae faragho ninda ditida gae fetirira amo sofughae irise, ni komanada ditida fonja ava fusaso buvare dae eresi? \v 42 Nimo gungubo katori! Faragho ditida fetiriri ainghae iresa avata, nangetiraimi komana da ditida fonja ava fusaso buvare dae resesi? Eveva mo, giti ninda ari eko tomanako ava vujegaso eveva ari gido, amboda ya ninda komana sonembaresa. \s1 6:43-45 Ari Eveva A Ari Eko Da Beká Mo, Evetu Genembo Da Janje Jokári. \r (Matthew 7:16-20; 12:33-35) \p \v 43 “Ika evevai nunda vuji eveva ã garigo jighiraira. O ika eko amo, nunda vuji sembae jighiraira. \v 44 Ika kau mavega amo, nunda vujída gosuse kasama eraera. Kauro da vuji, jo ya asi buaretifa aminda jighido irari, bu foa mindae eraera. A mofi da vuji mo, jo ya ika fokono aminda jighido irari, bu foa mindae eraera. \v 45 Kau daba aminga ava, genembo eveva, nunda janje jokáda geka eveva ã ari eveva ava irá gheraira amo, foa isagha eraira. Genembo eko barago, nunda janje jokáda geka eko ã ari ekoko ava irá gheraira amo, foa isagha eraira. Genembo da janje jokáda, rejoimi bedo edo irá gheraira amo, foa isagha eraira. \s1 6:46-49 Iesu Nu Kambo Etoto Da Kasia Ava Sisira. \r (Matthew 7:24-27) \p \v 46 “Ne redae nandae ‘Bajari, Bajari!’ sise, nanda geka jo ningae eraevu? \v 47 Mave nanda geka ningido amingarira amo, nunda kau mavegori, ava ijugaono kasama areva. \v 48 Nu kau genembo eni bako ghambu tutumbi darido, ghamana endaghae vendi gaetiri fakara e gogoghombetiri, ainda etoda nunda kambo iti dotiri fetetira. Ainda amboda, usegha beje buvira, avata kambo amo jo gofaeri, nunda kambo eveva itira ava sedo. \v 49 O mave nanda geka ningido jo ae arira amo, nu kau genembo eni kambo itari dae use, tutumbi jo ghambu gogoghombae etira ainda kaugori. Etiri, usegha beje buvudo osinimbetiri, kamboá du de bunununghe fasetira,” Iesu aminge sisira. \c 7 \s1 7:1-10 Iesu Setiri, Rome Embo Da Giti Jighari Da Saramana Kato Jebugusira. \r (Matthew 8:5-13) \p \v 1 Setiri dadabetiri, natofo isambu taraghetero, Iesu reighi Kaponiam aminda ira teterusira. \v 2 Rome embo da isoro kakato da giti jighari eni, reighi aminda irei. Nunda saramana kato eni dubo bu gogoghombedo ghusira ava, kae tomanako budo ambari dae iri, Iesu ira reighi aminda teterusira. \v 3 Teretiri, Rome embo da giti jighariá Iesu da bino ava ningido, Jusi embo da babojegari mendeni dirigetiri aghi iseri, saoro Iesu foama saramana kato ava sari jebugare dae sedo. \v 4 Era, Iesu kena buvudo, nu furare dae uju beká ava edo, eminge siseri, “Namane, ni genembo evia sonembaso dae resera. \v 5 Ainda beká mo: nu namonde Israel embo dubo ruruse, namondeda dengoro indari kambo+ ava, nunda moniimi itutusira,” aminge setero, \v 6 Iesu eredo nemonde iseri. \p Era, giti jighari ainda kamboda buvari dae ero, nunda kokomana mendeni dirigetiri, era Iesu emboroda tambudo siseri, “Bajari, ni genembo teriari. Na genembo ijoghakori. Ava sedo, ni jo foa nanda kamboda terae aetesi. \v 7 à na jo ya nangae dombu dabade tatari da kaugo iraeri. Na kasama erena, saso jebugari da fakina mo, nimokena irira. Ni taká soka fetedo bekai saresa amo, nanda saramana kato jebugarira. \v 8 Na, nanda babojegari da geka ningiraena, kotugo nanda mendeni nanda geka ningiraera. Nanda isoro kato eni kena, ‘Yasi!’ sarena amo, yarira. O enikena, ‘Fu!’ sarena amo, furarira. A kotugo, nanda saramana katokena saramana eni are dae sarena amo, nu amingarira.” \v 9 Giti jighari ainda geka ava setero, Iesu ningido dudukughusira. Amingedo, nu jovereghe, natofo nunda amboda isera aikena sisira, “Na eminge saono ningivu! Namo irena evia, tumondari kau évavaga ava jo gae iriana ava, nanda tuturoda orokoá eregosenere. Israel embo da jokáda barago, tumondari kau evavaga jo gae irena,” aminge sisira. \p \v 10 Ainda amboda, aghi kakato jovereghedo era, isoro kakato da giti jighari ainda kamboda teterusera amo, saramana katoá anakora jebugedo iriri gosuseri. \s1 7:11-17 Iesu Setiri Roriko Ainda Mandiá Ambarida Ghe Jebugusira. \p \v 11 Ainda amboda, Iesu eredo nunda ambo jimbi ã natofode dabade era, reighi javo Nein aminda buvurutuseri. \v 12 Buvudo era, furu dighero ireira ainda guro bekada teterero, natofo ne ambari embo eni ava fumbu ya furugari dae sedo, fera guroda buvurutuseri. Ambari embo amo, nu evetu rori ainda mandi dabako tainako avori. Roriá ekoko iri, natofo digari fera sonembudo iseri. \v 13 Iesu rori ava gido, joka use sisira, “Erá sorara eose!” \v 14 Aminge sedo, ira ghaghada jighiri, ne tukughe fefetuseri. Fetetero, Iesu mandi ambari aikena sisira, “Nanda mandi, jebugaso dae resena!” aminge setiri, \v 15 jebuge ere anumbedo beka sisira. Beka setiri gido, Iesu mandiá noikena futusira. \p \v 16 Natofo isambu ava gido, oju use God dae sakai sise, eminge siseri, “God da feroveta teria eni ojira buvira,” kotugo, geka eni mo, “God namane sonembari dae sedo ojighira,” aminge siseri. \v 17 Iesu amingusira ainda bino ava ivegedo iri, reighi mendeni mendeni Judia frovensi aminda nininguseri. \s1 7:18-35 John Bafataito Ari Kato Da Ambo Jimbi Era, Iesu Kena Ategi Useri. \r (Matthew 11:2-19) \p \v 18-19 Iesu amingedo ghusira ainda bino ava, John Bafataito Ari Kato da ambo jimbi ningido, era setero, John niningusira. Ningido, John nunda ambo jimbi etoto aghi etiri fera buvero, nu sisira, “Iesu kena yasivu! Ategi use eminge sevu: God Genembo eni dirigari furariá sedo ghusena amo, nimori, ai, namane Genembo eni kaifa aore?” John aminge sedo, ne dirigetiri iseri. \v 20 Era, Iesu kena buvudo siseri, “John Bafataito Ari Kato namane dirigetiri, nimo ategi e ningari dae sedo ojigheri. God Genembo eni dirigari furariá sedo ghusira amo, nimori, ai, namane genembo eni kaifa aore?” aminge siseri. \p \v 21 Sifo daba aminda, Iesu setiri evetu genembo digariá jejebuguseri; diti digoide setiri jebuguseri, ã setiri sukaru evetu genembo mendeni da jokáda ghe vose dariguseri. \p \v 22 Etiri, nu John da aghi kakatokena sisira, “Ne jovereghe yasivu! Na rea eno eregoseva ã seno niningereva evia, osa sevu John ningare! Na seteno evetu genembo diti digoide ava, diti fangetiri eregosera. Seteno evetu genembo daguna jebuge eredo, atai fete deingherera. Seteno evetu genembo tamo bedode ã isode, utetegetiri jejebugeteri. Dengoro gajari embo amo, seteno dengoro afigetiri geka niningerera. Seteno, ambari embo uroda ghe jebuge ereteri. A vironu seno makasi embo ne, God da Bino Eveva ava niningerera. \v 23 Mave na jo bunae ae arira amo, nu esimbugari barira,” aminge setiri ningido, John da aghi kakato jovereghedo iseri. \p \v 24 Ne jovereghe ero, Iesu tuturo edo natofokena John dae sise, eminge sisira, “Ne giti redae reighi uvu ã evetu genembo irae da vasa aminda isevu? Ne jo reighi gari dae sedo yaeri. Ne John gari dae sedo isevu. \v 25 à ne, genembo kau mavega ava tambari dae sedo isevu? Genembo dubo kotari iraede, ai, dubo kotaride? Ne jo nunda tamo asugari ã gogho ava gari dae sedo yaeri. Ava gari kotaeteva amo, ne ya kotofu da kamboda tava aetevu. \v 26 Ava sedo, rejo tambari dae sedo isevu? Avori, saono ningivu! Nemo, God da feroveta ava tambari dae sedo isevu. Emo, na geka beká sari dae erena. Feroveta digari irera einda teriago mo, John ri. \v 27 God nunda Geka John dae sise, setiri gefusera amo, eviri: \q1 ‘Kote gi! Nanda aghi kato ava, giti dirigaono ya ninda emboro rerebururari, ni amboda yaresa,’ \m aminge gefuseri. \v 28 Kotugo na eminge resena, John nu genembo teria bekári. Genembo eni numongoá jo sirorae irera. Avata na emboro+ seka God kena afigaono, mave aminda ise ã tumonduse, God da natofo+ arira amo, nunda dubo kotari ã ivuga amo teria arira. Aimi, John da dubo kotari ã ivuga amo darigarira,” aminge sisira. \p \v 29 Evetu genembo isambu, takesi bari kakatode, John da geka ningido, nenda ari ekoko vujegetero, ne bafataito usira. Amingusera amo, ne God da uju ava useri. \v 30 Avata Moses da Geka kaifa kakato+ ã ijuga kakatode+ dabade buregetero, John ne jo bafataito ae usira. Amingusera amo, ne God da uju ava imboe useri. \p \v 31 Iesu sekago sisira, “Evetu genembo oroko endada siroredo ireva, nenda irari kau mavegori ava saono ningivu! \v 32 Nemo sasingako da kaugori. Aminge resena da beká mo, eviri. Sasingako ne ofotighida yaru use tofo tofo beisiga use, ghoghora sirureoro ningiraera, ‘Ne imboe kakatori! Namane esimbuguse yaru divari da kau etera ava, ne jo namonde divaeri. Amboda, kau ambari budo sorara arigetera, ne jo namonde sorara aeri. Ne beisiga a imboe kakatori!’ Amo, sasingui eraera. Evetu genembo oroko endada siroredo ireva emo, ne kau daba ava eraeva. \v 33 Amo, saono ningivu! John Bafataito Ari Kato fira vaini (wine) reeta use, God tambari dae sise, bayau kanangara edo ghusira. Eari, ne sedo ghusevu, ‘Sukarui John kena asugetiri daghusira,’ aminge sedo ghusevu. \v 34 O Evetu Genembo da Koro+ mo, foa bayau rise vaini (wine) rirureari gido seraeva, ‘Genemboé givu! Nu bayau mindari kato, ã vaini (wine) da oduso katori. Nu evetu genembo eko beká aikena, komana eraira.’ Evetu genembo oroko endada siroredo ireva emo, ne aminguse beisiga eraeva. \v 35 Avata na eminge resena! Na mavejori, ã John barago mavejo ava, evetu genembo duboi kotise, geka beká kasama erera,” Iesu aminge sisira. \s1 7:36-50 Evetu Ari Ekoko Edo Ghusira Aimi, Fira Iesu Da Ata Seghusira. \p \v 36 Moses da Geka kaifa kato+ eni javo Simon, Iesu foa numokena bayau mindare dae sedo, aghi etiri, Iesu ira nunda kamboda teredo, bayau mindari dae anumbusira. \v 37 Evetu eni, kombo yagera kato, reighi aminda irei. Evetuá nu, Iesu nengae Moses da Geka kaifa kato ghae dabade bayau mindari da bino ava kasama edo, usu muká botoroda ava budo ira Simon da kamboda teterusira. \v 38 Teredo ira, Iesu da gukakena buvudo kauboi dadarigedo, sorara iri diti jivu vovosusira aimi, Iesu da ata seghedo ã beoimi ghajisira. Ghajedo, usuimi atada averegusira. \p \v 39 Amingiri, Simon kotisira, “Genembo emo jo God da feroveta iraeri. Evetu emo ekori, ava feroveta anakora itatamedo ghoghora saeti.” \v 40 Aminge kotiri, Iesu numokena sisira, “Simon, na nimokena geka tufako sari dae erena,” setiri, Simon sisira, “Ijuga Kato, se ningone!” aminge sisira. \p \v 41 Setiri, Iesu numokena sisira, “Gegenembo etoto naká aera benunu setero, genembo eni aimi sonembuse nemokena moni+ mutira. Genembo eni kena K5,000 mutira, enikena K500 mutira. \v 42 Amboda, ne mino mutari bune jaredo setero, genembo amo setira, ‘Avorasi, erá koteove!’ aminge setira. Avori, Simon, kote gi! Ni erekotesa: nengae bera amo, mavejo moni mutari kato ava dubo bu gogoghomberi? K500 mutiri bira avori, ai? K5,000 mutiri bira avori?” aminge sisira. \v 43 Setiri, Simon Iesu kena mino sisira, “Avose, na erekotena, mave K5,000 bira avori tano. Moni tomanako numokena kote dotira ava sedo,” aminge setiri, Iesu sisira, “Geka beká resesa,” aminge sedo, \v 44 nu jovereghedo evetuá gosuse, Simon kena sisira, “Evetu emo eregosesa? Na ninda kamboda tereteno, ni nanda ata uvuimi jo seghae etesi. Avata evetu emo, nunda jivuimi nanda ata seghedo beoimi ereghajira. \v 45 Ninda kamboda tetereno, na nati joká jo dedo muno ae etesi. Avata evetu emo, nanda ata muno use jo doyae irira. \v 46 Ni nanda jiroda usu jo averegae etesi. Avata evetu emo, usuimi nanda atada averegetira. \v 47 Ava sedo, nimokena isagha resena: evetu emo na dubo bu gogoghomberira aindae, nunda ari ekoko digari ava, God kote dotira. Avata mave nunda ari ekoko daba daba irarira ava vujegari God kote doyarira amo, genemboá nu God itako dubo barira.” \p \v 48 Aminge sedo, nu jovereghe evetu aikena sisira, “Seteno, God ninda ari ekoko kote dotira.” \v 49 Aminge setiri ningido, evetu genembo mendeni Iesu ã Simon de dabade bayau rise irisera amo, dudukughedo tofo tofo se nininguseri, “Genemboé mavejorai ari ekoko nune kote doyerai? God nusukako ari ekoko kote doyeraira. Jo tefo genembo eniimi, ari ekoko kote doyari da kaugo iraeri,” aminge siseri. \v 50 Avata Iesu evetuá diriguse sisira, “Ni na tumonderesa ágido, God setiri jebugetesi. Dubo jamaghae yasi!” aminge sisira. \c 8 \s1 8:1-3 Evevetu Mendeniimi, Iesu Nunda Ambo Jimbide Ava Tavo Edo Ghuseri. \p \v 1-2 Ainda amboda, Iesu ya reighi mendeni mendeni aminda, God da Bino Eveva ava vironu sedo ghusira. God nange nange nunda natofo+ kaifa eraira ava, osa sedo ghusira. Nunda ambo jimbi 12 ã evevetu mendeninde dabade, karona eoro ise, vironu sedo ghusira. Evevetu resena emo, mendeni kae budo iriari ã mendeni sukaruimi asugetero iriara ava, Iesu setiri jejebuguseri. Eni Magdara embo evetu javo Mary aikena, Iesu sukaru isambu 7 ava ondiri fera buvurutuseri. \v 3 Eni mo, Chuza noaro javo Joanna ri. Chuza resena emo, nu Kini (King) Herod da kambo ã gugua isambu ava kaifa edo ghusira. Evetu eninda javo mo Susanna ri. Evevetu eimi, evevetu mendeninde dabade, ne Iesu ã nunda ambo jimbide ava, sonembuse gugua ã bayau mutudo ghuseri. \s1 8:4-8 Genembo Vare Govetira Ainda Kasiari. \r (Matthew 13:1-9; Mark 4:1-9) \p \v 4 Sifo eninda, evetu genembo digari reighi mendeni mendeni aminda ghedo fera numokena totorugetero, Iesu tuturo edo kasia evia sisira, \v 5 “Genembo eni eredo, farava veka govari dae sedo, aira nunda vareda buvudo, tuturo edo veka giririghe budo, jife jafe getira. Etiri, veka mendeni begatada vosetira amo, evetu genemboi ise fuse ghuse, atai fati jaseteri, ã mendeni rikamanei ojighera minderi. \v 6 Veka mendeni mo, aroro etoda vose batuno edo gharasa etira. Gharasa etira da beká mo: aroro etoda vosetira ava sedo, uvu tefori. \v 7 Veka mendeni mo, vive titifaghae ainda jokáda vosedo, viveghae dabade vitira. Vitido, vivei gaetiri dadabetira. \v 8 Veka mendeni mo, enda eveva aminda vosedo, viti beká jighira. Beká jighira amo, 100 100 avavaga jighira,” kasia evia setiri dadabetiri, Iesu beka fainghedo sisira, “Kasia setena amo, dengoro jave ningi gogoghombevu!” aminge sisira. \s1 8:9-15 Iesu Kasia Sisira Ainda Tuka Mo Eviri. \r (Matthew 13:10-23; Mark 4:10-20) \p \v 9 Setiri, Iesu da ambo jimbi fera, numokena kasia da tuka aindae ategi useri. \v 10 Ategi etero, Iesu nemokena sisira, “God Afa kau nange nunda natofo+ kaifa eraira, ainda geka mendeni ava kivo usira. Ne nanda ambo jimbiri. Ava sedo, nu rea kivo usira ava, nemokena isagha saono ningi kasama aovo dae seraena. O natofo mendenikena, geka isambu kasiaimi ijugeraena. Aminge ijugeraena da beká mo: ne erama ditiimi gosuse gi gogoghombeore dae ã, kotugo dengoroi nininguse kasama eore dae sise, aminge seraena.” \p \v 11 Aminge sedo, sekago sisira, “Kasia da tuka mo eviri. Veka amo, God da Gekari. \v 12 Begatada vosetira amo, evetu genembo ará God da Geka ningeoro nenda ghamo jokáda voseraira ava, Satan foa saghimbe buraira avori. Satan amingeraira da beká mo: erá God da Geka tumonduse jebugeore dae sedo eraira. \v 13 Aroro etoda vosetira amo, evetu genembo ará God da Geka ivugaghae ningiraera avata, jo tumonde gogoghombae eraera avori. Sifo tufako tumondurureoro, Satan foa dereari goferaera. \v 14 Vive titifaghae ainda jokáda vosetira amo, evetu genembo ará God da Geka ningiraera avata, reighi da irari, enda da gugua, ã fisi da uju aimi God da Geka ava gajeari, nenda tumondari da beká jo sirorae eraira avori. \v 15 Enda eveva aminda vosetira amo, evetu genembo ará God da Geka ningido, jighi fetedo durumuguse dubo joká isambui muturaera avori. Amingeraera aimi, beká siroreraera,” Iesu aminge sisira. \s1 8:16-18 Arivo Da Kasiari. \r (Mark 4:21-25) \p \v 16 Aminge sise, Iesu sisira, “Namonde jo arivo injibedo, okia jokáda fitae eraera, o jo ghaitoi gajae eraera. Namonde arivo injibedo, isaghada roera gari dae jigheoro jaragheraira. \v 17 Rea jungarida aresa amo, amboda foa isagha ari kasama arera. Rea kivo aresa amo, amboda isaghada vironu sari ningarera. \v 18 God da Geka resena evia, kote gogoghombuse irivu! Ainda beká mo: mave God da Geka ningido tumonderaira amo, God sonembururari nunda tumondari aimi beká mokogo sirorarira. Avata mave God da Geka jo ningae eraira amo, amboda nunda eveva itako irariá koteraira amo manjarira,” aminge sisira. \s1 8:19-21 Iesu Da Ai Ghasovu ã Nano Namendi Mavejori? \r (Matthew 12:46-50; Mark 3:31-35) \p \v 19 Iesu noi ã nunda jamenade dabade fera, natofo digariimi vasa kosegetero gido, se ningari buniseri. \v 20 Bunero, enii eredo ira Iesu kena sisira, “Nei ninda jamenade isaghada fetirise, nimo gari dae uju erera,” aminge setiri, \v 21 Iesu evetu genembo isambukena sisira, “Mave God da Geka ningido, nunda uju ava eraera amo, nanda aya ã nanda jamena mo, nemori,” aminge sisira. \s1 8:22-25 Iesu Setiri, Eva Yaura Tukughedo Binono Usira. \r (Matthew 8:23-27; Mark 4:35-41) \p \v 22 Sifo eninda, Iesu nunda ambo jimbide dabade, ghakada+ vosedo sisira, “Namonde sembiya betu soveni ominda darore!” \v 23 Setiri sembise, Iesu fase avíri, yaura vovogo sufusira. Sufuse, ghaje vose ghaka+ rosari dae usira. \v 24 Amingiri, Iesu da ambo jimbi era dederuse koko siseri, “Ijuga Kato, Ijuga Kato, namonde sirivo ari dae ererata!” aminge setero, Iesu eredo kovionoghae setiri, eva yaura tukughedo binono usira. \v 25 Etiri, Iesu nemokena sisira, “Ne tumonderaeva amo, redari?” Aminge setiri, ne dudukughedo oju use, tofo tofo se nininguseri, “Arie! Genembo emo kau mavegorai, setiri eva yaura nunda geka ningi? Ari emo, jo evetu genemboi ari da kaugo iraeri!” aminge siseri. \s1 8:26-39 Genembo Sukarui Asugetiri Ireira Ava, Iesu Setiri Jebugusira. \r (Matthew 8:28-34; Mark 5:1-20) \p \v 26 Ne Galilee Uvu Teria aminda sembera, sovenikena frovensi eni Gerasa ondi da reighi, aminda tere dadoruseri. \v 27 Darido, Iesu nu ghakada+ ghe vivitiri, genembo eni fira numokena buvurutusira. Genembo amo, sukaruimi asugetero, nati dodo, boka tefo emboroda deinghuse, bekuda irá ghedo ghusira. (Beku resena emo, ambari embo da ofofori.) \v 28-29 Genemboá Iesu fuge gido, koko sise nunda dombuda dudurusira. Duriri, Iesu sukaru foa buvoro dae setiri, genembo nu sukaru da fakinaimi beka mindafu fuge koko sisira, “Iesu, ni God Teria Beká ainda Mandiri. Se ningore? Ni redae namanekena refesi? Namane nimokena benunu resera: erá namanekena mema muteose!” aminge siseri. \p Genembo omo, ungo ata seiniimi (chains) bundedo kaifa urureoro iria ghusira. Avata sukaru da fakinaimi eari seini (chains) bununungheari, nu sumbudo ya reighi uvu irae da vasa aminda iria ghedo ghusira. \p \v 30 Avori, Iesu nu sukarukena ategi usira, “Ne mavejori? Sevu ningone!” setiri, sukaru Iesu kena siseri, “Namanenda javo mo \it Digari\it* ri,” aminge siseri. Ainda beká mo: sukaru digari fera, numokena asugetero irei. \v 31 Sukaruimi aminge sedo, sekago siseri, “Erama namane dirigeóso ari ekoko mino mutari vasada tereóro dae sise resera,” aminge siseri. \v 32 Aminge sise fuge, fuka digarigoimi bayau rise fana betuda ya foa ghero gosuseri. Gido, sukaru ne Iesu kena benunu siseri, nemoá sari sumbu fuka jokáda terari dae siseri. Setero, nu ‘avori’ sisira. \v 33 Setiri, ne genemboá darige vosedo era, fukamanekena tere asugetero, fuka isambu sumbu fuse kenana sedo era, fananda ghasaghe vosedo, uvuda mindi sirivo useri. \p \v 34 Amingetero, fuka kaifa kakato ava gido sumbu era, reighi bogu ã reighi mendeni mendeni aminda buvudo, rea gosusera ava, osa setero evetu genembo nininguseri. \v 35 Ningido ne eredo, geka sisera ainda beká ava gari dae sedo, fera Iesu kena buvurutuseri. Buvudo, genemboá sukaru darigetero, genembo beká edo boka ujudo anumbiriri gido oju useri. \p \v 36 Iesu nange nange setiri sukaru vose darigetero genembo jebugusira ava, natofo gosusera aimi osa setero, evetu genembo isambu nininguseri. \v 37-39 Ningido, Iesu ne dodo jovereghe yare dae siseri. Ainda susu mo: ne oju beká ava useri. Avata genembo jebugusira aimi Iesu kena benunu sisira, “Na nangae yaore!” setiri, Iesu numokena sisira, “Tefo, ni jo namonde yae arera. Ni jovereghedo kamboda yasi! God kau nange nange ni sonembetiri jebugetesa ava, osa saso evetu genembo ningore!” aminge sedo nu ghakada+ vosedo, nunda ambo jimbide sembiseri. \p Genembo amo, jovereghe reighida ise, Iesu kau nange nange sonembetiri jebugusira ava, osa sido isira. \s1 8:40-56 Iesu Setiri Evetu Eni Jebugusira, ã Gagara Eni Ambarida Ghe Jebuge Erorusira. \r (Matthew 9:18-26; Mark 5:21-43) \p \v 40 Evetu genembo Iesu kaifa use irero, sembera ghaka+ darido vivitero nati joká doruseri. \v 41-42 Nati joká dorero, genembo javo Jairus fira, Iesu kena buvudo endada du fasedo, nunda ghamo joká isambuimi Iesu kena futuse, nunda kamboda yare dae benunu sisira. Ainda beká mo: nunda gagara dabako tainako, ghaeko 12 ava, kae budo ambari dae urogho usira. Jairus mo nu, Jusi embo da dengoro indari kambo+ aminda ireira, ainda bajari eniri. Iesu evetu genembo da jokáda gotatara udo iseri. \p \v 43 Ero ainda jokáda, evetu eni fusira. Evetu resena emo, tambuno gosusira ava, ororo jo tukughae iriri, ghaeko 12 dadabetiri, ava irei. Numokena moni mavego ireira ava, isambu nunda jebuga dae sedo dogeta (doctor) manekena mutu tefo usira. Avata nu itako jo jebugaeri. \v 44 Evetu aimi, Iesu da amboda fira nunda tamo asugari tinguda jijighiri ainghae dabade, ororo tukughusira. \v 45 Iesu ava itatamedo ategi usira, “Na mave sire jighi?” setiri, evetu genembo isambu ighagha useri. \p Amingero, Peter Iesu kena sisira, “Bajari, namonde natofo jokáda gotatara udo refera. Ni redae aminge resesi?” aminge setiri, \v 46 Iesu sisira, “Avata mave na sire jighira amo, nanda fakina numokena sefiri na itatameteni,” aminge sisira. \p \v 47 Iesu nu kasama usira ava gido, evetu amo ungo ata dadaragaruse, fira nunda dombuda du fasusira. Du fasedo, nu redae Iesu sire jijighusira ã, nange nange jebugusira ava, natofo da dombuda osa sisira. \v 48 Setiri dadabetiri, Iesu numokena sisira, “Nanda gagara, ninda tumondariimi ni jebugetesi. Ava sedo, dubo jamaghae yasi!” aminge sisira. \p \v 49 Siri, aghi kato eni Jairus da kamboda ghe fira Jairus kena sisira, “Ninda gagara anakora ambira. Ava sedo, ijuga kato erá tefo fuse janjagu eure dae sise resena!” aminge sisira. \v 50 Avata Iesu ava ningido, Jairus kena sisira, “Erama oju eose! Tumondaresa amo, nu jebugarira,” aminge sedo, \v 51-52 era kamboda buvu fetedo, natofo aminda isambu, gagara aindae dimbia sorara ero gido, Iesu nu Peter, James, John, ã gagara ainda noi numamo ava nembo budo, evetu genembo mendeni erama kamboda tereore dae buregusira. Bureguse sisira, “Erá sorara eove! Gagara mo jo ambaeri; nu ravira,” aminge setiri, \v 53 ne Iesu ava dere jiseri. Ainda susu mo: ne kasama useri, gagara amo anakora ambududurusira. \p \v 54 Avata Iesu nu gagara ava ungoda jighido sisira, “Nanda gagara, ere!” \v 55 Aminge siri ainghae dabade, gagara jebugedo erorusira. Eretiri, Iesu gagaraá bayau mutoro mindare dae sisira. \v 56 Noi numamoghae ava gi dudukughedo buniseri. Bunero, Iesu nu rea usira ava, osa seóro dae sise buregusira. \c 9 \s1 9:1-6 Iesu Nunda Ambo Jimbi Beká 12 Ava, Dirigetiri Iseri. \r (Matthew 10:5-15; Mark 6:7-13) \p \v 1 Iesu nunda ambo jimbi 12 ava aghi etiri totoruguseri. Etero, nunda fakina ava futusira. Amo nu, nunda javoda sukaru bu fugari ã saoro kae evetu genembo jebugari da fakina ava futusira. \v 2 Ava futuse, God namonde nange nange kaifa eraira,\f 2 \fr 9:2 \ft Afige, \+bd Geka Se Disugari Da Vasa\+bd* aminda, geka \+it Natofo\+it* dae rea gefusera, ava tege garesa.