\id HEB Hebrews - KORAFE J. FARR 27 November 2002 \h Hebrew Embokena \toc2 Hebrew Embokena \toc1 Hebrew Embo (O Israel Embo Seraera), Nemokena Reta Gefusera, Amo Eviri. \mt1 Hebrew Embo (O Israel Embo Seraera), Nemokena Reta Gefusera, Amo Eviri. \ip Buku emo, ghaeko 60-70 A.D. ainda joká aminda, Paul o genembo eniimi gefusira. Nu Israel embokena gefusira. God giti nemokena emboro+ eni nange yama numokena buvaetera, ava afigedo ijugusira. Emboro+ manai amo, Agho Dari kaifa ari da emborori. Avata buku einda jokáda, genembo buku gefusira aimi, emboro+ seka God afigusira, aindae gefusira. Emboro+ seka amo, God setiri Iesu ambiri, nunda ororoimi emboro+ seka afigusira. Buku einda jokáda resira: emboro+ seka ya God kena buvari amo, emboro+ eveva bekári. Emboro+ manai amo jo emboro seka amingo iraeri. Ava Israel embo isambu kasama aoro dae sedo, buku emo gefusira. \is1 Reta Hebrew Embo (O Israel Embo Seraera) Nemokena Gefusera, Ainda Mendo Mendo Mo Eviri. \ip 1:1-3 Genembo mave reta gefusira aimi, nunda natofo Israel embo ategi usira. \ip 1:4—2:18 Keriso mo, nu teriari; o aneya mo, ne veveyakori. \ip 3:1—4:13 Keriso mo, nu teriari; o Moses nengae Joshua ghae mo, ne veveyakori. \ip 4:14—7:28 Keriso nu fristi+ iká bekádari. Fristi+ mendeni mo, jo numongo iraeri. \ip 8:1—9:28 Emboro+ ya God kena buvari Iesu afigusira amo, eveva bekári. Emboro+ manai amo, jo amingo iraeri. \ip 10:1-39 Keriso nunda ororo futusira amo, fakinago bekári. Joba mendeni God kena mutudo ghusera amo, jo amingo iraeri. \ip 11:1-12:29 Namonde tumonduse, God da natofo anakora God tumondedo ghusera, ainda amboda amboda aoro dae sise sisira. \ip 13:1-25 Genembo reta gefusira aimi, geka mendeni mendeni sise, ari eveva aoro dae sedo, tano usira. \c 1 \p \v 1 Anakora beká, God namondeda abuamanekena ari mendeni mendeni use, a geka mendeni mendeni sido fusira. Nu ferovetakena geka seari, ne budo namondeda abuamanekena ijugedo ghuseri. \v 2 Avata oroko ava, nu tofo nunda Mandi dirigetiri ojighira, nunda geka namondekena siri niningerera. Nunda Mandi resena einda fakinaimi, God setiri utu a enda sirorusira. God nunda Mandi mo, sifo amboda roera isasambu, nunda tofo are dae sedo, nune gategusira. \v 3 Mandi aikena, God da duro a usasa janimberaira. Kotugo, God irira ainda gari kau daba ava, nunda Mandikena irira. Jo dombu eni iraeri. Mandi ainda geka mo, fakinaghaeri. Aimi, nu utu a enda bu jighirise kaifa eraira. Nu evetu genembo da ari ekoko seghe fugutusira ainda amboda, nu utuda vitíra, God Durode ainda ungo gimandukena anumbusira. \s1 1:4-14 God Da Mandi Mo, Nu Teriari, O Aneya Mo, Ne Veveyakori. \p \v 4 Aindae sedo, God nunda Mandi da javo tomanako jijighusira. Aneyamane da javo jijighusira amo, veveyakori. Kotugo geka bekári: God da Mandi mo, nu teriari, o aneyamane mo, ne veveyakori. \v 5 God nunda Mandikena eminge sisira: \q1 “Na Nimamori, orokoá ni nanda Mandi etesi.” \m A eni mo eminge sisira: \q1 “Na numamori, a nu nanda Mandiri. Ava saono isagha arira.” \m Geka resena emo, jo aneya enikena saeri. Geka emo nunda Mandikena sisira. \v 6 Eni mo: God nunda Mandi bego enda eminda sirorare dae sedo, dirigari dae use, eminge sisira: \q1 “Nanda aneya, ne isasambu numoá tumonde bainghaoro dae resena,” \m nunda Mandi dae aminge sisira. \v 7 O aneya mo, ne nunda Mandi da duruda irera. Ava ijuguse, nendae eminge sisira: \q1 “Nanda aneya, yaura da kakaugo ava simbugeteno irera. \q1 A nanda saramana kakato, avaraka bubura da kakaugo ava simbugeteno irera,” \m aneyadae aminge sisira. \v 8 Avata nunda Mandikena, God eminge sisira: \q1 “Ni God ri. Nine bajari edo, evovodae ninda natofo kaifa use iraresa. \q1 Ni geka beká sise a ari beká avanembo use, ninda reighi a natofo kaifa use iraresa. \q1 \v 9 Ni geka sembae a ari ekoko ava imboe use, geka eveva a ari eveva avanembo uju eraesa. \q1 Aindae sedo, God ninda God, nane ni gategedo, ivuga aso dae sedo, bino mindafugo nimokena futuseni. \q1 Ninda bino mo mindafugori, kokomana da bino jo ninda amingo iraeri.” \m \v 10 A geka eni mo, nunda Mandi rea usira a rea arira, aindae eminge sisira: \q1 “Bajari, giti beká giti, ni enda eteso sirorusira. A ni tofo ninda fakinaimi, utu eteso sirorusira. \q1 \v 11 Utu endaghae manjarira, avata ni evovodae iraresa. \v 12 Kau embo boka manai ari seka buraera aminga ava, utu a enda manai edo, bakomba ari gido, gaghe esike fitido, utu a enda seka aso sirorarira. \q1 Avata ni jo kau eni ae aresa. Ni kau daba ava iraresa,” \m God Afa nunda Mandikena aminge sisira. \v 13 Avata nunda aneya enikena jo eminge saeri: \q1 “Viti fu, nanda ungo gimandukena anumbe \q1 kaifa ururaso, na ninda gitofu sandi \q1 bundedo, ninda ata duruda fitono fafasaore.” \m Geka amo, jo nunda aneya enikena saeri. Nu nunda Mandikena sisira. \v 14 Ava sedo, aneya resena ainda susu mo, rejori? Ne asisi kau eniri. Ne God sonemberaera, a God ne dirigeari foama, evetu genembo sonemberaera. God evetu genembo mavejoá gategedo, jebuga evovodae irari ava baoro dae sedo sisira ava, aneya maneimi sonemberaera. \c 2 \s1 2:1-18 God Da Sonemba Namondekena Futusira Amo, Kau Emingori. \p \v 1-2 Geka God aneyakena mutiri budo namondeda abuamanekena osa sedo ghusera amo, geka bekári. Geka ava, mave ningido jo ae usera aikena, God mema a bouvu mutiri itatamuseri. Avata aneya da geka kitakori. O geka oroko nembo sirorerira amo, teria bekári. Ainda beká mo: God da Mandi mo, nu teriari. Aneya mo, ne veveyakori. Ava sedo, erama geka gungubo ningido, ainda amboda yeore dae sedo, namonde, geka beká oroko nembo siroretiri niningerera ava kaifa e gogoghombarera. \v 3 Geka eimi, jebuga da emboro+ ava ijugerira. Amo sonemba teria bekári. Ava sedo, geka ava kotae edo jo tumondae arera amo, namonde jebuga kosasaghedo, tefo sirivo arera. Namonde nange nu tumonduse jebugaetera ava, Bajari nu tofo fira ijugedo ghusira. Aminguse, nu namonde jebugaoro dae sedo, geka rea sedo ghusira ava, nunda natofo mendeniimi bu fera namondekena ijugetero, namonde ava nininguse kasama useri. Geka amo geka beká, ava namonde kasama useri. \v 4 Ne aminge ijugero sifo daba aminda, God nunda geka sonembusira. Geka amo tumondaoro dae sedo, nu ari mendeni mendeni a tano dombu eni dombu eni etiri, namonde jo gae iriara ava, aminda gido dudukughuseri. Geka daba ava tumondaoro dae sedo, God nunda uju ava use, Asisi Kakara da fakina a joba ghasetiri ruruseri. \p \v 5 Iesu nu teriari, a aneya ne veveyakori, ainda geka mendeni sari dae erena. Enda namonde seraera mo, mave kaifa arira ainda geka, God nu enda evia ari sirorare dae kotisira amo, jo edo aneyamaneimi kaifa aoro dae saeri. \v 6 Geka eni setiri gembero, God da Geka jokáda irira amo eviri: \q1 “God, ni teriari. Ava sedo, ni genembo redae erekotesi? A redae kaifa eraesi? \q1 \v 7 Sifo tufako, nu aneya da duruda irare dae sisesi. Usasa a bino numokena muteso biri, \q1 \v 8 seteso roera isasambu ainda bajari nune edo irira.” \m “Roera isasambu ainda bajari arira,” resira amo, nu roera isasambudae sisira. Avata oroko emo, geka da beká jo sirorae irira. Namonde evetu genembo, jo roera isasambu kaifa ae eraera. \v 9 Avata Iesu kotovo dae resena. Nu sifo tufako aneya da duruda irare dae sedo, God setiri nu sirorusira. God nu, namonde evetu genembo isambukena sonemba mutari dae sedo, setiri Iesu namondeda ari ekokodae ambududurusira. Avata oroko mo, nu usasa a bino bu jighiriri eregosera. Usasa a bino bu jighirira ainda tuka mo: nu namondedae sedo, mema eko beká ava itatamuse ambududurusira. Ambiri gido, God numokena usasa a bino ava mutiri budo, roera isambu da bajari ava, nune edo irira. \v 10 God roera isasambu setiri sirorusira, a nunda fakinaimi, roera isasambu bu jighirira. Ava sedo, evetu genembo digari nunda usasa budo, nunda sasingu aoro dae sedo, nune setiri Iesu fira genembo beká ava edo, mema itatamusira. Aminguse, Iesu nu namonde sonembarikena inono usira. God amingusira amo, evevari. Iesu mo, nu jebuga da emboro ijugari dae sedo, amingusira. \v 11 Iesu nu evetu genembo da ari ekoko seghe fugetiri, ne God da dombuda eveva beká edo irera. Amingedo, evetu genembo a Iesu de dabade, God da sasingu edo irera. Aindae sise, Iesu namondekena nano namendi sise meka jo gae eraira. \v 12 Iesu rea sarira ava kotise, nu God kena eminge sarira: \q1 “Na, nanda nano namendi da dombuda, ninda javo jighono erarira. \q1 Natofo totorugarera ainda dombuda, nindae sakai sarena.” \m \v 13 Nu geka eni resira amo, eviri: \q1 “God tumonduse, tofo namoá nunda ungoda fitarena.” \m A eni mo, nu eminge resira: \q1 “Sasingu God nandae futusira amo, ne namonde dabade irera,” \m Iesu aminge resira. \p \v 14 Nunda sasingu mo, evevetu a gegenembo bekári. Ava sedo, Iesu fira genembo beká da tamo ava budo, kau nemoá avavaga sirorusira. Nu amingusira da beká mo: Satan Ambari da fakina bu jighireira ava, dari nunda fakina dadabare dae sedo, ambudo ambaridaghe jebuge erorusira. \v 15 Evetu genembo digari ne Ambari dae oju edo ghusera amo, inono, ne Ambari da fakinaimi bundetiri iriari. Nemo vujegari jebugaoro dae sedo, nu genembo beká da tamo budo, siroredo ireira ambududurusira. \v 16 Geka emo isaghari: nu jo aneya sonembari dae sedo amingaeri. Nu Abraham da sasingu ava sonembari dae sedo, fusira. \v 17 E givu! Iesu nu God da uju ava use, evetu genembodae joka use, nenda fristi+ iká bekáda ari dae saetira amo, nu kau nunda nano namendi avavaga edo, nenda tamo budo nemoá avavaga siroraeti. A nenda ari ekoko da mino