\id 1PE - Tabo (Aramia dialect) NT - Papua New Guinea 2006 (DBL 2014) \h 1 Pit \toc3 1 Pit \toc1 Pitakono Dopo Leta Ebete Hibima꞉ Midipa꞉tamo Ododiya꞉ \toc2 1 Pita \mt1 PITAKONO DOPO LETA \mt2 EBETE HIBIMA꞉ MIDIPA꞉TAMO ODODIYA꞉ \c 1 \p \v 1 Na ba꞉ Pitatela, Ya꞉su Kelisote ebeno sose tupuimima꞉ hiya꞉hiya꞉ hopamo doelamiya꞉, ba꞉bi okopi ipuwalo na ba꞉ etala. \p Godote ebeno tawakalubima꞉ keda꞉hanama꞉ pui ka꞉ka꞉lamiholiya꞉, ibi ipuwalo komo la꞉ Yudiya hopone hiya꞉hiya꞉ hopamo ikuliti ba꞉bo da꞉nemedehonama, ba꞉ma ka꞉na komo la꞉ Pontase hopolo, komo Galesiya hopolo, komo Ka꞉padosiya hopolo, komo A꞉isiya hopolo, ba꞉gala komo Bitiniya hopolo, la꞉le ba꞉moi hiya꞉hiya꞉ hopolo bemedehonamata, nale ba꞉moe leta la꞉ hiliyonomatamo ba꞉bema꞉ poememo. \v 2 Ba꞉ hibila, ya꞉lo tetelo Nabiwi Godote la꞉ a꞉ka꞉lamiya꞉ta la꞉le ebeno Gobogoboeno heloamo ebeno talona tawakalubima꞉ keda꞉hanama꞉, iyo, ebete ubi bihatiya꞉ Ya꞉su Kelisokono hawa꞉mo la꞉eno tepo ipuwoeno dalowa꞉ ukulalelamete, la꞉le ebetamo hibilo kopapamila꞉halenama꞉. \p Wadiyala Godokono malemale komo ba꞉gala hete komote la꞉godolo konomamo na꞉pola꞉namena꞉. \s1 Hibima꞉ Midipa꞉te Hido Ka꞉ka꞉ Haba Lawema꞉ Ya꞉sukunu Pe Tete Da꞉latimina \p \v 3 Wadiyala a kalakala tabo aeno Kodawa Ya꞉su Kelisokono Nabiwitamo kadipatema꞉nema꞉, mabu ebe ba꞉ hibi Godola. Numa꞉la꞉, ebete ebeno konomo malemale ba꞉ma ka꞉na hawakalimiya꞉, ebete Ya꞉su Kelisoko hoe ipuwane ka꞉ka꞉mo dadipatiya꞉ ba꞉be komodo uli ka꞉ka꞉ atamo ikaa꞉miya꞉. Ba꞉be mabuma꞉ ale ebeno pe komoma꞉ uliholo kalakalago ebe belatiminama꞉, \v 4 mabu ba꞉ba tetelo Godote ebeno gugudi mabuma꞉ da꞉hiduilamiya꞉ ale ba꞉bi hidohido ilina hibilo kuwatema꞉nema꞉. Ba꞉bi hidohido ilinate ebeno Hunu Habalo ba pola꞉na emedena tetelo a꞉kawibohonamena꞉ ba꞉gala a꞉kababalehonamena꞉ ba꞉gala a꞉kakubakubahanamena꞉. \p \v 5 Ba꞉ hibila, Godoko ubila ebete ba꞉moe hopoeno Kuititi Hegelalo ebeno ka꞉ka꞉ mula꞉ komo la꞉tamo ikalame, ba꞉bema꞉ ebete la꞉eno hibima꞉ midi komodo ebeno heloamo la꞉ nitagua꞉midalenata. \v 6 Ba꞉moe mabuma꞉ la꞉ na꞉kalakalahanala꞉, iyo, hibila, ba꞉ma tetelo la꞉le komo hiya꞉hiya꞉ temeteme ipuwalo ba emedena menemene iya꞉tawahanakomata, huiyatiya tete tatalila la꞉eno kalakala tete kopuluhukuma꞉ne. \p \v 7 Numa꞉la꞉, ba꞉moe hopolo iya꞉tawahapa꞉te golodo ilina koe ipuwamo dihatemena꞉, koete golodo ilinoeno dalowa꞉ ba upula꞉ iba꞉te ba꞉be ilinoeno hido a꞉la꞉mina komo ba꞉bo kumima꞉na꞉. Ba꞉ ba꞉ba ka꞉na Godote la꞉eno hiya꞉hiya꞉ temeteme ipuwalo ebeno hido oko bowatina la꞉eno hibima꞉ midi komo kulamelelamema꞉, da꞉ hibila꞉ o da꞉ hibiha꞉. Ba꞉bema꞉ numa꞉la꞉, hopo habanapa꞉te golodo ilina duminaka hidonomoma꞉ ga꞉lanaka, mabu tete nanekelelo ba꞉be hopo ilinoeno a꞉la꞉mina komote konomamo kitanama꞉ne. Huiyatiya kalakala konomola, la꞉eno hibima꞉ midi komoeno hido komote ba꞉bako golodo ilinoeno hido komo na꞉gogolona, mabu hibima꞉ midi komote la꞉godolo emedena tetelo a꞉kawibonamene. Ba꞉be mabuma꞉ wadiyala la꞉ temeteme ipuwalo kodakodalo na꞉la꞉mota꞉hanala꞉, mabu Ya꞉su Kelisote gala da꞉kapemene, ebete la꞉ ba pimililamehole la꞉ pawagaminalete hunamo ba꞉bo kopewadiya꞉paa꞉latelema꞉na꞉ta. \v 8 La꞉le ebe dopamo kuminakuiha꞉ ba꞉gala ba꞉ma tetelo la꞉eno baida꞉mo ebe kuminaha꞉, huiyatiya la꞉le ebe hibima꞉ ba midina malemalelo ba꞉bo emalagidolonamata. Ba꞉be mabuma꞉ la꞉eno temeteme koamo emalagidoleheno konomo kalakalate la꞉godolo bitana, ba꞉bako kalakala bada konomola꞉ka꞉! Iyo, tawakaluba꞉te ba꞉bako kalakala tabamo hawakalimi modoboha꞉! \v 9 Numa꞉la꞉, ba꞉be kalakalate la꞉godolo hibilo bitana, mabu la꞉ iya꞉tawahala la꞉eno hibima꞉ midi komodo la꞉le Godogodone ka꞉ka꞉ mula꞉ komo na꞉lawenamata. \p \v 10 Dopamo tetelo Godokono ukui hawakalimipa꞉te ba꞉moe ka꞉ka꞉ mula꞉ komoeno hibi komo kiya꞉tawahama꞉ ebeno Bukoeno hiya꞉hiya꞉ tabo komokomo beka꞉lamiholenakuya꞉, ba꞉bene iba꞉te ba꞉ma ka꞉na ga꞉lanakuya꞉, galane tetelo Godote ebeno ka꞉ka꞉ mula꞉ komo la꞉ hibima꞉ midipa꞉tamo malemalelo dito kikalamema꞉na꞉ta. \v 11 Huiyatiya numa꞉la꞉, iba꞉te ba꞉moe eta komo nipo umiya꞉, Godokono ka꞉ka꞉ mula꞉ komote keba ka꞉na na꞉ka꞉pemene ba꞉gala kebako tetelo na꞉ka꞉puluhukumini. Ba꞉ba tetelo Kelisokono Gobogobote ebeno ka꞉ka꞉ mula꞉ komoeno pe tete iba꞉tamo hibilo kahawakalimiya꞉ha꞉, huiyatiya ebete ibi ipuwado ba꞉ma ka꞉na olamaginakui, Godokono Oemedawa Kelisote da꞉pemene, ebete dopamo koko temeteme uwatete, galane Godote ebeno hido a꞉la꞉mina komamo ebe ba꞉bo kawagaminama꞉ne. \v 12 Ba꞉gala ibino oko owati ipuwalo Godote ibi a꞉kiyalamiya꞉, iba꞉te kebe komokomo da꞉ga꞉lanakui ba꞉bi komate iba꞉tamo a꞉kikulihamena꞉ huiyatiya galane tawakaluba꞉tamo