\id 2KI Kapingamarangi \h 2 King \toc1 Di Lua Beebaa King \toc2 2 King \toc3 2-Kings \mt1 2 KINGS \mt2 Di Lua Beebaa King \imt1 Di haga modongoohia: \im \bk Di Lua Beebaa King\bk* e duudagi mai i di ala kai o nia guongo e lua o tenua king o digau Israel. E daamada mai i di gowaa dela ne odi i \bk Tahi Beebaa King\bk*. Di beebaa deenei e mee di wwae lua: \ip 1) Di kai o nia guongo e lua aanei mai i di ngadau e walu lau madalima (850) i mua o Christ, gaa dae loo gi di mooho o Samaria dela go di hagaodi gi muli o di guongo Israel i bahi i ngeia i di ngadau e hidu lau madalua maa dahi (721) i mua o Christ. \ip 2) Di kai o di guongo Judah i bahi i ngaaga i muli di mooho o di guongo Israel, gaa dae loo gi di kumi mo di mooho o Jerusalem i lala nia mogobuna o di King Nebuchadnezzar o Babylon i di ngadau e lima lau mo huowalu maa ono (586) i mua o Christ. \ip Di beebaa deenei e hagaodi gi muli i di kai o di gobinaa go Gedaliah o Judah i lala digau o Babylon, mo di kai o di hagamehede o di king o Judah go Jehoiachin mai i lodo di hale galabudi i Babylon. \ip Nia haingadaa llauehe aanei la ne hai mai i tee hagadonu o nia king mo nia daangada Israel mo Judah. Di mooho o Jerusalem mo di hagabagi gi daha o digau dogologowaahee o Judah, deenei la di mee damana i di kai o digau Israel. \ip Di soukohp aamua dela e gila aga i lodo \bk Di Lua Beebaa King\bk* la go Elisha dela ne pono di lohongo o Elijah. \iot Di hagahonu di beebaa deenei: \io1 Di wwae o nia guongo \ior (1.1—17.41)\ior* \io2 a. Di soukohp Elisha \ior (1.1—8.15) \ior* \io2 b. Nia king o Israel mo Judah \ior (8.16—17.4) \ior* \io2 c. Di kumi o Samaria \ior (17.5-41) \ior* \io1 Di guongo go Judah \ior (18.1—25.30) \ior* \io2 a. Mai Hezekiah gaa tugi i Josiah \ior (18.1—25.30) \ior* \io2 b. Di madagoaa Josiah nogo king \ior (22.1—23.30) \ior* \io2 c. Di hagaodi gi muli o nia king o Judah \ior (23.31—24.20) \ior* \io2 d. Di kumi o Jerusalem \ior (25.1-30) \ior* \c 1 \s1 Elijah mo di King Ahaziah \p \v 1 I muli di made di king Ahab o Israel, di guongo damana go Moab nogo hai baahi gi Israel. \v 2 King Ahaziah guu doo gi lala mai di baba i tua tala o dono hale king i Samaria, gu lauwa huoloo. Gei mee ga hagau ana daangada kae hegau gi Belsebub, di god o digau Philistia i di waahale go Ekron, belee halahala be ia gaa hili be deeai. \v 3 Gei tangada di langi o Dimaadua ga helekai gi Elijah, soukohp mai Tishbe, gii hana gi heetugi gi nia daangada kae hegau o di king Ahaziah gi heeu gi digaula, “Goodou e aha ala e halahala godou hagamodongoohia mai baahi o Belsebub, di god o Ekron? Goodou e hagamaanadu bolo ma deai di God i Israel ai? \v 4 Helekai gi di king bolo Dimaadua e helekai, ‘O lauwa le hagalee hili. Goe gaa made!’” \p Elijah guu hai be nnelekai o Dimaadua ala ne hai, \v 5 gei nia daangada kae hegau guu lloomoi labelaa gi muli gi di king. Di king ga heeu, “Goodou e lloomoi labelaa eiaha?” \p \v 6 Gei digaula ga helekai, “Gimaadou gu heetugi gi taane gei mee gu helekai mai gi gimaadou bolo gi lloomoi gi muli gi helekai adu gi di goe boloo, ‘Goe e aha dela e hagau au gau kae hegau belee halahala di godou hagamodongoohia mai i baahi Belsebub, di god o digau Ekron? Goe e hagabau bolo ma di god i lodo Israel ai? Goe ga hagalee hili mo o halauwa. Goe gaa made!’” \p \v 7 Di king ga heeu, “Taane deelaa le e hai behee?” \v 8 Digaula ga helekai, “Mee e ulu di gahu lloo ne hai gi di gili manu e hai dono duu gili kau.” \p Di king ga helekai, “Ma go Elijah!”\x * \xo 1.8 \xt Matthew 3.4; Mark 1.6\x* \p \v 9 Gei mee ga hagau dana dagi dauwa mono gau dauwa e madalima (50) belee laha mai a Elijah. Tagi dauwa ga gidee ia a mee e noho i hongo tama gonduu, ga helekai gi mee, “Taane a God, di king bolo goe gi haneia gi lala.” \p \v 10 Elijah ga helekai, “Maa e donu bolo au taane ni God, malaa di ahi gi haneia gi lala mai di langi gi daaligidia goe mo au daane!” Digi duai gei di ahi ga haneia ga daaligi tagi dauwa deelaa mo dana buini daane. \p \v 11 Di king ga hagau labelaa dana dagi dauwa mono daane e madalima (50), gaa hula gi nua ga helekai gi Elijah, “Taane a God, di king bolo goe gi haneia gi lala hagalimalima!” \p \v 12 Elijah ga helekai, “Maa e donu bolo au taane ni God, di ahi gi haneia gi lala mai di langi gi daaligidia goe mo au daane!” Digi duai gei di ahi ga haneia ga daaligi tagi dauwa deelaa mo dana buini daane.\x * \xo 1.12 \xt Luke 9.54\x* \p \v 13 Di king ga hagau labelaa dana dagi dauwa mo ana daane e madalima (50). Mee gaa hana gi tomo di gonduu, ga dogoduli adu i mua o Elijah, ga dangidangi gi mee, “Taane a God, goe dumaalia mai gi di au mo agu daane, dumaalia mai madau mouli! \v 14 Nia dagi dauwa dogolua ala i golo mo nau daane guu mmade i di ahi mai di langi. Hudee heheia loo e goe dumaalia mai!” \p \v 15 Tangada di langi o Dimaadua ga helekai gi Elijah, “Hana gi lala i muli o mee, hudee madagu.” Gei Elijah guu hana dalia tagi dauwa gi di king, \v 16 ga helekai gi mee, “Deenei di mee Dimaadua ne helekai ai, ‘Goe hagalee hili. Goe gaa made, idimaa goe ne hagau au gau kae hegau gi Belsebub, di god o digau Ekron, bolo ma deai di God i lodo Israel ai belee hagamodongoohia doo magi.’” \p \v 17 Ahaziah guu made, be nnelekai o Dimaadua mai baahi Elijah. Ahaziah ana dama daane ai, gei Joram, tuaahina daane o maa guu pono dono lohongo guu hai di king i di lua ngadau o king Jehoram tama daane a Jehoshaphat, di king o Judah. \v 18 Nia mee huogodoo o di king Ahaziah ala nogo hai, guu hihi gi lodo \bk “Di Kai o nia King o Israel”.\bk* \c 2 \s1 Elijah e lahi gi di langi \p \v 1 Di madagoaa ne dau mai belee lahi a Elijah go Dimaadua gi di langi i nua i lodo di madangi be di gawe uwa, Elijah mo Elisha gu hagatanga mai i Gilgal. \v 2 I di nau loo adu hua, gei Elijah ga helekai gi Elisha, “Noho mua i ginei. Dimaadua gu helekai mai bolo au gii hana gi Bethel.” \p Gei Elisha ga helekai, “Au e helekai hagamodu i di ingoo o Dimaadua dela e mouli, mo adu gi di goe bolo au hagalee diiagi goe.” Gei meemaa ga loo adu gi Bethel. \p \v 3 Di buini soukohp ala e noho i golo gaa hula gi Elisha ga helekai gi mee, “Goe e iloo bolo Dimaadua la gaa lahi do dangada aamua gi daha mo goe dangi nei?” \p Elisha ga helekai, “Uaa, au e iloo, gei gidaadou hudee helekai ai.” \p \v 4 Elijah ga helekai gi Elisha, “Noho mua i ginei. Dimaadua gu helekai mai bolo au gii hana gi Jericho.” \p Gei Elisha ga helekai, “Au e helekai hagamodu i di ingoo o Dimaadua dela e mouli, mo adu gi di goe bolo au hagalee diiagi goe.” Gei meemaa ga loo adu gi Jericho. \p \v 5 Di buini soukohp e noho i golo gaa hula gi Elisha ga heeu gi mee, “Goe e iloo bolo Dimaadua la gaa lahi do dangada aamua gi daha mo goe dangi nei?” \p Elisha ga helekai gi digaula, “Uaa, au e iloo, gei gidaadou hudee helekai ai.” \p \v 6 Elijah ga helekai gi Elisha, “Noho mua i ginei. Dimaadua gu helekai mai bolo au gii hana gi di monowai Jordan.” \p Gei Elisha ga helekai, “Au e helekai hagamodu i di ingoo o Dimaadua dela e mouli, mo adu gi di goe bolo au hagalee diiagi goe.” Gei meemaa ga loo adu beelaa. \v 7 Nia soukohp e madalima e daudali a meemaa gi Jordan. Elijah mo Elisha gaa tuu i taalinga di monowai, gei nia soukohp e madalima e tuu mai mada mogowaa. \v 8 Gei Elijah gaa daa dono gahu laa daha gi daha ga wini mai, ga hagamaawa gi hongo nia wai, gei nia wai gu wwae lua, gei mee mo Elisha gaa hula laa lodo i hongo di gowaa maangoo gi di baahi dela i golo. \v 9 Gei Elijah ga helekai gi Elisha i di gowaa deelaa, “Hagia mai be di maa di aha dela e hiihai belee hai ko au adu gi di goe i mua dogu lahi gi daha.” \p Elisha ga helekai, “Au e hiihai bolo goe gi gaamai gi di au di mogobuna o do hagataalunga, dela gaa hai au gii pono do lohongo.”\x * \xo 2.9 \xt Deuteronomy 21.17\x* \p \v 10 Elijah ga helekai, “Deenaa la di mee haingadaa dela e helekai iei goe. Goe e kae di maa, maa goe e mmada mai gi di au i dogu madagoaa ma ga lahi iei au gi daha mo goe. Maa goe digi mmada mai gi di au, gei goe e deemee di kae di maa.” \p \v 11 Meemaa e helehelekai i di nau lloo adu gi mua, digi duai gei di kulumaa ulaula e dagi mai go nia hoodo ulaula, e llele mai i mehanga o meemaa gaa lahi a Elijah gi di langi i nua i lodo di madangi be di gawe uwa. \v 12 Gei Elisha guu mmada gi di maa, guu dangi gi Elijah boloo, “Dogu damana, dogu damana! Tangada daa o digau Israel, goe guu hana!” Gei mee gu de gidee ia labelaa a Elijah. \p Elisha ga haahi lua dono gahu laa daha i dono lodo huaidu.\x * \xo 2.12 \xt 2-Kings 13.14\x* \v 13 Gei mee ga taiaga di gahu laa daha o Elijah dela ne doo i mee, ga hanimoi gi muli, gaa duu i taalinga di monowai Jordan, \v 14 ga hagamaawa nia wai gi di gahu laa daha o Elijah, ga helekai, “Dehee laa Dimaadua, go di God o Elijah?” Gei mee ga hagamaawa labelaa nia wai, gei nia wai gu wwae lua, gei mee gaa hana laa lodo di gowaa deelaa gi di baahi dela i golo. \v 15 Nia soukohp e madalima mai i Jericho gu gidee ginaadou a mee, ga helekai, “Nia mogobuna o Elijah la gu i hongo o Elisha!” Digaula gaa hula belee heetugi gi mee, ga pala ia gi lala i mua o mee, \v 16 ga helekai, “Gimaadou digau e madalima aanei, nia daane huogodoo maaloo. Dugua mai gi gimaadou e hula e halahala doo dagi. Holongo di Hagataalunga o Dimaadua guu lahi a mee gi di gowaa mogowaa, guu dugu a mee i tei gowaa i hongo di gonduu, be i lodo tei gowaa mehanga gonduu.” \p Elisha ga helekai, “Deeai, goodou hudee hula.” \p \v 17 Digaula e hagamahi adu hua gi mee e helehelekai bolo ginaadou e hula, gei mee gaa hai digaula gii hula. Digau madalima aalaa gaa hula ga halahala adu a Elijah i nia laangi e dolu, digi gidee ginaadou a mee. \v 18 Digaula ga lloomoi gi Elisha dela e tali digaula i Jericho, gei mee ga helekai gi digaula, “Au gu hai adu gi goodou bolo hudee hula.” \s1 Nia mogobuna haga goboina o Elisha \p \v 19 Nia daane mai i Jericho ne hula gi Elisha ga helekai, “Meenei, goe gu iloo hua bolo di waahale deenei le e humalia, gei nia wai le e huaidu dela ne hidi mai ai nia ahina hai dama guu mmade nadau dama i lodo nadau dinae.” \p \v 20 Gei mee ga helekai gi digaula, “Wanga ina nia toolo gi lodo di boolo hoou, gaamai gi di au,” gei digaula ga gaamai gi mee. \v 21 Gei mee gaa hana gi di ulu gi nua di monowai uwa aga, gaa kili nia toolo gi lodo nia wai, ga helekai, “Deenei di mee a Dimaadua e helekai ai, ‘Au ga haga madammaa nia wai aanei, gei di maa ga hagalee hidi mai ai di mmade, be di mmade o nia dama ala digi haanau.’” \v 22 Gei nia wai la gu madammaa gaa hana hua beelaa, be nia helekai a Elisha ala ne helekai ai. \p \v 23 Elisha e hagatanga i Jericho e hana gi Bethel. I dono hana i hongo di ala, nia damagiigi daane ga lloomoi gi daha mo dahi waahale, ga haganneennee a mee, ga wwolo boloo, “Tuu i daha mo ginei, di libogo magila!” \p \v 24 Elisha ga huli mai gi muli, gaa mmada hagawelewele gi digaula, ga haga halauwa digaula i di ingoo o Dimaadua, gei nia ‘bear’-ahina e lua ga lloomoi gi daha mo di waa laagau, ga daaligi nia dama daane e mada haa maa lua, gu hahaahi haga ligiligi. \p \v 25 Elisha ga hanadu gi di Gonduu Carmel, ga nomuli gei mee ga hanimoi gi Samaria. \c 3 \s1 Tauwa i mehanga Israel mo Moab \p \v 1 I di madangaholu maa walu (18) ngadau o Jehoshaphat nogo king i Judah, Joram tama daane a Ahab gaa hai di king o Israel, gei mee nogo dagi i Samaria i nia ngadau e madangaholu maa lua (12). \v 2 Mee gu ihala, gu hai baahi gi Dimaadua, gei mee digi huaidu loo be dono damana be dono dinana go Jezebel. Mee gu dugu ia gi lala di ada o dono damana ne hai belee hai di mee daumaha ang gi Baal. \v 3 Gei mee nogo dagi Israel gi lodo di huaidu, digi noho loo, gadoo be di king Jeroboam tama daane a Nebat nogo king i mua o mee. \p \v 4 King Mesha o Moab nogo hagadili ana siibi, nia ngadau huogodoo gei mee e kae ana siibi e lau mana (100,000) e wanga dehuia gi di king o Israel mo nia gili siibi mai i nia siibi e lau mana (100,000). \v 5 Gei di madagoaa o Ahab di king o Israel ne made, Mesha gu hai baahi gi Israel. \v 6 King Joram gu hagatanga i Samaria gu hagadagabuli mai ana gau dauwa huogodoo. \v 7 Gei mee ga hagau dana hegau gi Jehoshaphat di king o Judah boloo, “Di king o Moab gu hai baahi mai gi di au. Goe e mee di madalia au e heebagi gi mee?” \p King Jehoshaphat ga helekai, “Uaa, au ga madalia goe mo agu gau dauwa mo agu hoodo. \v 8 Dehee di ala dela e hula ai gidaadou e heebagi?” \p Joram ga helekai, “Gidaadou ga loo adu i di ala looloo laa lodo di anggowaa o Edom.” \p \v 9 King Joram mo nia king o Judah mo Edom gu daamada gaa hula. I muli hua nadau loo adu i lodo nia laangi e hidu, nadau wai inu guu odi. Deai nia mee e dubu ai ang gi nadau gau dauwa mo nadau manu. \v 10 King Joram gaa wolo gi nua ga helekai, “Gidaadou guu mmade! Dimaadua guu dugu gidaadou dogodolu gi lala nia mogobuna o di king o Moab!” \p \v 11 King Jehoshaphat ga heeu, “Ma iai di soukohp i ginei dela e mee di halahala di manawa o Dimaadua mai gi gidaadou?” \p Tagi dauwa o di king Joram ga helekai, “Elisha tama daane a Shaphat i ginei, dela go tangada hagamaamaa o Elijah.” \p \v 12 King Jehoshaphat ga helekai; “Mee di soukohp e donu.” \p Gei nia king e dolu aalaa gaa hula gi Elisha. \p \v 13 Elisha ga helekai gi di king o Israel, “Au belee hagamaamaa goe eiaha? Goe hana halahalaina gi baahi nia soukohp ala nogo heheeu ginai do damana mo do dinana.” \p Joram ga helekai, “Deeai! Ma go Dimaadua dela ne dugu gimaadou nia king dogodolu gi lala nia mogobuna o di king o Moab.” \p \v 14 Elisha ga helekai, “Au e hagamodudahi i di ingoo o Dimaadua dela e mouli, dela e hai hegau ginai au, bolo deai dagu mee e hai adu gi goolua ai, maa au hagalee hagadahidamee di gulu ihoo Jehoshaphat di king o Judah. \v 15 Laha mai tei dangada hai kasangi.” \p Di madagoaa hua tangada hai kasangi e kasangi gi dana ‘harp’, gei di mogobuna o Dimaadua gu i hongo o Elisha. \v 16 Gei mee ga helekai, “Deenei di mee o Dimaadua e helekai ai, ‘Gelia nia aloalo i nia gowaa huogodoo ala iei nia monowai hagalligi mamaangoo. \v 17 Eimaha ma goodou digi gidee di uwa be di madangi, nia dama monowai aanei gaa honu wai, gei goodou, mo godou manu gaa mee di inu nia wai.’” \v 18 Gei Elisha ga helekai adu labelaa, “Di mee deenei la di mee e haingoohia i baahi o Dimaadua, gei Mee e dugu adu gi goodou gi haga magedaa nia daangada o Moab. \v 19 Mee e dugu adu gi goodou nadau waahale madamada huogodoo mo nadau abaaba. Goodou gaa hele gi lala nadau laagau ala guu huwa, gaa pono nadau monowai uwa aga, ga hunahuna nadau gowaa dogi mee gaa haa gi nia hadugalaa no lodo.” \p \v 20 Luada dono daiaa, i di madagoaa dela e haihai nia tigidaumaha luada, nia wai guu hali mai i Edom, guu honu i golo. \p \v 21 Nia daangada o Moab ne longono ginaadou bolo nia king dogodolu gu lloomoi belee heebagi gi ginaadou, nia daane huogodoo ala e mee di heebagi gi nia goloo heebagi, mai i digau ala gu mmaadua gaa tugi nia dama daane lligi, gu haga togomaalia mai gi tagageinga o nadau henua belee hai tauwa. \v 22 Ga hooaga dono luada, gei di gaagaa o di laa gu laini mai i hongo nia wai, guu mmada ginai be nia dodo. \v 23 Gei digaula gaa wwolo, “Ma nia dodo! Holongo tadau hagadaumee, nia buini gau dauwa dogodolu gu heebagi i nadau mehanga gu dadaaligi ginaadou! Gaa hula e kae nadau goloo i lodo nadau hale laa!” \p \v 24 Di nadau madagoaa ne dau i golo, digau dauwa o Israel gu heebagi gi digaula gu hagabagi digaula gi muli. Digau Israel gu waluwalu digaula gu dadaaligi digau Moab, \v 25 ge gu oho nia waahale digaula. I di nadau lloo adu la baahi di gowaa dogi mee gelegele humalia, nia daangada Israel huogodoo gu kilikili nadau hadu gi hongo di gowaa dogi mee, guu honu hadu. Digaula guu pono nia monowai uwa aga, guu hele gi lala nia laagau guu huwa. Dela hua go di waahale damana go Kir-Heres ne dubu. \p \v 26 I di madagoaa di king Moab ne modongoohia ang gi deia bolo ia ga magedaa, gei mee gaa lahi ana gau dauwa e hidu lau (700) dalia eia, nia gau dauwa e heebagi gi nnulumanu dauwa, bolo ginaadou e llele laa lodo di buini dauwa di baahi dela i golo, gii dau i di king o Syria, gei dana maanadu digi gila be dono hiihai. \v 27 Gei mee ga laha mai dana dama daane madua, dela bolo gaa pono dono lohongo king, ga tigidaumaha a mee i hongo di abaaba o di waahale gi di god o Moab. Nia daangada Israel gu mmaadagu huoloo, guu hula gi muli gi nadau guongo donu. \c 4 \s1 Elisha e hagamaamaa di ahina hagaloale guu made dono lodo \p \v 1 Di ahina guu made dono lodo, tangada mai i di hagabuulinga soukohp, ne hana gi Elisha ga helekai, “Meenei, dogu lodo guu made! Dela hua e iloo e goe mee taane e hagalaamua Dimaadua, gei dolomeenei, dahi daane ne boibana ginai ana bahihadu, gu hanimoi belee lahi agu dama daane dogolua belee hai ana hege e hui di boibana dogu lodo.” \p \v 2 Elisha ga heeu, “Au gaa hai dagu aha adu gi di goe? Hagia mai ma ni aha i doo hale?” \p Gei mee ga helekai, “Nia mee ai, tama loaabi lolo olib hua e dahi.” \p \v 3 Elisha ga helekai gi mee, “Hana gi digau ala i do baahi, madau gi digaula au angaa loaabi e logo i au mee ala e mee. \v 4 Goe mo au dama daane ulu gi lodo di hale, haidia di bontai, hagahau ina nia lolo gi lodo nia loaabi. Nia mee ala guu honu la gi dugua gi daha.” \p \v 5 Di ahina guu hana gi lodo dono hale mo ana dama daane, guu tai di bontai, gu dahi mai dana loaabi lolo olib dulii, ga hagahau nia lolo gi lodo nia loaabi ala ne gaamai go ana dama daane gi mee. \v 6 I di madagoaa nia loaabi ne honu huogodoo, gei mee ga heeu be nia mee e dubu i golo. Tahi dama daane i ana dama ga helekai. “Deenei di mee hagamuliagina.” Gei nia lolo olib gu hagalee malingi. \v 7 Gei mee ga hanimoi labelaa gi baahi o soukohp Elisha. Elisha ga helekai gi mee, “Hui gi daha nia lolo olib huogodoo e hui godou boibana, gei di maa e dubu nia bahi hadu e mee di hagahumalia goe mo au dama daane.” \s1 Elisha mo di ahina maluagina i Shunem \p \v 8 Dahi laangi hua, gei Elisha guu hana gi Shunem gi di gowaa dela e noho iei di ahina maluagina. Mee gu gahi mai a Elisha belee miami, mai gi nomuli, gei mee ga miamiami i di hale o maa i nia madagoaa huogodoo ma ga hana iei mee gi Shunem. \v 9 Di ahina deelaa ga helekai gi dono lodo, “Au e hagadonu bolo taane dela e nnoo mau e hanimoi laa nei la taane haga madagu. \v 10 Gidaua gaa hau di ruum o maa i hongo di tua di hale, gaa dugu di hada kii, teebele, di lohongo mo dono malama. Di madagoaa a mee ma ga hanimoi gi tau baahi, gei mee e mee di hagamolooloo i lodo.” \p \v 11 Dahi laangi hua, gei Elisha ga hanimoi labelaa gi Shunem gaa hana gi nua gi lodo dono ruum belee hagamolooloo. \v 12 Mee ga helekai gi dana hege go Gehazi gii hana gi gahia mai di ahina, gei mee gu hanimoi. \v 13 Gei Elisha ga helekai gi Gehazi, “Heeu gi mee be di maa di aha dela e mee di hai ko au ang gi mee, e hui dana hagamaamaa gidaua. Holongo mee e hiihai bolo au gi madau dahi mee gi di king, be gi baahi tagi dauwa aamua.” \p Gei di ahina ga helekai, “Nia mee huogodoo ala e hiihai ginai au i ginei i baahi agu daangada donu aanei.” \p \v 14 Elisha ga heeu gi Gehazi, “Dagu maa di aha dela e mee di hai ko au gi di ahina deelaa?” \p Gehazi ga helekai, “Mee dana dama daane ai. Di lodo o maa la taane gu madua.” \p \v 15 Elisha ga helekai gi Gehazi, “Helekai gi mee gi hanimoi gi kinei,” gei mee ga hanimoi gaa duu i di ngudu di bontai. \v 16 Elisha ga helekai gi mee, “Di madagoaa beenei i di ngadau dela ga hanimoi, gei goe ga daahi dau dama daane i lodo oo lima.” \p Gei di ahina ga helekai mai gi mee, “Dumaalia meenei, goe hudee halahalau ina au. Goe tangada ni God!”