\id GEN \ide UTF8 \h GENESIS \toc1 Genesis \toc2 Genesis \toc3 Gen \mt1 GENESIS \is1 Tukakinyen Book In GENESIS \ip Kalmen \bk Genesis\bk* pa “mutawauk.” Book se inge fahkak ke orekla lun faclu nufon ac ma nukewa in acn engyeng uh, oayapa ke mutaweyen orekla lun mwet uh, mutaweyen ma koluk ac keok fin faclu, ac ke oakwuk lun God nu sin mwet uh. \bk Genesis\bk* ku in kitakatelik nu ke ip yohk luo: \ip 1) Chapter 1–11 Orekla lun faclu ac sramsram matu ke moul lun mwet uh. Pa inge ma fahkak kacl Adam ac Eve, Cain ac Abel, Noah ac sronot, ac Tower lun Babylon. \ip 2) Chapter 12–50 Sramsram ke papa tumun mwet Israel meet ah, mutawauk kacl Abraham, su fal in akilenyuk ke lulalfongi lal ac akosten lal nu sin God. Na toko sramsram kacl Isaac wen natul, ac Jacob wen natul Isaac (pangpang pac Jacob “Israel”), ac ke wen singoul luo natul Jacob, su pa mutaweyen sruf singoul luo lun Israel. Oasr sramsram yohk kacl Joseph, sie sin wen singoul luo ah, ac sripa ma usalla Jacob ac wen natul wi sou lalos in muta Egypt. \ip Book se inge finne srumun yohk sramsram ke mwet uh, tuh ma se yohk oemeet kac uh pa ke ma God El oru. Book se inge mutawauk ke akpwayei lah God El orala kusrao ac faclu ac ma nukewa we, na saflaiyen book se inge fahkak ke wulela lun God lah El ac tia tari in nunku ke mwet lal. In book se inge nufon, ma se ma srumunyuk yohk kac uh pa God, su oru nununku lal ac kalyaelos su oru ma koluk. El kol ac kasru mwet lal, ac orala oakwuk lal nu selos oana lungse lal. Book matu se inge tuh simla in oakiya sramsram ke lulalfongi lun sou se, ac oayapa in karingin na tuh lulalfongi sac in tia wanginla. \is1 Takla Lun Koanon Book Se Inge \io1 Orekla lun kusrao, faclu, ac mwet uh 1:1—2:25 \io1 Mutaweyen ma koluk ac mwe keok 3:1–24 \io1 Adam me nu kacl Noah 4:1—5:32 \io1 Noah ac sronot sac 6:1—10:32 \io1 Tower lun Babylon 11:1–9 \io1 Shem me nu kacl Abram 11:10–32 \io1 Papa tumun mwet lulalfongi: Abraham, Isaac, Jacob 12:1—35:29 \io1 Fwilin tulik natul Esau 36:1–43 \io1 Joseph ac mwet lel 37:1—45:28 \io1 Mwet Israel in acn Egypt 46:1—50:26 \c 1 \s1 Sramsram Ke Orekla Ma Nukewa \p \v 1 Ke mutawauk, ke God El orala kusrao, faclu, ac ma nukewa, \v 2 faclu wangin lumah ac wangin koano. Lohsr matoltol afunla acn loal uh, ac Ngun lun God\f + \fr 1:2 \fk Ngun lun God: \ft kas Hebrew ke “Ngun lun God” oana “ku lun God,” ku “eng lulap sin God me”.\f* apisya fin kof uh. \v 3 Na God El fahk, “Lela in oasr kalem” — ac kalem uh sikyak.\x - \xo 1:3 \xt 2 Cor 4:6\x* \v 4 God El insewowo ke ma El liye. Na El sraclik kalem liki lohsr uh, \v 5 ac El pangon kalem uh “Len,” ac lohsr uh “Fong.” Ke safla eku sac na lotutang sikme — pa ingan len se emeet. \p \v 6 Ac God El fahk, “Lela in oasr sie lisrlisr\f + \fr 1:6 \fk lisrlisr: \ft in oana tafun raun.\f* inmasrlon kof uh, in sraclik kof uh liki kof uh.”\x - \xo 1:6 \xk \xt 1:6–8 \xt 2 Pet 3:5\x* \v 7 Ouinge God El orala lisrlisr se ac sraclik kof ma oan ye lisrlisr sac liki kof ma oan lucng liki lisrlisr sac. Na orekla oana. \v 8 God El pangon lisrlisr sac “Yen engyeng uh.” Ke safla eku sac na lotutang sikme — pa ingan len se akluo. \p \v 9 Na God El fahk, “Lela kof ye acn engyeng uh in tukeni nu ke sie acn, tuh acn pao uh fah sikyak” — na orekla oana. \v 10 El pangon acn pao uh “Faclu,” ac kof ma toeni nu sie uh El pangon “Meoa.” Ac God El liye ma El orala tuh na wo. \v 11 Na El fahk, “Lela faclu in akkapye kain in mah nukewa ac kain in sak nukewa — na sikyak oana. \v 12 Ouinge faclu akkapyauk kain in sak nukewa, ac God El liye ma El orala tuh na wo. \v 13 Ke safla eku sac na lotutang sikme — pa ingan len se aktolu. \p \v 14 Na God El fahk, “Lela mwe kalem uh in sikyak yen engyeng uh in sraclik len liki fong, ac in akkalemye pacl in mutawauk lun len, yac, ac pacl in akfulat, \v 15 ac elos fah kalem inkusrao me ac tolak fin faclu” — ac ouinge orekla oana. \v 16 Ouinge God El orala kalem luo ma yohk uh: faht in leumi len, ac malem in leumi fong; El oayapa orala itu uh. \v 17 El oakiya kalem inge inkusrao in tolak fin faclu, \v 18 in karingin len ac fong, ac in sraclik kalem liki lohsr. Ac God El liye ma El orala tuh na wo. \v 19 Ke safla eku sac na lotutang sikme — pa ingan len se akakosr. \p \v 20 Na God El fahk, “Lela inkof uh in nwanala ke kain in ma moul puspis, ac lela yen engyeng uh in sessesla ke won.” \v 21 Ouinge God El orala ma moul lulap in meoa uh, kain in ma moul nukewa ma muta inkof uh, ac kain in won nukewa. Ac God El liye ma El orala tuh na wo. \v 22 El akinsewowoyalos nukewa ac fahk nu sin ma moul ma muta inkof uh elos in isus ac nwakla meoa, ac El fahk nu sin won in kapak ac puseni. \v 23 Ke safla eku sac na lotutang sikme — pa ingan len se aklimekosr. \p \v 24 Na God El fahk, “Lela faclu in oswe kain in ma orakrak nukewa; ma muna ac ma lemnak, yohk ac srik” — na orekla oana. \v 25 Ouinge God El oralosla nukewa, ac El liye ma El orala tuh na wo. \p \v 26 Na God El fahk, “Inge kut ac fah oru mwet uh: elos ac oana kut ac lumahlos ac oana lumasr. Ac fah oasr ku yorolos fin ik, won, ac ma orakrak nukewa, ma muna ac ma lemnak, ma yohk ac srik.”\x - \xo 1:26 \xt 1 Cor 11:7\x* \v 27 Ouinge God El orala mwet uh, ac oralosla oana lumahl. El oralosla mukul ac mutan,\x - \xo 1:27 \xt Mt 10:4; Mk 10:6\x* \x - \xo 1:27 \xk \xt 1:27–28 \xt Gen 5:1–2\x* \v 28 ac akinsewowoyalos, ac fahk, “Kowos in isus fahko in pus, tuh fwilin tulik nutuwos fah fahsrelik nu fin faclu nufon ac leumi ma inge. Nga filikowosi in karingin ma moul nukewa inkof uh, won yen engyeng uh, ac ma orakrak nukewa ma moul fin faclu.” \v 29 Na God El fahk, “Nga akoela kain in mahsrik nukewa ac kain in fokinsak nukewa kowos in mongo kac, \v 30 a nu sin ma orakrak nukewa ac nu sin won nukewa nga akoela mah ac sra sak nu selos” — na orekla oana. \v 31 God El liye ma nukewa ma El orala tuh na wo. Ke safla eku sac na lotutang sikme — pa ingan len se akonkosr. \c 2 \p \v 1 Ouinge faclu ac kusrao ac ma nukewa loac aksafyeyukla. \v 2 Ke len se akitkosr, God El aksafyela ma El oru ac mongla liki orekma lal.\x - \xo 2:2 \xt Heb 4:4, 10\x* \x - \xo 2:2 \xk \xt 2:2–3 \xt Exo 20:11\x* \v 3 El akinsewowoye len se akitkosr, ac srela tuh in sie len mutal, mweyen El aksafyela ma nukewa El oru ac tui ke orekma lal. \v 4 Pa ingan luman orekla lun kusrao ac faclu ac ma nukewa loac. \s1 Ima In Eden \p Ke \nd LEUM GOD EL\nd* \f + \fr 2:4 \fk LEUM GOD EL: \ft liye ke Kalmen Kutu Kas tuh orala.\f* kusrao ac faclu, \v 5 wangin sak fin faclu ac wangin mah srunak, mweyen El soenna supwama af, ac wangin mwet in imai acn uh. \v 6 Tusruktu kof uh otyak liki ye fohk uh ac aksroksrokye infohk uh. \p \v 7 Na \nd LEUM GOD\nd* El eis kutu fohk liki infohk uh ac lumahla mwet\f + \fr 2:7 \fk infohk ... mwet: \ft in kas Hebrew, ‘infohk’ ac ‘mwet’ apkuran oana sie fahkya.\f* se kac. El mongyang nu infwen mwet sac ke momong in moul, ac mwet sac moul.\x - \xo 2:7 \xt 1 Cor 15:45\x* \p \v 8 Na \nd LEUM GOD\nd* El orala ima se in Eden, layen kutulap, ac filiya mwet se El orala inge we. \v 9 El oru tuh kain in sak kato nukewa in kap we ac oswe fokinsak na wowo. Ac infulwen ima uh, oasr pac sak soko tu we ma ac sang moul nu sin mwet uh, ac oayapa oasr sak soko ma ac sang etauk ke ma wo ac ma koluk.\x - \xo 2:9 \xt Fwack 2:7; 22:2, 14\x* \p \v 10 Infacl srisrik soko soror in Eden ac aksroksrokye ima sac, ac ke alukela acn Eden sengelik nu ke infacl akosr. \v 11 Infacl soko meet ah pa Pishon, su soror rauni acn Havilah. \v 12 (Gold na pwaye ac oayapa ono keng ma sesa, ac eot saok koneyukyak we.) \v 13 Infacl soko aklukwa pa Gihon, su soror rauni acn Cush. \v 14 Infacl soko aktolkwe pa Tigris, su soror ut kutulap in Assyria, ac infacl soko akakosr pa Euphrates. \p \v 15 Na \nd LEUM GOD\nd* El filiya mwet sac in ima Eden tuh elan yukwi ac karingin. \v 16 El fahk nu sel, “Kom ku in mongo ke fokinsak ke kutena sak in ima se inge, \v 17 sayen sak soko ma asang etauk ke ma wo ac ke ma koluk. Kom fah tia kang fokin sak soko ingan. Kom fin kang, kom ac misa ke len sacnna.” \p \v 18 Na \nd LEUM GOD\nd* El fahk, “Tia wo mukul se inge in mukena muta. Nga ac oru sie mwet in welulang in kasrel.” \v 19 Ouinge el eis kutu fohk liki infohk uh, ac lumahla kain in kosro nukewa ac kain won nukewa. Na El usalosla nu yurin mwet sac elan sang inelos. Ouinge itukyang inen ma inge nukewa. \v 20 Ke ma inge mwet sac sang inen won nukewa ac kosro nukewa, tusruktu wanginna inmasrlolos fal in welulang in kasrel. \p \v 21 Na \nd LEUM GOD\nd* El oru mwet sac in motul folosuwosla, ac pacl se el motul inge El eisla soko sri in pap kacl ac sifil folokoneni ikwal. \v 22 El orala mutan se liki sri in pap soko ah, ac usalu nu yurin mukul sac. \v 23 Na mukul sac fahk, \q1 “Tufahna pa inge sie su oana nga — \q1 Srel itukla liki srik, ac ikwal liki ikok. \q1 Ac pangpang el ‘mutan,’ mweyen itukla el liki sie mukul.”\f + \fr 2:23 \fk mutan ... mukul: \ft in kas Hebrew, apkuran in oana sie fahkyen ‘mutan’ ac ‘mukul’.\f* \m \v 24 Pa ingan sripa se oru sie mukul el som liki papa tumal ac nina kial, ac fulyang nu sin mutan kial, ac eltal ma sefannala.\x - \xo 2:24 \xt Mt 19:5; Mk 10:7–8; 1 Cor 6:16; Eph 5:31\x* \p \v 25 Mukul sac ac mutan sac kewana koflufol, tusruktu eltal tiana mwekin. \c 3 \s1 Seakos Lun Mwet \p \v 1 Na serpent pa kutasrik oemeet ke ma orakrak nukewa ma \nd LEUM GOD\nd* El orala. El siyuk sin mutan sac, “Ku pwayena God El fahk mu kom in tiana kang kutena fokinsak in ima se inge?”\x - \xo 3:1 \xt Gen 2:17; Fwack 12:9; 20:2\x* \p \v 2 Ac mutan sac fahk, “Kut ku in kang kutena fokinsak in ima se inge \v 3 sayen sak soko ma tu infulwen ima uh. God El fahk nu sesr mu kut in tiana kang fokin sak soko ah, ac kut in tia pacna pusral. Kut fin oru, kut ac misa.” \p \v 4 Na serpent el fahk, “Tia pwaye. Kom ac tia misa. \v 5 God El fahk angan mweyen El etu lah pacl se na komtal kangla an, komtal ac oana God in etu lah mea wo ac mea koluk.” \p \v 6 Mutan sac liye lah sak soko ah arulana kato, ac fahko kac uh luman ac arulana wo ke mongo, ac el sifilpa nunku lah ac fuka woiya in lalmwetmet. Ke ma inge el eis kutu fahko kac ac kangla. Na el sang kutu nu sin mukul tumal, ac el kangla pac. \v 7 Tukunna eltal kangla ah, na itukyang nu seltal etauk, ac eltal akilenak lah eltal koflufol. Ouinge eltal etolla sra ke sak fig ac sang afunultal uh. \p \v 8 In eku sac, eltal lohng ke \nd LEUM GOD\nd* El forfor in ima sac, ac eltal wikla lukel inmasrlon sak uh. \v 9 Ac \nd LEUM GOD\nd* El pangon mukul sac ac fahk, “Kom aya?” \p \v 10 Ac mukul sac fahk, “Nga lohng kom inima uh, a nga sangeng ac wikla liki kom, mweyen nga koflufol.” \p \v 11 God El siyuk, “Su fahk nu sum mu kom koflufol an? Ya kom kang fokinsak soko ma nga tuh fahk mu komtal in tia kang ah?” \p \v 12 Mukul sac fahk, “Mutan se kom filiya yuruk inge tuh se nu sik fokinsak soko ah, ac nga kangla.” \p \v 13 \nd LEUM GOD\nd* El siyuk sin mutan sac, “Efu ku kom oru angan?” \p Mutan sac topuk ac fahk, “Serpent soko ah kiapweyula, oru nga kangla.”\x - \xo 3:13 \xt 2 Cor 11:3; 1 Tim 2:14\x* \s1 God El Orala Nununku Lal \p \v 14 Na \nd LEUM GOD\nd* El fahk nu sin serpent soko ah, “Ke sripen kom orala ma se inge, ac fah kalyeiyuk kom. Kom mukena sin ma orakrak nukewa ac fah eis selnga se inge: Ingela kom fah orak ke siom, ac kom ac fah mongo kutkut in moul lom nufon. \v 15 Nga fah oru tuh kom ac mutan se inge in arulana akwasui. Tulik natul ac tulik nutum ac fah alokoaloki pacl nukewa. Fahko lal ac fah futungya sifom, ac kom ac fah ngalisya kapin nien tulik natul.”\x - \xo 3:15 \xt Fwack 12:17\x* \p \v 16 Ac El fahk nu sin mutan sac, “Nga ac fah akyokye mwe elya lom ke pitutu lom, ac akyokye ngal lom ke kom ac isus. Finne ouinge, a ac fah srakna oasr kena lom nu sin mukul tomom, ac el ac fah leum fom.” \p \v 17 Ac El fahk nu sin mukul sac, “Kom tuh wela pusren mutan kiom, ac kangla fokinsak su nga wili nu sum in tia kang. Ke sripen ma kom oru inge, fohk uh ac fah selngawiyuki. Kom fah orekma upa in moul lom nufon in oru tuh fohk uh in ku in asot mwe mongo fal nu sum.\x - \xo 3:17 \xk \xt 3:17–18 \xt Heb 6:8\x* \v 18 Fohk uh ac fah oswe mah wangin sripa ac mah oasr otoh, ac kom fah kang sak ma kap wel inimae. \v 19 Kom fah fio in kemkatu lom in akwoyela fohk uh tuh in ku in oswe kutena mwe mongo, nwe ke na kom folokla nu ke fohk su kom orekla kac. Kom tuh orekla ke fohk uh, ac kom ac fah sifilpa ekla nu ke fohk.” \p \v 20 Adam\f + \fr 3:20 \fk Adam: \ft kalmen ine se inge in kas Hebrew pa “mwet uh”.\f* el sang inen mutan kial Eve,\f + \fr 3:20 \fk Eve: \ft fahkyen ine se inge in kas Hebrew apkuran oana fahkyen “mwet moul”.\f* mweyen el nina kien mwet moul nukewa. \v 21 Ac \nd LEUM GOD\nd* El orek nuknuk lal Adam ac mutan kial ke kulun kosro, ac El nokmultalang. \s1 Supweyukla Adam Ac Eve Liki Ima Sac \p \v 22 Na \nd LEUM GOD\nd* El fahk, “Inge mwet se inge el ekla oana sie sesr, ac oasr etauk lal ke ma wo ac ke ma koluk.” Enenu in tia filfilla nu sel in eis fahko ke sak su sang moul, tuh elan kang ac moul nwe tok.\x - \xo 3:22 \xt Fwack 22:14\x* \v 23 Ouinge \nd LEUM GOD\nd* El supwalla liki Ima Eden ac oru elan pikin fohk uh su el orekla kac. \v 24 Na ke layen kutulap in ima sac, El likiya cherub\f + \fr 3:24 \fk cherub: \ft liye ke Kalmen Kutu Kas.\f* luo ac sie cutlass firir su pitukot pitukme nu yen nukewa. Ma inge ma in taran tuh kutena mwet in tia tuku apkuran nu ke sak in sang moul. \c 4 \s1 Cain Ac Abel \p \v 1 Na Adam el ona yurin mutan kial, ac mutan sac pitutuyak. El oswela wen se ac fahk, “\nd LEUM GOD\nd* El kasreyu ac se wen se nutik.” Ouinge el sang inel Cain.\f + \fr 4:1 \fk Cain: \ft fahkyen ine se inge oana fahkyen “ase” ku “ituku” in kas Hebrew.\f* \v 2 Tok el oswela pac wen se, Abel.\f + \fr 4:2 \fk Abel: \ft ine se inge apkuran oana “mong se” in kas Hebrew.\f* Abel el mwet liyaung sheep, a Cain el mwet ima se. \v 3 In kutu pacl tok, Cain el use kutu fokin ima lal, ac sang tuh in mwe kisa nu sin \nd LEUM GOD\nd*. \v 4 Na Abel el use sheep fusr soko ma osweyukla oemeet sin soko sheep natul. El uniya ac sang ip ma wo emeet kac in mwe kisa. \nd LEUM GOD\nd* El insewowo sel Abel ac ke mwe kisa lal,\x - \xo 4:4 \xt Heb 11:4\x* \v 5 a El tia insewowo sel Cain ac mwe kisa lal. Cain el arulana foloyak, ac ngetnget toasr ke kasrkusrak lal. \v 6 Na \nd LEUM GOD\nd* El fahk nu sel Cain, “Efu ku kom kasrkusrak? Efu kom srasrol? \v 7 Kom funu oru ma wo, kom lukun israsr na. A ke koluk ma kom oru an, na ma koluk uh tawi kom na in sruokkomi. El kena leumi kom, tusruktu kom enenu in kutangulla.” \p \v 8 Na Cain el fahk nu sel Abel, tamulel lal, “Fahsru kital som nu inima uh.” Ke pacl se eltal sun inima uh, na Cain el forang nu sel Abel ac unilya.\x - \xo 4:8 \xt Mt 23:35; Lk 11:51; 1 Jn 3:12\x* \p \v 9 \nd LEUM GOD\nd* El siyuk sel Cain, “El aya Abel, tamulel lom?” \p El topuk, “Nga nikin. Mea, nga mwet in liyaung tamulel luk uh?” \p \v 10 Na \nd LEUM GOD\nd* El fahk, “Efu ku kom oru ma na koluk se inge? Srahn tamulel lom pa wowoyak nu sik infohk uh me, oana sie pusra ma sukok foloksak.\x - \xo 4:10 \xt Heb 12:24\x* \v 11 Inge kom oan ye sie selnga ac kom fah tia ku in sifilpa imai fohk uh. Fohk uh numwani srahn tamulel lom, oana sie oalu su mangelik soano in numla srahl ke pacl se kom unilya ah. \v 12 Kom fin srike in yok sacn, infohk uh ac fah tia oswe kutena ma. Ac fah wangin acn sum, ac kom fah forfor pukafukwel fin faclu.” \p \v 13 Ac Cain el fahk nu sin \nd LEUM GOD\nd*, “Kalya se inge arulana upala nu sik. \v 14 Kom lisyula liki acn uh in som loesla liki ye motom. Nga fah sie mwet wangin acn se, takusrkusr fin faclu, ac kutena mwet fin koneyuyak ac uniyuwi.” \p \v 15 Tusruktu \nd LEUM GOD\nd* El fahk, “Mo. Mwet se fin unikomi, moul lun mwet itkosr fah itukla in aolkomla.” Ke ma inge \nd LEUM GOD\nd* El filiya sie akul\f + \fr 4:15 \fk akul: \ft oana ke kut orekmakin kwep uh.\f* facl Cain in akesmakinye kutena mwet su sonol in tia unilya. \v 16 Ac Cain el som liki ye mutun \nd LEUM GOD\nd* ac muta in acn se pangpang “Nod,”\f + \fr 4:16 \fk Nod: \ft kalmen ine se inge pa “takusrkusr”.\f* su oan kutulap in acn Eden. \s1 Fwilin Tulik Natul Cain \p \v 17 Oasr wen se natul Cain ac mutan kial, ac eltal sang inel Enoch. Na Cain el musaela siti se ac sang inen wen se natul ah nu kac. \v 18 Oasr wen se natul Enoch, inel pa Irad, su papa tumal Mehujael. Ac wen se natul Mehujael pa Methushael, su papa tumal Lamech. \v 19 Oasr mutan luo kial Lamech, eltal pa Adah ac Zillah. \v 20 Adah el oswella Jabal, su papa matu tumun mwet tohf kosro ac muta in lohm nuknuk. \v 21 Tamulel se lal Jabal pa Jubal, ac el papa tumun mwet orek on nukewa su srital ke mwe on harp ac flute. \v 22 Zillah el oswella Tubal Cain, sie mwet su oru kain in kufwen sroasr nukewa ke osra bronze ac iron. Tamtael se lal Tubal Cain pa Naamah. \p \v 23 Lamech el fahk nu sin mutan luo kial, \q1 “Adah ac Zillah, porongeyu: \q1 Nga uniya mwet fusr se mweyen el tuh puokyuwi. \q1 \v 24 Moul lun mwet itkosr fin itukla in aol misa lal Cain, \q1 Na mwet itngoul itkosr ac fah itukla moul la, mwet se fin uniyuwi.” \s1 Seth Ac Enosh \p \v 25 Adam ac mutan kial oswela sie pac wen. Na mutan sac fahk, “God El sifilpa ase wen se nutik in aolulla Abel, su Cain el uniya.” Ke ma inge el sang inel Seth.\f + \fr 4:25 \fk Seth: \ft fahkyen ine se inge oana fahkyen “ase tari” in kas Hebrew.\f* \v 26 Oasr pac wen se natul Seth, ac el sang inel Enosh. In pacl sac me pa mwet uh mutawauk in orekmakin ine mutal lun \nd LEUM GOD\nd* ke alu lalos. \c 5 \s1 Fwilin Tulik Natul Adam \r (Sie Chronicle 1:1–4) \p \v 1 Pa inge takin fwilin tulik natul Adam. (Ke God El tuh orala mwet uh, El oralosla in lumahl.\x - \xo 5:1 \xk \xt 5:1–2 \xt Gen 1:27–28\x* \v 2 El oralosla mukul ac mutan, ac akinsewowoyalos, ac sang inelos “Mwet.”)\f + \fr 5:2 \fk Mwet: \ft in kas Hebrew uh, kalmen Adam pa “mwet”.\f*\x - \xo 5:2 \xt Mt 19:4; Mk 10:6\x* \v 3 Ke Adam el yac siofok tolngoul matwal, el oswela wen se oana el, ac el sang inel Seth. \v 4 Tukun pacl sac, Adam el sifilpa moul yac oalfoko. Oasr pac tulik mukul ac tulik mutan saya natul, \v 5 ac el misa ke el yac eufoko tolngoul. \p \v 6 Ke Seth el yac siofok limekosr, oasr wen se natul pangpang Enosh, \v 7 ac toko el moul pac ke yac oalfoko itkosr. Oasr pac tulik saya natul, \v 8 ac el misa ke el yac eufoko singoul luo. \p \v 9 Ke Enosh el yac eungoul, oasr wen se natul pangpang Kenan, \v 10 na toko el moul pac yac oalfoko singoul limekosr. Oasr pac tulik saya natul, \v 11 ac el misa ke el yac eufoko limekosr. \p \v 12 Ke Kenan el yac itngoul, oasr wen se natul pangpang Mahalalel, \v 13 na toko el moul pac yac oalfoko angngaul. Oasr pac tulik saya natul, \v 14 ac el misa ke el yac eufoko singoul. \p \v 15 Ke Mahalalel el yac onngoul limekosr, oasr wen se natul pangpang Jared, \v 16 na toko el moul pac yac oalfoko tolngoul. Oasr pac tulik saya natul, \v 17 ac el misa ke el yac oalfoko eungoul limekosr. \p \v 18 Ke Jared el yac siofok onngoul luo, oasr wen se natul pangpang Enoch, \v 19 na toko el moul pac yac oalfoko. Oasr pac tulik saya natul, \v 20 ac el misa ke el yac eufoko onngoul luo. \p \v 21 Ke Enoch el yac onngoul limekosr, oasr wen se natul pangpang Methuselah. \v 22 Tukun pacl sac, Enoch el moul in sie sin sie yurin God ke yac tolfoko, ac oasr pac tulik saya natul. \v 23 El moul sun yac tolfoko onngoul limekosr. \v 24 El moul in sie sin sie yurin God, na el wanginla mweyen God El usalla.\x - \xo 5:24 \xt Heb 11:5; Jud 1:14\x* \p \v 25 Ke Methuselah el yac siofok oalngoul itkosr, oasr wen se natul pangpang Lamech, \v 26 na toko el moul pac yac itfoko oalngoul luo. Oasr pac tulik saya natul \v 27 ac el misa ke el yac eufoko onngoul eu. \p \v 28 Ke Lamech el yac siofok oalngoul luo, oasr wen se natul, \v 29 ac el sang inel Noah.\f + \fr 5:29 \fk Noah: \ft fahkyen ine se inge apkuran oana “mongla” in kas Hebrew.\f* Ac Lamech el fahk, “Tulik se inge ac fah use nu sesr mongla liki orekma upa nukewa lasr, liki fohk se na ma \nd LEUM GOD\nd* El tuh filiya sie selnga nu kac.”\x - \xo 5:29 \xt Gen 3:17\x* \v 30 Na toko Lamech el moul pac yac lumfoko eungoul limekosr. Oasr pac tulik saya natul \v 31 ac el misa ke el yac itfoko itngoul itkosr. \p \v 32 Tukun Noah el yac lumfoko matwal, oasr wen tolu natul pangpang Shem, Ham, ac Japheth. \c 6 \s1 Moul Koluk Lun Mwet \p \v 1 Ke mwet uh fahsrelik nu yen nukewa faclu, ac oasr tulik mutan osweyukla,\x - \xo 6:1 \xk \xt 6:1–4 \xt Job 1:6; 2:1\x* \v 2 kutu sin mwet lucng liyauk lah tulik mutan inge oasku, ouinge elos payukyak selos su elos lungse. \v 3 Na \nd LEUM GOD\nd* El fahk, “Nga fah tia fuhlela mwet uh in moul nwe tok — elos mano na sukawil. Ingela elos ac fah tia moul loes liki yac siofok longoul.” \v 4 In len ingo, aok finne kutu pacl toko, oasr mwet na lulap pisa fin faclu pangpang Nephilim, su ma nutin mutan faclu nu sin mukul lucng. Elos mwet na pwengpeng ac pulaik in pacl so.\x - \xo 6:4 \xt Oek 13:33\x* \p \v 5 Ke \nd LEUM GOD\nd* El liye lupan koluk lun mwet nukewa fin faclu, ac lupan nunak koluk lalos ke pacl nukewa,\x - \xo 6:5 \xk \xt 6:5–8 \xt Mt 24:37; Lk 17:26; 1 Pet 3:20\x* \v 6 El arulana auli lah el oralosla ac fuhlelosi fin faclu. Yohk oela lal, \v 7 na El fahk, “Nga fah sukela mwet nukewa nga orala inge, wi ma orakrak ac won nukewa, mweyen yohk toasr luk lah nga oralosla.” \v 8 Tusruktu \nd LEUM GOD\nd* El insewowo sel Noah. \s1 Noah \p \v 9 Pa inge sramsram kacl Noah ac fwilin tulik natul. Noah el moul in sie sin sie yurin God, ac el mukena moul suwohs ac wangin mwatal inmasrlon mwet nukewa in fwil lal.\x - \xo 6:9 \xt 2 Pet 2:5\x* \v 10 Oasr wen tolu natul Noah, inelos pa Shem, Ham, ac Japheth. \v 11 Tusruktu mwet nukewa sayal Noah arulana koluk ye mutun God, na lokoalok ac moul sesuwos apunla faclu. \v 12 God El liye lah faclu arulana kolukla, mweyen moul lun mwet nukewa arulana koluk. \p \v 13 God El fahk nu sel Noah, “Nga wotela tari ngan kunausla mwet nukewa. Nga ac sukelosla nufon, mweyen faclu sessesla ke orekma koluk lalos. \v 14 Musaela soko oak ah okom ke sak na wowo. Orala kutu fukil an loac, ac sroalela acn loac ac acn lik ke tar. \v 15 Oru in fit angfoko lumngaul lusa, fit itngoul limekosr sralapa, ac fit angngaul limekosr fulata. \v 16 Sunya oak uh, ac likiya sie masrol ma inch singoul oalkosr inmasrlon susu sacn ac sisken oak uh. Musai tuh in oasr twek tolu ac orala sie srungul an ke siska uh. \v 17 Nga ac supwama sie sronot ah nu faclu in kunausla ma nukewa ma oasr moul la. Ma nukewa fin faclu ac fah misa, \v 18 tusruktu nga ac orala sie wuleang inmasrlok kom. Utyak nu in oak uh wi mutan kiom, wen nutum, ac mutan kialos. \v 19 Kom fah use kais lukwa ke kain in ma orakrak nukewa nu in oak uh, mukul se mutan se, in wi kom moulla. \v 20 Nu ke ip lun won uh, in fal nu ke kain in won, ac nu ke kosro uh, in fal nu ke kain in kosro, ke ma orakrak nukewa in fohk uh, in fal nu ke kain in lumah — kais luo ke kain nukewa fah utyak nu yurum tuh elos fah moul. \v 21 Us kain in mwe mongo nukewa in wi kom, ma ac fal nu sum ac nu selos.” \v 22 Noah el oru ma nukewa ma God El sapkin.\x - \xo 6:22 \xt Heb 11:7\x* \c 7 \s1 Sronot Lulap Se \p \v 1 \nd LEUM GOD\nd* El fahk nu sel Noah, “Utyak nu in oak uh wi sou lom nufon. Nga liye tuh kom mukena in faclu nufon pa oru ma suwohs. \v 2 Us kais itkosr sianyan ke kain in kosro ma nasnas\f + \fr 7:2 \fk nasnas: \ft kain kosro ma mwet uh ku in mongo, ac ku in orekmakinyuk nu ke kisa, fal nu ke ouiya lun alu lalos.\f* in wi kom, tusruktu kais lukwa na ke kain kosro saya ma tia nasnas. \v 3 Oayapa us kais itkosr sianyan ke kain in won. Oru ouinge tuh kain in kosro ac won nukewa fah moul ac sifilpa isus fin faclu. \v 4 Tukun len itkosr nga ac supwama af ma ac kahk ke len angngaul ac fong angngaul, in tuh kunausla ma nukewa ma oasr moul la ma nga orala.” \v 5 Ac Noah el orala ma nukewa ma \nd LEUM GOD\nd* El sapkin. \p \v 6 Noah el yac onfoko ke sronoti faclu. \v 7 El, mutan kial, wen natul ac mutan kialos sroang nu in oak uh in kaingla liki sronot uh.\x - \xo 7:7 \xt Mt 24:38–39; Lk 17:27\x* \v 8 Mukul se ac mutan se ke kain kosro ac won nukewa, finne ma nasnas ku ma tia nasnas, \v 9 welul Noah utyak nu in oak uh, oana ke God El sapkin. \v 10 Tukun len itkosr na sronot ah tuku. \p \v 11 Ke Noah el yac onfoko matwal, in len se aksingoul itkosr ke malem se akluo, unon in kof nukewa ke kof lulap ye faclu fokelik ac kof uh asrma, ac ikakelik inkusrao pac,\x - \xo 7:11 \xt 2 Pet 3:6\x* \v 12 ac af uh kahk nu fin faclu ke len angngal ac fong angngaul. \v 13 Ke len sacna, Noah ac mutan kial sroang nu in oak uh, wi wen tolu natultal, Shem, Ham, ac Japheth, ac mutan kialtal. \v 14 Kain in kosro muna ac lemnak, yohk ac srik nukewa, ac kain in won nukewa welulos utyak nu in oak uh. \v 15 Mukul se ac mutan se ke kain in ma moul nukewa welul Noah utyak nu in oak uh, \v 16 oana ke God El sap. Na \nd LEUM GOD\nd* El kaleang srungul in oak uh. \p \v 17 Sronot uh yokyokelik ke len angngaul, ac kof uh lapak nwe pahtkakunak oak uh. \v 18 Kof uh loali, na oak ah pahtpat fin kof uh. \v 19 Lapak nwe eol ma fulat oemeet uh afla pac. \v 20 Sronot uh kiluk na nu lucng nwe ke na sun fit longoul limekosr lucng liki mangon eol fulat faclu. \v 21 Ma oasr moul la nukewa fin faclu misa — won nukewa, kosro nukewa, ac mwet nukewa. \v 22 Ma nukewa ma oasr momong la fin faclu misa. \v 23 \nd LEUM GOD\nd* El kunausla ma moul nukewa faclu — mwet, kosro, ac won. Pwayena ma lula pa Noah, sou lal, ac ma nukewa su welul in oak uh. \v 24 Kof uh tiana kiluk nu ten, nwe ke sun len aksiofok lumngaul. \c 8 \s1 Saflaiyen Sronot Sac \p \v 1 God El tia mulkunulla Noah ac kosro nukewa ma welul in oak uh. El oru tuh sie eng in tuhyak, ac kof uh mutawauk in folok nu ten. \v 2 Unon in kof ye faclu oayapa acn inkusrao kauli. Af uh tui, \v 3 ac kof uh kakasrisrik folok nu ten ke len siofok lumngaul. \v 4 Ke len aksingoul itkosr in malem akitkosr, oak soko ah mwesia fin mangon soko sin eol in acn Ararat. \v 5 Kof uh srakna folok nu ten, ac ke len se oemeet in malem aksingoul, mangon eol uh sikyak. \p \v 6 Tukun len angngaul Noah el ikasla winto se \v 7 ac supwala won raven se. Won sac tiana foloko, a el sohksokna raun nwe ke na mwesla na pwaye. \v 8 Ke won sac tiana foloko, Noah el supwala pac wuleoa se in liye lah sronot uh mwesla ku tia, \v 9 a ke sripen kof uh srakna afunla acn uh, wuleoa sac tiana konauk acn elan tuhwi we. Na el foloko nu ke oak uh, ac Noah el asroela paol ac oralma nu in oak uh. \v 10 El tupan len itkosr na el sifilpa supwala wuleoa sac. \v 11 Wuleoa sac foloko ke ekela, ngalisya sra olive na sasu se. Ke ma inge Noah el etu lah mwesla tari. \v 12 Ac el sifilpa soano ke len itkosr, na sifilpa supwala wuleoa sac. Pacl se inge el tiana foloko. \p \v 13 Ke Noah el yac onfoko sie matwal, in len se oemeet in malem se meet, mwesla na pwaye sronot uh. Noah el ikasak ma sunyen oak uh, ngetot ngetma ac liye lah acn uh mutawauk in paola. \v 14 Ke len se aklongoul itkosr in malem se akluo, faclu paola na pwaye. \p \v 15 God El fahk nu sel Noah, \v 16 “Oatui liki oak an wi mutan kiom, wen nutum, ac mutan kialos. \v 17 Us won ac kosro nukewa in wi kom tufoki liki oak uh, tuh elos fah ku in isus fahko ac fahsrelik fin faclu nufon.” \v 18 Ouinge Noah el illa liki oak uh, wi mutan kial, wen tolu natul ac mutan kialos. \v 19 Kosro ac won nukewa oatula liki oak uh, fahsr in u fal nu ke kain in kosro ac won. \s1 Noah El Oru Sie Kisa \p \v 20 Noah el musaela loang se nu sin \nd LEUM GOD\nd*. El eis kais soko ke kain kosro ac won nasnas, ac fonna esukak tuh in mwe kisa fin loang uh. \v 21 Foulin ma kisakinyuk inge akinsewowoye \nd LEUM GOD\nd*, ac El fahk nu sel sifacna, “Nga fah tia sifil selngawi faclu ke sripen ma mwet uh oru. Nga etu lah nunak lalos nuna koluk na oe ke elos fusr ah me. Nga ac tia sifilpa kunausla ma moul nukewa, oana ke nga oru inge. \v 22 Ke lusenna pacl ma faclu se inge oasr uh, ac fah oasr na pacl in taknelik ac pacl in kosrani, pacl in ohu ac pacl in fusrfusr, fol ac mihsrisr, len ac fong.” \c 9 \s1 Wuleang Inmasrlol God Ac Noah \p \v 1 God El akinsewowoyal Noah ac wen tolu natul, ac fahk, “Kowos isusi, tuh fwilin tulik nutuwos fah puseni ac nwakla faclu nufon.