\id JHN \ide UTF8 \h JOHN \toc1 Pweng Wo Ke Jesus Christ Ma Simla Sel John \toc2 John \toc3 Jn \mt2 Pweng Wo Ke Jesus Christ Ma Simla Sel \mt1 JOHN \is1 Tukakinyen Book In JOHN \ip Book se inge, \bk Pweng Wo Ke Jesus Christ Ma Simla Sel John\bk*, fahkak ke Jesus lah el Kas kawil lun God, su “Kas el ekla mwet ac muta inmasrlosr.” Book se inge simla tuh mwet ma riti uh in ku in lulalfongi lah Jesus pa Mwet Lango su God El tuh wulela kac, oayapa lah el Wen nutin God, ac elos fah ku in eis moul fin oasr lulalfongi lalos in el (20:31). \ip Mutaweyen book uh fahkak kalem lah Jesus pa Kas kawil lun God. Ip se meet ke book uh takunla kutu orekma usrnguk su akkalemye lah Jesus el Wen Nutin God, ac el Mwet Lango se ma wulela orekla kac. Tukun kas inge, oasr pac kutu sramsram in aketeya kalmen orekma usrnguk inge. Ip se inge srumun ke kutu mwet ma lulalfongi Jesus ac forla fahsr tokol, ac ke kutu mwet su lainul ac tia lungse lulalfongi. Chapter 13 nu ke 17 srumun yokna ke nunak lun Jesus nu sin mwet tumal lutlut ke fong se tukakinyukyak el, ac kas in akoelosla ac akpulaikyalos ke eku se ma sruhu el. Chapter 18 nu ke 21 srumun ke tukakyak ac sruoh lal, oayapa ke sripsripyak ac moulyak lal, ac ke sikyak lal nu sin mwet tumal lutlut tukun el moulyak ah. \ip Sramsram ke mutan se ma koneyukyak mu el kosro (8:1–11) bracketi meyen pus me simusla matu ac kutu pac leng meet ah sisla, ac kutu pac fuliya ke kutena yen saye. \ip \bk John\bk* el srumun yokna ke mwe kite lun moul kawil in Christ — sie mwe kite su mutawauk inge, ac su ma nu selos su akilen tuh pwaye Jesus el inkanek, pwaye, ac moul. Sie pac ma kalem ke book lal \bk John\bk* pa orekmakinyen ma su oasr faclu in akfisrasrye aketeya ke ma saok ke moul in ngun: oana kof, bread, kalem, mwet shepherd ac sheep natul, oa in grape ac fahko kac. \is1 Takla Lun Koanon Book Se Inge \io1 Mutaweyen book uh 1:1–18 \io1 John Baptais ac mwet tuma lutlut oemeet lun Jesus 1:19–51 \io1 Luti lun Jesus yurin mwet uh 2:1—12:50 \io1 Wik safla ke moul lun Jesus in acn Jerusalem ac acn apkuran nu we 13:1—19:42 \io1 Moulyak ac sikyang lun Leum nu sin mwet uh 20:1–31 \io1 Saflaiyen book uh: Jesus el sikyak pac Galilee 21:1–25 \c 1 \s1 Kas In Moul \p \v 1 Meet liki orekla faclu, Kas\f + \fr 1:1 \fk Kas: \ft in kas Greek fahk mu “Logos” su kalmac apkuran in oana Lemlem Kulana lun God.\f* el nuna oasr yurin God, ac el oapana God. \v 2 Kas se inge el oasr yurin God meet liki mutaweyen faclu. \v 3 God El orala ma nukewa kacl. Wangin kutena ma orekla saya, fin tia ke Kas. \v 4 Moul uh tuku liki Kas, ac moul se inge pa ase kalem nu sin mwet uh. \v 5 Kalem el tolak in lohsr, ac lohsr uh kofla konela. \p \v 6 God El supwama mwet fahkak se lal, pangpang John, \v 7 su tuku in fahkak nu sin mwet uh ke kalem sac, tuh mwet nukewa in lohng mwe fahk se inge ac lulalfongi. \v 8 Tia el pa kalem sac, a el tuku in fahkak ke kalem sac. \v 9 Pa inge kalem na pwaye — kalem se ma tuku nu faclu ac tolak mwet nukewa. \p \v 10 Kas el nuna oasr faclu, ac God El nwe orala faclu kacl, a faclu tiana akilenul. \v 11 El tuku nu yen sel sifacna, a mwet lal sifacna tia eisal. \v 12 Tusruktu, oasr kutu sin mwet uh eisal ac lulalfongi in el; ke ma inge el oru tuh elos in ku in ekla tulik nutin God. \v 13 Elos tia ekla tulik nutin God ke inkanek in isusla lun mwet, ku ke lungse lun mwet, a ke oakwuk lun God. \p \v 14 Kas el ekla mwet ac muta inmasrlosr, sessesla ke kulang ac pwaye. Kut liye wolana lal, wolana su el eis ke sripen el Wen sefanna nutin Papa. \p \v 15 John el kaskas kacl. El wowoyak ac fahk, “Pa inge el su nga tuh kaskas kac ke nga fahk, ‘El tuku tukuk, tusruktu el fulat likiyu, mweyen el nuna oasr meet liki nga tuh isusla.’” \p \v 16 Liki lungkulang yoklana lal el kalwenina in ase mwe insewowo nu sesr nukewa. \v 17 God El ase Ma Sap kacl Moses, a kulang ac pwaye tuku kacl Jesus Christ. \v 18 Wangin sie mwet na liye God, a wen sefanna natul, su oana God ac muta sisken Papa pacl nukewa, el pa arulana fahkulak kalem nu sin mwet uh. \s1 Kas Sel John Baptais \r (Matthew 3:1–12; Mark 1:1–8; Luke 3:1–18) \p \v 19 Mwet fulat lun mwet Jew in Jerusalem supwala kutu mwet tol ac mwet Levi nu yorol John in tuh siyuk sel, “Su kom an?” \p \v 20 John el tia srunga topuk, ac el fahk lemtulauk, “Tia nga pa Christ.” \q1 \v 21 Elos siyuk, “Na fin ouingan, su kom an? Kom pa Elijah?” \q1 John el topuk, “Mo, tia nga pa el.” \q1 Elos siyuk, “Kom pa Mwet Palu sac?” \q1 El topuk, “Mo.” \p \v 22 Elos fahk, “Na fahk nu sesr lah su kom an. Mea kom ac fahk keim sifacna? Enenu kut in us sie top folokla nu yorolos su supwekutme.” \p \v 23 John el topuk ke kas ma mwet palu Isaiah el simusla: \q1 “Nga pa ‘pusren sie su wowoyak yen mwesis: \q2 Oru sie innek suwohs nu sin Leum elan fahsr kac!’” \p \v 24 Na mwet utuk kas ma supweyukla sin mwet Pharisee, \v 25 elos siyuk sel, “Fin tia kom pa Christ ku Elijah ku Mwet Palu sac, efu ku kom baptaisi mwet uh?” \p \v 26 John el topuk ac fahk, “Nga baptais ke kof, tusruktu oasr sie su muta inmasrlowos su kowos tiana akilen. \v 27 El tuku tukuk, tusruktu nga kupansuwol in tulala ah losyen fahluk lal.” \p \v 28 Ma inge nukewa sikyak in acn se pangpang Bethany, ma oan kutulap in Infacl Jordan,\f + \fr 1:28 \fk Bethany, ma oan kutulap in Infacl Jordan: \ft acn se inge sie liki Bethany se ma oan fototo nu Jerusalem.\f* yen John el orek baptais we. \s1 Lamb Nutin God \p \v 29 Len se toko ah, John el liyalak Jesus ke el tuku nu yorol, ac el fahk, “Liye, Lamb nutin God pa ingo, su eela ma koluk lun faclu! \v 30 Pa inge el su nga tuh kaskas kac ke nga fahk, ‘Mwet se ac tuku tukuk, tusruktu el fulat likiyu, mweyen el nuna oasr meet liki nga tuh isusla.’ \v 31 Nga tuh tiana etu lah su el, tusruktu nga tuku baptaisi mwet ke kof in fahkulak nu sin mwet Israel.” \p \v 32 Ac John el fahkak pac ouinge, “Nga sifacna liye ke Ngun oatui oana sie wuleoa inkusrao me, ac oan facl. \v 33 Nga srakna tia etu lah el pa mwet sac, a God, su supweyume in baptais ke kof, El fahk nu sik, ‘Kom fah liye Ngun oatui ac oan fin sie mwet. El pa mwet se ma ac baptais ke Ngun Mutal.’” \v 34 Na John el fahk, “Nga liye tari, ac nga fahk nu suwos lah el pa Wen nutin God.” \s1 Mwet Tuma Lutlut Oemeet Lun Jesus \p \v 35 In len se toko ah, John el sifilpa tu insac, wi luo sin mwet tuma lutlut lal. \v 36 El liye ke Jesus el fahsryak, na John el fahk, “Pa ingo Lamb nutin God!” \p \v 37 Mwet lutlut luo lal eltal lohng ke el fahk ouinge, na eltal fahsr tokol Jesus. \v 38 Jesus el tapulla ac liye lah eltal fahsr tokol, ac el siyuk, “Mea komtal suk an?” \p Na eltal topuk, “Rabbi, kom muta oya?” (Kalmen Rabbi pa “Mwet luti.”) \p \v 39 Jesus el topuk, “Fahsru liye.” (In pacl sac ac ao akosr ma ke tafun len tok.) Ouinge eltal welul som ac liye yen el muta we, ac mutana yorol nwe ke ekela. \p \v 40 Sie seltal pa Andrew, ma lel Simon Peter. \v 41 El sa na konalak Simon, ma lel, ac fahkang nu sel, “Kut konalak Messiah.” (Kalmen kas se inge pa “Christ.”) \v 42 Na el pwanulla Simon nu yurin Jesus. \p Jesus el ngetang nu sel ac fahk, “Kom pa Simon wen natul John, tusruktu ac fah pangpang kom Cephas.” (Ine se inge oapana Peter, ac kalmac pa “eot.”) \s1 Jesus El Pangnol Philip ac Nathanael \p \v 43 Len se tok ah, Jesus el nunkauk elan som nu Galilee. El liyalak Philip ac fahk nu sel, “Fahsru wiyu!” \v 44 (Philip el mwet Bethsaida, siti se na ma Andrew ac Peter muta pac we.) \v 45 Philip el konalak Nathanael ac fahk nu sel, “Kut konauk mwet se ma Moses el sim kacl in book in Ma Sap, oayapa su mwet palu simusla kacl. El pa Jesus, wen natul Joseph, mwet Nazareth.” \p \v 46 Na Nathanael el siyuk, “Ya oasr ma wo ku in tuku Nazareth me?” \p Philip el fahk, “Fahsru ac liye.” \p \v 47 Ke Jesus el liyal Nathanael lah el fahsr nu yorol, el kaskas kacl ac fahk, “Mwet Israel na pwaye se pa inge. Wangin ma sufal in el!” \p \v 48 Nathanael el siyuk sel, “Kom ku eteyu?” \p Ac Jesus el fahk, “Nga liye kom ke kom muta ye sak fig soko, meet liki Philip el pangon kom ah.” \p \v 49 Na Nathanael el fahk, “Mwet Luti, kom Wen nutin God! Kom Tokosra lun Israel!” \p \v 50 Jesus el fahk nu sel, “Ya kom lulalfongi mweyen na nga fahkot lah nga liye kom ye sak fig soko ah? Kom ac fah liye ma yohk liki ma inge!” \v 51 Ac el fahk nu selos, “Nga fahk na pwaye nu suwos: kowos ac fah liye kusrao ikakelik, ac lipufan lun God sowak ac oatui nu fin Wen nutin Mwet.” \c 2 \s1 Sie Marut In Cana \p \v 1 Len luo toko marut se orek in Cana, sie siti srisrik in acn Galilee. Nina kial Jesus el tuh oasr we, \v 2 na Jesus ac mwet tumal lutlut elos wi pac suliyuk nu ke marut sac. \v 3 Ke pacl se lisr wain ah, nina kial Jesus el fahk nu sel, “Lisr wain uh.” \p \v 4 Jesus el fahk nu sel, “Nina, kom in tia fahk nu sik ma nga in oru. Pacl luk uh soenna tuku.” \p \v 5 Na nina kial el fahk nu sin mwet kulansap uh, “Oru ma nukewa ma el fahk kowos in oru.” \p \v 6 Oasr ma sap ke alu lun mwet Jew nu ke aknasnasye pao, na ke sripa se inge tuh oasr sufa eot onkosr mwe neinyuk kof oan we. Kais sie sufa inge sufa na lulap, ku in nein sunun gallon longoul nu ke tolngoul. \v 7 Jesus el fahk nu sin mwet kulansap uh, “Nwakla sufa inge ke kof.” Na elos nwakla nwe ke na nwanala. \v 8 Na el fahk nu selos, “Inge, utiya kutu kof an ac usla nu yurin mwet se ma liyaung kufwa uh.” Elos usla kof ah nu yorol, \v 9 ac el ema tuh na ekla nu ke wain. El tiana etu lah wain inge tuku ya me (tusruktu mwet kulansap ma utiya kof ah elos etu). Ouinge el pangonma mukul se ma ac marut \v 10 ac fahk nu sel, “Mwet uh mutana srukak wain wowo meet, na tukun mwet uh ac nim yohk kac, elos fah srukak wain ma tia arulana wo. A kom sruokya na wain ma wo uh nwe ke pacl se inge!” \p \v 11 Jesus el oru mwenmen se oemeet inge in Cana in Galilee. El akkalemyela wolana lal we, ac mwet tumal lutlut elos lulalfongel. \p \v 12 Tukun ma inge, Jesus ac nina kial ac mwet lel, oayapa mwet tumal lutlut, elos som nu Capernaum ac muta we ke kutu len. \s1 Jesus El Som Nu Ke Tempul \r (Matthew 21:12–13; Mark 11:15–17; Luke 19:45–46) \p \v 13 In pacl sac tuh apkuranyang nu ke Kufwen Alukela, ouinge Jesus el som nu Jerusalem. \v 14 Ke el som nu in Tempul, el liye lah oasr mwet kukakin cow, sheep, wule, ac oayapa mwet ayaol mani elos muta pac ke tepu lalos we. \v 15 Ke ma inge el orala mwe sringsring sucl soko ac sang lusla sheep ac cow nukewa liki Tempul uh. El oankiya pac tepu lun mwet ayaol mani, ac mani lalos rakelik. \v 16 El sap nu sin mwet ma kuka wule, “Usla ma inge liki acn inge! Tia sifil orekmakin lohm sin Papa tumuk mu acn in kuka se!” \v 17 Mwet tumal lutlut elos esam lah Ma Simusla uh fahk, “O God, moniyuk luk nu ke Tempul lom firirrir in nga oana sie e.” \p \v 18 Mwet fulat lun mwet Jew elos forang nu sel ac siyuk, “Mwe akul fuka kom ku in oru in akkalemye nu sesr lah oasr suwohs lom in oru ma inge?” \p \v 19 Jesus el fahk, “Kunausla Tempul se inge, ac in len tolu nga fah sifilpa musaela.” \p \v 20 Ac elos fahk nu sel, “Yac angngaul onkosr pa tuh musaiyuk Tempul se inge! Ya kom ac sifilpa musaela ke len tolu?” \p \v 21 Tusruktu tempul se ma Jesus el sramsram kac inge pa manol sifacna. \v 22 Ouinge ke el akmoulyeyukyak liki misa, mwet tumal lutlut elos esamak lah el tuh fahk ma se inge, ac elos lulalfongi Ma Simusla ac ma Jesus el fahk. \s1 Etu Lun Jesus Ke Ouiyen Moul Lun Mwet uh \p \v 23 Ke Jesus el muta Jerusalem ke pacl lun Kufwen Alukela, mwet puspis lulalfongi in el ke elos liye mwenmen ma el oru. \v 24 Tusruktu Jesus el tia sifacna fuhlelang nu selos, mweyen el arulana etu moul lun mwet uh. \v 25 Tia enenu kutena mwet in fahkak nu sel ke ouiyen mwet uh, mweyen el sifacna etu ma nukewa ma oan in nunak lalos. \c 3 \s1 Jesus ac Nicodemus \p \v 1 Oasr sie mwet kol lun mwet Jew pangpang Nicodemus, su ma in u lun mwet Pharisee. \v 2 Sie fong ah el som nu yurin Jesus ac fahk nu sel, “Rabbi,\f + \fr 3:2 \fk Rabbi: \ft liye 1:38.\f* kut etu lah kom sie mwet luti supweyukme sin God. Wangin sie mwet ku in oru mwenmen ma kom oru God El fin tia welul.” \p \v 3 Jesus el fahk, “Nga fahk na pwaye nu sum: sie mwet el fin tia sifil isusla, el koflana liye Tokosrai lun God.” \p \v 4 Na Nicodemus el siyuk sel, “Sie mwet matu ac sifilpa osweyukla fuka? Mea, el ku in sifil ilyak nu insien nina kial ac isusla pacl se akluo?” \p \v 5 Jesus el topuk, “Nga fahk na pwaye nu sum: sie mwet el fin tia isusla ke kof ac Ngun, el koflana ilyak nu in Tokosrai lun God. \v 6 Mwet su isusla ke ikwa, ma lun ikwa; a mwet su isusla ke Ngun, ma lun ngun. \v 7 Nik kom lut mweyen nga fahk lah kowos nukewa enenu in sifilpa isusla. \v 8 Eng uh tuh nu yen el lungse. Kom lohng kusa, a kom tia etu yen el tuku we me, ku yen el ac som nu we. Ac oapana inge elos nukewa su isusla ke Ngun.” \p \v 9 Nicodemus el siyuk, “Mea, ku in ouingan?” \p \v 10 Jesus el topuk, “Kom sie mwet luti fulat in Israel, ya pwaye kom tia etu ma se inge? \v 11 Nga fahk na pwaye nu sum: kut kaskas ke ma kut etu, ac fahkak ma kut liye uh. Ne ouinge, wangin sie suwos lulalfongi ma kut fahk uh. \v 12 Kowos tia lulalfongiyu ke nga fahk nu suwos ke ma lun faclu, na kowos ac lulalfongiyu fuka nga fin kaskas ke ma nu inkusrao? \v 13 Soenna oasr sie mwet na sowak nu inkusrao sayen Wen nutin Mwet, su oatui inkusrao me.” \p \v 14 Oana ke Moses el tuh srupusrak serpent bronze soko fin sak soko in acn mwesis ah, in ouiya sacna Wen nutin Mwet el fah sripsripyak, \v 15 tuh elos nukewa su lulalfongi in el elos fah ku in ilyak nu ke sie moul sasu wangin saflaiya. \v 16 Tuh God El lungse faclu ouinge: El ase Wen sefanna natul, tuh elos nukewa su lulalfongi in el fah tia misa, a elos fah eis moul ma pahtpat. \v 17 Tuh God El tia supwama Wen natul in tuh nununku faclu, a tuh faclu in eis moul kacl. \p \v 18 Kutena mwet su lulalfongi in Wen el tia nununkeyuk; tusruktu kutena mwet su tia lulalfongi, el nununkeyuk tari, mweyen el tia lulalfongi in Wen sefanna nutin God. \v 19 Pa inge luman nununku sac: kalem tuku tari nu faclu, a mwet uh elos lungse lohsr yohk liki kalem sac, mweyen orekma lalos uh koluk. \v 20 Kutena mwet su oru ma koluk el srunga kalem, ac el fah tia tuku nu ke kalem, mweyen el tia lungse orekma koluk lal in liyeyuk. \v 21 A kutena mwet su oru ma pwaye el tuku nu ke kalem, tuh in kalem lah ma el oru el oru in akos God. \s1 Jesus ac John Baptais \p \v 22 Tukun ma inge, Jesus ac mwet tumal lutlut elos som nu in acn Judea, ac el muta yorolos we ke kutu pacl, ac el baptaisi mwet. \v 23 John el oayapa oru baptais lal in acn Aenon apkuran nu Salim, mweyen yohk kof in acn sac. Mwet uh fahsrel ac el baptaiselos. \v 24 (Ma inge ma meet liki John el kapiri in presin.) \p \v 25 Kutu sin mwet lutlut lal John mutawauk in akukuin yurin sie mwet Jew ke ouiyen aknasnas ke alu lun mwet Jew. \v 26 Ke ma inge elos som nu yorol John ac fahk nu sel, “Mwet Luti, kom esam mwet se ma tuh wi kom layen kutulap ke infacl Jordan, mwet se ma kom tuh fahkak kac ah? Inge el wi pac orek baptais, ac mwet uh rirla nu yorol!” \p \v 27 John el topuk, “Wangin ma ku in sikyak nu sin sie mwet, fin tia ma sin God me. \v 28 Kowos sifacna mwet loh luk ke nga tuh fahk, ‘Tia nga pa Christ, a supweyukme nga meet lukel.’ \v 29 In pacl in marut, mukul se ma marut uh ac ma kial pa mutan sac. Tusruktu mwet kawuk se lun mukul sac el engankin lah el tu siskal ac lohng pusren mukul marut sac. Ouinge engan luk uh oapana engan lun mukul se ma kawuk lun mukul marut sacn. \v 30 Ac fah puseni mwet fahsr tukun Jesus, ac mwet luk uh ac fah pueni.” \s1 El Su Tuku Inkusrao Me \p \v 31 El su tuku lucng me el fulat liki nukewa. El su ma faclu me el ma lun faclu ac el kaskas ke ma lun faclu, a el su tuku inkusrao me el fulat liki nukewa. \v 32 El fahkak ke ma el liye ac lohng tari, a wangin mwet lulalfongi ma el fahk uh. \v 33 Kutena mwet su lulalfongi ma el fahk, el akkalemye lah el lulalfongi lah ma God El fahk uh ma pwaye. \v 34 El su God El supwama el fahk kas lun God, mweyen God El sang nufon Ngun lal nu sel. \v 35 Papa El lungse Wen natul, ac El sang elan ku fin ma nukewa. \v 36 Kutena mwet su lulalfongi ke Wen oasr moul ma pahtpat lal. Kutena mwet su seakos Wen fah wangin moul lal, a el ac fah mutana ye kaiyuk lun God. \c 4 \s1 Jesus ac Sie Mutan Samaria \p \v 1 Jesus el etu lah mwet Pharisee elos lohng tuh pus mwet el baptaisela, oayapa pus mwet tuma lutlut lal lukel John. \v 2 (Pwayeiya uh, Jesus sifacna el tiana baptaisela kutena mwet. Mwet tumal lutlut mukena pa baptaisi mwet.) \v 3 Ouinge ke Jesus el lohng ma fwack inge, el fahsr liki acn Judea ac som nu Galilee. \v 4 Ke el folok nu Galilee, el enenu in fahsr sasla acn Samaria. \p \v 5 Na el sun sie siti srisrik in Samaria pangpang Sychar, ma apkuran nu ke ipin acn se ma Jacob el tuh sang lal Joseph, wen natul. \v 6 Lufin kof lal Jacob oan we, ac Jesus el pituki siska ke sripen el totola ke fahsr lal. Pacl se inge apkuran nu ke infulwen len. \p \v 7 Sie mutan Samaria el tuku in ut kof, ac Jesus el fahk nu sel, “Ase nimuk kutu kof an.” \v 8 (Mwet tumal lutlut elos som tari in moul mongo in siti uh.) \p \v 9 Mutan sac fahk, “Kom sie mwet Jew, a nga mwet Samaria se — na fuka tuh kom ku in ngusr kof sik kom in nim?” (Mwet Jew tia ku in orekmakin ahlu ma mwet Samaria orekmakin.) \p \v 10 Jesus el fahk, “Kom tia etu ke mwe sang ma God El akoo in sot nu sum, ac kom tia pac etu lah su siyuk mwe nim sum. Kom funu etu, kom lukun siyuk sik ac nga sot nu sum kof in moul.” \p \v 11 Ac mutan sac fahk, “Leum se, wangin mwe ut kof lom, ac lufin kof se inge loal. Kom ac eis kof in moul an fuka? \v 12 Jacob, papa matu tumasr, pa pukanak lufin kof se inge ac likiya nu sesr. El, ac wen natul, ac un kosro natul nukewa elos nim kof kac. Ya kom pangon kom yohk lukel Jacob?” \p \v 13 Jesus el topuk, “Kutena mwet su nim kof se inge fah sifilpa malu, \v 14 a kutena mwet su nim ke kof se ma nga fah sang nu sel, ac fah tiana sifilpa malu. Tuh kof se ma nga fah sang nu sel ac fah ekla sie unon in kof in el, su ac fah sang nu sel kof in moul, oayapa moul ma pahtpat.” \p \v 15 Ac mutan sac fahk, “Leum se, use nimuk kutu kof sacn! Na nga fah tia sifilpa malu, ac nga fah tia enenu in tuku nu inse inge in ut kof.” \p \v 16 Jesus el fahk nu sel, “Fahla solama mukul tomom an, na komtal foloko nu yuruk.” \p \v 17 Ac mutan sac fahk, “Wangin mukul tumuk.” \p Jesus el fahk, “Pwaye fahk lom an lah wangin mukul tomom. \v 18 Kom tuh payuk sin mukul limekosr, ac mukul se kom muta yoro inge tia ma tomom. Kom kaskas pwaye nu sik.” \p \v 19 Na mutan sac fahk, “Nga akilen tuh kom mwet palu se. \v 20 Mwet matu tumuk meet ah elos tuh alu nu sin God fineol soko inge, a kowos mwet Jew fahk mu Jerusalem mukena pa acn se ma fal mwet uh in alu nu sin God we.” \p \v 21 Jesus el fahk nu sel, “Mutan, lulalfongiyu, mweyen pacl se ac tuku ke mwet fah tia alu nu sin Papa fineol soko inge ku in Jerusalem. \v 22 Kowos mwet Samaria tia arulana etu lah su kowos alu nu se, tusruktu kut mwet Jew etu lah su kut alu nu se, mweyen molela lun God nu sin mwet uh ac tuku ke mwet Jew. \v 23 Tusruktu pacl se ac tuku, aok tuku tari, ke mwet alu pwaye elos ac kolyuk ke ngun in alu nu sin Papa fal nu ke ma pwaye. Pa inge elos su Papa El suk in alu nu sel. \v 24 God El Ngun, ac ku lun Ngun lal mukena pa oru mwet uh in alu nu sel ke pwaye.” \p \v 25 Mutan sac fahk nu sel, “Nga etu lah Messiah el ac tuku — el su kut pangon ‘Christ.’ Ac ke el ac tuku el fah aketeya ma nukewa nu sesr.” \p \v 26 Ac Jesus el fahk, “Nga pa el, nga su kaskas nu sum.” \p \v 27 In pacl sac mwet tumal lutlut lun Jesus elos foloko, ac elos arulana lut in liye lah el kaskas nu sin mutan se. Tusruktu wangin sie selos fahk nu sin mutan sac, “Mea kom lungse?” ku siyuk sin Jesus, “Efu kom ku sramsram nu sin mutan sac?” \p \v 28 Na mutan sac filiya sufa in kof lal ac folokla nu in siti uh, ac fahk nu sin mwet we, \v 29 “Fahsru liye mwet se su fahkma nu sik ma nukewa nga oru meet ah. Ya acnu tia el pa Christ?” \v 30 Ouinge elos som liki siti uh ac tuku nu yurin Jesus. \p \v 31 In pacl sac, mwet lutlut elos kwafe sin Jesus, “Mwet Luti, eiswin kutu mwe mongo uh!” \p \v 32 A el topuk ac fahk nu selos, “Oasr mwe mongo nak ma kowos tia etu kac.” \p \v 33 Ouinge mwet tumal lutlut elos mutawauk in asiyuki inmasrlolos sifacna, “Ya oasr mwet use mwe mongo nu yorol?” \p \v 34 Jesus el fahk nu selos, “Mwe mongo nak pa in akos ma lungse lun El su supweyume, ac in aksafye orekma El ase nu sik in oru. \v 35 Oasr soakas se lowos ma fahk mu, ‘Malem akosr lula na pacl in kosrani.’ Tusruktu nga fahk nu suwos, ngetla liye imae akwoya. Fahko kac matula inge, ac akola nu ke kosrani! \v 36 Mwet se su kosrani el eis molin kosrani lal ke el eisani fahko nu ke moul ma pahtpat. Ke ma inge, el su yukwiya ac el su sifani fah tukeni engan. \v 37 Tuh soakas sac pwaye ma fahk mu, ‘Sie mwet yukwiya, ac sie pacna mwet fah kosrani.’ \v 38 Nga supwekowosla in eisani fahko in sie ima ma kowos tia orekma kac. Kutena mwet tuh orekma kac, a kowos eis woiyen orekma lalos.” \p \v 39 Mwet puspis sin mwet Samaria in siti sac lulalfongi ke Jesus ke sripen mutan sac fahk, “El fahkma nu sik ma nukewa su nga tuh oru meet ah.” \v 40 Ouinge ke mwet Samaria elos tuku nu yurin Jesus, elos kwafe sel elan muta yorolos, na el muta we len luo. \p \v 41 Mwet puspis wi pac lulalfongi ke sripen fahkak lal, \v 42 ac elos fahk nu sin mutan sac, “Inge kut lulalfongi, tia ke sripen ma kom fahk, a ke sripen kut sifacna lohngol, ac kut etu lah pwaye, el pa Mwet Lango lun faclu.” \s1 Jesus El Akkeyala Wen Se Nutin Sie Mwet Kol Fulat \p \v 43 Tukun Jesus el muta we ke len luo, el mukuiyak ac som nu Galilee. \v 44 El tuh sifacna fahk, “Sie mwet palu el tia akfulatyeyuk in facl sel sifacna.” \v 45 Ke el sun acn Galilee, mwet in acn sac paingul mweyen elos wi som nu ke Kufwen Alukela se ma orek Jerusalem, ac elos tuh liye ma nukewa ma el oru ke pacl in kufwa sac. \p \v 46 Toko Jesus el folokla nu Cana in Galilee, acn se ma el tuh ekulla kof nu ke wain we. Oasr sie mwet fulat lun government tuh muta we su wen se natul mas in acn Capernaum. \v 47 Ke el lohng lah Jesus el tuku liki acn Judea nu Galilee, el som nu yorol ac siyuk sel elan som nu Capernaum ac akkeyala wen se natul, su apkuran in misa. \v 48 Jesus el fahk nu sel, “Kowos fin tia liye orekma usrnguk ku mwenmen, kowos fah tia lulalfong.” \p \v 49 Na mwet sac fahk, “Leum, fahsru wiyu meet liki tulik se nutik ah misa.” \p \v 50 Jesus el fahk nu sel, “Fahsrot, wen nutum el ac moul na!” Mwet sac lulalfongi kas lun Jesus ac el som. \v 51 Ke el srakna fahsr inkanek uh, mwet kulansap lal ah sonol ac fahk nu sel, “Wen nutum el kwela!” \p \v 52 El siyuk selos lah ac pacl su wen se natul ah kwela, ac elos topuk, “Fol lal ah wanginla lukel ke ao se ma tafun len tok ekea.” \v 53 Na papa sac esamak lah ac ao sac pacna pa Jesus el fahkang nu sel mu, “Wen nutum el ac moul na.” Ouinge el, ac sou lal nukewa lulalfongila. \p \v 54 Pa inge mwenmen se akluo ma Jesus el oru tukun el foloko liki acn Judea nu Galilee. \c 5 \s1 Jesus El Akkeyala Sie Mwet Sisken Lulu Bethesda \p \v 1 Tukun ma inge, Jesus el som nu Jerusalem nu ke sie kufwa lun mwet Jew. \v 2 Oasr lulu in kof se oan apkuran nu ke Mutunpot lun Sheep in Jerusalem, ac oasr sawalsrisr limekosr kac. Inen lulu sac pa Bethesda in kas Hebrew. \v 3 Mwet mas puspis oan fin sawalsrisr inge — mwet kun, mwet maskin nia, ac mwet ul. [Elos soano kof uh in noanoayak, \v 4 mweyen kutu pacl uh, sie lipufan lun Leum ac oatui nu in lulu sac ac oru kof uh in noanoayak. Mwet mas se ma ac sroang oemeet nu in lulu uh tukun kof uh noanoayak uh ac kwela liki mas lal uh.]\f + \fr 5:4 \ft Kutu Ma Simusla uh sang fus 3b–4; pa oru bracketi uh.\f* \v 5 Oasr sie mukul muta we su mas yac tolngoul oalkosr. \v 6 Jesus el liye lah el oan we, ac el etu lah mukul sac mas ke pacl na loeloes; ouinge el siyuk sel, “Ya kom lungse kwela?” \p \v 7 Mwet mas sac topuk nu sel, “Leum, wangin mwet luk in filiyuwi in lulu uh ke pacl se kof uh noanoayak uh. Pacl nukewa nga ac srike in sroang nu in kof uh, oasr na mwet ac sroang meet likiyu.” \p \v 8 Jesus el fahk nu sel, “Tukakek, srukak mwe oan kiom, ac fahsr.” \v 9 Na mukul sac kwela in pacl sacna. El srukak mwe oan kial ac mutawauk in fahsr. \p Len sac len Sabbath. \v 10 Ke ma inge mwet fulat lun mwet Jew elos fahkang nu sin mukul se ma kwela ah, “Len Sabbath se pa inge. Lain Ma Sap lasr kom in lippise mwe oan kiom ac fahsr.” \p \v 11 El topuk, “Mwet se ma akkeyeyula pa sap nga in srukak mwe oan kiuk ac fahsr.” \p \v 12 Elos siyuk sel, “Su mwet se sap kom in oru angan uh?” \p \v 13 Tuh mukul se ma kwela ah tiana etu lah su Jesus, mweyen arulana pukanten mwet in acn sac, ac Jesus el illa na som. \p \v 14 Tok, Jesus el sonol in Tempul ac fahk nu sel, “Liye, kom kwela inge. Ke ma inge nimet sifil oru ma koluk, mweyen kom fin sifil oru, ac oasr ma na koluk liki ku in sikyak nu sum.” \p \v 15 Na mukul sac som ac fahk nu sin mwet fulat lun mwet Jew lah Jesus pa mwet se akkeyalla ah. \v 16 Ke ma inge elos mutawauk in aklokoalokye Jesus, ke sripen el akkeyala mwet se ke len Sabbath. \v 17 Jesus el fahk nu selos, “Papa tumuk El orekma pacl nukewa, pwanang nga enenu in orekma pac.” \p \v 18 Fahk se inge oru mwet fulat lun mwet Jew arulana suk in unilya. Tia ke sripen el kunausla Ma Sap ke len Sabbath mukena, a el fahk mu God pa Papa tumal, su kalmac uh pa el oana God. \s1 Ku Fulat Lun Wen \p \v 19 Ke ma inge Jesus el topkolos ac fahk, “Nga fahk na pwaye nu suwos: Wen el tia ku in oru kutena ma ke ku lal sifacna. El oru na ma el liye Papa tumal El oru. Ma Papa El oru, Wen el oru pac. \v 20 Tuh Papa El lungse Wen, ac akkalemye nu sel ma nukewa ma El sifacna oru. El fah fahkak nu sel orekma yohk liki inge tuh elan oru, ac kowos nukewa fah fwefela kac. \v 21 Oana ke Papa El akmoulyauk mwet misa ac sang moul nu selos, ouinge Wen el fah sang moul nu selos su el lungse sang nu se. \v 22 Papa sifacna El tia nununku kutena mwet. El sang nu sin Wen natul ku nukewa in nununku, \v 23 ouinge mwet nukewa fah akfulatye Wen in oana ke elos akfulatye Papa. Kutena mwet su tia sunakin Wen elos tia pac sunakin Papa su supwalma. \p \v 24 “Nga fahk na pwaye nu suwos: kutena mwet su lohng kas luk ac lulalfongi in El su supweyume, el ilyak tari nu ke moul kawil. El fah tia nununkeyuk, a el illa liki misa nu ke moul. \v 25 Nga fahk na pwaye nu suwos: pacl se ac fah tuu — kaok tuku tari — ke mwet misa fah lohng pusren Wen nutin God, ac elos su porongo fah moulyak. \v 26 Oasr ku lun Papa in sang moul, ac El sang ku sac pacna nu sin Wen natul. \v 27 Ac El asang nu sin Wen tuh in el pa ac nununku mwet uh, mweyen el Wen nutin Mwet. \v 28 Nik kowos lut ke ma se inge: pacl se ac tuku ke mwet misa nukewa fah lohng pusracl \v 29 ac ilme liki kulyuk lalos. Elos su oru ma wo fah moulyak nu ke moul, a elos su oru ma koluk fah moulyak nu ke nununku ac lisyukla. \s1 Mwet Loh Kacl Jesus \p \v 30 “Wangin ma nga ku in oru ke ku luk sifacna. Nga oru nununku luk fal nu ke ma God El fahk nu sik, ke ma inge nununku luk suwohs, mweyen nga srike in oru ma lungse lun El su supweyume, ac tia ma lungse luk sifacna. \p \v 31 “Nga fin orek loh keik sifacna, mwet uh tia ku in etu lah pwaye. \v 32 Tusruktu oasr pac mwet se saya su orek loh keik, ac nga etu lah ma el fahk keik uh ma pwaye. \v 33 Kowos tuh supwala mwet utuk kas lowos nu yorol John, ac el fahkak kas na pwaye keik. \v 34 Nga tia enenu sie mwet in orek loh keik. Nga fahk na ma inge tuh kowos in moulla. \v 35 John el oana sie lam ma firirrir ac kalem, ac kowos tuh engankin kalem sac ke kitin pacl. \v 36 Tusruktu oasr ma loh keik su yohk liki ma loh lal John: pa orekma ma nga oru, su Papa tumuk El ase nu sik in oru. Ma inge pa kaskas keik, ac fahkak pac lah Papa pa supweyume. \v 37 Oayapa Papa, su supweyume, El orek loh keik. Kowos soenna lohng pusracl ku liye mutal, \v 38 ac kowos tia pacna sang kas lal uh in oan in kowos, mweyen kowos tiana lulalfongi kacl su El supwama. \v 39 Kowos lutlut ke Ma Simusla mweyen kowos nunku mu kowos ku in konauk moul ma pahtpat kac. Ac Ma Simusla inge fahkak pac keik! \v 40 Ne ouinge, a kowos tia lungse tuku nu yuruk tuh kowos in eis moul. \p \v 41 “Nga tia suk kaksak sin mwet. \v 42 A nga etekowos, ac nga etu lah wangin lungse lowos nu sin God. \v 43 Nga tuku ke ku fulat lun Papa tumuk, a kowos tia eisyu. A siena mwet fin tuku ke ku lal sifacna, kowos ac eisal. \v 44 Kowos lungsena kaksakin sin sie sin sie, a kowos tia srike in suk kaksak sel su mukefanna God. Na kowos ac lulalfongiyu fuka? \v 45 Nik kowos nunku mu nga pa ac tukakin kowos nu sin Papa tumuk. Moses, su kowos filiya finsrak lowos se, el na pa ac fah tukakin kowos uh. \v 46 Kowos funu lulalfongi na pwaye kacl Moses, kowos lukun lulalfongiyu, mweyen oasr na ma el simusla keik. \v 47 A ke kowos tia lulalfongi ma el simusla uh, kowos ac lulalfongi fuka ma nga fahk uh?” \c 6 \s1 Jesus El Kiteya Limekosr Tausin Mwet Mukul \r (Matthew 14:13–21; Mark 6:30–44; Luke 9:10–17) \p \v 1 Tukun ma inge, Jesus el kal sasla in Lulu Galilee (su oayapa pangpang Lulu Tiberias). \v 2 Oasr sie un mwet na lulap fahsr tokol, mweyen elos liye mwenmen el oru ke el akkeyala mwet mas. \v 3 Jesus el utyak fin