\id MAT - Kanjobal, Western (San Miguel Acatán) NT -Guatemala 2012 (DBL -2013) \h MATEO \toc1 Ja' Watx' K'ane Tz'ibebil Can Yu Naj Mateo \toc2 Mateo \toc3 Mt \mt1 JA' WATX' K'ANE TZ'IBEBIL CAN YU NAJ MATEO \c 1 \s1 Xolilal Eb Yichmam Jesucristo \p \v 1 Ja' ton sbi eb yichmam naj Jesucristo yin xolilal ti'. Ja' Jesucristo, yic'aal naj David c'al yic'aal pax naj Abraham. \v 2 Ja' naj Abraham, smam naj Isaac, catu' naj Isaac, smam naj Jacob. Ja' naj Jacob, smam naj Judá yetoj wan xa eb yuẍtaj. \v 3 Ja' naj Judá yetoj ix Tamar, ey yuninal eb, naj Fares c'al naj Zara. Ja' naj Fares, smam naj Esrom. Ja' naj Esrom, smam naj Aram. \v 4 Ja' naj Aram, smam naj Aminadab. Ja' naj Aminadab, smam naj Naasón. Ja' naj Naasón, smam naj Salmón. \v 5 Ja' naj Salmón yetoj ix Rahab, ey yuninal eb, naj Booz. Ja' naj Booz yetoj ix Rut, ey yuninal eb, naj Obed. Ja' naj Obed, smam naj Isaí. \v 6 Ja' naj Isaí, smam naj rey David, smam naj Salomón. Ja' xutx naj Salomón tu', ja' ix yistil naj Urias yet sbabelal. \v 7 Ja' naj Salomón, smam naj Roboam. Ja' naj Roboam, smam naj Abías. Ja' naj Abías, smam naj Asa. \v 8 Ja' naj Asa, smam naj Josafat. Ja' naj Josafat, smam naj Joram. Ja' naj Joram, smam naj Uzías. \v 9 Ja' naj Uzías, smam naj Jotam. Ja' naj Jotam, smam naj Acaz. Ja' naj Acaz, smam naj Ezequías. \v 10 Ja' naj Ezequías, smam naj Manasés. Ja' naj Manasés, smam naj Amón. Ja' naj Amón, smam naj Josías. \v 11 Ja' naj Josías, smam naj Jeconías yetoj eb yuẍtaj. Ja' yul stiempoal eb tu' jix i'letoj eb yuninal \w Israel\w* yu yak'le servil eb bey Babilonia. \v 12 Ja' yet ey xa ec' eb bey Babilonia tu' xin, jix ali Salatiel, sc'aal naj Jeconías. Ja' naj Salatiel, smam naj Zorobabel. \v 13 Ja' naj Zorobabel, smam naj Abiud. Ja' naj Abiud, smam naj Eliaquim. Ja' naj Eliaquim, smam naj Azor. \v 14 Ja' naj Azor, smam naj Sadoc. Ja' naj Sadoc, smam naj Aquim. Ja' naj Aquim smam naj Eliud. \v 15 Ja' naj Eliud, smam naj Eleazar. Ja' naj Eleazar, smam naj Jacob. \v 16 Ja' naj Jacob, smam naj José, yichamil ix María, ix xutx naj Jesús, naj chi yij \w Cristo\w*, ja' ton naj \w Ak'bil Yopiso yu Dios\w*. \v 17 Yu tu' xin, canlajonwan eb ichmame yet tax c'al naj Abraham masanta' c'al naj David. Catu' canlajonwan pax eb yet tax c'al naj David masanta' c'al jix i'letoj eb Israel bey Babilonia. Catu' canlajonwan pax eb yet tax c'al jix i'letoj eb Israel tu' bey Babilonia masanta' c'al jix ali naj Cristo. \s1 Yalubal Jesucristo \r (Lucas 2:1-7) \p \v 18 Jaxca c'al ti' yoc sk'aneal yalubal Jesucristo ti': Ey xa strato naj José yetoj ix María. K'ane to c'al, c'am to chi yil-le sba eb, pero mimejal xa pax ix María tu'. Ja' naj Santo Espíritu jix aon pitzc'u a jun unin tu' yin ix. \v 19 Ja' naj José tu', caw jijyom naj yin \w sley Moisés\w*. Cax c'al jijyom naj pero ma yal sc'ul naj jix abcha sk'umal ix María tu' yu ánima, yuxan jix yoche naj chi lawi ey jun strato eb tu' yin ewantajil. \v 20 Ja' yet lalan to sna'on naj José jun tu' xin, catu' jix x'oxon a sba jun yángel naj Kaawil yin weyicheal tet naj, catu' jix yalon tet jaxca ti': \p —José, jaach \w yic'aal naj David\w*, manchej jaach xiw ja wi'on María ja wistil oj. Yutol ja' jun unin ey xa oc yin ix tu', ja' naj Santo Espíritu jix aon oc yin ix. \v 21 Ja' jun unin oj aloj tu', winaj unin. Oj ja wak' yij sbi Jesús,\f + \fr 1:21 \ft Jesús chi yal yel oc apnoj “Dios Colwawom.”\f* yutol ja' oj colon el eb sconob xol spenail, ẍi jun ángel tu' tet naj José. \v 22 Jix yun masanil wan ti' yet watx' chi yun tzet jix yal naj Kaawil, yet jix yak'balnen sti' jun ẍejab yalon jaxca ti': \q1 \v 23 Ey jun ix k'opo ix, c'am to chi yil-le sba yetoj junoj winaj, pero oj pitzc'u a jun unin yin. Ja' jun unin oj aloj tu', winaj unin. Emanuel oj yija, ẍi yul \w An Juun Tz'ibebil can oj\w*.\x * \xo 1:23 \xt Isaías 7:14\x* \m Emanuel chi yal yel oc apnoj: Ey ec' Dios ketoj. \v 24 Ja' yet jix el sweyan naj José tu' xin, jix sjijen naj jaxca jix yun yalon jun yángel naj Kaawil tu' tet naj, catu' jix ẍa'on sc'ul yi'on ix. \v 25 Pero ma to c'al yil-le sba eb, masanta' c'al jix ali naj sbabel yune' ix tu', catu' jix yak'on yij Jesús naj José tu'. \c 2 \s1 Yet Jix Bet Yil Jesús Eb Ilom Weycan \p \v 1 Ja' bey jun conob chi yij Belén yul yet Judea, ja' tu' jix ali Jesús. Ja' yet jun tiempoal tu', ja' naj \w Herodes\w* ey oc reyal bey Judea tu'. \p Ey wan winaj chi yij ilom weycan.\f + \fr 2:1 \ft Ja' eb chi ijon ilom weycan chi yij pax eb yin mago, ja' ton eb chi ilon weycan yu yotajnen el tzet oj jul yin ey oj toj.\f* Ja' yet jix ali Jesús, jix tit ta' c'al eb bey chi aol c'u. Jix apni eb bey Jerusalén. \v 2 Jix sk'anlen eb jaxca ti': \p —¿Beytu' ey oc jun winaj unin jix ali, jun tol oj oc sreyal oj eb Israel? Ja' bey chi aol c'u, ja' ta' tu' jix kil jun weycan, jun jix tx'oxon yalubal jun unin tu' e on. Yuxan jix cu tit kila, catu' chi kaon ey cu ba tet, ẍi eb. \v 3 Ja' yet jix yaben naj rey Herodes jun ti', tu' xa c'al jix q'uey can a sc'ul naj yetoj masanil eb a Jerusalén tu'. \v 4 Catu' jix yawten oc masanil eb yaawil \w yak'omal xaambal eb Israel tet Dios\w*, c'al eb \w cuywam yin sley Moisés\w*, catu' jix sk'anlen el tet eb, beytu' t'inan chi ali naj \w Cristo\w*. \v 5 Jix tak'wi eb tet naj jaxca ti': \p —Ja' bey conob Belén yul yet Judea, ja' tu' oj aloj. Yutol ey jun \w ẍejab Dios\w* quey tu' jix yute tz'iben can jaxca ti': \q1 \v 6 Ja' jun conob Belén yul yet Judea, yali' conob ch'an yintaj wan xa conob yul yet Judea tu', pero miman yel oc apnoj yintaj wan xa tu', yutol ja' bey jun yali' conob tu' oj pitzc'u a jun yaaw. Catu' ja' oj ak'on cuenta jin conob Israel, ẍi yul An Juun Tz'ibebil can tu', ẍi eb.\x * \xo 2:6 \xt Miqueas 5:2\x* \m \v 7 Catu' jix yawten eb ilom weycan, eb chi yij pax yin mago naj Herodes tu' yin ewantajil, catu' jix sk'anlen naj tet eb: \p —¿Bak'ini tax jix x'ox a sba jun weycan tu'? ẍi naj tet eb. \v 8 Jix lawi yaben naj xin, catu' jix chejletoj eb bey conob Belén tu' yu naj. Jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Asi' wej titu'. Chi cam je k'anlen je yab yu jun unin tu'. Catu' ja' yet chi ilcha je yu xin, catu' chex ec' je yalon wab an, beytu' ey oc ec' oj, yet watx' chin to pax wi' ey jin ba tet, ẍi naj tet eb. \v 9 Jix lawi yaben eb wan k'ane tu' xin, catu' jix to eb. Ja' jun weycan jix yil a toj eb yet ey ec' eb bey chi aol c'u tu', jix babi c'al sattaj eb, masanta' c'al jix apni batxnaj yiban bey ey ec' jun unin tu'. \v 10 Ja' yet jix yilon jun weycan eb tu' caw jix tzala a sc'ul eb. \v 11 Jix apni eb bey na bey ey ec' naj unin tu'. Jix yilon oc yin naj eb yetoj xutx, ja' ton ix María. Catu' jix ey kaan eb tet jun unin tu', jix yi'on ey sba eb tet. Jix lawi tu' xin, catu' jix sjajon sc'uanbalil sa'beal eb tu'. Jix sa'on can eb oro tet jun unin tu'. Catu' jix sa'on pax can eb jun tujan te' suk'uk'i xa c'al yel sab yet chi tz'a'i,\f + \fr 2:11 \ft Ja' jun tzet yetal suk'uk'i sab tu', yal junoj tujan te', catu' chi yak'on tz'a' eb bey templo.\f* c'al jun tujan yal te' suk'uk'i pax sab chi yij mirra.\f + \fr 2:11 \ft Mirra, yal jun tujan te'. Chi i'le el oj, catu' chi ak'le taj oj, catu' chi k'anbalne yin perfumeal.\f* \v 12 Jix lawi c'al jun tu' xin, catu' jix al-le tet eb yin weyicheal tol manchej ec' yal eb tet Herodes beytu' ey oc ec' naj unin tu', yuxan tx'oj xa beal jix yi' eb yet jix meltzo eb bey sconob. \s1 Yet Jix To Ebale El Naj Nene' Jesús Bey Egipto \p \v 13 Jix c'al paxtoj eb ilom weycan xin, catu' jix x'oxon a sba jun yángel naj Kaawil tet José yin weyicheal, catu' jix yalon tet naj jaxca ti': \p —Eyman, aan waan oj. Ijbatoj naj unin yetoj xutx, catu' chex to bey conob Egipto. Eyan nej ec' titu' masanta' c'al oj wal e ach, catu' chex meltzo pax tej. Yutol ja' naj Herodes, oj ak'on seyle jun unin tu' yutol chi yoche chi yak' cam oj, ẍi jun ángel tu' tet naj. \v 14 Yuxan jix a waan José tu', catu' jix yi'on bey naj nene' tu' yetoj, c'al xutx yet ak'balil tu'. Catu' jix to eb bey Egipto. \v 15 Jix ey ec' eb titu' masanta' c'al jix cam naj Herodes, catu' jix meltzo eb junel xa. Jaxca ton ti' jix yune', yu yunen el tzet jix yal naj Kaawil, yet jix yak'balnen sti' jun ẍejab yalon jaxca ti': “Jix wawte pax tej jin C'aal bey Egipto,” ẍi yul An Juun.