\x - \xo 9:1 \xt Gen 1:28\x* \v 2 Kosro ac won ac ik nukewa ac fah moul in sangeng suwos. Ma inge nukewa ac fah oan ye ku lowos. \v 3 Inge kowos ku in kang ma inge, oapana fokin ma kapak inima uh. Nga sot ma inge nukewa nu suwos kowos in mongo kac. \v 4 Ma se na ma kowos fah tia kang uh pa ikwa ma srakna oasr srah kac, mweyen moul uh oasr ke srah uh.\x - \xo 9:4 \xt Lev 7:26–27; 17:10–14; 19:26; Dut 12:16, 23; 15:23\x* \v 5 Kutena mwet su eisla moul lun sie pac mwet, ac fah anwuki el. Kutena kosro ma eisla moul lun sie mwet, kalya nu sel pa misa. \v 6 Mwet uh orekla in luman God, ke ma inge kutena mwet su akmuseya sie mwet fah anwuki pac sin mwet.\x - \xo 9:6 \xt Exo 20:13; Gen 1:26\x* \p \v 7 “Enenu in pukanten tulik nutuwos, tuh fwilin tulik nutuwos fah apunla fin faclu.”\x - \xo 9:7 \xt Gen 1:28\x* \p \v 8 God El fahk nu sel Noah ac wen tolu natul, \v 9 “Inge nga oru sie wulela inmasrlosr, ac oayapa yurin fwilin tulik nutuwos, \v 10 ac yurin won nukewa ac kosro nukewa — ma nukewa ma wi kowos tufoki liki oak uh. \v 11 Ke kas inge nga ac oru wulela luk yuruwos: nga wulela mu wangin sie pacl nga ac sifilpa kunausla ma su oasr moul la ke sronot. Faclu ac fah tia sifilpa kunausyukla ke sronot. \v 12 Pa inge mwe akpwaye nu ke wuleang kawil se su nga oru yuruwos ac yurin ma moul nukewa inge, \v 13 nga filiya lelakem luk in pukunyeng uh. Ac fah mwe akul ke wuleang se inmasrlok ac faclu nufon nwe tok. \v 14 Kutena pacl ma nga afinya kusrao ke pukunyeng ac lelakem uh sikyak, \v 15 nga fah esam wuleang luk nu suwos ac nu sin kosro nukewa, lah sronot ac fah tia sifil kunausla ma nukewa ma oasr moul la. \v 16 Pacl se lelakem uh sikyak in pukunyeng uh, nga ac fah liye ac esam wuleang kawil inmasrlok ac ma moul nukewa faclu. \v 17 Pa ingan akil lun wulela su nga oru nu sin ma oasr moul la nukewa.” \s1 Noah Ac Wen Tolu Natul \p \v 18 Wen tolu natul Noah su tufoki liki oak uh pa Shem, Ham, ac Japheth. (Ham pa papa tumal Canaan.) \v 19 Wen tolu natul Noah inge pa papa tumun mwet faclu nufon. \p \v 20 Noah, su tuh sie mwet ima, pa mwet se oemeet ma tuh yukwiya ima in grape uh. \v 21 Tukun el numla kutu wain uh, el sruhila, sarukla nuknuk lal, ac oan koflufolla in lohm nuknuk sel. \v 22 Ke Ham, papa tumal Canaan, el liyauk lah papa tumal el koflufolla oan, el illa ac fahkang nu sin tamulel luo wiel. \v 23 Na Shem ac Japheth eis nuknuk loeloes se ac filiya finpisaltal. Eltal kohloli nu in lohm nuknuk sac ac afinya papa tumaltal. Mutaltal ngetla lukel tuh eltal in tia liye koflufol lal. \v 24 Ke sruhi lal Noah uh sarla lukel ac el etauk ke ma wen se ma fusr natul el oru nu sel, \v 25 el fahk, \q1 “Sie selnga nu facl Canaan! \q1 El ac fah sie mwet kohs nu sin tamulel lal. \q1 \v 26 Kaksakin \nd LEUM GOD\nd*, God lal Shem! \q1 Canaan el ac fah mwet kohs lal Shem. \q1 \v 27 God Elan akyokyelik acn lal Japheth! \q1 Lela fwilin tulik natul in puseni ac muta yurin mwet lal Shem. \q1 Canaan el ac fah mwet kohs lal Japheth.” \p \v 28 Tukun sronot sac, Noah el moul yac tolfoko lumngaul, \v 29 ac misa ke el yac eufoko lumngaul matwal. \c 10 \s1 Fwilin Tulik Nutin Wen Tolu Natul Noah \r (Sie Chronicle 1:5–23) \p \v 1 Pa inge fwilin tulik natul Shem, Ham, ac Japheth, wen tolu natul Noah. Oasr wen nutin mukul tolu inge tukun sronot ah. \p \v 2 Wen natul Japheth pa Gomer, Magog, Madai, Javan, Tubal, Meshech, ac Tiras — elos inge pa papa tumun mwet su us inelos. \v 3 Fwilin tulik natul Gomer pa mwet in Ashkenaz, Riphath, ac Togarmah. \v 4 Fwilin tulik natul Javan pa mwet in acn Elishah, Tarshish, Cyprus, ac Rhodes. \v 5 Elos pa papa tumun mwet ma muta wekof uh ac fin tuka. Elos inge nukewa mwet in fwil natul Japheth, su muta in kais sie sruf in kais sie acn, ac kais sie u oasr kas la sifacna. \p \v 6 Wen natul Ham pa Cush, Egypt, Lybia, ac Canaan — elos pa papa tumun mwet ma us inelos. \v 7 Fwilin tulik natul Cush pa mwet Seba, Havilah, Sabtah, Raamah, ac Sabteca. Fwilin tulik natul Raamah pa mwet Sheba ac Dedan. \v 8 Oasr wen se natul Cush pangpang Nimrod, ac el pa mwet se emeet pwengpeng ke mweun ac kutangla mutunfacl saya. \v 9 Ke kasru lun \nd LEUM GOD\nd*, el sie mwet sruh kosro pwengpeng, pa oru mwet uh ac fahk, “\nd LEUM GOD\nd* Elan oru tuh kom in sie mwet sruh kosro pwengpeng oana Nimrod!” \v 10 Meet, tokosrai lal uh sisani acn Babylon, Erech, ac Accad — acn tolu inge kewa oan Babylonia.\f + \fr 10:10 \fk Babylonia: \ft acn Babylonia pangpang Shinar meet.\f* \v 11 Nimrod el som we lac nu Assyria ac musaela siti Nineveh, Rehoboth Ir, Calah, \v 12 ac Resen, su oan inmasrlon Nineveh ac siti pwengpeng Calah. \p \v 13 Fwilin tulik natul Egypt pa mwet Lydia, Anam, Lehab, Naphtuh, \v 14 Pathrus, Casluh, ac Crete, su mwet Philistia tuku kac. \p \v 15 Wen luo natul Canaan — Sidon, su matu, ac Heth — pa papa tumun mwet ma us inelos. \v 16 Canaan el oayapa papa tumun mwet Jebus, mwet Amor, mwet Girgash, \v 17 mwet Hiv, mwet Ark, mwet Sinit, \v 18 mwet Arvad, mwet Zemar, ac mwet Hamath. Kais sie sruf lun mwet Canaan inge fahsrelik ouinge: \v 19 masrol lalos mutawauk Sidon oatui nu eir in Gerar apkuran nu Gaza, ac srola nu kutulap in Sodom, Gomorrah, Admah, ac Zeboim, apkuranyang nu Lasha. \v 20 Pa inge fwilin tulik natul Ham, su muta in kais sie sruf lalos in kais sie acn selos, ac kais sie u oasr kas la sifacna. \p \v 21 Shem, tamulel matu lal Japheth, pa papa tumun mwet Hebrew nukewa. \v 22 Wen natul Shem — Elam, Asshur, Arpachshad, Lud, ac Aram — elos pa papa tumun mwet ma us inelos. \v 23 Fwilin tulik natul Aram pa mwet Uz, mwet Hul, mwet Gether, ac mwet Meshek. \v 24 Arpachshad pa papa tumal Shelah, su papa tumal Eber. \v 25 Oasr wen luo natul Eber. Sie pa Peleg,\f + \fr 10:25 \fk Peleg: \ft fahkyen ine se inge apkuran oana kas se inge “kitakatelik” in kas Hebrew.\f* mweyen in pacl lal ah mwet fin faclu tuh kitakatelik, ac tamulel se lal ah pa Joktan. \v 26 Fwilin tulik natul Joktan pa mwet Almodad, mwet Sheleph, mwet Hazarmaveth, mwet Jerah, \v 27 mwet Hadoram, mwet Uzal, mwet Diklah, \v 28 mwet Obal, mwet Abimael, mwet Sheba, \v 29 mwet Ophir, mwet Havilah, ac mwet Jobab. Elos inge nukewa pa fwil natul Joktan. \v 30 Acn elos muta we uh mutawauk na Mesha, fahla nwe Sephar, acn inging layen nu kutulap. \v 31 Pa inge fwilin tulik natul Shem, su muta in kais sie sruf lalos in kais sie acn selos, ac kais sie u oasr kas la sifacna. \p \v 32 Mwet inge nukewa pa fwilin tulik natul Noah, mutunfacl nu ke mutunfacl, fal nu ke takin sou lalos kais sie. Tukun sronot sac, mutunfacl nukewa fin faclu tuku ke wen tolu natul Noah inge. \c 11 \s1 Tower Se In Siti Babylon \p \v 1 Ke mutawauk ah, kain kas sefanna lun mwet faclu nufon, ac mwet uh orekmakin pusra sefanna. \v 2 Ke elos forfor layen kutulap, elos sun sie acn tupasrpasr in acn Babylonia ac oakwuki we. \v 3 Elos fahk nu sin sie sin sie, “Fahsru, kut in orek brick ac omunla in ku.” Ouinge elos orek brick mwe musa, ac sang tar folsani nu sie. \v 4 Na elos fahk, “Inge kut ac musaela sie siti ac sie tower ma ac sun acn inkusrao, inesr in mau ku in pwengpeng, ac kut in tia musalelik nu fin faclu nufon.” \p \v 5 Na \nd LEUM GOD\nd* El oatula ac liye siti sac ac tower se ma mwet uh musai, \v 6 ac El fahk, “Ingena, mwet inge ma sefanna ac elos sramsram ke kas sefanna. Tufahna pa inge mutaweyen ma elos ac mau oru uh. Ac tia paht na elos ac ku in oru kutena ma su elos ac lungse oru! \v 7 Fahsru, kut oatula ac akfohsyauk kas lalos, elos in tia kalem ke kas lun sie sin sie.” \v 8 Ouinge \nd LEUM GOD\nd* El akfahsryeloselik nu fin faclu nufon, ac elos tila musai siti sac. \v 9 Siti sac pangpang Babylon,\f + \fr 11:9 \fk Babylon: \ft fahkyen ine se inge apkuran oana “fohsak” in kas Hebrew.\f* mweyen \nd LEUM GOD\nd* El akfohsyauk kas lun mwet nukewa we, ac akfahsryeloselik nukewa liki acn we nu fin faclu nufon. \s1 Fwilin Tulik Natul Shem \r (Sie Chronicle 1:24–27) \p \v 10 Pa inge fwilin tulik natul Shem. Yac luo tukun sronot ah, ke Shem el yac siofok matwal, oasr wen se natul, pangpang Arpachshad. \v 11 Tukun pacl sac el sifilpa moul ke yac lumfoko, ac oasr pac tulik saya natul. \p \v 12 Ke Arpachshad el yac tolngoul limekosr, oasr wen se natul pangpang Shelah. \v 13 Tukun pacl sac el moul ke yac angfoko tolu, ac oasr pac tulik saya natul. \p \v 14 Ke Shelah el yac tolngoul, oasr wen se natul pangpang Eber. \v 15 Tukun pacl sac el moul yac angfoko tolu, ac oasr pac tulik saya natul. \p \v 16 Ke Eber el yac tolngoul akosr, oasr wen se natul pangpang Peleg. \v 17 Tukun pacl sac el moul yac angfoko tolngoul, ac oasr pac tulik saya natul. \p \v 18 Ke Peleg el yac tolngoul, oasr wen se natul pangpang Reu. \v 19 Tukun pacl sac el moul yac luofoko eu, ac oasr pac tulik saya natul. \p \v 20 Ke Reu el yac tolngoul luo, oasr wen se natul pangpang Serug. \v 21 Tukun pacl sac el moul yac luofoko itkosr, ac oasr pac tulik saya natul. \p \v 22 Ke Serug el yac tolngoul, oasr wen se natul pangpang Nahor. \v 23 Tukun pacl sac el moul yac luofoko, ac oasr pac tulik saya natul. \p \v 24 Ke Nahor el yac longoul eu, oasr wen se natul pangpang Terah. \v 25 Tukun pacl sac el moul yac siofok singoul eu, ac oasr pac tulik saya natul. \p \v 26 Tukun Terah el yac itngoul, el oswella Abram, Nahor ac Haran. \s1 Fwilin Tulik Natul Terah \p \v 27 Pa inge fwilin tulik natul Terah, su papa tumal Abram, Nahor, ac Haran. Haran pa papa tumal Lot, \v 28 ac Haran el misa yen sel in acn Ur in Babylonia, ke papa tumal ah srakna moul. \v 29 Abram el payukyak sel Sarai, ac Nahor el payukyak sel Milcah, acn natul Haran, su oayapa papa tumal Iscah. \v 30 Sarai el tia ku in orek tulik. \p \v 31 Terah el eisal Abram wen natul, ac Lot, wen natul Haran ma lel Abram, ac Sarai acn talupal, su mutan kial Abram, ac elos welul som liki siti Ur in Babylonia nu in facl Canaan. Elos som nwe sun acn Haran ac oakwuki we. \v 32 Terah el misa we ke el yac luofoko limekosr matwal. \c 12 \s1 Pang Lun God Nu Sel Abram \p \v 1 \nd LEUM GOD\nd* El fahk nu sel Abram, “Tuyak fahla liki facl sum, mwet inkul sin papa tomom, ac sou nukewa lom saya, ac som nu ke sie acn ma nga ac fah akkalemye nu sum.\x - \xo 12:1 \xt Orek 7:2–3; Heb 11:8\x* \v 2 Nga ac fah sot fwilin tulik puspis nutum, ac elos ac fah mau sie mutunfacl lulap. Nga ac akinsewowoye kom ac oru inem in pwengpeng. Ouinge kom ac fah sie mwe insewowo. \q1 \v 3 Nga fah akinsewowoyalos su akinsewowoye kom, \q1 Tusruk nga ac selngawelos su selngawi kom. \q1 Ac nga fah akinsewowoye mutanfahl nukewa keim.”\x - \xo 12:3 \xt Gal 3:8\x* \p \v 4 Ke Abram el yac itngoul limekosr, el mukuila liki acn Haran, oana ke \nd LEUM GOD\nd* El fahk elan oru. Ac Lot el welul som. \v 5 Abram el eisal Sarai mutan kial, Lot wen nutin tamulel lal, ac mwe kasrup nukewa, wi mwet kulansap nukewa su elos tuh eis ke elos muta Haran, ac mukuiyak som nu in facl Canaan. \p Ke elos sun acn Canaan, \v 6 Abram el fufahsryesr in acn we nwe ke el sun sak oal Moreh, sie acn mutal in siti Shechem. (In pacl sac mwet Canaan srakna muta fin facl sac.) \v 7 \nd LEUM GOD\nd* El sikyang nu sel Abram ac fahk nu sel, “Pa inge facl se ma nga ac sang nu sin fwilin tulik nutum.” Na Abram el etoak loang se nu sin \nd LEUM GOD\nd*, su tuh sikyang nu sel we,\x - \xo 12:7 \xt Orek 7:5; Gal 3:16\x* \v 8 Tukun pacl sac, el mukuiyak nu eir, nu infulan eol kutulap in siti Bethel, ac tulokunak lohm nuknuk sel inmasrlon Bethel layen roto, ac Ai layen kutulap. El oayapa etoak loang se we ac alu nu sin \nd LEUM GOD\nd*. \v 9 Na el sifilpa fahsr sun acn puspis ke el fahsr in som nu tafunyen eir in acn Canaan. \s1 Abram In Acn Egypt \p \v 10 Tusruktu oasr sracl lulap se in acn Canaan su arulana upa, oru Abram el sifil pacna fahsr nu eir nwe ke na el sun acn Egypt, ac muta in aktuktuk we. \v 11 Ke el akola in tupalla masrol nu Egypt, el fahk nu sel Sarai, mutan kial, “Kom mutan na oasku se. \v 12 Mwet Egypt ah fin liye kom, elos ac luma mu ma kiuk pa kom, na elos ac uniyuwi ac eiskomla. \v 13 Fahk nu selos mu ma wiuk pa kom, elos in mau tia uniyuwi, a oru wo nu sik.”\x - \xo 12:13 \xt Gen 20:2; 26:7\x* \v 14 Ke el utyak nu in acn Egypt, mwet Egypt elos liye lah mutan se kial ah arulana oasku. \v 15 Kutu sin mwet fulat inkul sin tokosra liyalak ac fahkang nu sel tokosra katoiyen mutan sac, pwanang utukla el nu inkul fulat sin tokosra. \v 16 Ke sripal Sarai, tokosra el oru na wo nu sel Abram, ac kital u in sheep, nani, cow, donkey, camel, ac mwet kohs mukul ac mutan. \p \v 17 Tusruktu ke sripen tokosra el eisalla Sarai, \nd LEUM GOD\nd* El supwama mas keok nu facl tokosra ac nu fin mwet inkul fulat sel. \v 18 Na tokosra el sapla solalma Abram ac siyuk sel, “Mea kom oru nu sik uh? Efu ku kom tia fahk nu sik lah mutan se inge ma kiom? \v 19 Efu ku kom fahk mu ma wiom pa el, oru nga usalla kiuk? Pa ingan mutan kiom ah. Usal ac tiok likiyu!” \v 20 Tokosra el sap mwet lal ah in usalla Abram ac supwalla liki facl sac, wi mutan kial ac ma lal nukewa. \c 13 \s1 Abram Ac Lot Fahsrelik \p \v 1 Abram el som liki acn Egypt nu epang, nu tafunyen eir in acn Canaan, wi mutan kial ac ma nukewa lal, ac Lot el welul pac som. \v 2 Abram el arulana kasrup ke sheep, nani, cow, ac oayapa silver ac gold. \v 3 Na el som liki acn we ac fahsr tui in kais sie acn ke el fahsr in som nu Bethel. El sun acn se inmasrlon Bethel ac Ai, acn se ma el tuh aktuktuk we \v 4 ac etoak loang se we meet. Na el alu nu sin \nd LEUM GOD\nd* we. \p \v 5 Oasr pac sheep, nani, ac cow natul Lot, oayapa oasr sou ac mwet kulansap lal sifacna. \v 6 Ke ma inge acn in mongo lun kosro uh sufalla eltal in tukeni orekmakin, mweyen arulana pukanten kosro natultal. \v 7 Ouinge oasr amei inmasrlon mwet liyaung kosro natul Abram ac mwet liyaung kosro natul Lot. (In pacl sac, mwet Canaan ac mwet Periz srakna muta fin facl sac.) \p \v 8 Na Abram el fahk nu sel Lot. “Lela nga kom in tia akukuin, oayapa mwet lom ac mwet luk in tia alein, mweyen kut sou se na. \v 9 Yolyak facl se oan ye mutasr inge. Ke ma inge, lela kut in fahsrelik. Sulela acn ma kom lungse an, ac nga fah som nu yen lula an.” \p \v 10 Lot el ngetot ngetma ac liye lah Infalfal Jordan nufon, fahla na nwe Zoar, arulana yohk kof we, oana ima lun \nd LEUM GOD\nd* ku oana facl Egypt. (Pacl se inge ma meet liki \nd LEUM GOD\nd* El kunausla siti Sodom ac Gomorrah.)\x - \xo 13:10 \xt Gen 2:8, 10\x* \v 11 Ouinge Lot el sulela Infalfal Jordan nufon lal, ac mukuiyak som nu layen kutulap. Pa ingan luman fahsrelik lal Abram ac Lot. \v 12 Abram el mutana in acn Canaan, ac Lot el som oakwuki inmasrlon siti infalfal uh, ac tulokunak iwen aktuktuk sel fototo na nu Sodom, \v 13 yen su mwet we uh koluk ac orekma koluk lain \nd LEUM GOD\nd*. \s1 Abram El Mukuiyak Som Nu Hebron \p \v 14 Tukun Lot el som, \nd LEUM GOD\nd* El fahk nu sel Abram, “Ngetla yen se kom tu we ingan, ac liye akwoye acn nukewa — epang, eir, kutulap ac roto. \v 15 Acn nukewa ma kom liye ingan, nga ac sot nu sum ac nu sin fwilin tulik nutum, na ac fah ma na lom nwe tok.\x - \xo 13:15 \xt Orek 7:5\x* \v 16 Nga ac fah sot tulik na pukanten nutum, su wangin mwet ac fah ku in oakla. Ac fah fisrasr in oaoala puk fin faclu liki tulik nutum! \v 17 Inge fahsr sasla facl se inge nufon, mweyen nga ac sot lom.” \v 18 Ke ma inge Abram el srakla iwen aktuktuk lal ac oakiya apkuran nu ke sak oal sunal Mamre in acn Hebron, ac el etoak loang se we nu sin \nd LEUM GOD\nd*. \c 14 \s1 Abram El Molella Lot \p \v 1 Tokosra akosr, Amraphel lun Babylonia, Arioch lun Ellasar, Chedorlaomer lun Elam, ac Tidal lun Goiim, \v 2 elos som in mweun lain tokosra limekosr saya: Bera lun Sodom, Birsha lun Gomorrah, Shinab lun Admah, Shemeber lun Zeboiim, ac tokosra lun Bela (ku Zoar). \v 3 Tokosra limekosr inge toeni orala u se, ac fahsreni nu Infalfal Siddim, su pa Meoa Misa in pacl inge. \v 4 Elos tuh muta ye nununku lal Chedorlaomer ke yac singoul luo, tusruktu in yac se aksingoul tolu elos tuyak lainul. \v 5 In yac aksingoul akosr Chedorlaomer ac tokosra tolu wial tuku wi un mwet mweun lalos ac kutangla mwet Rephaim in acn Ashtaroth Karnaim, oayapa mwet Zuzim in acn Ham, mwet Emim in acn tupasrpasr lun Kiriathaim, \v 6 ac mwet Hor infulan eol Edom, ukwalos na nwe Elparan sisken acn mwesis. \v 7 Na elos forla ac foloko nu Kadesh (in pacl so pangpang Enmishpat.) Elos eisla acn nukewa lun mwet Amalek, ac kutangla mwet Amor su muta Hazazon Tamar. \p \v 8 Na Tokosra lun Sodom, Gomorrah, Admah, Zeboiim, ac Bela elos mokuiyak wi un mwet mweun lalos in mweun Infalfal Siddim \v 9 lain tokosra lun Elam, Goiim, Babylonia, ac Ellasar — tokosra limekosr lain tokosra akosr. \v 10 Infalfal sac sessesla ke lufin tar, ac ke tokosra lun Sodom ac Gomorrah srike in kaingla liki mweun uh, elos putatyang nu in luf inge, a tokosra tolu saya uh kaingla nu fineol ah. \v 11 Tokosra akosr ah usla ma nukewa in acn Sodom ac Gomorrah, wi mwe mongo we, ac som. \v 12 Lot, wen nutin ma lel Abram, el muta Sodom in pacl sac, ac elos usalla ac ma lal nukewa. \p \v 13 Tusruktu oasr mwet se kaingla ac fahkak ma sikyak inge nukewa nu sel Abram, mwet Hebrew se su muta fototo nu ke sak oal sunal Mamre, mwet Amor. Mamre ac tamulel luo wial, Eshcol ac Aner, elos welul Abram lac ke pacl in mweun. \v 14 Ke Abram el lohng lah sruhu wen nutin mwet lel, el pangoneni mukul nukewa ke nien aktuktuk lal su etu mweun — mukul tolfoko singoul oalkosr nufon — ac ukwe na tokosra akosr ah nwe Dan. \v 15 Ke elos sun acn we, el kitalik mwet lal ah nu ke u, ac sroang nu sin mwet lokoalok lalos ke fong, ac kutangulosla. El ukwalos na nwe Hobah, epang in Damascus, \v 16 ac folokonma ma wap nukewa ma elos tuh usla. El oayapa folokunulma Lot, wen nutin ma lel, wi ma lal nukewa, weang mutan ac mwet kapir pac saya. \s1 Melchizedek El Akinsewowoyal Abram \p \v 17 Ke Abram el foloko tukun el kutangulla Chedorlaomer ac tokosra ma welul, tokosra lun acn Sodom el illa in sonol Infalfal Shaveh (pangpang pac Infalfal lun Tokosra). \v 18 Ac Melchizedek, su tokosra lun acn Salem ac el oayapa sie mwet tol lun God Fulatlana, el use bread ac wain nu yorol Abram,\x - \xo 14:18 \xk \xt 14:18–20 \xt Heb 7:1–10\x* \v 19 ac akinsewowoyal ac fahk, “Lela God Fulatlana, su orala kusrao ac faclu, in akinsewowoyal Abram! \v 20 Lela in kaksakinyuk God Fulatlana, su asot kutangla nu sum fin mwet lokoalok lom!” Ac Abram el sang nu sel Melchizedek sie tafu singoul in ma wap nukewa ma el folokonma. \p \v 21 Tokosra lun Sodom el fahk nu sel Abram, “Sruokya ma wap an lom, tusruktu folokonma nufon mwet luk an.” \p \v 22 Na Abram el fahk, “Nga orala fulahk luk ye mutun \nd LEUM GOD\nd*, El su Fulatlana, su orala kusrao ac faclu, \v 23 lah nga ac fah tiana sruokya kutena ma lom, finne turet soko ku soko mwe lohl fahluk, kom in mau tia ku in fahk mu, ‘Nga pa oru Abram el kasrup.’ \v 24 Nga fah tiana eis kutena ma, sayen ma mwet luk inge orekmakin tari uh. Tusruktu lela elos su wiyu inge (Aner, Eshcol, ac Mamre) in eis ip lalos.” \c 15 \s1 Wuleang Inmasrlol God Ac Abram \p \v 1 Tukun ma inge, oasr aruruma se Abram el liye, ac el lohng pusren \nd LEUM GOD\nd* fahk nu sel, “Abram, nimet sangeng. Nga ac fah lisring kom liki mwe sensen, ac sot nu sum sie mwe usru lulap.” \p \v 2 Tusruktu Abram el topuk ac fahk, “\nd LEUM GOD\nd* Fulatlana, mwe mea nu sik mwe usru sacn, ke wangin tulik nutik uh? Mwet sefanna ac usrui ma luk uh, pa Eliezer, mwet Damascus. \v 3 Wangin tulik kom ase nutik, a siena sin mwet kulansap luk\f + \fr 15:3 \fk mwet kulansap luk: \ft ma nutin mwet kohs tuh isusyang na in paol Abram.\f* fah usrui ma luk.” \p \v 4 Na el lohng \nd LEUM GOD\nd* El sifilpa kaskas nu sel ac fahk, “Mwet kulansap se inge, Eliezer, el fah tia usrui ma lom, a wen se nutum sifacna ac fah mwet usru lom.” \v 5 \nd LEUM GOD\nd* El pwanulla nu likinuma ac fahk, “Ngetak nu inkusrao ac srike in oakla itu ingo. Fwilin tulik nutum ac fah pus oana itu uh.”\x - \xo 15:5 \xt Rom 4:18; Heb 11:12\x* \p \v 6 Abram el filiya lulalfongi lal in \nd LEUM GOD\nd*, ac ke sripa se inge \nd LEUM GOD\nd* El oakulla sie mwet suwoswos. \p \v 7 Na \nd LEUM GOD\nd* El fahk nu sel, “Nga \nd LEUM GOD\nd*, su pwenkomme liki acn Ur in facl Babylonia, in asot nu sum acn se inge tuh in ma lom. \p \v 8 Tusruk Abram el siyuk, “\nd LEUM GOD\nd* Fulatlana, ac fuka eteya sik lah ac ma luk?” \p \v 9 El topuk ac fahk, “Use soko cow mutan, soko nani mutan, ac soko sheep mukul, kais soko seltal in yac tolu matwa, wi sie wule ac sie wuleoa.” \v 10 Abram el use ma inge nu yurin God. El uniya, na fulungya kosro ah nu ke ip luo ac takunla ke tak lukwa, ip luo ke kais sie kain kosro oan tulani nu sie, a el tia fulungya wule ah. \v 11 Won lulap vulture uh tuhwi nu fin ikwen kosro ac won uh, tusruktu Abram el luselosla. \p \v 12 Ke faht uh fahsr in tili, Abram el motulla folosuwosla, na sangeng ac tuninfong tuyang nu sel.\x - \xo 15:12 \xt Job 4:13–14\x* \v 13 Na \nd LEUM GOD\nd* El fahk nu sel, “Fwilin tulik nutum ac fah mwetsac in sie facl su tia facl selos. Elos ac fah mwet kohs we, na ac fah arulana orek elos koluk ke lusen yac angfoko.\x - \xo 15:13 \xt Exo 1:1–14; Orek 7:6\x* \v 14 Tusruktu nga ac fah kalyei mutunfacl se ma ac akkohsyelos, na ke elos ac mukuiyak liki facl sac elos ac us mwe kasrup puspis welulos.\x - \xo 15:14 \xt Exo 12:40–41; Orek 7:7\x* \v 15 A funu kom, kom ac muta nwe ke na kom matuoh, na kom fah misa in misla, ac pukpuki. \v 16 A ac fah sun fwilin tulik akakosr nutum meet liki elos foloko nu in acn se inge, mweyen nga ac tia lusla mwet Amor nwe ke na arulana yokelik ma koluk lalos ac fal in kalyeiyuk elos.” \p \v 17 Ke faht ah tili, ac lohsrla acn uh, sie tup in e fofosr ac soko srokom in e sikyak ke kitin pacl ah, ac fahla inmasrlon takin ikwen kosro uh. \v 18 Na in pacl sacna, \nd LEUM GOD\nd* El orala wulela se inmasrlol ac Abram, fahkang, “Nga wulela mu nga ac sot facl se inge nufon nu sin fwilin tulik nutum, mutawauk ke masrol lun Egypt nwe ke Infacl Euphrates,\x - \xo 15:18 \xt Orek 7:5\x* \v 19 weang acn lun mwet Ken, mwet Keniz, mwet Kadmon, \v 20 mwet Hit, mwet Periz, mwet Rephaim, \v 21 mwet Amor, mwet Canaan, mwet Girgash, ac mwet Jebus.” \c 16 \s1 Hagar Ac Ishmael \p \v 1 Sarai, mutan kial Abram, el tiana isus tulik nu sel Abram. Tusruktu oasr mutan kulansap lal, mutan fusr Egypt se pangpang Hagar. \v 2 Ouinge Sarai el fahk nu sel Abram, “\nd LEUM GOD\nd* El tia lela in oasr tulik nutik. Kom ku tia tari ona yurin mutan kulansap luk? Sahp el ac ku in aolyula oswela sie tulik ah.” Abram el insese nu ke ma Sarai el fahk nu sel. \v 3 Ke ma inge Sarai el eisalang Hagar nu sel Abram tuh elan mutan kulansap kial. (Ma se inge sikyak tukun Abram el muta yac singoul in acn Canaan.) \v 4 Abram el ona yorol Hagar, ac el pitutuyak. Ke Hagar el etauk lah el pitutu, el inse fulatak ac kwaselak Sarai. \p \v 5 Sarai el fahk nu sel Abram, “Kom pa pwanang Hagar el srungayu uh. Nga tuh sifacna eisalot nu sum, tuh tukunna el konauk lah el pitutu ah, el nuna kwaseyu na. Lela \nd LEUM GOD\nd* Elan aksuwosye lah su kac pwaye se uh — kom ku nga!” \p \v 6 Abram el topuk ac fahk, “Lungse na lom. Kom na pa nununkal an. Oru na ma kom lungse oru nu sel an.” Ouinge Sarai el oru arulana upa nu sel Hagar, pwanang Hagar el kaingla. \p \v 7 Lipufan lun \nd LEUM GOD\nd* el sonol Hagar sisken sie unon in kof yen mwesis inkanek nu Shur \v 8 ac fahk, “Hagar, mutan kulansap lal Sarai, kom tuku oya me, ac kom ac som nu ya?” \p Ac Hagar el fahk, “Nga kaingla liki mutan kacto luk.” \p \v 9 Na lipufan sac fahk, “Folokla nu yorol ac kulansap na nu sel.” \v 10 Na lipufan sac sifilpa fahk, “Nga ac fah arulana akpusye fwilin tulik nutum, ac wangin sie mwet ac ku in oakalosla. \v 11 Kom ac fah oswela wen se, ac kom fah sang inel Ishmael,\f + \fr 16:11 \fk Ishmael: \ft kalmen ine se inge in kas Hebrew pa “God El lohng”.\f* mweyen \nd LEUM GOD\nd* El lipsrala pusren tung ac asor lom. \v 12 Tusruktu wen nutum el ac fah moul oana donkey lemnak soko. El ac fah lain mwet nukewa, ac mwet nukewa ac fah lainul. El ac fah muta srengla liki sou lal nukewa. \p \v 13 Hagar el siyuk sel sifacna, “Ku pwayena lah ngan liye God ac moul na in srumun kac?” Ouinge el pangon \nd LEUM GOD\nd* su sramsram nu sel “Sie God Su Liye.” \v 14 Pa inge sripa se oru mwet uh pangon lufin kof se inmasrlon Kadesh ac Bered, “Lufin Kof Lun El Su Moul Ac Liyeyu.” \p \v 15 Hagar el oswela wen se nu sel Abram, ac Abram el sang inel Ishmael.\x - \xo 16:15 \xt Gal 4:22\x* \v 16 Abram el yac oalngoul onkosr ke pacl sac. \c 17 \s1 Kosrala, Akul Lun Wuleang \p \v 1 Ke Abram el yac eungoul eu, \nd LEUM GOD\nd* El sikyang nu sel ac fahk, “Nga God Kulana. Akosyu ac oru ma suwohs pacl nukewa. \v 2 Nga ac fah oru sie wuleang inmasrlok kom, ac sot fwilin tulik puspis nutum.” \v 3 Abram el faksufi, ac God El fahk, \v 4 “Nga oru wuleang se inge inmasrlok ac kom: Nga wuleot mu kom ac fah papa tumun mutunfacl puspis. \v 5 Ac fah tia sifil pangpang kom Abram, a Abraham,\f + \fr 17:5 \fk Abraham: \ft fahkyen ine se inge apkuran oana kas Hebrew se: “papa tumun mutunfacl puspis”.\f* mweyen nga ac oru kom in papa tumun mutunfacl puspis.\x - \xo 17:5 \xt Rom 4:17\x* \v 6 Nga ac fah sot tulik puspis nutum, ac kutu selos ac fah tokosra. Fwilin tulik nutum ac fah arulana pukanten, pwanang elos ac fah orala mutunfacl puspis. \v 7 Nga fah karinganang wuleang luk nu sum ac nu sin fwilin tulik nutum in pacl fahsru uh, tuh in sie wuleang nwe tok. Nga fah God lom ac God lun fwil nutum.\x - \xo 17:7 \xt Lk 1:55\x* \v 8 Nga fah sot nu sum ac nu sin fwilin tulik nutum fahl se inge su kom mwetsac nu fac in pacl inge. Facl Canaan nufon fah ma lun fwil nutum nwe tok, ac nga ac fah God lalos.”\x - \xo 17:8 \xt Orek 7:5\x* \p \v 9 God El fahk nu sel Abraham, “Kom, ac fwilin tulik nutum nwe tok, enenu in wiyu pac insese in liyaung wuleang se inge. \v 10 Kom ac fwil nutum nukewa enenu in insese pac in kosrala mukul nukewa inmasrlowos.