soko inging ac pituki wi mwet tumal lutlut. \v 4 Pacl in Kufwen Alukela apkuran me. \v 5 Jesus el ngetla liye lah sie un mwet na lulap tuku nu yorol, ke ma inge el siyuk sel Philip, “Kut ac konauk oya mongo ma fal in kiteya u na lulap se inge?” \v 6 (El fahk ma se inge in srikal Philip — el etu tari ma el ac oru.) \p \v 7 Philip el topuk ac fahk, “In kitalos nukewa ke ipin bread na srisrik se, ac yohk liki ipin silver luofoko kut ac enenu.” \p \v 8 Andrew, sie pac sin mwet tumal lutlut, su ma lel Simon Peter, el fahk, \v 9 “Tulik mukul se oasr inge su oasr lof in bread barley limekosr ac ik lukwa sel. Tusruktu sufal na pwaye in sang kiteya mwet inge.” \p \v 10 Jesus el fahk nu selos, “Fahk nu sin mwet uh in muta nu ten.” (Acn na mahma se pa inge.) Ouinge mwet nukewa muta; sahp ac oasr tausin limekosr ma mwet mukul. \v 11 Jesus el eis bread uh, sang kulo nu sin God, ac kitalik nu sin mwet nukewa su muta in acn sac. El oru oapana nu ke ik ah, na elos nukewa eis fal nu ke enenu lalos. \v 12 Ke elos nukewa kihpi, el fahk nu sin mwet tumal lutlut, “Orani ma yolyak an, tuh kut in tia kunausten.” \v 13 Ouinge elos orani luwen mongo uh ac nwakla fotoh singoul luo ke ma yolyak ke lof limekosr ma mwet ah mongo kac. \p \v 14 Ke mwet uh liye mwenmen ma Jesus el oru inge, elos fahk, “Pwayena lah pa inge Mwet Palu se ma ac tuku nu faclu!” \v 15 Jesus el etu lah elos akoo in tuku sruokilya ke ku in oru elan tokosra, ouinge el sifilpa mukena utyak nu fin inging uh. \s1 Jesus El Fahsr Fin Kof uh \r (Matthew 14:22–32; Mark 6:45–52) \p \v 16 Ke ekela, mwet tumal lutlut lun Jesus elos tufokla nu ke lulu sac, \v 17 sroang nu fin oak soko, ac kal in folokla nu Capernaum. Inge lohsrani tari, a Jesus el soenna tuku nu yorolos. \v 18 In pacl sac eng na upa se tuhyak, ac fin kof uh pulkulakyak. \v 19 Mwet lutlut elos kal mael tolu ku akosr, na elos liyalak Jesus lah el fahsr fin kof uh, ac apkuranyang nu ke oak okoalos, na elos tuninfongla. \v 20 Jesus el fahk nu selos, “Nik kowos sangeng. Nga pa inge!” \v 21 Na elos enganak ac srakulang nu fin oak uh, ac in pacl sacna oak uh sun pe acn ah, yen ma elos kal nu we. \s1 Mwet uh Sokol Jesus \p \v 22 Len se tok ah, un mwet se ma mutana lefahl sac, elos esam lah oak soko na pa tuh oan pe acn ah, ac elos etu lah Jesus el tia wi mwet tumal lutlut sroang nu fin oak soko ah, a eltal mukena oayak. \v 23 Oak saya ma tuku Tiberias me oai pe acn ah, fototo nu ke acn se ma un mwet ah tuh mongo bread we tukun Jesus el sang kulo ah. \v 24 Ke un mwet uh liye lah Jesus, oayapa mwet tumal lutlut, elos tukeni wangin, na elos sroang nu fin oak inge ac kal som nu Capernaum in tuh sokol we. \s1 Jesus El Bread In Moul \p \v 25 Ke mwet ah konalak Jesus lefahl lac ah, elos fahk nu sel, “Mwet Luti, kom tuku ngac nu inge?” \p \v 26 Ac Jesus el fahk, “Nga fahk na pwaye nu suwos: kowos sukyu mweyen kowos tuh mongo bread ac kihpi kac, ac tia ke sripen kowos kalem ke mwenmen luk ah. \v 27 Nik kowos orekma nu ke mwe mongo su ac kolukla; a kowos in orekma nu ke mwe mongo ma ac oan nwe tok, su Wen nutin Mwet el ac sot nu suwos, mweyen God, Papa, El akkalemye tari mu El insemowo kacl.” \p \v 28 Ke ma inge elos siyuk sel, “Mea kut ku in oru tuh kut in akfahsrye ma God El lungse kut in oru?” \p \v 29 Jesus el topuk, “Ma God El lungse kowos in oru pa kowos in lulalfongel su El supwama.” \p \v 30 Elos topkol ac fahk, “Mwenmen fuka kom ac oru tuh kut in ku in liye ac lulalfongi kom? Mea kom ac oru? \v 31 Papa matu tumasr meet ah mongo manna yen mwesis, oana Ma Simusla fahk, ‘El sang bread nalos inkusrao me.’” \p \v 32 Jesus el fahk, “Nga fahk na pwaye nu suwos: ma Moses el tuh sot nu suwos tia bread inkusrao me. Papa tumuk pa asot nu suwos bread pwaye inkusrao me. \v 33 Tuh bread ma God El asot pa el su oatui inkusrao me ac sang moul nu faclu.” \p \v 34 Ac elos fahk nu sel, “Leum, ase nu sesr bread se inge pacl nukewa.” \p \v 35 Jesus el fahk nu selos, “Nga bread in moul. El su tuku nu yuruk fah tiana masrinsral. El su lulalfongiyu fah tiana malu. \v 36 Tuh nga fahk tari nu suwos lah kowos nwe liyeyu a kowos soenna lulalfongiyu. \v 37 Elos nukewa su Papa El ase nu sik fah tuku nu yuruk. Nga fah tiana folokunla kutena mwet su tuku nu yuruk, \v 38 mweyen nga oatui inkusrao me, tia in oru lungse luk sifacna, a ma lungse lal su supweyume. \v 39 Ac lungse lal su supweyume pa nga in tia lela kutena selos su El ase nu sik in tuhlac, a nga in akmoulyalosyak nukewa ke len safla. \v 40 Tuh pa inge ma Papa tumuk El lungse: elos nukewa su liye Wen ac lulalfongel in eis moul ma pahtpat. Ac nga fah akmoulyalosyak ke len safla.” \p \v 41 Mwet uh mutawauk in mungulngulyak kacl, mweyen el fahk, “Nga pa bread se ma oatui inkusrao me.” \v 42 Elos fahk, “Ya tia Jesus pa inge, wen natul Joseph? Kut etu papa tumal ac nina kial. Fuka tuh elan fahk inge mu el oatui inkusrao me?” \p \v 43 Jesus el topuk, “Nimet kowos mungulngul inmasrlowos sifacna. \v 44 Wangin sie mwet ku in tuku nu yuruk, Papa su supweyume El fin tia kololma. Ac nga fah akmoulyalak ke len se safla. \v 45 Sie mwet palu el simusla kas inge: ‘God El fah luti mwet nukewa.’ Kutena mwet su lohng kas lun Papa ac lutlut sel, el ac tuku nu yuruk. \v 46 Tia kalmeya pa oasr mwet liye tari Papa. El na su tuku sin God, el mukena pa liyal tari. \v 47 Nga fahk na pwaye nu suwos: el su lulalfongiyu, oasr moul ma pahtpat yorol. \v 48 Nga bread in moul. \v 49 Papa matu tomowos elos mongo manna yen mwesis, tusruktu elos misa. \v 50 A funu bread su tuku inkusrao me, kutena mwet su mongo kac el fah tiana misa. \v 51 Nga pa bread in moul su tuku inkusrao me. Kutena mwet fin kang bread se inge, el fah eis moul ma pahtpat. Bread se su nga fah sang nu sel pa ikok, su nga sang tuh faclu fah ku in moul.” \p \v 52 Kas se inge purakak sie akukuin upa inmasrlolos, na elos asiyuki ac fahk, “El ac ku in ase fuka ikwal kut in kang?” \p \v 53 Jesus el fahk nu selos, “Nga fahk na pwaye nu suwos: kowos fin tia mongo ke ikwen Wen nutin Mwet ac nim srahl, ac fah wangin moul in kowos. \v 54 Kutena mwet su mongo ke ikok ac nim srahk fah oasr moul ma pahtpat yorol, ac nga fah akmoulyalak ke len se safla. \v 55 Tuh ikok pa mwe mongo pwaye, ac srahk pa mwe nim pwaye. \v 56 Kutena mwet su mongo ke ikok ac nim srahk, el moul in nga, ac nga moul in el. \v 57 Papa su moul El supweyume, ac ke sripal nga oayapa moul. In ouiya sacna, kutena mwet su mongo ke ikok fah moul ke sripuk. \v 58 Pa inge bread se ma tuku inkusrao me. Tiana oana bread ma papa matu tomowos mongo kac, na tok elos misa. Mwet se ma mongo ke bread se inge fah moul ma pahtpat.” \p \v 59 Jesus el fahk ma inge ke el luti in iwen lolngok in acn Capernaum. \s1 Kas Su Ase Moul Ma Pahtpat \p \v 60 Mwet puspis sin mwet tumal lutlut elos lohng ma inge, ac elos fahk, “Mwe luti inge arulana upa. Su ku in kalem kac?” \p \v 61 Wanginna mwet fahkang ma inge nu sin Jesus, a el sifacna etu lah elos mungulngul kac, ouinge el fahk nu selos, “Ya ma inge oru kowos ke fuhleak? \v 62 Na ac fuka kowos fin liye Wen nutin Mwet el folokyak nu yen el muta we meet? \v 63 Ngun lun God pa asang moul. Wangin sripen ku lun mwet uh. Kas su nga kaskaskin nu suwos, ma sin Ngun lun God su ase moul. \v 64 Ne ouinge, kutu suwos tia lulalfongi.” (Jesus el nuna etu oe ke mutawauk lah su mwet ma ac tia lulalfongi, ac su mwet se ac tukakunulak.) \v 65 Ac el fahk pac, “Pa na inge sripa se oru nga tuh fahk nu suwos mu wangin sie mwet ku in tuku nu yuruk Papa El fin tia kasrel elan ku in tuku.” \p \v 66 Ke sripa se inge, mwet puspis sin mwet fahsr tokol elos folokla ac tia sifilpa welul. \v 67 Ouinge el siyuk sin mwet tumal lutlut singoul luo, “Ac kowos, ya kowos lungse pac som?” \p \v 68 Simon Peter el topuk, “Leum, kut ac som nu yurin su? Kas ma ase moul ma pahtpat oasr yurum. \v 69 Ac inge kut lulalfongi ac etu lah kom pa El su Mutal su tuku sin God me.” \p \v 70 Jesus el topuk, “Nga pa sulekowosla mwet singoul luo, pwaye? Ne ouinge, a sie suwos el devil!” \v 71 El kaskas kacl Judas, wen natul Simon Iscariot. Tuh Judas, el ne sie sin mwet tumal lutlut singoul luo, el pa ac tukakunulak uh. \c 7 \s1 Jesus Ac Mwet Lel \p \v 1 Tukun ma inge, Jesus el fufahsryesr in Galilee. El tuh tia lungse forfor in acn Judea, mweyen mwet fulat lun mwet Jew we kena unilya. \v 2 Apkuran me pacl in Kufwen Iwen Aktuktuk, \v 3 ke ma inge mwet lel Jesus elos fahk nu sel, “Fahla liki acn inge ac som nu Judea, tuh mwet ma tuh fahsr tukum fah liye ma kom oru an. \v 4 Mwet se fin lungse in eteyuk el, el ac tia oru orekma lal in lukma. Ke kom oru ma inge, lela faclu nufon in etu keim!” \v 5 (Finne tamulel lal elos tiana lulalfongi kacl.) \p \v 6 Jesus el fahk nu selos, “Pacl luk uh soenna tuku. A funu kowos, oana sie pacl nukewa. \v 7 Faclu koflana srungakowos, a faclu srungayu mweyen nga kalweni in fahk lah ouiya lun faclu koluk. \v 8 Kowos som na nu ke kufwa an. Nga ac tia wi som ingena nu ke kufwa se inge, mweyen pacl fal luk soenna tuku.” \v 9 El fahk ouinge ac mutana in acn Galilee. \s1 Jesus Ke Kufwen Iwen Aktuktuk \p \v 10 Tukun mwet lel som tari nu ke kufwa ah, Jesus el som pac; tusruktu el tia som lemtulauk, a el som in lukma. \v 11 Mwet fulat lun mwet Jew elos sokol ke kufwa ah. Elos siyuk, “El a ya?” \p \v 12 Oasr na mungulngul lun un mwet uh kacl. Kutu mwet uh fahk, “El mwet na wowo se,” a kutu fahk, “Mo, el aklalfonye mwet uh.” \v 13 Tusruktu wangin sie mwet kaskas lemtulauk kacl, mweyen elos sangeng sin mwet fulat lun mwet Jew. \p \v 14 Ke sun infulwen wik in kufwa sac, Jesus el som ac mutawauk in luti in Tempul. \v 15 Mwet fulat lun mwet Jew elos arulana lut ac fahk, “Fuka tuh mwet se inge arulana yohk etu lal, a el tia mwet lutlut se?” \p \v 16 Jesus el fahk, “Ma nga luti uh tia mwe luti luk sifacna, a ma lun God, su supweyume. \v 17 Kutena mwet su kena oru ma lungse lun God, el fah etu lah mwe luti luk ma sin God me ku ma sik sifacna. \v 18 Sie mwet su kaskas ke ku lal sifacna el srike in akfulatyal sifacna. A el su lungse akfulatye El su supwalma, el inge pa kaskas pwaye ac wangin sutuu in el. \v 19 Ya tia Moses pa asot nu suwos Ma Sap? Tusruktu tia sie suwos akos Ma Sap. Efu kowos ku srike in uniyuwi?” \p \v 20 Un mwet uh topkol ac fahk, “Su srike in unikowi an? Oasr demon se yurum!” \p \v 21 Jesus el fahk, “Nga orala sie mwenmen, ac kowos nukewa lut. \v 22 Moses el sap kowos in kosrala wen nutuwos (sruhk tia Moses, a papa matu tomowos pa mutawauk lumah se inge), ac ouinge kowos kosrala tulik mukul se ke len Sabbath. \v 23 Sie tulik mukul fin kosrla ke len Sabbath tuh in akfalye Ma Sap lal Moses, efu kowos ku kasrkusrak sik ke nga oru sie mwet in arulana kwela ke len Sabbath? \v 24 Nimet nununku ke ma motowos liye, a nununku fal nu ke ma su suwohs.” \s1 Ya El Pa Christ? \p \v 25 Kutu sin mwet Jerusalem elos fahk, “Ya tia mwet se inge pa mwet fulat elos srike in uniya uh? \v 26 Liye! El kaskas lemtulauk ye mutalos, ac wanginna ma elos fahk lainul! Ya pwaye elos etu lah el pa Christ? \v 27 Tusruktu pacl se Christ el ac tuku, wangin sie mwet ac etu lah el tuku oya me — a kut nukewa etu acn mwet se inge tuku we me uh.” \p \v 28 Ke Jesus el luti in Tempul, el fahk ke sie pusra lulap, “Ya pwaye kowos eteyu ac etu yen nga tuku we me? Nga tia tuku ke ku luk sifacna. El su supweyume El pwayena. Kowos tia etal, \v 29 a nga etal, mweyen nga tuku yorol me ac El supweyume.” \p \v 30 Na elos srike in sruokilya, tusruktu wangin sie mwet filiya pao facl, mweyen pacl lal soenna tuku. \v 31 A mwet puspis inmasrlon un mwet uh lulalfongel, ac elos fahk, “Ke pacl se Christ el tuku, ya el ac orek mwenmen pus liki na ma mwet se inge oru uh?” \s1 Supweyukla Mwet Soan In Sruokilya Jesus \p \v 32 Kutu mwet Pharisee elos lohng ke mwet uh mungulngul kacl Jesus, pwanang elos ac mwet tol fulat supwala kutu mwet soan lalos in Tempul in som sruokilya. \v 33 Jesus el fahk, “Nga ac fah muta yuruwos ke kitin pacl na, na nga fah som nu yurin El su supweyume. \v 34 Kowos ac fah sukyu, a kowos fah tia koneyuyak, mweyen kowos koflana som nu yen nga ac muta we.” \p \v 35 Mwet fulat lun mwet Jew elos fahk nu sin sie sin sie, “Pia acn el ac som nu we tuh kut in tia ku in konalak uh? Ya el ac som nu in facl saya, yen mwet lasr uh fahsrelik ac muta we, ac luti mwet Greek? \v 36 El fahk mu kut ac sokol tuh kut ac tia ku in konalak, ac kut ac tia ku in som nu yen el oasr we. Mea kalmen ma el fahk uh?” \s1 Unon In Kof In Moul \p \v 37 Ke len se safla lun kufwa sac, len se ma yohk sripa oemeet, Jesus el tuyak ac fahk ke pusra lulap, “Kutena mwet su malu, lela elan tuku nu yuruk ac nim. \v 38 Oana Ma Simusla fahk, ‘Kutena mwet su lulafongi keik, unon in kof in moul fah sororme liki insial.’” \v 39 Jesus el fahk ma se inge ke Ngun su God El ac fah sang nu selos su lulalfongi. Ke pacl sac, Ngun soenna itukyang nu sin kutena mwet, mweyen Jesus el soenna utukyak nu in wolana lal. \s1 Srisrielik Inmasrlon Mwet Uh \p \v 40 Kutu sin mwet inmasrlon un mwet uh lohng ke el fahk ma se inge, ac elos fahk, “Pwayena lah mwet se inge el Mwet Palu sac!” \p \v 41 Ac kutu fahk, “El pa Christ!” \p A kutu pac fahk, “Christ el ac tia tuku Galilee me! \v 42 Ma Simusla fahk mu Christ el ac sie sin fita natul Tokosra David, ac el ac fah isusla in Bethlehem, siti srisrik yen David el tuh muta we.” \v 43 Ouinge srisrielik inmasrlon un mwet uh ke sripen Jesus. \v 44 Kutu selos kena sruokilya, tusruktu wangin sie mwet filiya pao facl. \s1 Selulalfongi Lun Mwet Fulat Lun Mwet Jew \p \v 45 Ke mwet soan elos folokla, mwet tol fulat ac mwet Pharisee siyuk selos, “Efu kowos ku tia usalu?” \p \v 46 Mwet soan elos topuk, “Soenna oasr mwet sramsram oana mwet sac!” \p \v 47 Mwet Pharisee siyuk selos, “Ya kowos wi pac kiapweyukla? \v 48 Ya kowos na lohng mu oasr sie mwet fulat ku sie mwet Pharisee lulafongel? \v 49 Un mwet inge tia etu ke Ma Sap lal Moses, ke ma inge elos oasr ye selnga lun God!” \p \v 50 Sie sin mwet Pharisee su muta we pa Nicodemus, mwet se ma tuh som nu yorol Jesus meet. El fahk nu sin mwet ah, \v 51 “Fal nu ke Ma Sap lasr uh, kut tia ku in nununku sie mwet meet liki kut lohng pusracl sifacna, ac konauk lah mea el oru.” \p \v 52 Na elos fahk, “Mea, kom sie pac mwet Galilee? Riti Ma Simusla ac kom ac etu lah wangin mwet palu ku in sikyak Galilee me.” [ \v 53 Na elos nukewa folokelik nu in acn selos. \c 8 \p \v 1 ac Jesus el som nu Fineol Olive. \s1 Mutan Se Su Sruoh Ke Kosro \p \v 2 Toang na in lotu tok ah el folokla nu ke Tempul. Mwet nukewa fahsreni raunella, ac el muta nu ten ac mutawauk in lotelos. \v 3 Mwet luti Ma Sap ac mwet Pharisee use mutan se su sruoh mweyen el orek kosro,\f + \fr 8:3 \fk orek kosro: \ft mutan sac el oan yurin sie mukul su tia ma tumal; liye ke Kalmen Kutu Kas In Bible.