kikulihoma꞉na꞉. Ba꞉bema꞉ hibima꞉ midipa꞉la꞉, la꞉ ba꞉ ba꞉bi tawakalubilata, iyo, la꞉ tetelo komo Godokono okopa꞉te pikuliti Ya꞉sukunu Hido Tabo ebeno Hunu Haboeno Talona Gobogoboeno heloamo la꞉tamo a꞉polamagiminakuya꞉. Ba꞉ hibila, Hunu Haboeno nopopa꞉te ibino ubi konomamo miya꞉tena, la꞉le kebe ugumuili komo kuwatiuya꞉ma, iba꞉te ba꞉bi hidohido komo atumu kakiya꞉tawahama꞉. \s1 Hibima꞉ Midipa꞉te Godokono Talona Ipuwalo Emedeho Komo \p \v 13 Ba꞉bema꞉ la꞉le Godokono hido oko kowatihonama꞉ la꞉eno ukui na꞉hiduilama꞉la꞉. Ba꞉gala wadiyala la꞉ Ya꞉su Kelisokono pe komoma꞉ uliholo nemedehonala꞉, mabu ebete da꞉pehawakalamene ba꞉be hegelalo ebeno ka꞉ka꞉ mula꞉ komo la꞉tamo malemalelo kopikalamema꞉na꞉ta. \v 14 Ba꞉gala dopamo tetelo la꞉le Godokono hibi komo iya꞉tawahaheno kebe komo kododilinakuima, la꞉ ba꞉ma tetelo ebegodone ohobila꞉hate ba꞉bi kateneno ubi komokomo ododili komodo hibima꞉ midiha꞉pimo gala akemedehonala꞉. \v 15 Huiyatiya la꞉ Godotamo ba papamila꞉ha ebeno tutumu tabo hiliyonomo ipuwalo eta kapiya adikanaleheno, wadiyala la꞉ la꞉eno hiliyonomo ododili komo ipuwalo talonama꞉ neda꞉huya꞉la꞉. Iyo, la꞉ da꞉ka꞉lamiya꞉la ba꞉be Kodawate talonama꞉ keba ka꞉na keda꞉na la꞉ ba꞉ atumu ba꞉ba ka꞉na nemedehonala꞉, \v 16 mabu ebete ebeno Bukalo a ba꞉ma ka꞉na iya꞉tua꞉mena, “La꞉eno ododili komo ipuwalo talonama꞉ neda꞉hanala꞉, mabu na ba꞉ Talonanomolo Emededawala.” \p \v 17 Numa꞉la꞉, Godote kapiya tuputupunomo gabodo hiliyonomo hopo habanapino komokomo kanagilamelelamema꞉ne, iyo, ebe ba꞉ hido huiya ba꞉gala kuba huiya iba꞉tamo modobolo dikalamemene ba꞉be Kodawala, ba꞉gala hibila, la꞉le ebetamo da꞉toetoehonakoma ebe la꞉eno Nabiwima꞉ ka꞉minakomata. Ba꞉be mabuma꞉ wadiyala la꞉ ba꞉moe hopolo kapelapimo ba emedehona, la꞉eno ododili ipuwalo ebe tolemelo ebe kapiyatamo na꞉papamila꞉hanakuya꞉la꞉, \v 18 mabu la꞉ iya꞉tawahala la꞉eno hido huiyate ebegodone kopema꞉ne, ba꞉gala la꞉le dopamo iniwala꞉godone da꞉lawiya꞉ma ba꞉be emede komoeno ododili ipuwalo ebeno hibi ka꞉ka꞉ komo nipo umiya꞉mata. Iyo, dopamo la꞉le ba꞉be pakala emede komamo da꞉papamila꞉hanamima Saitanakono du genamanapima꞉ ba eda꞉hana, Godote la꞉ malemalelatelelo ba꞉be du genama ipuwane ba꞉bo uluhukulateliya꞉ta. Ba꞉bema꞉ numa꞉la꞉, ba꞉ba tetelo ebete la꞉ ba꞉moe hopoeno mana꞉mo kuwatiya꞉ha꞉, \v 19 huiyatiya ebete la꞉ Kelisokono huiya konomo hawa꞉mo la꞉ a꞉huiyaliya꞉ta. Iyo, eta kuba kapiyate Kelisogodolo itanaheno, ebete hidonomo sipi-goe deha꞉poto huiyama꞉ ba eda꞉na la꞉eno kuba ododili mabuma꞉ ebeno ape hawa꞉goeno malemale ilinama꞉ miditi Godotamo ba꞉bo ikamiya꞉. \v 20 Ba꞉ hibila, ba꞉moe hopo ododihino dopamo Godote Kelisoko ya꞉lo a꞉ka꞉miya꞉ la꞉eno ka꞉ka꞉ komula꞉lelamema꞉, ba꞉bema꞉ kalakala konomola, a tetelo ba꞉moe hopoeno kuititi tete ba tatali ebete hopo habanapa꞉tamo ba꞉bo pehawakaluya꞉, \v 21 ba꞉bene ebete da꞉hoiya꞉ ba꞉ba tetelo Godote hoe ipuwane ebe ba adipate ebeno helonomo alago ebe ba꞉bo awagaminuya꞉. Ba꞉be mabuma꞉ la꞉le Kelisoko ipuwado Godoko hibima꞉ ba midina, ebegodone la꞉eno hidohido komo hibilo uwatema꞉ ebeno pe komo uliholo latiminamata. \p \v 22 Numa꞉la꞉, la꞉ Godokono hibi komamo ba papamila꞉ha la꞉eno tepo ipuwa ukulaliya꞉mata la꞉le la꞉eno hibima꞉ midipi ekaki malemalelo hibilo kemalagidolenama꞉. Ba꞉bema꞉ wadiyala la꞉ ipuwalo etate eta kemalagidolo, etate eta kemalagidolo, la꞉ ba꞉ba ka꞉na ba ewagelena la꞉eno tepo ipuwoeno konomo malemala꞉mo komopi nemalagidolenala꞉. \v 23 Ba꞉ hibila, dopamo la꞉eno nabi ba꞉ puya꞉te ibino kadele teta꞉mo nikuliti da꞉neha꞉lahuya꞉ ibi ba꞉ ba꞉bi dubula, huiyatiya ba꞉ma tetelo la꞉ ba꞉ Ka꞉ka꞉ Nabiwi Godokono gugudilata, iyo, la꞉le ebeno wiboha꞉ Ka꞉ka꞉ Tabodo hawakalahalete uliulinoma꞉ eda꞉huya꞉mata. \v 24 Ba꞉be mabuma꞉ Godokono Bukalo tabote ba꞉ma ka꞉na itana, \b \q1 “Tawakalubi hiliyonomo ba꞉ hemo keba ka꞉nala꞉ka꞉ ba꞉ba ka꞉nala, \q2 ba꞉gala ibino awagaha komokomo \q2 ba꞉ haiyaino titi huiyala. \q1 Ka꞉lo dapepehuta ba꞉bi hemate dumutu hegelalo kowaiwaihoma꞉na꞉, \q2 ba꞉gala ka꞉lo hido tita꞉gopi da꞉pola꞉na \q2 ba꞉bi haiyaa꞉te dumutu hopamo dito koma꞉tila꞉ma꞉na꞉. \q1 \v 25 Godokono Tabote huiyatiya \q2 emedena emedena tetelo bitanamene.” \b \m Numa꞉la꞉, ba꞉moe tabo ba꞉ komopa꞉te dopamo tetelo la꞉tamo dolamagimiya꞉ ba꞉be Hido Tabola. \c 2 \s1 Ya꞉suku Ba꞉ Godokono Genamoeno Nakola Huiya Hototola \p \v 1 Ba꞉moe ba꞉be mabuma꞉ la꞉godolo da꞉pola꞉na ba꞉bi hiya꞉hiya꞉ kuba hiliyonomo tama꞉mo na꞉miya꞉ta꞉la꞉, ba꞉ma ka꞉na ha꞉da tabo akolamagiminakala꞉, ba꞉gala ma꞉lapila netewa komo na꞉miya꞉pala꞉la꞉, ba꞉gala komopino ilinama꞉ akamaubahalenakala꞉, ba꞉gala tawakalubino mahilo kubahilame