\x * \xo 4.16 \xt Genesis 18.14\x* \p \v 17 Gei di ahina gu hai dama, gei di madagoaa dela i di ngadau nomuli, gei mee gu haanau dana dama daane, be di mee a Elisha ne helekai ai. \p \v 18 Nia ngadau mai gi nomuli, i di madagoaa di hadi o taugai, dahi luada hua tama daane guu hana i muli dono damana gi di gowaa dogi mee dalia digau ngalua di hadi o taugai. \v 19 Digi duai hua, gei tama daane gaa dangi gi dono damana, “Dogu libogo e mmae! Dogu libogo e mmae!” \p Tamana ga helekai gi di hege, “Lahia tama daane gi dono dinana.” \v 20 Di hege gaa lahi a mee gi dono dinana, gei tinana o maa ga haga noho a mee gi hongo ono wae, gaa dae loo gi di oodee, gei mee gaa made. \v 21 Gei di ahina gaa lahi a mee gi lodo di ruum o Elisha i nua, gaa dugu a mee gi hongo di hada kii, gaa hana, ga tai mai di bontai. \v 22 Gei mee ga gahigahi dono lodo bolo mee gi hagau ina mai dana hege mo dana ‘donkey’, ga helekai gi mee, “Au e hiihai huoloo bolo au e hana gi soukohp Elisha. Au e limalima hua dogu hanimoi.” \p \v 23 Di lodo o maa ga heeu gi mee, “Ma e aha dela goe e hai loo gii hana dangi nei? Ma hagalee di Laangi Sabad be di Budu o di Malama Hoou.”\f + \fr 4.23 \ft \+bk Di Laangi Sabad\+bk* mo \+bk di Budu o di Malama Hoou\+bk* la nia laangi ne bolo e humalia e dangidangi di hagamaamaa mai baahi di soukohp \f* \p Gei mee ga helekai, “Au e hana hua.” \v 24 Gei mee gaa wanga di lohongo gi tua di ‘donkey’, ga helekai gi di hege, “Heia di ‘donkey’ gii lele giibeni i ana mee ala e mee. Hudee lele maalia, ko au hua ga helekai adu bolo lele maalia.” \v 25 Gei mee gaa hana gi di Gonduu Carmel gi di gowaa dela e noho ai Elisha. \p Elisha gu gidee ia a mee haga mogowaa, ga helekai gi dana hege Gehazi, “Mmada, di ahina o Shunem gu hanimoi. \v 26 Hagalimalima adu gi mee, heeu gi mee be nia mee huogodoo le e humalia hua i dono baahi, dono lodo mo dana dama daane.” \p Gei mee ga helekai gi Gehazi bolo nia mee huogodoo le e humalia hua. \v 27 Dono madagoaa ne hanimoi gi Elisha, gei mee gaa bala ia gi lala i mua o mee, ga kumi adu nia wae o maa. Gehazi bolo gaa hono a mee gi daha, gei Elisha ga helekai, “Hudee heia a mee. Goe e de gidee a mee dela e huaidu huoloo ono lodo? Gei Dimaadua digi hai mai gi di au i di mee deenei.” \p \v 28 Di ahina ga helekai gi mee, “Meenei, au gu hai adu gi di goe bolo au e hiihai e hai dagu dama daane? Au gu hai adu gi di goe bolo hudee hai au gi hagadagadagagee balumee!” \p \v 29 Elisha gaa huli gi Gehazi ga helekai, “Hagalimalima! Kae ina dogu dogodogo, hana. Goe hudee duu belee haga aloho gi tei dangada ma ga heetugi ginai goe. Tangada ma ga haga aloho adu gi di goe, gei goe hudee haga duaina goe belee helekai gi mee. Hana haga huudonu gi di hale, daahia dogu dogodogo gi hongo tama daane.” \p \v 30 Di ahina ga helekai gi Elisha, “Au e helekai hagamodu i di ingoo Dimaadua dela e mouli mo adu gi di goe, bolo au hagalee e diiagi goe!” Gei meemaa dogolua ga lloomoi gi muli i di gowaa e dahi. \v 31 Gehazi guu hana i mua, gu daahi togodogo Elisha gi hongo di tama, gei di maa digi hai ana mee be digi modongoohia bolo mee gu mouli. Gei mee ga hanimoi gi muli belee heetugi gi Elisha ga helekai, “Tama daane la digi ala aga.” \p \v 32 Di madagoaa a Elisha ne dau, gei mee gaa hana modogoia gi lodo di ruum, gaa mmada gi tama daane dela e moe made i hongo di hada kii. \v 33 Mee gaa tai di bontai, ga dalodalo ang gi Dimaadua. \v 34 Gei mee ga moe ia gi lala i hongo tama daane, gaa dugu dono ngudu, golomada mo ono lima gi hongo di ngudu, golomada mo nia lima o tama daane. Dono moe ia daaholo gi hongo tama daane, gei tuaidina o tama daane gu daamada gu mahana. \v 35 Elisha ga du gi nua, ga heehee i lodo di ruum, gaa hana labelaa ga moe ia daaholo dono huaidina i hongo tama daane. Di tama daane ga tiaa hagahidu, ga ala mai ono golomada.\x * \xo 4.35 \xt 1-Kings 17.21\x* \v 36 Elisha ga gahi mai a Gehazi, gaa hai gi mee bolo gi gahigahia mai tinana o tama daane. Di madagoaa o mee ne ulu gi lodo, gei Elisha ga helekai gi mee, “Deenei dau dama daane.” \v 37 Gei mee gaa bala ia gi lala gi nia wae o Elisha, gaa tugi loo ono golomada i di gelegele, ga taiaga dana dama daane gaa hana. \s1 Nia mogobuna haga goboina e lua \p \v 38 Tahi madagoaa hua, tau hiigai guu hai i hongo tenua hagatau, gei Elisha guu hana labelaa gi Gilgal. I di madagoaa hua o mee nogo agoago gi di buini soukohp, gei mee ga helekai gi dana dangada hai hegau gi wanga ina dana baalanga damana gi hongo di ahi, duna ina ‘soup’ gi digaula. \v 39 Dahi dangada i digaula guu hana gi lodo geinga belee goweia ana lau laagau, gei mee ga gidee ia nia laagau dolodolo, gaa hadi ana mee e logo ala e mee dana gaamai. Mee ga goweia nia maa ga duuduu gi lodo ‘soup’, ge de iloo ia be nia maa ni aha. \v 40 Di ‘soup’ gu taataa gi nia daane belee miami, gei di nadau madagoaa ne momi di maa, digaula gaa wwolo gi Elisha, “Mae poisin!” gei digaula gu de hiihai e gai nia maa. \v 41 Elisha ga helekai, “Gaamai nia palaawaa,” gei mee gaa wanga nia palaawaa gi lodo di baalanga ‘soup’, ga helekai “Taa ina labelaa ‘soup’ gi digaula.” ‘Soup’ deenaa gu hagalee huaidu. \p \v 42 Tahi madagoaa hua, tahi daane ne hanimoi i Baal-Shalishah, e gaamai ana palaawaa e madalua, ne hai mai i nia ‘barley’ ala ne hadi matagidagi i di ngadau deelaa, mo nia ‘wheat’ ala ne hadi hoou. Elisha gaa hai gi dana dangada hai hegau bolo gi haangai ina nia soukohp gi nia meegai aalaa. \v 43 Gei mee ga helekai, “Goe e hagabau bolo ma e dohu gi nia daane e lau (100)?” \p Elisha ga helekai, “Wanga ina gi digaula, idimaa Dimaadua e hai bolo digaula ga miami, gei nia maa e dubu hua igolo.” \v 44 Gei tangada hai hegau gaa dugu mai nia meegai gi mua digaula, gei di maa guu hai be nnelekai o Dimaadua, digaula huogodoo gu miami, gei nia maa guu dubu i golo. \c 5 \s1 Di hagahili di magi o Naaman \p \v 1 Naaman di tagi dauwa aamua o digau Syria, mee e hagalabagau huoloo go di king o Syria, idimaa, Dimaadua guu dugu ang gi digau Syria di mogobuna e haga magedaa mai i nia hagamaamaa o Naaman. Mee tangada dauwa humalia, gei mee guu hai dono magi genegene. \v 2 I lodo dahi dauwa ang gi digau Israel, digau Syria guu lahi di nadau dama ahina dulii, guu hai di hege o di lodo o Naaman. \v 3 Dahi laangi hua, gei tama ahina deelaa ga helekai gi dono dagi ahina, “Au e hiihai bolo dogu dangada aamua belee hana, e heetugi gi soukohp dela e noho i Samaria. Mee e mee di hagahili di magi o maa!” \v 4 Di madagoaa o Naaman ne longono ia di mee deenei, gei mee gaa hana gi di king, ga hagi anga gi mee di mee a dana dama ahina ne helekai ai. \v 5 Di king ga helekai, “Hana gi di king Israel, kae ina di lede deenei gi mee.” \p Gei Naaman ga hagatanga, gaa kae ana silber e motolu mana (30,000), ana goolo e ono mana (6,000) ge e madangaholu bida gahu humalia. \v 6 Di lede dela ne kae le e hai boloo, \mi “Di lede deenei e haga modongoohia adu gi di goe dagu dagi dauwa aamua go Naaman. Au e hiihai bolo goe gi hagahili ina di magi o maa.” \m \v 7 Di madagoaa o di king o Israel ne dau di lede deelaa, gei mee gu huaidu ono lodo, gu hahaahi ono goloo, ga helekai, “E hai behee, di king o Syria e maanadu bolo au e mee di hagahili taane deenei? Mee e hai bolo au go God, dela e mogobuna gei e daa gi daha, ge e wanga di mouli? E modongoohia bolo mee e daamada dana mee belee hagahuaidu mau mehanga.” \p \v 8 Di madagoaa soukohp Elisha ne longono ia di mee dela ne hai, gei mee gaa hai dana hegau gi di king, “Goe e aha dela e manawa gee? Hagau ina mai taane deenaa gi di au, gei au ga haga modongoohia gi mee bolo ma iai di soukohp i golo i lodo Israel!” \p \v 9 Malaa, Naaman gaa hana mo ana hoodo mo dana waga hongo henua, gaa duu i di ngudu di bontai di hale o Elisha. \v 10 Elisha ga hagau dana hege gi malaelae, gi helekai gi mee bolo gii hana gi gaugau ina ia hagahidu i lodo di monowai Jordan, gei dono magi la gaa hili hagatau. \v 11 Gei Naaman gu de hiihai huoloo, gaa hana mo di helekai boloo, “Au nei bolo mee ga ulu mai ga hanimoi gi di au, ga dalodalo gi Dimaadua go dono God, ga lialiagi dono lima i hongo di gowaa dela iei di magi, ga hagahumalia au! \v 12 Ma e aha, nia monowai ala go Abana mo Pharpar ala i dogu waahale go Damascus, la koia e humalia i nia monowai ala i Israel! Au e mee hua di gaugau i lodo nia maa ga humalia!” \p \v 13 Gei ana hege ga loomoi gi mee ga helekai, “Meenei, maa nei bolo di soukohp ne hai adu gi di goe bolo gi heia di mee haingadaa, gei goe e hai gi hai loo di maa. Dolomeenei gei goe e aha dela hagalee hana e gaugau be ana helekai ala ne hai adu gi di goe, gii hili goe?” \v 14 Gei Naaman gaa hana gi lodo di monowai Jordan, ga gaugau hagahidu be nia helekai a Elisha, gei mee gu madammaa hagatau, gei di gili o maa gu humalia gadoo be di gili dama.\x * \xo 5.14 \xt Luke 4.27\x* \v 15 Mee mo ono ehoo huogodoo gu lloomoi labelaa gi Elisha, ga helekai, “Dolomeenei gei au gu iloo eau bolo ma deai di god i golo ai, deelaa hua go di God o Israel. Dumaalia mai mua, meenei, kae ina di madau kisakis.” \p \v 16 Elisha ga helekai, “Au e helekai hagamodu adu gi di goe i di ingoo o Dimaadua dela e mouli, dela e hai hegau ginai au, bolo au hagalee kae di kisakis.” \p Naaman ga helekai hagamahi gi mee bolo mee gii kae nia maa, gei mee digi kae nia maa. \v 17 Malaa, Naaman ga helekai, “Maa goe hagalee kae dagu kisakis, dumaalia mai laa gi di au, e kae agu gelegele ala e mee di kae go nia ‘donkey’ e lua gi dogu guongo.\f + \fr 5.17 \ft \+bk kae agu gelegele gi dogu guongo\+bk*: Digaula e hai nadau hagadonu bolo e mee hua di daumaha ang gi di god i hongo nia gelegele mai dono guongo donu \f* Daamada dolomeenei gaa huli gi muli, au ga hagalee hai agu tigidaumaha, be nia tigidaumaha dudu gi nnuai god, ge anga hua gi Dimaadua. \v 18 Au bolo Dimaadua gi dumaalia mai gi di au, i dogu ulu madalia dogu king gi lodo di hale daumaha o Rimmon, go di god o digau Syria, belee hai mau daumaha i golo. Dimaadua la gi dumaalia mai gi di au!” \p \v 19 Elisha ga helekai gi mee, “Hana i di aumaalia.” \p Gei Naaman gu hagatanga guu hana. \p Mee dogo hagatanga hua, digi mogowaa adu, \v 20 gei di hege a Elisha go Gehazi ga helekai ang gi deia boloo, “Dogu dagi gu hagau Naaman, gei Naaman digi hui dana mee! Mee ne belee hai gii kae di kisakis dela ne wanga go tangada aamua Syria gi mee. Au e hagababa i di ingoo o Dimaadua dela e mouli, bolo au gaa lele i muli o mee, ga gaamai dagu mee i mee.” \v 21 Gei mee guu lele i muli o Naaman. Di madagoaa o Naaman ne mmada gi taane e lele mai i ono muli, gei mee ga doo iha gi lala mo dono waga hongo henua belee heetugi gi mee, ga helekai, “Ma di mee gu ihala?” \p \v 22 Gehazi ga helekai, “Deeai, dogu dagi ne hagau mai au bolo gi hai adu gi di goe bolo ono ehoo soukohp dogolua dogo dau hua i dono baahi mai tenua gonduu i lodo Ephraim. Gei mee e hiihai bolo goe gi wanga gi digaula nia silber e dolu mana (3,000) ge lua bida gahu humalia.” \p \v 23 Naaman ga helekai, “Dumaalia mai, kae ina au silber e ono mana (6,000),” gei mee ga helekai maaloo gi mee gii kae nia maa. Gei mee gaa haa nia silber gi lodo nia peege e lua, gaa nnoo gaa wanga nia maa ge lua bida gahu gi ana hege dogolua gii hula i mua o Gehazi. \v 24 Di madagoaa digaula ne dau i di gonduu dela e noho iei Elisha, Gehazi gaa kae nia peege e lua gi lodo di hale, gei mee ga hagau nia hege a Naaman gii hula. \v 25 Gehazi ga ulu adu gi lodo di hale, gei Elisha ga heeu gi mee, “Goe nogo i hee?” \p Gehazi ga helekai, “Au digi hana gi tei gowaa.” \p \v 26 Gei Elisha ga helekai, “Ma di aha? Dogu hagataalunga la hagalee nogo i do baahi i di madagoaa taane dela ne doo iha gi daha mo dono waga hongo henua belee heetugi adu? Deenei gu deai di madagoaa humalia belee kumi nia bahihadu mono goloo, mo nia waa laagau olib, nia hadagee waini, nia siibi mo nia kau, be go nia hege! \v 27 Gei dolomeenei, gei di magi o Naaman ga tolo adu gi di goe, gei goe mo do hagadili gaa kae di maa gaa hana hua beelaa.” \p Di madagoaa Gehazi ne hagatanga, gei mee guu tolo ginai di magi, di gili o maa gu kene hila mmaa gadoo be ‘snow’. \c 6 \s1 Di libogo talai guu gida \p \v 1 Dahi laangi hua, di hagabuulinga soukohp dela nogo madamada humalia iei Elisha gaa hai nadau donu gi mee, “Di gowaa dela e noho iei gidaadou le e dulii balua! \v 2 Dugua mai gi gimaadou gii hula gi Jordan e hele mai nia laagau, gii mee di hau tadau gowaa noho i golo.” \p Elisha ga helekai, “Hula.” \p \v 3 Tangada e dahi i digaula e hiihai bolo mee e hana i nadau muli, gei mee guu baba bolo ia e hana. \v 4 Gei digaula ga hagatanga ngaadahi. I di nadau dau i Jordan, digaula ga daamada ga ngalua. \v 5 Tangada e dahi i digaula nogo hele dana laagau gi lala, gei di libogo talai a maa guu doo gi lodo di monowai. Mee gaa dangi gi Elisha, “Au gaa hai dagu aha, meenei? Ma talai hua ne madau!” \p \v 6 Elisha ga heeu gi mee, “Maa ne doo i hee?” \p Gei taane deelaa ga hagi anga gi mee di gowaa, gei Elisha gaa tuu dana dama laagau, gaa hudu di maa gi lodo di monowai, gaa hai di libogo talai gi maanu aga. \v 7 Gei mee ga helekai, “Taiaga ina di maa.” Gei taane deelaa gaa bala ia gi lala ga taiaga di maa. \s1 Digau dauwa o Syria guu kumi \p \v 8 Di king o Syria nogo i tauwa, e heebagi gi digau Israel, ga heetugi gi ana gau aamua, ga hilihili di nadau gowaa belee haga duu dono waahale laa. \v 9 Gei ogo Elisha ga haga iloo gi di king o Israel bolo gi hudee hula gi hoohoo gi di gowaa deelaa, idimaa, digau o Syria le e pala hagammuni i golo. \v 10 Di king o Israel ga haga iloo gi nia daangada ala e noho i di gowaa deelaa, gei digaula gu hagaloohi. Di mee deenei e hai i hunu madagoaa. \p \v 11 Di king o Syria gu lodo huaidu huoloo gi di mee deenei, geia ga haga dagabuli ana gau dauwa aamua, ga heeu gi digaula, “Ma koai i goodou dela e dau gi di baahi di king o Israel?” \p \v 12 Tangada i digaula ga helekai, “Hagalee tangada ai, meenei. Ma go soukohp Elisha dela e hagihagi anga gi di king au mee ala e helehelekai iei goe i lodo hogi doo ruum donu.” \p \v 13 Di king ga helekai, “Halahala ina a mee be mee i hee. Au belee kumi a mee.” \p Digaula ga helekai gi mee bolo Elisha e noho i Dothan. \v 14 Di king ga hagau ana gau dauwa dogologo gi golo mo nadau hoodo mono waga dauwa hongo henua. Digaula gaa dau i di waahale deelaa, ga duuli di maa. \v 15 Hagaluada loo dono daiaa, gei di hege a Elisha ga ala aga, ga ulu mai gi daha mo di hale, ga mmada hua gi digau dauwa o Syria mo nadau hoodo mono waga dauwa hongo henua gu duuli di waahale deelaa. Gei mee gaa hana gi muli gi Elisha, ga helekai mo dono dangi, “Gidaua gaa mmade, meenei! Gidaua gaa hai tau aha?” \p \v 16 Elisha ga helekai, “Hudee madagu! Tau gau ala i tau baahi la koia e dogologo i nia gau digaula.” \v 17 Gei mee ga dalodalo, “Meenei Dimaadua, huge ina nia golomada o maa. Heia a mee gi gidee!” \p Dimaadua gu haga gila talodalo a maa, gei ogo di hege a Elisha gu gidee ia nia hagabae hoodo mono waga hongo henua ulaula guu gahu di gili nia dama gonduu e haganiga Elisha. \p \v 18 Di madagoaa digau Syria belee heebagi, gei Elisha ga dalodalo, “Meenei Dimaadua, heia digaula gi dee gida!” \p Dimaadua guu hai gii hai be talodalo a maa, guu hai digaula gi dee gida. \v 19 Elisha gaa hana gi digaula ga helekai, “Goodou la i hongo tuai ala. Deenei la hagalee go di waahale dela e halahala go goodou. Lloomoi i ogu muli, gei au gaa lahi goodou gi taane dela e halahala go goodou.” Gei mee gaa dagi digaula gi lodo di waahale go Samaria. \p \v 20 Di nadau ulu gi lodo di waahale, gei Elisha ga dalodalo, “Meenei Dimaadua, hugee nia golomada digaula, gi gidee ginaadou.” Dimaadua gu haga gila talodalo a maa, gu haga gidee digaula, gei digaula guu mmada bolo ginaadou la i lodo Samaria. \p \v 21 Di madagoaa di king o Israel ne gidee ia digau Syria, gei mee ga heeu gi Elisha, “Au ga daaligi digaula, meenei? Au ga daaligi digaula?” \p \v 22 Gei Elisha ga helekai, “Deeai! Nia gau dauwa ala ne kumi i lodo tauwa, la hagalee daaligi gii mmade labelaa. Haangai ina ge haga inumia digaula, ga hagau digaula gii hula gi di nadau king.” \v 23 Di king o Israel guu hai dana hagamiami damana gi digaula, gei i muli di nadau miami mo di inu, gei mee ga hagau digaula gii hula labelaa gi di king o Syria. Mai i di madagoaa deelaa, digau o Syria gu hagalee heebagi gi digau Israel. \s1 Di duuli o Samaria \p \v 24 Mai hua gi nomuli, gei di king go Benhadad o Syria guu dagi ana gau dauwa huogodoo belee hai baahi ang gi Israel, gei mee ga duuli di waahale o Samaria. \v 25 Di duuli ne hidi mai ai di tau hiigai i lodo di waahale gu huaidu huoloo gu hiigai, dela ga hui ai di libogo ‘donkey’ e hui e huowalu silber, ge di baahi pauna duudae mwuroi maangoo e hui e lima silber. \p \v 26 Di king o Israel e heehee i baahi di abaaba o di waahale, gei di ahina gaa dangi gi mee, “Hagamaamaa ina au, meenei dogu dagi di king!” \p \v 27 Gei mee ga helekai gi mee, “Maa Dimaadua la hagalee hagamaamaa goe, gei di maa di hagamaamaa aha belee hai ko au adu gi di goe? Au agu palaawaa mono waini i golo? \v 28 Dau maa di aha dela e haingadaa i di goe?” \p Gei di ahina deelaa ga helekai, “Anadilaangi di ahina deenei ne hai mai gi di au bolo gimaua e gai dagu dama, gei dono daiaa gaa gai dana dama. \v 29 Gimaua guu dunu dagu dama daane, guu gai a mee. Gei dono daiaa gei au gaa hai gi mee bolo gimaua gaa gai dana dama daane, gei mee guu dugu dana dama hagammuni.”