\f* ava vironu saoro dae ã saoro evetu genembo jebugaoro dae sedo, ne dirigusira. \v 3 Diriguse, nemokena eminge sisira, “Ne esa yareva avata, roera digari jo bu ainghae deinghae areva. Erá ketua, nenda javo, bayau, moni, ã tamo asugari da tuka ava bambudo yeove! \v 4 Ne ya reighi eninda buvudo, kambo ningiaminda terovo, evetu genembo ne ivugaghae nati joká darera amo, kambo daba aminda avise, saramana aovo dadabari gido, kamboá doyareva. \v 5 O ne ya reighi eninda buvovo, evetu genembo jo ivugaghae nati joká dedo, ne jo bu tavo ae arera amo, reighiá do buvurutuse, ata danghevu, fonja aminda vosare! God nu evetu genembo amo ighagha arira, ava kasama aoro dae sedo, amingevu!” \v 6 Iesu aminge sedo dirigetiri, nunda ambo jimbi eredo iseri. Era, reighi isambu aminda, God da Bino Eveva ava vironu sise, seoro evetu genembo jejebugedo ghuseri. \s1 9:7-9 Iesu Nu Mavejori, Ava Kini (King) Herod Bunisira. \r (Matthew 14:1-12; Mark 6:14-29) \p \v 7 Kini (King) Herod nu Frovensi Galilee ainda kotofuko edo irei. Iesu roera mendeni eari siroredo ghusira, ainda bino ava ningido nu bunisira. Ainda susu mo: evetu genembo mendeni Iesu dae sise, numo John Bafataito Ari Kato ambarida ghe jebuge erariá seoro; \v 8 mendeni ne, numo Elijah o God da feroveta eni ambarida ghe jebuge erariá kotedo ghuseri. \v 9 Amingero, Kini (King) Herod bunise sisira, “Na anakora seteno, John Bafataito Ari Kato detero ambududurusira. Avata genembo emo mavejori?” aminge sise, nu Iesu gari dae uju beká ava edo ghusira. \s1 9:10-17 Iesu Setiri Bayau Digetiri, Gegenembo 5,000 Mindero Inono Usira. \r (Matthew 14:13-21; Mark 6:30-44; John 6:1-14) \p \v 10 Nunda ambo jimbi jovereghe fera buvudo, ne rea usera ava, Iesu kena setero niningusira. Setero ningido, Iesu eredo ne budo, reighi Betsaida aminda kikiako iseri. \v 11 Nu aminda isira ainda bino ava ningido, natofo eredo nunda amboda iseri. Era numokena buvero gido, ivugaghae ategi usira. Ategi edo, God nunda natofo+ nange nange kaifa eraira ava, vironu sisira. Sise, setiri evetu genembo kae budo iriara amo jejebuguseri. \p \v 12 Amingero ungobu iri, Iesu da ambo jimbi 12 aimi fera numokena siseri, “Eminda avari vasa eni tefori. Ava sedo, natofo dirigaso yama, reighi mendeni mendeni aminda bayau tava e rise, aminda avarera.” \v 13 Aminge setero, Iesu nemokena mino sisira, “Bayau nene mutuvu mindore!” aminge setiri, ne siseri, “Namanekena farava ghabu soveni ã oka etoto nakári. Rejo eni tefori. Ni nange erekotesi? Ni namane, natofodae bayau omboro dae resesa, ai?” aminge siseri. \v 14 (Gegenembo aminda totorugusera amo, 5,000 ri. Evevetu ghagurude jo tegaeri.) \p Aminge setero, Iesu nunda ambo jimbikena sisira, “Gategevu, nunda diti 50 avavaga fuge anumbaore!” aminge setiri, \v 15 nunda ambo jimbi setero fuge anumbuseri. \v 16 Anumbetero, Iesu farava ghabu soveni ã oka etoto sisera ava budo, dombu utuda fainghedo, God kena ‘aiyakoe’ sisira. Sedo, farava jighi embebegedo nunda ambo jimbikena futusira, nene budo evetu genembokena ghasoro mindore dae. \v 17 Mutiri bu soro etero, isasambu mindero inono usira. Bayau mindi dotero fasusira ava, Iesu da ambo jimbiimi rete budo, kanda babai isambu 12 ava vevenduseri. \s1 9:18-27 Iesu Nu God Da Mandi Beká Ava, Peter Kasama Edo Isagha Sisira. \r (Matthew 16:13-28; Mark 8:27—9:1) \p \v 18 Sifo eni, Iesu ira ajagha irise banungiri, nunda ambo jimbi fera buvero, nu ategi usira, “Sevu ningone! Evetu genembo nange nange erekoteri? Na mavejori?” aminge sisira. \v 19 Setiri, ne siseri, “Mendeni seraera amo, nimo John Bafataito Ari Kato ambarida ghe jebugedo erariá seraera. à mendeni mo, nimo God da feroveta Elijah o feroveta eni anakora ambudo, ambarida ghe jebuge erariá seraera.” \p \v 20 Aminge setero, Iesu sekago nemokena ategi usira, “Atá nemo, nange erekotevu? Na mavejori? Sevu ningone!” aminge setiri, Peter sisira, “God namanenda ari ekoko kote doyari dae sise, Genembo eni dirigari furare dae sisira amo, nimori,” aminge sisira. \v 21 Setiri, Iesu kovionoghae; erá geka sisira ava osa seóro evetu genembo ningeore dae sise buregusira. \v 22 Aminge sise, sisira, “Evetu genembo da kokotofu, God da fristi+ da babojegari, ã Moses da geka ijuga kakato+, ne Evetu Genembo da Korokena+ mema tomanako mutoro itatamarira. Amo, emingarera. Na ighagha edo, saoro evetu genembo mendeniimi na daoro ambudo, sifo etodaba naká dadabari ainda amboda, na sekago ambarida ghe jebuge erarena,” geka aminge sisira. \p \v 23 Avori, geka eni eminge sisira, “Mave nanda ambo jimbi edo, namonde dabade deinghari sarira amo, nu sifo ava inono nunda uju amo dodo, nanda uju avanembo arira. Nu namo tumonduse, gitofudae jo oju ae, mema ã bouvu fufudo ya ambarira, a nu avori. A nane rea eraena ava, nu kau daba ava udo yarira. Amingarira amo, nu nanda ambo jimbi edo, namonde dabade deingharera. \v 24 Avata mave nu enda einda gugua kotise ã ambari dae oju use, na doyarira amo, nu sifo amboda ambarira. O mave nandae sedo ambarira amo, nu amboda jebuga evovodae irari ava tuve barira. \v 25 Mave nu enda da gugua ava dubo ruruse, roera isambu nunda tofo sise, jebuga evovodae irari ava kosasaghedo ambarira amo, givu! Aimi nu sonembarira, ai? Avata aimi nu jo sonembae arira. \v 26 Mave nanda ijugadae meka gosuse, Evetu Genembo da Koro+ ava, natofo da dombuda ighagha arira amo, amboda God Afa da usasa, aneya kakara da usasa, ã tofo nanda usasa jaraghururari ainda jokáda vose furarena da sifo aminda, na numbarago ighagha arena. \v 27 Na oroko geka beká nemokena resena: ne mendeni nanda dombuda fetireva emo, ne jo ambae irovo, God nunda natofo+ kaifa arira da sifo foa buvari gareva,” aminge sisira. \s1 9:28-36 Iesu Dombu Jovereghedo, Usasago Beká Ava Usira. \r (Matthew 17:1-8; Mark 9:2-8) \p \v 28 Sifo 8 aminga dadabetiri, Iesu nu eredo, Peter, John, ã James budo, nemonde banungari dae sedo, doriri eni aminda vitiseri. \v 29 Doririda vitera fetedo, banunguse Iesu nu dombu jovereghedo, usasago beká ava usira. Nunda tamo asugari barago janimbedo, foyago beká ava usira. \v 30 Amingiri, gegenembo etoto naká fera numokena buvudo isagha edo, nemonde geka siseri. Eni mo Moses ri, ã eni mo Elijah ri. \v 31 Ne utu da usasa ainda jokáda isagha edo, Iesu de dabade, nu nange nange God da uju ava use, reighi Jerusalem aminda ambarira ava, se nininguseri. \v 32 Avori, Peter nunda kokomanade diti bainghetiri fafase ravisera eroruse fuge gosusera amo, Iesu nu usasa ainda jokáda, Moses Elijah de dabade geka se niningero gosuseri. \v 33 Moses Elijah ghae Iesu doyari dae javi ero, Peter Iesu kena sisira, “Bajari, namane budo ojesa aindae sedo, na ivuga erena. Ni nange erekotesi? Eveva mo, namane dobo etodaba naká eminda itore, eni nindae, eni Moses dae, ã eni Elijah dae itore, ai?” nu bunise aminge sisira. \v 34 Aminge siri, foroga fira afurugusira. Etiri, Iesu da ambo jimbi oju etero, beka foroga jokáda siri nininguseri. \v 35 Amo eminge sisira, “Nanda Mandi gategusena amo, eviri. Nunda geka ava ningivu!” \v 36 aminge setiri dadabetiri, ne fuge, Iesu nusuka fetiriri gosuseri. Peter, James, ã John mane rea gosusera amo, kivo edo iriari. \s1 9:37-43 Sukaru Mandi Enikena Asugedo Ireira Ava, Iesu Setiri Vose Darigusira. \r (Matthew 17:14-18; Mark 9:14-27) \p \v 37 Sifo atetiri, Iesu nu Peter, James, ã John de dabade, doririda ghedo vose fero, evetu genembo digari vitéra tafuseri. \v 38 Genembo eni natofo jokáda koko sisira, “Ijuga Kato, nanda mandi dabako tainako eviri. Nundae joka aso dae resena! \v 39 Sukarui dederureari koko sise, jinongu tambudo yaiva tabetabe vovosurureari, ungo ata dadadagheraira. Aminguse, sukaru nanda mandi jo doyae irira. \v 40 Na, ninda ambo jimbiimi bu fugoro dae setena avata, ne jo aoro inono ae etira. Aindae, na nimokena budo ojena resena.” \v 41 Aminge setiri, Iesu isambukena ghoghora sise sisira, “Ne sembae eraeva! Nangetirai ne tumondari tefori! Eveva mo: na ne doyaetena ava avori!” aminge sedo, mandi ainda numamokena sisira, “Avori, ninda mandi budo fu gaone vae!” sisira. \v 42 Setiri, mandiá Iesu kena firi, sukaruimi fugetiri dudo tamo dadaragaruse ungo ata ghusa ghasa ghusira. Avata Iesu kovionoghae setiri, sukaru vose darigetiri mandiá jebugusira. Jebugetiri, Iesu mandiá numamokena mutiri rurusira. \v 43 Amingetiri, natofo isambu God da fakina teria ava gido dudukughuseri. \s1 9:44-45 Iesu Nu Nange Nange Ambarira Ava, Sekago Osa Sisira. \r (Matthew 17:22-23; Mark 9:30-32) \p Evetu genembo dudukughedo, Iesu rea edo ghusira ava se niningero, Iesu nunda ambo jimbikena sisira, \v 44 “Na oroko geka rea sari dae erena emo, erá kotae eove! Evetu Genembo da Koro ava sandido, gegenembo mendeni da ungoda fitoro, nenda uju ava arera,” aminge sisira. \v 45 Setiri, ne geka ainda tuka ava buniseri. Nenda munjuda kotari jo furaeri. Bunedo, ne Iesu kena ategi e ningari oju useri. \s1 9:46-50 Iesu Da Ambo Jimbi, Ne Tofo Tofo Beisiga Useri. \r (Matthew 18:1-5; Mark 9:33-40) \p \v 46 Iesu da ambo jimbi tuturo edo, tofo tofo beisiga use nusuka nusuka kotiseri, “Namondeda jokáda mo, bajari mave ari?” \v 47 Aminge kotero, Iesu anakora kasama edo, mandi kitako eni budo fitiri nunda dengesida fefetusira. \v 48 Fetetiri, Iesu nemokena sisira, “Mave, sasingako eviviga nati joká doruse, bu tavo arira amo, nu inono, namoá nati joká doruse, bu tavo arira. A kotugo, mave na nati joká doruse, bu tavo arira, amo inono, nu God Afa na dirigetiri fusena ava, nati joká doruse bu tavo arira. Ainda tuka mo: ni tofo mandi fitaso vosari, ninda kokomana sonembuse iraresa amo, ni kotofuko aresa.” \p \v 49 Aminge setiri, John sisira, “Ijuga Kato, genembo eni ninda javoda sukaru bu fugetiri gido, namane nu doyare dae siseri. Ainda beká mo: nu jo namonde dabade deinghae eraira,” aminge setiri, \v 50 Iesu nemokena sisira, “Erá amingeove! Ainda susu mo: mave namondeda gitofu jo sonembae eraira amo, nu kau, namonde sonembuse ariá eraira.” \s1 9:51-56 Reighi Eni Samaria Frovensi Aminda Aimi, Iesu Imboe Useri. \p \v 51 Iesu nu ambarida ghe jebuge utuda viti yari da sifo utua iri gido, nu Jerusalem yari kotise, \v 52 javi use, aghi mutiri era, reighi eni Samaria frovensi aminda buvurutuseri. Buvudo, ne Iesu dae sedo, roera ã avari vasa simbugaoro dae siseri. \v 53 Avata Samaria embo ne, Iesu foa nenda reighida terari, unumbari imboe useri. Ainda beká mo: ne Jusi embo da gitofu edo ghusera ava sedo, nu Jusi da bogu Jerusalem yariá kotise, imboe useri. \v 54 Samaria embo ne imboe etero gido, James nengae John ghae Iesu kena siseri, “Bajari, nange areri? Namonde saoro avaraka buburaghae utuda ghe vose foa aimi, ne avari sirivo aore, ai?” aminge setero, \v 55 Iesu jovereghe nemokena ghoghora sise setiri, \v 56 ne reighiá dodo era reighi eninda buvudo aminda aviseri. \s1 9:57-62 Evetu Genembo Mendeni, Iesu De Dabade Deinghari Siseri. \r (Matthew 8:19-22) \p \v 57 Emboroda ero, genembo eni fira buvudo Iesu kena sisira, “Na ni tumonderena. Ni reda yaresa amo, nangae yarera,” setiri, \v 58 Iesu mino sisira, “Agari ã rika, ne moghaghaeri. Avata Evetu Genembo da Koro+, nunda kambo ã avari vasa eni tefori. Ni nangae dabade deingharera amo, ni avari vasa jo tambae aresa,” aminge sisira. \p \v 59 O genembo enikena, Iesu eminge sisira, “Fu, nangae deinghaore!” aminge setiri, genemboá mino sisira, “Bajari, nanda afa embako beká etira. Nu ambari gido irise, nangae deingharera.” \v 60 Setiri, Iesu numokena eminge sisira, “Evetu genembo mave God da Geka jo ningi tumondae eraera amo, ne kau ambari embo da kaugori. Ava sedo, mave ambarira amo, dovu, nene bu ya furugaore! Ni yasi, God nunda natofo+ nange nange kaifa eraira aindae, vironu sase!” \p \v 61 Aminge setiri, genembo eni Iesu kena sisira, “Bajari, na nangae yaetera avata giti mo, na jovereghe ya nanda natofo ategi edo, foa nangae yaore!” aminge setiri, \v 62 Iesu numokena sisira, “God da saramana ari dae use, ni fisi da uju ava kotise joveregharesa amo, ni God da saramana jo ae aresa,” aminge sisira. \c 10 \s1 10:1-12 Iesu Nunda Dorevare 72 Ava Dirigetiri, Nunda Emboro Rerebari Dae Iseri. \p \v 1 Ainda amboda, Iesu nunda dorevare mendeni, 72 ava gategusira. Gategedo, nu amboda reighi reda reda yari kotisira aminda, giti dirigetiri, ne etoto etoto aminda iseri. \v 2 Diriguse sisira, “Ghaeko sifo buviri, vare beká etira. Avata bayau bambari kakato jo digari iraeri. Ava sedo, vare Numamokena banunguruvu, bayau bambari kakato digarigo mutare! \v 3 Ava sedo, yasivu! Ne kau, sasingako da kaugo ava ururovo, na ne dirigaono yama, evetu genembo ekoko aikena vironu sise mema itatamareva tanojo. \v 4 Nenda javo erá beove! Nenda ata asugari erá beove! à emboroda ise, erá fetedo umo use kiki kaka seove! \v 5 Ne kambo ningiaminda ya buvareva amo, eminge sise ategi evu, ‘Bajari da dubo jama nemokena furare!’ \v 6 Kambo resena ainda natofoi ivuga use ne ategi arera amo, avori. Nenda ategi da geka amo irare! O ne imboe arera amo, avori. Bajari da dubo jama jo nemokena mutae areva. \v 7 Kambo aminda avise, uvu bayau rea mutarera amo, mindari dae use erá oju eove! Rea bu mindareva amo, God da saramana areva, ainda minori. \v 8 Ne ya reighi eninda buvovo, natofo ivugaghae nati joká doruse, bayau mutarera amo, bu mindareva. \v 9 Evetu genembo aminda kae budo irarera amo, saovo jebugarera! Kotugo eminge sevu, ‘God nunda natofo+ kaifa ari da sifo amo, nemokena foa buvari dae erira,’ aminge sevu! \v 10-11 O ne ya reighi eninda buvovo, natofo ne ighagha use, nendae nati joká jo dae arera amo, emboroda fetedo evetu genembo da dombuda eminge sevu, ‘God ne kaifa ari dae setira avata, ighagha eteva ava sedo, nu minonda ne ighagha arira. Ava kasama aovo dae sedo, namane nenda reighi einda fonja atada emo, danghaoro vosarira.’ \v 12 Na nemokena eminge resena: Ategi da Sifo foa buvarira aminda, reighi amo mema tomanakogo beká ava tambarira. O Sodom embo nenda ari ekoko dae, God anakora dorusira amo, ne mema itako tambarera. \s1 10:13-16 Reighi Mendeni Jo Tumondae Usera Ágido, Ne Mino Eko Barera. \r (Matthew 11:10-24) \p \v 13 “Arie, Korasin embo a Betsaida embo! Nemokena sari dae erena. Ne sifo amboda mema teria eko beká ava tambareva. Ainda beká mo: ne nanda tano a ari mendeni mendeni eono gido ghuseva avata, ne dubo jo jovereghae, kau daba ava ireva. O nanda fakina a tano evia, namondeda gitofu da reighi Taiar a Saidon aminda, ijugaono gaetera amo, ne anakora nenda ari ekoko vujegedo, dubo jovereghari da tano ava ijuguse, bovora fire asuguse ã vaya gutuse ghaeteri. \v 14 Ava sedo, Ategi da Sifo aminda, Taiar a Saidon embokena, God joka ari ne mema itako tambarera. O reighi Korasin a Betsaida embo resena emo, ne mema teria eko beká ava tambarera. \p \v 15 “à eni mo: reighi Kaponiam embo nemokena resena! Ne erekoteva, nenda javo jighovo erariá erekoteva. Avata na eminge resena: God sari ne bako eko aminda ya vosareva. \p \v 16 “Avori, na eminge resena: God Afa na dirigetiri fena, nunda geka ava seraena. Na jo nanda geka ava sae eraena. Ava sedo, ne ya vironu saovo nenda geka ningarera amo, inono, nane saono ningaetera avavaga arera. O ya vironu saovo ningido, ne ighagha arera amo, inono, nambarago ighagha arera. A kotugo, mave na ighagha arira amo, inono, nanda Afa namo dirigetiri fusena, ábarago ighagha arira,” aminge setiri dadabetiri, ne iseri. \s1 10:17-24 Iesu Da Dorevare 72 Jovereghe Fuseri. \r (Matthew 11:25-27; 13:16-17) \p \v 17 Gegenembo 72 aimi jovereghe ivugaghae fera osa sise eminge siseri, “Bajari, namane ninda javoda roera mendeni etero sirorusira. à kotugo ninda javoda setero, sukaru ekoko barago namanenda geka nininguseri,” aminge setero, \v 18 Iesu mino nemokena sisira, “Nenda geka niningusera da beká mo eviri: na, Satan kau biria avavaga utuda ghe vose firi gosuseni. \v 19 Na aindae sise, eminge resena. Ningivu! Na nemokena fakina futusena aimi budo, ne jingabu o vuvuji fatovo gambarira, o Satan da fakina tambareva ábarago, mema jo itatamae areva. \v 20 Avata sukaru ekoko nenda geka niningusera aindae, erá ivuga eove! Amo kitakori. God Afa nenda javo utuda gefusira, aindae ivuga aetevu! Amo teriago bekári.” \p \v 21 Aminge sedo nu tuturo edo, Asisi Kakara da fakinaimi ivuga use banungusira, “Afa, utu ã enda da Bajari nimori. Na nimokena aiyakoe resena. Ainda susu mo: ninda geka kivo edo diti basari embokena jo ijugae usesi, avata evetu genembo kotari veveyako a diti basae aikena ijugeteso isagha usira. Amo, ni amingari dae uju etiri usesi.” \p Iesu aminge banungetiri dadabetiri, tuturo edo sekago natofokena vironu sisira. \v 22 “Nanda Afa namokena roera isasambu mutiri kaifa eraena. God nusuka nune nunda Mandi kasama eraira. Kau daba aminga ava, God da Mandi nusuka nune numamo kasama eraira. A evetu genembo mendeni nune gategarira amo, nune ijugururari, nembarago God Afa kasama arera.” \p \v 23 Aminge sedo, Iesu jovereghedo nunda ambo jimbi nesuka nemokena eminge setiri nininguseri, “Na nemokena resena. Ne reava nenda ditiimi eregoseva emo, nenda makoeri! \v 24 Ne rea giraeva ã ningiraeva emo, kini (king) digari ã God da feroveta digari, ne gari ã ningari dae uju edo ghuseri. Avata ne jo gaeri ã ningaeri. Avata orokoé ne giraeva ã ningiraeva aindae sedo, ne ivuga aetevu,” aminge sisira. \s1 10:25-37 Namondeda Natofo Mavejori Ainda Kasiari. \p \v 25 Umbu eni, Moses da Geka ijuga kato+ eniimi fira, Iesu dederuse sisira, “Ijuga Kato, na nange nange jebuga evovodae irari ava tambareni?” setiri, \v 26 Iesu numokena sisira, “Kote gi! God da Agho Dari aindae mo rea resi?” \v 27 Aminge setiri, genemboá Iesu kena sisira: \q1 “‘Ninda Bajari God kena ninda dubo, fakina a kotari isasambuimi futuse, \q1 nusuka numoá ava dubo bu gogoghombaresa.’ \m A eni mo: \q1 ‘Ni tofo dubo buraesa, kau daba aminga ava, \q1 ninda komana barago dubo baresa!’ \m Avakori,” aminge setiri, \v 28 Iesu numokena sisira, “Resesa, avori. Amingaresa amo, God da jebuga tambaresa,” aminge sisira. \p \v 29 Avata genemboá, nunda geka beká are dae sedo, sekago sisira, “Atá, nanda komana mo mavejori? Se ningone!” \v 30 Setiri, Iesu tuturo edo kasia eni sisira, “Kote gi! Amo inono, namonde Jusi embo da genembo eni Jerusalem ghedo reighi Jericho aminda vosiri, tafasara kakatoi nu sandido, nunda embo boka jighi kosughedo, genemboá de fitero fasetira. \v 31 Sifo aminda, namondeda fristi+ eni emboro daba aminda ise, genemboá fasiriri gosuse, nu do darigedo, emboro sovenida sembudo aira. \v 32 Kotugo ainda amboda, Levi ondi+ eni aira, kau daba ava etira. Nu, genemboá fasiriri gosuse, do darigedo emboro sovenida sembudo aira. \v 33 Ainda amboda, Samaria embo genembo eni aira, genemboá fasiriri gira. Samaria embo amo, namondeda gitofu bekári, avata nu namondeda genembo ava fasiriri gido, nundae joka etira. \v 34 Amingedo, numokena aira buvudo, fiyogha averege fitido, bandesi (bandages) eghetira. Eghedo, nunda sino fuka da gukada fitiri vitiri budo aira, esa embo da kambo eninda, avari vasa ava ombudo, genemboá aminda bu tere fiti esimbugetira. \v 35 Sifo atetiri, Samaria emboá javi use K20 avavaga budo, kambo numamokena futuse, eminge setira, ‘Genemboé kaifa aso dae resena. Moni+ erefutena evia dadabari, nine sonembaresa aindae, na jovereghe furarena aminda, nindae mino mutarena,’ aminge setira. \p \v 36 “Avori, na nimokena ategi erena, ‘Ni erekotesa amo: komana beká mo mavejori?’” Iesu aminge sisira. \v 37 Setiri, Moses da Geka ijuga kato+ sisira, “Sonembedo budo aira, avori,” setiri, Iesu numokena sisira, “Yasi! Aminguse irase!” \s1 10:38-42 Iesu Ade Jamena, Martha Nengae Mary Ghaekena Esa Isira. \p \v 38 Iesu nunda ambo jimbide era reighi eninda buvero, gagara javo Martha nati joká doruse unumbusira. \v 39 Martha da gagarako javo Mary, ira Bajari da tinguda anumbetiri, geka siri nininguse iriri, \v 40 nunda aki Martha bayau itutuse, dubo mema etiri Iesu kena sisira, “Bajari, emo evevari, ai? Gi! Na nasukako saramana da bouvu fufeno, nanda gagarako tefo anumbirira. Se foa namo sonembare!” aminge setiri, \v 41-42 Bajari numokena sisira, “Arie, Martha! Martha, ni redae kotari digari kotise resesi? Kotari dabako evia kotaetesi. Mary rea erira emo, evevagori. Ava sedo, jo mave eniimi sari doyari da kaugo iraeri.” aminge sisira. \c 11 \s1 11:1-13 Bajari Namonde Kau Nange Banungedo Ghaetera Ava Ijugusira. \r (Matthew 6:9-13; 7:7-11) \p \v 1 Sifo eni, Iesu reighi eninda banungusira. Banungetiri dadabetiri, nunda ambo jimbi eniimi numokena sisira, “Bajari, John nunda ambo jimbikena nange banungedo ghaetera ava ijugusira. Kau daba aminga ava, namanekena ijuge!” aminge sisira. \v 2 Setiri, Iesu nemokena sisira, “Eminge banungareva: \qm1 ‘Afa: \qc Namane ninda javo kakara use jighoro erare! \qc Fu, namane kaifa ururaso namonde irore! \qc \v 3 Sifo evia inono, namanendae bayau futuraso irore! \qc \v 4 Evetu genembo namanekena ari ekoko urureoro, namane gido kote doyeraera. \qc Ava sedo, ni kau daba aminga ava, namanenda ari ekoko eraera amo, kote doyaso dae resera! \qc Erama namane derarikena budo yeose!’” \p \v 5 Aminge sedo, sekago nemokena sisira, “Banungari mo inono: ni tumba soroda ya ninda komanakena goingoinghedo saresa, ‘Nanda komana, nandae bayau sonembaetesi! \v 6 Nanda komana eni oroko nembo esa ojighira. Avata na bayau tefori.’ \v 7 Aminge saresa amo, ninda komana sarira, ‘Nandae erá seose! Na guro gajeteno, nanda sasingu ravera. Ni rea mutono dae resesi?’ aminge sarira. \v 8 Avori, nu ninda komanari. Avata tumba foa soroda arira ava sedo, jo mutae arira. Avata ni dere gogorego ururaso ningi jaredo, aindae mutarira. \p \v 9-10 “Ava sedo, eminge resena! God Afakena benunu saresa amo, mutarira. Tava aresa amo, tambaresa. Goingoingharesa amo, afigarira. Ainda beká mo: mave benunu sarira amo, mutari barira. Mave tava arira amo, ijugari tambarira. A mave goingoingharira amo, God Afa nundae guro afigarira. \v 11 Kote givu! Namonde mendeni ghaguruderi. Ninda mandi okadae benunu sarira amo, ni jingabuá mutaresa, ai? \v 12 A kokora munjudae benunu sarira amo, ni vuvujiá mutaresa, ai? \v 13 Tefo, jo roera eko mutae aresa. Ni eveva vanembo mutaresa. Ne ari ekoko embori, avata nenda sasingu tavo eveva eraeva. God Afa nu veka eveva bekári. Ava sedo, kau nenda sasingu tavo eveva eraeva aminga ava, mave God Afakena benunu sarera amo, nunda Asisi Kakara nemokena mutari barera,” Iesu aminge sisira. \s1 11:14-23 Iesu Maveda Fakinaimi, Seari Sukaru Vose Darigedo Ghuseri? \r (Matthew 12:22-30; Mark 3:20-27) \p \v 14 Sifo eni, Iesu sukaru eni bu fugari dae usira. Sukaru resena emo, asugetiri genemboá beka jo sae, guga edo irei. Iesu setiri, sukaru genembo ainda jokáda ghe fira buviri beka afigetiri, genemboá tuturo edo geka sisira. Beka siri, natofo ningido dudukughuseri. \v 15 Dudukughedo, mendeni siseri, “Sukaru da bajari javo Satan, nunda fakina ava muteari, Iesu budo aimi, sukaru bu fugeraira,” aminge siseri. \v 16 A mendeni, numokena deroro ari sembae ari gari dae kotise, eminge siseri, “Ni God da javoda furariá resesa amo, nunda fakina aimi, tano eni aso gaore!” \p \v 17 Avata ne rea kotise sisera, Iesu anakora kasama usira. Kasama edo, aindae sisira, “Frovensi eni ainda natofo beisiga edo, soroda sarigarera amo, frovensi ainda fakina soesa arira. Kau daba aminga ava, reighi a oro eni beisiga edo, soroda sarigarera amo, reighi a oro amo jo fakina edo fetae arera. \v 18 Na Satan da fakina budo aimi, nunda sukaru bu fugariá seraeva. Aminge sise, na Satan da eniva seraeva. Avori, saono ningivu! Satan da natofo tofo tofo beisiga edo, soroda sarigarera amo, fakina edo fetarera, ai? Ava kote givu! \v 19 Eni mo: ne eminge sise reseva, Satan namokena fakina muteari budo aimi, na sukaru bu fugeraena. Avata, nenda ambo jimbi totofo aghi useva, nenda ari ava kote givu! Nenda ambo jimbi sukaru ondiraera amo, mave da fakinaimi ondiraeri? Kote givu! Ava sedo, totofo nenda ambo jimbi eraera, ava kotise kasama evu! Ne nandae aji sise gungubo setevu! \v 20 Geka beká mo: na God da fakinaimi sukaru bu fugeraena. Sukaru bu fuguteno, God da fakina isagha etiri eregoseva. Ava gido eminge kotaetevu: God evetu genembo tofo kaifa ari\f 20 \fr 11:20 \ft Afige, \+bd Geka Se Disugari Da Vasa\+bd* aminda, geka \+it Natofo\+it* aindae rea gefusera ava, tege garesa.\f* sisira, ainda sifo orokoá nemokena buvira. \p \v 21 “Satan nu inono: genembo fakina kato ainda goroba kefataghae budo aimi, nunda kambo kaifa use irarira amo, eveva irarira. \v 22 O na inono: genembo eni fakina kato beká ava edo foama, genembo giti setena ava, dedo nunda goroba a kefata a gugua ainghae dabade sosighi edo, budo yama evetu genembo mendeninde dabade ghase barera. \p \v 23 “Mave na jo sonembae arira amo, nu kau Satan sonembarira. Kau daba aminga ava, mave na jo sonembae, a evetu genembo unumbae arira amo, nu kau, evetu genembo ondari soesa ururoro, Satan foa ne bare dae sise arira,” Iesu aminge sisira. \s1 11:24-26 Sukaru Eni Buvu Ya Deingherá Edo, Sekago Jovereghe Foa Genembo Daba Aikena Asugarira. \r (Matthew 12:43-45) \p \v 24 Aminge sise, Iesu sisira, “Genembo enikena sukarui asugetiri ireira ava, sukaru aimi eredo, genembo da jokáda ghe buvudo, ya reighi uvu a evetu genembo irae da vasa aminda birurughuse deingharira, jangutari vasa tambari dae. Tava use deinghuse iria jaredo, eminge sarira, ‘Na eminda birurughuse iria jararena amo, jovereghe ya nanda kambo manai aminda terarena.’ \v 25 Aminge sedo, jovereghe ya nunda kambo manai ava tambarira. Kambo amo, nasara tafono etero eveva edo irira. Kau kambo joká seghe gogho eraera aminga ava, genembo daba ainda dubo joká ava tambarira. \v 26 Tambudo, jovereghe ya nunda kokomana 7, sukaru ekoko beká ava, unumbe budo foama, genembo aikena asugarera. Genembo amo, giti mema itako itatamuse irei. Avata, sukaru dabako aimi yama, nunda kokomana 7 ekoko beká ava, unumbe nemonde 8 edo foama, genembo aikena asugarera amo, nu mema teria beká ava itatamarira,” Iesu aminge sisira. \s1 11:27-28 Ivuga Beká Mo, Nu Kau Mavegori? \p \v 27 Iesu aminge setiri, evetu eni natofo jokáda koko sisira, “Ni genembo teria etesi. Nei nimo fumbudo undiri babojusesa amo, nu nindae ivuga aeti,” aminge setiri, \v 28 Iesu mino numokena sisira, “Seteso ningeni. Avata mave God da Geka ningido, God da uju ava arira amo, nu ivuga beká ava arira,” aminge sisira. \s1 11:29-32 Iesu Nu, Jonah Usira, Avavaga Ari Sisira. \r (Matthew 12:38-42) \p \v 29 Iesu aminge vironu siri, evetu genembo fera buvudo, vasa bedo edo mimuseri. Amingero, Iesu nu sisira, “Evetu genembo siroredo oroko endada irera emo, ne taká ekoko bekári. Ne God jo kotae eraera. A ainda mendeni mo, nemori. Ne tano ijugaono gari dae setevu. Avata na jo amingae arena. Nu dabako, Jonah kena rea sirorusira, aminga ava namokena sirorari gareva. \v 30 Jonah nu Nineva embokena tano eni usira. Reighi Nineva da natofo ne Jonah gido a nunda geka ningido aindae, God dae oju use nenda ari ekoko vujeguseri. Kau daba aminga ava, na nemokena tano eni arena. Evetu Genembo da Koro+ gido a nunda geka ningido, nenda ari ekoko vujegaetevu! \v 31 Siba Frovensi ainda evetu kotofuko amo eredo, Ategi da Sifo aminda God da dombuda fetedo nenda ari ekoko eraeva aindae, osa sarira. Ainda beká mo: nu reighi soka beká aminda ireira ava dodo, Kini (King) Solomon da dubo kotari a ijuga ava ningari dae sedo, fusira. O nemo, genembo oroko fetirise geka resira emo, ne nunda geka ningari imboe eraeva. Avata Solomon nu genembo ijoghakori. Genembo oroko fetirise geka resira emo, nu teriagori. \v 32 Reighi Nineva setena ainda natofo barago eredo, God da dombuda fetedo, nenda ari ekoko eraeva aindae, osa sarera. Ainda beká mo: Jonah vironu setiri ningido aindae, nenda kotari eko a nenda ari ekoko vujeguseri. O nemo, genembo oroko fetirise geka resira einda geka, ningari imboe eraeva. Avata Jonah genembo ijoghakori. O genembo oroko fetirise geka resira emo, nu teriagori. Ava sedo, ne redae nanda geka jo tumondae eraevu? Amingeraeva amo, eko bekári!” Iesu aminge sisira. \s1 11:33-36 Namondeda Diti Da Usasa Mo, Arivo Da Kaugori. \r (Matthew 5:15; 6:22-23) \p \v 33 Iesu aminge sedo, sekago sisira, “Namonde arivo injiberaera amo, jo bu ya ambokena ae eraera, o jo bu gagara ae eraera. Namondeda emboro ijugare dae sedo, arivo injibe jigheoro jaragheraira. \v 34 Ninda diti amo, ninda tamo da arivo avavagori; arivo injibeoro jaragheraira, avavagori. Nindi diti eveva irarira amo, ninda tamo usasaimi bedo arira. O ni diti digoi arira amo, ninda tamo isambu tumba arira. \v 35 Ava sedo, ninda dubo joká, erá tumba eure dae sedo, kaifa e gogoghombe! \v 36 Ninda tamo isambu usasaimi bedo edo jaragharira amo, kau arivo eveva jaragheari usasa eraira, aminga ava arira,” aminge sisira. \s1 11:37-54 Iesu Nu Moses Da Geka Kaifa Kakato A Ijuga Kakatokena+ Ghoghora Sisira. \r (Matthew 23:1-36; Mark 12:38-40) \p \v 37 Iesu aminge setiri dadabetiri, Moses da Geka kaifa kato eni+ ira numokena buvudo, bayau dabade mindari dae sisira. Sedo, nengae era dabade anumbuseri. \v 38 Iesu bayau mindari dae ira anumbusira amo, nunda ungo jo seghedo ya anumbae usira. Etiri, Moses da Geka kaifa kato+ ava gido dudukughusira, Iesu Jusi embo da agho dari\f 38 \fr 11:38 \ft Jusi embo da agho dari da kiki mo, eviri. Ne bayau mindari da sifo ungo jo seghae arera amo, ne bayau jo mindae arera.\f* bejisira aindae. \v 39 Avata Iesu numokena sisira, “Ni Moses da Geka kaifa kakato+ da eniri. Kotugo, ne Moses da Geka kaifa kakato+ mo, agha kofiri da kaugori. Fokakena segheraeva. Avata joká, jo seghae eraeva. Kau daba aminga ava, nenda janje jokáda, beisiga a ari ekoko aimi bedo etiri ireva. \v 40 Ne kotari tefori. God fokakena vanembo jo aeri, nu jokághae dabade etiri sirorusira. \v 41 O nenda uvu bayau mo, ne sifo ghousa aghada averegeraeva a tevoda vendiraeva, ava budo makasi embokena futururaeteva amo, nenda agha a tevo eveva aeti. \p \v 42 “Arie, Moses da Geka kaifa kakato!+ Ne taká mema teriago beká ava itatamareva! Nemo emingeraeva. Nenda gugua tomanako a nenda roera veveyako kau mosou, yabiyabina, a karaje ava budo, diti ghabu sovenisoveni fitido, diti eni budo God kena muturaeva. A nu evevari. Ne amingareva. Avata ne jo inononda use, evetu genembo kaifa ae eraeva, a God jo dubo bae eraeva. Ábarago areva! Amboda God nendae mino eko ava, mutari itatamareva. \p \v 43 “Arie, Moses da Geka kaifa kakato!+ Ne taká mema teriago beká ava itatamareva. Ne emingeraeva: dengoro indari kamboda+ terareva amo, evetu genembo vasa eveva mutoro anumbari dae a, deinghururovo evetu genembo ne kakara use ategi aoro dae uju eraeva. \v 44 Agá! Amo, ne amboda mema teriago beká ava itatamareva. Ne ofofo gomo jevedo iriari, kotae ya etoda fete ya gheraera, ainda kaugori. Jokáda anakora masa usira. Evetu genembo nemoá gido, evevava seraera. Avata nenda dubo jokáda mo, ne ekokori,” aminge sisira. \p \v 45 Iesu aminge setiri dadabetiri, Moses da Geka ijuga kato+ eni Iesu kena sisira, “A sise, namanekena barago aji resesa,” aminge setiri, \v 46 Iesu sisira, “Arie, Moses da Geka ijuga kakato!+ Nembarago amboda mema itatamareva. Ne agho dari digari simbugedo seovo, natofo janjagu use irá gheraera. Avata ne totofo nenda agho dari amo jo kaifa use, ainda bouvu itako fumbae eraeva. \p \v 47-48 “Arie, Moses da Geka ijuga kakato!+ Ne taká amboda mema teriago beká ava itatamareva! Nembuamane God da feroveta deoro sirivo edo ghuseri. A ne God da feroveta da ofofo gomo ava gogho use, tano fitiraeva. Avata ne erá feroveta kakara use ariá seove! Nembuamane God da feroveta detero sirivo usera aindae ivuga use, tano amo ofofo gomoda fitiraeva. Ava sedo, nembuamane usera, ava gido ivuga eraeva. Ainda mino eko beká, God amboda nemokena mutari itatamareva. \v 49 Nene amingeraeva aindae, God da Dubo Kotari aimi setiri eminge gefusira: \q1 ‘Na nemokena nanda feroveta a nanda aghi kakato dirigaono yama buvudo, nanda javoda siruroro ningido, \q1 ne mendeni mo sandi bu daoro sirivo arera, a mendenikena fakarago use bouvu mutoro mema itatamarera.’ \m \v 50 God da natofo evevago ava detero sirivo usera, ainda mino isambu, God nemokena mutari ruruse itatamareva. \v 51 Tuturoda Cain, Abel detiri ambududurusira, tano aminda ghe fira, Zechariah God da kamboda+ sandi olta (altar) a vasa kakara soro aminda detero ambududurusira, ainda mino isambu, ne oroko siroredo ireva, nene ruruse itatamareva. Geka beká resena! Ainda mema ne jo darigae areva! \p \v 52 “Arie, Moses da Geka ijuga kakato!+ Ne taká mema teriago beká ava itatamareva! God da Geka da susu mo, nemori. Avata God da kotari mavega amo, ne jo saovo isagha ae eraira. O totofo nemo amo, jo kasama ae eraeva. A kotugo ne, evetu genembo mendeni erá ava kasama eore dae sedo buregeraeva! Ava sedo, ainda mino eko God amboda nemokena mutari bareva,” aminge sisira. \p \v 53-54 Iesu reighi amo dotutiri, Moses da Geka kaifa kakato a ijuga kakato+ tuturo edo numoá dere gido ghuseri. Aji sise, nu geka sembae sari ningido, numo budo koto ari dae sedo, numokena ategi fakarago edo ghuseri. \c 12 \s1 12:1-3 Ni Irise Ari Ekoko Kivo Eraesa Amo, Amboda Isagha Arira. \r (Matthew 10:26-27) \p \v 1 Natofo digari ambari ava totorugedo anumbari vasa ganjibetero, Iesu nunda ambo jimbikena sisira, “Yisti (yeast) farava jokáda fiteoro baji mindafu eraira amo nu kau, evetu genembo da jokáda gungubo baji mindafu eraira ainda kaugori. Moses da Geka kaifa kakato+ da yisti (yeast) ava imboe edo darigaovo dae resena. Amo ne, gungubo eraera. Ne natofo gaoro dae sedo, ari eveva isaghada eraera, avata aminguse, ne ufena ari ekoko eraera. Erá amingeove dae sise resena! \v 2 Ainda tuka mo: oroko rea ufena use jungeraera amo, amboda isagha ari garera. Ne oroko rea kivo eraeva amo, isagha saoro ningarera. \v 3 Na oroko rea sainghe seraena amo, amboda ne vironuda sareva. Eminda namonde rea kikiako se ningiraera emo, ne amboda ofotighida, evetu genembo da dombuda fetedo koko fuge sareva,” aminge sisira. \s1 12:4-7 Namonde Evetu Genembodae, Oju Jo Ae Aeteri. \r (Matthew 10:28-31) \p \v 4 Aminge sise, Iesu sisira, “Nanda kokomana, kote givu! Evetu genembo ne daoro ambareva aindae, erá oju eove! Ainda tuka mo: ne daoro, nenda tamova ambarira, o nenda asisi mo irarira. \v 5 Ava sedo, ne God dae oju aetevu! Nu sarira amo, tamo ambarira, kotugo nenda asisi mo, ari ekoko mino mutari vasada terarira. Aindae sedo, nundae oju use kakara areva! \p \v 6 “Eni mo: rika kaghá ajamena kote givu! Ne rika isambu ghabu soveni ombari saeteva amo, nunda mino toea etoto avagai ombaetevu. Avata God nu kaghá ajamena amo, isasambu kotise kaifa eraira. \v 7 Ava sedo, ne God tumonduse ambari dae, oju jo ae areva. Ainda beká mo: God nu rika kaghá ajamena itako dubo buraira. Avata God da dubo bari namonde evetu genembokena mo, teriago bekári. Nenda jiroda, beo anakora afige gi tege tefo usira. Ava sedo, ne jo kosasaghari da kaugo iraeri. Erá oju eove! God Afa nu rika kaghá ajamena kaifa eraira kau daba aminga ava, ne kaifa e gogoghomberaira,” Iesu aminge sisira. \s1 12:8-12 Namonde Keriso Jo Ighagha Ae Arera. \r (Matthew 10:32-33; 12:32; 10:19-20) \p \v 8 Aminge sise, Iesu sisira, “Na eminge resena: mave nanda tofo edo irise, natofo da dombuda, Evetu Genembo da Koro+ da javo jighari erarira amo, Evetu Genembo da Koro+ genemboá God Afa da aneya da dombuda jo ighagha ae arira. \v 9 O mave na, natofo da dombuda, imboe edo ighagha arira amo, Evetu Genembo da Koro+ eredo numbarago, God Afa da aneya da dombuda, imboe edo ighagha arira. \v 10 Kau daba aminga ava, mave Evetu Genembo da Koro+ da javo eko arira amo, God nunda ari eko amo kote doyarira. O mave Asisi Kakara da javo eko arira amo, God nunda ari eko amo jo kote doyae arira. \v 11 Evetu genembo na imboe use ne sandi bu yaoro, Jusi embo da dengoro indari kambo+ aminda, o reighi da kokotofu da dombuda koto areva amo, ne rea sareva aindae, erá koteove! \v 12 Ainda susu mo: Asisi Kakara aimi ijugururari, nunda geka ava sareva,” aminge sisira. \s1 12:13-21 Genembo Eni Guguadae Kotise, God Jo Kotae Edo Ghusira. \p \v 13 Setiri, genembo eni natofo jokáda fetirise, Iesu kena ategi usira, “Ijuga Kato, nanda afa ambududurusira. Ava sedo, nunda gugua namane koroghae soro aeteri. Saso soro edo nanda boanda mutare!” aminge setiri, \v 14 Iesu numokena sisira, “Ni redae aminge resesi? Amo jo nanda saramana iraeri.” \v 15 Aminge sedo, sekago sisira, “Erama dighighi eove dae resena. Kote gogoghombevu! Evetu genembo da jebuga jo gugua iraeri. Makasi embo o kotofuko, nenda jebuga beká mo, asisikena irira. Jo guguakena iraeri,” \v 16 aminge setiri dadabetiri, Iesu aindae kasia evia sisira, “Genembo eni enda a iti fafode edo irei. \v 17 Genembo ai tuturo edo, tofo mandi kotetira, ‘Nanda bayau fitari vasa ganjibetira ava sedo, na vuji bambudo reda fiti kaifa areni? \v 18 Emingarena: na nanda bayau fitari da koroma kambo manai bejedo, sekago begogo itido, nanda bayau a nanda gugua aminda fiti kaifa arena. \v 19 Itono dadabari, na tofo mandi sarena, ‘Makoeé redae edo, roera eveva gaveva sifo ghousa yari ava inono edo, mindi dandido ghuse, ã divu fusedo ghuse irarena!’ aminge setiri, \v 20 God nu sifo daba aminda aira numokena setira, ‘Ni kotari tefori. Oroko tumbaghae, na bekáda bekáda ni ategi aono, ambudo esike yaresa. Amingaresa amo, gugua budo ainghae yaresa, ai?’” Iesu aminge sedo, \v 21 geka tano use sisira, “Evetu genembo mendeni gugua digari endada bu jighirise, gugua avanembo tumonderaera amo, ne God da dombuda mo, makasi bekári. Ne genembo setena aminga ava irise, sirivo arera,” aminge sisira. \s1 12:22-34 God Tumondevu! Tamo Asugari A Bayaudae Erá Koteove! \r (Matthew 6:19-21,25-34) \p \v 22 Amboda, nunda ambo jimbikena sisira, “Namonde uvu bayau jo mindae arera amo, ambarera. A namonde tamo asugariá, nu bu asugaeteri. Avata, ne bayau a tamo asugaridae erama teria futo koteove dae sise resena. \v 23 Ainda susu mo eviri: ninda jebuga mo, susuri. Bayau jo susu iraeri. A tamo nu susuri. Tamo asugari mo, jo susu iraeri. \v 24 Rika ogha ava kote givu! Ne jo vare je govae eraera, a vuruku tefori. Avata God ne kaifa use, nenda bayau muturaira. Avori, God nu rika itako koteraira. Avata evetu genembo mo, teriago kotise, tavo e gogogho eraira, ne asisighae ava sedo. Avori, God rika kaifa use bayau muturaira amo, nemokena kau daba aminga ava, ne bayau mutari bareva. \v 25 Geka setena, daba ava sari dae erena. Ni baimara buvari bayau dadabarira aindae, oju use teria futo kotaresa o jo kotae aresa avata, ninda ambari da sifo furarira amo, ni ambaresa. \v 26 Ava sedo, erá uvu bayau teria futo koteove dae sise resena. \p \v 27 “Kotugo tamo asugari reda bareva aindae sedo, jo dubo mema ae areva. Vare joka kote givu! Nu jo tofo mandi fire asugae eraira. Avata vare joka mo, gari evevago bekári. O Kini (King) Solomon ava kote givu! Nu susu iti fafode ava sedo, nunda tamo asugari isambu evevagori. Avata nunda tamo asugari amo, jo vare joka amingo iraeri. Vare joka mo, evevago bekári. \v 28 Kikisa ava kote givu! Oroko irira. Avata sifode gaforo gharasa ari dungoro avarira. Nu roera veveyako bekári. Avata God nunda gari evevago fifitusira. Ava sedo, kasama evu: God vare joka kote simbugarira amo, ne asisighae gido, nembarago kaifa use, nemokena tamo asugari mutari bareva. \v 29-30 Ava sedo, uvu bayau reda bu mindareva, o tamo asugari reda bu asugareva aindae, erama dubo mema eove! Namondeda gitofu mave God da Geka jo bae irera, ne roera aindae kotise dubo mema eraera. Avata ne jo amingae areva. Ainda susu mo: God Afa nenda irari ava gosuse, nemokena rejo daiva eraira, nu anakora kasama use irira. \v 31 Ava sedo, ne giti nunda saramana a uju ava areva. Amingururovo, uvu bayau a tamo asugari, nune mutari bareva. \p \v 32 “God Afa ne kaifa ari sisira. Ava sedo, erá oju eove! \v 33-34 Nenda gugua reda irá gheraira amo, nenda dubo isambu aminda muturaeva. Eveva mo, nenda gugua oriro edo moni budo makasi embodae mutareva. Amingururovo, God gugua utuda irira ava, nendae mutarira. Utu da gugua amo, evovodae irarira. Ainda beká mo: utuda, tafasara kakato tefori, a roera eni jo jirikoi mindari bakomba e dadabae eraira. Dara avavaga utuda eni tefori. Ava sedo, nenda roera utuda bareva amo, jo nanjigo aminda eko ae arira,” Iesu aminge sisira. \s1 12:35-40 Namonde Bajari Furari Da Sifo, Ava Kaifa Use Iraeteri. \p \v 35-36 Aminge sise, Iesu sisira, “Bajari eni kirumo ari dae sedo yarira amo, nunda saramana kakato numoá kaifa arera. Embo boka ujudo avido ghedo, roera simbugedo, arivo injibaoro jaraghurari kaifa arera. Simbugedo kaifa ururoro, bajariá foa goingoinghari, nundae guro afigarera. Kau daba aminga ava, ne simbugedo kaifa use irivu! \v 37 Saramana kakato setena, ne kaifa e gogoghombururoro, nenda bajari furarira amo, ivuga arera. Ainda tuka mo: bajari sari nunda saramana kakato anumbaoro, tofo mandi uvu bayau mutari mindarera. \v 38 Nu tumbagha o tumba soroda furarira ava ne bunariri. Avata simbuge kaifa arera amo, ivuga beká ava arera. \v 39 A geka evia kote givu! Kambo numamo eniimi tafasara kato foa buvari da sifoá kasama aetira amo, jo doyari foa nunda kambo bejae aeti. \v 40 Ne kau daba aminga ava esimbugedo kaifa use irivu! Ainda susu mo: Evetu Genembo da Koro+ jovereghe furari da sifoá ne bunariri,” aminge sisira. \s1 12:41-48 Namonde Bajari Da Saramana E Gogoghombarera. \r (Matthew 24:45-51) \p \v 41 Setiri, Peter numokena sisira, “Bajari, kasia setesa emo, namanendae setesi ai, evetu genembo isambudae setesi?” aminge setiri, \v 42 Bajari mino numokena sisira, “Saramana kato dubo kotaride aimi saramana e gogoghomberaira, nu kau emingori. Saramana kato amo saramana e gogoghombeari gido, nunda bajari sari nu viti bajari da duruda fetedo, saramana kakato mendeninde nenda saramana gategedo, nenda bayau soro edo, kambo a roera isambu kaifa urureari, bajariá ya deingheraira. \v 43 Kaifa e gogoghombururari, nunda bajari jovereghe furarira amo, saramana kato aindae ivuga beká ava arira. \v 44 Na eminge resena: bajari nunda kambo a nunda roera isambu, saramana kato aikena mutari evovodae kaifa edo gharira. \v 45 O saramana katoá nu eminge kotaeti, ‘Nanda bajari jo totoi furae, ghousago irarira tano,’ aminge kotise tuturo edo, nunda bajari da saramana kakato evetu genembo mendeni ava, soesa ondi dedo, nu uvu fakara mindari jiro birurughedo gharira. \v 46 Aminguse, nunda bajari jo kotae edo irari, sifo eninda foa buvarira. Buvudo, saramana kato amo, de dive gafari ambarira. Gogore kakatokena eraera, avavaga numokena arira. \p \v 47 “Saramana kato eni nunda bajari da uju ava kasama arira avata, jo simbugedo ae arira amo, amboda nunda bajari sari nu dari beká darera. \v 48 O saramana kato eni, nunda bajari da uju bunise saramana use dara arira amo, nu itako darera. Ni fakina edo bajari aresa amota, ni saramana kaifa use e gogoghombaresa! Ainda beká mo: ninda bajari sari, ni viti nunda bajari eni aresa amo, nu amboda foa ninda saramana ijuje gogogho arira,” Iesu aminge sisira. \s1 12:49-53 Iesu Evetu Genembo Da Ghamo Derari Erare Dae Sedo Fusira. \r (Matthew 10:34-36) \p \v 49 Aminge sise, Iesu sisira, “Na enda evia dungono avarakai avarigedo, mema itatamare dae sedo ojeni. Na uju erena amo, anakora saono avaeti. \v 50 Na ava uju beká erena avata, na giti tofo mandi mema tomanako itatamedo ambarena ava, nange aono dadabaetira aindae, dubo mema erena. \v 51 Ne erekoteva: na mainungari bu furariva reseva. Tefo. Ne erá aminge koteove! Na evetu genembo da ghamo derono eredo tofo tofo beisiga aoro dae sedo ojeni. \v 52 Resena emo, oroko eminda tuturo edo yarira. Saono ningivu! Evetu genemboghae ghagurude ghabu soveni irarera amo, ne soveni etoto soveni etodaba fete beisiga edo sarigarera. \v 53 Gegenembo nenda vide jamenade dabade, beisiga edo sarigarera. A evevetu nenda ade jamenade dabade, beisiga edo sarigarera. Imboboti nenda mamandisiride dabade, beisiga edo sarigarera. A atovono nenda mumundurude dabade, beisiga edo sarigarera,” aminge sisira. \s1 12:54-56 God Rea Amboda Sari Sirorarira Ava, Oroko Kasama Aeteri. \r (Matthew 16:2-3) \p \v 54 Aminge sedo, Iesu geka eni natofokena sisira, “Foroga dadorureari gido seraeva, ‘Borija dirarirasi,’ aminge seraeva. Amo bekári, borija dirarira. \v 55 O foriforimana tuturo eari gido koteraeva, ‘Iji da sifo buvirasi,’ ava kotirovo iji fetarira. \v 56 Ne gungubo kakatori! Ainda tuka mo: ne foroga a yaura da tuka kasama eraeva. Avata oroko roera a tano siroreari gido ghereva emo, ne redae bunedo gherevu?” aminge sisira. \s1 12:57-59 Irari Eveva Da Gekari. \r (Matthew 5:25-26) \p \v 57 Aminge sise, Iesu sisira, “Ne totofo veka eveva ari da emboro kote gogoghombaetevu! \v 58 Komana nimoá koto ari sarira amo, totoi yasi nengae dabade se ningovo dadabare. O jo amingae aresa amo, ni budo ya jaji (judge) kena mutari, nune budo, sari forisi (police) ni budo ya diburada fitarera. \v 59 Amingarera amo, ni jo totoi doyoro ya buvudo, dubo jama ae aresa. Jaji ninda dara da mino rea sarira ava, mutaso dadabari gido, foa buvaresa,” Iesu aminge sisira. \c 13 \s1 13:1-5 Ninda Ari Ekoko Jo Vujegae Aresa Amo, Ambaresa. \p \v 1 Sifo daba aminda, evetu genembo mendeni fera Iesu kena osa eminge siseri, “Galilee embo mendeni era God kena joba mutari dae sedo, sino fuka de dungutero, Pilate setiri nunda isoro kakato mendeni fera, Galilee embo ava, God da Kambo+ aminda detero amomonjeguseri.” \v 2 Aminge setero, Iesu mino nemokena sisira, “Ne kau amingedo amomonjegusera ava sedo, ne erekoteva amo, ne ari ekoko teria usera aindae, amomonjegariá erekoteva, ai? \v 3 Amo kotari sembaeri! Galilee embo mo, kau nemongori. Ne nenda ari ekoko jo vujegae areva amo, ne kau daba aminga ava edo ambareva. \v 4 A eni mo: Jerusalem aminda, reighi ijoghako Sailoam aminda kambo tomanako nange tofo mandi gofe dudo, evetu genembo 18 ava fatiri sirivo usera amo, ne setero niningusevu tanojo. Evetu genembo amo, ne ari ekoko embori, o Jerusalem embo mendeni ne isambu eveva vanembo, ava erekoteva, ai? \v 5 Amo kotari sembaeri! Na eminge resena: ne nenda ari ekoko jo vujegae areva amo, ne kau daba ava use, isambu ambareva,” aminge sisira. \s1 13:6-9 Iesu Ika Mofi Da Kasia Sisira. \p \v 6 Ainda amboda, Iesu nemokena kasia evia sisira, “Genembo eni, ika javo mofi ava, nunda vareda kaifa iri irei. Sifo eni, genemboá aira vuji jighari gari dae etira. Avata beká jo jighari gaeri. \v 7 Tava e gae bune jaredo, nunda vare kaifa katokena setira, ‘Na mofi evia, beká jo jighari gae irise, ghaeko etodaba dadabetira. Nu irarira amo, enda fafama ari veka mendeni jo viti jighae arira. Ava sedo, je fugaresa!’ \v 8 Aminge setiri, vare kaifa katoá setira, ‘Do, nangae ghaeko eni kaifa e gaore! Na sino fuka da foká ava budo endaghae gae jovereghedo, mofi susuda averegarena. \v 9 Ghaeko eninda beká jigharira amo, avori. O jo jighae arira amo, je fugarera!’” Iesu kasia aminge sisira. \s1 13:10-17 Jangutari Da Sifo Aminda, Iesu Setiri Evetu Guka Gunjughari Ava Jebugusira. \p \v 10 Jangutari da Sifo eninda, Iesu dengoro indari da kambo+ aminda teredo ijugusira. \v 11 Evetu eni sukarui asugetiri, guka gunjughetiri irise, ghaeko isambu 18 ava dadabusira. Nu ukuge deinghedo ghusira. Evetu amo, nu anumbedo niningiri Iesu ijugusira. \v 12 Iesu nu evetuá gido, beka fainghe sisira, “Nanda ghasovu, ni jebugetesi!” aminge sise, \v 13 ungoi tamonda jighiri nunda guka dambu usira. Dambu etiri, evetuá God dae sakai sisira. \p \v 14 Iesu Jangutari da Sifo aminda setiri evetuá jebugusira. Amingetiri gido, dengoro indari kambo+ da giti jighari, nu janje eko usira. Janje eko edo natofokena sisira, “Sifo isambu 6 aminda, namonde saramana aeteri. Sifo aminda, ne furovo genembo eimi sari jebugareva amo, avori. O Jangutari da Sifo eminda, namonde jo amingae arera,” aminge setiri, \v 15 Iesu mino numokena sisira, “Ne gungubo kakatori! Ne isambu Jangutari da Sifo aminda, nenda burumakava (ox) o donki (donkey) vujedo bu furuda ghe buvudo, bu yama uvu muteovo mindiraera. \v 16 Amingeraeva ava sedo, kau daba aminga ava, Abraham da imendi da gagara Satan i bundetiri irise, ghaeko 18 ava dadabetiri irira evia, Jangutari da Sifo eminda saono vujegari jebugarira amo, avori,” aminge sisira. \v 17 Aminge setiri, Iesu da gitofu meka gido, mino sari bunetero, natofo isambu gido ivuga useri. Ainda beká mo: nu setiri evetuá jebugusira, a ari mendeni ne jo gae iriara ava, etiri gosuseri. \s1 13:18-21 Ika Maine Ainda Kasiari. \r (Matthew 13:31-32; Mark 4:30-32) \p \v 18 Ainda amboda, Iesu nemokena sisira, “God da natofo+ kau mavegori? Kote givu! \v 19 Ne kau ika maine da vujiimi vose batuno edo vitiraira ainda kaugori. Vuji amo, genembo enii budo nunda vareda govarira. Vuji amo veveyako bekári, avata baji tomanako edo fafatu sararira. Ari, rikamane foa nenda mogha aminda fitarera,” aminge sedo, \v 20 sekago ategi usira, “God da natofo+ kau mavegori? Kote givu! \v 21 God da Bino Eveva ava, ivegedo irureari evetu genembo ningido, nunda natofo+ eraera amo, kau yisti (yeast) farava jokáda tive ya gheraira ainda kaugori. Yistiá, evetu enii budo okia tomanako aminda, faravaghae gae joveregheari tive ya aimi, farava isambu baji vitido okia bedo eraira. Kau daba aminga ava, God da natofo+ digarigo siroreraera,” aminge sisira. \s1 13:22-30 Utu Da Guro Sokumakori. \r (Matthew 7:13-14,21-23) \p \v 22 Iesu nu Jerusalem yari dae ise, reighi mendeni mendeni emboro soroda vironu sedo ghusira. \v 23 Nu amingiri, evetu genembo eniimi numokena ategi usira, “Bajari, evetu genembo daba daba ya God kena jebugarera, ai tefo?” setiri, Iesu mino sisira, \v 24 “Utu da guro sokumako aminda terari dae fakina evu! Ainda beká mo: evetu genembo digari, utuda terari dae uju erera. Avata digari jo ya terae arera. Daba dabai ya terarera. \v 25 Kambo numamo eredo guro gajari, ne ya buvudo goingoinghuse, ‘Bajari, guro afige!’ sareva amo, nu sarira, ‘Ne reda ghe ojeva ava, na erebunena. Yasivu, ajagha fetove! Ne ari ekoko embori!’ ava sarira. \v 26 Sari, ne sareva, ‘Ni fesa namanenda reighida buvudo, vironu seso nininguse, namonde dabade anumbedo bayau riseri,’ ava saovo, \v 27 nu sekago sarira, ‘Ne reda ghe ojeva ava, na erebunena. Ne ari ekoko embori. Yasivu!’ aminge sarira. \v 28 Amboda, God nu Abraham, Isaac, Jacob a nunda feroveta isambu tavo ururari\f 28 \fr 13:28 \ft Afige, \+bd Geka Se Disugari Da Vasa\+bd* aminda, geka \+it Natofo\+it* dae rea gefusera, ava tege garesa.\f* gido, janje ekoko use, sorara use dika ghininji ghananja ghuse irareva. Ainda susu mo: ne budo ajagha fugarera. \v 29 Sifo aminda, evetu genembo reighi isambuda ghedo ya God kena kirumo arera. \v 30 Evetu genembo mendeni, oroko kokotofu edo irera avata, sifo aminda, ne vose sabua arera. O evetu genembo mendeni, oroko sabua edo irera. Avata sifo aminda, ne viti kokotofu arera,” Iesu aminge sisira. \s1 13:31-35 Iesu Nu Jerusalem Embodae Dubo Mema Usira. \r (Matthew 23:37-39) \p \v 31 Aminge siri, Moses da Geka kaifa kakato+ mendeni fera buvudo, Iesu kena siseri, “Kini (King) Herod ni dari ambaso dae erekotira. Ava sedo, yasi, reighi eninda ijugase!” aminge setero, \v 32 Iesu nemokena sisira, “Yasivu, gambari sinoá saovo ningare: ‘Na oroko ã sifode, sukaru bu fugono evetu genembo da jokáda ghe foa buvarera, a saono evetu genembo jebugarera. Edo ojina nanda saramana aono dadabarira.’ \v 33 Avata, na jo oroko, sifode ã ojina eminda fetirise, saramana ae arena. Na deinghudo ya, Jerusalem aminda buvono, nanda saramana gombu arira. Ainda susu mo: God da feroveta isambu Jerusalem aminda, deoro sirivo eraera. \p \v 34 “Arie mará, nanda natofo Jerusalem emboko! Ne God da feroveta deovo amburaera, a nunda aghi kakato ghamanai deovo sirivo eraera. Kau kokora nunda mamandi ghabui doghe sandi faseraira aminga ava, ne nane kaifa use, undari dae uju edo ghuseni, avata na nene buregusevu. \v 35 Ava sedo, God nunda kambo+ nenda jokáda irira ava, do dumbari, ne tefo irareva. Na jo totoi gae areva. Sifo amboda ne dubo jovereghedo nandae eminge ategi areva, ‘Orokaiva! God ni esimbugetiri nunda javoda refesa! Orokaiva!’ nandae aminge ategi use nati joká dorurovo, na fururono gareva,” aminge sisira. \c 14 \s1 14:1-6 Jangutari Da Sifo Eninda, Iesu Setiri Kae Genembo Eni Jebugusira. \p \v 1 Jangutari da Sifo eninda, Iesu bayau mindari dae sedo ira, Moses da Geka kaifa kakato+ da kotofu enikena anumbusira. Anumbiriri, evetu genembo nu ditii jijinimbuseri. \v 2 Amingero, genembo eni nunda kae ungo ata bajirode amo, fira Iesu kena buvurutusira. \v 3 Buviri, Iesu beka fainghedo, Moses da Geka ijuga kakato a kaifa kakato+ aminda totorugusera aikena ategi usira, “Namondeda agho dari mo, nange resi? Namonde Jangutari da Sifoda evetu genembo sonembaoro jebugarera, ai tefo?” setiri, \v 4 ne mino jo sae etero, Iesu nu genemboá budo setiri jebugusira. Etiri, nu dirigetiri iri, \v 5 nemokena sisira, “Ninda mandi o burumakava (ox) Jangutari da Sifo aminda bakoda vosaetira amo, ni nangaetesi? Ya jumbaso vitaeti? Ai, doyaso aminda iraeti?” aminge setiri, \v 6 ne beka dadabuseri. \s1 14:7-14 Erá Tofo Sakai Seose! \p \v 7 Evetu genembo mendeni vasa evevago gategedo anumbero gido, Iesu isambukena kasia evia sisira, \v 8-9 “Ni evetu fitari da kirumoda yaresa amo, erá tofo mandi vasa evevada anumbari dae eose! Mandi ainda numamo mo, nu kirumo da bajariri. Nune sari ni ya kirumo aresa. Ava sedo, ni tofo mandi vasa evevada anumbiraso genembo teria eni furarira amo, kirumo da bajari aimi foa sari, ni ya tinguda anumbaresa. Aminguse, ni meka iji avari garesa! \v 10 Erá meka geose dae sise, ni kirumo mindari dae sedo, ya tinguda anumbaetesi. Amingaresa amo, kirumo da bajariá foa, ‘Nanda komana, ere fu, soroda anumbase!’ aminge sarira. Sari ni aminguse, natofo da dombuda ivuga aresa. \v 11 Ainda beká mo: mave tofo nunda javo jighari erarira amo, nu foa ambokena arira. O mave nu tofo fitari vosarira amo, amboda natofoi fitoro nu vitarira,” Iesu natofokena aminge sisira. \p \v 12 Sedo, Iesu jovereghe kambo numamo aikena sisira, “Ni kirumo ari dae saresa amo, ninda nano namendi, ai ghasovu, ninda kokomana, a kokotofu erá aghi eóso fureore! Ainda beká mo: amboda nembarago kirumo use, minonda, ni aghi aoro ya teredo bayau mindaresa. \v 13 Ni kirumo ari saresa amo, makasi embo, evetu genembo daguna, diti digoide ava aghi aso furarera! \v 14 Ainda beká mo, evetu genembo amo, ni amingaresa ainda mino, ne jo ae arera. Amingaresa aindae, evetu genembo eveva ambarida ghe jebuge erarera ainda sifoda, God ni esimbuguse, ninda mino mutarira,” aminge sisira. \s1 14:15-24 Kirumo Tomanako Ainda Kasiari. \r (Matthew 22:1-10) \p \v 15 Setiri, genembo eni natofode bayau rise, Iesu da geka ava ningido numokena sisira, “Mave ambudo utuda ya God da dombuda kirumo arera amo, ne ivuga beká ava arera,” aminge setiri, \v 16 Iesu numokena sisira, “Genembo eni kirumo tomanako ari dae sedo, aghi kato dirigetiri aira, kirumo da sifo ava setiri, evetu genembo aghi etira ai ningeri. \v 17 Sifo utua iri gido, genemboá nunda saramana kato eni dirigetiri aira natofokena setira, ‘Fuvu, nanda bajari roera isambu simbugetira,’ \v 18 nu aminge setiri, natofo isambu nenda darige yari da geka eminge sedo gheteri. Eni setira, ‘E gita! Na vare ombena ava ya garena. Ava sedo, na kirumo aminda jo yae arena.’ \v 19 Eniá setira, ‘E gita! Na burumakava (oxen) ghabu sovenisoveni ava ombena amo, evevari ai ekori, ava ya gari dae erena. Ava sedo, na kirumo aminda, jo yae arena.’ \v 20 A eni mo setira, ‘E gita! Na evetu fifitumutani. Ava sedo, na kirumo aminda jo yae arena.’ \v 21 Ne isambu aminge setero ningido, saramana katoá jovereghedo aira, nunda bajarikena osa setiri ningido, janje eko edo, nunda saramana kato aikena setira, ‘Totoi yasi, evetu genembo emboroda tava ase! Makasi embo, evetu genembo daguna, a diti digoide isambu aghi edo unumbe bu furase!’ aminge setiri aira. \v 22 Sifo tufako ainda amboda, saramana katoá jovereghe ojira teredo, nunda bajarikena setira, ‘Bajari, setesa ava eteni. Avata vasa mo, isambu irira,’ setiri, \v 23 nunda bajariá setira, ‘Sekago jovereghe yasi! Evetu genembo vare doboda a emboroda tambaresa, kovionoghae saso foa terore! Na uju erena: nanda kambo bedo aeti. \v 24 Avata na eminge resena: evetu genembo giti aghi etena amo, jo foa nanda kirumo mindae arera,’” Iesu kasia aminge sisira. \s1 14:25-33 Iesu Da Ambo Jimbi Nenda Dubo Isambu Numokena Mutarera! \r (Matthew 10:37-38) \p \v 25-26 Sifo eni evetu genembo digarigo Iesu de ise, nu jovereghe nemokena eminge sisira, “Mave nanda ambo jimbi ari kotarira amo, nunda noi numamo, nunda noaro a ghaguru, nunda nano namendi, nunda ai ghasovu, a tofo nunda uju ava imboe use, nanda uju avanembo arira aimi, nanda ambo jimbi nune arira. \v 27 Mave nanda amboda fuse, nandae sedo ambari dae oju arira amo, nu jo nanda ambo jimbi ae arira. \v 28 Mave kambo itari dae sarira amo, nu giti anumbedo, nunda moni inono arira, ai tefo, ava tegarira. \v 29 Nu itari dae tuturo edo, tutumbi darari, nunda moni daiva arira amo, evetu genembo nu dere jise eminge sarera: \v 30 ‘Givu! Genembo omo kambo itari tuturo etira, avata nunda moni daiva etira,’ sarera. \v 31 O saone! Kini (king) eni nunda isoro kakato mo 10,000 ri. A gitofu da mo, 20,000 ri. Ne isoro ari sarera amo, kini (king) giti setena amo, tege gogoghombarira. Isoro kakato inono arira o jo inono ae arira, ava tege gogoghombarira. \v 32 Jo inono ae arira amo, nu totoi aghi mutari ya emboro soroda gitofuá tambudo mainungarira. \v 33 Kau daba aminga ava, ni nanda ambo jimbi ari dae saresa amo, ni giti kotaresa, ‘Na fisi da uju a nanda gugua isambu kote dodo Iesu da ambo jimbi arena amo, inono arira, ai tefo?’ aminge kotaresa.” \s1 14:34-35 Iesu Karaje Da Kasia Sisira. \r (Matthew 5:13; Mark 9:50) \p \v 34-35 “Karaje nu roera evevagori. Avata karaje sasaka e tive janje dadabarira amo, nu amboda jo aoro sekago jovereghe foa karaje ae arira. Ava sedo fugarera. Kau daba aminga ava, nenda ari eko dotutuseva ava, sekago tuturo edo use God doyareva amo, evetu genembo jo foama nemokena sonemba a eveva eni bae arera. Geka emo, ne dengoro jave ningido, kote gogoghombevu!” aminge sisira. \c 15 \s1 15:1-10 God Namonde Tava Edo, Unumbe Bu Furarira. \r (Matthew 18:12-14) \p \v 1 Sifo eni, takesi bari kakato a gegenembo ekoko mendenide dabade, Iesu da geka ningari dae fuseri. \v 2 Fera niningero, Moses da Geka ijuga kakato a kaifa kakato+ misi masi sise Iesu dae siseri, “Genemboé nu gungubo kakato a derari kakatokena nati joká doruse, nemonde dabade anumbedo bayau mindiraera,” aminge sero, \v 3 Iesu tuturo edo kasia evia nemokena sisira. \p \v 4 “Sifi (sheep) kaifa kato eveva enii, nunda sifi 100 ava eke jokáda kaifa ururari, eni ya baghimbarira amo, nu nange ari? Amo, nu nunda sifi 99 ava vasa aminda dodo, ya dabako ava tava use iria tambarira. \v 5 Tambudo, ivuga use fumbudo, \v 6 kamboda yarira. Ya buvudo, nunda kokomana a nunda nano namendi aghi ari furoro sarira, ‘Nanda sifi (sheep) baghimbetira ava tambudo, ivuga beká ava use dubo jama erena. Ava sedo, namonde gumema use umo arera!’ aminge sarira. \v 7 Kau daba aminga ava, evetu genembo 99 eveva irarera amo, utuda aneya ivuga itako arera. O genembo dabako ari eko embo ava, dubo jovereghe God kena yarira amo, ne dabade utuda irise, ivuga teria beká ava arera. \p \v 8 “A eni mo saone: evetu eni nunda moni+ ghabu sovenisoveni irara ava, dabako baghimbarira amo, evetuá nu nange ari? Amo, nu nanefa dungedo, mando jokáda nasarai doruse, tava udo ya torugharira. \v 9 Torughedo, nunda biká bimono, nunda jao tatodae aghi ari furoro sarira, ‘Na ivuga beká ava erena. Nanda moni baghimbetira ava torugheteni. Ava sedo, namonde gumema use umo arera.’ \v 10 Na eminge resena: kau evetu ivuga etira, daba aminga ava, genembo dabako dubo jovereghari, nunda ari ekoko vujegarira amo, God da aneya ivuga beká ava arera,” aminge sisira. \s1 15:11-32 Vide Jamena Etoto Naká Aikena, Numamo Nunda Joka Ari Ava Ijugusira. \p \v 11 Aminge sise, Iesu sisira, “Genembo eni nunda vide jamena etoto naká dabade iriara edo, \v 12 sifo eni, mandi amboi eredo numamokena setira, ‘Afa, ninda gugua ambaso baetera ava, oroko soro use, nanda boanda mutaso barena!’ aminge setiri, numamo amingedo mandi ambo aikena, nunda boanda mutiri bira. \v 13 Sifo mendeni ainda amboda, mandiá nunda gugua a nunda enda oriro edo, ainda moni budo reighiá dotira. Dodo aira, reighi soka eninda buvudo, aminda irise nunda moni soesa fugetira. \v 14 Isambu fuge tefo etira, ainda amboda, reighi aminda baimara eko beká siroretiri, nunda ungoda moni dadabetira. \v 15 A gido, nu aira genembo enikena saramana bira. Genemboá mandi amo dirigetiri aira, nunda fuka\f 15 \fr 15:15 \ft Jusi embo isambu, Moses da Agho Dari rea resira ava kotise, fuka kau \+it ‘sino fuka dongono beká’\+it* sise reeta edo ghuseri, jo itako derae edo ghuseri. Ava sedo, mandiá tofo fitari vosari, fuka kaifa ari da saramana aetira amo, meka gari teria bekári.\f* kaifa use undudo ghetira. \v 16 Nu ighoii ambududuruse, fuka da bayau ava mindari kotetira. Amo, jo evetu genemboi da mindari da kaugo iraeri, sena vanembori. Mave enii nundae jo joka edo bayau mutaeri. \v 17 Nu saramana use irara, sifo eni kotetira, ‘Na dara useni. Nanda afa da saramana kakato bayau inononda mindiraera. O namasi, ighoiimi ambududurerena. \v 18 Ava sedo, na eredo ya afakena sarena, “Afa, na nimokena, a God kena dara useni. \v 19 Na jo ninda mandi beká amingo iraeri. Avata joka aso na ninda saramana kato eni aeteni,” ’ mandiá nu aminge kotedo, \v 20 eredo numamokena aira. \p “Mandiá nu soka beká firi, numamo fuge gira. Fuge gosuse, joka edo mandi aikena sumbu aira, sandi ovinembedo muno etira. \v 21 Muno iri, mandiá numamokena setira, ‘Afa, na God kena a nimokena dara useni. Na jo ninda mandi beká amingo iraeri,’ aminge setira. \v 22 Avata numamoimi nunda saramana kakatodae aghi etiri ojera buvero gido, nemokena setira, ‘Totoi yasivu, nanda tamo asugari evevago, ungo bumbuki, a ata jogha barago budo fuvu, numokena asugaove! \v 23 Edo yasivu, namonde burumakava da mandi (calf) unduse irera ava, de ojevu namonde kirumo aore! \v 24 Ainda susu mo: nanda mandi evia ambariva setena avata, nu jebuga ojira buvira. Baghimbusira ava, oroko ojighiri tambeni,’ numamo aminge setiri, tuturo edo kirumo eteri. \p \v 25 “Mandi ainda koro vareda saramana erara kamboda buvari dae fuse, yaru didivero ningira. \v 26 Ava nininguse, saramana kato enikena kori setiri ojira buviri ategi etira, ‘Ne nanguse erevu?’ \v 27 Setiri, nu setira, ‘Ninda mandako oroko ojira buvira. Nu jebuga ojira buviri aindae sedo, nimamo burumakava da mandi (calf) unduse ireira ava, dedo ojetira.’ aminge setiri ningido, \v 28 nunda koro janje eko etiri, kamboda jo ya terae etira. Etiri ava gido, numamo kamboda ghe vosedo, nunda mandi bego foa terare dae setira. \v 29 Setiri, nunda mandi begoá setira, ‘Kote gi! Na ghaeko ghousa beká ava, ninda saramana kato edo, saramana use irena. Ninda sari ningari ava use irena. Avata ni nandae rejo eni jo ae iresa. Nanda kokomanade kirumo aono dae sedo, jo gouti (goat) mandi eni mutae iresa. \v 30 O saone? Nanda namendi amo, nu kombo yagera use ninda gugua soesa etiri dadabetira. Etiri dadabetiri, jovereghe ojighira buviri, burumakava da mandi evevago ava nundae sedo, dedo ojetesi.’ \v 31 Aminge setiri, numamoá numokena setira, ‘Nanda mandi, ni nangae irera. Nanda gugua isambu nindari. \v 32 Avata namonde oroko umo use ivuga aeteri. Ainda susu mo: ninda mandako ambariá setera, avata jebuga ojira buvira. Aira baghimbetira, ava tamberi,’” Iesu aminge sisira. \c 16 \s1 16:1-13 Derari Kato Genembo Eni, Nunda Bajarikena Dederuse, Nunda Bayau Bu Mindari Da Emboro Simbugedo Ghetira, Ainda Kasiari. \p \v 1 Iesu nunda ambo jimbikena sisira, “Genembo eni, nunda bajari da gugua roera a bisnis (business) isambu kaifa edo ghetira. Sifo eni, evetu genembo eniimi ojira, genembo ainda bajarikena aji sise setira, ‘Ninda saramana kato bagia eraira.’ \v 2 Aminge setiri ningido, nunda bajari aghi etiri ojira buviri numokena setira, ‘Ni saramana etesa ainda jokáda, dara etesi. Ava sedo, doyaresa. Ninda buku roera isambu simbuge mutaso barena.’ Aminge setiri, \v 3 genemboá kotetira, ‘Bajari doyono dae setira ava sedo, na nangareni? Bako ghambarikena, na jo inono iraeri. A reighida birurughuse benunu sari mo, na meka erira. \v 4 Na emingarena. Na oroko nanda kokomana sonembarena. Ainda amboda, na saramana doyarena amo, ne na sonembuse, nenda kamboda uvu bayau kaifa ururoro irarena.’ \v 5 Aminge kotedo, evetu genembo mendeni nunda bajarikena moni mutaetera ava, aghi etiri ojeri. Ojera buvero, genembo giti ojighira aikena setira, ‘Ni nanda bajarikena mo, nanjogo mutaetesi?’ setiri, nu setira, \v 6 ‘Na orivi (olive) da muka, 3,700 lita (litres) ava mutaeteni,’ aminge setiri, saramana katoá numokena setira, ‘Fefa na nindae gefusena, eviri. Totoi anumbedo, 3,700 ghajedo, do vose 1,850 ava gembu ijoghako are!’ aminge setira. \v 7 Sedo, genembo enikena setira, ‘Nanda bajarikena mo, mino nanjogo mutaetesi?’ setiri, nu setira, ‘Na farava, 37,000 lita (litres) ava mutaeteni,’ aminge setiri, saramana katoá numokena geka daba ava setira, ‘Ninda fefa eviri. 37,000 ghajedo, do vose 29,600 ava gembu, ijoghako are!’ aminge setira. \v 8 Ainda amboda, saramana kato ainda bajari ojira, nunda saramana kato nange nange edo, nunda bayau bu mindaetira da emboro simbugetira, aindae sakai setira. Ainda beká mo: evetu genembo mendeni fisi da uju ava eraera amo, ne jiro munjuderi. A gido, ne saramana e gogoghomberaera. O evetu genembo usasada deingheraera amo, ne jo amingae eraera.” \p \v 9 Aminge sedo, Iesu amboda sisira, “Ava sedo, enda da gugua a moni budo aimi futururaso, ninda kokomana endada sirorarera. Amboda ninda gugua a moni dadabarira amo, ni utuda nati joká darera. \v 10 Mave saramana kitako e gogoghombarira amo, nu saramana tomanako ábarago e gogoghombarira. O mave saramana kitako use, gungubo sarira amo, nu saramana tomanako ábarago use, gungubo sarira. \v 11 Ni enda da gugua aimi saramana use dara aresa amo, God nimokena gugua beká jo mutae arira. \v 12 Ninda komana da gugua jo kaifa e gogoghombae aresa amo, God tofo ninda gugua jo mutari bae aresa. \p \v 13 “Ni bajari etoto aikena jo saramana ae aresa. Amingari saresa amo, eni dubo bu gogogho aresa, eni imboe aresa. Bajari eninda geka ningido, nunda saramana e gogoghombaresa. O bajari eninda geka imboe use, nunda saramana imboeghae aresa. Ninda dubo monikena mutaresa amo, God kena jo mutae aresa. O God kena dubo mutaresa amo, moni jo kotae aresa,” aminge sisira. \s1 16:14-18 Iesu Geka Mendeni Mendeni Sisira. \r (Matthew 11:12-13; 5:31-32; Mark 10:11-12) \p \v 14 Iesu aminge setiri ningido, Moses da Geka kaifa kakato,+ ava ningido dere jiseri. Ainda beká mo: ne moni dubo bu gogoghombuseri. \v 15 Amingero gido, Iesu nemokena sisira, “Ne evetu genembo da dombuda nenda javo totofo jigheovo ereraira. Avata God nenda dubo joká eregosira. Koana evetu genembo dighighi use uju eraera ava, God roera daba aindae beghagha eraira. \p \v 16 “Moses a feroveta mendeniimi God kena ya buvari da emboro manai da Geka ava gembudo vironu sedo ghuseri. Abuamane nene niningudo refuara amo iriri, John Bafataito Ari Kato eredo, God nange nange emboro seka numokena afigedo nunda natofo+ isambu kaifa arira, ainda Bino Eveva ava, vironu sedo ghusira. Vironu seari ningido, evetu genembo digari God da natofo+ ari dae kotise, tofo tofo mimuse foa gheraera. \v 17 Avata God da Geka mo, jo dadabae irira. Utu endaghae giti dadabarira, avata God da Geka mo, evovodae irarira, jo geka kitako eni kosasaghae arira. \p \v 18 “Genembo eni noaro dodo eni fitarira amo, ainda javo yagerari. O mandi eni, evetu ghanjara ava fitarira amo, ainda javo barago yagerari,” Iesu aminge sisira. \s1 16:19-31 Kotofuko Eni Lazarus Ghae Iriara Da Kikiri. \p \v 19 Aminge sedo, Iesu amboda sekago sisira, “Kiki tufako sari dae erena. Kotofuko eni ireira amo, susu iti fafoderi. Nu sifo ghousa ava, ujari avari eveva vanembo ujuse avise ghedo ghetira. Oka bayau barago eveva vanembo rise irei. \v 20 O genembo eni, javo Lazarus, nu makasi beká edo irei. Nu tamo bedo gaetiri fasireari, nunda nano namendi nu unumbe budo yama, kotofuko ainda guro békada fiteoro anumbedo ghetira. \v 21 Kotofuko bayau rirurari susunda vosari, ava bu mindari dae kaifa use anumbirá ghedo ghetira. Anumbireari, sinomane foama Lazarus da gambisi sosofedo gheteri. \p \v 22 “Aminguse irara, Lazarus ambiri, aneya ojera nu unumbedo budo aera, Abraham da vasa eveva aminda dirigetero irise, kirumo use dubo jamaghae irá ghedo ghetira. Kotofukoá barago amboda ambira. Ambiri furugetero, \v 23 aira ari ekoko embo da mino mutari vasa aminda vosedo, mema itatamuse irá ghedo ghetira. Mema itatamuse, diti fuge, soka beká ava Lazarus nengae Abraham ghae anumbirero gido, \v 24 kori setira, ‘Afa Abraham oó, na joka e! Na eminda avaraka jokáda mema itatamerena ava sedo, Lazarus dirige foa, nunda ungo konsirariimi uvuda fatido, bu nanda avivada sasaka are!’ \v 25 Aminge setiri, Abraham numokena setira, ‘Nanda mandi, ni kote garesa! Ni giti endada iriasa amo, roera isambu eveva vanembo ruruse iriasi. O Lazarus mo, nu dubo memaghae irise, eko vanembo budo ghusira. Ava sedo, nu oroko eveva vanembo itatamerira. A ni mema itatameresa. \v 26 A eni mo, namondeda soroda, govi tomanako irira. Namane nemokena jo sembi yae arera. A nembarago namanekena jo sembu furae areva.’ \p \v 27 “Aminge setiri, kotofukoá sekago Abraham kena setira, ‘Avori, Afa, na nimokena eminge benunu resena! Lazarus dirigaso jovereghe yama nanda afa da kamboda buvudo, \v 28 nanda nano namendi ghabu soveni aikena dengoro indaeti. Indari ningido, nenda ari ekoko vujegaeteri. Erama vasa eko eminda fureore dae sise resena.’ \v 29 Aminge setiri, Abraham numokena setira, ‘Ninda nano namendi resesa amo, ne Moses a God da feroveta da geka ava, dengoro jave ningaeteri,’ aminge setira. \v 30 Setiri, kotofukoá sekago Abraham kena setira, ‘Afa Abraham, a jo inono iraeri. O evetu genembo eniimi ambarida ghe ya buvari garera amo, ne tumonduse, nenda ari ekoko vujegarera,’ nu aminge setira. \v 31 Avata Abraham numokena setira, ‘Ninda nano namendi amo, Moses a God da feroveta da geka ava, jo dengoro jave ningae eraera. Kau daba aminga ava, mave ambarida ghe ere ya buvari garera, ábarago jo tumondae arera,’” Iesu aminge sisira. \c 17 \s1 17:1-4 Komana Deraso Ari Eko Arira Amo, Eko Bekári. \r (Matthew 18:6-7,21-22; Mark 9:42) \p \v 1 Iesu nunda ambo jimbikena sisira, “Geka bekári: derari a ari ekoko ari mo, nu foa gheraira. Avata evetu genembo mave, nenda kokomana deroro ari ekoko arera amo, ne sifo amboda mema teria beká ava tambarera. \v 2 Eveva mo: genemboá nanda sasingu jo derae irari, gitofu eni foama, ghamana mindafu budo genembo ainda duboda dighido, bu fugari kafuruda tifughari dadabaeti. O genembo resena eimi, nanda sasingu mendeni derari gido, God aindae sedo mema mutarira amo, eko a bouvugori. \v 3 Ava sedo, nenda irari kaifa e gogoghombevu! \p “Ninda komana ari eko arira amo, dombu békada saso doyarira! O nu dubo joveregharira amo, nunda dara ava kote doyaresa. \v 4 Ninda komana sifo dabako aminda umbu 7 ava, dara nimokena edo foa vujeguse, kote doyaso dae sarira amo, ni umbu 7 ava nunda dara kote doyaresa!” aminge sisira. \s1 17:5-6 Tumondari Mo, Kau Emingori. \p \v 5-6 Sifo eni, Bajari da ambo jimbi numokena siseri, “Dengoro indaso, namane tumondari da emboro ava kasama e gogoghombarera!” aminge setero, Bajari nemokena sisira, “Nenda tumondari kitako, kau ika maine da vuji da kaugo ava iraetira amo, ika teria gavideá a gido saetevu, ‘Usumbe yasi, evada tifughase!’ Aminge saeteva amo, nu amingaeti,” aminge sisira. \s1 17:7-10 Namonde Bajari Da Saramana E Gogoghombarera! \p \v 7 Aminge sise, Iesu sisira, “Na eminge resena: nenda saramana kato eni ya nenda saramana eni arira, o nenda sifi (sheep) kaifa use iria ungobu ari, unumbe bu foa kamboda buvarira amo, ne jo nu ya bayau mindare dae sae eraeva tano. \v 8 Ai, ne eminge sise seraeva tano, ‘Ni yasi, nanda bayau iti bu foa mutaso mindone! Amingaso dadabari, ya bayau mindi jebugase.’ \v 9 Aminge sise, ne saramana katokena, ‘aiyakoe’ teria jo sae eraeva. Ainda tuka mo: nenda moniimi saramana kato da fakina a nunda saramana ava ofusevu; ava sedo, nu nenda sari ningariri. \v 10 Nemo, kau daba amingori. God nu rea aovo dae sarira, ava areva amo, erá God nune aiyakoe sare dae kaifa eove! Eminge sevu, ‘Atá, amo namondeda saramanari. Namonde mo, Bajari da saramana kakatori,’” Iesu aminge sisira. \s1 17:11-19 Iesu Setiri, Gegenembo Bedode Ghabu Sovenisoveni Ava Jejebuguseri. \p \v 11 Iesu nu Jerusalem aminda ise, Frovensi Galilee ghedo Frovensi Samaria sembiyari dae use, \v 12 ira soro aminda nati boguda buvurutiri, gegenembo bedode ghabu sovenisoveni aimi, numo tambudo ategi useri. Soka fetedo, \v 13 kori siseri, “Arie, Bajari Iesu, namanendae joka aetesi!” aminge siseri. \v 14 Setero, Iesu fuge gido sisira, “Yasivu, nenda tamo ijugaovo\f 14 \fr 17:14 \ft Moses da Agho Dari ijugerira, mave tamo bedo gayarira, o kae javo ‘Leprosy’ barira amo, nu ya evetu genembo a reighi bogu isambu dodo, vasa ajagha irarira. O amboda jebugarira amo, nu yama nunda tamo fristikena ijugari gido, \+it “Avori, ni jebugetesi!”\+it* sarira amo, nu sekago jovereghe ya natofode dabade irarira.\f* God da fristiimi+ gaore!” aminge setiri, ne jovereghe ise emboro soroda, ne isambu jejebuguseri. \v 15 Avori, genembo dabako nu jebugusira ava gido, jovereghe fira beka fugutuse, God dae sakai sise ira, Iesu kena buvurutusira. \v 16 Buvudo, aiyakoe sise Iesu da ata duruda du fasusira. Genembo amo, nu Jusi embo da gitofu Samaria embo da eniri. \v 17-18 Iesu numoá gido ategi usira, “Na seteno isambu ghabu sovenisoveni ava jejebugeteri. Avata genembo ojighira God dae sakai resira emo, nu God da natofo Jusi embo da gitofuri. O nunda kokomana mendeni 9 amo, ne namane Jusi embo da totofori. Amo nangetirai jo foa God kena sakai sise, aiyakoe jo sae ereri?” \v 19 Aminge sedo, genembo aikena sisira, “Eredo yasi! Ninda tumondariimi jebugetesi,” aminge sisira. \s1 17:20-37 Evetu Genembo Da Koro+ Sekago Jovereghe Furarira. \r (Matthew 24:23-28,37-41) \p \v 20 Moses da Geka kaifa kakato+ mendeni fera Iesu kena ategi useri, “God namonde isambu kaifa ari da sifo\f 20 \fr 17:20 \ft Afige, \+bd Geka Se Disugari Da Vasa\+bd* aminda, geka \+it Natofo\+it* dae rea gefusera ava, tege garesa.\f* nanjigo sirorari?” aminge ategi etero, Iesu nemokena sisira, “Amo jo ditiimi gari da kaugo iraeri. \v 21 Mave jo foa sae arira, ‘Sifo evia ojira buviri eregosenere,’ o ‘Ovia buvirore,’ a jo sae arira. Ainda beká mo: God anakora ojira, namondeda jokáda irira.” \p \v 22 Aminge sedo, nunda ambo jimbikena sisira, “Sifo amboda, Evetu Genembo da Koro+ totoi jovereghe furaetira, aindae uju beká ava areva, avata nu sifo aminda jo foa buvari gae areva. \v 23 Evetu genembo mendeni sarera, ‘Fuvu, eminda gaove!’ o ‘Yasivu, ominda gaove!’ sarera. Erama nenda geka ava tumonduse yeove! \v 24 Ainda beká mo: Evetu Genembo da Koro+ jovereghe furarira amo, nu jo ufena furae arira. Kau biria tarighedo sovenisoveni sarige fetari giraera aminga ava, Evetu Genembo da Koro+ fururari, evetu genembo isambu garera. \v 25 Avata na giti mema teria tafurono, evetu genembo oroko endada irera eimi, na ighagha arera. \v 26 Kau evetu genembo Noah da sifoda edo ghusera aminga ava, evetu genembo kotae kotae ururoro, Evetu Genembo da Koro+ jovereghe furarira. \v 27 Natofo kotae kotae uvu bayau rise a evevetu fifituse irero, Noah nunda ghakada+ teretiri, usegha a gisiimi fira buvudo gaunghetiri mindi sirivo useri. \v 28 A kau Lot da sifoda edo ghusera aminga ava ururoro, Evetu Genembo da Koro+ jovereghe furarira. Natofo kotae kotae uvu bayau rise, roera oriro use, vare govuse, a kambo itutuse irero, \v 29 Lot reighi Sodom dodo iri, sifo daba aminda, God avaraka a ghamana buburaghae averegetiri utuda ghe vosedo, evetu genembo ava isambu aviri sirivo useri. \v 30 Kau daba aminga ava ururoro, Evetu Genembo da Koro+ foa buvudo isagha arira. \p \v 31 “Ne ofoda\f 31 \fr 17:31 \ft Afige, geka \+bd Matthew 24:17\+bd* ainda duruda tege garesa.\f* anumbirovo, sifo ava foa buvari gareva amo, erá nenda roera bari dae sedo, kambo jokáda tereove! Kau daba aminga ava, ne vare jokáda saramana areva amo, erá jovereghe natida yeove! \v 32 Lot da evetu kau nange nange enda da gugua dubo ruruse, jovereghe reighi Sodom fuge gosiri, God setiri nu ghamana jinisira, ava kote givu! \v 33 Mave nu enda einda gugua kotise, nanda javodae ambari oju edo, na doyarira amo, nu sifo amboda ambarira. O mave namo tumonderaira aindae sedo, nu daoro ambarira amo, amboda jebuga evovodae irari ava tuve barira. \v 34 Tumba daba aminda,\f 34 \fr 17:34 \ft Bajari Iesu tuturo eminda, geka ‘Tumba daba aminda...’ resira emo, avose, nunda jovereghe furari da sifo o Ategi da Sifo aindae resira.