\x * \xo 2:15 \xt Oseas 11:1\x* \s1 Jix Chej Mak'le Cam Eb Unin Yu Herodes \p \v 16 Ja' yet jix yilon naj Herodes tol ma xa ec' eb mago tu' sc'atan naj. Tu' c'al jix etnele yu eb, yuxan caw jix tit sjowal sc'ul naj, yuxan jix chej mak'le cam masanil eb winaj unin, eb unin masanta' caab jabil xa sk'inal eb, yutol jaxca tu' jantaj xa stiempoal yal-le tet naj yu eb mago. Bey conob Belén yetoj c'al bey masanil scawilal jix mak'le cam eb unin tu'. \v 17 Jaxca ton ti' jix yun tzet jix s'ibe can naj \w ẍejab Dios\w*, chi yij Jeremías yet jix yalon naj jaxca ti': \q1 \v 18 Ey aw jix able yoc bey conob Ramá. Ey mimej ok'il, yetoj mimej cus c'ulal. Ja' ix Raquel, caw jix mi'chcha sc'ul yok' yu eb yune'. C'am xa chi tz'ini ix yu eb yune' tu', yu jix cam eb, ẍi naj Jeremías.\x * \xo 2:18 \xt Jeremías 31:15\x* \m \v 19 Ja' yet jix cam naj Herodes tu' xin, jix x'oxon a sba jun yángel naj Kaawil tet naj José yin weyicheal yet ey ec' naj bey Egipto tu', catu' jix yalon tet naj jaxca ti': \p \v 20 —Aan waan oj. I'toj naj unin ti' yetoj xutx. Meltzan nej bey je conob Israel. Yutol ja' eb jix ochen jix mak'on cam naj nene' unin ti', camnaj xa eb, ẍi jun ángel tu' tet naj José. \v 21 Catu' jix a waan naj José tu', catu' jix yi'on meltzo naj nene' naj tu' yetoj xutx junel xa bey slugar eb yet Israelal tu'. \v 22 Pero jix yab José tol ja' naj Arquelao ey oc yaawil bey Judea sq'uexel oj smam naj Herodes. Yuxan jix xiw naj smeltzo titu' junel xa. Jix yalon Dios tu' yin weyicheal tet naj tzet watx' chi yune', yuxan jix to can eb bey yul-laj yet Galilea. \v 23 Jix apni eb titu' xin. Jix caay eb bey jun conob chi yij Nazaret. Jaxca ton tu' jix yune', yu yunen tzet albilcan yu eb ẍejab Dios yet peyxa, yet jix s'iben can eb tol t'inan chi yija Jesús a Nazaret. \c 3 \s1 Chi Yal el Sk'ane Dios Naj Juan Bautista \r (Marcos 1:1-8; Lucas 3:1-9, 15-17; Juan 1:19-28) \p \v 1 Ja' c'al ton oc yet jun tiempoal tu' jix to naj Juan Bautista bey jun cusiltaj tx'otx' yul yet Judea. Jix c'oli yalon sk'ane Dios naj tet eb ánima jix apni eb yab tet. \v 2 Jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Na' wej je ba yin je penail, yutol ja' naj Yaaw bey satcan, tuxa chi oc can Yaawil titi', ẍi naj. \v 3 Ja' ton naj Juan ti' jix al-le yin naj yin ey oj to yu naj ẍejab Dios chi yij Isaías, yet jix yalon can jaxca ti' yul An Juun Tz'ibebil can oj: \q1 Ey jun mac txequel bey cusiltaj tx'otx' oj yal yin ipal jaxca ti': “Jaxca chi yun swa'nele junoj be yet chi jul junoj yaaw, quey tu' che yute je wa'nen je beybal, yutol oj jul naj Kaawil” quey tu' oj yute yaloni, ẍi yul An Juun Tz'ibebil can oj.\x * \xo 3:3 \xt Isaías 40:3\x* \m \v 4 Ja' spichil naj Juan tu' ey oc oj, ja' ton xil no' camello chembil, catu' tz'um ey oc sc'alil oj naj. Ja' jun tujan no' tinquin tzu chi ẍi naj, c'al yetoj yal awcab chi yuq'ue. \v 5 Ja' eb a Jerusalén yetoj eb a Judea c'al jantaj eb a sti'laj ja' Jordán, chi bet eb yab chi yal tet naj. \v 6 Jix yal el spenail eb tet Dios, catu' jix ak'le can bautizar eb yu naj Juan bey yul ja' Jordán tu'. \v 7 Ec'al eb \w fariseo\w* yetoj eb \w saduceo\w* jix apni sc'atan naj yu yak'le bautizar eb yu naj. Pero jix yal naj tet eb jaxca ti': \p —Jaexti', caw jelan jex yin i'o eytej sate jaxca no' laba. ¿Tumi che na' tol chi ske' je colon el je ba tet jun miman sya'ilal oj jul je yiban yu sjowal sc'ul Dios? \v 8 Ta yel chi sna' sba je c'ul yin je penail, sowalil watx' che yute je beybal, yet watx' chi txeclo el oj tol yel jix je na' je ba. \v 9 Manchej je yal jaxca ti': “C'am tzet chi cu na', yic'aal jon naj Abraham jon,” man je chi oj. Yutol chi wal e ex an, k'inaloj ta chi yal sc'ul Dios, chi ske' yuten oc wan ch'en ti' animail, catu' chi oc yic'aal oj naj Abraham je q'uexel oj. \v 10 Ja' jun miman sya'tajil oj jul je yiban, laan jaxca junoj winaj listo xa ye yetoj yeche yich junoj te'. Masanil te' c'am swatx'il sat chi yak'a, chi tzoc' a oj, catu' chi sk'ojontoj yiban k'ak'. \v 11 Jainti', yel chex wak' bautizar yetoj ja', pero ey jun mac txequel tol to oj jul oj. Ja' jaxca tol oj jex yak' bautizar yetoj Santo Espíritu, ma yetoj k'ak'. Ja' jun mac txequel oj jul tu', yel xa c'al miman yel oc apnoj wintaj an. Yuxan man jin moo oj wak'on servil, cax c'al asan yu wi'on el xanab, man jin moo oj. \v 12 Ja' jun mac txequel chi wal tu', laan jaxca junoj mac txequel chi xeye strigo, yu yi'on can el sk'ail ixim xol sbak' ixim. Chi lawi xeyeni, catu' chi yi'ontoj strigo tu' bey sc'uanbal, jal sk'ail ixim chi el can tu', chi sec'le can toj yiban jun k'ak' c'am chi tani, ẍi naj Juan tet eb. \s1 Sbautismoal Naj Jesús \r (Marcos 1:9-11; Lucas 3:21-22) \p \v 13 Ja' yet jun tiempoal tu', jix tit Jesús bey jun lugar chi yij Galilea, catu' jix apni sc'atan naj Juan yet ey ec' naj bey ja' Jordán, yu yapni sk'anon sbautismo tet. \p \v 14 Yin sbabelal ma yal sc'ul naj Juan chi yak' bautizar naj. Ja' ti' yet, jix yal tet Jesús jaxca ti': \p —Jin moo jainti', tol chin ja wak' bautizar, pero ila, tol cha woche tol chach wak' bautizar, ẍi Juan tu' tet naj. \v 15 Jix yalon Jesús tu' tet jaxca ti': \p —Sowalil chin ja wak' bautizar, yutol smoo jin jijen masanil tzet chi yal Dios, ẍi Jesús tet naj. \p Catu' jix sjijen naj Juan tu'. \v 16 Jix c'al lawi yak'le bautizar Jesús tu', catu' jix atej yul ja'. Ja' yet jun txolan tu' jix jajcha satcan, catu' jix yiloni, tol jix eyol Yespíritu Dios yiban Jesús jaxca junoj no' uch. \v 17 Catu' jix yaben jayeb k'ane eb jix tit bey satcan. Tol jix yal jaxca ti': \p —Ja' ton jun jin C'aal ti', cam c'ulnebil wu an. Caw chin tzala yetoj, ẍi jayeb k'ane tu'. \c 4 \s1 Ja' Yet Jix Yak'len Yijban Jesús Yin Spenail \r (Marcos 1:12-13; Lucas 4:1-13) \p \v 1 Catu' jix i'letoj Jesús yu Yespíritu Dios bey jun cusiltaj tx'otx', yutol oj ak'le yijbale naj yin spenail yu naj diablo. \v 2 C'am tzet jix slo' yin cawinaj c'ual, cawinaj ak'bal. Catu' jix tit swail Jesús. \v 3 Jix apni naj diablo tu' sc'atan naj, yu yak'len yijban naj yin spenail, catu' jix yaloni: \p —Tutun tol Sc'aal jaach Dios, al tet wan ch'en ti' tol chi oc ch'en yin panil, ẍi naj tet Jesús. \v 4 Jix yalon Jesús tet naj diablo tu' jaxca ti': \p —Ja' yul An Juun Tz'ibebil can oj, chi alon jaxca ti': “Man asanne oj yu lo'be yuxan tol iquis jon. Pero chi cu iquisbi pax ec' yu sk'ane Dios,” quey tu' yalon yul An Juun, ẍi Jesús tet naj diablo.\x * \xo 4:4 \xt Deuteronomio 8:3\x* \v 5 Jix lawi jun tu' xin, catu' jix i'letoj naj Jesús yu naj diablo bey jun conob asan Dios ey yet, ja' ton conob Jerusalén. Catu' jix i'le atoj yu bey ẍumuc templo. \v 6 Jix yalon naj diablo tet naj jaxca ti': \p —Ilala, ta tol Sc'aal jaach Dios, k'oj eytoj ja ba sat tx'otx' tu', yutol chi yal can yul An Juun Tz'ibebil can jaxca ti': \q1 Oj ẍejtej eb yángel Dios yu ja teynelei. Catu' oj jaach yi' a eb yetoj sk'ab, yet watx' man oj yasitoj ja wajan yin ch'en, ẍi yul An Juun tu', ẍi naj diablo tu'.\x * \xo 4:6 \xt Salmos 91:11, 12\x* \m \v 7 Jix yalon pax Jesús tu' jaxca ti': \p —Pero chi yal pax yul An Juun Tz'ibebil can tu' jaxca ti': “Manchej ja wak'le ja wijban ja Diosal Kaawil yin spenail,” ẍi yul An Juun tu', ẍi Jesús tet naj.\x * \xo 4:7 \xt Deuteronomio 6:13\x* \v 8 Catu' jix i'letoj Jesús yu naj bey jun miman wonan. Catu' jix c'oli x'oxle masanil wan mimej conoblaj yul yiban k'inal ti' yu naj, c'al tzettaj mimej yel oc apnoj bey jun jun conob tu'. \v 9 Jix lawi tu' xin, catu' jix yalon naj diablo tet naj jaxca ti': \p —Masanil wan chin tx'oxtoj e ach ti', oj wak' e ach, ta chach ey kaan e in an, catu' cha walon ja ba e in an, ẍi naj diablo tu' tet naj Jesús. \v 10 Catu' jix yalon naj Jesús tu' tet naj jaxca ti': \p —Jaach Satanás, elan jin c'atan an. Yutol chi yal yul An Juun Tz'ibebil can jaxca ti': “Chex ey kaan sattaj Dios Kaawil. Asan Dios che yak' servil,” ẍi yul An Juun, ẍi Jesús tet naj diablo.\x * \xo 4:10 \xt Deuteronomio 6:13\x* \v 11 Jaxa yet tu' jix el naj sc'atan Jesús tu', jix toi, catu' jix jul eb ángel, jix jul ak'le servil naj yu eb. \s1 Ja' Bey Galilea, Jix El Yich X'oxon El Yopiso Naj Jesús \r (Marcos 1:14-15; Lucas 4:14-15) \p \v 12 Ja' yet jix yaben naj Jesús tol ey oc naj Juan yul preso, catu' jix to naj bey Galilea. \v 13 Pero ma ey ec' bey Nazaret, pero ja' bey Capernaum jix ey eyi. Ja' jun conob tu' ja' sti' ja' mar ey. Bey yul-laj tx'otx' yet Zabulón c'al tx'otx' yet Neftalí, ja' tu' ey. \v 14 Jaxca ton ti' jix yune', yu yunen el tzet jix yal naj \w ẍejab Dios\w* chi yij Isaías yet peyxa, tol chi yal jaxca ti': \q1 \v 15 Ja' sti' ja' mar ey tx'otx' yet Zabulón c'al tx'otx' yet Neftalí,\f + \fr 4:15 \ft Zabulón c'al Neftalí, ja' ton caab bulan eb Israel caan sti' ja' mar Galilea. Ja' ton eb jix etex yin sbabelal yet jix apni wan conob ey bey norte yak'len jowal yetoj eb. Yu jun tu', yuxan chi yala, tol “jaxca tol camnaj el spixan eb.”