\id 2CH Kapingamarangi \h 2 Kronikel \toc1 Di Lua Beebaa Kronikel \toc2 2 Kronikel \toc3 2-Kronikel \mt1 2 CHRONICLES \mt2 Di Lua Beebaa Kronikel \imt1 Di haga modongoohia: \im \bk Di Lua Beebaa Kronikel\bk* e daamada i di gowaa ne hagaodi \bk Tahi Beebaa Kronikel\bk*. E hagamodongoohia di madagoaa King Solomon, e hagailongo di hai baahi o nia madawaawa baahi gi ngeia nogo dagi go Jeroboam hai baahi gi Rehoboam, tama di King Solomon, go tangada dela ne pono dono lohongo king, ga duudagi adu gi nia mee namua o Tenua dagi go Judah, gaa dae loo gi di mooho o Jerusalem i di ngadau e 586 i mua o Christ. \iot Di hagahonu di beebaa deenei: \io1 Di madagoaa dagi King Solomon \ior (1.1—9.31)\ior* \io2 a. Nia ngadau matagidagi \ior (1.1-17)\ior* \io2 b. Di hau di Hale Daumaha \ior (2.1—7.10)\ior* \io2 c. Nia ngadau muliagi \ior (7.11—9.31)\ior* \io1 Di hai baahi o nia madawaawa baahi gi ngeia \ior (10.1-19)\ior* \io1 Nia king o Judah \ior (11.1—36.12) \ior* \io1 Di mooho o Jerusalem \ior (36.13-23)\ior* \c 1 \s1 King Solomon e dalodalo di iloo mee \r (1-Kings 3.1-15) \p \v 1 Solomon, tama daane o di King David guu dagi maaloo tenua Israel, ge Dimaadua go dono God gu hagahumalia a mee, guu hai a mee gi maaloo dangihi. \p \v 2 King Solomon guu hai dana hagailoo gi digau aamua huogodoo ala e dagi nadau hagabuulinga daane gau dauwa dagi mana (1,000), dagi llau, mo nia dagi oobidi huogodoo o tenua, nia dagi madahaanau huogodoo mo nia daangada huogodoo ala i golo, \v 3 ga helekai gi digaula gii hula i ono muli gi di gowaa daumaha i Gibeon. Digaula gaa hula gi golo, idimaa deelaa di gowaa e duu ai di Hale laa Dimaadua, dela ne hau go Moses, tangada hai hegau Dimaadua, i lodo di anggowaa. \v 4 (Malaa, Tebedebe o di Hagababa nogo i Jerusalem, e benebene i lodo di hale laa dela ne hagaduu go di King David i dono madagoaa ne gaamai Tebedebe o di Hagababa i Kiriath Jearim.)\x * \xo 1.4 \xt 2-Samuel 6.1-17; 1-Chronicles 13.5-14; 15.25—16.1\x* \v 5 Di gowaa dudu tigidaumaha ne hai gi nia baalanga mmee go Bezalel, tama daane Uri, gei di tama madua a Hur, la i Gibeon labelaa, i mua di Hale laa dela e noho ai Dimaadua. King Solomon mo nia daangada huogodoo e daumaha gi Dimaadua i golo. \v 6 I mua di Hale laa, di king e dadaumaha gi Dimaadua, e hai ana tigidaumaha i hongo di gowaa dudu tigidaumaha baalanga mmee, e daaligi ana manu e mana, e dudu haga dogomaalia i hongo di maa. \p \v 7 Di boo deelaa, Dimaadua ga hagagida Ia gi Solomon, ga heeu gi mee, “Ma di aha dela e hiihai ginai goe bolo e gowadu ko Au gi di goe?” \p \v 8 Solomon ga helekai, “Kooe dela ne hagagila aga do aloho damanaiee gi dogu damana go David, ge dolomeenei Goe guu dugu au gi dono lohongo king. \v 9 Meenei Dimaadua dogu God, haga gila ina dau hagababa dela ne hai Kooe gi dogu damana. Goe ne hai au belee hai di king, e dagi nia daangada dogologowaahee dela e deemee di dau.\x * \xo 1.9 \xt Genesis 13.16; 28.14\x* \v 10 Malaa, gaamai gi di au di iloo mee mo di kabemee gii mee au di dagi au daangada. Maa ga deeai, dehee dagu hai e mee di dagi au daangada hagalabagau aanei?” \p \v 11 God ga helekai gi Solomon, “Goe gu hilihili di mee dela e donu. Goe digi madau di maluagina, be go do hagalabagau mai baahi nia daangada, be go di mmade o hagadaumee, be go di mouli mada waalooloo o do huaidina, gei goe ne madau di iloo mee mo di kabemee gii mee ai goe di dagi agu daangada ala ne haga menege aga ginai goe belee king. \v 12 Au ga gowadu di iloo mee mo di kabemee, e hagapuni gi nia mee aanei: Au ga hagauda adu gi di goe gi maluagina gi nonua, gii logo au goloo hagalabagau, mo di hagaamu ala digi heia gi nia king namua be go nia king ala nomuli.” \s1 Nia mogobuna di King Solomon mo ono maluagina \r (1-Kings 10.26-29) \p \v 13 Gei Solomon ga hagatanga i di gowaa hai daumaha dela i Gibeon, di gowaa dela e duu ai di Hale laa Dimaadua, gaa hana gi muli gi Jerusalem, di gowaa e dagi digau Israel. \v 14 Solomon guu hai ana waga dauwa hongo henua e mana mo e haa lau (1,400) ge madangaholu maa lua mana (12,000) hoodo. Hunu maa e dugu i Jerusalem, gei nia mee ala i golo e dugu i nia waahale ala i golo.\x * \xo 1.14 \xt 1-Kings 4.26\x* \v 15 I dono madagoaa king, nia silber guu logo huoloo i Jerusalem be nia hadugalaa, gei ogo nia laagau ‘cedar’ gu logowaahee be nia laagau ‘sycamore’ i nia dono nia dama gonduu o Judah. \v 16 Nia gau ngalua di king e madamada humalia di hai dela e gaamai nia hoodo mai i Musri mo Cilicia,\f + \fr 1.16 \fq Musri mo Cilicia \ft aanei la nia guongo i Asia ala e huihui nia hoodo i di madagoaa o Solomon nogo king. \f*\x * \xo 1.16 \xt Deuteronomy 17.16\x* \v 17 mo di gaamai nia waga hongo henua mai Egypt. Digaula e hui gi daha nia hoodo mono waga hongo henua gi nia king o digau Hittite mo Syria. Di hui di waga hongo henua nia baahi hadu silber e ono lau (600), gei di hui di hoodo e lau madalima (150). \c 2 \s1 Hagatogomaalia gi di hau di Hale Daumaha \r (1-Kings 5.1-18) \p \v 1 King Solomon gu hagamaanadu bolo e hau di Hale Daumaha, di gowaa dela e hagalaamua ai nia daangada di ingoo Dimaadua, mo e hau labelaa dono hale king e noho ieia. \v 2 Mee gu haga ngalua ana daane e madahidu mana (70,000) ala di nadau moomee e dali nadau goloo hau hale, gei e huowalu mana (80,000) daangada e daadaa nadau hadu i lodo tenua gonduu. Nia daangada e dolu mana ge ono lau (3,600) i golo le e dagi nia moomee. \p \v 3 Solomon guu kae dana hegau gi King Hiram o Tyre: “Buni mai gi di au i dau hagamaamaa be dau hai nogo buni gi dogu damana King David, i do madagoaa ne hui gi mee au laagau ‘cedar’ e hau dono hale king. \v 4 Au e hau di Hale Daumaha e hagalaamua ai di ingoo Dimaadua go dogu God. Ma gaa hai di gowaa dabuaahia e dadaumaha iei au mo agu daangada i madau dutudu nia ‘incense’, di gowaa e dahi aga gi Mee madau tigidaumaha nia palaawaa hagamadagu gaa hana hua beelaa, mo di gowaa e wanga gi Mee madau tigidaumaha dudu i nia luada mo nia hiahi huogodoo, i nia Laangi Sabad, nia laangi budu di gila di malama gi dai, mo nia laangi hagalabagau ala i golo ala e hagalaamua ai Dimaadua di madau God. Mee gu helekai gi Israel gi heia hua di mee deenei gaa hana hua beelaa. \v 5 Au e hagamaanadu bolo au gaa hau di Hale Daumaha gi damanaiee, idimaa di madau God la dela koia e aamua i nia god ala i golo. \v 6 Malaa, e deai dahi dangada bolo gaa mee dana hau di Hale Daumaha ang gi God ai, idimaa, di lahalaha o di langi e dee tau di noho iei Mee. Dehee dagu hai gaa mee dagu hau di Hale Daumaha dela e koia e humalia i di gowaa dela e dutudu nia ‘incense’ ang gi God?!\x * \xo 2.6 \xt 1-Kings 8.27; 2-Chronicles 6.18\x* \v 7 Hagau ina mai dahi daane dela koia e iloo di hodo, maaga, paa nia mee, e iloo di ngalua gi nia goolo, silber, baalanga mmee, mo nia baalanga, e iloo labelaa di hai nia gahu halatee, halatee luuli mo mmee. Mee ga hagamaamaa digau hau hale o Judah mo Jerusalem ala ne hilihili go dogu damana go David. \v 8 Au e iloo bolo au gau ngalua e koia e iloo di haahi laagau, malaa, hagauina mai nia laagau ‘cedar’, ‘cypress’, mo ‘juniper’ mai Lebanon. Au gu togomaalia e hagau adu agu daane e hagamaamaa au daane \v 9 e hagatogomaalia nia laagau gi logowaahee, idimaa di Hale Daumaha dela belee hau ko au, le e damana ge madamada. \v 10 Au ga hagau adu nia ulu mee palaawaa e lau mana (100,000), ulu mee ‘barley’ e lau mana (100,000), galon waini e lau madangaholu mana (110,000) mo e lau madangaholu mana (110,000) galon lolo olib ang gi di hagamaamaa au daane haahi lau baba.” \p \v 11 King Hiram gu hagau dana lede e helekai gi di lede Solomon, “Idimaa Dimaadua e aloho i ana daangada, Mee guu hai goe di nadau king. \v 12 Hagaamu ina Dimaadua di God o Israel, dela ne hai di langi mo henuailala! Mee guu wanga gi King David di tama daane kabemee, ge e iloo nia mee mo nnangaahai mee, dela dolomeenei e hagamaanadu e hau di Hale Daumaha ang gi Dimaadua mo dono hale king. \v 13 Au ga hagau adu dagu daane kabemee dela koia e iloo di moomee hai baalanga dono ingoo go Huram. \v 14 Dono dinana la tangada mai di madawaawa Dan ge dono damana la tangada donu o Tyre. Mee e iloo di hai nia mee gi nia goolo, silber, baalanga mmee, baalanga, nia hadu, mo nia laagau. Mee e mee di llanga nia gahu halatee, halatee luuli, mo mmee. Mee e mee di hai nnagadilinga maaga hodo mee huogodoo, gei e mee di daudali di ada ma gaa hihi. Haga ngalua ina a mee dalia au gau ngalua ala e iloo nadau moomee, mo digau nogo ngalua gi do damana, King David. \v 15 Deelaa laa, hagau ina mai nia palaawaa, ‘barley’, waini mono lolo olib ala ne hagababa kooe. \v 16 I lodo nia gonduu o Lebanon, gimaadou gaa hele gi lala nia laagau ‘cedar’ huogodoo ala e hiihai e hai hegau ginai goe, gaa nnoo nia maa gi di gowaa e dahi, ga hagadaahee gi tongotai i Joppa. Mai i golo, goodou gaa kae nia maa gi Jerusalem.” \s1 Di moomee hau di Hale Daumaha gu daamada \r (1-Kings 6.1-38) \p \v 17 King Solomon guu hai dana hihi e dau digau mai i daha huogodoo ala e noho i lodo tenua o Israel, gadoo be di dau dela ne hai go dono damana David. Nia daangada mai i daha ala e noho i lodo Israel le e lau madalima maa dolu mana ge ono lau (153,600). \v 18 Mee guu wanga gi digau e madahidu mana (70,000) i digau aanei tegau e dali nia laagau, ge huowalu mana (80,000) e daadaa nadau hadu i lodo nia gonduu, ge guu dongo ana daangada dagi moomee e dolu mana mo ono lau (3,600) e madamada humalia nia moomee gii lawa. \c 3 \p \v 1 King David, tamana Solomon, guu lawa i dana hagatogomaalia dana gowaa e hau di Hale Daumaha. Di gowaa la i lodo Jerusalem, i hongo di Gonduu Moriah\x * \xo 3.1 \xt Genesis 22.22\x*, di gowaa Dimaadua ne hagagida Ia gi David, i di gowaa Araunah, tangada Jebusite nogo hai hegau ai e hili ana hua meegai mai nia laagau. King Solomon gu daamada di moomee \v 2 i lodo di lua malama o di haa ngadau dela nogo king iei mee. \v 3 Di Hale Daumaha dela ne hau go King Solomon la nia piidi matiwa (90) di looloo, ge motolu (30) piidi di palaha. \v 4 Di ruum dela e ulu gi lodo di hale le e lahalaha be di lahalaha hagatau di Hale Daumaha, e motolu (30) piidi di palaha, ge lau huwowalu (180) piidi tuuduu i nua. Laa lodo di ruum la guu gahu humu gi nia goolo madammaa. \v 5 Di ruum donu guu dau gi nia laagau ‘cedar’, guu humu gi nia ada niu mo nia ada tiini e hii gi nia goolo. \v 6 Di king guu humu di Hale Daumaha gi nia hadu madamada hagalabagau mo gi nia goolo ala ne gaamai i tenua go Parvaim. \v 7 Mee gu hai hegau gi nia goolo e hii nia tanga, nia ogo di hale, nia gowaa ala e ulu mai gi lodo, mo nia bontai. I di gili di Hale Daumaha, digau ngalua gu maaga nia ada manu mamaangi. \v 8 Di ruum mugi lodo dela e hagaingoo bolo di Gowaa Dabuaahia Huoloo, la nia piidi motolu (30) di looloo, mo piidi e motolu (30) di palaha, dela go di palaha hagatau o di Hale Daumaha. Nia dane goolo e madalua maa lima (25) ne hii laa lodo di Gowaa Dabuaahia Huoloo; \v 9 nia ‘ounce’ madalua (20) goolo ne hai nia baalanga dogi mee, gei laa lodo nia ruum ala i mugi nua la ne gahu labelaa gi nia goolo. \p \v 10 Di king guu hai labelaa ana gau ngalua gi heia nia ada manu mamaangi e lua gi nia baalanga, hii ina nia maa gi nia goolo, gaa dugu nia maa gi lodo di Gowaa Dabuaahia Huoloo,\x * \xo 3.10 \xt Exodus 25.18-20\x* \v 11-13 e tuu baahi mo tei baahi e huli ia gi di bontai dela e ulu aga gi lodo. Di manu e dahi e lua ono bakau, di bakau e dahi nia piidi e 7½ di looloo, gaa holo gi daha. Nia mada nia bakau meemaa e tale i tungaalodo di ruum, nia bakau ala i golo le e tale gi nia baahi o di ruum, e moholo i di lahalaha dogomaalia o di hale e motolu piidi. \v 14 Di gahu o di Gowaa Dabuaahia Huoloo la ne hai gi nia gahu linen, mo nia hagadilinga gahu ala i golo, ala ne hagamadamada gi nia halatee, halatee luuli, mo mmee. Nia ada manu guu humu gi hongo nia maa.\x * \xo 3.14 \xt Exodus 26.31\x* \s1 Duludulu baalanga mmee e lua \r (1-Kings 7.15-22) \p \v 15 Di king guu hai gi digaula gi heia nia duludulu e lua. Tuludulu e dahi nia piidi madalima maa lua (52) dono duuduu, gu hagaduu go mee i mua di Hale Daumaha. Nia ulu gi nua nia duludulu la nia ada mee humu mee e dagi 7½ piidi tuuduu gi nua. \v 16 Nia ulu nia duludulu la guu humu gi nia ada siin e llanga haga ulu mo nia ada huwa laagau ‘pomegranate’ e lau ne hai gi nia baalanga mmee. \v 17 Nia duludulu e hagatuu i nia baahi o di gowaa dela e ulu adu gi lodo di Hale Daumaha. Tuludulu dela i baahi ngaaga dono ingoo go Jachin\f + \fr 3.17 \ft Di ingoo \+bk Jachin\+bk* i nnelekai Hebrew dono lee e hai be di bida helekai \+bk God e haga noho\+bk* \f* ge tuludulu dela i baahi ngeia dono ingoo go Boaz.\f + \fr 3.17 \ft Di ingoo \+bk Boaz\+bk* i nnelekai Hebrew dono lee e hai be di bida helekai \+bk Ma go di mahi o God\+bk* \f* \c 4 \s1 Nia goloo hai mee ang gi di Hale Daumaha \r (1-Kings 7.23-51) \p \v 1 King Solomon guu hai dana gowaa dudu tigidaumaha gi nia baalanga mmee, dela nia piidi motolu (30) palaha be di mee e dahi nia baahi e haa, ge tuuduu nia piidi madangaholu maa lima (15).\x * \xo 4.1 \xt Exodus 27.1,2\x* \v 2 Mee guu hai labelaa dana monowai bungubungu gi nia baalanga mmee, nia piidi e hidu mo di baahi dono llala, ge madangaholu maa lima (15) piidi dono bungubungu, ge madahaa maa lima (45) piidi haganiga i di gili gi daha. \v 3 Taalinga di haganiga laa daha o di monowai la nia goolongo e lua e humu gi nia ada mee, e dahi i baahi nua di goolongo dela i golo. Nia mee humu mee la nia ada ne haganoho gi nia kau daane, ala ne hai gi di gili di monowai hagatau. \v 4 Di monowai le e haga noho i hongo nia dua nia kau daane e madangaholu maa lua ala ne hai gi nia baalanga mmee, e huli gi daha, dogodolu e huli gi baahi ngeia, dogodolu e huli gi baahi dai, dogodolu e huli gi baahi ngaaga, ge dogodolu e huli gi baahi dua. \v 5 Nia baahi o di monowai le e maadolu nia ‘inch’ dagi dolu. Taalinga di maa le e hai gadoo be taalinga di ngudu di ibu, e moholo gi daha be di akai. Di monowai le e daahi ana galon wai e madangaholu maa lima mana (15,000). \v 6 Digaula guu hai labelaa nia baisin e madangaholu, e lima e dugu i baahi ngaaga di Hale Daumaha, ge lima e dugu gi di baahi gi ngeia. Nia maa le e hai hegau e hagamadammaa nia manu ala e dudu e tigidaumaha. Nia wai i lodo di monowai damana la ang gi digau hai mee dabu e tonotono ai.\x * \xo 4.6 \xt Exodus 30.17-21\x* \p \v 7-8 Digaula guu hai nia lohongo malama goolo e madangaholu gii hai be nia mee ala gu i golo, mo nia deebele e madangaholu, gaa dugu nia maa gi lodo di ruum damana o di Hale Daumaha, nia lohongo malama e lima ge lima deebele i di baahi e dahi. Digaula guu hai labelaa nia boolo goolo e lau.\x * \xo 4.7-8 \xt Exodus 25.23-40\x* \p \v 9 Digaula guu hai di malae i lodo ang gi digau hai mee dabu, guu hai labelaa di malae i daha. Nia bontai ala i lodo di abaaba mehanga nia malae i daha mo di malae i lodo la guu hii gi nia baalanga mmee. \v 10 Di monowai le e dugu hoohoo gi di madaaduge gi dua ngaaga o di Hale Daumaha. \p \v 11-16 Huram guu hai labelaa ana baalanga dunu mee, nia daawolo, mono boolo. Mee guu hai gii lawa nia mee huogodoo ala ne hagababa gi di King Solomon bolo e hai koia ang gi di Hale Daumaha: \li1 Nia duludulu e lua \li1 Nia ada mee humu mee e haganoho be nia boolo e lua i nia mada gi nua o nia duludulu \li1 Nia mee be nia tiini e llanga haga uluulu i hongo nia ulu o nia duludulu huogodoo \li1 Nia ada golee ‘pomegranate’ ne hai gi nia baalanga mmee e haa lau (400) e hagatau nia goolongo e lua e haganiga nia ulu o nia duludulu \li1 Nia kulumaa e madangaholu \li1 Nia baisini e madangaholu \li1 Di monowai \li1 Nia kau daane e madangaholu maa lua ala e daahi di monowai \li1 Nia baalanga dunu mee, nia daawolo, mono poogi \m Huram taane kaedahi e iloo di hai baalanga la ne hai nia mee huogodoo aanei gi nia baalanga mmee dingidingia, be nnelekai King Solomon bolo gi heia, e hai hegau i lodo di Hale Daumaha Dimaadua. \p \v 17 Di king ne hai nia mee huogodoo aanei i di gowaa dunu baalanga i mehanga Sukkoth mo Zeredah, i lodo di gowaa mehanga gonduu o Jordan. \v 18 Nia goloo e logowaahee ne hai, dela deai tangada ne hagabau di hulu damana nia daamaha o nia baalanga mmee ala ne hai hegau ai. \p \v 19 King Solomon gu hai mee gi nia goloo goolo aanei ang gi di Hale Daumaha: \li1 Di gowaa hai tigidaumaha \li1 Nia deebele e dugu nia palaawaa e tigidaumaha ang gi God \li1 \v 20 Nia lohongo malama mo nia malama ala ne hai gi nia dahida goolo ala belee dudu gi ulaula i mua di Gowaa Dabuaahia Huoloo gii hai be di hagatau dela ne hai \li1 \v 21 Nia akai humu, nia malama, mo nia kabi \li1 \v 22 Nia mee diinai nia malama, nia boolo, nia pileedi ang gi nia ‘incense’, mo nia mee baabaa ala e dagidagi nia malala hoou. Nia mee huogodoo aanei la ne hai ono gili gi nia goolo madammaa. \m Nia bontai mugi tua o di Hale Daumaha mo nia bontai ala e ulu gi di Gowaa Dabuaahia Huoloo la guu hii ono gili gi nia goolo. \c 5 \p \v 1 Di madagoaa King Solomon ne hagalawa ana moomee huogodoo o di Hale Daumaha, mee gaa haa gi lodo nia ruum benebene mee o di Hale Daumaha nia silber, goolo, mono mee ala i golo ala ne hagadabu go dono damana go David ang gi Dimaadua.\x * \xo 5.1 \xt 2-Samuel 8.11; 1-Chronicles 18.11\x* \s1 Tebedebe o di hagababa guu kae gi di Hale Daumaha \r (1-Kings 8.1-9) \p \v 2 King Solomon ga gahigahi nia dagi huogodoo o nia madawaawa mo nia madahaanau o Israel gi dagabuli mai gi Jerusalem e hula e gaamai Tebedebe o di Hagababa Dimaadua mai Zion, di Waahale o David, gi di Hale Daumaha. \v 3 Digaula huogodoo ga dagabuli mai i di madagoaa Tagamiami o nia Damaa hale Hagaabili.\x * \xo 5.3 \xt Leviticus 23.33-34\x* \v 4 Di madagoaa o nia dagi huogodoo ne dau mai gi golo, digau Levi ga dahi aga Tebedebe o di Hagababa \v 5 ga aamo di maa gi di Hale Daumaha. Digau hai mee dabu mo digau Levi ga hagamenege labelaa di Hale Laa Dimaadua mo ono goloo huogodoo gi di Hale Daumaha. \v 6 King Solomon mo nia daangada huogodoo o Israel ga dagabuli mai i mua Tebedebe o di Hagababa, ga tigidaumaha nadau siibi mo nia kau e logowaahee, e deemee di dau. \v 7 Nomuli digau hai mee dabu ga gaamai Tebedebe o di Hagababa Dimaadua gi lodo di Hale Daumaha, gaa dugu di maa gi lodo di Gowaa Dabuaahia Huoloo i lala nia bakau ada manu. \v 8 Nau bakau e maaholo guu gahu Tebedebe mo nia laagau ala nogo aamo di maa. \v 9 Nia mada o nia laagau le e mee hua di gidee tangada ma gaa duu hagahuudonu i mua di Gowaa Dabuaahia Huoloo, e deemee di gidee ma gaa mmada mai nia huai gowaa. (Nia laagau la i golo hua dangi nei.) \v 10 Deai nia mee i lodo Tebedebe o di Hagababa ai, aalaa hua go nia baahi hadu e lua ala ne dugu go Moses gi lodo di maa i di Gonduu Sinai, i di madagoaa Dimaadua ne hai dana hagababa ang gi digau Israel i di nadau hagatanga mai i Egypt.\x * \xo 5.10 \xt Deuteronomy 10.5\x* \s1 Di madamada o Dimaadua \p \v 11-14 Digau hai mee dabu huogodoo gu i golo, de hilihili be di hagabuulinga dangada behee dela e dau ginai digaula no lodo, guu bida hagadabu ina ginaadou. Digau daahili mai di madawaawa Levi huogodoo ala go Asaph, Heman, mo Jeduthun, mo nia daangada o nadau madahaanau, nogo ulu nia gahu linen. Digau Levi e tuu hoohoo gi di baahi gi dua o di gowaa dudu tigidaumaha mo nadau ‘cymbal’ mono ‘harp’. Madalia digaula la digau hai mee dabu e lau madalua (120) e dadaahili gi nadau labaa. Digau huwa daahili guu huwa nadau daahili ngaadahi mo nia lee o nia labaa, nia ‘cymbal’, mono goloo huwa daahili ala i golo e hagahagaamu Dimaadua mo di dadaahili, \q1 “Hagaamu ina Dimaadua \q1 idimaa Mee e humalia, \q1 ge dono aloho e noho hua beelaa.” \m Di madagoaa digau hai mee dabu ne hagatanga i di Hale Daumaha, di gololangi madamada e noho ai Dimaadua no lodo gu hagahonu di Hale Daumaha, gei digaula gu deemee di daumaha nomuli. \c 6 \s1 Di agoago Solomon gi nia daangada \r (1-Kings 8.12-21) \p \v 1 King Solomon ga dalodalo, \q1 “Meenei Dimaadua, Goe gu hilihili \q1 bolo Goe e noho i lodo nia gololangi mo di bouli. \q1 \v 2 Dolomeenei gei au guu hau doo Hale Daumaha Aamua, \q1 di gowaa e noho iei Goe gaa hana hua beelaa.” \m \v 3 Nia daangada huogodoo o Israel nogo tuu i golo. Di king gaa huli gi digaula, ga dangidangi gi Dimaadua gi hagamaluagina ina digaula. \v 4 Mee ga helekai, “Hagaamu ina Dimaadua di God o Israel! Mee gu daahi dana hagababa ne hai gi dogu damana go David. Mee ne helekai,\x * \xo 6.4 \xt 2-Samuel 7.1-13; 1-Chronicles 17.1-12\x* \v 5 ‘Mai di madagoaa Au ne laha mai agu daangada gi daha mo Egypt gaa tugi mai gi dangi nei, Au digi hilihilia dahi waahale i lodo tenua Israel belee hau di Hale Daumaha e hagalaamua ai nia daangada dogu ingoo, gei Au digi hilihilia dahi dangada e dagi agu daangada. \v 6 Dolomeenei gei Au gu hilihili Jerusalem e hai di gowaa e hagalaamua ai dogu ingoo, gei goe go David dela e dagi agu daangada.’” \p \v 7 Solomon ga duudagi adu, “Dogu damana go David gu hagamaanadu bolo ia e hau di hale e hai di gowaa e hagalaamua ai di ingoo Dimaadua, go di God o Israel, \v 8 gei Dimaadua ga helekai gi mee: ‘E donu dau hagamaanadu bolo goe e hau di hale e hai di gowaa e hagalaamua ai dogu ingoo, \v 9 gei goe hagalee loo e gila e hau di maa. Ma go dau dama daane donu dela e hau di hale e hai di gowaa e hagalaamua ai dogu ingoo.’ \p \v 10 “Dolomeenei Dimaadua gu hagagila dana hagababa: Au guu kae di lohongo king dogu damana, e hai di king o Israel, gei au guu hau di Hale Daumaha, e hai di gowaa e hagalaamua ai di ingoo Dimaadua, go di God o Israel. \v 11 Au guu dugu gi lodo di Hale Daumaha Tebedebe o di Hagababa, dela e dugu ai nia baahi hadu e lua o di hagababa dela ne hai go Dimaadua ang gi nia daangada Israel.” \s1 Talodalo a Solomon \r (1-Kings 8.22-53) \p \v 12 I mua nnadumada digaula, Solomon gaa hana gaa duu i mua di gowaa dudu tigidaumaha, ga dahi aga ono lima, ga dalodalo. \v 13 (Solomon guu hau dana hada damana gi nia baalanga mmee gu haganoho i tungaalodo di gowaa daahaa. Di hada deenei la nia piidi e walu tongaadahi nia baahi e haa, ge e tuuduu i nua nia piidi e lima. Mee gaa gaga gi hongo di hada deenei, ga dogoduli gi lala i di gowaa dela e gila gi nia daangada huogodoo, ga dahi aga ono lima gi di langi i nua.) \v 14 Mee ga dalodalo, \mi “Meenei Dimaadua, di God Israel, i lodo di langi i nua mo henuailala hagatau e deai dahi god be Goe ai. Goe gu hagagila dau hagababa i di gili au daangada, i dau hagamodongoohia do aloho gi digaula i di nadau hagaoodia nadau manawa i di nadau hagalongo adu gi di Goe. \v 15 Goe gu hagagila dau hagababa dela ne hai gi dogu damana go David; dangi nei au helekai huogodoo guu kila humalia. \v 16 Gei dolomeenei, Dimaadua di God o Israel, au e dangi adu bolo Goe gi daahia hua beelaa dau hagababa dela i golo dela ne hai Kooe gi dogu damana, bolo tangada mai dono hagadili gaa dagi Israel e hai di king i nia madagoaa huogodoo, maa digaula ga hagalongo gii donu adu gi di Goe gii hai be di hai a maa.