\id GAL Galatians - KORAFE J. FARR 25 November, 2000 \h Galesia Embokena \toc2 Galesia Embokena \toc1 Paul Nunda Reta Galesia Embokena Gefusira. \mt1 Paul Nunda Reta Galesia Embokena Gefusira. \ip Galesia mo, frovensi da javori. Frovensi Galesia ainda jokáda, ijuga kakato mendeni birurughuse, ijuga sembae ijugedo ghusera ava gido, Paul reta evia gefusira. Ijuga kakato resira eimi, eminge ijugedo ghuseri. Namonde Keriso tumonduse ainghae dabade, Jusi embo da kiki a Agho Dari manai ava kaifa use, God da jebuga tambarera. Avata Paul reta einda jokáda ijugerira emo, namonde taká Iesu tumonduse, jebuga evovodae irari ava tuve barera. \is1 Paul Nunda Reta Galesia Embokena Gefusira, Ainda Mendo Mendo Mo Eviri. \ip 1:1-5 Paul ne Bajari da javoda ategi usira. \ip 1:6—2:21 Paul, Galesia embo ijuga kakato sembae da geka ighagha edo, nunda geka ningaetera ava, ijugusira. \ip 3:1—4:31 God da jebuga jo ombu bae arera, o jo totofo namondeda fakinaimi bae arera. Namonde tumondururoro gido, God tefo mutari barera. \ip 5:1—6:10 Namonde Keriso da sonembaimi jebugedo, Asisi Kakara da geka nininguse irarera. \ip 6:11-18 Paul natofo ategi edo, geka se tano usira. \c 1 \p \v 1-2 Arie, nanda nano namendi! Na Paul. Nanda nano namendi mendeni eminda irera ainde dabade, ne ategi erena. Tumondari+ embo isambu Frovensi Galesia aminda ireva, ne ategi roro beká ava erena. Na Iesu Keriso da aghi aono dae sedo, jo evetu genemboimi na gategaeri. God Afa nunda Mandi Iesu Keriso ghae dabade setero gido, na nenda aghi kato edo irena. God Afa resena eimi, setiri Iesu ambarida ghe jebuge erorusira. Na nenda aghi kato edo irena. Yari budo givu! \p \v 3 God Afa a namondeda Bajari Iesu Keriso, nenda sonemba a dubo jama nemokena mutoro baove. \p \v 4 Namonde, evetu genembo oroko endada irera, ainda ari ekoko da bouvu ava darigaoro dae sedo, Iesu fira God da uju ava use, namondeda ari ekoko dae ambududurusira. \v 5 Ava sedo, God da duro gido, aindae numokena sakai sise irore, evovodae! Ai, bekári!+ \s1 1:6-10 God da Bino Eveva Ainda Susu Dabakori, Jo Etoto Iraeri. \p \v 6 Ne nange nange etevo na dudukughuseni! God nu Keriso da jebuga evovodae irari ava futuse, ne aghi etiri niningusevu. Avata ne bibita use, nunda Bino Eveva ava dodo, bino eni ainda amboda amboda eraeva. Aindae na bunise irena. \v 7 Kotugo, geka beká resena. Bino Eveva mo dabakori, jo etoto iraeri. Ava sedo, bino eni evetu genembo mendeniimi seraera amo, jo Keriso da Bino Eveva iraeri. Avata na geka oroko resena einda beká mo: evetu genembo mendeni era nenda jokáda saramana use, Keriso da Bino Eveva ava nesuka nenda kotariimi jighi jovereghuse, ghamo dereoro ereraira. \v 8 Ava ningido, na eminge resena. Na ya nemokena Bino Eveva sedo ghusena amo, geka beká sedo ghuseni. O genembo eni ya nemokena bino eni saetira, o aneya ya nemokena bino eni saetira, o tofo nane jovereghe ya nemokena bino eni saetena amo, bino sembae sari katoá ambari, God nunda ari eko ava ijujedo bouvu mutari, genemboá evovodae fufuse irare. \v 9 Setena, sekago kotovo dae sedo, daba ava sari dae erena. Na giti ya nemokena Bino Eveva sedo ghusena amo, geka bekári. Mave, nane geka sisena aindae, beisiga edo geka eni sarira amo, nu ambudo, God da bouvu ava evovodae fufuse irare! \v 10 Na geka eregefena emo, jo evetu genembo tege gido ivuga use, nandae sakai saoro dae sedo gembaeri. Nanda uju mo, na emingururono, God ava gido ivuga aetira, aindae eraena. O na, evetu genembo ivuga use, nandae sakai saoro dae sedo amingaetena amo, na jo Keriso da saramana kato eni irae aeteni. \s1 1:11-24 Paul Nu Nangedo God Da Aghi Kato Usira, Ainda Kiki Eviri. \p \v 11 Nene kasama aovo dae resena. Bino a geka sedo ghusena amo, jo evetu genembo da geka iraeri. \v 12 Ainda tuka mo: geka amo, evetu genembo eniimi jo foa saoro na ningaeri, o dengoro indoro na jo ningaeri. Iesu Keriso nune, geka amo afigetiri na kasama useni. \p \v 13 Na nange nange Jusi embo da jokáda siroredo baji mindafu usena, ainda geka ava seoro ningiraeva, tanojo. Amo eviri. God da ekaresia+ nange manjaetira ava kotise, na God da ekaresiakena+, mema a bouvu futurureono mema itatamedo ghuseri. \v 14 Eregoseva: nanda kokomanade dabade, Jusi embo da jokáda sirorusena amo, nanda irari kau eniri. Namane Jusi embo da abuamane ainda geka a kiki isambu kasama edo, tumonde gogoghombuseni. Eni jo namongo iraeri. \v 15 Avata giti na jo sirorae ireno ainda sifoda, God nandae kavevera use, na gategusira. Sifo nune uju edo gategusira ava, \v 16 fira buviri gido, nunda Mandi namokena ijugetiri gido, na nu kasama useni. Nu amingusira da susu mo: nane ya namane Jusi embo da gitofukena nunda Mandi da Bino Eveva ava vironu saono dae sedo, namoá gategusira. \v 17 Amingetiri, na jo Jerusalem yaeri. A na jo evetu genembo nanda gitida Bajari da ambo jimbi usera, aikena jo yaeri. Ava sedo, na geka vironu seraena amo, jo nemokena ningido kasama ae useni. Na Damascus