\id MRK - Kanjobal, Western (San Miguel Acatán) NT -Guatemala 2012 (DBL -2013) \h MARCOS \toc1 Ja' Watx' K'ane Tz'ibebil Can Yu Naj Marcos \toc2 Marcos \toc3 Mr \mt1 JA' WATX' K'ANE TZ'IBEBIL CAN YU NAJ MARCOS \c 1 \s1 Jix Yal Can El Sk'ane Dios Naj Juan Bautista Bey Cusiltaj Tx'otx' \r (Mateo 3:1-12; Lucas 3:1-9, 15-17; Juan 1:19-28) \p \v 1-2 Ja' ti' watx' sk'aneal naj Jesucristo, Sc'aal Dios. Jaxca ti' jix yun yel yich jaxca jix yun tz'iben can jun \w ẍejab Dios\w* jun chi yij Isaías yul \w An Juun Tz'ibebil can oj\w* Jix yal Dios jaxca ti' yin Sc'aal: \q1 Oj jin chej baboj jun jin chejab ja sattaj. Ja' oj wa'nen sbeybal eb ánima yet c'am to chach apni, ẍi Dios.\x * \xo 1:1-2 \xt Malaquías 3:1\x* \m \v 3 Ja' jun jin chejab tu', ja' bey cusiltaj tx'otx' oj yal yin ipal jaxca ti': “Jaxca chi yun swa'nele junoj be yet chi jul junoj yaaw, quey tu' che yute je wa'nen je beybal, yutol oj jul naj Kaawil,” quey tu' oj yute yaloni, ẍi can yul An Juun Tz'ibebil can tu'.\x * \xo 1:3 \xt Isaías 40:3\x* \v 4 Yuxan jix yak' bautizar eb ánima naj Juan bey cusiltaj tx'otx'. Jix yalon tet eb tol sowalil chi sna' sba sc'ul eb yin spenail, catu' chi yak'on bautizar sba eb, yet watx' chi jo'le q'uey spenail eb yu Dios. \v 5 Masanil eb ánima yul-laj yet Judea c'al eb a Jerusalén jix bet aben oj. Chi lawi yalon atej spenail eb tet Dios, catu' chi yak'on sba eb yak' bautizar naj Juan yul ja' miman Jordán. \v 6 Ja' naj Juan tu', xil no' camello chembil ey oc spichil oj, jal sc'alil xin, asan tz'um c'alile. Ja' jun tujan no' tinquin tzu chi chi'lei chi ẍi naj, catu' yal xol-lajil te' awcab chi yuq'ue. \v 7 Catu' jix yalon el xol eb ánima jaxca ti': \p —Ey jun naj tzajan sjul wintaj an, yel xa c'al yel miman yel oc apnoj wintaj an. Yu jun tu', yuxan man jin moo oj wak'on servil nioj, cax c'al chin ey noan sattaj jin xuyon el x'anil xanab naj, man jin moo oj. \v 8 Jainti', caw yel chex wak' bautizar yetoj ja'. Pero ja' jun chi wal tu' an, ja' oj ak'on naj Santo Espíritu e ex. Tol oj jex ak'le bautizar yu, ẍi naj Juan tu'. \s1 Sbautismo Naj Jesús \r (Mateo 3:13-17; Lucas 3:21-22) \p \v 9 Ja' yet jun tiempoal tu', jix el Jesús bey conob Nazaret yul yet Galilea. Jix apni yak'on bautizar sba tet naj Juan bey ja' Jordán. \v 10 Ja' yet lalan yatej yul ja' tu', jix yilon sjajcha spuertail satcan, catu' jix eyol naj Espíritu yiban jaxca junoj no' uch. \v 11 Jix lawi jun tu' xin, jix yaben yal-le eytej jayeb k'ane bey satcan tet eb, jix yalon eytej jaxca ti': \p —Jaach ton ti', jin C'aal jaach, cam c'ulnebil jaach wu an. Caw chin tzala ja win an, ẍi. \s1 Jix Ak'le Porobal Naj Jesús Yu Naj Diablo \r (Mateo 4:1-11; Lucas 4:1-13) \p \v 12 Jix lawi jun tu' xin, jix i'letoj Jesús yu Yespíritu Dios bey jun cusiltaj tx'otx'. \v 13 Cawinaj c'u jix bet ec' naj titu' xol no' nok' ey smey. Jix ijbalele naj yin spenail yu naj Satanás pero ma toj naj. Jix lawi tu', jix jul ak'le servil naj yu eb ángel. \s1 Ja' Bey Galilea Jix El Yich X'oxon El Yopiso Jesús \r (Mateo 4:12-17; Lucas 4:14-15) \p \v 14 Ja' yet jix ale oc naj Juan yul preso, jix to Jesús bey Galilea. Jix yalon can el watx' k'ane [yu chi oc Dios yaawil oj eb ánima]. \v 15 Jix yalon jaxca ti': \p —Jix jul stiempoal, janic'xane wal catu' oj wa'xoj oc Dios Yaawil oj. Yu jun tu', yuxan na' wej je ba yin je penail. Cha' wej je yab jun sk'aneal yet scolbanil je pixan, ẍi Jesús. \s1 Ja' Yet Jix Yawtetej Canwan Mitx'om Pescado Naj Jesús \r (Mateo 4:18-22; Lucas 5:1-11) \p \v 16 Lalan yec' Jesús sti' ja' mar bey Galilea, catu' jix yiloni, ey ec' naj Simón yetoj jun yuẍtaj chi yij Andrés. Lalan yaon eytoj xim eb xol ja', yutol mitx'om pescado eb. \v 17 Catu' jix yalon Jesús tet eb jaxca ti': \p —Ocan nej tzajan wintaj an, cuywan nej wintaj an, oj wak' je yopiso. Jaxca che yute je mitx'on no' pescado ti', quey tu' oj je yute je yi'ontej eb ánima e in an, ẍi Jesús tet eb. \v 18 Jix sbej xa c'al can xim eb yet jun txolan tu'. Yu scuywi eb, yuxan jix tzajlo eb yintaj naj. \v 19 Jix bey to nioj xa, catu' jix yilontoj yin naj Jacobo yetoj naj Juan, eb sc'aal naj Zebebeo. Ey atoj eb yul jun barco, lalan snipen xim eb. \v 20 Catu' jix awteletej eb naj yu Jesús. Jix tit eb xin, jix sbejon can smam eb yetoj eb yaman yul te' barco tu', catu' jix to eb yetoj Jesús. \s1 Jun Naj Ey Oc Pena Espíritu Yin \r (Lucas 4:31-37) \p \v 21 Jix apni eb bey conob Capernaum. Ja' yet sc'ual xewilal jix octoj Jesús yul snail sculto eb Israel cuywa oj. \v 22 Caw jix q'uey a sc'ul eb yet jix yaben eb wan cuybanil jix yak'a, yutol ja' yet jix cuywa snan xol eb tu', jix txeclo el oj, tol ey yopiso yu Dios, man jaxca oj eb cuywam yin sley Moisés. \v 23 Ja' bey snail sculto eb Israel tu', ey jun winaj ey oc pena espíritu yin ey ec' oj. Jix a yaw yin ipal, jix yalon jaxca ti': \p \v 24 —¿Tzet ja walon ja wet ketoj jaach Jesús a Nazaret? ¿Ma yu cu jul ja wak'on q'uey el oj, yuxan jix jaach juli? Wotaj mac jaach txequel. Jaach ton ti' sic'bil jaach el yu Dios, ẍi naj tet Jesús. \v 25 Catu' jix tzule jun pena espíritu yu Jesús, jix yalon tet jaxca ti': \p —Tz'in cachi. Elan yin jun winaj ti', ẍi Jesús tet. \v 26 Catu' jix yak'on tit jun joybinaj sat yin naj tu' yu jun pena espíritu tu'. Jix el yaw, catu' jix el yin naj. \v 27 Jix q'uey a sc'ul masanil ánima jix iloni. Yu jun tu', yuxan jix c'oli yalotanen eb jaxca ti': \p —¿Tzet la ye jun ti'? ¿Tzet la cuybanilal jun chi jul ti'? Ja' jun winaj ti', chi c'al ske' yu yak'on mandar eb pena espíritu. Ila, tol chi sjije eb tet, ẍi eb. \v 28 Eyman jix abcha el sk'umal Jesús xol masanil eb a lugar bey Galilea tu'. \s1 Jix Wa'xi Can Sc'ul Ix Sni' Naj Pedro Yu Jesús \r (Mateo 8:14-15; Lucas 4:38-39) \p \v 29 Jix lawi jun tu' xin, catu' jix eltej eb yul snail sculto eb Israel tu', catu' jix to Jesús yetoj Jacobo c'al Juan bey sna naj Simón yetoj Andrés. \v 30 Telan ey ix sni' naj Simón, caw ya' ey ix yu jun k'ak', yuxan jix yal eb tet Jesús tzet utbil tol ya' ey ix. \v 31 Catu' jix sjitzontoj sba naj sc'atan ix, jix oc mitx'an yin sk'ab ix, jix nic'le a waan ix. Yet jun txolan tu', eyman jix wa'xi can sc'ul ix. Jix el jun k'ak' tu' yin ix. Catu' jix c'oli yak'le servil eb yu ix. \s1 Ec'al Eb Ya' Ey Jix Wa'xi Can Sc'ul Yu Jesús \r (Mateo 8:16-17; Lucas 4:40-41) \p \v 32 Ja' yet xax to c'u, yet numumi xa c'al yei, jix i'letej masanil eb ya' ey sc'atan Jesús, c'al eb ey oc pena espíritu yin. \v 33 Caw ec'al ánima jix syamba sba sti' na. \v 34 Caw ec'al eb jix apni. Yal c'al tzet ya'bilal chi etnen eb jix wa'xi can sc'ul eb yu Jesús. Caw ey eb ey oc pena espíritu yin jix yi' can el yin ánima. Ma cha'le k'anab eb pena espíritu yu naj, yutol yotaj xa eb mac txequel naj. \s1 Jix Yal El Sk'ane Dios Jesús Yul-laj Yet Galilea \r (Lucas 4:42-44) \p \v 35 Ja' yet ey to sajbi, k'ej jolinaj to, jix a waan Jesús, catu' jix to txaloj bey jun lugar tz'inini sti' el conob. \v 36 Catu' jix to naj Simón yetoj eb yetbi tu', jix to eb seyon ec' oj. \v 37 Ja' yet jix ilcha yu eb, jix yalon eb tet naj jaxca ti': \p —Masanil ánima chach seyoni, ẍi eb tet naj. \v 38 Catu' jix yalon naj tet eb: \p —Toon nej bey wan aldea cawil-laj ti', tol oj toj wal can el sk'ane Dios xol-laj ánima. Yutol yu jun ti', yuxan jix jin jul an, ẍi Jesús tet eb. \v 39 Jix ec' eb bey masanil yul-laj yet Galilea, catu' jix ec' yalon can el sk'ane Dios bey jun jun snail bey chi syamba sba eb Israel yin culto. Jix ujtele pax can el pena espíritu yin ánima yu Jesús. \s1 Jix Wa'xi Can Sc'ul Naj Ya' Ey Yu Lepra Yu Jesús \r (Mateo 8:1-4; Lucas 5:12-16) \p \v 40 Ey jun winaj jix apni sc'atan Jesús, ya' ey yu jun tujan ya'bil chi k'a'toj ánima yu, chi yij lepra. Jix ey kaan jun winaj tu', jix yaloni: \p —Ta chi yal ja c'ul, chi ske' ja wak'on can wa'xoj jin c'ul, ẍi naj tet Jesús. \v 41 Ja' Jesús, jix ok' sc'ul yin naj, catu' jix sbatxba oc sk'ab naj yiban naj: \p —Chi yal jin c'ul. Tol chi wak' can wa'xoj ja c'ul, ẍi Jesús tet naj. \v 42 Jix c'al yal jaxca tu' xin, jix wa'xi can jun tujan ya'bil tu'. \v 43 Catu' jix chejle pax naj yu Jesús. Catu' jix cam al-le can tet naj jaxca ti' yu Jesús: \p \v 44 —Ab xin. C'am bey cha wal jun ti'. Asi', tx'ox ja ba tet naj yak'omal xaambal tet Dios. Asi' ak' ja wofrenda tet Dios, jaxca yalon sley Moisés. Jaxca tu' oj yun xeclo el oj tol jix jaach wa'xi, ẍi Jesús tet naj. \v 45 Pero ja' yet jix to naj, jix c'oli yalon el oj tzet jix yun swa'xi can sc'ul. Pilan jix yal el smasanil. Yu jun tu' xin, ma xa ske' yoc Jesús yul jun jun conob, yutol ec'al mac chi yoche chi apni sc'atan naj. Yuxan ja' bey c'am ánima jix ec' c'al. Pero chi apni c'al eb a jun jun lugar sc'atan naj. \c 2 \s1 Jix Wa'xi Can Naj Sicbinaj El Smimanil \r (Mateo 9:1-8; Lucas 5:17-26) \p \v 1 Jayeb jix to c'u tu', jix apni pax Jesús junel xa bey conob Capernaum. Catu' jix abchai, tol ey ec' bey sna. \v 2 Yu jun tu', yuxan ec'al ánima jix syamba oc sba bey sna naj yet tu'. Ma yab yul na tu', yuxan ey eb jix can can sti' na. Catu' jix c'oli yalon sk'ane Dios Jesús tet eb. \v 3 Ey jun winaj sicbinaj el smimanil, jix i'letej yu canwan winaj. \v 4 Pero ma ske' yoctoj eb bey ey ec' Jesús, yutol caw ey ánima. Yu jun tu', yuxan jix atoj eb yiban ẍumuc spananil na tu'.\f + \fr 2:4 \ft Ja' sna eb yet tiempoal tu', panan yiban. Ey bey chi atoj xew eb ánima yiban.\f* Jix sjolon eb jun jolan yet c'ulal bey ey ec' Jesús. Jix yaon eytoj t'unun oj jun winaj tu' eb yul sweyub. Catu' jix ey apnoj sat tx'otx'. \v 5 Ja' yet jix yilon Jesús, tol chi yaoc sc'ul eb yin, jix yalon tet naj sicbinaj el smimanil tu' jaxca ti': \p —Jaach wuẍtaj, jix ak'le miman c'ulal yin ja penail, ẍi Jesús tet naj. \v 6 Pero ey wan eb \w cuywam yin sley Moisés\w* chotan ec' titu'. Jix sna'on eb jaxca ti': \v 7 “¿Tzet yuxan quey tu' chi yal jun winaj ti' jaxca ti'? Buchwal k'ane chi yun yin Dios. C'am junoj ánima chi ske' yak'on miman c'ulal yin cu penail, asan Dios,” ẍi eb. \v 8 Yotaj xa pax Jesús tzet chi sna' eb, yu jun tu', yuxan jix yal tet eb: \p —¿Tzet yuxan quey tu' che na' jaxca tu'? \v 9 ¿Beytet junoj yel subo yali che na'? Ta jin chi jaxca ti': “Tol jix ak'le miman c'ulal yin ja penail,” ma ja', “aan waan oj, i' a ja weyub catu' beyan”. \v 10 Ja' tinani' xin, oj jin tx'ox e ex an, tol ja' jain \w Ak'bil Wopiso xol eb ket animail yu Dios ti'\w*, chi c'al ske' wu wak'on miman c'ulal yin spenail eb ánima bey yul yiban k'inal ti', ẍi Jesús tet eb. Catu' jix yalon naj tet naj sicbinaj el smimanil tu': \p \v 11 —Jain chi wal e ach an, aan waan oj. I' a ja weyub ti'. Paxan bey ja na, ẍi Jesús tet naj. \v 12 Jix a xa c'al waan naj yet jun txolan tu'. Jix yi'on a sweyub naj. T'anan oc eb, catu' jix pax naj. Tuxa c'al jix q'uey can a sc'ul eb masanil. Jix yalon watx' k'ane eb tet Dios: \p —Caw c'am bey chi kil junoj tzet yetal jaxca ti', ẍi xa c'al eb. \s1 Jix Awtele Naj Leví Yu Jesús Yu Yoc Scuywom Oj \r (Mateo 9:9-13; Lucas 5:27-32) \p \v 13 Jix lawi jun tu' xin, jix to Jesús sti' ja' mar Galilea junel xa. Jix apni pax eb ánima masanil sc'atan naj. Catu' jix cuywa tet eb. \v 14 Lalan sbeyi, catu' jix yilon yin jun naj chi ijon Leví,\f + \fr 2:14 \ft Ja' naj Leví, chi yij pax naj yin Mateo bey Mateo 9:9.\f* sc'aal naj Alfeo. Chotan ey bey chi tejwi el tolabal tet eb ánima: \p —Tzajloan, cuywan wintaj an, ẍi Jesús tet naj. Catu' jix a waan oj, jix tzajlo yintaj naj cuywoj. \v 15 Jix lawi tu', catu' jix to Jesús bey sna naj Leví tu'. Jix low yetoj eb scuywom titu', pero ey pax wan eb \w tejom el tolabal\w* jix low yetoj eb yin meẍa, c'al wan xa eb pena pax sbeybal. Yutol ec'al mac jix tzajlo yintaj. \v 16 Ja' yet jix yilon eb \w cuywam yin sley Moisés\w* c'al eb \w fariseo\w*, tol lalan slow naj yetoj eb pena sbeybal tu', jix yalon eb tet eb scuywom naj jaxca ti': \p —¿Tzet yuxan chi low Jesús yetoj eb tejom el tolabal c'al yetoj eb pena sbeybal ti'? ẍi eb. \v 17 Ja' yet jix yaben Jesús jaxca tu', jix yalon tet eb: \p —K'inaloj ta ey ec' junoj anwam tinani', ¿toj ey yopiso yu eb watx' sc'ul? Asan yu eb ya' ey, ja' eb tu' ey yopiso yu. Quey jin pax tu', man yu oj wawten eb watx' sbeybal sna'oni, yuxan jix jin jul an, pero yu wawten eb chi yotajnen el sba tol penawom eb, ẍi Jesús. \s1 C'am Chi Ẍa'le Sba Icham Beybale Yetoj Scuybanil Jesús \r (Mateo 9:14-17; Lucas 5:33-39) \p \v 18 Ja' junel, lalan yijle nocha sba scuywom naj Juan yetoj eb \w fariseo\w*, Yuxan ey wan mac jix apni sc'atan Jesús catu' jix sk'anleni: \p —Ja' eb scuywom naj Juan c'al eb scuywom eb fariseo, \w chi yijle nocha sba eb\w*. ¿Tzet yuxan c'am chi yun pax eb ja cuywom jaachti'? ẍi eb tet. \v 19 Catu' jix yalon naj tet eb jaxca ti': \p —K'inaloj ey junoj nupil chi oc tinani'. Ja' eb awtebil, ¿tumi oj ske' man oj low eb yet ey to ec' naj lalan snupi tu' yetoj eb? \v 20 Ja' to yet oj a apnoj stiempoal yi'le el naj xol eb, ja' yet tu' oj yijle nocha sba eb. \v 21 Tol ey jun xa cuybanile chi tx'oxon el oj tol c'am chi ẍa'le sba icham cuybanile yetoj wan ac' jin cuybanil. K'inaloj ey junoj an icham pichile chi jolcha tinani'. Toj ey mac txequel chi aon oc an ac' nip man to tx'a'bil oj snipil oj an. Yutol ja' an ac' nip tu', chi utz' an, catu' chi mimanbi snic'chanajil an icham tu'. \v 22 Yetoj pax oj, c'am junoj mac txequel chi aon ey vino tol to chi wa'xi yul junoj icham tz'um snetal vino,\f + \fr 2:22 \ft Jix s'is s'umal no' eb snetal oj svino. Ja' yet chi ch'ib a vino tu', catu' chi nic'chatoj wan icham net tu' yu yutol caw eb. Yuxan asanne ac' tz'um chi sk'an eb yetoj ac' vino.\f* yutol ja' yet chi ch'ib a jun vino tu', chi nic'chatoj no' net tz'um tu' yu. Catu' tu' c'al chi etex el vino tu' yetoj jun no' tz'um tu'. Yu jun tu', yuxan asan yul no' ac' tz'um snetal vino, ja' tu' chi ey vino tol to chi wa'xi tu', ẍi Jesús tet eb. \s1 Jix Yaltej Jesús Yu Sc'ual Xewilal \r (Mateo 12:1-8; Lucas 6:1-5) \p \v 23 Ja' yet jun sc'ual xewilal, jix ec' Jesús yul jun be snan xol wan ixim trigo yetoj eb scuywom. Jix yi'on el jayeb sjolom ixim eb scuywom tu', yu sc'uxon eb yet lalan sbey eb tu'. \v 24 Yu jun tu', yuxan jix yal eb fariseo tet Jesús jaxca ti': \p —Ilala, ¿tzet yuxan chi yun eb ja cuywom ti' tzet tol ey sleyal kunen yet sc'ual xewilal? Man sleyal oj chi yute eb jaxca tu', ẍi eb. \v 25 Pero jix yal Jesús tet eb jaxca ti': \p —¿Tumi c'am to bey che yil yul An Juun Tz'ibebil can oj, tzet jix yun naj rey David junel, yet jix tit swail yetoj eb yaman yetoj? \v 26 Jix octoj yul snail Dios, yet ey oc Abiatar yaawil yak'omal xaambal eb tet Dios. Jix slo'on eytoj ixim pan yet Dios yei, tol asan eb yak'omal xaambal tet Dios ey sleyal slo'oni, jix yak' pax tet eb yaman yetoj tu'.\x * \xo 2:26 \xt 1 Samuel 21:1-6\x* Pero ja' jun tzet jix yun tu', man pena oj yul sat Dios. \v 27 Ja' Dios jix alon can oj, yuxan jix el yich sc'ual xewilal, yet ánima yei. Pero man yu oj sjijen sc'ual xewilal eb yuxan jix wa'nele eb yu Dios. \v 28 Jainti', chi ske' walon an, tzet chi ske' el kunen yet sc'ual xewilal, yutol Ak'bil Wopiso xol eb ket animail ti' yu Dios, ẍi naj tet eb. \c 3 \s1 Jix Wa'xi Can Naj Sicbinaj El Sk'ab \r (Mateo 12:9-14; Lucas 6:6-11) \p \v 1 Ja' yet junel xa, jix oc Jesús yul jun snail sculto eb Israel. Ey jun naj sicbinaj el jun sk'ab ey ec' titu'. \v 2 Ey eb jix smaj yila, ta chi wa'xi can sk'ab naj sicbinaj el sk'ab tu' yu Jesús yet sc'ual xewilal tu', catu' chi yak'on queja eb. \v 3 Catu' jix yalon Jesús tet naj sicbinaj el sk'ab tu' jaxca ti': \p —Aan linan oj. Ocan linan cu nan ti', ẍi Jesús tet naj. \v 4 Catu' jix yalon tet eb ánima tu': \p —¿Beytet junoj ey sleyal kunen yet sc'ual xewilal che na'? ¿Jam tzet watx' chi ske' el kuneni, ma ja' tzet pena? ¿Chim ske' kak'on can wa'xoj sc'ul junoj ya' ey, ma ja' cu bejon cam chi ske'? ẍi naj tet eb. Tz'in xa c'al ẍi eb. \v 5 Catu' jix ec' t'anan oj naj xol eb tu', jix tit sjowal naj. Jix cus sc'ul yutol caw caw eb. Catu' jix yalon tet naj tu': \p —Bi eltoj ja k'ab, ẍi Jesús tet naj. Jix sbion eltoj sk'ab naj. Catu' jix wa'xi can oj. \v 6 Catu' jix eltej eb fariseo tu' sti' na, jix slatinen el sba eb yetoj eb spartido naj Herodes, yu tzet chi yute yak'on cam Jesús eb. \s1 Jun Bulan Ánima Jix Bet Ec' Sti' Ja' Mar \p \v 7 Pero ja' naj Jesús, jix to sti' ja' mar Galilea yetoj eb scuywom. Caw ec'al ánima a Galilea jix to yetoj eb. \v 8 Yutol jix yab sk'umal eb tol caw ey \w milagro\w* jix yun Jesús, yuxan ec'al eb jix apni sc'atan. Ey eb a Judea, c'al eb a Jerusalén, yetoj eb a Idumea c'al eb a sk'axepaltoj ja' Jordán. Ey eb jix tit scawilal conob Tiro c'al conob Sidón. \v 9 Yu jun tu', yuxan jix yal Jesús tet eb scuywom, tol listo c'al ye junoj barco yu eb, yet watx' c'am chi witz' oc sba ánima yin naj, yutol ec'al eb. \v 10 Yutol ec'al eb jix wa'xi sc'ul yu naj. Yu jun tu', yuxan ec'al to c'al eb ya' ey jix bet yak' sba tet. \v 11 Jal eb pena espíritu xin, ja' yet jix yilon eb yin naj, jix ey kaan eb sattaj, catu' chi yalon eb yin ipal jaxca ti': \p —Jaachti', Sc'aal jaach Dios, ẍi eb. \v 12 Pero jix yak' sowalil Jesús tet eb, yet watx' manchej yal eb mac txequel Jesús tu'. \s1 Ja' Yet Jix Sic' El Lacawan Scuywom Jesús \r (Mateo 10:1-4; Lucas 6:12-16) \p \v 13 Catu' jix to Jesús bey jun wonan. Jix yawten eb jix ẍa' sc'ul yawteni, catu' jix apni eb titu'. \v 14 Lacawan eb jix yaoc yopiso, yet watx' chi ec' eb yetoj, c'al yu ẍejontoj eb, to yalon el sk'aneal yet colbanile eb. \v 15 Jix yak'on yopiso eb yak'on wa'xoj sc'ul eb ya' ey, c'al yi'on can el pena espíritu eb yin ánima. \v 16 Ja' sbi eb ti' slacawanil: Simón, naj jix yij can a Pedro yu Jesús. \v 17 Yetoj Jacobo, c'al jun yuẍtaj chi yij Juan. Ja' cawan eb ti', sc'aal Zebedeo eb. Jix yij can a eb Boanerges yu Jesús. Ja' jun bie tu', chi yal yel oc apnoj, eb c'un stit sjowal.