\x - \xo 17:10 \xt Orek 7:8; Rom 4:11\x* \v 11 Kowos fah kosrala kulun ma mukul lowos, na ac fah pa ingan akul lun wuleang se inmasrlok ac kom inge. \v 12 In fwil nukewa nutum, mukul nukewa inmasrlon mwet lom ac fah kosreyukla ke el sun len oalkosr matwa, wi pac mwet kohs su isusla in lohm sum, oayapa elos su kom molela sin mwetsac su tia ma nutum. \v 13 Kais sie mukul enenu in kosreyukla, ac ma se inge ac fah sie akul ke monuwos in akkalemye lah wuleang se inmasrlok ac kom inge ma na nwe tok. \v 14 Kutena mukul su tia kosrkosrla ac fah wotla liki inmasrlon mwet luk, mweyen el kunausla wuleang luk.” \p \v 15 God El fahk nu sel Abraham, “Kom fah tia sifil pangon mutan kiom Sarai. Ingela inel ac fah pangpang Sarah.\f + \fr 17:15 \fk Sarah: \ft kalmen ine se inge in kas Hebrew pa “fisrak mutan”.\f* \v 16 Nga ac fah akinsewowoyal, ac nga fah oru tuh elan oswe sie wen nutum. Nga fah akinsewowoyal, ac el fah nina kien mutunfacl puspis. Ac fah oasr tokosra inmasrlon fwilin tulik natul.” \p \v 17 Abraham el faksufi, tusruktu el mutawauk in israsr ke el nunku, “Mea, sie mukul ac ku in oasr tulik natul ke el yac siofok matu? Ya Sarah el ku in orek tulik ke el yac eungoul?” \v 18 Ac el siyuk sin God, “Efu ku kom tia tari sang na Ishmael elan mwet usru luk?” \p \v 19 Tuh God El fahk, “Mo. Sarah mutan kiom el ac oswela wen se nutum ac kom fah sang inel Isaac. Nga fah sruokyana wuleang luk yorol ac yurin fwilin tulik natul nwe tok — sie wuleang su wangin saflaiya. \v 20 Nga lohng siyuk lom kacl Ishmael, ke ma inge nga fah akinsewowoyal ac sang tulik puspis natul ac fwil puspis. El ac fah papa tumun fisrak singoul luo, ac nga fah oru sie mutunfacl lulap ke fwil natul. \v 21 Tusruktu nga fah liyaung wuleang luk yorol Isaac, wen nutum su Sarah el ac fah oswela ke pacl se pacna inge in yac fahsru.” \v 22 Ke God El sramsram tari nu sel Abraham, na El som lukel. \p \v 23 In len sac pacna, Abraham el akos God ac kosralla Ishmael ac mukul nukewa in lohm sel, wi pac mwet kohs ma isusyang nu in paol, oayapa elos su el molela ke mani. \v 24 Abraham el yac eungoul eu ke el kosrkosrla, \v 25 ac Ishmael wen natul el yac singoul tolu. \v 26 Eltal kewa kosrkosrla ke len sefanna, \v 27 wi mwet kulansap nukewa lal Abraham. \c 18 \s1 Wulela Ke Sie Wen Nu Sel Abraham \p \v 1 Na \nd LEUM GOD\nd* El sikyang nu sel Abraham ke insak oal sunal Mamre. Ke Abraham el muta ke mutunoa in lohm nuknuk sel, ke pacl na fol ke len uh, \v 2 el ngetak ac liye mwet tolu tu insac. Pacl se na el liyalosyak, el yula in osun nu selos. El faksufi\x - \xo 18:2 \xt Heb 13:2\x* \v 3 ac fahk, “Mwet kacto, nunak munas nimet fahsr aliki lohm sik uh ac tia tui. Nga inge in kulansupwekowos. \v 4 Lela ngan use kutu kof in ohlla niowos. Kowos ku in monglawin ye lulin sak soko inge. \v 5 Nga fah use pac kutu mwe mongo in akkeye kowos, na kowos fah sifilpa fahsr. Kowos arulana akmwetyeyu ke kowos tuku nu lohm sik uh. Ke ma inge, fuhlema nga in kulansup nu suwos.” \p Ac eltal fahk nu sel, “Tarilana. Kut ac wi ma kom fahk an.” \p \v 6 Abraham el sulaklak na som nu in lohm nuknuk uh ac fahk nu sel Sarah, “Aksaye, eis sie pak in flao wowo an, kasla, ac sang orauk kutu cake ah.” \v 7 Na el sifilpa yula nu yen un kosro uh muta we, ac sulela cow fusr na fisrasr ikwa ac factfat soko, ac sang nu sin mwet kulansap se, su sulaklak na akoela. \v 8 Ac el us kutu butter, milk, ac ikwen kosro, ac filiya mwe mongo inge ye mutun mwet tolu ah. Na el tupan enenu lalos ke elos mongo ye sak soko ah. \p \v 9 Na elos siyuk sel, “El aya Sarah, mutan kiom?” \p Ac el fahk, “El a na lohm ah.” \p \v 10 Na sie selos fahk, “Malem eu tukun misenge nga ac foloko, na ac fah oasr wen se natul Sarah, mutan kiom.” \p Sarah el tu tokol ke mutunoa in lohm nuknuk uh, ac porongo.\x - \xo 18:10 \xt Rom 9:9\x* \v 11 Abraham ac Sarah arulana matuoh, ac tui musen mutan lal Sarah. \v 12 Ouinge Sarah el israsrla ac nunku in el sifacna, “Inge ke nga matuoh ac wanginla kuiyuk, ya nga ac srakna pwar in oan yurin mukul tumuk? Saya, el arulana matuoh pac.”\x - \xo 18:12 \xt 1 Pet 3:6\x* \p \v 13 Na \nd LEUM GOD\nd* El siyuk sel Abraham, “Efu Sarah el ku israsr ac fahk, ‘Ya pwaye ku in oasr tulik se nutik ke nga arulana matuoh?’ \v 14 Ya oasr ma \nd LEUM GOD\nd* El kofla nu kac? Oana ke nga fahk tari, tukun malem eu nga fah foloko, na ac fah oasr wen se natul Sarah.”\x - \xo 18:14 \xt Lk 1:37\x* \p \v 15 Ke sripen Sarah el sangeng, el lafwekin ac fahk, “Nga tiana israsr.” \p El topuk, “Pwaye, kom israsr.” \s1 Abraham El Kwafe Ke Acn Sodom \p \v 16 Na mwet ah tuyak in som, ac Abraham el welulos in wilkas nu selos. Na elos som nu ke acn se ma elos ac ku in ngeti ac liye acn Sodom. \v 17 Ac \nd LEUM GOD\nd* El fahk insial sifacna, “Nga fah tia okanla nu sel Abraham ma nga akola in oru. \v 18 Fwilin tulik natul ac fah orala sie mutunfacl lulap ac ku, ac nga fah akinsewowoye mutunfacl nukewa kacl. \v 19 Nga sulella ke sripen nga enenu elan ku in sapsap nu sin wen natul ac fwil nukewa tokol tuh elos in akosyu ac in oru ma pwaye ac suwohs. Elos fin akosyu, nga fah oru ma nukewa ma nga wulela tari kac nu sel.” \p \v 20 Na \nd LEUM GOD\nd* El fahk nu sel Abraham, “Oasr tukak na koluk lain acn Sodom ac Gomorrah, ac ma koluk lalos arulana yohk. \v 21 Nga enenu in oatula ac konauk lah ma tukakinyuk elos kac inge pwaye ku sutuu.” \p \v 22 Na mwet luo ah tuyak som tulanya acn Sodom, tusruktu \nd LEUM GOD\nd* El srakna oasr yorol Abraham. \v 23 Abraham el kalukyang nu yurin \nd LEUM GOD\nd* ac siyuk, “Ya pwayena kom ac kunausla mwet wangin mwata wi na mwet koluk uh? \v 24 Fin oasr mwet wangin mwata lumngaul in siti uh, ya kom ac kunausla siti nufon sac? Ya kom ac tia lela in oanna ke sripen mwet lumngaul uh? \v 25 Kalem lah kom tia ku in uniya mwet wangin mwata wi mwet koluk. Ac tia ku in angan! Kom koflana oru ma sacn. Kom fin oru angan, na mwet suwohs uh ac fah kalyeiyuk oapana mwet koluk uh. Tiana ku in angan. El su nununku faclu nufon enenu na in orekma in suwohs.” \p \v 26 \nd LEUM GOD\nd* El fahk, “Nga fin konauk mwet suwoswos lumngaul in Sodom, nga fah tia kunausla siti nufon sac ke sripalos.” \p \v 27 Abraham el sifilpa fahk, “\nd LEUM GOD\nd*, nunak munas, tuleyula ke kuinsrim luk in kaskas nu sum. Mwet na lusrongten se pa nga uh, ac nga kupansuwol in fahk kutena ma. \v 28 Fin mwet suwoswos na angngaul limekosr, ac tia lumngaul, ya kom ac srakna kunausla siti nufon sac mweyen mwet limekosr pueni?” \p \nd LEUM GOD\nd* El fahk, “Nga fah tia kunausla siti sac nga fin konauk mwet suwoswos angngaul limekosr. \p \v 29 Ac Abraham el sifilpa fahk, “Ac fin mwet angngaul na?” \p \nd LEUM GOD\nd* El topuk, “Nga ac tia pac kunausla fin oasr mwet angngaul.” \p \v 30 Abraham el fahk, “\nd LEUM GOD\nd*, nunak munas nikmet kasrkusrak, a nga srakna ke sifilpa kaskas. Fin mwet na tolngoul? \p El fahk, “Nga ac tia pac kunausla nga fin konauk mwet tolngoul.” \p \v 31 Abraham el fahk, “O Leum, nunak munas ke nga siayuk in kusen siyuk nu sum uh. Ac fin pa mwet na longoul koneyukyak we?” \p El fahk, “Nga ac tia pac kunausla siti sac, nga fin konauk longoul.” \p \v 32 Abraham el fahk, “O Leum, nunak munas nikmet kasrkusrak, ma na safla se pa nge. Ac fin mwet na singoul koneyukyak?” \p Ac El fahk, “Nga fah tia pac kunausla fin oasr mwet singoul.” \v 33 Tukun el kaskas nu sel Abraham tari, \nd LEUM GOD\nd* El som, ac Abraham el folokla nu acn sel. \c 19 \s1 Koluklana Lun Sodom \p \v 1 Ke lipufan luo ah tuku nu Sodom in eku sac, Lot el muta ke mutunpot in siti uh. Ke pacl se na el liyaltalak, el tuyak in paingultal. El pasrla ye mutaltal \v 2 ac fahk, “Mwet kacto, nunak munas fahsru wiyu nu lohm ah. Komtal ku in ohlla niomtal ac mongla yorosr ofong. Lututang komtal fah sa tukakek ac fahsr nu yen komtal ac som nu we.” \p Tusruktu eltal topuk ac fahk, “Tari, kut ac mongla na pe inkanek uh ofong.” \p \v 3 El kwafeltal nwe ke na eltal tari welul som nu lohm sel. Lot el elyai mwet kulansap lal in munanla kutu flao ac akoo sie mongo na yuyu nu sin mwet fahsr inge. Ke akoeyukla tari, na elos mongoi. \p \v 4 Meet liki mwet fahsr luo inge motulla, mukul in acn Sodom nukewa tuku raunela lohm sac — kewana mwet fusr ac mwet matu. \v 5 Elos pangyak nu sel Lot ac siyuk, “Pia mukul luo ma tuku in mongla yurum ofong uh? Usaltalu nu yorosr! Kut ke ona yoroltal.” \p \v 6 Lot el illa nu likinuma, ac kaleang srungul ah. \v 7 El fahk nu selos, “Nunak munas, nga kwafe suwos, nimet oru kain ouiya koluk se inge! \v 8 Liye, oasr acn luo nutik su soenna etu mwet. Lela ngan usaltalu nu yuruwos, ac kowos ku in oru kutena ma kowos lungse oru nu seltal. Tusruktu nimet kowos oru kutena ma nu sin mukul luo inge. Eltal mwet fahsr nu in lohm sik, ac nga enenu in liyaltalang.” \p \v 9 Na elos fahk, “Tiok liki kut! Kom mwetsac se! Su kom an in fahk nu sesr ma kut in oru? Tiok! Kom fin tia som, kut ac oru in upa nu sum lukeltal.” Elos sinukunulla Lot ac kilukyang in kunausla srungul ah. \v 10 Tusruktu mukul luo ah saplakla ololak Lot nu in lohm ah, ac kaleang srungul ah. \v 11 Na eltal konela mutun mwet nukewa likinuma, oru elos in tia ku in konauk mutunoa uh.\x - \xo 19:11 \xt 2 Tok 6:18\x* \s1 Lot El Som Liki Acn Sodom \p \v 12 Mukul luo ac fahk nu sel Lot, “Fin oasr kutena mwet lom saya yenu — wen, ku acn, ku wen talupom, ku kutena mwet lom su muta in siti uh — usalosla liki acn se inge, \v 13 mweyen kut ac kunausla siti se inge. \nd LEUM GOD\nd* El lohng tukak na koluk lain mwet in acn se inge, oru El supwekutme in kunausla acn Sodom.” \p \v 14 Na Lot el som nu yurin mukul luo ma acn natul ah akola in payuk se, ac fahk, “Tal sulaklak som liki acn se inge. \nd LEUM GOD\nd* El ac kunausla acn uh.” Tusruktu eltal nunku mu el aksruksruk. \p \v 15 Toang na in lotu se tok ah, lipufan luo ah srike in elyaelak Lot. Eltal fahk, “Aksaye! Eis mutan kiom ac acn luo nutum an ac som, tuh kowos in tia misa ke siti uh ac kunausyukla.” \v 16 Lot el wetokla, tusruktu \nd LEUM GOD\nd* El pakomutal. Ke ma inge mwet luo ah sruokya paol Lot ac mutan kial ac acn luo natul, ac kololosla nu likin siti uh.\x - \xo 19:16 \xt 2 Pet 2:7\x* \v 17 Na sie sin lipufan ah fahk, “Kasrusr, suk moul lomtal! Nikmet tapulla ac nikmet tui infalfal uh. Kaing nu fin inging uh, tuh kowos in tia misa.” \p \v 18 A Lot el fahk, “Mo, nunak munas, tari tia angan. \v 19 Yohk tari ma kom oru wo nu sik, ac lungkulang lom molela moul luk. Tusruktu inging uh arulana loesla nu inge. Mwe ongoiya ma ac sikyak inge ac ukweyuwi ac uniyuwi meet liki nga ku in sun acn we. \v 20 Kom liye siti srisrik se ingo? Fototo na. Lela nga in som nu we. Finne acn na srisrik se, nga ac ku in moulla we.” \p \v 21 El topuk, “Kwal aok, nga insese. Nga ac tia kunausla siti srisrik sacn. \v 22 Sulaklak! Kasrusr! Nga tia ku in oru kutena ma nwe ke na kom sun acn we.” \p Ke sripen Lot el pangon srik siti sac, pwanang pangpang acn we Zoar.\f + \fr 19:22 \fk Zoar: \ft in kas Hebrew uh, kalmen Zoar pa “srik”.\f* \s1 Kunausyukla Acn Sodom Ac Gomorrah \p \v 23 Faht ah takak ke pacl se Lot el sun acn Zoar. \v 24 In kitin pacl ah na \nd LEUM GOD\nd* El ukuiya sulfur firir oana af uh nu fin acn Sodom ac Gomorrah\x - \xo 19:24 \xk \xt 19:24–25 \xt Mt 10:15; 11:23–24; Lk 10:12; 17:29; 2 Pet 2:6; Jud 1:7\x* \v 25 ac kunausla acn we, oayapa infalfal uh nufon, wi mwet nukewa we ac ma nukewa ma kapak fin acn we. \v 26 Tusruktu mutan kial Lot ah tapulla, ac el ekla nu ke sru in sohl soko.\x - \xo 19:26 \xt Lk 17:32\x* \p \v 27 Toang na ke lotu toko ah, Abraham el sulaklak na som nu yen se el tuh tu ye mutun \nd LEUM GOD\nd* we. \v 28 El ngeta nu fin acn Sodom ac Gomorrah, ac nu infalfal sac nufon, ac liye kulasr fosryak liki acn we, oana fofosr ke sie funyu lulap. \v 29 Tusruktu ke God El kunausla siti nukewa infalfal sac yen Lot el muta we, El nunku kacl Abraham, ac lela tuh Lot elan painmoulla. \s1 Mutaweyen Mwet Moab Ac Mwet Ammon \p \v 30 Ac ke sripen Lot el tuh sangeng in muta in acn Zoar, el ac acn luo natul utyak nu fin inging uh ac muta in luf se we. \v 31 Mutan se ma matu seltal el fahk nu sin tamtael lal, “Papa tumasr el munaslana, a wangin mukul fin faclu nufon in payuk sesr kut in ku in orek tulik. \v 32 Tari, kut kitalya papa elan sruhila, na kut ona yorol ac orek tulik kacl.” \v 33 In fong sac eltal kitalya ke wain, ac acn matu sac ona yorol. Tusruktu Lot el tiana etu mweyen el arulana sruhila. \p \v 34 Len tok ah, acn matu sac fahk nu sin tamtael lal, “Nga motulla yorol fong. Ofong kut sifilpa orala elan sruhila, na kom ona yorol. Na ac fah oasr fokin papa tumasr uh yorosr kewa.” \v 35 Ouinge in fong sac eltal sifilpa orala el sruhila, ac tamtael fusr sac ona yorol. Lot el tia pacna etu, mweyen el arulana sruhila. \v 36 Eltal oru ouinge, na acn luo natul Lot kewana pututuyak sin papa tumaltal ah. \v 37 Oasr wen se nutin tamtael matu sac, ac el sang inel Moab.\f + \fr 19:37 \fk Moab: \ft fahkyen ine se inge apkuran oana fahkyen “sel papa me” in kas Hebrew.\f* El pa papa tumun mwet Moab nwe misenge. \v 38 Tamtael fusr sac oasr pac wen se natul, su el sang inel Benammi.\f + \fr 19:38 \fk Benammi: \ft in kas Hebrew uh, kalmen Benammi pa “wen nutin sou luk”.\f* El pa papa tumun mwet Ammon nwe misenge. \c 20 \s1 Abraham Ac Abimelech \p \v 1 Abraham el som liki acn Mamre nu ke sie ipin acn eir in Canaan, ac muta inmasrlon acn Kadesh ac Shur. Tok, ke el muta in acn Gerar, \v 2 el fahk mu Sarah, mutan kial, el ma loul. Ke ma inge Tokosra Abimelech lun acn Gerar el sap utuku Sarah nu yorol.\x - \xo 20:2 \xt Gen 12:13; 26:7\x* \v 3 Sie fong ah, God El sikyang nu sel Abimelech in sie mweme ac fahk, “Kom ac misa, mweyen kom eisla mutan se inge. El payuk tari.” \p \v 4 Tusruktu Abimelech el soenna kalukyang nu yurin mutan sac, na el fahk, “Leum God, wangin mwetik! Ya kom ac kunausyula ac mwet luk? \v 5 Abraham el sifacna fahk mu tamtael se lal pa mutan sac, ac Sarah el fahk oapana. Nga oru ma inge ke nunak nasnas, ac wangin kih luk.” \p \v 6 God El topkol in mweme sac, “Aok, nga etu lah kom oru ke nunak na nasnas lom. Ouinge nga tuh karingin kom liki in orekma koluk lainyu, ac tia lela kom in kalukyang nu yorol. \v 7 Tusruktu inge, kom folokonang mutan sac nu sin mukul tumal. El mwet palu se, ac el ac fah pre keim tuh kom in tia misa. A kom fin tia folokunulang, nga fahk kom in etu lah kom ac misa — kom ac mwet lom nukewa.” \p \v 8 Toang na in lotu tok ah, Abimelech el pangoneni mwet fulat lal nukewa ac fahkang nu selos ma sikyak uh, ac elos arulana tuninfongla ke sangeng. \v 9 Na Abimelech el solalma Abraham ac siyuk sel, “Mea kom oru nu sesr uh? Mea koluk nga orala nu sum pwanang kom use mwe lokoalok se inge nu fuk ac nu fin tokosrai luk? Tiana wo kutena mwet in oru lumah se ma kom oru nu sik inge. \v 10 Efu ku kom oru ouinge?” \p \v 11 Abraham el topuk, “Nga tuh tiana nunku mu ac oasr mwet yenu su etu in sunakin God, pwanang nga tuh sangeng mu elos ac uniyuwi ac eisla mutan kiuk uh. \v 12 Pwayena lah el ma wiuk. Acn se nutin papa tumuk ah pa el, tusruktu tia nutin nina kiuk ah, ac nga payukyak sel. \v 13 Ouinge ke God El supweyula liki papa tumuk ah nu in facl saya inge, nga tuh fahk nu sel Sarah, ‘Kom ku in akkalemye inse pwaye lom nu sik ke kom fahk nu sin mwet nukewa lah nga tamulel lom.’” \p \v 14 Na Abimelech el folokunulang Sarah nu sel Abraham, ac in pacl sac pacna el sang sheep ac cow natul, ac mwet kulansap lal. \v 15 El fahk nu sel Abraham, “Facl se inge nufon ma luk. Mutana yen kom lungse muta we.” \v 16 El fahk nu sel Sarah, “Nga asang nu sin tamulel lom sie tausin ipin silver in akpwayei nu sin mwet lom nukewa lah kom suwosna. Elos nukewa fah etu lah wangin tafongla lom.” \p \v 17 Na Abraham el pre nu sin God, ac God El akkeyalla Abimelech ac oayapa mutan kial ac mutan kulansap lal nukewa, tuh elos in ku in isus, \v 18 mweyen \nd LEUM GOD\nd* El tuh kaliya wet lun mutan nukewa in lohm sel Abimelech ke sripal Sarah, mutan kial Abraham. \c 21 \s1 Isusla Lal Isaac \p \v 1 \nd LEUM GOD\nd* El akinsewowoyal Sarah oana ke El tuh wulela, \v 2 ac el pitutuyak ac oswela wen se nu sel Abraham ke el matuoh. Tulik mukul sac osweyukla ke pacl se na God El tuh fahk mu el ac isusla.\x - \xo 21:2 \xt Heb 11:11\x* \v 3 Abraham el sang inel Isaac, \v 4 ac ke Isaac el len oalkosr matwal, Abraham el kosralla, oana ke God El sapkin.\x - \xo 21:4 \xt Gen 17:12; Orek 7:8\x* \v 5 Abraham el yac siofok ke Isaac el isusla. \v 6 Sarah el fahk, “God El oru tuh nga in engan ac israsr. Mwet nukewa su lohng lah nga isusla fah wiyu israsr.”\f + \fr 21:6 \fk israsr: \ft kalmen Isaac in kas Hebrew pa “el israsr”.\f* \v 7 Na el sifilpa fahk, “Ku su mu nga ac sun katiti tulik, ac tafweang nu sel Abraham? A nga osweang nu sel sie wen ke el arulana matu.” \p \v 8 Tulik sac matula, ac ke len se el liktitla, Abraham el oru sie kufwa na lulap. \s1 Supweyukla Hagar Ac Ishmael \p \v 9 Sie len ah, Ishmael, su Hagar mutan Egypt sac osweang nu sel Abraham, el welul Isaac wen natul Sarah, srital. \v 10 Sarah el liyaltal ac fahk nu sel Abraham, “Lusak mutan kulansap se inge ac wen se natul ah. Wen se nutin mutan se inge fah tiana eis kutena ip ke mwe kasrup lom, su Isaac wen nutik el ac fah usrui.”\x - \xo 21:10 \xt Gal 4:29–30\x* \v 11 Ma se inge arulana akfohsyalak Abraham, mweyen ma pac natul pa Ishmael. \v 12 Tusruktu God El fahk nu sel Abraham, “Nik kom elya ke tulik sac ac Hagar, mutan kulansap lom. Oru oana ma Sarah el fahk nu sum an, mweyen Isaac pa ac sot fwilin tulik nutum ma nga wuleot nu sum.\x - \xo 21:12 \xt Rom 9:7; Heb 11:18\x* \v 13 Nga fah oayapa sang tulik puspis nutin wen nutin mutan kulansap sac, tuh elos in fah orala sie mutunfacl lulap. Ma pac nutum pa el.” \p \v 14 Toangna in lotu se tok ah, Abraham el tukakek ac eis kutu mwe mongo ac pak kulun kosro se sessesla ke kof, ac filiya finpisal Hagar, na el supwalla ac tulik sac. Hagar el som forfor acn turangang uten Beersheba. \v 15 Ke kof nimaltal ah lisr nufon, Hagar el filiya tulik sac ye sak soko \v 16 ac som muta srengla sahp ac yact siofok ma liki tulik sac. El nunku in el, “Nga tia ku in muta ngetang liye tulik se nutik inge ke ac misa uh.” Ke el muta insac, el mutawauk in tung. \p \v 17 God El lohng ke tulik sac tung, ac lipufan se lun God kaskas nu sel Hagar inkusrao me ac fahk, “Hagar, mea kom sis an? Nikmet sangeng. God El lohng tung lun tulik sac. \v 18 Tuyak, fahla sraklalak, ac akwoyalla. Nga ac oru sie mutunfacl lulap ke fwilin tulik natul.” \v 19 Na God El ikasla mutal Hagar, ac el liyauk lufin kof se. El som ac nwakla pak sac ke kof, ac sang kiteya tulik sac. \v 20 God El wi tulik mukul sac ke el matula. El muta in acn turangang uten acn Paran, ac el sie mwet sruh kosro na pisrla. \v 21 Nina kial ah konauk mutan Egypt se kial Ismael. \s1 Wulela Se Inmasrlol Abraham Ac Abimelech \p \v 22 In pacl sac, Abimelech el welul Phicol, mwet kol fulat lun un mwet mweun lal, som ac fahk nu sel Abraham, “God El wi kom in ma nukewa kom oru.\x - \xo 21:22 \xt Gen 26:26\x* \v 23 Ke ma inge, orala sie wulela na ku an ye mutun God, lah kom ac tia kiapweyula, ku tulik nutik, ku fwilin tulik nutik tok ah. Pacl nukewa nga inse pwayena nu sum, ke ma inge wulema nu sik lah kom ac oayapa inse pwaye nu sik ac nu sin facl se su kom muta we inge.” \p \v 24 Na Abraham el fahk, “Nga wuleot ouingan.” \p \v 25 Abraham el tukakin nu sel Abimelech ke lufin kof se ma mwet kulansap lal Abimelech elos tuh sruokya. \v 26 Abimelech el fahk, “Nga tia etu lah su oru an. Kom tiana fahk nu sik, ac nga tufahna lohng pa inge.” \v 27 Na Abraham el sang kutu sheep ac cow nu sel Abimelech, ac eltal orala sie wulela ku inmasrloltal. \v 28 Abraham el srela sheep fusr mutan itkosr liki un sheep natul, \v 29 ac Abimelech el siyuk sel, “Mea se kom oru ingan?” \p \v 30 Abraham el topuk, “Eis sheep fusr itkosr inge. Ke kom eis ma inge kom akpwayei lah nga pa mwet se ma pukanak luf se inge.” \v 31 Ouinge acn sac pangpang Beersheba,\f + \fr 21:31 \fk Beersheba: \ft kalmen ine se inge in kas Hebrew pa “Lufin Wuleang” ku “Lufin Ma Itkosr”.\f* mweyen acn sac pa eltal orala wulela se inmasrloltal inge we uh. \p \v 32 Tukun eltal orala wulela se inmasrloltal in acn Beersheba, Abimelech ac Phicol folokla nu Philistia. \v 33 Na Abraham el yukwiya sak tamarisk soko in acn Beersheba, ac alu nu sin \nd LEUM GOD\nd*, God Su Moul Ma Pahtpat. \v 34 Abraham el muta Philistia ke pacl na loeloes se. \c 22 \s1 God El Sapkin Abraham Elan Kisakunul Isaac \p \v 1 In kutu pacl tok, God El srikal Abraham. El pangnol, “Abraham!” \p Ac Abraham el topuk, “Nga inge.”\x - \xo 22:1 \xk \xt 22:1–13 \xt Heb 11:17–19\x* \p \v 2 God El fahk, “Eisal Isaac, wen sefanna nutum su kom arulana kuloi, ac som nwe in facl Moriah. Ke kom ac sun acn we, na kom fah kisakunulma in mwe kisa firir nu sik fin soko eol su nga ac akkalemye nu sum.”\x - \xo 22:2 \xt 2 Chr 3:1\x* \p \v 3 Toangna in lotu tok ah, Abraham el telak etong mwe orek kisa, ac sang nu fin donkey natul ah. Na el eisal Isaac ac mwet kulansap luo welul, ac elos som nu yen se ma God El fahk mu elan som nu we ah. \v 4 Ke len se aktolu ah, Abraham el liyauk acn sac, ohkokme emeeto. \v 5 Na el fahk nu sin mwet kulansap luo ah, “Muta inse wi donkey uh. Nga, ac tulik se nutik inge, ac som nu meet ah in alu, ac kut ac fah foloko.” \p \v 6 Abraham el sang Isaac elan us etong nu ke kisa uh, ac el us mitmit se ac mulut firir mwe tanak e uh. Ac ke eltal tukeni fahsr, \v 7 Isaac el kasla ac fahk, “Papa!” \p Ac el topuk, “Mea?” \p Isaac el siyuk, “Efu ku oasr etong ac mulut kut us, a pia sheep fusr mwe kisa an?” \p \v 8 Ac Abraham el fahk, “God El ac fah ase.” Na eltal tukenina fahsr. \p \v 9 Ke eltal tuku nu ke acn se ma God El fahk nu sel kac, Abraham el etoak loang se ac takunla etong ah fac. El kapriya wen se natul ah, ac likilya fin etong ma oan fin loang ah.\x - \xo 22:9 \xt Jas 2:21\x* \v 10 Na el srukak mitmit sac in unilya. \v 11 Tusruktu lipufan lun \nd LEUM GOD\nd* el pang nu sel inkusrao me, “Abraham, Abraham!” \p Ac el topuk, “Nga pa inge.” \p \v 12 Na lipufan sac fahk, “Nimet kom kahlya tulik sacn ku oru kutena ma nu sel. Inge nga etu lah kom akfulatye God ac akos ma El sapkin, mweyen kom tia sruokya wen sefanna nutum an lukel.” \p \v 13 Abraham el ngetnget nwe liyauk sheep mukul soko, sremla koacl ke sripin sak se. El som sruokya ac kisakin tuh in sie mwe kisa firir in aolla wen natul. \v 14 Abraham el sang inen acn sac, “\nd LEUM GOD\nd* El Ase.” Fahsru nwe misenge, mwet uh srakna fahk ouinge, “Fineol sin \nd LEUM GOD\nd*, El fah ase.” \p \v 15 Lipufan lun \nd LEUM GOD\nd* el pang nu sel Abraham inkusrao me pacl se akluo \v 16 ac fahk, “\nd LEUM GOD\nd* El fahk ouinge: ‘Nga orala sie wuleang ke Inek sifacna lah nga fah arulana akinsewowoye kom. Ke sripen kom tuh oru ma se inge, ac tia seko wen sefanna nutum,\x - \xo 22:16 \xk \xt 22:16–17 \xt Heb 6:13–14\x* \v 17 nga wuleot nu sum lah nga ac fah akpusye fita nutum in pukanten oana itu inkusrao ku puk wekof uh. Fwilin tulik nutum ac fah kutangla mwet lokoalok lalos.\x - \xo 22:17 \xt Heb 11:12\x* \v 18 Mutanfahl nukewa ac fah siyuk sik in akinsewowoyalos oana ke nga akinsewowoye fita lom. Ma inge nukewa ma na ke sripen kom tuh akos ma nga sapkin.’”\x - \xo 22:18 \xt Orek 3:25\x* \v 19 Abraham el folokla nu yurin mwet kulansap lal, ac elos tukeni som nu Beersheba, yen Abraham el muta we. \s1 Fwilin Tulik Natul Nahor \p \v 20 In kutu pacl tok, Abraham el lohngak lah Milcah el oswela tulik oalkosr nu sel Nahor, tamulel lal Abraham: \v 21 Uz wounse, Buz tamulel lal, Kemuel papa tumal Aram, \v 22 Chesed, Hazo, Pildash, Jidlaph, ac Bethuel \v 23 papa tumal Rebecca. Milcah el oswela wen oalkosr inge nu sel Nahor, tamulel lal Abraham. \v 24 Reumah, mutan kulansap kial Nahor, el oswella Tebah, Gaham, Tahash, ac Maacah. \c 23 \s1 Sarah El Misa Ac Abraham El Molela Ipin Acn Se Mwe Kulyuk \p \v 1 Sarah el moul sun yac siofok longoul itkosr matwal. \v 2 El misa Hebron in acn Canaan, ac Abraham el asor yokna kacl. \p \v 3 El tuyak liki acn se ma monin mutan kial oan we, ac som nu yurin mwet Hit, ac fahk, \v 4 “Nga mwetsac se muta inmasrlowos inge. Kukakunma sie ipin acn an nu sik, ngan pikinya mutan kiuk uh we.”\x - \xo 23:4 \xt Heb 11:9, 13; Orek 7:16\x* \p \v 5 Elos topuk, \v 6 “Mwet kacto, porongekut. Kut oek mu kom mwet kol fulat ac pwengpeng se. Kom ku in pikinya mutan kiom an ke kulyuk se ma wo emeet lasr uh. Kut nukewa arulana engan in asot sie kulyuk an nu sum, tuh kom fah pikinya mutan kiom an kac.” \p \v 7 Na Abraham el pasrla ye mutalos \v 8 ac fahk, “Kowos fin insese in lela nga in pikinya mutan kiuk uh inge, nunak munas siyuk sel Ephron, wen natul Zohar, \v 9 elan kukakunma luf se Machpelah, su oanna ke sisken acn lal. Siyuk elan kukakunma nu sik ke molo na pwaye an ye motowos, ac nga fah molela luk mwe kulyuk.” \p \v 10 In pacl sac, Ephron el wi mwet Hit wial muta ke acn in meeting se ke mutunpot nu in siti uh. Ac el topuk ye mutun mwet nukewa su muta in acn sac, \v 11 “Mwet kacto, porongeyu. Nga fah sot nu sum ipin acn sac nufon wi pac luf se ma oan we ah. Nga ac sot lom ye mutun mwet luk inge, tuh kom fah ku in pikinya mutan kiom an we.” \p \v 12 Tusruktu Abraham el pasrla ye mutun mwet Hit uh \v 13 ac fahk nu sel Ephron tuh mwet nukewa in ku in lohng, “Nga siyuk kom in nunak munas lohngwin ma nga ac fahk uh. Nga ac moli ipin acn nufon sac. Sruokya molo uh, tuh nga fah ku in pikinya mutan kiuk uh we.” \p \v 14 Ephron el topuk, \v 15 “Mwet kacto, lupan molin acn uh ipin silver angfoko na — lupa se ingan ma na pilasr siktal. Pikinya na mutan kiom an we.” \v 16 Abraham el insese nu kac, ac srikeya lupa se ma Ephron el fahk ye mutun mwet ah — ipin silver angfoko, fal nu ke srikasrak ma orekmakinyuk sin mwet kuka. \p \v 17 Pa oru acn sel Ephron in Machpelah, su oan kutulap in Mamre, tuh lal Abraham lac ah. Ma Ephron el kitaung uh pa acn ah, luf sac, ac sak nukewa fin acn sac, utyak na nwe ke masrol lal ah. \v 18 Eteyuk sin mwet Hit nukewa su wi muta in pacl sac lah ma lac lal Abraham pa acn sac. \p \v 19 Tukun ma inge, Abraham el piknilya Sarah, mutan kial, in luf se Machpelah in acn Canaan. \v 20 Ouinge ipin acn se su tuh ma lun mwet Hit ah meet, ac luf se ma oan we, ma lac lal Abraham mwe kulyuk. \c 24 \s1 Koneyukyak Mutan Se Kial Isaac \p \v 1 In pacl se inge Abraham el arulana matuoh, tuh \nd LEUM GOD\nd* El akinsewowoyal in ma nukewa el oru. \v 2 El fahk nu sin mwet kulansap se ma matu oemeet lal, su karingin ma lal nukewa, “Filiya poum inmasrlon epuk\f + \fr 24:2 \fk Filiya poum inmasrlon epuk: \ft ku ‘nu inyenguk’ — sie ouiyen fulahk nu ke wuleang ma tia ku in ikilyukla.