mutari God kote doyare dae saetira amo, nu nenda tamo budo aminge siroraeti. \v 18 Kotugo Iesu amingusira. Ava sedo, evetu genembo Satan imi dederuse, nenda fakina dere gosuse irá gheraira ava, Iesu nune ne sonemberaira. Orokoá, nemo sonembarikena mo, nu inonori. Ainda beká mo: nu tofo mema tafusira, a Satan imi fira numoá dederusira amo, nu inono use jo gofaeri. Ava sedo, nemo sonembarikena mo, nu inonori. \c 3 \s1 3:1-6 Iesu Mo, Nu Teriari, O Moses Nu Ijoghakori. \p \v 1 Avori, nanda nano namendi, God namoá aghi usira aminga ava, nembarago aghi usira. Ava sedo, Iesu nu kau mavegori, ava kotovo dae resena. Namonde tumondaoro dae sedo, God setiri Iesu namondeda fristi+ iká bekáda edo, fira aghi usira. \v 2 God Iesu gategusira ainda uju avanembo, Iesu edo ghusira. Kau Moses God da Kamboda+ saramana use, God da uju ava edo ghusira aminga ava, Iesu barago God da uju avanembo edo ghusira. Kambo+ mo, na God da natofo isambudae resena. \v 3 Ne kasama ereva: namonde jo kambodae sakai sae eraera. Nu, kambo itari kato aindae sakai seraera. Aindae sedo, namonde Moses da javo itako jighoro erarira, nu taká God da natofo da eniri. O Iesu mo, God da natofo ainda bajari ava sedo, nunda javo jighoro ere gogoghombarira. \v 4 Ainda beká mo: kambo beká evetu genemboimi itiraera amo, kambo a roera digari ainda susu mo, God ri. \v 5 Geka bekári: Moses nu God da saramana kato edo irise, God da uju ava edo ghusira. Aminguse, God amboda rea sari isagha aetira ava, Moses nu God da aghi use, osa sedo ghusira. Moses nu God da saramana katori. \v 6 Avata Keriso mo, God da Mandiri. Nu God da kambo+ ainda bajariri. Nu God da uju ava use, God da kambo+ nune kaifa eraira. A God da kambo+ mo, namondedae sise resira. Namonde fakina edo, jo oju ae irise, namondeda gigitari a tumondari jo doyae arera amo, namonde nunda natofo edo irarera. \s1 3:7—4:13 God Namondeda Jangutari Da Vasa Ava Simbugerira. \p \v 7 Namonde nange God da natofo edo iraetera ava, Asisi Kakarai setiri God da Geka jokáda gefuseri. Amo eviri: \q1 “Oroko God beka sirurari ningareva amo, \q1 \v 8-9 erama gogore edo, God ighagha eove dae sise resena. \q1 Kau nembuamane usera aminga ava, erá eove dae sise resena. \q1 Nembuamane usera aindae, God eminge resira, \q1 ‘Ne reighi uvu a evetu genembo irae da vasa aminda, na ighagha edo, nanda fakina ava ijujuseri. \q1 Ne ghaeko 40 ainda jokáda nange nanda fakinaimi tavo eno gosusera ava kotae edo, \q1 nanda fakina ava sekago ijujuseri.’ \q1 \v 10 Na aindae sedo, nembuamanedae janje eko etiri siseni, \q1 ‘Ne na sifo ghousa ighagha eraera, a nanda sari ava jo ningae eraera.’ \q1 \v 11 Aminge sedo, na dubo eko etiri, durumuguse beka gagojuse siseni, \q1 ‘Ne jo namokena foa terovo, namonde dabade jangutae arera,’” \m God da Geka aminge resira. \p \v 12 Avori, nanda nano namendi, namondeda God nu jebuga irira. Ava sedo, nenda janje joká ava ijujevu! Erama nu kotae edo, ighagha eove dae sise resena. Fakina use, tumondaovo dae resena. \v 13 God da Geka jokáda, geka ‘oroko’ rea resira ava gembena emo, jo oroko dabako eindae sise, saeri. Nu tumondaoro dae sedo, goroto namondekena futusira, aindae resira. Goroto einda jokáda, ne sifo evia inono, tofo tofo enjise saramana e gogoghombareva. Erama ari ekoko da derariimi dereuri gogore eove! \v 14 Ai resira amo: fakina edo gigituse irarera amo, namonde dabade tatedo Keriso da natofo arera. \v 15 God da Geka aindae sise, eminge resira: \q1 “Oroko God nu beka sirurari ningareva amo, erama gogore edo, \q1 God ighagha eove dae sise resena.” \m \v 16 Evetu genembo God da Geka ningido ighagha usera amo, mavedae resi? A kote givu! Evetu genembo Moses unumbe reighi Egypt ghedo budo fusira aindae resira. \v 17 A kotugo, evetu genembo daba aindae, geka evia resira: “Ghaeko 40 ainda jokáda, God evetu genembodae janje eko usira,” geka amo, evetu genembo daba aindae resira. Evetu genembo amo, ne ari ekoko ero gido, God siri ne sirivo udo fuseri. \v 18 A evetu genembo daba aimi God ighagha usera aindae, God durumuguse, beka gagojuse eminge sisira, “Ne jo namokena foa terovo, namonde dabade jangutae arera,” aminge sisira. \v 19 Avori, namonde kasama erera, ne God kena jo ya tere jangutae usera da beká mo: nemokena tumondari tefori. \c 4 \p \v 1 Avata God nu namonde kaifa ururari jangutarera, aminge beka gagojuse sisira. Ava sedo, namonde nundae igheghi use irarera! Erama gofedo, numokena ya jangutari ava kosasagheore dae sise, namonde igheghi use irarera. \v 2 Ainda beká mo: God da Bino Eveva seoro namondeda abuamane ningido ghusera aminga ava, God da Bino Eveva namondekena setero ningido irera. Jo dombu eni iraeri. Avata ne geka ava, dengoroimi nembo nininguseri. Ava sedo, ne aminda sonemba eni jo baeri. Ainda beká mo: ne ningido, jo tumondae useri. \v 3 O namonde mave tumonderaera amo, God kena ya teredo, dabade jangutari dae erera. Nu namondedae sedo jangutari da vasa a sifo gategusira ava, jo ighagha use eminge saeri: \q1 “Na dubo eko etiri, durumuguse, beka gagojuse eminge siseni, \q1 ‘Ne jo namokena foa terovo, namonde dabade jangutae arera.’” \m Amo jo jangutari da vasa a sifo namondedae sedo gategusira ava, jo ighagha use saeri. God nu anakora saramana iri, utu enda siroretiri nunda saramana dadabusira. Sifo aminda, nunda jangutari da vasa a sifo gategetiri fefetusira, ava irira. Ava sedo, geka bekári: evetu genembo eveva ainda jangutari da vasa a sifo gategetiri irira. \v 4 Vasa eninda nunda Geka jokáda, God aindae sise, eminge resira: \q1 “God nunda saramana sifo 6 ainda jokáda etiri isambu dadabetiri, sifo 7 aminda, nu jangutusira,” \m God da Geka aminge resira. \v 5 Kotugo, evetu genembo jo tumondae eraera aindae, eminge resira: \q1 “Ne jo namokena foa terovo, namonde dabade jangutae arera,” \m aminge resira. \v 6 God evetu genembo jangutaoro dae sisira. Avata evetu genembo giti God da Bino Eveva niningusera amo, ne jo tumondae edo, God kena jo ya teredo, God de dabade jangutae useri. Avata mendeni amboda sirorusera aimi, ne ya teredo, God de dabade jangutarera. \p \v 7 Evetu genembo mendeni da kotari mo: God nu jangutari da sifo sisira amo, nu Moses da ambo jimbi, Joshua nunda sifo aindae sariá sisira. Avata namonde kasama erera, amo jo geka beká iraeri. Ainda tuka mo: Joshua ambiri ainda amboda, God setiri David nu sifo eindae sise gefusira. God numoá tumondaoro dae sedo, sifo goroto emo afigusira. Avori, David anakora jebuga irise, sifo goroto seka afigedo irira, aindae ‘oroko’ sisira. Nunda geka, amo eviri: \q1 “Oroko God nu beka sirurari ningareva amo, erá gogore eove!” \m God setiri David aminge gefusira. \v 8 Avori, Joshua nu giti, evetu genembo unumbe bu jangutari da vasa aminda ya teredo sifo aminda jangutaetera amo, God nu amboda, numokena ya teredo jangutari da geka jo sae aeti. \v 9 Avata God amboda, jangutari da sifo aindae geka sisira. Ainda beká mo: kau God sifo 6 ainda jokáda saramana etiri dadabetiri, sifo 7 aminda jangutusira aminga ava, God da natofo amboda jangutarera. \v 10 Kau God nunda saramana dodo jangutusira aminga ava, mave God kena ya terarira amo, nu sifo aminda, nunda saramana dodo jangutarira. \p \v 11 Ava sedo, God kena ya tere jangutari dae sedo, namonde fakina beká ava arera. Erama namonde eni God da Geka ningae edo, jangutari da vasa a sifo ava kosasagheore dae sise resena. \v 12 God da Geka mo, jebuga irira. Geka ainda mendo sighonogori. Aimi gayari, genembo da duboá afigarira. Fisi da uju, nunda kotari, a nu rea dubo jokáda uju eraira a koteraira amo, foa isagha eraira. Amingurureari, God da Geka aimi evetu genembo da dubo jokáda rea irá gheraira, ava ijujeraira. \v 13 God kena roera jungari eni tefori. Roera isasambu utuda a endada, God kena mo isaghari. Namondeda irari a ari aindae, nune ategi arira. \s1 4:14—5:10 Emboro+ Ya God Afakena Buvari Ava, Iesu Nune Afigusira. \p \v 14-15 Namondeda fristi+ iká bekáda Iesu numori. Nu namondeda dara a bouvu ava kasama eraira. Nu aindae sedo namondedae joka eraira. Kau derari namondekena foa gheraira aminga ava, Iesu kena foa ghedo ghusira. Avata Iesu nu jo gofedo, a ari eko eni jo ae usira. Nu teria bekári. Nu vitíra utu darigedo, God da dombuda teredo fefetusira. Ava sedo, namonde fakina beká ava use, tumonde gogoghombarera. \v 16 Namonde tumo fainghedo, God da anumba vasa sonemba buraera aminda, ya buvarera. Aminda sonemba tafuse iroro, sifo reda sonemba barera, nu sifo daba aminda joka edo, namonde sonembarira. \c 5 \p \v 1 Fristi+ da giti jighari mo, nenda kokomana ainda jokáda eni gategeoro fetedo ghuseri. Amingedo ghusera da beká mo: ne ari ekoko da mino God kena mutari dae sedo, a sino fuka de ojedo, budo joba God kena mutari dae sedo, fetedo ghuseri. \v 2 Fristi+ da giti jighari resena emo, ne taká gegenembori. Nembarago dara edo ghuseri. Ava sedo, evetu genembo mendeni bunise eraera a dara eraera aindae, ne joka edo, durumuguse eraera. \v 3 Nembarago dara eraera; ava sedo, ne jo nenda natofo kikiako, ainda ari ekoko da mino mutae eraera. Ne totofo nenda ari ekoko ainda mino barago muturaera. \v 4 Genembo nu jo tofo gategedo, fristi+ da giti jighari ae arira. Kau God setiri giti beká, Aaron fristi+ da giti jighari usira aminga ava, God seari nene fristi+ da giti jighari eraera. \p \v 5 Kau daba aminga ava, Keriso jo tofo gategedo, viti fristi+ iká bekáda aeri. God nu ainda saramana are dae sedo, numoá gateguse eminge sisira: \q1 “Na Nimamori, orokoá ni nanda Mandi etesi,” \m