\x * \xo 6.29 \xt Deuteronomy 28.57; Lamentations 4.10\x* \p \v 30 Di madagoaa di king ne hagalongo gi di mee deenei, geia gu hahaahi ono goloo i dono manawa gee, gei nia daangada ala e hoohoo mai gi di abaaba gu gidee ginaadou bolo mee e ulu nia gahu lodo huaidu laa lodo ono goloo laa daha. \v 31 Di king ga helekai mo dono dangi, “God gi daaligidia au maa Elisha ga hagalee tuu gi daha dono libogo i mua di laangi deenei gaa doo gi daha!” \v 32 Gei mee ga hagau dana dangada kae hegau belee laha mai a Elisha. \p Gei Elisha la i dono hale, ginaadou mo digau mmaadua ne hula belee haga heetugi gi mee. I mua tangada kae hegau di king gaa dau, gei ogo Elisha ga helekai gi digau mmaadua, “Tangada daaligi dangada dela ne hagau mai dana dangada belee daaligi au gii made! Di madagoaa hua a mee ma gaa dau i ginei, goodou taidia di bontai. Hudee haga ulu ina mai a mee. Di king la i muli hua o mee.” \p \v 33 Gei mee digi duai dana helekai i di mee deenei, gei di king\f + \fr 6.33 \ft \+bk di king\+bk* be: \+bk tangada kae hegau\+bk* \f* guu dau, ga helekai, “Ma go Dimaadua dela ne gaamai gi gidaadou di haingadaa deenei! Ma di aha labelaa i golo e tali ko au gi Mee gi heia?” \c 7 \p \v 1 Elisha ga helekai gi mee, “Hagalongo gi nnelekai mai baahi o Dimaadua! I di madagoaa beenei daiaa, goe gaa mee di hui au mee i lodo Samaria nia pauna e madangaholu o nia huwa ‘wheat’ humalia be nia pauna e madalua o nia huwa ‘barley’ e hui gi di bahihadu silber hua e dahi.” \p \v 2 Tangada aamua o di king ga helekai gi Elisha, “E deemee di hai beenaa! Dimaadua hogi e deemee labelaa di gaamai ana huwa palaawaa hagalimalima!” \p Gei Elisha ga helekai gi mee, “Goe ga mmada laa gi di maa gaa gila, gei goe hagalee gai au mee i nia maa!” \s1 Digau dauwa Syria guu hula \p \v 3 Nia daane dogohaa e magi genegene nogo noho i tua di abaaba o Samaria, digaula ga helekai i nadau mehanga, “Ma di aha dela e tali go gidaadou i ginei gaa dae loo gi tadau mmade? \v 4 Deai dono hadinga ai maa gidaadou ga ulu gi lodo di waahale, idimaa gidaadou ga hiigai gaa mmade i golo. Gei gidaadou gaa noho i ginei le e mmade labelaa. Gidaadou gaa hula gi di waahale laa o digau Syria. Holongo digaula ga daaligi gidaadou gii mmade, gei holongo digaula ga benebene tadau mouli.” \v 5 I mua di maa dela ga bouli, gei digaula gaa hula gi di waahale laa o digau Syria. I di nadau dau adu hua gi golo, gei di maa hagalee tangada e dahi i golo ai! \v 6 Di Tagi la guu hai digau Syria gi hagalongo gi nia hagadilinga lee e logo, gadoo be nia lee gau dauwa dogologowaahee, mo nadau hoodo, mono waga dauwa hongo henua, gei digau Syria gu hagamaanadu bolo ma go di king o Israel gu gahi mai nia king o Hittite mo Egypt mo nadau gau dauwa belee heebagi gi ginaadou. \v 7 Malaa, di hiahi hua deelaa, digau Syria ne hula ne llele e halahala nadau mouli, gu diiagi nadau hale laa, hoodo, ‘donkey’, ge gu diiagi di nadau waahale laa beelaa. \p \v 8 I di madagoaa o nia daane dogohaa ne dau i taalinga o di waahale laa, digaula ga ulu gi lodo di hale laa, ga miami mo di inu nia mee nogo i golo, ga hagabudu mai nia silber mono goolo, mono goloo ala ne gidee ginaadou, ga ulu mai gi daha, gaa dugu hagammuni nia maa. Digaula ga ulu labelaa gi tuai hale laa, gaa hai labelaa nadau hai nogo hai. \v 9 Gei digaula ga helehelekai i nadau mehanga, “Gidaadou hagalee belee hai beenei! Gidaadou gu iai tadau longo humalia, gei gidaadou hagalee belee dugu hua i tadau baahi. Maa gidaadou bolo gaa tali gi di luada ga haga iloo laa, gidaadou la ga galabudi. Gaa hula hagalimalima, e haga iloo gi nia daangada aamua o di king!” \v 10 Gei digaula ga hagatanga i di waahale laa o digau Syria, gaa hula gi muli gi Samaria, ga wwolowwolo gi nia daangada hagaloohi i di bontai di abaaba boloo, “Gimaadou guu hula gi di waahale laa o digau Syria, gei digi gidee be longono gimaadou nia daangada. Nia hoodo mono ‘donkey’ aalaa hua e daula i golo, gei nia hale laa ala e tuu i golo ne diiagi go digau Syria.” \p \v 11 Nia daangada hagaloohi gu haga iloo di longo deenei, ga haga iloo i lodo di hale o di king. \v 12 Ge di maa e boo hua igolo, gei di king ga du gi nua gi daha mo dono hada kii, ga helekai gi ana daangada aamua, “Au e hai adu gi goodou bolo digau Syria ne hai di nadau hangahai mee. Digaula e iloo ginaadou bolo gidaadou e noho i lodo tau hiigai i ginei. Deelaa di mee digaula ne hula ai gi daha mo nadau waahale laa, ne hula ne pala hagammuni i di baahi i golo di waahale. Digaula e maanadu bolo gidaadou gaa hula gi daha mo tadau waahale bolo e halahala tadau meegai i golo, gei digaula gaa kumi gidaadou gaa lahi hagamouli, gaa kumi di waahale.” \p \v 13 Dahi dangada aamua ga helekai, “Nia daangada ala i ginei i lodo di waahale la gu lodo huaidu huoloo, e hai gadoo be digau ala guu mmade. Deelaa laa, gidaadou ga hagau tadau daane mo nia hoodo e lima i nia hoodo ala e dubu gii hula, gi iloo gidaadou be di maa di aha dela ne hai.” \v 14 Digaula gu hili aga nadau daane, gei di king ga hagau digaula i nia waga hongo henua e lua, ga helekai gi digaula bolo gii hula gii mmada be di maa di aha dela ne hai ang gi digau dauwa o Syria. \v 15 Nia daane gu hula loo guu dau i Jordan, digaula gu gidee nia gahu mono goloo dauwa ala ne diiagi go digau Syria i hongo nia ala i di nadau llele. Gei digaula ga lloomoi gi muli ga hagi anga gi di king. \v 16 Digau Samaria guu hula haga lellele gi di waahale laa digau o Syria guu kae nia goloo digaula. Gei nia pauna ‘wheat’ humalia e madangaholu, be nia pauna ‘barley’ madalua e hui gi di bahihadu silber e dahi, guu hai gadoo be nnelekai Dimaadua ala ne hai. \p \v 17 Di king o Israel guu dugu ang gi dana dangada aamua gi benebene di bontai di abaaba di waahale deelaa. Tangada aamua deelaa la gu dagadagahi go nia daangada guu made, guu hai gadoo be nnelekai ala ne haga modongoohia go Elisha gi mee i di madagoaa o di king dela ne hana gi baahi o mee. \v 18 Elisha ne hai ang gi di king bolo i di madagoaa beenei daiaa, nia pauna ‘wheat’ humalia e madangaholu, be nia pauna ‘barley’ madalua e hui i Samaria gi di bahihadu silber hua e dahi,\x * \xo 7.18 \xt 2-Kings 7.1 \x* \v 19 gei tangada aamua di king ne helekai boloo, “E deemee di hai beenaa! Dimaadua hogi e deemee di gaamai ana huwa palaawaa hagalimalima.” \p Gei Elisha ne helekai boloo, “Goe ga mmada laa gi di maa gaa gila, gei goe hagalee gai au mee i nia maa.”\x * \xo 7.19 \xt 2-Kings 7.2 \x* \v 20 Gei dela hogi di mee ne gila gi mee, mee guu made, gu dagadagahi go nia daangada, guu made i di ngudu di bontai di abaaba o di waahale. \c 8 \s1 Di ahina mai Shunem gu hanimoi gi muli \p \v 1 Elisha gu helekai gi di ahina dela e noho i Shunem, dela ne haga mouli dana dama daane go mee, bolo Dimaadua gaa dugu mai dana tau hiigai gi hongo tenua, dela e waalooloo i nia ngadau e hidu, gei mee gi hagatanga dalia ono gau gii hana gi tuai guongo i daha.\x * \xo 8.1 \xt 2-Kings 4.8-37\x* \v 2 Di ahina deelaa gu daudali gu haga gila aga nnelekai taane deelaa, guu hana dalia ono gau guu noho i Philistia i nia ngadau e hidu. \v 3 I di hagaodi gi muli nia ngadau e hidu, gei mee gu hanimoi gi Israel guu hana gi di king belee dangi gi mee bolo gi wanga gi deia dono hale mo dana gowaa. \v 4 Mee gu gidee ia di king e leelee gi Gehazi, di hege a Elisha, idimaa di king e hiihai gi iloo ia nia mogobuna haga goboina a Elisha ne hai. \v 5 I di madagoaa o Gehazi e hagi anga gi di king di hai a Elisha ne haga mouli aga dana dangada guu made, gei di ahina gu haga gida ia gi di king. Gehazi ga helekai gi mee, “Meenei di king aamua, deenei di ahina, gei deenei tama daane a maa dela ne hagamouli aga go Elisha!” \v 6 Di king ga heeu gi di ahina i di mee deenei, gei di ahina gu hagamodongoohia haga humalia nia helekai a Gehazi, gei di king ga gahigahi mai dana dangada hai hegau aamua, ga helekai gi mee bolo gi wanga ina gi di ahina deelaa nia mee a maa, ngaadahi mo nia huwa o di gowaa huogodoo ala nogo i golo i lodo di gowaa, i lodo nia ngadau e hidu ala nogo hagalee noho ei mee i golo. \s1 Elisha mo King Benhadad o Syria \p \v 7 Elisha guu hana gi Damascus i di madagoaa di king Benhadad o Syria nogo magi. I di madagoaa di king ne longono bolo mee gu i golo, \v 8 gei mee ga helekai gi Hazael, go dana dangada hai hegau aamua boloo, “Kaina di wanga dehuia gi soukohp. Dangi gi mee bolo gii dangi anga gi Dimaadua gi hagamodongoohia mai be au ga humalia be deai.” \v 9 Hazael gu haga uda ana hagadilinga goloo huogodoo humalia o Damascus gi hongo nia ‘camel’ e madahaa, gaa hana gi Elisha. I di madagoaa a Hazael ne heetugi gi mee, geia ga helekai, “Doo hege di king Benhadad ne hagau mai au bolo gi dangi adu gi di goe be ia ga humalia be deai.” \p \v 10 Elisha ga helekai, “Dimaadua gu haga modongoohia mai gi di au bolo mee gaa made, gei goe hana, helekai gi mee bolo ia ga humalia.” \v 11 Elisha gaa mmada haga huudonu gi mee, ono golomada e hai be tangada e madagu, gei Hazael guu tee. Digi duai hua gei Elisha ga daamada gaa dangi. \v 12 Hazael ga heeu, “Goe e dangi di aha, meenei?” \p Elisha ga helekai, “Idimaa au e iloo au mee huaidu ala ma ga hai baahi ang gi nia daangada Israel. Goe gaa dudu nadau abaaba mau dangihi, ga daaligi nadau dama daane humalia, ga hagamamaawa nadau dama gii mmade, ga hahaahi nia dinae o nia ahina hai dama.” \p \v 13 Hazael ga heeu, “E hai behee dagu hai e mee di maaloo ei au giibeni gaa hai beenaa? Idimaa au hagalee di mee!” \p Elisha ga helekai “Dimaadua gu hagamodongoohia mai gi di au, bolo goe gaa hai di king o Syria.”\x * \xo 8.13 \xt 1-Kings 19.15\x* \p \v 14 Hazael ga hanimoi labelaa gi Benhadad, gei mee ga heeu, “Elisha ne helekai bolo aha?” \p Hazael ga helekai, “Mee ne helekai mai gi di au bolo goe ga humalia.” \v 15 Gei dono daiaa, Hazael gaa haa dana ‘blanket’ gi lodo di begedu wai, ga gaamai gaa pono nnadumada o di king gii made. \p Gei Hazael gaa pono di lohongo Benhadad gaa king i Syria. \s1 Jehoram di king o Judah \r (2-Chronicles 21.1-20) \p \v 16 Di lima ngadau o di madagoaa Joram tama daane Ahab nogo king i Israel, Jehoram tama daane a Jehoshaphat gaa hai di king o Judah. \v 17 Mee gu motolu maa lua ono ngadau, gei mee nogo dagi i Jerusalem i nia ngadau e walu. \v 18 Di lodo o maa tama ahina ni Ahab, gei mee e daudali nia hai huaidu o nia king o Israel, gadoo be di hai o di madawaawa Ahab. Mee gu ihala gu hai baahi ang gi Dimaadua. \v 19 Gei Dimaadua la hagalee hiihai bolo ia e hagahuaidu Judah, idimaa Mee guu hai dana hagababa gi dana hege go David bolo dono hagadili gaa dagi hua beelaa gi muli.\x * \xo 8.19 \xt 1-Kings 11.36\x* \p \v 20 I di madagoaa Jehoram nogo king, Edom gu hai baahi gi Judah, guu hai tenua damana e duu modogoia.\x * \xo 8.20 \xt Genesis 27.40\x* \v 21 Jehoram gaa hula mo ana waga dauwa hongo henua huogodoo gi Zair, deelaa di gowaa digau dauwa o Edom ne duuli mai digaula gi lodo. I di boo deelaa, gei mee mo ana dagi waga dauwa hongo henua guu hula guu llele hagammuni, ana gau dauwa gu lellele dagidahi gi nadau hale. \v 22 Edom guu duu modogoia i daha mo Judah mai di madagoaa deelaa gaa hula gi muli. I di madagoaa hua deelaa, gei di waahale o Libnah gu hai baahi labelaa. \p \v 23 Nia mee huogodoo a Jehoram nogo hai, guu hihi gi lodo \bk Di Kai o nia King o Judah\bk*. \v 24 Jehoram guu made, guu danu i lodo di waa daalunga o nia king i lodo di Waahale o David. Tama daane a maa go Ahaziah gaa pono di lohongo o maa, gaa king. \s1 Ahaziah di king o Judah \r (2-Chronicles 22.1-6) \p \v 25 I lodo di madangaholu maa lua ngadau i di madagoaa Joram tama daane a Ahab nogo king i Israel, gei Ahaziah tama daane Jehoram gaa hai di king o Judah. \v 26 I di madagoaa o mee nogo madalua maa lua ono ngadau, gei mee nogo dagi i Jerusalem di ngadau e dahi. Tinana o maa go Athaliah, tama ahina ni King Ahab, gei tama ahina deelaa dono damana madua go King Omri o Israel. \v 27 Ahaziah guu hai duaahina gi di King Ahab mai i dono lodo, gu hai hala ang gi Dimaadua, gadoo be di madahaanau o Ahab. \v 28 King Ahaziah gu madalia di king Joram o Israel gu dauwa hai baahi gi di king Hazael o Syria. Digau dauwa gu heebagi i Ramoth i Gilead, gei Joram gu lauwa i lodo teebagi. \v 29 Mee gu hanimoi gi muli gi di waahale go Jezreel belee haga humalia ono gowaa ne lauwa, gei Ahaziah guu hana gi golo belee heetugi gi mee. \c 9 \s1 Jehu gu hagatulu belee hai di king o Israel \p \v 1 Di madagoaa deelaa, soukohp Elisha ga gahi mai dana soukohp tama daane, ga helekai gi mee, “Hagatogomaalia e hana gi Ramoth i Gilead. Kaina dau loaabi lolo olib deenei dalia goe. \v 2 Do madagoaa ma gaa dau i golo, halahala ina Jehu, tama daane o Jehoshaphat, dono damana madua go Nimshi. Lahia a mee gi daha mo ono ehoo gi lodo tei ruum. \v 3 Duia di lolo olib deenei gi hongo dono libogo, ga helekai, ‘Dimaadua e haga modongoohia bolo Ia e hagatulu goe belee hai di king o Israel.’ Gei goe gi hagalimalima huoloo gi daha mo di gowaa deelaa.” \p \v 4 Soukohp dama daane guu hana gi Ramoth, \v 5 gaa dau i golo ga gidee ia nia dagi dauwa e hagabooboo. Gei mee ga helekai, “Meenei, au dagu hegau adu gi di goe.” \p Jehu ga heeu, “Ma koai i gimaadou dela e helekai ginai goe?” \p Gei mee ga helekai, “Adu gi di goe meenei.” \p \v 6 Gei meemaa dogolua ga ulu adu gi lodo, gei soukohp dama daane gaa dui di lolo olib gi hongo di libogo o maa ga helekai gi mee, “Dimaadua, go di God o Israel, e hagamodongoohia adu gi di goe boloo, ‘Au e hagatulu goe belee hai di king o agu daangada Israel.\x * \xo 9.6 \xt 1-Kings 19.16\x* \v 7 Goe daaligidia doo dagi, di king, go tama daane a Ahab, gii mee ai dagu hagaduadua Jezebel idimaa mee dela ne daaligi agu soukohp mo agu gau hai hegau ala i golo. \v 8 Nia madahaanau o Ahab mono hagadili huogodoo la gi daaligidia gi daha. Au ga hagammaa gi daha nia daane huogodoo i lodo dono madahaanau, nia daangada lligi mo mmaadua. \v 9 Au gaa hai dagu hai gi dono madawaawa be dagu hai dela ne hai gi nia hagadili o Jeroboam di king o Israel, mo Baasha di king o Israel. \v 10 Jezebel la hagalee e danu. Tuaidina o maa la gaa gai go nia paana i lodo di guongo go Jezreel.’” \p I muli hua ana helekai aanei, soukohp dama daane ga ulu mai gi daha mo di ruum gaa lele hagammuni.\x * \xo 9.10 \xt 1-Kings 21.23\x* \v 11 Jehu ga hanimoi gi baahi ono ehoo aamua, gei digaula ga heeu gi mee, “Nia mee huogodoo e humalia? Di mee a tangada dadaulia deelaa ne hiihai adu gi di goe la di aha?” \p Jehu ga helekai, “Goodou e iloo hua di mee a mee e hiihai ginai.” \p \v 12 Digaula ga helekai, “Deeai, gimaadou e de iloo! Hagia mai gi gimaadou ma di aha ne helekai iei mee!” \p Jehu ga helekai, “Mee ne helekai mai gi di au bolo Dimaadua gu hagamodongoohia aga boloo, ‘Au e hagatulu goe e hai di king o Israel.’” \p \v 13 Nia hoo aamua o Jehu gu limalima hua guu holo gi daha nadau gahu lloo i di ulu gi nua o di gaagenge belee duu iai Jehu i nonua, ga iliili nadau buu ge wolowolo, e hai boloo, “Jehu guu hai di king!” \s1 King Joram o Israel gu daaligi \p \v 14-15 Jehu guu hai dana hagababa belee hai baahi gi di king Joram, dela i Jezreel, dela ne hana belee haga hili ono gowaa ne moholehole i lodo tauwa i Ramoth nogo hai baahi gi di king Hazael o Syria. Jehu ga helekai gi ono ehoo aamua, “Maa goodou e madalia au, malaa, goodou hudee dumaalia gi dahi dangada gi ulu mai gi daha mo Ramoth, gi dee hana a mee ga haga iloo gi nia daangada o Jezreel.” \v 16 Gei mee gaa gaga gi dono waga dauwa hongo henua gaa hana gi Jezreel. Joram digi humalia dono magi, gei di king Ahaziah o Judah la i golo, ne hana haga heetugi gi mee. \p \v 17 Tangada hagaloohi i tomo di hale hagaloohi o Jezreel gu gidee ia Jehu mo ana daane e llele mai. Gei mee gaa wolo, “Au gu gidee hunu daane e llele mai i nia hoodo!” \p Joram ga helekai, “Hagau ina dau dangada lele hoodo e mmada be ma nia hoo ni gidaadou be nia hagadaumee.” \p \v 18 Tangada kae hegau gu lele adu gi Jehu ga helekai gi mee, “Di king e hiihai gi iloo ia be goe e hanimoi i di aumaalia.” \p Jehu ga helekai, “Deai dau mee e hai ginai ai! Hanimoi gi ogu muli.” \p Tangada hagaloohi i hongo di gowaa hagaloohi ga haga iloo boloo, “Tangada kae hegau guu dau i digaula, digi hanimoi.” \v 19 Tuai dangada kae hegau gu hagau labelaa, ga heeu labelaa go di heeu la hua gi Jehu. Gei Jehu ga helekai labelaa, “Deai dau mee e hai ginai ai! Hanimoi gi ogu muli.” \p \v 20 Tangada hagaloohi ga haga iloo labelaa, “Tangada kae hegau guu dau i digaula, digi hanimoi.” Ga helekai adu labelaa, “Di tagi o digaula e dele dono waga dauwa e hai be taane e hagawelewele, mee e hai gadoo be Jehu!” \p \v 21 King Joram ga helekai, “Haga togomaalia ina dogu waga dauwa.” Ma gu togomaalia, gei mee mo King Ahaziah gaa llele adu i nau waga dauwa hongo henua dagidahi, belee heetugi gi Jehu. Meemaa gu heetugi gi mee i di gowaa dogi mee nogo hai mee ginai Naboth. \v 22 Joram ga heeu, “Goe e hanimoi i lodo di aumaalia?” \p Jehu ga helekai, “Di aumaalia aha be digau hai buubuu mono balu god huogodoo o do dinana go Jezebel ala ne hai la i golo hua i tadau baahi?” \p \v 23 Joram gaa wolo gi nua, “Ma di hai huaidu deenei, Ahaziah!” Gei mee gaa huli dono waga dauwa hongo henua gi muli, gaa lele giibeni gi daha. \v 24 Jehu gaa hudi dana maalei gi ono mahi huogodoo, ga puu tua o Joram, gu ehaa i dono hadumanawa. Joram guu hinga guu made i lodo dono waga dauwa hongo henua. \v 25 Gei Jehu ga helekai gi dono dangada hagamaamaa go Bidkar, “Kaina tuaidina o maa, hudua gi lodo di gowaa dogi mee a Naboth. Gi langahia tau madagoaa nogo llele i tau waga dauwa hongo henua i muli o King Ahab, tamana o king Joram, gei Dimaadua gu helekai hai baahi gi Ahab boloo, \v 26 ‘Au gu gidee taaligi o Naboth mo ana dama daane anaahi. Gei Au e hagababa bolo Au ga daaligi goe i lodo dana gowaa dogi mee deenei.’” Gei Jehu ga helekai gi dono dangada hagamaamaa bolo gi hudua a mee gi lodo di gowaa dogi mee a Naboth gii hai be di hagababa o Dimaadua.\x * \xo 9.26 \xt 1-Kings 21.19\x* \s1 King Ahaziah o Judah gu daaligi \p \v 27 King Ahaziah gu gidee ia di mee dela ne hai, gei mee guu lele i dono waga dauwa hongo henua haga huudonu gi di waahale o Beth-Haggan, e waluwalu go Jehu. Jehu gu helekai gi ana daane boloo, “Daaligidia a mee labelaa!” gei digaula gaa puu a mee gi di amu maalei i di madagoaa o maa e lele i hongo dono waga dauwa i di ala dela e hana gi Gur, hoohoo gi tama waahale o Ibleam. Gei mee e hagamahi adu hua gaa dau adu loo gi di waahale go Megiddo, gaa made i golo. \v 28 Nia gau hai hegau aamua a maa gaa kae tuaidina o maa gi muli gi Jerusalem i lodo di waga dauwa hongo henua, gaa danu a mee i lodo di waa daalunga o nia king i di Waahale o David. \v 29 Ahaziah ne hai di king o Judah i lodo di madangaholu maa dahi ngadau o Joram tama daane Ahab nogo king i Israel. \s1 Di queen go Jezebel gu daaligi \p \v 30 Jehu guu dau i Jezreel, gei Jezebel gu longono ia di mee ne hai, gaa hunu i lala ono himada, gaa dala haga humalia dono libogo, gaa duu e mmada ia gi hongo di ala mai i di bontai dulii i di hale king. \v 31 Di madagoaa o Jehu ne ulu mai gi lodo di abaaba, gei Jezebel gaa wolo gi mee, “Kooe Zimri!\x * \xo 9.31 \xt 1-Kings 16.8-12\x* Kooe tangada daaligi dangada! Goe e hai dau aha i ginei?” \p \v 32 Jehu ga mmada aga gi nua gaa wolo, “Ma koai dela e madalia au?” \p Dogolua be dogodolu gau hai hegau aamua o di hale king ga mmada ia gi lala laa lodo di bontai dulii gi mee. \v 33 Gei Jehu ga helekai gi digaula, “Hudu ia a mee gi lala!” Gei digaula ga hudu ia a mee gi lala, gei nia dodo o maa gu babaalai i hongo di abaaba mo i hongo nia hoodo. Jehu gaa lele dono waga dauwa hongo henua laa hongo tuaidina o maa, \v 34 ga ulu gi lodo di hale king, ga miami. Muli mai gei mee ga helekai, “Kaina tuaidina di ahina huaidu deenaa, danumia, idimaa, mee tama ahina ni di king.” \v 35 Nia daane ala ne hula belee danu a mee, digi gidee ginaadou a mee, go di hanga ibu la hua o di libogo mo nia iwi o nia lima mo nia wae o maa ala i golo. \v 36 I nadau madagoaa ne odi mai di longo deenei gi Jehu, gei mee ga helekai, “Deenei di mee a Dimaadua ne helekai ai bolo e gila aga e hai, i dono madagoaa ne helekai mai i baahi dana hege go Elisha ne hai boloo, ‘Nia paana gaa gai tuaidina Jezebel i lodo di guongo go Jezreel.