\f* bey sk'axepal ec' ja' miman Jordán. Ja' bey titu' ey jun lugar chi yij Galilea, bey ey ec' ec'al eb man Israel oj. \q1 \v 16 Ja' eb ánima tu', k'ej k'inal to ey spixan eb. Pero oj yil jun saj k'inal eb tol miman yel oc apnoj. Ja' eb ey bey jun lugar tu', jaxca tol camnaj el spixan eb. Pero oj jul saj k'inal bey spixan eb tu', ẍi yul An Juun Tz'ibebil can oj.\x * \xo 4:16 \xt Isaías 9:1, 2\x* \m \v 17 Ja' yet jix apni Jesús bey jun lugar tu' xin, catu' jix c'oli yalon el sk'ane Dios tet eb ánima, jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Na' wej je ba yin je penail, yutol ja' naj Yaaw bey satcan, Tuxa chi oc can yin Yaawil titi', ẍi Jesús tet eb. \s1 Ja' Yet Jix Yawtentej Canwan Mitx'om Pescado Naj Jesús \r (Marcos 1:16-20; Lucas 5:1-11) \p \v 18 Ja' yet jun c'u, yet lalan yec' naj Jesús bey sti' ja' mar Galilea, jix yilon yin naj Simón naj, naj chi yij Pedro, yetoj jun yuẍtaj chi yij Andrés. Lalan smitx'wi pescado eb titu', yutol mitx'om pescado eb. \v 19 Catu' jix yalon Jesús tu' tet eb jaxca ti': \p —Ocan nej tzajan wintaj an, cuywan nej, oj wak' je yopiso. Jaxca che yute je mitx'on no' pescado ti', quey tu' oj je yute je yi'ontej eb ánima e in an, ẍi naj Jesús tu' tet eb. \v 20 Jix sbej xa c'al can xim eb tu' yet jun txolan tu'. Catu' jix oc tzajan eb yintaj Jesús yu scuywi eb. \v 21 Jix beytoj eb janic' xa, catu' jix yilon yin cawan xa yuẍtaj pax sba, ja' ton naj Jacobo, yetoj naj Juan, eb sc'aal naj Zebedeo. Ey oc eb yul sbarco yetoj smam. Lalan snipen xim eb, yet jix awtele eb yu Jesús. \v 22 Yet xa c'al jun txolan tu', jix sbej can sbarco eb c'al smam eb tu', catu' jix oc tzajan eb yintaj naj Jesús, jix oc eb yin scuywom oj naj. \s1 Jix Cuywa Jesús Xol Eb Ánima \r (Lucas 6:17-19) \p \v 23 Jix ec' eb yetoj Jesús bey masanil yul-laj yet Galilea tu'. Jix ec' naj cuywa yul-laj snail bey chi syamba sba eb Israel yin culto. Catu' jix yalon can el watx' k'ane, tzet utbil chi yun yoc Dios Yaawil oj eb. Catu' jix yak'on can wa'xoj sc'ul masanil mac txequel ya' ey yu yal c'al tzet ya'ilal. \v 24 Masanil eb ánima yul yet Siria jix yab sk'umal Jesús eb, yuxan jix yi'tej eb sya' ey eb. Yal c'al tzet ya'ilal ey oc yin eb jix yi'tej eb sc'atan naj Jesús, yetoj eb ey oc \w pena espíritu\w* yin, yetoj eb cha'bil oybinaj sat yu, c'al eb sicbinaj el smimanil, jix i'letej masanil eb sc'atan Jesús, catu' jix wa'xi can sc'ul masanil eb yu naj. \v 25 Ec'al eb ánima a Galilea tu', jix tzajlo yintaj naj, c'al eb a Decápolis,\f + \fr 4:25 \ft Decápolis, chi yal yel oc apnoj, “Laoneb conob.”\f* c'al eb a Jerusalén, c'al eb a Judea, yetoj eb a sk'axepaltoj ja' Jordán. \c 5 \s1 Jix Yal El Sk'ane Dios Naj Jesús Tet Eb Ánima Bey Jun Wonan \r (Lucas 6:20-23) \p \v 1 Ja' yet jix yilon jun miman bulan ánima naj Jesús, catu' jix atoj bey jun wonan. Catu' jix ey chotan naj titu'. Jix oc joyan eb scuywom naj yinlaj. \v 2 Catu' jix c'oli scuywa tet eb jaxca ti': \q1 \v 3 Ja' eb chi yotajne el sba tol man watx' oj eb sattaj Dios, caw watx' yet eb, yutol ey xa oc Yaawil satcan Yaawil oj eb. \q1 \v 4 Ja' eb chi cus sc'ul yu spenail, caw watx' yet eb, yutol oj miman c'ulnele eb yu Dios. \q1 \v 5 Ja' eb suc chi yute sba, caw watx' yet eb, yutol oj yi' eb jun yul yiban k'inal ti'. \q1 \v 6 Ja' eb chi yoche chi wa'xi oc sbeybal yin masanil sc'ul, caw watx' yet eb, yutol oj oc Dios yetoj eb yin swa'xi oc eb. \q1 \v 7 Ja' eb chi ok' sc'ul yin yet animail, caw watx' yet eb, yutol oj ok' pax sc'ul Dios yin eb. \q1 \v 8 Ja' eb c'am chi ẍa' apnoj nioj spenail bey spixan, caw watx' yet eb, yutol oj ey ec' eb yetoj Dios. \q1 \v 9 Ja' eb ak'om tan jowal, caw watx' yet eb, yutol oj al-le eb yuninal oj Dios. \q1 \v 10 Ja' eb chi yil sya'ilal, yu c'al tol watx' sbeybal eb, caw watx' yet eb, yutol oj oc Yaaw a satcan, Yaawil oj eb. \q1 \v 11 Ja' jaex xin, ta jin ya'il oj yuxan chex buchlei, ta jin ya'il oj chex etnelei, catu' chi na'le a k'ane je yin, caw watx' je yet. \m \v 12 Tzalan nej sic'lebil, yutol caw miman watx'ilal oj je cha' spaj oj bey satcan. Jaxca chi yun je yilon sya'ilal ti', quey tu' jix yun yilon sya'ilal eb ẍejab Dios yet peyxa. \s1 Jaxca Atz'am Atz'am Jon, C'al Saj K'inal Jon Yul Yiban K'inal Ti' \r (Marcos 9:50; Lucas 14:34-35) \p \v 13 Jaxca chi yun atz'am yin cu lo'be, quey tu' che yun yul yiban k'inal ti'. K'inaloj ta chi q'uey sc'a'chi'al nioj atz'am, ¿tzet to wal oj yun sc'a'chi'bi junel xa? C'am xa yopiso. Tuxa c'al chi k'ojle el oj, catu' chi tec'letoj yu ánima. \v 14 Jaxca junoj tzejtebal, quey jex tu' bey yul yiban k'inal ti'. K'inaloj ta ey junoj conob sjolom junoj wonan, caw miman txequel sic'lebil, c'am chi ske' smajchelei. \v 15 Ja' yet chi cu tzejon cu tzejtebal, tumi ja' yalan junoj can te' chi ka octoj, c'amaj, ja' yiban junoj tzet yetal batxan a oj. Ja' tu' chi katoj, yet watx' chi tzejtenele masanil eb ey ec' yul na yu. \v 16 Jaxca junoj tzejtebal tu', quey jex ojab tu' xin, txeclo ojab el je saj k'inal sattaj ánima. Chi yal yel oc apnoj, je watx' beybal, yet watx' chi yal watx' k'ane eb yin cu Mam Dios ey ec' bey satcan. \s1 Jix Yaltej Jesús Tzet Yopiso Sley Moisés \p \v 17 Manchej je na' tol yu wak'on lawoj sley Moisés c'al wan cuybanile jix yak' eb ẍejab Dios yet peyxa, yuxan jix jin jul an. C'amaj, pero jix jin jul an, yu jin tx'oxon tzet yel oc apnoj masanil wan tu', yuxan jix jin jul an. \v 18 Caw yel chi wal e ex, tol sowalil oj yun masanil tzet yetal tz'ibebil can yul An Ley tu'. Yet ey to c'al ec' yul yiban k'inal ti' c'al satcan, c'am junoj tzet yetal yul An Juun Tz'ibebil can tu' tol man oj yune'. C'am junoj letra, c'am junoj punto, tol oj ec' tzet chi yala, masanta' c'al oj yun masanil tzet tz'ibebil can tu'. \v 19 Ja' mac txequel tol c'am chi sjije wan ley tu', cax c'al junoj chejbanil yul an ley tol caw yeynajil ey yel oc apnoj, catu' chi cuywa pax tet ánima yet watx' c'am chi sjije pax eb. Ja' ton jun mac txequel tu', yel xa c'al yeynajil ey yel oc apnoj xol eb ey oc Dios Yaawil oj. Jal eb chi jijen masanil tzet chi yal ley tu' xin, catu' chi cuywa pax tet eb ánima yet watx' chi sjijen pax eb, ja' ton eb tu' miman yel oc apnoj xol eb ey oc Dios Yaawil oj. \v 20 Yuxan chi wal e ex, tol sowalil watx' che yute je beybal yintaj sbeybal eb \w cuywam yin sley Moisés\w* c'al eb \w fariseo\w*. Ta c'amaj ma c'al ta ske' yoc Dios je Yaawil oj. \s1 Jix Yaltej Jesús Yu Chichon C'ulal \r (Lucas 12:57-59) \p \v 21 Ey bey jix kab tzet albil can tet eb kichmam yet peyxa. Tol chi yal jaxca ti': “Manchej je mak' cam je yet animail. Yal c'al mac txequel chi smak' cam junoj yet animail, sowalil chi i'letoj sattaj ley, catu' chi na'le oc yin,” ẍi ley tu'.\x * \xo 5:21 \xt Éxodo 20:13\x* \v 22 Pero jain, chi wal e ex an, tol yal c'al mac txequel chi chichon oc sc'ul yin junoj yet animail, sowalil oj na'le oc yin. Yal c'al mac txequel chi buchon junoj yet animail, oj na'le oc yin eb yu eb sat yaaw. Yal c'al mac txequel chi bawa yin junoj yet animail, ey smey chi to can bey \w infierno\w*, bey xol k'ak'. \v 23 Yuxan, ta lalan je to je yak'on je sa'beal tet Dios yet che yak' tz'a' oj, catu' chi tit yul je c'ul tol ey junoj mac txequel bey jix oc je mul, \v 24 batxba wej can ey je sa'beal tu' yich yajantaj bey chi tz'a'toj tu', catu' chi to je wa'nen ye jun je cus c'ulal tu' yetoj jun mac txequel tu'. Chi lawi jun tu' xin, chex juli, catu' che yak'on je sa'beal tu' tet Dios. \v 25 K'inaloj ta ey junoj mac txequel chex awten sattaj naj yaaw yu junoj k'ane, ak' wej je yip je wa'nen jun k'ane tu' yul-laj be yetoj, catu' c'am chex i'letoj sattaj naj alcal yu. Yutol ta chex apni sattaj naj alcal tu', ja' naj alcal tu' chex aon oc yul sk'ab eb policía, catu' chex yi'ontoj eb preso. \v 26 Caw yel chi wal e ex, ma jex jajle el oj masanta' c'al tz'ajan che yak' can masanil je multa. \s1 Jix Yaltej Jesús Yin Mule \p \v 27 Ey bey jix kab tzet albil can yul sley Dios, bey chi yal jaxca ti': “Manchej je oc je mul yul sk'ab je yichamil c'al yul sk'ab je yistil,” ẍi yul sley Dios.