aminge sedo, \v 6 nu vasa eninda eminge sisira: \q1 “Kau Melchizedek aminga ava, ni fristi+ edo, evovodae amingedo iraresa,” \m aminge sisira. \v 7 God nu Iesu ambarida ghe saghimbe barikena inonori. Ava sedo, Iesu nu genembo edo endada irise, sorara janjagughae God kena banungedo ghusira. Banunguse, nu God kena igheghi use, nunda geka ningido ghusira aindae sedo, God nunda banungari niningusira. \v 8 Nu God da Mandiri, avata nu nange sabua+ edo, geka nininguse ari ava kasama aetira aindae sedo, God setiri nu mema tafusira. \v 9-10 Aminguse, Iesu fristi iká bekáda arikena inono usira. God numoá fristi+ iká bekáda edo evovodae amingedo irare dae sisira amo, kau Melchizedek fristi+ usira aminga ava are dae sisira. Iesu mo, jebuga evovodae irari da susuri. Evetu genembo mave Iesu da geka ningarera amo, nemokena jebuga evovodae irari ava mutarira. \s1 5:11—6:12 Erá God Kotae Edo, Nenda Irari Manai Aminda Jovereghe Yeove! \p \v 11 Keriso nange namondeda fristi+ iká bekáda use irira aindae, na geka mendeni mendeni saeteni. Avata nenda kasama tufakori. Sarena, jo kasama ae areva ava sedo, na nange nemokena ijugareni? Nemokena ijugari mo, fakaragori. \v 12-13 Ne totofo kasama mendeni mendeni budo, anakora evetu genembo mendeni da ijuga kakato ava edo iraetevu. Avata ne jo inono ae ireva. Ava sedo, mave sekago yama, God da Geka mendeni anakora ningi kasama aeteva ava, dengoro indudururari ningaetevu. Ne kau sasingu ami mindiraera ainda kaugori. Kau sasingu seka fumbari, bayau fakara jo mindae eraera aminga ava, ne God da Geka raugako ava jo totoi kasama ae eraeva. Mave amingarira amo, nu sasingako irise, ari eveva a ari eko nu bunariri. Geka beká a geka sembae barago, nu bunariri. \v 14 O evetu genembo beká, ne bayau fakara mindiraera. Evetu genembo beká, ne gasegi use, ari eveva a ari eko ne kasama eraera. Geka eveva a geka beká barago, ne kasama eraera. Avata ne jo amingae eraeva. \c 6 \p \v 1 Ava sedo, Keriso da bino ne anakora ningi kasama aeteva ava, jo sekago saono ningae areva. Amo dodo, namonde Keriso da Geka fakara a jungarida ava, mendeni se ningarera. Aminguse, geka raugo giti setena ava, oroko jo sekago sae arena. Amo nange nange ari ekoko vujegedo, God tumondaetera, \v 2 kotugo bafataito da ijuga, ungo jiroda fitari da ijuga, evetu genembo nange nangedo ambarida ghe jebuge erarera, a evetu genembo mendeni nenda ari ekoko da mino, nange nangedo evovodae irise itatamarera, ainda geka isambu jo eminda sae arena. \v 3 Ava sedo, God ‘avori’ sarira amo, namonde sasingu da kotari a geka dodo, God da Geka fakara a jungarida ava, mendeni se ningarera. \p \v 4 Na eminge resena ainda beká mo eviri. Mave God giti tumondedo, amboda God kotae arira amo, nu nange unumbaoro dubo jovereghari, foa sekago God tumondari? Evetu genembo aminga, ne giti God da usasada deinghuse, utu da joba ava itatamedo, Asisi Kakara ruruseri. \v 5 Aminguse ne itatamuseri: God da Geka evevagori. A sifo amboda furarira, ainda fakina barago ne itatamuseri. \v 6 Amingusera avata, ne amboda God kotae useri. Ava sedo, jo sekago dubo jovereghari, God tumondari da kaugo iraeri. Ainda beká mo: God kotae use irarera amo, inono, ne totofo God da Mandi, natofo da dombuda sekago arafa doruroro gido, natofoimi ne dere jirarera. \p \v 7 Evetu genembo kau enda da kaugori. Vareda borija direari, roera veka batuno edo vitido beká eraira aimi, vare govari kakato da eveva bu foa gheraira. Beká eraira da susu mo: God vare amo esimbugusira. \v 8 O tefo vive a titifa ai viti gajari irarira amo, beká tefori. Avose, God vare simbora ari da sifo ojira utua erira. Amboda avarakai dungari avi dadabarira. Avori, evetu genembo mave giti God da Geka ningido irise, amboda God kotae arera amo, ne kau aminga ava arera. \p \v 9 Nanda kokomana, na oroko geka fakarago seteni. Avata, ne dubo ruruse eminge resena. Na kasama erena, ne jo amingo iraeri. Jebuga da esimbugari eveva ava, nene bareva. \v 10 Ainda tuka mo: God nu geka beká sari katori. Nenda saramana edo ghuseva ava, nu jo kotae ae arira. A nundae sise, ne nunda natofo mendeni dubo ruruse, sonembedo ghuseva a sonemberaeva ava, nu jo kotae ae arira. \v 11 Na uju beká ava erena amo, ne isambu nenda fakinaga ava ururovo, ne rea gigiteraeva ainda beká ava foa isagha ari bareva. \v 12 Erama guka dagaya eove dae sise resena! Kau evetu genembo mendeni durumugedo, gigituse tumonde gogoghomberaera, aminga ava areva amo, God nendae beka gagojuse, rea mutari sisira ava bareva. \s1 6:13-20 God Beka Gagojusira Amo, Jo Gungubo Iraeri. \p \v 13 God Abraham dae rea ari sisira ava, tumondare dae sedo, God numokena beka gagojuse kotua gatisira. God teria bekári. Eni jo numongo iraeri. Ava sedo, nu tofo numoá, nunda javoda beka gagojusira. \v 14 Aminguse, sisira, “Na beka gagojuse, nimokena eminge resena. Na ni esimbugururono, ninda sasingu a imemesiri digarigo sirorarera.” \v 15 God aminge setiri, Abraham durumugedo gigitiri, God rea mutari sisira ava, fira siroretiri gosusira. \p \v 16 Evetu genembo mendeni, kotofuko da javoda o God da javoda beka gajeraera. Nenda geka natofo tumondaoro dae sedo, amingeraera. Evetu genembo, ne kotofuko da javoda o God da javoda beka gajarera amo, natofo nenda geka tumonduse, jo dumo bauso ae arera. \v 17 Kau daba aminga ava, God nunda beka gagojusira. Nu uju usira amo, evetu genembo kasama aeteri: nunda beka gajari ainda beká sirorarira, jo gungubo iraeri. Amo, evetu genembo God da jebuga baetera ava, nene barera. Nemokena rea mutari sisira ava, mutari ne barera. God ne jo doyae arira. Ava kasama aoro dae sedo, nu jo tefo beka gajaeri. Nu beka gagojuse, kotua gatisira. Avata genembo teria eni jo numongo iraeri. Ava sedo, nu tofo nunda javoda beka gagojusira. \v 18 Ava sedo, God nu roera etoto naká usira. Amo, nu beka gagojusira, kotugo nu tofo kotua gatisira. Ava sedo, nu jo nunda beka gajari doyae arira. Ainda beká mo: God rea seraira amo, isambu beká vanembori, numokena gungubo tefori. Aindae sedo, namonde mave giti endada oju use, nunda sonemba bari dae sedo, isambu gaghe numokena isera amo, nunda beka gajari ava tumondarera. Nu rea mutari sisira, ava bari dae kotise, gigituse irarera. \v 19 Namonde ava gigituse irarera amo, namonde jo dubo bunae arera. Namonde fakina budo fetarera. Namondeda gigitariimi namondeda asisi sonemberaira. Namondeda ghamo jokáimi kaifa gigita emo mutero aira, God da vasada teredo irira. Kau ghaeko evia inono, God da Kambo+ jokáda, namonde Jusi embo da fristi+ da giti jighari joba da ororo budo ya, God da vasa kakara beká emboi gajetero irira, aminda tereraira aminga ava, namondeda kaifa gigita emo aira God kena teredo irira. \v 20 Iesu nu kau fristi+ da giti jighari avavaga edo, namondedae sedo, nu namondeda fristi+ iká bekáda usira. Edo ira aminda teredo, God kena irira. A fristi+ iká beká ainda saramana ava, nune use evovodae irarira. Kau Melchizedek giti fristi+ da saramana edo ghusira aminga ava, Iesu nune fristi+ da saramana ava evovodae use irarira. \c 7 \s1 7:1-14 Melchizedek Da Kikiri. \p \v 1 Iesu nu kau Melchizedek setena, ainda beká mo eviri. Melchizedek nu reighi javo Selam\f 1 \fr 7:1 \ft Reighi javo Selam resira amo, nu reighi oroko namonde Jerusalem seraera aindae resira. Baiboro (Bible) jokáda, Melchizedek nunda noi numamo da javo jo saeri, a nu nange sirorusira, a nange ambududurusira, ábarago Baiboro jokáda jo saeri. Ava sedo, kau nu evovodae irari ainda kaugori. Avori, genembo reta evia gefusira ava kotise, ijugaboro Melchizedek kena fifituse, Iesu dae sisira.\f* ainda kini (king) edo irei, a kotugo, nu God Teria Beká ainda fristi+ edo irei. Avori, sifo eninda, Abraham nu isoro edo, kini mendeni detiri ambero jovereghe natida iri, Melchizedek fira emboro soroda Abraham tambudo, numoá esimbugusira. \v 2 Etiri, Abraham isoro use, roera sosighi usira ava budo, diti ghabu sovenisoveni fitido, diti dabako budo, God da javoda Melchizedek kena futusira. Javo Melchizedek da tuka mo: ‘Kini (King) Ari Eveva Eraira, A Geka Eveva Seraira’, aindae seraera. Kotugo, nunda reighi Selam ainda javo da tuka mo ‘Mainungari’. Ava kotise, ‘Mainungari da Kini’ barago nundae sedo ghuseri. \v 3 Melchizedek dae, nunda kiki jo ghousa gembaeri. Nunda noi numamo da javo, novia nombua da javo eni jo gembaeri. A nanjigo sirorusira a ambududurusira, ábarago jo gembaeri. Kau God da Mandi avaga, nu fristi+ edo, evovodae ireira ava gefuseri. \p \v 4 Melchizedek nunda teria kau mavego ava kote givu! Namonde Jusi embo da abua giti beká, Abraham nu eredo, God da javoda roera, nune isoro use sosighi e rurusira, ainda diti eni Melchizedek kena futusira. \v 5 Oroko, namondeda mendeni Levi ondi+, ne namondeda fristiri. God nunda Agho Dari jokáda setiri ne fristi+ useri. A kotugo, Agho Dari irira; ava sedo, namondeda gugua diti ghabu sovenisoveni fitido, Levi ondikena+ ainda diti eni muteoro ne buraera. Levi ondi+, ne Abraham da sasinguri, kotugo namonde barago, Abraham da sasinguri. Ne namondeda totofori, avata ne namondekena gugua diti eni buraera. \v 6 Avori, Melchizedek kote givu! Nu jo Levi ondi+ iraeri. Avata nu Abraham kena gugua diti dabako rurusira. Kotugo, geka eni mo, God nu Abraham kena sonemba mutari dae sise, beka gagojusira. Ava sedo, Abraham nu genembo teriari. Avata Abraham nune jo Melchizedek esimbugaeri. Melchizedek nune eredo, Abraham esimbugusira. \v 7 A namonde kasama erera: esimbugari mo, evetu genembo babai aimi, nene evetu genembo veveyakokena