\f* ac orala sie wulela nu sik. \v 3 Nga lungse kom in wulela Inen \nd LEUM GOD\nd*, su God lun kusrao ac faclu, lah kom fah tia sulela sie mutan Canaan kien wen nutik uh. \v 4 Enenu na kom in folokla nu in facl su nga matula we, ac eis sie mutan inmasrlon mwet luk tuh in mutan kial Isaac, wen nutik.” \p \v 5 A mwet kulansap sac siyuk, “Ac mutan sac fin tia lungse fahsr liki acn sel in wiyu tuku nu in acn Canaan? Ya nga ac supwala wen nutum in folokla nwe yen kom tuku we me an?” \p \v 6 Abraham el topuk, “Liyaung na kom in tia folokunla wen nutik uh nu we! \v 7 \nd LEUM GOD\nd* lun kusrao El usyume liki acn sin papa tumuk ac liki sou luk, ac El orala wulela na ku se lal nu sik mu El ac sang acn se inge nu sin fwilin tulik nutik. El fah supwala lipufan lal meet liki kom, tuh kom fah ku in konauk sie mutan kien wen nutik uh we. \v 8 Mutan sac fin tia lungse wi kom tuku, na kom sukosok liki wulela se inge. Tusruktu ac fah wangin kutena sripa ac pwanang kom in folokunla wen nutik uh nu we.” \v 9 Ouinge mwet kulansap sac el filiya paol inmasrlon epal Abraham, leum lal, ac wulela in oru oana ma Abraham el fahk nu sel. \p \v 10 Ac mwet kulansap sac el us kain in mwe lung puspis fin singoul sin camel nutin leum lal, ac som nu ke siti se yen Nahor el muta we epang in acn Mesopotamia. \v 11 Ke el sun acn we, el orala camel uh in muta nu ten sisken lufin kof se likin siti sac. In pacl se inge ekela, pacl mutan uh in tuku ut kof. \v 12 Mwet kulansap sac pre ac fahk, “O \nd LEUM GOD\nd*, God lal Abraham leum luk, akwoye ouiyuk misenge, ac akpwayei wuleang lom nu sel Abraham, leum luk. \v 13 Nga a inge, sisken lufin kof se yen mutan fusr in siti uh ac tuku ut kof we. \v 14 Nga fah fahk nu sin sie selos, ‘Nunak munas sruhkya sufa in kof nimom an nu ten, ac lela ngan nimya.’ El fin fahk, ‘Nimya, ac nga fah oayapa ut kof nimen camel nutum uh,’ lela tuh in pa inge mutan se ma kom sulela kial Isaac, mwet kulansap lom. Ma se inge fin sikyak, na nga ac fah etu lah kom akpwayei wulela lom nu sin leum luk.” \p \v 15 Meet liki safla pre lal, Rebecca el sikla, us sufa in ut kof soko finpisal. El acn natul Bethuel, su wen natul Nahor ac Milcah. Nahor el tamulel lal Abraham. \v 16 El mutan fusr na kato se su soenna etu mwet. El tufokla nu ke lufin kof sac, nwakla sufa lal, ac foloko. \v 17 Mwet kulansap sac kasrusr nu yorol ac fahk, “Nunak munas, ase ngan nimya kof in sufa nimom an.” \p \v 18 Mutan fusr sac fahk, “Mwet kacto, nimya.” Ac el sulaklak na sruhkya sufa lal nu ten liki finpisal, ac sruokya ke mwet kulansap sac nim. \v 19 Ke el nim tari, mutan sac fahk, “Kolya ngan utiya pac kof nimen camel nutum inge, ac sang eltal in nim na ke kuiyaltal.” \v 20 Mutan sac el kina okoala sufa in kof sac nu in mwe nim kof lun kosro uh, ac kasrusr nu ke lufin kof ah in sifilpa ut kof, nwe ke na el kiteya nufonna camel nutin mukul sac. \v 21 Mukul sac tia kas, a el tuni na mutan fusr sac in liye lah \nd LEUM GOD\nd* El akwoye ouiyen fahsr lal. \p \v 22 Ke camel ah nim kof tari, na mwet kulansap sac srukak ring gold na yohk molo se ac sang nu ke infwen mutan fusr sac, ac sang pac lohlpo gold luo nu ke paol. \v 23 Ac el fahk, “Nunak munas fahk nu sik lah su papa tomom uh. Ya mwesas lohm sel ah nu sik ac mwet luk inge in mongla we ofong?” \p \v 24 Na mutan sac fahk, “Papa tumuk pa Bethuel, wen natul Nahor ac Milcah. \v 25 Pukanten mah pao ac mongo nun kosro lohm ah, ac mwesas pac lohm ah kowos in mongla we.” \p \v 26 Na mwet kulansap sac sikukmutunte ac alu nu sin \nd LEUM GOD\nd*. \v 27 El fahk, “Kaksakin \nd LEUM GOD\nd*, God lal Abraham, leum luk, su oaru in akpwayei wuleang lal nu sin leum luk. \nd LEUM GOD\nd* El aksuwoswosye fahsr luk nu yurin sou lun leum luk.” \p \v 28 Mutan fusr sac kasrusr nu lohm sin nina kial, ac srumun ma inge nukewa nu sel. \v 29 Oasr tamulel se lal Rebecca pangpang Laban, ac el kasrusr som nu ke lufin kof sac, nu yen mwet kulansap lal Abraham el muta we. \v 30 Laban el tuh liye ring nu infwac se ac lohlpo ke poun tamtael lal, ac lohng pac ke mutan sac fahkak ma mwet kulansap sac fahk nu sel. El som nu yurin mwet kulansap lal Abraham, su tu sisken camel natul pe lufin kof sac, \v 31 ac fahk, “Fahsru wiyu nu lohm ah. Kom sie mwet su \nd LEUM GOD\nd* El akinsewowoye. Efu kom ku tu na inge? Oasr acn akola nu sum lohm ah, ac oasr pac acn nu sin camel nutum an.” \p \v 32 Ouinge mukul sac som nu lohm sac, ac Laban el tella ma fin camel ah, ac sang mah pao ac mongo nalos. Na el use kof nu yurin mwet kulansap lal Abraham ac mwet lal, in ohlla nialos. \v 33 Ke mongo uh utuku, mukul sac fahk, “Nga koflana eis mwe kasru inge nwe ke na nga fahkak sripen tuku luk uh.” \p Laban el fahk, “Srumun ma kom ac fahk an.” \p \v 34 Na el fahk, “Nga mwet kulansap lal Abraham. \v 35 \nd LEUM GOD\nd* El arulana akinsewowoye leum luk, oru el arulana kasrup. El sang nu sel un kosro puspis ke sheep, nani, cow, camel ac donkey, oayapa silver, gold, ac mwet kulansap mukul ac mutan. \v 36 Sarah, mutan kien leum luk, el oswela wen se nu sel ke el arulana matu, ac leum luk el sang ma lal nukewa nu sin wen sac tuh in ma lal. \v 37 Leum luk el sap nga orala sie wuleang na ku se in akos ma el sapkin. El fahk, ‘Nimet sulela mutan kien wen nutik inmasrlon mutan in acn Canaan. \v 38 A som nu yurin mwet lun papa tumuk ac sou luk, ac sulela sie mutan ah kial we.’ \v 39 Ac nga siyuk sin leum luk, ‘Ac mutan sac fin tia lungse wiyu tuku?’ \v 40 El topukyu ac fahk, ‘\nd LEUM GOD\nd* su nga akos pacl nukewa, El ac fah supu lipufan lal in wi kom, ac sot wo ouiya nu sum. Kom fah eis sie mutan ah kien wen nutik inmasrlon mwet luk ac sou lun papa tumuk. \v 41 Ma sefanna ac ku in aksukosokye kom liki wuleang se lom inge pa kom fin som nu yurin sou luk tuh elos tia lohng siyuk lom.’ \p \v 42 “Ke nga tuku sun lufin kof sac misenge, nga pre ac fahk, ‘\nd LEUM GOD\nd* lal Abraham leum luk, nunak munas ase wo ouiya nu ke ma nga fahsr kac uh. \v 43 Nga pa inge ke lufin kof uh. Ke pacl se sie mutan fusr ac tuku in ut kof uh, na nga ac siyuk sel elan ase kof ngan nimya liki sufa lal. \v 44 El fin etaten ac kiteyu kof, ac oayapa siyuk elan use kof nimen camel nutik uh, lela in el pa mutan se kom sulela tuh in mutan kien wen nutin leum luk!’ \v 45 Meet liki nga aksafyela pre lun insiuk, Rebecca el sikla us sufa in ut kof soko finpisal, ac oatui nu ke lufin kof sac in ut kof. Nga fahk nu sel, ‘Nunak munas, se ngan nimya.’ \v 46 El kina eisya sufa sac liki finpisal ac fahk, ‘Nimya, ac nga ac fah sang pac kof nimen camel nutum uh.’ Ouinge nga nimya, ac el kiteya pac camel ah. \v 47 Nga siyuk sel, ‘Su papa tomom uh?’ Ac el topuk, ‘Papa tumuk pa Bethuel, wen natul Nahor ac Milcah.’ Na nga sang ring se nu ke fwacl ac lohlpo luo nu ke paol. \v 48 Nga sikukmutunte ac alu nu sin \nd LEUM GOD\nd*. Nga kaksakin \nd LEUM GOD\nd* lal Abraham leum luk, su kolyume na nwe yurin sou lun leum luk, yen su nga konauk mutan fusr se natulos tuh in ma kien wen nutin leum luk. \v 49 Inge, komtal fin akola in oru ip lomtal nu sin leum luk ac insese nu ke siyuk lal uh, na komtal nunak munas fahk nu sik. Ac fin tia, fahk pac, tuh nga in sulela lah mea nga ac oru.” \p \v 50 Na Laban ac Bethuel topuk ac fahk, “Ke sripen ma inge ma sin \nd LEUM GOD\nd* me uh, wanginna ma kut ac fahk. \v 51 Rebecca el a inge. Usal ac som. Lela tuh elan mutan kien wen nutin leum lom, in oana ke \nd LEUM GOD\nd* El fahk.” \v 52 Pacl se mwet kulansap lal Abraham el lohng ma inge, el faksufi ac alu nu sin \nd LEUM GOD\nd*. \v 53 Na el tella nuknuk ac silver ac mwe yun gold, ac sang nu sel Rebecca. El oayapa sang mwe kite yohk molo nu sin tamulel lal ac nu sin nina kial. \p \v 54 Na mwet kulansap lal Abraham ac mwet welul elos mongoi ac motulla we ke fong sac. Ke elos tukakek ke lotu se tok ah, mwet kulansap sac fahk, “Nunak munas, filikutla in folokla nu yurin leum luk.” \p \v 55 Tusruktu tamulel lal Rebecca ac nina kial eltal fahk, “Mea, Rebecca el tia ku in mutawin len singoul ma yorosr, na el fah wi kom som?” \p \v 56 A el fahk, “Nikmet ikol kut in sifilpa muta. \nd LEUM GOD\nd* El akwoye fahsr se luk inge. Fuhlela nga in tari folokla nu yurin mwet kacto luk.” \p \v 57 Ac elos fahk, “Pangnolma Rebecca, kut in lohng lah mea el ac fahk.” \v 58 Ouinge elos pangnolma Rebecca ac siyuk, “Kom lungse wi mwet se inge som?” \p Ac el fahk, “Aok.” \p \v 59 Ke ma inge elos fuhlella Rebecca ac mutan kulansap se ma liyalang ke pacl el tulik ah yak, in wi mwet kulansap lal Abraham ac mwet lal ah som. \v 60 Ac elos akinsewowoyal Rebecca ac fahk, \q1 “Lela tuh kom, tamtael wiasr, in nina kien million! \q1 Ac fwilin tulik nutum in kutangla siti lun mwet lokoalok lalos!” \m \v 61 Na Rebecca ac mutan fusr kulansap lal elos akola ac sroang nu fin camel uh in wi mwet kulansap lal Abraham. Na elos nukewa mukuiyak som. \p \v 62 Isaac el tuku nu in acn turangang se ke “Lufin Kof Lun El Su Moul Ac Liyeyu,” ac el muta layen eir ke sie ipin acn Canaan. \v 63 Ke tufahna ekela el illa ac fufahsryesr in polo acn sac, ac liyauk kutu camel fahfahsru. \v 64 Ke Rebecca el liyalak Isaac, el fani liki camel el muta fac \v 65 ac siyuk sin mwet kulansap lal Abraham, “Su mwet se fahsru nu yorosr ingo?” \p Na mwet kulansap sac topuk, “Pa ingo leum se luk uh.” Ouinge Rebecca el srukak nuknuk in afyuf lal ac sunya mutal. \p \v 66 Mwet kulansap sac srumunang nu sel Isaac ma nukewa el tuh oru. \v 67 Na Isaac el usalak Rebecca nu in lohm nuknuk se ma Sarah nina kial ah tuh muta we, ac el payukyak sel. Lungse lal Isaac nu sel Rebecca akwoyela asor lal ke wanginla lun nina kial. \c 25 \s1 Fwilin Tulik Saya Natul Abraham \r (Sie Chronicle 1:32–33) \p \v 1 Abraham el payukyak sin sie pac mutan, inel pa Keturah. \v 2 Keturah el oswela nu sel Abraham: Zimran, Jokshan, Medan, Midian, Ishbak, ac Shuah. \v 3 Jokshan pa papa tumal Sheba ac Dedan, ac fwilin tulik natul Dedan pa mwet Asshurim, mwet Letushim ac mwet Leummim. \v 4 Wen natul Midian pa Ephah, Epher, Hanoch, Abida, ac Eldaah. Elos inge nukewa ma tuku kacl Keturah. \p \v 5 Abraham el filiya ma nukewa lal nu sel Isaac, \v 6 tusruktu ke el srakna moul, el sang pac mwe kite nu sin wen natul ma mutan kulansap kial elos oswela nu sel. Na el supwala wen natul inge nu in sie facl layen nu kutulap, tuh elos in muta loes lukel Isaac wen natul. \s1 Misa Ac Pukpuki Lal Abraham \p \v 7 Pa inge lusen moul lal Abraham: yac siofok itngoul limekosr. \v 8 Abraham el sisla mong safla lal ac misa ke el arulana matuoh. \v 9 Isaac ac Ishmael, wen luo natul, eltal piknilya in Luf Machpelah in acn mwesas kutulap in Mamre, su tuh ma lal Ephron wen natul Zohar, mwet Hit. \v 10 Pa inge ipin acn se ma Abraham el tuh molela sin mwet Hit ah. Abraham ac Sarah, mutan kial, eltal kewa pukpuki we.\x - \xo 25:10 \xt Gen 23:3–16\x* \v 11 Tukun Abraham el misa, God El akinsewowoyal Isaac wen natul, su muta fototo nu ke acn se pangpang “Lufin Kof Lun El Su Moul Ac Liyeyu.” \s1 Fwilin Tulik Natul Ishmael \r (Sie Chronicle 1:28–31) \p \v 12 Pa inge wen natul Ishmael, su Hagar, mutan kulansap Egypt lal Sarah, el tuh oswela nu sel Abraham. \v 13 Takla inelos fal nu ke matwalos: Nebaioth, Kedar, Adbeel, Mibsam, \v 14 Mishma, Dumah, Massa, \v 15 Hadad, Tema, Jetur, Naphish, ac Kedemah. \v 16 Elos pa papa tumun sruf singoul luo, ac inelos itukyang nu ke inen acn elos muta we ac nien aktuktuk lalos. \v 17 Ishmael el tuh yac siofok tolngoul itkosr ke el misa. \v 18 Fwilin tulik natul Ishmael muta inmasrlon Havilah ac Shur, layen kutulap in acn Egypt, ke inkanek nu Assyria. Elos muta srengla liki tulik natul Abraham saya. \s1 Isusla Lal Esau Ac Jacob \p \v 19 Pa inge sramsram kacl Isaac wen natul Abraham. \v 20 Isaac el yac angngaul ke el payukyak sel Rebecca, acn natul Bethuel (sie mwet Aram ke acn Mesopotamia), ac el ma lohl Laban. \v 21 Ke sripen wangin tulik natul Rebecca, Isaac el pre nu sin \nd LEUM GOD\nd* kacl. \nd LEUM GOD\nd* El topuk pre lal, ac Rebecca el pitutuyak. \v 22 Fak se pa insial, ac meet liki eltal isusla eltal amei na insien nina kialtal. Rebecca el fahk, “Efu ku sikyak ange nu sik?” Ouinge el som siyuk sin \nd LEUM GOD\nd* kac. \q1 \v 23 \nd LEUM GOD\nd* El fahk nu sel, \q1 “Mutunfacl luo oasr in kom. \q1 Kom ac oswela mutunfacl akwasui luo. \q1 Sie ac fah ku liki ma se ngia. \q1 El su matu ac fah kulansupu el su fusr.”\x - \xo 25:23 \xt Rom 9:12\x* \p \v 24 Ke sun pacl in isus lal ah, el oswela fak mukul se. \v 25 Tulik se meet ah srusra manol, ac kolol arulana unacna oana sie nuknuk manan, ke ma inge itukyang inel Esau.\f + \fr 25:25 \fk Esau: \ft ine se inge fahk ke acn Seir, ac fahkiya oana kas Hebrew se “unacna”.\f* \v 26 Tulik se akluo el isusla tuh na el sruokna kapinnial Esau. Ouinge itukyang inel Jacob.\f + \fr 25:26 \fk Jacob: \ft fahkyen ine se inge oana kas Hebrew se “kapinnia”.\f* Isaac el yac onngoul ke eltal isusla. \s1 Esau El Kukakunla Wal Lun Wounse Lal \p \v 27 Tulik mukul luo ah matula, ac Esau el mwet na etu sruh kosro se, ac el lungsena muta inimae, a Jacob el sukas ac el mutana in lohm uh. \v 28 Isaac el kuloel Esau, mweyen el lungse kang kosro inima ma Esau el muta sruok uh, a Rebecca el kuloel Jacob. \p \v 29 Sie len ah ke Jacob el orek sup nal, Esau el foloko liki sruh kosro lal. El masrinsralla \v 30 ac el fahk nu sel Jacob, “Nga ngulla na pwaye. Se nak kutu mongo srusra kom oru ingan.” (Pa ingan sripa se oru pangpang inel Edom.\f + \fr 25:30 \fk Edom: \ft fahkyen ine se inge oana fahkyen “srusra” in kas Hebrew.\f*) \p \v 31 Jacob el topkol ac fahk, “Nga ac kite kom kom fin ase nu sik wal lun wounse lom.” \p \v 32 Esau el fahk, “Kwal aok. Nga akura misa — mwe mea wal sac nu sik?” \p \v 33 Ac Jacob el fahk, “Fulahk nu sik lah kom ac se nu sik wal lom an.” \p Esau el fulahk ac kitala wal lal nu sel Jacob.\x - \xo 25:33 \xt Heb 12:16\x* \v 34 Na Jacob el sang kutu bread ac kutu sup uh nal. El mongoi tari na el tuyak som. Pa na ingan luman pilesreyen wal se lal Esau ah sel. \c 26 \s1 Isaac El Muta Gerar \p \v 1 Tuh oasr pac sie sracl in facl sac sayen sracl se meet in pacl lal Abraham. Ke ma inge Isaac el mukuiyak som nu in acn Gerar, nu yorol Abimelech, tokosra lun mwet Philistia. \v 2 \nd LEUM GOD\nd* El sikyang nu sel Isaac ac fahk nu sel, “Nimet kom som nu Egypt. Mutana in facl se inge, ke acn se nga ac fahk nu sum in muta we. \v 3 Muta inge, ac nga ac fah wi kom ac akinsewowoye kom. Nga ac sot facl se inge nufon nu sum ac nu sin fwilin tulik nutum. Nga ac akpwayeye wulela se nga tuh orala nu sel Abraham, papa tomom.\x - \xo 26:3 \xk \xt 26:3–4 \xt Gen 22:16–18\x* \v 4 Nga ac arulana akpusye fwilin tulik nutum ac elos ac fah oana pusiyen itu inkusrao, ac nga ac sang nu selos facl se inge nufon. Mutunfacl nukewa ac fah siyuk sik nga in akinsewowoyalos oana ke nga akinsewowoye fwil nutum. \v 5 Nga fah akinsewowoye kom, mweyen Abraham el tuh akosyu ac liyaung ma sap nukewa ac ma oakwuk nukewa su nga sapkin.” \p \v 6 Ouinge Isaac el mutana Gerar. \v 7 Ke mukul in acn we elos tuh siyuk ke mutan kial, el fahk nu selos mu ma loul pa Rebecca. El tiana fahkak lah mutan kial pa el, mweyen el sensen mukul we ac unilya ac eisalla Rebecca, mweyen el arulana oasku.\x - \xo 26:7 \xt Gen 12:13; 20:2\x* \v 8 Na ke Isaac el muta we paht kutu, Tokosra Abimelech el ngeti liki winto lal, ac liyalak Isaac ke el sritalel Rebecca. \v 9 Abimelech el sapla solalma Isaac ac fahk nu sel, “Ma kiom pa mutan sac! Efu ku kom fahk mu ma loum?” \p Na Isaac el fahk “Nga sensen mu nga ac fin fahk mu ma kiuk pa el, na ac anwuki nga.” \p \v 10 Na Abimelech el fahk, “Mea se kom oru nu sesr inge? Sie sin mukul luk inge funu ona yurin mutan kiom an, lukun kom pa pwanma mwatasr.” \v 11 Na Abimelech el akesmakye mwet nukewa, “Kutena mwet su oru koluk nu sin mwet se inge, ku mutan kial uh, ac fah anwuki.” \p \v 12 Isaac el oru ima se lal in facl sac, ac in yac sac el kosrani pacl siofok yohk liki lupan ma el taknelik, mweyen \nd LEUM GOD\nd* El akinsewowoyal. \v 13 El kapkapak na in ma nukewa, oru el sie mwet arulana kasrup. \v 14 Mweyen oasr un kosro puspis natul ke sheep ac cow ac mwet kulansap puspis lal, mwet Philistia elos sokyak sel. \v 15 Lufin kof nukewa ma mwet kulansap lal Abraham, papa tumal, tuh pukanak ke el srakna moul, mwet Philistia elos nwakla ke fohk. \p \v 16 Na Abimelech el fahk nu sel Isaac, “Fahla liki facl sesr uh. Kom arulana ku liki kut lac.” \v 17 Ouinge Isaac el som ac oakiya nien aktuktuk lal Infalfal Gerar, ac muta we. \v 18 El sifilpa pukanak lufin kof ma Abraham, papa tumal, el tuh pukanak in pacl lal, su mwet Philistia elos tuh taunya tukun Abraham el misa. Isaac el sang pacna inen lufin kof inge ke ine ma papa tumal ah tuh sang nu kac. \p \v 19 Mwet kulansap lal Isaac ah pikin lufin kof se infalfal sac nwe sun unon in kof se. \v 20 Mwet liyaung kosro in acn Gerar elos alein nu sin mwet liyaung kosro lal Isaac, ac fahk, “Lufin kof se inge ma lasr.” Ouinge Isaac el sang inen luf sac “Alein.” \p \v 21 Mwet kulansap lal Isaac elos sifilpa pukanak sie lufin kof, ac oasr pac alein kac. Ke ma inge el sang inen luf se inge, “Akwasui.” \v 22 El som liki acn sac ac sifilpa pukanak sie luf uh. Wangin alein nu sel ke luf se inge, ouinge el pangon luf sac, “Sukosok.” Ac el fahk, “Inge \nd LEUM GOD\nd* El ase nu sesr sukosok in muta fin acn se inge, ac kut ac fah kapkapak fin acn se inge.” \p \v 23 Isaac el tuyak ac som nu Beersheba. \v 24 In fong sac \nd LEUM GOD\nd* El sikyang nu sel ac fahk, “Nga God lal Abraham, papa tomom. Nik kom sangeng. Nga ac wi kom ac nga fah akinsewowoye kom ac sot fwilin tulik puspis nutum, ke sripen wuleang luk nu sel Abraham, mwet kulansap luk.” \v 25 Isaac el etoak loang se we ac alu nu sin \nd LEUM GOD\nd*. Na el tulokunak nien aktuktuk lal we, ac mwet kulansap lal elos sifilpla pukanak lufin kof se. \s1 Sie Wulela Inmasrlol Isaac Ac Abimelech \p \v 26 Abimelech el tuku Gerar me, usal Ahuzzath mwet kasru fulat lal, ac Phicol leum lun un mwet mweun lal welul, in tuh sonol Isaac.\x - \xo 26:26 \xt Gen 21:22\x* \v 27 Ke ma inge Isaac el siyuk, “Efu ku komtal tuku liyeyu? Komtal tuh srungayula ac lisyula liki facl sumtal ah.” \p \v 28 Abimelech el topuk ac fahk, “Inge kut etu lah \nd LEUM GOD\nd* El wi kom, ac kut nunku mu ac wona in oasr sie wulela na ku inmasrlosr. Kut lungse kom in wulela \v 29 lah kom ac tia aklokoalokye kut oapana ke kut tuh tiana aklokoalokye kom ah. Kut tuh kulang na nu sum ac supwekomla in misla. Inge kalem na sesr lah \nd LEUM GOD\nd* El akinsewowoye kom.” \v 30 Isaac el akoela kufwa se nu selos, ac elos tukeni mongoi. \v 31 Toangna in lotu tok ah, eltal tukakek ac akkeyala wulela inmasrloltal. Na Isaac el wilkas nu selos, ac elos fahsrelik kawuk na wowo. \p \v 32 Ke len sacna mwet kulansap lal Isaac elos tuku ac fahkang nu sel ke lufin kof se ma elos pukanak. Elos fahk, “Kut konauk kof.” \v 33 El sang inen lufin kof sac “Wuleang Ku.” Pa ingan sripa se oru pangpang siti sac Beersheba.\f + \fr 26:33 \fk Beersheba: \ft kalmen ine se inge in kas Hebrew pa “Lufin Kof In Wuleang”.\f* \s1 Mutansac Kial Esau \p \v 34 Ke Esau el yac angngaul, el payukyak sin mutan Hit luo: Judith acn natul Beeri, ac Basemath acn natul Elon. \v 35 Mutan luo inge arulana aktoasryal Isaac ac Rebecca. \c 27 \s1 Isaac El Akinsewowoyalla Jacob \p \v 1 In pacl se inge Isaac el matuoh ac mutawauk in sulonginla. El sapla solalma Esau, wen se ma matu natul, ac fahk nu sel, “Wen nutik!” \p Esau el topuk, “Nga inge.” \p \v 2 Isaac el fahk, “Kom liye lah nga matuoh ac apkuran in misa. \v 3 Us mwe pisr nutum an ac sruokma soko kosro inima an nak. \v 4 Orauk kain in mongo yuyu se ma nga lungsena kang ah, ac use nu yuruk. Nga ac mongo tari, na nga fah akinsewowoyekomla meet liki nga misa.” \p \v 5 Ke pacl se Isaac el kaskas nu sel Esau inge, Rebecca el lohng na. Ouinge ke Esau el illa som in sruh kosro, \v 6 Rebecca el fahk nu sel Jacob, “Nga lohng lah ingena papa tomom fahk nu sel Esau ange: \v 7 ‘Use soko kosro inima an ac akmolyela nak. Tukun nga ac mongo tari, na nga ac akinsewowoye kom ye mutun \nd LEUM GOD\nd* meet liki nga misa.’” \v 8 Rebecca el tafwela ac fahk, “Wen nutik, porongo akwoye ac oru ma nga fahk uh. \v 9 Fahla nu ke un kosro uh, ac srela lukwa nani fusr na fact an. Use ngan tuh akmolyela ac orala kain mongo se ma papa tomom el arulana lungse yohk ah. \v 10 Kom ku in usla nu yorol elan kang, elan mau akinsewowoyekomla meet liki el misa.” \p \v 11 Tusruktu Jacob el fahk nu sin nina kial, “Kom etu na lah manol Esau unacna, a monuk fwel. \v 12 Papa el ac tuh kahl monuk ac konauk lah nga kiapwel. Ac fin ange, ac tia akinsewowoyeyuk nga, a el ac selngaiyuwi.” \p \v 13 Nina kial ah fahk, “Wen nutik, lela kutena selnga nu sum an in oan fuk. Oru na ma nga fahk uh. Fahla use nani an.” \v 14 Ouinge el som sruokya nani uh, ac use nu yurin nina kial, ac el orala kain mongo se ma papa sac arulana lungse ah. \v 15 Na Rebecca el srukak nuknuk se ma wo emeet lal Esau su oan yorol in lohm uh, ac sang nokmulang Jacob. \v 16 El sang kulun nani uh nu fin paol Jacob, oayapa nu fin acn ma tia unacna ke kawal. \v 17 Na el sang mwe mongo yuyu sac, ac bread ma el munanla nu sel. \p \v 18 Na Jacob el som nu yurin papa tumal ah, ac fahk, “Papa!” \p El topuk, “Nga inge. Su kac sumtal ingan?” \p \v 19 Jacob el fahk, “Nga Esau, wen matu nutum. Ma kom sap ngan orala nom ah pa inge. Tukakek mongoi, kom in tari akinsewowoyeyula.” \p \v 20 Isaac el fahk nu sin wen natul, “Ku kom oru fuka tuh kom arulana sa konauk?” \p Jacob el fahk, \nd LEUM GOD\nd* lom El kasreyu konauk.” \p \v 21 Isaac el fahk nu sel Jacob, “Kaluku ngan kahlkomi. Pwayena lah kom pa Esau?” \v 22 Jacob el kalukyang nu yurin papa tumal ah, na Isaac el kahlilya ac fahk, “Pusrem oana pusracl Jacob, a poum paol Esau.” \v 23 El tiana akilenul Jacob, mweyen paol oana paol Esau. El akola elan akinsewowoyal, \v 24 na el sifilpa siyuk, “Ku pwayena kom pa Esau?” \p Ac el topuk, “Aok, pwaye.” \p \v 25 Isaac el fahk, “Kolma mongo an nu yuruk ngan kang. Nga ac mongo tari, na nga fah akinsewowoyekomla.” Jacob el kolang nu yorol, ac el oayapa sang wain nimal. \v 26 Na papa tumal ah fahk nu sel, “Kaluku, wen nutik, ac ngokya mutuk.” \v 27 Ac ke el kalukyang in ngok mutal, Isaac el ngokak nuknuk lal, ouinge el akinsewowoyalla. Ac el fahk, “Foulin wen nutik uh loslos oana foulin ima ma \nd LEUM GOD\nd* El akinsewowoye.\x - \xo 27:27 \xk \xt 27:27–29 \xt Heb 11:20\x* \v 28 God Elan asot nu sum aunfong inkusrao me, ac akkasrupye fohkon acn in ima lom! Ac lela Elan akpusye wheat ac wain lom! \v 29 Mutunfacl puspis in kulansap nu sum, ac mwet uh in faksufi ye motom. Lela kom in leum fin sou lom nukewa, ac fwilin tulik nutin nina kiom in akfulatye kom. Lela elos su selngawi kom in selngawiyuk, ac elos su akinsewowoye kom in akinsewowoyeyuk.”\x - \xo 27:29 \xt Gen 12:3\x* \s1 Esau El Kwafe Isaac Elan Akinsewowoyal \p \v 30 Isaac el akinsewowoyela Jacob tari, na Jacob el tuyak som. Tia paht na Esau, tamulel lal, el foloko liki sruh kosro lal. \v 31 El oayapa akmolyela mwe mongo na yuyu ac usla nu yurin papa tumal. Ac el fahk, “Papa, tukakek kang kutu ikwen kosro nga us tuku nom inge, kom in tari akinsewowoyeyula.” \p \v 32 Ac Isaac el siyuk, “Ku su kom an?” \p Ac Esau el fahk, “Nga Esau, wounse mukul nutum.” \p \v 33 Manol Isaac nufon rarrarak, ac el siyuk, “Fin angan, ac su sruhk uniya kosro soko use nak ah? Nga mongo tufahna tari na pa kom utyak. Nga sang nufon mwe insewowo luk nu sel, ac inge ac ma na lal nwe tok.” \p \v 34 Ke Esau el lohng ma inge, el liksreni tung ac wowoyak, ac fahk, “Papa, akinsewowoyeyu pac!” \p \v 35 Isaac el fahk, “Tamulel lom el tuku ac kiapweyula. El eisla tari mwe insewowo lom.” \p \v 36 Esau el fahk, “Pacl luola el aklalfonyeyu. Fal in pangpang inel Jacob.\f + \fr 27:36 \fk Jacob: \ft sie pac kalmen Jacob pa “Kutasrik”.\f* El eisla wal lun wounse luk, ac inge el eisla pac mwe insewowo luk. Ya wangin na pwaye mwe insewowo lula kom filiya luk?”\x - \xo 27:36 \xt Gen 25:29–34\x* \p \v 37 Isaac el topuk, “Nga orala tari elan leum fom, ac tuh mwet wial nukewa fah mwet kulansap lal. Nga sang nu sel wheat ac wain. Inge, wen nutik, wangin ma nga ku in oru nu sum!” \p \v 38 Esau el sifil pacna kwafe nu sin papa tumal ah, ac fahk, “Ya mwe insewowo sefanna lom, papa? Akinsewowoyeyu pac!” Na el sifilpa tung.\x - \xo 27:38 \xt Heb 12:17\x* \p \v 39 Na Isaac el fahk nu sel, \q1 “Wangin aunfong nu sum inkusrao me, \q1 Wangin acn wo ke ima uh lom.\x - \xo 27:39 \xk \xt 27:39–40 \xt Heb 11:20\x* \q1 \v 40 Cutlass nutum pa ac sot enenu lom, \q1 Ac kom fah kulansupu tamulel lom. \q1 Tusruktu kom fin tuyak lainul, \q1 Kom ac fah pisrla liki ye nununku lal.”\x - \xo 27:40 \xt Gen 36:8; 2 Tok 8:20\x* \p \v 41 Esau el arulana srungalla Jacob, mweyen papa tumal ah tuh sang mwe insewowo ah nu sel. Ac el nunku sel sifacna, “Akuranna sun pacl in eoksra ke misa lal papa. Fin safla, na nga ac unilya Jacob.” \p \v 42 Tusruktu ke Rebecca el lohng ke akoo lal Esau ah, el sapla solalma Jacob ac fahk nu sel, “Esau tamulel lom, el akoo in foloksak nu sum ac unikomi. \v 43 Wen nutik, inge kom oru ma nga fahk uh. Fahla ingena nwe yorol Laban tamulel luk in acn Haran, \v 44 ac muta yorol nwe ke na kasrkusrak lun tamulel lom ohula \v 45 ac el mulkunla ma kom oru nu sel inge. Tok nga ac fah supwaot sie mwet in folokinkomme. Mwe mea wen luo nutik in tukenina wanginla ke len sefanna?” \s1 Isaac El Supwalla Jacob Nu Yorol Laban \p \v 46 Rebecca el fahk nu sel Isaac, “Nga keokla sin mutan Hit kial Esau inge. Jacob el fin payukyak pac sin sie mutan Hit, ac mansis pacna ngan tari misa.” \c 28 \p \v 1 Isaac el solalma Jacob, paingul ac fahk nu sel, “Nimet kom payuk sin mutan Canaan inge. \v 2 A kom som nu Mesopotamia, nu yen sel Bethuel, papa matu tomom, ac payukyak sin sie mutan we ah, siena sin acn natul Laban, su ma lin nina kiom.\f + \fr 28:2 \fk payukyak sin sie mutan ... Laban, su ma lin nina kiom: \ft in pacl so filfilla tuh sou fototo inge ku in payuk.\f* \v 3 God Kulana Elan akinsewowoye payuk lom, ac sot in pus tulik nutum, tuh kom fah papa tumun mutunfacl puspis! \v 4 Lela Elan akinsewowoye kom ac fwilin tulik nutum oana ke El tuh akinsewowoyal Abraham, tuh facl se su kom muta we inge, su God El sang lal Abraham, in fah ma lom!”\x - \xo 28:4 \xt Gen 17:4–8\x* \v 5 Isaac el supwalla Jacob nu Mesopotamia, nu yorol Laban, wen natul Bethuel mwet Aram, su ma lel Rebecca, nina kial Jacob ac Esau. \s1 Esau El Sifilpa Payukyak Sin Sie Pac Mutan \p \v 6 Esau el lohngak lah Isaac el akinsewowoyal Jacob ac supwalla nu Mesopotamia in sokak sie mutan kial we. El oayapa lohng lah ke Isaac el akinsewowoyal Jacob el sapkin nu sel elan tia payuk sin mutan Canaan. \v 7 El lohngak pac lah Jacob el akos na papa tumal ac nina kial, ac som nu Mesopotamia. \v 8 Ouinge Esau el akilen lah Isaac, papa tumal, el tia lungse elan payuk nu sin mutan Canaan. \v 9 Ke ma inge Esau el som nu yorol Ishmael, wen natul Abraham, ac payukyak sel Mahalath, sie acn natul Ishmael, su ma loul Nebaioth. \s1 Mweme Lal Jacob In Acn Bethel \p \v 10 Jacob el fahsr liki acn Beersheba in som nu Haran. \v 11 Ke faht uh tili el sun sie acn mutal ac aktuktuk we. Ke el ona in motul, el eloangak eot se. \v 12 El mweme mu el liye nien fan se tuyak faclu yak sun acn inkusrao, ac lipufan uh fani ac fanyak fac.