\id 1SA \ide UTF8 \h SIE SAMUEL \toc1 Book Se Meet Ke Samuel \toc2 Sie Samuel \toc3 1 Sam \mt2 Book Se Meet Ke \mt1 SAMUEL \is1 Tukakinyen Book Se Meet Ke SAMUEL \ip \bk Book Se Meet Ke Samuel\bk* sramsram yohk ke mwet Israel ke pulan pacl se ma ayaolla oakwuk ke mwet nununku nu ke oakwuk lun tokosra. Mwet tolu pa srumunyuk yohk in pulan pacl se inge. Sie pa Samuel, mwet nununku se safla lun mwet Israel. Sie pa Saul, tokosra se omeet lun mwet Israel. Ac David, su oasr kupasr lal nu ke moul lal Saul ac Samuel meet liki el tokosrala. \ip Mwe nunak yohk in book se inge oapana ma simla ke book in sramsram matu ngia su oan in Wuleang Matu: moul pwaye ac oaru nu sin God ase misla ac wo ouiya, ac seakos ac soaru ase mwe ongoiya ac kunausten. Akkalemyeyuk in chapter 2 verse 30, ke Leum God El fahk nu sel Eli, “Nga fah akfulatyalos su akfulatyeyu, ac pilesralos su pilesreyu.” \ip Book se inge fahkak lah oasr kutu fohs in nunak lun mwet uh ke mutawauk in oakwuk tokosra nu sin mwet Israel. Pwayeiya uh Leum God pa tokosra lun mwet Israel, tusruktu in topuk siyuk lun mwet uh nu ke sie tokosra, pa Leum God El tuh sulela nu selos sie tokosra. Tusruktu in kalem sin mwet uh lah tokosra ac mwet Israel nukewa elos muta ye koko ac nununku lun God (2:7–10). Ma sap lun God oakiya tuh mwet nukewa oana sie, finne mwet kasrup ku mwet sukasrup. \is1 Takla Lun Koanon Book Se Inge \io1 Samuel el mwet nununku lun Israel 1:1—7:17 \io1 Saul el tokosrala 8:1—10:27 \io1 Ma orek ke yac ekasr meet ma Saul el tokosra 11:1—15:35 \io1 David ac Saul 16:1—30:31 \io1 Misa lal Saul ac wen natul 31:1–13 \c 1 \s1 Elkanah Ac Sou Lal In Acn Shiloh \p \v 1 Oasr sie mwet su pangpang Elkanah in sruf lal Ephraim, su muta in Ramah in eol Ephraim. El wen natul Jeroham, su ma natul Elihu ac ma in sou lal Tohu, su ma in ota lal Zuph. \v 2 Oasr mutan luo kial Elkanah: ineltal pa Hannah ac Peninnah. Oasr tulik natul Peninnah, a wangin tulik natul Hannah. \v 3 Yac nukewa Elkanah el ac som liki acn Ramah nu Shiloh in alu ac orek kisa nu sin \nd LEUM GOD\nd* Kulana. Hophni ac Phinehas, wen luo natul Eli, eltal mwet tol lun \nd LEUM GOD\nd* we. \v 4 Kais sie pacl Elkanah el oru mwe kisa lal, el ac sang ip se nu sel Peninnah ac kais sie ip nu sin wen ac acn natul. \v 5 Elkanah el ne arulana lungse Hannah yohk, tuh el ac sang ip sefanna nu sel ke sripen \nd LEUM GOD\nd* El kaliya insial tuh in wangin tulik natul. \v 6 Peninnah el lungse angnol Hannah ke sripen God El aktalapyal, oru arulana toasr insial Hannah kac. \v 7 Lumah se inge orek yac nu ke yac — pacl nukewa ma elos ac som nu in lohm sin \nd LEUM GOD\nd*, Peninnah el ac aktoasryal Hannah, oru el tung ac tia pac lungse mongo. \v 8 Elkanah, mukul tumal, el ac fahk, “Hannah, efu ku kom tung? Efu ku kom tia mongo? Efu ku kom toasr pacl nukewa? Ya nga tia wo liki wen singoul nu sum?” \s1 Hannah Ac Eli \p \v 9 Sie pacl ah tukun elos mongo ac nim tari in lohm sin \nd LEUM GOD\nd* in acn Shiloh, Hannah el tuyak ac fahkulak sifacna ye mutun \nd LEUM GOD\nd*. Eli, mwet tol, el muta ke nien muta lal sisken sru in mutunoa ke tempul lun \nd LEUM GOD\nd*. \v 10 Hannah el arulana supwar, ac el arulana tung ac pre nu sin \nd LEUM GOD\nd*. \v 11 Na el oru sie wulela na ku ac fahk, “\nd LEUM GOD\nd* kulana, liyeyu, mwet kulansap lom! Liye mwe keok luk ac esamyu! Nikmet mulkinyula! Kom fin ase sie wen nutik, nga ac fah kisakunulot nu sum tuh elan sie mwet Nazirite\f + \fr 1:11 \fk sie mwet Nazirite: \ft liye Oekyuk 6:5.\f* in moul lal nufon. El ac fah tia nim wain ku kutena mwe nim ku, oayapa ac fah tiana kalkulla insifal.” \p \v 12 Hannah el pre ke pacl na loes se, ac Eli el ngetang liye oalul. \v 13 Hannah el pre ke insial. Ngoasrol mukuikui a wangin pusracl, oru Eli el nunku mu Hannah el sruhi. \v 14 Ac Eli el fahk nu sel Hannah, “Kom ac sruhi nwe ngac? Tui. Nimet sifilpa nimnim.” \p \v 15 Hannah el fahk, “Leum se, nga tia nimnim ac nga tia sruhi. Nga keoklana, ac nga pre ac asang ngunik nufon nu sin \nd LEUM GOD\nd* ke mwe keok luk. \v 16 Nikmet nunku mu nga sie mutan koluk. Nga pre ke sripen nunak keok lun insiuk.” \p \v 17 Na Eli el fahk, “Som in misla, ac lela tuh God lun Israel Elan asot mwe siyuk lom an.” \p \v 18 Ac Hannah el fahk, “Lela tuh kulang lom in ouinge nu sik pacl e nukewa.” Ouinge el som ac eis mwe mongo, ac el tia sifil toasr. \s1 Isusla Ac Kisala Samuel \p \v 19 Toangna in lotu tok ah Elkanah ac sou lal elos tukakek, ac tukun elos alu nu sin \nd LEUM GOD\nd*, elos folokla nu lohm selos in acn Ramah. Elkanah el motul yorol Hannah, mutan kial, ac \nd LEUM GOD\nd* El topuk pre lal Hannah. \v 20 Na Hannah el pitutuyak ac el oswela sie wen. Ac el sang inel Samuel,\f + \fr 1:20 \fk Samuel: \ft kalmah pa “inen God,” tuh fototo pac nu ke kas Hebrew se inge: “siyuk.”\f* ac fahk, “Mweyen nga tuh siyuk sin \nd LEUM GOD\nd* kacl.” \p \v 21 Ke sun pacl fal, Elkanah ac sou lal elos sifil som nu Shiloh in oru mwe kisa lal nu sin \nd LEUM GOD\nd* oana ke el oru in yac nukewa, ac oayapa in kisakin ma el wulela kac. \v 22 Tusruktu Hannah el tia wi som se ingan. El fahk nu sin mukul tumal, “Ke pacl se na ma tulik se inge liktitla, na nga fah usalla nu in lohm sin \nd LEUM GOD\nd*, ac el ac fah mutana we in moul lal nufon.” \p \v 23 Elkanah el fahk nu sel, “Oru oana kom nunku mu fal. Muta nwe ke kom liktitella tufah kom usalla. Ma se na, lela \nd LEUM GOD\nd* Elan oru tuh kom in akpwayeye wulela lom.” Na Hannah el muta liyaung tulik sac nwe ke el liktitella. \p \v 24 Ke tulik sac liktitla, Hannah el usalla nu Shiloh, wi cow mukul yac tolu matwa, ac sie pak in flao, ac sie pak orekla ke kulun kosro sessesla ke wain. El usal Samuel ke el srakna fusr, ac som nu in lohm sin \nd LEUM GOD\nd* in acn Shiloh. \v 25 Ac ke elos uniya cow soko ah, elos usalla Samuel nu yorol Eli. \v 26 Na Hannah el fahk nu sel Eli, “Leum se, ya kom esamyu? Nga pa mutan se kom tuh liye tu inse inge ac pre nu sin \nd LEUM GOD\nd*. \v 27 Nga tuh siyuk sel ke tulik se inge, na pa El ase ma nga siyuk sel. \v 28 Ke ma inge nga kisakunulang nu sin \nd LEUM GOD\nd*. El ac fah ma lun \nd LEUM GOD\nd* in moul lal nufon.” \p Na elos alu nu sin \nd LEUM GOD\nd* we. \c 2 \s1 Pre Lal Hannah \p \v 1 Hannah el pre ac fahk: \q1 “\nd LEUM GOD\nd* El nwakla insiuk ke engan; \q2 Nga arulana insewowo ke ma El orala. \q1 Nga isrun mwet lokoalok luk; \q2 Yohk engan luk ke sripen kasru lun God nu sik!\x - \xo 2:1 \xt 2:1–10; Lk 1:46–55\x* \q1 \v 2 Wangin sie su mutal oana \nd LEUM GOD\nd*; \q2 Wangin sie oana El, \q2 Wangin sie mwet lango oana God lasr. \q1 \v 3 Nikmet sifil kaskas filang; \q2 Misla liki kaskas fulat lom. \q1 Tuh \nd LEUM GOD\nd* El sie God su etu ma nukewa, \q2 Ac El nununku orekma nukewa lun mwet uh. \q1 \v 4 Mwe pisr nutin mwet mweun ku, kaptelik, \q2 A mwet munas kapkapak ku lalos. \q1 \v 5 Elos su kihp meet, \q2 Elos sukok orekma in moli ma nalos, \q2 A elos su masrinsral meet, elos tia sifil masrinsral. \q1 El su talap el oswela tulik itkosr, \q2 A el su pus tulik natu meet, tok wanginla tulik natul. \q1 \v 6 \nd LEUM GOD\nd* El uniya ac El sifil akmoulyauk; \q2 El supwala mwet nu infulan misa, \q2 Ac El sifilpa folokunulosyak. \q1 \v 7 \nd LEUM GOD\nd* El oru tuh kutu mwet uh sukasrup ac kutu kasrup. \q2 El akpusiselye kutu ac akfulatye kutu. \q1 \v 8 El srukak mwet sukasrup liki kutkut, \q2 Ac El tulokunak mwet enenu liki nien sisi kutkut. \q1 El oru tuh elos in sie sin sie yurin mwet leum, \q2 Ac muta yorolos ke nien muta fulat. \q1 Pwelung lun faclu ma lun \nd LEUM GOD\nd*, \q2 Ac El musaeak faclu fac. \q1 \v 9 “El karingin moul lun mwet oaru lal, \q2 A mwet koluk elos tuhlac in lohsr uh. \q2 Sie mwet el tia ku in kutangla ke ku lal sifacna. \q1 \v 10 Mwet lokoalok lun \nd LEUM GOD\nd* fah kunausyukla; \q2 El ac fah lainulos ke pulahl inkusrao me. \q1 \nd LEUM GOD\nd* El ac fah nununku faclu nufon. \q2 El ac fah sang ku nu sin tokosra lal. \q2 El ac fah sang kutangla nu sin tokosra se su El sulela.” \p \v 11 Na Elkanah el folokla nu Ramah, a tulik Samuel el mutana in Shiloh ac kulansap nu sin \nd LEUM GOD\nd* ye koko lal mwet tol Eli. \s1 Wen Natul Eli \p \v 12 Wen natul Eli elos elah koluk. Elos tia akilen \nd LEUM GOD\nd* \v 13 ac elos tia pac akilen oakwuk lun mwet tol ke ma fal elos in oru nu sin mwet uh. Pa inge ouiya ma elos oru nu sin mwet ma tuku in orek kisa. Pacl ma sie mwet el orek kisa, na mwet kulansap lun mwet tol inge ac tuku, us fork ma oasr wihs tolkwe kac. Ke pacl ma ikwa uh srakna poel, \v 14 el ac isongya fork uh nu in tup uh, ac kutena ikwa ma sremla ke fork sac, pa inge ma nun mwet tol uh. Wen luo inge oru ouinge nu sin mwet Israel nukewa ma tuku in orek kisa. \v 15 Oayapa meet liki na kiris uh itukla liki ikwa uh in firriyukyak, mwet kulansap lun mwet tol uh ac tuku ac fahk nu sin mwet orek kisa uh, “Ase kutu ikwa an nu sin mwet tol elan sifacna munan. El tia enenu ma poelyak. El lungse in takmwek na.” \p \v 16 Ac mwet orek kisa sac fin fahk, “Lela kut in fahsr fal nu ke ma oakwuk, kut in esukak kiris uh meet tufah kom eis enenu lom tok,” na mwet kulansap lun mwet tol el ac fahk, “Mo! Ase nu sik ingena! Kom fin tia, nga ac fah eis ke ku!” \p \v 17 Ma koluk lun mwet fusr luo inge arulana koluk ye mutun \nd LEUM GOD\nd*, mweyen elos oru mwe kisa nu sin \nd LEUM GOD\nd* oana ma pilasr. \s1 Tulik Samuel In Acn Shiloh \p \v 18 In pacl se inge Samuel el oru na orekma in kulansap lal nu sin \nd LEUM GOD\nd*, ac el nukum sie nuknuk in mwet tol\f + \fr 2:18 \fk nuknuk in mwet tol: \ft pangpang “ephod” — liye ke Kalmen Kutu Kas.\f* orekla ke nuknuk linen. \v 19 In yac nukewa nina kial ac oru sie nuknuk srisrik lal Samuel, ac usla nu yorol ke el ac wi mukul tumal som in orek kisa ke yac sac. \v 20 Na Eli el ac akinsewowoyal Elkanah ac mutan kial ac fahk, “Lela \nd LEUM GOD\nd* Elan asot pac sie tulik nu sin mutan se kiom an, in aol tulik se komtal kisakunang nu sel inge.” \p Tukun ma inge, eltal ac folok nu yen seltal. \p \v 21 \nd LEUM GOD\nd* El akinsewowoyal Hannah ac sang pac tulik mukul tolu, ac tulik mutan luo natul. Ac tulik Samuel el kapak ac kulansap nu sin \nd LEUM GOD\nd*. \s1 Eli Ac Wen Luo Natul \p \v 22 In pacl se inge Eli el arulana matu, ac el lohng na ma wen luo natul ah oru nu sin mwet Israel, oayapa lah eltal motul yurin mutan su orekma ke nien utyak nu in Lohm Nuknuk sin \nd LEUM GOD\nd*. \v 23 Na Eli el fahk nu sin wen luo natul, “Efu ku komtal oru ma koluk inge? Mwet puspis kaskaskin nga lohng. \v 24 Wen nutik, nimet sifil oru ouingan! Arulana koluk ma mwet lun \nd LEUM GOD\nd* elos fahk keimtal uh! \v 25 Sie mwet fin orekma koluk lain sie mwet, God El ku in kasrel. A su ku in kasru sie mwet el fin orekma koluk lain \nd LEUM GOD\nd*?” \p Tusruktu wen luo inge tiana porongo pusren papa tumaltal, mweyen \nd LEUM GOD\nd* El sulela tari in oneltal uh. \p \v 26 Tulik Samuel el kapkapak ac ohi ye mutun \nd LEUM GOD\nd* ac mwet uh.\x - \xo 2:26 \xt Lk 2:52\x* \s1 Kas In Palu Su Lain Sou Lal Eli \p \v 27 Sie mwet palu tuku nu yorol Eli ac fahkak kas inge sin \nd LEUM GOD\nd*, “Ke pacl se Aaron, papa matu tomom, ac sou lal elos tuh mwet kohs ye tokosra Egypt, nga tuh sifacna fahkyuyak nu sel Aaron. \v 28 Liki sruf nukewa lun Israel, nga sulela sou lal tuh in mwet tol luk, in kulansap ke mwe loang luk, in oru mwe kisa firir, ac nokomang nuknuk in ephod lun mwet tol in suk ma lungse luk. Ac nga oakiya tuh elos in ku in eis sie ip ke mwe kisa firir fin loang uh.\x - \xo 2:28 \xt Exo 28:1–4; Lev 7:35–36\x* \v 29 Na efu kowos ku ngetnget in rapkui mwe kisa ac mwe sang ma nga sap mwet luk in oru nu sik? Eli, efu ku kom akfulatye wen nutum inge yohk likiyu, ke kom lela eltal in akfatyeltal ke ip wowo ma mwet uh kisakin nu sik uh? \v 30 Nga \nd LEUM GOD\nd* lun Israel, nga tuh wulela meet mu sruf lom ac sou lom pa ac orekma in mwet tol nu sik nwe tok. Tusruktu, nga fahk inge lah ac fah tia sifil ouinge! Nga fah akfulatyalos su akfulatyeyu, ac pilesralos su pilesreyu. \v 31 Lohng akwoya — ac tia paht nga ac fah uniya mukul fusr nukewa in sruf lom ac sou lom, tuh in wangin mukul fusr in sou lom sun matwa matu. \v 32 Kom ac fah pulakin ongoiya ac inse koluk ke kom ac liye ma nga ac fah oru in akinsewowoye mwet Israel saya, a funu mwet in sou lom, wangin sie selos ac fah moul sun matwa. \v 33 Tusruktu, nga ac fah filiya sie mwet sin fwil nutum, ac el fah kulansap nu sik ke ip lun mwet tol. Tusruk ac fah kunla mutal, ac wanginla finsrak yorol, ac fwil nutum nukewa saya ac fah misa ke misa keok. \v 34 Ke wen luo nutum inge, Hophni ac Phinehas, eltal ac tukeni misa ke len sefanna, ma se inge fah akkalemye nu sum lah ma nukewa nga fahk inge ac akpwayeyuk.\x - \xo 2:34 \xt 1 Sam 4:11\x* \v 35 Nga ac fah sulela sie mwet tol su ac fah pwaye nu sik, ac oru ma nukewa ma nga lungse. Nga fah sang fita lal, su ac fah kulansap nu sik in pacl nukewa ye mutun tokosra su nga sulela. \v 36 Kutena sin fita lom ku fwil nutum su moul na, elos ac fah som nu yurin mwet tol sac ac ngusr mani ac mwe mongo, ac elos ac fah kwafe sel elos in kasru mwet tol, elos in mau konauk mwe mongo nalos.” \c 3 \s1 \nd LEUM GOD\nd* El Sikyang Nu Sel Samuel \p \v 1 In pacl se ke tulik Samuel el kulansupu \nd LEUM GOD\nd* ye koko lal Eli, tia pus pacl \nd LEUM GOD\nd* El sramsram nu sin mwet, ku sikyang nu sin mwet in aruruma. \v 2 Sie fong ah Eli, su apkuran elan kunla mutal, el motul infukil sel sifacna. \v 3 Ac Samuel el motul in acn mutal, acn ma Tuptup in Wuleang lun \nd LEUM GOD\nd* oan we. Meet liki lenelik, ke lam uh srakna firir, \v 4 \nd LEUM GOD\nd* El pangnol Samuel. Ac Samuel el topuk, “Nga inge!” \v 5 ac el kasrusr nu yorol Eli ac fahk, “Nga inge, tuh kom pangonyu.” \p A Eli el fahk, “Nga tia pangon kom. Folokla motulla.” Na Samuel el folokla ac motulla. \p \v 6 Ac \nd LEUM GOD\nd* El sifil pang, “Samuel!” Samuel el sifil tukakek ac som nu yorol Eli ac fahk, “Nga inge, tuh kom pangonyu.” \p A Eli el fahk, “Nga tia pangon kom. Folokla motulla.” \v 7 Samuel el tiana akilen lah \nd LEUM GOD\nd* pa pangnol, mweyen soenna oasr pacl \nd LEUM GOD\nd* El kaskas nu sel. \p \v 8 \nd LEUM GOD\nd* El sifilpa pangnol Samuel ke pacl se aktolu. Na Samuel el tukakek ac som nu yorol Eli ac fahk, “Nga inge, tuh kom pangonyu.” \p Na Eli el akilenak lah \nd LEUM GOD\nd* pa pangnol uh. \v 9 Na Eli el fahk nu sel Samuel, “Folokla motulla, ac El fin sifil pangon kom, na kom fahk, ‘\nd LEUM GOD\nd*, kaskas, tuh mwet kulansap lom el porongo.’” Na Samuel el folokla ac motulla. \p \v 10 Ac \nd LEUM GOD\nd* El tuku tuyang, ac pangnol oana ke El oru meet ah, “Samuel! Samuel!” \p Na Samuel el topuk ac fahk, “Kaskas, tuh mwet kulansap lom el porongo.” \p \v 11 Ac \nd LEUM GOD\nd* El fahk nu sel, “Sie pacl nga ac fah oru sie ma na upa in Israel, ac elos nukewa su lohng ac fah arulana lut ac oela kac. \v 12 In len sac nga ac fah oru ma nukewa ma nga fahk mu nga ac oru lain sou lal Eli, mutawauk nwe ke safla. \v 13 Nga fahk nu sel tari lah nga ac fah kai sou lal ma pahtpat, ke sripen wen natul kaskas koluk lainyu. Eli el etu ma eltal oru a el tia kutongoltal. \v 14 Ouinge nga fahkak kalem nu sin sou lal Eli lah ac fah wangin mwe kisa ku mwe sang fah ku in molelosla liki ma koluk lalos inge.” \p \v 15 Ac Samuel el oanna nwe ke lenelik, na el tukakek ac ikasla srungul in lohm sin \nd LEUM GOD\nd*. El sangeng in fahkak aruruma sac nu sel Eli. \v 16 Ac Eli el pangnol Samuel ac fahk, “Samuel, wen nutik!” \p Na Samuel el topuk, “Nga inge.” \p \v 17 Eli el siyuk sel, “Mea \nd LEUM GOD\nd* El fahk nu sum? Nikmet okanla kutena ma. God El ac arulana kai kom, kom fin tia fahk ma nukewa nu sik.” \v 18 Na Samuel el fahkak ma nukewa nu sel Eli. El tia okanla kutena ma. Eli el fahk, “El pa \nd LEUM GOD\nd*. Lela Elan oru fal nu ke lungse lal.” \p \v 19 Ke Samuel el kapkapak, \nd LEUM GOD\nd* El welul ac oru tuh ma nukewa Samuel el fahk in pwaye. \v 20 Ouinge mwet Israel nukewa, mutawauk na e Dan me fahsru nwe Beersheba, elos etu tuh Samuel el mwet palu suwoswos lun God. \v 21 Pacl pus \nd LEUM GOD\nd* El sikyak in acn Shiloh, acn se ma El tuh sramsram nu sel Samuel we. Pacl nukewa Samuel el ac sramsram uh, mwet Israel nukewa porongo. \c 4 \s1 Sruhu Tuptup In Wuleang \p \v 1 In pacl se inge mwet Philistia elos fahsreni in som ac mweun lain mwet Israel, ac mwet Israel elos akola pac in lainulos. Mwet Israel elos tulokunak iwen aktuktuk selos in acn Ebenezer, ac mwet Philistia elos tulokunak iwen aktuktuk selos in acn Aphek. \v 2 Mwet Philistia elos mutawauk lain mwet Israel, ac tukun mweun upa lalos, mwet Philistia elos kutangla mwet Israel, ac uniya akuran akosr tausin mwet Israel yen elos mweun we. \v 3 Ke mwet lula sin mwet Israel elos foloko nu nien aktuktuk lalos, mwet kol lalos asiyuki ac fahk, “Efu ku \nd LEUM GOD\nd* El lela mwet Philistia inge in kutangkutla misenge? Wona kut in som use Tuptup in Wuleang lun \nd LEUM GOD\nd* Shiloh me, tuh Elan kasrekut ac molikutla liki mwet lokoalok lasr.” \v 4 Na elos supwala kutu mwet nu Shiloh in tuh use Tuptup in Wuleang lun \nd LEUM GOD\nd* Kulana, su nien muta lal oan fin cherub lukwa.\f + \fr 4:4 \fk cherub lukwa: \ft liye ke Kalmen Kutu Kas.