\f + \fr 3:17 \ft Boanerges chi yal pax yel oc apnoj, “Yuninal c'u yet chi bilwi.”\f* \v 18 Ey jun chi yij Andrés, ey jun chi yij Felipe, ey jun chi yij Bartolomé, ey jun chi yij Mateo, ey jun chi yij Tomás, ey jun xa chi yij Jacobo, naj sc'aal Alfeo, ey jun chi yij Tadeo, ey jun xa chi yij Simón. Ja' jun xa Simón ti', ey oc yin spartido eb Cananista yet yalantoj.\f + \fr 3:18 \ft Eb Cananista, chi yal yel oc apnoj sbi jun bulan eb ac'ul oc yin naj yaaw bey Roma. Chi yoche eb chi el yalan naj yaaw tu', catu' chi yaon oc jun yaawil eb yul yet xojli.\f* \v 19 Ey jun xa xin, ja' ton Judas Iscariote. Ja' ton jun ti', jix aon oc Jesús yul sk'ab camich. \s1 Jix Yal Eb Tol Ja' Diablo Ey Oc Yin Jesús \r (Mateo 12:22-32; Lucas 11:14-23; 12:10) \p Jix lawi jun tu', catu' jix to Jesús bey jun na yetoj eb scuywom. \v 20 Ec'al ánima jix syamba pax sba junel xa yin eb, yuxan ma xa ske' slow naj yetoj eb scuywom tu'. \v 21 Ja' yet jix yaben eb yuẍtaj Jesús c'al xutx naj, jix apni eb titu', t'inan xa chi apni yi'toj naj eb, yutol jix tit sloco naj, yalon eb. \v 22 Ey wan eb cuywam yin sley Moisés jix tit bey conob Jerusalén, jix yalon jaxca ti': \p —Ja' Beelzebú yaawil eb pena espíritu ey oc yetoj Jesús ti'. Yu jun tu', yuxan chi ske' yi'on el pena espíritu tu' Jesús, ẍi eb. \v 23 Catu' jix awteletej eb yu Jesús tu'. Catu' jix yalontej wan k'ane tet eb: \p —Ja' Satanás tu', ¿tumi oj yujte el eb pena espíritu tu'? \v 24 Chi wal e ex tzet yuxan man oj yun jaxca tu'. K'inaloj chi yak'le a jowal eb ánima bey junoj mimej conob. Ja' jun conob tu', chi lawi ey oj. \v 25 K'inaloj ta ey junoj nail ánima chi po'cha yu jowal. Chi etex el jun nail ánima tu'. \v 26 Quey pax ton tu' Satanás xin. K'inaloj ta chi po'cha yetoj eb pena espíritu, catu' chi yak'len jowal yetoj eb, chi uchontoj eb, catu' chi lawi yopiso. \v 27 K'inaloj junoj winaj, caw ey yip. C'am junoj mac comon c'al oj oc yul sna, catu' oj i'le eltoj settaj yetal. Asantane chi ak'cha ganar pixcha can ey naj sbabelal bian, Jam yet tu', chi ak'cha ganar yi'le eltoj settaj yetal naj tu'. \v 28 Caw yel chi wal e ex an, yal c'al tzet spenail ánima chi oqui, c'al jantaj spenail chi yal eb yin Dios, oj ak'le miman c'ulal yu Dios. \v 29 Pero yal c'al mac pena chi yal yin Santo Espíritu, c'am miman c'ulal yin. Chi oc smul oj yin junelne, ẍi Jesús. \v 30 Quey tu' jix yute yalon jaxca tu', yutol jix yal eb tol pena espíritu ey oc yin naj. \s1 Xutx Jesús Yetoj Eb Yuẍtaj \r (Mateo 12:46-50; Lucas 8:19-21) \p \v 31 Jix apni xutx Jesús yetoj eb yuẍtaj. Asan sti' na jix oc linan eb. Jix yak'on awtele eltej Jesús eb. \v 32 Catu' ja' eb chotan ey scawilal Jesús, jix alon tet jaxca ti': \p —Ey ec' ja txutx sti' na yetoj eb ja wuẍtaj. Jaach ab chach seyle ec' yu eb, ẍi eb. \v 33 Catu' jix yalon tet eb: \p —¿Mac txequel jin txutx che na', mac txequel eb wuẍtaj an? ẍi naj tet eb. \v 34 Catu' jix ec' t'anan oj xol-laj eb chotan ey scawilal tu'. Jix yaloni: \p —Ja' ton eb ti', jaxca jin txutx yei, ja' ton eb ti' jaxca wuẍtaj yei. \v 35 Yutol yal c'al mac chi jijen jaxca chi yoche sc'ul Dios, ja' ton eb tu' jaxca tol wuẍtaj, jaxca tol wanab, jaxca tol jin txutx eb an, ẍi Jesús. \c 4 \s1 Sk'aneal Jun Naj Txi'om Trigo \r (Mateo 13:1-9; Lucas 8:4-8) \p \v 1 Ja' junel jix cuywa Jesús sti' ja' mar. Ec'al ánima jix yamchai. Yu jun tu', yuxan jix atoj yul jun barco ey ec' sti' ja' tu', jix ey chotan yul. Jal eb ánima tu' xin, jix can eb sti' ja' mar tu' masanil. \v 2 Miman tzet jix yak' scuy eb titu'. Jix yalontej wan k'ane tet eb jaxca ti': \p \v 3 —Ab wej wan oj wal ti'. Ey jun naj jix to txi'o trigo. \v 4 Ey janic' ixim jix apni can txi'laboj yul-laj be. Pero jix ec' sic'le a ixim yu no' tz'iquin. \v 5 Ey ixim jix ey q'uey yiban wan ch'en, bey xaxo tx'otx'. Jun txolan jix aol oj, yutol xaxo x'otx'al. \v 6 Pero jix c'al aol c'u, jix taj el ixim, yutol man miman oj xe' ixim eytoj yul tx'otx'. \v 7 Ey pax ixim, jix ey q'uey xol q'uix, pero jix ch'ib a te' q'uix tu'. Catu' jix muje el yu te'. Yuxan ma can sjolom ixim. \v 8 Pero ja' ixim jix ey q'uey bey yax sat tx'otx', jix ch'ib a ixim, jix can sjolom ixim. Ey ixim jolome trenta sbak' jix yak'a, ey ixim sesenta, ey ixim xin, cien jix yak'a. \v 9 Ja' wan che yab ti', na'otane wej sic'lebil, ẍi Jesús tet eb. \s1 Tzet Yel Oc Apnoj Wan K'ane Tx'oxom El Cuybanile Ti' \r (Mateo 13:10-17; Lucas 8:9-10) \p \v 10 Ja' yet man xa ey oj ec' eb ánima tu' sc'atan Jesús, jix sk'anlen el eb scuywom slacawanil tet naj, c'al eb ey ec' scawilal: \p —¿Tzet wal chi yal yel oc apnoj jun k'ane jix ja wal ti'? ẍi eb tet naj. \v 11 Catu' jix yalon naj tet eb: \p —Asan e ex chi x'ox Dios wan tzet yetal tol c'am to mac otajneni, yet watx' chi na'cha el je yu tzet chi yun yoc Dios je Yaawil oj. Pero ja' tet eb comon ánima, asan wan k'ane tx'oxom el cuybanile chi wal tet, \v 12 yet watx' c'am chi na'cha el yu eb. Cax c'al chi yil junoj tzet yetal eb, pero cac'al tu' chi can eb, jaxca tol c'am tzet chi yil eb. Yetoj pax oj, cax c'al chi yab eb, pero c'am nioj chi na'cha el yu eb. Yu jun tu', yuxan c'am nioj chi q'uexcha sna'bal eb, yuxan c'am pax chi ak'le miman c'ulal yin spenail eb yu Dios.\x * \xo 4:12 \xt Isaías 6:9, 10\x* \s1 Tzet Chi Yal Yel Oc Apnoj Jun Sk'aneal Naj Txi'om Trigo Ti' \r (Mateo 13:18-23; Lucas 8:11-15) \p \v 13 Ta c'am chi na'cha el je yu tzet chi yal yel oc apnoj jun sk'aneal yet tx'oxbanile jix wal ti' an, ¿tzet oj yun sna'cha el je yu wan xa k'ane masanil? \v 14 Ja' naj txi'om trigo tu', yechel eb chi alon el sk'ane Dios. \v 15 Ja' ixim jinat jix ey q'uey sti' be, yechel eb ánima chi c'al xew yaben sk'ane Dios, catu' chi jul naj Satanás, chi yak'on q'ueytoj yul sc'ul eb. \v 16 Ja' ixim jix ey q'uey yiban ch'en, yechel eb ánima eyman chi ẍa' yab sk'ane Dios yin tzala c'ulal. \v 17 Pero man tec'an oj ye eb, jaxca junoj te' te' man miman oj xe' eytoj xol tx'otx'. Yuxan jaxa yet chi jul jun sya'ilal, ma yet chi ac'ulnele eb yu c'al sk'ane Dios, jun txolan catu' chi somcha el sc'ul eb. \v 18 Ja' ixim jix ey q'uey xol q'uix, yechel pax jun xa bulan eb chi aben sk'ane Dios. \v 19 Pero asan tzet yetal ey yul yiban k'inal ti' chi yoche eb. Chi etex el sna'bal eb yu chi yoche eb chi oc sbe'omal. Asan yin tzet yetal chi yoche oc eb, caw chi yaoc sna'bal eb yin. Yu jun tu', yuxan tu' c'al chi yetne el sba sk'ane Dios yin eb. Laan eb jaxca ixim trigo c'am swatx'il sjolom chi yak'a. \v 20 Jal ixim jix ey q'uey bey yax tx'otx' tu' xin, yechel pax eb chi aben sk'ane Dios, catu' chi yaon oc yin sc'ul. Ja' ton eb tu' laan jaxca ixim treinta sbak' chi yak'a. Ey pax eb laan jaxca ixim sesenta sbak' chi yak'a, c'al jun ciento, ẍi Jesús. \s1 Masanil Tzet Ewan C'uan Yei, Oj Txeclo A Oj \r (Lucas 8:16-18) \p \v 21 Jix yal pax tej Jesús jaxca ti': \p —Ja' yet chi kaon oc cu tzejtebal, toj wal chi kaoctoj yalan junoj cante'. C'am pax chi kaoc yalan junoj tx'at. Ja' yiban junoj tzet yetal naat batxan a oj, ja' tu' chi ka atoj, yet watx' chi tzejtane masanil yul na tu'. \v 22 Jantaj tzet ewan c'uan ye tinani', oj txeclo c'al ta' a oj yetoj jantaj tzet c'ubabil el tinani', oj ak'le otajnele el oj. \v 23 Na'otane wej wan che yab ti' sic'lebil. \v 24 Ak' wej je txiquin yin tzet che yabe, yutol jaxca che yute je yak'on je txiquin tu', jaxca tu' oj yute yak'on Dios na'cha el je yu. Catu' yel xa c'al oj yak' na'cha el je yu. \v 25 Yutol ja' mac chi yoche chi na'cha el yu, yel xa c'al oj ak'le na'cha el yu eb. Jal eb c'am chi yoche chi na'cha el yu xin, ja' nioj tzet ian chi na'cha el yu eb, oj i'le ec' tet eb, ẍi Jesús. \s1 Sk'aneal Ixim Jinat Chi Ch'ibi \p \v 26 Jix yal pax tej Jesús jaxca ti' tet eb: \p —Oj waltej e ex tzet oj yun yel oc eb chi oc Dios Yaawil oj. K'inaloj junoj winaj chi txi'on jinat sat x'otx'. \v 27 Chi lawi tu' chi wey jun ak'bal, catu' chi a waan jun jun sk'inibalil. Yajban chi ec' tiempo, chi aol yawo naj tu', catu' chi ch'ibi. Pero man yotaj oj naj tzet chi yun ẍ'ibi, \v 28 yutol asan yu syaxil tx'otx' chi ch'ibi. Yin sbabelal, xaj jix to c'al. Catu' chi can sjolom, catu' chi yak'on sat. \v 29 Ja' yet chi taj el oj, chi c'uple a oj, yutol chi a apnoj stiempoal. \s1 Sk'aneal An Sbak' Mostaza \r (Mateo 13:31-32; Lucas 13:18-19) \p \v 30 ¿Tzet chi yun ya can sbisil eb ánima chi oc Dios Yaawil oj, che na'? Oj waltej jun k'ane je yabe, tzet chi yun ẍ'ib sbisil eb. \v 31 Laan eb jaxca junoj sbak' mostaza chi awle bey junoj tx'otx'. Ja' jun an jinat tu', caw yali' ch'an an yintaj masanil wanoj xa jinat bey yul yiban k'inal ti'. \v 32 Pero asan yawchai, chi ch'ibi, yel miman chi yun yintaj masanil wan xa ita. Mimej chi yun sk'ablaj, yuxan masanta' no' tz'iquin chi oc ewan no' yalan yenel, ẍi Jesús tet eb. \s1 Yopiso Wan Sk'aneal Tx'oxbanile \r (Mateo 13:34-35) \p \v 33 Ja' yet jix yalon el sk'ane Dios Jesús tet eb ánima, ec'al wan k'ane jaxca wan ti' jix yaltej. Asan wan chi na'cha el yu eb jix yaltej. \v 34 Asan c'al wan k'ane ti' jix yak'balne, yet jix k'anab xol eb. Jal tet eb scuywom xin, chi swatx' alne el oj. \s1 Jun Miman Ka'e' C'al Ja' Mar Jix Oc Tucna Yu Jesús \r (Mateo 8:23-27; Lucas 8:22-25) \p \v 35 Ja' yet jun c'ual tu', yet yey c'ualil, jix yalon Jesús tet eb scuywom jaxca ti': \p —Toon nej bey jun xa sk'axepal ja', ẍi naj. \v 36 Yu jun tu' xin, jix bej can eb ánima ey ec' sti' ja' tu'. Catu' jix octoj eb yul te' barco bey ey oc Jesús tu', catu' jix to eb. Ey wan xa barco jix to pax yetoj eb. \v 37 Pero ey jun miman ka'e' caw jow jix apni yiban ja'. Tol tax jix octoj ja' yul te' yu jun ka'e' tu'. Ian jix no el te' yu ja'. \v 38 Jal Jesús xin, tol chi wey naj ẍopeltoj te' barco tu', ey oc sk'an. Catu' jix stenle el sweyan naj yu eb tu': \p —Wuẍtaj, ¿tumi c'am chach oc il nioj? Ila lalan cu lawi el oj, ẍi eb tet naj. \v 39 Catu' jix a waan Jesús tu', jix stenon oc tucan jun ka'e' tu'. Jix yalon pax tet ja' mar: \p —Ocan tucan oj, ẍi naj tet ja'. Jaxca tu' xin, jix oc tucan jun ka'e' tu', jix num ey masanil. \v 40 Catu' jix yalon tet eb scuywom: \p —¿Tzet yuxan caw chex xiwi? ¿Tzet yuxan c'am che yaoc je c'ul win an? ẍi naj tet eb. \v 41 Tu' c'al jix q'uey a sc'ul eb yu sic'lebil. Catu' jix yalon eb: \p —¿Tzet la ye jun winaj ti'? Ila chi sjije ka'e' c'al ja' mar tzet chi yala, ẍi eb. \c 5 \s1 Ja' Naj A Gadara Etnebil Yu Pena Espíritu \r (Mateo 8:28-34; Lucas 8:26-39) \p \v 1 Jix ec' apnoj Jesús yetoj eb scuywom bey jun xa sk'axepal ja' mar, bey jun lugar chi yij Gadara. \v 2 Lalan yeltej Jesús yul barco, catu' jix apni jun winaj sc'atan, speto campo santo. Ja' jun winaj tu', ey oc pena espíritu yin. \v 3 Asan bey mujan eb camnaj caan naj. C'am mac chi tzaje spixon ey naj yetoj cadena. \v 4 Tx'ial el xa c'al jix c'al-le ey naj yetoj cadena, chi oc yin sk'ab c'al yin yajan. Pero coc' xa c'al chi yun toj ch'en stujon toj. C'am junoj chi tzaje tet. \v 5 Tobal k'inal, c'ualil c'al ak'balil chi ec'ab bey wonanlaj c'al bey campo santo. Chi el yaw. Chi smak'on yasoj sba yetoj ch'en. \v 6 Ja' yet jix yilontej yin Jesús naat to ey naj, jix yak'on yip naj stit sc'atan. Jix ey kaan naj sattaj Jesús yet jix apni. \v 7-8 Jix yalon Jesús tu' tet jaxca ti': \p —Jaach pena espíritu, elan yin naj ti', ẍi Jesús tet. Catu' jix a yaw yin ipal. Jix yalon jaxca ti': \p —¿Tzet ja walon ja wet win, jaach Jesús? Jaachti' Sc'aal jaach Dios, naj yel xa c'al miman yel oc apnoj. Yu wal dios e ach jin k'an an, manchej jin ja wetne, ẍi jun pena espíritu tu' tet Jesús. \v 9 Catu' jix sk'anlen el Jesús tet naj tu': \p —¿Tzet ja bi? ẍi Jesús tet naj. \p —Legión cu bi, yutol caw ec'al jon, ẍi wan pena espíritu tu' yin naj.\f + \fr 5:9 \ft Legión chi yal yel oc apnoj, tol ec'al. Legión sbi jun jun bulan soldado Romano. Sbisil jun jun bulan tu', oxeb mil, ma wajeb mil soldado.\f* \v 10 Caw jix oc tean yin Jesús, yet watx' c'am chi chejle el eb pena espíritu bey jun lugar tu' yu naj. \v 11 Ja' scawilal tu' ey jun wonan. Ey wan no' txitam lalan slowi. \v 12 Jix oc tean eb pena espíritu tu' yin Jesús. Jix yalon eb: \p —Chej jon can toj xol no' txitam tu', yet watx' jaxa yin no' chi cu oc can oj, ẍi eb tet naj. \v 13 Catu' jix cha'letoj eb yu Jesús tu' yin no'. Catu' jix el eb yin naj tu', ja' yin no' txitam tu' jix to can eb. Ey mi caab oj mil no' txitam tu'. Jix sk'ojon el sba no' sat pac'an bey chi low no' tu'. Jix ey apnoj no' xol ja' mar. Pilan jix jik'wi no' titu'. \v 14 Ja' eb naj ilom txitam, caw jix xiw a eb naj sic'lebil. Jix to eb el oj. Jix ec' yalon can el eb yul conob, c'al bey naatlaj el oj, yuxan ec'al ánima jix bet ilon tzet jix yun tu'. \v 15 Jix apni eb ánima bey ey ec' Jesús tu' xin, jix yilon oc eb yin naj bey jix el eb pena espíritu tu', chotan ec' naj titu'. Ey xa oc spichil naj, watx' xa sc'ul naj. Yu jun tu', caw jix xiw a eb ánima tu'. \v 16 Ja' eb jix ilon wan tzet yetal jix el yunen Jesús tu', ja' eb jix alon yab wan xa eb ánima tu'. Jix yal eb masanil tzet jix yun yin naj bey jix el eb pena espíritu tu', c'al tzet jix yun no' txitam tu'. \v 17 Yu c'al tu', jix oc tean eb ánima yin Jesús, tol chi el Jesús yul x'otx'al eb tu'. \v 18 Ja' yet jix octoj Jesús yul barco, ja' naj bey jix el eb pena espíritu tu', jix oc tean tet naj, tol chi to naj yetoj. \v 19 Pero ma cha'letoj naj yu Jesús yetoj, jix yalon tet naj jaxca ti': \p —Paxan bey ja na, catu' cha walon tet ja mam c'al tet eb ja wican jaxca ti': “Tumi jantaj xa tzet jix el yunen Dios win an, jix ok' sc'ul naj win an,” ja chi, ẍi Jesús tet naj. \v 20 Jix to naj tu', jix ec' yalon el naj bey wan conob yul yet Decápolis.\f + \fr 5:20 \ft Decápolis chi yal yel oc apnoj, “laoneb conob.”