talonala. \v 2 La꞉ huiyatiya a꞉lia꞉li gugudimo ba eda꞉ha Godokono Gobogoboeno hido nono nihoma꞉ la꞉ la꞉eno ubi komo konomamo nihatenala꞉, iyo, ba꞉ ba꞉ba ka꞉na la꞉ la꞉eno ka꞉ka꞉ mula꞉ komo hibilo lawema꞉ hibima꞉ midi ipuwalo kapepehoma꞉nemata. \v 3 Ba꞉ hibila, dopamo tetelo la꞉ Kodawoeno malemale totoma꞉namidate golanomoma꞉ ba꞉bo ga꞉luya꞉mata. \p \v 4 Ba꞉bema꞉ la꞉le Ko Ka꞉ka꞉dawa Ya꞉sutamo na꞉pelama꞉la꞉, ebe ba꞉ tawakaluba꞉te kubama꞉ ga꞉late tama꞉mo dihatiya꞉ ba꞉be dawala, huiyatiya Godote ebe hidonomo nakola huiya hototoma꞉ goelo ba꞉bo lawiya꞉. \v 5 Numa꞉la꞉, ebeno ka꞉ka꞉te la꞉ ipuwalo atumu ba꞉ka-itana, ba꞉bema꞉ wadiyala la꞉ pelamete la꞉ ha꞉kiya la꞉ Godotamo na꞉pikamehala꞉, la꞉le ebe adikumino genamoeno hidohido kehama꞉ keda꞉hanama꞉. Ba꞉bene la꞉ ba꞉be genama gulu ebe ba owatidolona ebeno Gobogoboeno talona oko owati komodo malemale ilina ebetamo ikamehopima꞉ beda꞉hanamata, ba꞉bema꞉ la꞉le Ya꞉su Kelisoko ipuwado ebetamo dikamehonakoma, ebete kalakalago la꞉godone buwatenakomene. \v 6 Numa꞉la꞉, Godote ba꞉be komo hawakalimima꞉ ebeno Bukalo ba꞉ma ka꞉na goena, \b \q1 “Na hidonomo nakola huiya abo lawete \q2 Yelusalema ko habalo\f * \fr 2.6 \ft Buka ka꞉lamiholedawa, wadiyala ama꞉ niya꞉tawa, Yelusalema haboeno eta mahilo ba꞉ Sayonola.\f* detenamo \q2 ba꞉be genamoeno hototoma꞉ komidima꞉nemo. \q1 Ba꞉bema꞉ kebe lumagiti ba꞉be dawa hibima꞉ da꞉midimini, \q2 ebete emedena tetelo hilopo komo a꞉kiya꞉tawanamene.” \b \p \v 7 Ba꞉ hibila, la꞉ puya꞉te Ya꞉suku hibima꞉ da꞉midinama, la꞉ iya꞉tawahala ebe ba꞉ Godokono huiya konomo hototoma꞉ eda꞉na. Huiyatiya numa꞉la꞉, komopa꞉te ebe hibima꞉ kamidinaha꞉, ba꞉bema꞉ Godokono Buka tabote ibino ubiha꞉ komo hawakalimima꞉ ba꞉ma ka꞉na goena, \b \q1 “Genama etepa꞉te tama꞉mo dihati, \q2 ba꞉be hototote huiyatiya genamoeno helo mabuma꞉ eda꞉na.” \b \m \v 8 Ba꞉gala Godokono Bukalo eta tabote ba꞉ma ka꞉na itana, \b \q1 “Ba꞉moe Kodawa ba꞉ gabo tetelo ditana ba꞉be nakolala, \q2 tawakaluba꞉te ibino kuba ubi komago ba tolame \q1 ebegodolo nato nukamidahalete \q2 ebe hunamo ba꞉bo konegudima꞉na꞉.” \b \p Ba꞉bema꞉ hibila, iba꞉te Godokono tabo hibima꞉ midiha꞉ mabuma꞉ nato ukamidahalete ba꞉bo gudinaka, Godote ibi mabuma꞉ ya꞉lo da꞉goiya꞉ ba꞉ba ka꞉na. \b \p \v 9 Huiyatiya la꞉ hibima꞉ midipino komo hiya꞉nomola. La꞉ ba꞉ Godote ebeno ubilo duwatiya꞉la ba꞉bi tawakalubilata, ba꞉gala la꞉ Ko Gawadubu Godoko adikumilo ebetamo malemale ilina dikamehonakoma, la꞉ ba꞉ ba꞉bi okopilata. Iyo, la꞉ ba꞉ ebetamo talona oko dowatinama ba꞉bi kapiyuimipilata, ba꞉gala la꞉ ba꞉ Godokono hiya꞉nomo tawakalubima꞉ eda꞉hanamata. Ba꞉ hibila, Godote la꞉ du ipuwane a꞉ka꞉lamiya꞉ta, mabu ebe ubila la꞉le ebeno hidonomo alo ipuwalo ba emedena ebeno hidohido ododili komokomo komopa꞉tamo kolamagiminakoma꞉. \v 10 Ba꞉bema꞉ kalakala konomola, la꞉le dopamo tetelo Godokono tawakalubima꞉ keda꞉hanamiha꞉ huiyatiya ka꞉lo la꞉ ba꞉ ebeno gugudilata, ba꞉gala dopamo la꞉ ebeno malemale kiya꞉tawahuya꞉ha꞉ huiyatiya ba꞉ma tetelo ebegodone a꞉lawiya꞉mata. \s1 Godoko Hibima꞉ Midipa꞉te Ba꞉moe Hopolo Kapelapima꞉ Deda꞉hana Ba꞉be Komo \p \v 11 Naeno hidohido mabuluba꞉la꞉, nale la꞉ betoelameholemata la꞉ ba꞉moe hopolo ba emedehona kapelapima꞉ neda꞉hanala꞉, mabu la꞉ ba꞉ Godokono Hunu Habanapilata. Ba꞉bema꞉ la꞉eno kateneno ubi komamo akapapamila꞉hala꞉, mabu ba꞉bi kuba ubi komate la꞉eno gobogoboeno ka꞉ka꞉go ba alaholoho la꞉ kubahilamema꞉ ewagelena. \v 12 Ba꞉gala la꞉le hibima꞉ midiha꞉pa꞉go ba emedena ibino holoholo hapulu hidohido komo kapiya nododilinakuya꞉la꞉, mabu ibi ipuwalo puya꞉te la꞉ kubapima꞉ da꞉ka꞉lamina, iba꞉te la꞉eno hidohido ododili komo ba ulamena la꞉ mabuma꞉ ukui hiya꞉ma꞉ ba꞉bo komidilima꞉na꞉. Iyo, hibila, Godote hopo habanapino komo anagilamelelamema꞉ da꞉pemene, ba꞉be Ko Hegelalo ba꞉bi atu tawakaluba꞉te la꞉eno hidohido ododili komoma꞉ Godokono mahilo kadipatema꞉na꞉. \s1 Gabomani Okopa꞉tamo Papamila꞉ha Komo \p \v 13-14 Ba꞉bema꞉ Kodawa Ya꞉suku mabuma꞉ la꞉le Loma habanapino Konomo Gawadubutamo na꞉papamila꞉hanala꞉, mabu hopo konomolo ebeno helote hibilo bitana. Ba꞉gala ebete komo hiliyonomo hiya꞉hiya꞉ hopamo da꞉noelamiya꞉ ba꞉bi koko gawadubu ba꞉gala ibino komo gabomani okopi, wadiyala la꞉ ibi hiliyonomatamo atumu na꞉kapapamila꞉halenakuya꞉la꞉. Ba꞉ hibila, ba꞉bi dubagodolo helo bitana kuba ododilipa꞉tamo kuba huiya ba ikalame hidohido komo ododilipi hunamo kowadiya꞉paa꞉latelema꞉na꞉. \v 15 Ba꞉moe mabuma꞉ Godokono ubi komo ba꞉ma ka꞉na bitana, keba tetelo ebeno hibi komo iya꞉tawaha꞉pa꞉te la꞉ kubapima꞉ da꞉ka꞉lamimina꞉, la꞉le la꞉eno hidohido ododili komamo ibino daedae tabo ga꞉la komo ba꞉bo koduhilamema꞉nemata. \v 