\x * \xo 5:27 \xt Éxodo 20:14\x* \v 28 Pero, jain, chi wal e ex, yal c'al mac winajil chi ilon oc junoj ix ix yu yochen oc oj, jix oc smul yul sc'ul yetoj ix. \v 29 K'inaloj jaex, ta chex ak'le ey q'uey yu sbak' je sat bey je watx', catu' chi etex el je na'bal yu, yel xa c'al watx' tol che yi' eltej jun sbak' je sat tu', catu' che k'ojon el oj. Yutol yel watx' ta ja' junoj tujanil je mimanil chi q'uey el oj, yintaj pax tol masanil je mimanil chi k'ojletoj bey \w infierno\w*. \v 30 K'inaloj ta jaex, ja' je watx' k'ab chex ak'on ey q'uey oj, catu' chi etex el je na'bal yu, yel xa c'al watx' tol che tzoc' el jun je watx' k'ab tu', catu' che k'ojon el oj. Yutol yel watx' je yet ta junoj tujan je mimanil chi q'uey el oj, yintaj pax tol masanil je mimanil chi k'ojletoj bey infierno. Chi yal yel oc apnoj tol ta ey junoj tzet yetal chi cu ijban yin spenail, yel watx' chi kun bey c'al tet sowalil yet c'am chi cu to yin spenail. \s1 Scuybanil Eb Chi Spo'le Sba Yetoj Yetbi \r (Mateo 19:9; Marcos 10:11-12; Lucas 16:18) \p \v 31 Albil pax can jun xa ti' yet peyxa tu': “Ja' mac chi spo'le sba yetoj yistil, sowalil chi swa'ne an yuunal po'lebail naj, catu' chi yak'on can an naj tet ix, ẍi.”\x * \xo 5:31 \xt Deuteronomio 24:1\x* \v 32 Pero jain chi wal e ex, ta ey junoj mac txequel chi spo'le sba yetoj yistil, pero c'am pax smul ix ix tu' chi yaoc yul sk'ab yichamil tu', tol ja' naj chi aontoj ix yin mulal bian. Yetoj pax oj, ta ey junoj mac txequel chi i'on ix jix spo'le sba yetoj yichamil tu', mul chi yun naj. \s1 C'am Chi Ske' Comon C'al Chi Cu Loctej Bie \p \v 33 Ey bey jix kab tzet jix al-le can tet eb kichmam yet peyxa, yet jix yal jaxca ti': “Ta che loctej sbi naj Kaawil yet che yak'on je ti' yin junoj tzet yetal, sowalil che yak' yun tzet che yal tu'” ẍi. \v 34 Pero, jain chi wal e ex, c'am ojab bak'in che loctej junoj yal c'al tzet bieal. Ma ske' je locontej sbi satcan, yutol ja' titu', chotan ey Dios yak'on Yaawil, yutol sdespacho yei. \v 35 Yetoj pax sat tx'otx' ti', ma ske' je locban sbi, yutol jaxca tol sbatxlub yajan Dios yei. Yetoj pax conob Jerusalén, ma ske' je locban sbi, yutol sconob naj Rey miman yel oc apnoj. \v 36 Yetoj pax je jolom, c'am chi ske' che loctej, yutol man je yetoj yul je yet. Ila tol c'am chi ske' je yu je yak'on sajboj ma je yak'on k'ejboj junoj xil je ya'. \v 37 Ja' yet chex k'anab xin, “ye,” je chi. “C'amaj,” je chi. Ma ske' je locontej yal c'al tzet bieal, yutol ja' bey naj diablo chi tit wan tu'. \s1 Pena Ta Chi Ka Ec' Spaj \r (Lucas 6:29-30) \p \v 38 Ey bey jix kab tzet albil can yet peyxa, yet chi yal jaxca ti': “Ta ey mac chi smak' po' sbak'sat yet animail, mak'le ojab pax po' yet jun tu'. Ta ey mac chi mak'on eltej ye yet animail, mak'le ojab pax eltej yet jun tu',” ẍi.\x * \xo 5:38 \xt Éxodo 21:24; Levítico 24:20; Deuteronomio 19:21\x* \v 39 Pero jain, chi wal e ex an, Manchej je pajtze pena c'ulal tet je yet animail. Ja' ti' je yet, ta ey mac chi mak'ontoj jun pac' oj je ti', che jacbatoj jun pac' xa tet eb. \v 40 Ta ey mac chi yoche chi tok'on ec' je camiẍ sattaj ley, jaj wej pax can toj pax je chumpa. \v 41 Yetoj pax oj, ta ey mac txequel chex tenon oc yalan yijatz yu sto je yak'on yul-laj be nan oj legua, asi', ak' wej can junoj legua tet.\f + \fr 5:41 \ft Ja' eb Israel ey oc eb yalan yaawil eb yaaw militar, yu jun tu', yuxan ja' eb yaaw a Roma chi ske' stenon oc eb yalan ijatz.\f* \v 42 Yal c'al mac txequel chi k'anon smaane junoj tzet yetal e ex, ak' wej tet, manchej je baasne. \s1 Cu Cam C'ulne Eb Chi Chichon Oc Sc'ul Kin \r (Lucas 6:27-28, 32-36) \p \v 43 Ey bey jix kab tzet albil can yet peyxa, tol chi yal jaxca ti': “Ja' eb watx' je yak'on yetoj, cam c'ulne wej eb. Jal eb pena je yak'on yetoj xin, chichon ojab oc je c'ul yin eb,” ẍi.\x * \xo 5:43 \xt Levítico 19:18\x* \v 44 Pero jain chi wal e ex an, sowalil che cam c'ulne eb ac'ul oc je yin. [Ja' eb chi sk'anontej sjowal sc'ul Dios je yiban, ja' ojab swatx' c'ulal Dios tu' che k'antej yiban eb. Ak' wej watx' c'ulal tet eb ac'ul oc je yin. Txalan nej yu eb chex buchoni,] c'al eb chex etneni. \v 45 Jaxca ton ti' oj je yute je tx'oxon el oj tol yuninal jex cu Mam ey ec' bey satcan. Yutol ja' cu Mam tu', chi yak' aol c'u yiban eb pena c'al eb watx'. Yetoj pax oj, chi ey nab yiban eb pena sna'bal, yetoj pax yiban eb watx' sna'bal. \v 46 Ta asan ch'an eb chex c'am c'ulneni oj je cam c'ulne pax oj, ¿tumi ta oj je cha' spaj jun je cam c'ulal tu' che na'? Tol ja' eb \w tejom el tolabal\w* quey ton tu' chi yun pax eb. \v 47 Yetoj pax oj, ta asanne yetoj eb je watx'il ánima bey watx' je k'anabi. ¿Ta watx' jaxca tu' che na'? Tol ja' eb man to otajnen oj Dios, quey pax tu' sbeybal eb. \v 48 Tz'ajaji ojab che yun yin masanil tzet yetal watx' xin, jaxca cu Mam ey ec' bey satcan, tz'ajan yin smasanil tzet yetal watx'. \c 6 \s1 Manaj Yu Chex Al-le Watx'il Yu Tzet Che Yun Tet Eb Ánima, Yuxan Che Yun Wan Watx'il \p \v 1 Che yil c'al je ba. Man ojab asanne oj sattaj eb ánima, watx' che yute je ba. Ta asanne sattaj eb, watx' che yute je ba, c'am nioj spaj oj je cha' tet cu Mam ey ec' bey satcan. \v 2 Yuxan, ja' yet che yak'on nioj je sa'beal tet junoj meba', manchej je yal el xol ánima jaxca chi yute sba eb caab sat. Yutol ja' eb tu', chi x'ox xa c'al el eb yul-laj snail yambabail yin culto, c'al yul-laj calle, yet watx' chi al-le eb watx'il yu ánima. Caw yel chi wal e ex, ja' wan watx' k'ane chi al-le yin eb tu', chi oc spajtzebal oj eb. \v 3 Jal jaex xin, ja' ojab yet che yak'on nioj tzet yetal tet eb meba', ma ske' je yalon tet ánima. Cax c'al tet mac yel xa c'al watx' je yak'on yetoj, manchej je yal tet eb. \v 4 Ak' wej je sa'beal tu' yin ewantajil. Cax c'al yin ewantajil che yak'a, pero chi yil cu Mam Dios, catu' oj spajtzen e ex. \s1 Chi Yaltej Jesús Tzet Utbil Chi Yun Cu Txali \r (Lucas 11:2-4) \p \v 5 Ja' yet chex txali, manchej je yute je ba jaxca eb caab sat. Yutol, ja' eb caab sat tu', caw chi ẍa' sc'ul eb xali yul-laj snail yambabail yin culto, c'al bey chi syamba sba eb ánima, yet watx' chi al-le eb watx'il yu eb ánima. Caw yel chi wal e ex, ja' ton wan watx' k'ane chi al-le yin eb tu', chi oc spajtzebal oj eb. \v 6 Jal jex jaexti' xin, ja' yet chex txali, ocan nej toj yul je na je txojli. Che majchen je puerta, catu' chex txali tet cu Mam Dios, Ja' ey ec' je yetoj, cax c'al c'am che yil yin. Cax c'al c'am mac chi ilon je txali, oj yab c'al ta' Dios catu' oj pajtzele je txa tu' yu Dios. \v 7 Ja' yet chex txali tu', man ojab ja'c'ala' c'al oj tzet che yala, jaxca eb man to otajnen oj Dios. Yutol ja' eb tu', ja' sna'on eb tol yu miman chi yute yajan xa eb, yuxan oj able eb yu Dios. \v 8 Yuxan, manchej je yute je ba jaxca eb tu' xin. Yutol yotaj xa cu Mam Dios tzet caw sowalil chi oc je yu, yet c'am to che k'an tet. \v 9 Yuxan, quey tu' che yute txaloj je ba jaxca ti': \q1 Mamin, ey jaach ec' bey satcan. Miman ojab yel oc apnoj ja bi. \q1 \v 10 Titan ja wak' Yaawilal titi'. Jaxca ojab yunen tzet cha woche bey satcan tu', quey ojab tu' yunen sat tx'otx' ti'. \q1 \v 11 Ak' cu lo'be oj cu lo' yet jun jun c'u on. \q1 \v 12 Ak' miman c'ulal kiban yu cu penail, jaxca chi kute kak'on miman c'ulal yiban eb ey tzet chi cu uteni. \q1 \v 13 Manchej jon ja cha' ijbaletoj yin spenail. Catu' chon ja colon pax el yul sk'ab jun yaawil spenail. [Yutol asan jaach Yaaw jaach tobal k'inal. Catu' miman ja wopiso, catu' miman pax ja wel oc apnoj. Amén.] \p \v 14 Ta che yak' miman c'ulal yin eb ey tzet chex uten jaexti', oj ak'le pax miman c'ulal yin je penail yu cu Mam Dios ey ec' bey satcan. \v 15 Pero ta c'am che yak' miman c'ulal yin eb ey tzet chex uten tu' xin, ma yak' pax miman c'ulal cu Mam Dios yin je penail. \s1 Chi Yaltej Jesús Yu Yet Chi Kijlen Nocha Cu Ba \p \v 16 Ja' yet \w che yijle nocha je ba\w*, manchej je yute je ba jaxca eb caab sat. Yutol ja' eb tu', cusiltaj xa c'al chi yute sat eb, yet watx' chi txeclo el sattaj ánima tol lalan yijle nocha sba eb. Caw yel chi wal e ex, tol ja' ton yu chi il-le eb yu eb ánima tu', ja' ton chi oc spajtzebal oj tet eb, catu' c'am xa spajtzebal eb oj ẍa' tet Dios. \v 17 Pero jaexti' xin, ja' yet che yijle nocha je ba, tzala c'ulal yoc je sat, c'al sak'al che yute je mimanil, \v 18 yet watx' c'am chi na'cha el yu ánima ta jex lalan je yijle nocha je ba. Jaxca tu' xin, asan cu Mam Dios otajneni tol lalan je yijlen nocha je ba. Oj pajtzele e ex yu Dios yu che yun jaxca tu'. \s1 Be'omal Bey Satcan \r (Lucas 12:33-34) \p \v 19 Manchej je yamba je be'omal yul yiban k'inal ti', yutol chi ibitoj, chi k'uxbitoj, ma chi to yu elk'om. \v 20 Yel watx' ja' bey satcan che yamba je be'omal. Ja' bey satcan tu', c'am chi oc yial, c'am chi k'uxbitoj, c'am xa pax elk'om chi elk'anentoj. \v 21 Yutol ja' bey chi cu yamba cu be'omal, ja' tu' chi ka pax toj cu na'bal. \s1 Sk'aneal Jun Tzejtebal \r (Lucas 11:34-36) \p \v 22 Ja' sbak' cu sat jaxca tol sejtebal cu mimanil yei. Yuxan, ta watx' tzet bey ey oc cu sat, saj k'inal jon toni, catu' watx' c'al tzet chi el kunen yetoj cu mimanil. \v 23 Pero ta jaex, pena bey che yaoc je sat, chex