\f* ac elos sap elan tu ye mutun mwet nukewa. \v 4 Ac elos fahk nu sin Jesus, “Mwet luti, mutan se inge sruoh ke el orek kosro. \v 5 In Ma Sap lasr uh Moses el sapkin mu kain in mutan se inge enenu in tatngal nu ke misa. A kom, mea kom ac fahk kac?” \v 6 Elos fahk ma inge in srikal Jesus, tuh elos in ku in tukakunulak ke kas lal. A el suwoli ac simis infohk uh ke kufinpaol. \v 7 Ac ke elos sikalani na in kusen siyuk nu sel, el keyak ac fahk nu selos, “Mwet se su soenna oru ma koluk inmasrlowos, elan tanglal meet.” \v 8 Na el sifilpa suwoli ac simis infohk uh. \v 9 Ke elos lohng kas lal inge, elos nukewa fahsrelik kais sie, mutawauk ke mwet ma matu selos. Jesus mukena lula yurin mutan sac, su srakna tu insac. \v 10 El keyak ac fahk nu sel, “Pia mwet ah? Wangin mwet lula in nununkekom?” \p \v 11 Mutan sac topuk, “Leum, wanginna.” \p Na Jesus el fahk, “Kwal, nga ac tia pac nununkekom. Kom ku in som, tusruktu nimet sifilpa oru ma koluk.”]\f + \fr 8:11 \ft Pus ma simusla ac kutu leng matu wangin ipin mwe read se inge (8:1–11) loa, ac kutu fuliya tukin Jn 21:24; ac kutu fuliya tukin Lk 21:38; oasr ma Simusla se fuliya tukin Jn 7:36.\f* \s1 Jesus El Kalem Lun Faclu \p \v 12 Jesus el sifilpa kaskas nu sin mwet Pharisee ac fahk, “Nga kalem lun faclu. Kutena mwet su fahsr tukuk fah oasr kalem lun moul yorol, ac el fah tiana fahsr in lohsr.” \p \v 13 Mwet Pharisee elos fahk nu sel, “Inge kom orek loh keim sifacna. Ma kom fahk an tia akpwayei kutena ma.” \p \v 14 Jesus el topuk ac fahk, “Nga finne orek loh keik sifacna, ma nga fahk uh pwaye, mweyen nga etu acn nga tuku we me, ac acn nga ac som nu we. Kowos tia etu acn nga tuku we me ku acn nga ac som nu we. \v 15 Kowos orek nununku fal nu ke nunak lun mwet. Nga tia nununku kutena mwet. \v 16 Tusruktu nga fin oru, nununku luk ac suwosna, mweyen tia nga mukena kac, a Papa su supweyume el wiyu. \v 17 Simla in Ma Sap lowos mu ke mwet loh luo nunak sefanna, ma eltal fahk uh pwaye. \v 18 Nga orek loh keik sifacna, ac Papa su supweyume El oayapa orek loh keik.” \p \v 19 Elos siyuk sel, “Pia papa tomom an?” \p Jesus el topuk, “Kowos tia eteyu, ac kowos tia pac etu Papa tumuk. Kowos funu eteyu kowos lukun etu pac Papa tumuk.” \p \v 20 Jesus el fahk ma inge ke el luti in Tempul, apkuran nu ke infukil se ma box in mwe sang uh oan we. A wangin mwet sruokilya, mweyen pacl lal soenna tuku. \s1 Kowos Tia Ku In Som Nu Yen Nga Ac Som Nu We \p \v 21 Jesus el sifilpa fahk nu selos, “Nga fah som liki kowos, ac kowos fah sukyu, tusruktu kowos ac misa in ma koluk lowos. Kowos koflana som nu yen nga ac som nu we.” \p \v 22 Ke ma inge mwet fulat lun mwet Jew elos fahk, “El fahk mu kut tia ku in som nu yen el ac som nu we. Ya kalmac pa el ac sifacna unilya?” \p \v 23 Jesus el topuk, “Kowos ma ten me, a nga tuku lucng me. Kowos ma lun faclu, a nga tia ma lun faclu. \v 24 Pa sis nga fahkot mu kowos ac misa in ma koluk lowos. Kowos fin tia lulalfongi lah ‘Nga Nuna Nga Ah Na,’ kowos ac misa in ma koluk lowos.” \p \v 25 Elos siyuk sel, “Su kom an?” \p Jesus el topuk, “Nuna mwet se na nga tuh fahk nu suwos ke mutawauk ah. \v 26 Yohk ma nga enenu in fahk nu suwos; yohk ma fal nga in nununkekowos kac. Tusruktu El su supweyume El pwayena, ac nga fahkak nu sin faclu ma na nga lohng sel mukena.” \p \v 27 Elos tiana kalem kac lah Jesus el kaskas nu selos ke Papa. \v 28 Ouinge el fahk nu selos, “Ke kowos ac srupusrak Wen nutin Mwet, kowos ac fah etu lah ‘Nga Nuna Nga Ah Na,’ ac kowos fah etu lah wangin ma nga oru ke ku luk sifacna, a nga fahk na ma Papa El fahk nu sik in fahk. \v 29 Ac El su supweyume El wiyu. El tiana filiyuwi nga in mukena, mweyen pacl nukewa nga oru ma El insewowo kac.” \p \v 30 Mwet puspis su lohng ma Jesus el fahk inge elos lulafongel. \s1 Ma Pwaye Fah Aksukosokye Kowos \p \v 31 Ke ma inge Jesus el fahk nu sin mwet Jew su lulalfongel, “Kowos fin akos na luti luk, kowos mwet tumuk lutlut na pwaye. \v 32 Kowos fah etu ma pwaye, ac ma pwaye fah aksukosokye kowos.” \p \v 33 Elos topuk, “Kut mwet ke filin tulik natul Abraham, ac soenna oasr pacl kut mwet kohs lun kutena mwet. Efu kom ku fahk mu, ‘Kowos ac fahaksukosokyeyuk?’” \p \v 34 Jesus el fahk nu selos, “Nga fahk na pwaye nu suwos: mwet nukewa su orekma koluk, elos mwet kohs nu ke ma koluk. \v 35 Sie mwet kohs el ac tia ma lun sou se nwe tok, a sie wen el ma na nutin sou sacn nwe tok. \v 36 Ac Wen el fin aksukoskyekowosla, na kowos ac fah sukosokla na pwaye. \v 37 Nga etu lah kowos filin tulik natul Abraham. Ne ouinge, a kowos srike in uniyuwi, mweyen kowos tia lungse eis mwe luti luk uh. \v 38 Nga kaskas ke ma Papa tumuk El akkalemye nu sik, a kowos oru ma papa tomowos fahk nu suwos.” \p \v 39 Elos topkol ac fahk, “Papa tumasr pa Abraham.” \p Jesus el topkolos ac fahk, “Kowos fin tulik natul Abraham na pwaye, kowos ac oru oana ma el tuh oru ah. \v 40 Ma nga oru uh pa in fahk nu suwos ma pwaye su nga lohng sin God. Ne ouinge a kowos suk in uniyuwi. Abraham el tiana oru kain ingan! \v 41 Ma na papa tomowos el tuh oru pa kowos oru.” \p Elos topuk, “Kut tia temti. Papa sefanna tumasr, pa God.” \p \v 42 Jesus el fahk nu selos, “Fin pwaye lah God El Papa tomowos, kowos lukun lungse nga, mweyen nga tuku yurin God me, ac inge nga oasr yuruwos. Nga tia tuku ke ku luk sifacna, a El supweyume. \v 43 Efu ku kowos tia kalem ke ma nga fahk uh? Mweyen na kowos tia lungse lohng fahkak luk. \v 44 Kowos tulik nutin papa tomowos, Devil, ac kowos kena ukwe ma lungse lun papa tomowos an. Oe ke mutawauk ah me, el nuna mwet akmas se ac tia wi layen ma suwohs uh, mweyen wangin ma pwaye in el. Pacl el kikiap uh el oru na fal nu ke elah lal, mweyen el mwet kikiap se, ac el papa tumun kikiap nukewa. \v 45 A ma nga fahk uh ma pwaye, pa pwanang kowos tia lulalfongiyu. \v 46 Su suwos ku in akpwayei lah oasr mwetik ke ma koluk? Nga fin fahkak ma pwaye uh, efu kowos ku tia lulalfongiyu? \v 47 El su tuku sin God me el porongo kas lun God. A kowos tia ma sin God me, pa pwanang kowos ac tia porongo uh.” \s1 Jesus ac Abraham \p \v 48 Elos siyuk sin Jesus, “Ya tia pwaye ke kut fahk mu kom mwet Samaria se, ac oasr demon in kom?” \p \v 49 Jesus el topuk, “Wangin demon yuruk. Nga akfulatye Papa tumuk, a kowos akpusiselyeyu. \v 50 Nga tia suk mwet uh in akfulatyeyu. Tusruktu oasr sie su suk in akfulatyeyuk nga, ac nununku lal suwohs ac insese nu sik. \v 51 Nga fahk na pwaye nu suwos: kutena mwet su akos luti luk fah tiana misa.” \p \v 52 Elos fahk nu sel, “Inge kut etu suwohs lah oasr demon se yurum! Abraham el misa, ac mwet palu elos misa, a kom fahk mu kutena mwet su akos luti lom fah tiana misa. \v 53 Abraham, papa tumasr, el misa. Ya kom fahk mu kom fulat lukel Abraham? Ac mwet palu elos misa pac. Ku kom nunku mu su kom an?” \p \v 54 Jesus el topuk, “Nga fin sifacna akfulatyeyu, na akfulat sacn ac wanginna sripa. Papa tumuk pa akfulatyeyu — El na su kowos fahk mu El God lowos. \v 55 Kowos tiana etal, tusruktu nga etal. Nga fin fahk mu nga tia etal, nga ac mwet kikiap se oana kowos. A nga etal, ac nga akos kas lal. \v 56 Abraham, papa tomowos, el tuh insewowo lah el ac ku in liye pacl in tuku luk. El tuh liye ac el enganak kac.” \p \v 57 Elos fahk nu sel, “Kom soenna sun yac lumngaul — ac fuka tuh kom liyal Abraham?” \p \v 58 Jesus el topkolos, “Nga fahk na pwaye nu suwos: meet liki Abraham el tuh isusla ah, ‘Nga Nuna Nga Ah Na.’” \p \v 59 Na elos tou eot in tanglal, tusruku Jesus el imla ac som liki Tempul. \c 9 \s1 Jesus El Akkeyala Sie Mwet Su Isusla Kun \p \v 1 Ke Jesus el fahla, el liyauk sie mwet su nuna isusla kun. \v 2 Mwet tumal lutlut siyuk sel, “Mwet Luti, su kac koluk pwanang el uh el isusla tuh kun? Ya ma koluk lal sifacna, ku ma lun papa tumal ac nina kial?” \p \v 3 Jesus el topuk, “Tia ke sripen ma koluk lal sifacna ku koluk lun papa tumal ac nina kial pa pwanang el kun, a tuh ku lun God in ku in akilenyuk in el. \v 4 Kut enenu in kwafeang oru orekma lun El su supweyume ke srakna len. Fong apkuran me ke wangin mwet ac ku in orekma. \v 5 Ke nga oasr faclu, nga kalem lun faclu.” \p \v 6 Tukun el fahk ma inge, Jesus el anila nu infohk uh ac arukak ani nu ke fohk uh, ac sang mosrwela mutun mwet sac, \v 7 na el fahk nu sel, “Fahla ac twanla motom ke Lulu in Kof Siloam.” (Kalmen ine se inge pa “Supweyukla.”) Ouinge mwet sac som, twanla mutal, ac el foloko tuh liyaten. \p \v 8 Na mwet tulan lal ac elos su liyal ke el mwet ngusr se meet, elos asiyuki, “Tia pa inge mwet se ma muta ngusr ah?” \p \v 9 Kutu selos fahk, “Pwaye, el pa ingan,” a kutu pac fahk, “Mo, tia el. El oana mwet sac.” \p Ouinge mwet sac sifacna fahk, “Nga pa mwet sac.” \p \v 10 Elos siyuk sel, “Fuka tuh kom ku in liye inge?” \p \v 11 El topuk, “Mwet se pangpang Jesus el orala fohk furarrar, ac sang mosrwela mutuk, ac fahk nga in som nu Siloam ac twanla mutuk. Na nga som, ac pacl se na nga twanla mutuk, nga ku in liye.” \p \v 12 Elos siyuk, “El oasr oya?” \p El topuk, “Nga nikin.” \s1 Mwet Pharisee Elos Asiyuki Ke Mwet Kun Se Ma Akkeyeyukla \p \v 13 Na elos pwanla mwet se ma tuh kun meet nu yurin mwet Pharisee. \v 14 Len Sabbath se pa Jesus el orala fohk furarrar ac sang akwoyela mutun mwet kun sac. \v 15 Na mwet Pharisee elos sifilpa siyuk sin mwet sac lah fuka nwe el ku in liye. El fahk nu selos, “El sang fohk furarrar nu ke mutuk. Nga twanla mutuk, ac inge nga ku in liye.” \p \v 16 Kutu sin mwet Pharisee fahk, “Mwet se ma orala ma se inge tia ku in ma sin God me, mweyen el tia akos Ma Sap ke Sabbath.” \p A kutu mwet uh fahk, “Fuka tuh mwet koluk se in ku in oru kain luman mwenmen inge?” Na elos srisrielik. \v 17 Ke ma inge mwet Pharisee elos sifilpa siyuk sin mwet sac, “Kom fahk mu el akkalemyela motom — kwal, mea kom ac fahk kacl?” \p Mwet sac topuk, “El mwet palu se.” \p \v 18 Tusruktu mwet fulat lun mwet Jew elos tia lungse lulalfongi mu el kun meet ac inge el ku in liye, nwe ke na elos pangonma papa ac nina kial \v 19 ac siyuk seltal, “Ma nutumtal pa mukul se inge? Komtal fahk mu el isusla tuh kun. Na fuka tuh inge el ku in liye?” \p \v 20 Papa ac nina kial topuk, “Kut etu lah el wen natusr, ac kut etu pac lah el isusla kun. \v 21 Tusruktu kut tia etu lah fuka tuh inge el ku in liye. Kut tia pac etu lah su akkeyalla ke kun lal uh. Siyuk sel. El matu ac el ku in sifacna topuk!” \v 22 Papa ac nina kial ah fahk ouinge mweyen eltal sangeng sin mwet fulat lun mwet Jew, su insesela tari mu mwet se ma fahk mu el lulalfongi lah Jesus pa Christ, ac sisila el liki iwen lolngok.\f + \fr 9:22 \fk sisila e liki iwen lolngok: \ft el tia ku in sifil aengani yurin mwet Israel.\f* \v 23 Pa oru papa ac nina kial ah fahk mu, “El matu. Siyuk sel!” \p \v 24 Elos sifilpa solama mwet se su isusla kun, ac fahk nu sel, “Wulela ye mutun God lah kom ac kaskas na pwaye! Kut etu lah mwet se su akkeyekomla inge el mwet koluk se.” \p \v 25 Mwet sac topuk, “Nga tia etu lah el mwet koluk se ku tia. Ma sefanna nga etu: nga mwet kun se meet, ac inge nga liye.” \p \v 26 Elos siyuk, “Mea el oru nu sum pwanang kom kwela liki kun lom ah?” \p \v 27 El topuk, “Nga fahk tari nu suwos, a kowos tiana porongo. Efu kowos ku lungse sifilpa lohng? Mea, kowos lungse wela pac mwet tumal lutlut?” \p \v 28 Elos suwoswosyang nu sel ac fahk, “Kom pa mwet tuma lutlut lun mwet sacn, a kut mwet lutlut lal Moses. \v 29 Kut etu lah God El kaskas nu sel Moses, a funu ke mwet sacn, kut tiana etu lah el tuku ya me!” \p \v 30 Mwet sac topuk, “Mea sakirik se! Kowos tia etu lah el tuku ya me, a el akkeyeyula liki kun luk uh! \v 31 Kut etu lah God El porongo mwet su inse pwaye nu sel ac akos ma lungse lal. El tia porongo mwet koluk uh. \v 32 Oe ke mutawauk lun faclu, wangin sie mwet lohng mu sie mwet ku in sang liyaten nu sin sie mwet su isusla kun. \v 33 Mwet se inge fin tia ma sin God me, el koflana oru kutena ma.” \p \v 34 Ac elos topuk, “Kom isusla in ma koluk ac matula in ma koluk, a kom srike in luti kut?” Na elos sisella liki iwen lolngok uh. \s1 Kun Ke Moul In Ngun \p \v 35 Ke Jesus el lohngak ma sikyak inge, el konauk mwet sac ac siyuk sel, “Ya kom lulalfongi ke Wen nutin Mwet?” \p \v 36 Mwet sac topuk, “Leum, fahk nu sik su el uh, tuh ngan ku in lulalfongel!” \p \v 37 Jesus el fahk nu sel, “Kom liyal tari, ac el pa kaskas nu sum inge.” \p \v 38 Mwet sac fahk, “Leum, nga lulalfongi,” ac el pasrla ye mutal ac alu nu sel. \p \v 39 Jesus el fahk, “Nga tuku nu faclu in nununku, tuh mwet kun fah ku in liye, ac elos su liye fah ekla kun.” \p \v 40 Kutu mwet Pharisee su welul elos lohng ma el fahk inge, na elos siyuk sel, “Ya kut kun pac?” \p \v 41 Jesus el fahk, “Kowos fin kun, na ac wangin mwatuwos. Tusruktu ke kowos fahk mu kowos ku in liye, kalmac pa oasr na mwatuwos.” \c 10 \s1 Pupulyuk Ke Mwet Liyaung Sheep \p \v 1 Jesus el fahk, “Nga fahk na pwaye nu suwos: mwet se ma tia ut ke mutunoa nu in kalkal lun sheep, a sroak ke kutena acn, el sie mwet pisrapasr sulallal. \v 2 Mwet se ma ut ke mutunoa, el mwet liyaung sheep, \v 3 ac mwet liyaung mutunoa el ikasla nu sel. Sheep natul uh akilen pusracl ke el pangnolos ke inelos, ac el pwanulosla. \v 4 Ke el usalosme nu likin kalkal uh, el fahsr meet ac sheep uh fahsr tokol, mweyen elos etu pusracl. \v 5 Elos fah tia fahsr tukun kutena mwet, a elos ac kaingla liki mwet sac, mweyen elos tia etu pusracl.” \p \v 6 Jesus El fahk pupulyuk se inge nu selos, tusruktu elos tiana kalem ke kalmen ma el fahk ah. \s1 Jesus, Mwet Shepherd Wo \p \v 7 Ke ma inge Jesus el sifilpa fahk, “Nga fahk na pwaye nu suwos: Nga pa mutunoa nu ke sheep uh. \v 8 Mwet nukewa su tuku meet likiyu elos mwet pisrapasr sulallal, ac sheep uh tiana porongelos. \v 9 Nga pa mutunoa. Kutena su utyak keik el fah moulla, ac keik el fah ilyak ac illa ac konauk ma nal. \v 10 Mwet pisrapasr elos tuku na in pusr, uniya, ac kunausla. Nga tuku tuh mwet uh in ku in eis moul — aok, moul se ma fas ke ma wo nukewa. \p \v 11 “Nga mwet shepherd wo, su akola in misa ke sheep uh. \v 12 Sie mwet su orekma in eis moul, su tia mwet shepherd na pwaye ac tia ma natul sifacna pa sheep uh, ke el liye soko wolf tuku, el ac kaingla liki sheep uh. Na wolf uh el ac sruok soko, ac ma ngia kaingelik. \v 13 Mwet orekma sac kaingla mweyen el orekma na ke moul, ac tia nunku ke sheep uh. \v 14 Nga mwet shepherd wo. Nga etu ma nutik ac ma nutik eteyu, \v 15 oana ke Papa El eteyu, ac nga etu Papa. Ac nga engan in sang moul luk ke sheep nutik. \v 16 Oasr kutu pac sheep nutik su tia muta in kalkal se inge. Nga enenu in usalosme pac. Elos fah lohng pusrek, ac elos nukewa fah u sefannala, yurin mwet shepherd sefanna. \p \v 17 “Papa El lungse nga, mweyen nga engan in fuhleak moul luk, tuh nga fah ku in sifilpa eis. \v 18 Wangin mwet eisla moul luk likiyu. Nga sifacna fuhlela ke lungse luk. Oasr suwohs luk in fuhleak, ac oasr suwohs luk in sifilpa eis, mweyen pa inge ma Papa tumuk El sapkin nga in oru.” \p \v 19 Sifilpa oasr srisrielik inmasrlon mwet uh ke sripen kas inge. \v 20 Pus selos fahk, “Oasr demon se yorol! El lofongla! Efu kowos ku porongel?” \p \v 21 A kutu selos fahk, “Mwet ma oasr demon yoro uh tia ku in kaskas ange! Fuka tuh sie demon in sang liyaten nu sin mwet kun uh?” \s1 Srungayuk Jesus \p \v 22 Ke pacl se inge, Kufwen Kisa ke Tempul orek in acn Jerusalem. \v 23 Pacl in mihsrisr, ac Jesus el fahsr ke Sawalsrisr lal Solomon in Tempul, \v 24 ke mwet uh fahsreni raunella ac siyuk sel, “Kom ac wikin lah su kom an nwe ngac? Fahk in kalem nu sesr: ya kom pa Christ?” \p \v 25 Jesus el topuk, “Nga fahkot tari nu suwos, a kowos tiana lulalfongiyu. Orekma nga oru ke ku lun Papa tumuk pa sifacna fahkak lah su nga. \v 26 A kowos ac tia lulalfongi, mweyen kowos tia sheep nutik. \v 27 Sheep nutik porongo pusrek. Nga etalos, ac elos fahsr tukuk. \v 28 Nga sang moul kawil nu selos, ac elos fah tiana misa. Wangin mwet ku in tulakunulosla likiyu. \v 29 Elos su Papa El ase nu sik elos saok liki ma nukewa, ac wangin mwet ku in tulakunulosla liki karinginyuk lun Papa tumuk. \v 30 Nga ac Papa ma sefanna.” \p \v 31 Na mwet uh sifilpa tou eot in sang tanglal. \v 32 Jesus el fahk nu selos, “Ma wo puspis nga orala ye motowos su Papa El ase nu sik in oru. Ma ya kac sin ma inge kowos ke tungalyu kac an?” \p \v 33 A elos fahk, “Kut tia lungse tungal kom ke sripen kutena orekma wo, a ke sripen kas enum lom lain God! Mwet se na pa kom, a kom srike in oru mu kom pa God!” \p \v 34 Ac Jesus el fahk, “Simla in Ma Sap lowos sifacna lah God El fahk mu, ‘Kowos god uh!’