ise, Iesu gi kasama edo, dambu Frovensi Arabia iseni. Ainda amboda, na Arabia dodo sekago jovereghedo ena, reighi Damascus aminda buvurutuseni. \v 18 Ghaeko etodaba ainda amboda, na Cephas (o Peter seraera) ava gari dae sedo, Jerusalem iseni. Nu namane nangae dabade irise, fura etoto dadabusira. \v 19 Ainda jokáda, na Peter nengae Bajari da mandako James ghae avanembo gosuseni. Avata Bajari da ambo jimbi eninda dombu ava, na jo gae useni. Ava sedo, Bino Eveva nane vironu seraena emo, jo nene saoro na ningae useni. \v 20 God da dombuda na geka beká resena. Na geka vironu seraena emo, Keriso nune ijugetiri kasama useni. \p \v 21 Ainda amboda na Jerusalem dodo ena, Frovensi Syria a Silisia aminda irise, ya birurughedo ghuseni. \v 22 Sifo aminda, God da ekaresia+ namane Jusi embo da Frovensi Judia aminda, ne na jo kasama ae iriari. \v 23 Nanda bino sedo ghusera, ne avanembo ningido ghuseri. Amo eviri: “Genemboá giti namondekena mema a bouvu futuse, fakarago edo ghusira. Avata orokoé evetu genembo Keriso ava tumondaoro dae sedo, nune vironu resira. Nu giti Keriso da tumondari ava bureguse, natofo erá tumondeure dae sise, katiyavara edo ghusira. Avata kotugo, orokoé Keriso tumondaoro dae sise, nune vironu resira.” \v 24 Nanda bino evia ningido aindae sedo, God da javo jigheoro eredo ghusira. \c 2 \s1 2:1-10 Paul Nu Bajari Da Ambo Jimbide Totorugedo, Geka Dabade Se Nininguseri. \p \v 1 Ghaeko 14 ava dadabetiri ainda amboda, na sekago Jerusalem iseni. Namane Barnabas ghae Titus de dabade iseri. \v 2 Na isena ainda beká mo: God nune setiri na iseni. Ena buvudo, na rejo ava namane Jusi embo da gitofukena vironu seraena, ava seteno ne nininguseri. Na jo evetu genembo isambukena saeri. Bajari da geka gitofukena vironu seraena ava, na ekaresia+ da kokotofukena ijugeteno, ne kikiako nininguseri. Na amingusena da beká mo: na geka rea vironu seraena, ava kasama aoro dae sedo, aminguseni. Erama nanda geka ighagha eore dae sedo, aminguseni. \v 3-5 Nanda komana Titus setena amo, nu Greek embori. A nu vika mendo anoso jo gafugae irise, namonde iseri. Ava kasama edo, evetu genembo mendeni ne, Titus nunda vika mendo anoso gafugare dae siseri. Avata tumondari+ embo da kokotofu setena, nu amingare dae jo saeri; ava sedo, namane jo amingaeri. Evetu genembo amingare dae sisera amo, ne gungubo kakatori. Ne ufena namondeda jokáda teredo, namondeda nano namendiva siseri. Avata, amo jo geka beká iraeri. Namonde Iesu Keriso da natofo edo, Agho Dari manai ava doyeraera aindae, gungubo kakato resena, ne imboe edo, namonde sekago Agho Dari manai aimi bundoro, irise kaifa aoro dae sedo, siseri. Avata namane kokotofu ainde, nenda geka jo itako ningaeri. Jo ningae usera da susu mo: ne God da Bino Eveva ainda beká vanembo ningi kasama aeteva, aindae namane uju useri. \v 6 Evetu genembo ne kokotofu sedo ghusera aimi, jo rejo eni ijugaoro na ningae useni. Na rea vironu sise sedo ghusena a seraena aindae, ne ivuga useri. Avori geka beká ne kokotofuri o jo kokotofu irae ava na jo kotae useni. God jo evetu genembo da dombu gosuse, jo ijujae eraira. \v 7 Avata ne namonde geka dabade se nininguse, ne kasama useri: kau Bajari nu Peter, Jusi embokena vironu sare dae sedo gategusira aminga ava, nune na Jusi embo da gitofukena vironu saono dae sedo, na gategusira. Gitofu resena emo, ne vika mendo anoso jo gafugae eraera. \v 8 Ainda beká mo: kau God nu Peter, Jusi embokena saramana are dae sedo esimbugusira daba aminga ava, na Jusi embo da gitofukena saramana aono dae sedo, nune na esimbugusira. Ne ava kasama useri. \v 9 Avori, God namokena sonemba futuse, nanda saramana esimbugusira, ava kasama edo, gegenembo kokotofu seraera, James, Cephas (o Peter seraera), ne John de dabade eredo, namane Barnabas ghae da ungo jijighuseri. Aminguse, ne namonde saramana kau daba ava use irari dae siseri. Amo, ne yama Jusi embokena vironu sise iraeteri. A namane mo, nenda gitofu vika mendo anoso jo gafugae eraera, aikena ya vironu sise iraeteri. \v 10 Ainghae dabade namane makasi embo tavo aoro dae siseri. Kotugo, ábarago nanda ujuri. \s1 2:11-21 Reighi Antiok Aminda, Paul Nu Eredo, Peter Dombuda Sisira. \p \v 11 Avata ainda amboda, Cephas (o Peter seraera), nune eredo reighi Antiok aminda fira buvudo irise dara usira aindae, na nu dombuda siseni. \v 12 Dara mo evia usira: nu fira namonde dabade irise, Jusi embo da gitofude dabade bayau mindido ghuseri. Avata ainda amboda, evetu genembo mendeni ava, James dirigetiri fuseri. Fera buvero, Peter nu jovereghedo namane Jusi embo da gitofu dodo, Jusi embode kikiako bayau mindido ghuseri. Amingusira da beká mo: Jusi embo mendeni eminge sedo ghuseri, “Namanenda gitofu God da natofo arera amo, nembarago nenda vika mendo anoso ava gaforo, namonde inono ari gido, bayau dabade mindarera.” Ne aminge seoro ningido, aindae oju use, Peter nu amingedo ghusira. \v 13 Avori, Peter amingiri gido, Jusi embo isambu ne