\f* Wen luo natul Eli, Hophni ac Phinehas, eltal wi na Tuptup in Wuleang tuku. \p \v 5 Ke Tuptup in Wuleang tuku sun nien aktuktuk, mwet Israel nukewa elos sala ke pusren engan lulap, oru infohk uh kusrusryak. \v 6 Ke mwet Philistia elos lohng pusren sasa elos fahk, “Mea kalmen sa lulap se ma tuku liki nien aktuktuk lun mwet Israel inge?” Ke elos lohng lah Tuptup in Wuleang lun \nd LEUM GOD\nd* sun acn we, \v 7 elos sangeng ac fahk, “Sie god el tuku oasr nien aktuktuk lalos ah! Kut ac wanginla! Tufahna pacl se in sikyak lumah ouinge nu sesr oemeet me! \v 8 Su ku in molikutla liki god ku lalos inge? Pa inge god lalos ma tuh uniya mwet Egypt yen mwesis ah! \v 9 Mwet Philistia, kowos in pulaikna! Kowos in mweun oana mukul. Kowos fin tia, na kowos ac tufah mwet kohs nu sin mwet Hebrew, oana ke elos tuh mwet kohs nu sesr ah. Ke ma inge, kowos mweun oana mukul!” \p \v 10 Mwet Philistia elos mweun arulana upa, ac elos kutangla mwet Israel, ac mwet Israel elos kaing nu acn selos. Mwet puspis anwuki. Oasr tausin tolngoul mwet mweun lun Israel misa. \v 11 Tuptup in Wuleang lun \nd LEUM GOD\nd* sruhu, ac anwuki pac Hophni ac Phinehas, wen luo natul Eli. \s1 Misa Lal Eli \p \v 12 Sie mukul in sruf lal Benjamin el kasrusr tuku liki nien mweun uh nu Shiloh, ac sun acn we ke len sacna. El seya nuknuk lal ac sang kutkut nu fin sifal in akkalemye asor lal. \v 13 Eli el nunku yohk ke Tuptup in Wuleang, ac el mutana ngetnget fin mwe muta lal sisken inkanek ah. Ke mwet sac el tuku ac sulkakin pweng inge nu in siti uh, na mwet nukewa elos wowoyak ke sangeng. \v 14 Ke Eli el lohng pusren mwet uh el siyuk, “Mea kalmen wowon ingan?” Na mwet sac sulaklak nu yorol ac fahkak ma sikyak nu sel. ( \v 15 Eli el yac eungoul oalkosr in pacl se inge, ac apkuran in kunla na pwaye mutal.) \v 16 Na mwet sac fahk, “Nga kaingla liki nien mweun uh, ac kasrusr na oe we me misenge.” \p Ac Eli el siyuk sel, “Wen nutik, fuka mweun ah?” \p \v 17 Mwet sac fahk nu sel, “Mwet Israel elos kaing liki mwet Philistia. Kut kuf na pwaye! Oayapa anwuki wen luo nutum, Hophni ac Phinehas, ac Tuptup in Wuleang lun God sruhu!” \p \v 18 Ke pacl se mwet sac fahk ke Tuptup in Wuleang, na Eli el topla nu tok liki mwe muta lal sisken mutunpot in siti uh. El arulana matu ac toasr ke lupal, pwanang kaptelik inkawal ac el misa. El mwet kol fin Israel ke lusen yac angngaul. \s1 Misa Lun Mutan Kial Phinehas \p \v 19 Mutan kial Phinehas, wen natul Eli, el pitutu ac apkuran in isusla. Ke el lohng lah sruhu Tuptup in Wuleang lun God, ac ke papa talupal oayapa mukul tumal ah tukeni misa, na ngal in isus lal tuyang, ac el isusla. \v 20 Ke el keok ac apkuran in misa, mutan in akisus lal elos fahk nu sel, “Akkeye kom, tuh kom oswela tari wen se!” Tusruktu el tiana lohang, ku topkolos. \v 21 El sang inen tulik sac Ichabod, su kalmah “Wolana lun God som liki Israel,” ke sripen sruhu Tuptup in Wuleang, oayapa papa talupal ac mukul tumal tukenina misa. \v 22 El fahk mu, “Wolana lun God fahsr liki Israel mweyen Tuptup in Wuleang lun God sruhu.” \c 5 \s1 Tuptup In Wuleang Inmasrlon Mwet Philistia \p \v 1 Tukun mwet Philistia sruokya Tuptup in Wuleang elos usla liki acn Ebenezer nu Ashdod, siti selos sifacna. \v 2 Elos usak nu in tempul lun god Dagon, ac filiya sisken ma sruloala se kacl sifacna. \v 3 Ke mwet Ashdod elos toang tukakek in lutu tok ah, elos liye tuh ma sruloala kacl Dagon putatla oankiyuki ye mutun Tuptup in Wuleang lun \nd LEUM GOD\nd*. Na elos srukak ma sruloala sac ac sifilpa folokonak nu yen se oan we ah. \v 4 Toang in lutu tok ah, elos sifilpa liye tuh ma sruloala sac putatla ac oankiyuki ye mutun Tuptup in Wuleang. Pacl se inge sifa ac poun ma sruloala sac kipatla ac putatla oan ke mutunoa. Manol mukena oan sisken Tuptup in Wuleang. \v 5 (Ke sripa se inge, mwet tol lal Dagon, ku kutena mwet su utyak in alu nu sel in acn Ashdod, elos ac tupalot acn sac ac tia longya ye srungul uh. Ma inge orek na nwe misenge.) \p \v 6 \nd LEUM GOD\nd* El akkeokye mwet Ashdod arulana upa ac aksangengyalos. El sang kai nu selos ac oayapa mwet su muta raunelosla. El oru tuh in oasr mahlap in manolos. \v 7 Ac ke mwet Ashdod elos liye ma sikyak inge, elos fahk, “God lun Israel El akkeokye kut ac god lasr Dagon. Kut tia ku in lela Tuptup in Wuleang in oan paht yorosr.” \v 8 Ouinge elos supwalik mwet in pangoneni tokosra limekosr lun mwet Philistia ac siyuk selos, “Mea kut ac oru ke Tuptup in Wuleang lun God lun Israel?” \p Ac elos topuk ac fahk, “Usla nu Gath.” Na elos usla nu Gath, sie pac siti lun mwet Philistia. \v 9 Ac tukun elos usla Tuptup sac nu Gath, \nd LEUM GOD\nd* El kai pac siti sac ac oru tuh mwet we in arulana fohsak. El akkeokyalos ke mahlap in manolos — sikyak nu sin mwet nukewa in siti sac, mwet matu oayapa mwet fusr. \v 10 Ke ma inge elos supwala Tuptup in Wuleang nu Ekron, sie pac siti lun mwet Philistia. Na ke pacl se sun acn se inge, mwet we elos wowoyak ac fahk, “Elos use Tuptup in Wuleang lun God lun Israel in tuh unikutla!” \v 11 Na mwet inge sifilpa supwala mwet in pangonma tokosra limekosr lun mwet Philistia ac fahk, “Folokunla Tuptup in Wuleang lun God lun Israel nu in acn se sifacna, tuh in tia unikutla ac sou lasr.” Mwet nukewa in siti sac arulana fohsak mweyen upana kaiyuk lun God nu selos. \v 12 Finne elos su tiana misa, oasr mahlap sikyak in manolos ac elos pang nu sin god lalos ac kwafe tuh elos in kasrelos. \c 6 \s1 Tuptup In Wuleang Folokinyukme \p \v 1 Tukun Tuptup in Wuleang lun \nd LEUM GOD\nd* oan yurin mwet Philistia ke lusen malem itkosr, \v 2 mwet uh pangoneni mwet tol lalos ac mwet inutnut lalos ac siyuk selos, “Mea kut ac oru ke Tuptup in Wuleang lun \nd LEUM GOD\nd*? Kut ac fin supwala nu in acn se na pwaye uh, mea enenu kut in sang in wela?” \p \v 3 Mwet inge topuk ac fahk, “Kowos ac fin supwala Tuptup in Wuleang lun God lun Israel, kowos enenu in oasr mwe lung in wi, ma in sang moli ma koluk lowos. Kowos tia ku in folokunla ac wangin mwe lung wi. Fin oasr mwe lung wi som, kowos ac fah kwela liki mas lowos an, ac kowos ac fah etu lah efu ku El akkeokye kowos na.” \p \v 4 Na mwet uh siyuk, “Mwe lung fuka kut ac fah sang nu sel?” \p Ac elos topuk, “Ipin gold limekosr in oana luman mahlap, oayapa ipin gold limekosr in oana luman kisrik in pot, kais sie nu sin tokosra limekosr lun mwet Philistia, mweyen kain mwe lokoalok sefanna pa supweyuk nu fowos nukewa ac oayapa nu fin tokosra lowos. \v 5 Kowos enenu in oru ma sruloala ke mahlap, ac ma sruloala ke kisrik in pot su kunausla facl suwos an, ac kowos enenu in akfulatye God lun Israel. Sahp El ac fah tia sifil akkeokye kowos ku god lowos ac facl suwos an. \v 6 Efu ku kowos in akupaye insiowos oana mwet Egypt ac tokosra we ah? Esam lah God El tuh akfohsyalos nwe ke na elos fuhlela tuh mwet Israel in ku in som liki acn we. \v 7 Ke ma inge, kowos akoo soko wagon sasu ac lukwa cow mutan su soenna pula srenenu, ac kaprelosi nu ke wagon uh, a folokunla cow fusr natultal nu ke acn lun cow uh. \v 8 Eis Tuptup in Wuleang lun \nd LEUM GOD\nd* ac filiya fin wagon uh, ac filiya sie box srisrik sisken Tuptup sac, ac nwakla ke ma sruloala gold su kowos sang tuh in moli ma koluk lowos an. Na patokak wagon an ac lela in sifacna yuwot. \v 9 Ac kowos in lohang nu ke wagon soko an lah ac fahsr nu oya. Fin fahsr nu layen nu Beth Shemesh, na kalem lah pwaye God lun Israel pa oru mwe keok inge nu sesr. A fin tia fahsr nu we, na kut etu lah tia El pa oru ma inge — ma na sifacna sikyak se.” \p \v 10 Mwet uh oru oana ma fwack nu selos. Elos eis cow lukwa, kapriya nu ke wagon, ac kaliya cow fusr natultal ke nien muta laltal. \v 11 Ac elos filiya Tuptup in Wuleang nu fin wagon uh, wi box srisrik neinyen ma sruloala ke kisrik in pot gold ac ma sruloala ke mahlap gold. \v 12 Ac cow lukwa fahsr suwoslana nu Beth Shemesh ac tiana kuhfla liki innek uh. Ke eltal fahsr eltal wowo ke pusracltal. Tokosra limekosr lun mwet Philistia elos fahsr tukun cow inge nwe ke na sun masrol nu Beth Shemesh. \p \v 13 Mwet Beth Shemesh elos oru kosrani lalos in ima in wheat lalos infahlfal uh. Ke elos ngetak elos liye Tuptup in Wuleang, na elos arulana enganak ke ma elos liye. \v 14 Wagon soko ah tuku nwe sun ima se su ma lal Joshua, su sie mwet Beth Shemesh, na tui inse inge sisken eot lulap se. Mwet uh elos kunausya wagon soko ah, ac uniya cow lukwa, ac kisakin tuh in mwe kisa firir nu sin \nd LEUM GOD\nd*. \v 15 Mwet Levi elos eisla Tuptup in Wuleang lun \nd LEUM GOD\nd*, ac box srisrik se su oan siska ma nein ma sruloala gold, ac filiya fin eot lulap sac. Ac mwet Beth Shemesh elos kisakin mwe kisa firir ac kisakin mwe sang nu sin \nd LEUM GOD\nd* in len sac. \v 16 Tokosra limekosr lun mwet Philistia elos liye ma mwet inge oru ah, na elos folok nu Ekron in len sacna. \p \v 17 Mwet Philistia elos supwala ma sruloala ke mahlap gold limekosr nu sin \nd LEUM GOD\nd* tuh in mwe lung in sang moli ma koluk lalos, kais sie ke siti limekosr inge: Ashdod, Gaza, Ashkelon, Gath, ac Ekron. \v 18 Elos supwala pac kisrik in pot gold, fal nu ke pisen siti lun Philistia su kolyuk sin tokosra limekosr inge. Kutu siti uh oasr pot fulat raunela, ac kutu siti uh srik, wangin pot we. Eot lulap se su oan in ima lal Joshua, mwet Beth Shemesh sac, su elos tuh filiya Tuptup in Wuleang lun \nd LEUM GOD\nd* fac, eot se inge srakna oasr we nwe misenge, mwe akpwaye. \p \v 19 \nd LEUM GOD\nd* El uniya mwet itngoul sin mwet Beth Shemesh inge ke sripen elos ngetang nu luin Tuptup in Wuleang. Ac mwet uh mwemelil ke sripen \nd LEUM GOD\nd* El oru ma na upa se inge. \s1 Tuptup In Wuleang In Acn Kiriath Jearim \p \v 20 Ke ma inge mwet Beth Shemesh elos fahk, “Su ku in tu ye mutun \nd LEUM GOD\nd*, God mutal se inge? Kut ac fah supwalla nu oya tuh Elan som liki kut?” \v 21 Ac elos supwala mwet utuk kas nu yurin mwet Kiriath Jearim ac fahk, “Mwet Philistia elos folokonma Tuptup in Wuleang lun \nd LEUM GOD\nd*. Kowos fahsru ac usot.” \c 7 \p \v 1 Ke ma inge, mwet Kiriath Jearim elos tuku ac eis Tuptup in Wuleang lun \nd LEUM GOD\nd*, ac usla nu in lohm sel Abinadab, su muta fineol uh. Ac elos aknasnasyal Eleazar, wen natul, tuh elan liyaung Tuptup sac.\x - \xo 7:1 \xt 2 Sam 6:2–4; 1 Chr 13:5–7\x* \s1 Samuel El Kol Mwet Israel \p \v 2 Tuptup in Wuleang lun \nd LEUM GOD\nd* oan in acn Kiriath Jearim in pacl na loes se, akuran yac longoul. In pacl se inge mwet Israel nukewa elos pang nu sin \nd LEUM GOD\nd* tuh Elan kasrelos. \p \v 3 Na Samuel el kaskas nu sin mwet Israel ac fahk, “Fin pwaye lah kowos ac fah foloko nu yurin \nd LEUM GOD\nd* ke insiowos kewa, na kowos in sisla god saya nukewa ac ma sruloala kacl god mutan Astarte. Kowos in eiskowosyang nu sin \nd LEUM GOD\nd* ke inse pwaye, ac alu nu sel mukena, na el ac fah molikowosla liki inpoun mwet Philistia.” \v 4 Ke ma inge, mwet Israel elos sisla ma sruloala kacl Baal ac Astarte, ac elos alu nu sin \nd LEUM GOD\nd* mukena. \p \v 5 Na Samuel el sap mwet Israel nukewa in fahsreni nu in acn Mizpah, ac el fahk, “Nga ac fah pre nu sin \nd LEUM GOD\nd* keiwos we.” \v 6 Na mwet nukewa elos tukeni nu Mizpah. Elos ut kof ac okoala tuh in mwe kisa nu sin \nd LEUM GOD\nd*, ac elos lalo len sac nufon. Ac elos fahk, “Kut orekma koluk lain \nd LEUM GOD\nd*.” (Acn Mizpah pa acn se ma Samuel el muta we ke el aksuwosye fohs inmasrlon mwet Israel.) \p \v 7 Ke mwet Philistia elos lohng lah mwet Israel elos tukeni nu Mizpah, na tokosra limekosr lun mwet Philistia elos mukuiyak wi mwet lalos in tuh mweun lain mwet Israel. Ke mwet Israel elos lohng ma inge, elos arulana sangeng, \v 8 ac fahk nu sel Samuel, “Nikmet tui in pre nu sin \nd LEUM GOD\nd* lasr tuh Elan molikutla liki inpoun mwet Philistia.” \v 9 Samuel el eis soko sheep fusr ac kisakin tuh in mwe kisa firir nu sin \nd LEUM GOD\nd*. Ac Samuel el pre nu sin \nd LEUM GOD\nd* tuh Elan kasru mwet Israel. Ac \nd LEUM GOD\nd* El topuk pre lal. \v 10 Ke Samuel el srakna oru kisa lal, mwet Philistia elos fahsryang in lainulos. Tusruktu, in pacl sacna \nd LEUM GOD\nd* El oru pulahl lulap inkusrao me in lain mwet Philistia, ac elos arulana fohsak kac ac kaing. \v 11 Mwet Israel elos illa liki Mizpah ac ukwe mwet Philistia inge. Elos onelosla inkanek lalos nwe ke elos apkuran nu Bethcar. \p \v 12 Na Samuel el eis sie eot, ac oakiya inmasrlon acn Mizpah ac Shen, ac el fahk, “\nd LEUM GOD\nd* El kasrekut ke ma nukewa nwe ke len se inge.” Ac el sang inen eot sac “Ebenezer.”\f + \fr 7:12 \fk Ebenezer: \ft kalmen Ebenezer pa “Eot in Kasru.”\f* \v 13 Ouinge, mwet Philistia kutangyukla, ac poun \nd LEUM GOD\nd* lainulos ac elos koflana sifil utyak nu in facl sin mwet Israel ke lusenna moul lal Samuel. \v 14 Siti nukewa ma mwet Philistia elos tuh sruokya inmasrlon acn Ekron ac Gath, elos folokonang nu sin mwet Israel. Ke ma inge acn nukewa lun mwet Israel folokyang nu selos. Oasr pac misla inmasrlon mwet Israel ac mwet Canaan. \p \v 15 Samuel el kol mwet Israel in moul lal nufon. \v 16 Ke yac nukewa el ac fahsr rauni acn Bethel, Gilgal, ac Mizpah, ac aksuwosye fohs inmasrlon mwet uh. \v 17 Na el ac folokla nu Ramah, acn sel, ac sifilpa oru nununku lal we. Ac el etoak sie loang nu sin \nd LEUM GOD\nd* in acn Ramah. \c 8 \s1 Mwet Israel Siyuk Ke Sie Tokosra \p \v 1 Ke Samuel el matuoh, el oru tuh wen natul in mwet nununku fin mwet Israel. \v 2 Inen wen se ma matu pa Joel, ac ma se akluo pa Abijah. Eltal mwet nununku in acn Beersheba. \v 3 Tusruktu eltal tia fahsr tukun oakwuk lun papa tumaltal. Eltal nunku na ke mani, oru eltal tia nununku suwohs, a eltal wi na lungse lun mwet su moli yohk nu seltal. \p \v 4 Na mwet kol nukewa lun mwet Israel elos toeni ac som nu yorol Samuel in acn Ramah, \v 5 ac fahk nu sel, “Kom matuoh inge, a wen luo nutum eltal tiana fahsr ke oakwuk lom. Ke ma inge, sulela nu sesr sie tokosra in kol kut, tuh kut in oana mutunfacl saya.”\x - \xo 8:5 \xt Dut 17:14\x* \v 6 Samuel el tia insewowo ke siyuk se inge tuh in oasr sie tokosra, na el pre kac nu sin \nd LEUM GOD\nd*. \v 7 Ac \nd LEUM GOD\nd* El fahk nu sel, “Porongo ma nukewa ma mwet inge fahk nu sum an. Tia kom pa elos sisla, a nga pa elos sisla tuh nga in tia tokosra faclos. \v 8 E ke pacl se nga tuh usalosme liki acn Egypt nwe misenge, elos nuna sissisyu ac alu nu sin god saya. Inge elos oru nu sum oana ma elos oru nu sik pacl nukewa. \v 9 Ke ma inge, porongo ma elos fahk an, tusruktu kom in sensenkakinulos ac akkalemye ke ouiya nukewa ma sie tokosra el ac mau oaki nu selos uh.” \p \v 10 Samuel el fahkang kas nukewa lun \nd LEUM GOD\nd* nu sin mwet su tuku siyuk ke sie tokosra. \v 11 El fahk, “Pa inge kutu oakwuk ma tokosra el ac oru nu suwos. El ac eis wen nutuwos tuh elos in mwet mweun — kutu selos fah kasrusr ke chariot in mweun natul, ac kutu selos fah kasrusr fin horse natul, ac kutu selos fah kasrusr meet liki chariot natul. \v 12 El ac fah sulela kutu selos in mwet kol fin tausin ac kutu fin lumngaul. Kutu sin wen nutuwos ac fah orekma in ima lal, ac kosrani in ima lal, ac orek kufwen mwe mweun ac mwe sroasr nu ke chariot natul. \v 13 Acn nutuwos an ac fah enenu in orek mwe akmusra keng nu sel, ac orek mongo nal, ac manman flao nal. \v 14 El ac fah eis ima wo emeet lowos, oayapa ima in grape ac ima in olive lowos, ac el ac fah sang nu sin mwet pwapa lal. \v 15 El ac fah eis sie tafu singoul in wheat ac grape sunowos, ac sang nu sin mwet kol lun un mwet mweun lal ac mwet pwapa lal. \v 16 El ac fah eisla mwet kulansap lowos mukul ac mutan, ac cow ac donkey nutuwos su wo emeet, tuh elos in orekma nu sel. \v 17 El ac fah eisla sie tafu singoul ke sheep ac goat nutuwos, ac kowos sifacna fah mwet kohs lal. \v 18 Ke pacl se ma inge ac sikyak, kowos ac fah arulana torkaskas ke sripen tokosra lowos, su kowos tuh sifacna sulela. Tusruktu \nd LEUM GOD\nd* El ac fah tia porongekowos.” \p \v 19 Tusruktu mwet inge tiana lohang nu ke kas lal Samuel. Elos fahk, “Mo! Kut lungse in oasr sie tokosra lasr \v 20 tuh kut in oana mutunfacl saya, na tokosra lasr el fah nununkekut ac kol kut ke pacl in mweun, ac mweun kacsr.” \v 21 Samuel el porongo ma nukewa elos fahk, na el som ac fahkak ma inge nu sin \nd LEUM GOD\nd*. \v 22 Ac \nd LEUM GOD\nd* El topuk ac fahk, “Oru ma elos fahk an ac sang sie tokosra nu selos.” Na Samuel el fahk nu sin mwet Israel, “Kowos nukewa folokla nu yen suwos an.” \c 9 \s1 Saul El Sonol Samuel \p \v 1 Oasr sie mwet pwengpeng ac kasrup in sruf lal Benjamin. Inel pa Kish. El wen natul Abiel, su ma natul Zeror, ke sou lal Becorath in sou lal Aphiah. \v 2 Oasr wen se natul pangpang Saul. El mukul fusr na wo finsroa se. Wangin sie sin mwet Israel oasku oana el, ac el fulat liki mwet nukewa finpisalyak. \p \v 3 Kutu donkey natul Kish uh kaingla, na Kish el fahk nu sel Saul, “Eis sie sin mwet kulansap in wi kom, ac komtal som suk donkey tuhlac inge.” \v 4 Eltal fahsr sasla infulan eol Ephraim nu in acn Shalishah, tuh eltal tiana konauk. Na eltal fahsr sasla pac in acn Shaalim, tuh donkey uh wangin pac we. Na eltal fahsr sasla pac in acn Benjamin, tuh eltal tia pacna konauk. \v 5 Ke eltal tuku nu in acn Zuph, Saul el fahk nu sin mwet kulansap lal, “Tari kut folokla, mweyen ke kut pahtlac, papa el ku na in tila nunku ke donkey uh, a el mutawauk in fosrnga kacsr.” \p \v 6 Na mwet kulansap sac fahk, “Kolyawin. Oasr mwet na mutal se in siti se inge. Mwet uh arulana sunakunul mweyen ma nukewa el fahk uh pwayena. Wona kut in som nu yorol. Sahp el ac ku in fahkma nu sesr acn donkey uh muta we.” \p \v 7 Ac Saul el fahk, “Kut ac fin som nu yorol, mea kut ac sang nu sel? Wangin mwe mongo lula in pak lasr uh. Ya oasr pac ma kut ku in sang nu sel?” \p \v 8 Na mwet kulansap sac fahk nu sel, “Oasr ipin silver se yuruk. Nga ac sang nu sin mwet mutal sac, na el ac fahkak nu sesr lah donkey uh oasr ya.” \p \v 9 (In pacl meet ah in Israel, fin oasr mwet lungse siyuk kutena ma sin God, el ac fahk ouinge, “Fahsru, kut som nu yurin sie mwet liyaten,” mweyen elos pangon mwet palu “mwet liyaten.”) \p \v 10 Saul el fahk nu sin mwet kulansap sac, “Wona, kut som.” Na eltal fahsr nu ke siti se yen mwet mutal sac muta we. \v 11 Ke eltal ututyak ke inkanek nu in siti uh, eltal sun kutu mutan fusr su tuku liki siti sac in ut kof. Na eltal siyuk sin mutan inge, “Ya mwet liyaten sac oasr ingan?” \p \v 12 Ac mutan inge topuk, “Aok, el oasr we. El a meet an ingan. Sulaklak, el tufahna sun acn inge misenge, mweyen mwet uh ac orek kisa ke loang se fineol uh. \v 13 Pacl se na komtal utyak nu in siti uh komtal fah liyal meet liki el utyak nu yen fulat in mongo we. Tuh mwet solsol nu ke mongo se inge fah tia mongo nwe ke na el akinsewowoye mwe kisa uh. Sulaklak utyak komtal in tuh sonol.” \v 14 Na Saul ac mwet kulansap sac utyak nu in siti uh. Ke eltal utyak nu we eltal liyal Samuel, el fahsru suwosma nu yoroltal ke el fahsr nu ke nien alu uh. \p \v 15 In len meet ah, \nd LEUM GOD\nd* El tuh fahk nu sel Samuel, \v 16 “Ke aur se inge lutu, nga ac fah supwaot sie mukul su ma in sruf lal Benjamin. Kom fah mosrwella tuh elan mwet kol lun mwet Israel, mwet luk, ac el ac fah molelosla liki inpoun mwet Philistia. Tuh nga liye keok lun mwet luk, ac nga lohng pusren pang lalos nu sik.” \p \v 17 Ke Samuel el liyalak Saul, \nd LEUM GOD\nd* El fahk, “Pa inge mwet se nga fahk nu sum ah. El pa ac kol mwet luk.” \v 18 Na Saul el kalukyang nu yorol Samuel sisken mutunpot ah, ac fahk nu sel, “Fahkma nu sik lah mwet liyaten sac muta oya?” \p \v 19 Ac Samuel el topuk, “Nga pa mwet liyaten sac. Fahsr meet likiyu nu ke nien alu uh. Komtal kewa ac fah wiyu mongo misenge. Lututang nga fah fahkak ma nukewa ma komtal siyuk an, tufah komtal som inkanek lomtal an. \v 20 A funu nu ke donkey nutumtal ma tuhlac len tolu somla, nimet komtal nunku kac, tuh koneyukyak tari. Tusruktu, acnu su mwet se mwet Israel elos soano ac kena liye uh? Kom pa mwet sac! Kom, ac sou lun papa tomom an.” \p \v 21 Ac Saul el fahk, “Nga ma in sruf lal Benjamin, sruf se srik emeet in Israel, ac sou luk uh pa pilasr emeet in sruf se inge. Efu kom ku kaskas ouinge nu sik?” \p \v 22 Na Samuel el pwanulak Saul ac mwet kulansap se lal nu in sie fukil lulap, ac sang eltal in muta ke mutun tepu uh yurin mwet suliyukme, su akuran mwet tolngoul. \v 23 Samuel el fahk nu sin mwet orek mongo uh, “Use ipin ikwa se ma nga tuh sot nu sum ac fahk mu kom in srela ah.” \v 24 Na mwet orek mongo sac srakma ip se yu emeet ke nia, ac filiya ye mutal Saul. Ac Samuel el fahk, “Liye, ip se inge touyak tuh in ma nom. Mongo. Nga tuh srukak kom in tuh mongo ke pacl se inge wi mwet ma nga suli inge.” \p Ac Saul el welul Samuel mongo in len sac. \v 25 Ke elos tufoki liki nien alu ah nu in siti sac, elos akoela nien motul lal Saul fin mangon lohm\f + \fr 9:25 \fk fin mangon lohm: \ft in pacl sac lohm uh tupasrpasr acn lucng, ac mwet ku in motulla fac.