\x * \xo 6.16 \xt 1-Kings 2.4\x* \v 17 Dolomeenei, Meenei Dimaadua go di God Israel, haga gila ina aga au mee huogodoo ala ne hagababa Kooe gi dau daangada hai hegau go David. \pi1 \v 18 “Meenei God, Goe e tau di noho i henuailala? Di langi hagatau e dee tau adu gi di Goe! Ma e hai behee go di Hale Daumaha dela ne hau ko au e tau adu?\x * \xo 6.18 \xt 2-Chronicles 2.6\x* \v 19 Meenei Dimaadua dogu God, au go dau dangada hai hegau. Hagalongo mai gi dagu dalodalo mo agu mee ala e dangi adu iei au dangi nei. \v 20 Hagaloohia di Hale Daumaha deenei boo mo aa. Goe gu hagababa bolo deenei di gowaa belee hagalaamua ai gimaadou do ingoo, deelaa laa, hagalongo mai i dogu madagoaa gaa huli gi di Hale Daumaha deenei ga dalodalo. \x * \xo 6.20 \xt Deuteronomy 12.11\x* \v 21 Hagalongo mai gi agu dalodalo mo nia dalodalo o au daangada i di nadau huli gi di gowaa deenei ga dalodalo. Hagalongo mai i do henua i di langi, mo di dumaalia mai gi gimaadou. \pi1 \v 22 “Di madagoaa tangada ma ga hagahuaidu dana dangada ne hai dana mee hala, gei digaula ga laha mai a mee gi do gowaa dudu tigidaumaha dela i lodo di Hale Daumaha deenei, bolo gi doange bolo ia e deai ono hala ai, \v 23 meenei Dimaadua, hagalongo mai i di langi, ge haga donudonu ina i mehanga au daangada hai hegau aanei. Hagaduadua ina tangada gii tau ang gi dana hala, gei gi hagamehede ina tangada dela e deai ana hala ai. \pi1 \v 24 “Di madagoaa au daangada Israel ma ga paagege i nadau hagadaumee, idimaa, digaula gu ihala gu hai baahi adu gi di Goe, gei digaula ga huli adu ga lloomoi gi di Hale Daumaha deenei mo di hila gi lala, ga dangidangi adu gi di Goe gi dumaalia, \v 25 hagalongo malaa gi digaula mai di langi. Dumaalia ang gi au daangada i nadau huaidu, laha mai labelaa digaula gi tenua dela ne wanga Kooe gi digaula mo nadau maadua mmaadua. \pi1 \v 26 “Do madagoaa ma ga daahi di uwa gi hagalee doo, idimaa, au daangada la guu hai di huaidu hai baahi adu gi di Goe, gei di nadau madagoaa gaa huli hoou, ga huli mai gi di Hale Daumaha deenei mo di hila gi lala, gaa dangi adu gi di Goe, \v 27 meenei Dimaadua, hagalongo malaa gi digaula mai di langi. Dumaalia gi nia hala o au dama hai hegau nia daangada Israel. Aago ina digaula gi di mee dela e donu. Nomuli, meenei Dimaadua, haga doo ina di uwa gi hongo do henua deenei dela ne wanga Kooe gi au daangada, gi hai mee ginai gaa hana hua beelaa. \pi1 \v 28 “Di madagoaa ma gaa hai tau hiigai, be tau magi tolo, be go nia hadagee ga mooho i di madangi maaloo be gaa gai go nia manu ‘locust’ e logowaahee, be go au daangada ga heebagi ginai nadau hagadaumee, be di madagoaa ga iai nia magi be go tau magi i nadau mehanga, \v 29 hagalongo mai malaa gi nia dangidangi digaula. Ma tei i au daangada Israel ga manawa daamaha gaa huli hoou i di tonu, gaa holo nadau lima gi daha mo di huli adu gi di Hale Daumaha deenei mo di dalodalo, \v 30 hagalongo malaa gi digaula mai i do henua dela i di langi. Dumaalia ang gi digaula mo di hagamaamaa digaula. Ma Kooe modogooe dela e iloo nia hagabaubau o nia manawa nia daangada. Goe huia ang gi tangada nei mo tangada nei gi tau anga gi ana hegau ne hai, \v 31 dela di mee au daangada ga hagalaamua Goe gei ga hagalongo adu i nia madagoaa huogodoo i di nadau noho i tenua dela ne wanga Kooe gi madau maadua mmaadua. \pi1 \v 32 “Maa tangada mai daha dela e noho i tenua mogowaa, ma ga hagalongo di hai o do aamua mo do mogobuna huoloo mo dau hai dela e togomaalia nia madagoaa huogodoo di hai au mee e benebene au daangada, gei mee ga hanimoi e daumaha adu mo di hai dalodalo i lodo di Hale Daumaha deenei, \v 33 hagalongo malaa gi dana dalodalo i di langi dela e noho iei Goe. Hagalongo gi mee, mo di haga gila ina dana dangidangi, gei nia daangada huogodoo i henuailala ga iloo do ingoo mo di hagalongo adu gi di Goe, be di hai o au daangada Israel. Gei digaula ga iloo laa bolo di Hale Daumaha deenei dela ne hau ko au la di gowaa belee hagalaamua ai do ingoo. \pi1 \v 34 “Do madagoaa ma ga hagau au daangada gi tauwa gi hai baahi gi nadau hagadaumee, gei digaula gaa hai dangidangi adu gi di Goe, ga huli mai gi di waahale deenei dela ne hilihili Kooe, mo di Hale Daumaha dela ne hau ko au adu gi di Goe, \v 35 hagalongo malaa gi nadau dalodalo. Hagalongo gi digaula mai di langi, wanga gi digaula di mogobuna di aali i tauwa. \pi1 \v 36 “Di madagoaa au daangada ma gaa hai nadau huaidu adu gi di Goe, gei di maa e deai tangada bolo ono huaidu ai, gei Goe mai i do hagawelewele gaa hai nadau hagadaumee gi haga paagege digaula, gaa lahi digaula gi tei henua i daha, ma e aha maa tenua deelaa le e mogowaa loo, \v 37 hagalongo malaa gi nia dangidangi o au daangada. Maa digaula gaa huli hoou i tenua deelaa, ga dangidangi adu gi di Goe, ga haagi adu gi di Goe nadau huaidu mo nadau ihala, meenei Dimaadua, hagalongo malaa gi nadau dangidangi. \v 38 Maa digaula ma gaa huli hoou i di tonu i tenua deelaa, gaa hai nadau dangidangi adu gi di Goe, ga huli mai gi tenua deenei dela ne wanga Kooe gi madau maadua mmaadua, mo di waahale deenei dela ne hilihili Kooe, mo di Hale Daumaha deenei dela ne haga duu adu ko au gi di Goe, \v 39 hagalongo malaa gi nadau dangidangi. Mai i do henua i di langi, hagalongo gi digaula, manawa aloho i digaula, gei gi dumaalia gi nia hala huogodoo o au daangada. \pi1 \v 40 “Dolomeenei dogu God, hila mai gi gimaadou mo di hagalongo gi madau dalodalo ala e hai aga gi di Goe i lodo di gowaa deenei. \v 41 Duu gi nua dolomeenei, Yihowah-God\f + \fr 6.41 \ft Di ingoo o God deenei le e hai dono hadinga bolo “Yihowah di God dela e noho i baahi ana daangada”\f*, ulu gi lodo di Hale Daumaha mo dau Debedebe o di Hagababa, di hagailongo o mogobuna, gaa noho i ginei gaa hana hua beelaa. Hila gi au gau hai mee dabu i nadau hegau huogodoo ala e hai, gei au daangada huogodoo la gi tenetene idimaa go do humalia gi digaula. \v 42 Yihowah-God, Goe hudee daawaina gi daha dau king ne hilihili. Langahia do aloho dela ne hai Kooe gi dau dangada hai hegau go David.” \c 7 \s1 Di hagadabu o di Hale Daumaha \r (1-Kings 8.62-66) \p \v 1 Di madagoaa King Solomon ne hagalawa dana dalodalo, di ahi gu haneia i di langi guu dudu nia tigidaumaha ala ne togomaalia, ge di maahina madamada a Dimaadua gu hagahonu di Hale Daumaha. \v 2 Idimaa di Hale Daumaha guu honu di maahina madamada, digau hai mee dabu gu deemee di ulu gi lodo. \v 3 Di madagoaa nia daangada Israel ne mmada gi di ahi dela ne doo iha i di langi mo di maahina dela gu hagahonu di Hale Daumaha, digaula guu tinga gi lala, ge e pala gi lala gi hongo di gowaa heehee hamaaloo, ge e daumaha ang gi God mo di hagahagaamu a Mee i dono humalia mo dono aloho e hana hua beelaa dono hagaodi ai. \v 4 Gei Solomon mo nia daangada huogodoo gaa hai nadau tigidaumaha ang gi Dimaadua. \v 5 Mee ne tigidaumaha ana kau e madalua maa lua mana (22,000), mono siibi e lau madalua mana (120,000) e hai ai tigidaumaha hagadaubuni. Deelaa di hai a mee mo nia daangada huogodoo ne hagadabu di Hale Daumaha. \v 6 Digau hai mee dabu guu tuu i nadau lohongo ala ne hagaingoo ginai, gei digau Levi e tuu e huli adu gi digaula e hagahagaamu Dimaadua gi nadau mee huwa daahili ala ne hagatogomaalia go di King David, mo di dadaahili: \q1 “Dono aloho e noho hua beelaa!” \m be di hai a David ne haganoho ang gi digaula. Digau hai mee dabu gu ili nadau labaa, gei nia daangada huogodoo e tuu i golo. \p \v 7 Solomon gu hagadabu labelaa dana gowaa i tungaalodo di abaaba damana dela i mua di Hale Daumaha, geia gaa hai dana tigidaumaha dela e dudu hagadogomaalia, gaa hai dana tigidaumaha huwa laagau, mo nia kiliidi o nia manu e hai ai tigidaumaha hagadaubuni. Mee ne hai beenei, idimaa di gowaa dudu tigidaumaha dela ne hai gi nia baalanga mmee, le e dulii loo ang gi nia tigidaumaha aanei huogodoo. \p \v 8 Solomon mo digau Israel huogodoo gaa budu Tagamiami o nia Damaa hale Hagaabili\x * \xo 7.8 \xt Leviticus 23.33-34\x* i nia laangi e hidu i di madagoaa deelaa. Nia hagabuulinga daangada dogologowaahee gu i golo mai loo i di Ala Nnoonua o Hamath i bahi i ngeia gaa tugi gi tagageinga o Egypt i bahi i ngaaga. \v 9 Digaula ne budu di gowaa dudu tigidaumaha i nia laangi e hidu, hagapuni ang gi nia laangi e hidu e budu nia laangi llauehe. I di laangi hagamuliagina, digaula ga hagalawa nia budubudu. \v 10 I di laangi nomuli, di madalua maa dolu laangi o di hidu malama, Solomon ga hagau nia daangada gii hula gi nadau hale. Nia daangada gu tenetene huoloo gi nia hagamaluagina huogodoo ala ne hai go Dimaadua ang gi ana daangada Israel, mo ang gi David mo Solomon. \s1 God gu hagagida labelaa gi Solomon \r (1-Kings 9.1-9) \p \v 11 I muli King Solomon ne hagalawa di hau di Hale Daumaha mo dono hale king, ana maanadu huogodoo ang gi nia maa guu hai gii kila guu lawa, \v 12 Dimaadua ga hagagida gi mee i di boo, ga helekai gi mee, “Au gu longo e Au au dalodalo, gei Au gu hagamogobuna di Hale Daumaha deenei e hai di gowaa e hai godou tigidaumaha mai gi di Au. \v 13 Dogu madagoaa ma ga daahi di uwa gi dee doo, be e hagau mai agu manu e gai nia huwa laagau be e hagau mai dagu tau magi gi agu daangada, \v 14 maa digaula ga dalodalo mai gi di Au, gaa huli hoou mo di huli gi daha mo nadau huaidu ala nogo haihai, gei Au ga longono digaula mai i di langi, ga dumaalia gi nadau ihala, gaa hai di nadau henua gi tomo maluagina labelaa. \v 15 Au gaa pula i di Hale Daumaha deenei, ga togomaalia di hagalongo gi nia dalodalo huogodoo ala ma gaa hai i lodo di gowaa deenei, \v 16 idimaa Au gu hilihili gu hagadabu di maa bolo di gowaa dela e hai ai nia daumaha a nia daangada mai gi di Au gaa hana hua beelaa. Au gaa pula ge ga benebene di maa i nia madagoaa huogodoo. \v 17 Maa goe ga hai hegau mai gi di Au i lodo do manawa dahi be di hai o do damana David nogo hai, e hagagila aga agu haganoho huogodoo mo di hai nia mee huogodoo ala ma ga hagi adu ko Au gi di goe, \v 18 Au ga hagagila di hagababa dela ne hai ko Au gi do damana go David dela Au ne helekai gi mee bolo Israel gaa dagi go tangada e dahi mai i dono hagadili i nia madagoaa huogodoo. \v 19 Maa goe mo au daangada ga de hagalongo gi nia haganoho mo agu helekai ala e gowadu gi goodou, ga daumaha gi nia balu ieidu, \v 20 gei Au gaa daa goodou gi daha mo tenua dela ne gowadu ko Au gi goodou, gei Au ga diiagi di Hale Daumaha deenei dela ne hagadabu ko Au belee hai di gowaa e daumaha ai goodou mai gi di Au. Nia daangada huogodoo i nnenua llauehe ga haga balumee ga hagahuaidu di maa. \v 21 Ma e aha maa di Hale Daumaha le e hagalabagau huoloo go nia daangada dolomeenei, malaa, di madagoaa deelaa, gei nia daangada ala e lloomoi laalaa ga gologolo ga heeu boloo, ‘Ma ne aha dela Dimaadua ne hai dana hai gi tenua deenei mo di Hale Daumaha deenei?’ \v 22 Nia daangada ga helekai gi di heeu deenei boloo, ‘Idimaa digaula gu diiagi Dimaadua go di nadau God, dela ne laha mai nadau maadua mmaadua gi daha mo Egypt. Digaula gu daudali nia balu ieidu, gu daumaha gi nia maa. Deelaa di mee a Dimaadua ne hagauda di haadanga balua gi digaula.’” \c 8 \s1 Nia mee a Solomon ne hai \r (1-Kings 9.10-28) \p \v 1 Solomon ne hau di Hale Daumaha mo dono hale king i lodo nia ngadau e madalua. \v 2 Mee gu haga hoou labelaa nia waahale ala ne wanga go King Hiram gi mee, ga hagau digau Israel gii noho i lodo nia maa. \v 3 Mee gu hagamagedaa guu kumi di gowaa go Hamath mo Zobah, \v 4 guu hau gi mau dangihi di waahale go Palmyra gi di abaaba mau dangihi i lodo di anggowaa. Mee gu haga hoou labelaa nia waahale huogodoo i lodo Hamath ala e hai nia gowaa e benebene nia goloo gi tenua. \v 5 Solomon gu haga hoou labelaa nia waahale aanei: Beth Horon Mugi nua, mo Beth Horon Mugi lala (nia waahale abaaba mau dangihi, nadau bontai e mee di tai gi nia baalanga), \v 6 di waahale go Baalath, nia waahale huogodoo ala e benebene ana goloo, mo nia waahale ala e dugu ai ana hoodo mono waga dauwa hongo henua. Mee gu hagagila ana bilaan moomee huogodoo i lodo Jerusalem, i lodo Lebanon, mo i lodo di gowaa hagatau dela e dagi go mee. \v 7-8 Solomon gu haga ngalua kono nia hagadili huogodoo o digau Canaan ala digi daaligidia gii mmade go digau Israel i di madagoaa digaula ne kae tenua deelaa. Digau aanei la digau Hittite, Amor, Perizzite, Hivite, mo Jebus. Nia hagadili digaula gu duudagi gi muli guu hai nia hege gaa dae mai loo gi dangi nei. \v 9 Solomon digi hai ana hege gi digau Israel, gei digaula nogo hai ana gau dauwa, nia dagi dauwa, nia dagi dauwa aamua, nia dagi o nia waga dauwa hongo henua, mo digau llele hoodo hai dauwa. \v 10 Nia dagi dogo lua lau madalima (250) nogo hono digau hagangalua kono ala e ngalua e hai nia moomee e logo. \p \v 11 Solomon gu hagamenege dono lodo, tama ahina di king o Egypt, gi daha mo di Waahale o David gi lodo dana hale dela ne hau ang gi mee. Mee ga helekai, “Tama ahina deelaa hagalee hai loo gii noho i lodo di hale di King David o Israel, idimaa tei madagowaa dela nogo iai Tebedebe o di Hagababa le e hagamadagu.” \p \v 12 Solomon guu hai ana tigidaumaha ang gi Dimaadua i hongo di gowaa dudu tigidaumaha dela ne hau go mee i mua di Hale Daumaha. \v 13 Mee guu hai ana tigidaumaha dudu e daudali gii hai be nia hai ala gu haganoho i lodo nia haganoho Moses ang gi nia laangi llauehe huogodoo: Laangi Sabad; Budu o di Malama Hoou; mo nia laangi tabu e dolu i lodo nia ngadau: Tagamiami o nia Palaawaa Digi Hagatanga, Tagamiami o di Hagadogodo o nia Huwa laagau, mo Tagamiami o nia Damaa hale Hagaabili. \v 14 Mee gu daudali nia haganoho dono damana David ne hai, gu haganoho nia moomee ala e hai go digau hai mee dabu i nia laangi huogodoo ngaadahi mo digau Levi ala e hagamaamaa digau hai mee dabu gi dadaahili nia daahili daumaha, mo di hai o nadau ngalua. Mee gu haganoho labelaa i nnagabuulinga dangada ala e hagaloohi di Hale Daumaha, e hagaloohi nia ngudu nia bontai dagidahi, gii hai be nnelekai a David, taane a God, bolo gi heia. \v 15 Nia helekai aago a David ala ne hagauda gi digau hai mee dabu mo digau Levi i di gili nia hale benebene mee, mo nia aago a maa i nia mee ala i golo, la gu hai hegau ginai hagatau. \p \v 16 Di madagoaa deenei nia moomee llauehe a Solomon guu lawa huogodoo; daamada i di haganoho o di baba di Hale Daumaha o Dimaadua, gaa tugi loo gi dono hagalawa, nia moomee huogodoo guu kila humalia. \p \v 17 Nomuli, Solomon gaa hana gi Ezion-Geber mo Elath, nia gowaa wagabaalii i tongotai o di Malua o Aqaba, i lodo tenua go Edom. \v 18 King Hiram ga hagau gi mee ana wagabaalii e dagi go ana gau aamua mo ana gau ngalua ala gu iloo nadau moomee. Digaula guu hula di wagabaalii dalia nia gau aamua a Solomon gi tenua go Ophir, ga gaamai nia dane goolo hoohoo e madangaholu maa ono gi Solomon. \c 9 \s1 Di haga heetugi di king ahina o Sheba \r (1-Kings 10.1-13) \p \v 1 Di king ahina o Sheba gu longono ia di hai o di King Solomon, di dele dono ingoo mo dono hagalaamua go tenua, gei mee gaa hana gi Jerusalem belee hagamada a mee gi ana heeu haingadaa.\x * \xo 9.1 \xt Matthew 12.42; Luke 11.31\x* Mee ne laha mai ana hagabuulinga daangada hagamaamaa, mono ‘camel’ gu hagauda ginai nia mee hagakala meegai, nia hadu ‘jewel’, mo dono hagabae goolo. Di madagoaa mee ne heetugi gi Solomon, mee ga heeu gi mee ana heeu huogodoo ala e mee dana hagamaanadu. \v 2 Solomon gu helekai gi nia heeu a maa huogodoo; deai dahi mee e haingadaa dono haga donudonu ai. \v 3 Di king ahina o Sheba gu longono ia di hai o di kabemee o Solomon, gei gu gidee ia di hale a maa ne hau. \v 4 Mee gu gidee nia meegai ala ne higi gi hongo teebele, nia gowaa ala e noho ai ana gau aamua, di hagatau humalia o digau ngalua o lodo dono hale king mo nadau ‘uniform’ ala e ulu ai digaula, mo nia gahu o nia hege ala e madamada humalia a mee i nia hagamiami, mo nia tigidaumaha ala e hai go mee i lodo di Hale Daumaha. Malaa, nia mee aanei guu hai di ahina gi gologolo mo di goboina huoloo. \v 5 Mee ga helekai gi di king, “Nia mee ala ne hagalongo ginai au i lodo dogu henua i di goe mo do iloo mee le e donu! \v 6 Au digi hagadonu loo nia mee nia daangada ne hagi mai gaa dae loo gi dogu hanimoi ga gidee au gi ogu golomada. Au digi longono dahi baahi e lua o do iloo nia mee ala e donu. Do kabemee e koia e damana i nia mee ala ne hagi mai go nia daangada. \v 7 E haadanga lamalia go au gau hai hegau ala e noho i do baahi i nia madagoaa huogodoo, e hagalongo gi au helekai kabemee! \v 8 Hagaamuina Dimaadua go doo God! Mee gu hagagila aga dono manawa tenetene adu gi di goe i dana dugu goe di king, e dagi i lala dono ingoo. Mai i dono aloho i ana daangada digau Israel mo dono hiihai e daahi digaula gi noho hua beelaa, Mee guu dugu goe di nadau king belee madamada humalia nnaganoho mo di tonu.” \p \v 9 Mee gaa wanga gi King Solomon ana kisakis ala ne gaamai: hoohoo nia dane goolo e lima, mo dono hagabae mee hagakala meegai mono hadu hagalabagau ‘jewel’ logowaahee. Nia mee haga kala meegai ala ne wanga gi mee la koia e logo huoloo i nia mee ala ne wanga go digau ala i golo. \p \v 10 (Nia seelaa o King Hiram mo King Solomon ala ne gaamai nadau goolo mai Ophir, gu gaamai labelaa nadau laagau ‘juniper’ mono hadu hagalabagau ‘jewel’. \v 11 Solomon gu hai hegau gi nia laagau e hau nia gaagenge i lodo di Hale Daumaha, mo i lodo dono hale, gei e hau labelaa nia ‘harp’ mo nia ‘lyre’ ang gi digau huwa daahili. Nia mee beenei ne gidee i mua i lodo tenua Judah ai.) \p \v 12 King Solomon guu wanga gi di king ahina o Sheba nia mee huogodoo a mee ala ne madau. Nia mee aanei la i tua hua nia mee a mee ne wanga e koodai nia kisakis a maa ala ne wanga gi mee. Ga nomuli, gei di king ahina mo ana daangada hagamaamaa ga hagatanga gaa hula gi muli gi tenua go Sheba. \s1 Nia maluagina o King Solomon \r (1-Kings 10.14-25) \p \v 13 Nia ngadau huogodoo King Solomon e kumi baahi nua nia dane goolo e madalua maa lima, \v 14 e hagapuni gi nia dagitedi ala e hui go digau koodai goloo mo digau huihui mee. Nia king o Arabia mo nia gobinaa nia gowaa o Israel gu gaamai labelaa nadau goolo mono silber gi mee. \v 15 Solomon guu hai ana mee duuli dangada llauehaa e lua lau, tuuli e dahi e hii dono gili gi nia pauna goolo nonnono e madangaholu maa lima \v 16 mo nia mee duuli lligi e dolu lau, tuuli e dahi e hii dono gili gi nia goolo nonnono e walu pauna. Mee guu dugu nia maa huogodoo i lodo di Ruum o di Waa laagau ‘cedar’ o Lebanon.\f + \fr 9.16 \fq “Di Ruum o di Waa laagau ‘cedar’ o Lebanon” \ft Di ruum deenei le e hai be di waa laagau, idimaa i lodo di ruum damana deenei la nogo iai nia duludulu e logo ala ne hai gi nia laagau ‘cedar’ ala ne gaamai i Lebanon.\f* \p \v 17 Di king guu hai labelaa dana lohongo king damana. Baahi di maa e hii gi nia ‘ivory’, gei nia gowaa ala i golo e hii gi nia goolo madammaa. \v 18 Nia habodo e ono gi di lohongo king, di lohongo babaawae guu hai gi di gili di maa, guu hii gi nia goolo. Nia lohongo nia lima i nia baahi e lua o di lohongo king, mo nia ada laion e tuu i nia baahi e lua. \v 19 Nia ada laion madangaholu maa lua i hongo nia habodo, e dagidahi i nia mada ni habodo. Deai di king ne hai dono lohongo king beelaa ai. \p \v 20 Nia ibu inuinu huogodoo a Solomon la ne hai gi nia goolo, mo nia goloo huogodoo ala i lodo di Ruum o di Waa laagau ‘cedar’ o Lebanon ne hai gi nia goolo madammaa. Silber la dono dahidamee ai i lodo di madagoaa Solomon. \v 21 Mee ana wagabaalii e deledele di moana madalia nia wagabaalii a King Hiram. Nia ngadau dagi dolu huogodoo, ana wagabaalii ga lloomoi labelaa ga gaamai nadau goolo, silber, ‘ivory’, nia manu ‘ape’, mono ‘monkey’. \p \v 22 King Solomon koia gu maluagina, ge koia e kabemee i nia king huogodoo ala i henuailala. \v 23 Digaula huogodoo e lloomoi gi mee e halahala di hagamaamaa, e hagalongo gi di kabemee o God dela ne hagauda gi mee. \v 24 Tangada nei mo tangada nei e gaamai gi Solomon nadau wanga dehuia: nia mee ala ne hai gi nia silber mono goolo, nia gahu laa daha, nia goloo dauwa, nia mee hagakala meegai, nia hoodo mono hoodo ‘donkey’. Di mee deenei e hai i nia ngadau huogodoo ala e hagadau. \p \v 25 King Solomon guu hau ana gowaa e haa mana (4,000) labelaa ala e dugu ana waga dauwa hongo henua mo nia hoodo; mee ana hoodo dauwa le e madangaholu maa lua mana (12,000). Hunu hoodo gu benebene go mee i Jerusalem, gei nia hoodo ala i golo gu haganoho go mee i lodo nia waahale ala i golo.\x * \xo 9.25 \xt 1-Kings 4.26\x* \v 26 Mee tagi aamua o nia king huogodoo i lodo di gowaa taamada di monowai Euphrates gaa tugi i Philistia mo tagageinga o Egypt.\x * \xo 9.26 \xt Genesis 15.18; 1-Kings 4.21\x* \v 27 I dono madagowaa king, nia silber gu logowaahee i lodo Jerusalem gadoo be nia hadu, gei nia laagau ‘cedar’ gu logowaahee gadoo be nia balu laagau ‘sycamore’ i nia dono nia dama gonduu o Judah. \v 28 Solomon gu gaamai ana hoodo mai Musri mo mai nnenua llauehe huogodoo ala i golo.