\f* Jix yal el naj jantaj tzet jix el yunen Jesús yin naj, yuxan tuxa c'al jix q'uey a sc'ul ánima masanil. \s1 Ja' Ix Scutz'in Naj Jairo Yetoj Ix Ix Jix Mitx'on Sti' Spichil Jesús \p \v 21 Jix lawi jun tu' xin, catu' jix pax ec' Jesús bey jun xa sk'axepal ja' mar bey speto ta' a'. Ja' yet jix ec' apnoj titu', ec'al ánima jix syamba pax sba yin junel xa. \v 22 Jix apni jun yaawil snail sculto eb Israel chi yij Jairo. Jix c'al yil yin Jesús, jix sbejon ey kaan sba sattaj. \v 23 Jix c'oli yoc tean yin Jesús, jix yalon tet jaxca ti': \p —Caw tuxa chi cam jun jin cutz'in an. Toon wetoj an, catu' chi to ja batxban oc ja k'ab yiban ix, yet watx' chi wa'xi can sc'ul ix catu' c'am chi cam ix, ẍi naj tet Jesús. \v 24 Catu' jix to Jesús yetoj naj. Ec'al ánima jix to yintaj, tuxa c'al chi witz'le xa c'al oc sba eb yin. \v 25 Ja' xol ánima tu', ey jun ix ix caw ya' ey sic'lebil, lacaweb xa jabil c'al c'oli yey s'ilal ix. \v 26 Ec'al eb anwam bey jix bet yetne sba ix. Pilan jix lawi can el tzet ey ix tet eb. Pero c'am nioj jix wa'xi sc'ul ix yu eb, ja' ti' yet, tol chi c'al a can. \v 27 Pero jix yab sk'umal Jesús ix. Jix sjitz'ontoj sba ix yintaj naj xol ánima tu'. Jix smitx'on sti' spichil naj ix. \v 28 Yutol jix sna' ix: “Asanne c'al jin mitx'on nioj sti' spichil naj, oj wa'xoj can jin c'ul,” ẍi ix. \v 29 Ja' yet jun txolan tu' jix oc tucna yey s'ilal ix. Jix yab swa'xi can sya'ilal ix tu'. \v 30 Jix yotajnen el Jesús tol ey mac jix wa'xi can yu yipal naj. Yuxan jix meltzotoj t'anan yintaj yilon xol ánima tu', jix sk'anlen tet eb jaxca ti': \p —¿Mac txequel jun jix mitx'on jin pichil ti'? ẍi naj tet eb. \v 31 Catu' jix yalon eb scuywom tu' tet naj jaxca ti': \p —Tol cha wila chi switz' oc sba ánima ja win, catu' chi to wal ja k'anlen pax oj mac jix mitx'on ja pichil, ẍi eb tet naj. \v 32 Pero ja' Jesús xin, jix ec' c'al t'anan oj xol eb seyoni, mac jun jix mitx'on spichil tu'. \v 33 Jal ix ix tu' xin, caw chi bilwi a ix yu xiw c'ulal. Yotaj ix, tol jix wa'xi can sc'ul ix yu, yuxan jix to ix sc'atan Jesús, jix ey kaan ix sattaj. Jix yalon ix masanil tet naj. \v 34 Catu' jix yalon naj tet ix jaxca ti': \p Txo ix, jix wa'xi ja c'ul yutol jix ja waoc ja c'ul win an. Paxan yin tzala c'ulal. Tol jix wa'xi ja c'ul yin jun ja ya'bilal ti', ẍi Jesús tet ix. \v 35 Lalan to yalon Jesús, catu' jix apni wan eb jix bet bey sna naj yaawil snail sculto eb Israel tu'. Jix yalon eb tet naj: \p —Ja' ix ja cutz'in ma'eal cam ix. Na'ba xa c'al mi chi to yetne sba naj Cuywam ti' to yiloni, ẍi eb tet naj. \v 36 Pero ja' yet jix yaben Jesús tzet jix yal eb tu', jix yalon tet naj yaawil snail sculto tu' jaxca ti': \p —Manchej jaach oc il. Asan tol cha waoc Dios yin ja c'ul, ẍi Jesús tet naj. \v 37 Jix lawi tu', c'am mac jix ẍa'toj yintaj. Asan Pedro yetoj Jacobo, yetoj Juan yuẍtaj Jacobo tu', asanne eb jix ẍa'toj yetoj. \v 38 Jix apni bey sna naj yaaw tu' xin, catu' jix yiloni caw chi ok' ánima. Caw chi wek'ek'i eb yel yaw. \v 39 Catu' jix octoj yul na tu', catu' jix yalon tet eb jaxca ti': \p —¿Tzet yuxan caw chex ok'i? Ja' ix unin ti', man camnaj oj ix, tu' c'al chi wey ix, ẍi naj tet eb. \v 40 Pero tu' c'al jix tzeele naj yu eb. Catu' jix ujtele eltej eb sti' na yu, catu' jix yi'on octoj smam c'al xutx ix unin tu'. \v 41 Jix oc mitx'an yin sk'ab ix, catu' jix yalon tet ix jaxca ti': \p —Talita cumi, ẍi. Chi yal yel oc apnoj: “Jaach unin, jain chi wal e ach an, aan waan oj.”\f + \fr 5:41 \ft Ja' wan k'ane ti' yin jun ti'e chi yij Arameo. Ja' ton yin jun tu' jix k'anab Jesús.\f* \v 42 Jix a xa c'al waan ix yet jun txolan tu', catu' jix ec'ab ix. Lacaweb jabil xa sk'inal ix. Ja' jantaj eb ey ec' titu', caw jix q'uey a sc'ul eb. \v 43 Jix cam sc'ul Jesús yalon tet eb, tol manchej yal el jun ti' eb. Catu' jix chejle ak'le low ix tu'. \c 6 \s1 Ja' Yet Ey ec' Jesús Bey Conob Nazaret \r (Mateo 13:53-58; Lucas 4:16-30) \p \v 1 Jix pax tej Jesús bey jun lugar bey ey ec' tu', catu' jix apni bey sconob tu'. Jix to eb scuywom yetoj. \v 2 Ja' yet sc'ual xewilal jix cuywa yul snail sculto eb Israel. Ec'al mac jix abeni. Pero tu' c'al jix q'uey can a sc'ul eb yu. Jix yalon eb jaxca ti': \p —¿Beytu' jix scuy jun winaj ti' wan ti'? ¿Beytu' jix yi' sjelanil tu'? ¿Tzet chi yun ske'on milagro tu' yu? \v 3 Yutol ja' jun ti', ja' ton jun josom te', yune' ix María. Yuẍtaj sba yetoj Jacobo, José, Judas, yetoj Simón. Ey ec' eb yanab naj cu xol ti', ẍi eb. Yu jun tu', yuxan tu' c'al jix q'uey a sc'ul eb yin. \v 4 Catu' jix yalon Jesús tet eb tu' jaxca ti': \p —Ey c'al ta' yel oc apnoj eb ẍejab Dios yul sat ánima masanil. Asan yul sat eb yet conob eb, c'al yul sat eb yican eb, c'al yul sat eb junne nail ye yetoj eb, c'am yel oc apnoj eb, ẍi Jesús. \v 5 Ma ske' yunen junoj milagro titu'. Asan jaywan ya' ey jix sbatxba oc sk'ab yiban, catu' jix wa'xi can sc'ul eb. \v 6 Jix q'uey a sc'ul naj yutol ma yaoc sc'ul eb yin. Jix lawi tu' xin, jix ec' cuywa bey wan aldealaj scawilal sconob tu'. \s1 Jix Chejletoj Eb Lacawan Yu Jesús Yu Sto Yal-le El Sk'aneal \r (Mateo 10:5-15; Lucas 9:1-6) \p \v 7 Jix yawtentej eb lacawan scuywom Jesús sc'atan. Catu' catajwan jix yute ẍejontoj eb. Jix yak'on yopiso eb i'o el pena espíritu. \v 8 Ja' yet c'am to chi to eb, jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Ja' yet chex toi, c'am c'al yet je be che yi'. Manchej je yi' je pa, je lo'be, c'al je tumin. Asan je k'ojoch che yi'. \v 9 Asan je pichil ey oc ti' che yi'toj, yetoj je xanab. \v 10 Yal c'al tzet nail bey chex apni, ja' c'al titu' che yak' je posada masanta' c'al chex to bey junoj xa lugar. \v 11 Ta ey bey c'am chex cha'le yu ánima, catu' c'am chi yal sc'ul eb chi yabe, c'am chex can bey jun lugar tu', che tzic can el spojojal je yajan, yu je tx'oxon can el oj, tol c'am xa je yalon je yet yin eb. [Caw yel chi wal e ex an, ja' yet oj jul jun c'ual chi na'le oc yin ánima, yel miman castigo oj ẍa' eb mac eb ma jex cha'on tu' yintaj eb a Sodoma c'al eb a Gomorra,] ẍi Jesús tet eb. \v 12 Jix to eb scuywom tu' xin. Jix ec' yalon el eb, tol sowalil chi sna' sba eb ánima yin spenail. \v 13 Caw ey pena espíritu jix yi' can el yin eb ánima. Caw ey eb ya' ey jix ec' ya can oc aceite olivo eb yin, catu' jix wa'xi can sc'ul eb. \s1 Scamichal Naj Juan Bautista \r (Mateo 14:1-12; Lucas 9:7-9) \p \v 14 Jix yab naj rey Herodes wan tzet chi el yunen Jesús yet jun tiempoal tu', yutol jix sajlemtoj sk'aneal xol masanil ánima. Yu jun tu', yuxan ey eb jix alon jaxca ti': \p —Ja' jun tu', ja' naj Juan Bautista jix pitzc'u a xol eb camnaj. Yu jun tu', yuxan ey yipal yunen wan tu', ẍi eb. \v 15 Ey wan xa xin, jix yal eb jaxca ti': \p —Ja' jun tu', ja' naj Elías, ẍi eb. Ey wan xa jix aloni: \p —Ja' junoj eb ẍejab Dios, jaxca eb yet peyxa, ẍi eb. \v 16 Ja' yet jix yaben naj Herodes wan ti', jix yaloni: \p —Ja' jun chi yal eb tu', ja' naj Juan, jun jix wak' i'le el sjolom. Ja' ton jix pitzc'u a xol eb camnaj, ẍi naj. \v 17-19 Tol yu jun ti', yuxan jix cam naj Juan tu' yu naj Herodes. Ey jun yuẍtaj naj Herodes tu' chi yij Felipe. Herodías sbi yistil. Montebil el yistil naj Felipe tu' yu naj Herodes tu'. Ja' naj Juan jix alon tet Herodes tu' jaxca ti': \p —Caw c'am sleyal cha monte el yistil naj ja wuẍtaj, ẍi naj tet. Yu jun tu', jix tit sjowal ix Herodías tu'. Jix c'oli yak'on sc'ul oj Herodes ix tu'. Yuxan jix yak' mitx'le Juan, jix yaoc preso catu' jix pixle yetoj cadena. Ja' ix Herodías tu', caw chi chichon oc sc'ul ix yin naj. Chi yoche ix chi yak' cam naj, pero c'am c'al chi ske'. \v 20 Yutol yotaj Herodes tu', tol ja' naj Juan, caw watx' sbeybal, catu' tol yet Dios yei. Yu jun tu', jix xiw a yu. Jix yaon oc steynemal tu', yet watx' manchej ak'le cam yu ix Herodías tu'. Ey bey chi yaltej sk'ane Dios Juan tu' tet Herodes tu'. Cax c'al c'am chi na'cha el yu sic'lebil, pero caw chi tzala yaben tet. \v 21 Ja' yet jix ẍa'on sk'inal ya'bilal Herodes, jix seyon ix tzet utbil chi yute cam naj Juan tu'. Ey jun miman lo' jix oc yu Herodes tu'. Jix yak' low eb yet yaawilal, yetoj eb yaawil eb soldado, c'al eb mimej winaj yul yet Galilea tu'. \v 22 Ey jun yune' ix Herodías tu', Jix octoj ix xol bey lalan yoc lo' tu', catu' jix canalwi ix. Watx' xa c'al yec' ix jix yil Herodes yetoj eb ey ec' low yetoj tu'. Yu jun tu', yuxan jix yal Herodes tu' tet ix jaxca ti': \p —K'an tzet chi yoche ja c'ul e in an, oj wak' e ach an, ẍi naj tet ix. \v 23 Jix sloctej sbi Dios, catu' jix yak'on sti' tet ix, jix yaloni: \p —Yal c'al tzet yetal junoj cha k'an e in an, oj wak' e ach. Cax c'al snan oj bey ey jin oc yaawilal ti', oj wak' an, ẍi naj. \v 24 Ja' yet jix eltej ix xin, jix sk'anlen ix tet xutx jaxca ti': \p —¿Tzet cha woche chin k'an an? ẍi ix tet xutx tu'. Catu' jix tak'wi ix txutxe tu': \p —Ja' sjolom Juan Bautista cha k'ana, ẍi ix. \v 25 Jix octoj ix sc'atan naj rey tu', catu' jix yalon ix tet jaxca ti': \p —Chi woche ja' sjolom Juan Bautista cha wak' e in tinani' an. Ja' yul junoj plato chi woche cha wak' e in an, ẍi ix. \v 26 Caw jix cus a naj rey tu' yet jix yaben naj. Pero ma xa ske' sq'uexban naj, yutol jix sloctej sbi Dios naj, catu' jix yaben pax eb ey ec' yetoj naj tu'. \v 27 Catu' jix chejletoj jun soldado yu naj, catu' jix bet tit sjolom Juan. \v 28 Jix to jun soldado tu' bey preso xin, catu' jix bet yi'on el sjolom Juan tu'. Jix yi'ontej yul jun plato tu', catu' jix yak'on tet ix. Catu' jix yak'on ix tet xutx tu'. \v 29 Ja' yet jix yaben eb scuywom Juan tu', jix apni eb, catu' jix bet mujle can smimanil naj yu eb. \s1 Eb Joeb Mil Jix Low Yu Jesús \r (Mateo 14:13-21; Lucas 9:10-17; Juan 6:1-14) \p \v 30 Jix apni eb ẍejab Jesús tu' sc'atan naj junel xa, catu' jix yalontej eb jantaj c'al tzet jix yun eb, c'al tzet jix yak' cuyle can eb. \v 31 Jix lawi to c'al yalontej eb, catu' jix yalon Jesús tu' tet eb jaxca ti': \p —Toon nej xew nioj cu txojli bey c'am ánima, ẍi naj. Jix yal naj jaxca tu', yutol caw c'am nioj scolil eb yu ánima. Ey chi juli, ey chi toi. Caw c'am stiempo eb slowi. \v 32 Catu' jix octoj Jesús yul jun barco tu' yetoj eb scuywom. Catu' jix to eb xojli bey c'am ánima. \v 33 Pero ec'al ánima jix ilon sto eb. Xax yotajne pax el Jesús eb. Yu jun tu', ec'al eb a conob bey wan conoblaj scawilal tu' jix to yetoj yajan, babel jix apni eb sattaj eb. \v 34 Jix eltej Jesús yul barco tu', jix yiloni, tol ec'al eb ánima ey xa ec' oj. Jix ok' sc'ul yin eb tu', yutol laan eb jaxca wanoj no' me' c'am yilomal. Catu' jix c'oli scuyle eb yu. \v 35 Ja' yet lalan xa sto c'u, jix apni eb scuywom sc'atan, catu' jix yalon eb tet naj jaxca ti': \p —Lalan xa sto c'u. Ja' bey lugar bey ey jon ec' ti', cusiltaj tx'otx'. \v 36 Yuxan tejan watx' cha chejtoj eb ánima ti' bey ey ánima, yetoj bey wan aldea cawil-laj ti', catu' chi smanon low sba eb titu', yutol c'am slo'be eb, ẍi eb tet naj. \p \v 37 —Ak' wej low eb jaexti', ẍi Jesús tet eb scuywom tu'. Catu' jix yalon eb tet: \p —¿Chi to cu man junoj caab cien quetzal, ch'al tu', catu' chi kak'on low eb? ẍi eb.\f + \fr 6:37 \ft Jix yal Jesús, “caab cientos denarios.” Jun denario stool c'u yet tiempoal tu'.\f* \p \v 38 —¿Jayeb ixim pan i'bil oc je yu? Sey wej ila, ẍi naj tet eb. Jix yilon eb, catu' jix yalon eb tet naj: \p Asan joeb ixim ketbi, yetoj cac'on no' pescado, ẍi eb tet naj. \v 39 Catu' jix yalon Jesús tol chi ey chotan eb ánima masanil yin bulquiltaj chi yunne eb bey jun ac'al tu'. \v 40 Jix ey chotan eb tu'. Ey jun jun bulan yin cincuentataj, ey eb yin cien. \v 41 Catu' jix yi'on a ixim joeb pan tu' yetoj no' cac'on pescado tu' Jesús. Jix a t'anan satcan, catu' jix yalon yu diosalil yu. Jix c'oli xi'ontoj ixim, catu' jix yak'on tet eb scuywom yetoj cac'on no' pescado, catu' jix spo'on ec' eb xol ánima. \v 42 Masanil ánima watx' jix yun slow eb sic'lebil. \v 43 Ja' yet jix lawi slow eb tu' lacaweb to xuc jix no yu sobra ixim, c'al sobra no' pescado jix yambale a yu eb. \v 44 Ja' eb winaj jix low tu', joeb mil eb. \s1 Yet Jix Bey Jesús Yiban Ja' Mar \r (Mateo 14:22-27; Juan 6:16-21) \p \v 45 Jix lawi jun tu' xin, jix yalon Jesús tet eb scuywom tol chi oc eb yul barco, catu' chi babi k'axpo ec' eb sattaj naj, chi ec' apnoj eb bey conob Betsaida. Jal Jesús xin, jix to can yu yalontoj sba tet eb ánima. \v 46 Jix lawi yalontoj sba tet eb xin, jix to bey jun wonan txaloj. \v 47 Ey xa ec' te' barco tu' snan ja' yetoj eb scuywom yet jix k'ejbi. Jal Jesús tu' xin, ey to can ec' sat tx'otx' xojli. \v 48 Catu' jix yilontoj, caw chi el yip eb smak'on ja', yutol jow sjul ka'e' sattaj eb. Ja' yet tuxa chi sajbi, jix beytoj Jesús yetoj yajan yiban ja'. Chi yoche chi babi sattaj eb. \v 49 Ja' yet jix yilontoj eb tol chi bey naj yiban ja', jix sna' eb tol lab jun chi jul sc'atan eb tu', yuxan caw jix el yaw eb. \v 50 Jix xiw a eb masanil, yutol masanil eb jix iloni. Catu' jix yalon naj tet eb jaxca ti': \p —Manchej jex oc il. Jain Jesús jin an. Manchej jex xiwi, ẍi naj tet eb. \v 51 Jix lawi tu', jix atoj yetoj eb yul barco tu', catu' jix oc tucan ka'e' tu'. Tuxa c'al jix q'uey can a sc'ul eb yu masanil. \v 52 Cax c'al xax yil smilagro Jesús eb yin ixim joeb pan, pero c'am to chi na'cha el yopiso yu eb, yutol c'am to chi jajcha sna'bal eb. \s1 Eb Ya' Ey Chi Wa'xi Can Sc'ul Bey Conob Genesaret \r (Mateo 14:34-36) \p \v 53 Jix k'axpo ec' eb xin, jix ec' apnoj eb bey conob Genesaret. Jix can can sbarco eb bey sti' ja'. \v 54 Jix c'al eltej eb yul barco tu', jix yilon oc eb ánima tol ja' Jesús jix juli. \v 55 Yuxan jix to eb sbatxtej masanil eb ya' ey bey jun lugar tu', jix i'letej eb sc'atan Jesús. \v 56 Yal c'al bey jix ec' naj, yul-laj aldea ma yul-laj conob, ma bey caan ánima naatlaj el oj, jix i'le eltej eb ya' ey yul-laj calle. Jix sk'anon eb smitx' nioj sti' spichil naj. Masanil eb jix mitx'on sti' spichil naj tu', jix wa'xi c'al can sc'ul eb. \c 7 \s1 Wan Tzet Chi Ak'on Etex El Cu Na'bal \r (Mateo 15:1-20) \p \v 1 Ey wan eb fariseo c'al wan eb cuywam yin sley Moisés jix tit bey Jerusalén, jix syamba oc bulan sba eb yin Jesús. \v 2 Jix yil eb, tol ey jaywan eb scuywom Jesús c'am chi sajbane sk'ab eb yet chi low jaxca yalon sleyalil eb, yuxan pena jix can eb yul sat eb, yu ma sajbane sk'ab eb. Yu jun tu' xin, jix al-le eb penail yu eb. \v 3 Ja' eb fariseo tu', c'al masanil eb Israel, beybalnebil c'al sbeybal yichmam eb yu, yuxan ta c'am chi cam sajbane sk'ab eb jaxca yalon sbeybal eb tu', tutun c'am chi low eb. \v 4 Ja' yet chi jul eb yet chi bet eb txombal, masanta' c'al chi cam sajbane sk'ab eb catu' chi low eb, jaxca yalon sley eb tu'. Ey to c'al wan xa tzet yetal chi sbeybalne eb, jaxca sajbanilal svaso eb, c'al ẍalu, c'al masanil smitx'k'ab eb yet lo', [c'al sweyub eb]. \v 5 Yuxan jix yal eb fariseo tu' c'al eb cuywam yin sley Moisés tet Jesús jaxca ti': \p —¿Tzet yuxan c'am chi sbeybalne eb ja cuywom wan sbeybal eb kichmam? Pena chi can eb, yutol c'am chi x'a' sk'ab eb catu' chi low eb, ẍi eb. \v 6 Catu' jix yalon Jesús tet eb jaxca ti': \p —Jaexti' caw caab sat jex. Yel ton ta' tzet albil can yu Isaías je yin, yet jix s'iben can jaxca ti' yul \w An Juun Tz'ibebil can oj\w*: \q1 Ja' wan ánima ti', yin c'al ch'an sti' eb ey oc swatx' k'ane chi yal e in an. Pero naat el sna'bal eb win an. \q1 \v 7 Na'ba c'al chi tz'aj yi' ey sba eb e in an. Asan wan ẍejbanil ánima chi yak' cuyle eb. Pero jaxca tol jin chejbanil chi yute oc eb, ẍi Dios yul An Juun tu'.\x * \xo 7:7 \xt Isaías 29:13\x* \m \v 8 Jaexti', jix je bej can ẍejbanil Dios, ja' scuybanil je yichmam che beybalne. [Jaxca x'a'banil ẍalu tu', c'al vaso tu'. Ey to c'al wan xa che beybalne jaxca wan ti'.] \v 9 Yu c'al je beybalnen wan sbeybal je yichmam, yuxan che bejon can je beybalnen ẍejbanil Dios. \v 10 Jix yal can Moisés jaxca ti': “Ey ojab yel oc apnoj je mam c'al je txutx yul je sat.\x * \xo 7:10 \xt Éxodo 20:12; Deuteronomio 5:16\x* Ja' mac chi sba smam ma xutx, cam ojabi,” ẍi. \v 11 Pero ja' je yalon jaexti', tol man sowalil oj chi colwa junoj mac txequel tet smam ma tet xutx. Ila ta ey junoj mac chi alon tet smam ma tet xutx jaxca ti': “C'am chi ske' jin colwa e ex, yutol masanil tzet ey e in an, yet xa Dios yei,” ta ẍi. \v 12 Ta ey mac chi yal jaxca tu', man xa sowalil oj chi colwa tet smam c'al tet xutx je yaloni. \v 13 Cac'al ton tu' che yute je yintajnen el ẍejbanil Dios, pero ja' pax sbeybal je yichmam che yak' cuyle oj. Catu' ec'al to c'al wan xa che beybalne jaxca wan ti', ẍi Jesús tet eb. \v 14 Jix lawi tu' xin, jix yawten pax tej eb ánima Jesús tu' junel xa. Jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Ab wej je masanil tzet oj wal an. Na'cha ojab el je yu. \v 15 Ja' tzet chi octoj yul cu ti', c'am chi cu tz'ilbitoj yu yul sat Dios. Ja' wan tzet chi tit yin cu na'bal, ja' chi cu tz'ilbinentoj yul sat Dios. \v 16 Na'otane wej sic'lebil wan tzet chi wal ti' an, ẍi naj tet eb. \v 17 Catu' jix el Jesús tu' xol eb ánima tu', catu' jix octoj yul na yetoj eb scuywom tu'. Jix sk'anlen el eb tet naj: \p —¿Tzet chi yal yel oc apnoj jun cuybanile jix ja wal ti'? ẍi eb tet naj. \v 18 Catu' jix yalon tet eb jaxca ti': \p —¿Tumi c'am chi na'cha pax el je yu, jaexti'? ¿Tumi man je yotaj oj, tol ja' tzet chi octoj yul cu ti', c'am chi cu tz'ilbitoj yul sat Dios yu? \v 19 Yutol manaj bey cu na'bal chi apni. Ja' yul cu c'ul chi ey apnoj, chi lawi tu' xin, chi eli, ẍi Jesús tet eb. Quey tu' jix yute yalon jaxca tu', tzet utbil tol jantaj c'al tzet chi lo'le c'al ta' a', c'am sleyal yu Dios. \v 20 Jix yalon pax jun xa ti' tet eb: \p —Ja' wan tzet chi tit yin cu na'bal, ja' chi cu tz'ilbinentoj yul sat Dios. \v 21 Yutol ja' yin sna'bal ánima chi pitzc'u a wan pena na'bale ti'. Ey mac ey xa yetbi, catu' chi yunen mul yetoj junoj xa mac txequel. Ey eb man to c'al yetbi oj sba, catu' chi yunen mul. Ey eb chi smak' cam yet animail. \v 22 Ey eb chi elk'anwi. Ey eb chi ochen oc tzet ey bey junoj xa. Ey eb c'am swatx'il chi yute sba. Ey eb chi yak' lek'ti'al. Ey eb c'am chi q'uixwi yunen junoj tzet yetal yin comon c'al. Ey eb chi chichon oc sc'ul yin junoj mac txequel yu tzet ey tet. Ey eb comon c'al chi buchwai. Ey eb chi smimanne sba. Ey pax mac c'am sna'bal. \v 23 Ja' wan spenail ti', ja' yin sna'bal ánima chi pitzc'u a oj. Ja' chi tz'ilbinen el eb yul sat Dios, ẍi Jesús. \s1 Ja' Jun Ix Ix Man Israel Oj Jix Yaoc Sc'ul Yin Jesús \r (Mateo 15:21-28) \p \v 24 Catu' jix to Jesús tu' bey jun lugar chi yij Tiro c'al Sidón. Jix apni bey jun na, ma yoche jix abcha a oj ta ey ec' naj titu', pero jix abchai. \v 25 Ey jun ix ix ey jun yune' k'opo ey oc pena espíritu yin titu'. Jix yab sk'umal ix txutxe tu' tol jix apni Jesús titu'. Catu' jix to ix sc'atan naj, jix bet ey kaan ix sattaj. \v 26 Ja' jun ix ix tu', man Israel oj ix, a Sirofenicia ix. Jix sk'an ix tet Jesús tol chi yi' el jun pena espíritu yin ix k'opo tu'. \v 27 Pero jix yal Jesús tet ix jaxca ti': \p —Low ojab eb uninale babel. Man watx' oj ta chi tok'le ec' slo'be eb, catu' chi ak'le tet no' tx'i', ẍi Jesús tet ix.