kau daba ava edo, nenda gitofu dodo esike fetedo ghuseri. Nanda komana Barnabas barago amingusira. Ne kau gungubo kakato da kaugo ava useri. \p \v 14 Avata kotugo, ne Bino Eveva ainda emboroda jo yae ero ava gido, na Peter dombuda siseni. Nu ekaresia+ isambu ainda dombuda fetiriri siseni, “Ni Jusi embo bekári. Avata sife nembo, ni namonde Jusi embo da kiki dodo, gitofude dabade umo use iriasi. Avata oroko mo, namanenda gitofu Keriso tumonduse irera ava dodo, Jusi embode kikiako bayau rise, ijugaboro sembae fifiteresa. Aminguse, ni namonde Jusi embo da Agho Dari ava gitofui kaifa aoro dae sise ijugeraesa, amo sembaeri! \p \v 15 “Gi! Nangae mo, Jusi embo beká ava siroruseri. Jo Jusi embo da gitofu ari ekoko use irera ainda jokáda sirorae useri. \v 16 Avata nangae anakora kasama useri: God nu namondedae ‘eveva’ sarira amo, jo namonde Agho Dari kaifa ari dae ururoro gido aindae, sae arira. Ainda beká mo, namonde jo Agho Dari kaifa ari da kaugo iraeri. Ava kasama edo, namonde Agho Dari da emboro+ aminda ya God kena buvari dae e gosusera, ava dotutuseri. God namondedae ‘eveva’ sise, nunda jebuga mutari bari dae sedo, ni nangae Keriso da fakina ava tumonduseri. Ainda beká mo: nangae kasama useri, genembo eni Agho Dari da emboroda+ yarira amo, jo ya God kena buvae arira. \p \v 17 “Namondeda gitofu God da Agho Dari jo kaifa ae eraera aindae, namonde Jusi embo, ‘ne ari eko embova’ sedo ghuseri. Avori, namonde Agho Dari da emboro+ dodo, Keriso emboro+ afigusira aminda God kena yarera amo, Jusi embo mendeni kau daba aminga ava use, namondedae ‘ari eko embova’ sarera. Amo, Keriso namonde jumbari ari ekoko ariá sarera. Avata amo gungubo bekári.” \p \v 18 O geka eni mo\f 18 \fr 2:18 \ft Paul nunda geka jungarida se dojeguse, itako dombu eni gefuseri. O dambu jovereghaetera amo, eminge gembaeteri, \+it “O, na roera giti fugutusena ava, sekago jovereghe ya barena amo, na ijugaono evetu genembo kasama arera, na giti roera fugutusena amo, na dara useni.”\+it* \f* eviri: na Agho Dari da emboro+ ighagha edo dotutusena ava, sekago tuturo edo, aminda yari dae sarena amo inono, na giti Keriso da emboroda+ yari dae sise, Agho Dari da emboro+ dotutuse, dara useni. \v 19 Eregoseva: Agho Dari daba ainda emboroda ise, na kasama useni, “Na jo Agho Dari evia kaifa ari da kaugo iraeri. Ainda emboroda ise, God kena buvari dae sarena amo, na jo inono ae arena. Na ambarena,” Agho Dari aminge ijugerira. A kotugo, amo geka bekári. Agho Dari rea resira aimi, etiri na ambududuruseni. Amingusira da beká mo: God uju usira, na nange nunda jebuga budo, nundae saramana use iraeteni. Irise, Keriso ghae dabade tataeteni. Avori, na Keriso ghae dabade tatisena amo, kau na Keriso ghae dabade ambududuruseni. Amo, nanda irari manai a nanda kotari manai ava, Keriso ghae dabade arafa doruseri. \v 20 Ava sedo, na jebuga irena emo, jo tofo nanda jebuga iraeri. Keriso nanda dubo jokáda teretiri, nunda jebuga aimi irena. O namokena jebuga eni tefori. Ava sedo, nanda dubo jokáda jebuga itatamuse irena emo, jo tofo nanda jebuga iraeri. Amo, God da Mandi nane tumonduse irena, ainda jebugari. Nu na dubo ruruse, nandae sedo fira ambududurusira. Ava sedo, na numoá tumonduse, numokena jebuga ruruse irena. \v 21 Aminge sise, na jo God da sonemba ighagha use doyae arena. Na jo Agho Dari da emboro+ aminda udo yae arena. Ainda beká mo: namonde Agho Dari kaifa use iria edo, ya God kena buvaetera amo, kau, Keriso da ambari ava susu tefo aeti. Avata amo jo geka beká iraeri. Keriso emboro+ afigusira aminda nembo yarera amo, jebuga evovodae irari ava tuve barera. \c 3 \s1 3:1-14 Namonde Jo Namondeda Fakinaimi Jebugae Arera. Namonde God Tumondarera Aimi Jebugarera. \p \v 1 Avori, nanda nano namendi Frovensi Galesia aminda ireva, nemokena resena. Ne nangetiraimi kau gogovara da kakaugo edo irevu! Mave deretiri ne Keriso dotutusevu? Iesu Keriso arafa dorusera ainda tuka ava, namane nenda dombuda vironu seoro ningido ghusevu. \v 2 Geka emo kotovo dae resena. Ne jo Agho Dari kaifa use, God da Asisi bae usevu. Ne taká God tumonduseva aimi, nunda Asisi rurusevu. \v 3 Ne nangetiraimi gogovara edo irevu! Ne giti God da Asisi da fakina budo aimi, saramana edo ghusevu. Ava ne redae oroko God da Asisi da fakina dodo, nenda tamo da fakinaimi saramana eraevu? \v 4 Ne, God da Asisi budo, mino eveva itatamedo ghuseva ava, tukadae itatamedo ghusevu. Erá tefo soesa eove! \v 5 Ne jo Agho Dari ava kaifa ururovo aindae, God nunda Asisi nemokena mutae usira. Ne nunda Geka ningido, tumonduse ireva aindae sedo, nunda Asisi da fakina aimi nenda jokáda tano eari gido, dudukugheraeva. \p \v 6 Jusi embo da nombua Abraham, nunda tumondari jo dombu eni ae usira. Nu God tumondiri gido aindae, God nundae ‘eveva’ sisira. \v 7 Ava kotise, ne kasama areva: ‘Abraham da sasingu’ seraera amo, jo Abraham da imemesiri beká Jusi embo aindae sae eraera. Evetu genembo isambu mave God tumonderaera