\x - \xo 10:34 \xt Psa 82:6\x* \v 35 Kut etu lah ma fahkak in Ma Simusla uh pwayena nwe tok; ac God El pangon mwet ingan god — aok, mwet ma kas lal uh tuh itukyang nu se. \v 36 Funu keik, Papa El suleyula ac supweyume nu faclu. Na fuka tuh kowos fahk mu nga kaskas enum ke nga fahk mu nga Wen nutin God? \v 37 Nimet lulalfongiyu nga fin tia oru ma Papa tumuk El lungse ngan oru. \v 38 Tusruktu nga fin oru, kowos finne tia lulalfongiyu, kowos in lulalfongi orekma luk, tuh kowos fah ku in etu na pwaye lah Papa El oasr in nga, ac nga in Papa.” \p \v 39 Elos sifilpa srike in sruokilya Jesus, tusruktu el worla liki inmasrlolos. \p \v 40 Toko Jesus el sifilpa folokla tupalla Infacl Jordan nu yen John el oru baptais lal we, ac el muta we. \v 41 Mwet puspis tuku nu yorol ac fahk, “John el tiana orek mwenmen, tusruktu ma nukewa el fahk ke mwet se inge pwayena.” \v 42 Ac mwet puspis we lulafongel. \c 11 \s1 Misa Lal Lazarus \p \v 1 Sie mukul pangpang Lazarus su muta Bethany, el masak. Bethany pa siti srisrik se ma Mary ac Martha, tamtael lal, muta we. \v 2 (Mary se inge pa tuh ukuiya ono se nu ke nien Leum ac sang aunsifal eela. Lazarus se ma mas inge ma wial.) \v 3 Tamtael se inge supwala kas nu sin Jesus ac fahk, “Leum, mwet kawuk saok lom el mas.” \p \v 4 Ke Jesus el lohngak el fahk, “Mas se inge tia ma nu ke misa, a ma in nawela God, oayapa Wen nutin God fah eis wolana kac.” \p \v 5 Jesus el lungse Martha ac Mary, su ma wial, ac Lazarus. \v 6 Tusruktu ke el lohng lah Lazarus el mas, el mutana yen el muta we ke len luo pac. \v 7 Toko el fahk nu sin mwet tumal lutlut, “Kut folokla nu Judea.” \p \v 8 A mwet tumal lutlut elos fahk, “Mwet Luti, in pacl na fototo se somla, mwet in acn we tuh srike in tungal kom. Ya kom nunku kom in folok nu we?” \p \v 9 Jesus el topuk, “Ya tia oasr ao singoul luo ke len se? Ke ma inge kutena mwet su fahsr ke len el ac tia tukulkul, mweyen el liye kalem lun faclu. \v 10 A el fin fahsr ke fong el tukulkul, mweyen wangin kalem yorol.” \v 11 Jesus el fahk ma inge na el sifil fahk, “Lazarus, kawuk lasr, el motulla, tusruktu nga ac som okasulak.” \p \v 12 Mwet tumal lutlut elos topuk ac fahk, “Leum, el fin motul, el ac kwela.” \p \v 13 Kalmen ma Jesus el fahk uh pa Lazarus el misa, a elos nunku mu el kaskas ke motul in mongla. \v 14 Ke ma inge Jesus el fahkang nu selos ke kas na kalem, “Lazarus el misa, \v 15 tusruktu ke sripowos nga wokin lah nga wangin yorol, tuh kowos fah lulalfongi. Kut som nu yorol.” \p \v 16 Thomas (su pangpang Fak) el fahk nu sin mwet lutlut wial, “Fahsru, kut nukewa welul som, tuh kut in wi pacna Mwet Luti misa!” \s1 Jesus Pa Akmoulyauk Mwet Ac Sang Moul \p \v 17 Ke Jesus el sun acn we, el lohngak lah Lazarus el pukpuki len akosr lac tari. \v 18 Tia sun mael luo Bethany nu Jerusalem, \v 19 ac mwet puspis tuku liki acn Judea in akpwaryal Martha ac Mary ke misa lun mukul se wialtal inge. \p \v 20 Ke Martha el lohngak lah Jesus el tuku, el illa som in osun nu sel, a Mary el mutana in lohm ah. \v 21 Martha el fahk nu sel Jesus, “Leum, kom funu oasr inge, mukul se wiuk inge lukun tia misa! \v 22 Tusruktu finne inge pacna, nga etu lah God El ac sot nu sum kutena ma kom siyuk sel.” \p \v 23 Jesus el fahk nu sel, “Ma wiom el ac sifil moulyak.” \p \v 24 Martha el topuk, “Nga etu lah el ac sifil moulyak ke len safla.” \p \v 25 Jesus el fahk nu sel, “Nga pa akmoulyauk mwet uh liki misa nu ke moul. Kutena mwet su lulalfongi in nga fah moul, el finne misa. \v 26 Ac kutena mwet su moul ac lulalfongiyu fah tiana misa. Ya kom lulalfongi ma se inge?” \p \v 27 Martha el topuk, “Aok, Leum! Nga lulalfongi lah kom pa Christ, Wen nutin God, el su God El wulela kac mu ac tuku nu faclu.” \s1 Jesus El Tung \p \v 28 Tukun Martha el fahk ma inge, el folokla ac mahma nu sel Mary, tamtael lal, ac fahk, “Mwet Luti el oasr inge, ac el siyuk kom.” \v 29 Ke Mary el lohng, el tuyak ac sulaklak som in osun nu sel. ( \v 30 Jesus el soenna tuku nu yen mwet uh walil we, a el srakna oasr yen se Martha el sonol we ah.) \v 31 Mwet ma muta lohm ah yorol Mary in akpwaryal, ke elos liye lah el tuyak ac sulaklak tufoki som, elos ukwalla mweyen elos nunku mu el ac som in tung ke kulyuk ah. \p \v 32 Mary el tuku nu yen Jesus el muta we, na ke el liyalak Jesus, el putati nu ke nial ac fahk, “Leum, kom funu muta inge, mukul se wiuk inge lukun tia misa!” \p \v 33 Jesus el liye lah el tung, oayapa mwet ma welul elos wi pac tung, na insial arulana asor ac el liksreni na oela. \v 34 El siyuk selos, “Kowos piknilya oya?” \p Elos topuk, “Leum, fahsru liye.” \p \v 35 Jesus el tung. \v 36 Ac mwet uh fahk, “Liye lupan nunak lal kacl!” \p \v 37 A kutu selos fahk, “El tuh sang liyaten nu sin mwet kun sac, na efu ku elan kofla in oru tuh Lazarus elan tia misa?” \s1 Akmoulyeyukyak Lazarus \p \v 38 Jesus el srakna asor yohk, na el som nu ke kulyuk ah, sie luf oan pe eol ah ac eot se itukyang kosrala mutun luf sac. \v 39 Jesus el fahk, “Eisla eot sacn!” \p Martha, su ma wien mas sac, el fahk, “Leum, ac arulana koluk fohlo, mweyen el pukpuki len akosr lac!” \p \v 40 Jesus el fahk nu sel, “Mea, nga tia fahk nu sum tari lah kom fin lulalfongi kom ac liye wolana lun God?” \v 41 Elos eisla eot sac nu saya. Na Jesus el ngetak nu lucng ac fahk, “Papa, nga kulo nu sum tuh kom porongeyu. \v 42 Nga etu lah kom porongeyu pacl nukewa, tusruktu nga fahk ma inge tuh mwet inge in lulalfongi lah kom supweyume.” \v 43 Tukun el fahk ma inge, el pang ke pusra lulap, “Lazarus, ilme!” \v 44 Na el ilme. Paol ac nial srakna pihpla ke nuknuk in misa, ac ipin nuknuk se pwelah mutal. Jesus el fahk nu selos, “Tulala nuknuk in misa lal lukel, ac lela elan som.” \s1 Pwapa Sulallal In Unilya Jesus \r (Matthew 26:1–5; Mark 14:1–2; Luke 22:1–2) \p \v 45 Mwet puspis sin mwet Jew ma tuku nu yorol Mary elos liye ma Jesus el oru, ac elos lulalfongi kacl. \v 46 Tusruktu kutu selos folokla nu yurin mwet Pharisee ac fahkak nu selos ma Jesus el oru. \v 47 Ke ma inge mwet tol fulat ac mwet Pharisee elos osun yurin Un Mwet Pwapa Fulat ac fahk, “Mea kut ac oru, ke arulana pus mwenmen ma mwet se inge orala? \v 48 Kut fin fuhlela elan oru na lumah inge, mwet nukewa ac lulalfongel lac, ac mwet leum lun acn Rome elos ac sroang nu kac, ac kunausla Tempul lasr oayapa mutunfacl sesr.” \p \v 49 Sie selos pangpang Caiaphas, su tuh Mwet Tol Fulat ke yac sac, el fahk, “Efu kowos ku lalfon fuk? \v 50 Kowos tia akilen lah ac wo nu suwos tuh mwet se na in misa ke mwet uh, liki mutunfacl nufon se in kunausyukla?” \v 51 Pwayeiya uh, Caiaphas el tia fahk ma inge ke nunak na lal, a ke sripen el pa Mwet Tol Fulat ke yac sac el fahk kas in palye kacl Jesus lah el ac misa ke sripen mwet Jew, \v 52 ac tia kaclos mukena, a oayapa in eisani nu sie mwet nukewa lun God su fahsrelik nu yen nukewa uh. \p \v 53 Tukun len sac lac, mwet fulat lun mwet Jew elos suk na oreya in unilya Jesus. \v 54 Ke ma inge Jesus el tia sifil fahsr lemtulauk inmasrlon mwet Jew, a el som nu ke sie acn apkuran nu yen mwesis, nu ke sie siti srisrik pangpang Ephraim, ac el muta we yurin mwet tumal lutlut. \p \v 55 Inge apkuran me pacl in Kufwen Alukela, ac mwet puspis fahsryak liki acn selos nu Jerusalem in aknasnasyalosla fal nu ke oakwuk lun Ma Sap meet liki kufwa uh. \v 56 Elos sokol Jesus, ac ke elos tukeni in Tempul elos asiyuki sie sin sie, “Mea kowos nunku? El ac tuku nu ke kufwa uh ku tia?” \v 57 Mwet tol fulat ac mwet Pharisee elos sapkin mu kutena mwet fin etu acn Jesus el oasr we, elan tuku akkalemye tuh elos in sruokilya. \c 12 \s1 Jesus El Mosrweyukla Bethany \r (Matthew 26:6–13; Mark 14:3–9) \p \v 1 Len onkosr meet liki Kufwen Alukela, Jesus el som nu Bethany, acn sel Lazarus, mwet se el akmoulyauk liki misa. \v 2 Elos akoo mongo in eku se nu sel we, ac Martha el kasru in kulansap kac. Lazarus el sie selos su welul Jesus fungyang nu ke tepu uh. \v 3 Na Mary el use sie sufa in ono na yohk molo, ma orekla ke sak keng soko pangpang nard, ac ukuiya nu ke nial Jesus, ac eela ke aunsifal. Foulin ono keng sac fohlela in lohm sac nufon. \v 4 Judas Iscariot — sie sin mwet tumal lutlut lun Jesus, el su ac fah tukakunulak — el fahk, \v 5 “Efu ku ono soko inge tia kukakinyukla ke tolfoko ipin silver, ac itukyang nu sin mwet sukasrup uh?” \v 6 El tia fahk ma inge mweyen el nunku ke mwet sukasrup, a mweyen el mwet mutunpo koluk se. El pa sruok pak in mani uh, ac oasr na pacl el orekmakin nu ke mwe enenu lal sifacna. \p \v 7 Tusruktu Jesus el fahk, “Nimet lusrongol! Lela elan esam lah ma el oru inge ma nu ke len in pukpuki luk. \v 8 Ac oasr mwet sukasrup yuruwos pacl nukewa, a nga ac tia muta yuruwos pacl nukewa.” \s1 Nunak Sulallal In Unilya Lazarus \p \v 9 Mwet puspis elos lohngak lah Jesus el oasr Bethany, na elos som nu we. Elos tia som in liyal Jesus mukena, a oayapa tuh elos in liyal Lazarus, su Jesus el akmoulyauk liki misa. \v 10 Ke ma inge mwet tol fulat elos pwapa tuh elos in oayapa unilya Lazarus, \v 11 mweyen ke sripal, mwet Jew puspis elos ngetla lukelos ac lulalfongi ke Jesus. \s1 Utyak Pwengpeng Nu In Jerusalem \r (Matthew 21:1–11; Mark 11:1–11; Luke 19:28–40) \p \v 12 Ke len se tok ah, un mwet na lulap se ma tuku nu ke Kufwen Alukela elos lohng lah Jesus el ac tuku nu Jerusalem. \v 13 Ke ma inge elos us lesak palm ac illa som in sonol. Elos sasa ac fahk, “Hosanna!\f + \fr 12:13 \fk Hosanna: \ft Kalmen kas Hebrew se inge pa “Nunak munas, molikutla!” Tuh pacl mwet uh fahkla, elos sasa in kaksakin God.\f* Insewowo el su tuku Inen Leum! God Elan akinsewowoye Tokosra lun Israel!” \p \v 14 Jesus el konauk donkey soko ac sroang muta fac, oana ke Ma Simusla fahk: \q1 \v 15 “Siti Zion, nikmet sangeng! \q1 Liye, Tokosra lom el tuku, \q2 Ac el muta fin soko donkey fusr.” \p \v 16 Mwet tumal lutlut tia kalem ke ma inge in pacl sac, tusruktu ke pacl se Jesus el akmoulyeyukyak in wolana, elos fah esamak lah Ma Simusla fahkak ma inge kacl, ac elos esamak pac lah elos tuh oru ma inge nu sel. \p \v 17 Mwet ma tuh welul Jesus ke pacl se el pangnolma Lazarus liki inkulyuk uh ac akmoulyalak liki misa ah, elos tuh fahkak ke ma sikyak inge. \v 18 Pa inge sripa se oru un mwet uh tuku sonol — mweyen elos lohng lah el oru mwenmen se inge. \v 19 Na mwet Pharisee elos fahk nu sin sie sin sie, “Wanginna ma kut ku in oru! Ngetla liye, faclu nufon welul lac!” \s1 Kutu Mwet Greek Suk Jesus \p \v 20 Oasr mwet Greek inmasrlon mwet ma som nu Jerusalem in wi alu ke pacl in kufwa uh. \v 21 Elos som nu yorol Philip ac fahk, “Leum se, kut kena liyal Jesus.” (Philip el mwet Bethsaida in Galilee.) \p \v 22 Na Philip el som fahk nu sel Andrew, ac eltal tukeni som fahk nu sin Jesus. \v 23 Jesus el topkolos ac fahk, “Sun pacl fal tuh Wen nutin Mwet in eis wolana lulap. \v 24 Nga fahk na pwaye nu suwos: fiten wheat se fin tia putatla nu in fohk uh ac misa, na tia ku in puseni, a ac nuna fita se na. A fin misa, na ac osweya fita pukanten. \v 25 El su seko moul lal, ac fah tuhlac lukel; a el su lafwekunla moul lal fin facl se inge, fah eis moul kawil. \v 26 El su lungse kulansupweyu el enenu in fahsr tukuk, tuh mwet kulansap luk fah wiyu yen nga oasr we. Ac Papa tumuk El fah akfulatyal su kulansupweyu. \s1 Jesus El Kaskas Ke Misa Lal \p \v 27 “Inge insiuk toasrlana — mea nga ac fahk? Ya nga ac fahk mu, ‘Papa, nik kom lela ao in keok se inge in putati fuk’? Tusruktu pa inge sripen tuku luk uh — tuh nga in ku in mutangla ao in keok se inge. \v 28 Papa, akkalemye wolana lun Inem!” \p Na pusra se kasla inkusrao me ac fahk, “Nga akkalemye tari wolana luk, ac nga fah sifilpa oru.” \p \v 29 Un mwet se ma tu in acn sac elos lohng pusra sac, ac kutu selos fahk mu pusren pulahl, a kutu mu, “Lipufan se kaskas nu sel!” \p \v 30 A Jesus el fahk nu selos, “Pusra sac tia kaskas ke sripuk, a ke sripowos. \v 31 Inge pacl in nununkeyuk faclu. Inge leum lun faclu fah sisila. \v 32 Pacl se nga ac sripsripyak liki faclu, nga fah kolma mwet nukewa nu yuruk.” ( \v 33 Ke el fahk ma inge el akkalemye luman misa se su el ac keok kac.) \p \v 34 Un mwet sac topuk ac fahk, “Ma Sap lasr uh fahk mu Christ el ac moul ma pahtpat. Na efu ku kom fahk mu Wen nutin Mwet ac fah sripsripyak? Su Wen nutin Mwet se inge?” \p \v 35 Jesus el topuk ac fahk, “Ac fah oasr kalem inmasrlowos ke kitin pacl na. Oru orekma lowos ke srakna oasr kalem yuruwos, tuh lohsr uh in tia tuku nu fowos. Tuh el su fahsr in lohsr el tia etu acn el fahsr nu we. \v 36 Kowos lulalfongi ke kalem ke srakna oasr yuruwos, tuh kowos fah mwet lun kalem.” \s1 Selulalfongi Lun Mwet Uh \p Tukun Jesus el fahk ma inge, el som liki acn sac ac wikla lukelos. \v 37 El nwe orala ma usrnguk puspis ye mutalos, elos tiana lulalfongi in el, \v 38 tuh kas in palu lal Isaiah fah akpwayeiyuk: \q1 “Leum, su lulalfongi pweng ma kut srumun? \q2 Leum God El akkalemye ku lal nu sin su?” \p \v 39 Ke ma inge elos koflana lulalfongi, mweyen Isaiah el oayapa fahk: \q1 \v 40 “God El konela mutalos \q2 Ac kaliya nunak lalos, \q1 Tuh mutalos fah tia liye, \q2 Ac nunak lalos fah tia kalem \q2 Ac elos fah tia forma nu sik, God El fahk, \q2 Tuh ngan akkeyalos liki mas lalos.” \p \v 41 Isaiah el fahk ma inge mweyen el liye wolana lun Jesus, ac en kaskas kacl. \p \v 42 In pacl sac, mwet fulat puspis sin mwet Jew lulalfongi ke Jesus Tusruktu ke sripen mwet Pharisee, elos tia sramsramkin lemtulauk, mweyen elos tia lungse in sisila elos liki iwen lolngok.