\f* se, \v 26 ac Saul el motulla we. \s1 Samuel El Mosrwella Saul Tuh Elan Sie Leum \p Toang ke lututang, Samuel el pangnol Saul fin mangon lohm uh ac fahk, “Tukakek, tuh nga nga in supwekomla inkanek lom.” Saul el tukakek, ac welul Samuel illa nu inkanek uh. \v 27 Ke eltal fahsr nwe sun sisken siti uh, Samuel el fahk nu sel Saul, “Sap mwet kulansap lom elan fahsr nu meet ac soanekut.” Na mwet kulansap sac fahla, ac Samuel el fahk nu sel Saul, “Tui inse inge ke kitin pacl, nga in fahk nu sum ma God El fahk nu sik.” \c 10 \p \v 1 Na Samuel el eis sufa in oil in olive ac ukuiya fin sifal Saul ac ngok mutal ac fahk, “\nd LEUM GOD\nd* El mosrwekomla tuh kom fah leum fin mwet lal, mwet Israel. Kom fah leum faclos ac karinganulos liki mwet lokoalok lalos. Na pa inge mwe akpwayeye nu sum lah \nd LEUM GOD\nd* pa sulekomla tuh kom in leum fin mwet lal: \v 2 Ke kom ac fahsr likiyu misenge, kom ac fah sun mukul luo sisken kulyuk lal Rachel in acn Zelzah in facl lun Benjamin. Eltal ac fah fahk nu sum lah koneyukyak tari donkey ma komtal suk an. Na papa tomom el tila nunku kac, a el nunku keim, ac el na siyuk na ac fahk, ‘Mea nga ac oru ke wen nutik uh?’ \v 3 Ke kom ac som liki acn sac, kom ac fahsr nwe sun sak oal soko in acn Tabor, ac kom ac fah sun mukul tolu su fahsr in som nu Bethel in oru mwe kisa lalos nu sin God we. Sie selos el pwen nani fusr tolkwe, ac sie selos el us lof in bread tolkwe, ac mukul se aktolu an el us pak in wain se nwanala ke wain. \v 4 Elos ac fah paing kom, ac asot lukwa lof an nu sum, na kom fah eis. \v 5 Na kom fah som nu ke Fineol lun God in acn Gibeah, yen mwet mweun lun mwet Philistia elos muta we. Ke nien utyak nu in siti uh kom ac fah sun u in mwet palu su oatui liki nien loang lalos fineol uh — elos srital ke harp, drum, flute, ac lyre. Elos ac onsrosro ac sasa. \v 6 In kitin pacl ah, ngunin \nd LEUM GOD\nd* ac tuku ke ku nu fom, ac kom ac fah welulos ke tacn in alyalu ac sasa lalos, ac kom ac fah ekla sie mwet sasu. \v 7 Ke pacl se ma inge sikyak nu sum uh, kutena ma God El akkalemye nu sum, kom in oru. \v 8 Kom fah som meet likiyu nu Gilgal. Nga ac fah sun kom we, ac kisakin mwe kisa firir ac mwe kisa in akinsewowo. Kom fah soaneyu we len itkosr, nu ke pacl nga tuku ac fahkak nu sum ma kom in oru.” \p \v 9 Ke Saul el forla in fahsr lukel Samuel, God El sang sie ouiyen moul sasu nu sel Saul. Ac ma nukewa ma Samuel el fahk nu sel ah, sikyak in len sac. \v 10 Ke Saul ac mwet kulansap lal sun acn Gibeah, un mwet palu se tuku osun nu sel. In kitin pacl ah ngunin God tuku ke ku nu facl ac el wi mwet palu inge ke tacn ac sasa in alyalu lalos. \v 11 Ac ke mwet su etal Saul meet elos liye ma el oru inge, elos asiyuki sie sin sie, “Ku mea sikyak nu sin wen se natul Kish inge? Ya Saul el ekla sie mwet palu?” \v 12 Ac sie mukul in acn sac el fahk, “Ac fuka mwet palu saya inge? Kowos nunku mu su papa tumalos an?” Na pa inge mutaweyen soakas se ma fahk mu, “Ku pwaye lah Saul el ekla sie mwet palu pac?”\x - \xo 10:12 \xt 1 Sam 19:23–24\x* \v 13 Ke Saul el oru tacn ac sasa in alyalu lal tari, na el som nu ke nien loang fineol uh. \p \v 14 Sie mukul wien papa tumal Saul el liyal Saul ac mwet kulansap lal, ac el siyuk seltal, “Komtal muta ya tuku?” \p Saul el fahk, “Kut suk donkey tuhlac ah. Ke kut kofla konauk, na kut som nu yorol Samuel.” \p \v 15 Na papa sac siyuk, “Ac mea Samuel el fahk nu sumtal?” \p \v 16 Na Saul el fahk, “El fahk mu koneyukyak tari.” Tusruktu el tiana fahk ma Samuel el fahk kacl lah el ac tokosrala. \s1 Saul El Oakwuki Tuh Elan Tokosra \p \v 17 Samuel el pangoneni mwet uh nu ye mutun \nd LEUM GOD\nd* in acn Mizpah, \v 18 ac el fahk nu selos, “\nd LEUM GOD\nd* lun Israel el fahk, ‘Nga uskowosme liki facl Egypt ac molikowosla liki inpoun mwet Egypt ac liki mwet saya nukewa su akkeokye kowos. \v 19 Nga God lowos, su molikowosla liki ongoiya ac ma upa nu suwos, tuh pa misenge kowos sisyula ac siyuk ke sie tokosra. Ouinge kowos toeni in sruf lowos ac in sou lowos, ac utyak nu ye mutun \nd LEUM GOD\nd*.’” \p \v 20 Na Samuel el sap kais sie sruf in kilukyak, ac \nd LEUM GOD\nd* el sulela sruf lal Benjamin. \v 21 Na Samuel el sap kais sie sou in sruf lal Benjamin in kilukyak, na sou lal Matri sulosolla. Na kais sie mukul in sou lal Matri kilukyak, na Saul, wen natul Kish, el solla. Elos sokol tuh elos kofla konalak. \v 22 Na elos siyuk sin \nd LEUM GOD\nd*, “Ya oasr pac sie sayal?” \p Ac \nd LEUM GOD\nd* El topuk, “Saul el a wikwik ingo inmasrlon kufwen sroasr.” \p \v 23 Ac elos kasrusr ac usalu nu yurin mwet uh, ac ke el tuyak inmasrlon mwet uh, el fulat lukelos nukewa finpisalyak. \v 24 Ac Samuel el fahk nu sin mwet uh, “Pa inge mwet se su \nd LEUM GOD\nd* El sulela! Wangin sie inmasrlosr oana el.” \p Ac mwet uh nukewa wowoyak ac fahk, “In paht moul lal tokosra!” \p \v 25 Na Samuel el aketeya nu sin mwet uh ke kunokon ac suwohs lun sie tokosra. El simusla ma inge in sie book, ac filiya in sie acn mutal. Na el supwalik mwet uh nu in acn selos. \v 26 Ac Saul el folokla pac nu yen sel in acn Gibeah. God El pirik insien kutu mwet pulaik ac ku, ac elos welul Saul som. \v 27 Tusruktu kutu mwet lusrongten elos fahk, “Mea, oasr ma wo mwet se inge el ku in oru nu sesr?” Elos pilesral ac tia use kutena mwe lung nu sel. Tuh Saul el mislana. \c 11 \s1 Saul El Kutangla Mwet Ammon \p \v 1 Sahp malem se tukun ma inge, Nahash, tokosra lun mwet Ammon, el us mwet mweun lal ac som kuhlusya acn Jabesh su oan in facl Gilead. Na mwet in acn Jabesh elos fahk nu sel Tokosra Nahash, “Orala sie oakwuk ku inmasrlosr, na kut fah orekma nu sum.” \p \v 2 Tokosra Nahash el fahk, “Nga ac oru oakwuk se inmasrlosr, tuh meet liki, nga ac tipalla atronmotowos layen layot tuh in mwe akmwekin nu sin mwet Israel nukewa.” \p \v 3 Mwet kol lun mwet Jabesh elos fahk, “Soano len itkosr tuh kut in supwalik kas nu fin acn Israel nufon. Fin wanginna mwet ku in kasrekut, na kut ac fah filikutwot nu inpoum.” \p \v 4 Na ke mwet utuk kas elos tuku nu Gibeah, acn ma Saul el muta we, ac fahkak ma inge, mwet uh mutawauk tung ac asor. \v 5 Ke pacl se inge Saul el tufahna folok inimae me, wi cow natul, ac el siyuk sin mwet uh, “Mea se? Efu ku mwet uh tung?” Na elos fahk nu sel ma mwet Jabesh elos fahk ah. \v 6 Ke Saul el lohng ma inge, ngunin God tuku ke ku nu facl ac el arulana foloyak. \v 7 Saul el eis lukwa cow uh ac sipsipikya nu ke ip srisrik pukanten, ac sang mwet utuk kas in usalik nu in facl Israel nufon. Ac elos akkalemye nu sin mwet nukewa, fahk ouinge, “Kutena mwet fin tia welul Saul ac Samuel nu ke mweun uh, ac fah orek ouinge nu ke cow natul uh!” \p Mwet Israel elos sensen ke ma \nd LEUM GOD\nd* El ac oru uh, pwanang elos nukewa fahsreni ke inse sefanna. \v 8 Pisen mwet su toeni nu yorol Saul in acn Bezek, oasr tolfoko tausin mwet Israel ac tolngoul tausin mwet Judah. \v 9 Ac elos fahk nu sin mwet utuk kas Jabesh me, “Kowos som ac fahk nu sin mwet lowos an lah meet liki infulwen len lutu, elos ac fah moliyukla.” Ke mwet Jabesh elos lohng kas inge, elos engan ma lulap, \v 10 ac elos fahk nu sel Tokosra Nahash, “Lutu kut ac fah srasrapo nu sum, ac kom ku in oru kutena ma kom lungse oru nu sesr.” \p \v 11 Ke fong sac, Saul el kitalik mwet mweun lal nu ke u tolu. Toang in len tok ah, elos utyak nu nien aktuktuk lun mwet Ammon uh ac mweunelos nwe ke sun infulwen len, ac elos onelosla. Mwet su painmoulla sin mwet Ammon elos kaingelik, kais sie ke inkanek lal sifacna. \p \v 12 Na mwet Israel elos fahk nu sel Samuel, “Ku pia mwet ma fahk mu Saul el tia fal in tokosra facsr uh? Usalosme ac kut fah onelosla!” \p \v 13 A Saul el fahk, “Wangin mwet ac fah anwuki misenge, tuh pa inge len se \nd LEUM GOD\nd* El molela mwet Israel.” \v 14 Na Samuel el fahk nu sin mwet uh, “Lela kut nukewa in som nu Gilgal, ac sifilpa fahkak lah Saul el tokosra lasr.” \v 15 Ke ma inge elos nukewa som nu Gilgal, ac fahkak in acn mutal we lah Saul el tokosra lalos. Elos oru mwe kisa in akinsewowo, ac Saul ac mwet nukewa elos arulana engan ac akfulatye len sac. \c 12 \s1 Samuel El Kaskas Nu Sin Mwet Uh \p \v 1 Samuel el fahk nu sin mwet Israel, “Nga oru tari ma kowos siyuk sik nga in oru. Nga sot nu suwos sie tokosra in leum fowos, \v 2 ac inge el pa ac kol kowos. Funu nga, nga matuoh ac fiaya, ac wen nutik eltal muta yuruwos. Nga tuh mwet kol lowos ke nga fusr ah me nwe misenge. \v 3 Ac inge, nga pa inge. Fin oasr kutena ma nga oru sufal nu suwos, kowos in tukakinyu inge ye mutun \nd LEUM GOD\nd* ac ye mutun tokosra se inge su El sulela. Ya oasr pacl nga eisla cow ku donkey nutin sie suwos? Ya oasr pacl nga kutasrik ku akkeokye sie suwos? Ya oasr pacl nga tia oru nununku suwohs ke sripen sie mwet el moli nu sik? Fin oasr mwetik ke sie sin lumah inge, nga ac akfalye nu suwos.” \p \v 4 Na mwet uh elos topuk ac fahk, “Mo, kom tiana kiapwekut ku akkeokye kut. Wanginna ma kom eisla sin sie sesr.” \p \v 5 Ac Samuel el fahk nu selos, “\nd LEUM GOD\nd* ac tokosra se su El sulela inge elos mwet loh kac misenge lah wangin ma nga sufalla kac.” \p Ac elos fahk, “Pwaye, \nd LEUM GOD\nd* pa orek loh kacsr uh.” \p \v 6 Samuel el sifil tafwela ac fahk, “\nd LEUM GOD\nd* pa tuh sulella Moses ac Aaron, ac El pa use mwet matu lowos liki facl Egypt.\x - \xo 12:6 \xt Exo 6:26\x* \v 7 Inge kowos tu na acn kowos tu we an, ac nga ac fah fahkkowosyak ye mutun \nd LEUM GOD\nd*, ac akesmakinye kowos ke orekma ku su \nd LEUM GOD\nd* El oru in molikowosla ac oayapa mwet matu lowos. \v 8 Ke Jacob ac sou lal tuh som muta in acn Egypt, mwet Egypt elos tuh akkeokyalos, na mwet matu lowos elos pang nu sin \nd LEUM GOD\nd* tuh Elan kasrelos. Na God El supwalla Moses ac Aaron, su usalosme liki facl Egypt ac sang tuh elos in muta in facl se inge.\x - \xo 12:8 \xt Exo 2:23\x* \v 9 Tuh pa mwet uh mulkunulla \nd LEUM GOD\nd* lalos. Ke ma inge El fuhlela tuh mwet Philistia, ac tokosra lun facl Moab, ac Sisera su mwet kol lun un mwet mweun lun siti Hazor, elos in mweun lain mwet matu lowos ac kutangulosla.\x - \xo 12:9 \xt Mwet Nun 4:2; Mwet Nun 13:1; Mwet Nun 3:12\x* \v 10 Na elos pang nu sin \nd LEUM GOD\nd* ac fahk, ‘Kut orekma koluk, mweyen kut forla liki kom, \nd LEUM GOD\nd*, ac alu nu ke ma sruloala lal Baal ac Astarte. Molikutla liki mwet lokoalok lasr, ac kut fah alu nu sum.’\x - \xo 12:10 \xt Mwet Nun 10:10–15\x* \v 11 Na \nd LEUM GOD\nd* El supwalma Gideon,\f + \fr 12:11 \fk Gideon: \ft sie pac ine lal Gideon pa Jerubbaal — liye Mwet Nun 6:32.\f* Barak, Jephthah, ac nga, Samuel. Kais sie sesr tuh molikowosla liki mwet lokoalok lowos, ac kowos moul in misla.\x - \xo 12:11 \xt Mwet Nun 7:1; Mwet Nun 4:6; Mwet Nun 11:29; 1 Sam 3:20\x* \v 12 Na ke kowos liye tuh Tokosra Nahash lun mwet Ammon el apkuran in mweuni kowos, kowos tuku fahk nu sik, ‘Kut lungse sie tokosra in leum facsr.’ Ke kowos oru ouinge kowos pilesralla \nd LEUM GOD\nd*, su tokosra na pwaye lowos.\x - \xo 12:12 \xt 1 Sam 8:19\x* \p \v 13 “Pa inge tokosra se su kowos sulela. Kowos tuh siyuk kac, ac inge \nd LEUM GOD\nd* El eisalot nu suwos. \v 14 Ma nukewa ac fah fahsr wona kowos fin akfulatye \nd LEUM GOD\nd* lowos, ac kulansupal, porongal, ac akos ma sap lal, oayapa kowos ac tokosra lowos fin fahsr tukun God. \v 15 A kowos fin tia porongo \nd LEUM GOD\nd*, ac tia akos ma sap lal, El ac fah lain kowos ac tokosra lowos an. \v 16 Ke ma inge, kowos tu yen kowos tu we an, ac liye ma sakirik se su \nd LEUM GOD\nd* El ac oru inge. \v 17 Pacl in wangin af pa inge, pwaye? Liye, nga ac fah pre, ac \nd LEUM GOD\nd* El ac fah supwama pulahl ac af. Ke ac sikyak ma inge, na kowos fah akilen lah kowos orala sie ma koluk lulap lain \nd LEUM GOD\nd* ke kowos tuh siyuk sel ke sie tokosra.” \p \v 18 Na Samuel el pre, ac in len sac \nd LEUM GOD\nd* El supweya pulahl ac af. Na mwet nukewa elos sangeng sin \nd LEUM GOD\nd* ac sel Samuel, \v 19 ac elos fahk nu sel Samuel, “Nunak munas, pre nu sin \nd LEUM GOD\nd* lom kacsr, tuh kut in tia misa. Inge kalem sesr lah sayen ma koluk puspis pac lasr, kut oayapa oru ma koluk se inge ke kut siyuk tuh in oasr sie tokosra lasr.” \p \v 20 Ac Samuel el fahk nu sin mwet uh, “Nimet kowos sangeng kowos finne oru ma koluk yohk se inge. Kowos in tia forla liki \nd LEUM GOD\nd*, a kowos in kulansupal ke insiowos kewa. \v 21 Nik kowos fahsr tukun god lusrongten. Elos tia ku in kasrekowos, ku molikowosla, mweyen elos tia ma pwaye. \v 22 \nd LEUM GOD\nd* El orala tari sie wulela mutal, ac El fah tia siskowosla, mweyen El sulela tari tuh El ac fah oru tuh kowos in sie mutunfacl nu sel sifacna. \v 23 A funu keik, \nd LEUM GOD\nd* Elan tia lela tuh nga in oru ma koluk lainul ke nga ac tia sifil pre keiwos. Nga fah luti kowos ma wo ac ma suwohs kowos in oru. \v 24 Kowos in akos \nd LEUM GOD\nd* ac oaru in kulansupal ke insiowos nufon. Esam orekma yohk nukewa El oru nu suwos. \v 25 A kowos fin sifilpa oru ma koluk, na kowos oayapa tokosra lowos an ac fah kunausyukla.” \c 13 \s1 Mweun Lain Mwet Philistia \p \v 1 Saul el yac ... matu ke el mutawauk in tokosra, ac el leum fin mwet Israel ke lusen yac ... ac luo.\f + \fr 13:1 \fk ke lusen yac ... \ft Yac lal Saul ke pacl se el tokosrala, oayapa pisen yac ma el tokosra fin Israel, tia kalem ke verse se inge in Bible Hebrew.\f*\x - \xo 13:1 \xt Orek 13:21\x* \p \v 2 Saul el sulela tolu tausin mwet Israel, ac el sruokya luo tausin selos in muta yorol in acn Michmash ac infulan eol Bethel, na el supwalla Jonathan, wen natul, ac sie tausin selos nu Gibeah, siti se in facl sin sruf lal Benjamin. Mwet nukewa lula el supwalik nu acn selos. \p \v 3 Jonathan el uniya captain lun mwet Philistia in acn Geba, ac mwet Philistia nukewa elos lohngak. Na Saul el supwalik mwet utuk kas tuh elos in som ac ukya mwe ukuk in facl sac nufon in pangoneni mwet Hebrew nu ke mweun. \v 4 Fwackyuk nu sin mwet Israel nukewa lah Saul el uniya captain lun mwet Philistia, ac mwet Philistia elos arulana kwaselos. Ke ma inge, mwet Israel elos insesela in som osun nu sel Saul in acn Gilgal. \p \v 5 Mwet Philistia elos toeni nu sie in mweun lain mwet Israel. Oasr chariot in mweun tolngoul tausin natulos, ac onkosr tausin mwet kasrusr fin horse, ac pisen mwet mweun lalos pus oana puk weacn uh. Elos utyak nu Michmash, kutulap in acn Bethaven, ac tulokinya lohm nuknuk selos we. \v 6 Na elos oru mweun na upa se lain mwet Israel. Ke mwet Israel elos arulana fosrnga, kutu selos wikla in luf srisrik ac luf lulap pe eol uh, ac inmasrlon eot lulap, ac in laf, ac luin luf in kof. \v 7 Ac kutu selos kaing sasla Infacl Jordan nu in acn Gad ac Gilead. \p Saul el srakna muta Gilgal, ac mwet su welul elos sangeng ac rarrar. \v 8 Saul el muta soanel Samuel ke len itkosr in oana ma Samuel el tuh sapkin, tusruktu Samuel el soenna tuku nu Gilgal. Na mwet su welul Saul inge mutawauk in fahsrelik.