aindae, ne ‘Abraham da sasingu’ seraera. \v 8 Kotugo, God da Geka jokáda, anakora aindae sisira. Jusi embo da gitofu amboda, God tumondururoro gido nu nendae ‘eveva’ sarira, ava ijuguse, Abraham kena Bino Eveva eminge sisira: \q1 “Ninda oro amboda sirorarera ainda jokáda, esimbugari evetu genembo isambukena sirorari barera,” \m God nunda geka jokáda aminge sisira. \v 9 Sisira ainda beká eminge sirorusira. Abraham God tumonduse, nunda esimbugari rurusira. Kau daba aminga ava, evetu genembo mave God tumondarera amo, nembarago, God da esimbugari barera. \p \v 10 Ne eregoseva: mave Jusi embo da Agho Dari da emboroda+ ise, ya God kena buvari sarira amo, nu jo inono ae arira. Ava sedo, God da bouvu a simbora ava, nune itatamarira. God da Geka aindae resira: \q1 “Agho Dari rea resira ava, mave jo Agho Dari isambu kaifa e gogoghombae arira amo, \q1 God da bouvu a simbora ava, nune itatamarira.” \m Kotugo, namonde evetu genembo endada irera emo, jo eniimi, Agho Dari kaifa ari da kaugo iraeri. \p \v 11 A vasa eninda eminge resira: \q1 “Mave God tumondarira amo, God nunda tumondari ava gido, nundae ‘eveva’ sise, \q1 sari genemboá jebuga evovodae irari ava tuve barira.” \m Aindae sedo, namonde kasama erera, jo genembo dabakoi, Agho Dari da emboroda+ ise, ya God kena buvae arira. Genembo amo, nu jo tumondae eraira; ava sedo, God jo nundae ‘eveva’ sae arira. \v 12 Ne eregoseva, Agho Dari da emboro+ ainda susu kau eni bekári. Jo tumondari da emboro amingo iraeri. Amo, vasa eninda resira: \q1 “Mave, Agho Dari rea resira, ainda mendo mendo isambu e gogoghombarira amo, nu jebugarira.” \m Aminge resira da tuka mo: Agho Dari da emboroda+ ise, God kena ya buvari dae saresa amo, Agho Dari da mendo mendo isasambu kaifa aresa. Dabako tainako kosasagharesa amo, ni God kena ya buvari jo inono ae aresa. \v 13 Avata Agho Dari mave sembae kaifa arira amo, nu God da simbora ava itatamarira. Simbora da geka aindae, vasa eninda eminge resira: \q1 “Mavejo ava arafa daoro ikada buingharira amo, God da simbora ava nune itatamarira.” \m Avata ainda simbora ava, namonde tumondari embo jo itatamae arera. Ainda beká mo: Keriso namondeda vasa budo, korosida buinghuse simbora amo nune itatamusira. \v 14 Iesu Keriso amingusira da beká mo: namane Jusi embo da gitofu aimi, Iesu tumonduse esimbugari baeteri. Esimbugari resena emo, God nu Abraham esimbugusira, ainda esimbugari daba ava nene baeteri. Budo, ne namonde tumondari embo isambu ainde dabade, God da Asisi mutari sisira ava baeteri. \s1 3:15-20 God Jo Nunda Agho Dari Kotise, Abraham Kena Beka Gajae Usira. \p \v 15 Avori, nanda nano namendi, na oroko ijugaboro eni, namonde evetu genembokena barena. Gegenembo etoto naká, geka se dadabedo tofo tofo beka gajedo yama, geka sisera aindae gavana da dombuda javo gembarera amo, amboda jo nenda beka gajari bejae arera. Beka gajari amo, nu irarira. \v 16 Avori, God Abraham a nunda vekakena, nunda esimbugari mutari sisira amo, nunda veka dabako aikena esimbugari dae sisira, jo nunda veka isambukena esimbugari dae saeri. Amo, Keriso dae kotise sisira. \v 17 Na beka gajari da ijugaboro oroko setena ainda tuka mo eviri: God nu giti beká Abraham kena beka gagojusira. Ainda amboda ghaeko 430 dadabetiri, nu Agho Dari futusira. Avori, Agho Dari amboda futusira aimi, jo nunda beka gajari giti futusira ava, bejari da kaugo iraeri. Beka gajari amo, giti futusira ava sedo, irarira. \v 18 Namonde Agho Dari da emboroda+ ise, jebuga evovodae irari ava tambaetera amo, God nunda beka gajari giti Abraham kena sisira, ava kote doyariá saeteri. Avata God jo amingaeri. Nu jo, Abraham Agho Dari kaifa use jebuga bare dae sedo, jo saeri. Nu, nunda beka gajari sisira ava, tumonduse jebuga bare dae sedo, setiri Abraham ningido tumondusira. \p \v 19 Ava sedo, God Agho Dari redae futusi? Saone? God nu Agho Dari futusira da beká mo eviri. Namonde evetu genembo ari ekoko use irera, ava kasama aoro dae sedo, God nu Agho Dari futusira. Agho Dari nu irari, Abraham da veka dabako setena ava, furari gido, Agho Dari amo doyaeteri. A Agho Dari amo, God jo dambu evetu genembokena mutaeri. Amo nu, aneyamanekena mutiri budo era aghi katokena futuseri. Mutero budo, Jusi embo isambukena futusira. \v 20 Avori, na geka ‘aghi kato’ seno ningido, ne kasama etevu: God nu jo dambu evetu genembokena, Agho Dari futuse geka saeri. Ava sedo, dambu numokena ya buvari da emboro+ eni, jo Agho Dari imi afigaeri. O Abraham kena mo, God nu tofo mandi fira dombu dabade edo, geka sisira. Ava sedo, nunda beka gajariimi, emboro+ numokena afigusira. \s1 3:21—4:7 Namonde God Tumonduse, Nunda Sasingu Arera. \p \v 21 Avata God da Agho Dari imi, God da beka gajari buregeraira, ava namonde jo sae arera. Namonde Agho Dari da emboroda+ ise, jebuga tambaetera amo, namonde amingururoro gido, God nu namondedae ‘eveva’ saeti. Avata Agho Dari da fakina, jo jebuga mutarikena inono iraeri. \v 22 Agho