\f + \fr 7:27 \ft Ja' Jesús chejbiltej tet eb Israel, eb sconob Dios. Ja' eb a Sirofenicia, man Israel oj eb. Ja' eb a Israel chi yal yin eb man Israel oj, tol tx'i' eb, yuxan jix yal Jesús jaxca ti' yu yak'on porobal ix, cax c'al yul sat Jesús laan yel oc apnoj ánima masanil.\f* \v 28 Catu' jix tak'wi ix tet naj jaxca ti': \p —Yel ton Mamin, pero ja' no' tx'i', chi sic' a sc'ail slo'be eb uninale chi ey c'otna yalan meẍa, ẍi ix tet naj. \v 29 Yu jun tu', yuxan jix yal naj tet ix jaxca ti': \p —Ja' jun cha wal e in ti' an, caw watx'. Chi ske' chach pax bey ja na, yutol jix el jun pena espíritu tu' yin ix ja wune' tu', ẍi naj tet ix. \v 30 Ja' yet jix apni ix bey sna, jix yilon ix, telan atoj jun yune' ix tu' sat tx'at, xax el jun pena espíritu tu' yin ix. \s1 Naj C'am Chi Ske' Yabeni Jix Jajcha Can Xiquin Yu Jesús \p \v 31 Jix el Jesús bey Tiro bey ey ec' tu' xin, jix ec' bey conob Sidón, c'al bey wan conob yul yet Decápolis.\f + \fr 7:31 \ft Decápolis, chi yal yel oc apnoj, “laoneb conob.”\f* Catu' jix apni bey sti' ja' mar Galilea. \v 32 Ja' yet ey ec' titu', jix i'letej jun winaj c'am chi yabe yu wan ánima tet naj. C'am chi ske' pax sk'anab jun winaj tu'. Jix sk'anon eb tet Jesús yet watx' chi ya oc sk'ab Jesús yiban naj. \v 33 Catu' jix yi'on el naj txojli xol ánima tu'. Jix yaon octoj jun yiximal sk'ab naj yul jun jun xiquin naj. Jix lawi jun tu' xin, catu' jix tz'uben Jesús yin sk'ab, catu' jix yaon oc yin yak' naj. \v 34 Catu' jix a t'anan Jesús satcan tu', jix a sc'ul, catu' jix yalon jaxca ti': \p —Efata, ẍi. Chi yal yel oc apnoj. Jajchaan can oj. \v 35 Ja' yet jun txolan tu', jix jajcha can xiquin naj tu'. Jix wa'xi pax can yak' naj, jix k'anab a naj tu'. \v 36 Catu' jix cam can yalon Jesús tet eb ánima tu' jaxca ti': \p —C'am bey che yal jun ti', ẍi naj tet eb. Pero ja' yet jix yalon tet eb jaxca tu', yel xa c'al jix yal el eb. \v 37 Caw jix q'uey a sc'ul eb ánima tu'. Jix yalon eb jaxca ti': \p —Caw watx' chi yun swa'nen masanil tzet yetal. Chi jajcha xiquin eb c'am chi yabe yu, catu' chi k'anab can a eb c'am c'al ta' chi ske' sk'anabi, ẍi eb. \c 8 \s1 Eb Caneb Mil Jix Low Yu Jesús \r (Mateo 15:32-39) \p \v 1 Ja' yet jun tiempoal tu', caw ec'al ánima jix yamcha yin Jesús, pero c'am nioj slo'be eb. Yu jun tu', yuxan jix yawtetej eb scuywom sc'atan, catu' jix yalon tet eb jaxca ti': \p \v 2 —Caw chi ok' jin c'ul yin wan ánima ti', yutol oxeb xa c'u ey c'al ec' eb ketoj, ja' tinani' c'am xa tzet chi slo' eb. \v 3 Ta c'am chi low eb catu' chi cu chejon paxtoj eb bey sna, chim telc'o eb yul-laj be yu wail. Yutol ey eb yel naat ey, ẍi Jesús tet eb scuywom tu'. \p \v 4 —Pero, ¿tzet wal oj kak' slo' eb bey jun cusiltaj tx'otx' ti'? ẍi eb scuywom tu' tet naj. \p \v 5 —¿Jayeb ixim pan je yetbi? ẍi naj tet eb. \p —Jujeb ixim, ẍi eb tet naj. \v 6 Catu' jix ẍejon ey chotan eb ánima Jesús tu' sat tx'otx'. Jix yi'on a ixim pan tu' sjujebal, catu' jix yalon yu diosalil yu ixim. Jix spo'on ec' oj, jix yak'on tet eb scuywom. Ja' eb jix po'ontoj xol ánima tu'. \v 7 Ey pax jayc'on no' pescado yetbi eb. Jix yalon pax yu diosalil tet Dios, catu' jix yalon tet eb scuywom tu', tol chi po'le ec' no' xol eb ánima tu'. \v 8 Jix low eb masanil, watx' jix yun sno sc'ul eb. Ja' yet jix lawi slow eb tu', jujeb xuc jix no can yu sobrail ixim jix to cani. \v 9 Ey mi pax caneb oj mil eb jix lowi. Jix lawi tu' xin, catu' jix yalontoj sba Jesús tet eb. \v 10 Jix octoj naj yul barco yetoj eb scuywom. Jix to eb bey yul-laj yet jun lugar chi yij Dalmanuta. \s1 Eb Fariseo Jix Sk'an Yil Junoj Milagro Tet Jesús \r (Mateo 16:1-4; Lucas 12:54-56) \p \v 11 Ey wan eb fariseo jix apni sc'atan Jesús. Jix c'oli steelen sba eb yetoj, yu yak'on porobal eb. Yuxan jix sk'an eb yil junoj milagro chi tit bey Dios tet Jesús. \v 12 Jix a sc'ul Jesús, catu' jix yalon tet eb jaxca ti': \p —¿Tzet yuxan chi sk'an wan ánima ti' yil junoj milagro e in an? Caw yel chi wal e ex an, c'am junoj milagro oj tx'oxle yil eb, ẍi Jesús. \v 13 Catu' jix el sc'atan eb fariseo tu', catu' jix octoj yul te' barco junel xa yetoj eb scuywom. Jix k'axpo ec' eb bey jun pac' xa ja' mar tu'. \s1 Wan Scuybanil Eb Fariseo Chi Yala \r (Mateo 16:5-12) \p \v 14 Ma c'al sna' eb scuywom Jesús tu' yi' span yul te' barco. Asan ch'an jun jenan ixim jix yi' eb. \v 15 Jix yalon Jesús tet eb tu' jaxca ti': \p —Ab wej. Che yil c'al je ba yu yich span eb fariseo, c'al yu yich span Herodes, ey smey chex etex el yu, ẍi naj tet eb. \v 16 Catu' jix yalon eb cuywom tu' yu tzet jix yal tu': \p —¿Jam yu c'am cu pan i'bil, yuxan quey tu' chi yala? ẍi eb. \v 17 Catu' c'am chi na'cha yu eb tol chi yal yu scuybanil eb fariseo yet chi yal yin yich span eb. Yotaj Jesús tzet chi yal eb. Yu jun tu', yuxan jix yal tet eb jaxca ti': \p —¿Tzet yuxan caw che yala, tol c'am je pan i'bil je yala? ¿Tumi c'am to chi na'cha el je yu? ¿Tumi man to je yotaj oj, tzet chi yal yel oc apnoj jun ti'? C'am to c'al chi jul je na'bal. \v 18 ¿Tumi c'am che yil xin, tumi c'am che yab sk'umal? ¿Tumi c'am xa che na'tej? \v 19 Ja' yet jix jin po'on ec' ixim joeb pan xol ánima, ¿jayeb to xuc jix no can yu sobra? ẍi naj tet eb. \p —Lacaweb to xuc, ẍi eb. \p \v 20 —Jal pax yet jix jin po'on ec' ixim jujeb pan xol eb caneb mil ánima, ¿jayeb to xuc jix no can yu sobra ixim? ẍi naj tet eb. \p —Jujeb to xuc, ẍi eb. \p \v 21 —¿Tzet yuxan c'am to c'al chi na'cha el nioj je yu xin yet chi wal yin yich span eb fariseo? ẍi Jesús tet eb. \s1 Jun Winaj Jix Jajcha Sat Yu Jesús \p \v 22 Jix lawi jun tu', jix apni eb bey conob Betsaida. Catu' jix i'letej jun winaj c'am chi ske' yilwi sc'atan Jesús tu' yu ánima. Jix sk'anon eb tet naj tol chi yaoc sk'ab yiban naj. \v 23 Catu' jix oc mitx'an naj yin sk'ab naj tu'. Jix quetzle el naj sti' conob yu Jesús. Jix yaon oc nioj s'ub naj yin sat naj tu'. Jix yaon oc sk'ab naj yiban naj, catu' jix sk'anlen naj tet, ta chi xa ske' yilon nioj. \v 24 Jix yak'len naj yiloni, jix yalon naj tet Jesús jaxca ti': \p —Chi xa wil yec'ab ánima, asan tol jaxca te' te' chi wil an, ẍi naj. \v 25 Yuxan jix yaoc sk'ab Jesús yiban sat naj junel xa. Catu' jix wa'xi xa c'al yilwi naj sic'lebil. \v 26 Catu' jix chejle pax naj yu Jesús bey sna. Jix yalon tet naj jaxca ti': \p —Manchej jaach ec' yul conob. C'am pax cha wal jun ti' tet junoj mac txequel titu', ẍi Jesús tet naj. \s1 Albil Yu Naj Pedro Tol Ja' Jesús, Ja' ton Naj Cristo \r (Mateo 16:13-20; Lucas 9:18-21) \p \v 27 Jix lawi jun tu', jix ec' Jesús yetoj eb scuywom bey wan aldealaj bey conob Cesarea yet Filipos. Jix sk'anlen naj yul-laj be tet eb: \p —¿Mac jin txequel yalon eb ánima che yabe? ẍi Jesús tet eb. \p \v 28 —Ey eb chi aloni tol ab Juan Bautista jaach, yal eb. Ey eb xin, tol ab Elías jaach, yalon eb. Ey mac xin, tol ab ẍejab Dios jaach, ec'naj jaach ab peyxa, ẍi eb scuywom tu' tet Jesús. \p \v 29 —Jal jex pax oj, ¿mac jin txequel je yaloni? ẍi naj tet eb. Catu' jix tak'wi naj Pedro tet naj jaxca ti': \p —Jaachti', jaach ton Cristo,\f + \fr 8:29 \ft Ma Mesaías, Cristo, yin sti' eb griego, c'al Mesaías, yin sti' eb hebreo. Laan chi yun yel oc apnoj, “jun chi sec'le atoj aceite olivo yin sjolom,” Ja' ton jun sic'bil el oj yu yoc cu Colomal oj.\f* Ak'bil ja Wopiso Colwawomal jaach, ẍi naj tet Jesús. \v 30 Catu' jix yalon Jesús tet eb jaxca ti': \p —C'am bey che yal el jun ti', ẍi naj tet eb. \s1 Yet Jix Yal El Jesús Yu Scamichal Yin Ey Oj To \r (Mateo 16:21-28; Lucas 9:22-27) \p \v 31 Catu' jix c'oli yalon naj tet eb scuywom tu', tzettaj yetal oj jul yiban. Jix yalon naj jaxca ti': \p —Jainti', \w Ak'bil Wopiso xol eb ket animail yu Dios ti'\w*, pero sowalil miman sya'ilal oj ec' el wiban an. Ja' eb ichamtaj winaj ey yopiso, yetoj eb yaawil yak'omal xaambal tet Dios, c'al eb \w cuywam yin sley Moisés\w*, oj jin yintajne el eb an. Oj jin yak' cam eb an. Pero ja' yet yox c'ual tu', oj jin pitzc'u a oj, ẍi naj tet eb. \v 32 Jichan c'al jix yute yalon Jesús tu' wan ti' tet eb. Catu' jix i'le el naj xojli yu Pedro tu', jix yak'len tenon oc tucan yaloni. \v 33 Catu' jix to t'anan Jesús yin eb scuywom tu'. Jix tenchanen Pedro, jix yalon tet naj jaxca ti': \p —Jaach Satanás, elan jin c'atan an, yutol manaj tzet chi sna' Dios cha na'. Asan yin yet ánima ey oc ja na'bal, ẍi Jesús tet naj. \v 34 Catu' jix yawten eb scuywom c'al eb ánima. Jix yalon tet eb: \p —Ta ey mac chi yoche chi ec' c'al cuywoj wintaj an, sowalil ojab man xa yetoj sba yul yet. Yab ojab eb sya'il wu an, cax c'al chi ale oc eb yin culus. Ta bejan sc'ul eb jaxca tu', ec' ojab c'al eb cuywoj wintaj an. \v 35 Yutol ja' eb c'am chi yoche chi cam bey yul yiban k'inal ti', chi sbej el eb jun k'inale tol ey c'al yin tobal k'inal. Jal pax eb chi bejcha sc'ul scam wu xin, c'al yu sk'aneal colbanile, ja' ton eb tu' oj ẍa' sk'inal tol ey c'al yin tobal k'inal. \v 36 K'inaloj ta chi kak' ganar ki'on masanil tzet ey yul yiban k'inal ti', pero c'am pax scolbanil cu pixan, ¿tzet wal cu ganar jaxca tu'? \v 37 ¿Tzet wal oj kak' stool oj scolchabal cu pixan tu'? \v 38 Ja' eb ánima yet jun tiempoal ti', manaj yin Dios chi yaoc sna'bal eb, caw pena eb. Ta ey mac chi q'uixwi a wu sattaj eb, catu' chi q'uixwi pax a yu jin k'ane, oj jin q'uixwoj pax a yu eb, jain \w Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti'\w* yet oj jin jul yetoj swatx'il c'al yipal jin Mam an, c'al eb ángel asan Dios ey yet. \c 9 \p \v 1 Jix yalon pax Jesús tet eb jaxca ti': \p —Caw yel chi wal e ex an, ey jaywan je xol mac jex ey jex ec' ti' oj to je yil yoc can Dios yin Yaawil yetoj yipal yet c'am to chex cami, ẍi Jesús tet eb. \s1 Jix Q'uexmo Yili Jesús \r (Mateo 17:1-13; Lucas 9:28-36) \p \v 2 Jobix jix to yalon Jesús wan tu', jix yi'ontoj Pedro, yetoj Jacobo c'al Juan bey jun miman wonan. Asan eb jix to yetoj naj. Jix q'uexmo yili naj titu' sattaj eb. \v 3 Jix tzejeji a spichil. Saj lukinaj xa c'al jaxca sajbat. C'am junoj tx'a'wom yul yiban k'inal ti' chi apni sajbanen pichile jaxca yet tu'. \v 4 Catu' jix yilontoj eb oxwan tu', ey ec' naj Elías yetoj Moisés. Lalan sk'anab eb yetoj Jesús tu'. \v 5 Yuxan jix yal naj Pedro tet Jesús jaxca ti': \p —Wuẍtaj, jaach Cuywam, caw watx' ket yutol ey jon ec' titi'. Tejan watx' chi cu wa'ne oxeb oj pat, junoj ja wet, junoj yet Moisés, yetoj junoj yet Elías, ẍi naj tet Jesús. \v 6 Caw jix xiw a eb scuywom Jesús tu', yuxan man yotaj oj Pedro tzet jix yala. \v 7 Jix lawi tu' xin, catu' jix ey jotna jun asun yiban eb. Catu' jix eltej jayeb k'ane xol jun asun tu', jix yal jaxca ti': \p —Ja' ton jin C'aal bey miman chi cam el jin c'ul ti' an. Ak' wej je txiquin tet, ẍi. \v 8 Catu' jix yilontej eb, c'am xa mac ey ec' oj. Asanxane Jesús ey ec' oj. \v 9 Ja' yet lalan spax eytej bey jun wonan tu', jix yalon naj tet eb jaxca ti': \p —C'am junoj mac bey che yal el jun tzet jix je yil ti'. Ja' to yet oj jin pitzc'u a xol eb camnaj, jain Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti', ja' yet tu' oj je yalon el oj, ẍi naj tet eb. \v 10 Yu jun tu', yuxan c'ubabil ey jun k'ane ti' yul sc'ul eb. C'am bey jix yal eb. Ja' yet jix yalon tol oj pitzc'u a xol eb camnaj tu', jix c'oli sna'otanen eb, tzet chi yal yel oc apnoj jun k'ane tu'. \v 11 Catu' jix sk'anlen el eb jun ti' tet naj: \p —Ja' eb cuywam yin sley Moisés chi yal eb jaxca ti': “Ja' Elías, sowalil oj baboj jul oj,” ẍi eb. ¿Tzet yuxan chi yal eb jaxca tu'? ẍi eb tet naj. \v 12 Catu' jix yalon tet eb tu' jaxca ti': \p —Yel toni, sowalil oj baboj jul naj Elías tu', yet watx' chi sna' sba eb ánima yin spenail. Pero, ¿tzet chi yal An Juun Tz'ibebil can win jain Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti'? Chi yal yul An tol oj wil sya'ilal, catu' oj jin intajnele can el yu ánima. \v 13 Chi wal e ex an, tol ja' Elías tu', julnaj xa ec' oj. Ey eb jix yak' sna'bal oj yetnen jaxca chi yoche sc'ul eb. Jaxca jix al-le can yin naj yul An Juun Tz'ibebil can oj, quey ton tu' jix yute eb, ẍi naj tet eb scuywom tu'. \s1 Jix Wa'xi Can Sc'ul Naj Unin Ey Oc Pena Espíritu Yin \r (Mateo 17:14-21; Lucas 9:37-43) \p \v 14 Ja' yet lalan yapni eb bey ey ec' wan xa eb cuywom, jix yilontoj Jesús, tol ec'al ánima ey ec' yetoj eb. Ja' eb cuywam yin sley Moisés, lalan steelen sba eb yetoj eb scuywom Jesús tu'. \v 15 Ja' yet jix yilontoj masanil eb ey xa ec' tu', tol chi apni Jesús, caw jix q'uey a sc'ul eb. Yuxan jix yak' ani eb sto ẍa'oni. \v 16 Ja' yet jix apni eb sc'atan, jix sk'anlen el naj tet eb jaxca ti': \p —¿Tzet yinal che teele je ba yetoj eb? ẍi naj tet eb. \v 17 Ey jun naj jix tak'wi a xol eb ánima tu': \p —Mamin, jaach Cuywam, jix wi'tej jun jin c'aal e ach an. Ey oc pena espíritu yin, yuxan c'am chi ske' sk'anabi. \v 18 Yal c'al bey ey ec' naj catu' chi tita, chi telc'o naj yu. Chi eltej som sti' naj yu, catu' chi natx'atx'i ye naj. Caw lalan sbajbitoj naj yu. Jix wal-le tet eb chi ec' c'al cuywoj ja wintaj an, tol chi yi' can el eb yin naj, pero ma ske' yu eb, ẍi naj tet Jesús. \v 19 Catu' jix yalon Jesús tet eb tu' jaxca ti': \p —Jaexti', caw c'am che yaoc je c'ul yin Dios. Miman xa tiempo c'al we ec' je yetoj an, ¿bak'in to c'al oj na'cha el je yu xin? Chi yab sya'il jin c'ul je yu. Asi' i' wej tej jun unin tu' e in an, ẍi Jesús tet eb. \v 20 Jix bet yi'ontej naj. Ja' yet jix yilon oc jun pena espíritu tu', tol ja' Jesús, jix yi' sjowal yin jun unin tu'. Jix telc'otoj naj unin tu', catu' jix c'oli yec' pitxpon naj yu. Jix elol som sti' naj. \v 21 Catu' jix sk'anlen Jesús tet smam jun unin tu': \p —¿Jantaj xa stiempoal smi'cha yu? ẍi Jesús tet naj. Catu' jix yalon naj mame tu' jaxca ti': \p —Yin tax syaliẍal ey xa oc yin. \v 22 Ec'al xa el chi to yiban k'ak' yu, c'al xol ja', chi yoche chi yak' cam oj. ¿Ta chi ske' ja wu, catu' ta chi ok' ja c'ul kin, colwaan, ja wi'on el yin jin k'an an? ẍi naj tet Jesús. \p \v 23 —Chi ske' ta cha waoc Dios yin ja c'ul. Ja' masanil eb chi yaoc sc'ul yin Dios, masanil c'al tzet yetal chi ske' yu eb, ẍi Jesús tet naj. \v 24 Catu' jix a yaw smam naj unin tu' yin ipal: \p —Chi waoc yin jin c'ul an. Ocan wetoj catu' chi a c'al can waon oc yin jin c'ul, ẍi naj. \v 25 Ja' yet jix yilon Jesús tol ec'al ánima chi syamba sba yin, catu' jix tzuon jun pena espíritu tu': \p —Jaach pena espíritu ak'om chacanboj ánima c'al ak'om umisboj ánima, chi wal e ach an, elan yin jun unin ti'. C'am xa chach oc yin junel xa, ẍi Jesús. \v 26 Catu' jix el yaw jun pena espíritu tu'. Jix jowbi yin jun unin tu' junel xa. Catu' jix el yin, jix ey can jilan yu. Yu jun tu', yuxan ec'al eb jix aloni tol jix cam xa c'al naj. \v 27 Pero ja' naj Jesús, jix oc mitx'an yin sk'ab naj, jix sq'uetzon a waan. Catu' jix a waan naj tu'. \v 28 Jix lawi tu' xin, catu' jix octoj xojli yetoj eb scuywom yul jun na tu'. Jix sk'anlen el eb tet jaxca ti': \p —¿Tzet yuxan ma ske' ku ki'on el jun pena espíritu tu'? ẍi eb tet naj. \v 29 Catu' jix yalon naj tet eb: \p —Ja' jun tujan pena espíritu tu', man comon oj chi eli. Asan ta chex txali, catu' che yijle nocha je ba chi ske' je yi'on el oj, ẍi Jesús tet eb. \s1 Jix Yal Jesús Yu Scamichal Yin Ey Oj To \r (Mateo 17:22-23; Lucas 9:43-45) \p \v 30 Ja' yet jix el eb titu', catu' jix to eb, jix ec' eb yul-laj yet Galilea. Jix yoche Jesús tol c'am mac jix aben yapni, \v 31 yutol lalan scuywa tet eb scuywom. Yuxan jix yal tet eb jaxca ti': \p —Jainti', cax c'al Ak'bil Wopiso xol eb ket animail yu Dios ti', pero oj jin ale oc yul sk'ab wan winaj. Oj jin yak' cam eb. Pero ja' yet yox c'ual, oj jin pitzc'u a oj, ẍi Jesús tet eb. \v 32 Pero ja' eb xin, ma na'cha el yu eb tzet chi yala. Pero yutol chi xiw eb sk'anlen el tet naj, ma pax sk'anle eb tzet chi yal yel oc apnoj wan ti'. \s1 ¿Mac Txequel Yel Miman Yel Oc Apnoj? \r (Mateo 18:1-5; Lucas 9:46-48) \p \v 33 Catu' jix apni eb bey conob Capernaum. Ja' yet ey xa ec' eb bey sna jix sk'anlen naj tet eb jaxca ti': \p —¿Tzet jix je yal yul-laj be? ẍi naj tet eb. \v 34 Pero tz'in xa c'al ẍi eb, yutol ja' yet ey oc eb yul be tu', chi c'oli yalon eb, mac txequel junoj miman yel oc apnoj xol eb tu', yutol jun jun c'al eb, miman yel oc apnoj eb sna'oni. \v 35 Yuxan jix ey chotan Jesús. Jix yawtentej eb slacawanil sc'atan, catu' jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Ta ey junoj chi yoche je xol ti', tol miman chi yun yel oc apnoj, sowalil chi oc je yak'omal oj servil je masanil, ẍi Jesús tet eb. \v 36 Catu' jix yi'ontej jun unin Jesús xol eb. Jix slacon a oj, catu' jix yalon tet eb jaxca ti': \p \v 37 —Yal c'al mac chi cha'on apnoj junoj unin jaxca jun ti' yin jin bi, jaxca tol jain chin ẍa' apnoj, man asanne oj jin chin ẍa' apnoj eb, chi ẍa' pax apnoj naj jix jin chejontej, ẍi Jesús tet eb. \s1 Ja' Mac Man Ac'ul Oj Oc Kin, Ja' Ketoj Ey Oc Oj \r (Mateo 10:42; Lucas 9:49-50) \p \v 38 Catu' jix yalon naj Juan tet Jesús jaxca ti': \p —Wuẍtaj, jaach Cuywam, ey jun winaj jix kila, lalan yi'on el pena espíritu yin ánima yin ja wipal. Pero jix cu tenchane, yutol man junne oj chi ec' ketoj, ẍi naj tet Jesús. \v 39 Catu' jix yalon Jesús tu': \p —Ma ske' je tenon oc tucan yunen naj. Yutol c'am junoj mac txequel chi xew yak'on junoj milagro yetoj wipal, catu' chi yalon pax jin k'umal. \v 40 Yutol ja' eb man ac'ul oj oc kin, ja' ketoj ey oc eb. \v 41 Yal c'al mac chex colon eltej yalan, yutol wet jex jain Cristo jin ti' an, yuxan cax c'al siquil ja' junoj vaso ja' chi ak'le e ex, sowalil oj ẍa' eb spaj. \s1 Caw Ey Smey Ta Chi Oc Cu Penail, Ma Ta Chi Kak' Ey Q'uey Junoj Xa Mac Txequel \r (Mateo 18:6-9; Lucas 17:1-2) \p \v 42 Ta ey mac chi ak'on etex el sna'bal junoj unin tol chi yaoc sc'ul win an, caw ok'bal c'ule. Yel mi watx' chi pixle oc t'unan junoj miman ẍ'enal molino yin snuk' sbabelal catu' chi k'ojletoj xol ja' mar, yet watx' c'am chi yak' etex el sna'bal jun mac txequel tu',\f + \fr 9:42 \ft Ja' jun ch'en ẍ'enal molino, caw miman, ja' no' che chi tok'on ec' suyuyoj.