\x - \xo 13:8 \xt 1 Sam 10:8\x* \v 9 Na Saul el fahk nu sin mwet uh, “Use mwe kisa firir, ac mwe kisa in akinsewowo.” Na el kisakin mwe kisa firir. \v 10 Ke el tufahna tari, Samuel el tuku. Saul el illa in osun nu sel ac paingul. \v 11 Ac Samuel el fahk, “Mea se kom oru an?” \p Ac Saul el topuk, “Mwet uh mutawauk som likiyu, ac kom tia tuku ke pacl se kom tuh fahk ah. Sayen ma sacn, mwet Philistia elos toeni tari nu Michmash. \v 12 Nga sifacna nunku tuh mwet Philistia elos ac tuku lainyu inge in Gilgal, ac nga soenna srike in siyuk tuh \nd LEUM GOD\nd* Elan akinsewowoyeyu. Na pa nga nunku mu nga enenu na in oru sie mwe kisa.” \p \v 13 Ac Samuel el fahk, “Ma na lalfon se pa kom oru an. Kom tiana akos ma \nd LEUM GOD\nd* lom El sapkin nu sum. Kom funu akos, El lukun sot tuh kom ac fwil nutum in leum fin mwet Israel nwe tok. \v 14 Tuh inge, kom ac fah tia tokosra paht. Ke sripen kom tia akos, \nd LEUM GOD\nd* El ac fah suk sie mwet ma sun insial, ac oru tuh elan leum fin mwet lal.”\x - \xo 13:14 \xt Orek 13:22\x* \p \v 15 Ac Samuel el fahsr liki acn Gilgal ac som inkanek lal. Mwet lula nukewa welul Saul som in weang mwet mweun lal. Elos som liki acn Gilgal nu Gibeah in acn lun Benjamin. Saul el oek mwet lula lal inge tuh na oasr mwet onfoko ma. \v 16 Saul ac Jonathan, wen natul, ac mwet su welulos elos tulokinya nien aktuktuk lalos in Geba in fahl Benjamin. Nien aktuktuk lun mwet Philistia oasr in Michmash. \v 17 Mwet mweun lun mwet Philistia elos illa liki lohm nuknuk selos in u tolu, in oru mweun lukma lalos. Sie u ah som ke innek nu Ophrah, su oasr in facl Shual. \v 18 Sie u ah som ke innek nu Beth Horon, ac sie u ah som nu fineol ma ngeti nu Infahlfal Zeboim ac yen mwesis uh. \p \v 19 Wangin mwet orekma ke osra fin acn Israel nufon, mweyen mwet Philistia elos tiana lela mwet Hebrew in orek osra in fakfuk ku cutlass. ( \v 20 Mwet Israel elos enenu na elos in som nu yurin mwet Philistia in tete mwe kulkul, mwe pukpuk, tuhla, ac mitmit in imom natulos. \v 21 Molin tete tuhla ac mitmit pa ipin mani se. Molin tete mwe kulkul ac mwe pukpuk pa ipin mani luo.) \v 22 Ouinge, ke len in mweun lalos ah, wangin mwet Israel oasr osra in fakfuk ku cutlass natulos, sayal Saul ac Jonathan. \p \v 23 Mwet Philistia elos supwala un mwet mweun in karingin Innek in Utyak nu Michmash. \c 14 \s1 Pulaik Lal Jonathan \p \v 1 Sie len ah Jonathan el fahk nu sin mwet fusr se su us mwe mweun lal, “Fahsru, kut som nu ke nien aktuktuk lun mwet Philistia layeno.” Tuh Jonathan el tiana fahk nu sel Saul, papa tumal. \v 2 Saul el mutangan aktuktuk ye sak pomegranate soko in acn Migron, apkuran nu Gibeah. Akuran mwet mweun onfoko welul. \v 3 (Mwet tol se su us nuknuk se pangpang ephod in pacl sacn pa Ahijah, wen natul Ahitub su ma lel Ichabod. Ahitub el ma natul Phinehas natul Eli, mwet tol lun \nd LEUM GOD\nd* in acn Shiloh.) Mwet uh tiana etu lah Jonathan el som tari. \p \v 4 Ke Innek in Utyak nu Michmash, su Jonathan el enenu in ut we tuh elan sun acn mwet Philistia elos muta we, oasr eot ngarngar na lulap luo mutun acn sac — sie oan lac, ac sie oan lac. Sie eot inge pangpang Bozez, ac sie pangpang Seneh. \v 5 Sie eot ah oan nu epang, layen nu Michmash, ac sie oan nu eir, layen nu Geba. \p \v 6 Na Jonathan el fahk nu sin mwet fusr se su welul ah, “Fahsru, kut som nu ke nien aktuktuk lun mwet pegan ingo. Sahp \nd LEUM GOD\nd* El ac kasrekut, na fin pwaye, wanginna ma ac ikolya Elan ase kutangla nu sesr, kut finne mwet pu.” \p \v 7 Na mwet fusr sac fahk, “Ma na kom oru an, nga ac wi.” \p \v 8 Ac Jonathan el fahk, “Wona. Kut fahsr sasla innek ah, mwet Philistia in liye kut. \v 9 Elos fin mu kut in tui ac soano elos in tuku nu yorosr, na kut ac tuina yen sac. \v 10 A elos fin fahk kut in som nu yorolos, na kut ac som, mweyen pa ingan akul se ma akkalemye lah \nd LEUM GOD\nd* El ase tari kutangla nu sesr.” \p \v 11 Ouinge eltal sifacna oru mwet Philistia ah in liyaltalak. Na mwet Philistia elos fahk, “Liye, kutu mwet Hebrew pa otyak liki lufin wikwik selos ah!” \v 12 Elos pangnol Jonathan ac mwet fusr sac ac fahk, “Fanyak nu yorosr. Oasr ma kut ke fahk nu sumtal.” \p Na Jonathan el fahk nu sin mwet fusr sac, “Fahsr tukuk. \nd LEUM GOD\nd* El sang kutangla nu sin Israel fin mwet inge.” \v 13 Jonathan el kulakak ke paol ac intwel, ac mwet fusr sac fanyak tokol. Jonathan el sruokya mwet Philistia ekasr ac siseltali nu ten. Na mwet fusr sac onelosi. \v 14 Ke anwuk se meet inge, Jonathan ac mwet fusr sac uniya akuran mwet longoul ke acn na srisrik se, sahp tafun eka lupa. \v 15 Mwet Philistia nukewa in acn sac arulana sangeng. Mwet mweun su kasrusr meet oayapa mwet mweun su muta ke nien aktuktuk lalos uh elos kewa sangeng ac rarrar. Faclu kusrusrsrusr, ac oasr fohsak lulap. \s1 Kutangyukla Mwet Philistia \p \v 16 Mwet soan lal Saul su muta Gibeah in facl lal Benjamin elos liye ke mwet Philistia elos yuwot yume in fohsak lalos. \v 17 Na Saul el fahk nu sin mwet lal, “Oakla mwet mweun an ac suk lah su wangin.” Na elos oakla ac liye tuh na Jonathan ac mwet fusr se ma us mwe mweun lal pa wangin uh. \v 18 Saul el fahk nu sel Ahijah mwet tol, “Use ephod\f + \fr 14:18 \fk ephod: \ft liye ke Kalmen Kutu Kas.\f* nu inge.” (In len sac Ahijah el us nuknuk sac ac fahsr ye mutun mwet Israel.) \v 19 Ke Saul el srakna kaskas nu sin mwet tol sac, fohsak lun mwet in nien aktuktuk lun mwet Philistia yokelik liki meet ah. Na Saul el fahk nu sel, “Wangin pacl in siyuk kasru sin \nd LEUM GOD\nd*!” \v 20 Na Saul ac mwet lal nukewa elos fahsryang in mweun lain mwet Philistia, su sifacna forani ac aacnwuki sie sin sie ke sripen fohsak lalos. \v 21 Kutu sin mwet Hebrew ma tuh wi mwet Philistia muta ke nien aktuktuk lalos, elos sifil forla ac welulla Saul ac Jonathan. \v 22 Oasr pac mwet Hebrew su wikwik in eol in Ephraim. Ke elos lohngak lah mwet Philistia elos kaingelik, na elos wi pac tuku ukwalos ac onelosla, \v 23 fahla nwe alukela acn Bethaven. \nd LEUM GOD\nd* El molela mwet Israel ke len sac. \s1 Ma Sikyak Tukun Mweun Sac \p \v 24 Mwet Israel elos tuh arulana masrinsralla ke len sac, ke sripen Saul el tuh fulahk nu selos ac fahk, “Mwet se fin kang sie mwe mongo misenge meet liki nga oru foloksak nu sin mwet lokoalok luk, fah selngawiyuk el.” Ouinge wangin mwet eis kutena mwe mongo len sac nufon. \v 25 Na elos tuku sun insak uh, ac liye tuh arulana pukanten honey we. \v 26 Sessesla lesak uh ke honey nwe tultul pac nu infohk uh, tusruk wangin mwet kang, mweyen elos nukewa sangeng ke kas in selnga lal Saul. \v 27 A Jonathan el tuh tia lohng ke papa tumal el fahk kas in selnga lal nu sin mwet uh, na pa el asroela polosak soko ma oan inpaol, ac isongya nu ke sie nien honey ac mongo kac. In kitin pacl ah na el pulakunak ku in el. \v 28 Na sie mukul el fahk nu sel, “Kut nufon arulana masrinsralla, mweyen papa tomom el fahk kas na upa nu sesr mu, ‘Mwet se fin kang sie mwe mongo misenge, fah selngawiyuk el.’” \p \v 29 Jonathan el fahk, “Arulana koluk ma se papa tumuk el oru nu sin mwet lasr uh! Liye, nga sa na pulakunak ku in ikok ke nga kang honey ah! \v 30 Fuka lupan woiya misenge, mwet uh funu kang mongo elos eisla ke elos kutangla mwet lokoalok lalos ah. Pisen mwet Philistia anwukla lukun pus liki na nge!” \p \v 31 In len sac mwet Israel elos kutangla mwet Philistia. Elos tuh mweunelos mutawauk in acn Michmash som nwe Aijalon. Toko, mwet Israel elos munasla ke sripen masrinsralla lalos. \v 32 Na elos sulaklak som sruokya ma elos eisla sin mwet lokoalok lalos. Elos eis sheep ac cow, ac uniya yen se na elos sruokya we ah, ac kang ke srakna srahsra. \v 33 Fwackyang ma inge nu sel Saul, “Liye, mwet uh orekma koluk lain \nd LEUM GOD\nd*. Elos kang ikwa ke srakna srahsra.” \p Saul el wowoyak ac fahk, “Kowos mwet kutasrik! Epusak sie eot lulap an nu ye mutuk in se inge.”\x - \xo 14:33 \xt Gen 9:4; Lev 7:26–27; 17:10–14; 19:26; Dut 12:16, 23; 15:23\x* \v 34 Na el sifilpa sapkin nu selos, “Kowos fahsrelik nu inmasrlon mwet uh ac fahk tuh elos nukewa in usani cow ac sheep natulos nu in se inge. Elos in uniya ac mongo inge. Elos in tia orekma koluk lain \nd LEUM GOD\nd* ke elos kang ikwa ke srakna srahsra.” Ouinge in fong sac, mwet nukewa elos use cow natulos ac uni in acn sac. \v 35 Na Saul el etoak sie loang nu sin \nd LEUM GOD\nd*. Loang se omeet el etoak pa inge. \p \v 36 Saul el fahk nu sin mwet lal, “Lela kut in oatula ac mweuni mwet Philistia ke fong, eisla ma lalos nukewa nwe ke lenelik, ac onelosla nufon.” \p Ac mwet uh elos topuk ac fahk, “Oru oana ma kom nunku mu wo sum.” \p A mwet tol sac fahk nu sel, “Lela kut in siyuk kasru sin God meet.” \p \v 37 Na Saul el siyuk sin God, “Ya nga ac mweuni mwet Philistia? Ya kom ac ase kutangla nu sesr?” Tuh God El tiana topuk in len sac. \v 38 Na Saul el fahk nu sin mwet kol lun mwet uh, “Fahsru ac konauk lah ma koluk se su orekla misenge. \v 39 Nga fulahk ye mutun \nd LEUM GOD\nd* moul, su ase kutangla nu sin mwet Israel, lah mwet se su koneyukyak ke ma koluk se inge, ac fah anwuki, finne wen se nutik inge, Jonathan.” Na wanginna mwet kas. \v 40 Na Saul el fahk nu sin mwet uh, “Kowos nukewa tu inse ingo, ac nga Jonathan ac tu inse inge.” \p Na mwet uh fahk, “Oru oana ma kom nunku mu wo sum.” \p \v 41 Na Saul el fahk nu sin \nd LEUM GOD\nd* lun Israel, “O \nd LEUM GOD\nd*, efu kom tia topukyu misenge? \nd LEUM GOD\nd* lun Israel, topukyu ke eot mutal inge. Ma koluk se inge fin ma luk ku ma lal Jonathan, kom akkalemye ke Urim. A ma koluk se inge fin ma lun mwet Israel, mwet lom, na kom akkalemye ke Thummim.”\f + \fr 14:41 \fk Urim ... Thummim: \ft liye ke Kalmen Kutu Kas.\f* Na pa kalem tuh koluk sac ma lal Jonathan ac Saul, ac wangin mwatan mwet uh kac.\x - \xo 14:41 \xt Oek 27:21; 1 Sam 28:6\x* \v 42 Na Saul el fahk, “Akkalemye lah su koluk uh, nga ku Jonathan?” Na akkalemyeyuk tuh na Jonathan pa koluk uh. \v 43 Na Saul el siyuk sel Jonathan, “Mea kom oru nge?” \p Jonathan el topuk, “Nga kangla kutu srisrik honey ke polosak soko nga sruok. Nga inge — nga akola in misa.” \p \v 44 Ac Saul el fahk nu sel, “Lela God Elan uniyuwi, fin tia anwuki kom!” \p \v 45 A mwet uh fahk nu sel Saul, “Mea pwaye in anwuki Jonathan, mwet se su oru kutangla lulap nu sin Israel? Tia ku! Kut fulahk ke Inen \nd LEUM GOD\nd* moul, tuh ac fah tia tuhlac soko aunsifal. Ma el oru misenge ma ke koko lun God.” Ouinge mwet uh molella Jonathan liki misa. \p \v 46 Tukun ma inge, Saul el tila ukwe mwet Philistia, na elos folokla nu yen selos. \s1 Pacl Ma Saul El Tokosra \p \v 47 Tukun Saul el mutawauk in tokosra fin mwet Israel, el mweuni mwet lokoalok lal in acn nukewa: mwet Moab, mwet Ammon, mwet Edom, tokosra in acn Zobah, ac mwet Philistia. Acn nukewa el mweun we, el kutangla. \v 48 El arulana pulaik ke mweun. Finne mwet Amalek, el kutangulosla pac. El molela mwet Israel liki inpoun mwet nukewa su lainulos. \p \v 49 Pa inge wen natul Saul: Jonathan, Ishvi, ac Malchishua. Acn se natul ma matu pa Merab, ac acn se natul ma srik uh pa Michal. \v 50 Mutan kial uh pa Ahinoam, acn natul Ahimaaz. Captain lun un mwet mweun lal uh pa Abner wen natul Ner, su ma wien papa tumal Saul. \v 51 Papa tumal Saul pa Kish, ac papa tumal Abner pa Ner, ac eltal ma natul Abiel. \p \v 52 Ke lusen moul lal Saul nufon, oasr mweun na yohk inmasrlon mwet Israel ac mwet Philistia. Ke ma inge, pacl nukewa Saul el konauk sie mwet pulaik ac ku, el ac eisalang tuh elan wi un mwet mweun lal. \c 15 \s1 Mweun Lain Mwet Amalek \p \v 1 Samuel el fahk nu sel Saul, “Nga pa mwet se \nd LEUM GOD\nd* el supwama in mosrwekomla tuh kom in tokosra lun mwet Israel. Inge, porongo ma \nd LEUM GOD\nd* Kulana El fahk.\x - \xo 15:1 \xt 1 Sam 10:1\x* \v 2 El ac fah kai mwet Amalek ke sripen mwet matu lalos tuh aklokoalokye mwet Israel ke elos tuku liki facl Egypt.\x - \xo 15:2 \xt Exo 17:8–14; Dut 25:17–19\x* \v 3 Fahla ac mweuni mwet Amalek ac kunausla ma lalos nukewa. Nikmet filiya kutena ma. Uniya mwet nukewa: mukul, mutan, tulik srisrik, tulik fusr, oayapa cow, sheep, camel, ac donkey.” \p \v 4 Ouinge Saul el pangoneni mwet mweun lal ac oakalosla in acn Telem. Oasr mukul luofoko tausin sin mwet Israel ac mukul singoul tausin sin mwet Judah. \v 5 Na Saul ac mwet lal som nu ke siti lun mwet Amalek ac wikwik soano ke infacl paola soko. \v 6 El supwala kas in sensenkakin mwet Ken, mweyen mwet matu lalos tuh kulang nu sin mwet Israel ke elos tuku liki facl Egypt. El sapkin ouinge, “Kowos in som liki inmasrlon mwet Amalek, tuh nga in tia unikowosi ke nga ac mweuni mwet Amalek.” Ouinge, mwet Ken elos som liki inmasrlon mwet Amalek. \p \v 7 Saul el kutangla mwet Amalek. El mweunelos, mutawauk in acn Havilah fahla nu Shur, su oan kutulap in acn Egypt. \v 8 El sruokilya Agag, tokosra lun mwet Amalek, ke el srakna moul, ac el uniya mwet nukewa sayal. \v 9 Tusruktu Saul ac mwet lal elos tiana unilya Tokosra Agag. Elos tia pac uniya sheep ac cow wowo, oayapa cow fusr ac sheep fusr, ku kutena ma wo saya. Elos kunausla ma wangin sripa ac ma tia ku in sifil orekmakinyuk. \s1 Saul El Tila Tokosra \p \v 10 \nd LEUM GOD\nd* El fahk nu sel Samuel, \v 11 “Nga auli lah nga tuh oru Saul el tokosra. El forla likiyu ac el tia akos ma sap luk.” Samuel el arulana kasrkusrak, ac el kwafe nu sin \nd LEUM GOD\nd* ke fong nufon se. \v 12 Toangna in len tok ah el som sokol Saul. El lohng mu Saul el som nu Carmel, acn se ma el tuh tulokunak sie mwe esmakin kacl sifacna, na tok el som nu Gilgal. \v 13 Samuel el utyak nu yorol Saul, ac Saul el paingul ac fahk, “Samuel, \nd LEUM GOD\nd* Elan akinsewowoye kom! Nga akos na ma sap lun \nd LEUM GOD\nd*.” \p \v 14 Na Samuel el siyuk, “Na efu nga ku lohng pusren cow ac pusren sheep?” \p \v 15 Saul el topuk ac fahk, “Ma mwet luk elos use yurin mwet Amalek me. Elos srela sheep wowo ac cow wowo tuh elos in kisakin nu sin \nd LEUM GOD\nd* lom, ac funu ma nukewa saya, kut kunausla nufon.” \p \v 16 Na Samuel el fahk, “Kolya ngan fahk nu sum ma \nd LEUM GOD\nd* El fahk nu sik fong.” \p Ac Saul el fahk, “Fahkma nu sik.” \p \v 17 Samuel el fahk, “Kom finne pusisel in nunak lom sifacna, tusruktu kom pa mwet kol lun sruf nukewa lun Israel. \nd LEUM GOD\nd* El mosrwekomla tuh kom in tokosra lun Israel, \v 18 ac el supwekomla ac sapkin nu sum tuh kom in kunausla mwet koluk, mwet Amalek. El tuh fahk nu sum kom in mweunelos nwe ke na kom onelosla nufon. \v 19 Na efu ku kom tia aksol? Efu kom ku oasroasr in eis ma wap ac oru ma in aktoasrye \nd LEUM GOD\nd*?” \p \v 20 Ac Saul el fahk, “Nga akos \nd LEUM GOD\nd*. Nga som oana El supweyula, ac nga usalu Tokosra Agag ac onela mwet Amalek nufon. \v 21 Tusruktu mwet luk elos tia onela sheep ac cow wowo ma elos sruokya, a elos use ma inge nu Gilgal in orek mwe kisa nu sin \nd LEUM GOD\nd* lom.” \p \v 22 Na Samuel el fahk, “Pia kac ma God El lungse uh — akosten, ku mwe sang ac mwe kisa? Liye, akos wo liki mwe kisa, ac porongo wo liki sheep fact. \v 23 Orekma in lain God, koluk oana inutnut; ac inse fulat koluk oana alu nu ke ma sruloala. Ke sripen kom lain ma sap lun \nd LEUM GOD\nd*, El oayapa lain kom, ac sisla wal in tokosra liki kom.” \p \v 24 Ac Saul el fahk, “Pwaye, nga orekma koluk. Nga tia akos ma sap lun \nd LEUM GOD\nd*, oayapa kas lom. Nga sangeng sin mwet luk inge ac nga wi na lungse lalos. \v 25 Tusruktu inge, nga kwafe sum, nunak munas nu sik ke ma koluk luk, ac wiyu folokla, tuh nga fah ku in alu nu sin \nd LEUM GOD\nd*.” \p \v 26 Samuel el topuk ac fahk, “Nga ac fah tia wi kom folok. Kom tuh pilesru ma sap lun \nd LEUM GOD\nd*, na El oayapa pilesrekom ac siskomla tuh kom in tia tokosra lun mwet Israel.” \p \v 27 Ke Samuel el forla in folok, Saul el sruokya nuknuk lal Samuel ah twe mihsalik.