\id JON Kapingamarangi \h Jonah \toc1 Di Kai o Jonah \toc2 Jonah \toc3 Jonah \mt1 JONAH \mt2 Di Kai o Jonah \imt1 Di haga modongoohia: \im \bk Di Kai o Jonah\bk* hagalee e hai be nia beebaa o nia soukohp ala i golo i lodo di Beebaa Dabu. Di beebaa deenei le e helekai di kai o soukohp Jonah, ono hanga ngalungalua bolo ia ga de hagalongo gi nia helekai a God. God ne helekai gi mee bolo gii hana gi Nineveh, gi di waahale dagi tenua aamua go Assyria, dela e hagadaumee gi digau Israel. Gei Jonah digi hiihai bolo ia e hana e kae nia helekai a God gi golo, i ana maanadu bolo God la hagalee haga gila aga dono manawa dela bolo e oho gi daha di waahale deelaa. Nomuli mai hua nia mee aanei, gei Jonah gaa hana, gei di hagaodi gi muli geia ga hagagouaa mo di manawa gee, idimaa, ana helekai o di hagaduadua la digi kila. \ip Di beebaa deenei e haga modongoohia aga nia mogobuna a God i dana dagi nia mee huogodoo, i di langi i nua mo henuailala. Gei i mua nia mee huogodoo, di beebaa deenei e haga modongoohia aga di aloho God mo dono dumaalia. Idimaa, Mee e tenetene bolo Ia e dumaalia, gei Mee hagalee e manawa tene bolo Ia e hagaduadua be e haga mmaa gi daha nia hagadaumee o ana daangada. \iot Di hagahonu di beebaa deenei: \io1 Di gahigahi a Jonah mo dono de hagalongo \ior (1.1-17)\ior* \io1 Di maalui Jonah mo dono huli hoou \ior (2.1-10)\ior* \io1 Di hagadele Jonah hai baahi gi Nineveh \ior (3.1-10)\ior* \io1 Tumaalia God ang gi Nineveh \ior (4.1-11)\ior* \c 1 \s1 Tee hagalongo o Jonah \p \v 1 Dahi laangi hua, Dimaadua ga helekai gi Jonah, tama daane Amittai,\x * \xo 1.1 \xt 2-Kings 14.25\x* \v 2 “Hana gi Nineveh di waahale damana. Hagi anga gi digaula bolo Au gu longono e Au nia huaidu digau o di waahale deelaa.” \v 3 Gei ogo Jonah gaa hana gaa lele gi tuai gowaa hagammuni i Dimaadua. Mee gaa hana gi Joppa, ga gidee ia di wagabaalii i golo, dela belee hana gi Spain. Mee gaa hui dono paases, gaa hana i di wagabaalii belee lele hagammuni i Dimaadua. \p \v 4 Dimaadua ga hagabagibagia di moana, di madangi gu damanaiee, guu gono maaloo dangihi huoloo gaa hidi ai digau o di wagabaalii, guu hai bolo di wagabaalii la ga mooho. \v 5 Digau o di wagabaalii huogodoo gu mmaadagu huoloo, tangada nei mo tangada nei ga gahigahi dono god bolo gi hagamaamaa ina ginaadou. Digaula gaa kili gi daha nia goloo di wagabaalii bolo gi maamaa di waga. Di madagoaa nia mee aanei ne hai, Jonah guu hana gi lala guu kii danu mmoe i lodo di wagabaalii. \v 6 Di gaabinu di wagabaalii ga gidee ia a mee i golo, ga helekai gi mee, “E hai behee? Goe e mee di kii? Nnoinua, dangi anga gi doo God gi hagamaamaa ina gidaadou. Holongo Mee ga dumaalia mai gi gidaadou gi dee mmade.” \v 7 Digau o di wagabaalii ga helekai i nadau mehanga, “Gidaadou ga hudihudi i tadau mehanga be di ma koai dela ne hidi ai di haingadaa deenei.” Digaula ga hudihudi, gaa gida bolo ma go Jonah. \v 8 Digaula ga helekai gi mee, “Dumaalia, hagia mai gi gimaadou be di ma koai dela ne hidi ai di haingadaa deenei? Goe tangada e hai dau aha? Goe ne hanimoi i hee? Goe tangada o hee? Dehee do henua?” \p \v 9 Jonah ga helekai gi digaula, “Au tangada Hebrew. Au e daumaha gi Yihowah, go di God o di langi dela ne hai di moana mo nnenua.” \v 10 Gei mee ga haga modongoohia ang gi digaula dono lele hagammuni i Dimaadua. \p Digau o di wagabaalii gu mmaadagu huoloo ga helekai gi mee, “E huaidu go dau hai dela ne hai!” \v 11 Di madangi gu damanaiee huoloo, malaa, digau o di wagabaalii ga heeu gi Jonah, “Ma di aha dela e hai go gimaadou adu gi di goe gei di madangi la gaa kila?” \p \v 12 Jonah ga helekai gi