muturaera. Genembo ijoghako aimi jo eredo, kotofu ava esimbugae arira. Ava sedo, Melchizedek nu genembo teriari, a namondeda abua Abraham nu ijoghakori. \v 8 Levi ondi+ da fristi+ oroko God da gugua diti eni buraera amo, ne amburaera. O Melchizedek, God da javoda gugua diti eni Abraham kena rurusira amo, nu jo ambae irira. God da Geka ava ijugerira. \v 9-10 Namondeda fristi+ oroko irera, nembarago veveyakori, o Melchizedek nu teriari. Ainda beká mo: Melchizedek Abraham tafusira da sifo aminda, Levi jo sirorae iriri tafusira. Amo inono, Levi ondi+ oroko God da javoda, gugua diti eni buraera, ne nombua Abraham da tamonda irise, Abraham de dabade gugua diti eni nene Melchizedek kena futuseri. \p \v 11 Levi ondi+ ne fristi+ edo, God da Kambo a joba ava, kaifa aoro dae sedo, God setiri Moses nunda Geka gembu mutiri, namonde Israel embo ruruseri. Avori, Levi ondi+ saramana ururoro inono aetira amo, God jo Levi ondi+ da genembo Aaron da oro dodo, fristi+ eni oro eni ajagha, Melchizedek avavaga gategae aeti. Avata Levi ondi+ da saramana aimi, jo natofo da ari ekoko seghe fugoro dadabari da kaugo iraeri. \p \v 12 Avata God fristi+ da oro manai dodo, eni gategari fetaetira amo, nune agho dari seka eni barago nune sari fetaeti. \v 13 Ainda beká mo: God da Geka ainda jokáda, fristi+ eni kau Melchizedek avavaga sirorare dae sisira amo, namondeda Bajari dae sisira. Kotugo, nu namonde Jusi embo da oro eninda vekari. Nunda totofo eni jo joba a sino fuka da ororo futuse, fristi+ da saramana jo aeri. \v 14 Namondeda Bajari, nu Judah ondiri. Kotugo, Moses Judah ondi eni fristi+ are dae nu jo saeri. \s1 7:15-28 Fristi+ Kau Melchizedek Avavaga Sirorarira. \p \v 15 Oroko ava, isagha eregosera. Geka bekári: God agho dari seka eni setiri fetetiri, fristi+ eni kau Melchizedek avavaga sirorusira. \v 16 Nu jo evetu genembo da kotariimi a agho dariimi, fristi+ aeri. Nunda jebuga evovodae irarira ainda fakina aimi, Iesu fristi+ usira. \v 17 God nunda Geka jokáda rea Iesu dae resira amo, eviri: \q1 “Ni kau Melchizedek avavaga fristi+ edo, evovodae amingedo iraresa,” \m aminge resira. \v 18 Agho Dari manaikena mo, fakina a sonemba tefori. Ava sedo, God dotiri esike irira. \v 19 Ainda beká mo: giti Moses da Agho Dariimi, evetu genembo da dubo joká jo eveva aeri, a kotugo roera eni barago jo eveva aeri. Oroko God setiri namondeda tumondari eveva sirorumuta. Aimi, emboro+ afigusira aminda, namonde ya God kena buvudo, utua fetarera. \v 20-21 Gegenembo mendeni fristi+ usera amo, God jo geka eni sise beka gajaeri. O Iesu fristi+ are dae sedo, God beka gagojuse kotua gatisira amo, eviri: \q1 “Bajari beka gagojuse kotua gatisira. Ava sedo, nu jo ighagha ae arira. \q1 Nunda beka gajari eviri: ‘Ni fristi+ edo, ainda saramana ava evovodae use iraresa,’” \m Iesu kena aminge sisira. \v 22 God Afa nu aminge sise, beka gajetiri gido, namonde kasama erera: emboro+ Iesu afigerira amo, emboro+ evevari. O emboro+ manai Moses da Agho Dariimi afigusira amo, jo emboro seka amingo iraeri. \p \v 23 Moses tano ghedo oroko, namonde da fristi+ da giti jighari jo daba etoto iraeri. Ne digariri. Ainda susu mo: Levi ondi+ eni vitido, fristi+ da giti jighari da saramana budo ireira ava ambiri, enii viti nunda vasa rurusira. Aminguse, ne digarigo fristi+ da giti jighari da saramana edo ghuseri. \v 24 O oroko emo, Iesu nune fristi+ edo, ainda saramana ava evovodae use irarira. Ainda tuka mo: nu evovodae irarira; nu jo ambudo nunda saramana genembo enidae doyae arira. \v 25 Ava sedo, nu inonori. Mave nu tumondedo, nunda javoda God Afakena ya buvari sarera amo, Iesu sonembururari ne ya fakina budo fete simbugarera, oroko a evovodae. Ainda beká mo: Iesu evovodae God da dombuda irise, nendae sise benunu seraira. \p \v 26 Ava sedo, Iesu nu namondeda fristi+ iká bekáda edo, namonde sonembururari irarera. Ainda beká mo: nu kakara bekári. Nu eveva vanembori. Ari eko eni numokena tefori. God setiri nu, ari ekoko embo endada irera ava, dodo vitira utu darigedo, iká bekáda vitisira. Ava sedo, nu namondeda fristi+ iká bekáda edo, namonde sonembururari irarera. \v 27 Fristi+ da giti jighari giti iriara, ne jo numongo iraeri. Ne sifo ava inono, sino fuka de ojedo, ari ekokodae joba God kena mutudo ghuseri. Giti mo, totofo nenda ari ekokodae mutudo ghuseri. Ainda amboda, natofo isambu da ari ekokodae mutudo ghuseri. O Iesu mo, nu umbu dabako tofo mandi numoá mutudo, ari ekoko da mino mutiri inono usira. \v 28 Ai resira amo: Moses da Agho Dari aimi setiri, gegenembo fristi+ fefetusera amo, ne ari ekoko embori. Avata Agho Dari futusira ainda amboda, God beka gagojuse kotua gatedo setiri, nunda Mandi fristi+ iká bekáda usira. Nunda Mandi amo, nu ari ekoko tefori, a nu mino mutarikena inono bekári, oroko a evovodae. \c 8 \s1 8:1-13 Iesu Nu, Namondeda Fristi+ Iká Bekádari. \p \v 1 Na geka setena ainda tuka mo, eviri. Namondeda fristi+ iká bekáda amo, nu kau emingori. Nu utuda God Durode ainda avo anumba aminda, ungo gimandukena anumbirira. \v 2 God da vasa kakara beká ainda jokáda, nune fristi+ iká bekáda, ainda saramana ava use irira. Giti, namondeda abuamane nene emboimi dobo dighido, aminda God tumonde bainghedo ghuseri. O vasa resena emo, God da vasa kakara beká utu aminda irira. Bajari nune tofo mandi etiri sirorusira. \p \v 3 Fristi+ da giti jighari isambu, ne joba a sino fuka da ororo God kena mutari dae sedo fristi+ useri. Ava sedo, namondeda fristi+ iká bekáda, numbarago joba a ororo mutaeti. Nu rea futusira, ainda geka oroko sari dae erena. \v 4 Namondeda fristi+ iká bekáda Iesu, nune endada iraetira amo, nu jo fristi+ ae aeti. Ainda beká mo: endada, fristi+ mendeni irera. Irise, Agho Dari manai, joba rea mutari resira, ava muturaera. \v 5 Ne fristi+ da saramana eraera amo, tefo dangio vanembori. Beká a susu mo, utuda irira. Moses dobo iti simbugari dae sedo simbugiri, God numokena sisira, “Dobo da susu utuda irira, ainda dangio doriri aminda ijugeteno gosusesi. Dobo kau aminga ava iti simbuge!” aminge sisira. \v 6 Avata Iesu jo, fristi+ setena, amingo iraeri. Saramana nune utuda eraira amo, teriago bekári. Nene endada eraera amo, kitakori. Namonde nu tumondedo, ya God kena buvudo jebuge gogoghombarera. O Agho Dari manai tumondarera amo, jo jebugae arera. Aindae sedo, emboro+ Iesu nune afigusira amo, evevari. O fristi+ emboro+ endada afigusera amo, jo amingo iraeri. \p \v 7 Ya God Afakena buvari da emboro+ Iesu afigusira amo, evevari. Ainda beká mo: emboro+ giti ireira, aminda ya God kena buvaetera amo, nu jo emboro+ seka eni afigae aeti. \v 8 Avata evetu genembo jo agho dari da emboro+ manai aminda ya God kena buvae etero gido, aindae God eminge sisira: \q1 “Bajari resira, ‘Sifo buvari dae erira. Sifo aminda, na Judah ondi a Israel embo isambudae, emboro+ seka afigarena. \q1 \v 9 Na nembuamane unumbe ungoda budo, reighi Egypt ghedo furari dae use, \q1 emboro+ foa namokena buvari ava afiguseni. \q1 Emboro+ seka oroko nembo afigari resena emo, evevagori. \q1 Emboro+ giti nembuamanedae afigusena amo, jo amingo iraeri. \q1 Emboro+ foa namokena buvari giti afigusena ainda geka ava, \q1 ne jo ningae irise, gogore edo dotutuseri. Aindae sedo, na ne kotae useni. \q1 \v 10 Avori, emboro+ seka Israel embo foa namokena buvoro dae sedo afigarena amo, kau emingori. \q1 Nanda Geka a Agho Dari nenda jiroda fitono irarira, a nenda dubo jokáda gembono irarira. \q1 Na nenda God arena. Ne nanda natofo arera. \q1 \v 11 Ne nenda kokomanakena o nenda nano namendikena, jo eminge sae arera, \q1 “Bajari kasama aso dae resena!” jo aminge sae arera. \q1 Ainda beká mo: sifo aminda, ne isasambu na kasama arera. \q1 Kokotofu a sabua mo, ne isasambu na kasama arera. \q1 \v 12 Nenda ari sembae gido joka arena, a nenda ari ekoko ava kote doyarena,’” \m Bajari aminge sisira. \v 13 God emboro+ sekadae sise, emboro+ manai amo dotiri, emboro+ gajari dae usira. A namonde kasama erera: emboro+ gajarira amo, gajari dadabarira. \c 9 \s1 9:1-22 Enda Da Tumonde Bainghari A Utu Da Tumonde Bainghari Jo Dombu Dabako Iraeri, Dombu Nunda Nundari. \p \v 1 God emboro+ numokena ya buvari ava giti afigusira, ainda agho dari a tumonde bainghari da kambo enda eminda irei. \v 2 Emboi, dobo eni simbuguseri. Dobo simbugusera aindae, Vasa Kakara sedo ghuseri. Ainda jokáda, ghagha a kandere (candle) rabari da bodaka fitero irei. A farava God kena mutari dae edo ghusera amo, aminda fitido ghuseri. \v 3 Vasa Kakara ainda jokáda, embo eni soroda gagojuseri. Emboimi gagojusera amo, Vasa Kakara Beká aindae sedo ghuseri. \v 4 Vasa Kakara Beká ainda jokáda, yabiyabina dungari da olta (altar), auri ‘gold’ imi ari, ava fitero irei. Roera eni barago aminda fifitusera amo, eviri. God emboro+ numokena ya buvari afigusira, ainda tano kau mauva avavagori. Mauva resena emo, auri ‘gold’ imi davetero irei. Mauva ainda jokáda, roera mendeni vendero irei. Eni mo, okia auri ‘gold’ imi ariri. Okia ainda jokáda, God ghaeko 40 ainda jokáda, bayau javo ‘mena’\f 4 \fr 9:4 \ft Afige, buku javo \+bd John Kakara\+bd* 6:49 ainda duruda tege garesa.