\x - \xo 15:27 \xt 15:27–28; 1 Sam 28:17; 1 Tok 11:30–31\x* \v 28 Na Samuel el fahk nu sel Saul, “\nd LEUM GOD\nd* El seya tokosrai lun Israel liki kom misenge, ac sang nu sin sie mwet su wo liki kom. \v 29 Tuh God Fulat lun Israel El tia kikiap ku ekyek nunak lal. El tia mwet — El tia ikikil nunak lal uh.” \p \v 30 Saul el fahk, “Pwaye nga orekma koluk, tusruktu nga siyuk kom in nunak munas sunakinyu ye mutun mwet kol lun mwet luk ac mwet Israel nukewa. Wiyu folok tuh nga fah ku in alu nu sin \nd LEUM GOD\nd* lom.” \v 31 Ouinge Samuel el welul folokla, ac Saul el alu nu sin \nd LEUM GOD\nd*. \p \v 32 Samuel el fahk, “Usalu Tokosra Agag nu yuruk.” Na Tokosra Agag el fahsr nu yorol ac el rarrar ke sangeng. In nunak lal sifacna el mu, “Pwaye lah ma na mwen se pa misa uh!” \v 33 Ac Samuel el fahk, “Oana ke cutlass nutum an oru nina puspis in wanginla tulik natu, ouinge nina kiom sifacna ac fah wanginla pac tulik natul.” Ac Samuel el pakpakilya Tokosra Agag nu ke ip pukanten ye mutun loang uh in Gilgal. \p \v 34 Na Samuel el som nu Ramah, ac Tokosra Saul el folok nu yen sel in acn Gibeah. \v 35 In lusenna moul lal Samuel tukun pacl se ingela, el tia sifil liyal Tokosra Saul, tusruktu el arulana asor kacl. \nd LEUM GOD\nd* El auli lah El tuh oru Saul el tokosra fin Israel. \c 16 \s1 Akmusraiyukla David Elan Tokosra \p \v 1 \nd LEUM GOD\nd* El fahk nu sel Samuel, “Kom ac asor kacl Saul nwe ngac? Nga eisalla tari liki wal lun tokosra lun Israel. Inge eis kutu oil in olive ac som nu Bethlehem nu yurin mwet se pangpang Jesse, mweyen nga sulela sie sin wen natul tuh elan tokosra.” \p \v 2 Ac Samuel el siyuk, “Nga ac oru fuka? Saul el fin lohngak el ac uniyuwi!” \p \nd LEUM GOD\nd* El topuk, “Eis soko cow fusr, ac kom fah fahk mu kom tuku in orek kisa nu sin \nd LEUM GOD\nd*. \v 3 Kom fah solal Jesse nu ke kisa uh, ac nga ac fah fahk ma kom in oru. Kom ac fah mosrwela mwet se nga ac fahk nu sum uh tuh elan tokosra.” \p \v 4 Samuel el oru oana ma \nd LEUM GOD\nd* El fahk nu sel, ac el som nu Bethlehem. Mwet kol in siti sac elos rarrar ke elos tuku in osun nu sel Samuel, ac elos siyuk sel, “Ku tuku se lom inge tuku ke misla?” \p \v 5 Ac Samuel el fahk, “Aok, nga tuku in orek kisa nu sin \nd LEUM GOD\nd*. Kowos sifacna aknasnasye kowos, ac fahsru wiyu.” El oayapa fahk nu sel Jesse ac wen ekasr natul elos in aknasnasyalosla, ac el solalos nu ke kisa uh. \p \v 6 Ke elos sun acn sac, Samuel el ngetang liyal Eliab, sie sin wen natul Jesse, ac el sifacna nunku insial, “Pwaye lah mwet se inge su tu ye mutun \nd LEUM GOD\nd*, pa mwet se God El sulela.” \v 7 A \nd LEUM GOD\nd* El fahk nu sel Samuel, “Nik kom lohang nu ke fulatal ku lumahl. Nga tia eisal, mweyen ouiyen sulela luk uh tia oana ouiyen sulela lun mwet uh. Mwet uh elos liye luku, a nga liye insien mwet uh.” \p \v 8 Na Jesse el pangnol Abinadab, sie pac sin wen natul, ac pwanulak nu yorol Samuel. Tusruktu Samuel el fahk, “Mo, \nd LEUM GOD\nd* El tia pac sulella el an.” \v 9 Na Jesse el usalu Shammah. Ac Samuel el fahk, “Mo, \nd LEUM GOD\nd* El tia pac sulella el an.” \v 10 In lumah se na inge, Jesse el use wen itkosr natul nu yorol Samuel. Ac Samuel el fahk nu sel, “Mo, \nd LEUM GOD\nd* El tiana sulela sie selos.” \v 11 Na Samuel el siyuk sel Jesse, “Oasr pac wen lula nutum?” \p Jesse el topuk, “Wen se ma fusr emeet pa lula, tuh el muta liyaung sheep uh inimae.” \p Ac Samuel el fahk, “Solalma elan tuku. Kut ac fah tia oru kisa nwe ke na el tuku.” \v 12 Na Jesse el sapla solalma David. El sie mwet fusr fokoko ac oasku, ac atronmutal saromrom. \nd LEUM GOD\nd* El fahk nu sel Samuel, “Pa inge mwet sac. Tuyak ac mosrwella!” \v 13 Samuel el eis oil in olive ac mosrwella David ye mutun tamulel lal. In kitin pacl ah na ngun lun \nd LEUM GOD\nd* tuku ke ku nu facl David, ac welul in len sac fahla. Na Samuel el folokla nu Ramah. \s1 David El Som Nu Inkul Sel Saul \p \v 14 Inge ngun lun \nd LEUM GOD\nd* wanginla lukel Saul, ac sie ngun koluk sin \nd LEUM GOD\nd* aklokoalokyal. \v 15 Mwet kulansap lal Saul elos fahk nu sel, “Kut etu tuh sie ngun koluk sin God pa aklokoalokye kom uh. \v 16 Leuwa, supwekut tuh kut in suk sie mwet ma etu srital ke harp, tuh ke pacl se ngun koluk se inge ac utyak nu in kom, mwet sac fah srital ke harp natul, na ac fah akinsewowoye kom.” \p \v 17 Saul el sapkin nu selos, “Sokma sie mwet sumat ke srital, ac usalu nu yuruk.” \p \v 18 Sie sin mwet kulansap lal ah fahk nu sel, “Oasr wen se natul Jesse mwet Bethlehem, ac nga liye el arulana etu srital ke mwe on. El sie mukul pulaik ac wo lumahl, el sie mwet etu mweun ac el lalmwetmet ke sramsram. \nd LEUM GOD\nd* El welul.” \p \v 19 Ke ma inge Saul el supwala mwet utuk kas nu yorol Jesse, ac elos fahk, “Supwalma David, wen nutum ma liyaung sheep uh.” \v 20 Na Jesse el supwalla David nu yorol Saul, wi nani fusr soko, ac donkey soko nwanala fintokol ke bread, ac sie pak in neinyuk wain nwanala ke wain. \v 21 David el tuku nu yorol Saul ac mutawauk in kulansupwal. Saul el arulana lungse el, ac el sulella tuh in el pa mwet se us mwe mweun natul uh. \v 22 Na Saul el sapla nu sel Jesse ac fahk, “Nga arulana lungse David. Lela elan mutana inge in kulansupweyu.” \v 23 In pacl sac fahla, pacl nukewa ma ngun koluk se sin God ac utyak nu in Saul, na David el ac eis harp natul ac srital kac. Na ngun koluk sac ac som lukel Saul, ac el ac mongi ac sifilpa wola. \c 17 \s1 Goliath El Solsol Anwuk Nu Sin Mwet Israel \p \v 1 Mwet Philistia elos solani un mwet mweun lalos nu Socoh, sie siti srisrik in acn Judah, ac akola nu ke mweun. Elos tulokinya lohm nuknuk selos in acn se pangpang Ephes Dammim, su oan inmasrlon Socoh ac Azekah. \v 2 Saul ac mwet Israel elos toeni ac tulokinya lohm nuknuk selos Infahlfal Elah, na elos akoo pac in mweun lain mwet Philistia. \v 3 Mwet Philistia elos takla tu ke soko eol uh, ac mwet Israel ke soko pac eol, ac infahlfal se oan inmasrlolos. \p \v 4 Oasr sie mwet pangpang Goliath, el mwet in siti Gath. El illa liki nien aktuktuk lun mwet Philistia ac solsol anwuk nu sin mwet Israel. Lusal alukela fit eu, \v 5 ac el nukum nuknuk orek ke osra bronze, toasriya akuran sun paun siofok longoul limekosr, ac mwe susu lal orek pac ke osra bronze. \v 6 Nial nukla pac ke osra bronze, ac el us osra in fakfuk soko finpisal. \v 7 Fungin osra soko natul yohk oana sak ke mwe otwot nuknuk, ac mutun osra soko ah orek ke osra iron su toasriya akuran paun singoul limekosr. Sie mwet mweun el fahsr meet lukel ac us mwe loang lal uh. \v 8 Goliath el tu ac wowo nu sin mwet Israel ac fahk, “Mea kowos oru ingan? Ya kowos takla akola in mweun? Nga sie mwet Philistia, ac kowos mwet kohs lal Saul! Sulela sie mwet lowos an in tuku lainyu. \v 9 El fin kutangla ac uniyuwi, na kut ac fah mwet kohs lowos. A nga fin kutangla ac unilya, na kowos ac fah mwet kohs lasr. \v 10 Inge misenge nga tuyak ac akola in lain un mwet mweun lun mwet Israel. Nga tia sensen in fahkot: sulela sie mwet an nga el in anwuk!” \v 11 Ke Saul ac mwet lal elos lohng kas inge, elos arulana sangeng. \s1 David In Nien Aktuktuk Lal Saul \p \v 12 David el wen natul Jesse, sie mwet Ephrathah su muta Bethlehem in acn Judah. Oasr wen oalkosr natul Jesse, ac in pacl se Saul el tokosra, Jesse el arulana matuoh. \v 13 Wen tolu natul Jesse ma matu eltal welul Saul oasr ke nien mweun uh. Ma se ma matu uh pa Eliab, ma se akluo uh pa Abinadab, ac aktolu pa Shammah. \v 14 David pa fusr emeet, ac ke pacl tamulel tolu ma matu uh welul Saul, \v 15 na David el ac folok nu Bethlehem kais kutu pacl in karingin sheep nutin papa tumal. \p \v 16 Goliath el kusen mukul nu sin mwet Israel lotutang ac eku nukewa ke lusen len angngaul. \p \v 17 Sie len ah Jesse el fahk nu sel David, “Us tafun bushel in fiten wheat manman inge ac lof singoul inge, ac sulaklak nu yurin tamulel wiom in nien aktuktuk uh. \v 18 Ac us ipin cheese singoul inge nu sin captain lun un mwet mweun an. Srike liye lah tamulel lom ah fuka, na kom fah foloko ac use sie ma in akpwayeye lah kom sonoltal ac lah eltal ku na. \v 19 Tokosra Saul, ac tamulel lom, ac mwet Israel nukewa elos muta Infahlfal Elah ac mweuni mwet Philistia.” \p \v 20 Len tok ah David el toangna tukakek ac el sap sie pac mwet in muta karingin sheep uh. Na el eis mwe mongo ma akoeyuk, ac som oana Jesse el tuh fahk nu sel. Ke el sun nien aktuktuk lun mwet mweun Israel, falyang na nu ke pacl se elos sasa, illa ac takla in mweun. \v 21 Un mwet mweun lun mwet Philistia ac mwet Israel elos tuyak ac ngetani nu sie akola nu ke mweun. \v 22 David el filiya mwe mongo el us yurin mwet se ma liyaung kufwen mwe mweun, na el kasrusr nu ke acn se mwet mweun takla we ah, ac suk mwet wial ah. Na el siyuk seltal lah eltal fuka. \v 23 Ke el srakna sramsram nu seltal, Goliath el fahsryak nu meet, ac el sifilpa kusen mukul nu sin mwet Israel oana ke el oru meet ah. Ac David el lohng ma Goliath el fahk inge. \v 24 Ke mwet Israel elos liyal Goliath elos sangeng ac kaing. \v 25 Elos fahk nu sin sie sin sie, “Liyalwin! Lohng kusen mukul lal ingan! Tokosra Saul el wulela mu el ac sang moul na yohk nu sin mwet se su ac uniya mwet Philistia sacn. El ac sang acn natul in payukyak sin mukul sac, ac sou lun papa tumun mukul sac ac tia enenu in moli mwe takma lalos.” \p \v 26 David el siyuk sin mwet ma tu siskal ah, “Mea ac orek nu sin mwet se su uniya mwet Philistia se ingo, ac tulala mwet Israel liki mwe mwekin se inge? Ac su win mwet Philistia pegan se ingan, ku elan orek tungak nu sin mwet mweun lun \nd LEUM GOD\nd* moul?” \v 27 Na elos fahk nu sel David ma ac tufah orek nu sin mwet se ac unilya Goliath. \p \v 28 Eliab, tamulel matu se wial David, el lohng sramsram lal David nu sin mwet inge, na el kasrkusrak sel ac fahk, “Mea kom tuku oru uh? Ac su muta liyaung sheep ekasr nutum oe yen mwesis ah? Kom ekak! Kom akna kom in intoein mweun uh, pa sis kom tuku an!” \p \v 29 Na David el fahk, “Ku mea nga oru? Ya nga kofla in kusen siyuk?” \v 30 David el forla nu sin sie pac mwet ac siyuk kusen siyuk sac pacna, ac pacl nukewa el ac siyuk ma sac, na top sefanna mwet uh ac topkol kac. \p \v 31 Kutu mwet inge lohng ma David el tuh fahk, na elos som fahk nu sel Saul, ac Saul el sapla solal. \v 32 Na David el fahk nu sel Saul, “O Tokosra, wangin sripa mwet uh in sangeng sin mwet Philistia se inge! Nga fah som anwuk nu sel.” \p \v 33 Ac Saul el fahk, “Ku kom ac lainul fuka? Kom srakna tulik, a funu el, el nuna mwet mweun se in moul lal nufon!” \p \v 34 Ac David el fahk, “O Tokosra, nga pa liyaung sheep nutin papa tumuk. Pacl nukewa lion soko ku bear soko fin tuku sruokya sheep fusr soko ac usla liki un sheep uh, \v 35 nga ac ukwal ac onel, ac molela sheep uh liki inwalul. Na lion soko ku bear soko fin forma nu sik, nga sruokya inkwawal ac puokol nwe ke el misa. \v 36 Nga uniya lion ac bear tari, ac nga ac oru oapana nu sin mwet Philistia pegan se inge, su tuku funmwet nu sin mwet mweun lun God moul. \v 37 \nd LEUM GOD\nd* El moliyula liki lion ac bear, ac El ac fah moliyula liki mwet Philistia se pac inge. \p Na Saul el fahk, “Wona. Fahsrot, ac \nd LEUM GOD\nd* Elan wi kom.” \v 38 Saul el sang mwe loeyuk lal sifacna nu sel David elan nokomang: mwe susu osra se el sang nu fin sifal David, oayapa nuknuk osra se. \v 39 David el kapriya cutlass natul Saul nu ke nuknuk osra sac, ac el srike in fahsr tuh el tia ku, mweyen el supah kac. Na el fahk nu sel Saul, “Nga tia ku in mweun ke ma inge oan keik uh. Nga supah kac.” Na el sarukla nufon. \v 40 El srukak sikal soko natul, ac el sulela eot fwel limekosr infacl ah, ac isongya nu in pak lal ah. El akola fuht natul ah inpaol, na el som in sonol Goliath. \s1 David El Kutangulla Goliath \p \v 41 Mwet Philistia sac mutawauk in fahsr nu yorol David, ac mwet us mwe loang natul ah fahsr meet lukel. Ke fototoeni inmasrloltal \v 42 Goliath el ngetla liyal David, ac el israsrinkusrael mweyen David el tulik na kulang ac kato se. \v 43 Ac Goliath el fahk nu sel David, “Mwe mea sak soko an? Kom nunku mu kosro ngalngul soko pa nga?” Na el pang nu sin god lal tuh elan selngawel David. \v 44 Goliath el kusen mukul nu sel David ac fahk, “Fahsru na, ac nga fah sang monum tuh won yen engyeng uh ac kosro lemnak in kang.” \p \v 45 Ac David el fahk, “Kom tuku lainyu ke cutlass ac osra ac mwe fakfuk, a nga tuku lain kom ke Inen \nd LEUM GOD\nd* Kulana, God lun un mwet mweun lun Israel, su kom orek funmwet nu se. \v 46 Misenge \nd LEUM GOD\nd* El ac fah eiskomme nu inpouk, ac nga fah unikomi ac pakela sifom. Nga fah sang monin mwet mweun lun mwet Philistia tuh won yen engyengu ac kosro lemnak in kang. Na faclu nufon fah etu tuh oasr sie God in Israel. \v 47 Ac mwet nukewa inge fah liye lah \nd LEUM GOD\nd* El tia enenu cutlass ku osra in molela mwet lal. Kutangla se inge ma na lal, ac El ac fah filikowosme nu inpaosr.” \p \v 48 Goliath el mutawauk in sifil fahsr nu yorol David, ac David el kasrusr nu ke lain in mweun lun mwet Philistia tuh elan lainul. \v 49 David el isongya paol nu in pak lal ah, olak sie eot loac ah, furokang nu kacl Goliath. Eot sac sunna motonsrol twe fukulya ahlunsifal Goliath, na el ikori oankiyuki infohk ah. \v 50 Ouinge wangin cutlass inpaol David a el kutangulla Goliath ac unilya ke fuht se ac eot srisrik se!\x - \xo 17:50 \xt 2 Sam 21:19\x* \v 51 David el yuyang nu yorol Goliath ac fanyak tu facl. El eisla cutlass natul Goliath liki mwe neinyuk la ah, ac sang pakela sifal ac unilya. \p Ke mwet Philistia elos liye lah mwet se elos finsrak kac el misa, elos kaing. \v 52 Mwet Israel ac Judah elos sasa ac ukwe mwet Philistia nwe ke elos sun acn Gath ac mutunpot in Ekron. Mwet Philistia elos ikor ac kinetneta inkanek ma fahla nu Shaaraim, nwe ke sun acn Gath ac Ekron. \v 53 Ke mwet Israel elos folok ke ukok lalos, elos tui ke nien aktuktuk lun mwet Philistia, ac eisani ma wap nukewa we. \v 54 David el usla sifal Goliath nu Jerusalem, a el sruokya mwe mweun natul Goliath in lohm nuknuk sel sifacna. \s1 Utukyak David Nu Yorol Saul \p \v 55 Ke Saul el liyal David ke el fahla in mweunel Goliath, el siyuk sel Abner, captain lun un mwet mweun lal, ac fahk, “Abner, nutin su tulik se ingan?” \p Abner el fahk, “O Tokosra, nga tiana etu.” \p \v 56 Na Saul el fahk, “Fahla siyuk lah nutin su.” \p \v 57 Ke David el folok nu ke nien aktuktuk uh tukun el unilya Goliath, Abner el usalla nu yorol Saul. David el srakna us sifal Goliath. \v 58 Saul el siyuk sel David, “Mwet fusr, nutin su kom an?” \p David el topuk, “Nga ma nutin mwet kulansap lom, Jesse, mwet Bethlehem se.” \c 18 \p \v 1 Ke tari sramsram lal Saul ac David, na Jonathan, wen natul Saul, el mutawauk in arulana lungse David. Lungse lal Jonathan nu sel David arulana yohk, oana ke el lungse el sifacna. \v 2 Mutawauk ke len sac fahla, Saul el sap David elan mutana yorol ac tia fuhlella elan som nu yen sel ah. \v 3 Jonathan el orala fulahk lal tuh el David ac fah kawuk nwe tok, mweyen el lungse David na pwaye. \v 4 Jonathan el sarukla nuknuk lal ac sang nu sel David, wi nuknuk in mweun lal, ac cutlass natul, ac pisr natul, ac pel lal. \v 5 Ma nukewa Saul el supwal David nu kac el orala ke insianaung ac wo ouiya. Ke ma inge Saul el oru tuh David elan sie mwet kol lun un mwet mweun lal, ac mwet pwapa ac mwet kulansap nukewa lal Saul elos insewowo kacl. \s1 Saul El Mutawauk In Sok Sel David \p \v 6 Ke David el foloko tukun el unilya Goliath, ac ke mwet mweun elos wi pac foloko nu yen selos, mutan in siti nukewa in acn Israel elos tuku in paingul Tokosra Saul. Elos engan ac on, ac elos tacn ac srital ke mwe srital tambourine ac lyre. \v 7 Kutu kas ke on in kaksak lalos an fahk ouinge, “Saul el uniya tausin, a David el uniya ngoul tausin.”\x - \xo 18:7 \xt 1 Sam 21:11; 29:5\x* \v 8 Saul el tia lungse kas inge, ac el mutawauk in kasrkusrak. El fahk, “Mwet uh fahk mu David el uniya ngoul tausin a nga tausin na. Ac tia paht na elos ac oru David elan tokosra!” \v 9 In len sac me, Saul el sok ac sensen na sel David. \p \v 10 In len tok ah, sie ngun koluk sin God me sifil sikyang nu sel Saul, ac el kasrkusrak ac kunaus lohm sel oana mwet wel se. David el muta srital ke harp, oana ke el muta oru len nukewa. Ac Saul el sruok osra soko inpaol. \v 11 Saul el sifacna nunku insial, “Nga ac faksilya David nu ke pesinka in lohm uh.” Na el faksel David ke osra soko ah pacl luo, a David el iwalla kewa. \p \v 12 Saul el sangeng sel David mweyen \nd LEUM GOD\nd* El welul David a El som lukel Saul. \v 13 Na Saul el supwalla David ac sapkin tuh elan mwet kol fin sie tausin mwet mweun. David el kol mwet lal inge nu ke mweun, \v 14 ac wo ouiyen ma nukewa el oru, mweyen \nd LEUM GOD\nd* El welul. \v 15 Ke Saul el liye lah David el orala ma nukewa wo, el sifil sangeng sel yohk liki meet. \v 16 Tusruktu mwet nukewa in Israel ac Judah elos lungse David ke sripen el mwet kol na wowo se. \s1 David El Payukyak Sin Acn Natul Saul \p \v 17 Na Saul el fahk nu sel David, “Acn se nutik ma matu pa inge. El pa Merab. Nga ac eisalot tuh elan mutan kiom. Tuh ma se na, wulela nu sik lah kom ac fah kulansupweyu ke pwaye ac pulaik, oayapa kom fah mweun ke mweun lun \nd LEUM GOD\nd*.” (Saul el oru nunak se inge tuh mwet Philistia in mau unilya David, ac in tia el pa sifacna unilya.) \p \v 18 Ac David el fahk, “Ku su nga uh, ac su sou luk uh, ku nga in wen talupan tokosra?” \v 19 Tusruktu, ke pacl fal tuh Merab elan itukyang nu sel David, Saul el eisalang nu sin sie pacna mukul pangpang Adriel, sie mwet Meholah. \p \v 20 Sie pac acn natul Saul uh pa Michal, ac el lungse David. Ke Saul el lohng, el engan kac. \v 21 El sifacna fahk insial, “Nga ac eisalang Michal kial David. Nga fah oru tuh elan sie mwe kwasrip nu sel David, ac David el ac fah anwuki sin mwet Philistia.” Pa inge pacl se akluo Saul el fahk nu sel David, “Kom ac fah wen talupuk.” \v 22 Ac Saul el sap mwet pwapa lal in som sramsram lukma nu sel David ac fahk nu sel, “Tokosra el insewowo sum, ac mwet pwapa nukewa elos lungse kom. Inge pacl na wo nu sum tuh kom in payukyak sin acn se natul tokosra.” \p \v 23 Na mwet inge elos fahkang kas se inge nu sel David. Ac David el topuk, “Tia ma pilasr se tuh sie mwet in payuk sin acn nutin tokosra. Sie mwet lusrongten ac sukasrup oana nga, ac tuh arulana kupansuwol.” \p \v 24 Na mwet pwapa elos tafweang kas lal David inge nu sel Saul, \v 25 ac Saul el sapkin tuh elos in fahkang nu sel David, “Pwayena ma tokosra el enenu sum in sang moli acn se natul ah, pa kulun ma lun mukul siofok ma misa lun mwet Philistia, tuh in mwe foloksak lal nu sin mwet lokoalok lal.” (Saul el oru pwapa lukma se inge tuh mwet Philistia in mau unilya David.) \v 26 Ke mwet pwapa lal Saul elos fahkang kas lal inge nu sel David, na David el engan lah el ac wen talupal tokosra. Meet liki len in marut, \v 27 David el eis mwet lal som ac uniya mwet Philistia luofoko. El eisla kulun ma mukul kaclos ac usla nu yorol tokosra, ac oakla nufon ye mutal in akfalye tuh elan wen talupal. Ke ma inge, Saul el enenu na elan eisalang Michal, acn natul, tuh elan payuk sel David. \p \v 28 Saul el akilen na lah \nd LEUM GOD\nd* El welul David, oayapa el akilen lah Michal, acn natul, el lungse David. \v 29 Ke ma inge, Saul el arulana sangeng sel David yohk liki meet, ac el mwet lokoalok lal David in lusen moul lal tok nufon. \p \v 30 Ke un mwet mweun lun mwet Philistia elos ac tuku mweun, pacl nukewa David el ac kutangulosla yohk liki na mwet kol saya lal Saul uh. Ke sripa se inge, David el mutawauk in arulana pwengpeng. \c 19 \s1 Saul El Akkeokyal David \p \v 1 Saul el fahk nu sel Jonathan, wen natul, ac nu sin mwet pwapa lal nukewa lah el akoo elan unilya David. Tusruktu, Jonathan el arulana lungse David, \v 2 na pa el fahkang nu sel David, “Papa tumuk el akoo elan unikomi. Nga kwafe sum tuh kom in arulana taran kom lututang. Som wikla ke sie acn lukma ac mutana we. \v 3 Nga ac fah som tu sisken papa tumuk ke ima se kom wikwik we an, ac nga fah sramsram nu sel keim. Fin oasr ma kalem, nga tufah fahk nu sum.” \p \v 4 Jonathan el kaksakunul David nu sel Saul ac fahk, “Lela tokosra elan tia oru kutena ma koluk nu sel David, mwet kulansap lom, mweyen el soenna oru ma koluk nu sum. Ma nukewa el oru mwe kasru yohk nu sum. \v 5 El pilesrala moul lal ke el tuh unilya Goliath, ac \nd LEUM GOD\nd* El sang kutangla lulap nu sin Israel. Ke kom liye ah, kom engan. Na efu ku kom lungsum in oru ma koluk nu sin mwet se inge su wangin mwatal, ac unilya ke wangin sripa?” \p \v 6 Saul el auliyak ke sripen ma Jonathan el fahk ah, ac el oru sie wulela ku Inen \nd LEUM GOD\nd* lah el ac fah tia unilya David. \v 7 Na Jonathan el pangnolma David ac fahkang ma nukewa nu sel. Na el usalla David nu yorol Saul, ac David el kulansap nu sel Saul oana meet ah. \p \v 8 Mwet Philistia elos sifil tuku mweun. David el tuyak ac lainulos ac kutangulosla, ac elos kaing. \p \v 9 Sie len ah ngun koluk se sin \nd LEUM GOD\nd* sifil sikyang nu sel Saul. El muta in lohm sel, ac osra soko oan inpaol. David el muta yorol ac srital ke harp natul. \v 10 Saul el srike elan faksulang David nu pesinka uh ke osra soko ah. Tuh David el iwalla, ac osra soko ah kasiki na nu pesinka ah. Na David el illa ac kaingla. \p \v 11 In fong sacna, Saul el supwala kutu mwet soan nu lohm sel David, elos in unilya ke lenelik. Michal, mutan kial David, el sensenkakinul ac fahk, “Kom fin tia kaingla ofong, na lutu kom ac anwuki.”