\x * \xo 9.28 \xt Deuteronomy 17.16\x* \s1 Nia mee llauehe di madagoaa dagi ai Solomon \r (1-Kings 11.41-43) \p \v 29 Di baahi dela i golo di kai o Solomon mai taamada gaa tugi gi di hagalawa guu hihi i lodo \bk Di Kai o Soukohp Nathan\bk* mo i lodo \bk Nnelekai Kokohp a Ahijah o Shiloh\bk* mo i lodo \bk Di Moe Hagagida ang gi Soukohp Iddo\bk*, nogo hai hegau labelaa i lodo di madagoaa King Jeroboam nogo dagi Israel. \v 30 Solomon nogo dagi Israel hagatau mai Jerusalem i lodo nia ngadau e madahaa. \v 31 Mee ne made, gaa danu i lodo di Waahale o David, gei tama daane a maa go Rehoboam gaa pono di lohongo o maa gaa king. \c 10 \s1 Nia madawaawa i baahi ngeia e hai baahi \r (1-Kings 12.1-20) \p \v 1 Rehoboam ne hana gi Shechem, di gowaa dela ne haga dagabuli ai nia daangada huogodoo o baahi ngeia o Israel belee hai a mee di nadau king. \v 2 Di madagoaa Jeroboam tama daane o Nebat, dela ne lele gi Egypt gi daha mo King Solomon, ne longono di longo deenei, mee ga hanimoi gi muli gi dono guongo. \v 3 Nia daangada o nia madawaawa o baahi ngeia o Israel gaa kae tegau gi mee, gei digaula huogodoo gaa hula i di gowaa e dahi gi Rehoboam ga helekai gi mee, \v 4 “Do damana gu hagauda mai gi gimaadou nia moomee daamaha. Maa goe gaa hai madau duadua gi maamaa, ga haga haingoohia madau mouli, gei gimaadou ga hai hegau manawa dahi adu gi di goe.” \p \v 5 Rehoboam ga helekai, “Dugua mai gi di au nia laangi e dolu e hagabaubau di mee deenei, gei goodou ga lloomoi laa.” Gei nia daangada gaa hula. \p \v 6 King Rehoboam gaa kae dono hagamaamaa mai baahi nia daane mmaadua ala nogo hai hegau gi dono damana go Solomon, ga heeu, “Ma di helekai bolo aha dela ga hagi mai go goodou bolo gi heia gi digau aanei?” \p \v 7 Digaula ga helekai, “Maa goe ga manawa dumaalia ga haga manawa lamalia digaula gi au helekai humalia, digaula ga hai hegau adu gi di goe i di manawa dahi gaa hana hua beelaa.” \p \v 8 Gei mee gu hagabalumee nia helekai o nia daane mmaadua, gaa hana gi baahi nia dama daane ala nogo tomo aga dalia ia, aalaa go ana gau hagamaamaa, \v 9 Gei mee ga heeu gi digaula, “Au gaa hai bolo aha gi digau ala e tangi mai gi di au bolo gi heia nadau moomee gi maamaa?” \p \v 10 Digaula ga helekai, “Deenei dau mee e hagi anga gi digaula: ‘Dogu madaalima dulii e koia e damana i tuaidina dogu damana!’ \v 11 Hagi anga ina gi digaula, ‘Dogu damana gu haga uda nia mee daamaha gi godou nua, gei au gaa hai nia maa gi koia e daamaha. Mee gu haga mamaawa goodou gi di loahi hagamaawa dangada, gei au ga daaligi goodou gi di uga hagamaawa kau!’” \p \v 12 I muli nia laangi e dolu, gei Jeroboam mo digaula huogodoo guu hula labelaa gi di King Rehoboam, gii hai be dana helekai ne hai gi digaula. \v 13 Di king gu hagabalumee nia helekai a nia daane mmaadua, gei e helekai maaloo hagahuaidu gi nia daangada, \v 14 be nia helekai nia dama daane ala ne hai. Mee ga helekai, “Dogu damana gu haga uda nia mee daamaha gi godou nua, gei au gaa hai nia maa gi koia e daamaha. Mee gu haga mamaawa goodou gi di loahi hagamamaawa dangada, gei au ga daaligi goodou gi nia uga hagamamaawa kau!” \v 15 Ma go di hiihai a Dimaadua bolo gi haga gila aga ana helekai ala ne hagi anga go soukohp Ahijah o Shiloh gi Jeroboam tama daane Nebat.\x * \xo 10.15 \xt 1-Kings 11.26-40\x* Deenei di mee a di king digi hagalongo gi nia daangada. \p \v 16 Di madagoaa nia daangada gu iloo ginaadou bolo di king hagalee hagalongo ang gi ginaadou, digaula gaa wwolo gi nua, “Daa gi daha ina David mo dono madahaanau! Di hagahumalia behee ne hai mai go digaula mai gi gidaadou? Nia daane o Israel, gidaadou gaa hula gi tadau gowaa! Rehoboam gi madamada humalia i deia!”\x * \xo 10.16 \xt 2-Samuel 20.1\x* \p Deelaa laa, nia daangada Israel gu hai baahi, guu hula gi nadau guongo, \v 17 guu hai a Rehoboam gi hai hua di king ni digau ala e noho i tenua go Judah. \p \v 18 Gei King Rehoboam ga hagau a Adoniram, dela e dagi nia daangada ala e haga ngalua kono, gi baahi digau Israel, gei digaula ga dilidili a mee gii made. I muli di hai deenei ne hai, gei Rehoboam ga hagalimalima gaa gaga gi dono waga hongo henua, gaa lele hagammuni gi Jerusalem. \v 19 Daamada i di madagoaa deelaa gaa huli gi muli, nia daangada o di baahi ngeia o Israel le e hai baahi gi digau o di hale o David. \c 11 \s1 Di kokohp mai baahi o Shemaiah \r (1-Kings 12.21-24) \p \v 1 Di madagoaa King Rehoboam ne dau i Jerusalem, mee ga gahi mai ana gau dauwa e lau huowalu mana (180,000) ala go nia gau dauwa ala koia e humalia mai nia madawaawa Judah mo Benjamin. Mee hai dana hai belee dauwa e laha mai nia madawaawa i bahi i ngeia Israel gi lala ono mogobuna. \v 2 Gei Dimaadua ga hagi anga gi soukohp Shemaiah \v 3 bolo gi haga iloo gi King Rehoboam mo nia daangada huogodoo o nia madawaawa Benjamin mo Judah tegau deenei: \v 4 “Hudee heebagi gi godou duaahina donu. Goodou huogodoo, hula gi godou gowaa. Di mee dela guu hai, la go dogu hiihai.” Malaa, digaula huogodoo gu hagalongo gi Dimaadua, digi hula e heebagi gi Jeroboam. \s1 Rehoboam gu abaaba nia waahale \p \v 5 Rehoboam gu noho hua i Jerusalem guu hau nia abaaba mau dangihi e abaaba nia waahale o Judah mo Benjamin aanei: \v 6 Bethlehem, Etam, Tekoa \v 7 Bethzur, Soco, Adullam, \v 8 Gath, Mareshah, Ziph, \v 9 Adoraim, Lachish, Azekah, \v 10 Zorah, Aijalon, mo Hebron. \v 11 Mee gu abaaba nia waahale aanei gi mau dangihi, guu dongo ana daangada dagidahi e dagi nia waahale aanei, gei ang gi di waahale e dahi, gei mee gu hagauda nia meegai, nia lolo olib, mono waini, \v 12 mo nia mee abaaba dangada mono daalo labelaa. Deenei di hai a mee dela ne hai ga daahi Judah mo Benjamin i lala ono mogobuna. \s1 Digau hai mee dabu mo digau Levi e lloomoi gi Judah \p \v 13 Mai tenua hagatau o Israel, digau hai mee dabu mo digau Levi gu lloomoi gi di baahi ngaaga gi Judah. \v 14 Digau Levi gu diiagi nadau gowaa haangai manu mo nia gowaa ala i golo, guu hula gi Judah mo Jerusalem, idimaa King Jeroboam o Israel mo nia king gi muli gu hagalee dumaalia gi digaula e hai nadau hegau be nia gau hai mee dabu a Dimaadua. \v 15 Jeroboam guu bida hilihili ana daangada hai mee dabu, e hai nadau hegau i nia gowaa hai daumaha a digau o di bouli, gei e daumaha gi nia balu god mo nia ada mee ala ne hai go mee e haganoho be nia kau daane.\x * \xo 11.15 \xt 1-Kings 12.31\x* \v 16 Nia daangada o nia madawaawa huogodoo o Israel ala nogo hiihai huoloo e daumaha gi Dimaadua, di God Israel, guu hula i muli digau Levi gi Jerusalem, gii mee ginaadou di tigidaumaha ang gi Dimaadua, di God o nadau maadua mmaadua. \v 17 Di mee deenei gu hagamaaloo tenua king o Judah, gei i lodo nia ngadau e dolu digaula nogo buni anga gi Rehoboam tama daane a Solomon, guu noho be di nadau noho i lala di King David mo King Solomon. \s1 Di madahaanau Rehoboam \p \v 18 Rehoboam ne hai dono lodo gi Mahalath, dela dono damana go Jerimoth, tama daane ni David, dono dinana go Abihail, tama ahina a Eliab, gei dono damana madua go Jesse. \v 19 Meemaa nau dama daane dogodolu: Jeush, Shemariah, mo Zaham. \v 20 Nomuli mai gei mee gaa lodo gi Maacah, tama ahina a Absalom, gei meemaa nau dama daane dogohaa: Abijah, Attai, Ziza, mo Shelomith. \v 21 Huogodoo, Rehoboam ne hai ono lodo e madangaholu maa walu (18) mo e modoono (60) lodo hege. Mee gu hagadili ana dama daane dogo madalua maa walu (28) ge modoono (60) dama ahina. Maacah dela e kaedahi e aloho iei mee laa hongo ono lodo huogodoo ala i golo, \v 22 gei mee e kaedahi e aloho tama daane a Maacah go Abijah laa hongo ana dama daane ala i golo, gu hilihili a mee bolo e kae dono lohongo king. \v 23 Rehoboam gu haganoho ana hagabaubau gii donu, guu wanga nia waawa o ana dama daane guu duwwe digaula laa lodo Judah mo Benjamin i lodo nia waahale ala gu abaaba gi mau dangihi. Mee guu wanga nia mee huogodoo ala e hiihai ginai digaula i lodo di manawa dumaalia, guu wanga labelaa gi digaula nadau lodo dagi logo. \c 12 \s1 Digau Egypt guu kumi Judah \r (1-Kings 14.25-28) \p \v 1 Di madagoaa Rehoboam ne haganoho ono mogobuna king, mee mo ana daangada huogodoo ga diiagi nnaganoho Dimaadua. \v 2 I lodo di lima ngadau Rehoboam nogo dagi, Dimaadua gu hagaduadua digaula i di nadau dee hagalongo. King Shishak o Egypt gu heebagi gi Jerusalem \v 3 gi ana waga dauwa hongo henua e mana maa lua lau (1,200) ge modoono mana (60,000) digau llele nia hoodo, mo ana gau dauwa dogologo e deemee di dau, hagapuni ang gi nia hagabuulinga dauwa mai Libya, Sukkite mo Ethiopia. \v 4 Mee guu kumi nia waahale o Judah ala gu abaaba gi mau dangi, ga hanadu gaa tugi i Jerusalem. \p \v 5 Soukohp Shemaiah gaa hana gi di King Rehoboam mo nia dagi Judah ala ne dagabuli i Jerusalem belee llele gi daha mo Shishak. Mee ga helekai gi digaula, “Aanei nnelekai Dimaadua adu gi goodou: ‘Goodou gu diiagi Au, dolomeenei gei Au gu diiagi goodou guu wanga goodou gi Shishak.’” \p \v 6 Di king mo nia dagi guu donu ang gi ginaadou bolo ginaadou gu ihala, ga helekai, “Nia mee ala e hai go Dimaadua le e hai donu.” \p \v 7 Di madagoaa Dimaadua ne gidee di mee deenei, Mee ga helekai labelaa gi Shemaiah, gaa hai gi mee, “Idimaa digaula gu helekai bolo ginaadou gu ihala, Au ga hagalee daaligi digaula gi daha. Malaa di madagoaa Shishak ga heebagi gi digaula, digaula ga deloaa di mouli. Jerusalem ga de longono ia di maaloo o dogu hagawelewele hagatau, \v 8 gei Shishak ga hagamagedaa digaula, gei digaula ga iloo di mee dela e hai geegee i mehanga di hai hege mai gi di Au mo di hai hege gi nia dagi o henuailala.” \p \v 9 King Shishak gu hanimoi gi Jerusalem guu kae nia goloo maluagina ala nogo i lodo di Hale Daumaha mo di hale king. Mee guu kae nia mee huogodoo ngaadahi mo nia mee abaaba dangada ala ne hai go di King Solomon gi nia goolo. \v 10 Rehoboam guu hai ana mee abaaba dangada baalanga mmee e pono nia maa, guu wanga nia maa gi nia daangada hagaloohi nia bontai di hale di king gi benabena ina. \v 11 Nia madagoaa huogodoo di king ma gaa hana gi di Hale Daumaha, digau hagaloohi ga aamo nia maa, gaa lawa ga gaamai labelaa gi muli gi di ruum digau hagaloohi. \v 12 Idimaa mee gu haga hila ia gi lala gi Dimaadua, gei di hagawelewele Dimaadua digi daaligidia a mee, gei nia mee gu humalia i baahi Judah. \s1 Nia mee llauehe di madagoaa dagi king o Rehoboam \p \v 13 Rehoboam ne dagi Jerusalem ga hagamaaloo aga ono mogobuna king. Mee ne madahaa maa dahi ono ngadau i dono madagoaa ne hai di king, gaa dagi nia ngadau e madangaholu maa hidu i Jerusalem, di waahale dela ne hilihili go Dimaadua mai i lodo tenua hagatau Israel belee hai di gowaa e hagalaamua ai dono ingoo. Tinana Rehoboam la go Naamah mai tenua go Ammon. \v 14 Rehoboam guu hai nia mee huaidu idimaa mee digi hagamada e halahala di hiihai o Dimaadua. \p \v 15 Nnegau Rehoboam mai taamada gaa tugi gi di hagaodi, mo nia ingoo dono madahaanau la guu hihi i lodo \bk Di Kai a Soukohp Shemaiah\bk* mo i lodo \bk Di Kai a Soukohp Iddo.\bk* Rehoboam mo Jeroboam nogo hagadau heebagi i nau mehanga i nia madagoaa huogodoo. \v 16 Rehoboam gaa made gaa danu i lodo di waa daalunga o nia king i lodo di Waahale o David, gei tama daane a maa go Abijah gaa pono di lohongo o maa gaa king. \c 13 \s1 Tauwa Abijah ang gi Jeroboam \r (1-Kings 15.1-8) \p \v 1 I di madangaholu maa walu ngadau Jeroboam nogo king i Israel, Abijah guu hai di king o Judah, \v 2 gaa king nia ngadau e dolu i Jerusalem. Dono dinana go Micaiah, tama ahina ni Uriel, mai di waahale o Gibeah. \p Tauwa gu daamada i mehanga Abijah mo Jeroboam. \v 3 Abijah gu haga dagabuli ana gau dauwa e haa lau mana (400,000) gei Jeroboam gu hai baahi gi mee ana gau dauwa e walu lau mana (800,000). \p \v 4 Nia buini dauwa e lua aanei gu heetugi i lodo tenua gonduu o Ephraim. Di King Abijah guu hana gi tomo di Gonduu Zemaraim, gaa wolo gi Jeroboam mo digau Israel, “Hagalongo mai gi di au! \v 5 E hai behee? Goodou e de iloo bolo Dimaadua, di God o Israel, guu hai dana hagababa e deemee di mooho ang gi David, dela ne wanga gi mee mo dono hagadili gi muli di mogobuna king e dagi digau Israel gaa hana hua beelaa? \v 6 Jeroboam tama a Nebat gu hai baahi gi Solomon, dela go dono king. \v 7 Nomuli gei mee ga hagadagabuli mai gi di gowaa e dahi dana hagabuulinga balu dangada, ga haga maaloo nadau hiihai i di gili o Rehoboam, tama daane Solomon, dela e damagiigi balua gei e dee dohu di hai baahi gi nia maanadu digaula \v 8 Dolomeenei gei goodou gu hagatogomaalia belee heebagi gi di mogobuna aamua dela ne wanga go Dimaadua gi nia hagadili o David. Goodou di godou hagabuulinga gau dauwa e dogologowaahee, gei goodou e hai mee gi nia ada kau daane goolo ala ne hai go Jeroboam belee hai nia god ni goodou. \v 9 Goodou gu hagabagi gi daha digau hai mee dabu a Dimaadua, ala go nia hagadili o Aaron, gei goodou gu hagabagi digau Levi. I nadau lohongo, goodou guu bida dongo godou gau hai mee dabu gadoo be di hai o nnenua llauehe ala i golo. Di ingoo hua tangada dela ma ga gaamai dana kau daane be nia siibi e hidu e mee hua di hagadabu e mogobuna di hai tangada hai mee dabu o nia god ala e hagaingoo go goodou bolo godou god. \p \v 10 “Malaa gimaadou e daumaha hua igolo gi Dimaadua di madau God, gei digi diagia a Mee. Digau hai mee dabu mai di hagadili Aaron e hai nadau duhongo hegau, gei digau Levi e hagamaamaa digaula. \v 11 Nia luada mono hiahi huogodoo, digaula e hai nadau tigidaumaha gi Mee gi nia ‘incense’ mo nia manu tigidaumaha dudu hagadogomaalia. Digaula e tigidaumaha nia palaawaa i hongo teebele gu hagadabu gu madammaa, gei nia hiahi huogodoo digaula e hagamaahina nia malama i hongo nia lohongo dugu malama goolo. Gimaadou e hai nia mee a Dimaadua ala bolo gi heia, gei goodou gu diiagi a Mee. \v 12 Go Mee go God, di madau dagi, gei ana gau hai mee dabu la gu i kinei mo nadau labaa gu togomaalia e iliili nia maa e gahigahi gimaadou e dauwa adu gi goodou. Nia daangada Israel, goodou hudee heebagi gi Dimaadua di God o godou maadua mmaadua! Goodou e deemee loo di maaloo!” \p \v 13 I di madagoaa hua deelaa, Jeroboam gu hagau hunu gau dauwa hagammuni e heebagi duuli di buini dauwa Judah mai i tua, gei digau dauwa ala i golo le e dauwa mai i mua. \v 14 Digau dauwa Judah gaa mmada gi daha ga gidee bolo ginaadou la gu duuli gi lodo, ga dangidangi gi Dimaadua i di hagamaamaa, gei digau hai mee dabu ga ili nadau labaa. \v 15 Digau dauwa Judah e dagi go Abijah, gaa wwolo gi nua ga heebagi. God gu hagamagedaa Jeroboam mo di buini dauwa Israel. \v 16 Digau dauwa Israel guu llele gi daha mo digau dauwa Judah, gei God guu hai digau Judah gi maaloo i digau Israel. \v 17 Abijah mo dana buini dauwa gu heebagi gu hagamagedaa digau Israel. Lima lau mana (500,000) digau dauwa kaedahi muginua gu daaligi guu mmade. \v 18 Nia daangada o Judah gu maaloo i digau Israel, idimaa digaula nogo hagadagadagagee gi Dimaadua, di God o nadau maadua mmaadua. \p \v 19 Abijah gu waluwalu di buini dauwa Jeroboam guu kumi guu noho i lodo nia waahale a maa aanei: Bethel, Jeshanah, Ephron mo nia waahale lligi ala e hoohoo gi nia waahale aanei. \v 20 Jeroboam digi kae labelaa ono mogobuna i di madagoaa Abijah nogo king. Hagaodi gi muli, Dimaadua ga daaligi a mee, gei mee guu made. \p \v 21 Malaa, Abijah gu maaloo aga. Mee guu hai ono lodo e madangaholu maa haa, ana dama daane mada lua maa lua mo nia dama ahina dilongoholu maa ono. \v 22 Di baahi di kai o di mouli o Abijah dela i golo, mo nia mee a maa ne helekai ai, mo nia mee ala ne hai go mee la guu hihi i lodo \bk Di Kai a Soukohp Iddo.\bk* \c 14 \s1 King Asa e hagamagedaa digau Ethiopia \p \v 1 King Abijah guu made guu danu i lodo di waa daalunga o nia king i lodo di Waahale o David. Tama daane a maa go Asa gaa pono di lohongo o maa gaa king. I lodo dono madagoaa king, tenua nogo noho i di aumaalia i lodo nia ngadau e madangaholu. \v 2 Asa gu hagamanawa lamalia Dimaadua, dono God, i dana haihai nia mee ala e donu mo e humalia. \v 3 Mee gu daa gi daha nia gowaa dudu tigidaumaha o digau mai i daha, mo nia gowaa hai daumaha a digau ala e noho i lodo di bouli, gu oho gi lala nia waduu hadu hagamadagu, gei gu hagahingahinga gi lala nia ada o di god Asherah. \v 4 Mee gu haganoho dana waalanga gi nia daangada o Judah gi heia di hiihai o Dimaadua, di God o nadau maadua mmaadua, gei gi daudalia ana agoago mo ana helekai. \v 5 Idimaa mee dela gu hagammaa gi daha nia gowaa daumaha balu god, mo nia gowaa dudu tigidaumaha lolo kala i lodo nia waahale huogodoo o Judah, tenua guu noho i di aumaalia i dono madagoaa nogo dagi. \v 6 Mee guu hau nia abaaba o nia waahale o Judah i dono madagoaa nogo king, gei i lodo nia ngadau dulii deai tauwa ne gila aga ai, idimaa Dimaadua guu wanga gi mee di noho i di aumaalia. \v 7 Mee ga helekai gi nia daangada o Judah, “Gidaadou gaa hau tadau waahale gi mau dangihi, e hagaduu aga tadau abaaba, angulaa hagaloohi, mo nia bontai ala e mee di tai mo e duuli e hagamaaloo nia waahale. Gidaadou e daahi di mogobuna dela e dagi tenua deenei, idimaa gidaadou guu hai di hiihai Dimaadua tadau God. Mee gu benebene gidaadou gu hagaloohi gidaadou i nia baahi huogodoo.” Malaa, digaula guu hau nia mee aanei guu kila. \p \v 8 King Asa dana hagabuulinga gau dauwa e dolu lau mana (300,000) mai Judah, digau ala e heebagi gi nia duuli mono daalo, mo nia daane e lua lau mo huwowalu mana (280,000) mai Benjamin, digau ala e heebagi gi nia duuli mono maalei. Digaula huogodoo nia daangada hagamataane, guu kuulu gii dohu ang gi tauwa. \p \v 9 Taane Ethiopia dono ingoo go Zerah mo ana daane dauwa dogo gelehu (1,000,000) mo dolu lau (300) waga dauwa hongo henua gu dauwa ang gi Judah, gu hanadu loo gi mua, guu dau i Mareshah. \v 10 Asa ga hanadu belee heebagi gi mee, gei nia baahi e lua gu hagatogomaalia nadau lohongo i di gowaa mehanga gonduu o Zephathah, hoohoo adu gi Mareshah. \v 11 Asa ga dalodalo gi Dimaadua dono God, “Meenei Dimaadua, Goe e mee di hagamaamaa ngoohia di buini dauwa bagege be dau hai e hagamaamaa di buini dauwa maaloo. Hagamaamaa ina gimaadou dolomeenei, meenei Dimaadua di madau God, idimaa gimaadou e gana hua adu gi di Goe, malaa, gimaadou gu lloomoi e heebagi gi di buini dauwa damanaiee deenei i di mahi o do ingoo. Kooe go di madau God, e deai dahi dangada e hagadagadagagee bolo e mee di hagamagedaa Goe ai.” \p \v 12 Malaa, Dimaadua gu hagamagedaa di buini dauwa Ethiopia i di madagoaa Asa mo di buini dauwa o Judah ne heebagi gi digaula. Digaula guu llele, \v 13 gei Asa mo dana buini dauwa gu waluwalu adu digaula gaa tugi loo i Gerar. Digau dauwa dogologo i di buini dauwa digau Ethiopia ne mmade, dela digaula gu deemee di dagabuli belee heebagi. Digaula gu hagamagedaa go Dimaadua mo dana buini dauwa, gei digau dauwa Israel guu kae nadau hagabae goloo dauwa. \v 14 Digaula guu mee labelaa di oho gi daha nia waahale ala e haganiga Gerar, idimaa nia daangada ala i golo gu mmaadagu huoloo i Dimaadua. Di buini dauwa guu kumi nia waahale huogodoo aalaa, ge guu kae nadau hagabae goloo o nia waahale aalaa. \v 15 Digaula gu heebagi labelaa gi nia gowaa e noho ai digau hagaloohi siibi, guu kumi di nadau hulu damana siibi mono ‘camel’. Nomuli digaula gaa hula gi muli gi Jerusalem. \c 15 \s1 Nia haganohonoho hoou a Asa \p \v 1 Di Hagataalunga o God gu haneia gi hongo o Azariah tama daane a Oded, \v 2 gei mee gaa hana e heetugi gi King Asa, ga gahigahi a mee, “Hagalongo mai gi di au, King Asa, mo goodou huogodoo nia daangada o Judah mo Benjamin! Dimaadua e madalia goodou i di godou madalia a Mee. Maa goodou ga halahala a Mee, Mee ga dumaalia adu gi goodou gi gidee goodou a Mee. Maa goodou gaa huli gi daha mo Mee, gei Mee ga diiagi goodou. \v 3 I di madagoaa waalooloo Israel nogo mouli, digaula deai di nadau God donu ai, nadau gau hai mee dabu belee aago digaula ai, mo nadau haganoho ai. \v 4 Gei di madagoaa di haingadaa ma guu tale ang gi digaula, digaula gu huli adu gi Dimaadua, go di God o Israel. Digaula gu halahala a Mee gu gidee a Mee. \v 5 I lodo nia laangi aalaa, e deai tangada e mee di hanimoi be hana i di aumaalia ai, idimaa nia heheebagi mo nia hinihini la gu i lodo nia henua huogodoo. \v 6 Nia henua llauehe gu hai baahi gi nia henua llauehe, nia waahale gu hai baahi gi nia waahale, idimaa God ne hagauda nia heheebagi mo nia hinihini gi hongo digaula. \v 7 Malaa goodou e hai loo gi lodo maaloo, hudee manawa paagege. Godou hegau ala e hai la ono hui i golo.” \p \v 8 Di madagoaa Asa ne hagalongo gi nia helekai kokohp Azariah, tama a Oded, mee gu haga maaloo aga. Mee gu hagammaa gi daha nia ada balu ieidu huogodoo ala i hongo tenua go Judah mo Benjamin, mo nia ada balu ieidu huogodoo ala i lodo nia waahale ala ne kumi go mee i lodo tenua gonduu o Ephraim. Mee gu haga hoou labelaa di gowaa dudu tigidaumaha Dimaadua dela e duu i lodo di gowaa daahaa o di Hale Daumaha. \p \v 9 Nia daangada dogologo gu lloomoi gi baahi o Asa mai Ephraim, Manasseh, mo Simeon, ge guu noho i lodo tenua dela e dagi go mee, idimaa digaula gu gidee bolo Dimaadua gu madalia a mee. Asa ga haga dagabuli digaula huogodoo mo nia daangada o Judah mo Benjamin. \v 10 Digaula gu dagabuli mai gi Jerusalem i lodo di tolu malama o di madangaholu maa lima ngadau nogo king ai Asa. \v 11 I di laangi deelaa digaula guu hai nadau tigidaumaha ang gi Dimaadua gi nia goloo ala ne gaamai go digaula mai tauwa: nia kau e hidu lau (700) mo nia siibi e hidu mana (7,000). \v 12 Digaula gu hagababa bolo ginaadou guu donu ngaadahi e daumaha gi Dimaadua, di God o nadau maadua mmaadua, mai i lodo nadau manawa mo nadau mouli hagatau. \v 13 Tei dangada, dulii be madua, taane be di ahina, dela digi daumaha gi Mee, le e daaligi gii made. \v 14 Digaula guu hai di nadau hagamodu i di ingoo Dimaadua i di lee damana bolo ginaadou ga daahi di hagababa. Nomuli, digaula ga wwolowwolo gi nua mo di iliili nadau labaa. \v 15 Nia daangada huogodoo o Judah gu tenetene, idimaa ginaadou ala guu hai di hagababa deenei mai i lodo nadau manawa hagatau. Digaula gu tenetene huoloo hagahagaamu i di nadau daumaha ang gi Dimaadua, gei Mee guu hila ang gi digaula guu wanga gi digaula di noho i di aumaalia i hongo tenua damana hagatau. \p \v 16 King Asa guu daa dono dinana madua go Maacah gi daha mo dono lohongo dinana di king, idimaa mee guu hai di ada haga gulugulua di balu god ahina Asherah. Asa guu hele di ada balu ieidu, gu duuduu hagalligi, guu dudu nia bida mee i lodo di Gowaa Baba Kidron.