digaula, “Goodou taiaga ina au, hudua gi lodo di moana, gei di madangi gaa kila. Au gu iloo bolo ma ko au dela ne hidi ai goodou gaa tale gi di madangi deenei.” \p \v 13 Gei ogo digau di wagabaalii gu hagamahi belee aalo gi hoohoo gi tongo tai, gei di maa e deemee i di madangi e gono huoloo. \v 14 Gei digaula ga dangidangi gi Dimaadua, ga helekai, “Meenei Dimaadua, gimaadou e dangidangi adu bolo gi hudee hagaduadua ina gimaadou gii mmade i di madau daaligi taane deenei gii made! Ma Kooe hua, meenei Dimaadua, dela ne gaamai gi gimaadou di haingadaa deenei, ma Kooe dela ne hai nia hagadilinga mee aanei.” \p \v 15 Malaa, digaula ga taiaga a Jonah gaa hudu gi lodo tai, malaa, i di madagoaa hua deelaa, di tai gu limalima hua, gu bapaba. \v 16 Di mee deenei ne hai gaa hidi ai digau di wagabaalii gu mmaadagu huoloo i Dimaadua, gaa hai di nadau tigidaumaha, e hai di nadau hagababa bolo ginaadou ga hai hegau gi Mee. \p \v 17 Gei ogo Dimaadua ga hagau mai dana iga damanaiee, gaa holo a Jonah. Gei ogo Jonah guu noho i lodo tinae o di iga deelaa i nia laangi e dolu ge dolu boo.\x * \xo 1.17 \xt Matthew 12.40\x* \c 2 \s1 Talodalo a Jonah \p \v 1 Jonah ga dalodalo ang gi Dimaadua go dono God mai i lodo tinae o di iga deelaa, ga helekai: \q1 \v 2 “Meenei Dimaadua! \q1 Mai i lodo dogu haingadaa, \q1 au gu gahigahi adu Goe, \q1 gei Goe gu helekai mai gi di au. \q1 Au gu gahigahi adu Goe \q1 mai i lodo di gowaa o digau mmade, \q1 e dangidangi i dogu hagamaamaa, \q1 gei Goe gu longono e Goe au. \q1 \v 3 Goe guu hudu au gi lodo di gowaa llala \q1 i taluiha di moana, \q1 di gowaa dela e haganiga iei au go di moana \q1 mo au beau llauehaa gu haga holi i ogu nua. \q1 \v 4 Au gu hagamaanadu \q1 bolo Goe gu hagabagi au, \q1 gei au gu deemee hogi di mmada \q1 gi di Hale Daumaha dabuaahia. \q1 \v 5 Di moana gu haga holi au, \q1 gu hagamelemu au, \q1 di tai gu hagaholi au, \q1 gei nia geinga o lodo tai guu didi dogu libogo. \q1 \v 6 Gei au gu hana loo guu noho i tono nia gonduu, \q1 i lodo tenua dela e tai dono abaaba \q1 gaa hana hua beelaa. \q1 Meenei Dimaadua go dogu God, \q1 Goe gu hila mai gi di au, \q1 gu laha aga au gi daha mo di gowaa llala. \q1 \v 7 Dogu hagalongo ia i di au \q1 bolo dogu mouli la gu ngudu mai, \q1 meenei Dimaadua, \q1 malaa, au gu dalodalo adu gi di Goe, \q1 gei Goe gu hila mai gi di au \q1 i lodo do Hale Daumaha dabuaahia. \q1 \v 8 Digau ala e daumaha gi nia balu ieidu \q1 gu diiagi nadau manawa dahi adu gi di Goe. \q1 \v 9 Gei au ga daahili adu gi di Goe \q1 i taahili hagaamu. \q1 Au gaa hai dagu tigidaumaha adu gi di Goe, \q1 ga haga gila aga dagu mee \q1 dela ne hagababa adu gi di Goe. \q1 Meenei Dimaadua, \q1 di hagamouli le e hanimoi i doo baahi!” \m \v 10 Malaa, Dimaadua ga helekai gi di iga bolo gi buia aga a Jonah, gei di iga deelaa gaa bui aga a Jonah gi tongotai. \c 3 \s1 Jonah gu hagalongo ang gi Dimaadua \p \v 1 Dimaadua ga helekai labelaa ang gi Jonah, ga helekai, \v 2 “Hana gi di waahale damana go Nineveh. Hagi anga ina gi digaula agu helekai ala ne hai adu gi di goe.” \v 3 Gei Jonah gu haga gila aga di manawa o Dimaadua, guu hana gi Nineveh. Nineveh la di waahale damanaiee. Nia daangada ma ga taele e waalooloo i nia laangi e dolu gaa dau laa i di baahi gi golo di waahale. \v 4 Jonah ga daamada gaa hana i lodo di waahale deelaa, malaa i muli hua dono hana i di laangi e dahi, geia ga daamada ga hagahaga iloo bolo i muli nia laangi e madahaa gei ogo di waahale Nineveh la ga haga mooho! \p \v 5 Digau o di waahale Nineveh gu hagadonu nnelekai a God, malaa, digaula guu donu ginai bolo nia daangada huogodoo gi haga hiigai ina ginaadou, mai digau aamua gaa tugi i digau ala lligi. Digaula huogodoo gii gahu i nia gahu haga manawa gee, e haga modongoohia aga di nadau huli hoou.