\x * \xo 9.36 \xt 1-Kings 21.23\x* \v 37 Nia mee ne dubu i tuaidina o maa la ga meheuheu dagidahi i golo gadoo be nia duudae, gu de modongoohia be nia ma ni aha.’” \c 10 \s1 Nia hagadili o Ahab gu daaligi guu mmade \p \v 1 Nia hagadili o King Ahab e madahidu e noho i lodo di waahale o Samaria. Jehu guu hihi ana lede gu hagau gi nia dagi o di waahale deelaa, mo nia dagi o digau donu o di guongo, mo ang gi digau hagaloohi o di madawaawa Ahab. Nia lede e dau boloo: \mi \v 2 “Go goodou e madamada humalia i nia hagadili di king, gei go goodou e daahi nia haga ngalungalua o nia waga dauwa hongo henua, nia hoodo, nia goloo dauwa, mono waahale maudangihi. Deelaa laa, di godou madagoaa ma gaa kae di lede deenei, \v 3 goodou gi hili aga di godou dangada e kaedahi humalia e tau anga belee hai di king mai i lodo nia hagadili di king, heia a mee di king, ge hagalabagau ina a mee, ge heebagi e benebene a mee.” \m \v 4 Nia dagi o Samaria gu mmaadagu huoloo, ga helekai, “E hai behee, gidaadou e mee di hai baahi gi Jehu, idimaa king Joram mo di king Ahaziah gu deemee di hai baahi gi mee?!” \v 5 Tagi hai hegau aamua o di hale di king, mo tagi hai hegau aamua ala e madamada humalia di waahale, ngaadahi mo nia dagi donu o di guongo mono gau hagaloohi gu hagau tegau deenei gi Jehu: \mi “Gimaadou go au hege, gimaadou gu togomaalia belee hai au mee ala ma ga helekai iei goe. Gei gimaadou hagalee hai di madau dangada gii hai di king. Heia au mee ala e hagamaanadu bolo e humalia.” \m \v 6 Jehu guu hihi labelaa dana lede gi digaula: \mi “Maa goodou e madalia au, gei gu togomaalia belee daudali agu helekai, malaa, goodou gaamai nia libogo o nia hagadili di King Ahab gi di au i Jezreel daiaa i di madagoaa beenei.” \m Nia hagadili e madahidu o di King Ahab e benebene go nia dagi aamua o di guongo Samaria, gei e madamada humalia i digaula. \v 7 Di nadau madagoaa hua ne dau di lede a Jehu, nia dagi o Samaria gu daaligi huogodoo nia hagadili e madahidu o Ahab, guu haa nia libogo digaula gi lodo nia gada, gaa kae gi Jehu i Jezreel. \p \v 8 I di madagoaa hua o Jehu ne iloo ia bolo nia libogo o nia hagadili o Ahab la gu gaamai, gei mee ga helekai gi digaula bolo gi hagabae ina gi nua nia maa gii hai nia hagabae e lua i di ngudu di bontai di abaaba, dugua i golo gaa dae loo gi luada daiaa. \v 9 Dono luada, gei mee gaa hana gi di ngudu di bontai di abaaba ga helekai gi nia daangada ala i golo, “Ma ko au dela ne hagababa bolo e hai baahi gi di king Joram, ga daaligi a mee. Goodou hagalee dau gi di mee deenei. Gei ma koai dela ne daaligi nia daangada huogodoo aanei? \v 10 Deenei le e hagadoodonu nia mee huogodoo a Dimaadua ala ne helekai ai i di hai o nia hagadili o Ahab la gii gila. Dimaadua gu hagagila aga dana hagababa mai soukohp Elijah.” \v 11 Gei Jehu ga daaligi nia gau o Ahab huogodoo ala e noho i Jezreel, mo ana daangada hai hegau aamua, mo ono ehoo hagaaloho, mo ono gau hai mee dabu. Deai dahi dangada i digaula ne dubu mouli i golo ai.\x * \xo 10.11 \xt Hosea 1.4\x* \s1 Nia gau o di king Ahaziah gu daaligi guu mmade \p \v 12 Jehu gu hagatanga i Jezreel e hana gi Samaria. I hongo di ala, i di gowaa dela e haga ingoo bolo “Di gowaa e noho iei nia daangada hagaloohi siibi”, \v 13 gei mee gu heetugi gi hunu daangada mai nia gau o Ahaziah, di king o Judah, ga heeu gi digaula, “Goodou koai?” \p Digaula ga helekai, “Gimaadou go nia gau o Ahaziah. Gimaadou e hula gi Jezreel belee kae di madau hagalaamua gi nia dama o di queen Jezebel mo ang gi nia gau di king ala i golo.” \v 14 Jehu ga helekai gi ana daane, “Kumidia digaula hagamouli!” Digaula gaa kumi digaula, ga lawalawa gaa lahi ga daaligi i baahi di tama aloalo dulii i golo. Digaula nia daangada e madahaa maa lua huogodoo, deai tangada i digaula ne dubu mouli ai. \s1 Nia gau huogodoo o Ahab ala ne dubu gu daaligi gii mmade \p \v 15 Jehu gu hagatanga labelaa i golo, dono hana hua i hongo di ala, gei mee gu heetugi gi Jonadab, tama daane a Rechab. Jehu ga hagaaloho gi mee ga helekai, “Goe mo au e hagamamaanadu be di mee e dahi. Goe e mee di hagamaamaa au?” \p Jonadab ga helekai. “Au ga hagamaamaa goe.” \p Jehu ga helekai, “Gaamai laa doo lima.” Meemaa gaa lulu nau lima, gei Jehu ga hagamaamaa aga a mee gi hongo di waga hongo henua, \v 16 mo di helekai, “Hanimoi madalia au gii mmada goe gi dagu hai dela e hagalabagau a Dimaadua.” Meemaa dogolua ga lloo adu gi Samaria. \v 17 I di nau dau adu gi golo, gei Jehu ga daaligi nia gau o Ahab huogodoo, deai dahi dangada ne dubu mouli ai. Deenei di mee Dimaadua ne helekai ai gi Elijah bolo e gila. \s1 Nia gau daumaha o Baal gu daaligi gii mmade \p \v 18 Jehu gu gahi mai nia daangada o Samaria gi di gowaa e dahi, ga helekai, “King Ahab e dulii dana hai hegau gi di god Baal, gei au ga hai hegau gi di maa la koia gi nonua. \v 19 Gahia mai gi di gowaa e dahi huogodoo nia soukohp Baal, mo ana gau daumaha, mo ana gau hai mee dabu. Digaula huogodoo gi lloomoi, idimaa au gaa hai dagu tigidaumaha damana gi Baal. Maa tangada ga hagalee hanimoi le e daaligi gii made.” (Deenei di ala tilikai ni Jehu belee daaligi digau huogodoo ala e daumaha gi Baal). \v 20 Gei Jehu ga helekai, “Haga iloo ina di laangi dadaumaha e hagalaamua di god Baal!” Di hagailoo guu hai, \v 21 gei Jehu guu hai dana haga iloo labelaa gi lodo tenua hagatau o Israel. Huogodoo ala e daumaha gi Baal gu lloomoi, deai dahi dangada ne digi hanimoi ai. Digaula huogodoo gu ulu gi lodo di hale daumaha Baal, gu haga honu di maa mai di bida e dahi gaa tugi di bida dela i golo. \v 22 Jehu ga helekai gi tangada aamua hai mee dabu dela e benebene di gowaa dugu gahu dabu bolo gi gaamai gi daha nia gahu lloo gi digau daumaha e ulu digaula. \v 23 Muli di mee deelaa, Jehu gaa hana gi lodo di hale daumaha dalia Jonadab tama daane a Rechab, ga helekai gi digau ala i golo, “Mmada gii donu bolo ma go digau daumaha Baal hua ala belee ulu gi lodo, deai dahi dangada e daumaha gi Dimaadua e ulu gi lodo ai.” \v 24 Gei meemaa mo Jonadab gaa hula gi lodo belee hai tigidaumaha ge e dudu tigidaumaha gi Baal. Mee guu dugu ana daane e huowalu i tua di hale daumaha gu helekai gi digaula, “Goodou belee daaligi nia daangada aanei huogodoo. Maa dahi dangada ga hagau gi daha dana dangada, geia e hui di maa gi dono mouli.” \p \v 25 I di madagoaa o Jehu ne dudu tigidaumaha, mee ga helekai gi nia hagaloohi mono dagi dauwa, “Hula gi lodo, daaligidia digaula huogodoo. Hudee dugu dahi dangada gii lele gi daha!” Digaula ga ulu gi lodo mo nadau hulumanu dauwa ga daaligi digaula huogodoo, gaa dada mai nia huaidina digaula gi daha. Digaula gu lloo adu gi lodo di gowaa dabuaahia huoloo o di hale daumaha, \v 26 ga gaamai gi daha tuludulu haga madagu dela nogo i golo, gaa dudu di maa. \v 27 Digaula gaa oho tuludulu haga madagu mo di hale daumaha, gaa hai di hale daumaha di gowaa baguuguu dangada gaa dae loo gi dolomeenei. \p \v 28 Deenei di hai a Jehu ne haga mmaa gi daha di hai daumaha o Baal i Israel. \v 29 Gei mee ne kabe hua nia hai huaidu o di king Jeroboam, dela nogo dagi Israel gi lodo di huaidu e daumaha gi nia damaa kau daane ne hai gi nia goolo ala ne haga duu aga go mee i Bethel mo Dan.\x * \xo 10.29 \xt 1-Kings 12.28-30\x* \v 30 Dimaadua ga helekai gi Jehu, “Goe guu hai agu mee huogodoo ala ne hiihai ginai bolo gi heia gi nia hagadili o Ahab. Malaa au e hai dagu hagababa adu gi di goe bolo o hagadili, gaa hana gi muli gi di haa hagadili, gaa king i Israel.” \v 31 Gei Jehu digi haga gila aga nnaganoho o Dimaadua, go di God o Israel, gei gu daudali hua nia hangaahai a Jeroboam, nogo dagi Israel gi lodo di huaidu. \s1 Di made o Jehu \p \v 32 I di madagoaa deelaa, Dimaadua gu daamada gu hagadulii tenua go Israel. King Hazael o Syria guu kumi nia guongo huogodoo o Israel \v 33 bahi i dua o Jordan, e mogowaa adu gi ngaaga gaa tugi gi di waahale o Aroer i hongo di monowai Arnon, ngaadahi mo nnenua o Gilead mo Bashan, ala nogo noho iei nia madawaawa Gad mo Reuben, mo Manasseh Bahi i dua. \v 34 Nia mee huogodoo o di king Jehu nogo hai, mo ana hegau hagamahi, guu hii gi lodo \bk “Di Kai o nia King o Israel”.\bk* \p \v 35 Mee guu made guu danu i Samaria, gei tama daane a maa go Jehoahaz gaa pono a mee gaa king. \v 36 Jehu nogo dagi digau Israel i Samaria i nia ngadau e madalua ma walu. \c 11 \s1 Athaliah di king ahina o Judah \r (2-Chronicles 22.10—23.15) \p \v 1 I di madagoaa tinana di King Ahaziah o Judah, dela go Athaliah, ne iloo ia di taaligi o dana dama daane, mee gaa hai dana hagailoo hagamodu bolo di madahaanau di king le e daaligi huogodoo. \v 2 Go tama daane hua a Ahaziah go Joash ne lele hagammuni. Mee belee daaligi dalia ono ehoo, gei mee gu benebene hagammuni go Jehosheba, tuaahina o Ahaziah, dela go tama ahina di king go Jehoram. Jehosheba mo Ahaziah di nau damana e dahi. Mee gaa lahi a Joash mo dana ahina nogo benebene a mee gi lodo di ruum kii i lodo di Hale Daumaha, gaa dugu haga mmuni i Athaliah, gei mee gu hagalee daaligi. \v 3 Nia ngadau e ono Jehosheba nogo benebene tama daane haga mmuni i lodo di Hale Daumaha, i di madagoaa o Athaliah nogo hai di king ahina. \p \v 4 I lodo di hidu ngadau, Jehoiada gaa hai dana hegau gi nia gau hagaloohi aamua o di madahaanau aamua mo digau hagaloohi o di hale o di queen, gaa hai gi digaula bolo gi lloomoi gi di Hale Daumaha. Gei mee gaa hai digaula gi hagamodudahi gi dana mee dela belee hai. Ga hagagida gi digaula tama daane di King Ahaziah go Joash. \v 5 Ga helekai gi digaula nia helekai aanei, “Goodou ma ga lloomoi e ngalua i di Laangi Sabad, dahi baahi e dolu o goodou e loohi di hale di king, \v 6 ge dahi baahi e dolu o goodou e tuu i di bontai dela e hagaingoo bolo di Bontai Sur, ge dahi baahi e dolu e tuu e loohi i di bontai di abaaba i tua nia madaloohi ala i golo. \v 7 Nia hagabuulinga e lua ala hagalee ngalua di Laangi Sabad le e tuu e loohi di Hale Daumaha e madamada humalia i di king. \v 8 Goodou e loohi di King Joash mo godou hulumanu dauwa, noho i baahi o mee be dehee di gowaa a mee e hana ginai. Maa dahi dangada ma ga hanimoi gi hoohoo adu gi goodou la daaligidia gii made.” \p \v 9 Nia dagi dauwa gu hagalongo gi nia helekai a Jehoiada, ga laha mai nadau daane gi mee, go digau ala hagalee ngalua i di Laangi Sabad mo digau ala e ngalua. \v 10 Mee guu wanga gi nia dagi dauwa nia daalo mono mee haaligi, ala go nia mee donu a King David, ala nogo benebene i lodo di Hale Daumaha. \v 11 Gei mee guu dugu ana daane mo nadau hulumanu dauwa i mua di Hale Daumaha, belee abaaba di king. \v 12 Nomuli, gei Jehoiada gu haga ulu a Joash gi daha, guu dugu di hau king gi hongo dono libogo, gaa wanga ana beebaa gi mee ala e iai nnaganoho i nnangahaihai o nia king. Gei Joash ga hagatulu e hai di king. Nia daangada gu paapaa nadau lima, gu wwolowwolo gi nua boloo, “Di king gi mouli hua beelaa!” \p \v 13 Di queen gu longono ia di hagalongoaa dela e hai go nia gau hagaloohi mo nia daangada, gei mee ga hagalimalima gi di Hale Daumaha, di gowaa dela ne dagabuli ai digau dogologo. \v 14 Mee gu gidee ia di king hoou e duu i baahi tuludulu i di ngudu di bontai e ulu gi lodo di Hale Daumaha, i di hai o nnangaahai o di guongo. Mee e duuli mai go nia dagi dauwa mo nia gau hai kasangi labaa, gei nia daangada huogodoo gu wwolowwolo gi nua mo di tenetene, gu iliili nadau labaa. Athaliah gu hahaahi ono goloo, gu huaidu ono lodo, gaa wolo gi nua, “Ma di hai huaidu deenei! Ma di hai huaidu deenei!”\x * \xo 11.14 \xt 2-Kings 23.3\x* \p \v 15 Jehoiada e de hiihai bolo Athaliah e daaligi i lodo di malaelae o di Hale Daumaha, mee ga helekai gi nia dagi dauwa, “Lahia a mee gi daha i mehanga nia goolongo gau hagaloohi, goodou daaligidia tangada dela bolo ia e daa a mee gi daha.” \v 16 Digaula gaa kumi a mee, gaa lahi gi di hale king, ga daaligi a mee i di gowaa dela e hagaingoo bolo di Bontai Hoodo. \s1 Di haganohonoho hoou a Jehoiada \r (2-Chronicles 23.16-21) \p \v 17 Tangada hai mee dabu go Jehoiada gu haganoho bolo King Joash mo nia daangada e hai di nadau hagababa damana gi Dimaadua, bolo ginaadou gaa hai nia daangada ni Dimaadua. Gei mee gu haganoho labelaa dana hagababa i mehanga nia daangada mo di king. \v 18 Gei nia daangada gaa hula gi di hale daumaha Baal, gaa oho di maa gi lala. Digaula ga oho di gowaa dudu tigidaumaha mo nia ada balu god, gei ga daaligi a Mattan, tangada hai mee dabu a Baal, i mua nia gowaa dudu tigidaumaha. \p Jehoiada guu dugu ana gau hagaloohi i di Hale Daumaha Dimaadua, \v 19 gei mee mono dagi dauwa, mono gau hagaloohi di king, mono gau hagaloohi di hale di king gaa hula madalia di king ga lloomoi gi daha mo di Hale Daumaha, gaa hula gi di hale di king, gei nia daangada huogodoo ga lloomoi i muli digaula. Joash ga ulu gi lodo di hale king i di bontai dela e hagaingoo bolo di Bontai Hagaloohi, gaa noho i hongo dono lohongo king. \v 20 Nia daangada huogodoo gu tenetene huoloo, gei di waahale guu noho i di aumaalia i muli o Athaliah ne daaligi i lodo di hale king. \p \v 21 Joash guu hai di king o Judah i dono madagoaa nogo hidu ono ngadau. \c 12 \s1 Joash di king o Judah \r (2-Chronicles 24.1-16) \p \v 1 I di hidu ngadau o King Jehu o Israel, Joash gaa hai di king o Judah, mee nogo dagi i Jerusalem i nia ngadau e madahaa, dono dinana go Zibiah mai i di waahale Beersheba. \v 2 Dono mouli hagatau mee nogo hai nia mee ala e hagamanawa lamalia Dimaadua, idimaa Jehoiada tangada hai mee dabu nogo kuulu a mee. \v 3 Nia gowaa hai daumaha o digau huaidu digi ohaa gi daha, gei nia daangada e haihai nadau tigidaumaha ge dutudu nadau ‘incense’ i golo. \p \v 4 Joash gu gahi mai digau hai mee dabu ga helekai gi digaula gi benabena ina nia bahihadu tigidaumaha ala ne ogo mai i lodo di Hale Daumaha, ala go nia bahihadu ala ne ogo i nia laangi huogodoo, mono bahihadu mai i di tigidaumaha dudu huwa laagau, mono wanga dehuia.\x * \xo 12.4 \xt Exodus 30.11-16\x* \v 5 Dahi mo dahi o digau hai mee dabu gii bida hagabudu ina nia bahihadu ala ne ogo mai i baahi digau ala nogo hai hegau gineia. Nia bahihadu aanei ala belee hai hegau e haga hoou di Hale Daumaha, i dono madagoaa ma gaa hai ai. \p \v 6 Gei i di madalua maa dolu ngadau o Joash nogo king, digau hai mee dabu digi ngalua e haga hoou di Hale Daumaha. \v 7 Mee ga gahi mai Jehoiada mono gau hai mee dabu ga heeu gi digaula, “Goodou e aha ala digi haga hoou di Hale Daumaha? Dolomeenei gaa huli gi muli goodou hagalee daahi nia bahihadu ala ne hagabudu go goodou. Goodou gaamai nia maa, gii mee di hai di moomee.” \v 8 Nia gau hai mee dabu guu donu ginai, gei guu donu labelaa bolo hagalee hai di moomee e haga hoou di Hale Daumaha. \p \v 9 Jehoiada guu kae tebedebe, gu haga bongoo i hongo di uhi, gaa dugu tebedebe i baahi di gowaa dudu tigidaumaha, i di baahi gau donu o di bontai dela e ulu gi lodo di Hale Daumaha. Nia gau hai mee dabu ala e ngalua i di bontai dela e ulu gi lodo, gaa dugu nia bahihadu huogodoo ala ne gaamai go nia daangada ala nogo daumaha gi lodo tebedebe. \v 10 I di madagoaa o nia bahihadu ne logo i lodo tebedebe deelaa, gei tangada hihi o di king mo tagi aamua hai mee dabu ga lloomoi ga haga waiwai nia silber aalaa ga pauna. \v 11 I muli nau hihi di hulu donu o nia bahihadu aalaa gi lodo di beebaa, gei meemaa guu mee hua di wanga nia maa gi nia daangada ala e dagi di moomee di Hale Daumaha, gei nia daangada aanei guu mee di hui nia degitanga mono gau hau mee, \v 12 mono gau hau hadu, mono gau daadaa hadu, e hui nia laagau mono hadu ala e hai hegau i di haga hoou, ge e hui nia mee huogodoo ala belee hai di hale. \v 13 Nia bahihadu aanei hagalee e hai hegau e hui nia ibu silber, nia boolo, nia mee iliili, be nia goloo e hai nia mee daahi malama, be go nia hagadilinga mee ala i golo ala ne hai gi nia silber mono goolo. \v 14 Nia bahihadu huogodoo aanei le e hui hua digau ngalua mo nia goloo ala belee hai di moomee haga hoou. \v 15 Nia daane ala e dagi di moomee, la digau hai hegau donu, gei hagalee loo e humalia bolo ma e hai loo gi hagadina go nadau ngalua.\x * \xo 12.15 \xt 2-Kings 22.7\x* \v 16 Nia tigidaumaha hui boibana mono tigidaumaha o nia hala, la digi dugu gi lodo tebedebe. Nia bahihadu aalaa la nia mee ni digau hai mee dabu.\x * \xo 12.16 \xt Leviticus 7.7\x* \p \v 17 I di madagoaa deelaa, King Hazael o Syria gu heebagi gi di waahale o Gath, guu kumi di maa, nomuli gei mee gu hagamaanadu bolo e heebagi gi Jerusalem. \v 18 King Joash o Judah guu kae nia tigidaumaha huogodoo ala mai i nia king i ono mua go Jehoshaphat, Jehoram, mo Ahaziah ala ne hagadabu ang gi Dimaadua, ga hagapuni ngaadahi mo ana tigidaumaha donu mono goolo huogodoo ala i lodo di gowaa benebene mee o di Hale Daumaha mo di hale o king, gu hagau huogodoo dehuia gi di king Hazael. Hazael guu lahi ana gau dauwa gi daha mo Jerusalem, gii hula gi daha. \p \v 19 Nia mee huogodoo ala nogo hai go di king Joash la guu hihi gi lodo \bk Di Kai o nia King o Judah\bk*. \p \v 20-21 Nia gau hai hegau aamua o di king Joash gu hai baahi ang gi mee, gei dogolua daangada mai i digaula, go Jozacar, tama daane ni Shimeath, mo Jehozabad, tama daane ni Shomer, gu daaligi a mee i di hale e hau i hongo di gowaa dela ne haa i bahi i dua o Jerusalem, i hongo di ala dela e haneia gi Silla. Joash guu danu i lodo di waa daalunga o nia king i lodo di Waahale o David, gei dana dama daane go Amaziah gaa pono a mee gaa king. \c 13 \s1 Jehoahaz di king o Israel \p \v 1 I di madalua maa dolu ngadau o Joash, tama daane Ahaziah, nogo king i Judah, gei Jehoahaz tama daane Jehu gaa hai di king o Israel, gei mee nogo dagi i Samaria i nia ngadau e madangaholu maa hidu. \v 2 Mee gu ihala gu hai baahi gi Dimaadua, gei guu dagi Israel gi lodo di hala, gadoo be di king Jeroboam nogo dagi i mua o mee. Mee digi dugua loo ana hangahaihai huaidu. \v 3 Gei deelaa laa, Dimaadua gu de hiihai gi Israel, gei Mee gu dumaalia gi di king Hazael o Syria mo dana dama daane Benhadad gi haga magemagedaa ina digau Israel gi muli. \v 4 Gei Jehoahaz ga dalodalo gi Dimaadua, ge Dimaadua gu gidee ia di hai hagahuaidu digau Israel go di king o Syria, ge Ia gu hila ang gi nia dalodalo a maa. \v 5 Dimaadua ga hagau dana dagi gi Israel, ga haga dagaloaha digaula gi daha mo nia mogobuna o digau Syria, gei digau Israel guu noho i di aumaalia be nadau noho mai i mua. \v 6 Gei digaula digi diagia nadau haihai huaidu ala nogo dagi Israel go King Jeroboam i mua. Digaula e haihai hua i golo nadau huaidu, gei di ada o di balu god ahina go Asherah e noho hua i golo i Samaria. \p \v 7 Jehoahaz gu ana gau dauwa e dubu i golo ai, ala hua go nia gau dauwa llele hoodo madalima, ge madangaholu waga dauwa hongo henua, ge madangaholu mana (10,000) daangada dauwa hongo henua, idimaa digau dauwa dogologo gu daaligi go di king o Syria, gu dagadagahi gi lala be nia gohu gelegele. \p \v 8 Nia mee huogodoo ala nogo hai go Jehoahaz mo ana haihai hagamahi la guu hihi gi lodo \bk “Di Kai o nia King o Israel”\bk*. \p \v 9 Mee guu made guu danu i Samaria, ge tama daane a maa go Jehoash guu pono dono lohongo guu hai di king. \s1 Jehoash di king o Israel \p \v 10 I di motolu maa hidu ngadau o di madagoaa o Joash nogo king i Judah, gei Jehoash, tama daane a Jehoahaz, guu hai di king o Israel, gei mee nogo dagi i Samaria i nia ngadau e madangaholu maa ono. \v 11 Gei mee gu ihala labelaa gu hai baahi gi Dimaadua, gei e daudali hua nia hangahaihai huaidu o di king Jeroboam, nogo dagi Israel gi lodo di huaidu. \v 12 Nia mee huogodoo a Jehoash nogo hai, mo dono manawa hagamahi i lodo tauwa nogo hai baahi gi di king Amaziah o Judah, la guu hihi gi lodo \bk “Di Kai o nia King o Israel”\bk*. \v 13 Jehoash guu made guu danu i lodo di waa daalunga o nia king i Samaria, gei tama daane a maa go Jeroboam II guu pono di lohongo o maa guu king. \s1 Di made o Elisha \p \v 14 Soukohp Elisha gu moemoe magi pale huoloo, gei di king o Israel go Jehoash ne hana belee haga heetugi gi mee, gaa dangi boloo, “Dogu damana, dogu damana! Goe nogo hai tangada duuli humalia o digau Israel!”