\f* ava mungo jokáda muteari voseari, rete dabade edo mindido ghusera ainda mendeni ava budo, aminda vendero irei. Aaron da ketua ifuda batuno usira, ábarago ainghae dabade mauva daba aminda vendero irei. A kotugo, God nunda Agho Dari ghabu sovenisoveni ghamana etoto ainda tamonda gefusira, ainde dabade mauva aminda vendero irei. \v 5 Mauva etoda, God Afa da usasa da tano, kau aneya durode etoto naká, Serubim seraera, ainda dangio ava keve fitero iriari. Serubim da ghabuimi, ari ekoko kote doyari da vasa ava gajetero irei. Avori, ainda geka digari bekári. Ágido, jo oroko nembo saono dadabae arira. \p \v 6 Avori, roera setena ava, simbugetero fetetiri, fristi+ tuturo edo dobo aminda teredo, nenda joba mutari da saramana use ya foa ghedo ghuseri, Vasa Kakara aminda. \v 7 Avata Vasa Kakara Beká aminda, fristi+ da giti jighari nusuka ya teredo ghusira. Amo, ghaeko dabako ainda jokáda, nu sifo dabako aminda nembo ya teredo ghusira. A nu jo tefo terae edo ghusira. Tofo nunda ari ekokodae a natofo da ari ekokodae, nu sino fuka da ororo budo, joba mutari dae sise, ya teredo ghusira. \v 8 Amingedo ghusira aimi, Asisi Kakara ijugerira: dobo manai irarira amo, Vasa Kakara Beká aminda ya terari da emboro+ jo afigae irira. \v 9 Amo oroko namondekena ijugaboro eveva ijugerira. Ijugerira amo, eviri. Joba a sino fuka da ororo mutudo ghusera aimi, evetu genembo da dubo joká jo simbugari eveva ae arira. \v 10 Joba a sino fuka da ororo mutudo ghusera da tuka mo: erá tamo uvu bayauimi bebeta eure dae sedo amingedo ghuseri, a erá tamo dongonoimi eko eure dae sedo, tamo seghuse amingedo ghuseri. Avata jo aimi, evetu genembo da dubo joká simbugari eveva ae arira. Jo eveva ae etiri gido, God nu evetu genembo da dubo joká seghe simbugari dae sedo, a kotugo, emboro+ seka sirorare dae sedo, sifo fifitusira ava fira buvurutusira. \p \v 11 O Keriso mo, nu tumonde bainghari da dobo evevago aminda ira teterusira. Jo dobo enda eminda ireira, ainda kaugo iraeri. Endada ireira amo, evetu genembo da ariri. O dobo, Keriso ira teterusira amo, God da ariri. Dobo evevagori. Keriso, emboro+ seka ainda fristi+ da giti jighari, fristi+ iká bekáda edo, dobo aminda teterusira. \v 12 Keriso ira Vasa Kakara Beká aminda teredo emingusira. Nu joba mutari dae sedo, gouti (goats) da ororo o burumakava (bulls) mamandi da ororo jo bu ya teraeri. Nu tofo nunda ororo ava budo ira teteruse aimi, namondeda ari ekoko da mino futuse, namondedae sedo jebuga evovodae irari ava rurusira. Aminguse, nu inono beká ava usira. \v 13 Evetu genembo nenda tamo bebeta edo ghusera aindae sedo, fristi+ ne gouti (goats) a burumakava (bulls) da ororo, a kotugo burumakava mamandi (calves) dungutusera ainda ibobóna ava budo, evetu genembo da tamonda jifeguse esimbugeoro, tamo fegheari sekago tumonde bainghedo ghuseri. Avata gouti a burumakava da ororo, o burumakava mamandi dungutusera ainda ibobóna aminda, fakina a beká eni tefori. Tamo nu inono usira, avata evetu genembo da dubo joká jo inono aeri. \v 14 O Keriso da ororo mo, fakinagori. Asisi Kakara evovodae irira ainda fakinaimi, Keriso namondedae sise, tofo nunda ororoimi God kena joba futusira. Numokena ari eko eni tefori. Ava sedo, nunda ororoimi namondeda dubo joká seghuse, fisi da ari a ari manai ava seghe fugari dadabari, namonde tuturo edo, God evovodae irira ainda uju avanembo use irarera. \v 15 Ava sedo, Keriso emboro+ seka God kena ya buvari afigusira da beká mo, eviri. God da natofo nune aghi eraira, nange nunda esimbugari budo evovodae iraetera aindae, emboro+ seka afigusira. Nunda esimbugari oroko bari resira amo, susudae resira. Susu mo eviri: Keriso ambududurusira. Nu, evetu genembo emboro+ manaida isera amo, nenda ari ekoko edo ghusera ava seghe fugari dae sedo, ambududurusira. \p \v 16-17 Amo inono, ambari embo, natofo mendeniimi nunda gugua soro vesa aoro dae sedo, geka gembu fitaetira, amingori. Geka gembu fitari resena, avavaga jo tefo tefo afige gari da kaugo iraeri. Genembo ambari gido, afigarera. Avori, God nunda esimbugari futuse, emboro+ numokena ya buvari ava, afigari dae setiri gefusera, kau daba avori. Keriso ambiri gido, beká sirorusira. Jo ambae aetira amo, beká eni jo sirorari emboro+ seka afigae aeti. \v 18 Kau daba aminga ava, emboro+ manaida ise, fristi+ da giti jighari jo tefo Vasa Kakara Beká aminda ya terae edo ghuseri. Ne giti sino fuka deoro ambeoro, ainda ororo budo ya teredo ghuseri. \v 19 Moses nu Agho Dari da geka evetu genembo isambukena dengoro indiri niningusera ainda amboda, gouti (goats) a burumakava (bulls) da ororo budo uvughae baingoro edo, sifi (sheep) da buroro unju tamo a igi mendeni budo, ainghae dabade ororo uvughae baingoro usira aminda, fati budo jefegusira. Jifegusira amo, Moses nu natofo isambu, a God da geka bukuda gembero ireira, ainda tamonda jifegusira. \v 20 Jifeguse sisira, “God emboro+ numokena ya buvari ava afigari dae erira amo, nunda agho dari a geka ava ningido aovo dae resira. Ororo eimi, nune emboro afigerira,” aminge sisira. \v 21 Kau daba aminga ava, Moses nu ororo budo aimi, Emboro+ Manai da Dobo a olta (altar) a roera mendeni ainde dabade, aminda jifegusira. \v 22 Geka bekári: God da Geka Moses gefusira ainda jokáda ijugerira, roera digari ororoimi seghurureoro eveva a kakarago eraira. Kau daba aminga ava ari ekokodae ijugerira: joba jo je basoro ororo vosae arira amo, God ari ekoko jo kote doyae arira. \s1 9:23—10:18 Keriso Nunda Ambari Da Ororoimi, Ari Ekoko Seghe Fugutusira. \p \v 23 Emboro+ Manai da Dobo ainda roera endada irira amo, jo susu iraeri. Amo dangio vanembori. Ava sedo, roera amo sino fuka da ororoimi segharera, a nu avori, eveva a kakarago arira. Avata roera utuda irira amo, susuri. Roera ava, sino fuka da ororoimi segharera amo, jo inono ae arira. Joba eveva beká ainda ororoimi seghaeti. \v 24 Ai resira amo: Keriso utuda teterusira. Tumonde bainghari vasa evetu genemboimi itutusera aminda, nu jo teraeri. Evetu genemboimi itiraera amo, inono, tefo dangiori. Tumonde bainghari vasa utuda irira amo, susuri. Iesu aminda ira teterusira. Teredo, namondedae sedo banunguse, God da dombuda irá gheraira. \v 25 Namonde Jusi embo da fristi+ da giti jighari mo, nu ghaeko evia inono, sino fuka da ororo budo yama, Vasa Kakara Beká aminda teredo muturaira. Avata Keriso mo, nu jo umbu digari nunda ororo mutaeri. \v 26 Amingaetira amo, utu endaghae sirorusira ai tano ghedo, mema tafuse ambududurudo furaeti. Avata nu jo amingaeri. Oroko utu, enda, a sifo ojira tano ari dae erira einda sifoda, Keriso nu nange ambududuruse, ari ekoko seghe fugari dadabaetira ava kotise, tofo mandi fusira. \v 27-28 Evetu genembo isambu ambarera. Ainda amboda, ne ya buvoro, God nemokena bekáda bekáda ategi arira. Kau daba aminga ava, Keriso nu umbu dabako ambududurusira. Evetu genembo digari, ainda ari ekoko seghe fugari dae sedo ambududurusira. Keriso ambududurusira, kotugo nune daba ai sekago furarira. Avata nu jovereghe furarira amo, jo ari ekoko seghe fugari dae sedo, furae arira. Evetu genembo mave nunda furari da sifo ava kaifa use irera amo, nemokena eveva a jebuga mutari dae sedo, jovereghe furarira. \c 10 \p \v 1 Ne eregoseva: Moses da Agho Dari mo, jo utu da roera a utu da ari ava jo ijuge gogoghombaeri. Dangio avanembo ijugusira. Ghaeko ava inono, sino fuka de ojedo ainda ororo aimi, joba muturaera. Evetu genembo God kena ya buvuraera amo, nenda dubo joká jo ainda ororoimi seghari eveva ari da kaugo iraeri. \v 2 Nenda dubo joká seghari eveva aetira amo, ne umbu dabako nenda joba mutoro dadabaeti. Amboda sekago, joba eni jo mutae aeteri. Ainda beká mo: ne eveva aetera amo, ne jo sekago ari ekoko da meka a bouvu itatamae aeteri. \v 3 Avata, sino fuka de ojedo ainda ororoimi joba futuse, ne ghaeko ava inono nenda ari ekoko kotise irera. \v 4 Ainda beká mo: burumakava (bulls) o gouti (goats) da ororo aimi, jo ari ekoko seghe fugari da kaugo iraeri. \v 5 Aindae sedo, Keriso nu utu dodo foa endada sirorari dae use, numamokena sisira: \q1 “Sino fuka da ororo aimi joba mutari mo, jo ninda uju iraeri. \q1 Na siroredo, joba a sino fuka da vasa baono dae sedo, nanda tamo simbugusesi. \q1 \v 6 Sino fuka nimokena joba futuse dungeoro avido ghusira, a ari ekokodae joba dungeoro avido ghusira aindae, ni jo ivuga ae edo ghusesi. \q1 \v 7 Ava sedo, na siseni, ‘God, na evirere! Ninda Geka jokáda, rea aono dae sisesa, ava ari dae sedo refena. Ninda uju ava arena.’” \m Keriso aminge sari dae use, \v 8 nu giti eminge sisira, “Ni jo, joba dungedo ghusera, a sino fuka ari ekokodae dungedo ghusera aindae, jo ivuga aeri. A ni jo aindae uju aeri.” Agho Dari God setiri Moses imi gefusira ainda jokáda, joba amo mutoro dae sisira, avata sino fuka da ororo mutari mo, jo inono irae ava kotise, Keriso aminge sisira. \v 9 Ainda amboda, nu eminge sisira, “God, na evirere! Ninda uju rea aono dae sisesa, ava ari dae sedo refena,” aminge sisira. Aminguse, emboro+ seka God kena ya buvari ava afigari dae sedo, nu ari ekoko seghe fugari da emboro+ manai ava gagojusira. \v 10 Iesu Keriso nu, God da uju ava e gogoghombusira. Aindae sedo, Iesu umbu dabako namondeda ari ekoko dae sedo ambiri, ai inono usira. Nunda ambari da fakina aimi, namondeda ari ekoko seghe fugutusira. \p \v 11 Namonde Jusi embo da fristi+, ne God da Kambo+ aminda fetedo, sifo evia inono sino fuka de ojedo, God kena joba futuse dungeoro aviraira. Avata joba aimi, ari ekoko jo seghe fugae arira. \v 12 O Keriso, nu umbu dabako ambududuruse, ari ekoko da mino mutiri dadabusira. Ava sedo, nu jo sekago mutae arira. Nunda ambari umbu dabako aimi, inono beká ava usira. Avori, nu ainda mino mutiri dadabetiri, God da ungo gimandukena anumbusira. \v 13 God da ungo gimandukena anumbirise kaifa ururari, God nunda gitofu sandi bundedo, nunda ata duruda fitarira. \v 14 Nunda natofo kakara aoro dae