\f + \fr 12:42 \fk Hosanna: \ft Kalmen kas Hebrew se inge pa “Nunak munas, molikutla!” Tuh pacl mwet uh fahkla, elos sasa in kaksakin God.\f* \p \v 43 Elos lungse tuh mwet uh in kaksakunulos, liki elos in eis kaksak sin God. \s1 Nununkeyuk Ke Kas Lun Jesus \p \v 44 Jesus el fahk ke sie pusra lulap, “El su lulalfongiyu el tia lulalfongiyu mukena, a el oayapa lulalfongi ke El su supweyume. \v 45 El su liyeyu, el liyal pac El su supweyume. \v 46 Nga tuku nu faclu oana kalem se, tuh elos nukewa su filiya lulalfongi lalos in nga, fah tia mutana in lohsr. \v 47 Kutena mwet fin lohng kas luk ac tia akos, nga fah tia nununkal. Nga tia tuku in nununku faclu, a in molela. \v 48 El su tia eisyu ac tia eis kas luk, oasr sie su ac fah nununkal. Kas ma nga fahkak uh pa ac nununkal ke len safla! \v 49 Mwe luti luk uh tia ma sik sifacna, a Papa su supweyume pa sapkin nu sik ma nga in fahk ac kaskaskin. \v 50 Nga etu lah ma El sapkin uh ma ac ase moul ma pahtpat. Ke ma inge, nga fahk oana ma Papa El fahk nu sik.” \c 13 \s1 Jesus El Ohlla Nien Mwet Tumal Lutlut \p \v 1 Len se meet liki Kufwen Alukela pa inge. Jesus el etu lah fototome pacl lal in som liki faclu nu yurin Papa. El nuna lungse mwet lal fin faclu, ac el lungse elos nwe ke safla. \p \v 2 Jesus ac mwet tumal lutlut elos fungyang nu ke mongo in eku. Devil el purakulak Judas, wen natul Simon Iscariot, elan fah tukakunulak Jesus. \v 3 Jesus el etu lah Papa El sang tari ku e nukewa nu sel. El etu lah el tuku sin God me ac el ac som nu yurin God. \v 4 Ke ma inge el tuyak liki tepu uh, ac eisla nuknuk loeloes lal, ac losya infulwal ke sie taol. \v 5 Na el okoala kof nu in sie ahlu, ac mutawauk in oul nien mwet tumal lutlut, ac eela ke taol se kapir infulwal ah. \v 6 El tuku nu yorol Simon Peter, su fahk nu sel, “Leum, ya kom ac oul niuk?” \p \v 7 Jesus el topuk nu sel, “Kom tiana kalem ke ma nga oru inge, tusruktu kom ac fah kalem kac tok.” \p \v 8 Na Peter el fahk, “Kom fah tiana ohlla niuk ke kutena pacl!” \p Jesus el topuk, “Nga fin tia oul niom, kom ac fah tila mwet tumuk lutlut.” \p \v 9 Simon Peter el fahk, “Leum, fin angan, tia oul niuk mukena, a ohlla pac pouk ac sifuk!” \p \v 10 Jesus el fahk, “Kutena mwet su yihla tari el nasnas, ac el tia enenu in oul kutena acn ke manol sayen nial. Kowos nukewa nasnas — sayen sie.” ( \v 11 Jesus el etu tari lah su ac tukakunulak uh, pa oru el fahk mu, “Kowos nukewa nasnas, sayen sie.”) \p \v 12 Tukun Jesus el ohlla nialos, el sifilpa nokomang nuknuk loeloes lal, ac folokla nu acn sel ke tepu sac. El siyuk selos, “Ya kowos kalem ke ma se nga tufahna oru nu suwos ah? \v 13 Kowos pangonyu Mwet Luti ac Leum, ac fal kowos in fahk ouingan, mweyen pwaye. \v 14 Nga Leum ac Mwet Luti lowos, ac nga tufahna ohlla niowos. Ke ma inge, kowos enenu pac in oul nien sie sin sie. \v 15 Nga oakiya sie srikasrak nu suwos, tuh kowos fah oru oana nga oru nu suwos. \v 16 Nga fahk na pwaye nu suwos: wangin mwet kohs el fulat liki leum lal, ac wangin mwet utuk kas fulat lukel su supwalla. \v 17 Inge ke kowos etu ma pwaye se inge, ac fah mwe insewowo yohk nu suwos kowos fin moulkin!” \p \v 18 “Nga tia kaskas keiwos nukewa. Nga arulana etalos su nga sulela. Tusruktu Ma Simusla enenu in akpwayeyuk su fahk. ‘Mwet se ma ipeis ke mongo nak el forla lainyu.’\x - \xo 13:18 \xt Psa 41:9\x* \p \v 19 Nga fahk ma inge nu suwos, meet liki ac sikyak, tuh ke pacl se fin sikyak, kowos fah lulalfongi lah, ‘Nga Nuna Nga Ah Na.’ \v 20 Nga fahk na pwaye nu suwos: el su insewowo in eisal su nga supwaot, el oayapa eisyu; ac el su insewowo in eisyu, el oayapa eisal su supweyume.” \s1 Jesus El Palye Tukakyak Lal \r (Matthew 26:20–25; Mark 14:17–21; Luke 22:21–23) \p \v 21 Tukun Jesus el fahk ma inge, el arulana toasr insial, ac akkalemye nu selos mu, “Nga fahk na pwaye nu suwos: sie suwos ac tukakinyuyak.” \p \v 22 Mwet tumal lutlut elos ngetani sie sin sie. Elos arulana nukanla lah su el kaskas kac uh. \v 23 Sie sin mwet lutlut, el su Jesus el lungse yohk, el muta sisken Jesus. \v 24 Simon Peter el pounsetel ac fahk, “Siyuk sel lah su el kaskas kac uh?” \p \v 25 Ouinge mwet lutlut sac keyang nu sel Jesus ac siyuk, “Leum, ku su?” \p \v 26 Jesus el topuk, “Mwet se ma nga ac twenya ipin bread se ac sang nu se uh pa mwet sac.” Ouinge el eis ipin bread se, ac twenya ac sang nu sel Judas, wen natul Simon Iscariot. \v 27 Pacl se na Judas el sruokya ipin bread sac, na Satan el ilyak nu in el. Jesus el fahk nu sel, “Aksaye oru ma kom ac oru an!” \v 28 Tia sie selos su muta ke tepu sac kalem kac lah efu ku Jesus el fahk ma se inge nu sel. \v 29 Ke sripen Judas pa mwet liyaung pak in mani lalos, kutu sin mwet lutlut uh nunku mu Jesus el fahk elan som moli ma eneneyuk nu ke kufwa sac, ku elan som sang mwe kasru nu sin mwet sukasrup. \p \v 30 Tukunna Judas el eis ipin bread sac ah, na el tufoki. Fongeni tari. \s1 Ma Sap Sasu \p \v 31 Tukun Judas el tuyak som, Jesus el fahk, “Inge wolana lun Wen nutin Mwet akpwayeiyuk. Inge wolana lun God akkalemyeyukla kacl. \v 32 Ac wolana lun God fin akkalemyeyukla kacl, na God sifacna El fah sang wolana lun Wen nutin Mwet, ac El ac fah sa in orala ma inge. \v 33 Tulik nutik, nga ac fah tia muta yuruwos paht. Kowos ac fah sukyu, tusruktu nga fahk nu suwos inge ma nga tuh fahk nu sin mwet fulat lun mwet Jew, ‘Kowos koflana som nu yen nga ac som nu we.’ \v 34 Inge nga sot nu suwos sie ma sap sasu: kowos in lungse sie sin sie. Oana ke nga lungse kowos, kowos in oayapa lungse sie sin sie. \v 35 Kowos fin lungse sie sin sie, na mwet nukewa ac fah etu lah kowos mwet tumuk lutlut.” \s1 Jesus El Palye Lah Peter El Ac Lafwekunul \r (Matthew 26:31–35; Mark 14:27–31; Luke 22:31–34) \p \v 36 Simon Peter el siyuk sel, “Leum, kom ac som nu ya?” \p Jesus el topuk, “Kom tia ku in ukweyu inge nu yen nga ac som nu we, tusruktu tok kom ac fah fahsr tukuk.” \p \v 37 Peter el siyuk, “Leum, efu ku ngan tia ku in fahsr tukum inge? Nga akola in misa keim!” \p \v 38 Jesus el fahk, “Ya pwayena lah kom akola in misa keik? Nga fahk na pwaye nu sum: meet liki won uh kahkla, kom ac lafwekinyu pacl tolu.” \c 14 \s1 Jesus El Inkanek Nu Yurin Papa \p \v 1 Jesus el fahk nu selos, “Nik kowos fosrnga ku inse toasr. Lulalfongi in God ac lulalfongi pac in nga. \v 2 Pukanten acn in muta in lohm sin Papa tumuk, ac nga ac som in akoo acn suwos. Funu tia ouinge nga lukun tia ku in fahk ma inge nu suwos. \v 3 Ac tukun nga ac som akoo acn suwos, nga ac fah foloko ac eis kowos nu yuruk, tuh yen nga muta we kowos fah oayapa muta we. \v 4 Kowos etu inkanek nu yen nga ac som nu we.” \p \v 5 Thomas el fahk nu sel, “Leum, kut tia etu yen kom ac som nu we, na kut ac etu fuka inkanek nu we uh?” \p \v 6 Jesus el topkol ac fahk, “Nga pa inkanek, ac pwaye, ac moul; wangin mwet som nu yurin Papa fin tia ke nga.” \v 7 Ac el fahk nu selos, “Inge ke kowos eteyu tari, kowos fah oayapa etu Papa tumuk, ac ingela kowos etal ac kowos liyal.” \p \v 8 Philip el fahk nu sel, “Leum, fahkulak Papa nu sesr — pwayena ma kut enenu.” \p \v 9 Jesus el topuk, “Nga muta yuruwos pacl na loeloes, na Philip, ya pwaye kom tiana eteyu? Kutena mwet su liyeyu tari el liyal pac Papa. Na efu kom ku fahk mu, ‘Fahkulak Papa nu sesr?’ \v 10 Philip, ya kom tia lulalfongi lah nga muta in Papa, ac Papa El muta in nga?” Na Jesus el fahk nu sin mwet tumal lutlut, “Kas ma nga kaskaskin nu suwos tia ma sik sifacna. Papa, su mutana in nga, El na pa oru ma inge. \v 11 Lulalfongiyu ke nga fahk mu nga muta in Papa, ac Papa El muta in nga. Kowos fin tia lulalfongi ma nga fahk inge, na kowos lulalfongi ke ma nga oru. \v 12 Nga fahk na pwaye nu suwos: kutena mwet su lulalfongi in nga, fah oru ma nga oru uh — aok, el ac fah oru pac ma yohk liki, mweyen nga ac som nu yurin Papa. \v 13 Ac nga fah oru kutena ma kowos siyuk kac inek, tuh wolana lun Papa fah akkalemyeyuk in Wen. \v 14 Kowos fin siyuk sik kutena ma inek, nga fah oru.” \s1 Wulela Ke Ngun Mutal \p \v 15 “Kowos fin lungse nga, kowos ac akos ma sap luk. \v 16 Nga fah siyuk sel Papa, ac el ac fah sot Ngun Mutal nu suwos, su ac fah kasrekowos ac muta yuruwos nwe tok. \v 17 El pa Ngun su akkalemye na pwaye ke God. Faclu koflana eisal, mweyen faclu koflana liyal ku etal. Tusruktu kowos etal, mweyen el mutana yuruwos ac el oasr in kowos. \p \v 18 “Nga fah tia filikowosi mwet mukaimtal. Nga fah foloko nu yuruwos. \v 19 In kitin pacl na faclu fah tia sifil liyeyu, tusruktu kowos ac liyeyu; ac ke sripen nga moul, kowos fah oayapa moul. \v 20 In len sac, kowos fah etu tuh nga oasr in Papa ac kowos oasr in nga, oana ke nga oasr in kowos uh. \p \v 21 “Kutena mwet su lohng ac liyaung ma sap luk, el lungse nga. Ac el su lungse nga, Papa tumuk El fah lungse pac el. Nga fah oayapa lungse el ac sifacna fahkyuyak nu sel.” \p \v 22 Judas (tia Judas Iscariot) el fahk, “Leum, ac fuka kom in fahkkomyak nu sesr, a tia nu sin faclu?” \p \v 23 Jesus el topuk nu sel, “El su lungse nga fah akos kas luk. Papa tumuk fah lungse el, na nga ac Papa tumuk fah tuku nu yorol ac muta yorol. \v 24 El su tia lungse nga el tia akos kas luk. Ac kas ma kowos lohng sik tia ma luk sifacna, a ma sin Papa, su supweyume. \p \v 25 “Nga fahkot ma inge nu suwos ke nga srakna oasr yuruwos. \v 26 Ngun Mutal el fah tuku ac kasrekowos, mweyen Papa El fah supwama inek, el fah luti kowos ma nukewa, ac oru kowos in esamak ma nukewa ma nga fahk tari nu suwos. \p \v 27 “Nga filiya misla yuruwos. Misla luk sifacna pa nga asot nu suwos. Nga tia asot oana ke faclu asot. Nikmet fosrnga ku toasr, oayapa nikmet sangeng. \v 28 Kowos lohng ke nga fahk nu suwos, ‘Nga ac som, tusruktu nga ac foloko nu yuruwos.’ Kowos fin lungse nga, kowos ac engankin lah nga ac som nu yurin Papa, mweyen El fulat likiyu. \v 29 Nga fahk ma inge nu suwos meet liki ac sikyak, tuh ke pacl se sikyak uh kowos fah lulalfongi. \v 30 Nga fah tia sifilpa kaskas paht yuruwos, mweyen leum lun faclu el ac tuku. Wangin ku lal fuk, \v 31 tusruktu faclu enenu in etu lah nga lungse Papa, pa pwanang nga oru ma nukewa El sapkin ngan oru. \p “Fahsru, lela kut in som liki acn se inge.” \c 15 \s1 Jesus El Fain Pwaye \p \v 1 “Nga fain\f + \fr 15:1 \fk fain: \ft kalmac pa oa in grape.\f*pwaye, ac Papa tumuk El mwet yukwiya. \v 2 El kotala lah nukewa in nga ma tia isus fahko, ac el kofela lah nukewa ma isus fahko tuh in nasnas ac isus fahko pus liki meet ah. \v 3 Kowos aknasnasyeyuk tari ke kas su nga fahkak tari nu suwos. \v 4 Kowos in kupasrme nu sik, ac nga fah kupasr na nu suwos. Sie lah koflana in sifacna isus fahko. El fah isus fahko el fin kupasryang na nu ke inkain fain uh. In lumah sacna, kowos tia ku in orek fahko kowos fin tia mutana in nga. \p \v 5 “Nga fain, ac kowos pa lah kac uh. Kutena mwet su mutana in nga, ac nga in el, fah isus fahko puspis, tuh kowos koflana oru kutena ma kowos fin muta sayuk. \v 6 Kutena mwet su tia muta in nga fah sisila, oana mah paola ma mwet uh ac sifani ac sisang nu in e uh in firiryak. \v 7 Kowos fin mutana in nga ac kas luk oanna in kowos, na kowos fah siyuk sin Papa ke kutena ma kowos lungse, ac El fah sot nu suwos. \v 8 Wolana lun Papa tumuk ac fah kalem ke kowos isus fahko puspis; ac in ouiya se inge kowos fah mwet tumuk lutlut. \v 9 Nga lungse kowos oana ke Papa El lungse nga; kowos mutana in lungse luk. \v 10 Kowos fin akos ma sap luk, kowos ac oanna in lungse luk, oana ke nga akos ma sap lun Papa tumuk ac mutana in lungse lal. \p \v 11 “Nga fahk ma inge nu suwos tuh engan luk fah oan in kowos, ac tuh engan lowos fah arulana yohk. \v 12 Pa inge ma sap luk nu suwos: kowos in lungse sie sin sie, oana ke nga lungse kowos. \v 13 Wangin lungse yurin mwet yohk liki lungse se inge: tuh sie mwet fah filiya moul lal ke mwet kawuk lal. \v 14 Ac kowos mwet kawuk luk, kowos fin oru ma nga sapkin nu suwos. \v 15 Nga tia sifilpa pangon kowos mwet kulansap, mweyen sie mwet kulansap el tia etu ma mwet kacto lal el oru. A nga pangon kowos mwet kawuk, mweyen nga fahkot ma nukewa ma nga lohng sin Papa tumuk. \v 16 Kowos tia suleyula; nga sulekowosla ac srisrngikowosi kowos in som ac isus fahko puspis — kain fahko ma ac oan paht. Ke kowos oru ouinge, na Papa El fah asot nu suwos kutena ma su kowos siyuk sel inek. \v 17 Ke ma inge, nga sapkin nu suwos tuh kowos in lungse sie sin sie.” \s1 Srunga Lun Faclu \p \v 18 “Mwet faclu fin srungakowos, esam na lah elos tuh srungayu meet liki elos srungakowos. \v 19 Kowos funu ma lun faclu, na mwet faclu lukun lungse kowos oana mwet lalos. Tusruktu kowos tia ma lun faclu mweyen nga sulekowosla liki faclu, pa pwanang mwet faclu srungakowos. \v 20 Esam ma nga tuh fahk nu suwos: ‘Wangin sie mwet kulansap fulat liki mwet kacto lal.’ Elos tuh akkeokyeyu, na elos ac akkeokye kowos pac. Oayapa oasr mwet su tuh akos mwe luti luk, na ac fah oasr pac mwet akos kowos. \v 21 A elos ac oru ma inge nukewa nu suwos mweyen kowos ma luk, tuh elos tia etal su supweyume. \v 22 Nga funu tia tuku ac sramsram nu selos lukun wangin mwatalos ke ma koluk. A ke ouinge uh, wangin sripa elos ku in srukak in tulalosla liki ma koluk lalos. \v 23 Kutena mwet su srungayu el srunga pac Papa tumuk. \v 24 Nga oru ma su wangin mwet nu orala meet. Elos funu tia liye ke nga oru ma inge, lukun wangin mwatalos. A elos tuh liye na ke nga oru ma inge inmasrlolos, ac elos srakna srungayu ac oayapa Papa tumuk. \v 25 Tusruktu ma inge ac nuna sikyak tuh ma simla in Ma Sap lalos in ku in akpwayeiyuk: ‘Elos srungayu ke wangin sripa.’ \p \v 26 “Ngun Mutal el ac tuku — aok, Ngun lun pwaye, su tuku sin Papa me. Nga ac fah supwalot nu yuruwos sin Papa, ac el ac fah orek loh keik. \v 27 Ac kowos ac oayapa orek loh keik, mweyen kowos nuna wiyu oe ke mutawauk ah me. \c 16 \p \v 1 “Nga fahk ma inge nu suwos tuh kowos fah tia fuhleak lulalfongi lowos. \v 2 Kowos ac fah sisila liki iwen lolngok, ac pacl se fah tuku ke kutena mwet su unikowosi ac fah nunku mu el kulansupu God ke el oru ma inge. \v 3 Mwet uh ac oru ouinge nu suwos mweyen elos tia etu Papa ac tia pac eteyu. \v 4 A nga fahk ma inge nu suwos, tuh ke pacl se elos ac oru ma inge, kowos ac esam lah nga fahkak tari nu suwos.” \s1 Orekma Lun Ngun Mutal \p “Nga tuh tiana fahk ma inge nu suwos ke mutawauk ah, mweyen nga muta yuruwos. \v 5 Tusruktu inge nga ac som nu yorol su supweyume, a wangin sie suwos siyuk sik lah nga ac som nu ya. \v 6 Ac inge ke nga fahkot nu suwos uh, insiowos sessesla ke asor. \v 7 Tusruktu nga fahk na pwaye nu suwos: ac wo nu suwos lah nga som liki kowos, mweyen nga fin tia som, Ngun Mutal el ac tia tuku nu yuruwos in kasrekowos. A nga fin som liki kowos, na nga ac supwalma nu yuruwos. \v 8 Ac pacl se el tuku, el ac akpwayei nu sin mwet faclu lah arulana tafongla nunak lalos ke ouiya lun ma koluk, ac ke ma su suwohs, ac ke nununku lun God. \v 9 Tafongla nunak lalos ke ma koluk, mweyen elos tiana lulalfongi in nga. \v 10 Tafongla nunak lalos ke ma suwohs, mweyen nga ac som nu yurin Papa, ac kowos fah tia sifil liyeyu. \v 11 Ac elos tafongla ke nununku, mweyen el su leum lun faclu el nununkeyuk tari. \p \v 12 “Srakna pus ma nga kena fahk nu suwos, tusruktu ac arulana upa nu suwos in kalem kac inge. \v 13 Tuh ke pacl se Ngun el ac tuku, Ngun se su akkalemye pwayeiyen ma ke God, el ac fah pwen kowos nu ke ma pwaye nukewa. El fah tia kaskas ke ku lal sifacna, a el ac kaskas ke ma el lohng, ac el ac fahkak nu suwos ke ma ac fah tuku. \v 14 El ac fah akkalemye wolana luk, mweyen el ac eis ma nga fahk ac fahkak nu suwos. \v 15 Ma nukewa lun Papa ma luk, pa pwanang nga fahk mu Ngun ac fah eis ma nga sang nu sel ac fahkak nu suwos.” \s1 Asor Ac Fah Ekla Engan \p \v 16 “In kitin pacl na, kowos fah tia sifil liyeyu, na tok kutu kowos fah liyeyu.” \p \v 17 Kutu sin mwet tumal lutlut elos asiyuki inmasrlolos, “Mea kalmen ma el fahk inge? El fahk mu in kitin pacl na kut ac tia sifil liyal, na tok kutu kut ac liyal. Ac el oayapa fahk, ‘Ma inge ma ke sripen nga ac som nu yurin Papa.’ \v 18 Mea kalmen, ‘Kitin pacl na?’ Kut tia etu lah mea el kaskas kac uh!” \p \v 19 Jesus el etu lah elos kena siyuk sel, ouinge el fahk nu selos, “Nga fahk mu, ‘In kitin pacl na kowos ac tia sifil liyeyu, na tok kutu kowos fah liyeyu!’ Ya pa inge ma se kowos asiyuki kac inmasrlowos uh? \v 20 Nga fahk na pwaye nu suwos: kowos ac fah tung mwemelil, a faclu ac fah engan. Kowos fah asor, tusruktu asor lowos fah ekla nu ke engan. \v 21 Ke pacl se sie mutan el apkuran in isusla, el laloela mweyen pacl in keok lal apkuran me. Tusruktu pacl se tulik sac isusla, el mulkunla keok lal, mweyen el engan lah tulik se isusla nu faclu. \v 22 Ac fah oapana nu suwos: kowos asor inge, tusruktu nga ac sifilpa liye kowos, ac insiowos ac fah sessesla ke engan, ke sie kain engan ma wangin mwet ku in eisla liki kowos. \p \v 23 “Ke len sac ac tuku, kowos fah tia siyuk sik ke kutena ma. Nga fahk na pwaye nu suwos: Papa El ac fah sot nu suwos kutena ma kowos siyuk sel kac inek. \v 24 Kowos soenna siyuk kutena ma inek. Siyuk ac kowos fah eis, tuh engan lowos fah arulana yohk. \s1 Kutangla Faclu \p \v 25 “Nga orekmakin kas in pupulyuk in fahk ma inge nu suwos. Tusruktu pacl se ac fah tuku ke nga fah tia orekmakin pupulyuk, a nga ac fah kaskas lemtulauk nu suwos kacl Papa. \v 26 Ke len sac ac tuku, kowos fah siyuk sel inek, ac nga fah tia enenu in siyuk sel keiwos, \v 27 tuh Papa sifacna El lungse kowos. El lungse kowos mweyen kowos lungse nga ac lulalfongi lah nga tuku sin God me. \v 28 Aok, nga tuku sin Papa me, ac nga tuku nu faclu; ac inge nga ac som liki faclu, ac som nu yurin Papa.” \p \v 29 Na mwet tumal lutlut elos fahk nu sel, “Inge kom kaskas kalem na ac tia orekmakin pupulyuk. \v 30 Inge kut etu lah kom tia enenu sie mwet in kusen siyuk nu sum, mweyen kom etu ke ma nukewa. Ma se inge oru kut in lulalfongi lah kom tuku sin God me.” \p \v 31 Jesus el topkolos ac fahk, “Ya kowos lulalfongi inge? \v 32 Pacl se ac fah tuku, aok tuku tari, ke kowos nukewa ac fah fahsrelik, kais sie nu yen sel sifacna, ac nga ac fah mukena muta. Tusruktu nga tia arulana mukela, mweyen Papa El oasr yuruk. \v 33 Nga fahkot nu suwos ma inge tuh in oasr misla yuruwos ke kowos kupasrme nu sik. Ke kowos muta faclu kowos ac keok. Tusruktu kowos in pulaik na! Nga kutangla faclu tari!” \c 17 \s1 Jesus El Pre Ke Mwet Tumal Lutlut \p \v 1 Tukun Jesus el fahk ma inge, el ngetak nu inkusrao ac fahk, “Papa, pa inge pacl sac ke kom ac fahkak wolana lun Wen nutum, tuh Wen fah oayapa fahkak wolana lom. \v 2 Tuh kom sang nu sel tuh in oasr ku lal fin mwet nukewa, tuh El fah sang moul ma pahtpat nu selos nukewa su kom sang nu sel. \v 3 Ac kalmen moul ma pahtpat pa inge: in etekom, God pwaye sefanna, ac in etu Jesus Christ, su kom supwama. \v 4 Nga fahkak tari wolana lom nu faclu, ke nga aksafyela orekma ma kom ase nu sik in oru. \v 5 Inge, ye motom O Papa, sifilpa ase nu sik wolana lom — wolana su tuh oan yuruk ke nga muta yurum meet liki faclu orekla. \p \v 6 “Nga fahkkomyak tuh elos su kom ase nu sik liki faclu in etekom. Elos tuh ma lom, ac kom eisalosme nu sik. Elos akos tari kas lom, \v 7 ac inge elos etu lah ma nukewa kom ase nu sik tuku sum me. \v 8 Nga sang nu selos mwe fahkak ma kom tuh se nu sik, ac elos eis tari. Elos etu lah pwaye nga tuku yurum me, ac elos lulalfongi lah kom supweyume. \p \v 9 “Nga pre kaclos. Nga tia pre ke faclu, a kaclos su kom ase nu sik, mweyen elos ma lom. \v 10 Ma nukewa yuruk ma lom, ac ma nukewa lom ma luk; ac wolana luk sikyak kalem in elos. \v 11 Ac inge, tari muta luk fin faclu ac nga fahsrot nu yurum. A elos ac mutana faclu. Papa Mutal! Karinganulos ke ku lun Inem, Ine se su kom tuh ase nu sik. Tuh elos fah ma sefanna, oana ke nga kom ma sefanna. \v 12 Pacl se ke nga welulos, nga liyalosyang ke ku lun Inem — Ine se ma kom se nu sik. Nga karinganulos ac tia sie selos tuhlac, sayen el su nuna kalem mu ac tuhlac — tuh Ma Simusla fah akpwayeiyuk. \v 13 Ac inge nga fahsrot nu yurum, ac nga fahk ma inge fin faclu, tuh elos fah sesseslana ke engan lulap luk. \v 14 Nga sang kas lom nu selos tari, ac faclu srungalos, mweyen elos tia ma lun faclu, oana ke nga tia ma lun faclu. \v 15 Nga tia siyuk kom in eisalosla liki faclu, tusruktu nga siyuk kom in liyalosyang liki el su Koluklana. \v 16 In oana ke nga tia ma lun faclu, elos tia pac ma lun faclu. \v 17 Eisalos nu sum sifacna ke ma pwaye. Kas lom ma pwaye. \p \v 18 Nga supwaloselik nu fin faclu, oana ke kom supweyume nu faclu. \v 19 Ac ke sripalos nga eisyuwot sifacna nu sum, tuh elos fah ku pac in sifacna eisaloswot na pwaye nu sum. \p \v 20 “Nga tia pre kaclos inge mukena, a nga oayapa pre kaclos su lulalfongi keik ke sripen fahkak lalos. \v 21 Nga pre tuh elos nukewa fah ku in ma sefanna. Papa, lela elos in muta in kut, oana ke kom muta in nga ac nga in kom. Lela elos in ma sefanna, tuh faclu fah lulalfongi lah kom supweyume. \v 22 Wolana se ma kom tuh ase nu sik, nga sang nu selos, tuh elos fah ku in ma sefanna, oana ke nga kom ma sefanna: \v 23 aok, nga muta in elos ac kom muta in nga, tuh elos fah ku in ma sefanna, tuh faclu fah ku in etu lah kom supweyume, ac lah kom lungse elos oana ke kom lungse nga. \p \v 24 “Papa! Kom eisalosma nu sik, ac nga lungse elos in wiyu yen nga muta we, tuh elos fah ku in liye wolana luk — wolana su kom ase nu sik, tuh kom lungse nga meet liki orekla faclu. \v 25 O Papa Suwoswos! Faclu tia etekom, a nga etekom, ac elos inge etu lah kom supweyume. \v 26 Nga fahkkomyak tuh elos in etekom, ac nga fah tafwelana in oru, tuh lungse lom nu sik fah ku in oan in elos, ac tuh nga fah oayapa ku in muta in elos.” \c 18 \s1 Sruhu Jesus \r (Matthew 26:47–56; Mark 14:43–50; Luke 22:47–53) \p \v 1 Tukun Jesus el pre tari, el wi mwet tumal lutlut illa, ac som tupalla Infacl Srisrik Kidron. Oasr ima se in acn sac, ac Jesus ac mwet tumal lutlut elos utyak nu we. \v 2 Judas, el su ac tukakunulak Jesus, el etu acn sac, mweyen pus pacl Jesus ac mwet tumal lutlut elos tukeni we. \v 3 Ouinge Judas el som nu in ima sac, ac pwen sie un mwet mweun lun acn Rome welul, oayapa kutu mwet soan ke Tempul ma supweyukla sin mwet tol fulat ac mwet Pharisee. Elos us mwe mweun, lam ac kahp welulos. \v 4 Jesus el etu na ma nukewa ma ac sikyak nu sel, ouinge el kalukyang nu yorolos ac siyuk selos, “Su kowos suk an?” \p \v 5 Elos topuk, “Jesus lun Nazareth.” \p El fahk, “Nga pa el.” \p Judas el wi tu inmasrlon un mwet sac. \v 6 Ke Jesus el fahk nu selos, “Nga pa el,” elos kohloli ac topla nu infohk ah. \v 7 Jesus el sifilpa siyuk selos, “Su kowos suk an?” \p Ac elos fahk, “Jesus lun Nazareth.” \p \v 8 Jesus el fahk, “Nga fahk tari nu suwos lah nga pa el. Fin nga pa kowos suk an, fuhlela mwet inge in som.” ( \v 9 El fahk ouinge tuh in akpwayeiyuk kas se el tuh fahk meet: “Papa, tia sie selos su kom ase nu sik tuhlac likiyu.”) \p \v 10 Oasr cutlass se yorol Simon Peter, na el faesak ac sang paki sie sin mwet kulansap lun Mwet Tol Fulat, ac wotela sracl layen layot. Inen mwet kulansap sac pa Malchus. \v 11 Jesus el fahk nu sel Peter, “Isongya cutlass nutum an nu ke ma nukumyen! Mea, kom nunku mu nga ac tia nim ke cup in keok se ma Papa El se nu sik uh?” \s1 Jesus Ye Mutal Annas \p \v 12 Toko mwet mweun Rome ac captain lalos, wi mwet soan lun mwet Jew, elos sruokilya Jesus ac kaprilya, \v 13 ac kololla meet nu yorol Annas. Annas pa papa tumun mutan kial Caiaphas, su Mwet Tol Fulat ke yac sac. \v 14 Caiaphas pa tuh sang kas in kasru nu sin mwet fulat lun mwet Jew mu, ac fal tuh mwet sefanna in misa ke mwet nukewa.\x - \xo 18:14 \xt Jn 11:49–50\x* \s1 Peter El Lafwekin Jesus \r (Matthew 26:69–70; Mark 14:66–68; Luke 22:55–57) \p \v 15 Simon Peter ac sie pac mwet lutlut eltal fahsr tokol Jesus. Mwet lutlut se saya ah eteyuk sin Mwet Tol Fulat, ouinge el welul Jesus utyak na nwe ke inkul lun Mwet Tol Fulat, \v 16 a Peter el mutana likin kalkal ah sisken mutunpot ah. Na mwet lutlut se ngia el tufoki ac kaskas nu sin mutan kulansap se su karingin mutunpot uh, ac pwanulak Peter nu in kalkal ah. \v 17 Mutan sac fahk nu sel Peter, “Ku kom tia sie sin mwet lutlut lun mwet sacn?” \p Peter el topuk, “Mo, tia nga.” \p \v 18 Mwet kulansap ac mwet topang elos tanak tari sie e ke mulut ke sripen arulana ohu, ac elos tu raunela ac langlung kac. Na Peter el welulosyang tu langlung. \s1 Mwet Tol Fulat El Kusen Siyuk Sin Jesus \r (Matthew 26:59–66; Mark 14:55–64; Luke 22:66–71) \p \v 19 Mwet Tol Fulat el lolngok sin Jesus ke mwet tumal lutlut ac ke luti lal ah. \v 20 Ac Jesus el fahk, “Pacl nukewa nga kaskas lemtulauk nu sin mwet uh. Luti luk nukewa orek in iwen lolngok ac in Tempul, yen mwet nukewa tukeni we. Wangin kutena ma nga fahk in lukma. \v 21 Na efu kom ku kusen siyuk sik? Siyuk sin mwet ma lohngyu ah lah mea nga fahk nu selos. Elos etu ma nga fahk.” \p \v 22 Ke Jesus el fahk ma inge, sie sin mwet soan su tu we puokya likintupal ac fahk, “Kom ku kaskas angan nu sin Mwet Tol Fulat!” \p \v 23 Jesus el fahk nu sel, “Fin oasr ma nga fahk tuh sufal, akkalemye nu sesr nukewa. A fin pwaye ma nga fahk uh, efu kom ku puokyu?” \p \v 24 Jesus el srakna kapir ke Annas el supwalla nu yorol Caiaphas, Mwet Tol Fulat. \s1 Peter El Sifilpa Lafwekunul Jesus \r (Matthew 26:71–75; Mark 14:69–72; Luke 22:58–62) \p \v 25 Peter el srakna tu langlung insac, na kutu sin mwet uh fahk nu sel, “Ku tia kom pa sie sin mwet lutlut lun mwet sacn?” \p A Peter el sifil lafu ac fahk, “Mo, tia nga.” \p \v 26 Sie sin mwet kulansap lun Mwet Tol Fulat, su sou lun mwet se ma Peter el pakela insrac ah, el kasla ac fahk, “Kom pa nga liye welul Jesus in ima sac — pwaye?” \p \v 27 Peter el sifilpa fahk, “Mo” — na in pacl sacna, won se kahkla. \s1 Jesus Ye Mutal Pilate \r (Matthew 27:1–2, 11–14; Mark 15:1–5; Luke 23:1–5) \p \v 28 Toang na in lotu sac, utukla Jesus liki lohm sel Caiaphas nu inkul fulat sel governor. Mwet fulat lun mwet Jew uh elos tuh tia wi utyak nu inkul fulat sac ke sripen elos tia lungse akfohkfokyalos, elos in mau ku in mongo ke Kufwen Alukela. \v 29 Ouinge Pilate el ilme nu yorolos ac siyuk, “Mea kowos tukakin mwet se inge kac uh?” \p \v 30 Top lalos nu sel pa, “El funu tia orala sie ma koluk lulap, kut lukun tia usalu nu yurum.” \p \v 31 Pilate el fahk nu selos, “Fin angan, kowos sifacna usal ac nununkal fal nu ke ma sap lowos an.” \p Elos topuk ac fahk, “Ma sap lowos, mwet Rome, tia lela nu sesr in wotela sie mwet in anwuki.” ( \v 32 Ma inge sikyak in akpwayei ma Jesus el fahk ke el fahkak luman misa ma el ac misa kac.) \p \v 33 Pilate el sifil utyak nu in lohm sel ac sap in utuku Jesus nu yorol, na el siyuk sel, “Ya kom pa tokosra lun mwet Jew?” \p \v 34 Jesus el topuk, “Ya ma na kom sifacna siyuk, ku mwet pa fahk nu sum keik?” \p \v 35 Pilate el topkol ac fahk, “Ya kom nunku mu nga sie mwet Jew? Mwet lom sifacna ac mwet tol fulat pa eiskomme nu sik. Mea kom orala uh?” \p \v 36 Jesus el fahk, “Tokosrai luk uh tia ma lun facl se inge. Funu ma lun faclu, mwet ma fahsr tukuk lukun anwuk in taranyu liki poun mwet fulat lun mwet Jew. Mo. Tokosrai luk tia ma faclu!” \p \v 37 Ke ma inge Pilate el siyuk sel, “Fin angan, ya tokosra se pa kom?” \p Jesus el topuk, “Kom pa fahk mu tokosra se pa nga uh. Nga isusla ac tuku nu faclu ke na sripa se inge: in kaskas ke ma pwaye. Kutena mwet su ma lun ma pwaye elos porongeyu.” \p \v 38 Pilate el siyuk, “Ac mea ma pwaye?” \s1 Wotla In Anwuki Jesus \r (Matthew 27:15–31; Mark 15:6–20; Luke 23:13–25) \p Na Pilate el sifil illa nu yurin mwet uh ac fahk nu selos, “Nga tia ku in konauk kutena ma koluk lun mwet se inge. \v 39 Tusruktu in fal nu ke oakwuk uh, yac nukewa ke pacl in Kufwen Alukela nga muta aksukosokyela sie mwet kapir nu suwos. Kowos lungse nga in aksukosokyela tokosra lun mwet Jew?” \p \v 40 Elos wowoyak ac fahk, “Mo, tia el! Kut lungse Barabbas!” (Barabbas el sie mwet pisrapasr sulallal.) \c 19 \p \v 1 Na Pilate el sap in utukla Jesus ac in sringsring el. \v 2 Mwet mweun uh pwelah tefuro se ke lah ma oasr otoh kac ac oakiya fin sifal, na elos nokmulang ke nuknuk sroninmutuk loeloes se \v 3 ac tuku nu yorol ac fahk, “Paing kom, Tokosra lun mwet Jew!” Ac elos fahsryang ac srunglul ke paolos. \p \v 4 Pilate el sifilpa tufoki nu yurin mwet uh ac fahk, “Liye, nga ac usalu nu yuruwos tuh kowos in etu lah nga koflana konauk kutena ma koluk lun mwet se inge.” \v 5 Ouinge Jesus el ilme, susuyang ke tefuro in otoh sac ac nuknukyang ke nuknuk sroninmutuk loeloes sac. Pilate el fahk nu selos, “Liye! Pa inge mwet sac!” \p \v 6 Ke mwet tol fulat ac mwet topang lun Tempul elos liyal, elos wowoyak ac fahk, “Srupsrulak! Srupsrulak fin sakseng soko!” \p Pilate el fahk nu selos, “Kowos sifacna usal ac srupsrulak. Nga tia konauk kutena ma koluk lal.” \p \v 7 Un mwet uh topuk ac fahk, “Oasr ma sap lasr ma fahk mu fal elan misa, mweyen el oru mu el Wen nutin God.” \p \v 8 Ke Pilate el lohng ma se inge, el arulana sangeng liki meet ah. \v 9 El sifilpa utyak nu in lohm sel ac siyuk sin Jesus, “Kom tuku oya me?” \p Tuh Jesus el tiana topuk. \v 10 Pilate el fahk nu sel, “Ya kom ac tia kas nu sik? Esam, oasr ku luk in tulekomla ac oayapa in unikowi fin sakseng.” \p \v 11 Jesus el topuk ac fahk, “God El funu tia asot ku nu sum, lukun wangin ku lom fuk. Ke ma inge, mwet se ma eisyuwot nu inpoum uh, mwatal yohk liki kom.” \p \v 12 Ke Pilate el lohng ma inge, el srike in suk elan tulalla Jesus. Tuh un mwet uh wowoyak ac fahk, “Kom fin tulalla, kalmac pa kom tia mwet kawuk lal Caesar! Kutena mwet su oru mu el sie tokosra el lain Leum Fulat lun acn Rome!” \p \v 13 Ke Pilate el lohng kas inge, el pwanulla Jesus nu likin lohm ah, ac muta fin mwe muta in nununku in acn se ma pangpang “Falful Eot.” (In kas Hebrew pangpang “Gabbatha.”) \v 14 In pacl sac apkuran in sun infulwen len ke len se meet liki Kufwen Alukela. Pilate el fahk nu sin mwet uh, “Pa inge tokosra lowos an!” \p \v 15 Elos wowoyak ac fahk, “Unilya! Unilya! Srupsrulak fin sakseng soko!” \p Pilate el siyuk selos, “Mea, kowos lungse nga in uniya tokosra lowos fin sakseng soko?” \p Mwet tol fulat elos topuk, “Tokosra sefanna lasr, pa Caesar!” \p \v 16 Na Pilate el eisalang Jesus nu selos\f + \fr 19:16 \fk nu selos: \ft elos inge pa un mwet sac nufon.