\x * \xo 15.16 \xt 1-Kings 15.13-15\x* \v 17 Ma e aha maa Asa digi oho ina gi daha nia gowaa hai daumaha huogodoo a di gau e noho i lodo bouli, gei mee e noho manawa dahi ang gi Dimaadua i di waalooloo o dono mouli. \v 18 Mee guu dugu gi lodo di Hale Daumaha nia mee huogodoo dono damana Abijah ne hagadabu ang gi God, ngaadahi mo nia goloo goolo, silber ala ne bida hagadabu koia. \v 19 Tauwa ne hai ai gaa dae loo gi di motolu maa lima ngadau o dono madagoaa nogo king. \c 16 \s1 Di haingadaa i mehanga Judah mo Israel \r (1-Kings 15.17-22) \p \v 1 I lodo di motolu maa ono ngadau i di madagoaa King Asa nogo dagi i Judah, King Baasha o Israel gu ulu mai mo ana gau dauwa gi lodo Judah, ga daamada gaa hai dana abaaba i Ramah e duuli di lloomoi mo di hula gi Judah. \v 2 Asa gaa kae nia silber mono goolo mai di gowaa benebene hadu di Hale Daumaha mo i lodo di hale di king, ga hagau nia maa gi Damascus gi di King Benhadad o Syria mo ana helekai hegau: \v 3 “Gidaua gaa buni be di mee e dahi gadoo be tadau damana nogo buni. Nia silber mono goolo aanei la nia kisakis adu gi di goe. Dolomeenei oho ina di hagababa dela i gulu mehanga mo di King Baasha o Israel gii daa gi daha ana gau dauwa mo dogu henua.” \p \v 4 King Benhadad gu hagagila aga tangidangi di King Asa, ga hagau ana dagi aamua dauwa mo nadau gau dauwa e heebagi gi nia waahale o Israel. Digaula guu kumi Ijon, Dan, Abel Beth Maacah, mo nia waahale huogodoo o Naphtali go nia gowaa ala e benebene ai nia goloo. \v 5 Di madagowaa King Baasha ne longono nia mee ala ne hai, mee gaa dugu dana hau di abaaba Ramah, gu diiagi di moomee. \v 6 King Asa ga haga dagabuli ana daane mai lodo Judah, gaa hai digaula gi aamo ina nia hadu mono laagau ala nogo hai hegau ai a Baasha i Ramah, e hau di abaaba dauwa e abaaba nia waahale o Geba mo Mizpah. \s1 Soukohp Hanani \p \v 7 I di madagoaa deelaa, soukohp Hanani guu hana gi di King Asa ga helekai, “Idimaa goe gu hagadagadagagee gi di king o Syria gei digi hagadagadagagee gi Dimaadua go doo God, digau dauwa o di king o Israel guu llele gi daha mo goe. \v 8 Ma hagalee go digau Ethiopia mo digau Libya ala nogo logowaahee nadau buini dauwa, gei e logowaahee nadau waga dauwa hongo henua, mono gau llele hongo hoodo? Gei idimaa goe dela gu hagadagadagagee gi Dimaadua, Mee gu hagamaaloo goe i digaula. \v 9 Dimaadua e mmada gii donu gi henuailala hagatau, e haga maaloo aga ginaadou ala nadau manawa le e modudahi gi Mee. Goe guu hai au mee dadaulia, deelaa laa tugi dolomeenei gaa hana gi muli, goe gaa tale gi nia dauwa.” \p \v 10 Di mee deenei guu hai Asa gi hagawelewele huoloo gi soukohp, dela ga lawalawa iei mee gi nia siini baalanga. Ma deenei di madagoaa, Asa ga daamada gaa hai hagahuaidu hunu daangada. \s1 Di hagaodi di madagoaa dagi o Asa \r (1-Kings 15.23,24) \p \v 11 Nia mee huogodoo ala ne kila aga i di madagoaa Asa nogo dagi, mai taamada gaa tugi gi di hagaodi, la guu hihi gi lodo \bk Di Kai o nia King o Judah mo Israel.\bk* \v 12 I lodo di motolu maa hiwa ngadau Asa nogo king, mee gu habehabe i di magi pale guu hai i dono babaawae; gei mee hogi digi huli ang gi Dimaadua i di hagamaamaa, mee ne halahala hua gi nia dogidaa. \v 13 Nia ngadau e lua nomuli gei mee gaa made, \v 14 gaa danu i lodo taalunga hadu dela ne hagatogomaalia go mee ang gi deia i lodo di Waahale David. Digaula guu hunu a mee gi nia lolo mono lolo hagakala e hagatogomaalia gi di danu tuaidina o maa, gei digaula guu hai di nadau ahi damana e hai tangihangi gi dono made. \c 17 \s1 Jehoshaphat guu hai di King \p \v 1 Jehoshaphat guu pono di lohongo king dono damana, gu hagamaaloo aga nia mogobuna dono waawa hai baahi gi Israel. \v 2 Mee gu haganoho ana gau dauwa i lodo nia waahale abaaba o Judah, i lodo nia gowaa o Judah i daha mo nia waahale, mo i lodo nia waahale ala ne kumi go Asa i lodo tenua go Ephraim. \v 3 Dimaadua gu hagahumalia Jehoshaphat idimaa mee e daudali nia hangaahai o dono damana dono madagoaa nogo dama daane, gei hagalee nogo daumaha gi Baal. \v 4 Mee gu hai hegau gi di God o dono damana, gu daudali nia haganoho a God, gei mee hagalee daudali di mouli o nia king o Israel. \v 5 Dimaadua guu wanga gi Jehoshaphat di mogobuna maaloo e dagi tenua go Judah, gei nia daangada huogodoo e gaamai gi mee nadau kisakis, gei mee gu maluagina, gu hagalaamua go digaula. \v 6 Mee gu hagalaamua dana hagagila aga Dimaadua, gu oho gi daha nia gowaa balu daumaha huogodoo mo nia ada o di god Asherah i lodo Judah. \p \v 7 I lodo tolu ngadau nogo king, mee gu hagau gi daha digau aamua aanei e agoago i lodo nia waahale o Judah: Benhail, Obadiah, Zechariah, Nethanel, mo Micaiah. \v 8 Digaula ne hula ginaadou mo digau Levi dogo hiwa ge dogo lua daangada hai mee dabu. Digau Levi la go Shemaiah, Nethaniah, Zebadiah, Asahel, Shemiramoth, Jehonathan, Adonijah, Tobijah, mo Tobadonijah; nia daangada hai mee dabu la go Elishama mo Jehoram. \v 9 Digaula guu kae di beebaa Nnaganoho Dimaadua, guu hula laa lodo nia waahale huogodoo o Judah, e agoago gi nia daangada nia mee ala i lodo di beebaa deelaa. \s1 Di aamua o Jehoshaphat \p \v 10 Dimaadua guu hai nia henua llauehe huogodoo ala e haganiga tenua di King Jehoshaphat gi mmaadagu di hula e dauwa gi mee. \v 11 Hunu daangada o Philistia gu gaamai nadau hagabae silber logowaahee mo nia kisakis ala i golo gi Jehoshaphat, mo hunu daangada o Arabia gu gaamai labelaa nadau siibi e hidu mana ge hidu lau (7,700) mono kuudi e hidu mana ge hidu lau (7,700) gi mee. \v 12 Deenei di mogobuna o Jehoshaphat e tomo gi nua i nia madagoaa huogodoo. Mee gu hagaduu ana abaaba waahale, ge guu hau ana waahale laa lodo Judah hagatau, \v 13 ala nia gowaa e benebene ai nia goloo e logowaahee. \p Mee gu haganoho ana daangada aamua ala e kaedahi i lodo Jerusalem, \v 14 e hagatau gi nadau madahaanau. Adnah la di tagi aamua o nia buini dauwa mai nia madahaanau o Judah, e dagi ana gau dauwa dogo dolu lau mana (300,000). \v 15 Togolua dagi la go Jehohanan, e dagi ana gau dauwa dogo lualau mo huwowalu mana (280,000). \v 16 Togodolu dagi la go Amasiah tama daane a Zichri e dagi ana gau dauwa dogo lua lau mana (200,000). (Amasiah guu bida hiihai bolo e hai nnegau Dimaadua.) \v 17 Tagi aamua o nia buini dauwa o nia madahaanau o Benjamin la go Eliada, taane dauwa e aali huoloo, e dagi ana gau dauwa dogo lua lau mana (200,000) guu hau ginaadou gi nia duuli abaaba dangada mo nia maalei. \v 18 Dono togolua dagi la go Jehozabad e dagi ana gau dauwa e lau mo huwowalu mana (180,000), guu hau gu togomaalia humalia gi tauwa. \v 19 Nia daane aanei gu ngalua gi di king i Jerusalem, e hagapuni labelaa, mee gu haganoho labelaa ana gau dauwa gi lodo nia waahale o Judah ala gu abaaba. \c 18 \s1 Soukohp Micaiah e haga iloo di haingadaa gi Ahab \r (1-Kings 22.1-28) \p \v 1 Di madagoaa di King Jehoshaphat o Judah ne maluagina mai mo di dele dono ingoo i hongo tenua, mee ga hagatogomaalia dana haga hai lodo i mehanga tangada o dono madahaanau mo di madahaanau o King Ahab o Israel. \v 2 Nia ngadau nomuli Jehoshaphat gaa hana gi di waahale Samaria belee heetugi gi Ahab. Ahab gu daaligi ana siibi mono kau logowaahee e hai tagamiami e hagalaamua Jehoshaphat mo digau ala i baahi o mee. Mee ne hagamaanadu belee longilongi a mee gi buni anga gi deia e heebagi gi di waahale Ramoth i lodo Gilead. \v 3 Mee ga heeu, “Goe e hana i ogu muli, e heebagi gi Ramoth?” \p Jehoshaphat ga helekai, “Goe ma ga togomaalia, gei au gu togomaalia labelaa, mo ogu gau dauwa. Gimaadou ga buni adu.” \v 4 Gei mee ga duudagi adu, ga helekai, “Gei i mua, gidaua e halahala di manawa o Dimaadua.” \p \v 5 Ahab ga gahi mai nia soukohp holongo e haa lau, ga heeu gi digaula, “Au e humalia e hana e heebagi gi Ramoth be deeai?” \p Nia soukohp ga helekai, “Heebagi. God gaa hai laa goe gi maaloo!” \p \v 6 Gei ogo Jehoshaphat ga heeu, “Ma soukohp labelaa i golo ai e hai tadau heeu gi Dimaadua?” \p \v 7 Ahab ga helekai, “Tangada e dahi i golo, go Micaiah, tama daane a Imlah. Gei au hagalee hiihai gi mee, mee hagalee loo e hai ana kokohp humalia mai gi di au, ana kokohp e huaidu i nia madagoaa huogodoo.” \p Jehoshaphat ga helekai, “Goe hagalee helehelekai beenaa!” \p \v 8 Di King Ahab ga gahi mai dana dangada aamua, gaa hai gi mee bolo gi laha mai a Micaiah hagalimalima. \p \v 9 Nia king dogolua aanei ala gu ulu nau gahu king, guu noho i hongo nau lohongo king i di gowaa haga madammaa golee laagau, i tua di bontai o Samaria, gei ogo nia soukohp huogodoo e haihai nadau kokohp i mua meemaa. \v 10 Tangada e dahi i digaula go Zedekiah, tama daane a Chenaanah, guu hai ana madaagoo baalanga, ga helekai gi Ahab, “Deenei telekai a Dimaadua ne hai: ‘Nia mee aanei ga heebagi iei goe gi digau Syria, ga hagamagedaa digaula hagatau.’” \v 11 Nia soukohp huogodoo ala i golo gu helekai labelaa beelaa, “Hula, hai baahi gi Ramoth, gei goe ga maaloo. Dimaadua ga dugu adu gi di goe di maaloo i tauwa.” \p \v 12 Di madagoaa hua deelaa, tangada aamua dela ne hana belee laha mai a Micaiah, ga helekai gi mee, “Nia soukohp huogodoo guu hai nadau kokohp bolo di king la gaa gila, gei goe e humalia gii hai labelaa beelaa.” \p \v 13 Gei Micaiah ga helekai, “Au e hagamodu i di ingoo o Dimaadua dela e mouli, bolo au ga helekai nia mee o dogu God ala ma ga hagi mai gi di au!” \p \v 14 Dono madagoaa ne hanimoi gi mua di king go Ahab, di king ga heeu gi mee, “Micaiah, gimaua mo di king go Jehoshaphat le e humalia e hula e heebagi gi Ramoth, be deeai?” \p Micaiah ga helekai, “Heebagi! Goolua ga maaloo. Dimaadua ga hagamaamaa goolua gi maaloo i tauwa.” \p \v 15 Ahab ga helekai gi mee, “Goe ma ga helekai mai i di ingoo Dimaadua, helekai i di tonu! Au e helekai adu haga hia i di mee deelaa?” \p \v 16 Micaiah ga helekai, “Au e gidee digau dauwa o Israel gu modoho gi daha i hongo nia gonduu gadoo be nia siibi nadau dangada e madamada humalia i digaula ai. Gei Dimaadua ga helekai: ‘Digau aanei la nadau dagi ai, dugua digaula gii hula gi nadau hale i di aumaalia.’”\x * \xo 18.16 \xt Numbers 27.17; Matthew 9.36; Mark 6.34\x* \p \v 17 Ahab ga helekai gi Jehoshaphat, “Deelaa dagu mee nogo hai iei au gi di goe bolo mee hagalee loo e kokohp dana helekai humalia mai gi di au! Nia madagoaa huogodoo mee e helekai kokohp di mee dela e huaidu mai gi di au!” \p \v 18 Micaiah ga helekai labelaa, “Dolomeenei, hagalongo gi telekai a Dimaadua dela e hai. Au guu mmada gi Dimaadua guu noho i hongo dono lohongo king i di langi, gei digau di langi e tuu i dono baahi gau donu mo dono baahi gau ihala.\x * \xo 18.18 \xt Isaiah 6.1; Job 1.6\x* \v 19 Dimaadua ga heeu: ‘Ma koai dela ga halahalau a Ahab gii hana gi Ramoth, gi daaligi gii made i golo?’ Gei ogo hunu gau di langi e helekai i tagadilinga mee e dahi, ge hunu gau e helekai i tuai mee, \v 20 gaa dae loo gi di hagataalunga e dahi ga duu adu gi mua Dimaadua, ga helekai, ‘Ko au dela ga halahalau a mee.’ Dimaadua ga heeu, ‘E halahalau behee?’ \v 21 Gei di hagataalunga ga helekai, ‘Au gaa hai nia soukohp a Ahab huogodoo gii hai nadau kai tilikai.’ Gei Dimaadua ga helekai, ‘Hana, halahalau ina a mee. Dau hegau la gaa gila.’” \p \v 22 Micaiah ga haga lawa ana helekai ga helekai, “Deenei di mee ne hai. Dimaadua guu hai au soukohp gi helekai tilikai adu gi di goe. Ma go Dimaadua dela ne haga noho bolo goe gaa tale gi di haingadaa damana!” \p \v 23 Soukohp Zedekiah ga hanadu gaa paa nia golomada Micaiah, ga heeu, “Di Hagataalunga o Dimaadua la ne diiagi au ana hee, dela ga helekai adu gi di goe?” \p \v 24 Micaiah ga helekai, “Ga gidee laa e goe i do madagoaa ma gaa hana gi lodo di ruum i tua belee bala hagammuni.” \p \v 25 Ahab ga helekai gi tangada e dahi i ana daangada dagi, “Lawalawa ina a Micaiah, lahia gi Amon go di gobinaa o di waahale, mo gi tama daane di king go Joash. \v 26 Hai gi meemaa bolo gi hudua a mee gi lodo di hale galabudi, haangai ina hua a mee gi nia palaawaa mono wai, gaa dae loo gi dogu hanimoi gi muli i di aumaalia.” \p \v 27 Micaiah ga helekai, “Maa nei bolo goe ga hanimoi i di aumaalia, malaa, Dimaadua la digi helekai mai i ogu lodo!” Mee ga helekai labelaa boloo, “Digau huogodoo, hagalongo mai gi agu helekai ala ne hai!” \s1 Di made o Ahab \r (1-Kings 22.29-35) \p \v 28 Malaa, di king Ahab o Israel mo di king Jehoshaphat o Judah gaa hula, ga heebagi gi di waahale go Ramoth i Gilead. \v 29 Ahab ga helekai gi Jehoshaphat, “Gidaua ma gaa hula gi lodo tauwa, gei au ga ulu nnuai goloo gi de modongoohia, gei goe ga ulu o gahu king.” Malaa, di king o Israel ne hana gi lodo tauwa gei mee gu hai gee. \p \v 30 Di king o Syria gaa hai dana helekai hagamodu gi ana dagi waga dauwa gi hudee heebagi gi nia daangada ala i golo dela hua go di king o Israel. \v 31 Malaa, di madagoaa digaula ne mmada gi di king Jehoshaphat, digaula gu hagabau bolo mee go di king o Israel, gei digaula ga huli adu belee heebagi gi mee. Gei Jehoshaphat ga wolowolo gi nua, gei Dimaadua go God gaa daa a mee gi daha, gaa lui teebagi gi daha mo mee. \v 32 Nia dagi o nia waga dauwa hongo henua gu modongoohia bolo mee hagalee go di king o Israel, gei digaula gaa dugu di nadau waluwalu a mee. \v 33 Malaa, di mee hua ne angadonu, tangada dauwa o Syria ne puu adu hua dana amu maalei, ga nngenge i King Ahab, i di gowaa dela e duudagi i dono gahu dela e abaaba dono huaidina. Gei Ahab ga wolo adu gi tangada dagidagi dana waga dauwa boloo, “Au gu lauwa! Hagadiga gi muli, llele gi daha mo tauwa!” \p \v 34 Di madagoaa tauwa e hai hua igolo, gei King Ahab e hagabiga i lodo dono waga dauwa hongo henua, e huli gi digau dauwa Syria. I di ulu di laa, gei mee guu made. \c 19 \s1 Soukohp e aago Jehoshaphat \p \v 1 King Jehoshaphat o Judah gu hanimoi gi muli gi dono hale king i Jerusalem i di aumaalia. \v 2 Dahi soukohp dono ingoo go Jehu tama daane ni Hanani, guu hana belee heetugi gi di king ga helekai gi mee, “Goe e hagabaubau bolo ma e donu hua di hagamaamaa digau huaidu, gei e huli mai i di baahi digau ala e de hiihai gi Dimaadua? Dau mee dela ne hai dela gaa hidi ai di hagawelewele o Dimaadua ga hagauda adu gi di goe. \v 3 Ma e aha maa goe gu huaidu, gei nia humalia la i oo lodo hua igolo. Goe dela gu daa gi daha nia ada huogodoo o di god ahina Asherah ala nogo dadaumaha ginai nia daangada, gei goe dela nogo hagamada belee daudali di hiihai o God.” \s1 Nia haganohonoho hoou a Jehoshaphat \p \v 4 Ma e aha maa King Jehoshaphat e noho i Jerusalem, mee e hanahana i mehanga nia daangada mai Beersheba i di baahi gi ngaaga ga hanadu loo gi taalinga tenua gonduu o Ephraim i di baahi gi ngeia, belee laha mai nia daangada gi muli gi Dimaadua, go di God o nadau maadua mmaadua \v 5 Mee guu dongo ana gau gabunga i lodo nia waahale dagidahi o Judah ala gu abaaba, \v 6 ga hagi anga gi digaula nia helekai aanei gi daudalia, “Goodou pula i godou gabunga dangada; goodou hagalee hai hegau i nia mogobuna o nia daangada, gei i nia mogobuna o Dimaadua, gei Mee e madalia goodou i di godou madagoaa ma ga hagamodu di tonu o di gabunga. \v 7 Hagalaamua ina Dimaadua, mo di hai hegau gii donu, idimaa, Dimaadua tadau God, e hagalee dumaalia gi nia halahalau, dugu geegee nia daangada, mo e kae nia hui halahalau.” \p \v 8 I lodo Jerusalem, Jehoshaphat gu hilihili digau Levi, nia gau hai mee dabu mo hunu dagi tenua belee hai digau hai gabunga, e gabunga nia daangada ala ne oho nia haganoho a Dimaadua be nia gabunga i mehanga o nia daangada ala e noho i lodo di waahale. \v 9 Mee guu wanga gi digaula nia helekai gi daudalia aanei: “Goodou e hai loo gii hai godou hegau i lodo di hagalaamua Dimaadua, daudalia a Mee mo di manawa dahi i godou mee huogodoo ala ma gaa hai. \v 10 Di madagoaa godou duaahina mai tei waahale ga gowadu gi goodou di gabunga tangada ne daaligi dana daangada gii made, be di oho tei haganoho, goodou e hai loo gi aago digaula gii donu i nadau mee ala ma gaa hai i di madagoaa di gabunga, dela e hai gi dee hala digaula ang gi Dimaadua. Maa goodou ga hagalee hai di mee deenei, goodou mo godou ihoo daangada ga longono di hagawelewele a Dimaadua. Gei goodou gaa hai godou hegau gii donu, goodou ga hagalee ihala. \v 11 Amariah tagi aamua hai mee dabu e daahi di mogobuna hagamuliagina e hagamodu nia gabunga hagamadagu huogodoo, gei Zebadiah, tama daane a Ishmael, di gobinaa o Judah, e daahi di mogobuna hagamuliagina e hagamodu nia gabunga mehanga nia daangada. Digau Levi nadau moomee le e mmada gii donu gi nia hilihili di gowaa hai gabunga e gila humalia. Goodou gi lodo hagamahi di hagagila aga nia helekai aanei. Dimaadua gi huli mai di baahi dela e donu!” \c 20 \s1 Tauwa hai baahi gi Edom \p \v 1 Di madagoaa mai gi nomuli, nia buini dauwa Moab mo Ammon ngaadahi mo nau buini dauwa Meunite ala ne buni anga gi ginaadou, ga heebagi gi Judah. \v 2 Hunu gau kae hegau ga lloomoi ga hagailoo gi King Jehoshaphat: “Di buini dauwa damana mai Edom gu hanimoi i di baahi i golo di Tai Mmade belee heebagi adu. Digaula guu lawa di kumi Hazazon Tamar.” (Deenei tuai ingoo labelaa ni Engedi.) \v 3 Jehoshaphat gu madagu ga dalodalo gi Dimaadua i di hagamaamaa. Nomuli gei mee gaa hai dana hagailoo bolo nia daangada huogodoo gi hagaonge i tenua hagatau. \v 4 Nia daangada o nia waahale huogodoo o Judah gaa hula hagalellele gi Jerusalem e halahala di hagamaamaa mai baahi Dimaadua. \v 5 Digaula mo nia daangada o Jerusalem ga dagabuli gi lodo di gowaa daahaa hoou o di Hale Daumaha. King Jehoshaphat ga hanaga gaa duu i mua digaula, \v 6 ga dalodalo gi nua, “Meenei Dimaadua, di God o madau maadua mmaadua, Goe e noho i di langi i nua, gei e dagi nia henua huogodoo o henuailala. Kooe dela e kaedahi e mahi, deai dahi dangada e mee di hai baahi adu gi di Goe ai. \v 7 Kooe hua go di madau God. Di madagoaa o au daangada Israel ne ulu gi lodo tenua deenei, Goe ne hagabagi gi daha nia daangada nogo noho i ginei, gaa wanga tenua la gi di hagadili o Abraham, go do ehoo hagatenetene, gi hai mee ginai gaa hana hua beelaa.\x * \xo 20.7 \xt Isaiah 41.8; James 2.23\x* \v 8 Digaula guu noho i ginei, guu hau di Hale Daumaha e hagalaamua do ingoo, i di iloo \v 9 bolo ma ga iai di haingadaa gaa tale gi digaula ga hagaduadua digaula mai tauwa, tau magi, be tau hiigai, gei digaula e mee di lloomoi gaa tuu i mua di Hale Daumaha deenei, i di gowaa e daumaha ai digaula adu gi di Goe. Digaula gaa mee di dangidangi adu gi di Goe i nadau haingadaa, gei Goe ga longono gaa daa digaula gi daha mo di haingadaa. \p \v 10 “Dolomeenei, nia daangada o Ammon, Moab, mo Edom gu heebagi mai gi gimaadou. Di madagoaa madau maadua mmaadua ne lloomoi gi daha mo Egypt, Goe digi dumaalia gi digaula gi ulu gi lodo nia henua aalaa, gei madau maadua mmaadua guu hula gu haganiganiga nia maa, gei digi oho ina nia maa.\x * \xo 20.10 \xt Deuteronomy 2.4-19\x* \v 11 Deenei di nadau hai e hui mai gi gimaadou: digaula gu lloomoi belee hagabagi gimaadou gi daha mo tenua dela guu lawa dau gaamai gi gimaadou. \v 12 Kooe go di madau God! Hagaduadua ina digaula, idimaa gimaadou gu deloaa di hai baahi ang gi di buini dauwa damanaiee dela e heebagi mai gi gimaadou. Gimaadou e de iloo ma ni aha ala belee hai go gimaadou, gei gimaadou e halahala adu Goe e dangi adu i di hagamaamaa.” \p \v 13 Nia daane huogodoo Judah, madalia nadau lodo mo nia dama, nogo tuu i golo i di Hale Daumaha. \v 14 Di Hagataalunga o Dimaadua guu doo iha gi hongo dahi dangada Levi dela i lodo digau dogologo, dono ingoo go Jahaziel, tama daane ni Zechariah; mee tangada e dau gi di madahaanau o Asaph, di hagadili o Mattaniah, Jeiel, mo Benaiah. \v 15 Jahaziel ga helekai, “Meenei di King, mo goodou huogodoo nia daangada o Judah mo Jerusalem. Dimaadua e helekai bolo goodou gi hudee lliga godou lodo be e mmaadagu di heebagi gi di buini dauwa damana deenei. Tauwa le e huwahuwa ai a God, hagalee go goodou.\x * \xo 20.15 \xt Deuteronomy 20.1-4\x* \v 16 Daiaa, heebagi gi digaula. Digaula ga loo aga gi di gowaa di Ala Nnoonua o Ziz. Goodou ga heetugi gi digaula i di hugu gi muli o di gowaa baba dela e hana gi tenua gi lodo di anga henua hoohoo adu gi Jeruel. \v 17 Hagalee go goodou e heebagi i tauwa deenei. Hagatogomaalia ina hua godou lohongo gaa tali; goodou ga gidee Dimaadua e gowadu gi goodou di aali. Goodou nia daangada o Judah mo Jerusalem, goodou hudee manawa paagege be mmaadagu. Hula heebagi, Dimaadua ga madalia laa goodou!”\x * \xo 20.17 \xt Exodus 14.13,14\x* \p \v 18 King Jehoshaphat gaa bala gi lala loo, ono golomada guu tale gi di gelegele, gei nia daangada huogodoo gaa pala dalia a mee mo di daumaha gi Dimaadua. \v 19 Digau Levi ala e dau gi nia madahaanau o Kohath mo Korah gaa tuu gi nua gaa wwolo gi nua ga hagaamu Dimaadua, di God o Israel. \p \v 20 Hagaluada loo dono daiaa, nia daangada gaa hula gi lodo di anga henua e hoohoo gi Tekoa. Di madagoaa digaula e hagatanga, Jehoshaphat gaa hai dana agoago ang gi digaula: “Nia daangada o Judah mo Jerusalem! Hagadagadagagee gi Dimaadua di godou God, gei goodou gaa tuu mau dangihi. Hagadonu ina nnelekai soukohp ala e hagi adu gi goodou, gei goodou gaa kila.” \v 21 I muli dana helehelekai gi ana daangada, di king gaa hai hunu gau hua daahili gi ulu ina nadau gahu lloo ala nogo ulu ai i nia laangi llauehe, ge gii hula i mua di buini dauwa, mo di dadaahili: \q1 “Hagaamu ina Dimaadua! \q1 Dono aloho e hana hua beelaa!”\x * \xo 20.21 \xt Pisalem 118.1-4,29\x* \m \v 22 Di madagoaa digaula ne daamada ne daahili, Dimaadua gu haga hinihini nia buini dauwa ala belee heebagi ang gi ginaadou. \v 23 Digau Ammon mo digau Moab gu heebagi gi di buini dauwa o Edom, gu hagammaa gi daha digaula, ga nomuli digaula gaa bida dauwa maaloo ang gi ginaadou modo ginaadou. \v 24 Di madagoaa di buini dauwa Judah ne dau i di angulaa dela i lodo di anggowaa, gaa mmada gi nadau hagadaumee, ga gidee boloo digaula huogodoo le e mmoemmoe i hongo di gelegele, guu mmade. Deai dahi dangada ne lele gi daha ai. \p \v 25 Jehoshaphat mo ana buini dauwa ga lloo adu belee kae nia goloo digaula, digaula gu gidee nia goloo logowaahee: nia kau, goloo dauwa, nia gahu, mo nia dahida goloo ala i golo. Digaula gu hagabudu nadau goloo i tauwa i nia laangi e dolu, gei nia goloo le e logowaahee balua e deemee di nadau kae nia maa huogodoo. \v 26 I di haa laangi, digaula ga dagabuli i di gowaa mehanga gonduu o Beracah ga hagaamu Dimaadua i ana mee huogodoo ala ne hai. Deelaa tadinga ne hagaingoo di gowaa baba deelaa boloo Beracah\f + \fr 20.26 \fk Beracah: \ft Di ingoo deenei i nnelekai Hebrew e hai gadoo be di bida helekai \+bk hagaamu\+bk* \f*. \v 27 Jehoshaphat gaa dagi ana buini dauwa gi muli gi Jerusalem i di aali, idimaa Dimaadua gu hagamagedaa nadau hagadaumee. \v 28 Di madagoaa digaula ne dau i di waahale, digaula ga taele gi di Hale Daumaha mo di dadaahili nadau ‘harp’ mo di iliili nadau labaa. \v 29 Nia henua llauehe huogodoo ala ne longono di mee a Dimaadua ne hai dela ne hagamagedaa nia hagadaumee Israel, la gu mmaadagu, \v 30 deelaa laa Jehoshaphat gaa dagi tenua i lodo di aumaalia, gei God gu duuli a mee i nia baahi huogodoo. \s1 Di hagaodi di madagoaa dagi o Jehoshaphat \r (1-Kings 22.41-50) \p \v 31 Jehoshaphat ne daamada ne hai di king o Judah i dono madua ono ngadau e motolu maa lima gaa dagi i Jerusalem nia ngadau e madalua maa lima. Tinana o maa go Azubah, tama ahina a Shilhi. \v 32 Gadoo be dono damana go Asa nogo i ono mua, mee guu hai nia mee ala e donu i mua Dimaadua. \v 33 Gei nia gowaa daumaha gi nia balu god la digi ohaa ina gi daha. Nia daangada digi huli nadau manawa hagatau gi di hai daumaha gi di God o nadau maadua mmaadua. \p \v 34 Nia mee huogodoo ala i golo ala ne hai go Jehoshaphat mai i taamada dono madagoaa dagi gaa tugi gi di hagaodi, la guu hihi gi lodo \bk Di Kai o Jehu Tama a Hanani\bk* dela di baahi di beebaa \bk Di Kai o nia King o Israel.