sise, nu umbu dabako ambudo, nenda ari ekoko seghe fugetiri, nenda dubo joká eveva a inono usira. \v 15 Asisi Kakara barago, namondekena aindae sise, gitida eminge sisira: \q1 \v 16 “Bajari resira, ‘Sifo amboda furarira aminda, na emboro+ eni, foa namokena buvari ava afigarena. \q1 Amo eviri. Nanda Geka a Agho Dari nenda dubo jokáda fitono irarira, a nenda jiroda gembono irarira.’” \m \v 17 Aminge sedo, nu amboda eminge sisira: \q1 “Na nenda ari ekoko a ari sembae ava kote doyarena,” \m aminge sisira. \v 18 Avori, ari ekoko kote doyarira amo, dadabarira. Ainda amboda, ari ekokodae, joba a ororo eni jo mutae arera. \s1 10:19-39 God Da Natofo Nange Fakina Aeteri. \p \v 19 Avori, nanda nano namendi, Iesu da ambariimi, Vasa Kakara Beká aminda ya terari da emboro+ ava afigusira. Oroko ya terarikena, fakara eni tefori. \v 20 Vasa Kakara Beká emboimi gagojusira ava, nunda ambariimi afigusira. God da jebuga ava baoro dae sedo, nunda tamoi namondeda emboro+ afigusira. \v 21 A oroko, namondeda Bajari fristi+ tomanako edo, God da natofo kaifa eraira. \v 22 Ava sedo, namonde dubo simbugedo, tumonde gogogho use ya God kena buvore! Nu namondeda tamo, uvu eveva aimi seghedo, namondeda ari ekoko dubo jokáda ireira ava, nunda ororoimi seghe fugutusira. Ava sedo, namonde numokena banunguse irarera! \v 23 Namonde kasama erera: God nunda beka gajari mo jo ighagha ae arira. Amo, nu amingarira. Ava sedo, namonde rea tumonderaera ava, bu jighi fetedo osa sarera! Jo bunae arera! \v 24 Namonde tofo tofo ghamo deroro erari, dubo ruruse ari eveva use irarera. \v 25 Evetu genembo mendeni tuturo edo tafaroro ari dodo, ne jo banungari dae sedo totorugae eraera. Namonde jo amingae arera. Bajari da Sifo foa buvari dae erira. A gido, namonde tofo tofo ghamo deroro erari totorugedo, tumonde bainghedo gharera. \p \v 26 Ainda beká mo: Iesu namondeda ari ekokodae ambududurusira ava namonde kasama erera. Avata ava ighagha edo ari ekoko use irarera amo, jo joba eniimi sonembari, namondeda ari ekoko seghe fugae arira. \v 27 Namonde ari ekoko use irarera amo, namonde taká God da Ategi Ari namondekena a nunda avaraka aindae oju use irarera! Mave God da uju ava buregarera amo, avaraka setena aimi, ne avari sirivo arera. \v 28 God da Geka Moses gefusira ava, mave de bejaetira amo, genemboá daoro ambaetira. Nu dara rea aetira ava, evetu genembo etoto o etodaba aimi nunda dara ava osa siruroro ningido, daoro ambaetira. Nundae jo joka ae aeteri. \v 29 Ava sedo, genembo mave God da Mandi kotae eraira amo, nu inono, emingeraira. Keriso da ororoimi nundae sedo ari ekoko seghe fugedo, God kena ya buvari da emboro+ afigusira ava, nune bebeta use kotae eraira. A kotugo, God da Asisi genemboá sonembusira, ainda javo ava eko eraira. Avori, Geka Moses gefusira amo, kitakori. O God da Mandi mo, nu teria bekári. Ava sedo, genembo mave God da Mandi kotae edo ighagha eraira amo, numokena nangareri? Genembo mave amingeraira amo, nu bouvu mindafu beká ava fumbarira. \v 30 Ainda beká mo: God namonde kasama erera aimi, nu eminge sisira, “Dara eraera, ainda mino nane mutarena. Ava jo mave darigae arira,” aminge sisira. A kotugo, nu geka evia sisira, “Bajari nunda natofo bekáda bekáda ategi arira,” aminge sisira. \v 31 Ari eko embo mave, God jebuga irira ainda vaghoda terari barira amo, nu bouvu teriago barira. \p \v 32 Avori, God da usasa nange nemokena isagha etiri gido tumonduse iriava, ava kotovo dae resena. Evetu genembo nemokena bouvu futuse, fakarago etero mema tafusevu. Avata ne fete simbuguse, Bajari jo ighagha ae usevu. \v 33 Umbu mendeni, evetu genembo mendeniimi nemoá dere jireoro, ne Bajari da javoda meka gido ghusevu, a umbu mendeni, natofoimi ne deoro nunda javoda mema itatamedo ghusevu. O umbu mendeni mo, nenda nano namendi kau aminga ava, mema itatamedo ghusera ava sonembuse, nenda bouvu fumbari dae kato edo ghusevu. \v 34 Nenda nano namendi Bajari da javoda dibura edo ghusera ava, sonembedo ghusevu. A eni mo, gitofuimi nenda roera a gugua isambu sosighi usera amo, ne jo dubo mema ae usevu. Ainda beká mo: ne kasama eraeva, nenda gugua utuda irira amo, eveva bekári, evovodae irarira. \v 35 Ava sedo, oroko emo erama gofeove! Fakina evu! Amingareva aimi, roera mino evevago sirorari bareva. \v 36 God da uju mo: ne durumugedo kaifa use iraetevu. Amingururovo, God nemokena rea mutari dae beka gagojusira ava mutari bareva. \v 37 God da Geka aindae eminge resira: \q1 “Sifo tufako kaifa ururovo, genembo furari dae erira amo, foa buvarira. Nu jo itako gaimboghae furae arira. \q1 \v 38 Nanda natofo eveva aimi na tumonduse jebuga ruruse irarera. \q1 O mave na ighagha edo jovereghe yarira amo, na jo nundae sedo ivuga ae arena,” \m God da Geka aminge resira. \v 39 Avata namonde jo evetu genembo mendeni amingo iraeri. Namonde Bajari jo ighagha edo sirivo ae arera. Namonde numoá tumonduse jebugarera. \c 11 \s1 11:1-40 Abuamane Kau Eminguse, Tumondedo Ghuseri. \p \v 1 Tumondari da beká mo eviri: namonde tumondarera amo, namonde rea gigiterera aindae, jo manamana ae arera. Kotugo, tumondarera amo, rea jo sirorari gae irera ava amboda sirorari garera, ava kasama arera. Tumondari mo, kau amingori. \v 2 Abuamane ne tumondedo ghusera ava gido, God ne uju edo ghusira. \v 3 Namonde God tumonduse kasama erera: God setiri utu a enda sirorusira. Nunda geka jo gari da kaugo iraeri. Utu a enda mo, namonde giraera, avata God da geka jo gae eraera aimi, nu utu enda setiri sirorusira. \p \v 4 Abel nu God tumonduse, joba evevago numokena futusira. Nunda joba evevagori; jo Cain da jobago iraeri. Aindae sedo, God nu Abel uju use, nundae ‘genembo eveva’ sise, nunda joba ava ivugaghae rurusira. Abel nu ambududurusira avata, nunda tumondari da bino ava, namonde oroko ningiraera. \p \v 5 Enoch nu God tumonduse, endada jebuga iriri God nu rurusira. Nu jo ambaeri. A nunda tamo mo, mave jo tambaeri. Ainda beká mo: God nu rurusira. God da Geka eminge resira. Enoch da irari gido, God nu ivuga usira. \v 6 Genembo mave nu jo tumondae arira aindae, God nu jo ivuga ae arira. Ainda beká mo: mave God tava e tambari sarira amo, nu roera etoto naká evia tumondarira. God nu irira, ava tumondarira. A kotugo, mave God tava arira amo, God numokena mino eveva ava mutarira, ábarago tumondarira. Roera etoto ava tumondaresa amo, God tava e tambaresa. Ava jo tumondae aresa amo, God jo tava edo tambae aresa. \p \v 7 Noah nu God tumonduse, usegha gisi da bino ningido, oju usira. Rejo eni jo sirorari gae iriri, God setiri ningido tumondusira. God rea sisira ava use, nunda natofode dabade jebuga irari dae sedo, Noah nu ghaka+ itutusira. Nu God tumondusira avata, evetu genembo digari endada iriara amo, ne God jo tumondae useri. Avata kotugo, nunda tumondari da beká ava isagha edo, evetu genembo da ari ekoko ava ijugetiri, ne gosuse sirivo useri. O Noah mo, nu tumondiri gido, God nunda dubo joká simbugetiri eveva usira. \p \v 8 Abraham nu God tumonduse, nunda kori ava ningido, eredo reighi eninda isira. Amo, nunda reighi manaiá dodo, God numokena reighi eni mutari sisira, aminda isira. Nu emboro bunisira avata, nu taká isira. \v 9 Reighi God numokena mutari dae beka gagojusira, aminda ira irise, Abraham nu God tumonduse, kau makasi embo o esa embo da kaugo ava use, doboda avido ghusira. Abraham, nunda mandi javo Isaac, a nunda imendi javo Jacob, ne isambu doboda avido ghuseri. \v 10 Isaac a Jacob resena emo, nene God nunda beka gajari Abraham kena futusira ava, ruruseri. Ne doboda avido ghusera da beká mo: God vasa simbugedo, tutumbi darido simbuge gogoghombedo, bogu begaya itari sisira ava, Abraham nu kaifa use gigitedo ghusira. \p \v 11 Abraham nu God tumondetiri, evia sirorusira. Nu embako beká usira. Kotugo, noaro Sarah barago erova irise, evetako usira. Avata, ne God tumonduse, nengae dabade avise, Sarah Abraham da mandi fufusira. Abraham nu eminge tumondusira: God rea beka gagojuse mutari sisira, ava mutarira. \v 12 Abraham nu embako edo, kau ambari da kaugo usira. Avata noaro mandi fumbiri sirorusira. Siroretiri ainda amboda, nunda imemesiri digarigo siroruseri. Kau utu da damana a eva da ghonesa da kaugo ava siroruseri. Jo tegari da kaugo iraeri. \p \v 13 Evetu genembo tegetena emo, ne God tumonduse iriara edo, sirivo useri. God roera mutari sisira ava, ne jo enda eminda irise baeri. Kotugo, kau evetu genembo soka fetedo reighi giraera aminga ava, ne roera amo gosuseri. Gido, ne ivuga use eminge sedo ghuseri, “Fuvu, ominda yaore! Namonde enda eminda irise, kau esa embo a makasi embo da kaugo use irera,” aminge sedo ghuseri. \v 14 Mave amingeraira amo, nu aminge sise ijugeraira: nu tofo nunda reighi a enda ava jo tambae, tava use irira. \v 15 Abraham mane nenda reighi manai kotaetera amo, ne totoi jovereghe ya torughaeteri. \v 16 Avata nenda reighi manai jo kotaeri. Amo, ne reighi eveva aminda yari dae kotiseri. God da reighi utuda irira, aminda yari dae kotiseri. Evetu genembo amo, ne God tumonduse, eminge javono gatedo ghuseri, “Arie, Afa God!” aminge seoro ningido, God aindae jo meka gae edo ghusira. Ainda beká mo: nu anakora nenda reighi a bogu begaya ava simbugusira. \p \v 17 Abraham da imemesiri, sifo amboda digarigo sirorarera ava, God numokena ijuguse, beka gagojusira. Ainda amboda, God Abraham da tumondari ava dere gosusira. Aminguse, Abraham nunda mandi dabako tainako javo Isaac ava, de ojedo numokena joba dungari avare dae sisira. Setiri, Abraham God tumonduse, nunda beka