\f* elos in unilya fin sakseng. \s1 Jesus El Sripsripyak Fin Sakseng \r (Matthew 27:32–44; Mark 15:21–32; Luke 23:26–43) \p \v 17 Ouinge elos eisal Jesus, ac el illa ac sifacna us sakseng lal, som nu ke acn se pangpang “Sri In Ahlunsuf.” (In kas Hebrew pangpang “Golgotha.”) \v 18 Elos srupsrulak we fin sakseng soko, ac elos srupusrak pac mwet luo saya, sie lac ac sie lac, ac Jesus infulwa. \v 19 Pilate el simusla sie mwe fahkak ac sang in sripsripi ke sakseng soko ah. Kas el simusla kac uh pa, “Jesus Lun Nazareth, Tokosra Lun Mwet Jew.” \v 20 Mwet puspis riti, mweyen acn se Jesus el sripsripyak we ah tia loes liki siti uh. Ma simla sac simla ke kas Hebrew, kas Latin, ac kas Greek. \v 21 Mwet tol fulat elos fahk nu sel Pilate, “Nik kom simis mu, ‘Tokosra Lun Mwet Jew,’ a wo in fahk mu, ‘Mwet se inge fahk mu, Nga pa Tokosra Lun Mwet Jew.’” \p \v 22 Pilate el topuk, “Ma nga simusla tari ac wi na.” \p \v 23 Tukun mwet mweun elos srupsrulak Jesus tari fin sakseng, elos eis nuknuk lal ac kitalik nu ke ip akosr, kais sie ip nu sin kais sie selos. Elos eis pac nuknuk loeloes lal ma tollac ke ip sefanna, wangin kwatuta kac. \v 24 Mwet mweun elos fahk nu sin sie sin sie, “Wona kut in tia seseya, a kut susfa kac in konauk lah su ac la uh.” Ma inge sikyak in akpwayei Ma Simusla su fahk: \q1 “Elos kitalik nuknuk luk inmasrlolos \q2 Ac susfa ke nuknuk loeloes luk.” \m Na pa inge ma mwet mweun elos oru.\x - \xo 19:24 \xt Psa 22:18\x* \p \v 25 Mwet su tu apkuran nu ke sakseng soko ah pa nina kial Jesus, tamtael lun nina kial, Mary mutan kial Clopas, ac Mary Magdalene. \v 26 Jesus el liye nina kial ac mwet lutlut se su el lungse ke eltal tukeni tu insac; na el fahk nu sin nina kial, “El inge el wen nutum.” \p \v 27 Na el fahk nu sin mwet lutlut sac, “El inge el nina kiom.” Tukun pacl sac mwet lutlut sac eisal nina sac nu in lohm sel sifacna in muta yorol. \s1 Misa Lun Jesus \r (Matthew 27:45–56; Mark 15:33–41; Luke 23:44–49) \p \v 28 Ke pacl se inge Jesus el etu lah ma nukewa aksafleyukla tari. In akpwayeye Ma Simusla el fahk, “Nga malu.” \p \v 29 Ahlu se oan we, sessesla ke wain vinegar, ouinge twenyuki insroal se ke wain uh, na itukyang nu ke sak hyssop soko ac kokoyang nu ke oalul. \v 30 Jesus el nimya wain sac ac fahk, “Safla tari!” \p Na kipatu kwawal ac el fuhleak ngunal. \s1 Fakfuki La Sien Jesus \p \v 31 Len sac len Friday se, len in akoo nu ke Sabbath, na mwet fulat lun mwet Jew elos tia lungse mano inge in oanna fin sakseng ke len Sabbath, mweyen Sabbath se inge arulana mutal\f + \fr 19:31 \fk Sabbath se inge arulana mutal: \ft mweyen falyang nu ke Kufwen Alukela.\f* nu selos. Ke ma inge elos siyuk sel Pilate elan lela elos in kotalik nien mwet ma sripsripyak, ac eisya manolos liki sakseng uh. \v 32 Ouinge mwet mweun elos som koteya nien mwet se meet ah, na toko mwet se akluo ma welul Jesus anwuki ah. \v 33 A ke pacl se elos tuku nu yorol Jesus, elos liye lah el misa tari, ke ma inge elos tiana koto nial. \v 34 Ne ouinge, sie sin mwet mweun el fakisang osra natul ah nu ke la sial Jesus, ac in pacl sacna srah ac kof tukenina sororla kacl. ( \v 35 Mwet se ma liye ke ma inge sikyak el orek loh kac, tuh kowos in ku pac in wi lulalfongi. Ma el fahk kac ma pwaye, ac el etu lah el kaskas pwaye.) \v 36 Ma inge orekla tuh in akpwayei Ma Simusla su fahk: “Tia sokofanna sri kacl fah kaptelik.”\x - \xo 19:36 \xt Exo 12:46; Oek 9:12; Psa 34:20\x* \v 37 Ac oasr pac sie Ma Simusla su fahk, “Elos ac fah ngetang liye el su elos tuh fakisya.”\x - \xo 19:37 \xt Zec 12:10; Fwack 1:7\x* \s1 Pukpuki Jesus \r (Matthew 27:57–61; Mark 15:42–47; Luke 23:50–56) \p \v 38 Tukun ma inge Joseph, su sie mwet in siti srisrik Arimathea, el siyuk sel Pilate lah el ac ku in eisya monin Jesus. (Joseph el sie mwet fahsr tukun Jesus, tusruktu in lukma, mweyen el sangeng sin mwet fulat lun mwet Jew.) Pilate el fahk nu sel mu el ku in eis mano sac, ke ma inge Joseph el som ac usla. \v 39 Nicodemus, mwet se su tuh som meet nu yorol Jesus ke fong, el welul Joseph, ac el us akuran paun siofok ke mwe keng luo inge: myrrh ac aloes akulamisiyak. \v 40 Mwet luo inge eis monin Jesus ac pwella ke nuknuk linen wi mwe keng, fal nu ke ouiya lun mwet Jew ke akoeyen sie mano nu ke pukpuki. \v 41 Oasr sie ima ke acn se ma Jesus el anwuki we, ac in acn sac oasr kulyuk na sasu se su soenna oasr mwet pukpuki loac. \v 42 Ke sripen luf sac oan apkuran, oayapa ke sripen len se inge len se meet liki len Sabbath, elos filiya monin Jesus we. \c 20 \s1 Kulyuk Pisala Se \r (Matthew 28:1–8; Mark 16:1–8; Luke 24:1–12) \p \v 1 Toang na ke lotutang in Sunday, ke srakna lohsrlosr, Mary Magdalene el som nu ke kulyuk ah tuh liyauk lah eot sac ipisyukla liki mutun kulyuk sac. \v 2 El kasrusr som nu yorol Simon Peter ac mwet lutlut se ngia su Jesus el lungse, ac fahk nu seltal, “Elos eisalla Leum liki kulyuk ah, ac kut tia etu lah elos fililya oya!” \p \v 3 Na Peter ac mwet lutlut se ngia eltal som nu ke kulyuk ah. \v 4 Eltal tukeni kasrusr, a mwet lutlut se ngia mui lukel Peter ac sun kulyuk ah meet. \v 5 El kui nu ten ac liyauk nuknuk linen ah, tusruktu el tiana utyak nu loac. \v 6 Ac Simon Peter el tuku tokol ac suwosla na nwe in kulyuk ah. El liye nuknuk linen oan we \v 7 ac nuknuk se ma sang pwelah insifen Jesus ah — tia wi nuknuk linen uh oan, a limlimla na oan saya. \v 8 Na mwet lutlut se ngia ma sun kulyuk ah meet, el utyak pac nu in luf uh. El liye ac lulalfongi. ( \v 9 Eltal soenna kalem ke Ma Simusla ma fahk mu el enenu na in moulyak liki misa.) \v 10 Na mwet lutlut luo ah folokla nu lohm seltal ah. \s1 Jesus El Sikyang Nu Sel Mary Magdalene \r (Matthew 28:9–10; Mark 16:9–11) \p \v 11 Mary el tu na tung likin kulyuk ah. Ke el srakna tung, el suwoli ac ngetang nu in luf sac, \v 12 ac liyauk lipufan luo nuknuk fasrfasr. Eltal muta yen se ma monin Jesus tuh oan we ah, sie ke acn sifal oan we, ac sie ke acn nial oan we. \v 13 Eltal siyuk sel, “Mutan, efu kom ku tung?” \p Mary el topuk ac fahk, “Elos usalla Leum luk, ac nga tia etu acn elos fililya we!” \p \v 14 Na el tapulla ac liyalak Jesus tu insac, tusruktu el tiana akilen lah Jesus. \v 15 Jesus el siyuk sel, “Mutan, efu kom ku tung? Su kom suk an?” \p Mary el nunku mu el mwet ima se, ouinge el fahk nu sel, “Fin kom pa usalla, fahk nu sik acn kom fililya we, ac nga fah som eisal.” \p \v 16 Jesus el fahk nu sel, “Mary!” \p Mary el forang nu sel ac fahk ke kas Hebrew, “Rabboni!”\f + \fr 20:16 \fk Rabboni: \ft kas Aramaic; Rabbi pa kas Hebrew.\f* (Kalmac pa “Mwet Luti.”) \p \v 17 Jesus el fahk nu sel, “Nik kom sruokyuwi, mweyen nga soenna sowak nu yurin Papa. Tusruktu, fahla nu yurin mwet lili ac fahk nu selos lah nga sowak nu yurin Papa tumuk ac Papa tumalos, God luk ac God lalos.” \p \v 18 Ouinge Mary Magdalene el som ac fahk nu sin mwet tumal lutlut lah el liyalak Leum, ac el srumun ma Jesus el tuh fahk nu sel ah. \s1 Jesus El Sikyang Nu Sin Mwet Tumal Lutlut \r (Matthew 28:16–20; Mark 16:14–18; Luke 24:36–49) \p \v 19 Ke eku in len Sunday sac, mwet lutlut elos tukeni in sie acn ac lakiya srungul uh mweyen elos sangeng sin mwet fulat lun mwet Jew. Na Jesus el tuku ac tu inmasrlolos ac fahk, “Misla nu suwos.” \v 20 Tukun el fahk ma se inge, el kolang paol ac fahkak pac la siyal nu selos. Mwet tumal lutlut elos arulana engan ke elos liye Leum. \v 21 Jesus el sifil fahk nu selos, “Misla nu suwos. Oana ke Papa El supweyume, ouinge nga supwekowosla.” \v 22 Na el mongyang nu faclos ac fahk, “Kowos eis Ngun Mutal. \v 23 Kowos fin nunak munas ke ma koluk lun mwet, elos fah eis nunak munas. Kowos fin tia nunak munas nu selos, elos ac tia pac eis nunak munas.” \s1 Jesus ac Thomas \p \v 24 Thomas (su pangpang pac Fak,\f + \fr 20:24 \fk Fak: \ft pa inge kalmen ine se inge, Didymous.\f*) el wangin yorolos ke Jesus el sikyang nu selos. \v 25 Ouinge elos fahk nu sel, “Kut liyal Leum!” \p Thomas el fahk nu selos, “Nga fin tia liye inken kinet in osra inpaol ah, ac filiya kufinpouk fin kinet ah, ac isongang pouk nu ke la sial, nga ac tia lulalfongi.” \p \v 26 Wik se toko mwet lutlut elos sifilpa tukeni in lohm ah, ac Thomas el welulos. Srungul uh lakiyuki, a Jesus el tuku ac tu inmasrlolos ac fahk, “Misla nu suwos.” \v 27 Na el fahk nu sel Thomas, “Filiya kufinpoum inse inge, ac liye pouk. Na asroema poum ac isongang nu ke la siuk. Nimet kom alolo, a lulalfongi na!” \p \v 28 Thomas el fahk nu sel, “Leum luk ac God luk!” \p \v 29 Jesus el fahk nu sel, “Ya kom lulalfongi mweyen na kom liyeyu? Insewowo elos su tiana liyeyu a elos lulalfongi!” \s1 Sripen Simla Lun Book Se Inge \p \v 30 Jesus el oru pac mwenmen puspis ye mutun mwet tumal lutlut, a tiana simla in book se inge. \v 31 Tusruktu ma inge simla tuh kowos fah ku in lulalfongi lah Jesus pa Christ, Wen nutin God, ac tuh ke lulalfongi lowos in el, kowos fah ku in eis moul. \c 21 \s1 Jesus El Sikyang Nu Sin Mwet Lutlut Itkosr \p \v 1 Tukun ma inge, Jesus el sifil sikyang pacl se nu sin mwet tumal lutlut sisken Lulu Tiberias.\f + \fr 21:1 \fk Lulu Tiberias: \ft sie pac inen Lulu Galilee.\f* El sifacna fahkulak ouinge. \v 2 Simon Peter, Thomas (su pangpang Fak), Nathanael (mwet Cana in Galilee), wen luo natul Zebedee, ac luo pac sin mwet tumal lutlut lun Jesus elos tuh tukeni we. \v 3 Simon Peter el fahk nu sin mwet inge, “Nga ac som patur.” \p Elos fahk nu sel, “Kut ac wi kom.” Ke ma inge elos kalla fin soko oak, tusruktu ke fong sac nufon elos tiana sruokya soko ik. \v 4 Ke tufahna lenelik, Jesus el tu we kof ah, tusruktu mwet lutlut ah tia etu lah Jesus. \v 5 Na el siyuk selos, “Tulik, oasr ik?” \p Elos topuk, “Wanginna.” \p \v 6 El fahk nu selos, “Sisla kwa lowos an nu yem oh, na ac fah oasr ma kowos sruokya.” Ouinge elos sisla, ac koflana amakunak mweyen arulana pukanten ik. \p \v 7 Mwet lutlut se ma Jesus el lungse el fahk nu sel Peter, “Leum pa ingo!” Ke Peter el lohng lah Leum, el sifilpa nokomang nuknuk lik lal (mweyen el tuh sarukla) ac atula nu in kof ah. \v 8 Oak soko ah tia oan loes liki finmes uh — sahp ac yact siofok ma. Na mwet lutlut ngia kalang nu finmes ah, amakin kwa ah, sessesla ke ik. \v 9 Ke elos srola nu finmes ah elos liye e mulut se we, ac ik oan fac, ac oasr pac bread. \v 10 Na Jesus el fahk nu selos, “Use kutu ik ma kowos tufahna sruokya an.” \p \v 11 Simon Peter el sroang nu fin oak ah, ac amakin kwa ah nu finmes ah sessesla ke ik lulap — ik siofok lumngaul tolu nufon. Ne arulana pukanten, nwek sac tiana mihsalik. \v 12 Jesus el fahk nu selos, “Fahsru mongo.” Tia siefanna sin mwet lutlut ah pulaik in siyuk lah su el uh, mweyen elos etu lah el pa Leum. \v 13 Jesus el som ac eis bread, ac sang nu selos. El oru oapana ke ik ah. \p \v 14 Pa inge pacl se aktolu Jesus el sikyang nu sin mwet tumal lutlut tukun akmoulyeyak el liki misa. \s1 Jesus ac Peter \p \v 15 Tukun elos mongo tari, Jesus el siyuk sel Simon Peter, “Simon wen natul John, ya kom lungse nga yohk liki lungse lun mwet inge nu sik uh?” \p El topuk, “Aok, Leum, kom etu lah nga lungse kom.” \p Jesus el fahk nu sel, “Karinganang sheep fusr nutik.” \v 16 Jesus el fahk nu sel pacl se akluo, “Simon wen natul John, ya kom lungse nga?” \p El topuk, “Aok, Leum, kom etu lah nga lungse kom.” \p Jesus el fahk nu sel, “Karinganang sheep nutik.” \v 17 Jesus el fahk pacl se aktolu, “Simon wen natul John, ya kom lungse nga?” \p Peter el mutawauk toasrla mweyen Jesus el siyuk sel pacl aktolu, “Ya kom lungse nga?” Ke ma inge el fahk nu sel, “Leum, kom etu ma nukewa; kom etu lah nga lungse kom!” \p Jesus el fahk nu sel, “Karinganang sheep nutik.” \v 18 Nga fahk na pwaye nu sum: pacl se ke kom mwet fusr, kom sifacna loskomi ac fahsr nu yen kom lungse som nu we. Tusruktu ke pacl se kom matuoh, kom ac asroela poum ac siena mwet fah loskomi ac pwen kom nu yen kom tia lungse fahsr nu we. \v 19 (Ke Jesus el fahk ouinge, el fahkak luman misa ma Peter el ac mau sun ac sang wolana nu sin God kac.) Na Jesus el fahk nu sel, “Fahsr tukuk!” \s1 Jesus Ac Mwet Lutlut Se Ngia \p \v 20 Peter el tapulla ac liyauk mwet lutlut se ma Jesus el lungse yohk ah fahsryak tokol — mwet se ma tuh keyang nu sin Jesus ke mongo in eku se safla ac siyuk sel, “Leum, su ac tukakinkomyak uh?” \v 21 Ke Peter el liyalak, el siyuk sin Jesus, “Leum, ac mwet se inge ac mea?” \p \v 22 Jesus el topkol ac fahk, “Nga fin lungse elan moul nwe ke nga foloko, mea lom nu kac? Fahsr tukuk!” \p \v 23 Ouinge kas se fwackelik inmasrlon mwet su fahsr tukun Jesus lah mwet lutlut se inge ac tiana misa. Tusruktu Jesus el tiana fahk mu el ac tia misa. El fahk mu, “Nga fin lungse elan moul nwe ke nga foloko, mea lom nu kac?” \p \v 24 Pa inge mwet lutlut se ma orek loh ke ma inge, ac el pacna pa simusla ma inge; ac kut etu lah ma el fahk uh pwaye. \s1 Saflaiya \p \v 25 Inge, pukanten pac ma saya ma Jesus el oru. Fin simisyukla nukewa kais sie, nga pangon faclu nufon ac tia ku in nwauk book ma ac simisyukla inge.