\bk* \p \v 35 Dahi madagoaa King Jehoshaphat o Judah gu buni anga gi King Ahaziah o Israel, di king dela guu hai ana huaidu e logo. \v 36 Meemaa guu hau nau wagabaalii heehee moana i di gowaa wagabaalii o Ezion-Geber, \v 37 Gei Eliezer tama daane a Dodavahu, mai di waahale o Mareshah, ga hagailoo gi Jehoshaphat, “Idimaa goe dela guu buni gi Ahaziah, Dimaadua gaa oho gi daha dau mee dela ne hau.” Gei nia wagabaalii gu mooho gei digi hula gi di moana. \c 21 \p \v 1 Jehoshaphat ne made gaa danu i lodo di waa daalunga o nia king i lodo di Waahale David, gei tama daane a maa go Jehoram gaa pono di lohongo o maa gaa king. \s1 Jehoram di king o Judah \r (2-Kings 8.17-24) \p \v 2 Jehoram tama daane o King Jehoshaphat o Judah ono duaahina daane dogo ono: Azariah, Jehiel, Zechariah, Azariahu, Michael mo Shephatiah. \v 3 Tamana digaula guu wanga ana goolo mono silber e logowaahee gi digaula, mo nia goloo dahidamee ala i golo, gu haganoho digaula dagidahi, tangada e dahi e dagi dana waahale e dahi i nia waahale o Judah ala gu abaaba. Malaa, idimaa Jehoram dela e madua i digaula, Jehoshaphat guu dugu a mee e kae dono lohongo king. \v 4 Di madagoaa Jehoram ne maaloo di dagi dono henua, gei mee gu daaligi gii mmade ono duaahina daane huogodoo mo hunu gau aamua Israel labelaa. \p \v 5 Jehoram ne hai di king gei mee gu motolu maa lua ono ngadau. Mee nogo dagi i Jerusalem i nia ngadau e walu. \v 6 Mee gu daudali nia hangaahai huaidu o King Ahab mo nia king o Israel ala i golo, idimaa mee ne hai lodo gi tama ahina e dahi a Ahab. Mee gu ihala gu hai baahi ang gi Dimaadua, \v 7 gei Dimaadua la hagalee e hiihai e oho gi daha di hagadili o David, idimaa Mee guu hai dana hagababa damana gi David bolo dono hagadili gaa dagi hua beelaa gi muli.\x * \xo 21.7 \xt 1-Kings 11.36\x* \p \v 8 Di madagoaa Jehoram nogo king, Edom gu hai baahi gi Judah guu hai tenua damana e duu modogoia.\x * \xo 21.8 \xt Genesis 27.40\x* \v 9 Jehoram mo ana daangada aamua guu hula mo nadau waga dauwa hongo henua gu heebagi gi Edom. Di buini dauwa Edom gu duuli mai digaula gi lodo. I di boo, digaula guu mee di lleleia gi daha hagammuni. \v 10 Edom guu duu modogoia i daha mo Judah mai di madagoaa deelaa gaa hula gi muli. I di madagoaa hua deelaa, di waahale Libnah gu hinihini labelaa, idimaa Jehoram gu diiagi Dimaadua, di God o ono maadua mmaadua. \v 11 Mee hogi dela gu hagaduu nia gowaa daumaha ang gi nia balu god i lodo nnenua nnoonua o Judah, guu dagi nia daangada o Judah mo Jerusalem gii hai nadau ihala gi Dimaadua. \p \v 12 Soukohp Elijah ga hagau dana lede gi Jehoram, e hai boloo: \mi “Dimaadua, di God o do damana madua David gu hagahuaidu goe idimaa goe digi daudali nnangaahai o do damana King Jehoshaphat, be do damana madua King Asa. \v 13 Malaa dau mee ne hai, goe ne daudali nia hangaahai o nia king o Israel guu dagi nia daangada o Judah mo Jerusalem gi lodo tee modudahi nadau lodo gi God, gadoo be Ahab mo ono gau gi muli ala ne dagi nia daangada Israel gi lodo tee modudahi nadau lodo. Goe hogi dela gu daaligi o duaahina daane ala nia daane e mada humalia i di goe. \v 14 Idimaa go o hangaahai, Dimaadua ga hagaduadua gii kono au daangada, au dama lligi mo au ahina hai lodo, gaa oho gi daha au goloo huogodoo. \v 15 Goe do huaidina ga duadua i di magi mmae gono, do dinae e damana aga i nia laangi huogodoo.” \m \v 16 Hunu daangada o Philistia mo Arabia e noho hoohoo gi di gowaa dela nogo noho ai hunu gau o Ethiopia i taalinga di tai. Dimaadua guu hai digaula gi dauwa e hai baahi gi Jehoram. \v 17 Digaula gu heebagi gi Judah, guu kae nia goloo ala i lodo di hale king, gei guu lahi galabudi nia lodo o di king huogodoo mo ana dama daane, ga hagadubu Ahaziah, dana dama daane kaedahi dulii, digi lahia go digaula. \p \v 18 I muli nia mee huogodoo, Dimaadua guu hai a mee gii magi mmae dono dinae. \v 19 Hoohoo nia ngadau e lua, di magi o maa la gu damana mai gaa dae loo gi di hagamuliagina di king, guu made i di hagaduadua mmae gono huoloo. Nia daangada a maa digi dudu di nadau ahi hangihangi be di nadau hai e hai gi nia king i mua o mee. \p \v 20 Jehoram ne hai di king i dono motolu maa lua ono ngadau gei ne dagi i Jerusalem nia ngadau e walu. Tangada ne manawa gee ai i di madagoaa ne made iei mee. Digaula gaa danu a mee i lodo di Waahale o David, malaa hagalee i lodo di waa daalunga o nia king. \c 22 \s1 Ahaziah di king o Judah \r (2-Kings 8.25-29; 9.21-28) \p \v 1 Hunu daangada o Arabia guu dagi di nadau buini guu kumi ge gu daaligi nia dama daane huogodoo a King Jehoram, go Ahaziah hua tama daane dulii digi daaligidia. Nia daangada o Jerusalem gu hagamenege aga Ahaziah e king e pono di lohongo king o dono damana. \v 2-3 Ahaziah ne king i dono madalua maa lua ono ngadau i dono madua. Mee gaa dagi i Jerusalem di ngadau e dahi. Ahaziah nogo daudali labelaa nnangaahai di madahaanau o King Ahab, idimaa dono dinana go Athaliah, tama ahina a King Ahab ge tama ahina madua ni di King Omri o Israel gu helekai hagamaamaa gi mee dela gaa hidi iei mee gaa hai di huaidu. \v 4 Mee guu hai ana hala gi Dimaadua, idimaa i muli di made dono damana, nia daangada di madahaanau o King Ahab guu hai nia daangada hagamaamaa ni mee, guu dagi a mee gi hagalee gila. \v 5 I di daudali nnelekai hagamaamaa digaula, mee gu buni anga gi King Joram o Israel i lodo tauwa hai baahi gi King Hazael o Syria. Di buini dauwa gu hagahuaidu i Ramoth i lodo Gilead gei Joram gu lauwa i tauwa. \v 6 Mee gu hanimoi gi muli gi di waahale Jezreel belee hagahili ono gowaa ne lauwa, gei Ahaziah guu hana gi golo belee hagaheetugi gi mee. \p \v 7 God ne haganoho di hagahidihidi deenei gi Joram belee hai Ahaziah gi doo gi daha mo dono lohongo king. Di madagoaa Ahaziah nogo i golo, mee mo Joram gu heetugi ginai dahi daane dono ingoo go Jehu, tama daane Nimshi, dela ne hilihili go Dimaadua belee oho gi daha di hagadau lohongo king o di madahaanau o Ahab. \v 8 Di madagoaa Jehu e hagagila aga di hiihai a Dimaadua e daa gi daha di hagadau lohongo king, mee ga heetugi gi di hagabuulinga dangada nia dagi o digau Judah mo nia dama daane o nia duaahina daane o Ahaziah ala ne lloomoi dalia Ahaziah i dono hanimoi hagaheetugi. Jehu gu daaligi gii mmade digaula huogodoo. \v 9 Digaula gu halahala Ahaziah, gaa gida a mee e bala hagammuni i Samaria. Digaula gaa lahi a mee gi Jehu, ga daaligi a mee gii made. Malaa, digaula guu danu tuaidina o maa i di nadau hagalaamua tamana madua o maa go King Jehoshaphat, dela nogo hagamahi ono lodo di hai ana mee ala e mee i dono hai e hagagila di hiihai a Dimaadua. \p Tangada e dahi ne dubu ai i di madahaanau o Ahaziah bolo e mee di dagi tenua. \s1 Athaliah di king ahina o Judah \r (2-Kings 11.1-3) \p \v 10 I di madagoaa tinana di King Ahaziah o Judah, go Athaliah, ne iloo ia di taaligi o dana dama daane, mee gaa hai dana hagailoo hagamodu bolo di madahaanau di king o Judah gi daaligidia huogodoo. \v 11 Ahaziah dono duaahina ahina i golo mai di nau damana e dahi dono ingoo go Jehosheba, dela ne hai lodo gi tangada hai mee dabu dono ingoo go Jehoiada. Jehosheba guu lahi hagammuni Joash, tama daane e dahi i nia dama a Ahaziah, gaa lahi a mee gi daha mo nia hoo dama daane di king ala bolo ga daaligi gii mmade, ga daalo hagammuni a mee mo dahi dangada benebene dangada i lodo di ruum kiikii i di Hale Daumaha. I dono hagammuni a mee, mee gu haga dagaloaha a mee gi daha mo di made mai nia lima o Athaliah. \v 12 Mee nogo noho hagammuni i lodo nia ngadau e ono, i di madagoaa Athaliah nogo dagi be di king ahina. \c 23 \s1 Di huli anga e hai baahi gi Athaliah \r (2-Kings 11.4-16) \p \v 1 I muli di talitali nia ngadau e ono, tangada hai mee dabu Jehoiada gu hagamaanadu bolo di madagoaa e hagangalungalua nia mee. Mee guu hai dana hagababa gi nia dagi dauwa dogo lima: Azariah tama daane a Jeroham, Ishmael tama daane a Jehohanan, Azariah tama daane a Obed, Maaseiah tama daane a Adaiah, mo Elishaphat tama daane a Zichri. \v 2 Digaula guu hula gi nia waahale huogodoo o Judah gu laha mai dalia ginaadou gi Jerusalem digau Levi mo nia dagi huogodoo o nia madahaanau. \p \v 3 Digaula huogodoo gu dagabuli i lodo di Hale Daumaha, guu hai di nadau hagababa gi Joash, tama daane di king. Jehoiada ga helekai gi digaula, “Deenei tama daane o di king hagamuliagina. Dolomeenei mee gaa hai di king be di hagababa Dimaadua dela bolo di hagadili o David dela e hagadau gi di lohongo king.\x * \xo 23.3 \xt 2-Samuel 7.12\x* \v 4 Deenei tadau mee gaa hai: Di madagoaa digau hai mee dabu mo digau Levi ga lloomoi gaa hai nadau hegau i di Laangi Sabad, dahi baahi e dolu o digaula ga hagaloohi nia ngudu nia bontai di abaaba di Hale Daumaha, \v 5 dahi baahi e dolu labelaa ga hagaloohi di hale di king, gei digau ala i golo ga hagaloohi di bontai e hagaingoo bolo di Bontai di Hagamau. Nia daangada huogodoo ga dagabuli mai gi lodo di gowaa daahaa o di Hale Daumaha. \v 6 Deai dahi dangada e ulu gi lodo di Hale Daumaha ai, aalaa hua go digau hai mee dabu mo digau Levi ala e ngalua. Digaula e mee di ulu gi lodo idimaa digaula la gu hagadabu, gei nia daangada ala i golo e hai loo gi daudali nia helekai a Dimaadua ge noho i tua. \v 7 Digau Levi e haganiga i di king e hagaloohi a mee, nadau hulumanu dauwa e togomaalia, ginaadou e hula dalia di king i nia gowaa huogodoo ala e hana ginai mee. Maa tangada gaa hai bolo ia e hagamada e ulu gi lodo di Hale Daumaha le e daaligi gii made.” \p \v 8 Digau Levi mo nia daangada o Judah gu hagagila aga nia helekai huogodoo o Jehoiada. Nia daane hagalee hagau gii hula i di nadau madagoaa ma gaa lawa di ngalua i di Laangi Sabad, deelaa laa nia dagi dauwa e daahi hua digau ala e lloomoi e ngalua mo digau ala guu lawa belee hula. \v 9 Jehoiada guu wanga gi nia dagi dauwa nia daalo mo nia mee abaaba ala nia mee donu ni King David ala nogo benebene i lodo di Hale Daumaha. \v 10 Mee gu haganoho ana daane mo nadau hulumanu dauwa gu togomaalia i di gili hagatau o mua di Hale Daumaha belee duuli di king. \v 11 Nomuli gei Jehoiada ga haga ulu Joash gi daha, gaa dugu di hau king gi hongo dono libogo, gaa wanga gi mee di beebaa o nia haganoho i nnangahaihai o nia king. Gei Joash gaa hai di king. Jehoiada tangada hai mee dabu mo ana dama daane gu hagatulu Joash, gei nia daangada ga wwolowwolo gi nua boloo, “Di king gi mouli hua beelaa!” \p \v 12 Athaliah gu longono ia nia daangada e wwolowwolo hagaamu di king, gei mee ga hagalimalima gi di Hale Daumaha i di gowaa dela gu dagabuli ai digau dogologo. \v 13 Mee ga gidee ia di king hoou i di bontai e ulu gi lodo di Hale Daumaha, e duu i baahi di waduu, di gowaa belee tuu ai nia king, e haganiga go nia dagi dauwa mo digau iliili labaa. Nia daangada huogodoo gu wwolowwolo tenetene e iliili nadau labaa, gei digau daahili di Hale Daumaha mo nadau goloo huwa daahili e dagi di nadau budu. Athaliah gu hahaahi ono goloo, gu lodo huaidu, gaa wolo gi nua, “Di hagahuaidu! Di hagahuaidu!” \p \v 14 Jehoiada hagalee hiihai e daaligi a Athaliah i lodo di Hale Daumaha, ga gahigahi nia dagi dauwa ga helekai, “Lahia a mee gi daha i mehanga nia goolongo digau hagaloohi, daaligidia tei dangada dela bolo ia e daa a mee gi daha.” \p \v 15 Digaula gaa kumi a mee, gaa lahi a mee gi di hale di king, ga daaligi a mee i di gowaa dela e hagaingoo bolo di Bontai Hoodo. \s1 Di haganohonoho hoou a Jehoiada \r (2-Kings 11.17-20) \p \v 16 Tangada hai mee dabu Jehoiada gu haganoho bolo King Joash mo nia daangada gi madalia ia e hai di nadau hagababa damana bolo ginaadou gaa hai nia daangada ni Dimaadua. \v 17 Gei digaula huogodoo gaa hula gi di hale daumaha o Baal gaa oho di maa gi lala. Digaula gaa oho gi lala nia gowaa dudu tigidaumaha mo nia ada balu god, gei ga daaligi a Mattan, tangada hai mee dabu a Baal, i mua nia gowaa dudu tigidaumaha. \v 18 Jehoiada ga haga menegenege aga digau hai mee dabu mo digau Levi e madamada humalia di moomee di Hale Daumaha. Digaula belee hai nadau waawa hegau ala ne hagaingoo ang gi ginaadou mai baahi King David, gei e dudu nia tigidaumaha e wanga gi Dimaadua gii hai be Nnaganoho a Moses. Digaula e madamada humalia labelaa nia daahili mono budu nia laangi hagalabagau. \v 19 Jehoiada gaa dugu labelaa ana gau hagaloohi i nia bontai di Hale Daumaha gi bule ina gi daha dahi dangada dela e hagalee madammaa i nia hegau daumaha. \p \v 20 Nia dagi dauwa, nia dagi nia daangada, nia gau oobidi, mo nia daangada huogodoo ala i golo guu buni gi Jehoiada i lodo di nadau haele ne laha mai di king mai di Hale Daumaha gi di hale di king. Digaula ne ulu mai gi lodo i di bontai damana, gei di king guu noho i hongo dono lohongo king. \v 21 Nia daangada huogodoo gu tenetene huoloo, gei di waahale guu noho baba, idimaa Athaliah dela gu daaligi guu made. \c 24 \s1 Joash di king o Judah \r (2-Kings 12.1-16) \p \v 1 Joash ne hidu ono ngadau, gei mee gaa hai di king o Judah, gei mee guu dagi i Jerusalem nia ngadau e madahaa. Tinana o maa go Zibiah mai di waahale o Beersheba. \v 2 I di madagoaa o Jehoiada tangada hai mee dabu, King Joash nogo hai nia mee ala e haga manawa lamalia Dimaadua. \v 3 Jehoiada gu halahala nia ahina dogo lua e hai nia lodo o King Joash, meemaa gu haanau nau dama daane mo dama ahina mai i mee. \p \v 4 I muli hua, gei Joash ga hagamaanadu bolo e haga hoou di Hale Daumaha. \v 5 Mee ga hagau digau hai mee dabu mo digau Levi gii hula gi nia waahale o Judah gi hagabudulia mai nia bahihadu i baahi nia daangada huogodoo gii dohu gi di hai nia moomee lodo di ngadau ala e haga hoou di Hale Daumaha. Mee gu helekai gi digaula gi ngalua gi limalima bolo gi heia di nadau hegau, gei digau Levi gu duai. \v 6 Malaa, mee ga gahi mai Jehoiada, di nadau dagi, ga helekai gi mee gi hagamodongoohia, “Goe e aha dela goe digi heia digau Levi gi hagabudu ina nia dagitedi mai Judah mo Jerusalem. Moses, tangada hai hegau Dimaadua, ne haganoho bolo nia daangada le e hui nadau dagitedi e hagamaamaa di Hale Laa dela e noho ai Dimaadua.”\x * \xo 24.6 \xt Exodus 30.11-16\x* \p \v 7 (Nia hoo daumaha o Athaliah, di ahina huaidu, ne oho di Hale Daumaha gu haga hai hegau nia goloo dabu e logowaahee ang gi nia hai daumaha gi Baal.) \p \v 8 Di king ga helekai hagamodu gi digau Levi gi hauhia tebedebe, dugua i di ngudu di bontai di Hale Daumaha e hagabudu nia hagamaamaa digaula. \v 9 Digaula gu hagailoo gi nia daangada huogodoo laa lodo Jerusalem mo Judah hagatau gi gaamai gi Dimaadua dagitedi a Moses, di tama hai hegau a God, ala ne hagabudu matagidagi go mee i lodo di anggowaa. \v 10 Di mee deenei gu haga manawa lamalia nia daangada mo nadau dagi, gei digaula gu gaamai nadau bahihadu dagitedi guu haa tebedebe guu honu. \v 11 Nia laangi huogodoo digau Levi e kae tebedebe gi tangada aamua mugi nua dela e madamada humalia ai di maa. Di madagoaa tebedebe ma gaa honu, tangada hihi mugi nua mo tangada dela e pono tagi aamua hai mee dabu, ga daa gi daha nia bahihadu gaa kae tebedebe gi muli gi dono lohongo. Digaula gu hagabudu nadau bahihadu e logo. \p \v 12 Di king mo Jehoiada gaa wanga nia bahihadu gi nia gau ala e dagi di moomee dela e haga hoou di Hale Daumaha, gei digaula gu hagangalua digau e daadaa nia hadu, tegitanga, digau hai baalanga ala e hai nia moomee di haga hoou. \v 13 Digau ngalua huogodoo gu ngalua hagamahi gu haga hoou di Hale Daumaha gi hai hua be dono hau di matagidagi, koia gu mau dangihi. \v 14 Di madagoaa di moomee di haga hoou la ne lawa, nia goolo mono silber ala ne dubu la guu wanga gi di king mo Jehoiada, meemaa gu hai hegau nia maa guu hai nia boolo mono goloo ala i golo ang gi di Hale Daumaha. \s1 Nnaganoho Jehoiada guu huli \p Di madagoaa Jehoiada nogo mouli, nia tigidaumaha nogo duudagi e hai i nia madagoaa huogodoo i lodo di Hale Daumaha. \v 15 I muli hua mee ne madumadua huoloo ne lau motolu ono ngadau, gei mee gaa made. \v 16 Digaula gaa danu a mee i lodo di waa daalunga o nia king i lodo di Waahale David, e hagalaamua ana hegau ala nogo hai gi nia daangada Israel, ang gi God, mo ang gi di Hale Daumaha. \p \v 17 Malaa, di madagoaa hua Jehoiada ne made, nia dagi o Judah gu helekai hagammahi e huli di King Joash gi hagalongo hua ang gi ginaadou. \v 18 Gei nia daangada gaa dugu di nadau haihai daumaha i lodo di Hale Daumaha Dimaadua, go di God o nadau maadua mmaadua, gei gu daamada gu daumaha gi nia balu god mo nia ada o di god ahina Asherah. Nadau hai nia hala aanei guu hai a Dimaadua gi hagawelewele gi Judah mo Jerusalem. \v 19 Dimaadua gu hagau ana soukohp belee hagailoo gi nia daangada gi lloomoi labelaa gi Mee, gei digaula digi hagalongo. \v 20 Di Hagataalunga o God gu hagahonu Zechariah tama daane Jehoiada, tangada hai mee dabu. Mee gaa duu i di gowaa dela e gidee nia daangada gaa wolo gi nua, “God e heeu be goodou e aha ala digi hagalongo gi nia helekai Dimaadua, ga dagi mai di haingadaa gi goodou! Goodou gu diiagi a Mee, gei Mee hogi gu diiagi goodou!”\x * \xo 24.20 \xt Matthew 23.35; Luke 11.51\x* \v 21 King Joash gu hai baahi ang gi Zechariah, ga helekai gi nia daangada gi dilidilia Zechariah i lodo di gowaa daahaa di Hale Daumaha. \v 22 Di king gu de langahia nia hegau aamua Jehoiada tamana o Zechariah dela ne wanga gi deia, gei mee gu daaligi hua Zechariah gii made. Di madagoaa Zechariah dela bolo gaa made, mee gaa dangi gi nua, “Dimaadua gi gidee au mee ala e hai, gi hagaduadua ina goe!” \s1 Di hagaodi di madagoaa king o Joash \p \v 23 Di madagoaa hadi mee ne dau mai i lodo di ngadau deelaa, di buini dauwa Syria gu heebagi gi Judah mo Jerusalem, gu daaligi gii mmade nia dagi huogodoo, guu kae nia goloo logowaahee gi Damascus. \v 24 Di buini dauwa Syria la di buini hua dulii, gei Dimaadua guu hai digaula gi maaloo i di buini dauwa Judah dela e koia e damana, idimaa nia daangada gu diiagi a Mee, go Yihowah di God o nadau maadua mmaadua. I di ala deenei, King Joash gu hagaduadua. \v 25 Mee gu lauwa huoloo, gei di madagoaa di buini hagadaumee ne hula, gei ana dagi dauwa dogolua ga hai baahi gi mee, ga daaligi a mee gii made i lodo dono hada kiikii, e tala di hui taaligi o tama daane a Jehoiada, tangada hai mee dabu. Mee ne danu i lodo di Waahale o David, malaa, hagalee i lodo di waa daalunga o nia king. \v 26 (Digau ala ne daaligi a mee la go Zabad, tama daane ni di ahina mai Ammon dono ingoo go Shimeath, mo Jehozabad, tama daane ni di ahina mai Moab dono ingoo go Shimrith.) \v 27 Di \bk Beebaa Hagamaamaa o di Beebaa o nia King\bk* e hagahonu gi nia kai o nia dama daane Joash, nia helekai kokohp hai baahi gi mee, mo di hagailongo di hai a mee ne hau haga hoou di Hale Daumaha. Tama daane a maa go Amaziah gaa pono di lohongo o maa gaa king. \c 25 \s1 Amaziah di king o Judah \r (2-Kings 14.2-6) \p \v 1 Amaziah ne madalua maa lima ono ngadau, gei mee gaa hai di king, guu dagi i Jerusalem i nia ngadau e madalua maa hiwa. Dono dinana go Jehoaddin di ahina mai Jerusalem. \v 2 Mee nogo hai nia mee ala e haga tenetene Dimaadua, gei mee e bagege di hai hegau gi Mee. \v 3 I di madagoaa hua o mee ne hai mee gi nia mogobuna king, mee gu daaligi nia gau aamua ala ne daaligi hagammuni dono damana. \v 4 Gei mee digi daaligidia nia dama meemaa, gu daudali nia helekai o Dimaadua ala i lodo Nnaganoho Moses: \q1 “Nia maadua la hagalee daaligi gii mmade \q1 i nia hala ne hai go nadau dama, \q1 nia dama hogi la hagalee daaligi gii mmade \q1 i nia hala ne hai go nadau maadua; \q1 tangada le e daaligi gii made la anga hua \q1 gi di hala ne hai koia dono huaidina.”