\x * \xo 13.14 \xt 2-Kings 2.12\x* \p \v 15 Elisha ga helekai gi mee, “Gaamai di maalei mo hunu amu maalei.” Jehoash gu gaamai nia maa. \v 16 Elisha ga helekai gi mee bolo gi hagatogomaalia e puu, gei di king gu hagatogomaalia, gei Elisha gaa dugu dono lima gi hongo di lima o di king. \v 17 Gei mee ga helekai, “Huge adu di bontai dulii dela e huli gi bahi i dua,” gei ogo di king gaa huge di bontai dela e huli hagahuudonu gi Syria. \p Elisha ga helekai, “Puugia di amu maalei,” gei mee guu puu di maa. Malaa, soukohp ga helekai mo dono dangi, “Goe go di amu maalei o Dimaadua dela ga haga magedaa digau Syria. Goe ga heebagi gi digau Syria ala i lodo o Aphek gaa dae loo gi di nadau magedaa.” \p \v 18 Elisha ga helekai gi di king, “Kae ina nia amu maalei aanaa, haga mamaawa ina gi hongo di gelegele.” Di king ga haga mamaawa hagadolu, gaa noho. \v 19 Deenei la ne hai a Elisha gi hagawelewele, ga helekai gi di king, “Goe belee haga mamaawa nia holongo e lima be e ono, bolo gi maaloo goe hagatau i digau Syria, gei dolomeenei, goe e haga magedaa digaula nia holongo e dolu hua.” \p \v 20 Gei Elisha guu made guu danu. \p I nia ngadau huogodoo, nia buini dauwa o Moab e lolloomoi e haga deaadee di guongo o Israel. \v 21 Dahi madagoaa tangada made i di guongo deenei, gei ogo digau ala belee danu tangada made deelaa ne gidee ginaadou di buini dauwa o Moab, gei nia daangada nogo kae tangada made, ga hudu hua a mee gi lodo taalunga o Elisha, gaa llele gi daha. Di madagoaa hua o tangada made dela ne tale gi nia iwi o Elisha, geia gu mouli aga labelaa, ga du gi nua. \s1 Tauwa i mehanga Israel mo Syria \p \v 22 King Hazael o Syria gu hagaduadua Israel i di madagoaa Jehoahaz nogo king, \v 23 gei Dimaadua gu manawa humalia gu dumaalia gi digaula, gu hagamaamaa digaula, idimaa dana hagababa ne hai gi Abraham, mo Isaac, mo Jacob. Mee hagalee de langahia ana daangada. \v 24 I di made o di king Hazael o Syria, tama daane a maa go Benhadad guu hai di king. \v 25 Di king Jehoash o Israel gu heebagi gi Benhadad gu hagamagedaa a mee hagadolu, guu kumi labelaa nia waahale ala ne kae go Benhadad i di madagoaa o Jehoahaz, tamana o Jehoash, nogo king. \c 14 \s1 Amaziah di king o Judah \r (2-Chronicles 25.1-24) \p \v 1 I di lua ngadau o Jehoash, tama daane a Jehoahaz, nogo king i Israel, gei Amaziah, tama daane a Joash, guu hai di king o Judah \v 2 i di madagoaa o mee nogo madalua maa lima ono ngadau. Gei mee nogo dagi i Jerusalem i nia ngadau e madalua maa hiwa. Dono dinana go Jehoaddin, di ahina mai Jerusalem. \v 3 Mee nogo hai nia mee ala e haga tenetene Dimaadua, gei mee e hagalee hai be dono damana madua, King David, gei mee e hai nia mee o dono damana Joash ala nogo hai. \v 4 Mee digi ohaa ina gi lala nia gowaa hai daumaha o digau huaidu, gei nia daangada le e haihai hua nadau tigidaumaha ge dutudu nadau ‘incense’ i golo. \p \v 5 I di madagoaa hua o Amaziah gu hai mee gi nia mogobuna king, mee gu daaligi nia gau aamua ala ne daaligi dono damana, go di king. \v 6 Gei mee digi daaligi nia dama meemaa, e daudali nia helekai o Dimaadua ala i lodo Nnaganoho Moses: \q1 “Nia maadua la hagalee daaligi gii mmade \q1 i nia hala ne hai go nadau dama, \q1 nia dama hogi la hagalee daaligi gii mmade \q1 i nia hala ne hai go nadau maadua; \q1 tangada le e daaligi gii made la anga hua \q1 gi di hala ne hai koia dono huaidina.”\x * \xo 14.6 \xt Deuteronomy 24.16\x* \m \v 7 Amaziah gu daaligi digau dauwa o Edom e madangaholu mana (10,000) i lodo di gowaa mehanga gonduu e haga ingoo bolo di Gowaa Baba Toolo, gei mee guu kumi di waahale o Sela i lodo tauwa gaa gahi di maa bolo Joktheel, gaa tugi mai gi dolomeenei. \p \v 8 Gei Amaziah gu hagau ana daangada kae hegau gi di king Jehoash o Israel, bolo ginaua e heebagi. \v 9 King Jehoash ga hagau ana helekai aanei gi mee: \mi “Dahi laangi hua, di laagau geinga duduia i lodo nia Gonduu o Lebanon gaa kae dana hegau gi di laagau ‘cedar’, ‘Gaamai dau dama ahina e lodo gi dagu dama daane.’ Di manu lodo geinga ga hanimoi laalaa, ga dagadagahi gi lala di laagau duduia deelaa. \v 10 Deenei laa, Amaziah, goe gu haga magedaa digau Edom, gei goe gu aali guu hai be do hiihai. Goe gii dohu hua gi doo aali deelaa, noho i doo hale. Goe e aha dela e helehelekai bolo gi gaamai di haingadaa adu gi di goe mo au daangada?” \m \v 11 Gei Amaziah digi hagalongo gi mee, malaa, di king Jehoash gu hagatanga gi daha mo ana gau dauwa, gu heebagi gi mee i Beth-Shemesh i lodo Judah. \v 12 Nia gau dauwa a Amaziah gu paagege, gei digaula huogodoo guu llele gi nadau hale. \v 13 Jehoash gaa kumi Amaziah ga lawalawa a mee. Gei mee ga hanadu gi Jerusalem, gaa oho gi lala di abaaba di waahale mai i di Bontai Ephraim, gaa tugi i di Bontai di Madaaduge, e looloo nia ‘yard’ e lualau (200). \v 14 Mee guu kae huogodoo nia silber mono goolo ala ne gidee ia, nia goloo huogodoo ala e hai hegau ginai i lodo di Hale Daumaha, mono maluagina huogodoo o di king, guu kae gi Samaria. Mee guu lahi labelaa hunu daangada o Judah belee benebene ia. \p \v 15 Nia mee huogodoo a Jehoash nogo hai, mo dono manawa hagamahi heebagi gi Amaziah, di king o Judah, la guu hihi gi lodo \bk “Di Kai o nia King o Israel”\bk*. \v 16 Jehoash guu made guu danu i lodo di waa daalunga o nia king i lodo Samaria, gei dana dama daane go Jeroboam II guu pono dono lohongo guu king. \s1 Di made o di king Amaziah o Judah \r (2-Chronicles 25.25-28) \p \v 17 King Amaziah o Judah nogo mouli i nia ngadau e madangaholu maa lima i muli di made o di king Jehoash o Israel. \v 18 Nia mee huogodoo ala nogo hai go Amaziah la guu hihi gi lodo \bk Di Kai o nia King o Judah\bk*. \p \v 19 Nia hagadaumee o Amaziah gu hiihai e daaligi a mee i Jerusalem, gei mee guu lele hagammuni gi di waahale Lachish, gei ono hagadaumee gu daudali a mee gu daaligi a mee i golo. \v 20 Tuaidina o maa guu kae gi muli gi Jerusalem i hongo di hoodo, gaa danu i lodo di waa daalunga o nia king i lodo di Waahale o David. \v 21 Nia daangada o Judah gu haga dabu dana dama daane go Uzziah belee hai di king. Mee gu madangaholu maa ono ono ngadau. \v 22 Uzziah guu kumi labelaa gei gu haga hoou di waahale go Elath i muli di made o dono damana. \s1 King Jeroboam II o Israel \p \v 23 I di madangaholu maa lima ngadau o Amaziah, tama daane a Joash, nogo king i Judah, Jeroboam, tama daane a Jehoash gaa hai di king o Israel, gei mee nogo dagi i Samaria i nia ngadau e madahaa maa dahi. \v 24 Mee guu hai di huaidu, gu hai baahi gi Dimaadua, gu daudali nia hangaahai huaidu o di king i ono mua go Jeroboam, go tama daane a Nebat, dela nogo dagi Israel gi lodo di huaidu. \v 25 Mee guu kumi labelaa nia henua o Israel huogodoo mai i di Ala Nnoonua o Hamath gaa tugi i bahi i ngeia di Tai Mmade i di bahi i ngaaga. Deenei di mee a Dimaadua, go di God o Israel, dela ne hagababa ang gi dana dangada hai hegau go soukohp Jonah, tama daane Amittai mai Gath-Hepher.\x * \xo 14.25 \xt Jonah 1.1\x* \p \v 26 Dimaadua gu gidee di hagammaemmae huaidu o digau Israel, gu deai dahi dangada e hagamaamaa digaula ai. \v 27 Gei di maa hagalee di hiihai ni Dimaadua bolo e oho Israel hagatau gaa hana hua beelaa, malaa, Mee ne daa digaula gi daha mo di haingadaa mai baahi di king Jeroboam II. \p \v 28 Nia mee huogodoo nogo hai go Jeroboam II, mo dono manawa te madagu i lodo nia tauwa, mo dono gaamai labelaa a Damascus mo Hamath gi Israel, huogodoo la guu hihi gi lodo \bk “Di Kai o nia King o Israel”\bk*. \v 29 Jeroboam guu made guu danu i lodo di waa daalunga o nia king, gei tama daane a maa go Zechariah guu pono dono lohongo, guu king. \c 15 \s1 Uzziah di king o Judah \r (2-Chronicles 26.1-23) \p \v 1 I di madalua maa hidu ngadau nogo king Jeroboam II i Israel, Uzziah tama daane Amaziah guu hai di king o Judah. \v 2 Mee nogo madangaholu maa ono ono ngadau, gei mee nogo dagi i Jerusalem i nia ngadau e madahaa maa lua. Dono dinana go Jecoliah di ahina Jerusalem. \v 3 Mee e daudali nia hangaahai dono damana, e hai nia mee ala e hiihai ginai Dimaadua. \v 4 Gei nia gowaa hai daumaha ang gi nia balu ieidu la digi ohaa gi daha, gei nia daangada e haihai hua i golo nadau tigidaumaha ge e dutudu nadau ‘incense’ i golo. \v 5 Dimaadua guu hai a Uzziah gii magi genegene i di waalooloo o dono mouli. Mee e noho i dono hale i daha, mee gu hagalee hai dono duhongo hegau king, guu wanga ana hegau huogodoo gi dana dama daane go Jotham gi dagia tenua o Judah. \p \v 6 Nia mee huogodoo a Uzziah nogo hai la guu hihi gi lodo \bk Di Kai o nia King o Judah\bk*. \v 7 Uzziah guu made, guu danu i lodo di waa daalunga o nia king i lodo di Waahale o David, gei tama daane a maa, go Jotham, guu pono di lohongo o maa guu king.\x * \xo 15.7 \xt Isaiah 6.1\x* \s1 Zechariah di king o Israel \p \v 8 I lodo di motolu maa walu ngadau nogo king Uzziah i Judah, gei Zechariah tama daane a Jeroboam II, guu hai di king o Israel, gei mee nogo dagi i Samaria i nia malama e ono. \v 9 Mee guu hai di huaidu gi Dimaadua, gadoo be nia king ala mai i ono mua. Mee ne daudali nia hangahaihai huaidu o di king Jeroboam tama daane a Nebat, dela nogo dagi Israel gi lodo di huaidu. \v 10 Shallum, tama daane Jabesh, gu hai baahi gi di king Zechariah, gu daaligi a mee i Ibleam, gei mee gaa pono a mee gaa hai di king. \p \v 11 Nia mee huogodoo o di king Zechariah nogo hai, la guu hihi gi lodo \bk “Di Kai o nia King o Israel”\bk*. \v 12 Gei di hagababa o Dimaadua la gu gila aga dela ne hai ang gi king Jehu boloo, “O hagadili gi muli gaa tugi i di haa adu dangada la ga haihai nia king o Israel.”\x * \xo 15.12 \xt 2-Kings 10.30\x* \s1 Shallum di king o Israel \p \v 13 I di motolu maa hiwa ngadau nogo king Uzziah i Judah, gei Shallum tama daane a Jabesh gaa hai di king o Israel, gei mee nogo dagi i Samaria i di malama e dahi. \p \v 14 Menahem, tama daane a Gadi, gu hagatanga i Tirzah guu hana gi Samaria, gu daaligi Shallum gii made, gaa pono di lohongo o maa gaa king. \p \v 15 Nia mee huogodoo a Shallum nogo hai, mo di kai o dana hai baahi gi di king, la guu hihi huogodoo gi lodo \bk “Di Kai o nia King o Israel”\bk*. \v 16 I di hanimoi o Menahem mai i Tirzah, mee gu oho hagatau di waahale go Tappuah mono hale ala e haganiga mai i daha, ge gu daaligi gii mmade nia daangada o di waahale deelaa, idimaa digaula digi huge nia bontai di waahale ang gi mee. Gei mee gu hahaahi nia dinae o nia ahina hai dama huogodoo. \s1 Menahem di king o Israel \p \v 17 I di motolu maa hiwa ngadau nogo king Uzziah i Judah, gei Menahem, tama daane a Gadi, gaa hai di king o Israel, gei mee nogo dagi i Samaria i nia ngadau e madangaholu. \v 18 Mee gu ihala gu hai baahi gi Dimaadua, gaa dae loo gi dono made. Mee nogo daudali hua nia hangahaihai huaidu di king Jeroboam, tama daane Nebat, dela nogo dagi Israel gi lodo di huaidu. \v 19 Tiglath-Pileser, di king aamua o Assyria, gu heebagi gi Israel, gei Menahem guu wanga gi mee e motolu maa walu dane silber, belee hagamaaloo aga ge haga gila aga nia mogobuna o Menahem i lodo tenua o Israel. \v 20 Menahem gu gaamai ana bahihadu aanei mai i nia daane maluagina o Israel, ne hono gi digaula gi taiaga dagi madalima bahihadu silber. Gei Tiglath-Pileser guu hana gi muli gi dono guongo donu. \p \v 21 Nia mee huogodoo a Menahem nogo hai, la guu hihi gi lodo \bk “Di Kai o nia King o Israel”\bk*. \v 22 Mee guu made guu danu, gei tama daane a maa go Pekahiah guu pono dono lohongo, guu king. \s1 Pekahiah di king o Israel \p \v 23 I di madalima ngadau nogo king Uzziah i Judah, gei Pekahiah, tama daane Menahem, guu hai di king o Israel, gei mee nogo dagi i Samaria i nia ngadau e lua. \v 24 Mee gu ihala gu hai baahi gi Dimaadua, gu daudali nia hangahaihai huaidu o di king Jeroboam, tama daane Nebat, dela nogo dagi Israel gi lodo di huaidu. \v 25 Tagi dauwa o digau dauwa a Pekahiah, go Pekah, tama daane a Remaliah, guu hai dana hagataele hagammuni e hai baahi gi mee. Mee guu lahi ana daane e madalima o Gilead, gu daaligi a Pekahiah gii made i lodo di hale king i Samaria, gei mee gaa pono di lohongo o maa gaa king. \p \v 26 Nia mee huogodoo ala nogo hai go Pekahiah, la guu hihi gi lodo \bk “Di Kai o nia King o Israel”\bk*. \s1 Pekah di king o Israel \p \v 27 I di madalima maa lua ngadau nogo king Uzziah i Judah, gei Pekah, tama daane Remaliah, guu hai di king o Israel, gei mee nogo dagi i Samaria i nia ngadau e madalua. \v 28 Mee gu hai hala gu hai baahi gi Dimaadua, e daudali nia hangahaihai huaidu o di king Jeroboam, tama daane Nebat, dela nogo dagi Israel gi lodo di huaidu. \p \v 29 I di madagoaa o Pekah nogo king i Israel, gei Tiglath-Peleser, di king aamua o Assyria, guu kumi nia waahale o Ijon, Abel-Beth-Maacah, Janoah, Kedesh mo Hazor, mo nia guongo o Gilead, Galilee, mo Naphtali, ga lawalawa nia daangada nia guongo aalaa, gaa lahi digaula gi Assyria. \p \v 30 I di madalua ngadau a Jotham, tama daane a Uzziah, nogo king i Judah, gei Hoshea, tama daane a Elah, guu hai dana hagataele hagammuni, e hagamagiaa hai baahi gi di king Pekah, gu daaligi a mee gii made, gei mee gaa pono di lohongo o maa, gaa king. \v 31 Nia mee huogodoo a Pekah nogo hai, la guu hihi gi lodo \bk “Di Kai o nia King o Israel”\bk*. \s1 Jotham di king o Judah \r (2-Chronicles 27.1-9) \p \v 32 I di lua ngadau a Pekah, tama daane a Remaliah, nogo king i Israel, gei Jotham, tama daane Uzziah gaa hai di king o Judah. \v 33 Mee nogo madalua maa lima ono ngadau, gei mee nogo dagi i Jerusalem i nia ngadau e madangaholu maa ono. Dono dinana go Jerusha, tama ahina ni Zadok. \v 34 Jotham gu daudali nia hangaahai o dono damana go Uzziah, guu hai nia mee Dimaadua e hiihai ginai. \v 35 Gei nia gowaa hai daumaha digau huaidu la digi ohaa gi daha, gei nia daangada e haihai hua i golo nadau tigidaumaha ge dutudu nadau ‘incense’ i golo. Ma go Jotham dela ne hau di bontai di abaaba i bahi i ngeia di Hale Daumaha. \p \v 36 Nia mee huogodoo a Jotham nogo hai, la guu hihi gi lodo \bk Di Kai o nia King o Judah\bk*. \v 37 I di madagoaa a mee nogo king i Judah, Dimaadua ga daamada ga hagau di king Rezin o Syria mo di king Pekah o Israel belee heebagi gi Judah. \v 38 Jotham guu made guu danu i di waa daalunga o nia king i lodo di Waahale o David, ge tama daane a maa go Ahaz gaa pono di lohongo o maa gaa king. \c 16 \s1 Ahaz di king o Judah \r (2-Chronicles 28.1-27) \p \v 1 I di madangaholu maa hidu ngadau a Pekah, tama daane a Remaliah, nogo king i Israel, gei Ahaz, tama daane Jotham, gaa hai di king o Judah. \v 2 Mee nogo madalua ono ngadau, gei mee nogo dagi i Jerusalem i nia ngadau e madangaholu maa ono. Mee digi daudali nia hangaahai humalia o dono damana madua, King David, gei mee gu hai hua go nia mee ala hagalee hiihai ginai Dimaadua, dono God, \v 3 gu daudali hua nia hangaahai o nia king o Israel. Mee gu tigidaumaha dana dama daane donu, e tigidaumaha dudu ang gi nia balu god, e daudali nia hangaahai huaidu o nia daangada ala ne hagabagi gi daha mo tenua deelaa go Dimaadua i mua digau Israel ne lloo adu gi lodo tenua deelaa.\x * \xo 16.3 \xt Deuteronomy 12.31\x* \v 4 Ahaz guu hai ana tigidaumaha ge e dudu ana ‘incense’ i nia gowaa hai daumaha o digau huaidu, i hongo nia dama gonduu, mo i lala nia malu laagau huogodoo. \p \v 5 King Rezin o Syria mo king Pekah o Israel gu heebagi gi Jerusalem, ge gu duuli di waahale deelaa, gei meemaa gu deemee di hagamagedaa Ahaz.\x * \xo 16.5 \xt Isaiah 7.1\x* \v 6 I di madagoaa hua deelaa, gei di king o Edom guu kumi labelaa di waahale go Elath, gu hagabagi digau Judah gi daha ala nogo noho i golo. Digau Edom ala nogo noho i Elath e noho hua igolo. \v 7 Ahaz gu hagau ana daane gi Tiglath-Pileser, di king aamua o Assyria, mo dana hegau: “Au go dau dangada hai hegau manawa dahi. Goe hanimoi e daa au gi daha mo di king o Syria mo di king o Israel, ala e heebagi mai gi di au.” \v 8 Ahaz gu daa nia silber mono goolo gi daha mo di Hale Daumaha mo di hale benebene mee o di king, gu hagau nia maa gi di king aamua o Assyria. \v 9 Tiglath-Pileser guu hai gii hai be tangidangi a Ahaz, gu daamada guu hula e heebagi gi Damascus, guu kumi, gu daaligi di king Rezin, gu lawalawa nia daangada, guu lahi gi Kir. \p \v 10 Di madagoaa di King Ahaz ne hana gi Damascus belee heetugi gi di king aamua go Tiglath-Peleser, mee gu gidee ia di gowaa dudu tigidaumaha i golo, gu hagau di ada o di maa gi muli gi tangada hai mee dabu go Uriah, di hai o di hau o di maa gii hai be di maa. \v 11 Uriah guu hau di gowaa dudu tigidaumaha gadoo be di maa, gu haga duu di maa gi nua, guu hai be di maa, gei guu hai di maa gii lawa i mua di hanimoi gi muli o Ahaz mai i Damascus. \v 12 Dono dau mai hua i Damascus, gei Ahaz gu gidee ia di gowaa dudu tigidaumaha la guu lawa. \v 13 Gei mee gaa dudu ana manu e tigidaumaha mo nia tigidaumaha nia huwa laagau ga tigidaumaha gi hongo di maa, gaa dui nia waini tigidaumaha mono dodo, e hai ai tigidaumaha o di hagadaubuni. \v 14 Di gowaa dudu tigidaumaha dela ne hai gi nia baalanga mmee dela ne hagadabu ang gi Dimaadua la i mehanga di gowaa dudu tigidaumaha hoou mo di Hale Daumaha, gei Ahaz gu hagamenege di maa gi bahi i ngeia o dana mee dudu tigidaumaha hoou.\x * \xo 16.14 \xt Exodus 27.1-2; 2-Chronicles 4.1\x* \v 15 Gei mee ga helekai gi Uriah, “Hai hegau i dagu mee dudu tigidaumaha damana deenei i nia tigidaumaha dudu luada, mo nia tigidaumaha o nia huwa laagau hiahi, e hai ai tigidaumaha dudu mo nia tigidaumaha huwa laagau o di king mo nia daangada, mo tigidaumaha waini o nia daangada. Llingia nia dodo o nia manu huogodoo ala ma ga tigidaumaha. Benabena ina haga humalia di gowaa hai tigidaumaha dela ne hai gi nia baalanga mmee gi di au e hai hegau iei au gi di halahala mee mai baahi o God.” \v 16 Uriah guu hai gii hai be nnelekai o di king. \p \v 17 King Ahaz gu oho gi daha di kulumaa baalanga mmee dela nogo hai hegau i lodo di Hale Daumaha, gu daa gi daha nia baisin ala nogo i hongo nia maa. Gei mee gu daa gi daha di monowai baalanga mmee gi daha mo nia dua o nia kau daane baalanga mmee madanga holu maa lua, gaa dugu di maa gi hongo di baba hadu.\x * \xo 16.17 \xt 1-Kings 7.23-39; 2-Chronicles 4.2-6\x* \v 18 Belee hai di mee e haga tenetene di manawa di king aamua o Assyria, Ahaz gu daa gi daha labelaa mo di Hale Daumaha di hada laubaba dela nogo duu iei di lohongo king, ge guu tai di bontai dela nogo uluulu iei nia king gi lodo di Hale Daumaha. \p \v 19 Nia mee huogodoo o di king Ahaz nogo hai, la guu hihi gi lodo \bk Di Kai o nia King o Judah\bk*. \v 20 Ahaz guu made guu danu i lodo di waa daalunga o nia king i lodo di Waahale o David, gei dana dama daane go Hezekiah guu pono dono lohongo, guu king.\x * \xo 16.20 \xt Isaiah 14.28\x* \c 17 \s1 Hoshea di king o Israel \p \v 1 I di madangaholu maa lua ngadau a King Ahaz nogo king i Judah, gei Hoshea, tama daane a Elah guu hai di king o Israel, gei mee nogo dagi i Samaria i nia ngadau e hiwa. \v 2 Mee gu hai hala gu hai baahi gi Dimaadua, gei hagalee e huaidu loo be nia king o Israel ala nogo dagi i ono mua. \v 3 Di king aamua Assyria go Shalmaneser gu hai baahi gi mee gu heebagi. Hoshea gu bagege i Shalmaneser guu wanga ana wanga dehuia gi mee i nia ngadau huogodoo. \v 4 Gei dahi ngadau, Hoshea gu hagau ana gau kae hegau gi di king o Egypt, gaa dangi gi mee i di hagamaamaa, gaa noho ga hagalee kae dana wanga dehuia nogo haihai gi Assyria i nia ngadau huogodoo. I di madagoaa o Shalmaneser ne iloo ia di mee deenei, gei mee ga lawalawa a Hoshea ga galabudi a mee. \s1 Di mooho o Samaria \p \v 5 Gei Shalmaneser gu heebagi gi Israel, gu duuli di waahale go Samaria. I lodo di tolu ngadau o nadau duuli, \v 6 dela la go di hiwa ngadau o Hoshea nogo king, gei di king aamua o Assyria guu kumi Samaria, guu lahi digau Israel be digau galabudi gi Assyria, gaa dugu hunu gau i lodo di waahale go Halah, ge hunu gau i lodo di guongo go Gozan dela i taalinga di Monowai Habor, ge hunu gau i nia waahale i tenua o Media. \p \v 7 Samaria ne bagege, idimaa, digau Israel guu hai baahi gi Dimaadua go di nadau God, dela ne daa mai ginaadou gi daha mo di king o Egypt. Digaula gu daumaha gi nia balu ieidu, \v 8 gu daudali hua nia hangaahai o nia daangada ala ne hagabagi go Dimaadua gi daha i mua nadau lloo adu gi tenua deelaa, gaa kae nia hangahaihai o nia king o Israel ne aago gi digaula. \v 9 Nia daangada Israel guu hai nadau mee ala e de hiihai ginai Dimaadua, go di nadau God. Digaula gu haga duu aga nadau gowaa hai tigidaumaha ang gi nia balu god o digau bouli i nadau waahale huogodoo, mai nia guongo lligi gaa tugi loo gi di waahale damana. \v 10 Digaula gu haga duu aga nadau duludulu hadu mo nia ada o di nadau god ahina go Asherah i hongo nia dama gonduu lligi huogodoo mo i lala nia malu laagau huogodoo.