\f* catu' c'am chi a can jun spenail tu' yiban jun chi yun jaxca tu' yutol caw pena jun ti' yul sat Dios. \v 43 Yetoj pax oj, ta ey junoj je k'ab chi ak'on etex el je na'bal, yel watx' che tzoc' el jun je k'ab tu', yet watx' c'am chi etex el je na'bal junelne. Yutol cax c'al junxane je k'ab, pero ta oj je cha' je k'inal tol ey c'al yin tobal k'inal, watx' je yet. Pero ta oj jex to can bey sya'tajilal xin, bey c'am chi tan k'ak' k'ak', cax c'al tz'ajan masanil yetbi je mimanil, pero pena c'al ta' je yet. [ \v 44 Ja' jun k'ak' tu' c'am bak'in oj tan oj. Yuxan c'am pax bak'in oj lawoj yaben sya'il ánima titu'.] \v 45 Ta ja' junoj je yajan chi ak'on etex el je na'bal, yel watx' che tzoc' el jun je yajan tu', yet watx' c'am chi etex el je na'bal yu jun tu' yin junelne. Yutol cax c'al junxane je yajan, pero ta oj je cha' je k'inal tol ey c'al yin tobal k'inal, watx' je yet. Pero ta oj jex toj can bey sya'tajilal xin, bey c'am chi tan k'ak' k'ak', cax c'al tz'ajan masanil yetbi je mimanil, pero pena c'al ta' je yet. [ \v 46 Ja' jun k'ak' k'ak' tu', c'am bak'in oj tan k'ak'. Yuxan c'am pax bak'in oj lawoj sya'il ánima titu'.] \v 47 Ta ja' junoj sbak' je sat chi ak'on etex el je na'bal, yel watx' che yi' eltej, yet watx' c'am chi etex el je na'bal yu jun tu' yin junelne. Yutol cax c'al junxane sbak' je sat, pero ta oj je cha' je k'inal tol ey c'al yin tobal k'inal, watx' je yet. Pero ta oj jex to can bey sya'tajilal xin, bey c'am chi tan k'ak', cax c'al tz'ajan sbak' je sat scaabil, pero pena c'al ta' je yet. \v 48 Ja' jun k'ak' tu', c'am bak'in oj tan oj. Yuxan c'am pax bak'in oj lawoj yaben sya'il ánima titu'.\x * \xo 9:48 \xt Isaías 66:24\x* \v 49 Jaxca chi yun yeytoj yatz'amil tzet chi cu lo', jaxca tu' oj yun yale eytej k'ak' yiban eb masanil. [Yetoj pax oj, quey pax tu' masanil xaambal, chi ey yatz'amil.] \v 50 Ja' atz'am atz'am, caw ey yopiso atz'am. Pero k'inaloj ta ey nioj atz'am chi q'uey el sc'a'chi'al. ¿Tzet to wal oj yun c'a'chibi a junel xa? Jaxca ojab yoc yopiso atz'am atz'am tu' xin, quey ojab jex tu'. Ey ojab pax watx' c'ulal je xol, ẍi Jesús tet eb. \c 10 \s1 Scuybanil Eb Chi Spo'le Sba Yetoj Yetbi \r (Mateo 19:1-12; Lucas 16:18) \p \v 1 Jix el Jesús bey Capernaum tu' xin, catu' jix toi, jix ec' yul-laj yet Judea. Jix apni bey jun lugar bey sk'axepal ja' Jordán. Jix syamba pax sba eb ánima titu' junel xa yin naj. Catu' jix cuywa naj tet eb, jaxca c'al ta' sbeybal. \v 2 Ey wan eb fariseo jix apni sc'atan, yutol jix yoche eb jix jul yak'le yijban naj eb yin spenail. Yuxan jix sk'anle eb tet naj ta ey sleyal chi spo'le sba junoj winaj yetoj yistil. \v 3 Catu' jix yalon naj tet eb tu' jaxca ti': \p —¿Tzet ẍi chejbanile ey can yu Moisés yul \w An Juun Tz'ibebil can oj\w*? ẍi naj tet eb. \v 4 Catu' jix yalon eb: \p —Ja' Moisés tu', albil can yu, tol chi ske' yak'on yuunal po'lebail junoj winaj tet yistil, catu' chi spo'len sba eb, ẍi eb tet naj. \v 5 Catu' jix yalon Jesús tu' tet eb jaxca ti': \p —Yu caw caw je na'bal, yuxan yalnaj can Moisés tu' jun chejbanil tu'. \v 6 Pero yet tax c'al jix swa'nen yul yiban k'inal ti' Dios, jix swa'nen pax jun winaj yetoj jun ix.\x * \xo 10:6 \xt Génesis 1:27\x* \v 7 Catu' jix yalon can jaxca ti': “Yu jun tu', ja' eb winaj oj el eb yintaj smam c'al xutx, catu' oj sjunbanen sba eb yetoj yistil. \v 8 Catu' jaxca tol junxane animail chi yun can el eb scawanil,” ẍi Dios.\x * \xo 10:8 \xt Génesis 2:24\x* Yuxan man xa cawan oj sbey eb, pero tol junxane chi yun can el eb. \v 9 Yuxan ja' eb junbanebil yu Dios, cam ojab chi po'le ey snan eb yu ánima, ẍi Jesús tet eb. \v 10 Catu' jix octoj Jesús yul na yetoj eb scuywom xin, jix sk'anlen el eb tet naj tzet chi yal yel oc apnoj jun tzet jix yal tu'. \v 11 Catu' jix yalon naj tet eb jaxca ti': \p —Yal c'al mac chi spo'le sba yetoj yistil, catu' chi yi'on junoj xa ix, mul chi yune', catu' lalan yaon oc smul yul sk'ab ix. \v 12 Yetoj pax oj, yal c'al mac ixal chi spo'le sba yetoj yichamil catu' chi yi'on junoj xa winaj, mul pax chi yune', ẍi Jesús tet eb. \s1 Jix Yal Watx' K'ane Jesús Yiban Eb Unin \r (Mateo 19:13-15; Lucas 18:15-17) \p \v 13 Ey wan unin jix i'letej sc'atan Jesús yu eb ánima, yu yaontoj sk'ab naj yiban sjolom eb. Pero ja' eb scuywom jix tenon oc tucan eb ánima chi i'on jul eb unin tu'. \v 14 Ja' yet jix yilon Jesús jaxca tu', jix tit sjowal yin eb. Jix yalon naj tet eb jaxca ti': \p —Cha' wej jul eb unin e in an. Man je tenoc tucan eb, yutol asan eb laan sna'bal jaxca eb unin tu', asan eb ey yalon yet yoc Dios Yaawil oj. Yutol sowalil che yaoc je c'ul yin Dios jaxca chi yun yaon oc sc'ul eb unin yin smam xutx. \v 15 Caw yel chi wal e ex an, ja' mac man oj cha'on Dios Yaawil oj jaxca chi yute ẍa'on junoj unin, ma oc Dios Yaawil oj eb, ẍi Jesús tet eb. \v 16 Catu' jix c'oli slacon a eb unin tu'. Jix yaon atoj sk'ab yiban sjolom eb, catu' jix sk'anon swatx' c'ulal Dios yiban eb. \s1 Sk'aneal Jun Naj Ach'e Be'om \r (Mateo 19:16-30; Lucas 18:18-30) \p \v 17 Lalan xa sto Jesús yul be, catu' ey jun winaj caw ani ye jix apni sc'atan. Jix ey kaan sattaj naj, catu' jix yaloni: \p —Mamin, jaach watx' cuywam, chin k'anle e ach an, ¿tzet yetal sowalil chi wun an, catu' chin cha'on jin k'inal tol ey c'al yin tobal k'inal? ẍi naj tet Jesús. \p \v 18 —¿Tzet yuxan chin ja wal watx'il? Jun ch'an mac txequel watx', asan Dios. \v 19 Ja wotaj wan ẍejbanil Dios chi alon jaxca ti': “Manchej oc ja mul yul sk'ab ja wistil. Manchej jaach mak'wi cam ánima. Manchej jaach elk'anwi. Manchej ja na' a k'ane yin ja wet animail. Manchej ja wet k'anene ja wet animail. Ey ojab yel oc apnoj ja mam c'al ja txutx yul ja sat,” ẍi Jesús tet naj.\x * \xo 10:19 \xt Éxodo 20:12-16; Deuteronomio 5:16-20\x* \p \v 20 —Mamin, chi xa jije masanil wan chejbanile tu' yet jix jin tit oc yin uninal, ẍi naj tet Jesús. \v 21 Catu' jix oc t'anan naj yin jun be'om tu', catu' jix cam sc'ul naj yin, catu' jix yalon tet jaxca ti': \p —Jun to ja tz'ajloi. Asi', txon can el masanil tzet yetal ey e ach, catu' cha po'ontoj stool tu' tet eb meba', catu' oj ja cha'on ja be'omal bey satcan. Chi lawi tu' xin, chach jul pax jin c'atan junel xa an, catu' chach ec' c'al cuywoj wintaj an, ẍi Jesús tet naj. \v 22 Ja' yet jix yaben jun be'om jaxca tu', jix cus a sc'ul naj sic'lebil. Cusiltaj xa c'al sc'ul yet jix pax toj, yutol miman tzet ey tet. \v 23 Jix c'al pax toj xin, catu' jix meltzotej t'anan Jesús yin eb scuywom tu'. Jix c'oli yalon jaxca ti': \p —Ja' eb be'om ti', caw ya'taj yoc Dios Yaawil oj eb, ẍi Jesús tet eb. \v 24 Jix q'uey a sc'ul eb cuywom tu' yet jix yaben eb jaxca tu'. Catu' jix yalon naj junel xa tet eb jaxca ti': \p —Jex jin cuywom an, [ja' eb chi yaoc sbe'omal yip oj sc'ul,] ta oj oc Dios Yaawil oj eb. \v 25 K'inaloj junoj no' camello tinani', ¿tumi ta chi ec' el no' yul yixal junoj acuẍa? Quey tu' eb be'om tu', ta oj oc eb bey oj yak' Dios Yaawil, caw ya'taj yoctoj eb, ẍi Jesús tet eb. \v 26 Ja' yet jix yaben eb jun tu', tol jix q'uey a sc'ul eb sic'lebil. Catu' jix yalon eb xol tu': \p —Ta quey tu' jaxca tu', ¿mac wal txequel oj ske' scolchai? ẍi eb. \v 27 Catu' jix oc t'anan Jesús yin eb, catu' jix yalon jaxca ti': \p —Ja' jun ti', c'am junoj ánima chi ske' yu. Pero ja' Dios chi ske' yu, yutol masanil tzet yetal chi c'al ske' yu, ẍi Jesús. \v 28 Catu' jix yalon Pedro tu' tet naj: \p —Wuẍtaj, jaonti', jix cu bej can masanil cu tzettaj yetal, catu' jix cu ec' c'al cuywoj ja wintaj, ẍi naj tet Jesús. \v 29 Caw yel chi wal e ex an, yal c'al mac chi sbej can sna wu c'al an, ma yuẍtaj, ma yanab, ma smam xutx, ma yuninal, ma xin, x'otx' chi sbej can wu c'al an, c'al yu jun sk'aneal yet colbanile, ja' ton jun evangelio ti', caw miman xa oj yute ẍa'on spaj yet jun tiempoal ti' yul yiban k'inal ti'. \v 30 Oj ẍa' cien oj sq'uexel sna tu', yuẍtaj, c'al yanab, smam c'al xutx, yuninal, c'al x'otx' tu'. Oj yab ton sya'il eb yu eb ánima, pero ja' yet jun tiempoal oj jul yet ya to tu', oj ẍa' sk'inal eb tol ey c'al yin tobal k'inal. \v 31 Ey eb miman yel oc apnoj cu xol tinani'. Pero ja' yet chi wal tu' an, ec'al eb c'am xa nioj yel oc apnoj. Ey pax eb xin, c'am nioj yel oc apnoj cu xol tinani'. Pero ja' yet tu', ey eb caw miman xa oj yun yel oc apnoj, ẍi Jesús tet eb. \s1 Chi Yaltej Jesús Yu Scamichal Yin Ey Oj To Junel Xa \r (Mateo 20:17-19; Lucas 18:31-34) \p \v 32 Babel sto Jesús sattaj eb scuywom yet lalan yatoj eb yul jun be chi a apnoj bey Jerusalén. Ja' eb scuywom tu', tu' c'al chi q'uey a sc'ul eb. Jal wan xa ánima yaman yetoj eb xin, caw chi xiw eb. Catu' jix awtele eltej eb scuywom tu' slacawanil yu naj xol eb ánima tu'. Jix c'oli yalontej tet eb masanil tzet oj jul yiban. \p \v 33 —Ilala, lalan ka wej toj bey Jerusalén ti'. Jainti', cax c'al Ak'bil Wopiso xol eb ket animail yu Dios ti', pero oj jin ale oc yul sk'ab eb yaawil yak'omal xaambal tet Dios, c'al yul sk'ab eb cuywam yin sley Moisés. Catu' chi yak'on elol camich eb wiban an, catu' oj jin yaon oc yul sk'ab eb man Israel oj. \v 34 Oj buchwa eb win. Oj jin smak' eb. Oj tz'ubloj oc eb win an. Catu' oj jin yak'on cam eb. Pero ja' yet yox c'ual tu', oj jin pitzc'u a oj, ẍi Jesús tet eb. \s1 Ja' Tzet Jix Sk'an Jacobo Yetoj Juan Tet Jesús \r (Mateo 20:20-28) \p \v 35 Jix apni eb sc'aal naj Zebedeo tu' sc'atan Jesús, ja' ton Jacobo yetoj Juan, catu' jix yalon eb tet naj jaxca ti': \p —Wuẍtaj, ja' tzet oj cu k'an e ach, chi koche cha wak' e on, ẍi eb tet naj. \p \v 36 —¿Tzet chi yoche je c'ul chi wak' e ex? ẍi Jesús tet eb. \p \v 37 —Ja' yet oj jaach oc Yaawil oj, chi oj wal jon ja cha' ey chotan jon ja c'atan, junoj jon bey ja watx' k'ab, junoj jon bey ja q'uexan k'ab, ẍi eb tet Jesús. \p \v 38 —Jaexti', c'am chi na'cha el je yu tzet che k'an e in an. ¿Oj mi techa je yu je yak'le porobal jaxca oj jin utele an? Ja' tzet oj jul wiban jaxca tol chin ak'le bautizar yu. ¿Tumi ta oj techa je yu? ẍi naj tet eb. \p \v 39 —Oj techa oj, ẍi eb. \p —Yel toni, oj jex ak'le porobal jaxca oj yun wak'le porobal. Jaxca sya'ilal oj ec' el wiban an, quey tu' oj ec' el je yiban. \v 40 Pero jainti', c'am walon wet jex jin chotban ey bey jin watx' k'ab ma bey jin q'uexan k'ab. Yutol watx' xa ye yu cu Mam Dios yu mac eb oj ey chotan titu', ẍi Jesús tet eb. \v 41 Ja' yet jix yaben laonwan xa eb scuywom jun k'ane tu', jix tit sjowal eb yin Jacobo c'al yin Juan tu'. \v 42 Catu' jix awteletej eb slacawanil yu Jesús tu' sc'atan. Jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Tol je yotaj xa, ja' eb ey oc yaawil bey jun jun mimej conob, yel c'ulal yak'on mandar eb. Quey pax tu' eb mimej winaj xol conob, yaaw xa c'al chi yute sba eb yiban ánima. \v 43 Pero je xol jaexti', man jaxca oj tu' oj yune'. Ta ey mac chi yoche caw miman yopiso je xol, sowalil chi oc yak'omal oj servil eb yet cuywomal, catu' miman ton yopiso. \v 44 Yetoj pax oj, ta ey mac je xol chi yoche tol miman yel oc apnoj, sowalil chi oc mosoal tet eb yet cuywomal. \v 45 Yutol jainti', cax c'al Ak'bil Wopiso xol eb ket animail yu Dios ti', man yu oj wak'le servil yuxan jix jin jul an, pero yu wak'wi servil. Jix jin jul yu wak'on cam jin ba an, yet watx' ec'al mac txequel chi colcha can el wu an, ẍi Jesús tet eb. \s1 Jix Jajcha Can Sat Naj Bartimeo Yu Jesús \r (Mateo 20:29-34; Lucas 18:35-43) \p \v 46 Jix apni Jesús bey conob Jericó yetoj eb scuywom. Ja' yet jix el eb titu', catu' jix to eb, caw ec'al ánima jix to yetoj eb. Ja' sti' be tu', ey jun winaj chotan ey oj, Bartimeo sbi, sc'aal naj Timeo. Ja' jun winaj tu', c'am chi ske' yilwi, yuxan chi sk'anwi limosna tet ánima. \v 47 Ja' jix yabeni, tol ja' Jesús a Nazaret chi juli, jix a yaw yin ipal jix yalon jaxca ti': \p —Jesús, jaach yic'aal naj David,\f + \fr 10:47 \ft “Yic'aal naj David,” jun xa sbi yu Jesucristo, yutol ja' yul An Antiguo Testamento chi yala, tol ja' jun Mesías, ma Cristo oj oc yic'aal oj naj rey David.\f* ¿c'am mi chi ok' ja c'ul win an? ẍi naj tet Jesús. \v 48 Ec'al mac jix tenchanen naj Bartimeo tu', yet watx' chi tz'ini naj. Pero tol jix a can yel yaw naj: \p —Jaach \w yic'aal David\w*, c'am mi chi ok' ja c'ul win an, ẍi naj tet Jesús. \v 49 Catu' jix oc tucan Jesús tu', jix yaloni: \p —Awte wej tej naj e in an, ẍi naj tet eb tzajan oc yintaj. Catu' jix awteletej naj tu': \p —Tzalaan. Aan waan oj. Sebach, ẍi Jesús, ẍi eb tet. \v 50 Jix sk'oj can el spichil ey oc yin naj tu', jix a jucna oj, catu' jix to yin eymanil sc'atan Jesús tu'. \v 51 Jix sk'anlen el Jesús tet jaxca ti': \p —¿Tzet chi yoche ja c'ul? ẍi Jesús tet naj. \p —Mamin, chi woche cha wa'ne can jin sat ti' an, ẍi naj tet Jesús. \p \v 52 —Oj jin wa'ne ja sat ti' an, yutol jix ja waoc ja c'ul yin Dios. Chi xa ske' ja paxi, ẍi Jesús tet naj. Yet xa c'al jun txolan tu', jix wa'xi sat naj tu' yu naj. Catu' jix tzajlo naj yintaj Jesús tu' bey lalan stoi. \c 11 \s1 Jix Apni Jesús Bey Conob Jerusalén \r (Mateo 21:1-11; Lucas 19:28-40; Juan 12:12-19) \p \v 1 Ja' yet lalan xa yapni Jesús yetoj eb scuywom scawilal conob Jerusalén, ja' bey conob Betfagé yetoj Betania, bey yich wonan Olivo, jix ẍej baboj cawan eb scuywom Jesús. \v 2 Jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Baban nej toj bey jun aldea cu sattajtoj ti'. Ja' yet oj jex apnoj oc oj, ey jun no' ach'e burro txuan oj ilcha je yu. C'am to junoj mac chi a junel oj yiban no'. Che ti el no' catu' che yi'ontej. \v 3 Ta ey mac chi alon jaxca ti' e ex: “¿Tzet yuxan che ti el no?” ta ẍi, quey ti' che yute je yaloni, “Tol oj oc yopiso no' yu naj Kaawil. Eyman oj jul kak' can no',” je chi, ẍi naj tet eb. \v 4 Catu' jix babi eb, jix ilcha no' ach'e burro tu' yu eb. Txuan oc no' sti' jun na yul be. Catu' jix stion el eb. \v 5 Ey mac ey ec' titu', jix sk'anlen el eb tet eb scuywom tu' jaxca ti': \p —¿Tzet che yune'? ¿Tzet yuxan che ti el no' burro ti'? ẍi eb. \v 6 Catu' jix yalon eb jaxca jix yun scuyle eb yu Jesús tu'. Catu' jix bejletej no' tet eb. \v 7 Catu' jix yi'ontej no' eb bey naj tu'. Jix yaon atoj spichil eb sk'an oj yichin no', catu' jix atoj Jesús yiban no'. \v 8 Ja' yet lalan sbeyi, caw ec'al ánima chi slitx'ban ey spichil sattaj naj yul be tu'.