Dari, God da Geka jokáda gefusera, ainda fakina amo eviri. Agho Dari aimi, namonde isambu enda eminda irera ava, bundedo ari ekoko da ungoda fitiri irera. Amingusira da beká mo: evetu genembo mave Iesu Keriso tumondarera amo ne, God beka gagojuse rea mutari sisira ava, nene kikiako ruruse, ari ekoko da fakina ava darigarera. \p \v 23 Iesu jo foa buvae, a kotugo numo tumondari da sifo barago, jo foa buvae iriri ainda gitida, Agho Dari da fakinaimi namonde bundetiri iriari. Amingedo irero, tumondari da sifo fira buvurutusira. \v 24 Avori, namonde Agho Dari da fakinaimi bundetiri iriara setena ainda tuka mo, eviri. Agho Dari aimi, kau ijuga kato edo, ari ekoko kau mavega ava, ijugetiri kasama useri. Kasama etero, nu namonde ari ekoko eraera ava, ijuguse buregusira. Avori, Agho Dari da fakinaimi namonde bundetiri irero, Keriso fira buvurutusira. Amingusira da beká mo: namonde tumonduse, God kena ya buvudo mainungaeteri. \v 25 Avori, tumondari da sifo fira buviri aindae, Agho Dari da fakina dadabetiri, namonde oroko Keriso da ungoda irera. \v 26 Amo, ne tumonduse Iesu Keriso de dabade tatedo, God da sasingu edo ireva. \v 27 Ne bafataito use, Keriso de dabade tatedo, Keriso da jebuga ava bevo, nu nemokena asugusira. \v 28 Avori, ava nemokena sirorusira; aindae sedo, ne evetu genembo gosuse, ne kau daba ava kotareva. Mave Jusi embo a mave nenda gitofu, mave sabua a mave kotofu, mave evetu a genembo amo, ne isambu kau dabakori. Ainda beká mo: ne Iesu Keriso de dabade tatedo, dubo dabako edo ireva. \v 29 A kotugo, Keriso da natofo edo irareva amo, ne kau Abraham da sasingu aminga ava edo irareva. A God beka gagojuse rea mutari sisira, ava nene bareva. \c 4 \p \v 1 Na geka resena da ijugaboro eni eviri: genembo eninda mandi nu sasingako irise, kau sabua\f 1 \fr 4:1 \ft Paul nu, “\+it Genembo eninda mandi, sasingako irise kau sabua da ari ava use irarira,\+it* ” ava gefusira ainda tuka mo: namonde isambu sasingako irise, aya afadae aghi eraera. Avori, kau namonde enda eminda eraera aminga ava, namonde God da sasingu edo nundae aghi use, sabua da kaugo use irá gheraera.\f* da ari ava use irarira. Avata numamo da roera ainda bajari numori. Ainda beká mo: amboda nu baji mindafu edo, numamo da roera isambu nune barira. \v 2 Avata numamo sifo ningiava sarira ava kaifa use, nu kaifa kakato a ijuga kakato mendeni da geka nininguse irarira. \v 3 Namondekena, kau daba ava sirorusira. Giti mo, namonde kau sasingako irise, abuamane da kiki a tumondari mendeni ava kaifa use irero, sukaru ekokoimi bajari edo, namonde bundetero iriari. \v 4 Avata God sifo fifitusira ava fira buviri gido, nunda Mandi dirigetiri vose fira sirorusira. Amo, evetui fumbiri sirorusira. Siroredo, nu Jusi embo da Agho Dari ainda jokáda irá ghedo ghusira. \v 5 Namonde Agho Dari da fakinaimi bundetiri iriara ava, sonembari jebugedo God da sasingu aoro dae sedo, nu amingusira. \v 6 A ne nunda sasingu useva, ava ijugari dae sedo, God nunda Mandi da Asisi nemokena futusira. Mutiri ruruseva ainda fakinaimi, ne God dae javono gatise, “Eri, Afa, Afako!” sise irá gheraeva. \v 7 Ne kasama ereva: God nune rea etiri sirorusira aimi, ne sabua+ da irari ava dodo, nunda sasingu edo ireva. Edo, nu rea mutarira ava, nene bareva. \s1 4:8-20 Paul Nu Galesia Embo Nange Dubo Budo Ghusira Ava Osa Sisira. \p \v 8 Giti mo, ne God bunise, sukaru a ove mendeni ava godeva sise, nendae sabua+ edo ghusevu. Avata kotugo, gode amo ne jo itatako, God Beká ainda kaugo iraeri. \v 9 O orokoé, ne God kasama edo ireva. O saone? God nune ne kasama edo rurusira. Ava sedo, erama ne jovereghe ya sekago, ove a agho dari fakina iraede, ainda sabua+ eove dae sise resena. Aimi, ne jo sonembae arira. Ava sedo, ne redae gode mendeni da sabua+ sekago ari dae resevu? \v 10 Amo, ne oroko emo tuturo edo, iji, inua, a ghaeko mendeni aindae kakara use ireva. \v 11 Na oju use resena. Na erekotena, nemokena saramana use, nanda fakina tefo nendae soesa useni! \p \v 12 Nanda nano namendi, ne giti Agho Dari jo kaifa ae edo ghusevu. O namo, kaifa edo ghuseni. Avata na Agho Dari da emboro+ dodo, kau nemoá avavaga edo irena. Ava sedo, nane Agho Dari da emboro+ dotutusena ava kotise, amingaovo dae resena! Na geka oroko resena emo, na jo dubo mema use aindae sae erena. Ne namokena ari sembae eni jo ae usevu. \v 13 Ne kasama ereva: na giti nenda jokáda, God da Bino Eveva vironu sisena amo, na kae tambudo irise, ainghae fete siseni. \v 14 Kotugo, na kae eko tafusena ava gido, ne nandae jo dere jirae usevu, o nanda geka ningido, jo ighagha ae usevu. Na kau God da aneya o kau Iesu Keriso aminga ava budo kaifa tavo usevu. \v 15 Avata orokoé, ne nange etirai nandae jo ivuga ae erevu? Ai resira amo: na kasama use resena, sifo aminda, na embako aetena amo, ne nanda ketuadae baeteni.