\x - \xo 28:12 \xt Jn 1:51\x* \v 13 Ac \nd LEUM GOD\nd* El tu siskal ac fahk, “Nga \nd LEUM GOD\nd* lal Abraham ac Isaac. Nga fah sot nu sum, ac fwilin tulik nutum, acn se ma kom oan we inge.\x - \xo 28:13 \xt Gen 13:14–15\x* \v 14 Elos ac fah mau arulana pukanten oana puk fin faclu. Elos ac fah akyokye facl selos nu kutulap, roto, epang ac eir. Ac nga fah akinsewowoye mutunfacl nukewa keim ac fwilin tulik nutum. \v 15 Esam, nga ac fah wi kom ac langoekom yen nukewa kom som nu we, ac nga ac fah folokinkomme nu fin acn se inge. Nga ac tiana fahsr liki kom nwe ke na nga orala ma nukewa nga wuleot nu sum.” \p \v 16 Jacob el asmakla ac fahk, “Pwaye na pwaye, \nd LEUM GOD\nd* El oasr in acn se inge a nga tiana etu!” \v 17 El sangeng ac fahk, “Acn na oal se pa inge! Tia ana acn, a ma sin God. Ku pacna in pa inge mutunpot nu in kusrao.” \p \v 18 Jacob el toangna tukakek ke lotu tok ah, eis eot se ma el ilung ah, ac tulokunak tuh in sie mwe esmakin. Na el ukuiya oil in olive nu fac, in kisakunang nu sin God. \v 19 El sang inen acn sac Bethel.\f + \fr 28:19 \fk Bethel: \ft kalmen ine se inge ke kas Hebrew pa “lohm sin God”.\f* (Siti srisrik sac pangpang Luz meet.) \v 20 Na Jacob el orala wulela se nu sin \nd LEUM GOD\nd*, ac fahk ouinge: “Kom fin wiyu ac karinginyu in fahsr se luk inge, ac kasreyu ke mwe mongo ac nuknuk, \v 21 ac nga fin moul folokla sun acn sin papa tumuk, na kom fah God luk. \v 22 Eot in esmakin se su nga oakiya inge ac fah acn in alu nu sum, ac nga fah asot nu sum sie tafu singoul ke ma nukewa ma kom ase nu sik.” \c 29 \s1 Jacob El Sun Acn Sel Laban \p \v 1 Jacob el fahsr liki acn sac ac som tulanya facl sin mwet layen nu kutulap. \v 2 El fahsr nwe liyauk lufin kof se inimae ac u tolu ke sheep oan mongla siska. Mwet uh elos kite sheep natulos ke kof in luf se inge. Oasr eot tupasrpasr lulap se sang afin luf sac. \v 3 Pacl se ma un sheep nukewa ac fahsreni uh, mwet karingin sheep inge ac epusla eot sac ac kiteya sheep natulos. Na toko elos fah sifil oakeang eot sac in afinya. \p \v 4 Jacob el siyuk sin mwet liyaung sheep uh, “Kowos mwet ya?” \p Elos fahk, “Kut mwet Haran.” \p \v 5 El siyuk selos, “Ku kowos etal Laban, su ac ma natul Nahor?” \p Ac elos fahk, “Aok, kut etal.” \p \v 6 Na el siyuk, “Ac el fuka?” \p Elos topuk, “El ku na. Ngetot liye, tulik mutan se natul pa pwen un sheep natul fahsru ingo. El pa Rachel.” \p \v 7 Jacob el fahk, “Liye, srakna infulwen len, soenna pacl in utukeni sheep uh. Kowos ku tia kiteya ke kof ac folokunulosla nu inima elos in mongo we?” \p \v 8 Elos fahk, “Kut tia wi oru angan. Ac soaneyuk nwe ke na un sheep nukewa faseni, ac eot se inge ipisyukla, na kut fah sang kof nimalos.” \p \v 9 Ke Jacob el srakna kaskas nu selos, Rachel el tuku wi un sheep nutin papa tumal ah. \v 10 Ke Jacob el liyalak Rachel, el som nu ke lufin kof uh ac epusla eot sac, na sang kof nimen sheep natul Laban, su ma loun nina kial. \v 11 Na Jacob el ngok mutal Rachel, ac tung ke sripen engan lal. \v 12 El fahkang nu sel, “Nga wen natul Rebecca, sou lun papa tomom.” \p Na Rachel el yula ac fahkang nu sin papa tumal ah. \v 13 Ac ke papa sac lohng pweng kacl Jacob, mukul se nutin ma loul, el kasrusr som in sonol. El sruokilya ac ngok mutal, na el usalla nu in lohm sel. Ke Jacob el srumunang nu sel Laban ma nukewa ma sikyak nu sel ah, \v 14 Laban el fahk, “Pwaye na pwaye lah kut srah sefanna.” Na Jacob el muta yorol malem se.\x - \xo 29:14 \xt Gen 12:3; 22:18\x* \s1 Jacob El Orekma Nu Sel Laban Kacl Rachel Ac Leah \p \v 15 Laban el fahk nu sel Jacob, “Kut finne sou, kom fah tia orekma nu sik ke wangin molo. Nga ac akfalye nu sum fuka?” \v 16 Oasr acn luo natul Laban — inen ma se ma matu ah pa Leah, ac ma se ma srik ah pa Rachel. \v 17 Wo mutal Leah, tusruktu Rachel el arulana oasku ac wo pac lumahl. \p \v 18 Jacob el arulana lungse Rachel, ac el fahk, “Nga ac orekma nu sum yac itkosr, kom fin usalu Rachel kiuk.” \p \v 19 Laban el topuk, “Nga ac lungse eisalot nu sum liki na in eisalang nu sin kutena mwet saya. Tari, mutana yuruk.” \v 20 Jacob el orekma yac itkosr elan mau ku in eisal Rachel, ac ke sripen el lungse el yohk, yac itkosr sac oana in pacl na fototo se nu sel. \p \v 21 Na Jacob el fahk nu sel Laban, “Sun tari lusen pacl sac. Fuhlela nga in payukyak sin acn nutum.” \v 22 Ouinge Laban el oru kufwen marut se ac suli mwet nukewa. \v 23 Tusruktu in fong sac, el tia usal Rachel, a el eisalang Leah nu sel Jacob, ac Jacob el ona yorol. ( \v 24 Laban el eisalang Zilpah, mutan kulansap lal, nu sel Leah, acn natul, tuh elan mutan kulansap lal.) \v 25 Jacob el tiana etu nwe ke lotutang tok ah lah Leah pa oan yorol ah. El som nu yorol Laban ac fahk, “Efu kom ku oru ange nu sik? Nga orekma kacl Rachel, na efu kom ku kiapweyula?” \p \v 26 Laban el fahk, “Ouiya lasr uh, kut tia ku in sang el su srik in payukyak meet liki el su matu. \v 27 Tupan in safla wik in akfulat lun marut uh, na nga fah eisalot Rachel nu sum, kom fin sifilpa orekma luk ke yac itkosr.” \p \v 28 Jacob el insese nu kac, ac ke safla wik in akfulat ke marut uh, Laban el eisalang Rachel, acn natul, tuh elan mutan pac kial. ( \v 29 Laban el eisalang Bilhah, mutan kulansap lal, nu sel Rachel, acn natul, tuh elan mutan kulansap lal.) \v 30 Jacob el ona yorol Rachel pac, ac el lungse Rachel yohk lukel Leah. Ouinge el sifilpa orekma nu sel Laban ke yac itkosr pac. \s1 Tulik Ma Isusyang Nu Sel Jacob \p \v 31 Ke \nd LEUM GOD\nd* El liye lah srik lungse lal Jacob nu sel Leah lukel Rachel, El oru tuh in oasr tulik natul Leah, a funu Rachel, wangin tulik natul. \v 32 Leah el pitutuyak ac oswela wen se. El fahk, “\nd LEUM GOD\nd* El liye keok luk, ac inge mukul tumuk uh ac fah lungsela nga.” Ouinge el sang inen tulik sac Reuben.\f + \fr 29:32 \fk Reuben: \ft in kas Hebrew, fahkyen ine se inge oana fahkyen “liye, wen se” ac “liyeyuk keok luk”.\f* \v 33 El sifilpa pitutuyak ac oswela pac wen se. El fahk, “\nd LEUM GOD\nd* El ase pac wen se inge nutik, mweyen El lohng lah srungayuk na nga.” Ke ma inge el sang inen tulik sac Simeon.\f + \fr 29:33 \fk Simeon: \ft fahkyen ine se inge oana fahkyen “lohng” in kas Hebrew.\f* \v 34 El sifilpa pitutuyak ac oswela pac wen se. Na el fahk, “Inge mukul tumuk uh ac arulana kupasrme nu sik liki na meet ah, mweyen nga osweang wen tolu nu sel.” Ke ma inge el sang inen wen sac Levi.\f + \fr 29:34 \fk Levi: \ft fahkyen ine se inge oana fahkyen “kupasr” in kas Hebrew.\f* \v 35 Toko el sifilpa pitutuyak ac oswela wen se. Ac el fahk, “Inge nga fah kaksakin \nd LEUM GOD\nd*.” Ouinge el sang inen wen sac Judah.\f + \fr 29:35 \fk Judah: \ft fahkyen ine se inge oana fahkyen “kaksak” in kas Hebrew.\f* Na wotyak isus lal uh. \c 30 \p \v 1 Tusruktu wanginna tulik Rachel el osweang nu sel Jacob, oru el mutawauk in lemtai tamtael lal, ac fahk nu sel Jacob, “Orala kutu tulik ah nutik. Kom fin tia, nga ac misa.” \p \v 2 Jacob el kasrkusrak sel Rachel ac fahk, “Tia nga pa God — El na pa oru kom in tia orek tulik uh.” \p \v 3 Rachel el fahk, “Bilhah, mutan kulansap luk, el a inge. Ona yorol tuh elan ku in orala sie tulik ah nutik. Fin ouinge ku in oaoala mu nina se pa nga.” \v 4 Ouinge el eisalang Bilhah nu sin mukul tumal, ac el ona yorol. \v 5 Bilhah el pitutuyak ac oswela wen se nu sel Jacob. \v 6 Rachel el fahk, “God El oru nununku lal ac ase enenu luk. El lohng kwafe luk ac ase wen se nutik.” Ouinge el sang inen tulik sac Dan.\f + \fr 30:6 \fk Dan: \ft fahkyen ine se inge oana fahkyen “wotla wo” in kas Hebrew.\f* \v 7 Bilhah el sifilpa pitutuyak ac oswela wen se akluo nu sel Jacob. \v 8 Rachel el fahk, “Nga alein yokna nu sin tamtael luk, tusruktu inge nga kutangla.” Ke ma inge el sang inen tulik sac Naphtali.\f + \fr 30:8 \fk Naphtali: \ft fahkyen ine se inge oana fahkyen “alein” in kas Hebrew.\f* \p \v 9 Ke Leah el akilenak lah tui orek tulik lal, el eisalang Zilpah, mutan kulansap lal, nu sel Jacob, tuh in oana mutan se kial. \v 10 Na Zilpah el oswela wen se nu sel Jacob. \v 11 Leah el fahk, “Wola ouiyuk.” Ouinge el sang inen tulik sac Gad.\f + \fr 30:11 \fk Gad: \ft kalmen ine se inge pa “wola ouiya” in kas Hebrew.\f* \v 12 Zilpah el sifilpa osweang wen se nu sel Jacob, \v 13 na Leah el fahk, “Arulana yohk engan luk! Inge mutan uh ac pangonyu engan.” Ouinge el sang inen tulik sac Asher.\f + \fr 30:13 \fk Asher: \ft kalmen ine se inge pa “engan” in kas Hebrew.\f* \p \v 14 Ke pacl in kosrani wheat, Reuben el som nu inima uh tuh konauk kutu mandrake,\f + \fr 30:14 \fk mandrake: \ft kain in sak soko ma mutan in pacl meet ah orekmakin in pwanang elos in ku in pitutu, ku elos in eye sin mukul.\f* na el us tuku nu yorol Leah, nina kial. Ac Rachel el fahk nu sel Leah, “Nunak munas, se nak kutu mandrake ma tulik nutum an us tuku an.” \p \v 15 Leah el topuk, “Mea tia fal tari ke kom eisla mukul tumuk ah? A inge kom srike in eisla mandrake lun wen nutik uh.” \p Na Rachel el fahk, “Kom fin ase mandrake lun wen nutum an, na kom ku in ona yorol Jacob ofong.” \p \v 16 Ke Jacob el foloko liki inima uh ke ekela, Leah el illa in osun nu sel ac fahk, “Kom ac motul yuruk ofong, mweyen nga molikomla tari ke mandrake lun wen nutik.” Ke ma inge Jacob el motulla yorol Leah ke fong sac. \p \v 17 God El topuk pre lal Leah, ac el sifilpa pitutuyak ac osweang nu sel Jacob wen se aklimekosr. \v 18 Leah el fahk, “God El ase nu sik sie ma lacne, mweyen nga sang mutan kulansap luk nu sin mukul tumuk.” Ouinge el sang inen wen se natul inge Issachar.\f + \fr 30:18 \fk Issachar: \ft fahkyen ine se inge oana “oasr ma lacne” in kas Hebrew.\f* \v 19 Leah el sifilpa pitutuyak ac oswela wen se akonkosr nu sel Jacob. \v 20 Ac el fahk, “God El ase nu sik sie mwe kite na wowo. Inge mukul tumuk uh ac eisyu, mweyen nga osweang nu sel wen onkosr.” Ke ma inge el sang inel Zebulun.\f + \fr 30:20 \fk Zebulun: \ft fahkyen ine se inge oana “eis” ac “mwe kite” in kas Hebrew.\f* \v 21 Toko el oswela tulik mutan se, ac sang inel Dinah. \p \v 22 Na God El esamulak Rachel. El topuk pre lal ac oru elan ku in isus. \v 23 El pitutuyak ac oswela wen se. Na el fahk, “God El eisla mwekin luk ac ase wen se nutik.” \v 24 “Finsrak \nd LEUM GOD\nd* Elan ku in sifilpa ase sie wen ah nutik.” Ouinge el sang inen tulik sac Joseph.\f + \fr 30:24 \fk Joseph: \ft fahkyen ine se inge oana “finsrak nu ke sie pac” in kas Hebrew.\f* \s1 Jacob El Orek Fwacfa Nu Sel Laban \p \v 25 Tukun isusla lal Joseph, Jacob el fahk nu sel Laban, “Filiyula nga in folokla nu yen sik. \v 26 Ase mutan kiuk ac tulik nutik su nga kulansap nu sum kac, ac nga fah som. Kom arulana etu woiyen orekma luk ke nga kulansap nu sum.” \p \v 27 Laban el fahk nu sel, “Ngan fahkwin ma se: Nga konauk ke susfa lah \nd LEUM GOD\nd* El akinsewowoyeyu ke sripom. \v 28 Fahkma sie lupan mol an nu ke orekma lom, ac nga fah moli kom kac, kom in mau mutana yuruk.” \p \v 29 Ac Jacob el fahk, “Kom etu na ouiyen orekma luk nu sum, ac lupan puseni lun un kosro nutum ke pacl nga karingin ah. \v 30 Meet liki nga tuku ah, supus kosro nutum, ac inge arulana pukanteni. Ac \nd LEUM GOD\nd* El akinsewowoye kom in acn nukewa nga kulansupwekom we. Inge pacl fal nu sik in suk ma ac wo nu sik ac sou luk.” \p \v 31 Na Laban el sifil pacna siyuk, “Lupa su kom lungse ngan moli kom kac uh?” \p Ac Jacob el topuk, “Nga tia lungse kutena kain in moul, tuh nga ac srakna karingin un kosro nutum kom fin insese nu ke nunak se luk inge: \v 32 Fuhlela nga in som ac fahsr inmasrlon un kosro nutum nukewa misenge, ac srela sheep fusr sroalsroal nukewa, ac nani fusr ma tuhntun nukewa. Ac pa na ingan molin orekma luk uh. \v 33 Ke pacl fahsru ac fisrasr nu sum in konauk lah nga pwaye in kulansap luk uh ku tia. Ke pacl kom ac tuku in liye molin orekma luk uh, fin oasr nani ma tia tuhntun ku sheep ma tia sroalsroal yuruk, kom ac etu na lah ma pusrla.” \p \v 34 Laban el fahk, “Wona. Kut ac oru oana ma kom fahk an.” \v 35 Tusruktu, ke len sac pacna Laban el usla nani mukul ma tuhntun ac ma mutan nukewa ma oasr tuhn fasrfasr kac. El oayapa usla sheep sroalsroal nukewa, ac el sang wen natul in liyaung ma inge. \v 36 Na el som lukel Jacob wi kosro ma el eisla uh, ac fahsr ke lusa se ma el ac ku in fahsr ke len tolu. Jacob el mutana karingin ma lula ke un kosro natul Laban. \p \v 37 Jacob el eis kutu lesak moul ke sak poplar, sak almond, ac sak plane, ac kolosla kutu kolo ah liki, tuh lesak uh fah oasr koa fasrfasr oan kac. \v 38 El kaskiya lesak inge ye mutun un kosro uh ke acn in nim kof lalos. El filiya lesak inge we, mweyen kosro inge ac tutu we ke pacl elos tuku in nim kof uh. \v 39 Ouinge ke nani uh ac forang nu ke lesak inge ke elos afanuki, fahkolos ac tuhntun. \p \v 40 Jacob el taran na sheep uh in srisrila liki nani uh, ac oru tuh elos in tu ngetang nu yurin kosro tuhntun ac kosro sroalsroal ke u in kosro natul Laban uh. Ke el oru ouinge uh, el akpusye un kosro natul sifacna, ac srela liki ma natul Laban. \p \v 41 Ke kosro ma ku ikwa uh ac afanuki uh, Jacob el ac filiya lesak uh ye mutalos ke acn in nim kof lalos, kosro inge in mau tutu in masrlon lesak inge. \v 42 Tusruktu el tiana filiya lesak ye mutun kosro ma munas ikwa uh. Ouinge sikyak tuh na kosro munas nukewa ma natul Laban, ac ma ku ikwa nukewa ma natul Jacob. \v 43 Ke ouinge uh, Jacob el arulana kasrupi. Pukanteni u in kosro natul, mwet kulansap lal, oayapa camel ac donkey. \c 31 \s1 Jacob El Kaingla Lukel Laban \p \v 1 Jacob el lohngak lah wen natul Laban elos fahk mu, “Jacob el eisla ma nukewa lun papa tumasr uh. Kasrup lal uh ma na ke ma lun papa tumasr uh.” \v 2 Jacob el akilenak pac lah Laban el tia sifilpa kulang oana meet ah. \v 3 Na \nd LEUM GOD\nd* El fahk nu sel, “Folokla nu yen sin papa tomom ac nu yurin sou lom. Nga ac fah wi kom.” \p \v 4 Ke ma inge Jacob el sapla nu sel Rachel ac Leah, eltal in tuku osun nu sel yen ma un kosro natul uh muta we. \v 5 El fahk nu seltal, “Nga liye tuh papa tomomtal ah tiana sifil kulang nu sik oana meet ah. Tusruktu, God lun papa tumuk El nuna wiyu na. \v 6 Komtal kewa etu na lah nga orekma nu sin papa tomomtal ah ke kuiyuk nufon. \v 7 Nwe ouinge, a el kutasrik na nu sik ac ekulla molin orekma luk uh pacl singoul. Tusruktu God El tiana lela elan oru kutena mwe ongoiya nu sik. \v 8 Pacl nukewa Laban el fin fahk, ‘Nani tuhntun ingan pa ac moli orekma lom,’ na kosro nukewa ac oswe natu tuhntun. Ac el fin fahk, ‘Nani kwarmok uh pa ac moli orekma lom,’ na u in kosro nukewa ac oswe natu kwarmok. \v 9 God El eisla u in kosro liki papa tomomtal ac use nutik.” \p \v 10 “Ke pacl in orek fahko lun un kosro uh nga tuh mwemei ac liye lah nani mukul ma orek fahko uh ma na kwarmok ac tuhntun. \v 11 Na lipufan lun God el kaskas nu sik in mweme sac ac fahk, ‘Jacob!’ \p Ac nga fahk, ‘Nga.’ \p \v 12 Ac el fahk, ‘Liye, nani mukul nukewa ma orek fahko inge ma kwarmok ac tuhntun. Nga oru in ouinge mweyen nga liye ma nukewa ma Laban el oru nu sum. \v 13 Nga pa God se su tuh sikwot nu sum in acn Bethel, yen se ma kom tuh ukuiya oil in olive nu fin eot se ac kisakin tuh in sie mwe esmakin, ac kom tuh orala sie wuleang nu sik we. Akola kom in folokla nu in facl se ma kom isusla we.’”\x - \xo 31:13 \xt Gen 28:18–22\x* \p \v 14 Rachel ac Leah topkol Jacob ac fahk, “Wangin ma lula kut ac usrui sin papa tumasr. \v 15 El orekut oana mwetsac uh. El kukakinkutla, ac inge el sisla nufon mani ma moulyang nu sel kacsr ah. \v 16 Mwe kasrup nukewa ma God El eisla liki papa tumasr ah inge, ma lasr ac tulik natusr. Oru na ma God El fahk kom in oru an.” \p \v 17 Ouinge Jacob el tuyak, ac srakang tulik natul ac mutan kial nu fin camel uh, \v 18 ac pwanla kosro natul nukewa, ac ma lal nukewa ma el eis ke orekma lal, ac kosro natul ma el eis in acn Mesopotamia, na el mukuiyak in som nu yorol Isaac, papa tumal, in facl Canaan. \v 19 Laban el som in kalla sheep natul, ac ke pacl se el wangin inge, Rachel el usla ma sruloala srisrik ma oan in lohm sin papa tumal ah. \v 20 Jacob el sulallal nu sel Laban ac tia akkalemye nu sel lah el ac som lukel. \v 21 El us ma nukewa lal ac sulaklak na mukuiyak som. El tupalla Infacl Euphrates ac tulanya infulan eol in acn Gilead. \s1 Laban El Ukwal Jacob \p \v 22 Len tolu toko, fwackyang nu sel Laban lah Jacob el kaingla. \v 23 Laban el us mwet lal welul ac ukwal Jacob ke len itkosr, nwe ke el sonol infulan eol in Gilead. \v 24 God El sikyang nu sel Laban in sie mweme ke fong sac ac fahk nu sel, “Taran na kom in tia fahk kutena kas in aksangeng nu sel Jacob.” \v 25 Laban el ukwal Jacob nwe sonol infulan eol in Gilead, yen Jacob el aktuktuk we. Laban ac mwet lal elos oayapa aktuktuk we. \p \v 26 Laban el fahk nu sel Jacob, “Efu ku kom sulallal nu sik ac usla acn nutik ingan in oana luman mutan ma sruhu ke mweun? \v 27 Efu kom ku kutasrik nu sik ac mahsrikme na tia fahk? Kom funu fahk, nga lukun filikomla ke engan lulap, ac on alullul wi pusren mwe srital ac harp. \v 28 Kom tia pacna lela nga in wilkas nu sin acn nutik, ku ngokya mutun tulik natultal inge. Ouiya na koluk se pa kom oru ingan! \v 29 Oasr ku luk in kai kom, tusruktu God lun papa tomom El kaskas nu sik fong, ac fahk mu ngan taran na nga in tia fahk kutena kas in aksangeng nu sum. \v 30 Nga etu lah kom tuyak tuku mweyen kom kena tari folok nu yen sum, a efu kom ku usla ma sruloala srisrik ma oan in lohm sik ah?” \p \v 31 Jacob el topuk, “Nga tuh sangeng, mweyen nga nunku mu kom ac eisla acn nutum inge likiyu. \v 32 Tusruktu kom fin konauk lah god lom an oasr sin siena sin mwet inge, mwet sacn ac fah anwuki. Inge, ye mutun mwet lasr kewa, fahsru suk. Fin oasr kutena ma lom kom konauk yorosr, kom us.” Jacob el tiana etu lah Rachel el pisrala god lal Laban. \p \v 33 Laban el som ac iluhs lohm nuknuk sel Jacob. Toko el som nu in lohm nuknuk sel Leah, ac lohm nuknuk sin mutan kulansap luo, tusruktu el tiana konauk god lal ah. Na el som nu in lohm nuknuk sel Rachel. \v 34 Rachel pa srukak ma sruloala ma oan in lohm nuknuk sel Laban, ac sang nu luin pak se ma ac oan fin camel uh, ac muta fac. Laban el iluhs lohm nuknuk sac nufon, tusruk el tiana konauk ma sruloala uh. \v 35 Rachel el fahk nu sin papa tumal, “Nimet kom kasrkusrak sik, papa. Nga tia ku in tuyak,\f + \fr 31:35 \fk tia ku in tuyak: \ft ouiyen sunak lalos in pacl so, mwet matu se fin utyak, na tulik natul elos enenu in tuyak in akkalemye lah elos akfulatyal.\f* mweyen ingena nga mas mutan.” Laban el sukna ma sruloala lal ah tuh el tiana konauk. \p \v 36 Na Jacob el kasrkusrakak ac siyuk sel Laban, “Mea nga oru koluk? Ma sap su nga kunausla ku kom ukweyume nwe inse? \v 37 Inge ke kom iluhsya ma luk nukewa uh, mea kom konauk mu ma lom oasr yorosr? Srakma filiya inse inge, mwet lasr uh kewa in tukeni ngetani liye, ac fahk lah su pwaye se. \v 38 Nga muta yurum yac longoulla inge, ac sheep nutum ac nani nutum uh tia tui in isus fahko, ac nga tiana kangla sokofanna sheep mukul ke u in kosro nutum uh. \v 39 Pacl nukewa ma kosro lemnak uh uniya soko inmasrlon sheep nutum uh, nga tia us tuku nu ye motom kom in liye, a nga sifacna aolla ke sheep nutik. Kom sap ngan akfalye kutena ma su pusrla ke len ku ke fong. \v 40 Pacl puspis nga keok ke fulen len ac ohu in fong. Nga tia ku in motul. \v 41 Pwana ingan ma nga pulakin ke lusen yac longoul nga muta yurum. Nga orekma yac singoul akosr in eis acn luo nutum, ac yac onkosr nu ke un kosro nutik inge. Ne ouinge, a kom ikil molin orekma luk pacl singoul. \v 42 God lal Abraham ac God lal Isaac, papa tumuk, funu tia wiyu, kom lukun supweyula pisinpo. Tusruktu God El liyena elya luk ac orekma ma nga orala, ac El kai kom kac fong.” \s1 Wuleang Se Inmasrlol Jacob Ac Laban \p \v 43 Laban el topkol Jacob ac fahk, “Mutan luo inge ma nutik. Ma pac nutik pa tulik natultal inge, ac un kosro inge ma pac nutik. Ma nukewa kom liye inge ma luk. Tusruktu ke wangin ma nga ku in oru in folokonma acn luo nutik ac tulik natultal inge, \v 44 nga akola in oru sie wuleang inmasrlok kom. Lela kut in orala sie ma in akesmakinye kut ke wuleang se inge. \p \v 45 Ouinge Jacob el eis eot lulap se ac tulokunak tuh in sie mwe esmakin. \v 46 El fahk nu sin mwet lal in orani kutu eot ac elosak. Na elos mongoi sisken yol in eot sac. \v 47 Laban el sang inen yol in eot se inge Jegar Sahadutha,\f + \fr 31:47 \fk Jegar Sahadutha: \ft kalmen ine se inge in kas Aramaic pa “Yol in eot mwe esmakin”.\f* a Jacob el pangon Galeed.\f + \fr 31:47 \fk Galeed: \ft kalmen ine se inge in kas Hebrew pa “Yol in eot mwe esmakin”.\f* \v 48 Laban el fahk nu sel Jacob, “Yol in eot se inge ac fah mwe akesmakinye kut kewa.” Pa pwanang inen acn sac pangpang Galeed. \v 49 Laban el oayapa fahk, “Lela \nd LEUM GOD\nd* Elan tawikuti ke kut fahsrelik sie sin sie.” Ke ma inge itukyang pac inen acn sac Mizpah.\f + \fr 31:49 \fk Mizpah: \ft fahkyen ine se inge in kas Hebrew apkuran oana fahkyen “Nien Tawi”.\f* \v 50 Laban el sifilpa fahk, “Kom fin oru koluk acn nutik inge, ku payuk pac sin mutan saya, nga finne tia liye, kom esam lah God El tawikuti na. \v 51 Pa inge eot ma nga elosak ac eot lulap se mwe esmakin inmasrlok kom. \v 52 Yol se inge ac eot in esmakin se inge kewa ma in akesmakinye kut. Nga fah tia aliki yol se inge in mweuni kom ac kom fah tia pac alukela ku aliki eot in esmakin se inge in mweuniyu. \v 53 God lal Abraham\f + \fr 31:53 \fk Abraham: \ft pa papa matu tumal Jacob, ac Nahor el papa matu tumal Laban.\f* ac God lal Nahor fah aksuwosye inmasrlosr.” Na Jacob el wulela na ku Inen God su Isaac, papa tumal, el alu nu se, lah el fah liyaung na wuleang se inge. \v 54 El uniya kosro soko, ac sang in mwe kisa fin eol uh, ac el pangoneni mwet lal elos in mongo. Tukun elos mongo tari, elos mongla fin eol uh ke fong sac. \v 55 Toangna in lotu tok ah, Laban el wilkas nu sin acn luo natul ac ngok mutaltal ac tulik natulos, na folokla nu yen sel. \c 32 \s1 Jacob El Akoo In Osun Nu Sel Esau \p \v 1 Ke Jacob el som liki acn sac, oasr kutu lipufan lun God sonol. \v 2 Ke el liyalosyak el fahk, “Acn in aktuktuk se lun God pa inge.” Ke ma inge el sang inen acn sac Mahanaim.\f + \fr 32:2 \fk Mahanaim: \ft kalmen ine se inge in kas Hebrew pa “nien aktuktuk luo”.\f* \p \v 3 Jacob el supwala kutu mwet utuk kas lal in som meet lukel nu yorol Esau, tamulel lal in facl Edom. \v 4 El sap elos in fahk nu sel Esau ouinge: “Nga Jacob, mwet kulansap lom, tukakinyu nu sum, Esau, mwet kacto luk, lah nga tuh som muta yorol Laban, ac nga tuh ikolla pacl in folok luk nwe ke pacl se inge. \v 5 Oasr cow, donkey, sheep, ac nani nutik, oayapa mwet kulansap luk mukul ac mutan. Nga supwaot kas luk nu sum, mwet kacto luk, ac finsrak mu in oasr kulang lom nu sik.” \p \v 6 Ke mwet utuk kas inge foloko nu yorol Jacob elos fahk, “Kut tuh som nu yorol Esau tamulel lom, ac el mukuiyak tari in tuku osun nu sum. Oasr mwet angfoko lal welul.” \v 7 Jacob el sangeng ac fosrnga. El kitalik mwet ma welul ah nu ke u luo, oayapa sheep, nani, cow, ac camel natul uh. \v 8 El nunku sel mu, “Esau el fin tuku ac mweuni u se meet ah, na u se saya ac ku in kaingla.” \p \v 9 Na Jacob el pre, “O God lal Abraham papa matu tumuk, ac God lal Isaac papa tumuk, porongeyu! \nd LEUM GOD\nd*, kom tuh fahk nu sik mu nga in folokla nu yen sik ac nu yurin mwet luk, ac kom ac fah akwoye ma nukewa nu sik. \v 10 Nga kupansuwol nu ke lupan kulang nukewa ac oaru lom su kom akkalemye nu sik, mwet kulansap lom. Ke nga som ah, nga fahsr alukela Infacl Jordan, wangin ma nga us sayen sikal soko, a inge nga foloko wi u luo inge. \v 11 Nga pre nu sum, ac siyuk kom in moliyula lukel Esau, tamulel luk. Nga sangeng ac sensen mu el ac tuku mweuni kut ac sikikutla nufon, nwe ke mutan ac tulik inge. \v 12 Esam lah kom tuh wulema mu kom ac oru ma nukewa in fahsr wo nu sik, ac ase fwilin tulik puspis nutik su wangin mwet ac ku in oakla, mweyen elos ac pukanten oana puk wekof uh.”\x - \xo 32:12 \xt Gen 22:17\x* \p \v 13 Ouinge, el motulla we ke fong sac, ac el srela mwe lung nu sel Esau, ma lel, liki ma el us welul ah: \v 14 nani mutan luofoko ac nani mukul longoul, sheep mutan luofoko ac ma mukul longoul, \v 15 camel litop tolngoul ac natu natulos, cow mutan angngaul ac ma mukul singoul, donkey mutan longoul ac ma mukul singoul. \v 16 El kitalik kosro inge nu ke u, ac filiya kais sie mwet kulansap lal in karingin kais sie un kosro. El fahk nu selos, “Fahsrot fahsr meet likiyu, ac oru in oasr masrol ke un kosro nukewa.” \v 17 El sap nu sin mwet kulansap se ma fahsr oemeet, ac fahk, “Esau, ma lik, el fin sun kom ac siyuk, ‘Su mwet kacto lom uh? Kom ac som nu ya? Ac nutin su kosro ma kom pwen inge?’ \v 18 kom fah topuk, ‘Ma natul Jacob, mwet kulansap lom. El supu nu yorol Esau, leum lal, tuh in sie mwe kite nu sel. Jacob el a fahsru tokosr uh.’” \v 19 El fahk oana inge nu sin el su akluo, aktolu, ac nu selos nukewa saya ma karingin kais sie u in kosro uh. “Pa inge ma kowos ac fahk nu sel Esau ke pacl se kowos ac sonol. \v 20 Kowos enenu in fahk, ‘Aok, Jacob mwet kulansap lom el a na tokosr uh.’ Jacob el nunku sel sifacna mu, “Nga ac aklungyal ke mwe kite inge, ac ke pacl se nga ac osun nu sel uh, sahp el ac nunak munas nu sik.” \v 21 El supwala mwe kite ingan meet lukel, ac el motulla ke nien aktuktuk lal ke fong sac. \s1 Jacob El Apurak In Acn Peniel \p \v 22 In fong sacna, Jacob el tukakek, eis mutan luo kial, mutan kulansap luo kial, ac tulik singoul sie natul, ac fahsr tupalla Infacl Jabbok. \v 23 Tukun el supwalosla tupalla infacl ah, el oayapa supwala ma nukewa lal, \v 24 a el mukena muta. \p Na mwet se tuku apurak nu sel nwe ke na apkuran in lenelik.\x - \xo 32:24 \xk \xt 32:24–26 \xt Hos 12:3–4\x* \v 25 Ke mwet sac liye lah el ac kofla kutangulla, el liksreni tukya fonohl Jacob ac tusrilelik kupasr in fonohl. \v 26 Na mwet sac fahk, “Filiyula ngan som. Akuranna lenelik.” \p Ac Jacob el fahk, “Nga ac tia filikomla nwe ke na kom akinsewowoyeyula.” \p \v 27 Na mwet sac siyuk sel, “Su inem an?” \p Ac el fahk, “Jacob.” \p \v 28 Na mwet sac sifilpa fahk, “Inem ac fah tia sifilpa pangpang Jacob. Kom amei yurin God ac yurin mwet, ac kom kutangla. Ke ma inge inem ac fah pangpang Israel.”\f + \fr 32:28 \fk Israel: \ft fahkyen ine se inge oana kas Hebrew nu ke “el amei yurin God”.\f*\x - \xo 32:28 \xt Gen 35:10\x* \p \v 29 Jacob el fahk, “Ac kom, su inem an?” \p Ac mwet sac fahk, “Efu ku kom ke etu inek?” Na el akinsewowoyalla Jacob.\x - \xo 32:29 \xt Mwet Nun 13:17–18\x* \p \v 30 Jacob el fahk, “Nga liye na pwaye God ke mutuk, ac nga srakna moul.” Ouinge el sang inen acn sac Peniel.\f + \fr 32:30 \fk Peniel: \ft fahkyen ine se inge oana kas Hebrew nu ke “Mutun God”.