can xol k'ej k'inal yu. Ta c'am je saj k'inal xin, oj jex can xa c'al can xol jun miman k'ej k'inal. \s1 Ja' Dios Chi Teynen Eb Yuninal Xa \r (Lucas 16:13; 12:22-31) \p \v 24 C'am junoj mac txequel chi ske' jun laan c'al yak'on servil cawan oj spatrón. Yutol ja' naj chi scajle sba yetoj junoj, catu' chi scam c'ulne sba pax yetoj junoj xa. Ey junoj chi sjije naj tzet chi yala, catu' junoj xa c'am yel oc apnoj yul sat naj. Yuxan c'am chi ske' jun laan je cam c'ulnen je yak'on servil Dios c'al je cam c'ulnen ch'en tumin. \v 25 Yuxan chi wal e ex, tol manchej jex oc il yu je cawil titi', yu je lo'be, c'al yu je pichil. Ta chi yak' Dios cu cawil, ¿tumi ja' to wal cu lo'be man oj yak'a? Ta jix yak' Dios cu mimanil, ¿tumi ja' to wal cu pichil man oj yak'a? \v 26 Ila no' tz'iquin chi ec' jenenoj satcan. C'am yawo no'. C'am sjatx'o no'. Toj ey tzet chi yamba can no'. Pero ja' cu Mam Dios ey bey satcan chi ak'on slo'be no'. Il tax chi yak' slo'be no' tz'quin tu', oj yak' pax e ex tol yel xa c'al miman je yel oc apnoj yintaj no' yul sat Dios. \v 27 ¿Ma ey junoj jex chi ske' je yaon oc junoj xa c'u yak'il je k'inal yu che yak' bis c'ulal yin? \v 28 Yetoj pax oj, ¿tzet yuxan chex oc bis c'ulal yu je pichil? Na'tej yin an xumac cultaj tinani'. Ja' an xumac te' tu', c'am chi mulna an, c'am chi ske' x'alwi an. \v 29 Pero chi wal e ex, cax c'al caw sak'al yili spichil naj rey \w Salomón\w* jix yaoc oj, pero ma c'al ta' apnoj yili jaxca an xumac te' tu'. \v 30 Caw sak'al yili an xumac te' tu' yu Dios. Tol watx' yili an tinani', jaxa yecal xin, chi taj el oj, catu' ja' yet tajnaj xa el oj, catu' chi tz'a'i. ¿Tumi man oj jex pichle yu Dios? Jaex c'am che yaoc Dios yin je c'ul. \v 31 Yuxan, manchej jex oc bis c'ulal yu bey chi tit je lo'be c'al yu tzet che yuq'ue, yetoj pax yu je pichil. \v 32 Ja' eb man otanen oj Dios, caw chi yak' bis c'ulal eb seyon ec' wan tzet yetal tu'. Jal jon pax xin, ja' cu Mam Dios ey bey satcan yotaj xa tol caw chi oc yopiso wan ti' ku. \v 33 Yuxan ak' wej je yip je yaon oc je ba yul sk'ab cu Mam Dios sic'lebil. Catu' watx' c'al che yute je beybal jaxca chi yoche sc'ul. Ta oj je yun jaxca chi wal ti', oj yak' masanil wan tzet yetal ti' e ex. \v 34 Yuxan, manchej jex oc bis c'ulal yu tzet e ex yecal, yutol man je yotaj oj tzet i'bil oc yu jun c'u yet yecal tu', yuxan ma ske' je yoc bis c'ulal yu. K'ojbil c'al chi na'otene yin tzettaj yetal i'bil oc yu jun jun c'u. \c 7 \s1 C'am Chi Ske' Cu Na'on Oc Yin Wanoj Xa Mac Txequel \r (Lucas 6:37-38, 41-42) \p \v 1 Manchej je na' oc yin wanoj xa mac txequel, yet watx' c'am chi sna' oc Dios je yin. \v 2 Yutol ta che na' oc yin junoj xa mac txequel, jaxca che yute je na'on oc yin tu', quey tu' oj yun sna'on oc Dios je yin. Yuxan ja' je yechbal che yak'balne, ja' oj ak'balnele pax e ex. \v 3 K'inaloj ta junoj ja wet animail chi to sc'ail te' yul sat. Cha woche cha wi' eltej jun sc'ail te' tu', pero k'inaloj ey pax junoj patzab ey octoj yul ja sat.\f + \fr 7:3 \ft Ja' jun sc'ail te', c'al junoj patzab chi yal eb Israel yu junoj mul ma spenail. Ta sc'ail te', txenne cu penail. Ta junoj patzab, miman cu penail.\f* Ta c'am cha wiltej tol ey te' ey octoj yul ja sat, ¿tumi ja' jun sc'ail te' ey octoj yul sat ja wet animail tu' oj ske' ja wi'on eltej? \v 4 Ta ey junoj te' patzab ey octoj yul ja sat xin, toj oj ske' ja walon tet ja wet animail jaxca ti': “Kil to wal, ki' eltej jun sc'ail te' ey octoj yul ja sat tu',” toj ja chi. \v 5 Pero ta tol quey tu' cha wute ja waloni, caab sat jaach. I' wej eltej jun te' patzab ey octoj yul ja sat tu' babel, Ja' yet tu' bian, oj ske' ja wiloni, catu' oj ja wi'on eltej jun sc'ail te' yul sat ja wet animail tu'. \v 6 Ja' wan cuybanile yet Dios, laan jaxca jun tujan ch'en, perla sbi.\f + \fr 7:6 \ft Perla, jun ch'en sajin, catu' chi tzejeji pax oj. Caw miman stool. Asan eb be'om chi k'anbalneni. Chi el yin jun no' nok' chi yij ostra, ey yul ja' mar.\f* Caw ey stool. Yuxan ma ske' kak'on tet eb tol c'am nioj yel oc apnoj Dios yul sat, yutol laan eb jaxca no' tx'i' ixa sjowal tool c'al stit kin. Ey eb xin, laan jaxca no' txitam, tol tu' c'al chi stec'toj wan tzet yetal xaan tu' ta chi ale tet. Yutol asan yin tzet chi slo' tu' ey yel oc apnoj yul sat no': \s1 K'an Wej, Sey Wej, Awan Nej Octoj Sti' Puerta \r (Lucas 11:9-13; 6:31) \p \v 7 K'an wej, oj yak' Dios e ex. Sey wej, catu' oj ilcha je yu. Awan nej octoj sti' puerta, catu' oj jajle e ex. \v 8 Yutol yal c'al mac txequel chi k'anoni, chi ẍa'. Ja' mac chi seyon ec' oj, chi ilcha yu. Ja' mac chi awi octoj sti' puerta, chi jajle tet. \v 9 Ja' jaex mame jex ti', ta chi sk'an je c'aal junoj lo'be e ex, ¿tumi ja' junoj ch'en che yak' tet? \v 10 Ma xin, ta ja' junoj pescado chi sk'an e ex, ¿tumi ja' junoj laba che yak' tet? \v 11 Ja' jaexti', cax c'al c'am je watx'il, pero je yotaj che yak' tzet yetal watx' tet eb je yuninal. Yel c'al chi yak' pax cu Mam ey ec' bey satcan. Oj yak' tzet yetal watx' tet eb chi k'anon tet. \v 12 Che yoche tol watx' chi yute sba eb je yet animail e ex, yuxan, watx' ojab che yute pax je ba tet eb. Yutol quey tu' jix yun chejle kunen yu sley Moisés tz'ibebil can oj, c'al tzet tz'ibebil can yu eb \w ẍejab Dios\w* yet peyxa tu'. \s1 Jun Yali' Puerta \r (Lucas 13:24) \p \v 13 Ja' yul jun yali' sat puerta chex oqui. Yutol ey jun xa puerta miman sat, catu' miman pax sat sbeal, pero ja' bey sya'tajilal chi apni jun be tu', catu' ec'al eb ánima chi to yul. \v 14 Jal pax jun yali' sat puerta tu' xin, txene pax sat sbeal, catu' c'am tx'ial ánima chi to yul, pero ja' jun be tu' chi apni bey k'inale. \s1 Ja' Cu Beybal, Laan Jaxca Sat Te' \r (Lucas 6:43-44) \p \v 15 Che yil c'al je ba tet eb chi yal oc sba ẍejab oj Dios, yutol ja' yet oj jul eb je c'atan, suc c'al oj yute sba eb jaxca no' me', pero tol pena tzet chi sna' oc eb je yin, jaxca junoj no' oj caw tx'i'taj. \v 16 Oj je yotajne el eb sic'lebil yu tzet yetal chi el yunen eb, jaxca kotajnen el junoj te' te' yu sat. K'inaloj junoj te' q'uix tinani', man mansan oj sat chi yak'a. K'inaloj pax junoj ste'al tulus tinani', man tzoyol oj sat chi yak'a.\f + \fr 7:16 \ft Jix yak' binatej uva c'al higo Jesús yin jun pasaje ti', pero yutol man otajbil oj wan sat te' tu' ku, yuxan jix kak' sbi wan sat te' otajbil ku.\f* \v 17 Masanil te' te' watx', watx' c'al sat te' chi yak'a. Ja' masanil te' te' pena, pena c'al sat te' chi yak'a. \v 18 Ja' te' te' watx', ma ske' tol pena sat te' chi yak'a. Ja'c'ala' te' te' pena, ma ske' tol watx' sat te' chi yak'a. \v 19-20 Yuxan, ja' eb chi yal oc sba ẍejab oj Dios tu', oj je yotajne el eb sic'lebil yu sbeybal eb tu', c'al yu tzettaj yetal chi el yunen eb. Masanil te' te' tol man watx' oj sat chi yak'a, chi k'ajle a te' catu' chi k'ojletoj te' xol k'ak' yu chi tz'a'toj, quey ton tu' oj utele eb man watx' oj sbeybal. \v 21 Man masanil oj eb chi yal e in an jaxca ti': “Mamin, Waawil jaach an,” ẍi eb e in an, oj oc yul sk'ab Yaaw a satcan. Asanne eb chi jijen yochwan cu Mam ey ec' satcan, asanne eb tu' oj oc oj. \v 22 Ja' yet oj jul jun c'ual tu', ec'al eb oj alon e in jaxca ti': “Mamin, Waawil jaach an, caw jix cu ec' kalon el ja k'ane, yetoj ja wip jix ki'on el pena espíritu yin eb ánima. Yetoj pax ja wip, ec'al \w milagro\w* jix el kuneni,” oj yalon eb e in an. \v 23 Pero oj jin tak'woj tet eb jaxca ti': “C'am c'al bey jix jex wotajne el junel oj an. Elan nej c'al jin c'atan an, yutol asanne c'al spenail jix el je yuneni,” jin chi, oj jin tak'woj tet eb. \s1 Sowalil Chi Cu Jije Tzet Chi Yal Jesús \r (Lucas 6:47-49; Marcos 1:22) \p \v 24 Yal c'al mac txequel chi aben jin k'ane, catu' chi sjijeni, laan eb jaxca jun winaj jelan. Ja' jun winaj tu', ja' yiban ch'en jix swa'ne sna. \v 25 Jix jul jun miman yax nab, catu' jix ec' elom ja' yinlaj sna, catu' jix jul pax jun miman ka'e', catu' jix low yin jun na tu'. Pero ma telc'o oj yutol caw watx' ye xe' yiban ch'en tu'. \v 26 Jal eb chi aben jin k'ane, pero c'am chi sjije pax eb, laan eb jaxca jun winaj suc sna'bal. Ja' jun winaj tu', ja' yiban c'uun tx'otx' jix swa'ne sna. \v 27 Jix jul jun miman yax nab, catu' jix ec' elom ja' yinlaj na, catu' jix jul pax jun miman ka'e', catu' jix low yin jun na tu', Jix telc'otoj tu', jix etex xa c'al to oj, ẍi Jesús tet eb. \v 28 Ja' yet jix lawi sk'anab naj Jesús tet eb ánima tu' xin, tuxa c'al chi q'uey can a sc'ul eb yu wan cuybanile ti'. \v 29 Yutol ja' yet lalan sk'anab naj xol eb tu', jix txeclo el oj tol ey ton yopiso naj yu Dios. Man laan oj scuybanil naj jaxca eb \w cuywam yin