16 Ba꞉bema꞉ la꞉ Kelisoko ipuwalo tutupima꞉ deda꞉hanama, la꞉ hidamo! La꞉ daedae ukuilo ba꞉ma ka꞉na akaga꞉lala꞉, “Kelisote aeno kuba huiya ya꞉lo uwatea꞉miya꞉, ba꞉bema꞉ ale aeno kuba ubi komokomo gala da꞉kododilima꞉, Godogodone kuba huiya a꞉kalawa꞉ma꞉.” Ao, eba ka꞉naha꞉! Wadiyala la꞉ huiyatiya la꞉eno ape Godotamo ikamehonomo nikamehuya꞉la꞉, la꞉le la꞉eno ododili ipuwalo ebeno huiyaha꞉ okopima꞉ keda꞉hanama꞉. \v 17 Ba꞉ ba꞉ba ka꞉na la꞉le komo hibima꞉ midipi hiliyonomo malemalelo ba emalagidole Godoko kapiya na꞉tolemenala꞉. Ba꞉gala ba꞉moe hopo konomolo heloma꞉ deda꞉na, ba꞉be Lomanapino Konomo Gawadubuino komoma꞉ la꞉le la꞉eno tepo ipuwalo kuba tabo ga꞉laheno ebeno tutumamo na꞉papamila꞉hanakuya꞉la꞉. Iyo, wadiyala la꞉ ha꞉kiya la꞉ hopamo ba miya꞉te, komo tawakalubi hiliyonomoeno komoma꞉ la꞉eno tepo ipuwoeno ukuilo ibi hunamo na꞉wadiya꞉paa꞉latelenakuya꞉la꞉. \s1 Oko Namutuluba꞉tamo Papamila꞉ha Komo \p \v 18 Ba꞉bema꞉ koko oko dubate la꞉ pui mana꞉mo duwatiya꞉la, wadiyala la꞉le ba꞉bi dubuino huiyaha꞉ oko kowatihonama꞉ la꞉eno tepo ipuwalo ibino komoma꞉ kuba tabo ga꞉laheno iba꞉tamo oko helonomamo nowatinakuya꞉la꞉. Iyo, oko namutulubi ipuwalo puya꞉te la꞉ da꞉malemalelatelena, la꞉le hidohido oko ibi kapiyatamo owatihoheno, puya꞉te la꞉ kiyahalamelo la꞉tamo da꞉maubahalena, wadiyala la꞉ ba꞉bako oko namutuluba꞉tamo atumu kalakalago na꞉papamila꞉halenakuya꞉la꞉. \v 19 Ba꞉ hibila, ama꞉ ba꞉ba ka꞉na ba ewagelena amia꞉no kuba ododiha꞉ tetelo etate ama꞉tamo temeteme dikamemena꞉, Godote ba꞉be komo umiti ama꞉tamo kokalakalama꞉ne mabu ama꞉ amia꞉no tepo kodakoduimilo ebeno ubi komamo na꞉papamiwatanata. \v 20 Huiyatiya ama꞉ oko kubamo owati ipuwalo namutudawate hiya꞉hiya꞉ temeteme ama꞉tamo dikamehomena꞉, ba꞉ba tetelo ama꞉ amia꞉no tepo kodakoduimilo ko komoha꞉ma꞉ da꞉goemena꞉, ba꞉be mabuma꞉ Godote ama꞉tamo ba꞉ka꞉kalakalamene? Ao, ebeno kalakalate a꞉kitanamene mabu ama꞉ ba꞉ kuba okodawalata, huiyatiya keba tetelo ama꞉ hido oko owati ipuwalo temeteme da꞉lawemena꞉, ba꞉ba tetelo ebeno kalakalate ama꞉tamo hibilo kitanama꞉ne. \s1 Ya꞉suti Ebeno Hoe Ipuwalo Koko Temeteme Duwatiya꞉ \p \v 21 Ba꞉ hibila, Godote la꞉ hibima꞉ midipi a꞉ka꞉lamiya꞉ta, la꞉eno hibima꞉ midi mabuma꞉ ba꞉moe hopoeno temeteme ipuwalo kopola꞉nama꞉. Ba꞉bema꞉ Kelisote la꞉eno ka꞉ka꞉ komula꞉lelamema꞉ ebeno hoe ipuwalo koko temeteme keba ka꞉na kuwatiya꞉, Godoko ubila la꞉ Kelisokono nato bobodo ebe hibilo kota꞉matanama꞉. \v 22 Iyo, numa꞉la꞉, Kelisote eta kuba kododiya꞉ha꞉ ba꞉gala ebegodolo eta ha꞉da amiho komo puliyala. \v 23 Ba꞉gala kubapa꞉te ebe diduduputimiya꞉ ebete huiyatiya iba꞉tamo iduduputilame tabamo kahuiyuya꞉ha꞉, iyo, ebete iba꞉godone koko temeteme duwatiya꞉, ebete ibi kiyahalamelo iba꞉tamo kuba huiya ikalamema꞉ kagoiya꞉ha꞉. Ba꞉ba tetelo ebete huiyatiya ebeno hibima꞉ midi komo Godotamo ihatiya꞉ ebete ebeno ka꞉ka꞉ komula꞉mema꞉, mabu ebe iya꞉tawuya꞉ galane ba꞉be Kodawate hiliyonomo tawakalubino komo tuputupunomo gabodo kanagilamelelamema꞉ne. \v 24 Ba꞉bene Kelisote ha꞉kiya ebeno apa꞉mo aeno kuba ododili komo uwatea꞉mete keha pihigamo ba꞉bo watuya꞉. Ebete ba꞉ba ka꞉na ododiya꞉ mabu ebe ubila ale aeno kuba ododili ipuwalo ha꞉lahate ebeno tuputupu emede ipuwalo kemedehonama꞉, iyo, ebete ebeno temeteme uwate komodo la꞉ a꞉hiduilamiya꞉ta. \v 25 Ba꞉bema꞉ numa꞉la꞉, dopamo tetelo la꞉ hiya꞉hiya꞉ dalatidiholiya꞉ma ba꞉bi sipi-goegoemo emedehonamimata, huiyatiya ka꞉lo Godote la꞉ gala a꞉kamagaheliya꞉ta la꞉eno Hido Sipi-goegoe Ulamedawa kota꞉matanama꞉, ebe ba꞉ la꞉eno tepo ipuwoeno Ukui Buiya꞉minaledawala. \c 3 \s1 Hibima꞉ Midipi Kamenakamena Ba꞉gala Ibino Awi Iba꞉te Kapimilo Keba Ka꞉na Na꞉kemedehonamena꞉ \p \v 1 Ba꞉bema꞉ kamenakamenala꞉, nale okopi ibino namutuluba꞉tamo papamila꞉hama꞉ keba ka꞉na ka꞉kiyalamemo, wadiyala la꞉ ba꞉ atumu la꞉eno awa꞉tamo na꞉papamila꞉hanakuya꞉la꞉. Diyala, ibi ipuwalo komopa꞉te Ya꞉sukunu Hido Tabo hibima꞉ kamidinaha꞉, huiyatiya la꞉le ebeno Hibi Taboeno eta komo iba꞉tamo ga꞉laheno, la꞉eno hidohido ododili komate ibi hibi gabo ba꞉bo kiya꞉tulamema꞉na꞉ iba꞉te atumu hibima꞉ midipima꞉ keda꞉hama꞉. \v 2 Ba꞉bema꞉ la꞉eno ododili ipuwalo eta dalowa꞉ ukui komote itanaheno, la꞉le Godoko la꞉eno ukui komamo dawagaminanama, wadiyala iba꞉te ba꞉bi netewa komo la꞉eno emede ipuwalo hidamo nulamenamena꞉. \p \v 3 Ba꞉gala wadiyala la꞉ la꞉eno hunu tama hiduilamema꞉ koamo akemalagidolonala꞉. Ba꞉ma ka꞉na la꞉eno hinibo hiduilame komo, ba꞉gala huiya kokonomo tulikahula pupuli komo, ba꞉gala galoeno nolenole pupuli komo, ba꞉gala hidohido kaliko pupuli komo, ba꞉bi komo hiliyonomo ba꞉ koko komoha꞉. \v 4 Huiyatiya numa꞉la꞉, ko komo ba꞉ tepo