\x - \xo 19:11 \xt Psa 59: Sifac uh\x* \v 12 Michal el koella David ke winto se, ac el kaingla. \v 13 Na Michal el eis sie ma sruloala ac filiya fin bed kial David ah, ac sang sie ilul ma orek ke unen nani ac filiya ke sifa ah, na el sang kaot se afinya. \v 14 Ke mwet lal Saul tuku in eisal David, Michal el fahk nu selos mu David el mas. \v 15 Na Saul el sifil folokunulosla tuh elos in sifacna liyal David ke mutalos, ac el sapkin nu selos, “Usalu na fin bed kial an, ac nga fah unilya.” \v 16 Na elos utyak nu in lohm sel David ac liye tuh na ma sruloala se pa oan fin bed sac, ac ilul se ma orek ke unen nani oan ke sifa ah. \v 17 Saul el siyuk sel Michal, “Efu ku kom kiapweyu ouinge, pwanang mwet lokoalok luk kaingla?” \p Michal el topuk, “El fahk mu el ac uniyuwi nga fin tia kasrel elan kaingla.” \p \v 18 David el kaingla nu yorol Samuel in acn Ramah, ac fahkang ma nukewa ma Saul el oru nu sel. Na David ac Samuel som nu Naioth ac muta we. \v 19 Saul el lohngak lah David el oasr Naioth in Ramah, \v 20 na el supwala kutu mwet in som ac sruokilya David. Na elos liye un mwet palu tacn ac sasa, ac Samuel el kololos. Na ngun lun God tuku ke ku nu fin mwet lal Saul inge, na elos wi pac tacn ac sasa. \v 21 Ke Saul el lohngak lah ouinge, na el sifil supwala kutu mwet lal. Ke mwet inge elos tuku, elos wi pac tacn ac sasa. Na Saul el sifilpa supwala fwil se aktolu, ac elos oru oapana. \v 22 Na Saul sifacna el mukuiyak in som nu Ramah. Ke el sun lufin kof lulap in acn Secu, el siyuk lah pia acn se Samuel ac David muta we. Fwackyang nu sel mu eltal oasr Naioth. \v 23 Ke el fahsr in som nu Naioth, ngun lun God tuku ke ku nu facl, ac el fahsr tacn ac sasa nwe ke na el sun acn Naioth. \v 24 El sarukla nuknuk lal ac tacn ac sasa ye mutal Samuel, ac el koflufolla oan in len sac nufon ac fong sac nufon. (Pa inge mutaweyen soakas se fahk mu, “Mea pwaye lah Saul el wela mwet palu?”)\x - \xo 19:24 \xt 1 Sam 10:11–12\x* \c 20 \s1 Jonathan El Kasrel David \p \v 1 David el kaingla liki acn Naioth in Ramah ac som nu yorol Jonathan. El siyuk sel Jonathan, “Ku mea nga oru? Ma koluk fuka nga orala? Ya oasr ma nga oru in lain papa tomom pwanang el suk elan uniyuwi?” \p \v 2 Jonathan el topuk ac fahk, “Ac tia ouinge! Kom fah tia misa! Ma nukewa papa tumuk el oru el muta fahk nu sik, ma srisrik nu ke ma yohk, na pa el tia ku in okanla ma se inge likiyu. Tiana ku in ouinge!” \p \v 3 Ac David el fahk, “Papa tomom el etu na lupan lungse lom nu sik, na pa el sulela elan tia fahk nu sum ma el akoo in oru inge, mweyen el etu lah kom ac arulana toasr kac. Nga fulahk nu sum ke Inen \nd LEUM GOD\nd* moul lah kutu srisrik na ngan misa!” \p \v 4 Jonathan el fahk, “Kutena ma kom lungse nga in oru, nga ac oru.” \p \v 5 Na David el fahk, “Kufwen Malem Sasu pa ac orek lutu, na ac fal nga in muta yurin tokosra ke pacl in mongo. Tusruktu fin wo sum, nga ac som wikla inimae nwe ke eku in ulela.\x - \xo 20:5 \xt Oek 28:11\x* \v 6 Papa tomom el fin akilen lah nga wangin ke tepu lal an, kom fah fahk nu sel mu nga tuh kwafe sum nga in sulaklak som nu acn sik uh Bethlehem, mweyen pa inge pacl se sou luk nufon elos orek kisa ke yac se inge. \v 7 Na el fin fahk mu ‘Wona,’ na wangin ma nga ac fosrnga kac. A el fin kasrkusrak, na kom fah etu na lah oasr ma upa el akoo in oru nu sik. \v 8 Nga siyuk kom in nunak munas ac sruokyana wulela mutal kom tuh oru inmasrlok kom. Tusruktu fin oasr mwetik, na kom sifacna uniyuwi. Mwe mea kom in usyula nu yurin papa tomom in tuh anwuki nga?” \p \v 9 Jonathan el fahk, “Nimet kom nunak ouingan! Nga funu etu na pwaye lah papa tumuk el akoo in oru ma upa nu sum, ya nga ku in tia fahk nu sum?” \p \v 10 Na David el siyuk, “Papa tomom el fin kasrkusrak topuk kom, na su ac fahkma nu sik?” \p \v 11 Na Jonathan el fahk, “Fahsru kut som nu inimae.” Na eltal som, \v 12 ac Jonathan el fahk nu sel David, “Lela tuh \nd LEUM GOD\nd* lun Israel Elan orek lou inmasrlosr. Ke pacl se inge lutu, oayapa ulela, nga fah kusen siyuk sin papa tumuk. Nunak lal fin wo keim, na nga a akkalemye nu sum. \v 13 Tuh el fin nunku in akkolukye kom, lela tuh \nd LEUM GOD\nd* Elan uniyuwi nga fin tia akkalemye nu sum tuh kom in ku in kaingla. Lela \nd LEUM GOD\nd* Elan wi kom oana ke El tuh welul papa tumuk ah. \v 14 Ac nga fin moul na, kom fah nunak munas sruokya wulela mutal lom nu sik, ac kom in pwayena nu sik. A nga fin misa, \v 15 na kom in akkalemye kulang lom nu sin sou luk nwe tok. Ac \nd LEUM GOD\nd* El fin kunausla mwet lokoalok lom nukewa,\x - \xo 20:15 \xt 2 Sam 9:1\x* \v 16 lela tuh wulela se inmasrloktal in tiana musalla. Fin musalla, \nd LEUM GOD\nd* El ac fah kai kom.” \p \v 17 Na Jonathan el sifilpa sap David elan wulela mu el ac lungse na el, mweyen Jonathan el lungse na pwaye David oana ke el lungse el sifacna. \v 18 Ac Jonathan el fahk nu sel David, “Kalem lah kom fin wangin liki tepu in mongo lutu, ac fah akilenyuk, mweyen Kufwen Malem Sasu lutu. \v 19 Ac ulela kom fin wangin pac, ac arulana akilenyuk lah kom wangin. Ke ma inge, wona kom in sifil som wikla acn se na ma kom tuh wikla we meet ah, tukun yol in eot sac. \v 20 Na nga fah pusrkaot sukan pisr tolkwe nu ke yol in eot sac, in mu nga pisr in akoalel. \v 21 Na nga ac supwaot sie mwet kulansap luk in fahsrot suk. Nga fin fahk nu sel, ‘Liye, sukan pisr uh oan layenu liki kom. Fahla use,’ kalmac pa ma nukewa wo, ac kom ku in ilme. Nga fulahk ke \nd LEUM GOD\nd* moul lah wangin mwe fosrnga nu sum. \v 22 A nga fin fahk nu sin mwet kulansap luk mu, ‘Sukan pisr uh oan layeno liki kom,’ na kom fah kaing, mweyen \nd LEUM GOD\nd* pa supwekom inge. \v 23 Ac nu ke wulela se kital orala inmasrloktal uh, \nd LEUM GOD\nd* El ac fah oru tuh in oan ma pahtpat.” \p \v 24 Na David el som wikla inimae. Ke pacl in Kufwen Malem Sasu, Tokosra Saul el tuku nu ke tepu uh \v 25 ac el muta ke nien muta lal sisken pesinka uh. Abner el muta siskal, ac Jonathan el muta ke la tepu uh ngetang nu yoroltal. Acn in muta lal David uh oalalla. \v 26 Wangin ma Saul el fahk kac ke len sac, mweyen el nunku mu sahp oasr sripa se sikyak ac David el tia nasnas fal nu ke alu lalos. \v 27 Ke len se akluo ah, len se tukun Kufwen Malem Sasu, nien muta lal David ke tepu uh srakna oalal, ac Saul el siyuk sel Jonathan, “Efu ku David el tia tuku nu ke tepu uh ekea, sifilpa misenge?” \p \v 28 Jonathan el topuk ac fahk, “El tuh kwafe sik ngan fuhlella elan som nu Bethlehem. \v 29 El fahk ouinge nu sik, ‘Nunak munas filiyula ngan som, tuh sou luk elos orek kisa ke acn sesr uh, ac tamulel luk el sap nga in som welulos. Na pa kom fin mwet kawuk luk, filiyula nga in som nu yurin sou luk.’ Pa inge sripa se sis el wangin liki nien mutal lal ke tepu lun tokosra.” \p \v 30 Saul el foloyak sel Jonathan ac fahk nu sel, “Kom wen nutin sie mutan likkeke ac seakos! Inge nga etu na lah kom welul David lac, ac kom sifacna akmwekinye kom ac nina kiom ah! \v 31 Mea, kom nikin lah ke lusenna moul lal David, kom ac tia ku in tokosra fin facl se inge? Fahla ingena ac usalu. El enenu na elan misa!” \p \v 32 Ac Jonathan el siyuk, “Ku efu ku elan misa? Mea el orala?” \p \v 33 Na Saul el kipakin osra natul ah nu kacl Jonathan in unilya, ac Jonathan el fah kalem lah Saul el nunku na pwaye elan unilya David. \v 34 Ac Jonathan el kasrkusrak ac tuyak liki tepu ah, ac el tia mongo in len sac nufon — len se akluo ke Kufwen Malem Sasu. El arulana asor kacl David ke sripen Saul el fahk kas na upa kacl. \v 35 Lotutang in len tok ah, Jonathan el som nu inimae in sonol David, in oana ma eltal tuh aetuila kac. El us tulik mukul fusr se welul, \v 36 na el fahk nu sel, “Yuwot ac suk sukan pisr nga ac pusrkaot inge.” Tulik sac kasrusr yula, ac Jonathan el pusrkala pisr soko ah alukela tulik sac. \v 37 Ke tulik sac sun acn se ma sukan pisr soko ah putati we ah, Jonathan el wowo nu sin tulik sac ac fahk, “Sukan pisr soko ah pa oemeeto! \v 38 Nimet tu na insacn! Sulaklak!” Tulik sac el srukak sukan pisr soko ah, ac el use nu yurin mwet kacto lal. \v 39 Tulik sac tiana etu lah mea kalmen ma inge. Jonathan ac David mukena pa kalem kac uh. \v 40 Na Jonathan el sang kufwen mwe pisr natul nu sin tulik sac, ac sap elan us som nu in siti uh. \p \v 41 Tukun tulik sac som, David el tuyak liki yol in eot se el wikwik we, ac el sikukmutunte ac faksufi pacl tolu. Na el Jonathan tukeni tung ac angokmwet sie sin sie, ac asor lal David tuh yohk liki asor lal Jonathan. \v 42 Ac Jonathan el fahk nu sel David, “God Elan wi kom. \nd LEUM GOD\nd* El ac fah oru tuh kom ac fwil nutum, oayapa nga ac fwil nutik, in sruokyana wulela mutal se su nga kom orala inmasrloktal tuh in oan ma pahtpat.” Na David el som, ac Jonathan el folok nu in siti uh. \c 21 \s1 David El Kaingla Lukel Saul \p \v 1 David el som nu yorol Ahimelech, mwet tol in acn Nob. Ahimelech el rarrar ke el illa in sonol David, ac el siyuk sel David, “Efu ku kom mukena tuku nu inge?”\x - \xo 21:1 \xt 21:1–6; Mt 12:3–4; Mk 2:25–26; Lk 6:3\x* \p \v 2 Ac David el fahk, “Nga tuku ke sap lal tokosra. El mu nga in tia fahk nu sin kutena mwet ma el supweyu in oru uh. A funu mwet luk uh, oasr sie acn nga fahkang nu selos elos in sunyu we. \v 3 Na fuka, oasr mwe mongo yurum? Ase limekosr lof in bread an, ac kutepacna ma oasr yurum.” \p \v 4 Na mwet tol sac fahk, “Wangin bread yuruk sayen bread mutal mukena. Tuh kom ku in eis, mwet lom ingan fin tia muta yurin mutan ke pacl fototo somla.” \p \v 5 Ac David el fahk, “Ke mukuikui nukewa lasr, mwet luk inge elos taranulos tuh elos in nasnas fal nu ke alu lasr, ac inge elos oru yohk liki, mweyen kut fahsr ke sie sripa na yohk!” \p \v 6 Ke ma inge mwet tol sac sang bread mutal nu sel David, ke sripen wangin pac bread saya yorol, a bread inge ma sriyukla nu sin God, su tufahna itukla liki tepu mutal ac ayaolla ke bread sasu.\x - \xo 21:6 \xt Lev 24:5–9\x* \p \v 7 (Doeg, sie mwet Edom su sifen un mwet liyaung kosro natul Saul, el muta ingo in len sac ke sripen el enenu in akfalye sie ma kunal ke alu.) \p \v 8 David el siyuk sel Ahimelech, “Oasr osra in fakfuk ku cutlass yurum kom ku in se nu sik? Elya lal tokosra nu sik oru nga tiana us cutlass nutik ah, ku kutena mwe mweun luk.” \p \v 9 Ac Ahimelech el topuk, “Cutlass se natul Goliath, mwet Philistia se kom tuh uniya Infahlfal Elah ah, pa oasr yuruk. Pa nukla oan tukun nuknuk ephod se lun mwet tol ingo. Kom fin lungse, kom eis, tuh pa na ingan ma oasr inge.”\x - \xo 21:9 \xt 1 Sam 17:51\x* \p Na David el fahk, “Ase nu sik. Wangin pac sie cutlass wo liki!” \p \v 10 Na David el som. El kaing lukel Saul ac som nu yorol Achish, tokosra lun Gath. \v 11 Mwet pwapa lal Tokosra Achish elos fahk nu sel, “Ku tia David pa inge, tokosra lun mutunfacl sel ah? Pa inge mwet se ma mutan uh onkakin ac fahk, ‘Saul el uniya tausin, a David el uniya ngoul tausin.’”\x - \xo 21:11 \xt 1 Sam 18:7; 29:5\x* \p \v 12 Kas lalos inge arulana mokle nunak lal David, oru el arulana sangeng sel Tokosra Achish.\x - \xo 21:12 \xt Psa 56: Sifac uh\x* \v 13 Na pa pacl nukewa mwet inge fin tuku apkuran nu yorol David, el ac orala lumahl oana in mwet wel se. Elos fin srike in kutongilya el ac lofongla. El ac muta kulaus mutunpot in siti uh, ac ani lal uh pasrkeya alut lal uh.\x - \xo 21:13 \xt Psa 34: Sifac uh\x* \v 14 Na Tokosra Achish el fahk nu sin mwet pwapa lal, “Liye, mwet se inge el wel! Efu kowos ku usalu nu yuruk? \v 15 Ya tia oasr tari mwet wel yenu, na mwe mea kowos in sifilpa use sie in orekma lofong ac aklokoalokyeyu inkul sik sifacna?” \c 22 \s1 Anwukla Mwet Tol Uh \p \v 1 David el kaingla liki siti Gath ac som nu ke luf se su oan apkuran nu Adullam. Ke tamulel lal ac mwet in sou lal kewa elos lohngak lah el oasr we, elos som nu yorol.\x - \xo 22:1 \xt Psa 57: Sifac uh; Psa 142: Sifac uh\x* \v 2 Na mwet su muta in ongoiya, oayapa mwet soemoul sin mwet, ac mwet supwar, elos som pac nu yorol. Sahp oasr mwet angfoko ke u se inge, na David el mwet kol lalos. \p \v 3 David el som liki acn sac ac tuku nu Mizpah in acn Moab, ac fahk nu sin tokosra we, “Nunak munas lela tuh papa tumuk ac nina kiuk in muta yurum nu ke nga konauk lah mea God El ac fah oru nu sik.” \v 4 Na David el likiya papa tumal ac nina kial yurin tokosra lun Moab, ac eltal muta yorol ke lusenna pacl ma David el wikwik in luf sac. \p \v 5 Na Gad, sie mwet palu, el tuku nu yorol David ac fahk, “Nik kom muta inge. Tuyak ac fahsr nu in facl Judah.” Ke ma inge, David el som ac ilyak nu insak Hereth. \p \v 6 Sie len ah Saul el muta Gibeah, ye sak tamarisk soko fin tohktok se, ac osra natul oan inpaol. Mwet kol lal nukewa tu raunella. Na fwackyang nu sel lah koneyukyak David ac mwet lal uh. \v 7 Ac Saul el fahk nu sin mwet lal inge, “Kowos mwet Benjamin, porongeyu! Ya kowos nunku mu David el ac sot ima in grape ac ima pac saya nu suwos nukewa, ac oru tuh kowos nukewa in mwet kol lun un mwet mweun lal? \v 8 Ya pa ingan sripa se oru kowos pwapa in lainyu an? Wangin sie suwos tuku akkalemye nu sik lah wen nutik sifacna el asruoki nu sel David. Wanginna mwet nunku keik, ku akkalemye nu sik lah David, su sie sin mwet luk, el suk pacl lal in uniyuwi, ac wen se nutik el kasrel!” \p \v 9 Doeg el wi mwet lal Saul inge tu insac, ac el fahk, “Nga tuh liyal David ke el som nu yorol Ahimelech, wen natul Ahitub, in acn Nob. \v 10 Ahimelech el tuh siyuk sin \nd LEUM GOD\nd* lah mea fal David elan oru, na el sang kutu mwe mongo nu sel David, oayapa cutlass se natul Goliath, mwet Philistia sac.” \p \v 11 Na Tokosra Saul el sapla solalma Ahimelech, mwet tol, ac sou lal kewa, su elos mwet tol pac in Nob, ac elos tuku nu yorol. \v 12 Ac Saul el fahk nu sel Ahimelech, “Ahimelech, porongeyu!” \p Ac Ahimelech el topuk, “O Tokosra, nga pa inge.” \p \v 13 Ac Saul el siyuk sel, “Efu ku kom ac David pwapa in lainyu? Efu kom ku sang mwe mongo nu sel ac cutlass sac, oayapa siyuk kasru sin God kacl David? Na inge el forma lainyu, ac el tupan pacl wo lal in uniyuwi.” \p \v 14 Ahimelech el topuk, “David pa oaru emeet sin mwet pwapa lom! El wen talupom, el captain lun mwet soan lom, ac mwet nukewa inkul sum elos arulana akfulatyal. \v 15 Aok, pwaye nga tuh siyuk kasru sin God kacl, tuh tia pacl se emeet nga oru pa inge. Ac funu ke kas se ma fahk mu nga pwapa lain kom, O Tokosra, nimet sis nu fuk, ku nu sin kutena mwet in sou luk, mweyen wanginna ma nga etu ke ma se inge!” \p \v 16 Ac tokosra el fahk, “Ahimelech, kom ac sou lom nukewa enenu in misa.” \v 17 Na tokosra el fahk nu sin mwet mweun su tu siskal, “Uniya mwet tol lun \nd LEUM GOD\nd* inge! Elos welul David nunak se, ac elos etu na lah David el kaingla, a elos tia fahk nu sik!” Tusruktu, mwet mweun inge elos tiana srukak paolos nu fin mwet tol lun \nd LEUM GOD\nd*. \v 18 Ke ma inge, Saul el fahk nu sel Doeg, “Kom, oneltalu!” Na Doeg el onelosla nukewa. In len sac el uniya mwet tol oalngoul limekosr su fal in nukum ephod lun mwet tol. \v 19 Saul el oayapa sap in anwukla mwet nukewa in acn Nob, su siti lun mwet tol — mukul, mutan, tulik srisrik ac tulik fusr, cow, donkey, sheep — ma inge nukewa anwukla. \p \v 20 Tusruktu Abiathar, sie sin wen natul Ahimelech, el kaingla ac som welul David. \v 21 El fahk nu sel David lah Saul el uniya mwet tol lun \nd LEUM GOD\nd*. \v 22 David el fahk nu sel Abiathar, “Ke nga tuh liyal Doeg in len sac, nga etu na lah el ac fahkak nu sel Saul ma orek ah. Ke ma inge, misa lun mwet nukewa in sou lom, oan fuk. \v 23 Mutana yuruk ac nikmet sangeng. Saul el lungse unikuti na kewa, tuh kom fin muta yuruk, kom ac fah moul.” \c 23 \s1 David El Molela Siti Keilah \p \v 1 David el lohngak lah mwet Philistia elos mweun lain acn Keilah ac pisre wheat ke kosrani sasu lalos. \v 2 Ke ma inge el siyuk sin \nd LEUM GOD\nd*, “Ya fal nga in som ac mweun lain mwet Philistia?” \p Ac \nd LEUM GOD\nd* El fahk, “Aok, mweun lainulos ac molela mwet Keilah.” \p \v 3 A mwet lal David elos fahk nu sel, “Liye, kut arulana sangeng yenu ke kut muta fin acn Judah, a kut fin som nu Keilah ac lain mwet Philistia, kut ac sangeng yohk liki na!” \v 4 Na David el sifilpa siyuk kasru sin \nd LEUM GOD\nd*, ac \nd LEUM GOD\nd* El fahk nu sel, “Fahla nu Keilah ac mweun, tuh nga ac fah asot kutangla nu sum fin mwet Philistia.” \v 5 Na David ac mwet lal elos som nu Keilah ac mweun lain mwet Philistia. Elos uniya mwet pus selos, ac elos eisla kosro natulos. Ouinge David el molela siti sac. \p \v 6 Ke Abiathar, wen natul Ahimelech, el tuh kaingla ac tuku nu yorol David in acn Keilah, el us nuknuk ephod lun mwet tol welul. \p \v 7 Ke Saul el lohng lah David el som nu Keilah, el fahk, “God El eisalma nu inpouk. David el sifacna oru in sruhu el ke el utyak nu in sie siti kuhlusyuki ke pot fulat, ac mutunpot we kauli ku.” \v 8 Ke ma inge, Saul el pangon mwet mweun lal in som mweun lain acn Keilah ac in sruokilya David ac mwet lal. \p \v 9 Ke David el lohng lah Saul el akoo in tuku lainul, el fahk nu sin mwet tol Abiathar, “Use nuknuk ephod uh nu inge.” \v 10 Na David el fahk, “\nd LEUM GOD\nd* lun Israel, nga lohng mu Saul el akoo elan tuku ac kunausla acn Keilah ke sripuk, mwet kulansap lom. \v 11 Ya mwet Keilah elos ac eisyuyang nu inpaol Saul? Ya pwaye Saul el ac tuku, oana ke nga lohng uh? \nd LEUM GOD\nd* lun Israel, nga kwafe sum tuh kom in topukyu!” \p Ac \nd LEUM GOD\nd* El fahk, “Saul el ac fah tuku.” \p \v 12 Ac David el sifil siyuk, “Ya mwet Keilah elos ac eisyuyang ac mwet luk inge nu inpaol Saul?” \p \nd LEUM GOD\nd* El topuk, “Aok.” \p \v 13 Ke ma inge, David ac mwet onfoko lal inge tuyak som liki acn Keilah ac takusrkusr infulan acn uh. Ke Saul el lohngak lah David el kaingla liki acn Keilah, na el fuhleak akoo se lal ah. \s1 David El Muta Fineol Uh \p \v 14 David el muta wikwik fineol uh, in acn mwesis apkuran nu Ziph. Pacl nukewa Saul el srike elan konalak David, tuh \nd LEUM GOD\nd* El tia eisalang David nu inpaol. \v 15 Ac David el liye tuh Saul el sukna elan unilya. \p David el muta Horesh, in acn mwesis apkuran nu Ziph. \v 16 Ac Jonathan el som nu yorol ac sang kas in akkeyal ac akesmakinyal lah God El karinganul na. \v 17 El fahk nu sel David, “Nikmet sangeng. Saul, papa tumuk, el tia ku in oru kutu ma in akkolukye kom. El etu na pwaye lah kom pa ac tokosra fin mwet Israel, ac nga pa ac akluo uh.” \v 18 Na eltal tukeni orala sie wulela mutal inmasrloltal tuh eltal in kawuk na pwaye. Na David el mutana Horesh, ac Jonathan el som nu in acn sel.