\x * \xo 25.4 \xt Deuteronomy 24.16\x* \s1 Tauwa hai baahi gi Edom \r (2-Kings 14.7) \p \v 5 King Amaziah gu hagatogomaalia nia daane huogodoo o nia madawaawa Judah mo Benjamin gii hai nia buini dauwa, e hagatau gi nia madahaanau, ga haganoho nia dagi dauwa e dagi nia buini dagi mana mo dagi llau ono daangada. Digau le e dolu lau mana (300,000) huogodoo, nadau ngadau e madalua gaa huli gi nua. Digaula la digau dauwa ne hilihili, gu togomaalia gi tauwa, gu modo gologolo di hai hegau gi nia daalo mo nia mee abaaba dangada. \v 6 Hagapuni anga, mee gu hagangalua digau dauwa e lau mana (100,000) ne hui mai i Israel gi nia dane silber e haa. \v 7 Malaa dahi soukohp gaa hana gi di king ga helekai gi mee, “Hudee lahia digau dauwa o Israel aanei dalia goe. Dimaadua le e hagalee madalia nia daane mai Tenua Baahi Ngeia. \v 8 Holongo goe e hagabaubau bolo digaula ga hagamaaloo aga goe i lodo tauwa, gei deeai. Ma go God dela e daahi di mogobuna gi maaloo be gi magedaa, gei Mee gaa hai o hagadaumee gi hagamagedaa ina goe.” \p \v 9 Amaziah ga heeu gi soukohp, “Malaa e hai behee go agu silber huogodoo ala guu lawa di hui digaula?” \p Soukohp ga helekai, “Dimaadua e mee di gowadu koia e logo i nia mee aalaa!” \v 10 Malaa, Amaziah gu hagau gi daha ana gau dauwa ala ne hui, gii hula gi nadau henua. I di hai deenei digaula guu hula gi muli gi nadau guongo, gu hagawelewele gi nia daangada o Judah. \p \v 11 Amaziah gu hagamaaloo aga ono lodo gaa hana gaa dagi dana buini dauwa gi di Gowaa Baba Toolo. Di gowaa deelaa, digaula ga heebagi ga daaligi gii mmade digau dauwa Edom dogo madangaholu mana (10,000), \v 12 gaa kumi nadau huai gau dauwa dogo madangaholu mana (10,000). Digaula gaa lahi digau dauwa galabudi gi tomo di gonduu i di waahale go Sela, gaa kili digaula gi daha i tomo di gonduu, gu mmade mmade i hongo nia hadugalaa i lala. \p \v 13 I lodo di madagoaa deenei, digau dauwa Israel ala ne hai ginai a Amaziah gi hudee hula dalia ia, la gu heebagi gi nia waahale o Judah i mehanga Samaria mo Beth Horon, gu daaligi digau dauwa dogo dolu mana (3,000), guu kae nadau goloo ne kumi i tauwa e logowaahee. \p \v 14 Di madagoaa Amaziah ne hanimoi i muli dana hagamagedaa digau Edom, mee gu gaamai nia balu god digaula dalia ia, ga hagaduu, ga daumaha gi nia maa, ga dutudu tigidaumaha ‘incense’ ang gi nia maa. \v 15 Di mee deenei guu hai Dimaadua gi hagawelewele, gaa hidi ei Mee ga hagau dana soukohp gi Amaziah. Soukohp ga heeu gi iloo, “Goe ne aha dela e daumaha gi nia balu god ala e deemee di benebene nadau daangada donu gi daha mo oo mahi?” \p \v 16 Amaziah gaa tuu nnelekai a maa, “Ana hee gimaadou ne dugu goe tangada hagamaamaa ni di king? Hudee leelee, gi de daaligi hua goe gii made ko au!” \p Soukohp guu noho deemuu, digi duai ga helekai, “Dolomeenei au gu iloo bolo God gu togomaalia e daaligi goe idimaa goe guu hai nia mee huogodoo aanei, gei gu hagabalumee agu helekai.” \s1 Tauwa e hai baahi gi Israel \r (2-Kings 14.8-20) \p \v 17 King Amaziah o Judah mo ana daangada hagamaamaa gu haganoho e hai baahi gi Israel. Mee gaa kae dana hegau gi di king o Israel go Jehoash, tama daane a Jehoahaz, ge dono damana madua go Jehu, bolo e hagamada a mee e heebagi ginaua. \v 18 Jehoash ga hagau ana helekai aanei gi Amaziah: “Dahi laangi hua, di laagau geinga duduia i lodo nia Gonduu o Lebanon gaa kae dana hegau gi di laagau ‘cedar’: ‘Gaamai dau dama ahina e lodo gi dagu dama daane.’ Di manu lodo geinga ga hanimoi laalaa, ga dagadagahi gi lala di laagau duduia deelaa. \v 19 Amaziah, dolomeenei gei goe e hagaamu goe bolo goe gu hagamagedaa digau Edom, gei au e helekai hagamaamaa goe gi noho hua i doo hale. Goe e aha dela e helehelekai bolo gi gowadu di haingadaa adu gi di goe mo au daangada?” \p \v 20 Gei Amaziah digi hagalongo. Ma di hiihai ni God bolo Amaziah la gi magedaa, idimaa mee gu daumaha gi nia ada balu god digau Edom. \v 21 Deelaa laa, di King Jehoash o Israel guu hana gu dauwa gi King Amaziah o Judah. Meemaa ne heetugi i Beth Shemesh i lodo Judah, \v 22 malaa, di buini dauwa Judah gu magedaa, gei digau dauwa guu llele gi nadau guongo. \v 23 Jehoash guu kumi Amaziah gaa lahi a mee gi Jerusalem. I di gowaa deelaa, gei mee gaa oho gi lala nia abaaba o di waahale, daamada mai i di Bontai Ephraim gaa tugi di Bontai di Madaaduge, e mogowaa nia ‘yard’ e lua lau (200). \v 24 Mee gu gaiaa guu kae gi Samaria nia goolo mono silber huogodoo i lodo di Hale Daumaha, mo nia goloo di Hale Daumaha ala nogo hagaloohi go nia hagadili o Obed Edom, mo nia maluagina goolo o di hale di king. Mee guu lahi labelaa dalia ia ana daangada ala belee hui gi muli go digau Judah ga haga mehede laa. \p \v 25 King Amaziah o Judah gu mouli duai i di King Jehoash o Israel i nia ngadau e madangaholu maa lima. \v 26 Nia mee huogodoo ala i golo ala ne hai go Amaziah mai i taamada gaa tugi i di hagaodi dono madagoaa king la guu hihi i lodo \bk Di Kai o nia King o Judah mo Israel.\bk* \v 27 Mai i di madagoaa a mee ne hai baahi gi Dimaadua, di haganohonoho hagammuni i golo e hai baahi gi mee i lodo Jerusalem. Hagaodi gi muli, gei mee guu lele gi di waahale o Lachish, gei nia hagadaumee o maa gu waluwalu a mee gu daaligi a mee i golo. \v 28 Tuaidina o maa guu kae i hongo di hoodo gi Jerusalem, guu danu i lodo di waa daalunga o nia king i lodo di Waahale o David. \c 26 \s1 Uzziah di king o Judah \r (2-Kings 14.21,22; 15.1-7) \p \v 1 Nia daangada huogodoo gu hilihili Uzziah tama daane a Amaziah ono ngadau e madangaholu maa ono belee kae di lohongo king o dono damana. \v 2 (I muli di made o Amaziah, Uzziah guu kumi labelaa Elath, guu hau haga hoou di waahale.) \v 3 Uzziah ne hai di king i dono madua nia ngadau e madangaholu maa ono, guu dagi i Jerusalem i nia ngadau e madalima maa lua. Tinana o maa go Jecoliah mai Jerusalem. \v 4 Mee guu hai nia mee ala e hiihai ginai Dimaadua, e daudali di ala dono damana. \v 5 I di madagoaa dela nogo mouli ai Zechariah, dono dangada hagamaamaa i baahi nia mee daumaha, mee nogo hai nia hegau Dimaadua mai i lodo di manawa dahi, ge God gu hagahumalia a mee. \p \v 6 Uzziah gu dauwa gi digau Philistia. Mee gu oho gi lala nia abaaba o nia waahale o Gath, Jamnia, mo Ashdod, guu hau ana waahale gu abaaba hoohoo gi Ashdod mo i lodo nia gowaa ala i golo i lodo Philistia. \v 7 God gu hagamaamaa a mee e hagamagedaa digau Philistia, digau Arabia ala e noho i Gurbaal, mo digau Meunite. \v 8 Digau Ammon guu hui nadau wanga dehuia gi Uzziah, gei mee gu maaloo dangihi, dono ingoo guu dele hogi gi Egypt. \p \v 9 Uzziah gu hagamaaloo aga nia abaaba o Jerusalem i dana hau nia angulaa hagaloohi i di Bontai di Madaaduge, i di Bontai di Gowaa Baba, mo di gowaa dela e hagabiga di abaaba. \v 10 Mee guu hau labelaa nia angulaa duuli ono gili i lodo nia anga henua, guu geli ana monowai e logo, idimaa mee ana hagabuulinga manu e logowaahee i tenua dama gonduu mono gowaa baba ala i baahi gi dai. Idimaa mee dela e hiihai gi nia moomee hadagee, mee gu hagamaaloo aga nia daangada gi heia nadau hadagee waini i lodo tenua dama gonduu mo nia gowaa ala e tomo. \p \v 11 Mee dana buini dauwa damana gu togomaalia ang gi tauwa. Di hagailongo nia dauwa le e hihi go ana daangada hihi go Jeiel mo Maaseiah, di nau dagi go Hananiah, tangada e dahi ni digau dagi o di king. \v 12 Di buini dauwa nogo dagi go nia dagi dauwa aamua dogo lua mana ge ono lau (2,600). \v 13 I lala nia mogobuna digaula la digau dauwa dogo dolu lau maa hidu mana ge lima lau (307,500) ala e mee di heebagi hagamahi hai baahi gi nia hagadaumee o di king, belee hagamaamaa di nadau king. \v 14 Uzziah guu wanga gi di buini dauwa nia goloo dauwa aanei: duuli, daalo, goobai dauwa, nia gahu abaaba hadahada, maalei mono amu maalei, mo nia mee hudu hadu. \v 15 I lodo Jerusalem, ana daangada ala e dili di hau nia mee, guu hai nadau goloo ala e puu nia amu maalei mo e kili eia nia hadu llauehe mai i nia angulaa mo mai i nia madaaduge o di abaaba di waahale. Dono ingoo guu dele i nia gowaa huogodoo, gei mee gu maaloo dangihi, idimaa di hagamaamaa o maa e gaamai i baahi o God. \s1 Uzziah gu hagaduadua i dono hagamuamua \p \v 16 Gei di madagoaa King Uzziah ne maaloo mai, mee guu bida hagaamu hua ia, gaa hai ia gii doo. Mee gu hagahuaidu Dimaadua dono God i dana bida hana gi lodo di Hale Daumaha gaa dudu ana ‘incense’ i hongo di gowaa dudu tigidaumaha lolo kala. \v 17 Azariah tangada hai mee dabu, dalia digau huowalu (80) hai mee dabu maaloo ge hagamahi ala gu daudali di king \v 18 belee hai a mee gii duu. Digaula ga helekai, “Uzziah! Goe o mogobuna ai bolo e dudu nia ‘incense’ ang gi Dimaadua. Digau hai mee dabu hua ala go nia hagadili o Aaron la ne hagadabu e hai tegau deenei. Ulu mai gi daha mo di gowaa dabu deenei. Goe gu hagahuaidu Yihowah-God\f + \fr 26.18 \ft Di ingoo o God deenei le e hai dono hadinga bolo “Yihowah di God dela e noho i baahi ana daangada”\f*, ono hagahumalia gu daa gi daha mo goe.” \p \v 19 Uzziah nogo duu hua i golo i lodo di Hale Daumaha i baahi di gowaa dudu tigidaumaha lolo kala, e daahi dana mee dudu ‘incense’. Mee gu hagawelewele gi digau hai mee dabu, gei digi duai nomuli, di magi genegene gu daamada i hongo dono lae. \v 20 Azariah mo digau hai mee dabu ala i golo ga hagadaumada di lae di king i lodo di nadau mmaadagu, gaa hono a mee gii hana gi daha mo di Hale Daumaha. Mee gu hagalellele di ulu gi daha idimaa Dimaadua gu hagaduadua a mee. \p \v 21 I di hugu gi muli o dono mouli, King Uzziah gu hagalee madammaa i baahi taumaha, idimaa go dono magi. Gu deemee hogi di ulu gi lodo di Hale Daumaha labelaa, mee guu noho hua i lodo dono hale donu, gu hagalee hai dono duhongo hegau king. Di madagoaa deelaa tama daane a maa Jotham e dagi tenua. \p \v 22 Soukohp Isaiah, tama daane a Amoz, guu hihi gi lala nia mee huogodoo di King Uzziah ne hai i dono madagoaa nogo dagi. \v 23 Uzziah ne made guu danu i lodo di gowaa aamua danu daangada, gei mee digi danu i lodo di waa daalunga o nia king, idimaa go dono magi. Tama daane a maa go Jotham guu pono di lohongo o maa guu king. \c 27 \s1 Jotham di king o Judah \r (2-Kings 15.32-38) \p \v 1 Jotham ne madalua maa lima ono ngadau, gei mee gaa hai di king, gaa dagi i Jerusalem i nia ngadau e madangaholu maa ono. Tinana o maa go Jerushah, tama ahina a Zadok. \v 2 Mee guu hai nia mee ala e hiihai ginai Dimaadua gadoo be di hai o dono damana; malaa, mee digi hai dono hala be dono damana dela ne dudu ana ‘incense’ i lodo di Hale Daumaha. Malaa, nia daangada gu haihai hua nadau ihala gi muli. \p \v 3 Ma go Jotham dela ne hau di Bontai Baahi Ngeia o di Hale Daumaha, gei gu ngalua damana gi di abaaba o di waahale Jerusalem i di gowaa dela e hagaingoo bolo Ophel. \v 4 I lodo nia gonduu o Judah mee guu hau ana waahale, i lodo geinga mee guu hau ana bae dauwa mo nia angulaa hagaloohi. \v 5 Mee gu heebagi gi di king o Ammon mo di buini dauwa a maa, gei gu hagamagedaa digaula. Mee guu hono digau Ammon gi huia gi mee nia dahi aga aanei i nia ngadau huogodoo i lodo nia ngadau e dolu: Nia dane silber e haa, nia ulu mee palaawaa e madalima mana (50,000) mono ulu mee ‘barley’ e madalima mana (50,000). \v 6 Jotham guu tomo maaloo dangihi, idimaa mee gu daudali manawa dahi Dimaadua go dono God. \v 7 Nia mee i golo ala ne hai go mee i dono madagoaa nogo king, ana dauwa, mo ana haganoho, la guu hihi huogodoo gi lodo \bk Di Kai o nia King o Israel mo Judah.\bk* \v 8 Jotham ne madalua maa lima ono ngadau gei mee gaa hai di king, guu dagi i Jerusalem i nia ngadau e madangaholu maa ono. \v 9 Mee ne made gaa danu i lodo di Waahale o David, gei tama daane a maa go Ahaz gaa pono di lohongo o maa gaa king. \c 28 \s1 Ahaz di king o Judah \r (2-Kings 16.1-4) \p \v 1 Ahaz ne madalua ono ngadau, gei mee gaa king, gaa dagi i Jerusalem i nia ngadau e madangaholu maa ono. Mee digi daudali nia hangaahai humalia o dono damana madua go King David, gei mee e hai nia mee ala hagalee hiihai ginai Dimaadua. \v 2 Mee gu daudali nia hangaahai huaidu o nia king o Israel. Mee guu hai ana ada baalanga o di balu ieidu Baal, \v 3 guu dudu ana ‘incense’ i lodo di Gowaa Mehanga Gonduu o Hinnom, gu tigidaumaha hogi ana dama daane donu gu hai ai tigidaumaha dudu gi nia balu ieidu, e daudali nia hangahaihai gulugulua o nia daangada ala ne hagabagi gi daha mo tenua deelaa go Dimaadua i di madagoaa Israel ne ulu gi golo. \v 4 Ahaz guu hai ana tigidaumaha ge e dudu ana ‘incense’ i nia gowaa balu daumaha, i hongo nia dama gonduu, mo i lala nia malu laagau huogodoo. \s1 Tauwa e hai gi Syria mo Israel \r (2-Kings 16.5) \p \v 5-6 Idimaa King Ahaz gu hai hala, Dimaadua go dono God guu wanga a mee gi di king o Syria gi hagamagedaa ina, gei di king o Syria guu lahi digau dogologo Judah gi muli gi Damascus be digau galabudi. Dimaadua gu dumaalia labelaa gi Pekah tama daane a Remaliah, di king o Israel gi hagamagedaa ina Ahaz, gu daaligi gii mmade digau dauwa Judah e lau madalua mana (120,000) ala e kaedahi maaloo i lodo di laangi hua e dahi. Dimaadua di God o nadau maadua mmaadua gu dumaalia gi di mee deenei gii gila, idimaa nia daangada o Judah gu diiagi a Mee. \v 7 Taane Israel dono ingoo go Zichri gu daaligi gii made tama daane di King Ahaz dono ingoo go Maaseiah, mo Azrikam tangada oobidi di hale di king, mo Elkanah togolua dagi ni di king. \v 8 Ma e aha maa digau Judah la digau donu ni digau Israel, di buini dauwa Israel guu kumi nia ahina mono dama lligi dogo lua lau mana (200,000) guu lahi digaula gi muli gi Samaria gu lawalawa be digau galabudi mo nia goloo e logo ne kumi i tauwa. \s1 Soukohp Oded \p \v 9 Taane dono ingoo go Oded, soukohp ni Dimaadua, e noho i lodo di waahale Samaria. Mee ne heetugi gi digau dauwa Israel ala e lloomoi gi muli dalia digau galabudi Judea i di nadau madagoaa dela bolo ga ulu gi lodo di waahale, gei mee ga helekai, “Dimaadua di God o godou maadua mmaadua gu hagawelewele gi Judah, ga dumaalia adu gi goodou gi haga magedaa ina digaula. Dolomeenei Mee gu longono Ia di godou hai huaidu dela ne daaligi ai digaula i lodo godou manawa hagawelewele huoloo. \v 10 Gei dolomeenei goodou e haganohonoho di godou hai belee hai nia daane mo nia ahina o Jerusalem mo Judah nia hege ni goodou. Goodou e de iloo bolo goodou guu hai labelaa godou ihala gi Dimaadua di godou God?! \v 11 Hagalongo mai gi di au! Digau galabudi aanei la nia duaahina daane mo nia duaahina ahina ni goodou. Hagamehede ina digaula gii hula gi de hagaduadua hua goodou go di hagawelewele o Dimaadua.” \p \v 12 Nia dagi dogo haa o Tenua Baahi Ngeia o Israel go Azariah tama daane a Jehohanan, Berechiah tama daane Meshillemoth, Jehizkiah tama daane Shallum, mo Amasa tama daane Hadlai e hai baahi labelaa gi nia hagangalungalua o di buini dauwa. \v 13 Digaula ga helekai, “Hudee laha mai digau galabudi aalaa gi kinei! Gidaadou guu lawa di hai hala hai baahi gi Dimaadua, guu hai di hagawelewele o Maa gii dohu di hagaduadua gidaadou. Dolomeenei gei goodou e hiihai e hai di mee dela ga haga damanaiee tadau ihala?!” \v 14 Nomuli, di buini dauwa gaa wanga digau galabudi mono goloo ne kumi i tauwa gi nia daangada mo nadau dagi. \v 15 Nia daane dogo haa gu hilihili go digaula belee hagagahu digau galabudi gi nia goloo ala ne kumi i tauwa. Digaula guu wanga gi digaula nia goloo mono hiiwae e ulu ai, guu wanga nadau meegai mo nia wai guu dohu, guu hunu nadau magibala gi nia lolo olib. Digau ala gu paagege di haele gu hagauda gi hongo nia ‘donkey’, gei digau galabudi huogodoo guu lahi gi muli gi tenua o Judah i Jericho, di waahale o nia niu. Nomuli, digau Israel ga lloomoi gi muli gi Samaria. \s1 Ahaz e dangi gi Assyria di hagamaamaa \r (2-Kings 16.7-9) \p \v 16-17 Digau Edom gu daamada gu heebagi labelaa gi Judah, guu kumi digau galabudi dogologo, gei King Ahaz gaa dangi gi Tiglath Pileser, di king mugi nua o Assyria di hagamaamaa. \v 18 I di madagoaa hua deenei, digau Philistia e heebagi gi nia waahale i tono nia gonduu i baahi dai mo tenua i baahi ngaaga o Judah. Digaula guu kumi nia waahale o Beth Shemesh, Aijalon, mo Gederoth, mo nia waahale o Soco, Timnah, mo Gimzo dalia nadau dama guongo, gaa noho gii baba i golo. \v 19 Idimaa King Ahaz o Judah gu oho nia donu o ana daangada gei gu hagahuaidu Dimaadua, gaa hidi ai Dimaadua gaa wanga nia haingadaa gi hongo Judah. \v 20 Di king mugi nua o Assyria ne belee hagamaamaa Ahaz, gei mee ne hai baahi gi mee guu wanga gi mee nia haingadaa. \v 21 Malaa, Ahaz gaa kae nia goolo mai di Hale Daumaha, di hale di king, mo nia hale o nia dagi o nia daangada, gaa wanga gi di king mugi nua, malaa nia mee aanei hogi la deai ana mee ne hagamaamaa ai. \s1 Nia hala o Ahaz \p \v 22 Di madagoaa ono haingadaa ne daamaha huoloo, King Ahaz guu hai ana hala gi Dimaadua koia gi nonua. \v 23 Mee guu hai ana tigidaumaha gi nia god o digau Syria ala ne hagamagedaa a mee. Mee ga helekai, “Nia god o digau Syria gu hagamaamaa nia king o Syria; malaa dolomaa au gaa hai agu tigidaumaha gi digaula, digaula holongo ga hagamaamaa au labelaa.” Di mee deenei guu hidi ai di haadanga balua gi mee mo dono henua. \v 24 Hagapuni anga, mee guu kae nia goloo huogodoo di Hale Daumaha, gu oho hagaligiligi loo. Mee guu tai di Hale Daumaha, gu hagaduu ana gowaa dudu tigidaumaha i nia gowaa e logo i Jerusalem. \v 25 I lodo nia waahale mono guongo huogodoo i Judah, mee gu hagaduu ana gowaa balu daumaha ala e dudu nia ‘incense’ gi nia god mai i daha. Mee guu bida hagauda gi ono nua di hagawelewele a Dimaadua, go di God o ono maadua mmaadua. \p \v 26 Nia mee huogodoo ala i golo ala ne hai i dono madagoaa king, mai i taamada gaa tugi di hagaodi, la guu hihi gi lodo \bk Di Kai o nia King o Judah mo Israel.\bk* \v 27 King Ahaz ne made guu danu i lodo Jerusalem, malaa hagalee i lodo di waa daalunga o nia king. Tama daane o maa go Hezekiah gaa pono di lohongo o maa gaa king. \c 29 \s1 Hezekiah di king o Judah \r (2-Kings 18.1-3) \p \v 1 Hezekiah ne madalua maa lima ono ngadau, gei mee gaa king, guu dagi i Jerusalem i nia ngadau e madalua maa hiwa. Tinana o maa go Abijah, tama ahina a Zechariah. \v 2 Mee gu daudali hua di mouli humalia o dono damana madua go King David, guu hai nia mee ala e hiihai ginai Dimaadua. \s1 Di hagamadammaa di Hale Daumaha \p \v 3 I lodo di malama matagidagi o di ngadau i muli Hezekiah ne hai di king, mee gu hagamahuge nia bontai di Hale Daumaha, guu hau nia maa haga hoou. \v 4 Mee gu hagadagabuli ana buini digau hai mee dabu mo digau Levi gi lodo di gowaa daahaa o di Hale Daumaha dela i baahi dua, \v 5 ga helekai gi digaula i golo, “Goodou go digau Levi, heia goodou gii dabu, heia di Hale Daumaha Dimaadua, di God o godou maadua mmaadua gi madammaa. Hagammaa ina gi daha nia mee huogodoo ala e hagadogolia di Hale Daumaha. \v 6 Tadau maadua mmaadua la hagalee manawa dahi gi Dimaadua go tadau God, guu hai nia mee ala e haga huaidu di lodo o Mee. Digaula gu diiagi a Mee, guu huli nadau dua gi di gowaa dela e noho iei Mee. \v 7 Digaula guu tai nia bontai di Hale Daumaha, gu diinai nia malama, digi dudu ina nia ‘incense’ be e hai nia tigidaumaha ala e dudu i lodo di Hale Daumaha o di God o Israel. \v 8 Idimaa go nia mee aanei dela ne hidi ai Dimaadua gu hagawelewele gi Judah mo Jerusalem, gei dana mee dela ne hai gi digaula gu hagaulu nia gai mo di hagamadagudagu nia daangada huogodoo. Goodou e iloo hua nia mee aanei. \v 9 Tadau damana ne daaligi gii mmade i lodo tauwa, gei tadau lodo mo tadau dama ne lahi gi daha be nia daangada galabudi. \p \v 10 “Au gu hilihili dolomeenei bolo au gaa hai dagu hagababa ang gi Dimaadua, go di God o Israel, e hai a Mee gi de hagawelewele mai gi gidaadou. \v 11 Agu daane nei, hudee hagauwwou ina di madagoaa. Ma go goodou ala ne hilihili go Dimaadua belee dutudu nia ‘incense’ ang gi de Ia gei e dagi nia daangada gii hai daumaha ang gi Mee.” \p \v 12-14 Digau Levi aanei nogo i golo: \li1 Mahath, tama daane Amasai, mo Joel, tama daane a Azariah, mai i di madahaanau o Kohath \li1 Kish, tama daane a Abdi, mo Azariah, tama daane a Jehallelel, mai i di madahaanau o Merari \li1 Joah, tama daane a Zimnah, mo Eden, tama daane a Joah, mai i di madahaanau o Gershon \li1 Shimri mo Jeuel, mai i di madahaanau o Elizaphan \li1 Zechariah mo Mattaniah, mai i di madahaanau o Asaph \li1 Jehuel mo Shimei, mai i di madahaanau o Heman \li1 Shemaiah mo Uzziel, mai i di madahaanau o Jeduthun \m \v 15 Nia daane aanei gu hagadagabuli nadau ihoo digau Levi, guu bida hai ginaadou huogodoo gi madammaa. Daudalia nnelekai o di king ang gi digaula, digaula ga daamada ga hagamadammaa di Hale Daumaha, gii hai be nnaganoho o Dimaadua. \v 16 Digau hai mee dabu gu ulu gi lodo di Hale Daumaha e hagamadammaa di hale, guu kae gi daha nia mee huogodoo ala e hagadogolia di hale gi lodo di gowaa daahaa o di Hale Daumaha. Digau Levi gaa kae nia maa huogodoo gi daha loo mo di waahale gi di Gowaa Baba Kidron. \v 17 Di moomee la ne daamada i di dahi laangi o di malama matagidagi; i di walu laangi digaula gu hagalawa nia moomee huogodoo ngaadahi mo di ruum dela e ulu gi lodo di Hale Daumaha. Nomuli digaula ga ngalua i nia laangi e walu ala i golo, gaa dae loo gi di madangaholu maa ono laangi o di malama, e hagatogomaalia di Hale Daumaha ang gi taumaha. \s1 Di Hale Daumaha gu hagadabu hagalua \p \v 18 Digau Levi gaa hai di hagailoo ang gi King Hezekiah i di hai o di moomee ne hai: “Gimaadou gu hagalawa di hagamadammaa hagatau di Hale Daumaha dalia di gowaa dudu tigidaumaha, teebele dugu palaawaa dabu, mo nadau goloo huogodoo. \v 19 Gimaadou gu gaamai labelaa gi muli nia goloo huogodoo ala ne kae gi daha go di King Ahaz i lodo nia ngadau a mee digi daudali Dimaadua, gei gimaadou gu hagadabu hagalua nia maa. Nia maa huogodoo la i mua di gowaa dudu tigidaumaha a Dimaadua.” \p \v 20 King Hezekiah ga limalima hua ga hagadagabuli mai ana daane ala e dagi di waahale, gaa hula ginaadou ngaadahi gi di Hale Daumaha. \v 21 Digaula guu kae nadau kau daane e hidu, siibi e hidu, dama siibi e hidu, mo nia kuudi e hidu e hai tigidaumaha e wwede ai nia hala o di madahaanau o di king mo nia hala o nia daangada o Judah mo e hagamadammaa di Hale Daumaha. Di king ga hagi anga gi digau hai mee dabu, ala go di hagadili o Aaron, gi tigidaumaha ina nia manu i hongo di gowaa dudu tigidaumaha. \v 22 Digau hai mee dabu ga daamada ga daaligi nia kau daane, nomuli nia siibi, ga nomuli nia dama siibi lligi, ga hagadau llingillingi nia dodo o nia manu dagidahi gi hongo di gowaa dudu tigidaumaha. \v 23 Muliagina loo, digaula gaa kae nia kuudi gi di king mo digau daumaha ala i golo, gaa dugu nadau lima gi hongo nia maa. \v 24 Nomuli digau hai mee dabu ga daaligi nia kuudi ga llingillingi nia dodo o nia maa gi hongo di gowaa dudu tigidaumaha, e hai ai tigidaumaha e wwede nia huaidu o nia daangada huogodoo, idimaa di king gu helekai bolo nia tigidaumaha dudu mo nia tigidaumaha wwede nia huaidu la gi heia ang gi digau Israel huogodoo. \p \v 25 Di king gu daudali nia helekai a God ne hagi anga gi di King David mai baahi o Gad, soukohp a di king, mo mai baahi o soukohp Nathan; mee gu haganoho digau Levi gi lodo di Hale Daumaha mo nadau ‘harp’ mono ‘cymbal’, \v 26 ala go nia mee hai daahili nogo hai hegau ai King David. Digau hai mee dabu guu tuu labelaa i golo mo nadau labaa. \v 27 Hezekiah ga hagailoo bolo gi dahi aga ina nia tigidaumaha dudu; di madagoaa tigidaumaha ala ga daamada, nia daangada ga daahili hagahagaamu gi Dimaadua, gei digau huwa daahili ga daamada ga daahili nadau labaa mo nia goloo huwa daahili huogodoo ala i golo. \v 28 Nia daangada huogodoo ala nogo i golo gu dagabuli mai gu daumaha; nia daahili mo nia daahili ala nogo hai gi nia mee hai daahili nogo hai hua i golo gaa dae loo gi nia tigidaumaha huogodoo guu dudu guu odi. \v 29 Nomuli King Hezekiah mo nia daangada