\f* genembo eni nunda komanaghae faro dabako aminda aviroro, eni budo ise eni doyarera. \v 35 Evetu eni nunda komanaghae farava vuji jasiroro, eni budo ise eni doyarera. \v 36 Genembo eni nunda komanaghae vareda saramana ururoro, eni budo ise eni doyarera,” aminge setiri, \v 37 Bajari da ambo jimbi numokena ategi useri, “Reda bu yareri?” setero, Iesu nemokena sisira, “Ambari embo da tamo reda beteraira amo, riduna aminda joseraera,” aminge sisira. \c 18 \s1 18:1-8 God Namondeda Benunu Ningiraira. \p \v 1 Erá manamana euredae sise, kotugo evovodae banunguse iroro dae sedo, Iesu nemokena kasia evia sisira: \v 2 “Reighi eni aminda jaji (judge) eni irei. Nu God a evetu genembo jo kakara use igheghi ae edo ghetira. \v 3 Rori eni reighi daba aminda sifo ghousa ava numokena yama, sonembare dae sedo, eminge benunu sedo ghetira: ‘Evetu genembo mendeni nandae osogo eraera. Ava sedo, sonembururaso nanda roera barena,’ aminge sedo ghetira. \v 4 Sifo ghousa ava, jaji (judge) amo sonembari imboe edo ghetira. Avata ainda amboda tofo mandi setira, ‘Na God a evetu genembo jo kakara use igheghi ae eraena. \v 5 Avata rorié jo sonembae arena amo, nu geka daba ava sirurari e jararena. Ágido, sonembururono nunda roera barira,’ aminge setira. \p \v 6 “A jaji (judge) da geka kote givu! \v 7 Jaji (judge) nu ekori. O God nu evevari. Ava sedo, God da natofo sifo tumba evia nundae banungururoro, nininguse ne jo ighagha ae arira. \v 8 Nu nenda benunu nininguse, totoi sonembarira. Avata Evetu Genembo da Koro+ jovereghe furarira da sifo aminda, evetu genembo numoá tumonduse banunguse iroro, foa tambarira, ai, tefo?” aminge sisira. \s1 18:9-14 Takesi Bari Kato Nengae Moses Da Geka Kaifa Katoghae Da Kasiari. \p \v 9 Evetu genembo mendeni ne totofo sakai sise, evetu genembo mendeni imboe edo ghusera, aikena Iesu kasia evia sisira. \v 10 “Kiki eni sari dae erena. Gegenembo etoto naká banungari dae sedo aera, God da kamboda+ tereteri. Eni mo, Moses da Geka kaifa kato+, a eni mo, takesi bari katori. \v 11 Moses da Geka kaifa kato+ ajagha fetedo, banunguse setira, ‘God Afa, aiyakoe beká resena. Na jo natofo mendeni emingo iraeri. Na bagia jo ae eraena. Evetu genembo da gugua jo dighighi ae eraena. Kombo yagera jo ae eraena. Na jo takesi bari kato, nanda dengesida fetirira emingo iraeri. \v 12 Na fura evia inono umbu etoto naká, nimo kotise bayau kanangara eraena. Nanda gugua diti ghabu sovenisoveni ava fitido, diti dabako budo nimokena muturaena,’ aminge sise banungetira. \v 13 O takesi bari kato sovenikena fetedo, God kena igheghi use tumo jo fainghaeri. Nu fetirise, God da dombuda meka gosuse, umbeba sambedo yafakoda doruse, eminge setira, ‘Are, God Afa, na joka aetesi! Na ari eko embori,’ aminge sise banungetira. \v 14 Na nemokena eminge resena. God nu takesi bari kato da ari ekoko kote dotiri, nu kamboda aira. O Moses da Geka kaifa kato+ da ari ekoko jo kote doyaeri. Ainda beká mo: mave tofo nunda javo jighari erarira amo, nu foa ambokena arira. O mave nu tofo fitari vosarira amo, amboda God nu fitari vitarira,” Iesu geka aminge sisira. \s1 18:15-17 Iesu Sasingako Mendeni Ava Esimbugusira. \r (Matthew 19:13-15; Mark 10:13-16) \p \v 15 Evetu genembo mendeni nenda sasingu veveyako Iesu kena budo fuseri, nunda ungoi esimbugare dae sedo. Budo fera buvero, Iesu da ambo jimbi ava gido ghoghora siseri. \v 16 Sero ningido, Iesu setiri sasingako fera numokena totorugetero sisira, “Sasingako emo erama buregeove! Dovu, namokena furore! Ainda tuka mo: ne ivuga use nanda geka ningi tumonderaera. Mave amingarira amo, nu God da natofo+ arira. \v 17 Geka evia kotovo dae resena. Mave jo sasingako da kaugo ava ae arira, a kotugo God jo tumondae arira amo, nu God da natofo+ jo ae arira,” Iesu aminge sisira. \s1 18:18-30 Kotofuko Eni Nunda Guguadae Ghamo Ruruse, Iesu Ighagha Usira. \r (Matthew 19:16-30; Mark 10:17-31) \p \v 18 Aminge setiri, Jusi embo da kotofu eniimi fira, Iesu kena ategi usira, “Ni ijuga kato evevari. Ava sedo, se ningone! Na rejo ava edo, jebuga evovodae irari amo tambareni?” aminge setiri, \v 19 Iesu numokena sisira, “Ni redae nandae ‘eveva’ resesi? God nusuka numoá evevari. \v 20 God da Agho Dari ni kasama eresa: \q1 ‘Erama, yagera eove! \q1 Erama, komana deóvo ambeure! \q1 Erama, bagia eove! \q1 Erama, komanakena dederuse gungubo seove! \q1 Nei nimamo kakara use, nenda geka ningido ghevu!’” \m aminge sisira. \p \v 21 Kotofuá Iesu kena mino sisira, “Na siroredo gimasada irise, agho dari resesa ava, kaifa udo refuana genembo eteni,” aminge sisira. \v 22 Setiri, Iesu ava ningido numokena sisira, “Dabako jo ae iresa. Ninda gugua a roera isambu oriro edo, ainda moni mo budo makasi embokena ghasaresa. Ghasedo, ni furaso namonde dabade deingharera! Amingaresa amo, ni amboda ya gugua evevago utuda baresa.” \v 23 Aminge setiri, kotofukoá ningido, nunda guguadae dubo mema ambarako usira. Ainda beká mo: nu guguaderi. \p \v 24 Dubo mema usira ava gido, Iesu sisira, “Evetu genembo susu iti fafode amo, foa God da natofo+ arikena fakarago bekári. \v 25 Sino fuka javo kamero (camel), ava kote givu! Nu jo totoi ningu toka aminda tere ya sovenikena buvae arira. Avata nu aminda tere yari mo, raugakori. O evetu genembo guguade aimi God da natofo+ ari dae sarera amo, fakarago bekári.” \v 26 Aminge setiri, natofo ava ningido ategi useri, “Aminge saresa amo, God da natofo+ mave ari?” setero, \v 27 Iesu mino nemokena sisira, “Amo jo, evetu genembo endada irera einda ari da kaugo iraeri. Ne jo totofo nenda fakinaimi, God da natofo+ ae arera. Avata God mo, inonori. Nune, roera isambu ari sirorarira.” \p \v 28 Aminge setiri, Peter numokena sisira, “Kote gi! Namane nindae sedo, namanenda kambo a gugua isambu dodo namonde dabade deingheraera,” aminge setiri, \v 29 Iesu numokena sisira, “Ai, resesa aindae, na geka beká nemokena resena. Mave God da natofo+ ari dae sedo, nunda kambo, noaro, nano namendi, noi numamo, o mandi sasinguá doyarira amo, \v 30 natofo a roera resena emo, aminga ava digutururari oroko endada budo, jebuga evovodae irari ábarago, sifo amboda tuve barira,” aminge sisira. \s1 18:31-34 Iesu Nunda Ambari Da Geka Ava, Sekago Sisira. \r (Matthew 20:17-19; Mark 10:32-34) \p \v 31 Iesu nunda ambo jimbi 12 ava, unumbe budo ira ajagha fetedo, nemokena sisira, “Ningivu! Namonde reighi Jerusalem yari dae viti refera. God setiri, feroveta nene rejoá Evetu Genembo da Koro+ dae gefusera amo, reighi Jerusalem aminda beká isagha arira. \v 32 Nu aminda sandi bundedo, namonde Israel embo da gitofukena mutoro budo, nu dere jise ã, nundae kosiva use, \v 33 ambíimi dedo, bu daoro ambarira. Ambudo, sifo etodaba naká dadabari ainda amboda, nu sekago ambarida ghe, jebugedo erarira.” \v 34 Iesu geka sisira, ainda beká amo jungariri; ava sedo, nunda ambo jimbikena jo isagha ae usira. \s1 18:35-43 Iesu Setiri, Genembo Eni Diti Digoide Jebugusira. \r (Matthew 20:29-34; Mark 10:46-52) \p \v 35 Iesu natofode dabade era, reighi Jericho aminda buvari dae use, genembo diti digoide emboro dengesida anumbirise, monidae benunu siri dariguseri. \v 36 Darigero, javi niningusira. Ningido ategi usira, “E mavejori?” setiri, ne siseri, \v 37 “Nasareth embo javo Iesu refirasi,” siseri. \v 38 Setero ningido, dudukughedo koko sise sedo ghusira, “Iesu, David da Mandi God mutari sisira amo, nimori. Ava sedo, na joka eyo!” aminge sisira. \v 39 Setiri, evetu genembo giti edo isera aimi, nu beka doyare dae sedo bureguseri. Buregusera ava, nu jo itako doyaeri; numo koko sise beka mindafugo beká kori sisira, “Arie, Iesu! Kini (King) David da Mandi God mutari sisira amo, nimori. Ava sedo, na joka eyo!” aminge setiri ningido, \v 40 Iesu fetedo, genemboá unumbe numokena bu furoro dae setiri, budo fera buvero gido, genembo aikena ategi usira, \v 41 “Na rea aono dae uju eresi?” setiri, genemboá numokena sisira, “Bajari, saso nanda diti afigari sifo sevo gaeteni!” aminge sisira. \v 42 Setiri, Iesu numokena sisira, “Avori, garesa! Ninda tumondariimi jebugetesi.” \v 43 Iesu aminge siri ainghae dabade, diti afigetiri, genemboá God kena aiyakoe sise, Iesu da amboda isira. Natofo isambu ne ava gido, God dae sakai siseri. \c 19 \s1 19:1-10 Zacchaeus Dubo Jovereghusira. \p \v 1-2 Genembo guguade eni javo Zacchaeus, nu takesi bari kato da giti jighari edo ireira ava, Iesu nu reighi Jericho aminda teredo sembiri, Zacchaeus Iesu da bino ningido, \v 3 numo gari dae kotisira. Evetu genembo digari Iesu gari dae totoruge Iesu gosuse gajetero, Zacchaeus nu ata tufako ava sedo, gari bunisira. \v 4 A gido, Iesu gari dae sedo, nu giti sumbu ira ikada vivitusira. \v 5 Vitido anumbiriri, Iesu fira buvudo diti fainghedo, Zacchaeus gido sisira, “Zacchaeus, totoi fu vosase! Na oroko ya nimokena avarena,” aminge setiri, \v 6 nu bibitai fira vosedo, ivugaghae nati joká dorusira. \v 7 Nati joká doriri, evetu genembo mendeni ava gido, tuturo edo aji sise siseri, “Nu oroko genembo eko beká aikena ya avarira.” \p \v 8 Aminge sero, Zacchaeus eredo Bajarikena sisira, “Saono ningaresa! Nanda gugua soro edo diti etoto fitido, eni makasi embokena mutarena. Na evetu genembo dederuse rea rurusena, ainda inono ava diti dabako fitarena. Fitido, gugua diti etodaba naká seka budo fitono ainde avononde naká ari, ava mutono barera,” aminge sisira. \v 9 Setiri dadabetiri, Iesu numokena sisira, “Resesa aindae resena, God da jebuga nimokena a ninda totofokena orokoá siroretira. Nembua Abraham God nange tumondedo ghusira, aminga use iresa. \v 10 Na aindae sedo ojena irena. Evetu Genembo da Koro+ ambari embo ava tambudo, sonembari dae sedo ojira irira,” aminge sisira. \s1 19:11-27 Namonde Bajari Da Saramana E Gogoghombarera. \r (Matthew 25:14-30) \p \v 11 Evetu genembo nunda geka ava niningero, Iesu tuturo edo, kasia eni nemokena sisira. Amo, Iesu Jerusalem buvari dae utua iri gido, natofo kotiseri, “God evetu genembo endada kaifa ari da sifo\f 11 \fr 19:11 \ft Afige, \+bd Geka Se Disugari Da Vasa\+bd* aminda, geka \+it Natofo\+it* dae rea gefusera, ava tege garesa.\f* utua erira tano.” \v 12 Aminge kotero gido, Iesu kasia evia nemokena sisira, “Kiki eni sari dae erena. Kotofu eni nunda reighi dodo, reighi eninda yari dae simbugetira. Nunda kotari mo: aminda yari gido, saoro nu kini (king) edo, jovereghe foama tofo nunda reighi kaifa ariá kotise, yari dae simbugetira. \v 13 Nu jo yae irise, giti aghi etiri, nunda saramana kakato mendeni ghabu sovenisoveni ava, ojighera numokena totorugetero, moni+ inono K10,000 avavaga budo, daba daba mutiri beri. Bero gido, kotofukoá nemokena setira, ‘Na irurono, moni eimi bisnis (business) edo, nanda moni mendeni buvu!’ aminge sedo, nu dodo aira. \v 14 Avori, nunda natofo nu imboe eteri. Ava sedo nu dodo iri, ne eredo aghi kakato mutero nunda amboda aera buvudo, eminge seteri, ‘Namane nu imboe erera! Nu jo jovereghe foa namanenda kini (king) ae arira!’ \p \v 15 “Avori, reighi soka aminda setero kotofukoá kini edo, jovereghe ojira nunda reighida buvurutuse, nunda saramana kakatokena setiri ojighera buveri. Buvero, nu ategi etira, moni aimi saramana edo nanjogo tambera, ava saoro ningari dae setira. \v 16 Giti saramana kato enii tere setira, ‘Ni moni+ futusesa aimi, saramana eteno ninda moni ghabu sovenisoveni seka siroretira,’ aminge setiri, \v 17 kotofukoá numokena setira, ‘Aiyakoe beká resena! Ni e gogoghombetesi. Ni saramana kato evevagori. Nanda roera jo digari iraeko mutena ava, nangedo eteso digetiri besi! Ava sedo, na saono ni reighi ghabu sovenisoveni ainda bajari aresa,’ aminge setira. \v 18 Setiri ainda amboda, saramana kato enii teredo setira, ‘Bajari, ni moni+ futusesa aimi, saramana eteno ninda moni ghabu soveni seka siroretira,’ aminge setiri, \v 19 kotofukoá numokena setira, ‘Ni reighi ghabu soveni ainda bajari aresa,’ aminge setira. \v 20-21 Amboda, enii teredo setira, ‘Na kasama erena, ni genembo fakaragori. Ni evetu genembo mendeni da roera ava nine tofo eraesa, a evetu genembo mendeni vare goveoro, ainda bayau nine ya bamburaesa. Na aindae sedo, oju edo ninda moni+ ava budo emboi doghe jungeteno irira, evirere.” \v 22 Aminge setiri, kotofukoá numokena setira, ‘Ni saramana kato ekori! Nimo imboe kato, guka dagaya bekári. Ninda kotari mo: evetu genembo da roera nane tofo ariri, a evetu genembo mendeni roera veka goveraera ainda beká ava, nane ya bambariá koteraesa. \v 23 Ava sedo, ni nange, nanda moni evia bu ya banikada (bank) fitaso, aminda irari saramana ururoro ainda baako sirorari, na jovereghe foa baeteni!’ aminge sedo \v 24 jovereghe, nunda mendeni aminda fetirara aikena setira, ‘Ne moni numokena ava saghimbe budo, saramana kato moni ghabu sovenisoveni ava rurusira, aikena mutuvu bare!’ aminge setira. \v 25 Setiri, dudukughedo seteri, ‘Bajari nangetiraimi? Moni ghabu sovenisoveni futusesa ava, numokena irira,’ setero, \v 26 kini (king) sekago setira, ‘Na eminge resena: mavekena rea irarira amo, mendeni mutoro, nu bari inono beká ava arira. O mavekena tefo beká, o itako irarira amo, a barago saghimbe baoro, nu makasi beká ava arira. \v 27 A eni mo: nanda natofo mendeni mave namokena gitofu use, na erá kini eono dae seraera, ava sandido budo fuvu! Nanda dombuda daovo amomonjegaore!’” Iesu aminge sisira. \s1 19:28-40 Evetu Genembo Nati Joká Dorero, Iesu Ira Jerusalem Teterusira. \r (Matthew 21:1-11; Mark 11:1-11; John 12:12-19) \p \v 28 Iesu aminge setiri dadabetiri, javi edo giti etiri, natofo ambo gaedo nemonde Jerusalem iseri. \v 29 Era, reighi Bethany a Betfeij aminda buvurutuseri, enda jiro fumbari javo Orivi aminda. Buvudo, Iesu nunda ambo jimbi etoto naká gategedo diriguse, \v 30 nemokena eminge sisira, “Reighi omo eregoseva? Ominda ya buvudo, Donki (donkey) da mandi eni buri edo dighero fetirira, ava tambareva. Donki resena emo, mave jo viti aminda anumbe deinghae irira. Ava vujege bu furovo dae resena. \v 31 Vujegururovo, mave ‘Redae vujegerevu?’ sarira amo, eminge sevu, ‘Bajari evia uju etira,’ aminge sevu!” \p \v 32 Iesu aminge setiri, ne era, donki Iesu sisira ava tambudo, \v 33 vujegero, donki ainda totofoi fera ategi useri, “Ne redae donki vujegerevu?” setero, \v 34 ne siseri, “Bajari evia uju etira.” \v 35 Aminge sedo, ne donki mandiá Iesu kena budo iseri. Era buvudo, nenda tamo asugari mendeni ava kosedo, javureghe donki da gukada fitido, Iesu sonembetero viti anumbusira. \v 36 Anumbedo iri, nunda ambo jimbi nenda tamo asugari a embo boka mendeni kosedo, emboroda dudo ero, nu ainda etoda fetedo isira. \v 37 Emboroda ise, enda jiro fumbari Orivi ganasa aminda vosira, Jerusalem utua iri, Iesu da dorevare digari tuturo edo, roera tomanako gosusera aindae koko sise, God kena aiyakoe sise nundae sakai siseri. \v 38 Ne eminge siseri, “Orokaiva, orokaiva! Bajari dae sakai saore! Kini (King) ni buvuruteresare! Kini Bajari da javoda refira aindae, sakai saore! Orokaiva! Mainungari utuda irira, a God da duro iká bekáda eregosera,” aminge koko sido iseri. \p \v 39 Aminge sero ningido, Moses da Geka kaifa kakato+ mendeni, natofo jokáda fetirise Iesu kena siseri, “Ijuga Kato, ninda dorevare se beka doyore!” aminge setero, \v 40 Iesu mino nemokena sisira, “Na eminge resena: ne beka doyarera amo, ghamana eminda fafasirera eimi, koko sarera,” aminge sisira. \s1 19:41-44 Iesu Jerusalem Dae Sorara Usira. \p \v 41 Aminge sedo, Iesu ira Jerusalem utua beká use, nu Jerusalem embodae sorara usira. \v 42 Sorara use, eminge sisira, “Na uju beká ava erena: ne mainungari da emboro gido kasama aetevu. Avata ne emboro tambari dae e jarutereva. \v 43 Sifo amboda, gitofuimi foa nenda reighi jimbe birurughedo, enda ghambudo jefuru fuge vitido, aminda viti jarige jokáda vosarera. \v 44 Vosedo, nenda reighi sosighi edo, nenda natofo isambu daoro amomonjegarera. Nenda reighi ghamanai itero irira ava bejoro, aveverege vose dadabarira. Ainda beká mo: God nemokena orokoá ojighira utua erira ava, ne erebuneva,” aminge sisira. \s1 19:45-48 Iesu Ira God Da Kambo+ Aminda Tere Fetedo, Ghoghora Sisira. \r (Matthew 21:12-17; Mark 11:15-19; John 2:13-22) \p \v 45 Iesu ira God da Kambo+ aminda tere fetedo, tuturo edo, bisnis (business) embo aminda ofero,\f 45 \fr 19:45 \ft Afige, geka \+bd Matthew 21:12\+bd* ainda duruda tege garesa.\f* ava gido ondisira. b \v 46 Ondise, nemokena sisira, “God setiri nunda Geka jokáda geka eni gembero irira amo, eviri: \q1 ‘Nanda Kambo+ mo, banungari da kambori.’ \m God aminge sisira. Avata ne teredo amingevo, kambo emo kau tafasara kakato da dobo a beku da kau avago edo irira!” aminge sisira. \p \v 47 Iesu nu sifo evia inono, God da Kamboda+ ijugedo ghusira. Amingiri, fristi+ da kokotofu, Moses da Geka ijuga kakato+, a evetu genembo da babojegari Iesu daoro ambare dae kotedo ghuseri, \v 48 avata ne emboro jo tambaeri. Ainda beká mo: natofo isambu nunda geka ningari dae uju use, evovodae Iesu de dabade irá ghedo ghuseri, ava sedo, emboro jo tambaeri. \c 20 \s1 20:1-8 Iesu Nu Mave Da Javoda, Saramana Edo Ghusira, Aindae Ategi Useri. \r (Matthew 21:23-27; Mark 11:27-33) \p \v 1 Sifo eni, Iesu God da Kamboda+ dengoro induduse, God da Bino Eveva ava vironu siri, fristi+ da kokotofu, Moses da Geka ijuga kakato+, a evetu genembo da babojegari fera buvudo, \v 2 numokena siseri, “Se ningore! Mave setiri ni saramana emo eresi? Ni mave da javoda, geka emo vironu resesi?” setero, \v 3 Iesu mino nemokena sisira, “Nambarago nemokena geka dabako ategi arena. Einda mino sareva amo, na mave da javoda ojena amo, isagha saono ningareva. Sevu ningone! \v 4 John Bafataito Ari Kato, mave da javoda evetu genembo bafataito edo ghusi, evetu genembo da javoda, ai, God da javoda?” \p \v 5 Aminge setiri, ne tuturo edo tofo tofo beisiga use, se nininguseri, “Namonde kau nange nange sareri? Namonde ‘God da javoda bafataito edo ghusira,’ sarera amo, nu sarira, ‘Ne redae John jo tumondae usevu?’ sarira. \v 6 O kotugo namonde ‘Evetu genembo da javoda bafataito edo ghusira,’ sarera amo, natofo eminda totorugetera eimi, namonde ghamanai darera. Ainda tuka mo: evetu genembo digari koteraera amo, John nu God da feroveta eniri,” aminge sedo \v 7 bunise, Iesu kena siseri, “Namane erebunera,” \v 8 Setero, Iesu nemokena sisira, “Avori, nambarago mave da javoda saramana eraena, nemokena jo saono ningae areva.” \s1 20:9-18 Vare Kaifa Kakato Da Kasiari. \r (Matthew 21:33-46; Mark 12:1-12) \p \v 9 Aminge sedo, Iesu nu natofokena jovereghedo, kasia evia sisira, Genembo eni aira vare simbugedo vaini da asi ava govetira. Govedo, furu dighi birurughetira. Ainda amboda, nu asi vuji da muka ava simbari vosari bari dae sedo, bako ghambira. “Kasia eni ningovo dae resena. Genembo eni aira, vare simbugedo vaini (wine) da asi ava govedo, vare amo evetu genembo mendeni saramana use, moni futururoro bari dae sedo, mutira. Evetu genembo aimi vare ava kaifa ero, nu dodo aira, reighi eninda ghousago irei. \v 10 Avori, asi vuji bambari da sifo buviri gido, vare numamoá nunda boanda bari dae sedo, nunda saramana kato eni dirigetiri, vare kaifa kakatokena aira. Aira buviri, vare kaifa kakato saramana kato aikena roera eni jo mutae, nu sandi dedo ondero jovereghe aira. \v 11 Amingetero gido, vare numamo sekago nunda saramana kato eni dirigetiri aira buviri, vare kaifa kakato numokena roera eni jo mutaeri. Ne eredo, nu dere jise avoda de ondero, jovereghe aira. \v 12 Amingetero gido, vare numamoá sekago nunda saramana kato eni dirigetiri aira buviri, vare kaifa kakato numbarago de babasegedo ondero sumbira. \v 13 A gido, vare numamo tofo mandi kotetira, ‘Na emingarena. Nanda mandi dubo bu gogoghomberaena ava, dirigaono yarira. Nu kakara arera tanojo,’ aminge kotise, nunda mandi ava dirigetiri aira. \v 14 Avata vare kaifa kakato ne numoá gosuse, tofo tofo se ningeri, ‘Mandi omo, vare einda numamo da mandiri. Amboda vare emo, nune barira. Ava sedo fuvu, namonde nu daoro ambari, vare emo namondeda tofodae baore!’ aminge sedo, \v 15 ne eredo mandiá, vare jokáda sandi jumbudo aera, isaghada buvudo detero ambira. \p “Avori, kote givu! Vare numamoá eredo foama, vare kaifa kakato aikena nange ari? Saono ningove! \v 16 Nu foama vare kaifa kakato amo dari amboro, vare budo evetu genembo mendeni kena mutari nene kaifa arera,” Iesu aminge setiri dadabetiri, natofo siseri, “Agá! Amo erama siroreure!” siseri. \v 17 Setero, evetu genembo mendeni, nu nange imboe edo ighagha arera, ava kasama aoro dae sedo, Iesu dombu gongosedo natofokena sisira, “Aminge sareva amo, kote givu! God da Geka evia resira, einda tuka mo rejori? \q1 ‘Ghamana eni, kambo itari kakatoi imboe edo fugutusera ava, Bajari nune budo \q1 tutumbidae sedo fiti simbugedo, aminda tuturo edo, nunda kambo itari dae erira.’ \m God da Geka aminge resira. \v 18 Avori, na eminge resena: mave ghamana etoda durarira amo, nu de gite ambarira. O ghamana aimi maveda etoda du fatarira amo, nunda tamo fati tafere ari ambarira,” aminge sisira. \s1 20:19-26 Iesu Ava Dederuse, Ne Takesi Ombari Da Susu Aindae Ategi Useri. \r (Matthew 22:15-22; Mark 12:13-17) \p \v 19 Iesu aminge setiri, Moses da Geka ijuga kakato+ a fristi+ da kokotofu, ne Iesu sandi bundari dae kotiseri. Ainda beká mo: ne kasama useri, Iesu nendae sedo vare da kasia amo sisira. Avata ne natofo da kotari aindae oju edo, Iesu dotero isira. \v 20 Ava sedo, Iesu nange geka sembae eni sari, nu sandi budo gavana da kotofukena mutoro gavana da javoda koto aetera ava kotise, ne evetu genembo mendeni dirigetero aera, geka beká sariguse ategi mendeni mendeni useri. \v 21 Ava kotedo, ne derari kakato gategetero era, Iesu kena buvudo siseri, “Ijuga Kato, namane kasama erera: ni sifo ghousa evia, geka bekáda sise ijugeraesa. Ni evetu genembo da kotari amo jo oju ae use, God da uju avanembo ijugeraesa. \v 22 Ava sedo, se ningore! Namondeda Agho Dari nange resi? Namondeda gitofu Rome embo da kotofukena takesi ombarera, ai tefo? Ava se ningore!” aminge setero, \v 23 ne numo derari\f 23 \fr 20:23 \ft Afige, geka \+bd Matthew 22:18\+bd* ainda duruda tege garesa. \f* dae kotido fusera ava, Iesu kasama usira. Kasama edo, Iesu nemokena sisira, \v 24 “Moni eni ijugevu gaone! Moni tamonda, dangio a javo emo, mavedari?” setiri, ne siseri, “Rome embo da kotofu, namonde Caesar seraera, nundari.” \v 25 Setero, Iesu nemokena sisira, “Avori, Caesar da tofo amo, Caesar dae mutuvu bare! A God da tofo amo, God dae mutuvu bare!” aminge setiri, \v 26 ne ningido buniseri. Natofo da dombuda Iesu dederusera avata, nu geka eko eni jo sae usira. Nu geka eveva sisira, aindae ne dudukughedo beka dadabuseri. \s1 20:27-40 Ambarida Ghe Jebuge Erari Mo, Kau Mavegori? \r (Matthew 22:23-33; Mark 12:18-27) \p \v 27 Jusi embo da mendeni aindae Sadusi embo+ seraera. Sadusi embo+ resena emo, ne eminge kotise seraera: ambari embo jo sekago jebugedo erae arera. Avori, Sadusi embo+ ainda mendeniimi fera, Iesu kena ategi useri, \v 28 “Ijuga Kato, God setiri, Moses nu namondedae Agho Dari evia gefusira: \q1 ‘Genembo mave evetu fitido, mandi sasingu jo sirorae iroro ambarira amo, nunda ambo bego eniimi roriá, ambari embo ainda veka sirorare dae sedo, fitarira.’ \p \v 29 “Avori, kiki eni sari dae erera. Ningi! Genembo dabako ainda vide jamena 7 ava siroredo iriari. Bego mo, nu evetu fitira ava, sasingu jo sirorae irero nu ambira. \v 30 Ambiri, roriá nunda diroruimi fitira. Fitira ábarago, sasingu eni jo sirorae etero nu ambira. \v 31 Aminguse, fifitero refara, ambo nemboi bu fitido irara, nu barago ambira. \v 32 Ainda amboda beká, roriá barago ambira. \v 33 Avori, se ningore! Amboda evetu genembo isambu jebuge erariá seraesa. Gegenembo isambu 7 evetu dabako ava fifituseri. Ava sedo, iria edo erari da sifoda, evetu amo maveda evetu ari? Bego aindari, o ambo aindari, ai maveda evetu ari? Ava se ningore!” \p \v 34 Setero, Iesu mino nemokena sisira, “Oroko emo, evevetu vai eraera, a gegenembo evetu fitiraera. \v 35 Avata God sari sifo amboda evetu genembo eveva, ambarida ghe jebuge erarera ainda sifo aminda, genembo evetu jo fitae arira, a evetu genembokena jo vai ae arira. \v 36 Ne aneya da kau avavaga irarera, jo ambae arera. \v 37 Kotugo, evetu genembo ambarida ghe jebugedo erarera ava, Moses numbarago tofo mandi ijugusira. Avaraka ika veveyako ainda jokáda gambudo bubura iri gosusira ainda sifoda, Moses da nombuamane anakora sirivo usera aindae, God nu geka evia setiri Moses gefusira: \q1 ‘God, nembuamane Abraham, Isaac, a Jacob anakora endada irise, tumonduse iriara, \q1 ã kotugo oroko tumonduse irera amo, namori.’ \m \v 38 God aminge sisira aindae, namonde kasama erera: ambari embo jo amboro dadabaeri. Ava sedo evetu genembo isambu, ambari embo a jebuga embo isasambu God da dombuda jebuga irera,” aminge setiri, \v 39 Moses da Geka ijuga kakato+ mendeni aminda fetirise, Iesu da geka ava ningido siseri, “Ijuga Kato, setesa amo, eveva bekári.” \v 40 Aminge sedo, Iesu da geka eveva ava ningido, ne sekago ategi ari buniseri. \s1 20:41-44 Keriso Mo, Nu Maveda Mandiri? \r (Matthew 22:41-46; Mark 12:35-37) \p \v 41 Iesu tuturo edo, nemokena ategi usira, “Mendeni seraera: God evetu genembo sonembuse, Genembo eni mutari dae sisira amo, David da mandiri. Amo nange reseri? Kote givu! \v 42 David nu tofo mandi God Da Yaru Divari Buku aminda, Keriso dae eminge gefusira: \p ‘Bajari nu nanda Bajarikena sisira, \q1 “Fu, nanda ungo gimandukena anumbiraso, \v 43 ninda gitofu ninda fakina ava gosururoro, \q1 ne de bundedo bu foama, ninda ata duruda fitono fafasaore,” Bajari aminge sisira,’ \m ava David gefusira. \v 44 Avori, genembo mo, nunda sasingu da bajariri. Mandi eni jo viti numamo da bajari ae aeti. Ava sedo David, Genembo amboda furarira ava kotise, ‘nu nanda Bajari’ sisira amo, nu jo tofo nunda mandi ava kotise saeri. Nu Genembo aindae igheghi use, nunda Bajari arira ava sise sisira. Ava sedo, geka seraera amo, jo inono iraeri,” aminge sisira. \s1 20:45-47 Moses Da Geka Ijuga Kakato+ Dara Emingedo Ghuseri. \r (Matthew 23:1-36; Mark 12:38-40) \p \v 45 Evetu genembo isambu Iesu da geka niningero, nu nunda ambo jimbikena sisira, \v 46 “Moses da Geka ijuga kakatodae+ eminge resena: nenda irari ava ijuje gi gogoghombevu! Ne emingeraera. Natofoi nendae sakai saoro dae sedo a nemo kakara aoro dae sise, nenda tamo asugari koburu edo deingheraera. Deinghudo ya ombari vasada buvuruturoro gido, evetu genembo tumo bainghedo, nemo tumondedo kakara use ategi e gogoghombaoro dae sise, uju eraera. A nenda uju mo: ne kirumo a banungari dae use, totofo nenda fisi da uju ava kotise, anumbari vasa eveva vanembo gategeraera. \v 47 Ne roriri da kambo a gugua ava nenda tofodae ruruse, ya God da Kamboda+ tere fetedo, natofoi nemo gido, sakai saore dae sise, ghousa futo banungeraera. Avata God nu aindae sedo, sifo amboda nemokena mino eko beká ava mutarira,” aminge sisira. \c 21 \s1 21:1-4 Rori Da Jobari. \r (Mark 12:41-44) \p \v 1 Etiri dadabetiri, evetu genembo iti susu fafode aimi fera, God da Kamboda+ God kena joba fifitero, Iesu gosusira. \v 2 Ava gosiri, rori eni makasi beká aimi fira, moni+ ingigago veveyako beká etoto, inono 10 toea da kaugo, ava fifitiri gosusira. \v 3 Gido sisira, “Na nemokena geka beká resena. Rori eregoseva omo, nu makasi bekári. Avata nu joba fitira amo, teria bekári. Mendeni da mo, jo nune fitira, ainghae inono iraeri. \v 4 Ainda beká mo: mendeni mo, ne guguaderi, avata ne itako fiteri. Rori omo tefo bekári, avata nu isambu fitira,” aminge sisira. \s1 21:5-28 Enda Dadabururari, Tano Mendeni Sirorari Garera. \r (Matthew 24:1-31; Mark 13:1-27) \p \v 5 Evetu genembo mendeni God da Kamboá+ gosuse, aindae sakai siseri. Nunda ghamana garigo, a joba mutero aimi etero gari eveva usira, aindae sedo sakai siseri. Sakai sero, Iesu nemokena sisira, \v 6 “Kambo omo ne kotise reseva? Avori, ningivu! Na nemokena eminge resena. Gitofuimi foama Kamboó de bejoro, oinda ghamana aveverege vose dadabarira ainda amboda, ghamana eniko jo nunda vasa ireira, aminda irae arira,” aminge setiri, \v 7 ne numokena ategi useri, “Ijuga Kato, setesa amo, nanjigo sirorari? Sifo ava, nange kasama aeteri? Sifo resesa foa utua ururarira amo, namane tano rejoá sirorari gosuse aminda kasama areri?” \p \v 8 Aminge ategi etero, Iesu nemokena sisira, “Ditii gosuse kaifa evu! Erama, evetu genembo mendeni nemo dederuse gungubo sarera, ava tumondeove! Ainda tuka mo: evetu genembo digari foama, gungubo eminge sarera, ‘Evetu Genembo da Koro+ namori,’ o ‘Sifo buvira.’ Aminge sarera amo, nenda geka erama ningido, ainda amboda amboda eove! \v 9 Ne tataya a isoro da bino ningareva amo, erama oju eove! A nu sirorarira avata, enda emo jo sifo aminda dadabae arira,” aminge sedo, \v 10 Iesu sekago sisira, “Natofo mendeni mendeni a gavana mendeni mendeni eredo, tofo tofo isoro arera. \v 11 Endada, dumo teria beká fururari, baimara a taono ekoko ava buvudo gharira. Utuda, ne tano ekoko a gari dombu eni dombu eni ava sirorari gareva. \p \v 12 “Avata roera resena evia, jo sirorae irari, ainda gitida, evetu genembo mendeniimi foa ne sandido, nemokena fakarago aoro mema tambareva. Ne budo yaoro dengoro indari da kambo+ mendeni aminda, koto aovo ne budo diburada fitarera. Ne namoá tumonderaeva aindae sedo, ne sandi bu yaoro, gavana da babojegari a kini (king) mendeni da dombuda fetedo koto areva. \v 13 Ne koto use, nanda Bino Eveva ava osa sirurovo ningarera. \v 14 Avata ainda sifoda, ne rea sareva aindae, erá koteove! \v 15 Ainda beká mo: nane sonembururono, ne dubo kotise vironu evevago a bouvugo ava saovo, namondeda gitofu mino sari bunarera. \v 16 Nenda nei nimamo, nano namendi, ai ghasovu, a nenda kokomana ne ighagha edo mutoro, ne mendeni, gavanaimi daoro sirivo areva. \v 17 Ne namoá tumonderaeva aindae sedo, evetu genembo isambu ne imboe arera. \v 18 Avata erama oju eove! God Afa kaifa ururari, ne ambarida ghe eredo jebugareva. \v 19 Ava sedo, fakina edo fete gogoghombevu! Amingareva amo, God sari ne jebugareva. \p \v 20 “Gitofu da isoro kakatoimi, Jerusalem jimbe birurughururoro gareva amo, ne kasama areva, ‘Jerusalem oroko ava de bejedo sosighi arera.’ \v 21 Ne Frovensi Judia eminda irareva amo, eredo sumbu yasivu, doriri ominda jungove! Ne Jerusalem eminda irareva amo, totoi buvudo yasivu! Ne ajagha irareva amo, erama Jerusalem eminda fureove! \v 22 Ainda sifoda, God da Geka rejodae resira amo, beká sirorurari God da janje eko eminda isagha ari garera. \v 23 Mará! Na, evevetu mave sifo aminda tamo bouvu edo irarera aindae, dubo mema erena. Ainda beká mo: evevetu sifo aminda kaurighae irarera, o sasingako veveyako ami futuse irarera amo, ne sumbari dae ató barago use, mema mindafugo ava itatamarera. God nu reighi Israel eminda a Israel embokena, nunda janje eko ijugari mema teriago beká ava itatamarera. \v 24 Israel embo mendeni mo, gitofuimi daoro sirivo arera. A mendeni mo, bu ya reighi eninda oriro aoro, oro eninda saramana kakato arera. Amingururoro, Israel embo da gitofuimi reighi emo jighiroro, God sifo fifitusira ava foa buvari gido, reighi emo dodo yarera. \p \v 25 “Utuda, ijiimi, inuaimi, a damanaimi God tano ururari garera. Endada, eva tomanako eko, maso a vorughae sufururoro, gavana mendeni nenda natofode gido oju edo bunarera. \v 26 Utu da fakina raugo ururari, iji, inua, a damana da usasa sembae janimbuse, sembae sufururoro evetu genembo garera. Gido, enda barago totoi sembae ururari, ava gosuse sifo tufako kaifa use, ojuimi jinongu tambarera. \v 27 Amingururoro, Evetu Genembo da Koro+ foroga jokáda, fakina a usasa tomanako ainghae vose furururari garera. \v 28 Roera resena evia, tuturo edo sirorurarira amo, ere fetedo tumo fainghevu! Ainda beká mo: nenda jebuga a sonemba foa buvari dae use arira,” aminge sisira. \s1 21:29-33 Ika Kayuyu Da Kasiari. \r (Matthew 24:32-35; Mark 13:28-31) \p \v 29 Iesu tuturo edo, kasia evia nemokena sisira, “Ika mendeni a ika kayuyu kote givu! \v 30 Tunó seka yaughururari gido, kotareva, ‘Borija da sifo buviri, beká jighari dae erira,’ ava kasama areva. \v 31 Kau daba aminga ava, roera setena ava sirorurari gareva amo, ne kasama areva, ‘God nunda natofo+ kaifa ari da sifo ojighira utua erira.’ \p \v 32 “Geka evia kotovo dae sise resena! Roera setena ava sirorurari, evetu genembo oroko siroredo endada irera einda mendeniimi garera. Mendeni ambarera, avata mendeni jo ambae iroro sirorari garera. \v 33 Utu enda dadabarira avata, nanda geka mo, jo dadabae arira, evovodae irarira,” aminge sisira. \s1 21:34-38 Iesu Numo Kaifa Aoro Dae Sisira. \p \v 34 Aminge sise, nu sisira, “Kaifa e gogoghombuse irivu! Erama uvu bayau kotise, nenda fakina isambu tamo a fisi da uju aindae muteove! Amingareva amo, Ategi da Sifo foa buvari ne bunareva. \v 35 Kau oka kotae sumbudo votoda omburaira aminga ava, evetu genembo isambu bunedo iroro, Sifo amo foa buvari aminda ombarera. Erama amingeove dae sise resena! \v 36 Fakina edo, roera eko setena aimi, nemo gambeure dae sedo, evovodae kaifa gigita use, banunguse irivu! Veka eveva vanembo use, sifo amboda ya ivugaghae, Evetu Genembo da Koro+ da dombuda buvu fetari dae sedo, banunguse irivu!” aminge sisira. \p \v 37 Sifo aminda, Iesu nu ataeghae ya God da Kambo+ aminda dengoro indido, tumbaghae jovereghe foa, enda jiro fumbari javo Orivi aminda avido ghusira. \v 38 Amingeari, natofo isambu ataeghae beká eredo, Iesu da geka ningari dae sedo, ya God da Kambo+ aminda teredo ghuseri. \c 22 \s1 22:1-6 Iesu Daoro Ambare Dae Sedo, Manaka Garuseri. \r (Matthew 26:1-5,14-16; Mark 14:1-2,10-11; John 11:45-53) \p \v 1 Yisti Kanangara Ari da Kirumo+, o Jarige Yari da Kirumo+ seraera amo, fira utua iri, \v 2 fristi+ da kokotofu a Moses da Geka ijuga kakato+ tuturo edo, Iesu daoro ambare dae, emboro kakova useri. Amingusera da beká mo: ne natofodae oju useri. \v 3 Amingero, Satan ira Judas kena asugedo nunda janje jokáda teterusira. Judas resena emo, nu Keriot embori. Iesu da ambo jimbi 12, ainda eni numori. \v 4 Satan numokena asugetiri, Judas nu eredo ira, fristi+ da kokotofukena a God da kambo+ da kaifa kakato da giti jigharikena buvudo, Iesu ava aito use nenda ungoda fitari dae sisira. \v 5 Aminge setiri ningido, ne ivuga edo Judas kena moni mutari dae siseri. \v 6 Setero, Judas nu ‘avori’ sedo tuturo edo, Iesu nange ufena budo nenda ungoda fitaetira, ainda emboro ava kakova usira. \s1 22:7-13 Iesu Nunda Ambo Jimbide Dabade, Jarige Yari Da Kirumo+ Ava Simbuguseri. \r (Matthew 26:17-25; Mark 14:12-21; John 13:21-30) \p \v 7 Yisti Kanangara Ari da Kirumo+ ainda sifo kakara tuturo ari dae iri, natofo Jarige Yari da Kirumodae+ sifi (sheep) da mamandi de ojarera da sifo fira buvurutusira. \v 8 Sifo aminda, Iesu nu, roera simbugaoro dae sedo, Peter nengae John ghae diriguse nemokena sisira, “Yasivu, Jarige Yari da Kirumo+ namondedae sedo simbugaove!” \v 9 Aminge setiri, ne ategi useri, “Namane vasa ningiaminda ya kirumo simbugareri?” aminge setero, \v 10 Iesu nemokena sisira, “Ningivu! Yasivu Jerusalem aminda teredo, genembo eni okia bu uvu dimbudo, fururari tambodo, nunda amboda yasivu! Nu reda ya terarira amo, vasa daba aminda yasivu teredo, \v 11 kambo numamo aikena sevu, ‘Ijuga kato eminge setira, “Na vasa reda teredo, nanda ambo jimbide dabade, Jarige Yari da Kirumo+ simbugedo mindareri?” ’ \v 12 Aminge saovo, nune ne bu ya kambo duruda, a dodo, viti vasa ikáda ijugari gareva. Vasa eveva mo, aminda simbugetero irira, ava tambareva. Namondedae sedo, kirumo aminda simbugevu!” \p \v 13 Iesu aminge setiri, ne era, roera isambu Iesu sisira ava tambudo, Jarige Yari da Kirumo+ aminda simbuguseri. \s1 22:14-23 Bajari Da Kirumori. \r (Matthew 26:26-30; Mark 14:22-26; 1 Corinth Embokena 11:23-25) \p \v 14 Ungobu iri bayau mindari da sifo buviri, Iesu nunda ambo jimbide bayau mindari dae, teredo anumbuseri. \v 15 Anumbetero, nu sisira, “Na oroko mema itatamarena. Avata giti Jarige Yari da Kirumo+ emo, namonde dabade mindari dae uju beká ava erena. \v 16 Na kirumo emo sekago jo mindae irono, ainda beká ava sirorari, God Afa nunda natofo+ tofo mandi kaifa ururari mindarena.” \p \v 17 Aminge sedo, nu agha bu jighiri eretiri, God kena ‘aiyakoe’ sise nemokena sisira, “Vaini (wine) emo budo, soro e mindivu! \v 18 Na nemokena eminge resena: na vaini (wine) jo mindae irono, God foa buvudo nunda natofo+ kaifa ururari ainda sifo aminda, na sekago mindarena.” \v 19 Aminge sedo, farava budo God kena ‘aiyakoe’ sedo, jighi embebegedo nemokena futuse sisira, “Nanda tamo nendae sedo erefutena evirere. Bu mindivu! Kotugo evia bu rise, na kotedo ghevu!” \v 20 Bayau mindero dadabetiri, kau daba aminga ava, Iesu nu agha budo, nemokena futuse sisira, “God nune beka gagojuse, numokena ya buvari da emboro+ seka, nanda ororoimi afigari sisira amo, eviri. \p \v 21 Avata na, eminge resena: mave namoá aito arira amo, nu eminda namonde dabade anumbirera. \v 22 Evetu Genembo da Koro+, nu God da uju ava use ambarira. Avata genembo mave numo aito ari ai ambarira amo, nu mema a bouvu teriago ava barira,” \v 23 Aminge setiri ne dudukughedo, tuturo edo totofo bunise se nininguseri, “Iesu resira omo, mave ari?” aminge se nininguseri. \s1 22:24-30 Iesu Da Duruda Mavejori, Ava Sise Beisiga Useri. \r (Matthew 20:24-28; Mark 10:41-45) \p \v 24 Aminge sise ne tuturo edo, mave Iesu da duruda bajari aetira, aindae beisiga useri. \v 25 Amingero, Iesu nemokena sisira, “Enda da kokotofu, ne kovionoghae seoro nenda natofo nenda geka ningido ava eraera. Ava edo, ne kaifa sembae use, evetu genembo nendae ‘kavevera kakatova’ saoro dae sise eraera. \v 26 Avata ne jo amingae areva. Bebego ne, nenda ambobo tavo ari dae sedo, jovereghe ambo da kaugo areva. A kokotofu ne, nenda sabua tavo ari dae sedo, jovereghe sabua da kaugo areva. \v 27 Mavejo mo teriari? Anumbirá gheraira avori, o bayau muturaira, avori? Anumbirá gheraira amo, nu teriari. Avata namo, nenda jokáda nendae sabua+ eraena. \p \v 28 “Namonde dabade deinghuse mema tafureono nanda karona edo ghusevu. \v 29 Ava sedo, kau nanda Afa namokena fakina muteari, evetu genembo kaifa eraena, kau daba aminga ava, na nemokena fakina mutono kokotofu areva. \v 30 Na sifo amboda evetu genembo reda kaifa arena aminda, ne namonde anumbedo bayau dabade mindarera. Kotugo, ne kokotofu da avo anumba 12 aminda anumbirise, Israel embo da oro isambu 12 ava nene kaifa edo ghareva,” aminge sisira. \s1 22:31-34 Peter Iesu Ighagha Arira Ava, Iesu Nu Giti Osa Sisira. \r (Matthew 26:31-35; Mark 14:27-31; John 13:36-38) \p \v 31 Aminge sise, Iesu sisira, “Simon, dengoro jave nininguru! Satan nu God kena benunu sisira: God nange doyari nu foa, nenda fakina dere gosuse ijujaeti. Amo, ne fakina areva, ai, tefo? \v 32 Avata, ninda tumondari inono ari fetaso dae sedo, na banungumutani. Ni namokena jovereghedo foa, fakina baresa amo, ninda nano namendikena fakina futuse kaifa aresa!” \v 33 Aminge setiri, Simon Peter numokena sisira, “Bajari, ni dibura aresa amo, nangae arera, o ya ambaresa amo, ábarago nangae dabade ya ambarera,” aminge setiri, \v 34 Bajari numokena sisira, “Peter, na nimokena resena: sifode kokora sifo jo karigae irari, ni na umbu etodaba naká ighagha aresa,” aminge sisira. \s1 22:35-38 Dara Furarira. \p \v 35 Ainda amboda, Iesu nemokena sisira, “Ne giti dirigeteno iseva amo, ne javo, ata asugari, a roera isambu dodo isevu. Roera inono etiri isevu, ai tefo?” aminge setiri, ne siseri, ‘Inono bekári.’ \v 36 Setero, Iesu nemokena sisira, “Avata oroko nemokena eminge resena. Nemokena ati o javo irarira amo, buvu! Nemokena isoro da kaiya tefo irarira amo, avori, nenda tamo asugari mendeniimi oriro edo, eni ombuvu! \v 37 Ai resira amo: God setiri nunda Geka aminda, nandae sise eminge gefuseri: \q1 ‘Tafasara kakato deoro sirivo eraera aminga ava, detero nu ambududurusira,’ \m Ainda geka a geka mendeni mendeni nandae sise gefusera amo, oroko isagha ari dae erira,” aminge setiri, \v 38 ne nunda geka da tuka ava kasiguse numokena mino siseri, “Bajari, gi! Isoro da kaiya etoto naká evirere,” setero, nu sisira, “Avori, geka eminda tano e doyore!” sisira. \s1 22:39-46 Iesu Nunda Ambo Jimbide Dabade, Enda Jiro Fumbari Javo Orivi, Aminda Banungari Dae Sedo Iseri. \r (Matthew 26:36-46; Mark 14:32-42) \p \v 39 Aminge sedo, Iesu nu javi edo, enda jiro fumbari javo Orivi ya ghedo ghusira, aminda isira. Iri, nunda ambo jimbi nunda amboda iseri. \v 40 Era vasada buvudo, nu nemokena sisira, “Erama Satan foa nemo dereuri ari ekoko eove dae sedo, banunguse irivu!” \v 41 Aminge sedo, nu eredo nunda ambo jimbi dodo itako soka ira, kauboi dadarigedo banungusira. \v 42 Banunguse sisira, “Afa, ni uju aresa amo, mema teria namokena refira evia, saso darigaeti. Avata jo nanda uju ava ae arena. Ninda uju ava arena,” aminge siri, \v 43 aneya utuda ghe fira, fakina mutari dae, numokena isagha usira. \v 44 Etiri, Iesu nu mema itatamuse ininighae banungiri, nunda ófofo kau ororo da kaugo ava buvurutusira. \p \v 45 Banungetiri dadabetiri, Iesu eredo jovereghe nunda ambo jimbikena ira buvudo, ne fafasedo avéro gosusira. \v 46 Gido sisira, “Ne redae fafase ravevu? Ere banungevu, erama Satan foa nemo dereuri ari ekoko eove dae sise resena!” \s1 22:47-53 Iesu Sandi Bundiseri. \r (Matthew 26:47-56; Mark 14:43-50; John 18:3-11) \p \v 47 Iesu aminge siri, nunda ambo jimbi 12 ainda eni javo Judas, emboro ijugiri gegenembo mendeni fuseri. Fera buvero, Judas Iesu muno ari dae sedo, ira numokena buvurutusira. \v 48 Buviri, Iesu Judas kena sisira, “Geka bekári? Ni namoá nati joká doruse, gitofukena aito eresa, ai?” aminge setiri, \v 49 Iesu da ambo jimbi mendeni nemonde fusera amo, Judas da ari ava gido, gegenembo rea ari dae usera ava kasama edo, Iesu kena ategi useri, “Bajari, namonde kaiyai jaore, ai?” aminge sero, \v 50 nenda eniimi fristi+ da giti jighari ainda saramana kato da dengoro gimandukena ava je gafugetiri dudurusira. \v 51 Etiri, Iesu sisira, “Erá amingeove!’ Sedo, saramana kato da dengoro bu fitiri takegha usira. \v 52 Takegha etiri, fristi+ da kokotofu, God da Kambo+ kaifa kakato da babojegari, a evetu genembo da babojegari numo sandari dae buvurutusera, aikena sisira, “Ne redae kaiya a gandigha budo, namo sandari dae refevu? Na jo tafasara kato iraeri. \v 53 Namonde sifo ghousa God da kamboda+ irise, ijugedo ghusena amo, nangusiraimi na aminda jo sandae edo ghusevu. Avata oroko Satan da fakinaimi, kau tumba da kaugo, reighida erejirira,” aminge sisira. \s1 22:54-62 Peter Nu Iesu Ighagha Usira. \r (Matthew 26:57-58,69-75; Mark 14:53-54,66-72; John 18:12-18,24-27) \p \v 54 Setiri, gegenemboá Iesu sandi budo era, fristi+ da giti jighari ainda kamboda teteruseri. O Peter mo, nu itako ambokena fetiriri, ne giti ero, nu amboda amboda udo ira kambo ofotighi aminda buvurutusira. \v 55 Kambo ainda ofotighi aminda avaraka usetero iriri, ira teterusira. Teredo ira, avaraka tinguda evetu genembo mendeninde dabade anumbusira. \v 56 Saramana kato gagara eni fira, Peter anumbiriri gido, tataseguse sisira, “Genembo emo, Iesu ghae deinghedo ghusira.” \v 57 Setiri, Peter ighagha use, mino numokena sisira, “Evetu, ni genembo resesa amo, na bunari bekári.” \v 58 Aminge setiri ainda amboda, genembo eni fira Peter gido numokena sisira, “Nimbarago nunda eniri,” setiri, Peter kovionoghae numokena sisira, “Tefo, a jo namo iraeri.” \v 59 Ainda amboda, itako\f 59 \fr 22:59 \ft Tuturo eminda, \+it ‘itako fetedo’\+it* gefusera amo, tamo foyago da gekaimi \+it ‘one hour’\+it* resira.\f* fetedo, genembo eniimi fira kovionoghae sisira, “Geka bekári. Genembo emo nu Galilee embori. Ava sedo, nu Iesu da eniri,” aminge setiri, \v 60 Peter mino numokena sisira, “Ni gungubo beká resesa! Na bunariri,” sisira. \p \v 61 Aminge siri, kokora sifo karigusira. Etiri, Bajari nu jovereghedo, Peter ava tatasegiri, nu Bajari geka rea sisira, ava kotisira. “Sifode kokora sifo jo karigae irari, ni na umbu etodaba naká ighagha aresa.” \v 62 Peter nu ava kotedo, ira buvudo isaghada fetedo, sorara janjagughae usira. \s1 22:63-65 Iesu Dere Jise Doruseri. \r (Matthew 26:67-68; Mark 14:65) \p \v 63 Amingiri, isoro kakato Iesu kaifa usera aimi, ne Iesu dere jise doruseri. \v 64 Diti gajedo doruse siseri, “Ni God da feroveta eniva seraesa. Ava sedo, javo se namane ningore! Ni mave eredori?” aminge siseri. \v 65 Aminguse, numoá dere jise, geka ekoko mendeni mendeni numokena siseri. \s1 22:66-71 Iesu Jusi Embo Da Babojegari Da Dombuda Fetetiri, Koto Useri. \r (Matthew 26:59-66; Mark 14:55-64; John 18:19-24) \p \v 66 Sifo atetiri, Jusi embo da babojegari, fristi+ da kokotofu, a Moses da Geka ijuga kakato+ fera totorugetero, mendeni Iesu unumbe budo fera teteruseri. \v 67 Teretero, kokotofu Iesu kena ategi useri, “Se ningore! God evetu genembo da ari ekoko kote doyari dae sedo, Genembo eni mutari sisira amo, nimori, ai, jo nimo iraeri?” aminge setero, nu mino nemokena sisira, “Na rea sarena amo, ne jo tumondae areva. \v 68 O nane ategi arena amo, ne mino jo sae areva. \v 69 Avata na nemokena eminge resena: Evetu Genembo da Koro+ oroko tuturo edo, God Fakina Kato ainda ungo gimandukena anumbedo, evovodae irarira,” aminge sisira. \v 70 Setiri, ne sekago ategi useri, “Ni God da Mandi gido resesa?” setero, nu nemokena sisira, “Reseva avori!” aminge setiri, \v 71 ne siseri, “Ningevu! Nu aminge siri, God da javo eko etira. Geka eni redae ningareri? Nunda ari eko ava, tofo nunda bekai siri niningerevere!” aminge siseri. \c 23 \s1 23:1-25 Pilate Da Dombuda Koto Useri, A Kotugo Sekago Herod Da Dombuda Koto Useri. \r (Matthew 27:1-2,11-26; Mark 15:1-15; John 18:28—19:6) \p \v 1 Aminge sedo, ne isambu eredo Iesu budo, Rome embo da kotofu frovensi Judia kaifa edo ghusira, javo Pilate aikena iseri. \v 2 Era buvudo, Pilate da dombuda Iesu dae aji sise, geka eminge siseri, “Genembo emo, namanenda natofo dederuse, erá nenda Rome embo da kotofukena takesi ombeore dae sise irá gheraira. A eni mo: nu Keriso va seraira. Amo, nu tofo kini (king) ari dae sise seraira,” aminge siseri. \v 3 Setero, Pilate Iesu kena ategi usira, “Se ningore! Geka bekári: ni Jusi embo da kiniri, ai tefo?” setiri, Iesu sisira, “Ava nine resesare.” \p \v 4 Aminge setiri, Pilate fristi+ da kokotofukena a natofokena sisira, “Nunda dara eni na jo tambaeri. Saono dibura ari, o saono daoro ambari da beká eni jo tambaeri,” \v 5 Ningido, ne sekago kovionoghae siseri, “Nu Frovensi Judia eminda vironu sise, evetu genembo da ghamo derari erari, titigho aore dae seraira. Nu Frovensi Galilee aminda tuturo edo fira, eminda kau daba ava eraira,” aminge setero, \v 6 Pilate ava ningido nemokena ategi usira, “Geka beká reseva? Genembo emo Galilee embori?” \v 7 setiri, “Ai!” setero ningido, Kini (King) Herod kena bu yaoro dae setiri, ne Iesu budo iseri. Ainda beká mo: Kini (King) Herod resena emo, nu Frovensi Galilee ainda kotofukori. Sifo aminda, nu Jerusalem irei. \p \v 8 Era teretero, Herod nu Iesu gido ivuga usira. Ainda beká mo: nu anakora Iesu da bino ningido, numo gaetira aindae uju beká ava use irei. Iesu nune tano eni ari nunda ditii gaetira, ava Herod nu uju usira. \v 9 Ava sedo, nu Iesu kena geka mendeni mendeni ategi usira. Avata Iesu mino eniko jo saeri. \v 10 Ava gido, fristi+ da kokotofu a Moses da Geka ijuga kakato+ eredo, aji sise Iesu dae geka ekoko mendeni mendeni kovionoghae siseri. \v 11 Aminge sedo, Herod nunda isoro kakatode, Iesu gukai mutudo dere jiseri. Aminguse, nu meka gare dae sedo, ne tamo asugari eveva ava budo fera Iesu kena asugetero, kini (king) da kaugo etiri, mutero sekago jovereghe Pilate kena isira. \v 12 Herod nengae Pilate ghae osogo edo ghusera ava, sifo daba aminda nengae komana useri. \p \v 13 Pilate nu fristi+ da kokotofu, evetu genembo da babojegari, a natofo isambu aghi etiri fera totorugetero, \v 14 sisira, “Ne genembo budo ojigheva emo, ‘nune natofo da giti sembae jighari,’ ava setevu. Ne aji sise, nunda dara mendeni mendeni seteva ainda beká mo, na jo tambaeri. Nenda dombuda koto use, nunda dara eni jo tambae erena. \v 15 Herod barago, Iesu da dara eni jo tambae edo, nu mutiri jovereghe namokena ojighira. \v 16 Na nanda mendeni saono nu ambíimi dedo, dirigaoro yarira.” \p \v 17-18 Aminge setiri, natofo isasambu koko sise siseri, “Iesu, dege ambare! O Barabbas mo, dirige yare!” (Ne Barabbas dae sisera da beká mo: Pilate nu Jarige Yari da Kirumo+ da sifo aminda mo, dibura embo eni doyeoro foa buvudo ghusira.)\f 17-18 \fr 23:17-18 \ft Tuturo 17 da geka, Baiboro (Bible) mendeni ainda jokáda fitero irira. O Baiboro (Bible) mendeni ainda jokáda, jo fitoro teraeri.\f* Pilate nu kirumo da agho dari kotise, Iesu doyari yare dae sisira, avata natofo mo, ne Barabbas ava doyari foa buvare dae siseri. \v 19 Barabbas resera emo, nu genembo ekori. Numo diburada fifitusira da beká mo eviri: nu natofo da ghamo deretiri, ne eredo titigho useri. A eni mo: nu genembo eni detiri ambududurusira. \p \v 20 Pilate mo, nu sekago Iesu doyari yare dae sedo, sisira. \v 21 Etiri, ne numokena mino koko siseri, “Arafa dege! Arafa dege!” setero, \v 22 Pilate sekago nemokena sisira, “Atá, sevu ningone! Genembo einda dara rejori? Numo daoro ambari da susu eni na jo tambaeri. Ava sedo, nanda mendeni saono nu ambíimi dedo, dirigaoro yarira.” \v 23 Aminge setiri, ne amboda fumbu aruguse koko teria beká sise, Iesu arafa dare dae sero, Pilate nu manamana edo ‘avori’ sisira. \v 24-25 Pilate nu natofo da uju ava ningido, amingusira. Amo, nu Iesu arafa daoro dae sisira. Kotugo genembo eniimi, setiri natofo titigho useri, a nunda komana eni detiri ambududurusira amo, setiri fira buvurutusira. Iesu mo, nenda uju ava aoro dae sedo, natofokena futusira. \s1 23:26-43 Iesu Arafa Doruseri. \r (Matthew 27:32-44; Mark 15:21-32; John 19:17-27) \p \v 26 Ne Iesu budo ise, Sairin embo genembo eni javo Simon, Jerusalem ghe ira buvurutiri tafuseri. Tambu sandido setero, nu Iesu da korosi fumbudo, Iesu da amboda isira. \v 27 Iesu da amboda mo, evetu genembo digariá iseri. Ainda jokáda, evevetu mendeni Iesu dae sedo, soraraghae nunda amboda iseri. \v 28 Sorara ero ningido, Iesu jovereghe nemokena sisira, “Erama nandae sedo sorara eove! Ne Jerusalem embo da eveveturi; ava sedo, nenda sasingudae a totofo nendae sedo sorara evu! \v 29 Ainda beká mo: sifo eko amboda refira aminda, sasingu isambu memai a baimaraimi sirivo arera. Ava sedo, evetu genembo eminge saoro ningareva, ‘Dara, ni ghaguruderi,’ o ‘Makoe, ni erovari,’ aminge sarera. \v 30 Sifo aminda, natofo isambu oju use, nange ambaetera ava kotise, doriri a enda jiro fumbari aikena sarera, ‘Fu, namanenda etoda dudo fatase! Fu, namane gagara ase!’ \v 31 Ainda beká mo: na nu ambududuruse, mema itatamarena. O ne ambududuruse, mema teria beká ava itatamareva!” Iesu aminge sisira. \p \v 32 Gegenembo etoto naká Iesu de dabade arafa dari dae sedo, budo iseri. Gegenembo etoto resena emo, tafasara kakatori. \v 33 Ava budo era, reighi javo ‘Jiro Aghati’ aminda buvudo, Iesu tautaimi arafa doruseri. Tafasara kakato barago arafa doruseri, eni Iesu da ungo gimandukena a eni umbefukena. \v 34 Amingetero, Iesu banunguse sisira, “Afa, nenda ari eko emo kote doyaso dae resena. Erera einda tuka mo, ne bunariri,” aminge setiri, ne kikindoro garuse, Iesu da tamo asugari ava soro edo ruruseri. \v 35 Natofo aminda fetedo gosero, Jusi embo da babojegari Iesu dere jise siseri, “Nu seari evetu genembo jebugedo ghuseri. Nunda kotari mo: God evetu genembo da ari ekoko kote doyari dae, Genembo eni mutari sisira amo, numori. Ava sedo, tofo mandi sonembedo korosida ghe vose furare!” aminge sero, \v 36 isoro kakato barago dere jiseri. Dere jise, era Iesu kena buvudo vaini (wine) dokegha ava futuse, \v 37 eminge siseri, “Ni erekotesa amo, ni Jusi embo da kiniri. Ava iraresa amo, korosida ghe vose fetaso gaore!” \v 38 Iesu da jiro agada faiyaimi gembudo fitero takegha usira amo, eviri: \q1 “Emo Jusi embo da Kiniri.” \m \v 39 Tafasara kato eni arafa dorusera, ábarago dere jise sisira, “Ni God da sonemba kato eni iraresa amo, tofo mandi sonembedo korosida ghe vosedo, namane barago sonembe gaore!” setiri, \v 40 nunda komana numokena ghoghora sise eminge sisira, “Ni God dae oju aetesi! Namonde etodaba naka amboro dae seteri. \v 41 Avata nangae mo, dara usera ainda mino beká ava ererurera. O genembo emo, nu dara rejo eni jo aeri,” aminge sedo, \v 42 nu jovereghe Iesu kena sisira, “Iesu, ni kotofu baresa\f 42 \fr 23:42 \ft Afige, \+bd Geka Se Disugari Da Vasa\+bd* aminda, geka \+it Natofo\+it* dae rea gefusera, ava tege garesa.\f* da sifoda, na kotaetesi!” aminge setiri, \v 43 Iesu numokena sisira, “Na nimokena beka gagojuse resena. Ni oroko nangae dabade, God da vasa eveva aminda yarera,” aminge sisira. \s1 23:44-49 Iesu Ambududurusira. \r (Matthew 27:45-56; Mark 15:33-41; John 19:28-30) \p \v 44 Isonga (12 koroko) iri, reighi isambu aminda tumba jido iriri ira, ungobu (3 koroko) iri, reighi sekago usasa usira. \v 45 Etiri, God da Kambo+ ainda jokáda, nunda vasa kakara ava, erama evetu genemboi tere gido ambeore dae sedo, embo teria eniimi gajetero ireira ava, soroda ijejege vose fusira. \v 46 Amingiri, Iesu koko sisira, “Afa, nanda asisi nine baso dae erefutena!” aminge sedo, ghamo asegari dotutusira. \v 47 Ambiri gido, isoro kakato da giti jighari God dae sakai sisira, “Geka bekári: Iesu nu genembo evevari.” \p \v 48 Natofo Iesu da ambari ava gari dae sedo totorugusera, aimi ava gido, dubo vevera edo, umbebai yafakoda doruse, natida iseri. \v 49 Evevetu mendeni Iesu da amboda deinghuse Galilee dodo fusera aimi, Iesu da dorevare mendeninde dabade, esike fetedo gosuseri. \s1 23:50-56 Iesu Da Tamo Budo Era Furuguseri. \r (Matthew 27:57-61; Mark 15:42-47; John 19:38-42) \p \v 50-51 Arimatia embo genembo eni javo Joseph, nu genembo eveva bekári. (Arimatia resena emo, nu reighi eni frovensi Judia amindari.) God nu namonde kaifa ari\f 50-51 \fr 23:50-51 \ft Afige, \+bd Geka Se Disugari Da Vasa\+bd* aminda, geka \+it Natofo\+it* dae rea gefusera, ava tege garesa.\f* sisira, ainda sifo foa buvaetira aindae, Joseph nu gigita use irei. Nu Jusi embo da bajari eniri. Avata babojegari mendeni, Iesu daoro ambare dae sedo manaka garusera ava, nu imboe usira. \v 52 Nune eredo ira Pilate kena teredo, Iesu da tamo mutari bu ya furugari dae sedo, benunu sisira. \v 53 Benunu setiri, Pilate ‘avori’ setiri, nu ira Iesu da tamo korosida irisira ava, simbuge bu fitiri vosetiri, embo yokura foyago budo, aimi doghedo budo ira, nunda ofofo seka ghamana toka basisera, aminda bu tere fifitusira. Giti ambari embo eni jo bu tere fitae iriara aminda, Iesu bu tere fifitusira. \v 54 Jangutari da Sifo fira utua iri, Iesu budo ira furugusira. \p \v 55 Evevetu mendeni Iesu da amboda deinghuse Galilee dodo fusera setena amo, ne Joseph de era ofofoda buvudo, Iesu da tamo nange fifitusira ava gosuseri. \v 56 Ava gido, jovereghe kamboda era buvudo, Iesu da tamo davari da usu ava tumbaghae simbuguseri. Sifo atarira amo, Jangutari da Sifori. Ava sedo, Agho Dari kakara use, kamboda iriseri. \c 24 \s1 24:1-12 Bajari Ambarida Ghe Jebuge Erorusira! \r (Matthew 28:1-10; Mark 16:1-8; John 20:1-10) \p \v 1 Fura Tomanako ataeghae beká, evevetu aimi eredo, tamo davari da usu simbugusera ava budo, ofofoda iseri. \v 2 Era ofofoda buvurutusera amo, ne ghamana guro gajetero irisira ava, afufedo ira esike fasiriri gosuseri. \v 3 Ava gido, teterusera amo, Bajari Iesu da tamo jo gae useri. \v 4 Ne bunedo manamana use aminda fetirero, gegenembo etoto naká aimi nenda demonda sirore fefetererere. Nenda tamo asugari jaraghari beká ava usira. \v 5 Etiri gido, evevetu oju use, tumo darido endada furege fafasuseri. Etero, gegenembo aimi nemokena siseri, “Jebuga embo mo, ofofoda jo tambae areva. \v 6 A gido, Iesu eminda tefori. Nu anakora ambarida ghe jebuge eretira! Nu nemonde dabade irise, Frovensi Galilee aminda rea nemokena sisira, ava kote givu! Amo eviri: \v 7 ‘God nunda ungo sokinembari, gegenemboimi Evetu Genembo da Koro+ budo arafa daoro ambari, sifo etodaba naká dadabari ainda amboda, ambarida ghe jebugedo erarira,’ ava sisira,” gegenembo aimi aminge sero, \v 8 evevetuá Bajari da geka ava sekago kotiseri. \v 9 Ava kote jaredo, ofofo dodo jovereghe era buvudo, rea gosusera a niningusera ainda bino ava, Iesu da ambo jimbi 11 aikena osa sero, evetu genembo mendeninde dabade nininguseri. \v 10 Evevetu resena emo, eni mo Magdara embo evetu Mary ri. Eni mo Joanna ri. Eni mo James da noi Mary, mendeninde dabade aimi, ambo jimbikena osa sero nininguseri. \v 11 Ningido, Iesu da ambo jimbi ne evevetu ainda geka ava jo tumondae useri. Ne gego yaru use sariá siseri. \v 12 Avata Peter eredo ofofoda sumbudo, ira buvudo andebusira. Andebusira amo, embo vanembo fasiriri gido, eredo bunise jovereghe natida isira. \s1 24:13-35 Iesu Emboroda Tafuseri. \r (Mark 16:12-13) \p \v 13 Sifo daba aminda, Iesu da dorevare etoto aimi eredo, Jerusalem ghedo reighi Emeas aminda iseri. Emeas resena emo, Jerusalem ghedo yaresa, kau ututu 11 (11 kilometres) avavaga ya buvaresa. \v 14 Ne emboroda ise, rea sirorusira ava se nininguseri. \v 15 Ava se niningero, Iesu tofo mandi fira nemokena buvudo, nemonde iseri. \v 16 Nengae Iesu gosusera amo, ‘Nu mavejova?’ sedo, buniseri. \v 17 Iesu nemokena sisira, “Ne geka rea se nininguse refevu?” setiri, ne bate dombu use fefetuseri. \p \v 18 Fetedo, Cleopas nune Iesu kena ategi usira, “Jerusalem aminda sirorumutara ava, evetu genembo isasambu kasama erera. Ni nangetirai bunise resesi?” \v 19 setiri, Iesu numokena ategi usira, “Rejoá sirorumuta? Sevu ningone!” aminge setiri, ne numokena siseri, “Namane mo, Nasareth embo javo Iesu dae resera. Nu God da feroveta teria eniri. Nu God da dombuda a evetu genembo da dombuda, vironu eveva sise, ari a tano mendeni eari, namane jo gae iriara ava, namanenda gitida siroreari gido dudukughedo ghuseri. Nunda fakina ijugeari namanenda ditiimi gido ghuseri. \v 20 Namonde Jusi embo da babojegari a namondeda fristi+ da kokotofu ne, Iesu daoro ambare dae sedo, numo sandi bundedo, Rome embokena mutero, budo arafa doruseri. \v 21 Namanenda kotari mo: nune nunda fakinaimi namane Israel embo sonembari jebugaeteri. Avata numo arafa detero ambiri, oroko sifo etodaba naká dadabetira. \v 22 Namanenda evevetu mendeni oroko ojighera, geka dombu eni setero ningido, namane dudukugheteri. Ne ataeghae ofofoda aera amo, \v 23 nunda tamo jo tambaeri. Ne aminda aneya etoto ava nenda diti mokoi geri. Aneya aimi, Iesu nu jebugari ava setero ningido, ne jovereghedo ojera, osa setero ningeri. \v 24 Ningido, namanenda mendeni ofofoda aera amo, evevetu rea setera, ava geri. Avata Iesu, ne jo gaeri,” aminge siseri. \p \v 25 Setero, Iesu nemokena sisira, “Ne gogovara useva ágido, dubo jo kotae ireva! God da ferovetaimi rea sisera amo, ne anakora tumondaetevu. Avata ne jo tumondae ireva. \v 26 Feroveta amo, ne eminge siseri: \q1 ‘God nu Sonemba kato mutari sisira amo, foama mema itatamari dadabari ainda amboda, nunda fakina a usasa barira,” \m aminge sise, \v 27 God da Geka rea nundae resira ava, Iesu afigetiri kasama useri. Nu Moses da Geka aminda tuturo edo vose fira, God da feroveta da geka, ábarago afigetiri, nengae ningido kasama useri. \p \v 28 Geka se niningudo era, reighi javo Emeas, aminda buvurutuse, Iesu nu ira darigarigiri gido, \v 29 ne numoá bureguse ungoda budo siseri, “Tumba jirari dae erira. Fu, namonde avore!” aminge setero, nu nemonde era kamboda teteruseri. \v 30 Teredo, ne bayau mindari dae sedo anumbedo, Iesu nu farava bu esimbugedo, jighi embebegedo nemokena futiri, \v 31 ne diti basetiri nu kasama useri. Etero, nu manjisira. \v 32 Manjetiri, ne tofo tofo se nininguseri, “Nangae emboroda namonde ojighera amo, nangetiraimi nu kasama ae eteri? Nu God da Geka nangaekena afigiri, ghamo biunghetira,” aminge siseri. \p \v 33-34 Aminge sise, nengae eredo bibitai, jovereghe era Jerusalem buvurutuseri. Buvurutusera amo, Iesu da ambo jimbi 11 a, nunda dorevare mendeninde dabade totorugedo, geka evia se nininguseri, “Geka bekári: Iesu ambarida ghe jebuge eredo Simon kena isagha etiri gira.” \p \v 35 Ava se niningero, nengae buvudo, rea emboroda siroretiri gosusera, a Bajari nange farava jighi embebegiri nu kasama usera ava, osa setero, ne isambu nininguseri. \s1 24:36-49 Iesu Nunda Ambo Jimbikena Isagha Etiri Gosuseri. \r (Matthew 28:16-20; Mark 16:14-18; John 20:19-23; Ekaresia 1:6-8) \p \v 36 Setero niningero ainghae dabade, Iesu nenda jokáda isagha erirare. Isagha edo, nemokena sisira, “Ireva. Erá oju eove! Dubo jama nemokena irare!” setiri ningido, \v 37 ne oju beká ava edo, beka dadabuseri. Numo sukaruva siseri. \v 38 Aminge kotero, Bajari nemokena sisira, “Erá buneove! Ne redae oju erevu? \v 39 Nanda ungo ata evia gosuse, na kasama aovo dae resena! Nanda tamo jighi givu! Sukaru ne tamo tefori,” \v 40 aminge sise, nunda ungo ata ava, ijugetiri ne gosuseri. \v 41 Gi dudukughedo, ne ivuga useri. Avata ne manamana use tumonduseri. Ava gido, Iesu ategi usira, “Nemokena bayau eni iraeri?” \v 42 Aminge setiri, oka eni iti fitero irisira ava, mutero \v 43 budo, nenda dombuda risira. \v 44 Mindido, nemokena sisira, “Namonde deinghuse, na rea sedo ghusena ava, oroko eminda beká siroretiri eregosevere. God da Geka aminda, Moses a God da feroveta rea nandae gefusera, a kotugo Yaru Buku jokáda rea nandae gefusera amo, beká sirorarira. Ava sedo, beká evia siroretiri eregosevere. \v 45 Aminge sise, God da Geka ava dubo kote gogoghombaoro dae sedo, setiri nenda kotari afigusira. \v 46 Afigetiri, nu nemokena sisira, “God da Geka eminge resira: \q1 ‘God nu evetu genembo da ari ekoko kote doyari dae sedo, Genembo eni mutari sisira amo, giti mema itatamedo ambudo, \q1 sifo etodaba naká ainda amboda, sekago ambarida ghe jebuge erarira. \q1 \v 47 Evetu genembo nange nenda ari ekoko vujegaoro, God nenda ari ekoko, Genembo ainda javoda kote doyarira ava, osa siruroro evetu genembo isasambu ningarera. \q1 Jerusalem eminda tuturo edo, amboda ya reighi isasambu endada irera, aminda buvudo, osa sise, vironu siruroro ningarera.’ \p \v 48 Roera emo gosuseva ava sedo, nene ya osa sareva! \v 49 Nanda Afa beka gagojuse, nunda Asisi Kakara mutari sisira ava, na tofo mandi nemokena mutarena. Ava bari dae sedo, Jerusalem eminda kaifa ururovo, Asisi Kakara nemokena vose furari bareva,” aminge sisira. \s1 24:50-53 Iesu Utuda Vitisira. \r (Mark 16:19-20; Ekaresia 1:9-11) \p \v 50 Aminge sedo, Iesu ne unumbe budo Jerusalem ghedo era, reighi Bethany aminda buvudo, Iesu ungo jighiri eretiri ne esimbugusira. \v 51 Amingedo, ne dodo, nu utuda vitisira. \v 52 Vitíri, ne nu tumonde bainghuse, eredo ivugaghae era, Jerusalem teteruseri. \v 53 Aminguse, ne sifo ghousa ava God da kamboda+ irise, God kena aiyakoe sise iriari. \q1 Avori, nanda geka tano eviri.