\x - \xo 23:18 \xt 1 Sam 18:3\x* \p \v 19 Kutu mwet Ziph elos som nu yorol Saul in acn Gibeah ac fahk nu sel, “David el wikwik oasr in acn sesr Horesh ke Fineol Hachilah, su oan eir in acn mwesis Judea.\x - \xo 23:19 \xt Psa 54: Sifac uh\x* \v 20 O Tokosra, kut etu lupan kena lom tuh kom in sruokilya David. Ke ma inge, fahsru nu yen sesr, ac kut fah kasrekom in sruokilya.” \p \v 21 Saul el fahk, “\nd LEUM GOD\nd* Elan akinsewowoye kowos ke kulang lowos nu sik uh! \v 22 Kowos sifilpa folokot suk akwoye, ac konauk na pwaye acn el muta we, oayapa su liyal we. Nga lohng mu el arulana ngusrik in nunak. \v 23 Sokak na pwaye acn el muta wikwik we an, ac sulaklak sapma fahk nu sik. Na nga fah wi kowos fahsrot, ac el fin srakna oasr ingan, nga ac fah sokol nwe ke nga konalak, nga finne enenu in sokol in facl Judah nufon.” \p \v 24 Na mwet inge folok nu Ziph meet lukel Saul. David ac mwet lal elos muta in acn mwesis in Maon, ke sie infahlfal wangin ma fac su oan nu eir in yen mwesis lun Judea. \v 25 Saul ac mwet lal elos som in sokol David. Ke David el lohngak, el som nu ke eol eoteot in acn mwesis Maon ac muta we. Ke Saul el lohng ma inge, el som tokol David. \v 26 Na Saul ac mwet lal elos muta lac eol uh, ac David ac mwet lal elos muta lac eol uh. David ac mwet lal elos sulaklak kaingkunul Saul ac mwet lal, mweyen elos apkuranyang in sruokolosi. \v 27 In kitin pacl ah na sie mwet utuk kas el tuku ac fahk nu sel Saul, “Sulaklak foloko! Mwet Philistia elos utyak tari in sruokya facl sesr!” \v 28 Ke ma inge, Saul el tila ukwal David, a el folokla mweun lain mwet Philistia. Pa inge sripa se pangpang fineol soko ah Fineol In Sralik. \v 29 David el som liki acn we, ac fahsr nu acn se pangpang “Engedi,” ac el muta wikwik we. \c 24 \s1 David El Tia Eisla Moul Lal Saul \p \v 1 Ke Saul el folok liki mweun lal nu sin mwet Philistia, fwackyang nu sel lah David el muta yen mwesis se apkuran nu Engedi. \v 2 Saul el eis tolu tausin mwet mweun na ku sin mwet Israel, ac som sokol David ac mwet lal kutulap in acn se pangpang Eot in Nani Lemnak. \v 3 Saul el tuku nu ke luf se su apkuran nu ke sie kalkal in sheep, na el utyak nu loac in akola we. Falyang na lah luf se inge pa David ac mwet lal elos wikwik we e ke kapin luf uh.\x - \xo 24:3 \xt Psa 57: Sifac uh; Psa 142: Sifac uh\x* \v 4 Na mwet lal David elos fahk nu sel, “Pacl wo lom pa inge! \nd LEUM GOD\nd* El tuh fahk nu sum lah El ac fah asot mwet lokoalok lom nu inpoum, ac kom fah ku in oru kutena ma kom lungse oru nu sel.” Na David el orakla ac lusala sie ipin nuknuk lal Saul, a Saul el tiana etu. \v 5 Na toko, David el mutawauk in auli insial, \v 6 ac el fahk nu sin mwet lal, “\nd LEUM GOD\nd* Elan ikolyuwi tuh nga in tia oru kutena ma koluk lain leum luk, su \nd LEUM GOD\nd* El sulela tuh in tokosra. Nga enenu na nga in tiana akkolukyal, mweyen el tokosra se su sulosolla sin \nd LEUM GOD\nd*.” \x - \xo 24:6 \xt 1 Sam 26:11\x* \v 7 Ke ma inge, David el arulana akkalemye nu sin mwet lal tuh elos in tia oru kutena ma nu sel Saul. \p Na Saul el tuyak ac illa liki luf sac, ac mutawauk in fahsr inkanek lal. \v 8 Na David el illa tokol ac pangnol, “Tokosra, leum luk!” Na Saul el tapulla, ac David el srimi nwe ten in akfulatyal. \v 9 David el fahk, “Efu ku kom lohng kas lun mwet uh ke elos fahk mu nga suk kom in akkolukye moul lom? \v 10 Kom ku in sifacna liye lah misenge \nd LEUM GOD\nd* El eiskomme nu inpouk ke kom muta in luf se inge. Kutu sin mwet luk inge elos tuh fahk nu sik mu ngan unikomi, tuh nga pakomutom ac fahk lah nga ac fah tia oru kutena ma nu sum, mweyen kom pa sulosolla sin \nd LEUM GOD\nd* tuh kom in tokosra. \v 11 Ngetma, Papa. Liye ipin nuknuk se inpouk inge! Ma ke nuknuk kom nukum an. Nga ku na in unikomi, tuh nga tiana. Nga lusala mukena ipin nuknuk se inge in akpwayeye nu sum lah wangin nunak koluk luk in lain kom, ku in akkolukye moul lom. Kom sukyu in uniyuwi, finne wangin ma koluk nga oru nu sum. \v 12 \nd LEUM GOD\nd* Elan nununku inmasrloktal, lah su kac tafongla uh! Lela tuh Elan oru kai lal nu sum ke ma kom oru in lainyu, tuh nga ac fah tia oru kutena ma in akkolukye moul lom. \v 13 Kom esam soakas se ma fahk mu, ‘Ma koluk uh sikyak sin mwet koluk mukena.’ Ke ma inge, nga ac fah tiana oru ma koluk lain kom. \v 14 Liyewin, mea se tokosra lun Israel el suk in uniya uh? Liye lah mea se el ukwe uh! Kosro ngalngul misa soko! Kitin kuut!\x - \xo 24:14 \xt 1 Sam 26:20\x* \v 15 \nd LEUM GOD\nd* El ac fah oru nununku lal, ac El fah konauk lah su sesr sutuela uh. Lela God Elan suiya ma inge ac karinginyu, ac moliyula liki inpoum.” \p \v 16 Ke tari sramsram lal David, na Saul el fahk, “David, wen nutik, ku pwayena lah kom pa ingan?” Ac Saul el mutawauk tung. \v 17 Na el fahk nu sel David, “Pwayena sum, ac nga pa sutuela uh. Kom arulana wo nu sik, a nga oru koluk nu sum! \v 18 Misenge kom akkalemye wo lom nu sik, ke kom tia uniyuwi, \nd LEUM GOD\nd* El finne eisyuwot nu inpoum. \v 19 Ya oasr pacl sikyak ouinge, tuh mwet se in sruokya mwet lokoalok lal na fuhlella elan som in misla ac wangin ma koluk el oru nu sel? \nd LEUM GOD\nd* Elan akinsewowoye kom ke ma kom oru nu sik misenge! \v 20 Inge nga etu suwohs lah kom ac fah tokosra fin Israel, ac tokosrai ac fah oanna ye koko lom. \v 21 Tusruktu wulema nu sik ke Inen \nd LEUM GOD\nd* tuh kom fah tia kunausla fita luk, tuh inek ac inen sou luk fah tia mulkinyukla.” \v 22 David el wulela oana siyuk lal Saul. \p Na Saul el folok nu acn sel, ac David ac mwet lal som nu nien wikwik lalos. \c 25 \s1 Misa Lal Samuel \p \v 1 Samuel el misa, ac mwet Israel nukewa tukeni nu sie ac asor kacl. Na elos piknilya in acn sel in Ramah. \s1 David Ac Abigail \p Tukun ma inge, David el som nu yen mwesis in Paran. \v 2 Oasr sie mukul in acn Maon su oasr acn lal in acn Carmel. Mwet se inge el arulana kasrup. Oasr tolu tausin sheep natul, ac sie tausin nani. In pacl se inge el muta Carmel ac kalkul sheep natul. \v 3 Inen mukul se inge pa Nabal, ac mutan kial ah pa Abigail. Mutan se inge el lalmwetmet ac oasku, a mukul sac el mwet na kou ac likkeke se. El ma in sou lal Caleb. \p \v 4 Ke David el muta yen mwesis uh, el lohng lah Nabal el kalkul sheep natul, \v 5 na David el supwala mukul fusr singoul nu Carmel, ac sap elos in sokol Nabal, ac us lung lal nu sel. \v 6 David el sapkin tuh elos in fahk ouinge nu sel Nabal, “David el paing kom, ac el mu kut in tuh fahk lung lal nu sum ac sou lom, ac ma lom nukewa. \v 7 El lohng lah kom kalkul sheep, ac el ke kom in etu lah mwet lom ma liyaung sheep nutum elos tuh muta yorosr, ac wangin kutena ma koluk kut oru nu selos. Kut tia pisre kutena ma lalos ke elos muta yorosr in acn Carmel. \v 8 Kom ku in siyuk selos ac elos fah fahk. Kut tuku ke len in kufwa se, ac David el siyuk tuh kom in kulang nu sesr. Nunak munas, kasrekut ke ma kom ku in se nu sesr ac nu sel David, mwet kawuk lom.” \p \v 9 Mwet lal David elos tafwela kas inge nu sel Nabal ke inel David, na elos mutana soano. \v 10 Ke Nabal el topuk el fahk, “Su David? Su mwet sacn? Nga soenna lohng ke mwet se ingan! In len inge pukanten mwet kohs kaingelik in facl se inge! \v 11 Nga tia ku in sang bread ac kof ac ikwa ma nga akoo nu sin mwet kalkul sheep nutik uh nu sin mwet su nga tia etu lah elos tuku ya me!” \p \v 12 Na mwet lal David elos folokla ac fahkang nu sel ma Nabal el fahk ah. \v 13 Ac David el sapkin nu sin mwet lal, “Losya cutlass nutuwos an!” Na elos nukewa oru oana el sapkin, ac David el oayapa losya cutlass natul, ac el us mwet angfoko lal som, ac filiya mwet luofoko in muta liyaung ma lalos. \p \v 14 Sie sin mwet kulansap lal Nabal el fahk nu sel Abigail, mutan kial, “Ku kom lohng? David el supwama kutu mwet utuk kas yen mwesis me nu yorol Nabal, in fahkak kas in painguk lal nu sel, tuh pa Nabal el kaskas kou nu selos. \v 15 Sruk David ac mwet lal elos tuh arulana wo nu sesr. Elos tiana orek lokoalok nu sesr, ac ke pacl nukewa ma kut muta yorolos inimae, wangin ma lasr pisrapasrla. \v 16 Ke lusen pacl kut muta inmasrlolos ac liyaung sheep natusr uh, elos tuh karingin kut len ac fong. \v 17 Nunak munas nunku ke ma inge, ac suk lah mea fal in orek. Lumah se inge ku in orala sie mwe fosrnga lulap nu sel Nabal ac nu sin sou lal nukewa. El arulana srangesroa, ac tia lungse lohng kutena mwet.” \p \v 18 Na Abigail el sulaklak na orani lof in bread luofoko, ac pak in wain luo nwanala, sheep lumko manman tari, foto luo in wheat manman, tun in grape pao siofok, ac cake fig luofoko, ac el sang ma inge nukewa nu fin donkey ekasr. \v 19 Na el fahk nu sin mwet kulansap lal, “Komtal fahsr meet, ac nga fah fahsr tukumtal.” A wangin ma el fahk nu sin mukul tumal ah. \p \v 20 Ke el kasrusr fin donkey natul ah, el rauni kuru se sisken eol uh, na David ac mwet lal elos fahsru suwosma nu yorol. \v 21 David el tuh fahsr ac sifacna nunku insial, “Efu ku nga tuh liyaung ma lun mwet se ingan yen mwesis ah? Wanginna ma lal pisrapasrla. Ya pa inge molin kasreyuk luk nu sel uh? \v 22 God Elan uniyuwi nga fin tia uniya mwet ingan nufon meet liki lenelik!” \p \v 23 Ke Abigail el liyalak David, el sa na srola liki donkey natul, ac faksufi nu infohk uh \v 24 sisken nial David, ac fahk nu sel, “Leum luk, nunak munas porongeyu! Lela tuh mwatan ma se inge in oan fuk ac tia oan facl Nabal. \v 25 Nunak munas, nimet nunku kacl Nabal,\f + \fr 25:25 \fk Nabal: \ft kalmen Nabal in kas Hebrew pa “lalfon.”\f* tuh el tia mwet pwaye! El mwet lalfon, oana kalmen ine se lal ah! Nga tuh wangin ke pacl se mwet kulansap lom tuku nu yorol ah. \v 26 \nd LEUM GOD\nd* pa oru tuh kom in tia foloksak ac uniya na mwet lokoalok lom. Inge nga fulahk nu sum ke \nd LEUM GOD\nd* moul lah mwet lokoalok lom, ac mwet nukewa su srike in akkolukye kom, fah kaiyuk elos oana Nabal. \v 27 Leum luk, nunak munas eis mwe lung ma nga use inge, ac sang nu sin mwet lom ingan. \v 28 Leum luk, kom fah nunak munas, sisla koluk luk fin oasr kutena ma sufal nga oru. \nd LEUM GOD\nd* El ac fah oru tuh kom in tokosra, ac oayapa fwil nukewa nutum, mweyen kom mweun ke mweun lal. Ac kom ac fah tia oru ma koluk ke lusen moul lom. \v 29 Fin oasr kutena mwet lain kom, ku srike in unikomi, \nd LEUM GOD\nd* lom El ac fah karinginkomyang, oana ke sie mwet el karingin mwe kasrup saok. A funu nu sin mwet lokoalok lom, El ac fah siselosla, oana ke sie mwet el sisla eot ke fuht natul. \v 30 Ac ke \nd LEUM GOD\nd* El ac oru ma wo nukewa su El tuh wulela nu sum kac, ac oru tuh kom in tokosra fin Israel, \v 31 na kom ac fah tia enenu in asor ku fosrnga mu kom tuh uniya mwet su wangin mwata, ku sifacna foloksak nu sin mwet. Ac ke pacl se \nd LEUM GOD\nd* El akinsewowoye kom, O leum luk, nga siyuk tuh kom in tia mulkinyula.” \p \v 32 Ac David el fahk nu sel, “Kaksakin \nd LEUM GOD\nd* lun Israel, su supwekomme in osun nu sik misenge! \v 33 Kulo nu sin God ke nunak wo lom, ac ke ma kom oru misenge, tuh ma inge sruokyuwi liki nunak in akmas su nga tuh akoo tuh in mwe foloksak luk sifacna. \v 34 \nd LEUM GOD\nd* El ikolyuwi tuh nga in tia oru kutu ma koluk nu sum. Tuh nga fulahk ye mutun God moul lun Israel, lah kom funu tia sulaklak in tuku sunyu, lukun misa mukul nukewa lal Nabal meet liki lenelik lutu uh!” \v 35 Na David el insewowo in eis ma mutan se inge use nu sel, ac el fahk nu sel, “Folokot nu lohm sum an, ac nimet kom fosrnga. Nga ac oru oana ma kom siyuk an.” \p \v 36 Na Abigail el folokla nu yorol Nabal, su muta in lohm sel ac oru sie kufwa lulap, oana kufwa lun tokosra. El arulana sruhi ac pwar, oru Abigail el tiana fahk kutena ma nu sel nu ke lutu tok ah. \v 37 Tukun Nabal el sarla liki sruhi lal, na Abigail el fahkang ma nukewa nu sel. In pacl sac mas se sikyak nu sel Nabal, ac manol nufon ulla, el kofla mukuikui. \v 38 Na len singoul ma toko, \nd LEUM GOD\nd* El unilya Nabal ac el misa. \p \v 39 Ke David el lohng tuh Nabal el misa, na el fahk, “Kaksakin \nd LEUM GOD\nd*, tuh El foloksak nu sel Nabal ke sripen kaskas kou lal nu sik. Oayapa God El ikolyuwi, mwet kulansap lal, tuh nga in tia oru ma sufal. \nd LEUM GOD\nd* El oru tuh koluk lal Nabal in putati facl sifacna.” \p Na David el supwala kas nu yorol Abigail in akkalemye lah el lungse payuk sel. \v 40 Mwet kulansap lal David elos som nu yorol Abigail in acn Carmel, ac fahk nu sel, “David el supwekutme in eis kom nu yorol, tuh kom in mutan kial.” \p \v 41 Na Abigail el faksufi ac fahk, “Nga mwet kulansap lal, ac nga akola in oul nien mwet kulansap lal.” \v 42 Na el sulaklak na tuyak ac sroang nu fin donkey natul. El us mutan kulansap limekosr welul, ac elos wi mwet kulansap lal David som, ac el payukyak sel David. \p \v 43 David el payuk sel Ahinoam, sie mutan Jezreel, ac inge el payuk pac sel Abigail. \v 44 In pacl sac pacna Saul el eisalang Michal, acn se natul ma tuh payuk sel David ah, tuh elan payuk nu sel Palti wen natul Laish, sie mwet Gallim.\x - \xo 25:44 \xt 2 Sam 3:14–16\x* \c 26 \s1 Pacl Akluo Ma David El Tia Eisla Moul Lal Saul \p \v 1 Kutu mwet Ziph tuku nu yorol Saul in acn Gibeah, ac fahk nu sel lah David el wikwik oasr Fineol Hachilah, su oan sisken yen mwesis Judea.