\f 15 \fr 4:15 \ft Korafe-Yegha da duka kotise, namane Paul da geka itako dombu eni jovereghuseri. O namane Paul da geka dambu jovereghaetera amo, eminge gembaeteri: \+it “Sifo aminda, ne namo sonembari dae sedo, nenda diti gunumbe mutari dae kotisevu.”\+it* \f* \v 16 Avata oroko, na geka beká seteno ningeva aindae, na gitofu da kau aminga ava kotareva tanojo? \p \v 17 Evetu genembo mendeni ya nendae ivuga use, nendae sakai sirureoro ningido ivuga eraeva amo, jo nene eveva eni tambovo dae sedo, sakai sae eraera. Ne, na dotutuse nemoá tumondaovo dae sise, aminge seraera. \v 18 Avori, evetu genembo nendae ivuga use sakai seraera amo ekori, ava na jo sae arena. Roera teria mo, evetu genembo sifo ningiaminda eredo nendae sakai sarera amo, ne susu evevadae saeteri. Na namonde dabade iraetena, o na esike iraetena amo, ne ari eveva use irovo, susu aindae, nendae sakai saetera amo, avori. \v 19 Ne nanda sasinguri. Kau ayamane mandi sasingu fumbari dae use mema itatameraera aminga ava, na nendae sedo dubo mema eraena. Keriso da fakina nange nenda dubo jokáda terari, ne kau numoá avaga edo iraeteva, aindae kotise, mema itatameraena. \v 20 Nanda uju mo: na oroko yama, namonde dabade irise, geka resena evia dabade se ningaeteri. Aminge dabade se nininguse, avose, na geka itako raugako saeteni tano. O na oroko eminge resena emo, na nemo kotari futo use, memaghae irena. \s1 4:21-31 Hagar Nengae Sarah Ghae Da Kasiari. \p \v 21 Avori, ne mendeni Agho Dari uju use, tumondari da emboro+ dodo, Agho Dari da emboroda+ yari dae reseva. Nemokena resena, ningivu! Agho Dari ainda jokáda geka eni gembero irira, ava kote givu! \v 22 Amo, eviri. Abraham da vide jamena etoto naká ava siroruseri. Eni mo, nunda sabua+ evetu javo Hagar, aimi fufusira. Eni mo, nunda evetu beká javo Sarah, aimi fufusira. \v 23 Avori, sabua+ evetuimi fufusira amo, fisi da uju ava ero mandiá sirorusira. O kotofu evetuimi fufusira amo, God nu beka gagojusira aindae sedo, setiri mandiá sirorusira. \v 24 Amo kasiadae ererurena. Evevetu etoto naká setena amo, inono, emboro+ etotori. Emboro+ eni doriri Sainai aminda sirorusira; amo inono, Abraham da sabua+ evetu Hagar dae resena. Nunda sasingu barago, sabua+ kau numongo ava edo irera. Mave emboro+ aminda yari kotarira amo, tofo mandi bundedo irarira. \v 25 Doriri javo Sainai resena emo, oroko Frovensi Arabia aminda irira. A kotugo, na kasia doriri Sainai kena fifituse resena emo, nu inono, Jusi embo da reighi babai Jerusalem, ava sise resena. Jerusalem da sasingu, Jusi embo, ne isambu Agho Dari da fakinaimi bundetiri ainda jokáda sabua+ da kakaugo edo irera. \v 26 O Jerusalem seka, amboda utuda ghe vose furarira aminda, mave ya terarera amo, ne jo sabua+ ae arera. A Jerusalem utuda ghe vose furarira amo, kau namonde tumondari embo da aya da kaugori. \v 27 Aindae sedo, God da Geka jokáda eminge gembero irira: \q1 “Ni erova irise, jo fumbae iresa. Avata kotugo, ivuga aetesi! \q1 Ni mandi sasingu fumbari da mema jo itatamae iresa. Avata kotugo, ivuga use koko saetesi! \q1 Ainda susu mo: evetu mandi sasingu jo fumbae irari, genembo doyari ghanjara arira avata \q1 sifo amboda, nunda sasingu ghaguru ambari arira. \q1 O evetu vai edo irira, ainda sasingu mo jo digari iraeri.” \m \v 28 Avori, God beka gagojuse setiri, Abraham da mandi javo Isaac sirorusira. Kau daba aminga ava, namonde tumondari embo God da beka gajari aindae sedo, nunda sasingu useri. \v 29 Sifo aminda, sabua+ evetu ainda mandi fisi da ujuimi sirorusira aimi, eredo kotofu evetu ainda mandi Asisi da fakinaimi sirorusira, aikena bouvu a mema futuse fakarago usira. Oroko, kau daba aminga ava eraera. Jusi embo Agho Dari da fakinaimi bundetiri irera aimi, eredo namonde tumondari embokena bouvu a mema futuse, fakarago eraera. \v 30 Avata God da Geka eminge resira: \q1 “Sabua+ evetu nunda mandighae ondovo yarera. Ainda beká mo: \q1 sabua+ evetu da mandi jo kotofu evetu da mandi ainghae dabade fetedo, numamo da roera soro edo bae arera.” \m \v 31 Na aindae sise, eminge resena. Nanda nano namendi, namonde jo sabua+ da sasingu edo, Agho Dari da emboro+ aminda yae arera. Namonde kotofu da sasingu edo, tumonduse irarera. \c 5 \s1 5:1-15 Keriso Namonde Vujegetiri Irera. \p \v 1 Namonde giti Agho Dari da fakinaimi bundetiri iriara ava, Keriso nune vujegetiri irera. Vujegetiri, namonde ojighera dabako edo irera. Ava sedo, erá sekago jovereghedo sabua+ da irari ava use, Agho Dari da emboroda+ yeove! \p \v 2 Na Paul, nane resena. Kote givu! Ne Agho Dari kaifa ari dae sedo, nenda vika mendo anoso ava gafugareva amo, Keriso da ambariimi ne jo sonembae arira. \v 3 Na sekago resena. Genembo mave amingarira amo, nu Agho Dari ainda geka isasambu ava nune kaifa arira. Jo eni doyari da kaugo iraeri. \v 4 Genembo mave, Agho Dari kaifa e gogoghombururari gido, God nundae ‘eveva’ sare dae sedo, saramana arira amo, numo anakora Keriso dotutusira. Nu aminguse irarira aimi, jo God da sonemba nune bari da kaugo iraeri. \v 5 O namane mave Keriso da fakina tumonduse, a rea gigituse