ipuwa hiduilame komola, mabu kebe kamenate ebeno tepo ipuwa da꞉hiduimimini, ba꞉be hido komote ebegodolo a꞉kawibamene, iyo, ba꞉bako hido tataba emede komote ebegodolo ba itana, Godote ba꞉be komo umiti hidonomoma꞉ kogoema꞉ne. \v 5 Ba꞉bema꞉ wadiyala la꞉le ya꞉lo tetelo tuputupulu demedehonama꞉ ba꞉bi kamenakamenoeno emede komo nemalagidolala꞉. Iba꞉te Godoko hibima꞉ ba midina ibino awa꞉tamo papamila꞉ha komodo ibi ha꞉kiya ibino tepo ipuwa hidohidonomoma꞉ ba꞉bo midilinakuya꞉, \v 6 iyo, ba꞉ ba꞉ma ka꞉na Selate ebeno awi A꞉ibalahamatamo hidonomamo papamiwatalo ebe ebeno hido namutudawama꞉ ka꞉minakui. Ba꞉bema꞉ la꞉le Selako ba ibamitina la꞉eno awi tolelameheno iba꞉tamo hidohido komo dododilinakoma, la꞉eno hibima꞉ midi ipuwalo la꞉ ba꞉ ebeno bohelemele gugudima꞉ beda꞉hanamata. \p \v 7 Ba꞉gala hibima꞉ midipi dubala꞉, la꞉ atumu la꞉eno kamenakamenago tatabalo ba emedehona hido ukuia꞉go ibi nowalubilinakuya꞉la꞉, mabu la꞉eno helote ibino helo na꞉gogolona. Iyo, wadiyala la꞉ la꞉eno tepo ipuwoeno ukuilo la꞉ ha꞉kiya la꞉ hopamo ba miya꞉te la꞉eno kamenakamena hunamo na꞉wadiya꞉paa꞉latelenakuya꞉la꞉, mabu Godote tawakaluba꞉tamo malemalelo dikalamena iba꞉te ba꞉be wiboha꞉ ka꞉ka꞉ la꞉go kapimilo kolawema꞉na꞉. Ba꞉ hibila, la꞉ ba꞉ma ka꞉na dewagelema, Godote la꞉eno toetoe tabo ulihoma꞉ eta komote gigiho a꞉kakalapilamene. \s1 Hidohido Ododili Komokomo Mabuma꞉ Temeteme Lawe Komo \p \v 8 Ba꞉bema꞉ la꞉ hibima꞉ midipino emede komoma꞉, na Pitate kuititi tabo ba꞉ma ka꞉na goemo. Wadiyala la꞉ hiliyonomate ukui kapiyama꞉ eda꞉hate tatabalo nemedenala꞉, ba꞉ma ka꞉na awagaha komote la꞉tamo akapa꞉la꞉, ba꞉gala la꞉ hibima꞉ midipi malemalelo ba emalagidolena, ibino temeteme komoma꞉ la꞉eno tepo ipuwa akakodakoduilama꞉la꞉. \v 9 Ba꞉bene eta lumagiti ama꞉tamo kuba dododimini, ama꞉ ebeno kubama꞉ akahuiyala꞉, ba꞉gala ebete ama꞉tamo mela tabo da꞉goemene, ama꞉ ebeno mela tabo huiyaheno huiyatiya ebe mabuma꞉ Godoko na꞉kiyamiya꞉ ebete ebe hidamo kowalubinama꞉. Ba꞉ hibila, Godote ebeno malemale ama꞉ ipuwado hawakalimima꞉ ama꞉ ya꞉lo a꞉ka꞉miya꞉ta, mabu ba꞉be gabodo ebeno hido owalubi komote ama꞉tamo atumu ba꞉kapenakomene. \v 10 Ba꞉moe ba꞉be mabuma꞉ Godokono Bukalo tabote ba꞉ma ka꞉na itana, \b \q1 “Kebe lumagiti kalakalago emedema꞉ ubi dihatemene, \q2 ebete kubakuba tabo ba꞉gala ha꞉da amiho tabo akolamaginakala꞉. \q1 \v 11 Ba꞉gala wadiyala ebete kuba ododili ipuwane ohobigate \q2 hidohido komo nododilinakamene, \q1 iyo, ebete ebeno ubi konomamo nihatenakamene \q2 komopi hiliyonomago tatabalo kemedenama꞉. \q1 \v 12 Ba꞉ hibila, puya꞉te ba꞉ba ka꞉na tuputupupima꞉ deda꞉hana, \q2 Kodawa Godote ibi hidonomamo ba ulamena \q2 ibino toetoe tabo ulihonako, \q1 huiyatiya puya꞉te kuba komokomo dododilina, \q2 ebete iba꞉tamo alaholo komo bododinako.” \b \p \v 13 Ba꞉bema꞉ ama꞉le hidohido komo ododilima꞉ helonomoma꞉ deda꞉mena꞉, ba꞉ba tetelo eta lumagiti ubi a꞉kihata꞉mene ama꞉ kubahimima꞉. \v 14 Huiyatiya diyala, eta tetelo ama꞉ hido komo ba ododi komopa꞉te temeteme ama꞉tamo da꞉ ikametamena꞉, ba꞉bene ba꞉be temeteme ipuwalo iba꞉tamo akatoletola꞉la꞉ ba꞉gala aka-ukuibilibila꞉la꞉, huiyatiya ama꞉ koamo na꞉kalakaluya꞉! \v 15 Iyo, ama꞉ amia꞉no tepo ipuwalo Kelisoko kapiya tolemelo ebe hunamo ba adipate Kodawama꞉ na꞉ka꞉minakuya꞉, ba꞉gala wadiyala ama꞉ ba꞉ma ka꞉na na꞉hidonakuya꞉, keba tetelo Kelisoko iya꞉tawaha꞉ lumagiti amia꞉no hibima꞉ midi komoma꞉ ama꞉ da꞉kiyamemena꞉, ama꞉ ba꞉be komoeno ipuwa ebe hidamo ba꞉bo kiya꞉tumima꞉na꞉ta. \v 16 Ba꞉bene ama꞉ amia꞉no komo ebetamo da꞉hawakalimimina꞉, wadiyala ama꞉ ha꞉kiya ama꞉ hopamo ihatelo amia꞉no ukuia꞉mo ebe ba adipate tataba gabodo ebe nowalubiya꞉. Ba꞉ hibila, ama꞉le amia꞉no ododili ipuwalo Kelisokono tuputupudawama꞉ ba eda꞉na amia꞉no tepo ipuwoeno mulu ukui komamo da꞉papamiwatanakomena꞉, puya꞉te amia꞉no Kelisoko ta꞉mata mabuma꞉ ama꞉ iduduputimilo kuba tabo dolamagimina, galane iba꞉te amia꞉no hido emede komo ba emalagidolo hilopo ba꞉bo kolawema꞉na꞉. \v 17 Ba꞉bema꞉ hibima꞉ mididawa, ama꞉ numa꞉. Godote ubi dihatemene, ama꞉le eta hido ododi komo mabuma꞉ temeteme da꞉lawemena꞉, kubaha꞉, ba꞉ hido komola, mabu ba꞉bako temeteme ipuwalo Godokono kalakalate ama꞉tamo kitanama꞉ne, huiyatiya keba tetelo ama꞉ kuba ododi ipuwalo temeteme da꞉lawemena꞉ ebete ama꞉tamo a꞉kakalakalamene. \s1 Ya꞉sukunu Koko Temeteme Komodo Hibima꞉ Midipa꞉te Ka꞉ka꞉ Mula꞉ Komo Da꞉lawiya꞉ \p \v 18 Ba꞉bema꞉ wadiyala la꞉ Kelisokono komo nemalagidolala꞉. Ebe ba꞉ tuputupudawanomola, huiyatiya ebete hopo habanapino kuba ododili hiliyonomo mabuma꞉ koko temeteme uwatete ba꞉bo hoiya꞉, ba꞉moe gabodo ebete a Godotamo a꞉magahiya꞉ ale ebeno