sley Moisés\w*. \c 8 \s1 Jix Wa'xi Can Sc'ul Jun Winaj Ya' Ey Yu Lepra Yu Naj Jesús \r (Marcos 1:40-45; Lucas 5:12-16) \p \v 1 Ja' yet jix pax eytej Jesús bey jun wonan tu' xin, ec'al eb ánima jix tzajlo yintaj naj. \v 2 Ey jun winaj caw ya' ey sic'lebil yu jun ya'bil chi yij lepra, jun chi k'a'toj ánima yu. Ja' jun winaj tu', jix apni sc'atan Jesús, catu' jix ey kaan sattaj naj, catu' jix yalon jaxca ti': \p —Mamin, ta chi yal ja c'ul, chi ske' ja wak'on can wa'xoj jin c'ul an, ẍi naj tet Jesús. \v 3 Catu' jix sbatxban oc sk'ab naj Jesús yiban naj, catu' jix yalon jaxca ti': \p —Chi yal jin c'ul. Tol chi wak' can wa'xoj ja c'ul, ẍi Jesús tet naj. Yet xa c'al jun txolan tu' jix wa'xi can sc'ul naj yu Jesús. \v 4 Catu' jix yalon Jesús tet naj jaxca ti': \p —Manchej ja wal tet ánima. Asi' tx'ox ja ba tet junoj naj yak'omal xaambal tet Dios. Catu' cha wak'on can ja xaambal tu' tet Dios jaxca yalon \w sley Moisés\w* yet watx' chi il-le yu conob tol jix wa'xi can ja c'ul, ẍi Jesús tet naj. \s1 Jix Wa'xi Can Sc'ul Naj Smoso Jun Naj Capitán Yu Naj Jesús \r (Lucas 7:1-10) \p \v 5 Ja' yet jix apni Jesús bey conob Capernaum, jix apni jun capitán sc'atan naj, catu' jix oc tean yin naj. \v 6 Jix yalon naj jaxca ti': \p —Mamin, ja' jun jin moso ey ec' wetoj bey jin na ti', jix to telan sat tx'at. Sicbinaj el smimanil. Caw chi chiwa yul-laj smimanil chi yabe, ẍi naj tet Jesús. \v 7 Jix yalon Jesús tu' tet naj jaxca ti': \p —Oj jin toj xin, catu' oj toj wak'on can wa'xoj sc'ul, ẍi Jesús tet naj capitán tu'. \v 8 Pero jix yalon naj capitán tu' tet Jesús jaxca ti': \p —Mamin, man jin moo oj chach oc yul jin na an. Asanne ojab tol chach k'anab toj titi', catu' oj wa'xoj can sc'ul naj jin moso tu' an. \v 9 Wotaj jun ti' an, yutol jainti', ey eb waawil chin chejoni. Ja'c'ala' ey pax eb soldado chin cheja. Ta ey junoj mac chin cheja, chi c'al sjije stoi. Ta ey mac chi wawte, chi c'al sjije sjuli. Yetoj pax oj, ta ey tzet chin chej swa'ne junoj jin moso an, chi c'al sjije swa'neni, ẍi naj capitán tu' tet naj Jesús. \v 10 Ja' yet jix yilon Jesús tol caw chi yaoc sc'ul jun naj capitán tu' yin, jix q'uey a sc'ul, yuxan jix yal tet eb tzajan oc yintaj jaxca ti': \p —Caw yel chi wal e ex an, c'am to junoj wet a Israel jix wil yaon oc sc'ul yin Dios jaxca jun winaj ti'. \v 11 Chi walon pax e ex, tol ec'al eb oj tit bey masanil yul yiban k'inal ti', catu' oj ey chotan eb low yetoj naj Abraham,\f + \fr 8:11 \ft “Oj ey chotan eb low yetoj naj Abraham,” chi yal yel oc apnoj, tol oj oc eb yalan Yaawil Dios.\f* yetoj naj Isaac, c'al yetoj naj Jacob bey te' smeẍa naj a satcan. \v 12 Ja' eb Israel, smoo yoc eb bey jun lo' tu', pero ey eb oj k'ojle eltoj xol k'ej k'inal yinna,\f + \fr 8:12 \ft “Xol k'ej k'inal yinna,” chi yal yel oc apnoj, sya'ilal c'al cus c'ulal.\f* bey oj oc ok'il c'al chi c'uxon ey ye eb yu sya'il, ẍi Jesús tet eb. \v 13 Jix lawi yalon jun tu' xin, catu' jix yalon Jesús tet naj capitán tu' jaxca ti': \p —Tinani', paxan bey ja na, oj yun c'al ta' tzet jix ja waoc yin ja c'ul, ẍi Jesús tet naj. \p Jix wa'xi xa c'al sc'ul jun smoso naj capitán tu' yet jun txolan tu'. \s1 Jix Wa'xi Can Sc'ul Ix Sni' Naj Pedro Tu' Yu Naj Jesús \r (Marcos 1:29-31; Lucas 4:38-39) \p \v 14 Jix to naj Jesús bey sna naj Pedro tu'. Ja' titu' jix yiloni, tol telantoj ix sni' naj Pedro tu' yu jun k'ak'al ya'bil. \v 15 Catu' jix oc mitx'an Jesús tu' yin sk'ab ix, ja' yet tu', catu' jix el jun k'ak'al ya'bil tu' yin ix, catu' jix a waan ix, catu' jix c'oli yak'le servil eb yu ix. \s1 Chi Wa'xi Can Sc'ul Ec'al Eb Ánima Yu Jesús \r (Marcos 1:32-34; Lucas 4:40-41) \p \v 16 Jaxa yet yey c'ualil xin, ec'al eb ey oc pena espíritu yin jix apni sc'atan naj Jesús. Asan ch'an yu jun k'aneal jix el can eb pena espíritu yin eb yu naj Jesús tu'. Ja'c'ala' pax masanil eb ánima ya' ey, jix wa'xi c'al can sc'ul eb masanil yu naj. \v 17 Jix c'al yunen wan tzet jix el yunen Jesús ti' xin, yet watx' chi yun el tzet jix yal naj \w ẍejab Dios\w* chi yij Isaías yet tax peyxa, yet jix yalon naj jaxca ti': “Ja' naj jix i'on el cu ya'ilal kin, catu' jix yak'on jul cu c'ul yin yal c'al tzet ya'ilal chi cu ioni,” ẍi.\x * \xo 8:17 \xt Isaías 53:5\x* \s1 Ja' Eb Chi Yoche Chi Tzajlo Yintaj Jesús \r (Lucas 9:57-62) \p \v 18 Ja' yet jix yilon Jesús tol man xa ánima oj jix oc joyan xa c'al yintaj, jix yijban ec'toj eb scuywom bey jun xa sk'axepal ja' mar. \v 19 Pero ja' yet c'am to chi ec'toj eb tu', jix apni jun \w cuywam yin sley Moisés\w* sc'atan naj, catu' jix yalon naj jaxca ti': \p —Mamin, yal c'al bey oj jaach toj, oj jin toj ja wetoj an, ẍi naj tet Jesús. \v 20 Catu' jix yalon Jesús tet naj jaxca ti': \p —Ja' no' wax ey sna ch'en no', c'al no' tz'quin, ey sweyub no'. Pero jainti', cax c'al \w Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail an\w*, c'am nioj jin na bey chin weyi, ẍi Jesús tet naj. \v 21 Jix yal pax jun xa ey oc s'ajil oj eb scuywom tet naj jaxca ti': \p —Mamin, oj jin ec' c'al cuywoj ja wintaj an. Asan xin, ak' nioj xa jin permiso an, chi woche chin muj can toj jin mam an, ẍi naj tet Jesús. \v 22 Catu' jix yalon Jesús tu' tet naj jaxca ti': \p —Tzajlan cuywoj wintaj an. Ja' eb camnaj to el yul sat Dios, ja' eb chi ske' smujon can eb yet camnajil tu', ẍi Jesús tet naj. \s1 Jun Miman Ka'e' C'al Ja' Mar Jix Oc Tucna Yu Jesús \r (Marcos 4:35-41; Lucas 8:22-25) \p \v 23 Jix lawi jun tu' xin, catu' jix octoj Jesús yul barco catu' jix oc pax toj eb scuywom yetoj. Catu' jix k'axpon eb tu'. \v 24 Pero yet lalan sbey eb yiban ja' tu', catu' jix jul jun miman ka'e' caw jow. Jix c'oli sbilwi a sat ja', catu' jix to ja' yul te' barco tu'. Jal naj Jesús tu' xin, tol chi wey naj. \v 25 Catu' jix tenle el sweyan naj yu eb scuywom tu', jix yalon eb tet naj jaxca ti': \p —Mamin, col jon, tol lalan cu pax ey yich ja', ẍi eb tet Jesús. \p \v 26 —¿Tzet yuxan caw chex xiwi? ¿Tzet yuxan c'am che yaoc je c'ul yin Dios? ẍi naj Jesús tet eb. \p Jix lawi tu' xin, catu' jix a waan Jesús tu'. Catu' jix stenon oc tucan jun ka'e' tu', c'al ja' mar tu'. Catu' jix sjijen yoc tucan yu, tz'inini xa c'al. \p \v 27 —¿Tzet la ye jun winaj ti'? yuxan chi yak' mandar ka'e' yetoj ja' mar, catu' chi sjijen tet, ẍi eb. \s1 Eb Cawan Winaj A Gadara Ey Oc Pena Espíritu Yin \r (Marcos 5:1-20; Lucas 8:26-39) \p \v 28 Jix lawi jun tu' xin, jix ec' apnoj eb sk'axepal ja' bey jun lugar chi yij Gadara. Jix apni cawan winaj ey oc pena espíritu yin sc'atan naj Jesús titu'. Speto eb bey camposanto. Yel xa c'al ey smey eb, yuxan c'am mac chi ec' bey jun be tu'. \v 29 Ja' yet jix yilon yin Jesús eb, catu' jix el yaw eb tu' jix yalon eb tet Jesús jaxca ti': \p —Jaach Sc'aal Dios, ¿tzet ja walon ja wet kin? ¿Tumi yin ey oj to c'al catu' chach jul yu jon ja waon oc yin sya'tajil? ẍi eb tet Jesús. \v 30 Ja' scawilal eb tu' ey pax ec' jun miman bulan no' txitam lalan slo'on cultaj no'. \v 31 Yuxan jix yal eb pena espíritu tu' tet Jesús jaxca ti': \p —Ta chon ja wujte el yin eb ánima ti', ja' yin no' txitam tu' chon ja wa can oc oj, ẍi eb tet Jesús. \p \v 32 —Ocan nej yin no' xin, ẍi Jesús tet eb. \p Yuxan jix el eb yin eb ánima tu', catu' ja' yin no' txitam tu' jix oc can eb. Yuxan eyman jix to no' yu eb. Jix sk'ojon el sba no' masanil sat pac'an masanta' c'al jix ey apnoj no' xol ja' mar. Catu' jix jik'wi eytoj masanil no' xol ja' tu', catu' jix cam no'. \v 33 Jal eb yilomal no' txitam tu' xin, caw jix xiw a eb. Yuxan jix to eb yin eymanil bey conob yu sto yalon eb tzet jix yun no' txitam tu' c'al yu eb jix el can pena espíritu tu' yin. \v 34 Yuxan, masanil conob jix eltoj yilon Jesús tu', catu' jix sk'anon eb tet Jesús, tol chi sbos el sba naj yul sconob eb. \c 9 \s1 Jix Wa'xi Can Sc'ul Jun Winaj Sicbinaj El Smimanil \r (Marcos 2:1-12; Lucas 5:17-26) \p \v 1 Catu' jix octoj naj Jesús yul jun barco tu', catu' jix k'axpon ec' yiban ja'. Jix ec' apnoj bey jun xa sk'axepal ja' bey ey sconob. \v 2 Ey jun winaj sicbinaj el smimanil, Jix i'letej naj sc'atan naj Jesús, batxbil oc yu eb sat sweyub. Jix yilon oc Jesús tu' xin, tol chi yaoc eb yin sc'ul, eb inen oc naj tu' tol oj wa'xoj can sc'ul naj yu Jesús. Yuxan jix yal naj tet naj sicbinaj el tu' jaxca ti': \p —Jaach wuẍtaj, ak' tzalaboj ja c'ul. Jix ak'le miman c'ulal yin ja penail, ẍi Jesús tet naj tu'. \v 3 Ey jaywan eb cuywam yin sley Moisés ey ec' titu' xin, jix sna' eb yul sc'ul yin Jesús jaxca ti': “Ja' jun winaj ti', buchwal k'ane chi yun yin Dios yu tzet jix yal tu',” ẍi eb. \v 4 Jal naj Jesús xin, jix yotajne el tzet chi sna' oc eb