\f* \v 31 Faht ah takak ke Jacob el som liki acn Peniel, ac el fahsr osak mweyen ngal fonohl. \v 32 Fwilin tulik natul Israel uh tia kang ikwa ma oan fin kupasr ke fonoh nwe misenge, mweyen acn se inge pa tukyuki kacl Jacob ah. \c 33 \s1 Jacob El Osun Nu Sel Esau \p \v 1 Jacob el liye lah Esau el tuku wi mwet angfoko lal, ke ma inge el kitalik tulik natul ah inmasrlol Leah, Rachel, ac mutan kulansap luo kial. \v 2 El likiya mutan kulansap kial ac tulik natultal ah meet, na Leah ac tulik natul ah, na fah Rachel ac Joseph oetok. \v 3 Jacob el fahsryak meet lukelos, ac faksufi nwe infohk uh pacl itkosr ke el fahsryang nu ye mutun tamulel lal. \v 4 A Esau el kasrusr nu yorol, kaosulma ac ngok mutal. Ac eltal tukeni tung. \v 5 Ke Esau el ngetla ac liye mutan ac tulik uh, el siyuk, “Su mwet wi kom inge?” \p Ac Jacob el topuk, “Mwet kacto luk, tulik inge ma God El kulang ac ase nu sin mwet kulansap lom.” \v 6 Na mutan kulansap kial uh tuku wi tulik natultal, ac faksufi nwe infohk uh. \v 7 Toko Leah ac tulik natul tuku ac faksufi pac, na Joseph ac Rachel fahsryak oetok ac faksufi. \p \v 8 Ac Esau el siyuk, “Ma ya sruhk u se nga fahsru sun ah? Mea kalmac?” \p Ac Jacob el fahk, “Ma in akfisrasrye nunak lom.” \p \v 9 Tusruktu Esau el fahk, “Ma lik, fal ma oasr yuruk uh. Tari, sruokyana ma lom an.” \p \v 10 Jacob el fahk, “Mo, fin pwaye lah kom eisyu, nunak munas eis mwe kite luk inge. Nu sik, ke nga liye motom uh, oana ngan liye mutun God, ke kom arulana kulang nu sik uh. \v 11 Nunak munas, eis mwe kite ma nga us nu yurum inge. God El arulana kulang nu sik ac ase mwe enenu luk nukewa.” Jacob el sikalani na in kwafe nwe ke na Esau el eis. \p \v 12 Esau el fahk, “Akola kut in som. Nga ac fahsr meet.” \p \v 13 Jacob el topuk ac fahk, “Kom etu lah tulik inge munas, ac nga ac nunku pac ke sheep ac cow wi natu natulos uh. Fin upala pahtokyalos finne len se, u nufon se inge ac misa. \v 14 Nunak munas, fahsr meet likiyu, ac nga ac fahsrna tukum, wi kuiyen fahsr lun un kosro ac tulik inge, nwe ke nga sun kom in acn Edom.” \p \v 15 Esau el fahk, “Fin angan, nga filiya kutu mwet luk inge in wi kom.” \p Tusruktu Jacob el fahk, “Tari mansis, kulo. Fin wo sum, nimet elya kac.” \v 16 Ouinge Esau el mukuiyak ke len sac in folok nu Edom. \v 17 Ac Jacob el som nu Sukkoth, musaela lohm se sel we, ac orala lac lohm nu sin kosro natul. Pa pwanang pangpang acn sac Sukkoth.\f + \fr 33:17 \fk Sukkoth: \ft kalmen ine se inge in kas Hebrew pa “lac lohm”.\f* \p \v 18 Ke Jacob el foloko liki acn Mesopotamia el sun siti Shechem in acn Canaan. Wona ouiyal, ac el tulokunak nien aktuktuk lal in sie acn oan apkuran nu ke siti sac. \v 19 El molela ipin acn sac sin fwilin tulik natul Hamor, papa tumal Shechem, ke ipin silver siofok.\x - \xo 33:19 \xt Jn 4:5\x* \v 20 El etoak loang se we, ac sang inen loang sac “El,” su God lun Israel. \c 34 \s1 Sruinkuiyuki Dinah \p \v 1 Sie len ah Dinah, acn natul Jacob ac Leah, el som in mutwata yurin kutu mutan Canaan. \v 2 Oasr wen se natul Hamor, mwet Hiv su leumi facl sac. Inen wen se natul pa Shechem. Ke Shechem el liyalak Dinah, el sruinkuilya ac usalla akkolukyal. \v 3 Tusruktu ke Shechem el liye lah mutan sac arulana oasku, el lungseyak el, ac el srike in oru mutan sac in lungse pac el. \v 4 Ac el fahk nu sin papa tumal, “Nga ke kom in use mutan se inge kiuk.” \p \v 5 Jacob el lohngak lah acn se natul ah akkolukyeyukla, tusruktu ke sripen wen natul ah kewa som oasr inimae yurin kosro natul, el tiana oru kutena ma nwe ke na elos foloko. \v 6 Hamor, papa tumal Shechem, el som in pwapa nu sel Jacob, \v 7 ke pacl se na ma wen natul Jacob elos foloko liki inimae. Ke wen natul Jacob inge lohngak ke ouiya koluk sac, elos lut ac arulana kasrkusrak lah Shechem el orala ouiya sac, ac aklusrongtenye mwet Israel ke el sruinkui ac akkolukye acn natul Jacob. \v 8 Na Hamor el fahk nu sel Jacob, “Shechem, wen nutik, el lungseyak acn se nutum ingan. Nunak munas eisalang kial.” \v 9 Ac el sifilpa fahk, “Wona kut in orala sie pwapa ah, ac insese tuh in oasr apayuki inmasrlon mwet lasr ac mwet lowos. \v 10 Na kowos fah ku in wi kut na muta in facl sesr uh, ac muta yen na kowos lungse muta we. Kowos fah sukosok in moli ac in kuka yorosr, ac in oasr pac acn lowos sifacna inge.” \p \v 11 Na Shechem el fahk nu sin papa tumal Dinah ac mwet lel, “Kowos fin oru enenu se luk inge, na nga ac fah sot kutena ma kowos lungse. \v 12 Fahkma nu sik lah mwe kite fuka kowos lungse, ac sang pac in yohk molin mutan se inge ke lupa na kowos lungse. Nga ac sot kutena ma kowos siyuk kac, kowos fin fuhlela nga in payuk sel.” \p \v 13 Wen natul Jacob arulana toasr lah Shechem el akkolukyalla Dinah, tamtael lalos, ouinge elos kikiap in topkol Shechem ac Hamor, papa tumal. \v 14 Elos fahk, “Kut koflana fuhlela ma lousr in payuk sin mwet ma tia kosrala. Ma se ingan ac akmwekinye kut. \v 15 Kut ac ku in insesela fin twe mukul nukewa lowos kosrkosrla oana kut. \v 16 Ac kut ac fah oayapa insese in apayuki. Kut ac fah oakwuki muta inmasrlowos ac in ma sefannala nu suwos. \v 17 Tusruktu kowos fin tia insese nu ke ma kut fahk uh ac kosrkosrla, na kut ac eis ma lousr uh ac som.” \p \v 18 Kas inge wo sel Hamor ac Shechem, wen natul, \v 19 ac mukul fusr sac sulaklak na in oru ma elos fahk uh, mweyen el arulana lungse acn natul Jacob. El pa mukul se ma oa emeet in sou lun papa tumal. \p \v 20 Hamor ac Shechem, wen natul, eltal som nu ke acn in tukeni ke mutunpot in siti uh ac sramsram nu sin mwet wialtal in acn sac. \v 21 Eltal fahk, “Mwet inge elos kulang na. Lela nu selos in wi kut na muta fin acn uh, ac in sukosok in forfor. Acn sesr uh yohk, fal pac nu selos. Lela kut in payuk sin mutan natulos ac sang pac elos in payuk sin mutan natusr uh. \v 22 Tusruktu elos ac insese in muta inmasrlosr, ac ma sefannala nu sesr, mukul nukewa lasr uh fin twe kosrkosrla oana elos. \v 23 Ya kosro natulos nukewa ac ma lalos nukewa saya ac tia ma lac lasr? Ke ma inge lela kut in insesela mu elos in muta inmasrlosr.” \v 24 Mwet nukewa ke siti sac insese nu ke pwapa lal Hamor ac Shechem, ouinge mukul nukewa we kosrkosrla. \p \v 25 Tukun len tolu, ke mukul uh srakna maskin kosrkosrla lalos, luo sin wen natul Jacob, Simeon ac Levi tamulel lal Dinah, eltal us cutlass natultal, mahsrikla nu in siti uh, ac uniya mukul nukewa we, \v 26 welulang Hamor ac Shechem, wen natul. Na etal eisal Dinah liki lohm sel Shechem ac som. \v 27 Tukun anwukla mwet uh, wen saya natul Jacob elos utyak nu in siti sac, ac usla ma nukewa we in foloksak ke akmwekinyeyukla tamtael se lalos. \v 28 Elos usla un kosro, cow, donkey, ac ma nukewa saya, in siti sac ac inimae. \v 29 Elos eis ma saok nukewa, sruokya mutan ac tulik nukewa, ac usla ma nukewa in lohm sin mwet we ah. \p \v 30 Jacob el fahk nu sel Simeon ac Levi, “Komtal ac pwanma ongoiya nu sik. Inge mwet Canaan, mwet Periz, ac mwet nukewa saya in acn se inge ac fah srungayula. Tia pus mwet luk, a elos nukewa fin toeni ac mweuniyu, sou nufon se lasr inge ac sikiyukla!” \p \v 31 Tusruktu elos topuk ac fahk, “Kut tia ku in lela ma lousr in orek oana sie mutan kosro.” \c 35 \s1 God El Akinsewowoyal Jacob In Acn Bethel \p \v 1 God El fahk nu sel Jacob, “Som nu Bethel ingena ac muta we. Musaela sie loang ah luk we, nga God se su tuh sikwot nu sum pacl se kom tuh kaing lukel Esau, tamulel lom.”\x - \xo 35:1 \xt Gen 28:11–17\x* \p \v 2 Ouinge Jacob el fahk nu sin sou lal ac mwet nukewa ma welul, “Sisla god saya ma oan yuruwos an. Aknasnasyekowosla, ac nokomang nuknuk nasnas tuh kowos in nasnas ye mutun God. \v 3 Kut ac som liki acn se inge nu Bethel, yen su nga ac fah musaela sie loang nu sin God se su tuh kasreyu in pacl in ongoiya nu sik, ac su nuna wiyu na yen nukewa nga fahsr nu we.” \v 4 Ouinge elos sang nu sel Jacob god sac nukewa ma oasr yorolos, ac oayapa yaring ma elos orekmakin. El pikinya ma inge ye sak oak soko apkuran nu Shechem. \p \v 5 Ke Jacob ac wen natul nukewa mukuiyak in som, mwet nukewa su muta in siti srisrik ma apkuran elos arulana sangeng, ac tiana ukwalos. \v 6 Jacob el tuku wi mwet lal nukewa nu Luz, su pangpang Bethel in pacl inge, in acn Canaan. \v 7 El etoak loang se we ac sang Inen God lun Bethel nu kac, mweyen God El tuh sifacna sikyang nu sel we ke pacl se el tuh kaingkin tamulel lal ah. \v 8 Deborah, mutan tutaf lal Rebecca, el misa ac pukpuki ye sak oak soko layen eir in acn Bethel. Ouinge acn sac pangpang “Sak Oak in Tung.” \p \v 9 Ke pacl se Jacob el foloko liki acn Mesopotamia, God El sifilpa sikyang nu sel ac akinsewowoyal. \v 10 God El fahk nu sel, “Inem pa Jacob, tusruktu ingela inem ac fah pangpang Israel.” Ouinge God El sang inel Israel.\x - \xo 35:10 \xt Gen 32:28\x* \v 11 Ac God El fahk nu sel, “Nga God Kulana. Lela tuh in oasr tulik puspis nutum. Mutunfacl puspis ac fah tuku ke fwilin tulik nutum, ac kom ac fah papa tumun tokosra puspis.\x - \xo 35:11 \xk \xt 35:11–12 \xt Gen 17:4–8\x* \v 12 Nga ac sot nu sum acn ma nga tuh sang nu sel Abraham ac nu sel Isaac, ac nga fah oayapa sang nu sin fwilin tulik nutum tok.” \v 13 Na God El som lukel. \v 14 Jacob el tulokunak eot in esmakin se in acn se ma God El kaskas nu sel we inge, ac akmutalyela ke el ukuiya wain ac oil in olive nu fac.\x - \xo 35:14 \xk \xt 35:14–15 \xt Gen 28:18–19\x* \v 15 Ac el sang inen acn sac Bethel. \s1 Misa Lal Rachel \p \v 16 Jacob ac sou lal som liki acn Bethel, ac ke elos srakna loes liki acn Ephrath, na sun pacl in isus lal Rachel, ac arulana upa nu sel in isus. \v 17 Ke pacl se ma upala na pwaye ngal in isus lal, mutan akisus lal el akkeyal ac fahk, “Rachel, akkeye kom. Tulik mukul se pac pa inge.” \v 18 Tusruktu Rachel el munaslana in misa, ac ke el apkuran in fuhlakinla mong safla lal, el sang inen tulik se natul uh Benoni,\f + \fr 35:18 \fk Benoni: \ft kalmen ine se inge in kas Hebrew pa “wen nutin asor luk”.\f* a papa tumun tulik sac sang inel Benjamin.\f + \fr 35:18 \fk Benjamin: \ft kalmen ine se inge in kas Hebrew pa “wen nutin wo ouiya”.\f* \p \v 19 Ke Rachel el misa, pukpuki el sisken inkanek nu Ephrath, su pangpang Bethlehem in pacl inge. \v 20 Jacob el tulokunak eot in esmakin se we, ac srakna akilenya kulyuk lal Rachel nwe misenge. \v 21 Jacob el sifilpa mukuiyak fahsr nu meet, ac ke el alukela tower Eder\f + \fr 35:21 \fk Eder: \ft kalmen ine se inge in kas Hebrew pa “un sheep”.\f* el tulokunak iwen aktuktuk lal we. \s1 Mukul Singoul Luo Natul Jacob \r (Sie Chronicle 2:1–2) \p \v 22 Ke Jacob el muta in acn sac, Reuben el ona yorol Bilhah, sie sin mutan kulansap kien papa tumal. Ke Jacob el lohngak el arulana foloyak. \p Oasr wen singoul luo natul Jacob.\x - \xo 35:22 \xt Gen 49:4\x* \v 23 Wen natul Leah pa Reuben (wen se omeet natul Jacob), Simeon, Levi, Judah, Issachar, ac Zebulun. \v 24 Wen natul Rachel pa Joseph ac Benjamin. \v 25 Wen natul Bilhah, mutan kulansap lal Rachel, pa Dan ac Naphtali. \v 26 Wen natul Zilpah, mutan kulansap lal Leah, pa Gad ac Asher. Mukul natul Jacob inge nukewa isusla Mesopotamia. \s1 Misa Lal Isaac \p \v 27 Jacob el som nu yorol Isaac, papa tumal, in acn Mamre, apkuran nu Hebron, yen Abraham ac Isaac tuh muta we.\x - \xo 35:27 \xt Gen 13:18\x* \v 28 Isaac el moul nwe ke el sun yac siofok oalngoul, \v 29 ac el misa ke el arulana matuoh. Ac Esau ac Jacob, wen luo natul, eltal piknilya. \c 36 \s1 Fwilin Tulik Natul Esau \r (Sie Chronicle 1:34–37) \p \v 1 Pa inge fwilin tulik natul Esau, su oayapa pangpang Edom. \v 2 Esau el payuk sin mutan Canaan inge: Adah, acn natul Elon mwet Hit; Oholibamah, acn natul Anah wen natul Zibeon mwet Hiv;\x - \xo 36:2 \xt Gen 26:34\x* \v 3 ac Basemath, acn natul Ishmael ac tamtael lal Nebaioth.\x - \xo 36:3 \xt Gen 28:9\x* \v 4 Adah el oswella Eliphaz. Basemath el oswella Reuel. \v 5 Oholibamah el oswella Jeush, Jalam, ac Korah. Mukul inge nukewa isusyang nu sel Esau in acn Canaan. \p \v 6 Na Esau el us mutan kial, wen natul, acn natul, ac mwet nukewa in lohm sel, wi kosro nukewa natul ac ma lal nukewa ma el eis in acn Canaan, ac som lukel Jacob, tamulel lal, nu ke sie pac acn. \v 7 El som mweyen acn ma el ac Jacob tukeni orekmakin sufalla nu ke enenu laltal. Arulana puseni kosro natultal kewa, pwanang eltal tia ku in tukeni muta. \v 8 Ouinge Esau el som ac muta infulan eol in acn Edom. \p \v 9 Pa inge fwilin tulik natul Esau, papa tumun mwet Edom. \v 10 Inen wen natul Esau pa inge: Eliphaz wen natul Adah, mutan kial Esau. Reuel wen natul Basemath, sie pac mutan kial Esau. \v 11 Wen natul Eliphaz pa Teman, Omar, Zepho, Gatam ac Kenaz. \v 12 (Timna el mutan kulansap se kial Eliphaz, wen natul Esau, ac el oswella Amalek nu sel Eliphaz.) Elos inge wen natul Adah, mutan se meet kial Esau. \v 13 Ac wen natul Reuel pa Nahath, Zerah, Shammah, ac Mizzah. Elos inge wen natul Basemath, mutan se akluo kial Esau. \v 14 Oholibamah, acn natul Anah wen natul Zibeon, el oswela wen tolu nu sel Esau, inelos pa Jeush, Jalam, ac Korah. \p \v 15 Pa inge sou lulap ma tuku ke fwilin tulik natul Esau. Eliphaz, wen se omeet natul Esau, pa sifen sou lulap inge: Teman, Omar, Zepho, Kenaz, \v 16 Korah, Gatam, ac Amalek. Elos inge nukewa ma natul Adah, mutan se meet kial Esau. \p \v 17 Reuel, wen natul Esau, pa sifen sou lulap inge: Nahath, Zerah, Shammah, ac Mizzah. Elos inge kewa ma natul Basemath, mutan se akluo kial Esau. \p \v 18 Sou lulap inge ma tuku kacl Oholibamah, mutan se aktolu kial Esau, su acn natul Anah: Jeush, Jalam, ac Korah. \v 19 Sou lulap inge nukewa tuku ke fwilin tulik natul Esau. \s1 Fwilin Tulik Natul Seir \r (Sie Chronicle 1:38–42) \p \v 20 Pa inge mukul natul Seir mwet Hor, su mwet na pwaye lun acn Edom: Lotan, Shobal, Zibeon, Anah, \v 21 Dishon, Ezer, ac Dishan. Elos pa sou lulap lun mwet Hor, su wen natul Seir in acn Edom. \p \v 22 Lotan pa sifen sou lulap lal Hori ac Heman. (Oasr pac tamtael se lal Lotan pangpang Timna.) \p \v 23 Shobal pa sifen sou lulap lal Alvan, Manahath, Ebal, Shepho, ac Onam. \p \v 24 Oasr wen luo natul Zibeon, inelos pa Aiah ac Anah. (Pa inge Anah se ma konauk unon in kof fol se in acn mwesis ke pacl se el liyaung donkey natul Zibeon, papa tumal.) \v 25 Oasr mukul se natul Anah, inel pa Dishon, ac mutan se natul pa Oholibamah. \v 26 Ac wen natul Dishon pa Hemdan, Eshban, Ithran, ac Cheran. \p \v 27 Ezer pa papa tumun sou lulap lun Bilhan, Zaavan, ac Akan. \p \v 28 Dishan pa papa tumun sou lulap lun Uz ac Aran. \p \v 29 Pa inge inen sou lulap lun mwet Hor: Lotan, Shobal, Zibeon, Anah, \v 30 Dishon, Ezer, ac Dishan. Pa inge kais sie sou lulap lun mwet Hor in facl Seir. \s1 Tokosra Lun Edom \r (Sie Chronicle 1:43–54) \p \v 31 Pa inge tokosra ma leumi acn Edom, meet liki mutawauk in oasr tokosra lun mwet Israel: \q1 \v 32 Bela, wen natul Beor, el leum fin acn Edom. Inen siti sel pa Dinhabah. \q1 \v 33 Bela el misa, ac Jobab, wen natul Zerah mwet Bozrah, el aolulla in tokosra. \q1 \v 34 Jobab el misa, ac Husham, su muta in acn sin mwet Teman, el aolulla in tokosra. \q1 \v 35 Husham el misa, ac Hadad wen natul Bedad, su tuh kutangla mwet Midia in acn Moab, el aolulla in tokosra. Inen siti sel pa Avith. \q1 \v 36 Hadad el misa, ac Samlah, sie mwet Masrekah, el aolulla in tokosra. \q1 \v 37 Samlah el misa, ac Shaul mwet Rehoboth, sie siti sisken Infacl Euphrates, el aolulla in tokosra. \q1 \v 38 Shaul el misa, ac Baal Hanan, wen natul Achbor, el aolulla in tokosra. \q1 \v 39 Baal Hanan wen natul Achbor el misa, ac Hadar el aolulla in tokosra. Inen siti sel pa Pau, ac inen mutan kial uh pa Mehetabel, acn natul Matred, su acn natul Mezahab. \p \v 40 Pa inge inen sifen sou lulap lal Esau, ke sou lalos ac inen acn selos: Timna, Alvah, Jetheth, \v 41 Oholibamah, Elah, Pinon, \v 42 Kenaz, Teman, Mibzar, \v 43 Magdiel, ac Iram. Pa inge sou lulap lal Edom. Edom pa Esau, su papa tumun Edom, fal nu ke oakwuk lalos in acn selos. \c 37 \s1 Joseph Ac Tamulel Lal \p \v 1 Jacob el mutana in acn Canaan, yen papa tumal tuh muta we, \v 2 ac pa inge sramsram ke sou lal Jacob. \p Joseph el sie mwet fusr yac na singoul itkosr, ac el wi mwet lel liyaung sheep ac nani uh. Mwet lel inge ma natul Bilhah ac Zilpah, mutan kulansap luo kien papa tumaltal ah. Joseph el tukakin nu sin papa tumal ma koluk mwet wial inge oru. \p \v 3 Jacob el lungse Joseph yohk liki mwet lel nukewa, mweyen el isusyang nu sel ke el arulana matu. Jacob el orala sie nuknuk na oa lal ma loes pao. \v 4 Ke tamulel lal liye lah papa tumalos el kuloel Joseph yohk lukelos nukewa, elos arulana kwasel Joseph, pwanang elos tia ku in kaskas kulang nu sel. \p \v 5 Sie pacl ah Joseph el oru mweme se, ac ke el srumunang nu sin tamulel lal, elos srungal yohk liki meet ah. \v 6 El fahk, “Lohng mweme se nga oru inge. \v 7 Kut nukewa muta inima ah, ac kapri kahp in wheat. Na kahp se luk ah tuyak suwosak nu lucng, a kahp lowos ah raunela kahp se luk ah, ac pasrla nu kac.” \p \v 8 Na tamulel wial ah siyuk sel, “Ya kom nunku mu kom ac tokosra ac leum facsr?” Ke ma inge yokelik srunga lalos nu sel liki meet, ke sripen mweme se lal ah, oayapa ke ma el fahk kaclos. \p \v 9 Tok Joseph el sifilpa oru sie mweme ac fahk nu sin mwet lel, “Nga oru pac mweme se ac nga liye mu faht ah, malem ah, ac itu singoul sie pasrla nu sik.” \p \v 10 El fahkang pac mweme sac nu sin papa tumal, ac papa tumal ah mulat nu sel ac fahk, “Mweme fuka se ingan? Ya kom nunku mu nga, ac nina kiom ac tamulel lom, in tuku epasr nu sum?” \v 11 Tamulel lal Joseph ah kewa elos sok sel, tusruktu papa tumal ah nunku na ma inge nukewa.\x - \xo 37:11 \xt Orek 7:9\x* \s1 Kukakinyukla Joseph Ac Utukla El Nu Egypt \p \v 12 Sie len ah ke tamulel lal Joseph elos som tari nu Shechem in liyaung un kosro nutin papa tumalos, \v 13 Jacob el fahk nu sel Joseph, “Nga lungse kom in som nu Shechem, yen tamulel lom elos liyaung kosro uh we.” \p Ac Joseph el topuk, “Kwal nga ac som.” \p \v 14 Papa tumal el fahk nu sel, “Fahsrot liye lah tulik wiom an fuka, ac kosro natusr ah fuka, na foloko fahk nu sik.” Ouinge papa tumal ah supwalla, el som liki Infalfal Hebron. \p Joseph el sun acn Shechem \v 15 ac forfor uten acn uh, na mwet se liyalak ac siyuk sel, “Mea kom suk an?” \p \v 16 Ac el fahk, “Nga suk tamulel luk ma muta liyaung un kosro natulos uh. Kom ku in fahk nu sik lah eltal oasr ya?” \p \v 17 Ac mwet sac fahk, “Eltal som tari. Nga lohng ke eltal fahk mu eltal ac som nu Dothan.” Ke ma inge Joseph el som tokoltal ac konaltalak Dothan. \p \v 18 Elos ngetla liyalak ke el fahsr srakna loes nu yorolos, ac meet liki el sonolos elos orek pwapa sulal ac wotela mu elos ac unilya. \v 19 Elos fahk nu sin sie sin sie, “Mukul mweme ah pa fahsru ingo. \v 20 Akola kut in unilya, ac siselang nu in sie luf inge. Kut fah tuh fahk mu kosro sulallal ah unilya. Kut in liye lah mweme lal ah ac fuka.” \p \v 21 Reuben el lohng pwapa lalos, ac srike in molella Joseph. El fahk, “Tari kut tia unilya. \v 22 Kut siselang na nu in sie luf inge, ac tia oru kutena ma nu sel.” El fahk ouinge mweyen el akoo elan molella ac folokunulla nu yurin papa tumal ah. \v 23 Ke Joseph el tuku sonolos, elos seya nuknuk oa se lal ma loes pao ah, \v 24 na elos usalla ac siselang nu in luf se wangin kof loac. \p \v 25 Ke elos mongo, elos ngetla liyauk un mwet Ishmael se su tuku Gilead me in som nu Egypt. Camel natulos us pak pukanten ma sessesla ke mwe akyuye mongo ac ono keng. \v 26 Judah el fahk nu sin mwet wial, “Wo fuka se kut ac eis kut fin uniya tamulel se lasr, na tari wikin ma kut oru? \v 27 Kut kukakunulla nu sin mwet Ishmael inge. Fin ange, na kut ac tia enenu in unilya. Saya na, ma wiasr pa el ac kut srah sefanna.” Tamulel lal elos insese nu kac, \v 28 ac ke kutu mwet kuka Midian\f + \fr 37:28 \fk mwet Midian ... mwet Ishmael: \ft ine luo a u sefanna.\f* elos fahsryak, na mwet wial Joseph elos amakunulak liki luf sac, ac kukakunulang su sin mwet Ishmael inge ke ipin silver longoul. Na elos usal som nu Egypt.\x - \xo 37:28 \xt Orek 7:9\x* \p \v 29 Ke Reuben el foloko nu ke luf sac ac liyauk lah Joseph el wangin we, el seya nuknuk lal ke asor. \v 30 El folokla nu yurin mwet wial ac fahk, “Tulik sac wanginla in luf sac! Mea nga ac oru uh?” \p \v 31 Na elos uniya nani soko ac twenya nuknuk lal Joseph ah ke srahn nani soko ah. \v 32 Elos usla nuknuk sac nu yurin papa tumalos, ac fahk, “Kut konauk nuknuk se inge. Ya ma lun wen se nutum ah?” \p \v 33 El akilenak ac fahk, “Aok, ma lal! Kalem lah kosro sulallal ah unilya. Joseph, wen nutik, el seseyuki!” \v 34 Jacob el seya nuknuk lal ke asor, ac nokomang nuknuk yohk eoa. El eoksra ke wen natul ah paht na. \v 35 Wen natul nukewa ac acn natul nukewa elos fahsreni nu yorol in srike in akfisrasrye asor lal, tuh el tia ku in kutongya asor lal, ac el fahk, “Nga ac asor na ke tulik se inge nwe ke na nga misa.” Ouinge el asor na kacl Joseph, kulo natul. \p \v 36 In pacl sac pacna, mwet Midian elos kukakunulla Joseph in acn Egypt nu sel Potiphar, sie sin mwet fulat lun tokosra lun facl Egypt. El pac pa sifen mwet topang su taran inkul lun tokosra. \c 38 \s1 Judah Ac Tamar \p \v 1 Ke pacl sac pacna Judah el som liki mwet wial, ac muta yurin mwet se pangpang Hirah, su ma in siti srisrik Adullam. \v 2 Ke el muta we el sun tulik mutan Canaan se, su ma natul Shua. Na el payukyak sel, \v 3 ac mutan sac osweang wen se nu sel, ac Judah el sang inen tulik sac Er. \v 4 Mutan sac sifilpa pitutuyak ac oswela pac wen se, ac sang inel Onan. \v 5 Na el sifilpa oswela wen se, ac sang inel Shelah. Judah el muta Achzib ke mutan sac oswella Shelah. \p \v 6 Judah el konauk mutan se pangpang Tamar kial Er, wen se omeet natul. \v 7 Elah lal Er arulana koluk ac aktoasrye \nd LEUM GOD\nd*, ke ma inge \nd LEUM GOD\nd* El unilya. \v 8 Na Judah el fahk nu sel Onan, tamulel lal Er, “Fahla ona yurin katinmas kien tamulel lom, ac akfalye ma kunom nu sel, tuh in oasr fita nutin ma lim.” \v 9 Tusruktu Onan el etu lah tulik el ac orala uh ac tia oaoa mu ma natul, ouinge pacl nukewa el ac ona yurin katinmas sac, el ac okoalla nu saya, tuh in wangin tulik nutin tamulel lal. \v 10 Ma el oru inge aktoasrye \nd LEUM GOD\nd*, ac \nd LEUM GOD\nd* El unilya pac. \v 11 Na Judah el fahk nu sel Tamar, acn talupal, “Folokla ac muta yurin papa tomom, ac mutangan katinmas na nwe ke na Shelah, wen nutik, el matula.” El fahk ouinge mweyen el sensen ac anwuki pac Shelah oana tamulel luo lal ah. Ke ma inge Tamar el folokla nu yen sel ah. \p \v 12 Tok kutu, na mutan kial Judah ah misa. Ke safla eoksra lal, el ac Hirah, kawuk lal in acn Adullam, som nu Timnah, yen ma kalkul sheep natul uh we. \v 13 Mwet se fahkang nu sel Tamar lah papa tumun mukul tumal ah el som nu Timnah in kal sheep natul we. \v 14 Ouinge Tamar el ayaolla liki nuknuk in katinmas lal ma el muta nukum, afinya mutal ke mwe lisrlisr, ac pituki muta ke acn in utyak nu Enaim, sie siti srisrik sisken inkanek nu Timnah. In etu lal uh, Shelah, wen se ma fusr oemeet natul Judah, el matula tari in pacl se inge, a tiana itukyang Tamar elan payukyak sel. \p \v 15 Ke Judah el liyalak, el nunku mu sie mutan kosro su eis molin kosro lal pa el, mweyen el afinya mutal. \v 16 El fahla nwe yorol sisken inkanek ah, ac fahk, “Kwal, lupa su molum?” (Judah el tiana etu lah mutan sac ma talupal.) \p Tamar el fahk, “Mea kom ac se?” \p \v 17 Ac Judah el topuk, “Nga ac supwama soko nani fusr ah liki un kosro nutik.” \p Na Tamar el fahk, “Kwal, se sie mwe akpwaye an in oan yuruk nwe ke na kom supwama nani an.” \p \v 18 Ac Judah el siyuk, “Mea nga ac sot in mwe akpwaye wulela luk?” \p Ac mutan sac fahk, “Sil se lom ingan wi ah nu kac an, oayapa sikal soko lom ma kom us ingan.” Judah el sang ma inge kewa nu sel, na el ona yorol ac Tamar el pitutuyak sel. \v 19 Tamar el folokla nu lohm sel, eisla mwe lisrlisr ke mutal, ac sifilpa nokomwang nuknuk in katinmas lal. \p \v 20 Judah el supwalla Hirah, kawuk lal, in usla nani uh ac folokonma mwe akpwaye ma el tuh sang nu sin mutan sac. Tusruktu Hirah el tuh tia ku in konalak. \v 21 El siyuk sin kutu mukul Enaim, “Pia mutan kosro se ma tuh muta pe inkanek uh ah?” \p Ac elos topuk, “Wanginna mutan kosro yenu.” \p \v 22 Hirah el folokla nu yorol Judah ac fahk, “Nga tia ku in konalak. Mukul in acn sac fahk mu soenna oasr mutan kosro in acn sac.” \p \v 23 Judah el fahk, “Tari elan eis lal ma yorol an. Kut tia lungse mwet in isrun kut. Nga srike ngan moli nu sel, tuh pa kom tia konalak an.” \p \v 24 Ac malem tolu ma tok, mwet se fahk nu sel Judah, “Tamar, acn talupom, el orekma oana mutan kosro se, ac inge el pitutu.” \p Ac Judah el sap, “Usalla, esukulak elan misa!” \p \v 25 Ke elos amakunulla Tamar, el sap elos in fahkang kas inge nu sin papa talupal: “Nga pitutuyak sin mwet se la ma inge. Srike liye lah lun su — sil se inge wi ah soko nu kac uh, ac sikal soko.” \p \v 26 Judah el akilenak ma inge ac fahk, “Pwaye sel, wangin mwatal. Nga tafongla ke ma kunuk nu sel. Pwayeiya uh, nga ac eisalang Shelah tumal.” Ac Judah el tiana sifilpa oan yorol. \p \v 27 Ke sun pacl in isus lal, koneyukyak lah el ac oswe fak se. \v 28 Ke pacl se el oswe tulik inge, sie seltal isongla paol nu saya, na mutan akisus sac sruokya, ac kapriya turet srusra soko kac, ac fahk, “El uh pa isusla meet uh.” \v 29 Tusruktu tulik sac folokonak paol, ac ma se ngia tuh isusla meet lukel. Na mutan akisus sac fahk, “Ya pa nge luman illa lom uh? Kom sifacna fokolma inkanek lom.” Ouinge itukyang inen tulik sac Perez.\f + \fr 38:29 \fk Perez: \ft kalmen ine se inge in kas Hebrew pa “fokolla”.\f* \v 30 Na tulik se wial ah isusla, ac turet srusra soko ah oanna ke paol, na itukyang inel Zerah.\f + \fr 38:30 \fk Zerah: \ft fahkyen ine se inge in kas Hebrew apkuran in oana fahkyen “srusra in takak lun faht ke lotutang”.\f* \c 39 \s1 Joseph Ac Mutan Kial Potiphar \p \v 1 Mwet Ishmael elos usalla Joseph nu Egypt ac kukakunulla nu sel Potiphar, sie sin mwet fulat lal tokosra, su sifen mwet topang su taran inkul sin tokosra. \v 2 \nd LEUM GOD\nd* El welul Joseph ac oru tuh ma nukewa el oru fahla wona ouiya. El muta yurin mwet kacto lal, sie mwet Egypt,\x - \xo 39:2 \xt Orek 7:9\x* \v 3 su liye tuh na \nd LEUM GOD\nd* El welul Joseph, ac \nd LEUM GOD\nd* El oru in wo ouiyal Joseph in ma nukewa el oru. \v 4 Potiphar el insewowo sel ac oru tuh elan mwet tutafpo lal. Ouinge el likilya elan leum fin lohm sel ac ma nukewa lal. \v 5 Tukun pacl sac lac, \nd LEUM GOD\nd* El akinsewowoye sou lun mwet Egypt sac ac ma nukewa in lohm sel ac in ima lal, ke sripal Joseph. \v 6 Potiphar el fuhleang ma nukewa lal nu ye karinginyuk lal Joseph, ac el tia elya ke kutena ma sayen in sulela ma nal sifacna. Joseph el arulana oasku ac wo lumahl, \v 7 ac tok kutu, mutan kien leum sac el mutawauk in lungseyak Joseph ac siyuk elan som oan yorol. \v 8 Joseph el srangesr, ac el fahk nu sin mutan sac, “Nge, wangin elya lun leum luk ke kutena ma in lohm sel, mweyen el lulalfongiyu. El se ngan karingin ma nukewa lal. \v 9 Oasr ku luk in lohm se inge oana el, ac wangin kutena ma el sruok nu sik sayom. Fuka tuh ngan oru kain elahwet ingan ac orekma koluk lain God?” \v 10 Mutan sac el ne kwafe nu sel Joseph pingana len elan oan yorol, a Joseph el tiana som welul oan. \p \v 11 Tusruktu sie len ah, ke Joseph el som in oru orekma lal in lohm sac, wangin mwet kulansap saya oasr we. \v 12 Mutan sac sruokya nuknuk lal Joseph, ac fahk, “Fahsru oan yuruk.” A Joseph el kaingla nu likin lohm sac, sisla na nuknuk lal ah yurin mutan sac. \v 13 Ke mutan sac el liye lah Joseph el sisla nuknuk lal ah ac kaingla nu lik ah, \v 14 el pang nu sin mwet kulansap lal lohm sac, ac fahk, “Ngetma liye ma se nge! Mwet Hebrew se ma mukul tumuk ah use nu lohm uh el aklusrongtenye kut. El utyak nu infukil sik ah, ac srike in sruinkuiyu, tuh nga liksrenina wowoyak ke kuiyuk. \v 15 Ke el lohng lah nga wowoyak, na el kaing nu likinuma, sisla nuknuk se lal inge siskuk.” \p \v 16 Mutan sac sruokya na nuknuk sac nwe ke na leum se lal Joseph ah tuku. \v 17 Na el srumunang pac sramsram sac nu sel. El fahk, “Mwet kohs Hebrew sac, ma kom use nu inge ah, el utyak nu infukil sik uh ac nunku elan sruinkuiyu. \v 18 Tusruktu nga wowoyak, na el kaingla nu likinuma, sisla nuknuk lal ah siskuk.” \p \v 19 Ke leum se lal Joseph el lohng ma mutan kial ac fahk inge, el foloyak, \v 20 ac sap sruhu Joseph ac sisiyang el nu in presin, yen mwet kapir lun tokosra kapir we. Na el mutana we. \v 21 Tusruktu \nd LEUM GOD\nd* El welul Joseph ac akinsewowoyal, pwanang mwet liyaung presin el kulang nu sel.