\x * \xo 17.10 \xt 1-Kings 14.23\x* \v 11 Digaula gu dutudu nadau ‘incense’ i hongo nia gowaa dudu tigidaumaha huogodoo o digau hai mee huaidu, e daudali nia hai o nia daangada ala ne hagammaa gi daha go Dimaadua mo di gowaa deelaa. Digaula guu hai Dimaadua gi hagawelewele i nadau haihai huaidu ala nogo haihai, \v 12 gei gu de hagalongo gi nnelekai Dimaadua bolo gi hudee daumaha ang gi nia balu god. \p \v 13 Dimaadua gu hagau ana daangada kae hegau mono soukohp belee agoago gi nia daangada Israel mo Judah boloo: “Goodou gi diagia godou haihai huaidu, gi hagalongo mai gi agu helekai, di hagahonu nnaganoho dela ne wanga go Au gi godou maadua mmaadua, ge gu gowadu gi goodou mai baahi agu gau hai hegau go nia soukohp.” \v 14 Gei digaula digi hagalongo, gu hamaaloo nadau lodo gadoo be nadau maadua mmaadua ala hagalee hagadonu Dimaadua, go di nadau God. \v 15 Digaula gu de hagalongo gi ana haganoho, gu hagalee haga kila aga ana hagababa ala ne hai ang gi nadau maadua mmaadua, ge gu de hagalongo gi ana helekai bolo gi hudee heia nadau haihai huaidu. Digaula gu daumaha hua gi nia balu god, guu bida hai ginaadou gii hai nia balu daangada. Digaula guu kae hua nia hangahaihai o nia daangada ala i golo, ala e noho i nadau baahi, gu de hagalongo gi nnelekai o Dimaadua dela bolo gi hudee kawe go ginaadou. \v 16 Digaula gu oho huogodoo nnaganoho o Dimaadua, go di nadau God, gei guu hai nadau damaa kau daane baalanga e lua belee daumaha ginai, gei guu hai labelaa di ada o di nadau god ahina go Asherah, gu daumaha gi nia heduu, ge gu hai hegau gi di god Baal.\x * \xo 17.16 \xt 1-Kings 12.28\x* \v 17 Digaula gu tigidaumaha nadau dama daane mono dama ahina e hai ai nia tigidaumaha dudu gi nia balu god, gu halahala nia haga modongoohia mai baahi digau gahi aga mouli dangada mono gau halahala mee hai buubuu, gu hagamahi huoloo guu hai go nia mee ala hagalee donu i mua nnadumada o Dimaadua, ge guu hai a Mee gi hagawelewele.\x * \xo 17.17 \xt Deuteronomy 18.10\x* \v 18 Dimaadua gu hagawelewele gi digau Israel, gu haga de gidee Ia digaula i ono mua, go digau Judah la hua i golo. \p \v 19 Gei digau Judah gu de hagalongo labelaa gi nia haganoho Dimaadua, go di nadau God, gu daudali hua nia hangaahai o digau Israel ala nogo hai. \v 20 Dimaadua gu diiagi digau Israel huogodoo, gu hagaduadua digaula, guu dugu anga digaula gi lala nia mahi o nadau hagadaumee hagamuamua, gaa dae loo gi digaula gu hagalee i ono mua. \p \v 21 I muli Dimaadua ne wwae Israel mo Judah, digau Israel gaa dugu di nadau king go Jeroboam, tama daane ni Nebat. Jeroboam dela ne hidi mai ai digaula ga diiagi Dimaadua, gei mee ne dagi digaula gi lodo nia huaidu llauehe. \v 22 Digaula gu daudali Jeroboam, gu duudagi adu hua guu hai nia huaidu huogodoo ala nogo hai go mee, \v 23 gaa dae loo gi Dimaadua ga hagabagi digaula gi daha mo ono hadumada, be ana helekai ala ne hai gi ana gau hai hegau go nia soukohp, bolo gi agoago ina gi ana daangada, bolo aanei nia mee belee hai. Nia daangada Israel guu lahi e galabudi i Assyria, gaa noho i golo ga tugi mai gi dolomeenei. \s1 Nia daangada Assyria guu noho i Israel \p \v 24 Di king aamua o Assyria guu lahi nia daangada mai nia waahale Babylon, Cuth, Ivvah, Hamath, mo Sepharvaim, ga haga noho digaula i lodo nia waahale o Samaria, e pono di lohongo o digau Israel ala ne lahi gi daha. Digaula gu hai mee gi nia waahale aanei, gaa noho i golo. \v 25 I di nadau daamada ne noho i golo, digaula digi daumaha gi Dimaadua, gei Mee ga hagau mai ana laion ga daaligi hunu gau i digaula. \v 26 Di king aamua o Assyria gu longono bolo nia daangada ala ne haga noho ko ia i lodo nia waahale o Samaria gu de iloo nia haganoho o tenua deelaa, gei di god o tenua deelaa la gu hagau mai ana laion ala ne daaligi digaula. \v 27 Gei di king aamua ga helekai, “Hagau ina tangada hai mee dabu e dahi i digau ala ne laha mai galabudi. Heia a mee gii hana gi muli e noho i golo, gi aago ina nia daangada ala i golo nnaganoho o di god di guongo deelaa.” \v 28 Tangada hai mee dabu o Israel dela ne lahi gi daha mo Samaria guu hana guu noho i Bethel, ga aago nia daangada gi di hai daumaha ang gi Dimaadua. \p \v 29 Gei nia daangada ala e noho i Samaria e haihai hua go nadau ada balu god, gaa dugu nia maa gi hongo nia gowaa dugu ada balu god ala ne hau go digau Israel. Di buini nei mo di buini nei e haihai nadau ada balu god i lodo nia waahale ala e noho ai digaula: \v 30 Nia daangada o Babylon guu hai nadau ada balu god go Sukkoth-Benoth, nia daangada o Cuth guu hai nadau ada balu god go Nergal, nia daangada Hamath guu hai nadau ada balu god go Ashima, \v 31 nia daangada o Ivvah guu hai nadau ada balu god go Nibhas mo Tartak, gei nia daangada o Sepharvaim e tigidaumaha nadau dama i tigidaumaha dudu ang gi nadau balu god go Adrammelech mo Anammelech. \v 32 Nia daangada aanei le e daumaha labelaa gi Dimaadua, ge e hilihili aga i nadau mehanga di ingoo hua tangada dela e hai nnegau tangada hai mee dabu i nia gowaa hai daumaha o digau bouli, ge e hai di nadau tigidaumaha i golo gi nia maa. \v 33 Digaula e daumaha ang gi Dimaadua, gei e daumaha labelaa ang gi nadau balu god donu, gii hai be nnangaahai o di guongo dela ne lloomoi iei ginaadou. \p \v 34 Digaula e daahi hua nadau hangaahai namua gaa tugi gi dangi nei. Digaula hagalee daumaha ang gi Dimaadua, be e hagalongo ang gi ana helekai mo ana haganoho ala ne hai ang gi di madawaawa Jacob, dela ne haga ingoo go Mee bolo Israel.\x * \xo 17.34 \xt Genesis 32.28; 35.10\x* \v 35 Dimaadua ne hai dana hagababa gi digau Israel, gu helekai gi digaula: “Goodou hudee daumaha gi nia balu ieidu, hudee pala gi lala gi nia maa be e ngalua gi nia maa, be e tigidaumaha ang gi nia maa.\x * \xo 17.35 \xt Exodus 20.5; Deuteronomy 5.9\x* \v 36 Goodou belee hagalongo mai gi di au, go Yihowah, dela ne laha mai goodou gi daha mo Egypt gi ogu mahi mogobuna. Goodou belee pala gi lala mai gi di Au, ge e tigidaumaha mai gi di Au.\x * \xo 17.36 \xt Deuteronomy 6.13\x* \v 37 Goodou belee daudali nnaganoho mo agu helekai ala ne hihi ko Au adu gi goodou i nia madagoaa huogodoo. Goodou hudee hagalongo gi nia balu ieidu, \v 38 gei goodou hudee de langahia dagu hagababa dela ne hai adu gi goodou. \v 39 Goodou belee hagalongo mai gi di Au, Yihowah, go di godou God, gei Au ga daa mai goodou gi daha mo godou hagadaumee.” \v 40 Gei digaula digi hagalongo, e hai hua go nadau hangahaihai mai mua. \p \v 41 Nia daangada ala ne lloomoi i Babylon gu daumaha ang gi Dimaadua, ge e daumaha labelaa ang gi nadau ada balu god, gei nadau hagadili e duudagi mai hua di nadau hai daumaha gi nia balu god, ga tugi mai gi dangi nei. \c 18 \s1 Hezekiah di king o Judah \r (2-Chronicles 29.1,2; 31.1) \p \v 1 I tolu ngadau o Hoshea, tama daane a Elah, nogo king i Israel, gei Hezekiah, tama daane o Ahaz, gaa hai di king o Judah. \v 2 Mee nogo madalua maa lima ono ngadau, gei mee nogo dagi i Jerusalem i nia ngadau e madalua maa hiwa. Dono dinana go Abijah, tama ahina ni Zechariah. \v 3 Mee e hai nia mee o Dimaadua e hiihai ginai, e daudali nia hangaahai o dono damana madua, King David. \v 4 Mee gu oho nia gowaa hai daumaha gi nia balu god, gu oho nia duludulu hadu, guu hele gi lala nia ada balu god ahina go Asherah. Gei mee gu oho gi mooho hagaligiligi labelaa di ada gihaa baalanga mmee dela ne hai go Moses, dela e hagaingoo bolo Nehushtan. Gaa dae mai gi di madagoaa deelaa, gei nia daangada Israel nogo dutudu nadau ‘incense’ e hagalaamua di maa.\x * \xo 18.4 \xt Numbers 21.9\x* \p \v 5 Hezekiah e hagadonu Dimaadua, go di God o Israel. Judah digi hai dono king be mee, i mua be i muli o dono madagoaa. \v 6 Mee gu manawa dahi gi Dimaadua, e hagalongo gi Mee, e madamada humalia huoloo i nia helekai huogodoo a Dimaadua ne wanga gi Moses. \v 7 Dimaadua la nogo madalia a mee, gei mee gu daudonu huoloo i ana mee huogodoo ala ne hai. Mee ne hai baahi gi di king aamua o Assyria, hagalee hagalongo gi mee. \v 8 Mee gu hagamagedaa digau Philistia, gu heebagi gi nia guongo ala e noho ai digaula, nia guongo lligi mo llauehe, mo Gaza mo nia guongo ala e haganiga mai i daha di waahale deelaa. \p \v 9 I lodo di haa ngadau o Hezekiah nogo dagi Judah, dela i di hidu ngadau o di king go Hoshea nogo dagi Israel, gei ogo di king aamua go Shalmaneser o Assyria ga heebagi gi digau Israel ala i Samaria, ga duuli di waahale deelaa. \v 10 I lodo di tolu ngadau o di duuli di waahale deelaa, gei Samaria gu bagege. Deenei la di ono ngadau o Hezekiah nogo dagi i Judah, ge di hiwa ngadau o Hoshea nogo dagi i Israel. \v 11 Di king aamua o Assyria guu lahi digau Israel gi Assyria be digau galabudi, gaa dugu hunu gau i lodo di waahale go Halah, hunu gau i di guongo go Gozan dela i taalinga di Monowai go Habor, ge hunu gau i nia waahale i tenua o Media. \p \v 12 Samaria ne bagege, idimaa, digau Israel guu hai baahi gi Dimaadua go di nadau God, gei ne oho di hagababa dela ne hai go Mee ang gi digaula, gei ne de hagalongo gi nia haganoho huogodoo ala ne wanga gi digaula go Moses tangada hai hegau a Dimaadua. Digaula hagalee hagalongo ge hagalee hai hegau ginai. \s1 Digau Assyria gu hagamadagudagu digau Jerusalem \p \v 13 Di madangaholu maa haa ngadau o di King Hezekiah nogo dagi i Judah, gei ogo Sennacherib di king aamua o Assyria gu heebagi gi nia waahale maaloo o Judah, gu haga magedaa digaula. \v 14 Hezekiah gu hagau dana hegau gi Sennacherib i Lachish e hai boloo, “Au guu hai dagu mee hala. Dumaalia mai mua, dugua dau dauwa. Au gaa hui laa au mee ala ma ga helekai iei goe.” Di king aamua o Assyria ga helekai bolo Hezekiah e hai gi wanga gi deia nia silber nia pauna e hiwa lau mana (900,000) ge nia goolo la nia pauna e matiwa mana (90,000). \v 15 Hezekiah gu hagau gi mee nia silber huogodoo ala nogo i lodo di Hale Daumaha o Dimaadua mo ala nogo i lodo di gowaa benebene mee i di hale o di king. \v 16 Gei mee gu gabegabe labelaa nia goolo mai nia bontai o di Hale Daumaha, mo nia goolo ala ne hii go mee gi nia duludulu o nia bontai, gei mee gu hagau nia maa huogodoo gi Sennacherib. \v 17 Di king aamua o Assyria gu hagau ana gau dauwa dogologo mai Lachish belee heebagi gi Hezekiah i Jerusalem. Nia gau dauwa aanei ne dagi mai go nia dagi dauwa ala koia e aamua dogodolu. I di nadau dau i Jerusalem, digaula guu noho i baahi di aloalo dela e haga hali mai nia wai gi di gowaa dugu wai, i hongo di ala i baahi di gowaa gau ngalua hai gahu. \v 18 Gei digaula gaa hai di nadau hegau gi di king go Hezekiah bolo gi hanimoi, gei ana gau aamua dogodolu guu hula belee heetugi gi digaula, aanei laa tama daane a Hilkiah go Eliakim dela e madamada humalia di hale di king, mo Shebna, tangada hihi di gowaa hai gabunga, mo tama daane o Asaph go Joah dela nogo hai tangada benebene nia beebaa hagalangahia. \v 19 Tangada mai i digau aamua o Assyria gu helekai gi digaula bolo di king aamua o Assyria e hiihai gi iloo ia ma di aha dela ne hai di king Hezekiah gi hagadagadagagee huoloo. \v 20 Gei mee ga heeu, “Goe e hagamaanadu bolo nia balu helekai e mee di pono nia iloo be nia mahi o tauwa? Ma koai dela e hagadagadagagee ginai goe belee hagamaamaa goe e hai baahi gi Assyria? \v 21 Goe e hagamaanadu bolo Egypt la gi hagamaamaa ina goe, dela e hai gadoo be di aalek ma gaa hai togodogo, gei di maa ga mahaa ga daalo doo lima! Deenei di hai o di king o Egypt e hai gi nia daangada huogodoo ala e hagadagadagagee gi mee.” \p \v 22 Tagi dauwa aamua o Assyria ga duudagi adu hua ana helekai boloo, “Holongo goodou e hai mai gi di au bolo goodou e hagadagadagagee gi Dimaadua di godou God? Ma go nia gowaa hagalabagau a Dimaadua mono gowaa dudu tigidaumaha ala ne oho go Hezekiah i di madagoaa a mee ne helekai gi digau Judah mo Jerusalem bolo gi daumaha hua i di gowaa dudu tigidaumaha dela i Jerusalem. \v 23 Malaa, au gaa hai dagu hagababa adu gi di goe i di ingoo o di king aamua: Au ga gowadu gi di goe nia hoodo e lua mana (2,000) be goe e mee di halahala au daane dogologo beelaa e llele nia maa! \v 24 Gei goe la hagalee tau gi di tagi dauwa mugilala loo o digau Assyria, gei goe dela e hagamaanadu bolo digau Egypt la gi hagau ina adu nia waga dauwa hongo henua mono daane llele hoodo! \v 25 Goe e hagamaanadu bolo au ne heebagi adu gi do henua ga oho di guongo deenei gi daha laa daha mo di hagamaamaa o Dimaadua? Go di Dimaadua la hua ne helekai mai gi di au bolo gi heebagi, gi ohaa di maa.” \p \v 26 Gei Eliakim, Shebna mo Joah ga helekai gi tagi dauwa aamua deelaa, “Helekai i nnelekai Aram mai gi gimaadou, meenei. Gimaadou e iloo. Hudee helekai Hebrew. Digau huogodoo ala i hongo di abaaba le e hagalongo.” \p \v 27 Gei mee ga helekai anga, “Goodou e hagamaanadu bolo ma go goodou mo di king la hua ne hagau mai iei au go di king aamua belee helekai i nia mee aanei? Deeai! Au e helekai labelaa gi nia daangada ala e noho i hongo di abaaba, go digau ala gaa gai nadau duudae gei ga inu nadau mimi, gadoo be di godou hai dela gaa hai!” \p \v 28 Tagi dauwa aamua ga du gi nua, gaa wolo gi nua i nnelekai Hebrew, “Hagalongo mai gi nia helekai a di king aamua Assyria ala ga helekai adu gi goodou: \v 29 Mee e helekai adu gi goodou bolo gi hudee dumaalia gi Hezekiah gi halahalau ina goodou. Hezekiah le e deemee di daa goodou gi daha mo ogu mogobuna. \v 30 Goodou gi hudee hagadonu ina nnelekai a mee ala e hai adu gi goodou, bolo goodou gi hagadagadagagee gi Dimaadua. Goodou hudee maanadu bolo Dimaadua la ga benebene goodou, gaa dugu madau gau dauwa o Assyria gi dee kumi di godou waahale. \v 31 Hudee hagalongo gi Hezekiah. Di king aamua o Assyria e hai bolo goodou gi lloomoi gi daha mo di waahale, gi dugua goodou gi lala ogu mogobuna. Gei goodou huogodoo gaa mee di miami, gaa gai nia huwa laagau ‘grape’ mai i godou hadagee waini donu, mono ‘fig’ mai i godou laagau ‘fig’ donu, ge e inu nia wai mai i godou monowai donu. \v 32 Gaa dae loo gi di king aamua ga haga noho goodou i lodo di guongo gadoo be di godou guongo donu, dela iei nia hadagee waini e gaamai ana waini, gei ono ‘wheat’ e hai nia palaawaa. Tenua dela la nia huwa olib, lolo olib, mono mee maangala ‘honey’ i golo. Maa goodou gaa hai gii hai be ana helekai, gei goodou ga hagalee mmade, ga mouli. Hudee dumaalia gi Hezekiah gi halahalau ina goodou bolo Dimaadua ga benebene laa goodou. \v 33 E hai behee? Nia god o nia guongo ala i golo la gu benebene nadau guongo mai gi daha mo di mogobuna o di king aamua o Assyria? Deeai! \v 34 Aahee laa digaula dolomeenei: nia god o Hamath mo Arpad? Aahee nia god o Sepharvaim, Hena mo Ivvah? Ma iai di god gu benebene a Samaria? \v 35 Ana hee nia god aanei huogodoo ne benebene nadau guongo mai gi daha mo di mogobuna o di madau king aamua? Gei di maa di aha dela e hagamaanadu go goodou bolo Dimaadua la ga benebene laa Jerusalem?” \p \v 36 Nia daangada la guu noho deemuu, be nnelekai di king Hezekiah ala ne hai gi digaula. Digaula digi helekai i dahi kai. \v 37 Gei Eliakim, Shebna mo Joah ga hahaahi nadau goloo i nadau lodo huaidu, gaa hula ga hagi anga gi di king i nia mee o tagi dauwa aamua o Assyria nogo helekai ai. \c 19 \s1 Di king ga heeu gi Isaiah di hagamaamaa \r (Isaiah 37.1-7) \p \v 1 Di madagoaa hua di king Hezekiah ne longono ia nadau longo, geia gu lodo huaidu, gu hahaahi ono goloo, gu ulu gi ono goloo lodo huaidu, gaa hana gi lodo di Hale Daumaha o Dimaadua. \v 2 Mee gu hagau a Eliakim tangada dela e madamada humalia di hale o di king, mo Shebna tangada hihi o di gowaa hai gabunga, mo digau hai mee dabu aamua gi soukohp go Isaiah, tama daane a Amoz. Digaula e ulu hogi i nia gahu lodo huaidu. \v 3 Deenei tegau a mee ne helekai gi digaula bolo gi wanga gi Isaiah: “Dangi nei la go di laangi manawa gee! Gidaadou ga daaligi ga haga langaadia. Gidaadou e hai gadoo be di ahina gu hoohoo mai dono haanau, gei e bagege dono haanau. \v 4 Di king aamua Assyria gu hagau mai dana dagi dauwa aamua belee helehelekai hagahuaidu di God dela e mouli. Dimaadua go doo God la gi longono Ia di helehelekai hagahuaidu deenei, ga hagaduadua tangada dela ne helekai nia maa. Goe la gi dalodalo ina gi Dimaadua i digau ala go madau daangada ala e mouli hua igolo.” \p \v 5 Di madagoaa Isaiah ne longono ia tegau a king Hezekiah, \v 6 gei mee ga hagau mai gi muli nia helekai aanei: “Dimaadua e helekai adu gi di goe, bolo goe gi hudee madagu i nia helekai hai baahi o digau Assyria, bolo Ia e deemee dana benebene goodou. \v 7 Dimaadua la gaa hai dana mee gi di king aamua gi longono a mee, gei mee gaa hana gi muli gi dono guongo, gei Dimaadua gaa hai a mee gi daaligi i golo.” \s1 Digau Assyria gu hagau labelaa nadau helekai hagamadagudagu \p \v 8 Tagi dauwa aamua o Assyria guu longo bolo di king aamua la gu hagatanga i Lachish, guu hai ana dauwa gi di waahale go Libnah dela e hoohoo gi Lachish, gei mee gaa hana belee heetugi gi mee. \v 9 Di longo guu dau i digau Assyria, bolo digau dauwa o Egypt e dagi mai go di king Tirhakah o Ethiopia ne lloomoi belee heebagi gi digaula. Di madagoaa o di king aamua ne longono ia hua di mee deenei, gei mee ga hagau dana lede gi di king Hezekiah o Judah, \v 10 ga helekai gi mee, “Di god dela e hagadonu kooe gu hai adu gi di goe bolo goe hagalee doo mai gi lodo ogu lima, goe hudee dumaalia gi Mee gi halahalau ina goe. \v 11 Goe gu longono di mee a di king aamua o Assyria e nnoo mau e haihai gi nia guongo ala gu hagamaanadu bolo e oho go mee? Goe e hagamaanadu bolo goe e mee di lele gi daha mo mee? \v 12 Ogu damana mmaadua gu oho nia waahale o Gozan, Haran mo Rezeph, gu daaligi nia daangada o Beth-Eden ala nogo noho i Telassar, ge deai di god o nia waahale aalaa ne mee di hagamaamaa digaula ai. \v 13 Aahee nia king o nia waahale go Hamath, Arpad, Sepharvaim, Hena mo Ivvah? Digaula gu hagalee!” \p \v 14 Di king Hezekiah guu kae di lede mai i nia daangada kae hegau, gaa dau di maa, gei mee gaa hana gi di Hale Daumaha, gaa dugu di lede gi hongo di gowaa dabu o Dimaadua, \v 15 ga dalodalo, “Meenei Dimaadua, go di God o Israel, dela e noho i hongo do lohongo king i hongo nia ada manu hai ono bakau. Ma Kooe modo Gooe dela di God e dagi nia henua huogodoo ala i henuailala. Goe ne hai henuailala mo di langi.