yin, yuxan jix yal tet eb jaxca ti': \p —¿Tzet yuxan pena tzet chi ec' yul je c'ul tu' win an? \v 5 ¿Beytet junoj yel subo yali che na'? Ta cu chi jaxca ti': “Tol jix lawi can ja penail,” ma ja', “aan waan oj, beyan”. \v 6 Ja' tinani' xin, oj jin tx'ox je yila, tol ja' jain Ak'bil Wopiso xol eb ket animail yu Dios chi c'al ske' wu wak'on can miman c'ulal yin spenail eb ánima yul yiban k'inal ti' yutol oj wa'xoj can sc'ul naj, ẍi Jesús tet eb. \p Jix lawi tu' xin, catu' jix yalon tet naj sicbinaj el smimanil tu' jaxca ti': \p —Aan waan oj, i' a ja weyub, paxan bey ja na, ẍi Jesús tet naj. \v 7 Jix a waan naj tu', catu' jix to naj bey sna. \v 8 Ja' yet jix yilon eb yaman ec' titu' tzet jix yun xin, jix xiw a eb. Catu' jix yalon watx' k'ane eb tet Dios yutol miman yopiso jix yak' tet eb ánima. \s1 Yawtebal Naj Mateo Yu Jesús \r (Marcos 2:13-17; Lucas 5:27-32) \p \v 9 Jix el Jesús bey jun lugar tu'. Catu' jix yilontoj yin jun winaj chi yij Mateo. Ja' jun winaj ti', chotan ey stejon el tolabal tet eb ánima, catu' jix yalon Jesús tet naj jaxca ti': \p —Tzajlan cuywoj wintaj an, ẍi Jesús tet naj. Catu' jix to xa c'al naj yetoj Jesús yet jun txolan tu'. \v 10 Ja' yet jix ey chotan naj Jesús low yetoj eb scuywom bey sna naj Mateo tu', catu' ec'al eb \w tejom el tolabal\w* c'al eb pena sbeybal jix jul ec' low yetoj Jesús yin meẍa. \v 11 Jix c'al yil eb \w fariseo\w* jaxca tu', catu' jix sk'anlen eb tet eb scuywom Jesús tu' jaxca ti': \p —¿Tzet yuxan chi low je cuywam ti' yetoj eb tejom el tolabal c'al yetoj eb pena sbeybal? ẍi eb fariseo tu' tet eb. \v 12 Jix c'al yab Jesús jaxca tu' xin, catu' jix tak'witoj tet eb, jix yalon jaxca ti': \p —C'am yopiso junoj anwam yu eb watx' sc'ul, asan eb ya' ey, ja' eb tu' ey yopiso yu. \v 13 Asi' wej, otajne wej el tzet chi yal yel oc apnoj jun k'ane yul \w An Juun Tz'ibebil can oj\w* bey chi yal jaxca ti': “Chi woche tol chi ok' je c'ul yin je yet animail. Man asanne oj xaambal chi woche,” ẍi yul An Juun tu'.\x * \xo 9:13 \xt Oseas 6:6\x* Man yu oj wawten eb watx' sbeybal sna'oni, yuxan jix jin jul an, pero yu wawten eb chi yotajnen el sba tol penawom eb, [yet watx' chi sna' sba sc'ul eb yin spenail,] ẍi Jesús tet eb. \s1 Chi Yal Jesús Yin Yet Chi Yijle Nocha Sba Ánima \p \v 14 Jix apni eb scuywom naj Juan Bautista sc'atan Jesús, catu' jix sk'anlen eb tet naj jaxca ti': \p —¿Tzet yuxan c'am chi yijle nocha sba eb ja cuywom? Jal jon jaonti' jon, chi kijle nocha cu ba on. Quey pax tu' eb fariseo, \w chi yijle pax nocha sba eb\w*, ẍi eb tet Jesús. \v 15 Jix tak'wi Jesús tu' tet eb jaxca ti': \p —K'inaloj ta ey junoj nupil chi oc tinani'. Ja' eb awtebil bey jun nupil tu', ¿tumi oj ske' tol man oj low eb yet ey ec' naj lalan snupi tu' yetoj eb? Ja' yet man xa ey oj ec' naj, ja' yet tu', c'am xa chi low eb, ẍi Jesús tet eb. \s1 C'am Chi Ẍa'le Sba Icham Beybale Yetoj Scuybanil Jesús \r (Marcos 2:18-22; Lucas 5:33-39) \p \v 16 C'am junoj jon chi cu lot' el nioj cu ac' pichil catu' chi kaon oc snipil oj junoj xil pichile. Ta ey bey quey tu' chi kute xin, chi ketne el an ac' tu'. Yetoj pax oj, man watx' oj chi yun can an xil tu' yu an ac' tu'. \v 17 Yetoj pax oj, c'am mac chi aon ey vino tol to chi wa'xi yul junoj icham net tz'um,\f + \fr 9:17 \ft Jix s'is s'umal no' eb snetal oj svino. Ja' yet chi ch'ib a vino tu', catu' chi pabi a oj, catu' chi nic'cha wan icham net tu' yu yutol caw eb, yuxan asanne ac' tz'umal chi sk'an eb yetoj ac' vino.\f* yutol ja' yet chi ch'ib a jun vino tu', chi nic'chatoj no' net tz'um tu' yu. Catu' tu' c'al chi etex el vino tu', c'al no' tz'um tu'. Yuxan, asan yul ac' tz'um chi ey wan vino tol to chi wa'xi tu', yet watx' c'am c'al junoj tu' c'al chi etex el oj, ẍi Jesús tet eb. \s1 Ix Scutz'in Naj Jairo, Yetoj Jun Ix Ix Jix Mitx'on Sti' Spichil Jesús \r (Marcos 5:21-43; Lucas 8:40-56) \p \v 18 Ja' yet lalan to yalon Jesús wan ti' tet eb, catu' jix apni jun yaawil eb Israel sc'atan naj. Jix ey kaan naj sattaj yajan Jesús, catu' jix yalon jaxca ti': \p —Tuxa chi cam ix jin cutz'in an. Toon wetoj an, catu' chi to ja batxban oc ja k'ab yiban ix yet watx' chi wa'xi can sc'ul ix, ẍi naj tet Jesús. \v 19 Catu' jix to Jesús tu' yetoj naj xin. Jix to pax eb scuywom naj yetoj eb. \v 20 Ja' xol eb ánima tzajan yintaj Jesús tu', ey oc jun ix ix caw ya' ey. Ey xa lacaweb jabil ian c'al chi cam ix yu s'ilal ix chi eyi. Yuxan jix yak' yip ix sjitzontoj sba yintaj Jesús, catu' jix oc mitx'an ix yin sti' spichil Jesús. \v 21 Yutol jix yal ix yul sc'ul jaxca ti': “Tol oj wa'xoj can jin c'ul an, tane chin mitx' sti' spichil naj Jesús tu',” ẍi ix yul sc'ul. \v 22 Jix meltzotoj jacan Jesús tu' yintaj, jix oc t'anan yin ix. Jix yalon naj tet ix jaxca ti': \p —Txo ix, tzalaan tinani'. Tol jix wa'xi can a ja c'ul wu an, yu jix jin ja waoc yin ja c'ul an, ẍi Jesús tet ix. \p Yet xa c'al jun txolan tu' jix wa'xi can sc'ul ix yin junelne. \v 23 Ja' yet jix apni Jesús bey sna naj yaaw tu' xin, jix yiloni tol lalan xule wan jaxca yili chirimia, catu' caw chi wek'ek'i ánima yok'i. \v 24 Yuxan jix yal naj tet eb ánima jaxca ti': \p —Elan nej toj sti' na ti'. Ja' ix unin ti', man camnaj oj ix, tu' c'al chi wey ix, ẍi naj tet eb. Pero tu' c'al jix tzeele naj yu eb. \v 25 Jix lawi yujtele eltoj eb sti' na yu naj xin, catu' jix octoj naj bey ey ec' ix k'opo ix unin tu'. Catu' jix oc mitx'an naj yin sk'ab ix tu', catu' jix a waan ix. \v 26 Masanil eb ánima bey jun lugar tu' jix aben sk'umal jun tzet jix yun tu'. \s1 Jix Ilwi Can A Cawan Winaj C'am C'al Ta' Chi Ilwi Yu Jesús \p \v 27 Jix el naj Jesús bey titu' xin, Lalan sto naj yul be catu' jix tzajlo cawan winaj c'am chi ske' yilwi yintaj naj. Jix awitoj eb tet naj yin ipal jaxca ti': \p —Jaach \w yic'aal naj David\w* ¿c'am mi chi ok' ja c'ul kin? ẍi eb. \v 28 Ja' yet jix apni Jesús bey na xin, jix sjitzon xa c'al toj sba eb sc'atan naj. Jix sk'anlen Jesús tet eb jaxca ti': \p —¿Chim je yaoc yin je c'ul tol chi ske' wu tzet che k'an e in tu' an? ẍi Jesús tet eb. \p —Ja' ton Mamin, chi kaoc yin cu c'ul on tol chi ske' ja wu, ẍi eb. \v 29 Catu' jix sbatxban oc sk'ab naj yin sbak' sat eb tu', catu' jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Yutol jix je yaoc yin je c'ul, yuxan, yun ojab tzet jix je yaoc yin je c'ul tu', ẍi Jesús tet eb. \v 30 Catu' jix jajcha can sat eb, chi xa ske' yilwi eb xin, catu' jix cam yalon Jesús tet eb jaxca ti': \p —Manchej je yal el jun ti' tet eb ánima, ẍi Jesús tet eb. \v 31 Pero ja' tu' c'al ch'an yeltoj eb, catu' jix c'oli yalon el eb tet masanil eb bey jun lugar tu' tzet jix yun Jesús tu'. \s1 Chi K'anab Can Jun Winaj C'am C'al Ta' Chi Ske' Sk'anabi \p \v 32 Ja' yet lalan yeltej eb tu' xin, catu' jix i'letej jun winaj sc'atan Jesús. Ja' jun winaj tu', c'am chi ske' sk'anabi, yutol ey oc jun \w pena espíritu\w* yin. \v 33 Jix c'al ujtele el jun pena espíritu tu' yin naj yu Jesús xin, catu' jix k'anab a naj. Masanil eb ánima jix ilon jun ti', caw jix q'uey a sc'ul eb sic'lebil, yuxan jix yal eb jaxca ti': \p —C'am to bey chi kil junoj tzet yetal jaxca jun ti' cu xol jaon Israel jon ti', ẍi eb. \v 34 Jal eb fariseo xin, jix yal eb jaxca ti': \p —Ja' jun winaj ti', chi ta' ske' yi'on el pena espíritu yin ánima, yutol ja' ton yaawil eb pena espíritu tu' ey oc yetoj naj, ẍi eb fariseo tu'. \s1 Jix Ok' Sc'ul Naj Jesús Yin Eb Ánima \p \v 35 Jix ec' Jesús yul-laj masanil conoblaj c'al yul-laj aldealaj, catu' jix cuywa can yul-laj snail sculto eb Israel. Jix yal el watx' k'ane yu tzet chi yun yoc Dios Yaawil oj eb ánima. Jix yak' pax can wa'xoj sc'ul eb ánima yin yal c'al tzet ya'bilal chi ioni. \v 36 Ja' yet jix yilon eb ánima naj Jesús, jix cus a sc'ul naj yin eb. Yutol laan yili eb jaxca junoj bulan no' me' c'am yilomal. Ey oc eb yin som c'ulal c'al yin sya'tajilal jix yil naj. \v 37 Yuxan jix yal tet eb scuywom jaxca ti': \p —Ja' eb ánima ti', stiempoal yi'le a eb tinani', jaxca ixim trigo stiempoal xa sc'uplei. Caw yel caw listo c'al ye eb, pero jaywanne pax mac lalan smulna xol eb. \v 38 Yuxan, txalan nej tet naj a mulnail ti', yet watx' tol chi ẍejtej eb smulnawom xol eb, ẍi Jesús tet scuywom. \c 10 \s1 Jix Sic' El Eb Lacawan Scuywom Naj Jesús \r (Marcos 3:13-19; Lucas 6:12-16) \p \v 1 Ja' yet tu', jix yawtentej eb lacawan scuywom Jesús. Catu' jix yak'on yopiso eb yin i'o can el pena espíritu yin ánima. Jix yak'on pax can yopiso eb yin ak'o can wa'xo sc'ul ánima yin yal c'al tzet ya'bilal, c'al yin yal c'al tzet sya'ilal. \v 2 Ja' sbi eb ti': Simón, naj chi al-le pax Pedro, yetoj jun yuẍtaj naj chi yij Andrés. Jacobo, yetoj pax jun yuẍtaj chi yij Juan. Ja' eb cawan tzunan ti', sc'aal naj Zebedeo eb. \v 3 Ey jun chi yij Felipe, ey jun chi yij Bartolomé. Ey jun chi yij Tomás. Ey jun chi yij Mateo, naj \w tejom el tolabal\w* yet yalantoj. Ey jun xa chi yij Jacobo, naj sc'aal naj Alfeo. Ey jun chi yij Lebeo, chi yij pax naj yin Tadeo. \v 4 Ey jun xa chi yij Simón, yetbi sba yetoj eb Cananista\f + \fr 10:4 \ft Eb Canaanista, chi yal yel oc apnoj sbi jun bulan eb ac'ul oc yin naj yaaw bey Roma. Chi yoche eb chi el yalan naj yaaw tu', catu' chi oc jun yaawil eb yul yet xojli.