gajari ava kotise, nunda mandi dari ambare dae sedo simbugusira. \v 18 God nu giti Abraham kena eminge sisira, “Ninda mandi Isaac kena, ninda imemesiri digari ava sirorarera,” aminge sisira. \v 19 Nunda geka ava kotise, Abraham God da fakina ava tumonduse kotisira, “God sarira amo, Isaac ambarida ghe jebuge erarira,” ava kotiri, numokena sirorusira. \p \v 20 Isaac nu God tumonduse, nunda sasingu Jacob nengae Esau ghae ava, God da javoda esimbugusira. \p \v 21 Jacob nu God tumonduse, ambari dae use, ketuaimi gae fetirise tumo bainghuse, Joseph da sasingu etoto naká ava esimbugusira. \p \v 22 Joseph God tumonduse ireira ava, ambari dae use sisira, “Israel embo ne amboda reighi Egypt do dumbudo yarera.” Aminge sise, nu dengoro indudusira. Numo ambarira ainda amboda, Israel embo jovereghe yarera amo, ne nange nunda etu ava budo, ainghae yaetera aindae, dengoro indudusira. \p \v 23 Moses da noi numamo God tumonduse, Kini (King) Pharaoh da agho dari de bejise, nenda mandi Moses jungetero irise, tambuno etodaba naká dadabusira. Nu mandi dombúde a garigori. Aindae sise, ne Kini (King) Pharaoh da agho dari aindae jo oju aeri. \p \v 24 Moses nu bajido genembo use, God tumonduse, Egypt embo ava ighagha use, Kini (King) Pharaoh da gagara numoá undusira aindae, “Na jo nunda mandi iraeri,” sisira. \v 25 Ainda beká mo: nu ari ekoko endada iriari ai sifo tufako ivuga eraera ava ighagha e dodo, God da natofode dabade tatedo, mema dabade itatamari dae kotisira. \v 26 Moses da kotari mo: God Genembo amboda mutari sisira, ainda javoda meka garera amo, evevari. O reighi Egypt da gugua isambu bari amo, ekori. Ainda tuka mo: nu mino rea amboda baetira ava bari dae sedo, edo ghusira. \p \v 27 Moses nu God tumonde gogoghombuse, Kini (King) Pharaoh da janje eko aindae jo oju ae usira. God tumondusira amo, jo ditiimi gari da kaugo iraeri. Avata Moses jo oju ae edo ghusira amo, kau God ditiimi gosuse tumondarigo edo ghusira. Aminguse, nu reighi Egypt dodo fusira. \p \v 28 Moses nu God da Geka tumonduse setiri, Israel embo ne guro békada, tutumbi tamonda ororoimi davuseri. Amingusera da tuka mo: aneya sasingu bebego avanembo dari sirivo aoro dae sedo fusira. Ava kasama edo, nu nange Israel embo da kambo gido, do jarigaetira ava kotise, ne aminguseri. \p \v 29 Israel embo ne God tumondero, esuru javo ‘Kokoigo’ sedo ghusera, ainda eva sarigedo soveni soveni fetetiri, kau endada fete sembi ya vitariguseri. Amingero ainda amboda, Egypt embo nenda amboda sembi yari dae usera ava, eva fira gotonghedo fuge jarigetiri, mindi sirivo useri. \p \v 30 Israel embo ne God tumonduse, sifo 7 ava reighi Jericho embo da furu gukada era birurughetero dadabetiri, furu amo gofedo, beje vovosusira. \v 31 Evetu saghere kato javo Rahab, nu God tumonduse, jo ambae usira. Nune, gegenembo reighi kato e gari dae fusera, ava sonembusira. Aindae sedo, nu jo evetu genembo mendeni, God da Geka kotae usera, ainde dabade ambaeri. \p \v 32 Avori, evetu genembo mendeni da geka saetena amo, sifo dadabaetira. Ava sedo, Gideon, Barak, Samson, Jephthah, David, Samuel, a feroveta da geka jo se tefo aono ningae areva. \v 33 Ne God tumonduse, oro mendeni dedo ghuseri. Ne seoro ari eveva siroredo ghusira. God rea nemokena beka gagojusira ava, isagha etiri gosuseri. Ne seoro raiyoni (lion) beka gotedo ghusira. \v 34 A kotugo, ne seoro avaraka bubura dukaghae amo soana edo ghusira. Ne God tumondero, gitofu jo kaiyaimi jaoro ambaeri. Ne jo fakina kakato irae avata, ne God tumonduse, fakina edo isoro use ainda jokáda, gitofu da oro mendeni da isoro kakato ava dedo ghuseri. \v 35 Evevetu mendeni God tumondero gido, nu setiri nenda natofo mendeni ambarida ghe eredo jebuguseri. \p O mendeni God tumondero gido, God da gitofuimi nemokena bouvu futuse fakarago edo ghuseri. God ighagha aetera amo, ne doyoro ya jejebugaeteri. Avata ne jo amingaeri. \v 36 Ágido, gitofuimi ne dere jiseri, ambíimi doruseri, seiniimi (chain) bundiseri, diburada fifituseri, \v 37 ghamanaimi detero sirivo useri, divetero ambududuruseri, a kaiyaimi jetero amomonjeguseri. God da natofo amo, ne makasi bekári. Ne sifi (sheep) a gouti (goats) da anosoi asugedo, deinghedo ghuseri. Evetu genembo mendeni, nemokena bouvu futuse fakarago edo ghuseri, dedo ghuseri, a mema muteoro itatamedo ghuseri. \v 38 Avata geka bekári: ne evevagori. Evetu genembo endada irise, fisi da uju eraera amo, jo nemoá avavaga iraeri. God da natofo amo, reighi evetu genembo a uvu irae da vasa a doriri aminda deinghedo ghuseri. Ne ya beku a bako jokáda avido ghuseri. \p \v 39 Evetu genembo resena emo, ne tumonde gogoghombusera ava sedo, nenda geka gembero irira. Avata God rea mutari sisira amo, ne jo baeri. \v 40 Ainda beká mo: God nu namondeda sifo eminda, roera evevago eni ari sirorarira ava kotise, ne kaifa aoro dae sisira. Nunda kotari mo: jo nesukako eveva ae arera. Amo, ne namonde dabade, namondeda ari ekoko God nune seghe fugedo, namondeda dubo joká dambu ari inono arira. \c 12 \s1 12:1-11 God Nunda Sasingu Deraira Amo, Ne Dubo Ruruse Amingeraira. \p \v 1 Evetu genembo tegetena, ainda kiki ningido namonde nangareri? Namonde fakina aore! A kotugo, evetu genembo tegetena, ne namondeda irari gosuse irera ava sedo, namonde saramana use, Bajari da emboroda sumbaeteri. Kotugo, sumbari dae use, erá ai dimbeure dae sise, tamo da roera rea irarira ava kosughe fiti dodo, namondeda ari ekoko vujegarera. Vujegedo, durumuge fuge gosuse sumbarera. \v 2 Aminguse, namonde Iesu kotise irarera. Nu namondeda ijugaborori. Namondeda tumondari da susu mo, numori. Kau nune tumondusira aminga ava, namonde tumondarera. Iesu nu, amboda ivuga arira ava kotise, nu korosi da bouvu a meka gari ava jo kotaeri. Edo vitíra, oroko emo, nu God da avo anumba ainda gimandukena anumbirira. \v 3 Nu nange nange durumugedo fefetusira, a ari ekoko embo ne nange nange imboe use, numokena bouvu futuse fakarago etero, durumugedo itatamusira ava, kotareva. Kotise, ne, kau nune usira, aminga ava areva. Amo, ne jo oju use bunae areva. \v 4 Ai resira amo: ne isoro use ari ekoko da fakina ava buregeraeva. Avata ne jo nenda fakina isambu futuse ororo gutae ireva. \v 5 Ne God da sasinguri. Ava sedo, God da Gekaimi, dubo fakara edo fakina e fete gogoghombaovo dae sisira, ava kotareva: \q1 “Nanda mandi, Bajari ni ari ekoko doyaso dae dengoro indarira amo, ningi gogoghombe! \q1 Ni dombuda sarira amo, erá dubo mema eose! \q1 \v 6 Ainda beká mo: Bajari nu mavejoá dubo buraira amo, \q1 ne emboro eveva kasama aore dae sedo, deraira. \q1 A mavejoá nunda sasingudae sedo barira amo, nemokena mema futuse emboro ijugarira.” \m \v 7 Ava sedo, mema itatameraeva amo, Nimamo da ijuga nemokena muturaira. God nemokena eraira amo, kau genembo nunda sasingukena eraira, kau daba avori. Gegenembo isasambu, nenda sasingu dengoro induduse, deraera. \v 8 God nunda sasingu isambu kau daba aminga ava, dengoro induduse deraira. Ava sedo, ne jo dae aetira amo, ne jo nunda sasingu irae aetevu. Ne tefo emboroda sirorari da kakaugo ava aetevu. \v 9 Namondeda afamane beká endada irera emo, namonde dengoro induduse, dorureoro ne kakara eraera. Ava sedo, namondeda asisi da Afa utuda irira ava, kakara e gogoghombuse jebugaore! \v 10 Namondeda afamane beká, nenda uju ava aoro dae sise, sifo tufako namonde dedo ghuseri. O God mo, nu namonde sonembuse, namondeda evevadae deraira. Eveva a kakara kau numongo ava aoro dae sedo, namonde deraira. \v 11 Dorurarira amo, sifo aminda, namonde jo ivuga ae arera. Dubo mema arera. Avata, amboda mavejoá God darira aikena, dubo jama a veka eveva ava sirorarira. \s1 12:12-17 Erá Jovereghedo, Ari Manaikena Yeove! \p \v 12 Ava sedo, Bajari da emboro aminda yari dae use, ghamo aseguse saga fainghedo kaubo fakara ari fetedo yasivu! \v 13 Emboro rerebevu dambu ari yaove! Amingareva amo, ata ambariá jebugarira, jo disugae arira. \p \v 14 Evetu genembo isasambude dabade irise, mainungari da emboro ava tava use, erá beisiga siroreure dae sise, kaifa esimbuguse irivu! A nenda dubo joká seghe simbugedo, irari eveva a kakara ava use irivu! Ainda beká mo: mave jo amingae arira amo, nu jo ya Bajari gae arira. \v 15 Erama nenda enii jovereghe amboi tukughedo, God da sonemba ighagha eore dae sise, kaifa esimbuguse irivu! A erama kotari sembae ava kotise, undeóvo teria edo, evetu genembo mendenikena isegeure dae sise, kaifa esimbuguse irivu! \v 16-17 Avori, erá kombo yagera eove! Genembo Esau ava kote givu! Nu asisi da irari jo kotaeri. Nu begori. Avata bego da esimbugari God numokena mutaetira ava kotae edo, bayau umbu dabako mutari mindaetira aindae sise, nunda esimbugari nunda namendi Jacob kena oriro usira. Ne kasama ereva: ainda amboda, nu numamo da esimbugari ava uju usira. Avata numamo numokena jo mutae usira. Nu aindae dubo mema use, sorara usira. Avata amo jo sekago tuve bari da kaugo iraeri. Avori! Erá ari kau daba ava nemokena siroreure dae sise, kaifa esimbuguse irivu! \s1 12:18-29 Emboro+ Manai A Emboro+ Seka Mo, Kau Emingori. \p \v 18 Ne eregoseva: Israel embokena sirorusira amo, jo kau daba ava nemokena siroraeri. Israel embo doriri eni enda eminda irira, javo Sainai seraera, aminda era buvurutuseri. Buvero, doriri aminda avaraka bubura jaraghusira, a tumba jinjanghusira. Aminguse, yaura sufusira. \v 19 A duka kau tavuya avavaga fusiri nininguseri, a beka siri nininguseri. Beka siri ningido oju useri. Oju use, God geka siri duka teria futo usira, ava tukughare dae sedo, numokena banunguseri. \v 20 Ainda tuka mo: geka fakarago siri ningido, jo fakina ae useri. Eminge sisira, “Ne jo foa doriri derae areva. Nenda sino fuka barago jo foa derae arera. Derarera amo, nene ghamanaimi daovo sirivo arera,” aminge sisira. \v 21 Avavaga siroriri fuge gido, Moses oju edo eminge sisira, “Na oju erena. Na ungo ata dadadagherira.” \p \v 22-23 Avata nemo jo doriri Sainai aminda ya buvae usevu. Ne doriri eni javo Saion\f 22 \fr 12:22-23 \ft Baiboro (Bible) jokáda namonde reighi etoto naká javo Jerusalem tamburaera. Eni endada reighi Israel aminda irira. O eni, \+it Hebrew Embokena 12:22\+it* eminda, God da irari vasa aindae kasia sise, Jerusalem seraera. Doriri Sainai resira amo, Agho Dari da emboro manai aindae resira. O geka evia tegaresa, \+it “Jerusalem utu eminda feva buvurutusevu,”\+it* ainda beká mo: ya God kena buvari da emboro Iesu afigusira, avori.