\f + \fr 11:8 \ft Chi ya ey spichil c'al xaj te' eb ánima yul be yu x'oxon el oj, tol chi tzala eb yet chi jul junoj rey, ma junoj mac txequel miman yel oc apnoj.\f* Ey mac xin, sk'ablaj te' chi bet soc' el oj, catu' chi yaon ey yul be tu'. \v 9 Ja' eb babel sattaj c'al eb tzajan oc yintaj, chi a yaw eb yu tzala c'ulal yin ipal, chi yalon eb jaxca ti': \p —Yu wal dios. Kal wej watx' k'ane yin jun chejbiltej yu naj Kaawil ti':\x * \xo 11:9 \xt Salmos 118:25, 26\x* \v 10 Kal wej watx' k'ane yin naj oj oc cu yaawil oj ti', jaxca jix yun yoc naj kichmam David yaawil peyxa. Kal wej yu diosal tet Dios, ẍi eb. \v 11 Ja' yet jix apni Jesús yul conob Jerusalén, jix octoj yul stemplo Dios. Jix ec' t'anan oj yin masanil tzettaj yetal ey yul tu'. Pero yel c'ulal xa c'al yey c'u, yuxan jix to naj bey conob Betania yetoj eb scuywom slacawanil. \s1 Ja' Tzet Jix Yal Jesús Yin Te' Higo \r (Mateo 21:12-17; Lucas 19:45-48; Juan 2:13-22) \p \v 12 Ja' yet jix k'inibi a yet jun xa c'ual yet speto eb bey Betania, jix tit swail Jesús yul-laj be, \v 13 catu' jix yilontoj naat, ey jun te' \w higo\w*, ey xaj te'.\f + \fr 11:13 \ft Ey bey chi binale te' higo yin yechel oj eb conob Israel.\f* Jix to yiloni. Caw c'am c'al junoj sat te' ey atoj. Asan c'al xaj te' ey, yutol man stiempoal oj yak'on sat te'. \v 14 Yu jun tu', yuxan jix yal naj tet te' higo tu' jaxca ti': \p —C'am xa mac txequel oj lo'on ja sat, ẍi Jesús tet te'. Jix yab eb scuywom yalon jaxca tu'. \s1 Eb Ujtebil Eltej Yu Jesús Yul Templo \r (Mateo 21:12-17; Lucas 19:45-48; Juan 2:13-22) \p \v 15 Catu' jix apni eb bey Jerusalén. Catu' jix octoj Jesús yul stemplo Dios tu'. Jix c'oli yujten eltej jantaj eb chi txonwi yul tu', c'al eb chi manwi. Jix stenon a pac'laboj smeẍa eb q'uexom tumin, c'al ẍila eb txonom uch.\f + \fr 11:15 \ft Ja' wan nok' chi txonle yul templo tu', ja' ton wan oj yak' yin xaambalil. Chi sq'uex tumin yul titu' yutol asan stumin yet templo tu' chi ẍa' eb yin ofrenda, ma sa'beal yul templo tu'. Ec'al mac chi yetne eb yin wan ti'.\f* \v 16 Ma xa ẍa' ec' junoj mac txequel yetoj tzettaj yetal yul templo tu'. \v 17 Catu' jix c'oli scuywa snan xol eb tu' jaxca ti': \p —Yalnaj can Dios jaxca ti' yul An Juun Tz'ibebil can oj. “Ja' jin na, snail txa oj yun can yu masanil conoblaj,” ẍi.\x * \xo 11:17 \xt Isaías 56:7\x* Pero jaexti', jaxca xa c'al junoj na ch'en bey chi sc'uba el sba eb elk'om quey tu' che yute, ẍi naj tet eb.\x * \xo 11:17 \xt Jeremías 7:11\x* \v 18 Ja' wan tzet jix yun Jesús ti', jix yab eb yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios, c'al eb cuywam yin sley Moisés. Jix xiw a eb yu, yutol miman yel oc apnoj wan cuybanil jix yak' yul sat ánima masanil. Yuxan jix sey eb tzet utbil chi yute yak'on cam naj eb. \v 19 Pero ja' yet jix k'ejbi can ey oj, jix el yul conob tu' yetoj eb scuywom. \s1 Chi Taj El Te' Higo \r (Mateo 21:20-22) \p \v 20 Ja' yet ec' eb yet yewial yet sk'inibalil scawilal te' higo tu' xin, jix yil eb tol jix taj el te' yetoj c'al xe': \v 21 Catu' jix sna'ontej Pedro tu', catu' jix yalon tet Jesús jaxca ti': \p —Wuẍtaj, ila te' higo jix ja tzu can el yet ewi. Jix taj el te', ẍi naj tet Jesús. \v 22 Catu' jix yalon Jesús tu' jaxca ti': \p —A wej oc je c'ul yin Dios. \v 23 K'inaloj ey junoj jex che yal tet jun wonan ti' jaxca ti': “Elan quey ti'. K'oj eytoj ja ba yul ja' mar,” ta je chi. Ta c'am che yak' caab c'ulal, ta che yaoc yin je c'ul tol oj yun jaxca che yal tu', caw yel oj yune'. \v 24 Yuxan chi wal e ex an, ja' yet chex txali, che yaoc yin je c'ul, tol oj je cha' tzet che k'an tu'. Ta che yaoc yin je c'ul, oj ak'le e ex. \v 25 Ta ey mac chi oc smul e ex, ja' yet chex txali, jo' wej q'uey spenail tu' yin je c'ul. Ta quey tu' che yute, oj jo'le pax q'uey je penail yu cu Mam Dios a satcan. \v 26 Ta c'am che jo' q'uey xin, man pax oj jo'le q'uey je yet yu cu Mam Dios tu', ẍi Jesús tet eb. \s1 Yopiso Jesús \r (Mateo 21:23-27; Lucas 20:1-8) \p \v 27 Catu' jix apni pax eb bey Jerusalén junel xa, catu' jix octoj Jesús yul stemplo Dios, jix c'oli yec'ab c'al yul. Catu' jix oc pax toj eb yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios, yetoj eb cuywam yin sley Moisés c'al eb ichamtaj winaj. \v 28 Catu' jix sk'anlen eb tet Jesús jaxca ti': \p —¿Tzet ja wopiso, yu jun tu', yuxan jix ja wun wan ti' ewi? ¿Mac txequel jix ak'on ja wopiso tu'? ẍi eb tet naj. \v 29 Catu' jix yalon Jesús tet eb jaxca ti': \p —Ey pax jun tzet yetal oj jin k'anle el e ex an. Ta oj je pajtze e in an, catu' oj walon e ex mac jix ak'on wopiso wunen wan ti' an. \v 30 ¿Mac jix ak'on yopiso naj Juan, yuxan jix ak'wi bautizar ánima? ¿Dios mi, ma ánima? Al wej e in an, ẍi Jesús tet eb. \v 31 Catu' jix c'oli yalon eb xol tu', catu' jix yalon eb jaxca ti': \p —¿Tzet wal chi kute kalon tet? Ta chi kal tol ja' Dios jix ak'on yopiso naj, ja' xam yalon e on: “¿Tzet yuxan ma je ya pax oc yin je c'ul xin?” ẍi mi. \v 32 Pero ma pax ske' kaloni, tol ánima jix ak'on yopiso naj, ẍi eb. Quey tu' chi yute yalon eb, yutol chi xiw eb tet eb ánima, yutol ja' naj Juan tu', caw ẍejab Dios ye naj yul sat eb ánima masanil. \v 33 Yuxan jix yal eb tet Jesús jaxca ti': \p —Man kotaj oj mac jix ak'on yopiso naj Juan tu', ẍi eb. \p —Ta quey tu' xin, man oj wal pax e ex mac jix ak'on wopiso wunen wan ti' an, ẍi Jesús tet eb. \c 12 \s1 Sk'aneal Wan Eb Mulnawom Pena Sna'bal \r (Mateo 21:33-46; Lucas 20:9-19) \p \v 1 Catu' jix yalontej Jesús tu' jun sk'aneal yet tx'oxbanile ti', jix yal jaxca ti': \p —Ey jun winaj jix yaw wan \w uva\w* sat jun x'otx'. Jix yaoc colal yin. Jix swa'nen jun jolan bey oj stec' el yal uva tu'. Jix tz'ajon pax a jun ilbal uva xol tu'.\f + \fr 12:1 \ft Ey bey chi binale yak'il te' uva yechel oj eb conob Israel. Il Isaías 5:1-7.\f* Jix lawi tu' xin, jix yaon can toj x'otx' tu' maanil yetoj c'al yawoal tet wan mulnawom winaj. Jix to ec'ab bey jun xa lugar naat tu'. \v 2 Ja' yet jix a apnoj stiempoal syambale el an uva tu' xin, jix ẍejontoj jun ẍejab bey eb mulnawom tu', yu sto ẍa'on naj jantaj yet naj t'inan yi'oni. \v 3 Jix apni naj xin, jix tzac'ontej eb, jix smak'on naj eb. Xew c'al tu', catu' jix ẍejon pax eb, c'am nioj tzet jix yi' naj. \v 4 Catu' jix ẍejontoj jun xa ẍejab naj a tx'otx' tu' tet eb junel xa. Pero jix k'ojch'ennele jun xa naj tu' yu eb yet jix apni. Jix jolcha sjolom naj yu eb. Caw pena jix yute sba eb yin. \v 5 Jix to chejletoj jun xa yu naj. Ja' jun xa tu' xin, jix cam xa c'al yu eb. Ec'al to c'al wan xa eb jix chejtoj, ey eb tu' c'al jix yasi smak'lei, ey eb xin, jix cam xa c'al yu eb. \v 6 Ey jun q'uetxan sc'aal naj a tx'otx' tu', miman chi cam el sc'ul naj yin. Jix ẍej pax toj naj yin xa c'al tzunanil. “Oj xiw eb tet jin c'aal ti',” ẍi naj yul sc'ul. \v 7 Pero ja' yet lalan yapni naj, jix swa'alne eb maanenen tx'otx' tu' jaxca ti': “Ja' jun c'aale, tol chi juli, pero ja' yet oj cam smam naj, ja' oj i'on can x'otx' ti' sattaj oj. Cu mak' wej cam oj, jaon xa oj ki' can tx'otx' ti',” ẍi eb. \v 8 Yuxan jix c'al apni naj, catu' jix mitx'le naj yu eb, jix mak'le cam oj, catu' jix k'ojle smimanil sti' el jun tx'otx' tu'. \v 9 Chin k'anle e ex xin, ¿tzet oj utele eb maanenen tx'otx' tu' yu naj a tx'otx' tu' che na'? Oj yak' cam eb naj yet oj jul oj. Catu' oj yaon can toj x'otx' tu' maanil tet wanoj xa mac txequel. \v 10 ¿Tumi c'am to bey che yil yul An Juun Tz'ibebil can oj bey chi yal jaxca ti': \q1 Ey jun ch'en jix yintajne el eb wa'nem na. Ja' ton jun tu' yel jix oc yopiso. \q1 \v 11 Ja' naj Kaawil jix uten jun tu', yu jun tu', yuxan ja' yet chi kiloni, caw chi q'uey a cu c'ul yu, ẍi yul An Juun Tz'ibebil can tu'?\x * \xo 12:11 \xt Salmos 118:22, 23\x* ẍi Jesús tet eb. \m \v 12 Catu' jix yak'le eb smitx'on Jesús, yutol jix na'cha el yu eb, tol ja' eb chi al-le yu jun k'aneal tu'. Pero chi xiw eb tet ánima, yuxan ma mitx'le Jesús yu eb tu'. Catu' jix paxtoj eb. \s1 Ch'en Tumin Chi K'anle Yu Yaaw \r (Mateo 22:15-22; Lucas 20:20-26) \p \v 13 Jix lawi jun tu' xin, catu' jix chejletej jaywan eb fariseo yetoj eb spartido Herodes\f + \fr 12:13 \ft Ja' eb spartido Herodes, chi ẍa' sc'ul eb, tol ja' c'al naj Herodes yetoj yic'aal chi oc yaawil oj eb. Jal eb fariseo man laan oj sna'bal eb yetoj eb tu'.\f* sc'atan Jesús yu yak'len yijban naj eb yin spenail yu junoj tzet yetal chi yala, catu' chi yak'on queja eb, yaloni. \v 14 Jix c'al apni eb xin, jix yalon eb tet naj jaxca ti': \p —Jaach cuywam, kotaj tol yel tzet cha wala. Kotaj pax oj, tol jun laan c'al cha wute ja c'ul yin masanil ánima, yutol laan c'al yel oc apnoj eb yul ja sat. Catu' chach cuywa yin yel yin jun beybale chi ẍa' sc'ul Dios. ¿Tzet ja chi jaachti'? Ja' ch'en tumin chi k'anle el e on yu naj yaaw bey Roma, ¿ey mi sleyal chi kak'a, ma c'amaj? ¿Watx' mi chi kak' ch'en, ma c'amaj cha na'? ẍi eb tet Jesús. \v 15 Pero yotaj xa Jesús, tol caab satil chi yun eb, yuxan jix yal tet eb jaxca ti': \p —¿Tzet yuxan che yak'le jin je yijban yin spenail? Asi', i' wej tej junoj ch'en tumin tu' wil an, ẍi naj tet eb. \v 16 Catu' jix bet yi'on jun tumin tu' eb, catu' jix sk'anlen Jesús tet eb jaxca ti': \p —¿Mac txequel jun ey oc yechel sat yin jun tumin ti'? ¿Mac txequel jun ey oc sbi yin ch'en ti'? ẍi naj tet eb. \p —Yechel sat naj yaaw bey Roma yetoj c'al sbi naj, ẍi eb tet Jesús. \p \v 17 —Ak' wej tzet yetal yet c'al ta' naj yaaw tu' tet xin. Catu' ja' tzet yetal yet c'al ta' Dios, ak' wej pax tet, ẍi Jesús tet eb. Ja' yet jix yaben wan tu' eb, tu' c'al jix q'uey a sc'ul eb. \s1 Eb Chi Aloni, Tol Ma Pitzc'u A Eb Camnaj \r (Mateo 22:23-33; Lucas 20:27-40) \p \v 18 Ja' junel ey wan eb \w saduceo\w* jix apni sc'atan Jesús. Eb chi aloni, tol c'am chi pitzc'u a eb camnaj. Jix yalon eb tet naj jaxca ti': \p \v 19 —Jaach cuywam, ja' Moisés jix tz'iben can jaxca ti': “K'inaloj ey junoj mac chi cami, catu' chi can yistil, pero c'am junoj yuninal jix el can oj. Ja' junoj uẍtajeal sowalil chi i'on ix, yet watx' ta chi el yuninal jun xa tu', jaxca tol yuninal naj jix cam tu' chi yun can oc oj.” Quey tu' jix yute yalon can Moisés.\x * \xo 12:19 \xt Deuteronomio 25:5-10\x* \v 20 Ja' junel, ey jujwan winaj yuẍtaj c'al sba. Jix oc yistil naj babel winaj. Pero jix camtoj naj, c'am c'al yuninal naj jix el can oj. \v 21 Ja' jun xa naj uẍtajeal jix i'on can ix. Jix cam pax toj jun xa naj tu', ja'c'ala', c'am yuninal jix el pax can oj. Ja'c'ala' jix yun naj yet yox uẍtajeal. \v 22 Sjujwanil eb naj, jix yi'le c'al ix eb naj. C'am c'al eb jix el can junoj yuninal. Jix lawi scamtoj eb naj sjujwanil xin, catu' jix cam pax ix. \v 23 Ja' yet oj pitzc'u a eb camnaj tu' xin, ¿mac wal junoj yel ey yalon yet yin jun ix tu'? Yutol jix c'al yi'le ix eb naj sjujwanil, ẍi eb saduceo tu'. \v 24 Catu' jix yalon Jesús tet eb jaxca ti': \p —Caw che yak' q'ueytoj je ba, yutol man je yotaj oj tzet chi yal yul An Juun Tz'ibebil can oj. Man je yotaj oj pax jantaj yipal Dios. \v 25 Ja' yet oj pitzc'u a eb camnaj tu', toj oj to yi'le sba eb ánima. Yutol jaxca xa eb ángel bey satcan oj yun can el eb. \v 26 Pero c'am chi na'cha el je yu ta oj pitzc'u a eb camnaj. ¿Tumi c'am bey che yil tzet tz'ibebil can yu \w Moisés\w* yul An Juun Tz'ibebil can xin, yu tzet jix yal Dios tet yet jix k'anab eltej xol k'ak' k'ak' yin te' q'uix? Jix yal Dios jaxca ti': “Jain ton ti' Sdiosal jin Abraham, Sdiosal jin Isaac, Sdiosal jin Jacob,” ẍi yul An Juun tu'.\x * \xo 12:26 \xt Éxodo 3:6\x* \v 27 Yu jun tu', yuxan cax c'al camnaj xa eb, kotaj tol man junelne oj jix q'uey el eb, yutol kotaj, tol ja' Dios, man Sdiosal oj eb camnaj, pero Sdiosal eb iquis. Yu jun tu' xin, caw che yak' q'ueytoj je ba, ẍi Jesús tet eb. \s1 Jun Chejbanile Yel Xa C'al Miman Yel Oc Apnoj \r (Mateo 22:34-40) \p \v 28 Ey pax jun cuywam yin sley Moisés jix apni sc'atan naj, jix yab steelen sba eb saduceo tu' yetoj Jesús. Jix yabe, tol watx' jix yute spajtzen sk'anlebal eb Jesús, yuxan jix yak' pax jun sk'anlebal tet naj jaxca ti': \p —¿Beytet junoj chejbanile yel miman yel oc apnoj yintaj masanil? ẍi naj tet Jesús. \v 29 Catu' jix yalon Jesús tu' jaxca ti': \p —Ja' ton jun chejbanile tol ec'ban yintaj masanil ti', chi yal jaxca ti': “Ab wej xin jex Israel, ja' naj Kaawil cu Diosal, junne ton naj. \v 30 Cam c'ulne wej naj Kaawil cu Diosal yin masanil je c'ul, c'al yin masanil je pixan, c'al yin masanil je na'bal, c'al yin masanil je yip,” ẍi.\x * \xo 12:30 \xt Deuteronomio 6:4, 5\x* [Ja' ton jun chejbanile ti', ec'ban yel oc apnoj yintaj masanil.] \v 31 Ja'c'ala' jun xa oj wal ti', txen xa man laan oj yetoj jun babel tu', chi yal jaxca ti': “Cam c'ulne wej je yet animail jaxca che yute je cam c'ulnen je ba jun jun jex,” ẍi.\x * \xo 12:31 \xt Levítico 19:18\x* C'am junoj xa chejbanile yel miman yel oc apnoj yintaj caab ti', ẍi Jesús tet naj. \v 32 Catu' jix yalon naj cuywam yin ley tu' tet naj jaxca ti': \p —Watx' ton Mamin, yel ton cha wala. Junne cu Dios, c'am junoj xa. \v 33 Sowalil ton chi cu cam c'ulne Dios yin masanil cu c'ul, yin masanil cu na'bal, yin masanil cu pixan, c'al yin masanil kip. Yetoj pax oj, sowalil ton chi cu cam c'ulne eb ket animail jaxca chi kute cu cam c'ulnen cu ba jun jun jon ti'. Ja' caab ti', ec'ban yel oc apnoj yintaj masanil xaambal, ec'ban yel oc apnoj yintaj sa'beal chi tz'a' sattaj Dios, ẍi naj tet Jesús. \v 34 Ja' yet jix yaben Jesús tol watx' jix yute tak'woj sba naj tet, jix yalon tet naj jaxca ti': \p —Nianxane oj oc Dios ja Waawil oj, ẍi Jesús tet naj. Jix lawi tu' xin, c'am junoj xa mac jix stec'ba sba sk'anlen junoj xa tzet yetal tet naj. \s1 Ja' Cristo, Ja' Ton Naj Sc'aal Dios \r (Mateo 22:41-46; Lucas 20:41-44) \p \v 35 Ja' yet jix cuywa Jesús yul stemplo Dios junel, jix yal naj jaxca ti': \p —¿Tzet yuxan chi yal eb cuywam yin sley Moisés jaxca ti': “Ja' Cristo yic'aal David c'al?” ẍi eb. \v 36 Yutol ja' naj David tu', ak'bil yal yu Santo Espíritu junel jaxca ti': \q1 Jix yal Dios Kaawil tet naj Waawil jaxca ti': “Eyan chotan bey jin watx' k'ab\f + \fr 12:36 \ft Ja' mac chi ey chotan bey watx' sk'ab junoj mac txequel, chi x'oxo, tol miman yel oc apnoj yul sat.\f* masanta' c'al oj can eb chi chichon oc sc'ul ja win ja walan wu an,” ẍi Dios tet naj Waawil, ẍi David.\x * \xo 12:36 \xt Salmos 110:1\x* \m \v 37 Quey tu' jix yute yalon David tu', tzet utbil tol ja' Cristo, Yaawil yei. Yu jun tu', man asanne oj tol yic'aal David yei, ẍi Jesús tet eb. Ec'al ánima jix aben jun k'ane ti'. Jix tzala xa c'al a eb yabeni. \s1 Jix Yaltej Spenail Eb Cuywam Yin Sley Moisés Jesús \r (Mateo 23:1-36; Lucas 11:37-54; 20:45-47) \p \v 38 Ja' yet lalan scuywa Jesús xol ánima tu', jix yal tet eb jaxca ti': \p —Che yil c'al je ba, yutol ja' eb cuywam yin sley Moisés, caw ey smey sbeybal eb. Chi ẍa' sc'ul eb yec' tok'ok'oj yetoj jojan spichil chi yaoc oj.\f + \fr 12:38 \ft Ey wan ni'tej tx'uye tz'um chi yij filateria. Ja' yul eb tu' ey janic' sley Moisés. Chi pixle oc wan tx'uye tu' yin spalan, c'al yin sq'uexan sk'ab eb. Miman pax chi yute sti'laj spichil eb. Jaxca ti' chi yute x'oxon el sba eb fariseo, tol na'an Dios yu eb.