\x * \xo 3.5 \xt Matthew 12.41; Luke 11.32\x* \p \v 6 Di madagoaa di king o Nineveh ga longono ia di mee deenei, geia ga du gi nua gi daha mo dono lohongo king, ga liagi dono gahu laa tua, gaa gahu gi nia gahu haga manawa gee, gaa hana gaa noho gi lodo nia lehu, \v 7 gaa hai dana haga iloo gi digau o di waahale Nineveh boloo, “Deenei di haganoho mai baahi di king mo ana gau aamua, bolo deai tangada e miami ai. Nia daangada huogodoo mono kau mono siibi hagalee e miami be e inu nia wai. \v 8 Nia daangada huogodoo mono manu huogodoo gi ulu nia gahu haga manawa gee, huogodoo gi dalodalo hagamahi ang gi God. Tangada nei mo tangada nei gi diagia ana hangahaihai huaidu ge e hala! \v 9 Holongo God gaa huli dono manawa, ga hagalee hagawelewele, gei gidaadou ga hagalee mmade!” \p \v 10 God gu iloo nia mee ala ne hai go digaula, gu iloo labelaa di nadau huli gi daha mo nadau ihala, gei Mee guu huli dono manawa gu hagalee wanga gi digaula di hagaduadua damana dela ne hagatogomaalia gi digaula. \c 4 \s1 Di hagawelewele o Jonah mo di manawa dumaalia o Dimaadua \p \v 1 Gei ogo Jonah gu manawa gee huoloo gi di mee deenei, geia gu hagawelewele, \v 2 ga dangi anga gi Dimaadua, “Meenei Dimaadua, ma hagalee deenei dagu mee dela ne helekai iei au adu gi di Goe i mua dogu hagatanga gi daha mo lodo dogu guongo?! Deelaa laa ne hidi ai iei au ga hagamahi gaa lele gi Spain. Au gu iloo eau bolo Goe go di God dumaalia ge aloho. Nia madagoaa huogodoo gei Goe e manawa hagakono ge dumaalia. Nia madagoaa huogodoo gei Goe e mee di huli do manawa, hagalee e hagaduadua nia daangada.\x * \xo 4.2 \xt Exodus 34.6\x* \v 3 Meenei Dimaadua, Goe daawa gi daha dogu mouli. Dogu made la koia e humalia i dogu mouli.”\x * \xo 4.3 \xt 1-Kings 19.4\x* \p \v 4 Dimaadua ga helekai gi mee, “E hai behee? Do hagawelewele le e donu?” \p \v 5 Jonah ga hagatanga gi daha mo di waahale deelaa, gaa hana gaa noho i di baahi gi dua di waahale, gaa hai dana dama hale e haga malu ieia di laa, gaa noho i lala di hale deelaa, e talitali di mee dela ga hai ang gi Nineveh. \v 6 Gei ogo Yihowah-God\f + \fr 4.6 \ft Di ingoo o God deenei le e hai dono hadinga bolo “Yihowah di God dela e noho i baahi ana daangada”\f* ga haga tomo aga di laagau belee haga malu a Jonah gi manawa lamalia a mee. Jonah gu tenetene huoloo gi di laagau deenei. \v 7 Malaa, heniheni loo di laangi nomuli, gei ogo God ga hagau dana manu gai laagau e gai nia aga di laagau, gei di laagau deelaa guu made. \v 8 Malaa, i muli di laa ne hobo, God ga hagau mai dana madangi welengina mai bahi i dua, gei Jonah gu hagalibeina i di welengina o di laa gu dowwaina dono libogo, geia ga helekai, “Dogu made le e koia e humalia i dogu mouli.” \p \v 9 God ga helekai gi Jonah, “E hai behee? Do hagawelewele gi di laagau le e donu?” \p Jonah ga helekai gi mee, “Uaa, Meenei, dogu hagawelewele deenei le e donu, gei dogu hagawelewele deenei le e mee hua di daaligi au!” \p \v 10 Dimaadua ga helekai, “Di laagau deenei ne tomo aga hua i di boo hua e dahi, gaa lawa gaa mmade hua luada di laangi deelaa, gei goe digi hai dau mee gi di laagau deenei, gei goe digi haga tomo ina aga di maa, gei goe e aloho ai! \v 11 Malaa, dehee laa tamanaiee o dogu aloho i digau o di waahale deenei go Nineveh, di waahale damanaiee huoloo. I lodo di waahale deenei, la nia dama nadau huaidu ai dogologowaahee i hongo di lau madalua mana (120,000), mo nia manu logowaahee labelaa!”