\f* eminda feva buvurutusevu. God evovodae irira ainda reighi Jerusalem utu eminda feva buvurutusevu. Eminda, God da aneya digari beká, jo tegari da kaugo irae ava irera. Kotugo, God da sasingu totorugedo, umo gamo use ivuga eraera, einda jokáda teterusevu. God da sasingu resena emo, nune giti beká setiri nunda sasingu etero, nenda javo utuda gembero irira. Ne feva, God evetu genembo bekáda bekáda ategi eraira aikena buvurutusevu. A evetu genembo eveva nenda ari ekoko vujegetero, God nenda dubo joká etiri dambu usira, ainda asisi aikena barago feva buvurutusevu. \v 24 A Iesu emboro+ God Afakena afigetiri irira, aikena feva buvurutusevu. Iesu da ororo budo jifegusira, ábarago vasa eminda irira. Iesu da ororo resena emo, jo Abel da ororo amingo iraeri. Abel da ororoimi, nunda ambari da mino mutare dae sedo, God kena kori resira. O Iesu da ororoimi, joka are dae sedo, God kena kori resira. Avori, ne, roera a natofo setena eminda feva buvudo, ainda jokáda teredo ireva. \p \v 25 Geka doriri Sainai aminda sisira ava, mave ningido jo ae usera amo, ne sirivo useri. Ava sedo, God utuda ghe geka resira ava, jo ningae arera amo, namonde mino eko kau mavega ava bareri? Ni nunda geka jo ningae aresa amo, erá ni darigedo junge yariá koteose! Ava sedo, God geka resira ava, erá ighagha use kotae eove! \v 26 Doriri Sainai aminda, nu geka siri aimi, enda daradaraghusira. Kotugo, oroko mo, nu eminge resira, “Na oroko jo enda vanembo jighono daraghae arira. Na oroko sekago kau daba ava, utu endaghae dabade jighono daradaragharira.” \v 27 Geka “na oroko sekago kau daba ava, utu endaghae dabade jighono daradaragharira.” setira ainda tuka mo: God rea etiri sirorusira ava, oroko jighari daradaraghuse aimi tano arira. Tano ari, roera eni susughae amo fetarira, jo daradaraghae arira. \v 28 Ava sedo, namonde ivuga aeteri. Ainda beká mo: God vasa namondekena mutari sisira amo, jo mave jighari daradaraghari da kaugo iraeri. Ava gido, namonde aindae ivuga use, God igheghi a kakara use, tumonde bainghururoro, nu ivuga are! \v 29 Ai resira amo: namondeda God kau avaraka bubura nunda dukaghae aviraira ainda kaugori. Eveva amo, doyari fetarira. Kotugo ekoko amo, dungari avarira. Ava sedo, God Afa geka resira ava, erá ighagha edo kotae eove! \c 13 \s1 13:1-19 Ijuga Mendeniri. \p \v 1 Ambo bego da irari ava use, tofo tofo dubo ruruse irivu! \v 2 Nenda esa embo dombu eni mave furarira amo, nati joká doruse, bu tavo areva. Eregoseva: evetu genembo mendeni aminguse, ne aneya ava evetu genembo bekái furari ava sedo, nati joká doruse unumbuseri. \v 3 Nenda kokomana dibura jokáda irera ava kotise irivu! Kau ne totofo diburada iraeteva aminga ava, nenda kokomana dibura jokáda irera ava tavo use, nendae sise banungaetevu. Kotugo, evetu genembo bouvu a mema itatamuse irera, nemoá kotaetevu. Ne kau daba aminga ava endada irise, mema a bouvu itatameraeva. Ava sedo, nenda kokomana bouvu a mema itatamuse irera ava kotise, sonembuse irareva. \p \v 4 Evetu genemboghae, nengae nemokena eminge resena. Nengae nenda fitari ava kotise, kakara use iraetevu. Nengae tamo dabako edo irareva, amo evevari! Erá nivu o nearo dodo, kombo yagera eove! Evetu genembo kotae kotae kombo eraera o kombo yagera eraera aindae, God nemokena ategi arira. \p \v 5 Monidae erá dighighi eove! Nemokena rea irira aindae ivuga use, dubo jamaghae irareva. Dubo eveva aeteva da susu mo eviri. God nu eminge sisira: \q1 “Na ni jo doyae arena. Na ni jo fuge doyae arena.” \m \v 6 Ava sedo, namonde tumo fainghedo, eminge sise irarera: \q1 “Bajari nu nanda sonemba katori. Aindae na jo oju ae arena. \q1 Evetu genemboimi namokena rea arera aindae, na jo oju ae arena,” \m namonde aminge sise irarera. \p \v 7 Nenda babojegari giti God da Geka nemokena vironu sedo ghusera, ava kotovo dae resena. Ne nange God tumonduse, enda eminda deinghedo ghusera, a nange God tumonduse iriara edo sirivo usera ava kotise, kau nene usera aminga ava aovo dae resena. \p \v 8 Iesu Keriso nu jo dombu eni ae arira. Nu irei, irira, a kau daba aminga ava, nu evovodae irarira. \p \v 9 Erama ijuga seka a ijuga sembae ava nininguse, emboro eveva kosasagheove! Ijuga sembae resena amo, eviri. Bayau kanagara use, reeta arera. Amingarera amo, namonde fakina jo bae arera. Kotugo, evetu genembo amingeraera amo, ne emboro eveva ava kosasaghuse, aminda sonemba eni jo bae eraera. Eveva mo: namondeda asisi God da sonemba budo aimi, fakina arera. \p \v 10 Namonde mave Keriso tumonduse irera ainda olta (altar) mo, Iesu da korosiri.\f 10 \fr 13:10 \ft Greek geka aimi, \+it “olta eni”\+it* avanembo gefusira. O geka se disuguse, namane, \+it “olta mo Iesu da korosiri,”\+it* ava gefuseri. Kau daba aminga ava, Greek geka aimi, \+it “doboda tumonde baingheraera,”\+it* avanembo gefusira. O namane geka se disuguse, \+it “Jusi embo da Agho Dari vanembo kaifa eraera,”\+it* ava gefuseri.\f* Avori, namondeda Joba aminda irira ava, jo fristi+, Jusi embo da Agho Dari vanembo kaifa eraera, aimi mindae arera. \v 11 Ne eregoseva: Jusi embo da fristi+ da giti jighari nu, sino fuka joba muturaera, ainda ororo ava budo, Vasa Kakara Beká aminda teredo, aimi jifegeraira. Avata sino fuka joba muturaera ainda tamo mo, bu jumbu ya vasa isaghada fiti dungeoro aviraira. \v 12 Iesu barago kau daba aminga ava use, reighi Jerusalem ghedo bu jumbudo era, vasa isaghada fiti detero ambududurusira. Evetu genembo da ari ekoko nunda ororoimi seghe fugari dae sedo, nu amingusira. \v 13-14 Ava sedo, namonde Jusi embo da reighi ava dodo, ya numokena buvore! Eregoseva: enda eminda namondeda reighi beká eni tefori. Eminda, namonde jo evovodae irae arera. Reighi eni amboda sirorarira, aindae kaifa use irera. Ava sedo, namonde Jusi embo da Agho Dari\f 13-14 \fr 13:13-14 \ft Greek geka aimi umbu etoto naká geka \+it “reighi”\+it* gefusira. Avata geka se disuguse namane ikáda, \+it “Jusi embo da reighi”\+it* gembudo, duruda, \+it “Jusi embo da Agho Dari”\+it* ava gefuseri.\f* dodo, Iesu de dabade ajagha fetirise, meka garera. \v 15 Iesu rea usira ava kotise, namonde God kena sakai sise irore! Sakai sari mo, namondeda joba God kenari. Namonde mave nundae javono gateraera aimi, beka fainghedo, nundae sakai sise irore! \v 16 Veka eveva use, nenda guguaimi minonde minonde sonembuse irareva! Ainda beká mo: ne aminguse, joba numokena mutari da kaugo ava ururovo, God gido ivuga arira. \p \v 17 Nenda babojegari da geka ningido, ne rea sarera, ava areva. Sifo amboda, God nenda babojegarikena, nenda saramana eraera aindae ategi arira. Ava kotise, nenda babojegari evovodae sifo tumba evia inono, nenda asisi kaifa eraera. Ava sedo, nenda babojegari da geka ningareva amo, ne ivuga use saramana arera. O nenda babojegari da geka jo ningae areva amo, ne dubo memaghae saramana ururoro, ne nesuka irise, sonemba eni jo tambae areva. \p \v 18 Avori, namanendae sise banunguse irivu! Namane itatamerera amo, namanenda dubo joká mo dambu ava erekotera. Ainda susu mo: namane ari eveva avanembo ari dae uju eraera. Avata namane dambu iroro dae sedo, namanendae banunguse irivu! \v 19 Kotugo, nanda benunu teria mo eviri. Ne nandae sise banungaovo, God na dirigari totoi jovereghe ya nemokena buvaeteni! \s1 13:20-21 God Iesu Da Ambari Da Fakinaimi Sonembururari, Namonde Veka Eveva Use Irarera. \p \v 20 God nu dubo jama mutari katori. Nune setiri, namondeda Bajari Iesu ambarida ghe jebugedo erorusira. Iesu nunda ororoimi, emboro+ God kena ya buvari ava afigetiri, evovodae irira. Iesu nu namondedae ambududurusira aindae sedo, nu evetu genembo da kaifa ari kato teria edo irira. \v 21 God dubo jama mutari kato setena aimi, nunda uju ava aovo dae sise, ne nune sonembare! Aminguse, inononda futururari eveva irove! Nu Iesu Keriso da fakinaimi, namondeda dubo joká simbugururari, nunda uju avanembo use irore! Amingururoro, nu ivuga are! Keriso nunda duro evovodae irare! Ai, bekári!+ \s1 13:22-25 Emo Ategiri. \p \v 22 Nanda nano namendi, na geka tufako gembena evia durumugedo tege gosuse kasama aovo dae resena. Ainda beká mo, emo jo reta ghousa iraeri. \v 23 Kasama aovo dae eminge resena. Namondeda namendi Timothy diburada ireira ava, dotero fira buvurutusira. Nu totoi namokena furarira amo, nu nangae dabade nemokena yarera. Yari budo givu! \p \v 24 Nenda babojegari ategi erena. Sevu ningore! A God da natofo isambu ategi erena. Sevu ningore! Kotugo, namondeda nano namendi Frovensi Italy ghe fusera aimi, ne ategi erera. Yari budo givu! \p \v 25 God da sonemba, ne isambukena irare! \pi1 Avori, nanda geka tano eviri.