hidohido mabulubima꞉ keda꞉hanama꞉. Numa꞉la꞉, tawakaluba꞉te Ya꞉suku danakapumiya꞉ ba꞉ba tetelo ebeno katene apeno ka꞉ka꞉te dito wibuya꞉, huiyatiya Godote hoe ipuwane ebe dadipatiya꞉ ebete wiboha꞉ ka꞉ka꞉ ape ba꞉bo kalawiya꞉, iyo, ebete emedena emedena tetelo gala a꞉kahoenamene. \v 19 Ba꞉gala ba꞉moe ba꞉ eta komola. Godote ebe ka꞉ka꞉mo adipateheno dopamo Ya꞉suti Saitanakono du genama guamo tote Godokono tabo ba꞉bo nolamagiya꞉. \v 20 Ba꞉bolo puya꞉te ebeno tabo dulihuya꞉, ibi ba꞉ hopo habalo Godotamo papamila꞉haha꞉ma꞉ deda꞉hanama꞉ ba꞉bi kuba ododilipino ha꞉laha gobogobola, iyo, Nowate konomo boge dododiya꞉ Godote hido tete iba꞉tamo ba꞉bo ikalamiya꞉, huiyatiya iba꞉te ebeno tabo kulihuya꞉ha꞉. Ba꞉be mabuma꞉ hulama beyate dodoluya꞉ ba꞉ba tetelo hopo habanapi ipuwalo kapiyakapiyate Nowakono boge guamo nogomuya꞉, iyo, a꞉iti tawakalubinomate beya ipuwane ibino ka꞉ka꞉ mula꞉ komo ba lawe komo hiliyonomate ba꞉ dito ha꞉lahuya꞉. \fig Nowakono konomo bogela|alt="Ark floating, a few mountains" src="CO00630B.TIF" size="span" loc="1/3 of page in middle" copy="1978 David C. Cook Publishing Co." ref="3.20" \fig* \p \v 21 Ba꞉bema꞉ Nowako tetelo duluhukuya꞉ ba꞉be hulama beya ba꞉ go komola. Iyo, ka꞉lo hibima꞉ midipino beyamo wadulatele komo ba꞉ ibino ka꞉ka꞉ mula꞉ gabola, huiyatiya ba꞉be ododi ipuwalo beyate lumagino tepo ipuwa a꞉kukulama꞉mene, ao, beyate hunu tamoeno dalowa꞉ kapiya kukulama꞉ne. Ba꞉bema꞉ ka꞉ka꞉ mula꞉ komo keba ka꞉nala꞉ka꞉? Lumagiti beyamo aduti komo lawe tetelo ebeno tepo ipuwoeno mulu ukui komamo papamiwatalo Godotamo hibilo ba꞉ma ka꞉na da꞉goemene, ebete ebeno emede ipuwalo tuputupu komokomo kapiya kododilinama꞉, ba꞉be komodo ebete ka꞉ka꞉ mula꞉ komo kolawema꞉ne, mabu Ya꞉su Kelisote ebeno ka꞉ka꞉ ba꞉bako lumagitamo ikamema꞉ hoe ipuwane gala a꞉kamahiguya꞉. \v 22 Ba꞉ hibila, ba꞉be Ka꞉ka꞉dawoeno helo konomola. Ebete Hunu Habamo gala kanodolote ba꞉bolo Godokono tu hapuamo da꞉nemediya꞉, ba꞉ba tetene tupuimiti ba꞉ma teta꞉mo puluhuku hiliyonomo nopopa꞉te, Godokono nopopi ba꞉gala Saitanakono nopopi, helohelonomo nopopi ba꞉gala helohelodopo nopopi, ibi hiliyonomate Ya꞉sukunu ubi komamo ba꞉papamila꞉halenakomena꞉. \c 4 \s1 Hibima꞉ Midipa꞉te Kuba Ododili Komone Godotamo Ohobila꞉ Komo \p \v 1 Ba꞉ hibila, Kelisote ba꞉moe hopolo ba emedena ebeno apa꞉mo koko temeteme iya꞉tawanakui, ba꞉bema꞉ wadiyala la꞉ la꞉eno temeteme ipuwalo ebeno hido owalubi ukui atumu kodakodalo na꞉lawiya꞉la꞉, alaholodawate ebeno ka꞉ka꞉ mula꞉ma꞉ gili kibili keba ka꞉na ka꞉lawenako ba꞉ba ka꞉na. Numa꞉la꞉, pote ebeno hibima꞉ midi mabuma꞉ ebeno apa꞉mo temeteme duwatenako, ba꞉be lumagiti pakala emede komoeno kuba ododili komamo gala a꞉kapapamiwatanakamene, \v 2 iyo, ebete ebeno hoe kuitita꞉mo ba nuluhuku Godokono ubi komamo ba꞉papamiwatanakomene, ebeno kateneno ubi komamoha꞉. \p \v 3 Ba꞉ hibila, hibima꞉ midiha꞉pa꞉te kebe kuba komokomo dododilinaka, la꞉ komo gogo hiliyonomolo ba꞉bi atu komo beka-ododilinakuimata. Iyo, dopamo la꞉ la꞉eno kateneno ubi komamo ba papamila꞉hale bohelemele pilo komo, ba꞉gala gamoda niho ipuwalo daedaema꞉ eda꞉ha komo, ba꞉gala hiya꞉hiya꞉ hilopo poko ipuwalo emedeho komo, ba꞉moi komate la꞉ ipuwalo kokonomoma꞉ eda꞉hanama꞉, ba꞉gala la꞉ Godokono eta ko tutumu tabo adikanalete ida꞉da꞉li badikulamenamimata. Huiyatiya kalakala konomola, la꞉ ba꞉bi kuba ododili komokomo a꞉miya꞉paliya꞉mata, \v 4 iyo, ba꞉ma tetelo la꞉le hibima꞉ midiha꞉pa꞉go ba꞉bako koko kuba ba꞉gala daedae ukui komokomo kododilinaha꞉, ba꞉bema꞉ iba꞉te la꞉ mabuma꞉ konomamo la꞉wa꞉hate la꞉ ba꞉bo iduduputilamenakata. \v 5 Ba꞉bema꞉ hibila, Godokono Ko Hegelalo iba꞉te ebeno holoholo hapulu da꞉nutitatamena꞉, ebete ibino hiya꞉hiya꞉ kuba ododili mabuma꞉ iba꞉tamo huiya ba ikalame ebe duhimima꞉ iba꞉te eta tabo ga꞉lama꞉ a꞉kamodobamena꞉. Iyo, ba꞉be Helodawate ya꞉lo hidote bemedena, ba꞉moe hopolo dopamo demedehonama꞉ ba꞉gala ka꞉lo tetelo demedehona ba꞉bi tawakalubi hiliyonomoeno ododili komokomo anagilamelelamete iba꞉tamo modobo huiya kikalamema꞉ne. \v 6 Numa꞉la꞉, ba꞉moe ba꞉be mabuma꞉ Ya꞉sukunu Hido Tabote ha꞉lahapa꞉tamo duluhukuya꞉. Iyo, ba꞉ba꞉te hopo habalo ba emedehona ibino apa꞉mo dododilinakui ba꞉bi kuba mabuma꞉ Godote iba꞉tamo hoe huiya ikalamete, ba꞉bene ebete ebeno ubi komo ba꞉ma ka꞉na ihatiya꞉, ba꞉bi ha꞉lahapino gobogobate Hido Tabo uliho ipuwalo uli ka꞉ka꞉ uwatete Godokono ubi komamo emedena emedena tetelo ba꞉papamila꞉hanakomena꞉. \s1 Godote Hibima꞉ Midipa꞉tamo Hiya꞉hiya꞉ Helo Dikalamiya꞉ Iba꞉te Ebeno Oko Kowatihonama꞉ \p \v 7 Numa꞉la꞉, tete tatalila ba꞉moe hopoeno hiliyonomo komokomate kowibohoma꞉na꞉, ba꞉bema꞉ wadiyala la꞉ tepo kodakoduilamete ba꞉be komote pema꞉ uliholo nemedeniya꞉la꞉, mabu ba꞉moe gabodo la꞉ Godotamo toetoe tabo olamagimi ipuwalo helonomoma꞉ keda꞉hama꞉nemata. \v 8 Ba꞉bema꞉ la꞉eno hiliyonomo ododili komokomo ipuwalo ba꞉moe komo ba꞉ ko komonomola. Wadiyala la꞉eno emede ipuwalo etate eta malemalelo nemalagidolonala꞉, mabu keba tetelo la꞉ malemale ipuwalo demedenama, ba꞉ba tetelo etate etoeno kuba ododili komokomo koamo emalagidolemeheno tiyolo kegebolemema꞉nemata. \v 9 Ba꞉gala wadiyala la꞉ ubiha꞉ tabo ga꞉laheno komopa꞉te komopi baa꞉mo ba꞉gala laha haboeno komamo nowalubihuinakuya꞉la꞉. \p \v 10 Ba꞉gala ba꞉moe ba꞉ eta komola. Godote malemalelo hibima꞉ midipi hiliyonomatamo ebeno hiya꞉hiya꞉ helo ikalamiya꞉ iba꞉te ebeno oko kowatihonama꞉, ba꞉bema꞉ hibima꞉ mididawa, ebete ama꞉tamo kebe hiya꞉nomo helo dikamiya꞉la, wadiyala ama꞉ ba꞉be heloamo komo tawakalubi hidamo nowalubilinakuya꞉. \v 11 Ba꞉ma ka꞉na Godote kebe lumagitamo helo dikamiya꞉ ebeno tabo kolamaginama꞉, wadiyala ebete hibilo nolamaginakamene, ba꞉gala Godote potamo helo dikamiya꞉ komopino modoboha꞉ komokomo ipuwalo ibi kowalubilinama꞉, wadiyala ebete ba꞉be heloamo ba꞉bako tawakalubi hidonomamo nowalubilinakamene. Ba꞉moe ba꞉be gabodo la꞉ hibima꞉ midipino hiliyonomo ododili ipuwalo komopa꞉te Ya꞉su Kelisokono mahilo ba adipate Godoko ba꞉bo kawagaminama꞉na꞉. \p Ba꞉bema꞉ wadiyala konomo awagaha komo ba꞉gala konomo helo komote Kelisogodolo emedena emedena tetelo na꞉pola꞉namena꞉! Ba꞉moe tabo ba꞉ hibinomola, ba꞉ba꞉la! \s1 Ya꞉suku Ta꞉matapa꞉te Temeteme Ipuwalo Emede Komo \p \v 12 Ba꞉bema꞉ naeno hidohido mabuluba꞉la꞉, la꞉ temeteme ipuwalo demedehonama akala꞉wa꞉hala꞉, mabu temeteme komate Godokono tawakaluba꞉tamo da꞉pikulinaka ba꞉be komo ba꞉ uli komoha꞉. \v 13 Iyo, la꞉eno temeteme ipuwalo wadiyala la꞉ na꞉kalakalahala꞉, mabu la꞉le kebako hiya꞉hiya꞉ temeteme duwatenakoma Kelisote dopamo ba꞉bako atu temeteme a꞉ka-uwatenakui. Ba꞉ hibila, galane ebete ebeno helonomo alago da꞉pehawakalamene, ba꞉ba tetelo la꞉ konomamo kokalakalahama꞉nemata. \v 14 Ba꞉bema꞉ komopa꞉te ba꞉ma tetelo la꞉eno Kelisoko ta꞉mata mabuma꞉ la꞉ diduduputilamemena꞉, la꞉ na꞉kalakalahuya꞉la꞉ mabu ibino iduduputilame komote ba꞉moe komo behawakalimina, Godokono a꞉la꞉mina Gobogobote la꞉ ipuwalo hido oko bowatina. \p \v 15 Ba꞉ hibila, eta lumagiti eta lumagi dito danakapumimini, ba꞉gala etate etoeno ilina pilolo da꞉lawemene, ba꞉gala etate gabomanino eta tutumu dadikanalemene, ba꞉gala etate ebeno pata꞉ ipuwalo komopa꞉tamo menemene dito dikalamemene, wadiyala ba꞉bako kuba ododi lumagiti huiya ba lawe temeteme niya꞉tawamene. Numa꞉la꞉, Godoko ubihinola la꞉ hibima꞉ midipi ipuwalo etate ba꞉bako kuba ododi komodo temeteme huiya lawe, \v 16 huiyatiya hibima꞉ mididawate Kelisoko ta꞉mata mabuma꞉ temeteme da꞉lawemene, ba꞉be komo ba꞉ hido komola, ebe akahilopala꞉. Iyo, lumagiti Kelisokono mahilo mabuma꞉ temeteme ipuwalo da꞉lutamene, wadiyala ebete kalakala Godotamo hunamo nadipata꞉mene! \p \v 17 Ba꞉ hibila, hopo habanapino komokomo anagilamelelame tete ba꞉ a꞉pe. Ba꞉ba tetelo Godote a hibima꞉ midipino ododili komo dopamo anagilamelea꞉mete atamo modobo huiya kikaa꞉mema꞉ne, ba꞉bene galane ebete ebeno Hido Tabo hibima꞉ midiha꞉pino kuba ododili komokomo ba anagilamelelame huiya konomo iba꞉tamo atumu ba꞉bo kakikalamema꞉ne. Ba꞉ba tetelo ibino temeteme bada konomola꞉ka꞉! \v 18 Ba꞉moe mabuma꞉ Godokono Bukalo tabote ba꞉ma ka꞉na itana, \b \q1 “Tuputupudawate ebeno ka꞉ka꞉ mula꞉ komo \q2 lawema꞉ kodakodadopola, \q1 ba꞉bema꞉ puya꞉te Godotamo papamila꞉ha ubiha꞉ma꞉ deda꞉hana, \q2 ba꞉gala puya꞉te kuba komokomo dododilina, \q1 iba꞉te ka꞉ka꞉ mula꞉ komo keba ka꞉na na꞉ka꞉lawemena꞉? \q2 Gabote a꞉kitanamene, puliyanomola!” \b \p \v 19 Ba꞉bema꞉ la꞉ puya꞉te Godokono ubilo temeteme ipuwalo demedehonama, wadiyala la꞉ tuputupu komokomo ba ododili la꞉ ha꞉kiya la꞉eno ka꞉ka꞉ Godotamo hibilo nikamehonakuya꞉la꞉. Ebe ba꞉ la꞉ hidonomamo dododiliya꞉la ba꞉be Helodawala, ba꞉gala ebete la꞉ kowalubilima꞉ kebe komo ododima꞉ dopamo da꞉goiya꞉, galane ebete ba꞉be komo hibinomolo kododima꞉ne. \c 5 \s1 Sose Watowatopa꞉te Ibino Sipi-goegoe Hidamo Ulame Komo \p \v 1 Ba꞉bema꞉ na Pitate, la꞉ puya꞉te la꞉eno hibima꞉ midipino kapiyuimi ipuwalo watowatopima꞉ deda꞉hanama, na ubila la꞉ eta tabo kokiyalamema꞉, mabu na ba꞉ atumu sose watodawa etala. Ba꞉ hibila, Kelisote temeteme duwatiya꞉ nale naeno baida꞉mo umiya꞉mo, ba꞉gala ebete helonomo alago da꞉pehawakalamene ba꞉ba tetelo nale ebeno alo ipuwalo eba꞉go kolutama꞉nemo. Ba꞉bema꞉ nale la꞉ sose watowatopi ba꞉ma ka꞉na tutumulatelemata, \v 2 wadiyala la꞉ la꞉eno tepo