\f* Ja' yet chi yi'on ey sba ánima tet eb yul-laj calle, watx' xa c'al chi yab eb. \v 39 Ja' bey snail syambabail eb yin culto, asan bey chi ey chotan eb mimej winaj chi yoche eb chi ey chotan oj. Yetoj yet chi oc mimej lo', asan bey chi ey eb mimej winaj chi ey eb. \v 40 Chi yi'on ec' sna eb ix camnaj xa yichamil eb. Chi lawi jun tu', naat chi yute yajan xa, yet watx' c'am chi txeclo el sattaj ánima ta ey spenail eb. Yu jun tu', yel miman castigo oj ẍa' eb, ẍi Jesús. \s1 Ch'en Yofrenda Ix Ix Camnaj Xa Yichamil \r (Lucas 21:1-4) \p \v 41 Chotan ey Jesús yul templo junel, bey scawilal cha'bal ofrenda. Jix yilon c'al yaon eytoj yofrenda ánima. Ec'al eb be'om jix ya eytoj yet, mimantaj chi yute yaon eytoj eb. \v 42 Lalan to c'al wal tu', jix apni jun ix ix camnaj xa yichamil, meba' ch'an ix. Jix yaon eytoj caab centavo yet ix, caw nian ch'an yet ix tu'. \v 43 Catu' jix yawtentej eb scuywom Jesús tu', jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Caw yel chi wal e ex an, ja' jun ix meba' ix camnaj xa yichamil ti', ec'ban yofrenda ix jix ec' ya eytoj yintaj c'al masanil eb jix ec' ya eytoj yet yul cha'bal ofrenda ti'. \v 44 Yutol jun jun c'al mac txequel, sobra xa c'al stumin eb jix ec' ya eytoj. Jal jun ix ti' xin, caw meba' ton ix, pero tz'ajan jix ya eytoj stumin ix yin ofrendail, ẍi Jesús tet eb. Jesús tet naj. \c 13 \s1 Jix Yal Jesús Yin Ey Oj To, Tol Oj Lawoj Ey Stemplo Dios \r (Mateo 24:1-2; Lucas 21:5-6) \p \v 1 Ja' yet lalan yeltej Jesús yul stemplo Dios, jix yalon jun scuywom tet naj jaxca ti': \p —Wuẍtaj, ila jun jun wan ch'en ti'. Yetoj wan na ti', caw mimej eb, ẍi naj tet Jesús. \v 2 Catu' jix yalon Jesús tet jaxca ti': \p —Ja' wan mimej na cha wil ti', chi wal e ach an, ja' wan ch'en latz'bil a ti', c'am xa junoj oj can can yiban yet ch'enal. Pilan oj ec' bulna oj, ẍi Jesús tet naj. \s1 Wan Echele Oj Tx'oxon Oj Tol Tuxa Chi Jul Slawub C'ual \r (Mateo 24:3-28; Lucas 21:7-24; 17:22-24) \p \v 3 Jix lawi tu' xin, catu' jix to eb bey jun wonan Olivo, ja' spaq'uil tu', ja' tu' ey stemplo Dios. Jix ey chotan Jesús bey wonan tu' xin, catu' ja' naj Pedro yetoj Jacobo, Juan c'al Andrés, jix sk'anle el eb tet naj yet ey ec' eb xojli yetoj, jix yal eb tet naj jaxca ti': \p \v 4 —Chi koche cha wal e on, ¿bak'in oj jul jun jix ja wal e on tu'? ¿Tzet echele oj x'ox Dios, yet tuxa oj yun wan tu'? ẍi eb tet Jesús. \v 5 Catu' jix yalon Jesús tet eb tu' jaxca ti': \p —Listo c'al che yute je ba, yet watx' c'am junoj mac txequel oj i'on eytej je sat. \v 6 Yutol ec'al mac oj sbon oc sba yin jin bi, “Jain ton Cristo jin an,” ẍi eb oj tz'aj yalon eb. Ec'al ánima oj yi' eytej sat eb. \v 7 Oj je yab yoc mimej jowal. Oj je yaben sk'umal wan xa ian chi oqui. Man to slawub oj yul yiban k'inal tu'. \v 8 Yutol ey wan mimej conob oj yak'le jowal yetoj yet mimej conobal. Oj yak'le a jowal eb yaaw yetoj yet yaawil. Caw ey bey oj ec' quixcab. Oj jul mimej wail yiban ánima. [Oj a somna eb.] Ja' wan tu', yichbanil sya'tajilal jix to c'al yei. Ey wan xa oj jul oj. \v 9 Jaexti' xin, tec'an c'al che yute je ba, yutol oj jex ale oc yul sk'ab eb yaaw. Oj jex smak' eb yul snail bey chi syamba sba eb yin culto. Oj jex yi'toj eb sattaj eb yaaw, c'al sattaj eb rey, yutol jix je yaoc je c'ul win an. Quey tu' oj yun sjul je yiban xin, yet watx' oj ske' je yalon can el jin k'aneal tet eb. \v 10 Sowalil babel oj alcha can el sk'aneal yet colbanile bey jun jun conob, catu' oj jul slawub c'ual tu'. \v 11 Ja' yet oj jex i'letoj sattaj eb yaaw tu', manchej je na' yin ey oj to yu tzet oj je yala. C'am pax chex oc il yu. Ja' tzet oj ak'le je yal yu Dios yet jun txolan tu', ja' che yala. Yutol manaj jex oj jex k'anab oj, pero ja' Santo Espíritu oj k'anab oj. \v 12 Ey eb uẍtajeal, oj yaoc yuẍtaj yul sk'ab camich. Ey pax eb mame quey tu' oj yute sba yin sc'aal. Ey eb c'aale oj yak'le jowal yetoj smam, catu' oj yak'on cam eb. \v 13 Masanil xa c'al ánima oj chichon oc sc'ul je yin, yutol jix je yaoc je c'ul win an. Pero ja' mac tec'an c'al ye masanta' c'al chi cami, ja' ton eb tu' oj colcha oj. \v 14 Pero ja' jun ya'bil el yu Dios, ja' oj etnen el wan tzet yetal. [Ja' \w Daniel, jun ẍejab Dios peyxa\w*, ja' jix alon can yu jun tu'.]\x * \xo 13:14 \xt Daniel 9:27; 11:31; 12:11\x* Ja' mac chi ilon a jun k'ane ti', na'cha ojab el yu. Ja' yet oj je yiloni, tol ey ec' jun tu' bey caw man smoo oj ye ec' oj, toj ojab eb ey ec' bey Judea bey wonanlaj. \v 15 Ja' mac ey atoj yiban ẍumuc spananil sna\f + \fr 13:15 \ft Ja' sna eb yet tiempoal tu', panan yiban. Ey bey chi atoj xew eb ánima yiban.\f* yet jun c'ual tu', manchej xa eytej, catu' manchej xa octoj yul sna tu' yu yi'on eltej nioj xa settaj yetal catu' chi to el oj. \v 16 Yetoj eb ey ec' xol smulnail, manchej xa ojab meltzo yintaj sto yi'on spichil. \v 17 Ja' yet jun tiempoal tu', ok'bal c'ule eb ix mimejal xa, yetoj eb ey to yune' chi yak' txutxwoj. \v 18 K'an wej tet Dios, tol man ojab nabil k'inal oj yet oj jex el tu'. \v 19 Yutol ja' jaxca jun miman sya'ilal oj jul yet jun tiempoal tu', c'am to bey jix jul junel oj yechel tax c'al swa'xi yul yiban k'inal ti' yu Dios. Asan ch'an junel tu', c'am xa bak'in oj yun junel xa jaxca tu'. \v 20 Ta c'am chi smitx' oc tucan jun sya'ilal tu' Dios yet jun tiempoal tu', c'am junoj mac oj colcha can el yul sk'ab camich. Pero yu scam c'ulal yin eb sic'bil xa el yu, yuxan oj smitx' oc tucan oj. \v 21 Ta ey mac oj alon e ex jaxca ti': “Asi' toon ab wej, ila, tol ja' naj Cristo ey ec' titi',” ma “Il wej toon abi, tol ey ec' titu',” ta ẍi jex utelei, manchej je cha' je yabe. \v 22 Yutol ey wan eb oj tz'aj yal oc sba Cristoal oj x'ox a sba, c'al wan eb oj yal oc sba ẍejab oj Dios. Oj tz'aj x'ox eb echele, c'al milagro. Quey tu' oj yun yi'le eytej sat eb ánima yu eb. Oj yak'le pax eb yi'on eytej sat eb sic'bil xa el yu Dios ta chi ske' yu eb. \v 23 Pero jaexti', tec'an c'al che yute je ba. Ey oj to chi walon can masanil wan ti' e ex an. \s1 Ja' Tzet Oj Yun Sjul Pax Jesús Yet Scaelal \r (Mateo 24:29-35, 42-44; Lucas 21:25-36) \p \v 24 Ja' yet jun tiempoal tu', yet tuxa oj lawoj jun miman sya'ilal tu', oj k'ej jolel c'u, catu' oj tan yajan xaaw. \v 25 Catu' oj tit q'uey weycan satcan. Yetoj wan tzet yetal ey yipal bey satcan, oj tzicotan el ey oj.\x * \xo 13:25 \xt Isaías 13:10; 34:4\x* \v 26 Oj lawoj tu' xin, catu' oj yilon eb ánima tu' weyol xol asun jain \w Ak'bil Wopiso xol eb ket animail yu Dios ti' an\w*, oj jin jul yetoj masanil wipal c'al jin tzejejial. \v 27 Oj jin chejtej eb wángel catu' oj ec' yambale a eb sic'bil el wu bey masanil yul yiban k'inal ti'. Oj ec' i'le a eb masanta' c'al bey chi lawi yul yiban k'inal ti', c'al eb bey chi lawi apnoj satcan, oj ec' yambaletej eb. \v 28 Ab wej jun k'ane oj waltej yu te' higo. Ja' yet chi uninbi sk'ab te', yet lalan xa stit xaj te', je yotaj xa tol tuxa chi oc nabil k'inal.\f + \fr 13:28 \ft Yin castilla chi yal “verano” titi', pero ja' bey sconobal Israel, verano stiempoal nab, man jaxca oj titi'.\f* \v 29 Quey ton tu' oj yun sna'cha el je yu, tol tuxa oj jin jul an. \v 30 Caw yel chi wal e ex an, ey eb ey ec' yet jun tiempoal ti' c'am to c'al chi cami, catu' oj yunen masanil wan jix wal ti' an. \v 31 Ja' satcan c'al yul yiban k'inal ti' oj lawoj, pero ja jin k'ane man oj ec' tzet chi wal an. \v 32 Pero c'am mac otajnen tzet c'ual, c'al jantaj hora oj jin jul an. Eb ángel bey satcan, man yotaj oj eb. Jainti', tol pax Sc'aal jin Dios an, pero man wotaj oj pax oj. Asan Dios Mame yotaj. \v 33 Yu jun tu' caw listo che yute je ba, majwaan nej. Txalan nej, yutol man je yotaj oj bak'in oj jul stiempoal jun tu'. \v 34 Jaxca ton junoj winaj chi to ec'ab naat, chi can sna. Chi yalon can tet eb smoso tzet chi yun can jun jun eb. Catu' chi steyne puerta naj tu' sic'lebil. \v 35 Pero eb mosoal tu' man yotaj oj eb bak'in chi jul naj a na tu' bey sna junel xa, ma tol k'ejbintajil, ma chuman ak'bal, ma yet lalan xa yok' no' caẍlan, ma ja' yet chi sajbi el xin. Man je yotaj oj bak'in oj jin jul pax yet scaelal. Yu jun tu', caw listo che yute je ba, \v 36 yet watx' man ojab jaxca oj tol weynaj jex el oj catu' oj jin jul tzac'na oj. \v 37 Ja' wan chi wal e ex ti' an, chi wal e ex je masanil. Caw listo c'al che yute je ba, ẍi Jesús. \c 14 \s1 Eb Jix Slatine Sba Tzet Utbil Oj Yute Smitx'on Jesús \r (Mateo 26:1-5; Lucas 22:1-2; Juan 11:45-53) \p \v 1 Cabe oj xa c'al yoc sk'in pascua eb Israel, yet chi slo'on ixim pan eb c'am yich, catu' jix syamba oc sba eb yaawil yak'omal xaambal eb Israel tu' tet Dios, yetoj eb cuywam yin sley Moisés. Jix c'oli slatinen eb tzet utbil chi yute smitx'on Jesús eb yin ewantajil, catu' chi yak'on cam naj eb yaloni. \v 2 Jix yal eb jaxca ti': \p —Ma ske' cu mitx'on yul k'in, yutol ey smey, oj tit sjowal eb ánima kin yu, ẍi eb. \s1 Jun Ambal Suk'uk'i Sab Abil Atoj Yin Sjolom Jesús \r (Mateo 26:6-13; Juan 12:1-8) \p \v 3 Ey ec' Jesús bey Betania, bey sna naj Simón, naj ya' ey yet yalantoj yu jun ya'bil chi k'a'toj ánima yu, jun chi yij lepra. Chotan ey Jesús tu' slowi, catu' jix apni jun ix ix sc'atan. Yetbi oc ix jun ch'en alabastro limeta.\f + \fr 14:3 \ft Ja' ch'en alabastro, ja' ton jun ch'en watx' yili, c'uun pax oj. Chi k'anbalnele ch'en yet chi wa'xi snetal xumac te', c'al wan limeta watx' yili.\f* Nonaj yu jun ambal suk'uk'i sab, caw miman stool, nardo sbi.\f + \fr 14:3 \ft “Nardo,” ja' ton jun tujan suk'uk'i sab chi tit bey jun conob India. Yu jun tu', yuxan caw ey stool. Chi c'ubale yul wan netal caw watx' smajil.\f* Jix jul c'al ix, catu' jix swuk'on el snuk' ch'en ix, catu' jix stobon atoj ix yiban sjolom Jesús tu'. \v 4 Pero ey cawan eb ey ec' xol eb ey ec' titu' jix tit sjowal eb. Jix yalon eb jaxca ti': \p —¿Tzet yuxan tu' c'al chi etnele el jun ambal suk'uk'i sab ti'? \v 5 Tol oj wal jix txonle el oj, catu' jix po'le ec' stool xol eb meba', yutol ja' jun ti' ec'ban mi junoj oxeb cien quetzal\f + \fr 14:5 \ft Jix yal eb, “oxeb cientos denarios”.\f* stool, ẍi eb. Caw jix tit sjowal eb yin ix ix tu'. \v 6 Catu' jix yalon Jesús tet eb jaxca ti': \p —Bej wej je yalon jun ti' jaxca tu', ¿tzet yuxan pena che yal yin ix? Ja' jun jix yun ix win ti' an, caw watx'. \v 7 Ja' eb meba' che yal tu', ey c'al ec' eb je yetoj. Ja' yet oj je yoche je yak' junoj tzet yetal tet eb, oj ske' je yak'oni. Pero jainti', man tobal k'inal oj ey jin ec' je yetoj. \v 8 Ja' masanil tzet chi ske' yu ix jix yak' e in an. Ey oj to chi yaon oc ix jun suk'uk'i sab ti' yin jin mimanil ti', yet watx' listo xa ye jin mimanil an, catu' chin to mujle oj. \v 9 Caw yel chi wal e ex an, yal c'al tzet lugaril yul yiban k'inal ti' bey oj al-le el sk'aneal yet colbanile, oj al-le pax el sk'aneal jun tzet jix yun ix ix ti', yu sna'letej ix, ẍi Jesús tet eb. \s1 Jix Yak' Sti' Judas Yaon Oc Jesús Yul Sk'ab Camich \r (Mateo 26:14-16; Lucas 22:3-6) \p \v 10 Ja' naj Judas Iscariote, naj ey oc tz'ajil oj eb lacawan scuywom Jesús, ja' jix bet ec' k'anab yetoj eb yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios, yu bet slatinen yaon oc Jesús yul sk'ab eb. \v 11 Ja' yet jix yaben eb, caw jix tzala a eb, yuxan jix yak' sti' eb, yaon oc tumin eb tet Judas tu'. Jix c'oli seyon tzet utbil oj yute yaon oc Jesús yul sk'ab eb. \s1 Scena Naj Kaawil \r (Mateo 26:17-29; Lucas 22:7-23; Juan 13:21-30; 1 Corintios 11:23-26) \p \v 12 Ja' yet sbabel sc'ual jun k'in yet chi lo'le ixim pan c'am yich, yet chi ak'le cam no' me' yet \w pascua\w*, jix yak' k'anlebal eb scuywom tu' tet Jesús: \p —¿Beytu' cha woche chi cu to cu wa'ne junoj lugar bey oj cu lowoj, yu cu na'ontej pascua ti'? ẍi eb tet Jesús. \v 13 Catu' jix ẍejontoj cawan scuywom tu', jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Asi' wej bey conob. Ey jun winaj oj je yil yin titu', i'bil oc jun moc ja' yu. Chex tzajlo c'al yintaj naj. \v 14 Ja' bey chi apni, che yal tet naj a na tu' jaxca ti': “Quey ti' jix yun yalon naj cu cuywomal ti' e on jon, ¿Beytu' ey jun cuarto bey oj jin low yetoj eb jin cuywom, yu cu na'ontej pascua ti'? ẍi,” je chi tet. \v 15 Catu' oj x'oxon jun mimantaj cuarto e ex wa'nebil xa el oj. Naat ey a oj jun cuarto tu'. Ja' tu' che wa'ne tzet oj cu lo', ẍi Jesús tet eb. \v 16 Catu' jix to eb cuywom tu', catu' jix apni eb yul conob. Jix ilcha yu eb jaxca c'al jix yute yalon Jesús tu' tet eb. Catu' jix swa'nen eb tzet oj slo' eb yu pascua tu'. \v 17 Jaxa yet sk'ejbintajil xin, catu' jix apni naj yetoj eb scuywom slacawanil. \v 18 Ja' yet lalan slow eb yin meẍa tu', catu' jix yalon Jesús tet eb jaxca ti': \p —Caw yel chi wal e ex an, ja' jun oj jin aon oc yul sk'ab camich, ey ec' cu xol ti', lalan slow ketoj, ẍi Jesús tet eb. \v 19 Catu' jix cus a eb yet jix yaben jun k'ane tu' eb. Yuxan jun junal jix yute sk'anlen el eb tet: \p —¿Man mi jain oj ti'? ẍi eb yin jun junal. \v 20 Catu' jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Ja' je xol je lacawanil ey oc oj. Lalan slow wetoj an, yul jun plato ey ey cu nan ti'. \v 21 Jainti', Ak'bil Wopiso xol eb ket animail yu Dios ti', pero sowalil oj jin cam jaxca yal-le can yu An Juun Tz'ibebil can oj. Pero ok'bal c'ule jun oj jin aon oc yul sk'ab camich tu'. Yel xa c'al watx' yet, ta ma c'al ta' aloj, ẍi Jesús tet eb. \v 22 Lalan slow eb, jix yi'on a ixim pan Jesús. Jix yalon yu diosal yu ixim. Jix lawi tu' jix spo'on ey oj, jix yak'on tet eb: \p —Lo' wej, ja' ton jin mimanil ti', ẍi Jesús tet eb. \v 23 Catu' jix yi'on pax a jun vaso. Ja' yet jix lawi yalon yu diosal yu, catu' jix yaontoj tet eb. Masanil eb, jix uq'uen eltej tzet ey ey yul jun vaso tu'. \v 24 Ja' ton jun ti' jin chiq'uil. Ja' yu, yuxan oj yun jun ac' strato Dios.\f + \fr 14:24 \ft Ja' yet chi x'ox eb, tol yel oj yun jun trato chi yi' el ẍiq'uil no' nok' eb. Éxodo 24:8.\f* Oj el jin chiq'uil ti', yet watx' ec'al mac oj colcha yu. \v 25 Caw yel chi wal e ex an, c'am xa bey oj wuc' yal uva, ja' to c'al yet oj oc Dios Yaawilal catu' oj wuq'uen je yetoj junel xa, ẍi Jesús tet eb. \s1 Yin Ey Oj To Jix Yalon Jesús Tol Oj Yi' El Naj Pedro Yin \r (Mateo 26:30-35; Lucas 22:31-34; Juan 13:36-38) \p \v 26 Jix lawi sbit'nen jun bit' eb chi sbit'ne c'al ta' eb tet Dios,\f + \fr 14:26 \ft Ja' jun bit' chi bit'nele yet k'in pascua, tejan ja' Salmos 115; 118.\f* catu' jix to eb bey wonan Olivo tu'. \v 27 Jix yalon Jesús tet eb titu' jaxca ti': \p —Ja' yet jun ak'bal ti', oj caablaboj a je c'ul win je masanil an. Quey tu' yalon can yul An Juun Tz'ibebil can oj, chi yal jaxca ti': “Oj wak' cam naj ilom me'. Ja' no' me' tu', oj sajlem can toj no',” ẍi An Juun tu'.\x * \xo 14:27 \xt Zacarías 13:7\x* \v 28 Pero ja' yet chin pitzc'u pax a oj, oj jin baboj toj je sattaj bey Galilea, ẍi naj tet eb. \v 29 Catu' jix cam yalon naj Pedro tu' tet naj jaxca ti': \p —Cax c'al mi chi caablabi a sc'ul eb masanil ja win, pero jainti', ma c'al ta' caablabi a jin c'ul ja win an, ẍi naj. \p \v 30 —Caw yel chi wal e ach an, ja' yet jun ak'bal ti', oxel xa jin ja wi'on el ja win catu' oj ok' no' caẍlan yet scaelal, yet oj ja waloni, tol ma jin ja wotaj oj, ẍi Jesús tet Pedro tu'. \v 31 Pero Ja' naj Pedro tu' xin, jix stec'ba c'al sba yaloni, tol oj stec'ba sba: \p —Cax c'al oj jin cam ja wetoj an, pero tutun ma jaach wi' el win an, ẍi naj tet Jesús. Jun laan c'al yalon eb scuywom tu' masanil jaxca tu'. \s1 Chi Txali Jesús Bey Getsemaní \r (Mateo 26:36-46; Lucas 22:39-46) \p \v 32 Jix lawi tu' xin, catu' jix apni Jesús yetoj eb scuywom tu' bey jun lugar chi yij Getsemaní. Catu' jix yalon tet eb tu' jaxca ti': \p —Eyan nej can chotan titi', yajban chin to txaloj, ẍi naj tet eb. \v 33 Asan Pedro yetoj Jacobo c'al Juan jix yi'toj yetoj. Catu' jix c'oli cus a sc'ul c'al yoc bis c'ulal. \v 34 Yuxan jix yal tet eb jaxca ti': \p —Ian chin cam yu cus c'ulal chi wab an. Canan nej titi', iquis ojab jex wetoj an, ẍi naj tet eb. \v 35 Catu' jix sjitzontoj sba janic' xa sattajtoj catu' jix ey noan sat tx'otx', jix txali yu sk'anoni ta chi ske' c'am chi jul jun sya'ilal tu' yiban yet jun yorail tu'. \v 36 Jix yal yin xa jaxca ti': \p —Mamin, masanil c'al tzet yetal chi c'al ske' ja wu. Ta chi ske' tol c'am chi jul jun sya'ilal ti' wiban. Pero c'am ojab chi yun tzet chi woche, jainti' an, ja' ojab ja wochwan chi yune', ẍi Jesús. \v 37 Jix lawi tu', catu' jix apni sc'atan eb oxwan tu', pero jix yiloni, tol lalan swey eb. Yuxan jix yal tet naj Pedro jaxca ti': \p —Simón, ¿tumi lalan ja weyi? ¿Tumi ma ske' ja tec'ban ja ba tet weyan junoj hora wetoj an? \v 38 I' wej el je weyan. Txalan nej, yet watx' c'am chex ey q'ueyi, yet ey mac chi yak'le jex yijban yin spenail. Ja' cu pixan tec'an ton yei, pero ja' cu mimanil c'am chi techa yu, ẍi Jesús tet eb. \v 39 Catu' jix to txaloj junel xa. Jaxca c'al jix yute txaloj sba yet sbabelal, quey tu' jix bet yute txaloj sba junel xa. \v 40 Ja' yet jix jul junel xa, ja'c'ala' chi wey eb, yutol caw c'am chi techa weyan yu eb. Ma xa na'cha tzet jix yute tak'woj sba eb tet. \v 41 Ja' yet jix bet ec' txaloj yet yoxelal, jix yalon tet eb jaxca ti': \p —¿Tumi ja'c'ala' je weyi? ¿Tumi comon xewilal che yune'? K'ojbil xa, jix a apnoj yorail wale oc yul sk'ab eb penawom, jain Ak'bil Wopiso xol eb ket animail yu Dios ti'. \v 42 Aan linan oj toon nej. Chi jul naj oj jin aon oc yul sk'ab eb, ẍi Jesús tet eb. \s1 Sk'aneal Yet Jix Mi'cha Jesús \r (Mateo 26:47-56; Lucas 22:47-53; Juan 18:2-11) \p \v 43 Lalan to yalon tu', catu' jix apni Judas, naj jix ocle tz'ajil oj eb lacawan. Ec'al ánima jix apni yetoj. Ey eb i'bil yespada, ey eb i'bil ste'. Ja' eb yaawil yak'omal xaambal eb tet Dios, c'al eb cuywam yin sley Moisés, yetoj eb icham winaj ey yopiso, ja' eb jix chejon eb. \v 44 Ja' Judas tu', ja' ton naj jix txonon Jesús, albil xa yu, tzet oj yute x'oxon oc oj, jix yal tet eb jaxca ti': \p —Ja' jun oj jin tz'ub el sti', ja' ton jun tu', che mitx'a. C'anani che yute catu' che yi'ontoj, ẍi naj tet eb. \v 45 Yu jun