huogodoo ga dogoduli gi lala ga daumaha ang gi Dimaadua. \v 30 Di king mo nia dagi o tenua gu hagi anga gi digau Levi bolo gi daahili ang gi Dimaadua nia daahili hagaamu ala ne hihi go David mo soukohp Asaph. Malaa, nia daangada huogodoo gu daahili tenetene i di nadau dogoduli mo di daumaha gi God. \p \v 31 Hezekiah ga helekai gi nia daangada, “Goodou ala gu madammaa dolomeenei, gaamai godou tigidaumaha di mee bolo mee gi Dimaadua.” Digaula gu hagalongo, gei hunu daangada i digaula gu hiihai gu dahi aga nadau manu belee hai ai tigidaumaha dudu. \v 32 Digaula gu gaamai nadau kau daane e madahidu, nia siibi e lau mo nia dama siibi e lua lau belee hai ai tigidaumaha dudu gi Dimaadua. \v 33 Digaula gu gaamai labelaa nadau kau daane e ono lau (600), nia siibi e dolu mana (3,000) belee hai ai nia tigidaumaha e gai go nia daangada. \v 34 Idimaa digau hai mee dabu le e hogoohi di daaligi nia manu huogodoo aanei, digau Levi gu hagamaamaa digaula gaa dae loo gi di lawa loo di moomee. I di madagoaa deelaa, di hulu dangada o digau hai mee dabu ala guu hai ginaadou gi madammaa ang gi nia daumaha la gu dogologo. (Digau Levi la koia ne modudahi e hagahemeheme ginaadou gii mmaa i digau hai mee dabu.) \v 35 Hagapuni anga gi nadau hegau dudu tigidaumaha dogomaalia, digau hai mee dabu di nadau moomee labelaa e dudu nia kiliidi o nia tigidaumaha ala ne gai go nia daangada, ge e dui gi daha nia waini ala ne dahi aga dalia nia tigidaumaha dudu. \p Di hai daumaha i lodo di Hale Daumaha gu daamada labelaa. \v 36 King Hezekiah mo nia daangada gu tenetene idimaa God gu hagamaamaa digaula gi limalima di hai nia mee aanei huogodoo. \c 30 \s1 Hagatogomaalia ang gi di Pasoobaa \p \v 1-3 Nia daangada nogo deemee di budu di Hagamiami o di Pasoobaa i di laangi donu i lodo tahi malama di ngadau, idimaa digau hai mee dabu ala gu hagamadammaa ang gi nia hegau dabu nogo hogoohi hua, gei nia daangada ala ne dagabuli mai gi Jerusalem le e hogoohi labelaa. Malaa King Hezekiah, mo ana gau ngalua aamua, mo nia daangada Israel guu baba bolo ginaadou gaa budu Tagamiami deelaa i lodo di lua malama, gei di king gaa hai dana hagailoo gi nia daangada huogodoo o Israel mo Judah gi lloomoi gi Jerusalem. Mee guu hihi ana lede labelaa gi nia madawaawa Ephraim mo Manasseh, gu gahigahi digaula gi lloomoi gi di Hale Daumaha i Jerusalem e budu di Hagamiami Pasoobaa e hagalaamua Dimaadua, di God o Israel. \v 4 Di king mo nia daangada gu manawa lamalia gi di nadau mee dela ne hagababa, \v 5 gaa gahi mai digau Israel huogodoo, daamada i Dan i di baahi gi ngeia, gaa tugi i Beersheba i di baahi gi ngaaga, gi lloomoi gi di gowaa e dahi i Jerusalem gaa budu laa di Pasoobaa gii hai be di hai nnaganoho, digau dogologowaahee ne lloomoi, togologo daangada beenei ne lloomoi i mua ai. \v 6 Di king mo ana gau ngalua aamua ga helekai gi digau kae hegau bolo gii hula laa lodo Judah mo Israel hagatau gi haga iloo gi nia daangada di haga gahi deenei: \mi “Nia daangada Israel, goodou gu mouli i muli digau Assyria ne kumi tenua. Dolomeenei goodou lloomoi labelaa gi Dimaadua di God o Abraham, Isaac mo Jacob, gei Mee ga huli adu labelaa gi goodou. \v 7 Hudee heia be godou maadua mmaadua mo godou ihoo digau Israel ala ne huli gi daha mo Dimaadua go di nadau God. Goodou gu gidee bolo Mee gu hagaduadua digaula gii kono. \v 8 Hudee lodo hamaaloo gadoo be digaula, goodou hagalongo gi Dimaadua. Lloomoi gi di Hale Daumaha i Jerusalem dela ne hai go Dimaadua go di godou God gii dabu, gaa hana hua beelaa mo di daumaha gi Mee gi de hagawelewele hua a Mee adu gi goodou. \v 9 Maa goodou ga lloomoi labelaa gi Dimaadua, gei digau ala ne lahi godou gau be digau galabudi ga manawa dumaalia gi digaula gi lloomoi gi nadau henua. Dimaadua di godou God le e aloho ge e manawa dumaalia. Maa goodou ga lloomoi labelaa gi Mee, Mee ga benebene mai goodou.” \m \v 10 Digau kae helekai gaa hula gi nia waahale huogodoo ala i lodo tenua damana o nia madawaawa Ephraim mo Manasseh, ga hula loo gi ngeia gaa tugi di madawaawa Zebulun, gei nia daangada e gadagada gi digaula e hai hua nadau mee hai dadaagala gi digaula. \v 11 Nia daangada i golo mai nia madawaawa Asher, Manasseh mo Zebulun gu hiihai e lloomoi gi Jerusalem. \v 12 God gu haga ngalua digau i Judah labelaa, gu hagapuni mai nia daangada gi di gowaa e dahi i lodo di nadau hilihili bolo ginaadou ga hagalongo gi dono hiihai i di nadau hagalongo ge daudali nia helekai o di king mo ana gau ngalua aamua. \s1 Tagamiami Pasoobaa guu budu \p \v 13 Nia daangada dogologowaahee gu dagabuli mai gi Jerusalem i lodo di lua malama ala belee budu Tagamiami o di Palaawaa Digi Hagatanga. \v 14 Digaula guu kae nia balu gowaa dudu tigidaumaha huogodoo ala nogo hai nadau tigidaumaha nonua mo e dudu nadau ‘incense’ i lodo Jerusalem, guu kili nia maa gi daha gi lodo di Gowaa Baba Kidron. \v 15 I di madangaholu maa haa laangi o di malama, digaula gu daaligi nia dama siibi e hai ai tigidaumaha Pasoobaa. Digau hai mee dabu mo digau Levi ala digi haga madammaa gi nnegau dabu, gu langaadia huoloo gaa bida hagadabu hua ginaadou ang gi Dimaadua, malaa di madagoaa deelaa, digaula guu mee di hai nadau tigidaumaha dudu i lodo di Hale Daumaha. \v 16 Digaula gaa kae nadau waawa hegau i lodo di Hale Daumaha gii hai be nnelekai o Nnaganoho Moses, taane a God. Digau Levi gaa wanga nia dodo o nia tigidaumaha gi digau hai mee dabu gei digaula e llingi nia maa gi hongo di gowaa dudu tigidaumaha. \v 17 Idimaa digau dogologo digi hagamadamma ina ginaadou, digaula e deemee di daaligi nia dama siibi o di Pasoobaa, malaa digau Levi gaa pono digaula ga daaligi nia maa ga hagadabu nia maa ang gi Dimaadua. \v 18 Hagapuni anga labelaa, digau dogologo o digau ala ne lloomoi i nia madawaawa Ephraim, Manasseh, Issachar, mo Zebulun digi haga madammaa ina ginaadou, malaa digaula nogo hagalabagau di Pasoobaa i di ala hagalee donu. King Hezekiah gaa hai dana dalodalo deenei i digaula: \q1 \v 19 “Meenei Dimaadua di God o madau maadua mmaadua, \q1 i lodo do manawa humalia, \q1 dumaalia ang gi digau ala e daumaha gi di Goe \q1 aga i lodo nadau manawa hagatau, \q1 ma e aha maa digaula digi haga madammaa ina ginaadou.” \m \v 20 Dimaadua ga hagalongo gi talodalo Hezekiah; Mee gu dumaalia gi nia daangada, digi hagahuaidu ina digaula. \v 21 I lodo nia laangi e hidu nia daangada ala gu dagabuli mai gi lodo Jerusalem guu budu Tagamiami o di Palaawaa Digi Hagatanga mo di nadau tenetene huoloo, gei nia laangi huogodoo digau Levi mo digau hai mee dabu gu hagahagaamu Dimaadua mai i nadau mahi huogodoo. \v 22 Hezekiah gu hagaamu digau Levi i nadau iloo donu di hai daumaha ang gi Dimaadua. \s1 Di lua budu \p I muli nia laangi e hidu o di nadau hai tigidaumaha hagahagaamu Dimaadua, go di God o nadau maadua mmaadua, \v 23 digaula huogodoo gu helekai guu baba bolo ginaadou e budu hua igolo nia laangi e hidu labelaa i golo. Malaa, digaula guu budu mo di tenetene. \v 24 King Hezekiah gu dahi aga ana kau daane mana e dahi (1,000), nia siibi e hidu mana (7,000) e haangai nia daangada, gei digau ngalua aamua guu wanga labelaa nia kau daane e mana (1,000) mono siibi e madangaholu mana (10,000) gi digaula. Digau hai mee dabu dogologo gu haga madammaa ginaadou. \v 25 Malaa, nia daangada huogodoo gu tenetene, go digau mai Judah, digau hai mee dabu, digau Levi, nia daangada ala ne llooia i baahi ngeia, mo digau mai i daha ala guu noho gii mau i lodo Judah mo Israel. \v 26 Di waahale o Jerusalem guu honu i di tenetene idimaa di mee beenei digi hai, mai loo i di madagoaa o King Solomon, tama daane David. \v 27 Digau hai mee dabu mo digau Levi gu dangidangi gi Dimaadua gi hagahumalia ina nia daangada. I lodo dono lohongo dabu i di langi, God gu longono nia dalodalo digaula gu hagagila nia maa. \c 31 \s1 Hezekiah gu haga hoou di mouli daumaha \p \v 1 I muli nia daumaha budu ne lawa, nia daangada huogodoo guu hula gi nia waahale huogodoo i lodo Judah, gu hagahingahinga gi lala nia hadu waduu, gu duuduu gi lala nia ada o di god ahina Asherah, gu oho nia gowaa dudu tigidaumaha mo nia gowaa daumaha gi nia balu god. Digaula guu hai labelaa nia mee aanei laa lodo nia gowaa ala i golo i lodo Judah, mo nia henua o Benjamin, Ephraim, mo Manasseh, gaa lawa gaa hula gi muli gi nadau guongo. \p \v 2 King Hezekiah gu haganoho labelaa tuhongo hegau o nia buini gau hai mee dabu mo nia buini gau o Levi ala e hai nadau hegau dagidahi. Aanei nnegau digaula: e hai nadau tigidaumaha dudu, mo tigidaumaha hagadaubuni, e hai nadau hegau i di madagoaa hai daumaha, e hagaamu ge danggee i nia gowaa dagidahi o di Hale Daumaha. \v 3 Mee gu dahi aga ana manu mai i ana hagabuulinga manu donu, e hai nia tigidaumaha dudu i nia luada mo nia hiahi huogodoo mo ang gi nia tigidaumaha di Laangi Sabad, mo di Budu o di Malama Hoou, mo nia laangi llauehe ala i golo ala ne hagawaalanga go Nnaganoho Dimaadua. \p \v 4 Hagapuni anga, di king guu hai nia daangada o Jerusalem gi gaamai nadau tigidaumaha ala belee hai mee ginai digau hai mee dabu mo digau Levi, gii mee digaula di wanga ginaadou hagatau gi nia waawa hegau ala gu helekai i lodo Nnaganoho Dimaadua. \v 5 I di madagoaa la hua nia helekai hagailoo ne wanga gi digaula, nia daangada Israel gu gaamai nadau huwa laagau ala koia e humalia, waini, lolo olib, meegai maangala lodo henua, mo nia meegai laagau ala i golo, gei digaula gu gaamai labelaa dahi baahi madangaholu o nadau mee huogodoo ala e hai mee ginai. \v 6 Nia daangada huogodoo ala e noho i lodo nia waahale o Judah gu gaamai dahi baahi madangaholu o nadau kau mono siibi, gu gaamai labelaa nadau kisakis logowaahee ala ne hagadabu go digaula ang gi Dimaadua di nadau God. \v 7 Nia kisakis ne daamada ne dau i lodo tolu malama ga duudagi gi muli i lodo nia malama e haa nomuli. \v 8 Di madagoaa King Hezekiah mo ana gau ngalua aamua ne gidee nia goloo guu logo, digaula gu hagaamu Dimaadua mo ana daangada Israel. \v 9 Di king ga helekai gi digau hai mee dabu mo digau Levi i di gili nia kisakis aanei, \v 10 gei Azariah, tagi aamua hai mee dabu, tangada mai i di hagadili o Zadok, ga helekai gi di king, “Di madagoaa nia daangada ne daamada ne gaamai nadau kisakis gi di Hale Daumaha, nia meegai la guu logo di gai, gei nia mee ala ne dubu guu logo labelaa. Gidaadou gu hai mee gi nia mee huogodoo aanei idimaa Dimaadua gu hagamaluagina ana daangada.” \p \v 11 Di king ne helekai gi digaula, gei digaula ga hagatogomaalia nia ruum benebene mee i lodo di Hale Daumaha, \v 12 gaa dugu nia kisakis huogodoo mo nia kisakis dahi baahi madangaholu gi golo e benebene. Digaula gaa dugu tangada o Levi dono ingoo go Conaniah e benebene nia maa, gaa hai Shimei dono duaahina daane dana dangada hagamaamaa. \v 13 Digau Levi dilongoholu gu hagaingoo e ngalua i lala meemaa: Jehiel, Azaziah, Nahath, Asahel, Jerimoth, Jozabad, Eliel, Ismachiah, Mahath mo Benaiah. Nia mee huogodoo aanei la ne hagatogomaalia i lala di mogobuna o King Hezekiah mo Azariah, tagi aamua hai mee dabu. \v 14 Kore, tama daane a Imnah, tangada o Levi, nogo dagi digau hagaloohi o di Bontai Baahi gi Dua di Hale Daumaha, e madamada humalia di kumi nia kisakis ala e tigidaumaha ang gi Dimaadua mo di duwwe nia maa. \v 15 I lodo nia waahale ala i golo, i nia gowaa ala e noho ai digau hai mee dabu, mee guu kae di hagamaamaa i lodo tegau deenei mai baahi digau Levi ala i golo: go Eden, Miniamin, Jeshua, Shemaiah, Amariah, mo Shecaniah. Digaula guu duwwe nia meegai ngaadahi mo nadau ihoo Levi e hagatau gi nadau waawa hegau, \v 16 ge hagalee hagatau gi nia madahaanau. Digaula guu wanga nia duhongo gi nia daane huogodoo ala guu dagi motolu nadau ngadau be mada mmaadua, ala nadau hegau e hai i lodo di Hale Daumaha gii tau gi nadau waawa hegau. \v 17 Digau hai mee dabu e hagaingoo gi nadau hegau mai i nadau madahaanau, gei digau Levi ala e dagi madalua nadau ngadau be mada mmaadua gu hagaingoo gi nadau hegau mai i nadau buini ngalua. \v 18 Digaula huogodoo guu hihi nadau ingoo dalia nadau lodo, dama, mo nadau daangada i golo ala e noho i baahi digaula, idimaa digaula e hai loo gi togomaalia e hai nadau hegau dabu i di ingoo hua di madagoaa. \v 19 I lodo digau hai mee dabu ala e noho i lodo nia waahale ala e hagaingoo gi nia hagadili o Aaron be i lodo nia henua haangai manu ala e dau gi nia waahale aanei, nia daangada i golo ala e madamada humalia di duwwe nia meegai gi nia daane huogodoo ala i lodo nia madahaanau digau hai mee dabu mo digau huogodoo ala e dau gi nia madahaanau Levi. \p \v 20 Laa lodo Judah hagatau, King Hezekiah guu hai nia mee ala e donu mo e manawa lamalia ginai Dimaadua dono God. \v 21 Mee guu gila ana mee huogodoo, idimaa nia mee huogodoo ala ne hai go mee ang gi di Hale Daumaha, be i di hagagila nia haganoho, ne hai go mee i dono manawa dau donu mo di hagaodi ang gi dono God. \c 32 \s1 Digau Assyria e heebagi gi Jerusalem \r (2-Kings 18.13-37; 19.14-19,35-37; Isaiah 36.1-22; 37.8-38) \p \v 1 I muli King Hezekiah nogo hai nia mee aanei mo di manawa dahi gi Dimaadua, Sennacherib, di king mugi nua o Assyria gu heebagi gi Judah. Mee mo ana buini dauwa gu haganiga mai i tua nia abaaba mau dangihi ala e duuli nia waahale, ga hagailoo gi ana buini dauwa bolo gi ohaa nia abaaba nia waahale gi daha gi ulu gi lodo. \v 2 Di madagoaa Hezekiah ne gidee bolo Sennacherib guu hai bolo ia e heebagi gi Jerusalem labelaa, \v 3-4 mee mo ana gau ngalua aamua gu hagamaanadu bolo ginaadou gaa hai nia wai gi hagalee hali gi di waahale belee hai digau Assyria gii hai nadau wai ai i di madagoaa digaula ma ga hoohoo mai gi Jerusalem. Nia gau ngalua aamua guu dagi nia daangada dogologo gi daha mo Jerusalem, guu pono nia monowai uwa aga huogodoo gi dee hali, malaa, nia wai gu hagalee hali mai i lodo nia gowaa aalaa. \v 5 Di king gu hagamaaloo aga tuuli o di waahale mai dana hau labelaa di abaaba gi dono lohongo, ge gu hagaduu ana angulaa hagaloohi i hongo di maa, ge guu hau labelaa dana abaaba mai i tua. Hagapuni anga, mee guu hau labelaa nia duuli ala ne hau i hongo di gowaa dela ne haa gii honu i baahi gi dua di baahi namua o Jerusalem. Mee guu hai labelaa ana daalo mono mee abaaba dangada e logo. \v 6 Mee guu dugu nia daangada huogodoo ala i lodo di waahale i lala di madamada humalia o nia gau dauwa aamua, gu hagadagabuli digaula gi lodo di gowaa maalama i di ngudu di bontai di waahale. Mee ga helekai gi digaula, \v 7 “Goodou gi manawa maaloo gei gi hagadagadagagee, gei gi hudee mmaadagu i di king mugi nua o Assyria be di buini dauwa dela e dagi go mee. Gidaadou tadau mogobuna i tadau baahi la koia e mogobuna i nia mogobuna o maa. \v 8 Ono mahi la nia mahi o tuaidina, malaa Dimaadua tadau God e hagamaamaa gidaadou e heebagi gi digaula tadau dauwa.” Nia daangada gu maaloo aga nadau manawa i nadau hagalongo gi nnelekai o di nadau king. \p \v 9 Nomuli, i di madagoaa Sennacherib mo dana buini dauwa nogo noho hua igolo i Lachish, mee guu kae ana helekai hagailoo aanei gi Hezekiah mo nia daangada o Judah ala nogo madalia a mee i Jerusalem: \mi \v 10 “Koau, go Sennacherib di king mugi nua o Assyria, e heeu be ma di aha dela e gowadu gi goodou di hagadagadagagee di noho i Jerusalem i lodo di madau duuli goodou. \v 11 Hezekiah e helekai bolo Dimaadua di godou God ga haga dagaloaha goodou gi daha mo madau mahi, gei Hezekiah le e halahalau goodou gaa hai goodou gii mmade i di hiigai mo di hieinu. \v 12 Ma go mee dela ne oho gi daha nia gowaa hai daumaha a Dimaadua mo nia gowaa dudu tigidaumaha, gaa lawa ga hagi anga gi nia daangada o Judah mo Jerusalem bolo gi daumaha mo di dudu nia ‘incense’ i hongo di gowaa dudu tigidaumaha hua e dahi. \v 13 Goodou e de iloo agu mee mo nia mee ogu maadua mmaadua ala ne hai gi nia daangada o nia henua ala i golo?! Ma e donu bolo nia god o nia henua ala i golo gu haga dagaloaha nadau daangada gi daha mo di di king mugi nua o Assyria?! \v 14 Ana hee nia god o nia henua ala i golo ne abaaba gi daha nadau henua mo gimaadou?! Malaa, ma di aha dela e hai goodou gi hagamaanadu bolo di godou god e mee di haga dagaloaha goodou? \v 15 Deelaa laa, hudee dumaalia gi Hezekiah gi halahalau ina goodou be gi dagia goodou gii hala beelaa. Hudee hagadonu ina a mee! Deai dahi god o tei henua e mee di haga dagaloaha ana daangada gi daha mo di king mugi nua o Assyria ai. Malaa, di godou god le e deemee loo hogi di haga dagaloaha goodou!” \m \v 16 Nia gau aamua o Assyria gu helekai nia mee e koia e huaidu i Yihowah-God\f + \fr 32.16 \ft Di ingoo o God deenei le e hai dono hadinga bolo “Yihowah di God dela e noho i baahi ana daangada”\f* mo Hezekiah, tangada hai hegau Dimaadua. \v 17 Di lede ne hihi go di king mugi nua la gu haga balumee Dimaadua di God o Israel. Ma e helekai beenei: “Nia god o nia henua digi haga dagaloaha ana daangada gi daha mo ogu mogobuna, gei di god o Hezekiah e deemee hogi di haga dagaloaha ana daangada gi daha mo au!” \v 18 Nia gau aamua aalaa guu wwolo gi nua i nia helekai Hebrew belee hagamadagudagu ge hagapaagege nia daangada Jerusalem ala nogo i hongo di abaaba di waahale, bolo gii mee di kumi ngoohia di waahale. \v 19 Digaula gu helekai i di God o Jerusalem i di ala la hua dela ne helekai digaula i nia god o nia daangada ala i golo, nia ada mee ala ne hai go nia lima o nia daangada. \p \v 20 Gei King Hezekiah mo soukohp Isaiah tama daane Amoz gu dalodalo gi God gu dangidangi hagakono gi Mee i di hagamaamaa. \v 21 Dimaadua ga hagau mai dana dangada di langi ga daaligi digau dauwa mo nia gau aamua o di buini dauwa Assyria. Malaa, di king mugi nua guu hana langaadia gi muli gi Assyria. Dahi laangi, mee nogo i lodo di hale daumaha o dono god, hunu dama i ana dama gu daaligi a mee gii made gi nadau hulumanu dauwa. \p \v 22 I di ala deenei, God gu haga dagaloaha King Hezekiah mo nia daangada o Jerusalem gi daha mo nia mahi o Sennacherib, di king mugi nua o Assyria, mo nadau hagadaumee ala i golo. Mee gu dumaalia gi nia daangada gii noho i lodo di aumaalia dalia nia henua llauehe huogodoo ala i nadau baahi. \v 23 Nia daangada dogologo gu lloomoi gi Jerusalem gu gaamai nadau tigidaumaha gi Dimaadua mo nia kisakis gi Hezekiah. Mai di laangi deelaa gaa huli gi muli nia henua huogodoo gu hagalaamua Hezekiah. \s1 Di magi Hezekiah mo dono bida hagaamu ia \r (2-Kings 20.1-3,12-19; Isaiah 38.1-3; 39.1-8) \p \v 24 I lodo nia laangi aanei, King Hezekiah guu hai dono magi gu hoohoo hua gaa made. Mee gu dalodalo gei Dimaadua guu wanga gi mee di hagamodongoohia bolo mee ga maaloo aga. \v 25 Malaa Hezekiah gu hagaamu ia huoloo gei hagalee danggee gi Dimaadua i nia mee a Mee ala ne hai ang gi deia, malaa, Judah mo Jerusalem guu tale gi di haingadaa idimaa go dana hai. \v 26 Hagamuliagina, gei Hezekiah mo nia daangada o Jerusalem gu manawa hila gi lala, gei Dimaadua digi hagaduadua ina nia daangada gaa dae loo gi muli di made o Hezekiah. \s1 Di maluagina mo di aamua o Hezekiah \p \v 27 King Hezekiah gu maluagina huoloo, nia daangada huogodoo gu hagalaamua a mee. Mee guu hau ana hale benebene ana goolo, silber, nia hadu madamada, nia mee hagakala, nia mee abaaba daangada, mo nia mee i golo ala e dahidamee. \v 28 Hagapuni anga, mee guu hau ana hale benebene ana huwa laagau, nia waini, mono lolo olib; nia gowaa e dugu ana kau; mo nia abaaba gi ana siibi. \v 29 I daha mo nia mee aanei huogodoo, God guu wanga gi mee ana siibi mono kau mo nia maluagina logowaahee, gaa mee a mee di hau ana waahale e logo. \v 30 King Hezekiah dela ne pono di Monowai Uwa aga go Gihon, ga hagahali nia wai gii hali laa lodo di bongoo i lala di gelegele gi di gowaa i lodo di abaaba o Jerusalem. Hezekiah guu kila i ana mee huogodoo ala ne hai, \v 31 gei di madagoaa digau hai hegau e pono di king aamua o Babylon ne lloomoi belee halahala gi iloo ginaadou di mee hagagoboina dela ne gila aga i lodo tenua,\x * \xo 32.31 \xt 2-Kings 20.11 \x* God ne dumaalia gi Hezekiah gi heia hua dono hiihai belee halahala di mouli o maa. \s1 Di hagaodi di madagoaa dagi o Hezekiah \r (2-Kings 20.20,21) \p \v 32 Nia mee huogodoo ala i golo ala ne hai go King Hezekiah mo dono hagamodudahi ia ang gi Dimaadua la guu hihi i lodo \bk Nia Moe Hagagida ang gi Soukohp Isaiah Tama Taane a Amoz\bk* mo i lodo \bk Di Kai o nia King o Judah mo Israel.