\x - \xo 26:1 \xt Psa 54: Sifac uh\x* \v 2 In kitin pacl ah na Saul el tuyak ac eis tolu tausin mwet mweun lun Israel su arulana pulaik, ac som nu yen mwesis in Ziph in sokol David. \v 3 Saul ac mwet lal elos tulokinya lohm nuknuk selos ke sisken inkanek soko oan Fineol Hachilah. David el srakna muta yen mwesis uh, ac ke el lohng lah Saul el tuku sokol, \v 4 el supwala mwet kalngeyuk ac elos konauk tuh pwaye, Saul el oasr we. \v 5 In kitin pacl ah, David el som ac konauk acn se ma Saul ac Abner motul we. (Abner el wen natul Ner, ac captain lun mwet mweun lal Saul.) Saul el motul infulwen nien aktuktuk, ac mwet lal elos raunella. \p \v 6 Na David el siyuk sel Ahimelech mwet Hit, ac Abishai su ma wial Joab (nina kialtal pa Zeruiah), ac fahk, “Su kac sumtal ac wiyu som nu nien aktuktuk lal Saul?” \p Abishai el topuk, “Nga ac wi kom.” \p \v 7 Na in fong sac, David ac Abishai som ac utyak nu nien aktuktuk lal Saul, ac konalak ke el motul infulwen nien aktuktuk uh, ac osra natul ah kasiki oan sisken sifal. Abner ac mwet mweun elos motul raunella. \v 8 Ac Abishai el fahk nu sel David, “God El asot mwet lokoalok lom nu inpoum ofong. Lela nga in faksilya inge ke osra natul sifacna. Nga ac faksilya nu infohk uh ke fakfuk sefanna — ac tia enenu in pacl luo!” \p \v 9 Tusruktu David el fahk, “Nik kom akkolukyal! \nd LEUM GOD\nd* El ac kai kutena mwet su akkolukye moul lun tokosra se su El sulela.” \v 10 Na David el sifil fahk, “Ke Inen \nd LEUM GOD\nd* moul, nga etu tuh \nd LEUM GOD\nd* El ac fah sifacna unilya Saul — finne ke misa lal in pacl fal lal, ku ke misa lal in pacl mweun. \v 11 \nd LEUM GOD\nd* Elan ikolyuwi tuh nga in tia akkolukye moul lun mwet se su El sulela in tokosra! Tari kut eis osra natul, ac sufa in neinyuk kof nimal, ac som.” \v 12 Ouinge David el eis osra in fakfuk natul Saul ac sufa in neinyuk kof nimal su oan sisken sifal, na el ac Abishai som. Wangin mwet liyaltal, ku etu ma orek inge. Wangin pac selos ngutalik, mweyen \nd LEUM GOD\nd* El oru tuh elos in folosuwosla ke motul lalos. \p \v 13 Na David el som tupalla infahlfal uh nu lac eol laco, ac fanyak nu fin tohktok se loes kutu liki acn Saul ac mwet lal uh muta we, \v 14 ac el wowoyak ac pang nu sin mwet lal Saul ac nu sel Abner. El fahk, “Abner, kom ku in lohngyu?” \p Na Abner el fahk, “Ku su wowon, oru oaksalak tokosra uh?” \p \v 15 Ac David el fahk, “Abner, ya tia kom pa mwet se ma pwengpeng emeet fin Israel uh? Na efu ku kom tia karingin tokosra lowos ingan? Oasr mwet se ilyak pianga nu in nien aktuktuk lowos an in tuh uniya leum se lowos an. \v 16 Kom tiana oru kunokon lom, Abner! Nga fulahk ye mutun \nd LEUM GOD\nd* moul lah fal kowos nukewa in misa, mweyen kowos tiana karingin leum lowos an, el su sulosolla sin \nd LEUM GOD\nd* tuh elan tokosra. Liye, pia osra in fakfuk natul tokosra ah? Ac pia sufa in kof se ma oan sisken sifal ah?” \p \v 17 Saul el akilenak pusracl David, ac el siyuk, “David, wen nutik, ku kom pa ingan?” \p David el topuk, “Aok, nga pa inge, Leum luk.” \v 18 Na el sifil tafwela ac fahk, “O Leum luk, efu ku kom srakna ukweyu, mwet kulansap lom? Mea nga orala? Ma koluk fuka nga orala? \v 19 O tokosra, lohng ma nga fahk inge. Fin \nd LEUM GOD\nd* pa pirik kom tuh kom in lainyu, na mwe kisa nu sel ac ku in ekulla nunak lal. A fin mwet pa pirik kom, mwe selnga sin \nd LEUM GOD\nd* in oan faclos, ke sripen elos lisyula liki facl sin \nd LEUM GOD\nd*, nu in sie facl nga enenu na in alu nu sin god saya we. \v 20 Nikmet lela tuh nga in anwuki in sie facl saya, su loes liki \nd LEUM GOD\nd* luk. Efu ku tokosra lun Israel el suk in uniya sie mwet lusrongten oana kuut se? Efu ku el lungse sukyu, oana in won lemnak se pa nga?” \p \v 21 Na Saul el topuk, “Pwaye nga orekma koluk. Foloko, David, wen nutik! Nga ac fah tia sifil akkolukye kom, ke sripen kom tiana eisla moul luk ofong. Nga arulana lalfon, ac ma na koluk se pa nga oru uh!” \p \v 22 David el fahk, “Pa inge osra nutum ah, Leum luk. Supwama sie mwet lom ingan in tuku eis. \v 23 \nd LEUM GOD\nd* El sang ma lacne nu sin mwet su oaru ac suwoswos. Misenge el eiskomme nu inpouk, tuh nga tia lungse akkolukye kom, mweyen kom pa \nd LEUM GOD\nd* El sulela tuh kom in tokosra. \v 24 In oana ke nga molikomla ac tia unikomi misenge, lela tuh \nd LEUM GOD\nd* Elan oru oapana nu sik, ac moliyula liki mwe ongoiya nukewa!” \p \v 25 Ac Saul el fahk nu sel David, “God Elan akinsewowoye kom, wen nutik! Kom fah kutangla fin ma nukewa kom oru!” \p Na David el som inkanek lal, ac Saul el folokla nu in acn sel. \c 27 \s1 David Inmasrlon Mwet Philistia \p \v 1 David el sifacna nunku insial, “Sie len Saul el ac mau uniyuwi. Wona nga in kaingla nu Philistia, na Saul el ac tia sifil sukyu in facl Israel, ac nga fah moul in misla.” \v 2 Ke ma inge, David ac mwet onfoko lal elos tuyak ac som nu yorol Achish, wen natul Maoch, su tokosra fin acn Gath. \v 3 David ac mwet lal wi sou lalos, elos oakwuki muta in facl Gath. El us mutan luo kial welul: Ahinoam mutan Jezreel se, ac Abigail mutan Carmel se su katinmas kial Nabal. \v 4 Ke Saul el lohng lah David el kaingla nu Gath, el tila sokol. \p \v 5 David el fahk nu sel Tokosra Achish, “Fin pwaye lah nga kom kawuk, ase sie siti srisrik nga in muta we. Nga tia enenu nga in wi kom muta in siti lun tokosra.” \v 6 Ouinge Tokosra Achish el sang siti srisrik se Ziklag nu sel, ac pa inge sripa se sis acn Ziklag ma na lun tokosra lun mwet Judah nwe misenge. \v 7 David el muta in facl lun mwet Philistia malem singoul onkosr. \p \v 8 In pulan pacl sac, David ac mwet lal elos mweun lain mwet Geshur, mwet Girzi, ac mwet Amalek. Mwet inge elos nu muta inge in pacl loeloes somla nwe in pacl se inge. David el mweuni acn inge som na nwe sun acn Shur, ac fahla pac nwe Egypt, \v 9 ac onela mukul ac mutan, ac sruokya sheep, cow, donkey, camel, ac oayapa nuknuk. Na elos ac folok nu yorol Tokosra Achish, \v 10 ac el ac siyuk sel David, “Ku kom som mweun oya misenge?” Ac David el ac fahk nu sel lah elos som layen nu eir in acn Judah, ku el ac fahk mu elos som nwe in facl sin sou lal Jerahmeel, ku nu in facl sin mwet Ken. \v 11 David el ac onela mwet nukewa, mukul ac mutan. El oru ouinge in mau wangin mwet folok nu Gath ac srumun ma el, ac mwet lal inge, oru uh. David el oru na lumah se inge ke lusen pacl se el muta Philistia ah. \v 12 Tuh Tokosra Achish el lulalfongel David, ac el sifacna nunku insial, “David el srungayuk na pwaye sin mwet lal sifacna, mwet Israel. Ke ma inge el ac fah enenu elan kulansupweyu in moul lal nufon.” \c 28 \p \v 1 In kutu pacl tok, mwet Philistia elos toeni in mweun lain mwet Israel, ac Tokosra Achish el fahk nu sel David, “Kom kalem kac lah kom ac mwet lom ingan ac fah wiyu lac ke mweun luk?” \p \v 2 David el topuk, “Aok, nga kalem kac. Nga mwet kulansap lom, ac kom ac fah sifacna liye ma nga ku in oru.” \p Na Achish el fahk, “Wona! Nga ac fah oru tuh kom in mwet se ma tu siskuk in pacl e nukewa nwe tok.” \s1 Saul El Sramsram Nu Sin Sie Mwet Susfa \p \v 3 In pacl se inge Samuel el misa tari, ac mwet Israel nukewa elos arulana asor kacl, ac elos piknilya in acn sel in Ramah. Saul el lusak mwet inutnut ac mwet susfa nukewa liki acn Israel.\x - \xo 28:3 \xt Lev 20:27; Dut 18:10–11; 1 Sam 25:1\x* \p \v 4 Mwet mweun Philistia elos toeni ac tulokinya nien aktuktuk lalos apkuran nu siti se pangpang Shunem. Ac Saul el eisani mwet mweun lun Israel ac tulokinya nien aktuktuk lalos Fineol Gilboa. \v 5 Ke Saul el liye un mwet mweun lun mwet Philistia, el arulana sangeng, \v 6 ac el siyuk sin \nd LEUM GOD\nd* lah mea el ac oru. Tuh \nd LEUM GOD\nd* El tiana topkol, finne ke mweme, ku ke eot Urim ac Thummim, ku ke pusren mwet palu.\x - \xo 28:6 \xt Oek 27:21\x* \v 7 Na Saul el sapkin nu sin mwet pwapa lal, “Sokak sie mutan inutnut, ac nga fah som nu yorol ac siyuk kasreyuk sel.” \p Na elos topuk ac fahk, “Oasr sie mwet inutnut in acn Endor.” \p \v 8 Na Saul el sifacna ekulla lumahl. El nokomang siena kain nuknuk, ac ke lohsrani tari, el us luo pac mukul in welul som nu yurin mutan inutnut sac. El fahk nu sin mutan sac, “Sramsram nu sin ngunin mwet misa keik, ac fahk nu sik lah mea ac sikyak. Pangonma ngunin mwet se su nga ac fahk inel nu sum.” \p \v 9 Ac mutan sac topuk, “Nga mu kom arulana etu ma Tokosra Saul el oru ke el lusak mwet inutnut ac mwet susfa liki Israel. Na efu kom ku srifeyu, pwanang ac ku in anwuki nga?” \p \v 10 Na Saul el orala sie wulela na ku ac fahk, “Inen \nd LEUM GOD\nd* moul, nga wulela nu sum lah kom ac fah tia kaiyuk ke kom ac oru ma se inge.” \p \v 11 Na mutan sac siyuk sel Saul, “Su kom lungse ngan pangonak nguna uh?” \p Ac Saul el fahk, “Samuel.” \p \v 12 Ke mutan sac liyalak Samuel, el wowoyak ke pusra lulap ac fahk nu sel Saul, “Efu ku kom kiapweyula? Kom pa Tokosra Saul!” \p \v 13 Na tokosra el fahk nu sel, “Nikmet sangeng! Mea kom liye?” \p Ac mutan sac fahk, “Nga liye sie ngun utyak liki infohk uh.” \p \v 14 Ac Saul el siyuk, “Fuka luman ngun sacn?” \p Ac mutan sac fahk, “Mukul matu se pa utyak, ac el nukum sie nuknuk loeloes.” \p Na Saul el etu lah Samuel pa mwet sac, ac Saul el faksufi in akfulatyal. \p \v 15 Na Samuel el fahk nu sel Saul, “Efu kom tukasru nu sik ac oru nga foloko?” \p Na Saul el topuk ac fahk, “Nga arulana fosrnga! Mwet Philistia elos mweuniyu, ac God El ngetla likiyu. El tia sifil topukyu, finne ke pusren mwet palu ku ke mweme. Na pa nga pangon kom tuh kom in fahk nu sik lah mea nga enenu in oru.” \p \v 16 Ac Samuel el fahk, “Efu ku kom pangonyu, ke \nd LEUM GOD\nd* El ngetla liki kom ac ekla mwet lokoalok lom? \v 17 \nd LEUM GOD\nd* El oru nu sum oana ma El tuh sap ngan fahk nu sum ah. El eisla tokosrai uh liki kom, ac sang nu sel David.\x - \xo 28:17 \xt 1 Sam 15:28\x* \v 18 Kom tuh seakos ma God El sapkin nu sum ke El mu kom in kunausla mwet Amalek nukewa ac ma lalos nukewa. Pa inge sripa se sis \nd LEUM GOD\nd* El oru ouinge nu sum.\x - \xo 28:18 \xt 1 Sam 15:3–9\x* \v 19 El ac fah eiskomyang ac mwet Israel nu inpoun mwet Philistia. Lutu, kom ac wen nutum ac fah wiyuyang, ac \nd LEUM GOD\nd* El ac fah asang mwet mweun lun Israel nu inpoun mwet Philistia.” \p \v 20 In kitin pacl ah na, Saul el putati asrosrelik fin fohk uh, ke sripen el arulana sangeng ke ma Samuel el fahk ah. El munasla ke sripen el tiana mongo ke len fon sac ac fong fon sac. \v 21 Na mutan sac kalukyang nu yorol ac liye lah el arulana sangeng, ac el fahk nu sel Saul, “Leum luk, nga pilesrala moul luk ke nga oru ma kom siyuk ah. \v 22 Inge, nga siyuk kom in porongeyu. Lela nga in orala kutu mwe mongo nom. Kom enenu in mongo tuh in kui monum, na kom fah ku in som inkanek lom.” \p \v 23 Saul el tia lungse. El fahk mu el ac tiana mongo. Mwet pwapa lal elos kwafel tuh elan eis kutu mwe mongo. Tok kutu, na el tari wi na ma elos fahk. El tukakek liki infohk uh ac muta fin bed se. \v 24 Ac mutan sac sulaklak na uniya cow fusr soko ma el muta kite in fatelik, ac el use flao ac manman bread wangin mwe pulol kac. \v 25 Mutan sac takunla mwe mongo inge ye mutal Saul ac mwet pwapa lal, ac elos mongoi. Na elos som liki acn sac in fong sacna. \c 29 \s1 Srungayuk David Sin Mwet Philistia \p \v 1 Mwet Philistia elos pangoneni mwet mweun lalos nukewa nu Aphek, ac mwet Israel elos tulokinya nien aktuktuk lalos sisken unon in kof se ke Infahlfal Jezreel. \v 2 Tokosra limekosr lun mwet Philistia elos takla fahsr wi kais siofok ac kais tausin mwet mweun lalos. David ac mwet lal elos welul Tokosra Achish fahsr tok. \v 3 Na captain lun un mwet mweun Philistia elos liyalos ac siyuk, “Mea mwet Hebrew inge oru uh?” \p Tokosra Achish el topuk, “David pa inge. El sie mwet pwapa lun un mwet mweun lal Saul, tokosra lun mwet Israel. El muta yuruk paht kutu, ac wanginna ma nga liye el oru koluk, ke len se el tuku wiyula nwe inge.” \p \v 4 Tusruktu captain lun mwet Philistia inge elos mulat sel Tokosra Achish, ac fahk nu sel, “Folokunla mwet se ingan nu ke siti se ma kom sang lal ah. Nimet fuhlela elan wi kut mweun. Sahp el ac tuh forma lain kut ke mweun uh. Mea wo mwet se inge el ku in oru in akwoyalla nu sin leum lal sayen mwet lasr inge in misa? \v 5 Esam lah David pa inge, mwet se na ma mutan uh onkakin ac onsrosro kac ac fahk, ‘Saul el uniya tausin, a David el uniya ngoul tausin.’”\x - \xo 29:5 \xt 1 Sam 18:7; 21:11\x* \p \v 6 Na Tokosra Achish el pangnolma David ac fahk nu sel, “Nga fulahk ye mutun God moul lun Israel lah kom arulana pwaye nu sik, ac nga arulana insewowo tuh kom in wiyu som mweun inge. Nga soenna konauk kutena ma sufal in kom, e ke na len se ma kom tuku nu yuruk ah nwe misenge. Tusruktu, tokosra wiuk inge elos alolo sum. \v 7 Tari, kom folokla nu in acn sum in misla, ac nimet oru kutena ma in aktoasryalos.” \p \v 8 David el topuk, “Leum luk, ku mea nga oru sufal? Fin pwaye lah kom soenna konauk kutena ma sufal yuruk ke nga mutawauk in kulansupwekom nwe misenge, oana ma kom fahk inge, na efu ku nga kofla in wi mweuni mwet lokoalok lom, lah kom pa leum luk ac tokosra luk?” \p \v 9 Tokosra Achish el topuk, “Aok, pwaye sum. Nga akilen mu suwohs lom oana suwohs lun sie lipufan lun God. Tusruktu, tokosra wiuk inge elos fahk tari mu kom tia ku in wi kut mweun. \v 10 Na pa lututang kowos nukewa su tuku lukel Saul nu yuruk, kowos toang tukakek ac folokla nu yen suwos ke tufahna kalmelik.” \p \v 11 Ouinge David ac mwet lal elos toang tukakek ke lotu tok ah, ac folok nu yen selos in acn Philistia, ac mwet Philistia elos fahlana nu Jezreel. \c 30 \s1 Mweun Lain Mwet Amalek \p \v 1 Tukun len luo, David ac mwet lal elos sun acn Ziklag. Mwet Amalek elos mweuni acn eir in acn Judah, ac elos utyak tari nu Ziklag. Elos esukak acn we, \v 2 ac sruokya mutan nukewa. Elos tia uniya kutena mwet, tusruk elos usla mwet nukewa welulos ke elos som liki acn we. \v 3 Ke David ac mwet lal tuku, elos liye tuh na siti sac firiryak, na sruhu ac utukla mutan kialos ac tulik natulos, mukul ac mutan. \v 4 David ac mwet lal elos mutawauk in tung, ac elos tung nwe mas na. \v 5 Finne Ahinoam ac Abigail, su eltal mutan kial David, elos utukla pac.\x - \xo 30:5 \xt 1 Sam 25:42–43\x* \p \v 6 David el muta in fosrnga lulap, mweyen mwet lal elos toasr na pwaye lah utukla tulik natulos, pwanang elos oru elos in tanglal David. Tusruktu David el ngetak nu sin \nd LEUM GOD\nd* tuh Elan akkeyal. \v 7 David el fahk nu sin mwet tol Abiathar, wen natul Ahimelech, “Use nuknuk ephod lun mwet tol,” na Abiathar el use ac sang nu sel.\x - \xo 30:7 \xt 1 Sam 22:20–23\x* \v 8 Na David el siyuk sin \nd LEUM GOD\nd*, “Ya fal nga in som ukwe mwet su aklokoalokye kut? Nga ac ku in sruokolosi?” \p Na \nd LEUM GOD\nd* El topuk, “Aok, ukwalos! Kom ac fah sruokolosi, ac kom fah molela mwet ma sruhu.” \p \v 9 Ouinge David ac mwet onfoko lal elos som in ukwalos, ac ke elos sun Infacl srisrik Besor, kutu selos mutana we. \v 10 David ac mwet angfoko lal sifilpa som. Mwet luofoko saya elos arulana totola ac tia ku in wi tupalla Infacl soko ah, oru elos mutana tia wi som. \v 11 Mwet ma welul David elos konauk tulik mukul Egypt se yen mwesis ah, na elos usalu nu yorol David. Elos sang kutu bread nal ac kof nimal, \v 12 ac fig paola, ac tun in grape pao luo. Ke el mongo tari na el kui. El tuh tia mongo ku nim ke lusen len tolu. \v 13 David el siyuk sel, “Ku su leum lom uh, ac kom mwet oya?” \p Tulik sac fahk nu sel, “Nga mwet Egypt. Nga mwet kohs lun sie mwet Amalek. Leum luk ah som likiyu len tolu lac pa inge, mweyen nga luman mas kutu. \v 14 Kut tuh som mweuni acn lun mwet Chereth ma oan eir in acn Judah, oayapa acn lun mwet in sou lal Caleb, ac kut esukak pac acn Ziklag.” \p \v 15 Na David el siyuk sel, “Kom ku in pwen kut nu yurin u se ingan?” \p Tulik sac topuk, “Aok, kom fin wulela nu sik ye mutun God lah kom ac tia uniyuwi, ku usyula nu yurin leum luk.” \v 16 Ac el pwanul David nu yurin u se ma orek lokoalok. \p Mwet inge elos oalik acn se elos muta we ah. Elos mongo ac nimnim ac orek engan in akfulatye lah arulana pus ma elos sruokya in facl lun mwet Philistia ac Judah. \v 17 Toang in len tok ah, David el mweun lainulos. El mweunelos nwe ke na ekela. Oasr mwet angfoko sroang nu fin camel natulos ac kaingla, a funu mwet nukewa saya uh elos tiana kaingla. \v 18 David el molela mwet nukewa ac ma nukewa ma mwet Amalek elos tuh usla, wi mutan luo kial sifacna. \v 19 Wangin ma tuhlac. David el folokonma tulik mukul ac tulik mutan nukewa nutin mwet lal ah, oayapa ma nukewa mwet Amalek elos tuh usla. \v 20 El oayapa folokonma un sheep ac cow ma utukla. Mwet lal elos oru kosro inge fahsr meet lukelos, ac elos fahk, “Ma inge nukewa ma lal David!” \p \v 21 Na David el folokla nu yurin mwet luofoko ma tuh mutana Infacl srisrik Besor ke sripen elos arulana munas ac kofla welul. Elos tuyak in osun nu sel ac mwet lal, ac David el paingulos ke kas kulang. \v 22 Tusruktu, kutu mukul srangesroa ac lusrongten sin mwet ma welul David som ah, elos fahk, “Mwet inge tiana wi kut som, na pa kut ac tiana sang nu selos ma kut eis inge. Elos in eis mutan kialos ac tulik natulos, ac fahla liki kut.” \p \v 23 A David el fahk, “Ma lik, kowos tia ku in oru ouinge nu ke ma \nd LEUM GOD\nd* El ase nu sesr! El molikutla, ac El ase kutangla nu sesr fin mwet lokoalok lasr. \v 24 Wanginna mwet ku in insese nu ke ma kowos fahk inge! Mwet nukewa in eis oana sie. Ip se lun mwet su muta taran ma lasr, ac fah oana ip se lun mwet ma som wi mweun.” \v 25 David el oakiya ma sap se inge, ac mwet Israel elos fahsrna kac nwe misenge. \p \v 26 Ke David el folokla nu Ziklag, el supwala kutu ma wap inge nu sin mwet kawuk lal, su mwet kol in acn Judah, wi kas inge, “Mwe lung nu suwos inge, ma kut eisla sin mwet lokoalok lun \nd LEUM GOD\nd*.” \v 27 El supu ma inge nu sin mwet su muta Bethel, ac mwet su muta Ramah su oan eir in Judah, ac nu sin mwet su muta Jattir, \v 28 Aroer, Siphmoth, Eshtemoa, \v 29 ac Racal; ac nu sin sou lal Jerahmeel, ac nu sin mwet Ken, \v 30 ac nu sin mwet su muta in siti Hormah, Borashan, Athach, \v 31 ac Hebron. El supu ma inge nu in acn nukewa ma el, ac mwet lal, elos tuh fufahsryesr we. \c 31 \s1 Misa Lal Saul Ac Wen Natul \r (Sie Chronicle 10:1–12) \p \v 1 Mwet Philistia elos mweun lain mwet Israel fin Fineol Gilboa. Mwet Israel pukanten elos misa in acn sac, ac mwet lula sin mwet Israel, welulang Tokosra Saul ac wen natul, elos kaingla. \v 2 Tusruktu mwet Philistia elos ukwalos, ac uniya wen tolu inge natul Saul: Jonathan, Abinadab, ac Malchishua. \v 3 Mweun sac arulana upa nu facl Saul, ac el pisrkiyuki ke pisr nutin mwet lokoalok lal, ac arulana yohk kinet kacl. \v 4 Saul el fahk nu sin mwet fusr se su us mwe mweun natul ah, “Faisak cutlass nutum an ac uniyuwi, tuh mwet Philistia pegan ingan in tia konkin lah elos uniyuwi.” Tuh mwet fusr sac arulana sangeng ac kofla orala. Ke ma inge Saul el srukak cutlass natul sifacna, ac putatyang nu fac. \v 5 Ke mwet fusr sac liye lah Saul el misa, na el oayapa putatyang nu fin cutlass natul ah, ac welul Saul misa. \v 6 Na pa ingan luman misa lal Saul ac wen tolu natul, ac mwet fusr sac. Mwet nukewa su welul Saul elos misa ke len sac. \v 7 Ke mwet Israel su muta lefahlo Infahlfal Jezreel, ac elos su muta lefahlyat Infacl Jordan, elos lohng lah un mwet mweun lun mwet Israel elos kaing, ac Saul ac wen natul elos misa, elos fahsr liki siti selos ac kaingla. Na mwet Philistia elos tuku ac muta we. \p \v 8 In len se tukun mweun upa sac, mwet Philistia elos som in suk ma wap ke mwet misa, na elos konauk manol Saul ac wen tolu natul oan Fineol Gilboa. \v 9 Elos pakela sifal Saul, ac sarukla mwe loeyuk lal, ac supwalik ma inge yurin mwet utuk kas nu in facl Philistia nufon, in fahkak pweng wo se inge nu sin ma sruloala lalos ac nu sin mwet lalos. \v 10 Elos filiya mwe mweun natul Saul in tempul lun god mutan se pangpang Astarte, ac elos patikya manol Saul nu ke pot uh in siti Beth Shan. \p \v 11 Ke mwet Jabesh in Gilead elos lohng ma mwet Philistia oru nu sel Saul, \v 12 na mwet pulaik inmasrlolos elos fahla fong nufon se nwe ke elos sun Beth Shan. Elos eisya manol Saul ac wen natul liki pot uh, ac usla nu Jabesh ac esukak we. \v 13 Na elos orani sri uh, ac pikinya ye sak tamarisk soko in siti uh, ac elos lalo ke len itkosr.