tu', yuxan palan c'al yapni naj yin Jesús. \p —Jaach cuywam, ẍi naj tet Jesús. Catu' jix oc tz'ubna yin sti' naj. \v 46 Catu' jix oc bulna eb yin, jix smitx'on eb, catu' jix i'letoj naj yu eb. \v 47 Ja' eb yaman yetoj, ey jun jix yi' atej yespada. Jix tzoc'on el xiquin jun smoso naj yaawil yak'omal xaambal eb tet Dios. \v 48 Catu' jix yalon Jesús tet eb ánima jix apni bulna yin tu' jaxca ti': \p —¿Tumi elk'om jin che yila, yuxan i'bil oc je yespada, c'al je te' chi jul jin je mitx'oni? \v 49 Jun jun c'al c'u jix jin cuywa je xol yul stemplo Dios, pero ma jin je mitx' pax titu'. Jaxca ton ti' chi yun xin, yu yunen tzet tz'ibebil can yul An Juun Tz'ibebil can oj, ẍi tet eb. \v 50 Jix bejle can naj yu eb scuywom xojli, jix to eb el masanil. \s1 Jun Naj Ach'e Jix El T'irt'on Oj \p \v 51 Pero ey jun naj ach'e tzajan c'al yintaj naj. Pichan oc jun an sábana yin smimanil, catu' jix oc mitx'na eb yin naj. \v 52 Pero jix sbej can an sábana naj yul sk'ab eb, catu' jix el t'irt'on naj. \s1 Jix Bet Ec' Jesús Sattaj Eb Sat Yaaw \r (Mateo 26:57-68; Lucas 22:54-55, 63-71; Juan 18:12-24) \p \v 53 Catu' jix yi'ontoj Jesús eb tu', bey naj yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios. Ja' ta' titu' jix syamba masanil eb yaawil eb yak'omal xaambal eb tet Dios, yetoj eb icham winaj, c'al eb cuywam yin sley Moisés. \v 54 Jal pax Pedro xin, naat tzajan yintaj Jesús masanta' c'al jix apni bey sgalera sna naj sat yaawil eb tu'. Catu' jix ey chotan k'aẍnoj yetoj eb policía sti' na tu'. \v 55 Ja' eb yaawil yak'omal xaambal eb tet Dios, c'al masanil eb sat yaaw, jix sey wanoj k'ane eb chi sna' a yin Jesús, yet watx' chi elol camich yiban yu eb. Pero c'am c'al tzet jix ilcha yu eb. \v 56 Ec'al eb jix yak'le sna'on a k'ane yiban naj. Pero tx'oj tx'oj c'al tzet chi yal jun jun, yuxan ma ẍa'le sba yalon eb. \v 57 Ey jun cawan eb jix yak'le ya waan sna'on a k'ane yin naj, catu' jix yalon eb jaxca ti': \p \v 58 —Ja' jaonti', jix kab yalon naj jaxca ti': “Jainti', oj wuch ey jun stemplo Dios wa'nebil yu ánima ti'. Ja' yet yox c'ual tu', catu' oj wa'xoj a sq'uexel wu an, man ánima oj, oj wa'nen oj,” ẍi naj jix kabe, ẍi eb. \v 59 Pero toj c'al yu jun tu' chi ẍa'le sba yalon eb. \v 60 Catu' jix a waan naj yaawil yak'omal xaambal eb tet Dios tu' snan xol eb. Catu' jix yalon tet Jesús jaxca ti': \p —¿Tumi c'am chach tak'wi nioj? ¿Tumi c'am cha wab wan chi yal eb ja win ti'? ẍi naj tet Jesús. \v 61 Pero tz'in c'al ẍi, ma c'al tak'woj. Catu' jix yalon naj tet Jesús junel xa: \p —¿Tumi jaach Cristo jaachti'? ¿Tumi jaach Sc'aal jaach Dios, naj chi al-le watx' k'ane yin? ẍi naj tet Jesús. \p \v 62 —Jaa', jain toni. Jain ton Ak'bil Wopiso xol eb ket animail yu Dios ti', oj jin je yil yet chotan jin ey bey swatx' k'ab Dios, naj miman yipal. Oj je yil pax weyol satcan xol asun, ẍi Jesús tet naj. \v 63 Catu' jix snic'ontoj nioj spichil naj tu'.\f + \fr 14:63 \ft Jix snic'toj spichil eb yet chi yoche chi x'oxon sya'ilal eb, ma scus c'ulal eb. Jaxca ti' jix yute sba eb yutol jix yab eb buchwal k'ane yin Dios, yala.\f* Catu' jix yalon naj jaxca ti': \p —¿Tzet to wal chi oc testigo ku tinani'? \v 64 Jix kabe, tol caw chi buchwa naj yin Dios. ¿Tzet je chi yu tinani'? ẍi naj. \p —Cam ojabi, ẍi eb masanil. \v 65 Jix lawi c'al jun tu', ey eb jix tz'ubli oc yin. Catu' jix smajchen sat naj eb, jix c'oli smak'on naj eb. Catu' jix sk'anlen el eb tet: \p —Na' el oj, mac jix jaach mak'oni, ẍi eb tet Jesús. Jix lawi jun tu', catu' ja' eb policía jix mak'on naj sic'lebil. \s1 Jix Yi' El Jesús Naj Pedro Yin \r (Mateo 26:69-75; Lucas 22:56-62; Juan 18:15-18, 25-29) \p \v 66 Ey ec' naj Pedro bey sgalerail jun na tu', catu' jix apni jun ix criada naj yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios. \v 67 Jix yilon ix yin Pedro, yet lalan sk'aẍni. Jix cam xa c'al yoc t'anan ix yin naj, jix yalon ix tet jaxca ti': \p —Jaachti', ja wetbi ja ba yetoj Jesús a Nazaret, ẍi ix tet naj. \v 68 Pero jix yi' el naj yin. \p —Ja' jun mac txequel cha wal tu', man wotaj an. Caw c'am nioj chi na'cha el wu wan tzet cha wal e in tu' an, ẍi naj tet ix. Jix lawi jun tu', catu' jix sjitzon el sba naj bey galera tu'. Catu' jix ok' a no' caẍlan. \v 69 Jix yilon ix criada tu' yin junel xa. Jix yalon ix tet eb yaman ec' titu': \p —Ja' ton jun winaj ti', yetbi sba yetoj eb scuywom Jesús, ẍi ix. \v 70 Pero jix yi' pax el yin junel xa. Jun jix to txolan tu', jix yalon pax eb ey ec' titu' tet: \p —Caw yel, jaachti' ja wetbi ja ba yetoj eb yutol a Galilea jaach. [Ilala, laan ja k'anab yetoj eb a Galilea,] ẍi eb tet naj. \v 71 Catu' jix c'oli sk'anontej sjowal sc'ul Dios yiban naj Pedro tu'. Jix slocontej sbi Dios, jix yaloni: \p —Ja' jun winaj che yal tu', caw man wotaj an, ẍi naj tet eb. \v 72 Yet xa c'al jun txolan tu', jix ok' a no' caẍlan yet scaelal. Catu' jix sna'ontej naj tzet jix yal Jesús tu' tet yet jix yalon jaxca ti': “C'am to chi ok' no' caẍlan yet scaelal catu' oj jin ja wi'on el ja win yin yoxelal yet oj ja waloni, tol ma jin ja wotaj oj,” ẍi Jesús tet naj. Ja' yet jix sna'ontej jun tu', catu' jix mi'chcha sc'ul yok'i. \c 15 \s1 Jix Bet Ec' Jesús Sattaj Naj Pilato \r (Mateo 27:1-2, 11-14; Lucas 23:1-5; Juan 18:28-38) \p \v 1 Ja' yet jix sajbi a oj, jix syamba oc sba eb yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios yin sk'umbalba yetoj eb icham winaj, c'al eb cuywam yin sley Moisés, yetoj masanil wan xa eb sat yaaw. Jix lawi tu', jix sc'alon Jesús eb, jix yi'ontoj naj eb, catu' jix bet yak'on eb tet naj Pilato, naj yaaw. \v 2 Catu' jix sk'anlen el naj Pilato tu' tet Jesús jaxca ti': \p —¿Tumi jaachti', Sreyal jaach eb Israel? ẍi naj tet Jesús. \p —Jaa', jain ton an, ẍi Jesús tet naj. \v 3 Ja' eb yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios, ec'al tzet jix yal eb yiban Jesús. \v 4 Yu jun tu', yuxan jix yal Pilato tu' tet naj jaxca ti': \p —¿Tumi c'am chach tak'wi nioj? Ab jantaj tzet chi yal a eb ja win, ẍi naj tet Jesús. \v 5 Pero ja' naj Jesús xin, c'am nioj jix tak'wi. Yu jun tu', yuxan tuxa c'al chi q'uey a sc'ul Pilato yin. \s1 Jix Ale Xa C'al Oc Camich Yiban Jesús \r (Mateo 27:15-31; Lucas 23:13-25; Juan 18:38–19:16) \p \v 6 Beybalnebil c'al ta' yu Pilato tol chi sjaj el junoj a preso yet k'in jun jun jabil. Ja'ta'c'ala' mac chi sk'an jajcha eb conob. \v 7 Ey jun naj chi yij Barrabás, preso ye yetoj jaywan xa yetbi. Yak'lenaj jowal eb yetoj eb yaaw. Ey wan ánima camnaj yu eb yet yak'len jowal eb tu'. \v 8 Ja' yet jix apni bulna ánima tu', catu' jix sk'anlen eb tet Pilato, ta chi sjaj el junoj eb a preso jaxca c'al ta' sbeybal jun jun k'in. \v 9 Catu' jix yalon naj tet eb jaxca ti': \p —¿Jam naj je Reyal jaex Israel jex ti' che yoche chin jaj el oj? ẍi naj tet eb. \v 10 Quey tu' jix yute yaloni, yutol yotaj xa tol yu ẍichon c'ulal eb yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios yin, yuxan jix yi'tej Jesús eb sattaj. \v 11 Catu' jix yak'on sc'ul ánima eb tu' yet watx' ja' Barrabás chi sk'an jajcha eb. \v 12 Catu' jix sk'anlen Pilato tu' tet eb ánima tu' junel xa: \p —¿Tzet che yoche chi wute pax naj che yal oc je Reyal oj tu' xin? ẍi naj tet eb. \v 13 Catu' jix a bulna eb yalon yin ipal jaxca ti': \p —Culusne naj, ẍi eb. \p \v 14 —Pero, ¿tzet yetal junoj pena jix sey yun jix je yil xin? ẍi naj tet eb. Tol jix a c'al yaw eb yaloni: \p —Culusne naj, ẍi eb. \v 15 Caw jix yoche naj Pilato tol watx' chi can yul sat conob, yuxan ja' naj Barrabás jix sjaj el oj. Jal naj Jesús jix yak' mak'le oj, catu' jix yaon oc yul sk'ab eb chi aon oc yin culus. \v 16 Ja' eb soldado jix i'ontoj Jesús bey sgalerail sna naj yaaw chi yij Pretorio. Ja' titu', jix awtele eytej eb soldado masanil. \v 17 Jix yaoc jun moradotaj pichile eb yin Jesús, jaxca wan pichile chi yaoc eb yaaw. Jix sk'alon ey xoyan jun q'uix eb. Jix yaon oc eb yin sjolom scorona oj. \v 18 Catu' jix tz'ajon yal eb tet jaxca ti': \p —Tzalaan jaach Sreyal eb Israel, ẍi eb tet Jesús. \v 19 Jix c'oli smak'on oc jun a eb yin sjolom. Chi tz'ubli oc eb yin naj, catu' jix tz'aj skabanle ey sba eb tet. \v 20 Jix lawi yetnen eb jaxca tu' xin, jix yi'on el an moradotaj pichile eb tu' yin, catu' jix yaon c'al ta' can oc spichil eb. Catu' jix yi'ontoj naj eb bey oj ale oc naj yin culus tu' yu eb. \s1 Jix Ale Oc Jesús Yin Culus \r (Mateo 27:32-44; Lucas 23:26-43; Juan 19:17-27) \p \v 21 Ey jun winaj a Cirene chi yij Simón, smam Alejandro yetoj Rufo. Lalan to sjul bey jix bet ec'ab oj. Catu' jix ak'le jun sculusal Jesús yijtoj naj yu eb soldado. \v 22 Ja' bey jun lugar chi yij Gólgota, ja' tu' jix yi'toj Jesús eb tu'. Gólgota chi yal yel oc apnoj: Slugaril Sbajil Jolome. \v 23 Jix yak' yal uva calan yetoj jun xa tujan chi yij mirra yuc' naj eb.\f + \fr 15:23 \ft “Mirra,” yal jun tujan te'. Chi i'le el oj, catu' chi ak'le taj oj, catu' chi k'anbalne yin perfumeal.\f* Pero ma ẍa' yuc' tet eb. \v 24 Jix lawi jun tu', catu' jix yaon oc naj eb yin te' culus, catu' jix yak'on suerte eb soldado yin spichil naj, yu yilon eb tzettaj yetal chi yi' can jun jun eb. \v 25 A las nueve yet sk'inibalil, catu' jix yaon oc naj eb yin culus tu'. \v 26 Ey jayeb letra tz'ibebil oc oj. Ja' chi alon tzet yuxan jix elol camich yiban. “Ja' naj Sreyal eb Israel,” ẍi jayeb letra tu'. \v 27 Ey pax cawan elk'om jix culusnele yetoj naj, jun bey swatx' k'ab, jun xa bey sq'uexan k'ab. \v 28 Yuxan jix yun ton jaxca yalon can yul An Juun Tz'ibebil can oj, bey chi yal jaxca ti': “Oj utele jaxca chi utele eb penawom,” ẍi yul An Juun tu'.\x * \xo 15:28 \xt Isaías 53:12\x* \v 29 Ja' eb jix ec' scawilal tu', jix buchwa can atoj eb yin. Catu' jix a tx'umna eb tet, jix yalon eb jaxca ti': \p —A… jaach ton ti', cha wuch ey stemplo Dios ja wala, catu' cha wa'nen a sq'uexel yin yox c'ual. \v 30 Col ja ba. Eyantej yin te' culus tu', ẍi eb tet Jesús. \v 31 Ja'c'ala' eb yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios, yetoj eb cuywam yin sley Moisés, jix buchwa pax atoj eb yin naj, catu' jix yalon eb jaxca ti': \p —Ey mac jix scolo, pero ja', c'am chi ske' scolon pax sba tinani', ẍi eb. \p \v 32 —Ta chi yi' eytej sba yin culus, jun chi yal oc sba Cristoal, cu Reyal oj, jaon Israel jon ti', chi kaoc cu c'ul yin, ẍi eb. Tol tax eb locan a yin culus tu' yetoj, jix buchwa pax eb yin. \s1 Scamichal Jesús \r (Mateo 27:45-56; Lucas 23:44-49; Juan 19:28-30) \p \v 33 Ja' yet jix chumanbi c'u, jix k'ejbi masanil yul yiban k'inal masanta' c'al yet a las tres. \v 34 Yet xa c'al jun txolan tu', jix a yaw Jesús yin ipal: \p —Eloí, Eloí, ¿lama sabactani? ẍi a oj.\f + \fr 15:34 \ft Jix yal wan k'ane ti' yin sti' hebreo. Chi kil bey Salmos 22:1.\f* Chi yal yel oc apnoj: Jaach jin Diosal, Jaach jin Diosal, ¿tzet yuxan chin ja bej can jin txojli? \v 35 Ja' eb ey ec' scawilal tu', jix yab eb yoc jun k'ane tu', yuxan jix yal eb jaxca ti': \p —Ab wej ja' jun ẍejab Dios chi yij Elías chi yawte, ẍi eb. \v 36 Jix lawi tu', ey jun winaj ani stoi, jix c'al apni titu', catu' jix yaon eytoj jun tzet chi lababi xol vinagre. Jix yaon oc xam jun te' a, catu' jix yaon atoj yin sti' Jesús, jix yaloni: \p —Yil xa sba, oj kila ta oj jul i'le eytej naj yu Elías tu', ẍi. \v 37 Catu' jix a yaw Jesús junel xa yin ipal, catu' jix el sc'ul. \v 38 Ja' yet jix cam Jesús tu', jix ey nic'na snan an k'ap ey oc smajil oj yul snan stemplo Dios tu'. Jix ẍa' eytej snic'chatoj sjolomtaj, masanta' c'al jix eyol sti'laj. \v 39 Jix yab naj yaawil eb soldado linan oc sattaj Jesús yel yaw. Jix yil tzet jix yun scami, yuxan jix yal jaxca ti': \p —Ja' jun jix cam ti', tol yel caw Sc'aal Dios, ẍi naj. \v 40 Ey pax wan eb ix ix t'anantej naat. Yaman ix María Magdalena yetoj eb, c'al ix Salomé, c'al María xutx José yetoj Jacobo, naj tzunan unin. \v 41 Ja' wan eb ix ix ti', jix ec'ab c'al eb yintaj naj yet ey ec' naj bey Galilea. Jix ak'le servil naj yu eb. Ec'al to c'al wan xa eb ix ix yaman sto yetoj naj bey Jerusalén. \s1 Oclenajtoj Smimanil Jesús Yul Ch'en Bey Smujbanil Eb Camnaj \r (Mateo 27:57-61; Lucas 23:50-56; Juan 19:38-42) \p \v 42 Ja' yet jun c'u tu', sc'ual swa'nen settaj yetal eb oj sk'anbalne yutol yecal oj xa c'al sc'ual xewilal. Ja' yet lalan xa sk'ejbi xin, \v 43 jix apni naj José a Arimatea. Mimej winaj xol eb yet yaawil. Ja' José tu', echbanebil pax yoc Dios Yaawil yu. C'am nioj chi xiwi catu' jix octoj sattaj Pilato, jix bet sk'anon smimanil Jesús tet. \v 44 Caw jix q'uey a sc'ul Pilato yet jix yabeni tol camnaj xa Jesús. Yu jun tu', yuxan jix bet yak' tit naj yaawil eb soldado, catu' jix sk'anlen el tet, ta camnaj xa Jesús tu'. \v 45 Ja' yet jix yabeni, tol camnaj xa, catu' jix yaloni, tol chi ske' sto yi'on eytej smimanil Jesús tu' naj José tu'. \v 46 Ja' José tu', jix sman jun sábana caw watx'. Catu' jix bet yi'on eytej jun mimanile tu'. Jix spichon oc jun sábana tu' yin. Catu' jix bet yaon can octoj yul jun ch'en ch'en jolbil xa tu', jix smajchen can yetoj jun ch'en. \v 47 Ja' ix María Magdalena yetoj ix María xutx José, jix yil eb bey jix octoj smimanil tu'. \c 16 \s1 Jix Pitzc'u A Jesús \r (Mateo 28:1-10; Lucas 24:1-12; Juan 20:1-10) \p \v 1 Ja' yet jix ey can c'u yet sc'ual xewilal, jix sman ix María Magdalena yetoj ix Salomé, c'al María xutx naj Jacobo wan tzet yetal suk'uk'i sab, yu sto yaon oc eb yin Jesús. \v 2 Ja' yet jix sajbi a yet domingo, jix to eb bey ch'en ch'en bey jix muji octoj tu'. Lalan yaol c'u, yet jix apni eb. \v 3 Catu' jix yalon eb jaxca ti': \p —¿Mac oj balon el ch'en smajil bey mujan octoj tu' e on? ẍi eb. \v 4 Ja' ch'en smajil tu' caw miman ch'en. Pero jix yilontoj eb, elnaj xa ch'en. \v 5 Catu' jix yilon eb yet jix oc apnoj eb yul ch'en ch'en tu', chotan ey jun ángel bey swatx' k'ab eb, jaxca yili junoj ach'e. Ey oc jun jojan saj pichile yu. Caw jix xiw a eb ix sic'lebil. \v 6 Catu' jix yalon jun ángel tu' tet eb ix: \p —Manchej jex xiwi. Jaexti', ja' Jesús a Nazaret che sey ec' oj, jun jix ale oc yin culus. Jix pitzc'u a oj. C'am xa mac ey ec' yul ch'en ti'. Il wej bey jix jul ale octej naj yu eb ti'. \v 7 Asi' wej, al wej tet wan eb scuywom c'al tet Pedro, tol babel sto naj je sattaj bey Galilea. Oj je yil yin titu' jaxca jix yute yalon can e ex, ẍi jun ángel tu' tet eb ix. \v 8 Catu' jix eltej eb ix yul ch'en ch'en tu'. Catu' jix to eb. Caw chi bilwi eb yu xiwcanil. C'am junoj mac tet jix yal el eb, yutol chi xiw eb. \s1 Jix X'ox A Sba Jesús Tet Ix María Magdalena \r (Juan 20:11-18) \p \v 9 [Ja' yet domingo yet ey to sajbi jix pitzc'u a Jesús. Ja' tet ix María Magdalena jix babi x'ox a sba. Ja' ton yin jun ix tu' i'bil el jujwan pena espíritu yu Jesús. \v 10 Jix bet yal ix tet wan eb naj jix ec' yetoj Jesús yet yalantoj. Yutol caw chi ok' eb yu cusilal. \v 11 Ja' yet jix yalon ix tet eb, tol jix pitzc'u a Jesús, catu' tol jix yil ix yin naj, ma ẍa' yab eb. \s1 Jix X'ox A Sba Jesús Tet Cawan Eb Scuywom \r (Lucas 24:13-35) \p \v 12 Catu' jix x'oxon a sba Jesús tet cawan eb scuywom, sti' el conob yet lalan sbey eb. Tx'oj yili jix yil eb. \v 13 Yu jun tu' xin, jix meltzo eb yu bet yalon eb tet wan xa yet cuywomal. Pero ma pax ẍa' yab eb. \s1 Jix Ẍejtoj Eb Ẍejab Jesús \r (Mateo 28:16-20; Lucas 24:36-49; Juan 20:19-23) \p \v 14 Ja' junel xa, yet lalan slow eb scuywom jusluc'wanil, jix x'oxon a sba Jesús tet eb. Jix tzule eb yu, yutol jix yak' caab c'ulal eb, catu' caw caw sna'bal eb. Ila ma ẍa' yab eb tet eb jix ilon yet jix pitzc'u a oj. \v 15 Catu' jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Asi' wej bey masanil yul yiban k'inal. Asi' al wej el sk'aneal yet colbanile xol masanil ánima. \v 16 Ja' mac oj yaoc yin sc'ul, catu' chi yak'on bautizar sba, oj colcha oj. Pero ja' mac c'am chi yaoc yin sc'ul xin, oj jul sya'ilal yiban. \v 17 Ja' eb oj yaoc yin sc'ul, oj ske' x'oxon wan milagro eb ti': Oj ske' yi'on can el pena espíritu eb yin ánima yu wipal an. Oj k'anab a eb yin tx'oj ti'eal. \v 18 Ta chi smitx' laba eb, ta chi yuc' eytoj eb junoj tzet yetal chi cam ánima yu, c'am tzet oj i'on eb. Ta chi sbatxba oc sk'ab eb yiban eb ya' ey, oj wa'xoj can sc'ul eb yu eb, ẍi Jesús. \s1 Spaxbal A Jesús Satcan \r (Lucas 24:50-53) \p \v 19 Ja' yet jix lawi yalon jun ti' naj Kaawil Jesús tet eb scuywom tu', jix i'le pax a naj satcan, catu' jix ey chotan bey swatx' k'ab Dios. \v 20 Catu' jix to eb yalon el sk'ane Dios tu' bey jun jun lugar. Jix oc c'al naj Kaawil yetoj eb. Ja' c'al naj jix mulna yetoj eb, yet watx' chi txeclo el oj, tol yel jun k'ane chi ec' yal el eb tu'. Amén.]