\x * \xo 19.15 \xt Exodus 25.22\x* \v 16 Meenei Dimaadua, mmada be di maa di aha dela e hai mai gi gimaadou dolomeenei. Hagalongo gi nia mee huogodoo ala ne hai go Sennacherib e helekai hagahuaidu i di Goe, dela go di God mouli. \v 17 Meenei Dimaadua, gimaadou huogodoo gu iloo bolo nia king aamua o Assyria gu oho nadau guongo e logo, guu hai nia gowaa digaula gii hai nia balumee, \v 18 ge guu dudu nia god digaula ala hagalee nia god donu, ala hua go nia ada mee ala ne hai gi nia laagau mono hadu, ne hai gi nia lima dangada. \v 19 Meenei Dimaadua, go di madau God, daawa ina gimaadou gi daha mo digau Assyria dolomeenei, gei nia guongo huogodoo ala i henuailala ga iloo ginaadou bolo ma Kooe hua, meenei Dimaadua, dela go di God.” \s1 Tegau a Isaiah ang gi di king \p \v 20 Gei Isaiah ga haga iloo ang gi di king Hezekiah bolo deenei di hui talodalo o di king: \v 21 “Dimaadua, go di God o Israel gu helekai, ‘Di waahale go Jerusalem e gadagada adu gi di goe, Sennacherib, ge e haga balumee goe. \v 22 Ma koai dela e hagamaanadu kooe, dela nogo helehelekai hagahuaidu iei goe ge e haga balumee kooe? Goe gu haga balumee hua Au, go di God Dabuaahia o Israel! \v 23 Goe ne hagau mai au daangada kae hegau belee hagaamu goe mai gi di Au, bolo au waga hongo henua ne kumi nia gonduu mugi nua i Lebanon. Goe e hagaamu goe mai gi di Au dela bolo goe guu hele au laagau ‘cedar’ ala koia e lloo, mo nia laagau ‘cypress’ ala koia e humalia, gei goe dela bolo goe guu dau i tungaalodo o di waa laagau dela i lodo henua. \v 24 Goe e hagaamu goe mai gi di Au bolo goe guu geli au monowai, ge gu inu nia wai mai i lodo nia gowaa o digau mai i daha, gei goe e hagaamu mai goe bolo nia wae o au gau dauwa gu dagadagahi di monowai Nile, gu maangoo. \v 25 E hai behee? Goe digi longono bolo Au gu haga noho nia mee aanei huogodoo i mua loo? Gei dolomeenei, gei Au gu haga gila aga di maa. Au gu gowadu gi di goe di mogobuna belee huli nia waahale maaloo gii hai nia geinga. \v 26 Nia daangada ala nogo noho i golo la gu deai nadau mogobuna ai. Digaula gu mmaadagu gu hagalee ngalungalua. Digaula guu hai be nia geinga tolo ala i lodo di gowaa maalama, ge guu hai be nia balu geinga e tomo i tuatala o di hale, di madagoaa di madangi welengina gaa gono ia i dua, ga ili nia maa gi daha. \v 27 Gei Au e iloo nia mee huogodoo i doo gili, nia mee ala e hai kooe mo nia gowaa ala e hana ginai goe. Au e iloo do hagawelewele mai gi di Au. \v 28 Au gu longono do hagawelewele mo do hagalaamua goe. Gei dolomeenei, gei Au gaa wanga dagu buulei gi doo uhi, mo di maadau gi doo ngudu, gaa lahi goe gi muli gi di ala dela nogo hanimoi iei goe gi kinei.’” \p \v 29 Gei Isaiah ga helekai gi di king Hezekiah, “Deenei la di haga modongoohia o di mee dela ma gaa gila: Di ngadau deenei mo di ngadau i golo, goe gaa gai hua au golee laagau lodo geinga, gei di ngadau nomuli gei goe guu mee hua di haga nonnono au lii ‘wheat’, gaa hadi nia maa, gaa dogi au laagau ‘grape’ gaa gai kooe ono huwa. \v 30 Gei digau ala e dubu i digau Judah ga daamada gaa tomo gadoo be nia laagau ala guu tomo nadau aga loo gi lodo di gelegele, ga huwa mai ono huwa. \v 31 Ma iai nia daangada e dubu i Jerusalem mo i hongo di Gonduu Zion, idimaa, Dimaadua e hiihai belee haga gila aga di mee deenei. \p \v 32 “Deenei di mee Dimaadua e helekai ai, i di hai o di king aamua o Assyria: ‘Mee hagalee e ulu gi lodo di waahale deenei, be e puu dana amu maalei e dahi belee hai baahi gi di maa. Deai nia gau dauwa mo nadau mee duuli e lloomoi gi hoohoo gi di waahale deenei ai, be e hai nadau hagabae duuli ai. \v 33 Mee gaa hana gi muli i di ala o mee nogo hanimoi ai, hagalee e ulu gi lodo di waahale deenei. Au go Dimaadua dela ne helekai. \v 34 Au ga benebene di waahale deenei, ge e abaaba di maa, e hagalaamua ai dogu ingoo, mo dagu hagababa dela ne hai gi dagu hege go David.’” \p \v 35 Di boo hua deelaa, gei tangada di langi o Dimaadua guu hana gi di waahale laa digau Assyria, gu daaligi digau dauwa e lau huowalu maa lima mana (185,000). Hagaluada loo dono daiaa, aalaa digaula gu mmoemmoe mmade!\x * \xo 19.35 \xt Isaiah 31.8 \x* \v 36 Di king o Assyria go Sennacherib gu hagatanga, guu hana gi muli gi Nineveh. \p \v 37 Dahi laangi hua, gei mee nogo hai dana daumaha i lodo di hale daumaha o dono god Nisroch, gei ana dama daane dogolua go Adrammelech mo Sharezer ga daaligi a mee gi nau hulumanu dauwa, gaa hula gaa llele hagammuni gi tenua go Ararat. Gei ogo tama daane a maa go Esarhaddon guu pono di lohongo o maa, guu hai di king aamua. \c 20 \s1 King Hezekiah guu magi gei guu hili \r (Isaiah 38.1-8,21,22; 2-Chronicles 32.24-26) \p \v 1 Hoohoo hua i di madagoaa deenei, gei king Hezekiah guu hai dono magi, hoohoo hua gaa made. Soukohp Isaiah, tama daane Amoz gaa hana belee heetugi gi mee, ga helekai gi mee, “Dimaadua e helekai adu bolo gi haga togomaalia ina nia mee huogodoo, idimaa, goe ga hagalee humalia labelaa. Gi haga togomaalia goe gaa made.” \p \v 2 Hezekiah gaa huli ono hadumada gi di abaaba ga dalodalo, \v 3 “Gi langahia, Dimaadua, bolo au nogo hai hegau manawa dahi ge donu adu gi di Goe, gei au gu hagamahi i nia madagoaa huogodoo guu hai au mee ala e hiihai ginai Goe bolo gi heia.” Mee gu dangidangi huoloo. \p \v 4 Isaiah gu hagatanga i baahi di king, gei i mua dono diiagi gi muli di tungaalodo di abaaba di hale di king, Dimaadua ga helekai gi mee \v 5 bolo gii hana gi muli gi Hezekiah, di tagi o nia daangada Dimaadua, ge gi helekai gi mee, “Au go Yihowah, go di God o do damana madua go David, gu longono e Au dau dalodalo, gei gu gidee o halidangi. Au ga hagahili goe, gei i lodo nia laangi e dolu, gei goe gaa hana gi di Hale Daumaha. \v 6 Au ga dugu adu do mouli gi waalooloo i nia ngadau e madangaholu maa lima. Au ga benebene goe mo di waahale Jerusalem mai gi daha mo di king aamua o Assyria. Au ga madamada humalia i di waahale deenei, idimaa do hagalabagau Au, mo idimaa di hagababa dela ne hai ko Au gi dagu dangada hai hegau go David.” \p \v 7 Isaiah ga helekai gi nia gau hagamaamaa o di king gi hagapigi ina gi di magibuu o maa nia walee mai di laagau ‘fig’, gi humalia a mee. Digaula guu hai di maa, gei mee guu hili, gu humalia. \v 8 King Hezekiah ga heeu, “Dehee di haga modongoohia bolo Dimaadua ga haga hili au, gei au gaa mee di hana gi di Hale Daumaha i muli nia laangi e dolu?” \p \v 9 Isaiah ga helekai, “Dimaadua ga hagamodongoohia adu laa di maa gi di goe bolo Ia ga haga gila aga dana hagababa. Goe e hiihai gi di malu o di laa i hongo di gaagenge gii hana gi nua nia habodo e madangaholu, be gii hana gi muli nia habodo e madangaholu?” \p \v 10 Hezekiah ga helekai, “Ma e haingoohia bolo e hai di malu gii hana gi mua nia habodo e madangaholu! Heia di maa gii hana gi muli nia habodo e madangaholu.” \p \v 11 Isaiah ga dalodalo gi Dimaadua, gei Dimaadua guu hai di malu gii hana gi muli nia habodo e madangaholu i hongo di gaagenge dela ne haga duu aga go di king Ahaz. \s1 Nia gau kae hegau mai Babylon \r (Isaiah 39.1-8) \p \v 12 I di madagoaa hua deelaa, di king o Babylon go Merodach-Baladan, tama daane a Baladan, guu longo bolo di king Hezekiah e magi, gei mee gu hagau dana lede gi mee mo dana wanga dehuia. \v 13 Hezekiah guu hila ang gi nia daangada kae hegau, ga haga mmada digaula gi ono maluagina, nia silber mono goolo, mo ana mee unugi meegai, mo ana lolo kala, mo ana goloo dauwa huogodoo. Deai dahi mee digi haga gida gi digaula i lodo ono ruum benebene mee ai, be i tei gowaa i daha. \p \v 14 Gei soukohp Isaiah gaa hana gi di king Hezekiah, ga heeu gi mee, “Nia daane aanei ne lloomoi i hee, gei digaula ne helekai bolo aha adu gi di goe?” \p Hezekiah ga helekai, “Digaula ne lloomoi i di guongo mogowaa loo go Babylon.” \v 15 Soukohp ga heeu, “Ma ni aha ne gidee digaula i lodo di hale di king?” \p Hezekiah ga helekai, “Digaula gu gidee nia mee huogodoo. Deai di mee i golo i lodo nia ruum benebene mee digi haga gidee ina gi digaula ai.” \p \v 16 Isaiah ga helekai gi di king, “Dimaadua do Gowaa Aamua e helekai bolo \v 17 di madagoaa ga dau mai gei nia mee huogodoo i lodo doo hale king, ala go nia mee huogodoo ala nogo benebene go o maadua mmaadua gaa dae mai gi dolomeenei, la gaa kae gi daha gi Babylon. Deai nia mee e dubu i golo ai.\x * \xo 20.17 \xt 2-Kings 24.13; 2-Chronicles 36.10\x* \v 18 Hunu dama i au dama donu gaa lahi gaa tele nadau golee gi daha, digaula ga hai hegau i di hale o di king Babylon.”\x * \xo 20.18 \xt 2-Kings 24.14-15; Daniel 1.1-7\x* \p \v 19 King Hezekiah gu iloo ia di mee deenei dela bolo ma ga iai di aumaalia, mo di benebene humalia i dono madagoaa e mouli ai, go mee dela ga helekai, “Tegau dela ne gaamai gi di au mai i Dimaadua le e humalia huoloo.” \s1 Di hagaodi gi muli di madagoaa o Hezekiah \r (2-Chronicles 32.32,33) \p \v 20 Nia mee huogodoo ala nogo hai go di King Hezekiah, mo ana hegau manawa maaloo, mo dana haga duu aga dana gowaa dugu wai, mo dana geli dana gowaa e haga hali mai nia wai gi lodo di waahale, huogodoo la guu hihi gi lodo \bk Di Kai o nia King o Judah\bk*. \v 21 Hezekiah guu made, dana dama daane Manasseh guu pono dono lohongo, guu king. \c 21 \s1 Manasseh di king o Judah \r (2-Chronicles 33.1-20) \p \v 1 Manasseh gu madangaholu maa lua ono ngadau, gei mee gaa hai di king o Judah, gei mee nogo dagi i Jerusalem i nia ngadau e madalima maa lima. Dono dinana go Hephzibah. \v 2 Manasseh gu ihala gu hai baahi gi Dimaadua, e daudali nia hangaahai haga gulugulua o nia daangada ala ne hagabagi go Dimaadua gi daha mo tenua deelaa i mua digau Israel ne lloo adu gi lodo tenua deelaa.\x * \xo 21.2 \xt Jeremiah 15.4\x* \v 3 Mee gu haga hoou nia gowaa hai daumaha digau huaidu ala ne oho go dono damana Hezekiah, gei mee guu hau ana gowaa dudu tigidaumaha ang gi taumaha Baal, ge guu hai di ada balu god ahina go Asherah, gadoo be di hai o king Ahab o Israel. Manasseh nogo daumaha labelaa gi nia heduu. \v 4 Mee guu hai ana gowaa dudu tigidaumaha ang gi nia balu ieidu i lodo di Hale Daumaha Dimaadua, di gowaa dela ne helekai iei Dimaadua bolo e hai di gowaa e hagalaamua ai dono ingoo.\x * \xo 21.4 \xt 2-Samuel 7.13\x* \v 5 I lodo nia abaaba e lua o di Hale Daumaha, mee guu hau ana gowaa dudu tigidaumaha ang gi di hai daumaha gi nia heduu. \v 6 Mee gu tigidaumaha dana dama daane i di tigidaumaha dudu. E hai ana hai buubuu ge e hai ana balu mee haga goboina, ge e halahala mai ana mee mai baahi digau hai buubuu, mono gau hai hoodube. Mee guu hai ana hala llauehe ang gi Dimaadua, guu hai a Mee gi hagawelewele. \v 7 Mee guu dugu di ada god ahina Asherah gi lodo di Hale Daumaha, i di gowaa o Dimaadua ne helekai gi David mo dana dama daane Solomon boloo: “Ma go di Hale Daumaha deenei i lodo Jerusalem, dela ne hili mai ko Au gi daha mo nia guongo huogodoo o nia madawaawa madangaholu maa lua o Israel e hai di gowaa e hagalaamua ai dogu ingoo. \v 8 Maa nia daangada Israel ga hagalongo mai gi agu helekai huogodoo ge benebene Nnaganoho huogodoo ala ne wanga go dagu dangada hai hegau go Moses gi digaula, gei Au ga hagalee hai digaula gi hagabagia gi daha mo di gowaa dela ne wanga ko Au gi nadau maadua mmaadua.”\x * \xo 21.8 \xt 1-Kings 9.3-5; 2-Chronicles 7.12-18\x* \v 9 Gei nia daangada o Judah digi hagalongo gi Dimaadua, ge Manasseh guu dagi digaula gi lodo nia huaidu koia e llauehe i nia huaidu o nia guongo ala ne hagabagi gi daha ono daangada go Dimaadua, i mua digau Israel ne lloo adu gi lodo tenua deelaa. \p \v 10 Dimaadua ga helekai mai baahi ana gau hai hegau go nia soukohp boloo, \v 11 “King Manasseh ne hai nia mee huaidu gulugulua aanei, nia mee e koia e huaidu i nia mee o nia daangada Canaan ala ne hai. Gei mee nogo dagi nia daangada o Judah gi lodo di huaidu mo ana balu god. \v 12 Au, go Yihowah di God o Israel, ga gaamai di haingadaa gi hongo Jerusalem mo Judah, gei digau huogodoo ala ga longono ginaadou ga mmaadagu huoloo. \v 13 Au ga haga duadua Jerusalem be dagu hai ne hai gi Samaria, be dagu hai dela ne hai gi di king Ahab o Israel mo dono madawaawa. Au ga hagammaa nia daangada Jerusalem gi daha mo di waahale deelaa, gi madammaa gadoo be di pileedi dela guu tono, gu omo, guu huli gi lala. \v 14 Au ga diiagi nia daangada ala e mouli i golo, gaa dugu anga digaula gi nadau hagadaumee gi hagamagedaa ina gi oha ina nadau henua. \v 15 Au gaa hai di mee deenei gi agu daangada, idimaa nadau ihala gu hai baahi mai gi di Au, ga hidi mai ai dogu hagawelewele, mai i di madagoaa o nadau maadua mmaadua ne lloomoi gi daha mo Egypt, gaa dae mai loo gi dangi nei.” \p \v 16 Manasseh gu daaligi ana daangada dogologo ala nadau ihala ai, ala guu hali nadau dodo i hongo nia ala i Jerusalem. Mee guu hai nia mee aanei ngaadahi mo dana hai ne dagi nia daangada o Judah gi lodo di hai daumaha ang gi nia balu god, ga hidi mai iei digaula guu hai di huaidu ang gi Dimaadua. \p \v 17 Nia mee huogodoo a Manasseh ne hai, ngaadahi mo ono hala ala ne hai, la guu hihi gi lodo \bk Di Kai o nia King o Judah\bk*. \v 18 Manasseh guu made guu danu i lodo di hadagee o di hale di king, go di hadagee Uzza, gei dana dama daane go Amon gaa pono dono lohongo, gaa king. \s1 Amon di king o Judah \r (2-Chronicles 33.21-25) \p \v 19 Amon gu madalua maa lua ono ngadau, gei mee gaa hai di king o Judah, gei mee nogo dagi i Jerusalem i nia ngadau e lua. Dono dinana go Meshullemeth, tama ahina ni Haruz mai di waahale o Jotbah. \v 20 Mee gu ihala gu hai baahi gi Dimaadua, e hai be dono damana go Manasseh. \v 21 Mee gu daudali hua nia hanga ngalungalua o dono damana, gu daumaha gi nia balu ada god ala nogo daumaha ginai dono damana. \v 22 Mee guu hudu gi daha Dimaadua, di God o ono maadua mmaadua, gu de hagalongo gi nnelekai Dimaadua. \p \v 23 Nia gau ngalua aamua o Ammon guu hai di nadau hagababa hagammuni belee hai baahi gi mee, gu daaligi a mee gii made i lodo dono hale king. \v 24 Gei nia daangada o Judah gu daaligi nia daangada ala ne daaligi a Ammon, gaa hai tama daane a maa go Josiah gii hai di king. \p \v 25 Nia mee huogodoo ala nogo hai go Amon la guu hihi gi lodo \bk Di Kai o nia King o Judah\bk*. \v 26 Amon guu danu i lodo di waa daalunga i lodo di hadagee o Uzza, gei dana dama daane go Josiah gaa pono dono lohongo, gaa king. \c 22 \s1 Josiah di king o Judah \p \v 1 Josiah guu walu ono ngadau i dono madua, gei mee gaa hai di king o Judah, gei mee nogo king i nia ngadau e motolu maa dahi i Jerusalem. Di ingoo tinana o maa la go Jedidah, tama ahina ni Adaiah, tangada mai i di waahale go Bozkath.\x * \xo 22.1 \xt Jeremiah 3.6\x* \v 2 Josiah e hai nia mee ala e haga tenetene di manawa o Dimaadua. Mee e daudali hua nia hangaahai o dono damana madua go David, e hagalongo gi nia haganoho a Dimaadua huogodoo. \s1 Di beebaa haganoho guu gida \p \v 3 I lodo di madangaholu maa walu ngadau i dono madagoaa nogo king, di king Josiah gu hagau tangada hihi o di gowaa hai gabunga go Shaphan, tama daane a Azaliah, dela go tama daane a Meshullam, gi di Hale Daumaha, e hai dana hegau: \v 4 “Hana gi di tagi aamua hai mee dabu go Hilkiah gi gaamai nia bahihadu ala ne hagabudu go nia daangada hai mee dabu ala nogo madamada humalia i di ngudu di bontai di Hale Daumaha. \v 5 Helekai gi mee bolo gi wanga ina nia bahihadu aalaa gi nia daane ala e madamada humalia di haga hoou o di Hale Daumaha. Digaula la gi wanga ina nia bahihadu aanei gi digau ngalua: \v 6 nia degitanga, nia daangada hau hale, mo digau hagatau hadu, ge e hui nia laagau mono hadu nogo hai hegau i di haga hoou di hale. \v 7 Nia daane ala e madamada humalia i di moomee, la digau hai hegau donu, hagalee dahidamee bolo gidaadou e hagadina di hai hegau digaula i nadau bahihadu.”\x * \xo 22.7 \xt 2-Kings 12.15\x* \p \v 8 Shaphan guu kae tegau di king gi Hilkiah, gei Hilkiah gaa hai gi mee bolo ia guu gida di beebaa haganoho i lodo di Hale Daumaha. Hilkiah guu wanga gi mee di beebaa deelaa, ge Shaphan gaa dau di maa. \v 9 Gei mee gaa hana labelaa gi muli, ga hagi anga gi di king, “Au gau hai hegau la guu kae nia bahihadu ala nogo i lodo di Hale Daumaha, guu wanga gi nia daane ala e madamada humalia i di moomee haga hoou di hale.” \v 10 Gei mee ga duudagi ana helekai, “Deenei di beebaa ne gaamai go Hilkiah.” Gei mee gaa dau di maa gi di king. \p \v 11 I di madagoaa di king ne hagalongo gi di beebaa ne dau, gei mee gu hahaahi ono goloo, gu huaidu ono lodo, \v 12 gaa hai dana hegau gi Hilkiah, tangada hai mee dabu, Ahikam tama daane Shaphan, Achbor tama daane Micaiah, Shaphan, tangada hihi di gowaa hai gabunga, mo ang gi Asaiah tangada hai hegau di king, e hai boloo: \v 13 “Goodou halahala ina di manawa o Dimaadua, gi iloo eau mo nia daangada huogodoo o Judah i di hai dela e agoago mai di beebaa deenei. Dimaadua gu hagawelewele mai gi gidaadou, idimaa, tadau maadua mmaadua digi haga kila aga ina nia mee ala i lodo di beebaa deenei.” \p \v 14 Hilkiah, Ahikam, Achbor, Shaphan mo Asaiah guu hula bolo gi iloo mai i baahi di ahina dono ingoo go Huldah, di soukohp dela e noho i lodo di gowaa hoou i Jerusalem. (Di lodo o maa go Shallum, tama daane ni Tikvah, dela go tama daane a Harhas. Shallum e madamada humalia i nia gahu lloo o di Hale Daumaha.) Digaula gu hagi anga gi di ahina deelaa i nia mee ala ne hai. \v 15 Gei mee gaa hai gi digaula gii hula gi muli gi di king gi wanga ina gi mee tegau deenei mai baahi o Dimaadua: \v 16 “Au ga hagaduadua Jerusalem mo ono daangada huogodoo, gii hai be nia mee ala e hihi i lodo di beebaa dela ne dau go di king. \v 17 Digaula guu hudu Au gi daha, gei gu tigidaumaha gi nia balu ieidu, guu hai Au gi hagawelewele gi nia mee huogodoo ala ne hai go digaula. Dogu hagawelewele gu hai baahi gi Jerusalem gu deemee di dugu ia gi lala. \v 18 Haga iloo ang gi di king o Judah dela ne hagau mai goodou boloo: Deenei Au, go Yihowah, go di God o Israel, e helekai: Goe gu longono nia helekai o di beebaa, \v 19 gei goe guu huli oo lodo, gu manawa hila gi lala i ogu mua, gu hahaahi oo gahu gei guu dangi i do longono e goe dagu hai dela ga daaligi Jerusalem mo ono daangada. Au ga oho di maa gi daha, gei di gowaa deelaa, nia daangada ga haga ingoo bolo di gowaa hagaduadua. Gei Au gu longono dau dalodalo, \v 20 gei di daaligi dela ga gaamai gi hongo Jerusalem ga hagalee hai gaa dae loo gi muli o doo made. Au ga dugu adu gi di goe gii made i lodo di aumaalia.” \p Nia daane guu hula gi di King Josiah mo di nadau hegau deenei. \c 23 \s1 Josiah gu oho gi daha nia daumaha ang gi nia balu ieidu \p \v 1 King Josiah gu haga dagabuli mai nia dagi o Judah mo Jerusalem, \v 2 gei digaula huogodoo guu hula gi di Hale Daumaha, ginaadou mo digau hai mee dabu, mo nia soukohp, mono daangada huogodoo ala i golo, di gau maluagina mo hagaloale. I mua digaula huogodoo, gei di king gaa dau gi nua gi digaula di Beebaa o di Hagababa dela ne gida i lodo di Hale Daumaha. \v 3 Di king gu duu i nua i baahi tuludulu di king, gaa hai dana hagababa gi Dimaadua bolo ia ga hagalongo gi Mee, ge haga gila aga ana haganoho mo ana helekai huogodoo mai i ono lodo mo dono hagataalunga hagatau, gei e haga gila aga nnaganoho ala bolo e hai loo gii hai ala gu hagapigi gi di hagababa, ala guu hihi i lodo di beebaa. Malaa, nia daangada huogodoo gu hagababa bolo e daudali di hagababa. \p \v 4 Gei Josiah gu helekai gi tangada aamua hai mee dabu go Hilkiah, mono gau hai mee dabu ala i golo, mono gau hagaloohi di bontai di Hale Daumaha, bolo ginaadou gi gaamai gi daha mo di Hale Daumaha nia balumee ala nogo hai hegau ai i di hai daumaha ang gi Baal, ang gi di god ahina go Asherah, mo ang gi nia heduu. Di king guu dudu nia mee aanei huogodoo i daha mo di waahale, e hoohoo gi di gowaa baba di Monowai Kidron, gaa kae nia lehu o nia maa gi Bethel. \v 5 Mee gu daa gi daha nia daangada hai mee dabu ala ne hagadabu go nia king o Judah belee hai nadau tigidaumaha i nia gowaa dudu tigidaumaha ang gi nia god o digau bouli i lodo nia waahale o Judah, mo i nia gowaa ala e hoohoo gi Jerusalem, ala go nia daangada hai mee dabu ala nogo hai nadau tigidaumaha gi Baal, gi di laa, di malama, mo ang gi nia hagadilinga heduu huogodoo. \v 6 Mee gu daa gi daha mo di Hale Daumaha o Dimaadua di ada o di god ahina go Asherah, gu daa gi daha mo di waahale, guu kae gi di gowaa baba di Monowai Kidron, guu dudu, guu tugi di maa gii hai nia gelegele gohu, guu kae gu duidui gi hongo di waa daalunga.