ipuwalo ubiha꞉ tabo ga꞉laheno, Godote la꞉tamo dikalamiya꞉la la꞉ la꞉eno ubi konomamo ba꞉bi sipi-goegoe hidamo nulameniya꞉la꞉. Ba꞉gala la꞉eno oko owati ipuwalo oko huiya lawema꞉ koamo emalagidoloheno, huiyatiya la꞉le Godokono kalakalago komo tawakalubi hiliyonomo dito nowalubilinakuya꞉la꞉ \v 3 Ba꞉gala watowatopa꞉la꞉, Godote la꞉tamo dikalamiya꞉la la꞉ ba꞉bi sipi-goegoe kubamo kiyahalamelo wato kokoma꞉ akeda꞉hala꞉. Wadiyala la꞉le huiyatiya la꞉eno tataba emede komodo iba꞉tamo hido go ba hawakalimina ibi ba꞉ba ka꞉na na꞉magahelenakuya꞉la꞉. \v 4 Ba꞉bema꞉ la꞉ ba꞉ba ka꞉na ba ewagelena, la꞉ sipi-goegoe ulamepino Kodawate da꞉puluhukumini, ba꞉ba tetelo koko gawadubate ibino watamo da꞉pupulinaka la꞉ ba꞉bako hidohido a꞉la꞉minale pake ilina ebegodone kuwatema꞉nemata. Kalakala konomola, ba꞉bi pake ilinoeno a꞉la꞉mina komote emedena tetelo a꞉kawibonamene. \s1 Hibima꞉ Midipa꞉te Komo Tutumu Tabamo Papamila꞉ha Komo \p \v 5 Ba꞉bema꞉ la꞉ komo hibima꞉ midipa꞉la꞉, nale atu gabodo la꞉ komo hiya꞉hiya꞉ tabo kokiyahalamema꞉nemata. La꞉ uli apepeho dubala꞉, wadiyala la꞉ la꞉eno watowatopa꞉tamo na꞉papamila꞉hanala꞉, ba꞉gala la꞉ hibima꞉ midipi hiliyonomala꞉, la꞉ ha꞉kiya la꞉ hopamo ba miya꞉te etapa꞉te etapa꞉tamo huiyaha꞉ okopima꞉ neda꞉hanala꞉, mabu Godokono Bukalo tabote ba꞉ma ka꞉na itana, \b \q1 “Puya꞉te dawagahana Godote iba꞉go nalaholohona, \q1 huiyatiya puya꞉te ibi ha꞉kiya ibi hopamo da꞉miya꞉tena, \q1 ebete iba꞉tamo ebeno ko malemale behawakaliminako.” \b \p \v 6 Ba꞉be mabuma꞉ la꞉ ha꞉kiya la꞉ hegehegema꞉ ba midili Godotamo da꞉papamila꞉halema, Godote ebeno hido tetelo la꞉ hunamo ba wadiya꞉paa꞉latele kokopima꞉ komidilima꞉na꞉ta. \v 7 Ba꞉bema꞉ wadiyala la꞉ la꞉eno ukui bilibili komo hiliyonomo ebetamo miya꞉palenomo na꞉miya꞉pala꞉la꞉, mabu ebete la꞉ malemalelo konomamo emalagidolenata. \p \v 8 La꞉ hidamo! La꞉ uliholo nemedehonala꞉, mabu la꞉go alaholohodawa ebe ba꞉ Saitanatela, ebe konomo layono-gaha huiyala, iyo, ebete tawakaluba꞉tamo tole konomo ba ikalame ugahalo ibi nalema꞉ oholena. \v 9 Ba꞉bema꞉ wadiyala la꞉ la꞉eno hibima꞉ midi ipuwalo kodakodalo ba la꞉mota꞉hana ebetamo alaholoho komo nododinakuya꞉la꞉, mabu la꞉ iya꞉tawahala eba꞉go alaholo ipuwalo la꞉ kapiyate kemedenaha꞉, iyo, ba꞉moe hopo konomolo la꞉eno komo hibima꞉ midipi ekaka꞉te ba꞉ atu temeteme ipuwalo ka-emedehona. \v 10 Huiyatiya kalakala konomola, la꞉ tete nanekelelo temeteme ipuwalo emeda꞉tepate, galane Godote ha꞉kiya la꞉eno temeteme ipuwane la꞉ uluhukulatelete hibilo koheluilamema꞉na꞉ta, la꞉le la꞉eno tepo ipuwalo ukui gagagagama꞉ eda꞉hakapoma꞉. Ba꞉ hibila, ba꞉be Konomo Malemaledawate dopamo tetelo la꞉ Kelisoko ipuwado a꞉ka꞉lamiya꞉ta la꞉le ebeno helonomo alago emedena tetelo kemedehonama꞉, \v 11 ba꞉bema꞉ wadiyala konomo helo komote ebegodolo emedena tetelo nitanamene! Ba꞉moe tabo ba꞉ hibinomola, ba꞉ba꞉la! \fig Saitanako konomo layono-gaha huiyala|alt="Male lion" src="HK00046B.TIF" size="span" loc="1/2 of page" copy="Horace Knowles, British and Foregin Bible Society 1954, 1967, 1972" ref="5.8" \fig* \s1 Pitate Leta Kuititi Hapulu Tabo Komokomo Dolamagiya꞉ \p \v 12 Numa꞉la꞉, ba꞉moe deha꞉poto leta Sailasiti na mabuma꞉ pepamo miya꞉teho, naeno umi ipuwalo ebe ba꞉ eta hido hibima꞉ mididawa ekawila. Ba꞉bema꞉ naeno leta kuititi hapulu la꞉ ba꞉ma ka꞉na kiyalamemata, nale la꞉ la꞉eno hibima꞉ midi ipuwalo kowalubilima꞉ ba꞉moi tabo komokomo bemiya꞉tehomo, iyo, ba꞉bi komate Godokono hibi malemale behawakalimita, ba꞉bema꞉ wadiyala la꞉ ba꞉be malemale ipuwalo kodakodalo na꞉la꞉mota꞉hanala꞉. \p \v 13 Numa꞉la꞉, nago da꞉kapiyuiminaka ba꞉bi Ba꞉baloni\f * \fr 5.13 \ft Buka ka꞉lamiholedawa, wadiyala ama꞉ ba꞉moe komo niya꞉tawa, Loma ko habalo demedehonama꞉, ba꞉bi hibima꞉ midipa꞉te Loma habanapino konomo awagaha komo ba emalagidolo iba꞉te ibino haba Ba꞉baloni mahilamo ka꞉minakuya꞉, mabu puya꞉te dopamo hibi Ba꞉baloni habalo demedehonama꞉ iba꞉te ibino konomo awagaha ipuwalo Godotamo koko kuba bododilinakuya꞉.\f* sose hibima꞉ midipino kapiyuimi ba꞉gala la꞉eno hiya꞉hiya꞉ sose kapiyuimi, la꞉eno hiya꞉hiya꞉ kapiyuimi ba꞉ kapiya badininipala bohelemele huiyala, iyo, Godote ebeno ubilo la꞉ keba ka꞉na kuwatitiya꞉la, ebete ba꞉ ba꞉ba ka꞉na ibi atumu a꞉kuwatiya꞉. Ba꞉be mabuma꞉ iba꞉te ibino nolata tabo bepoema꞉ la꞉tamo, ba꞉gala naeno gudu Makate atumu nolata tabo bekapoeme. \v 14 Wadiyala la꞉ da꞉kapiyuimima, la꞉ hiliyonomo etapa꞉te etapa꞉tamo la꞉eno malemale kohawakalimima꞉ kokoto uwatehuilo na꞉pa꞉watamehuiya꞉la꞉. \p Ba꞉bema꞉ la꞉ puya꞉te Kelisoko ipuwalo demedehonama, ebeno kalakalate la꞉ hiliyonomagodolo nitanamene. Ba꞉moe ba꞉ naeno tabo kuititila. Ba꞉ba꞉la.