\bk* \v 33 Hezekiah ne made gaa danu i di baahi gi nua o di waa daalunga o nia king. Nia daangada huogodoo o Judah mo Jerusalem guu hai di nadau hagalaamua damana gi mee i dono made. Tama daane a maa go Manasseh gaa pono di lohongo o maa gaa king. \c 33 \s1 Manasseh di king o Judah \r (2-Kings 21.1-9) \p \v 1 Manasseh ne madangaholu maa lua ono ngadau, gei mee gaa hai di king o Judah, gaa dagi i Jerusalem i lodo i nia ngadau e madalima maa lima. \v 2 Manasseh gu hai hala gi Dimaadua, e daudali nia hangaahai haga gulugulua dangada o nia henua ala ne hagabagi go Dimaadua gi daha i di madagoaa ana daangada ne lloo adu gi lodo tenua deelaa. \v 3 Mee gu hagaduu aga haga hoou nia gowaa daumaha balu god ala ne oho gi daha go dono damana Hezekiah. Mee guu hau nia gowaa tigidaumaha e daumaha ang gi Baal, guu hai nia ada o di god ahina Asherah, ge gu daumaha gi nia heduu. \v 4 Mee guu hau nia gowaa dudu tigidaumaha balu god i lodo di Hale Daumaha, di gowaa Dimaadua ne helekai ai bolo di gowaa nia daangada huogodoo e daumaha ang gi de Ia gaa hana hua beelaa. \v 5 I lodo nia gowaa daahaa e lua i lodo di Hale Daumaha, mee guu hau ana gowaa tigidaumaha e daumaha ang gi nia heduu. \v 6 Mee guu wanga ana dama daane donu i lodo di Gowaa Mehanga Gonduu o Hinnom e hai ai tigidaumaha dudu. Mee gu hai hegau gi nia mogobuna ala e mee di hagamodongoohia nia mee ala ma ga gila aga maalia, gu halahala nia haga modongoohia mai baahi digau halahala mee hai buubuu mono gau gahi aga mouli dangada. Mee gu ihala damanaiee ang gi Dimaadua guu hai di hagawelewele o Maa gi gila aga. \v 7 Mee gu haganoho dana ada mee i lodo di Hale Daumaha, i di gowaa ne helekai ai a God gi David mo dana dama daane Solomon: \q1 “I kinei i lodo Jerusalem, \q1 i lodo di Hale Daumaha deenei, \q1 la go di gowaa dela ne hilihili ko Au \q1 mai i nia henua huogodoo \q1 o nia madawaawa madangaholu maa lua o Israel \q1 belee hai di gowaa e daumaha nia daangada mai gi di Au. \q1 \v 8 Maa nia daangada Israel ga daudali agu haganoho huogodoo \q1 mo di hagagila aga Nnaganoho dogomaalia \q1 ala ne wanga go Moses gi digaula, \q1 malaa Au ga hagalee hai digaula gi hagabagi gi daha \q1 mo tenua dela ne wanga ko Au gi nadau maadua mmaadua.” \m \v 9 Manasseh guu dagi nia daangada o Judah gii hai nadau ihala koia e llauehe i nia hala o nia henua ala ne hagabagi gi daha go Dimaadua i di nadau hula gi lodo tenua. \s1 Manasseh guu huli hoou ono lodo \p \v 10 Dimaadua gu hagailoo hagalliga gi Manasseh mo ana daangada, gei digaula digi hagalongo. \v 11 Malaa Dimaadua guu dugu anga gi nia dagi o di buini dauwa o Assyria gi heebagi gi Judah. Digaula guu kumi Manasseh, gu hagalau a mee gi nia maadau, gu lawalawa a mee gi nia siini baalanga mmee, guu lahi a mee gi Babylon. \v 12 I lodo dono duadua gei mee gu manawa hila gi lala, gu huli ang gi Dimaadua dono God, gu dangidangi gi hagamaamaa ina ia. \v 13 God gu longono talodalo Manasseh, gu hagagila i dana dumaalia gi mee gii hana gi muli gi Jerusalem e dagi labelaa. Di mee deenei ne huli Manasseh ga hagadonu bolo Dimaadua la go di God. \p \v 14 I muli di mee deenei, Manasseh gaa bae gi duuduu gi nua di abaaba laa tua i baahi dua di Waahale o David, daamada mai i di gowaa baba hoohoo gi di Monowai Uwa aga go Gihon i di baahi ngeia ga hanadu gi di Bontai Iga mo di gowaa i lodo di waahale dela e hagaingoo bolo Ophel. Mee gu haganoho labelaa ana dagi dauwa ala e dagi nia buini dauwa i lodo nia waahale abaaba huogodoo o Judah. \v 15 Mee gu daa gi daha mo di Hale Daumaha nia balu god mono ada mee ala ne dugu go mee gi golo, mo nia gowaa dudu tigidaumaha ang gi nia balu god ala nogo i hongo di gonduu nogo duu ai di Hale Daumaha mo i lodo nia gowaa ala i golo i lodo Jerusalem. Mee guu kae nia mee aanei huogodoo guu kili gi daha i tua di waahale. \v 16 Mee gu haga hoou labelaa di gowaa dudu tigidaumaha e daumaha gi Dimaadua, gu hai dana tigidaumaha hagadaubuni mo tigidaumaha danggee i hongo di maa. Mee gu helekai haga damana gi nia daangada huogodoo o Judah gi daumaha ang gi Dimaadua di God o Israel. \v 17 Ma e aha maa nia daangada e haihai hua nadau tigidaumaha i nia huai gowaa daumaha, gei digaula e hai hua nadau tigidaumaha ang gi Dimaadua. \s1 Di hagaodi di madagoaa dagi o Manasseh \r (2-Kings 21.17,18) \p \v 18 Nia mee huogodoo ala i golo ala ne hai go Manasseh, dana dalodalo ne hai gi dono God, mo nia helekai nia soukohp ang gi mee i di ingoo o Dimaadua, di God o Israel, la guu hihi huogodoo gi lodo \bk Di Kai o nia King o Israel.\bk* \v 19 Talodalo di king mo di hai a God dela ne hila gi dana dalodalo, mo ono haihai hala i mua dono huli hoou, nia mee hala huaidu ala ne hai go mee, nia gowaa dudu tigidaumaha gi nia balu god mo nia ada o di god ahina Asherah ala ne haga duu go mee, mo nia ada balu god ala nogo daumaha ginai mee, aanei huogodoo la guu hihi huogodoo gi lodo \bk Di Kai o nia Soukohp.\bk* \v 20 Manasseh ne made guu danu i baahi di hale king, gei tama daane a maa go Amon gaa pono di lohongo o maa gaa king. \s1 Amon di king o Judah \r (2-Kings 21.19-26) \p \v 21 Amon gu madalua maa lua ono ngadau, gei mee gaa hai di king o Judah, gei mee nogo dagi i Jerusalem i nia ngadau e lua. \v 22 Gadoo be dono damana Manasseh, mee guu hai ana hala gi Dimaadua, gu daumaha gi nia ada god ala nogo daumaha ginai dono damana. \v 23 Gei mee digi daudalia di ala dono damana, mee digi manawa hila gi lala, digi huli gi Dimaadua. Mee koia gu ihala gi nonua i nia hala dono damana ne hai. \v 24 Nia gau aamua o Amon gu haganoho di nadau hai hagammuni e hai baahi gi mee, e daaligi a mee i lodo dono hale king. \v 25 Gei nia daangada o Judah gu daaligi gii mmade digau ala ne daaligi a mee, gaa dugu tama daane a maa go Josiah e hai di king. \c 34 \s1 Josiah di king o Judah \r (2-Kings 22.1,2) \p \v 1 Josiah ne walu ono ngadau gaa hai di king o Judah, gaa dagi i Jerusalem i nia ngadau e motolu maa dahi. \v 2 Mee guu hai nia mee ala e manawa lamalia ginai Dimaadua; gu daudali di mouli o dono damana madua go David, gu daudali nnaganoho huogodoo a God gii donu. \s1 Josiah gu hai baahi gi di balu hai daumaha \p \v 3 I lodo di walu ngadau nogo king ai Josiah i dono madagoaa nogo dama daane, mee gu daamada gu daumaha gi di God o dono damana madua King David. Nia ngadau e haa nomuli, gei mee ga daamada gaa oho gi daha nia gowaa daumaha balu god, nia ada o di god ahina Asherah, mo nia ada balu god huogodoo ala i golo. \v 4 Mai i ana helekai, nia gowaa dudu tigidaumaha ala nogo daumaha nia daangada gi Baal la gu hunahuna, nia gowaa dudu tigidaumaha lolo kala ala e hoohoo gi nia maa la gu hagahingahinga. Digaula guu olo gi ligiligi nia ada o Asherah mo nia balu god huogodoo ala i golo ga haganonnono nia buu dogolia nia maa gi hongo nia daalunga o nia daangada ala nogo tigidaumaha gi nia maa. \v 5 Mee guu dudu nia iwi o digau hai mee dabu balu god i hongo nia gowaa dudu tigidaumaha i di gowaa nogo daumaha ai digaula. Mai dana hai nia mee huogodoo aanei, mee guu hai a Judah mo Jerusalem gi madammaa ang gi nia hai daumaha. \v 6 Mee guu hai go di hai la hua i lodo nia waahale mo nia gowaa ala gu mooho o Manasseh, Ephraim, mo Simeon, gaa tugi loo gi Naphtali i di baahi gi ngeia. \v 7 Laa lodo Tenua Baahi Ngeia o Israel mee gu haga hingahinga nia gowaa dudu tigidaumaha mo nia ada o Asherah, guu tugi gu mooho guu hai nia lehu, gu oho hagaligiligi nia gowaa huogodoo dudu tigidaumaha lolo kala. Ga lawa ga hanimoi gi muli gi Jerusalem. \s1 Di Beebaa Nnaganoho guu gida \r (2-Kings 22.3-20) \p \v 8 I lodo di madangaholu maa walu ngadau o dono madagoaa nogo king, i muli dana haga madammaa tenua mo di Hale Daumaha mai i dana hagalawa nia balu daumaha, King Josiah gu hagau ana daane dogo dolu e haga hoou di Hale Daumaha Dimaadua go dono God: Shaphan tama daane a Azaliah, Maaseiah di gobinaa o Jerusalem, mo Joah tama daane a Joahaz, dahi dangada aamua. \v 9 Nia bahihadu ala ne hagabudu go digau Levi hagaloohi i lodo di Hale Daumaha guu wanga gi Hilkiah, tagi aamua hai mee dabu. (Nia maa ne hagabudu mai i baahi nia daangada o Ephraim mo Manasseh mo nia daangada o Tenua Baahi Ngeia o Israel ala i golo, mo mai nia daangada o Judah, Benjamin mo Jerusalem.) \v 10 Nia bahihadu aanei gaa wanga gi nia daane dogodolu ala e dagi di moomee haga hoou di Hale Daumaha, gei digaula gaa wanga nia maa gi nia \v 11 degitanga mo digau hau hale e hui nia hadu mono laagau e hau nia hale ala ne dugu go nia king o Judah bolo gi mooho. \v 12 Nia daane ala e hai di moomee la digau hai hegau donu. Digaula e dagi go digau Levi dogohaa: go Jahath mo Obadiah mai di madahaanau o Merari, Zechariah mo Meshullam mai di madahaanau o Kohath. (Nia gau o Levi huogodoo la digau hai daahili huoloo.) \v 13 Nia gau o Levi ala i golo nadau duhongo e madamada humalia nia goloo ala e dali gei e dagi digau ngalua i nia moomee dagidahi, gei nia gau ala i golo e hihi hagailongo nia mee be e hai nadau moomee hagaloohi. \p \v 14 I di madagoaa nia bahihadu e daa gi daha mo di ruum dugu goloo, Hilkiah guu gida di Beebaa Nnaganoho a Dimaadua, go Nnaganoho ala ne wanga go God gi Moses. \v 15 Mee ga helekai gi Shaphan, “Au guu gida di Beebaa Nnaganoho i ginei i lodo di Hale Daumaha.” Mee guu wanga di beebaa gi Shaphan, \v 16 gei Saphan guu kae di beebaa gi di king. Mee ga hagi anga, “Gimaadou guu hai au mee huogodoo ala bolo gi heia. \v 17 Gimaadou guu kae nia bahihadu ala nogo benebene i lodo di Hale Daumaha, guu wanga gi digau ngalua mo nia dagi digaula.” \v 18 Gei mee ga duudagi ana helekai, “Deenei di beebaa ne gaamai go Hilkiah.” Gei mee gaa dau di maa gi di king. \v 19 I di madagoaa di king ne hagalongo gi di beebaa ne dau, gei mee gu hahaahi ono goloo, gu huaidu ono lodo, \v 20 gaa hai dana hegau gi Hilkiah, Ahikam tama daane Shaphan, Abdon tama daane Micaiah, Shaphan tangada hihi di gowaa hai gabunga, mo ang gi Asaiah tangada hai hegau di king, e hai boloo: \v 21 “Goodou halahala ina di manawa o Dimaadua, gi iloo eau mo nia daangada huogodoo o Judah i di hai dela e agoago mai di beebaa deenei. Dimaadua gu hagawelewele mai gi gidaadou, idimaa, tadau maadua mmaadua digi haga kila aga ina nia mee ala i lodo di beebaa deenei.” \p \v 22 Mai nia helekai di king, Hilkiah mo digau ala i golo guu hula gu heetugi gi dahi ahina dono ingoo go Huldah, di soukohp e noho i lodo di gowaa hoou o Jerusalem. (Di lodo o maa go Shallum, tama daane a Tikvah mo tama daane madua ni Harhas, go mee dela e benebene nia gahu lloo e uluulu digau hai hegau di Hale Daumaha.) Digaula gu hagi anga gi di ahina deelaa i nia mee ala ne hai. \v 23 Gei mee ga helekai gi digaula gii hula gi muli gi di king gi wanga ina gi mee \v 24 tegau deenei mai baahi o Dimaadua: “Au ga hagaduadua Jerusalem mo ono daangada huogodoo gi nia hagahuaidu ala e hihi i lodo di beebaa dela ne dau gi di king. \v 25 Digaula guu hudu Au gi daha, gei gu tigidaumaha gi nia balu ieidu, guu hai Au gi hagawelewele gi nia mee huogodoo ala ne hai go digaula. Dogu hagawelewele gu hai baahi gi Jerusalem gu deemee di dugu ia gi lala. \v 26 Haga iloo ang gi di king o Judah dela ne hagau mai goodou boloo: Deenei Au, go Yihowah, go di God o Israel, e helekai: Goe gu longono nia helekai o di beebaa, \v 27 gei goe guu huli oo lodo, gu manawa hila gi lala i ogu mua, gu hahaahi oo gahu gei guu dangi i do longono e goe dagu hai dela ga daaligi Jerusalem mo ono daangada. Gei Au gu longono dau dalodalo, \v 28 gei di daaligi dela ga gaamai gi hongo Jerusalem ga hagalee hai, gaa dae loo gi muli o doo made. Au ga dugu adu gi di goe gii made i lodo di aumaalia.” \p Nia daane guu hula gi di king Josiah mo di nadau hegau deenei. \s1 Josiah guu hai dana hagababa e hagalongo gi Dimaadua \r (2-Kings 23.1-20) \p \v 29 King Josiah gu haga dagabuli mai nia dagi o Judah mo Jerusalem \v 30 gei digaula huogodoo guu hula gi di Hale Daumaha, ginaadou mo digau hai mee dabu, digau Levi, mo nia daangada huogodoo ala i golo, digau maluagina mo hagaloale. Malaa, di king gaa duu i mua digaula huogodoo, gaa dau gi nua gi digaula di Beebaa o di Hagababa dela ne gida i lodo di Hale Daumaha. \v 31 Di king guu duu i nua i baahi tuludulu di king, gaa hai dana hagababa gi Dimaadua bolo ia ga hagalongo gi Mee, ge haga gila aga ana haganoho mo ana helekai huogodoo mai i ono lodo mo dono hagataalunga hagatau, gei e haga gila aga nnaganoho ala bolo e hai loo gii hai ala gu hagapigi gi di hagababa, ala guu hihi i lodo di beebaa. \v 32 Mee guu hai nia daangada o Benjamin mo nia daangada huogodoo ala e noho i lodo Jerusalem gi hagamodu bolo ginaadou e hagagila aga di hagababa. Malaa, nia daangada o Jerusalem gu daudali nia hagahonu o di hagababa dela ne hai go digaula gi di God o nadau maadua mmaadua. \v 33 King Josiah ne oho huogodoo nia balu ieidu gulugulua ala i lodo tenua dela e donu gi nia daangada Israel, gei dono madagoaa hua nogo mouli ai, mee ne hai nia daangada gi hai hegau gi Dimaadua, di God o nadau maadua mmaadua. \c 35 \s1 Josiah e budu di Pasoobaa \r (2-Kings 23.21-23) \p \v 1 King Josiah guu budu di laangi Pasoobaa i Jerusalem e hagalaamua Dimaadua; i di madangaholu maa haa laangi o tahi malama, digaula gu daaligi nia manu e hai ai tagamiami. \v 2 Mee guu wanga gi digau hai mee dabu nadau hegau ala e hai i lodo di Hale Daumaha, gei gu hagamaaloo digaula gi heia nadau hegau gi humalia. \v 3 Mee guu wanga labelaa ana helekai aanei gi digau Levi ala go nia gau agoago o Israel, ala ne hagadabu ang gi Dimaadua: “Dugu ina Tebedebe di Hagababa dabu gi lodo di Hale Daumaha dela ne hau go King Solomon, tama daane a David. Goodou hudee dagidagia di maa, malaa goodou la belee hai hegau gi Dimaadua di godou God mo ana daangada Israel. \v 4 Hula gi godou lohongo i lodo di Hale Daumaha, e hagatau gi godou madahaanau, e hagatau gi godou waawa hegau ala ne gowadu gi goodou go King David mo dana dama daane King Solomon, \v 5 haganohonoho goodou gii mee hunu goodou di haga haingoohia di hagamaamaa nia madahaanau dagidahi o Israel. \v 6 Goodou daaligidia nia dama siibi mono kuudi o di Pasoobaa. Dolomeenei haga madammaa ina goodou, hagatogomaalia ina nia tigidaumaha gii mee ai godou ihoo Israel di daudali nia helekai Dimaadua mai baahi Moses.” \p \v 7 King Josiah gu dahi aga dana hagamaamaa mai ana manu donu belee hai hegau ai nia daangada i di Hagamiami Pasoobaa, nia siibi, dama siibi mono kuudi e motolu mana (30,000), ge dolu mana (3,000) kau daane. \v 8 Ana gau aamua gu dahi aga labelaa nia wanga dehuia belee hai hegau ai nia daangada, digau hai mee dabu, mo digau Levi. Nia gau aamua ala e madamada humalia di Hale Daumaha, ala go Hilkiah, tagi aamua hai mee dabu, Zechariah mo Jehiel, guu wanga gi digau hai mee dabu nia dama siibi mo nia damaa kuudi e lua mana ge ono lau (2,600), mo dolu lau (300) kau daane e hai ai nia tigidaumaha i di laangi damana deelaa. \v 9 Nia dagi o digau Levi, ala go Conaniah, Shemaiah mo dono duaahina Nethanel, Hashabiah, Jeiel, mo Jozabad, gu dahi aga nadau hagamaamaa nia dama siibi mono damaa kuudi e lima mana (5,000) mo lima lau (500) kau daane ang gi digau Levi e hai nadau tigidaumaha. \p \v 10 Di madagoaa nia mee huogodoo ne togomaalia gi di Pasoobaa, digau hai mee dabu mo digau Levi guu hula gi nadau lohongo ala gu haganoho go di king. \v 11 I muli nia dama siibi mono kuudi ne daaligi guu mmade, digau Levi gaa hole nia gili nia maa, gei digau hai mee dabu ga haganonnono nia dodo gi hongo di gowaa dudu tigidaumaha. \v 12 Nomuli, digaula gaa duwwe nia manu tigidaumaha dudu gi nia daangada i nia madahaanau, dela digaula gaa mee di tigidaumaha nia maa gii hai be nnelekai Nnaganoho Moses. \v 13 Nia gau o Levi guu lala nia tigidaumaha Pasoobaa i hongo di ahi be di hai o nnaganoho, gaa dunu nia tigidaumaha hagamadagu i lodo nia baalanga, nia tii, mono baalanga dunu mee baabaa, ga limalima gaa duwwe nia goneiga gi nia daangada. \v 14 I muli di mee deenei ne lawa, digau Levi gaa duwwe ang gi ginaadou mo digau hai mee dabu di hagadili o Aaron, idimaa digau hai mee dabu nogo daadaamee hua igolo gaa tugi gi di boo, e dudu nia manu ala belee dudu hagadogomaalia mo nia kiliidi o nia tigidaumaha. \v 15 Digau Levi ala go digau hai daahili aanei mai di madahaanau o Asaph guu noho i nadau lohongo ala ne hagaingoo ginai be nia helekai King David: Asaph, Heman, mo Jeduthun, soukohp di king. Digau hagaloohi ala i nia bontai di Hale Daumaha hagalee hai gi hagatanga gi daha mo nadau gowaa ngalua, idimaa digau Levi ala i golo gu hagatogomaalia Pasoobaa gi digaula. \v 16 Malaa, nia mee huogodoo ne hai i di laangi deelaa la ne hai ang gi di hai daumaha Dimaadua, di hagagila aga Tagamiami Pasoobaa, mo di tigidaumaha nia tigidaumaha dudu i hongo di gowaa dudu tigidaumaha. \v 17 I lodo nia laangi e hidu nia daangada huogodoo o Israel ala nogo i golo guu budu di Pasoobaa mo Tagamiami nia Palaawaa Digi Hagatanga. \v 18 Mai di madagoaa o soukohp Samuel, Tagamiami Pasoobaa digi budu ina beenei. Deai dahi king mai i mua ne budu Tagamiami Pasoobaa be di mee deenei ne hai go King Josiah ai, digau hai mee dabu, digau Levi, mo nia daangada o Judah, Israel, mo Jerusalem \v 19 i lodo di madangaholu maa walu ngadau Josiah nogo king. \s1 Di hagaodi di madagoaa king o Josiah \r (2-Kings 23.28-30) \p \v 20 I muli King Josiah ne hai nia mee huogodoo aanei ang gi di Hale Daumaha, King Neco o Egypt guu dagi dana buini dauwa e heebagi i Carchemish i taalinga di Monowai Euphrates. Josiah gu hagamada belee duuli a mee, \v 21 gei Neco ga hagau gi Josiah ana helekai aanei: “Tauwa deenei e heebagi iei au la hagalee dau adu gi di goe, di king o Judah. Au digi hanimoi belee heebagi adu gi di goe, gei gi ogu hagadaumee, gei God gu helekai mai gi hagalimalima. God la i dogu baahi, deelaa laa, hudee hai baahi mai gi di au, gi de hagahuaidu hua goe go Mee.” \v 22 Gei Josiah gu manawa bolo ia ga heebagi hua gi mee. Mee digi hiihai e hagalongo gi nnelekai a God ala ne helekai mai baahi King Neco, gei mee ga ulu ono huai goloo gaa hana gi tauwa i hongo di gowaa mehanga gonduu o Megiddo. \p \v 23 I di madagoaa nogo hai tauwa, King Josiah gu lauwa i nia amu maalei digau Egypt. Mee ga helekai gi ana hege, “Lahia au gi daha; au gu lauwa kono!” \v 24 Digaula ga dahi aga a mee gi daha mo dono waga dauwa hongo henua, gaa dugu eia a mee gi lodo dono togolua waga dauwa hongo henua dela nogo i golo, gaa lahi a mee gi Jerusalem. I di gowaa deelaa, gei mee gaa made gaa danu i lodo di waa daalunga o nia king. Nia daangada o Judah mo Jerusalem huogodoo gu tangitangi mo di manawa gee gi di made o maa. \p \v 25 Soukohp Jeremiah guu dili dana daahili manawa gee ang gi King Josiah. Di maa guu hai di mee haihai i lodo Israel ang gi nia daane mo nia ahina huwa daahili, gu huwahuwa taahili deenei i di nadau madagoaa e tangitangi lodo huaidu ang gi mee. Taahili deenei la guu hihi i lodo di Beebaa Daahili Manawa gee. \v 26 Nia mee huogodoo a Josiah nogo hai, dono dugu anga dono mouli gi Dimaadua, dono daudali nnaganoho, \v 27 mo di kai o dono mouli mai taamada gi di hagaodi la guu hihi i lodo \bk Di Kai o nia King o Judah mo Israel.\bk* \c 36 \s1 Joahaz di king o Judah \r (2-Kings 23.30-35) \p \v 1 Nia daangada o Judah gu hilihili Joahaz tama daane Josiah ga hagatulu a mee e hai di king i Jerusalem. \v 2 Joahaz gu madalua maa dolu ono ngadau, gei mee guu hai di king o Judah, gaa dagi i Jerusalem i nia malama e dolu. \v 3 Neco di king o Egypt guu lahi a mee galabudi, guu hai Judah gi hui anga dono dahi aga nia pauna silber e hidu mana ge lima lau (7,500), ge madahidu maa lima (75) pauna goolo. \v 4 Neco guu hai a Eliakim, tuaahina daane Joahaz, di king o Judah, gaa huli di ingoo o maa gi Jehoiakim. Joahaz guu lahi go Neco gi Egypt. \s1 Jehoiakim di king o Judah \r (2-Kings 23.30-35) \p \v 5 Jehoiakim gu madalua maa lima ono ngadau gei mee guu hai di king o Judah, gaa dagi i Jerusalem i nia ngadau e madangaholu maa dahi. Mee gu hai hala gi Dimaadua dono God. \v 6 King Nebuchadnezzar o Babylon gu heebagi gi Judah, guu kumi Jehoiakim, guu lahi a mee gi Babylon e lawalawa gi nia daula baalanga. \v 7 Nebuchadnezzar guu kae nia goloo maluagina o di Hale Daumaha, gaa dugu nia maa gi lodo dono hale king i Babylon. \v 8 Nia mee huogodoo Jehoiakim ne hai, mo ana hangaahai haga gulugulua mo di huaidu a mee ne hai la guu hihi i lodo \bk Di Kai o nia King o Israel mo Judah.\bk* Tama daane a maa go Jehoiachin gaa pono di lohongo o maa gaa king. \s1 Jehoiachin di king o Judah \r (2-Kings 24.8-17) \p \v 9 Jehoiachin gu madangaholu maa walu ono ngadau, gei mee guu hai di king o Judah, gaa dagi i Jerusalem i nia malama e dolu ge madangaholu laangi. Mee hogi gu hai hala hai baahi ang gi Dimaadua. \v 10 Di madagoaa magalillili ne lawa, King Nebuchadnezzar guu lahi galabudi Jehoiachin gi Babylon, guu kae gi daha nia goloo maluagina o di Hale Daumaha. Nomuli, Nebuchadnezzar guu hai a Zedekiah, tuaahina tamana Jehoiachin, gii hai di king o Judah mo Jerusalem. \s1 Zedekiah di king o Judah \r (2-Kings 24.18-20; Jeremiah 52.1-3a) \p \v 11 Zedekiah gu madalua maa dahi ono ngadau, gei mee guu hai di king o Judah, gaa dagi i Jerusalem i nia ngadau e madangaholu maa dahi. \v 12 Mee gu ihala hai baahi gi Dimaadua gei mee digi hagalongo manawa hila gi lala gi soukohp Jeremiah, dela e hagadele nnelekai a Dimaadua. \s1 Di mooho o Jerusalem \r (2-Kings 25.1-21; Jeremiah 52.3b 11) \p \v 13 Zedekiah gu hai baahi gi King Nebuchadnezzar dela ne hono a mee bolo gi dowangi i di ingoo o God bolo ia ga hagalaamua a mee. Mee gu manawa hamaaloo gu de hiihai di huli dono mouli e hanimoi labelaa gi Dimaadua, di God o Israel. \v 14 Hagapuni anga, nia dagi o Judah, digau hai mee dabu mo nia daangada gu daudali nia hangaahai huaidu o nia henua i nadau baahi ala e daumaha gi nia balu god. Malaa, digaula gu hagamilimilia di Hale Daumaha dela ne hai go Dimaadua gi dabuaahia. \v 15 Dimaadua di God o nadau maadua mmaadua, gu duudagi hua i golo e haga hagau mai ana soukohp e hagailoo hagalliga gi ana daangada, idimaa Mee e hiihai e benebene digaula mo di Hale Daumaha. \v 16 Gei digaula gu hai hua nadau dadaagala gi digau kae hegau a God, gu hagabalumee ana helekai mo di gadagada gi ana soukohp, gaa dae loo gi tamanaiee o di hagawelewele Dimaadua ga deemee di nadau llele gi daha. \p \v 17 Deelaa laa Dimaadua gu laha mai di king o Babylonia belee hai tauwa gi digaula. Di king gu daaligi gii mmade nia dama daane o Judah i lodo di Hale Daumaha. Mee dono dumaalia ang gi tei daangada ai, digau lligi be mmaadua, taane be di ahina, magi be maaloo. God guu wanga digaula huogodoo gi mee. \v 18 Di king o Babylonia gu gaiaa di Hale Daumaha, di gowaa dugu nia bahihadu di Hale Daumaha, mo nia maluagina di king mo ana gau aamua, guu kae nia mee huogodoo gi Babylon. \v 19 Mee guu dudu gi lala di Hale Daumaha mo di waahale Jerusalem ngaadahi mo nia hale king mo ono maluagina, gu oho gi lala nia abaaba di waahale. \v 20 Mee guu lahi digau ala e mouli gi Babylonia, di gowaa dela e hai hege ai ginaadou gi mee mo ono hagadili gaa dae loo gi di gila aga di king o Persia e dagi dana waa henua damana. \v 21 Nia helekai Dimaadua ala ne kokohp mai soukohp Jeremiah la gu hagahonu i nia mee aanei: \q1 “Tenua gaa hai di anga henua i nia ngadau e madahidu, \q1 e hagadonu nia ngadau hagamolooloo o di Sabad ala digi heia.”\f + \fr 36.21 \fk nia ngadau hagamolooloo o di Sabad \ft Mmada gi Nnaganoho Moses i Leviticus 25.1-7.\f* \s1 Cyrus gu hagailoo gi digau o Jew gi hula gi muli \r (Ezra 1.1-4) \p \v 22 I lodo tahi ngadau o Cyrus nogo hai di king aamua o Persia, Dimaadua guu hai a mee gi hihi dana haganoho ang gi ana henua huogodoo ala e dagi koia, bolo gi haga duulia aga dana haganoho, gi hagadele ina gi nia gowaa huogodoo o dono waa henua: \mi \v 23 “Deenei taganoho a Cyrus di king aamua o Persia: Dimaadua go di God o di langi gu gaamai di mogobuna e dagi nia henua huogodoo i henuailala, gei gu hagaanga mai labelaa bolo ma ko au dela e hau dono Hale Daumaha i Jerusalem i Judah. Dolomeenei, goodou huogodoo ala nia daangada ni God, hula gi golo, gei Dimaadua di godou God la gi madalia goodou.”