\x * \xo 23.6 \xt 2-Kings 21.3; 2-Chronicles 33.3\x* \v 7 Gei mee gu oho di gowaa nohonoho nia daane mono ahina ala nogo huihui nadau huaidina i lodo di Hale Daumaha,\x * \xo 23.7 \xt Leviticus 19.29 \x* i di gowaa dela nogo hai hegau ai nia ahina nogo dui nia gahu lloo ang gi taumaha di god ahina go Asherah. \v 8 Mee gu haga dagabuli mai digau hai mee dabu gi Jerusalem ala nogo i lodo nia waahale o Judah, gei mee gu oho gi daha nia gowaa hai tigidaumaha ala nogo hai hegau iei digaula i lodo nia guongo huogodoo. Gei mee gu oho gi lala nia gowaa hai daumaha ala gu hagadabu ang gi nia balu god kuudi, ala nogo hoohoo gi di bontai di abaaba o di waahale dela ne hau go Joshua, di gobinaa o di waahale deelaa, di bontai dela e duu i di baahi gau ihala o di bontai damana dela e uluulu ai gi lodo di waahale. \v 9 Digau hai mee dabu ala nogo hai nadau tigidaumaha i nia gowaa aalaa, gu hagalee dumaalia ginai e ulu gi lodo di Hale Daumaha, gei digaula e mee hua di gai nia palaawaa digi wanga ginai nia ‘yeast’ dalia digau hai mee dabu ala i golo. \p \v 10 King Josiah gu oho di gowaa dabu go Topheth, dela di gowaa hai daumaha i lodo di gowaa mehanga gonduu o Hinnom, bolo gi dee hai nia tigidaumaha nia daangada i golo, e dudu nadau dama daane be nadau dama ahina e tigidaumaha gi di god Molech.\x * \xo 23.10 \xt Leviticus 18.21; Jeremiah 7.31; 19.1-6; 32.35\x* \v 11 Gei mee gu daa gi daha labelaa nia hoodo ala ne hagadabu go nia king o Judah belee hai hegau gi di hai daumaha gi di laa, gei mee guu dudu nia waga hongo henua ala nogo hai hegau i taumaha deelaa. (Nia goloo aanei la nogo benebene i lodo di gowaa o di Hale Daumaha, hoohoo gi di ngudu di bontai, hagalee mogowaa i di gowaa noho o Nathan-Melech, tangada oobidi aamua.) \v 12 King Josiah gu oho gi lala nia gowaa dudu tigidaumaha ala ne hau i tua di hale o di king, e hagahuudonu ia gi hongo di ruum o di King Ahaz, mo nia gowaa dudu tigidaumaha ala ne hau go di King Manasseh i lodo nia abaaba e lua o di Hale Daumaha. Mee gu oho hagaligiligi nia gowaa dudu tigidaumaha aalaa, gaa kae nia maa gaa kili gi lodo di gowaa baba di Monowai Kidron.\x * \xo 23.12 \xt 2-Kings 21.5; 2-Chronicles 33.5\x* \v 13 Josiah gu oho labelaa nia gowaa dudu tigidaumaha ala ne hau go di King Solomon i bahi i dua o Jerusalem, i bahi i ngaaga di Gonduu Olib, ne hai belee hai di gowaa hai daumaha gi nia balu god gulugulua: aalaa go di balu god ahina o Sidon go Astarte, mo Chemosh di god o Moab, mo Molech di god o Ammon.\x * \xo 23.13 \xt 1-Kings 11.7\x* \v 14 King Josiah gu oho hagaligiligi nia waduu hadu, gei gu duuduu nia ada o di god ahina go Asherah, gei mee guu gahu di gelegele dela nogo tuu iei nia maa gi nia iwi dangada. \p \v 15 Josiah gu oho gi lala labelaa di gowaa hai daumaha i Bethel dela ne hau go di king Jeroboam, tama daane Nebat, dela ne dagi digau Israel gi lodo di huaidu. Josiah gu hagahinga gi lala di gowaa dudu tigidaumaha deelaa, gu oho nia hadu o di maa hagaligiligi, gu dugidugi gii hai nia gelegele gohu, gei mee guu dudu labelaa di ada Asherah.\x * \xo 23.15 \xt 1-Kings 12.33\x* \v 16 Gei Josiah ga mmada adu hua ga gidee ia nia daalunga i hongo di gonduu deelaa. Mee guu ogo mai nia iwi gi daha mo nia daalunga aalaa, gaa dudu i hongo di gowaa dudu tigidaumaha. Deenei di hai ne hai haga balumee di gowaa dudu tigidaumaha, ga haga gila aga nnelekai o di soukohp dela ne hai i mua, di madagoaa di hagamiami dabu, gei di king Jeroboam ne duu i baahi di gowaa dudu tigidaumaha deelaa. King Josiah ga mmada adu hua, ga gidee ia taalunga o di soukohp dela ne haga modongoohia nia mee aanei.\x * \xo 23.16 \xt 1-Kings 13.1-3\x* \v 17 Mee ne helekai, “Taalunga ni ooi deelaa?” \p Gei digau Bethel ga helekai, “Taalunga di soukohp dela ne hanimoi i Judah ga haga modongoohia nia mee aanei ala ne hai kooe gi di gowaa dudu tigidaumaha deenei.”\x * \xo 23.17 \xt 1-Kings 13.30-32\x* \p \v 18 Josiah ga helekai, “Dugua hua beenaa. Nia iwi o maa hagalee daa gi daha.” \p Gei nia iwi o maa la digi daawa gi daha, mo nia iwi hogi o soukohp dela ne hanimoi i Samaria. \p \v 19 I lodo nia waahale o Israel, king Josiah gu oho huogodoo gi lala nia gowaa hai daumaha ang gi nia balu god o digau bouli, ala ne haga duu aga go nia king o Israel i mua, ala guu hai a Dimaadua gi hagawelewele. Mee guu oho gi lala nia gowaa dudu tigidaumaha huogodoo aalaa, gadoo be dana hai dela ne hai i Bethel. \v 20 Mee gu daaligi nia gau hai mee dabu balu god gii mmade i hongo nia gowaa hai tigidaumaha ala nogo hai hegau iei digaula, gei mee guu dudu nia iwi o nia daangada i hongo nia gowaa dudu tigidaumaha aalaa. Gei mee gu hanimoi gi muli gi Jerusalem. \s1 Josiah e budu di Pasoobaa \p \v 21 King Josiah ga helekai gi nia daangada bolo gi haga gila ina aga Tagamiami Pasoobaa e hagalaamua ai Dimaadua go di nadau God, gii hai be di maa dela guu hihi gi lodo di Beebaa o di Hagababa. \v 22 Deai Tagamiami Pasoobaa ne hai be di mee deenei ai, i nia madagoaa nia king o Israel be Judah, mo mai i di madagoaa nogo dagi go nia gau hai gabunga. \v 23 Gei i lodo di madangaholu maa walu ngadau nogo dagi go di king go Josiah, di Pasoobaa la gu haihai i Jerusalem. \s1 Nia mee ne huli labelaa go Josiah \p \v 24 Di hai o di hagamaaloo aga nia haganoho ala guu hihi i lodo di beebaa dela ne gida go tangada hai mee dabu aamua go Hilkiah i lodo di Hale Daumaha o Dimaadua, king Josiah ne daa mai gi daha mo Jerusalem mo tenua o Judah hagatau nia gau halahala mee mai baahi nia daangada ala ne mmade, mo nia gau hai buubuu huogodoo, mo nia balu ada god dilikai, mo nia ada balu ieidu, mo nia mee haga langaadia huogodoo o digau bouli ala e daumaha ginai. \v 25 Deai di king e hai be mee i mua ai, dela e hai nnegau a Dimaadua aga i lodo dono manawa hagatau, hagataalunga hagatau mo ono mahi hagatau, ge e hagalongo gi nia Haganoho Moses huogodoo, ge deai di king hogi i nomuli e hai be mee ai. \p \v 26 Gei Dimaadua la digi dugu ia dono hagawelewele hai baahi ang gi Judah, i nia mee huaidu huogodoo o king Manasseh ala nogo hai, e daahi hua beelaa, gei dono hagawelewele digi baba ia gi lala. \v 27 Dimaadua ga helekai, “Au gaa hai dagu hai gi Judah, be dagu hai dela ne hai gi Israel. Au ga hagabagi nia daangada o Judah gi daha mo ogu mua, gei au gaa hudu a Jerusalem gi daha, di waahale dela ne hilihili ko Au, mo di Hale Daumaha dela ne hai iei Au bolo deelaa di gowaa e hagalaamua ai dogu ingoo.” \s1 Di haga odi gi muli di madagoaa Josiah \p \v 28 Nia mee huogodoo ala ne hai go di king Josiah la guu hihi gi lodo \bk Di Kai o nia King o Judah\bk*. \v 29 I di madagoaa Josiah nogo king, king Neco o Egypt ne dagi ana gau dauwa gi di monowai Euphrates belee hagamaamaa di king aamua o Assyria. King Josiah gu hagamahi belee dugu digau dauwa o Egypt i Megiddo, gei mee gu daaligi i lodo tauwa deelaa, guu made. \v 30 Nia daangada aamua a maa gaa dugu a mee gi lodo dono waga hongo henua, gaa lahi a mee gi Jerusalem dela di gowaa ne danu iei mee i lodo di waa daalunga o nia king. \p Digau Judah gu hilihili aga tama daane Josiah go Joahaz ga hagatulu a mee gi king. \s1 Joahaz di king o Judah \p \v 31 Joahaz gu madalua maa dolu ono ngadau i di madagoaa o mee ne hai di king o Judah, gei mee nogo dagi i Jerusalem i nia malama e dolu. Tinana o maa go Hamutal, tama ahina Jeremiah, tangada mai di waahale go Libnah. \v 32 Gei mee gu ihala ang gi Dimaadua, gu daudali nnangaahai o ono maadua mmaadua mai mua. \v 33 Dono madagoaa dagi ne haga lawa i di madagoaa di king o Egypt go Neco ne lahi a mee ga galabudi i di waahale go Riblah, i tenua o Hamath, gaa hai Judah gi hui anga dono dahi aga 7,500 pauna silber mo 75 pauna goolo. \v 34 King Neco guu hai a Eliakim di tama Josiah, di king o Judah, e kae di lohongo Josiah, gaa huli di ingoo o maa gi Jehoiakim. Joahaz guu lahi go di king Neco gi Egypt, di gowaa dela ne made iei mee.\x * \xo 23.34 \xt Jeremiah 22.11-12\x* \s1 Jehoiakim di king o Judah \p \v 35 King Jehoiakim gu hagabudu nia dagitedi mai nia daangada, gii tau gi nia maluagina o nia daangada, gii tugi di hulu hadu di king Egypt e hiihai ginai e dahi aga. \p \v 36 Jehoiakim gu madalua maa lima ono ngadau, gei mee gaa hai di king o Judah, gaa dagi i Jerusalem i nia ngadau e madangaholu maa dahi. Dono dinana go Zebidah, tama ahina o Pedaiah mai di waahale go Rumah.\x * \xo 23.36 \xt Jeremiah 22.18-19; 26.1-6; 35.1-19\x* \v 37 Gei mee gu ihala ang gi Dimaadua, gu daudali nnangaahai o ono maadua mmaadua mai mua. \c 24 \p \v 1 Di madagoaa Jehoiakim nogo hai di king, King Nebuchadnezzar o Babylon gaa kumi Judah, guu hai a Jehoiakim gi daudalia hua ana haganoho i lodo nia ngadau e dolu, nomuli gei mee ga hai baahi.\x * \xo 24.1 \xt Jeremiah 25.1-38; Daniel 1.1-2\x* \v 2 Dimaadua ga hagau nia buini dauwa digau o Babylon, digau Syria, digau Moab, mo digau Ammon e hai baahi gi Jehoiakim belee oho Judah, gadoo be nnelekai Dimaadua ne helekai ai mai ana dama hai hegau soukohp bolo aalaa ana mee e hai. \v 3 Di mee deenei ne gila aga i di hiihai o Dimaadua belee haga mmaa gi daha nia daangada o Judah i ono mua, idimaa mai i nia hala huogodoo o king Manasseh ala ne hai, \v 4 gei e donu go di daaligi go mee gii mmade nia daangada huogodoo nadau ihala ai. Dimaadua gu deemee di dumaalia ang gi Manasseh i dana hai deenei ne hai. \v 5 Nia mee huogodoo a Jehoiakim ne hai la guu hihi gi lodo \bk Di Kai o nia King o Judah\bk*. \v 6 Jehoiakim guu made, gei tama daane a maa, go Jehoiachin gaa pono di lohongo o maa gaa king. \p \v 7 Di king o Egypt mo dana buini dauwa digi ulu gi daha mo Egypt labelaa, idimaa di king o Babylon guu dagi nia henua huogodoo ala nogo dagi go digau Egypt, mai di monowai Euphrates gaa tugi gi di hagageinga i di bahi i ngeia o Egypt. \s1 Jehoiachin di king o Judah \p \v 8 King Jehoiachin gu madangaholu maa walu ono ngadau, gei mee gaa hai di king o Judah, gei mee nogo dagi i Jerusalem i nia malama e dolu. Tinana o maa go Nehushta, tama ahina ni Elnathan tangada mai Jerusalem. \v 9 Jehoiachin e daudali nia hangaahai o dono damana, gei mee e huaidu e hai baahi ang gi Dimaadua. \p \v 10 I dono madagoaa nogo king, gei ogo di gau dauwa o Babylon, nia gau ni di King Nebuchadnezzar e dagi go ana gau dauwa aamua, ne lloomoi ga heebagi gi Jerusalem, ga duuli di waahale deelaa. \v 11 I di madagoaa di duuli, gei ogo Nebuchadnezzar ga hanimoi go dono huaidina gi Jerusalem. \v 12 Gei di king Jehoiachin, mo dono dinana, ana dama daane, ana gau aamua, mo nia gau aamua o dono hale guu wanga ginaadou gi digau o Babylon. I lodo di walu ngadau nogo king Nebuchadnezzar, gei mee guu hai a Jehoiachin gi galabudi,\x * \xo 24.12 \xt Jeremiah 22.24-30; 24.1-10; 29.1-2\x* \v 13 guu kae gi Babylon nia goloo hagalabagau huogodoo ala nogo i lodo di Hale Daumaha o Dimaadua mo i lodo di hale di king. Be di hai a Dimaadua dela gu haga modongoohia, Nebuchadnezzar gu oho gi daha nia hagadilinga pileedi ne hai gi nia goolo huogodoo ala ne hai go King Solomon belee hai hegau ai i lodo di Hale Daumaha. \v 14 Nebuchadnezzar guu lahi gi daha nia daangada o Jerusalem gu galabudi huogodoo digau aamua, mo nia dagi daane, digau e madangaholu mana (10,000) huogodoo. Mee guu lahi gi daha digau ngalua humalia huogodoo, mo digau tugi baalanga, gu dugu hua go digau hagaloale la i Judah. \p \v 15 Nebuchadnezzar guu lahi a Jehoiachin gu galabudi i Babylon, ngaadahi mo dono dinana, nia lodo o maa, ana gau aamua mo nia dagi daane o Judah.\x * \xo 24.15 \xt Ezekiel 17.12\x* \v 16 Nebuchadnezzar guu lahi nia daane huogodoo ala e dahidamee gi Babylon, digau e hidu mana (7,000), mo digau ngalua humalia e mana (1,000) ngaadahi mono gau tugi baalanga, digaula huogodoo le e humalia nadau huaidina e mee di hai digau dauwa. \p \v 17 Nebuchadnezzar guu hai tuaahina o tamana o Jehoiachin go Mattaniah gii hai di king o Judah, guu huli di ingoo o maa gi Zedekiah.\x * \xo 24.17 \xt Jeremiah 37.1; Ezekiel 17.13\x* \s1 Zedekiah di king o Judah \r (2-Chronicles 36.11,12; Jeremiah 52.1-3a) \p \v 18 Zedekiah gu madalua maa dahi ono ngadau, gei mee gaa hai di king o Judah, gaa dagi i Jerusalem i nia ngadau e madangaholu maa dahi. Tinana o maa go Hamutal, tama ahina ni Jeremiah, tangada mai i di waahale o Libnah.\x * \xo 24.18 \xt Jeremiah 27.1-22; 28.1-17\x* \v 19 King Zedekiah guu hai ana mee huaidu ang gi Dimaadua, e hai gadoo be nia hai di king go Jehoiakim. \v 20 Dimaadua gu hagawelewele gi digau Jerusalem mo Judah, ga hagabagi digaula gi daha mo ono mua.\x * \xo 24.20 \xt Ezekiel 17.15\x* \c 25 \s1 Di mooho o Jerusalem \r (2-Chronicles 36.13-21; Jeremiah 52.3b 11) \p \v 1 Zedekiah gu hai baahi ang gi Nebuchadnezzar di king aamua o Babylon, gei Nebuchadnezzar mo ana gau dauwa huogodoo gu lloomoi, gu heebagi gi Jerusalem i di madangaholu laangi o di madangaholu malama o di hiwa ngadau nogo king ai Zedekiah. Digaula guu hau nadau waahale laa i daha mo di waahale, gaa hau di nadau abaaba e duuli haganiga di maa,\x * \xo 25.1 \xt Jeremiah 21.1-10; 34.1-5; Ezekiel 24.2\x* \v 2 ge e hagaloohi di abaaba duuli gaa dae loo gi di madangaholu maa dahi ngadau o King Zedekiah. \v 3 I di hiwa laangi o di haa malama o di ngadau hua deelaa, gei tau hiigai gu huaidu huoloo. Nia daangada gu nadau meegai ne dubu belee gai ai. \v 4 Di madagoaa deelaa, gei di abaaba o di waahale gu mooho. Ma e aha maa digau o Babylon gu duuli di waahale, gei ogo digau dauwa ala i Jerusalem ga ulu gi daha, gaa llele i di boo deelaa. Digaula guu hula i taalinga di hadagee o di king, e ulu gi daha mo di waahale i di bontai i mehanga nia abaaba e lua, e llele adu hagammuni i di ala dela e hana gi di gowaa mehanga gonduu o Jordan.\x * \xo 25.4 \xt Ezekiel 33.21\x* \v 5 Gei digau dauwa o Babylon gu waluwalu di King Zedekiah, gaa kumi a mee i lodo di gowaa maalama dela e hoohoo gi Jericho, gei ana gau dauwa huogodoo ga diiagi a mee, guu hula guu llele. \v 6 Zedekiah gaa lahi gi mua di King Nebuchadnezzar dela i lodo di guongo go Riblah, gei deelaa di gowaa Nebuchadnezzar ne gabunga a mee. \v 7 Nia dama daane a maa ne daaligi i mua nia golomada o maa, gei nomuli gei Nebuchadnezzar guu hai gi tangada gi kaabee nia golomada o Zedekiah gi daha, ga lawalawa a mee gi nia daula baalanga, gaa lahi a mee gi Babylon.\x * \xo 25.7 \xt Ezekiel 12.13\x* \s1 Di mooho o di Hale Daumaha \r (Jeremiah 52.12-33) \p \v 8 I di hidu laangi o di lima malama o di madangaholu maa hiwa ngadau nogo king ai Nebuchadnezzar i Babylon, gei ogo Nebuzaradan, go tangada hagamaamaa o di king gei mee di tagi dauwa aamua, ga ulu gi lodo o Jerusalem, \v 9 gaa dudu di Hale Daumaha o Dimaadua, di hale di king, mo nia hale o digau dahidamee o Jerusalem.\x * \xo 25.9 \xt 1-Kings 9.8 \x* \v 10 Gei ana gau dauwa gaa oho gi lala di abaaba o di waahale deelaa. \v 11 Gei Nebuzaradan gaa lahi nia daangada ala ne dubu i golo gi Babylon, go digau ngalua dau donu, mo digau ala ne llele gi di king o Babylon i mua. \v 12 Gei mee ga dumaalia gi hunu daangada hagaloale ala nadau gowaa ai, bolo gii noho hua i golo, bolo digaula gi ngalua i lodo nia hadagee waini mo nia gowaa maalama ala i golo. \p \v 13 Digau Babylon guu oho hagaligiligi nia duludulu ne hai gi nia baalanga mmee o di Hale Daumaha, mo nia kulumaa baalanga mmee ala i lodo di Hale Daumaha, mo di monowai baalanga mmee damanaiee, gei digaula guu kae nia baalanga mmee huogodoo gi Babylon.\x * \xo 25.13 \xt 1-Kings 7.15-26; 2-Chronicles 3.15-17\x* \v 14 Digaula guu kae labelaa nia daawolo mono mee dugu lehu, go nia mee e haga madammaa ai di gowaa dudu tigidaumaha, mono goloo hai mee ala e hai hegau i nia malama, nia boolo ala e hai hegau e haga hau nia dodo hai tigidaumaha gi ono lodo, nia boolo ala e dudu nia ‘incense’ i ono lodo, mo nia hagadilinga goloo ala ne hai gi nia baalanga mmee, ala nogo hai hegau i lodo di Hale Daumaha i di madagoaa nogo hai hegau ai.\x * \xo 25.14 \xt 1-Kings 7.45; 2-Chronicles 4.16\x* \v 15 Digaula guu kae nia mee huogodoo ala ne hai gi nia goolo mono silber, ngaadahi mono boolo lligi mono baalanga dugu malala gaa no lodo. \v 16 Nia goloo huogodoo ala ne hai gi nia baalanga mmee go di King Solomon ang gi di Hale Daumaha: go nia duludulu e lua, nia kulumaa, mo di tanggu wai damanaiee, la nogo daamaha huoloo, e deemee di pauna. \v 17 Nia duludulu e lua le e hai be di mee e dahi, di mee e dahi nia piidi e madalua maa hidu dono duuduu, nia baalanga mmee i di ulu di maa nia piidi e haa mo di baahi di duuduu gi nua. Nia baalanga mmee ala e haganiga di ulu di maa ne humu gi nia ada golee ‘pomegranate’ ala ne hai gi nia baalanga mmee. \s1 Digau Judah guu lahi gi Babylon \r (Jeremiah 52.24-27) \p \v 18 Nebuzaradan di tagi dauwa aamua guu lahi labelaa tagi aamua hai mee dabu go Seraiah, mo Zephaniah dela go togolua dagi hai mee dabu, mo digau aamua dogodolu o di Hale Daumaha. \v 19 Mai i lodo di waahale, mee guu lahi tagi aamua o digau dauwa o Judah, mo nia daangada hagamaamaa dogolima o di king ala nogo noho hua igolo i lodo di waahale deelaa, mo togolua dagi dauwa dela e madamada humalia nia beebaa o nia ingoo o digau dauwa aalaa, mo nia daane hagalabagau e modoono. \v 20 Nebuzaradan ne lahi digaula gi di king o Babylon dela e noho i lodo di guongo go Riblah, \v 21 i lodo tenua go Hamath. Deelaa di gowaa di king ne haga mamaawa digaula, ga daaligi gii mmade i golo. \p Deenei di hai o digau Judah guu lahi haga mogowaa gi daha mo nadau guongo. \s1 Gedaliah di gobinaa o Judah \r (Jeremiah 40.7-9; 41.1-3) \p \v 22 Nebuchadnezzar di king o Babylon ne hagagila aga a Gedaliah, tama daane o Ahikam, dela go tama daane a Shaphan, e hai di gobinaa o Judah, guu dugu a mee belee dagi nia daangada huogodoo ala digi lahia gi Babylon. \v 23 Nia dagi dauwa o Judah mo nadau gau dauwa ala digi wanga ginaadou gi Babylon, ne longono e ginaadou di mee deenei, ginaadou gu madalia a Gedaliah i Mizpah. Nia dagi dauwa aanei la go Ishmael tama daane a Nethaniah, mo Johanan tama daane a Kareah, mo Seraiah tama daane a Tanhumeth, tangada mai di waahale o Netophah, mo Jezaniah tangada mai i Maacah. \v 24 Gedaliah ga helekai gi digaula, “Au e hagababa adu gi goodou bolo deai dono hadinga ai bolo goodou ga mmaadagu i digau aamua o Babylon. Noho i lodo tenua deenei, hai hegau gi di king o Babylon, gei nia mee huogodoo ga humalia adu gi goodou.” \p \v 25 Gei i lodo togohidu malama o di ngadau deelaa, gei ogo Ishmael tama daane a Nethaniah dela go tama daane a Elishama, tangada ni di madawaawa aamua o di king, guu hana gi Mizpah mono daane dilongoholu, ga heebagi gi Gedaliah ga daaligi a mee gii made. Mee gu daaligi labelaa nia daangada Israel mono gau o Babylon ala nogo i golo madalia a mee. \v 26 Gei digau Israel, digau maluagina mo hagaloale, ngaadahi mo nadau dagi dauwa, guu hula gi Egypt, idimaa digaula gu mmaadagu i digau o Babylon.\x * \xo 25.26 \xt Jeremiah 43.5-7\x* \s1 Jehoiachin gu mehede mai di galabudi \r (Jeremiah 52.31-34) \p \v 27 I di ngadau dela ne hai a Evil-Merodach gi king o Babylon, mee e dumaalia gi di king o Judah go Jehoiachin i dana hagamehede mai a mee i lodo dono galabudi. Di mee deenei ne hai i di madalua maa hidu laangi o di madangaholu maa lua malama o di motolu maa hidu ngadau i muli di lahi o Jehoiachin gi Babylon. \v 28 Evil-Merodach ga dumaalia ang gi Jehoiachin, ga haga noho aga a mee gi di lohongo mada aamua i nia king ala ne hagabagi dalia a mee gi Babylon. \v 29 Jehoiachin gu dumaalia ginai gi daa ina gi daha ono goloo galabudi, gaa noho i teebele o di king i di waalooloo o dono mouli. \v 30 Nia laangi huogodoo, gei mee guu hai dono hagamaamaa i ana mee ala e hiihai ginai i di waalooloo o dono mouli.