irera amo, eviri. God da Asisiimi sonembururari, namane nu tumondururoro gido, God namanendae ‘eveva’ sise, sari namane jebugarera. \v 6 Ai resira amo: namonde Iesu Keriso de dabade tatedo, nunda natofo arera amo, vika ainda mendo anoso gafugedo Jusi embo da kaugo edo irarera, o jo amingae arera aindae, God jo kotae arira. Nunda uju mo: namonde Keriso tumonduse, tofo tofo dubo ruruse iraeteri. \p \v 7 Giti ne Keriso tumonduse, ari eveva edo ghusevu. Avata amboda mave fira ne dederuse setiri, geka beká ava dotutusevu? Nu nange amingusira ava, na jo kasama ae erena. \v 8 Avata na evia kasama erena: God ne aghi eraira amo, jo nune aeri. \v 9 A kotugo, na kasama erena: kau fuka da uvá ava gae bejeoro aimi, fisi isambu sembae eraira aminga ava, geka sembae itatako sirorarira aimi, evetu genembo mendenikena ivege yari, sembae tumondarera. Kau avavaga nemokena sirorusira tanojo. \v 10 Avata na ne tumonderena. Ne namonde Bajari de dabade tatedo ireva, aindae na erekotena: ne jo nanda tumondari ava dodo, jo enikena ya sembae areva. A nanda kotari eni mo eviri. Na erekotena, genembo mave ne dederiri, nemonde dabade osogo use ireva amo, God nu dari itatamarira. \p \v 11 Na kasama erena: evetu genembo mendeni nandae gungubo sise, eminge seraera, “Paul numbarago, nenda vika mendo anoso gafugaovo dae resira.” Aminge seraera amo, jo geka beká iraeri. Ava geka beká iraetira amo, namokena jo bouvu a mema futuse fakarago ae aeteri. Amo, ne namonde dubo dabako edo iraeteri. Ne resera amo inono, na Iesu a nunda korosi kotae edo, na nemokena yama tatedo, namonde Agho Dari vanembo tumonduse iraeteri. Avata na jo amingae irena. Namondeda jebuga bari da emboro+ dabako ava, Iesu nune korosida afigusira. Ainda bino ava imboe use, namokena bouvu a mema futuse fakarago use irera. \v 12 Avori, na uju erena amo, evetu genembo nemonde osogo eraera ava, dovu, nenda tamo kakara gafuguse, mandi sasingu da emboro gagojuse, mema itatamaore! \p \v 13 Avori, nanda nano namendi, God nendae sedo uju erira: ne numokena ya buvari dae areva amo, jo Agho Dari da emboroda+ yae areva. Amo, ne jo Agho Dari da sabua+ edo irae areva. Ne jo aindae sedo, aghi aeri. Ágido, ne nune vujegetiri ireva. Avata kotugo, nu jo nenda fisi da uju ava aovo dae sedo amingaeri. Nu amingusira da susu mo: tofo tofo dubo ruruse, nenda kokomanakena sabua+ aovo dae sedo, nu amingusira. \v 14 Agho Dari rea aovo dae resira ainda tuka mo, eviri: \q1 “Kau ni tofo dubo buraesa aminga ava, ninda komana dubo baresa!” \m Ava sedo, mave amingeraira amo, inono: nu Agho Dari da geka isambu kaifa eraira, ávovogori. \v 15 O ne geka amo kotae edo, sino fuka da ari ava use irise, tofo tofo beisiga use mema mutareva amo, na aindae oju use nemokena dengoro induderena. Kaifa e gogoghombevu! Erama tofo tofo de sirivo eove! \s1 5:16-26 Asisi Kakara Aimi, Rea Aoro Dae Sarira Ava Namonde Arera. \p \v 16 Ava sedo, geka resena einda tuka mo, eviri. Erá fisi da uju ainda amboda amboda eove! O Asisi Kakara aimi, rea aovo dae sarira, avanembo edo ghevu! \v 17 Namonde jo fisi da uju nengae, Asisi Kakara da ujughae dabade tatedo, bu jighi irae arera. Ainda beká mo: fisi da uju mo, Asisi Kakara da gitofuri. Etoto naká ninda dubo jokáda tataya use irera. Amingurureoro aimi, ni sifo ava inono, ninda uju eveva ava jo ae eraesa. \v 18 Kotugo Asisiimi ninda emboro ijugururari yaresa amo, ni jo Agho Dari da emboro+ aminda yae aresa. \p \v 19 Fisi da uju setena ainda saramana, namonde isagha eregosera. Evetu genembo amingeraera amo, ne meka irae, kombo yagera use a evevetu da amboda ya foa ghuse irá gheraera. \v 20 Ne ove kevari ava tumonde bainghuse, asisi da mendo ruruse, kae jijighuse simbora eraera. Evetu genembo avavaga tofo tofo gitofu edo, beisiga use nunda nunda sarigeraera. Ne kokomana da bino ava ningido, nesuka nemoá avanembo kotise dubo ekoko eraera, janje ekoko eraera, a totofo nenda javo a bino ava jighoro erare dae sedo eraera. \v 21 Ne kokomana da roera aindae dighighi eraera, a ne uvu fakara mindioro jiro birurugheari ainda jokáda, ari ekoko mendeni mendeni eraera. A roera digari avavaga, nene eraera. Avori, na giti rea sisena, daba ava sari dae erena. Mave amingarira amo, nu jo God da vasada terari nune kaifa\f 21 \fr 5:21 \ft Afige, \+bd Geka Se Disugari Da Vasa\+bd* aminda, geka \+it Natofo\+it* dae rea gefusera, ava tege garesa.