\x - \xo 39:21 \xt Orek 7:9\x* \v 22 El likilya Joseph elan sifen mwet kapir nukewa, ac sang elan fosrngakin ma nukewa ma orek in presin. \v 23 Mwet liyaung presin el tia fosrngakin kutena ma su oan ye karinginyuk lal Joseph, mweyen \nd LEUM GOD\nd* El welul Joseph ac oru in wo ouiyal ke ma nukewa el oru. \c 40 \s1 Joseph El Akkalemye Kalmen Mweme Lun Mwet Kapir Luo \p \v 1 Kutu pacl tok, sifen mwet okwok wain ac sifen mwet manman flao lun tokosra Egypt eltal aktoasryal tokosra. \v 2 Tokosra el kasrkusrakak sin mwet kol luo inge \v 3 ac fuhleltal uh in presin, in lohm sin captain lun mwet liyaung mwet kapir, yen se pacna ma Joseph el kapir we. \v 4 Eltal muta in kapir ke pacl na loeloes se, ac captain sac srisrngilya Joseph tuh elan kulansupwaltal. \p \v 5 Sie fong ah, mwet okwok wain sac ac sifen mwet manman flao sac tukeni mweme in presin, ac mweme laltal tia oana sie kalmac. \v 6 Ke Joseph el tuku nu yoroltal ke lotu tok ah, el liye lah toasr ngetnget laltal. \v 7 El siyuk seltal, “Efu ku komtal luman toasr misenge?” \p \v 8 Eltal topuk, “Kais sie sesr mweme, ac wangin sie mwet ku in aketeya lah mea kalmen mweme inge.” \p Joseph el fahk, “God mukena pa ku in fahk nu sin mwet kalmen mweme uh. Fahkma nu sik mweme lomtal ingan.” \p \v 9 Ouinge mwet okwok wain sac fahk, “In mweme luk ah, oasr oa in grape soko ye mutuk, \v 10 ac lah tolu kac. Na ke pacl se na sra kac uh srunak ah, ros kac farngelik, ac fahko kac uh mwesrla. \v 11 Ac nga sruok cup lun tokosra, na nga eis grape uh ac fuleya nu in cup sac ac sang nu sel.” \p \v 12 Joseph el fahk, “Pa inge kalmen mweme sacn: lah tolu an pa len tolu. \v 13 Tukun len tolu tokosra el ac tulekomla, nunak munas nu sum, ac folokonot orekma se lom meet ah. Kom ac fah sifilpa sang cup nimal, oana ke kom oru meet ke kom tuh liyaung wain nimal. \v 14 Tusruktu nga siyuk kom in esamyu ke pacl ma nukewa fahsr wo nu sum, ac nunak munas esam in sramsramkinyu nu sin tokosra, elan tuleyula liki kapir luk. \v 15 Pwayeiya ah, pisreyukla nga liki facl sin mwet Hebrew, ac finne inge in acn Egypt, wanginna ma nga orala in pwanang ngan kapiri.” \p \v 16 Ke sifen mwet manman flao sac liye lah aketeyuki mweme lun mwet okwok wain sac tuh wo, na el fahk nu sel Joseph, “Oasr pac mweme se luk. Nga mweme mu nga us fotoh in bread tolu fin sifuk. \v 17 In fotoh se oelucng ah, kain in flao manman puspis nun tokosra oan loac, ac won uh tuku kang.” \p \v 18 Joseph el topuk, “Pa inge kalmac: fotoh tolu an pa len tolu. \v 19 Tukun len tolu tokosra el ac tulekomla, ac sang in pakpukla sifom! Na el ac srupusrak monum fin soko sak, ac won uh fah kang ikom.” \p \v 20 Len tolu tok pa len in isusla lun tokosra, na el oru kufwa se nu sin mwet kacto lal nukewa. El ikasla mwet okwok wain lal ac sifen mwet manman flao lal liki presin, ac usaltalu nu ye mutun mwet kacto lal. \v 21 El folokonang orekma lun mwet okwok wain lal oana meet ah, \v 22 a el uniya sifa se lun mwet manman flao lal. Ma inge sikyak oana ma Joseph el tuh fahk. \v 23 Tusruktu mwet okwok wain el tiana esamulak Joseph. El mulkunulla na pwaye. \c 41 \s1 Joseph El Fahkak Kalmen Mweme Lal Tokosra \p \v 1 Tukun yac luo, tokosra lun Egypt el mweme mu el tu sisken Infacl Nile, \v 2 ac cow na fact ac wo lumah itkosr utyak liki infacl uh ac mutawauk in mongo mah. \v 3 Na toko cow itkosr utyak pac, su sripisr ac koluk lumah. Elos tuku ac tu sisken cow ngia pe infacl ah, \v 4 ac cow sripisr ah kangla cow ma fact ah. Na tokosra el asmakla. \v 5 El sifilpa motulla ac liye sie pac mweme. Ung in wheat itkosr yohk pisa ac wo lumah, fokla ke sropoh sefanna. \v 6 Na ung itkosr saya srunak pac, masrinwasr ac mihsasa sroa ke sripen engyen ma tuku yen mwesis me. \v 7 Ac ung masrinwasr itkosr ah kangla ung ma yohk pisa ac wo lumah ah. Na tokosra el ngutalik ac akilenak lah el mweme. \v 8 In lotu tok ah el inse toasr ac fosrnga. Na el sapla solani mwet orek mwenmen ac mwet lalmwetmet nukewa in facl Egypt, ac fahk nu selos mweme lal ah. Tusruktu wangin sie ku in aketeya nu sel kalmac.\x - \xo 41:8 \xt Dan 2:2\x* \p \v 9 Na mwet okwok wain sac fahk nu sel tokosra, “Nga ac fahkak misenge lah ma na koluk se nga orala. \v 10 Kom tuh kasrkusrak sik oayapa sin sifa lun mwet manman flao, ac filikuti in presin, in lohm sin captain lun mwet liyaung mwet kapir. \v 11 Sie fong ah kut kewa tuh mweme, ac tia oana sie kalmen mweme lasr uh. \v 12 Oasr mwet fusr Hebrew se tuh wi kut muta we, su mwet kohs lun leum lun mwet topang inkul sin tokosra. Kut akkalemye mweme lasr uh nu sel, ac el fahkma nu sesr kalmac. \v 13 Ma nukewa tuh sikyak oana ke el fahk nu sesr ah. Kom folokinyuyang nu ke orekma luk, a kom srupusrak mwet manman flao sac.” \p \v 14 Tokosra el sapla solal Joseph, ac utuku el liki presin in kitin pacl ah na. Tukun el resala ac ayaolla, na el tuku nu ye mutal tokosra. \v 15 Na tokosra el fahk nu sel, “Nga tuh oru mweme se, a wangin sie mwet ku in aketeya. Nga lohng mu kom ku in fahkak kalmen mweme uh.” \p \v 16 Joseph el topuk, “Leum fulat luk, nga tia ku — tusruktu God El ac ase sie kalmac na wowo.” \p \v 17 Tokosra el fahk, “Nga mweme mu nga tu pe Infacl Nile, \v 18 na cow na fact ac wo lumah itkosr utyak liki infacl uh ac mutawauk in kang mah. \v 19 Na cow itkosr saya utyak pac, a elos sripisr ac koluk lumah. Nga soenna wi liye cow purngus ouinge in kutena acn in Egypt. \v 20 Cow sripisr inge kangla cow ma fact ah, \v 21 tusruktu tia ku in akilenyuk, mweyen elos srakna purngus oana meet ah. Na nga ngutalik. \v 22 Nga oayapa mweme mu nga liye ung in wheat itkosr yohk pisa ac wo lumah, fokla ke sropoh sefanna. \v 23 Na ung itkosr saya srunak pac, masrinwasr ac mihsasa sroa ke sripen engyen ma tuku yen mwesis me. \v 24 Na ma masrinwasr inge kangla ma wo lumah. Nga tuh fahkak mweme inge nu sin mwet mwenmen, tusruktu wangin sie selos ku in aketeya nu sik kalmac.” \p \v 25 Joseph el fahk nu sel tokosra, “Mweme luo ingan kalmac uh oana sie. God El fahkot nu sin Tokosra ma God El ac oru. \v 26 Cow fact itkosr an pa yac itkosr, ac ung in wheat wo lumah itkosr an yac itkosr pac — eltal kalmac sefanna. \v 27 Cow sripisr itkosr ma tuku tok, ac ung in wheat masrinwasr itkosr ma mihsasa sroa ke engyen yen mwesis uh, pa yac in sracl itkosr. \v 28 Oana ke nga fahk nu sin Tokosra, God El akkalemyeot ma El ac fah oru. \v 29 Ac fah oasr yac itkosr ma acn nukewa in facl Egypt ac fah mut ac pukanten mongo. \v 30 Tukun pacl sac, yac in sracl itkosr ac fah tuku, na ac fah tia esamyuk yac wowo inge, mweyen sracl lulap sac ac akkolukyela facl se inge nufon. \v 31 Pacl in mut lulap sac ac fah tiana esamyuk, mweyen sracl se ma ac sikyak toko uh ac arulana upa. \v 32 Kalmen kalweniyuk mweme inge pa wotla tari sin God lah ma inge ac fah sikyak ke pacl na fototo. \p \v 33 “Ke ma inge Tokosra enenu in sulala sie mwet na lalmwetmet ac pah in nunak, ac sang elan liyaung facl se inge nufon. \v 34 Enenu Tokosra in srisrngiya pac kutu mwet kol in eisani sie tafu limekosr ke ma mwet uh kosrani ke yac in mut itkosr ah. \v 35 Sapkin nu selos in orani mongo nukewa ke yac wo ac mut ekasr fahsru inge, ac sang ku nu selos in orani wheat nu in nien filma in siti uh, ac karinganang. \v 36 Mwe mongo ingan ac fah sie mwe tweng nu sin acn se inge ke yac in sracl itkosr ma ac tuku nu fin acn Egypt. Ma inge fin orek, mwet uh ac tia masrinsral.” \s1 Srisrngiyuki Joseph Elan Governor Fin Acn Egypt \p \v 37 Tokosra ac mwet kacto lal elos akkeyala lemlem se inge, \v 38 ac tokosra el fahk nu selos, “Kut ac tia ku in konauk sie mwet su ac wo lukel Joseph — sie mwet su ngun lun God oasr yoro.” \v 39 Na tokosra el fahk nu sel Joseph, “God El akkalemye ma inge nukewa nu sum. Ke ma inge, kalem lah oasr lalmwetmet ac liyaten yurum liki kutena mwet saya. \v 40 Nga fah filikomi in liyaung facl sik uh, ac mwet nukewa luk ac fah akos sap lom. Wangin sie ac fah fulat liki kom sayuk.\x - \xo 41:40 \xt Orek 7:10\x* \v 41 Inge nga srisrngikomi in governor fin facl Egypt nufon.” \v 42 Tokosra el fwacla ring se ma sroalla sil fulat lal kac liki kufinpaol, ac sang nu ke kufinpaol Joseph. El filiya pac sie nuknuk linen na wowo nu facl, ac sang ah gold soko nu ke kwawal.\x - \xo 41:42 \xt Dan 5:29\x* \v 43 El sang nu sel chariot lun leum se akluo elan kasrusr fac, ac mwet soan lun tokosra elos kasrusr meet lukel, wowo ac fahk, “Sakunla! Sakunla!” Ouinge Joseph el srisrngiyuki governor fin acn Egypt nufon. \v 44 Tokosra el fahk nu sel, “Nga pa tokosra uh, ac wangin sie mwet in acn Egypt nufon ac fah oru kutena ma kom fin tia lela.” \v 45 Tokosra el sang ine Egypt se lal Joseph, na pangpang el Zaphenath‐paneah, ac el eisalang Asenath, acn natul Potiphera mwet tol lun acn On, kial. Ouinge Joseph el wela oaleum fin acn Egypt. \p \v 46 Joseph el yac tolngoul ke el mutawauk kulansap lal nu sin Tokosra lun acn Egypt. Ac el illa liki ye mutal tokosra, ac fufahsryesr rauni acn Egypt nufon ke orekma kunal. \v 47 Ke lusen yac in mut itkosr ah, acn we kosrani mwe mongo puspis, \v 48 su Joseph el eisani ac karingin in siti uh. In kais sie siti el eisani mwe mongo nukewa ma orekeni ke ima in acn we. \v 49 Arulana pus wheat ma orekeni uh, pwanang Joseph el tila pauni — ma inge pukanten oana puk wekof uh. \p \v 50 Meet liki yac in sracl uh tuku, Asenath el oswela wen luo nu sel Joseph. \v 51 Joseph el fahk, “God El oru nga mulkunla keok nukewa luk, ac sou lun papa tumuk nukewa.” Ke ma inge el sang inen wen se meet ah Manasseh.\f + \fr 41:51 \fk Manasseh: \ft fahkyen ine se inge in kas Hebrew oana fahkyen “oru in mulkunla”.\f* \v 52 El oayapa fahk, “God El ase tulik nutik in acn nga ongoiya we.” Ouinge el sang inen wen se akluo ah Ephraim.\f + \fr 41:52 \fk Ephraim: \ft fahkyen ine se inge in kas Hebrew oana fahkyen “ase tulik”.\f* \p \v 53 Yac in mut itkosr fin acn Egypt ah safla, \v 54 ac yac in sracl itkosr ah mutawauk, oana ke Joseph el tuh fahk. Facl nukewa saya pulakin sracl lulap sac, a pukanten mwe mongo in acn Egypt.\x - \xo 41:54 \xt Orek 7:11\x* \v 55 Pacl mwet Egypt elos ac mutawauk in masrinsral, na elos ac pang ac siyukyuk mongo sin tokosra. Na tokosra el ac sap elos in som nu yorol Joseph, ac oru oana ma el fahk.\x - \xo 41:55 \xt Jn 2:5\x* \v 56 Sracl sac upala nwe apunla facl sac nufon, ouinge Joseph el ikasla iwen fil mongo nukewa ac kukakin wheat uh nu sin mwet Egypt. \v 57 Mwet uh tuku liki yen nukewa faclu nu Egypt in moul wheat sel Joseph, ke sripen sracl sac arulana upala yen nukewa. \c 42 \s1 Tamulel Lal Joseph Som Nu Egypt In Moul Wheat \p \v 1 Ke Jacob el lohngak lah oasr wheat in acn Egypt, el fahk nu sin wen natul, “Komtal ku mutana ngetnget? \v 2 Nga lohng mu oasr wheat in acn Egypt. Tal fahla nu we ac molema kutu nasr, kut in tia masrinsral nwe misa.”\x - \xo 42:2 \xt Orek 7:12\x* \v 3 Ouinge tamulel singoul lal Joseph ah som nu Egypt in moul wheat, \v 4 tusruktu Jacob el tia lela Benjamin, tamulel fusr se lal Joseph, elan welulos, mweyen el sensen ac oasr ma sikyak nu sel. \v 5 Tulik mukul natul Jacob elos wi pac mwet puspis saya som in moul wheat, mweyen sracl sac sun pac acn Canaan. \v 6 Ke Joseph pa governor lun acn Egypt ah, el kukakin wheat uh nu sin mwet yen nukewa fin faclu. Ouinge tamulel lal Joseph elos tuku ac faksufi ye mutal. \v 7 Ke Joseph el liyeak tamulel lal inge, el akilenulos, tusruktu el oru oana elan tia etalos. El kouyak ac siyuk selos, “Komtal tuku ya me?” \p Elos fahk, “Kut tuku Canaan me in moul mongo.” \v 8 Joseph el ne akilen mwet wial inge, a elos tiana akilenul. \v 9 El esamak mweme ma el tuh oru ah, ac fahk nu seltal, “Komtal mwet kalngeyuk sulallal. Komtal tuku in konauk lah mea facl sesr uh munas kac uh.”\x - \xo 42:9 \xt Gen 37:5–10\x* \p \v 10 Ac elos topuk, “Leum lasr, tia ouingan. Kut tuku oana mwet kulansap lom, in moul mongo. \v 11 Kut inge nukewa tamulel, ac kut tia mwet kalngeyuk. Kut mwet na suwohs.” \p \v 12 Joseph el fahk nu selos, “Mo! Komtal tuku in suk ac konauk lah mea kut munas kac.” \p \v 13 Na elos fahk, “Leum lasr, kut tuh tamulel singoul luo nufon, ac kut wen nutin papa sefanna in acn Canaan. Sie tamulel inge misa, ac ma se ma fusr oemeet uh oasr na yurin papa tumasr ah.” \p \v 14 Joseph el topuk, “Oana nga fahk tari ah, komtal mwet kalngeyuk sulallal. \v 15 Pa inge ma nga ac oru in konauk lah pwaye ma komtal fahk uh: Nga fulahk ke inen tokosra, lah komtal ac fah tiana som liki acn inge nwe ke na tamulel se ma fusr emeet lomtal an tuku nu yenu. \v 16 Sie sumtal enenu in som usalu. Mwet lula an ac fah mutana in presin nwe ke na akpwayeyuk kas lomtal an. Fin tia ouinge, na oana ke tokosra el moul, komtal mwet sulallal.” \v 17 Ke el fahk ouinge tari, el fuhlelosi in presin ke len tolu. \p \v 18 Ke len se aktolu ah, Joseph el fahk nu selos, “Nga mwet etu sangeng sin God se, ac sripa sefanna pa nga ac ku in tia unikomtal uh kac. \v 19 In akpwayei lah komtal pwayena, sie sumtal ac fah mutana in presin, yen ma komtal muta we ah. Mwet lula an ku in folokla, us wheat ma komtal molela ah, nu yurin sou lomtal ma muta masrinsral soanekomtal an. \v 20 Na komtal enenu na in tuh foloko use tamulel se ma fusr oemeet lomtal an nu yuruk. Ma se inge ac fah akpwayei lah ma komtal fahk an ma pwaye, na nga fah tia sap in anwuki komtal.” \p Elos insese nu kac \v 21 ac fahk nu sin sie sin sie, “Pwayena lah inge kut eis mwatan ma kut tuh oru nu sin tamulel se lasr ah. Kut tuh liye fosrnga lulap lal ke el kwafe kut in kasrel, a kut tia lohngol ah. Ma ingan pa pwanang kut sun ongoiya inge.” \p \v 22 Ac Reuben el fahk, “Nga na fahk mu komtal in tia oru kutena ma nu sin tulik sac, a komtal tiana lohngyu. Ac inge kut eis mwatan misa lal ah.”\x - \xo 42:22 \xt Gen 37:21–22\x* \v 23 Joseph el kalem ke ma elos kaskaskin, tusruktu elos tia etu lah el etu mweyen oasr mwet se tafu kas lalos nu sel. \v 24 Joseph el som lukelos ac mutawauk in tung. Ke el ku in sifil kaskas el foloko, srella Simeon, ac sap kapiri el ye mutalos. \s1 Tamulel Lal Joseph Elos Folokla Nu Canaan \p \v 25 Joseph el sapkin in nwanala pak lun tamulel lal ah ke wheat, ac in folokinyukyang mani lun kais sie nu in pak lal sifacna, ac in itukyang pac mongo ma elos in kang ke elos ac folok nu yen selos. Ma inge orekla oana ke el fahk ah. \v 26 Tamulel ekasr ah nwakani donkey natulos ke wheat ma elos molela ah, na elos mukuiyak som. \v 27 Ke elos sun acn se elos ac mongla we ke fong sac, sie selos ikasla pak lal ah in kiteya donkey natul uh, tuh konauk lah mani lal ah oan oelucng in pak lal ah. \v 28 Ac el wola ac fahk nu sin tulik wial ah kewa, “Mani luk ah folokinyukme nu sik — pa oan in pak luk uh inge!” Insialos putat na oelucngi ke sangeng, ac elos rarrar ke elos asiyuki sie sin sie ac fahk, “Mea God El oru nu sesr inge?” \p \v 29 Ke elos tuku nu yorol Jacob, papa tumalos in acn Canaan, elos fahkang nu sel ma nukewa ma sikyak nu selos, ac fahk, \v 30 “Governor lun acn Egypt el tuh kaskas arulana kou nu sesr, ac fahk mu kut mwet kalngeyuk sulallal lain facl sel. \v 31 Ac kut tuh topkol ac fahk, ‘Kut tia mwet sulallal. Kut mwet na suwohs. \v 32 Kut tuh tamulel singoul luo nufon nutin papa sefanna, ac sie sin tamulel inge misa, ac ma se ma fusr oemeet uh el srakna oasr Canaan yurin papa tumasr ah.’ \v 33 Ac mwet sac fahk, ‘Pa inge ma se nga ac oru in konauk lah komtal mwet suwohs uh: sie sumtal ac mutana inge, ac ma lula an ac fah us wheat uh ac som nu yen sumtal nu yurin sou lomtal ma masrinsral. \v 34 Tal tuh use tamulel se ma srik oemeet lomtal an nu yuruk, na nga fah etu lah komtal mwet suwohs ac tia mwet sulallal. Nga fah folokunulot tamulel se lomtal inge nu sumtal, ac komtal fah ku in muta inge, moul ac kuka.’” \p \v 35 Na ke elos okoala pak lalos, elos nukewa konauk lah mani lalos ah oanna in pak lalos. Ac ke elos liye mani uh, elos arulana sangengla, ac Jacob, papa tumalos, el wi pac sangeng. \v 36 Jacob el fahk nu selos, “Ya kowos lungse oru tulik nutik uh kewa in wanginla? Joseph el wanginla, Simeon el wanginla, ac inge komtal ke usalla pac Benjamin. Nga pa ac keokkin ma inge uh!” \p \v 37 Reuben el fahk nu sin papa tumal, “Nga fin tia folokunulma Benjamin nu yurum, kom ku in uniya wen luo nutik uh. Fuhlelma nu sik ngan karinganal, ac nga fah folokunulma.” \p \v 38 Tusruktu Jacob el fahk, “Wen nutik el ac tia wi komtal som. Tamulel lal el misa, ac el mukena lula. Ac ku pac in oasr ma sikyak nu sel inkanek uh. Nga matuoh inge, ac mwe asor komtal oru nu sik inge ku na in uniyuwi.” \c 43 \s1 Tamulel Lal Joseph Usal Benjamin Folokla Nu Egypt \p \v 1 Sracl in acn Canaan yokyokelik, \v 2 ac ke sou lal Jacob kangla nufon wheat ma utuku Egypt me ah, Jacob el fahk nu sin tulik mukul natul, “Tal sifilpa folokla ac molema pac kutu mongo ah nasr.” \p \v 3 Ac Judah el fahk nu sel, “Mwet sac fahkma kalem na nu sesr lah kut tia ku in sifilpa utyak nu ye mutal tamulel se lasr inge fin tia wi kut. \v 4 Kom fin lela tamulel se lasr inge in wi kut, na kut ac som moul mongo. \v 5 A kom fin tia lela, na kut tia som, mweyen mwet sac fahkma nu sesr mu ac fah tiana filfilla kut in utyak ye mutal ma lesr fin tia wi kut.” \p \v 6 Jacob el fahk, “Efu ku komtal fahkang nu sin mwet sac lah oasr pac tamulel se lomtal, oru arulana upa nu sik?” \p \v 7 Elos fahk, “Mwet sac sikalani na in siyuk kacsr ac ke sou lasr uh. El fahk, ‘Ku papa tomomtal an srakna moul? Ku oasr pac tamulel lomtal saya?’ Kut enenu na in topuk kusen siyuk lal inge. Kut ac etu fuka lah el ac sap kut in us tamulel se lasr inge wi kut?” \p \v 8 Judah el fahk nu sin papa tumal, “Fuhlelma elan wiyu, ac kut ac fah mukuiyak ingena. Na ac fah wangin sesr misa ke masrinsral. \v 9 Nga ac wulewot ke moul luk sifacna, lah ma kunuk in fosrngakunul ac karinganul tuh in wangin ma el sis nwe ke na nga folokunulma nu yurum. Fin tia ouinge, lela mwata in oan fuk nwe tok. \v 10 Kut funu tia kolokin nwe inge, kut lukun som folok pacl luo lac tari.” \p \v 11 Ac Jacob el fahk nu selos, “Kwal, fin pa na ‘ngan ma ac orek uh, tal us kutu fokinsak ma wo emeet ke acn sesr uh in pak lomtal an, mwe lung nu sel governor: kutu ono keng, kutu honey, mwe akyu mongo, fiten pistachio ac almond. \v 12 Utuk mani pac in yohk liki meet ah, mweyen komtal enenu in folokunla mani ma oan in pak lomtal ah. Sahp tafongla se pa ma sac. \v 13 Us tamulel se lomtal inge, sulaklak fahsrot. \v 14 Lela God Kulana Elan oru in oasr pakomuta lun mwet sac nu sumtal, elan ma folokunulot Benjamin ac tamulel se ngia nu sumtal. Ac funu nga, tulik nutik uh fin nuna ma ac tuhlac likiyu, na ac fuka oreya.” \p \v 15 Ouinge tamulel inge eis mwe lung ac mani pacl luo yohk liki meet ah, ac mukuiyak nu Egypt, ac Benjamin el welulos. Ke elos sun acn we, elos utyak na nwe ye mutal Joseph. \v 16 Ke Joseph el liyalak Benjamin lah el welulos, el fahk nu sin mwet kulansap se su taran ma nukewa lohm sel ah, “Usla mwet inge nu lohm ah. Elos ac wiyu mongo ke infulwen len uh. Tuh uniya soko kosro ah, ac akoela.” \v 17 Mwet kulansap sac oru oana ke sapkin nu sel. El pwanla tamulel inge nu lohm sel Joseph. \p \v 18 Ke utukla elos nu lohm sac, elos sangeng ac nunku in elos sifacna, “Utuku kut nu inse inge ke sripen mani ma tuh oan in pak lasr ke fahsr se lasr meet ah. Elos ac forma uni kut, eisla donkey natusr uh, ac oru kut in mwet kohs lun leum sac.” \v 19 Ouinge ke elos sun acn in utyak nu in lohm ah, elos fahk nu sin mwet kulansap sac, \v 20 “Leum se, nunak munas porongekut. Kut tuh tuku pac nu inge meet in moul mongo. \v 21 Ke kut folok nu yen sesr, ac tui inkanek lasr in mongla ke fongeni, kut konauk mani lasr ah nufon, oanna oelucng in pak lun kais sie sesr. Pa kut folokonma inge. \v 22 Kut oayapa utuk mani saya in tuh sifil moli kutu mongo ah. Kut tiana etu lah su tuh folokonang mani ah nu in pak lasr ah.” \p \v 23 Mwet kulansap sac fahk, “Nimet elya kac. Nimet sangeng. Sahp God lowos, God lun papa tomowos, pa filiya mani an in pak lowos ah. Nga sruokya tari molin ma kowos eis meet ah.” Na el usalu Simeon nu yorolos. \p \v 24 Mwet kulansap sac usak tamulel ekasr ah nu in lohm ah. El sang kof nu selos in ohlla nialos, ac el kiteya donkey natulos. \v 25 Elos akoela mwe lung lalos ah, in sang nu sel Joseph ke el ac tuku ke infulwen len ah, mweyen fwackyang tari nu selos lah elos ac welul mongo. \v 26 Ke Joseph el sun lohm ah, elos us mwe lung lalos uh nu sel, ac pasrla nwe infohk uh ye mutal. \v 27 El siyuk selos lah elos fuka, na el sifil fahk, “Komtal tuh fahk nu sik ke matuoh lun papa tomomtal ah. El fuka? El srakna moul ac ku na?” \p \v 28 Elos fahk, “Papa tumasr, mwet kulansap lom, el srakna moul ac el ku na.” Na elos muta liplipi ac pasrla nwe ten ye mutal. \p \v 29 Ke Joseph el liyalak Benjamin, ma lel, el fahk, “Ya pa inge tamulel se ma fusr emeet lomtal, ma komtal srumun nu sik ah? Ma nutik, God Elan akinsewowoye kom.” \v 30 Na Joseph el kina tuyak ac som lukelos, mweyen el arulana asroela tulik wial inge, ac apkuran elan tungyak. Ouinge el som nu infukil sel ac tung we. \v 31 Tukun el twanla mutal el ilme ac liksreni kutong nunak lal, ac sapkin in tari yuyui mongo uh. \v 32 Kitakat Joseph ke sie tepu uh, ac tamulel lal ah ke sie pacna tepu. Mwet Egypt ma welulos mongo uh srengla liki mwet inge ac mongo ke sie pacna tepu, ke sripen elos filiya in nunak lalos mu mwet Hebrew uh kupansuwol in welulos mongo. \v 33 Tamulel inge muta ke tepu se, forang nu yorol Joseph, tuh na eltal muta tak in na matwa, matu nwe ke fusr. Ke elos akilen ouiyen mutangalos, elos tukeni angetani ac arulana fwefela. \v 34 Mwe mongo uh kitakat nu selos liki tepu lal Joseph, ac kitakat Benjamin pacl limekosr yohk liki mwet wial ah nukewa. Ouinge elos welul Joseph mongo ac nim, nwe ke na elos arulana sruhila. \c 44 \s1 Cup Se Tuhlac \p \v 1 Joseph el sapkin nu sin mwet kulansap se su taran ma nukewa in lohm sel ah, ac fahk, “Nwakla pak lun mwet inge ke mwe mongo nwe ke na arulana sessesla, ac likiya mani lun kais sie oelucng in pak lal an. \v 2 Filiya cup silver se luk ah oelucng in pak lun tamulel fusr sac, wi mani in wheat lal an.” Ac mwet sac orala oana ke fwackyang nu sel. \v 3 Toangna in lotu tok ah supweyukla tamulel ekasr ah wi donkey natulos. \v 4 Ke elos som ac srakna fototo nu ke siti uh, na Joseph el fahk nu sin mwet kulansap se lal ah, “Sulaklak fahsrot tukun mwet ekasr ah. Kom fin sonoltal, kom siyuk seltal, ‘Efu ku komtal oru ma koluk sang moli ma wo? \v 5 Efu ku komtal pisrala cup silver se lun mwet kacto se luk ah? Cup se ingan ma el nimnim kac ac orekmakin nu ke susfa lal ah. Ma na koluk se pa komtal orala inge?’” \p \v 6 Ke mwet kulansap sac sonolos, el fahkang kas inge nu selos. \v 7 Elos topkol ac fahk, “Leum se, mea kom fahk ingan? Kut tia etu lah mea kom fahk an. Kut fulahk lah wanginna kain ouiya ingan kut oru. \v 8 Kom etu na lah kut folokonma mani ma kut tuh konauk in pak lasr ah oe Canaan me nu sum. Na efu ku kut in pisre silver ku gold liki in lohm sin mwet kacto lom? \v 9 Leum se, fin koneyukyak ma ingan sin sie sesr, lela in anwuki mwet sac, ac kut saya uh ac fah mwet kohs lom.” \p \v 10 Ac mwet sac fahk, “Nga insese nu kac, tusruktu mwet se na ma srukak cup sac ac fah mwet kohs luk, ac kowos su saya an sukosok in som.” \v 11 Ouinge elos sulaklak na sruhkya pak lalos uh, ac kais sie selos ikasla pak lal. \v 12 Mwet kulansap se lal Joseph ah iluhsya pak lalos inge, mutawauk ke el su matu nu ke el su fusr, ac cup sac koneoyukyak in pak lal Benjamin. \v 13 Tamulel ekasr ah seseya nuknuk lalos ke asor, srakang pak lalos nu fin donkey natulos, ac folokla nu in siti ah. \p \v 14 Ke Judah ac mwet lel elos tuku nu lom sel Joseph, Joseph el srakna oasr we. Elos pasrla ye mutal nwe infohk uh, \v 15 ac Joseph el fahk, “Mea komtal oru angan an? Ya komtal nikin lah kain mwet se nga uh ku in konauk ma komtal oru uh ke susfa?” \p \v 16 Na Judah el fahk, “Leum se, mea kut ku in fahk nu sum? Kas fuka kut ac fahk in aksuwosye kut? Kut ac tulekutla fuka? God El akkalemyela ma koluk lasr. Kut nukewa inge ac fah mwet kohs lom, ac tia el na su koneyukyak cup sac yoro.” \p \v 17 Joseph el fahk, “Mo na mo! Nga tia ku in oru angan! Mwet se na ma cup sac oan yoro an pa ac mwet kohs luk uh. Ac komtal saya an ku in folokla nu yurin papa tomomtal in misla.” \s1 Judah El Kwafe Kacl Benjamin \p \v 18 Judah el kalukyang nu yorol Joseph ac fahk, “Leum luk, nunak munas, lela nu sik in fahk nunak luk. Nimet kasrkusrak sik. Kom oapana tokosra. \v 19 Leum luk, kom tuh kusen siyuk nu sesr meet ac fahk, ‘Ku oasr papa tomomtal, ku tamulel lomtal saya?’ \v 20 Ac kut topuk ac fahk, ‘Aok, oasr papa tumasr su arulana matuoh, ac tamulel fusr se su isusyang nu sel ke el matu. Tamulel lun tulik fusr se inge misa, ac tulik se inge mukena srakna moul sin tulik nutin nina kial. Papa tumal ah arulana nunkal yohk.’ \v 21 Leum luk, kom tuh fahk nu sesr mu kut in usalu nu inge kom in tuh liyal. \v 22 Ac kut topuk mu tulik sac tia ku in som liki ye mutun papa tumal ah. El fin som lukel, papa sac ku na in misa. \v 23 Na kom tuh fahk, ‘Komtal tia ku in sifilpa utyak nu ye mutuk tamulel fusr se lomtal an fin tia wi komtal.’ \p \v 24 “Ke kut tuh folokla nu yurin papa tumasr ah, kut fahkang nu sel ma kom fahk ah. \v 25 Na el fahk mu kut in sifilpa foloko moli kutu mongo. \v 26 Ac kut topkol ac fahk, ‘Kut tia ku in som, mweyen kut ac tuh kofla utyak nu ye mutun mwet sac tamulel fusr se lasr inge fin tia wi kut. El fin twe wi kut, kut fah ku in som.’ \v 27 Na papa tumasr ah fahk, ‘Komtal etu na lah Rachel, mutan kiuk, el tuh oswela wen luo na nu sik. \v 28 Sie seltal som likiyu tari. Sahp el eiyuki sin kosro sulallal, mweyen nga soenna sifil liyalak tukun el som ah nwe inge. \v 29 Na komtal fin usalla pac el uh ac oasr kutu ma sikyak nu sel, na asor ma komtal orala nu sik uh ac ku na in uniyuwi, ke nga matuoh inge.’ \p \v 30 “Ke ma inge, leum luk, nga fin folokla nu yurin papa tumuk, mwet kulansap lom, ac tulik se inge tia wi kut, na in oana ke moul lal uh arulana fulyang nu sin tulik se inge uh, \v 31 el fin liye lah tulik sac tia wi kut, el ac misa. Ac kut, mwet kulansap lom inge, pa ac oru tuh papa tumasr su matuoh in pacl inge elan misa ke asor lal. \v 32 Saya pacna, nga tuh wuleang ke moul luk nu sin papa tumuk ke tulik se inge. Nga tuh fahk nu sel mu nga fin tia folokunla tulik se inge nu yorol, na mwata uh ac fah oan fuk in moul luk nufon. \v 33 Ke ma inge, leum luk, nunak munas, lela nu sik in muta aol tulik se inge mwet kohs lom. Fuhlella elan wi tamulel lal inge som. \v 34 Nga ac folokla fuka nu yurin papa tumuk, tulik mukul se inge fin tia wiyu? Nga tia ku in ngetang liye ongoiya se inge fin sonol papa.” \c 45 \s1 Joseph El Fahkulak Nu Sin Tamulel Lal \p \v 1 Joseph el tia ku in sifil kutong nunak lal ye mutun mwet kulansap lal, oru el sapkin nu selos nukewa in som liki infukil sac. Wangin mwet saya welul Joseph ke el fahkulak nu sin tulik wial.\x - \xo 45:1 \xt Orek 7:13\x* \v 2 El wola ke sie pusren tung lulap, oru mwet Egypt elos lohng, ac pweng kac uh som sun inkul sel tokosra. \v 3 Joseph el fahk nu sin tamulel lal, “Nga pa Joseph. Ku papa el srakna moul?” Ac ke tamulal lal elos lohng, elos arulana sangeng, oru elos kofla topkol. \v 4 Na Joseph el fahk nu selos, “Nunak munas, kaluku.” Elos kalukyang nu yorol ac el fahk, “Nga Joseph, tamulel se lomtal ma komtal kukakunla nu Egypt ah. \v 5 Nimet komtal oela ku likiya mu oasr koluk lomtal ke sripen komtal tuh kukakinyula nu yenu. God pa supweyume meet liki komtal, ngan tuh molela moul lun mwet uh. \v 6 Sracl se inge tufahna yac akluola fin acn uh, ac yac limekosr lula ma ac fah wangin taknelik ku kosrani. \v 7 God El supweyume meet liki komtal in tuh molikomtalla ke lumah na usrnguk se inge, ac in tuh liye lah komtal, ac fwilin tulik nutumtal, in painmoulla. \v 8 Ouinge tia komtal pa supweyume nu inge, a God. El oru tuh in nga pa fulat oemeet sin mwet fulat lal tokosra. Nga pa liyaung mutunfacl se lal inge nufon. Nga leumi Egypt nufon. \p \v 9 Komtal sulaklak folokla nu yorol papa, ac fahk nu sel lah Joseph, wen natul, el fahk ouinge: ‘God El oru tuh nga in leumi acn Egypt nufon. Sulaklak fahsru nu yuruk.\x - \xo 45:9 \xk \xt 45:9–11 \xt Orek 7:14\x* \v 10 Kom ku in tuh muta in acn Goshen, yen kom ac apkuran nu yuruk — kom, tulik nutum, tulik nutin nutum, sheep nutum, nani nutum, cow nutum, ac ma nukewa lom saya. \v 11 Kom fin muta Goshen, nga ku in karingin kom. Srakna oasr yac in sracl limekosr lula, ac nga tia lungse kom, sou lom, ac kosro nutum in masrinsral.’” \p \v 12 Joseph el tafwelana ac fahk, “Inge komtal nukewa, ac kom pac Benjamin, ku in liye lah pwayena nga pa Joseph. \v 13 Fahk nu sel papa lah arulana yohk ku luk fin acn Egypt, ac srumun nu sel ma nukewa ma komtal liye uh. Na komtal sulaklak usalu nu yenu.” \p \v 14 El kaosulma Benjamin, ma lel, in paol, ac mutawauk in tung. Benjamin el oayapa sruokilya ac tung. \v 15 Joseph el tung na ac sruok kais sie sin mwet lel ac ngok mutalos. Tukun ma inge, na tamulel lal fah mutawauk in sramsram nu sel. \p \v 16 Ke pweng se inge sun lohm sin tokosra lah tamulel lal Joseph tuku, na tokosra ac mwet pwapa lal elos insewowo kac. \v 17 Tokosra el fahk nu sel Joseph, “Fahk nu sin mwet wiom an elos in nwakla pak lalos ac sang nu fin kosro natulos ac folokla nu in facl Canaan. \v 18 Sap elos in tuh use papa tumalos ac sou lalos ac foloko nu yenu. Nga ac fah sang nu selos acn ma wo emeet in acn Egypt, ac elos ac fah eis fokin acn uh yohk liki enenu lalos. \v 19 Fahk pac nu selos elos in us kutu wagon liki acn Egypt in tuh wanma mutan kialos, tulik srisrik natulos, ac use pac papa tumalos. \v 20 Elos in tia seko ma elos ac kofla us tuku an. Ma wo emeet in acn Egypt nufon ac fah ma lalos.” \p \v 21 Wen natul Jacob elos oru oana ke fwack nu selos. Joseph el sang wagon nu selos, oana ke tokosra el sapkin, ac mwe mongo nalos nu ke fahsr lalos. \v 22 El oayapa sang kais sie nuknuk in ayaol nu sin kais sie selos, a nu sel Benjamin el sang ac ipin silver tolfoko ac nuknuk in ayaol limekosr. \v 23 El supwala donkey singoul nu sin papa tumal ah sessesla ke ma wolana in acn Egypt, ac donkey singoul pac sessesla ke wheat, bread, ac kutu pac mwe mongo saya nu ke fahsr lalos. \v 24 Na el supwala tamulel lal ah som, ac ke elos mukuiyak el fahk nu selos, “Nimet komtal fahsr akukuin.” \p \v 25 Elos som liki acn Egypt ac folokla nu Canaan, nu yorol Jacob, papa tumalos. \v 26 Ac elos fahk nu sel Jacob, “Joseph el srakna moul. El pa leumi acn Egypt nufon!” Ac ke Jacob el lohng el arulana lut ac lofongla, ac tia ku in lulalfongi. \p \v 27 Tusruktu ke elos fahkang nu sel ma nukewa ma Joseph el fahk nu selos ah, ac ke el liye wagon ma Joseph el supwama in tuh usalla nu Egypt uh, el asmakla liki lut lulap lal, ac fahk, \v 28 “Joseph wen nutik el srakna moul! Pa na ‘ngan ma nga ke lohng uh! Enenu na ngan som liyal meet liki nga misa.” \c 46 \s1 Jacob Ac Sou Lal Som Nu Egypt \p \v 1 Jacob el apweni ma lal nukewa ac som nu Beersheba, ac orek kisa we nu sin God lal Isaac, papa tumal. \v 2 God El kaskas nu sel in sie aruruma ke fong sac ac pangnol, “Jacob, Jacob!” \q1 El topuk, “Nga pa inge.” \p \v 3 Ac God El fahk, “Nga pa God, God lun papa tomom. Nik kom sangeng in som nu Egypt. Nga fah oru tuh fwilin tulik nutum in sie matunfacl lulap in acn we. \v 4 Nga ac wi kom som nu Egypt, ac nga fah folokonma fwilin tulik nutum nu in facl se inge. Joseph el ac fah oasr yurum ke pacl se kom ac misa.” \p \v 5 Jacob el mukuila liki acn Beersheba. Wen natul ah srakulang Jacob, tulik srisrik natulos, ac mutan kialos fin wagon ma tokosra Egypt el supwama. \v 6 Elos us un kosro natulos ac ma lalos nukewa ma elos eisani in acn Canaan, ac som nu Egypt. Jacob el us fwilin tulik natul nukewa welul:\x - \xo 46:6 \xt Orek 7:15\x* \v 7 wen natul, wen nutin natul, acn natul, ac acn nutin natul nukewa. \p \v 8 Mwet in sou lal Jacob su welul som nu Egypt pa Reuben, wen se meet natul, \v 9 ac wen natul Reuben nukewa: Hanoch, Pallu, Hezron, ac Carmi. \v 10 Simeon ac wen natul kewa: Jemuel, Jamin, Ohad, Jachin, Zohar, ac Shaul, wen nutin mutan Canaan se. \v 11 Levi ac wen natul kewa: Gershon, Kohath, ac Merari. \v 12 Judah ac wen natul kewa: Shelah, Perez, ac Zerah. (Wen luo saya natul Judah, Er ac Onan, eltal misa Canaan.) Wen natul Perez pa Hezron ac Hamul. \v 13 Issachar ac wen natul kewa: Tola, Puah, Jashub, ac Shimron. \v 14 Zebulun ac wen natul kewa: Sered, Elon, ac Jahleel. \v 15 Pa inge nukewa tulik natul Leah ma el oswela nu sel Jacob in acn Mesopotamia, welulang Dinah acn sefanna. Fita natul sel Leah, nufonna mwet tolngoul tolu. \p \v 16 Gad ac wen natul kewa: Zephon, Haggi, Shuni, Ezbon, Eri, Arod, ac Areli. \v 17 Asher ac wen natul kewa: Imnah, Ishvah, Ishvi, Beriah, ac Sarah, tamtael se lalos. Wen natul Beriah pa Heber ac Malchiel. \v 18 Mwet singoul onkosr inge pa fita natul Jacob sel Zilpah, mutan kulansap se su Laban el sang nu sel Leah, acn natul. \p \v 19 Rachel, mutan kial Jacob, el oswela wen luo na nu sel: Joseph ac Benjamin. \v 20 Oasr wen luo natul Joseph: Manasseh ac Ephraim, su Asenath, acn natul Potiphera mwet tol lun Heliopolis, el osweang nu sel in Egypt.\x - \xo 46:20 \xt Gen 41:50–52\x* \v 21 Kewana wen natul Benjamin pa Bela, Becher, Ashbel, Gera, Naaman, Ehi, Rosh, Muppim, Huppin, ac Ard. \v 22 Mwet singoul akosr inge pa fita natul Jacob sel Rachel. \p \v 23 Dan ac Hushin, wen natul. \v 24 Naphtali ac wen natul kewa: Jahzeel, Guni, Jezer, ac Shillem. \v 25 Mwet itkosr inge pa fita natul Jacob sel Bilhah, mutan kulansap se su Laban el sang nu sel Rachel, acn natul. \p \v 26 Pisen tulik na pwaye natul Jacob su som nu Egypt uh oasr ke mwet onngoul onkosr. Tia oaoa mutan kien wen natul uh. \v 27 Wen luo natul Joseph ma isusyang nu sel in Egypt ah fin weang pisa lulap se inge, ac oasr tulik itngoul nufon\f + \fr 46:27 \fk tulik itngoul nufon: \ft tolngoul tolu in verse 15, singoul onkosr in verse 18, singoul akosr in verse 22, ac itkosr in verse 25.\f* natul Jacob pa som nu Egypt.\x - \xo 46:27 \xt Orek 7:14\x* \s1 Jacob Ac Sou Lal In Acn Egypt \p \v 28 Jacob el supwalla Judah meet lukel in tuh siyuk Joseph elan osun nu selos in acn Goshen. Ke elos sun acn we, \v 29 Joseph el sroang nu fin chariot natul, ac som nu Goshen in osun nu sin papa tumal. Ke eltal osun, Joseph el kausma papa tumal ah nu yorol, ac tung ke pacl na loes se. \v 30 Jacob el fahk nu sel Joseph, “Inge ke nga liye kom tari ac etu lah kom srakna moul uh, nga mansis na ngan misa.” \p \v 31 Na Joseph el fahk nu sin mwet lel ac mwet saya nukewa in sou lun papa tumal, “Nga enenu in som ac fahk nu sel tokosra lah mwet wiuk, ac mwet nukewa in sou lun papa tumuk su tuh muta Canaan, elos tuku nu yuruk. \v 32 Nga ac fahk nu sel lah komtal mwet liyaung sheep ac karingin un kosro, ac nga ac fahk pac lah komtal us un kosro nutumtal ac ma lomtal nukewa saya. \v 33 Ke tokosra el ac pangon komtal nu yorol ac siyuk lah orekma fuka lomtal, \v 34 aklohya na fahkang nu sel lah komtal mwet karingin kosro in moul lomtal nufon, oana mwet matu lomtal meet ah. Komtal fin fahk ouinge, na el ac lela komtal in muta in acn Goshen.” Joseph el fahk ouinge mweyen mwet liyaung kosro uh ma srungayuk se sin mwet Egypt. \c 47 \p \v 1 Ke ma inge Joseph el eis limekosr sin mwet lel ac som nu yorol tokosra. El fahk nu sel tokosra, “Papa tumuk ac mwet lik nukewa tuku tari liki acn Canaan, us un kosro natulos ac ma nukewa lalos. Ingena elos muta oasr in acn Goshen.” \v 2 Na toko el tukakunang mwet wial nu sel tokosra. \v 3 Ac tokosra el siyuk selos, “Orekma su lomtal?” \p Ac elos topuk, “Leum lasr, kut mwet shepherd oana mwet matu lasr somla. \v 4 Kut tuku in muta in facl se inge, mweyen sracl se inge arulana upa in acn Canaan, ac wangin mah kosro natusr uh in kang we. Nunak munas, lela nu sesr in muta in acn Goshen.” \v 5 Tokosra el fahk nu sel Joseph, “Inge ke papa tomom ac mwet lim nukewa tuku tari, \v 6 elos sukosok in muta kutena acn in facl Egypt. Tuh lela elos in oakwuki in acn Goshen, acn ma wo emeet in facl se inge. Ac fin oasr mwet pisrla inmasrlolos, sang in karingin un kosro nutik.” \p \v 7 Toko Joseph el usalu Jacob, papa tumal, ac tukakunulang nu sel tokosra. Jacob el akinsewowoyal tokosra, \v 8 ac tokosra el siyuk sel, “Kom yac ekasr?” \p \v 9 Jacob el topuk, “Nga tuh forot forma liki facl nu ke facl ke yac siofok tolngoul. Yac in forfor luk inge tiana pus, tusruktu arulana upa — tia oana yac puspis ma mwet matu luk elos tuh fufahsryesr kac meet ah.” \v 10 Jacob el sifilpa akinsewowoyal tokosra na el som liki inkul sin tokosra. \v 11 Na Joseph el oakiya papa tumal ac mwet lel nukewa in Egypt, ac sang acn lalos ke acn ma wo oemeet, yen ma apkuran nu ke siti lun Rameses, oana ke tokosra el sap. \v 12 Joseph el fosrngakin mwe mongo nun papa tumal, mwet lel kewa, ac mwet saya nukewa in sou lun papa tumal, weang pac tulik srisrik nukewa. \s1 Sracl Lulap Sac \p \v 13 Sracl sac tuh arulana upa, oru wanginla mongo in acn nukewa, na mwet Egypt ac mwet Canaan elos munasla ke masrinsral. \v 14 Ke elos moli wheat uh, Joseph el eisani mani nukewa ac usla nu inkul fulat sel tokosra. \v 15 Ke lisr mani nukewa in acn Egypt ac Canaan, mwet Egypt elos tuku nu yorol Joseph ac fahk, “Se kutu mongo ah nasr! Nimet lela kut in misa. Kasrekut! Lisr nufon mani lasr uh!” \p \v 16 Ac Joseph el fahk, “Use un kosro nutuwos an. Nga ac sot mwe mongo in sang aol, fin lisr nufon mani an.” \v 17 Ke ma inge elos use kosro natulos nu yorol Joseph, ac el sang mwe mongo aolla horse, sheep, nani, cow, ac donkey natulos uh. Ke yac sac el sang mwe mongo aol kain in kosro nukewa. \p \v 18 Yac toko ah, elos sifilpa foloko nu yorol ac fahk, “Kut ac tia wikin nu sum lah pwaye lisr mani lasr uh, ac inge kosro natusr nukewa ma pac nutum. Wangin ma lula yorosr in sot nu sum sayen manosr ac acn lasr uh. \v 19 Nik kom lela kut in misa. Kasrekut! Nimet lela ima lasr uh in sisila. Molikutla ac acn lasr uh ke mwe mongo. Kut ac fah mwet kohs lal tokosra, ac acn lasr uh ac fah ma lal. Se kutu wheat an nasr kut in tia misa, ac kutu fita an nu sesr kut in yukwiya in ima lasr uh. \p \v 20 Joseph el molela acn nukewa in Egypt lal tokosra. Ke sripen sracl sac arulana upa, mwet Egypt nukewa kukakunla acn lalos, ac facl sac nufon ma lac lal tokosra. \v 21 Joseph el oru tuh mwet yen nukewa in facl Egypt elos in mwet kohs lac lal tokosra. \v 22 Pwayena acn el tia molela pa acn lun mwet tol. Mwet tol elos tia enenu in kukakin acn lalos uh, mweyen oasr kasru lun tokosra nu selos ke mwe mongo pacl nukewa, ac ma inge pa elos moulkin uh. \v 23 Joseph el fahk nu sin mwet uh, “Liye, nga molikowosla ac facl suwos nukewa tari tuh in ma lal tokosra. Ac fita pa inge, ma kowos in yoki in ima lowos. \v 24 Fin sun pacl in kosrani, kowos enenu in sang sie tafu limekosr lal tokosra. Ma lula an kowos ku in orekmakin nu ke mwe yok, ac mwe mongo nowos ac sou lowos an.” \p \v 25 Ac elos topuk, “Leum lasr, kut ac fah mwet kohs lal tokosra, mweyen kom oru wo nu sesr ac molikutla.” \v 26 Ouinge Joseph el orala tuh in sie ma sap in facl Egypt, tuh sie tafu limekosr ke ma kosrani in ma lun tokosra. Ma sap se inge srakna orekmakinyuk nwe misenge. Acn lun mwet tol mukena tia wi oaoala mu ma lun tokosra. \s1 Ngusr Safla Lal Jacob \p \v 27 Mwet Israel elos muta Egypt in acn Goshen, yen ma elos kasrupi we ac pukanteni tulik natulos. \v 28 Jacob el muta Egypt yac singoul itkosr, nwe ke el sun yac siofok angngaul itkosr. \v 29 Ke el apkuran in misa, el solalma Joseph, wen natul, ac fahk nu sel, “Likiya poum inmasrlon epuk\f + \fr 47:29 \fk Likiya poum inmasrlon epuk: \ft liye Gen 24:2\f* ac oru sie wulela na ku an lah kom ac tia pikinyuwi in acn Egypt.\x - \xo 47:29 \xk \xt 47:29–30 \xt Gen 49:29–32; 50:6\x* \v 30 Nga lungse pukpuki yen na papa tumuk elos pukpuki we. Usyula liki acn Egypt ac pikinyuwi yen elos pukpuki we.” \p Ac Joseph el fahk, “Nga ac oru oana kom fahk an.” \v 31 Jacob el fahk, “Fulahk lah kom ac oru ouingan.” Na Joseph el orala fulahk lal, ac Jacob el oanna fin mwe oan kial, ac fahk kulo nu sel Joseph. \c 48 \s1 Jacob El Akinsewowoyal Ephraim Ac Manasseh \p \v 1 Kutu pacl tok, fwackyang nu sel Joseph lah papa tumal ah mas. Ke ma inge el us wen luo natul ah, Manasseh ac Ephraim, ac som in liyal Jacob. \v 2 Ke fwackyang nu sel Jacob lah Joseph wen natul el tuku, Jacob el sang kuiyal nufon ac tukakek muta fin mwe oan kial. \v 3 Jacob el fahk nu sel Joseph, “God Kulana El tuh sikme nu sik in acn Luz in Canaan ac akinsewowoyeyu.\x - \xo 48:3 \xk \xt 48:3–4 \xt Gen 28:13–14\x* \v 4 El fahk nu sik, ‘Nga ac sot tulik puspis nutum, tuh fwil nutum fah orala mutunfacl puspis. Nga fah sang facl se inge nu sin fita nutum tuh in ma lalos nwe tok.’” \p \v 5 Jacob el tafwelana ac fahk, “Joseph, wen luo nutum ma isusla Egypt meet liki nga tuku nu inge, ac ma nutik. Ephraim ac Manasseh ac fah oaoa in wen nutik oapana Reuben ac Simeon. \v 6 Fin ac oasr pac wen nutum tokoltal, elos ac fah tia oaoa mu ma nutik. Usru lalos uh elos ac fah eis sel Ephraim ac Manasseh. \v 7 Nga oru ange ke sripal Rachel, nina kiom. Yohk asor luk ke el misa in acn Canaan apkuran nu Ephrath, ke nga tuh folok liki acn Mesopotamia. Nga puknilya we sisken inkanek nu Ephrath.” (Ephrath pa pangpang Bethlehem in pacl inge.)\x - \xo 48:7 \xt Gen 35:16–19\x* \p \v 8 Ke Jacob el liye wen luo natul Joseph ah, el siyuk, “Su tulik ingan?” \p \v 9 Ac Joseph el fahk, “Pa inge wen luo nutik ma God El ase nu sik yenu in acn Egypt.” \p Jacob el fahk, “Usaltalu nu yuruk, nga in akinsewowoyaltalla.” \v 10 Mutawauk in ohkla mutal Jacob ke sripen matuoh lal, ac el tia arulana liye wo. Joseph el kolla tulik luo ah nu yorol, ac el kafiseltalma nu yorol ac ngok mutaltal. \v 11 Jacob el fahk nu sel Joseph, “Nga tiana nunku mu nga ac sifilpa liye kom, a inge God El oru tuh ngan liye pac tulik nutum uh.” \v 12 Na Joseph el srakla tulik luo ah liki finyepal Jacob, ac pasrla nwe infohk uh ye mutal. \p \v 13 Joseph el fililya Ephraim ke layen lasa lal Jacob, ac Manasseh ke layen layot. \v 14 Tusruktu Jacob el eklalik paol, ac filiya lac paol layot lal fin sifal Ephraim, finne el pa fusr seltal, ac lac paol lasa fin sifal Manasseh, su matu. \v 15 Na Jacob el akinsewowoyal Joseph\f + \fr 48:15 \fk akinsewowoyal Joseph: \ft ke Jacob el akinsewowoyal Ephraim ac Manasseh, kalmac pa el akinsewowoyal Joseph.\f* ac fahk, \q1 “Lela tuh God, su Abraham ac Isaac papa tumuk tuh kulansap nu se, Elan akinsewowoye tulik luo inge! \q1 Lela tuh God, su kolyu nwe misenge, Elan akinsewowoyaltal! \q1 \v 16 Lela tuh lipufan se, su moliyula liki ongoiya nukewa, in akinsewowoyaltal. \q1 Lela tuh inek ac inel Abraham ac Isaac papa tumuk, in esamyuk ke sripen tulik mukul inge! \q1 Lela tuh in pukanten tulik natultal, ac fwilin tulik natulos!” \p \v 17 Joseph el toasrla ke el liye lah papa tumal ah filiya lac paol layot fin sifal Ephraim. Ouinge el sruokya poun papa tumal in srakla liki fin sifal Ephraim nu fin sifal Manasseh. \v 18 El fahk nu sin papa tumal ah, “Tia pa ingan, papa. Tulik se ma matu ah pa inge. Likiya lac poum layot fin sifal.” \p \v 19 Papa tumal ah tia insese kac. El fahk, “Wen nutik, nga etu. Nga etu lah fwilin tulik natul Manasseh ac fah oayapa orala sie mutunfacl lulap. Tusruktu tamulel fusr lal el ac fah yohk lukel, ac fita natul fah orala mutunfacl lulap puspis.” \p \v 20 Ouinge el akinsewowoyaltal ke len sac, ac fahk, “Mwet Israel fah orekmakin inemtal ke elos ac fahk kas in akinsewowoye mwet uh. Elos ac fahk, ‘God Elan akinsewowoye kom oana ke El akinsewowoyal Ephraim ac Manasseh.’” Ke Jacob el oru ouinge uh, el likilya Ephraim meet lukel Manasseh.\x - \xo 48:20 \xt Heb 11:21\x* \p \v 21 Toko Jacob el fahk nu sel Joseph, “Oana ke kom akilen uh, nga apkuran in misa, tusruktu God El ac fah wi kom ac El ac fah folokinkomla nu ke facl sin papa matu tomom. \v 22 Nga sot nu sum acn Shechem — acn se ma wo fohk we uh, su nga tuh eisla sin mwet Amor ke mweun luk. Nga tia sang acn we nu sin tamulel wiom.” \c 49 \s1 Kas Safla Lal Jacob \p \v 1 Jacob el pangoneni wen natul ac fahk, “Kilukeni nu yuruk, ac nga fah fahk nu suwos ma ac sikyak nu suwos ke pacl fahsru uh: \q1 \v 2 “Fahsreni nu sie, wen natul Jacob, ac porongo. \q1 Porongo kas lal Israel, papa tomowos. \q1 \v 3 “Reuben, wounse mukul nutik, kom pa ku luk, \q1 Kom pa fahko se emeet ke pacl in fusr luk. \q1 Kom pa fwacfa ac watwen sin wen nutik nukewa. \q1 \v 4 Kom oana sie sronot fokoko, \q1 Tusruktu ac tia kom pa yohk sripa oemeet, \q1 Mweyen kom tuh ona yurin mutan kulansap kiuk \q1 Ac aktaekyala mwe oan lun papa tomom. \q1 \v 5 “Simeon ac Levi eltal tamulel. \q1 Eltal orekmakin mwe anwuk natultal in orek lokoalok sulallal. \q1 \v 6 Nga fah tia welultal in sramsram lukma laltal, \q1 Ac tia pac welultal ke pacl in pwapa laltal, \q1 Mweyen kasrkusrak laltal som nwe ke sun uniya mwet, \q1 Ac eltal aksukapasyela cow mukul oana mwe pwar. \q1 \v 7 Lela in selngawiyuk kasrkusrak laltal, mweyen arulana upala, \q1 Ac nu fin folo laltal, mweyen arulana sulallal. \q1 Nga fah luseloselik fin acn Israel nufon. \q1 Nga fah siseloselik nu inmasrlon mwet Israel. \q1 \v 8 “Judah, mwet lim fah kaksakin kom. \q1 Poum fah iseya kwawen mwet lokoalok lom. \q1 Mwet lim fah pasrla ye motom. \q1 \v 9 Judah el oana soko lion. \q1 El uniya ma el sruokya uh, folokla nu in luf sel, \q1 Ac asrosrelik ona. \q1 Wangin mwet pulaik in lusrongol.\x - \xo 49:9 \xt Oek 24:9; Fwack 5:5\x* \q1 \v 10 Scepter\f + \fr 49:10 \fk scepter: \ft liye ke Kalmen Kutu Kas.\f* lun tokosra ac fah oanna sel Judah, \q1 Ac fwilin tulik natul fah leum fin mwet Israel pacl nukewa. \q1 Mutanfahl ac fah use mwe takma nu sel, \q1 Ac pasrla ye mutal ac aksol. \q1 \v 11 El kapriya donkey fusr natul nu ke soko oa in grape, \q1 Nu ke oa in grape soko ma wo emeet. \q1 El oul nuknuk lal in wain su srusra oana srah. \q1 \v 12 Atronmutal srusrala ke nim wain; \q1 Ac wihsel fasrfasrla ke nim milk.\f + \fr 49:12 \fk verse 11 ac 12: \ft verse luo inge akkalemye kasrpen acn sel Judah — arulana yohk ima in grape ac un kosro natul.\f* \q1 \v 13 “Zebulon el ac fah muta sisken meoa. \q1 Molsron in acn sel ac fah acn in kawuk lun oak lulap, \q1 Ac masrol lun acn sel ac fah sun acn Sidon. \q1 \v 14 Issachar el tia ekla liki soko donkey fokoko \q1 Ma alsrangesr ac oanna inmasrlon mwe utuk lal. \q1 \v 15 A el liye lah acn in mongla uh wona \q1 Ac facl sac pwar na, \q1 Ouinge el kuruweni fintokol in us mwe utuk toasr uh, \q1 Ac kumakinyuk el in orekma oana sie mwet kohs. \q1 \v 16 “Dan el ac fah sie mwet kol nu sin mwet lal. \q1 Elos ac fah oana sruf saya lun Israel. \q1 \v 17 Dan el ac fah oana soko wet ma oan sisken inkanek uh, \q1 Soko wet pwasin pe inkanek srisrik uh, \q1 Su sro ac ngalis nien horse uh, \q1 Ac oru tuh mwet muta fin horse uh in usrukyukla. \q1 \v 18 “\nd LEUM GOD\nd*, nga tupan molela lom. \q1 \v 19 “Un mwet pusrapasr se ac fah anwuk nu sel Gad, \q1 Tusruktu el fah forla ac ukwalos. \q1 \v 20 “Facl sel Asher ac fah oswe fokinsak wowo. \q1 Kain mwe mongo ma fal nu sin tokosra ac fah tuku yorol me. \q1 \v 21 “Naphtali el oana soko deer lemnak ma kasrusr sukosok, \q1 Su oswe natu fusr na wowo. \q1 \v 22 “Joseph el oana soko fain na ungung ma kap sisken infacl srisrik uh, \q1 Ac oa kac uh fanukya fin pot uh. \q1 \v 23 Mwet lokoalok lal ah mweunel upana, \q1 Ac ukwal ke mwe pisr ac sukan pisr natulos. \q1 \v 24 Tusruktu mwe pisr natul uh tiana mukuikui, \q1 Ac paol akkeyeyuk ac aksuwosyeyuk \q1 Ke ku lun God Kulana lal Jacob, \q1 Su Mwet Shepherd ac Mwet Loango lun Israel. \q1 \v 25 God lun papa tomom pa kasrekom, \q1 God Kulana pa akinsewowoye kom \q1 Ke mwe insewowo ke af lucng me \q1 Ac ke kof loal ye faclu, \q1 Mwe insewowo ke tulik puspis ac ke un kosro puspis, \q1 \v 26 Mwe insewowo ke wheat ac ke ros uh, \q1 Mwe insewowo ke eol ma oan oemeet me, \q1 Ac ke ma wolana su tuku ke eol srisrik su ac oan nwe tok. \q1 Lela mwe insewowo inge in oan fin sifal Joseph, \q1 Fin mutunsron sie su pisrla inmasrlon mwet wial. \q1 \v 27 “Benjamin el oana wolf sulallal soko \q1 El uniya ac okomla ma nal ke lotu ac eku.” \p \v 28 Sruf singoul luo lun Israel pa inge, ac pa inge kas in wilkas lun papa tumalos ke el sang kas in akinsewowo lal nu selos, fal nu sin kais sie selos. \s1 Misa Ac Pukpuki Lal Jacob \p \v 29 Na Jacob el sapkin nu sin wen natul nukewa, “Inge ke nga ac misa ac som weang mwet luk somla, komtal fah pukinyuwi yurin papa tumuk in luf se ma oan ke acn sel Ephron mwet Hit, \v 30 in acn Machpelah, kutulap in Mamre in acn Canaan. Abraham el tuh molela luf sac ac ipin acn sac sel Ephron tuh in sie acn in kulyuk.\x - \xo 49:30 \xt Gen 23:3–20\x* \v 31 Acn se inge pa elos piknilya Abraham ac Sarah, mutan kial, we. Acn sac pacna pa elos piknilya Isaac ac Rebecca, mutan kial ah, we, ac pa pac nga piknilya Leah we ah.\x - \xo 49:31 \xt Gen 25:9–10; 35:29\x* \v 32 Acn sac ac luf se we ah, ma moulla sin mwet Hit. Pikinyuwi we.” \v 33 Ke safla kas in wilwil lal nu sin wen natul nukewa, na el topla ona ac misa.\x - \xo 49:33 \xt Orek 7:15\x* \c 50 \p \v 1 Joseph el putatyang nu fin papa tumal ac tung ac ngok mutal. \v 2 Na Joseph el sap mwet ono lal in unwela papa tumal, manol in oan paht. \v 3 Elos orekma kac len angngaul, fal nu ke lusen pacl se eneneyuk tuh mano se in ku in oan paht. Mwet Egypt elos eoksra kacl Jacob ke len itngoul. \p \v 4 Ke safla pacl in eoksra uh, Joseph el fahk nu sin mwet pwapa lal tokosra, “Nunak munas, us kas se inge nu sel tokosra: \v 5 ‘Ke papa tumuk el apkuran in misa, el sap nga orala wulela se nu sel lah nga ac piknilya inkulyuk se ma el akoela in acn Canaan. Ke sripa se inge, nga siyuk kom in nunak munas filiyula nga in som pikinya we, na nga fah foloko.’” \p \v 6 Ac tokosra el topuk, “Fahsrot pikinya papa tomom an, oana ke kom tuh wuleang nu sel an.” \p \v 7 Ouinge Joseph el som in pikinya papa tumal. Mwet pwapa lal tokosra nukewa, mwet fulat inkul sel, ac mwet kol nukewa in acn Egypt elos welul Joseph som. \v 8 Sou lal, tamulel lal, ac mwet saya nukewa in sou lun papa tumal elos welul pac som. Tulik srisrik na natulos, wi sheep, nani, ac cow uh pa lula in acn Goshen. \v 9 Mwet kasrusr fin chariot ac mwet kasrusr fin horse elos oayapa welul som — u na lulap se. \p \v 10 Ke elos tuku nu ke acn in kulkul wheat Atad, kutulap in Infacl Jordan, elos wowoyak ke tung ke pacl na loeloes se, ac Joseph el sapkin elos in eoksra len itkosr. \v 11 Ke mwet Canaan elos liye mwet ma eoksra in acn Atad inge, elos fahk, “Ku fuka lupan eoksra se mwet Egypt inge oru uh!” Pa inge ma se pwanang pangpang acn sac Abel Mizraim.\f + \fr 50:11 \fk Abel Mizraim: \ft fahkyen ine se inge in kas Hebrew apkuran oana fahkyen “eoksra lun mwet Egypt”.\f* \p \v 12 Ouinge wen natul Jacob elos oru oana ma el sapkin nu selos. \v 13 Elos usla manol nu Canaan ac piknilya in luf se Machpelah, kutulap in acn Mamre, ke ipin acn se ma Abraham el tuh molela sel Ephron mwet Hit mwe kulyuk.\x - \xo 50:13 \xt Orek 7:16\x* \v 14 Tukun Joseph el pikinya papa tumal, el ac tamulel lal ac mwet nukewa ma welul som in pukmas ah, elos folokla nu Egypt. \s1 Joseph El Sifilpa Akkeye Mwet Lel \p \v 15 Tukun papa tumalos ah misa, na mwet lel Joseph elos fahk, “Joseph el ac fin toasr sesr ac akoeyuk foloksak ke ma nukewa kut tuh oru koluk nu sel ah, na ac fuka?” \v 16 Ouinge elos sapla nu sel Joseph ac fahk, “Meet liki papa tumasr ah misa, \v 17 el tuh fahk nu sesr kut in siyuk sum ac fahk, ‘Nunak munas nu sin tamulel lom ke ma koluk ma elos tuh orala nu sum ah.’ Inge kut siyuk kom in nunak munas, tulekutla ke ma sufal ma kut, mwet kulansap lun God lun papa tomom, tuh orala nu sum ah.” Joseph el tung ke pacl se el eis kas inge. \p \v 18 Na tamulel lal elos tuku ac epasrla nwe ten ye mutal ac fahk, “Kut tuku pa inge nu ye motom in mwet kohs lom.” \p \v 19 Tusruktu Joseph el fahk nu selos, “Nikmet kowos sangeng. Nga tia ku in oru acnu mu God pa nga. \v 20 Kowos tuh orek pwapa koluk lainyu, tusruktu God El furokla nu ke sie ouiya wo, ma in molela moul lun mwet puspis su moul misenge ke sripen ma su tuh sikyak. \v 21 Wangin ma kowos ac sangeng kac. Nga ac fah liyekowosyang ac tulik nutuwos an.” Ouinge el sifil akkeyalos ke kas na kulang su mokleak insialos. \s1 Joseph El Misa \p \v 22 Joseph el mutana in acn Egypt wi sou lun papa tumal. El tuh yac siofok singoul ke pacl se el misa ah. \v 23 El moul ac liye tulik natul Ephraim, ac tulik nutin natul. El oayapa moul nwe ke na el eisalos tulik natul Machir, wen natul Manasseh, nu in sou uh. \v 24 El fahk nu sin tamulel lal kewa, “Nga apkuran in misa, tusruktu pwayena God El ac fah liyekowosyang ac pwenkowosla liki facl se inge nu in facl se su El wulela ku na kac nu sel Abraham, Isaac, ac Jacob.” \v 25 Na Joseph el siyuk sin mwet lal in orala sie fulahk. El fahk, “Wulema nu sik lah ke pacl se God El ac pwenkowosla nu in facl sac, kowos ac us srik wi kowos.”\x - \xo 50:25 \xt Exo 13:19; Jos 24:32; Heb 11:22\x* \v 26 Ouinge Joseph el misa Egypt ke el yac siofok singoul. Elos onoela manol ac filiya in box in mas se.