\f* ae arira. \p \v 22 Avata Asisi Kakara evetu genembo da dubo jokáda saramana ururarira amo, beká evavaga sirorarira. Amo, nunda fakinaimi dubo bari, ivuga, a dubo jama ava sirorarira. Asisi Kakara aimi sonembururari, nunda geka ningido, mema itatamuse jo bibita ae arera. Ne taká durumuguse irarera. Ne kavevera arera, ari eveva use irarera, a nenda kokomana jo ighagha edo doyae arera. \v 23 Ne durumuguse roboghoi sise irarera, a ne fisi da uju ava buregarera. Ari avavaga amo, isambu eveva vanembori. Aindae sedo, ari setena amo, jo agho dari eniimi buregae eraira. \v 24 Mave Iesu Keriso da natofo edo irera amo, ne anakora nenda fisi da uju a kotari ava bureguseri. Amingusera amo, inono, ne nenda fisi da uju a kotari eko ava, Keriso da korosi aminda detero dadabusira. \p \v 25 Avori, namonde jebugaoro dae sedo, God da Asisi nune fakina mutiri jebuguseri. Ava sedo, nunda fakina futuse nunda uju ava sirurari ningido, namonde nunda sari ava use irarera. \v 26 Aminguse, namonde jo namondeda javo totofo jighoro erare dae sedo, kokomana da bino eveva aindae bengoso use, osogo ae arera. \c 6 \s1 6:1-10 Namonde Kokomana Da Bouvu Tofo Tofo Fufuse Irarera. \p \v 1 Nanda nano namendi, nenda namendi eni ari eko rejo ururari gido kasama areva amo, ne emingareva. Nenda mendeni mave, God da Asisii sirureari ningido, nunda amboda amboda eraeva aimi eredo, nenda namendikena emboro eveva ijugururovo gare! Geka roboghoi sise, emboro ijugareva. Ainda susu mo: ne ya dara kau daba ábarago ari da kaugori. Ava sedo, erá ne gofeóvo dae sise, totofo kaifa e gogoghombevu! \v 2 Bouvu minonde minonde fufuse irareva. Aminguse, Keriso namonde rea aoro dae sisira ava, nene use irareva. \v 3 Ne aminguse irareva da susu mo, eviri. Genembo ijoghako eni mave nu tofo mandi, “Na genembo teria eniri,” kotarira amo, nu tofo mandi derarira. \v 4 Ne totofo nenda irari ava ijujuse irareva. Eveva irareva amo, ne totofo nenda dubo jokáda ivuga areva. Nemo nenda irari ava ijujuse, erá komana da ari o irari ava fuge gosuse, totofo nenda irari ainghae inono eove! \v 5 Ainda beká mo: namonde rea aetera, ainda bouvu ava namonde totofo fumbaeteri. \p \v 6 Genembo mave anumbirari, God da Geka afigedo dengoro indudururoro ningarira amo, nu eredo nunda dengoro indari kakatode dabade, nunda uvu bayau a roera ava soro vesa arira. \p \v 7 God jo derari da kaugo iraeri. Ava sedo, erá ne totofo dereove! Genembo veka rea govarira amo, ainda beká ava bambarira. \v 8 Kau genembo veka govedo, ainda beká buraira aminga ava, ni fisi da uju ava aresa amo, sifo gombuda, ni ambari ava baresa. O God da Asisi ni sonembururari nunda sari ava aresa amo, sifo gombuda, God da Asisi aimi, nimokena jebuga evovodae irari ava mutari baresa. \v 9 Ava sedo, namonde jo ari eveva ari ava imboe ae arera. Ainda beká mo: namonde ari eveva use irarera amo, namonde beká bari da sifo aminda, mino eveva ava tambarera. \v 10 Ágido, evetu genembo natofo sonembari da goroto ningiaminda tambarera amo, jo doyoro foa darigae arira. Kotugo mokogo mo, namondeda nano namendi, tumondari embo, ava sonembarera. \s1 6:11-18 Paul Geka Setiri Eminda Dadabusira. \p \v 11 Faiya babai evia eregefenere, yari budo givu! \p Na geka tano eminda gagojuse, tofo mandi eregefena. Yari budo givu! \p \v 12 Evetu genembo mendeni, nenda vika mendo anoso gafugedo, Jusi embo da kiki ava aovo dae sise seraera amo, ne totofo nenda javo jighoro erare dae sise, aminge seraera. Kotugo ne amingeraera ainda beká eni mo, eviri. Ne koteraera amo, Jusi embo isambu vika mendo anoso gafugeraera ava sedo, ne Keriso da korosi ainda bino avanembo vironu sarera amo, nenda natofo Jusi embo mendeni nemokena veka sembae use, bouvu futururoro mema itatameraera. Ainda mema ava darigari dae sedo, ne, nenda vika mendo anoso ava gafugaovo dae sise seraera. \v 13 Setena, daba ava sari dae erena. Evetu genembo mave, nenda vika mendo anoso gafugedo irera, ábarago Agho Dari isambu jo kaifa e gogoghombae eraera. Avata ne amingaovo dae sise seraera ainda beká mo, eviri. Ne, nenda vika mendo anoso ava gafugedo, ya Jusi embode dabade tatedo, nenda uju ava ururovo gosuse, totofo sakai sari dae sise, amingeraera. \v 14 O namo, roera dabako irira, ainda duro ava gosuse, sakai sise tumondarena. Amo, namondeda Bajari Iesu Keriso da korosi aindae resena. Ainda beká mo: Iesu korosida ambududurusira amo, kau nambarago ambududuruseni. Aminguse, kau genembo ambudo, enda da irari a fisi da uju doyarira aminga ava, na enda da irari a fisi da uju ava dotutuseni. Kotugo kau daba aminga ava, evetu genembo fisi da uju use irera, ne namo gosuse koteraera amo, na ambari embova sise, na jo tumondae eraera. \v 15 Kote givu! Namonde vika mendo anoso gafugarera, o jo gafugae arera aindae, God jo ijujae arira. Nu dabako kotise irira, amo eviri: namonde Keriso de dabade tatedo dubo jovereghedo, nunda natofo da jokáda teredo irera, ai, tefo? \v 16 Evetu genembo mave aminguse irera aikena, God joka edo nunda dubo jama mutare dae resena, nemokena a God da natofo isambukena! Yari budo givu! \p \v 17 Avori, geka tano ari dae use, na eminge resena. Iesu da gitofuimi na dedo ghusera, ainda buvá nanda tamonda irira. Ava gosuse, ne kasama ereva, nu nanda bajariri. Ava sedo, nanda geka erá sekago ighagha eove dae sise resena. Yari budo givu! \p \v 18 Nanda nano namendi, nemokena ategi use eminge resena: namondeda Bajari Iesu Keriso da sonemba nemokena irare! \q1 Avori, nanda geka tano eviri. \q1 Na Paul.