\f* yet yalan toj. Ey jun chi yij Judas Iscariote, naj jix aon oc Jesús yul sk'ab camich. \s1 Jix Chejletoj Eb Lacawan Yu Jesús Yu Sto Yal-le El Sk'aneal \r (Marcos 6:7-13; Lucas 9:1-6) \p \v 5 Catu' jix chejletoj eb lacawan ti' yu Jesús. Pero ja' yet c'am to chi to eb, jix yalon wan chejbanile ti' tet eb, jix yal jaxca ti': \p —Manchej jex ec' bey wan lugar bey ey ec' eb man Israel oj. Manaj pax bey wan conoblaj yul yet Samaria. \v 6 Asan bey eb q'ueynaj toj xol eb ket Israelal chex eq'ui. Yutol ja' eb, jaxca junoj no' me' chi q'uey ec' oj, quey tu' ye eb. \v 7 Chi ec' je yal el oj, tol ja' naj Yaaw a satcan tuxa chi oc can Yaawil titi'. \v 8 Ja' eb ya' ey yu lepra, che yak' can wa'xoj sc'ul eb, c'al jantaj eb ya' ey yu yal c'al tzet ya'bilal. Che pitzc'une can a eb camnaj. Catu' che yi'on can el pena espíritu yin eb ánima. Tu' c'al chi wak' jun opiso ti' e ex, yuxan manchej je k'an je tool tet eb bey oj je yak'balne tu'. \v 9 C'am c'al nioj tzet che yi' yet chex toi. Manchej je yi' ch'en oro, ma ch'en plata, c'am junoj centavo che yi'toj. \v 10 Manchej je yi'toj je morral yu yet je be. Junne je camiẍ che yaoc oj yet chex toi. C'am che yi'toj junoj xa moan je xanab, c'am che yi'toj junoj xa je k'ojoch. Chi wal wan ti' e ex, yutol smasanil eb mulnawom, smoo ẍa'on sgasto eb. \v 11 Ja' yet chex apni bey jun jun conob, c'al bey jun jun aldea, ja' bey sna junoj mac txequel watx' sbeybal chex ey eyi, masanta' c'al chex to bey junoj xa lugar. \v 12 Ja' yet chex apni bey jun jun na, “Ey ojab je watx' c'ulal yetoj Dios,” je chi tet eb. \v 13 Ta yel ey watx' c'ulal eb yetoj Dios che yila, oj jex cha'le yu eb. Ta c'amaj, man oj jex cha'le yu eb. \v 14 Ta c'am chex cha'le yu eb, catu' c'am pax chi ẍa' eb yab tzet che yala, chex el bey sna eb tu', c'al yul sconob eb tu'. Che tzic can el spojojal je yajan yu je tx'oxon el oj tol c'am je yalon je yet yin eb, catu' chex toi. \v 15 Caw yel chi wal e ex, ja' yet oj jul jun c'ual chi na'le oc yin eb ánima, yel miman sya'tajilal oj ẍa' eb ma jex cha'on tu' yintaj eb ánima a conob \w Sodoma\w* c'al Gomorra. \s1 Ja' Sya'ilal Oj Jul Yiban Eb Yet Xa Cristo \p \v 16 Ilala, tol chex jin chejtoj xol ánima jaxca tol chin chejtoj no' me' xol no' oj. Yuxan, listo c'al che yute je ba jaxca junoj no' laba caw jelan. Pero suc che yute je ba jaxca no' uch. \v 17 Che yil c'al je ba, yutol ey eb oj jex i'ontoj sattaj eb yaaw. Catu' oj jex mak'le yu eb yul-laj snail sculto eb ket Israelal. \v 18 Oj jex i'letoj sattaj eb mimej yaaw, c'al sattaj eb rey jin ya'il oj. Ja' titu' oj ske' je yalon can el jin k'aneal, c'al tet eb man Israel oj. \v 19 Ja' yet oj jex i'letoj sattaj eb yaaw tu', manchej jex oc bis c'ulal yu tzet oj je yala. Yutol ja' yet jun txolan tu', ja' Dios oj ak'on na'cha el je yu tzet oj je yala. \v 20 Manaj jex oj jex k'anab oj, pero tol ja Yespíritu cu Mam Dios oj maanen je ti', catu' ja' oj k'anab je yin. \v 21 Ja' yet jun tiempoal tu', ey eb yuẍtaj sba oj yaoc yuẍtaj eb yul sk'ab camich. Ey pax eb mame oj yaoc yuninal yul sk'ab camich. Ey bey xin, oj yak'le jowal eb uninale yetoj smam c'al xutx, catu' oj yaon oc smam c'al xutx eb tu' yul sk'ab camich. \v 22 Masanil eb ánima oj tit sjowal je yin wu c'al. Pero ja' mac eb oj techa yu masanil, oj colcha oj. \v 23 Ja' yet pena chi yute sba eb e ex, bey jun conob bey ey jex ec' oj, elan nej a oj catu' chex to bey junoj xa conob. Caw yel chi wal e ex c'am to c'al chi lawi je yec' bey masanil sconoblaj eb ket Israelal tu', catu' oj jin jul pax junel xa, jain \w Ak'bil Wopiso xol eb ket animail yu Dios\w*. \v 24 C'am junoj cuywom ec'ban yel oc apnoj yintaj scuywam. C'am pax junoj moso ec'ban yel oc apnoj yintaj spatrón. \v 25 Ta tol laan junoj cuywom yetoj scuywam, watx' ton jaxca tu' chi yune'. Quey pax tu' junoj moso yetoj spatrón. Jainti', jaxca tol a na jin. Jal jex xin, jaxca tol uninale jex. Ey mac chi aloni tol Beelzebú jin, naj yaawil eb pena espíritu. Ta chi al-le jaxca tu' win an, yel xa c'al pena oj al-le je yin. \s1 Asanne Ojab Tet Dios Chi Cu Xiwi \r (Lucas 12:2-9) \p \v 26 Yuxan manchej jex xiw tet ánima. Yutol ja' masanil jantaj tzet yetal majan ey tinani', oj txeclo a oj. Yetoj jantaj tzet yetal ewan c'uan yei, oj ak'le otajnele el oj. \v 27 Ja' wan tzet chi wal e ex yin ewantajil, al wej el masanil tet ánima. Yetoj wan tu' c'al chin sa' je yabe, al wej el yul-laj calle. \v 28 Manchej jex xiw tet eb chi ske' jex yak'on cam oj, yutol ¿Toj oj ske' yak'on cam je pixan eb? Ja' tet Dios smoo chex xiwi, yutol chi ske' jex yak'on cam oj, catu' chi yaontoj je pixan bey \w infierno\w*. \v 29 I' wej je cuenta yin no' ni'tej tz'iquin tinani', c'am yel oc apnoj no', cac'on no' chi txonle yin centavo. Cax c'al c'am yel oc apnoj no', pero c'am junoj no' comon c'al chi cami, c'am chi ey q'uey sat tx'otx' ta c'am chi el yin sc'ul cu Mam Dios. \v 30-31 Jaexti', yel miman je yel oc apnoj yintaj no' tu'. Ja' xil je jolom masanil bisbil yu Dios. Yuxan, manchej jex xiwi. \s1 Ja' Eb C'am Chi Q'uixwi Yaloni, Tol Yet Cristo Eb \r (Lucas 12:8-9) \p \v 32 Yal c'al mac txequel c'am chi q'uixwi yalon sattaj ánima tol wet an, oj wal oc eb wetoj sattaj cu Mam Dios ey ec' satcan. \v 33 Pero ja' eb chi alon sattaj ánima tol man wet oj an, oj wal pax sattaj cu Mam Dios ey ec' satcan tol man wet oj pax eb an. \s1 Ey Mac Oj Yak'le A Jowal Sya'il Oj C'al Jesús \r (Lucas 12:51-53; 14:26-27) \p \v 34 Manchej je na' tol oj oc watx' c'ulal xol eb ánima yul yiban k'inal ti' yutol jix jin jul an. Man oj oc watx' c'ulal xol eb yutol jix jin jul an. Pero oj scajlen a sba eb, yutol jix jin jul an. \v 35 Yu jix jin jul an, oj scajlen a sba naj winaj yetoj smam, c'al oj scajlen a sba ix ix yetoj xutx, c'al oj scajlen a sba ix alibe yetoj yalib. \v 36 Yuxan ja' c'al oc eb junne nail ye tu', oj scajle a sba eb. Ja' eb cajat ey oc eb yul sna.\x * \xo 10:36 \xt Miqueas 7:6\x* \v 37 Ja' mac txequel yel miman yel oc apnoj smam xutx wintaj an, man smoo oj yoc wetoj an. Ja'c'ala' pax eb tol yel miman yel oc apnoj sc'aal ma scutz'in yul sat wintaj an, man smoo oj eb yoc wetoj an. \v 38 Ja' eb c'am chi yal sc'ul chi yil sya'ilal jin ya'il oj an, eb c'am chi yal sc'ul chi ale oc yin culus jin ya'il oj an, man smoo oj eb yoc wetoj an. \v 39 Ja' eb asanne scawil chi sya' ilne yul yiban k'inal ti', oj q'uey el sk'inal eb yin junelne. Jal eb bejan sc'ul scam jin ya'il oj an, ja' ton eb tu', oj ẍa' k'inale tol ey c'al yin tobal k'inal. \s1 Ja' Eb Oj Ak'le Spaj Yu Dios \r (Marcos 9:41) \p \v 40 Ja' eb chex cha'oni, jain chin ẍa' eb. Ja' eb chin cha'on tu', lalan pax ẍa'on eb mac jix jin chejontej an. \v 41 Ja' mac chi cha'on junoj \w ẍejab Dios\w*, asan yutol ẍejab Dios, jaxca spaj jun ẍejab Dios tu' oj yi', quey pax tu' oj yi' jun chi cha'on tu'. Ja' mac chi ẍa'on junoj mac txequel tol watx' sbeybal, asan yutol watx' sbeybal tu', jaxca spaj oj yi' jun watx' sbeybal tu', quey pax tu' oj yi' jun chi ẍa'on tu'. \v 42 Yal c'al mac txequel chi sa'on asan junoj wasu siquil ja' yuc' junoj eb jin cuywom, asan yutol jin cuywom, cax c'al junoj eb c'am yel oc apnoj. Ja' jun chi sa'on jun siquil ja' tu' oj ẍa' spaj siquil ja' tu'.\f + \fr 10:42 \ft Ja' x'otx'al eb Israel caw k'axan tx'otx', catu' tajin tx'otx' pax oj, yuxan ja' yet chi sa'le junoj vaso siquil ja', jun watx' c'ulal tet eb ec'abwom.\f* \c 11 \s1 Ja' Naj Juan Jix Ẍejtoj Cawan Eb Scuywom Sc'atan Jesús \r (Lucas 7:18-35) \p \v 1 Ja' yet jix lawi yalon wan chejbanil ti' naj Jesús tet eb lacawan scuywom tu' xin, catu' jix toi. Catu' jix ec' yul-laj conoblaj bey jun lugar tu'. Jix ec' yalon el sk'aneal c'al scuywa tet eb ánima. \v 2 Ja' yet jun tiempoal tu', ey oc naj Juan Bautista yul preso. Jix yab naj tzettaj yetal lalan yel yunen naj Cristo. Yuxan jix ẍejtoj cawan scuywom bey ey ec' Jesús. \v 3 Jix sk'anlen eb tet Jesús jaxca ti': \p —¿Jaachti', Cristo jaach, ja' ton naj lalan kechbanen sjuli, ma ey junoj xa chi kechbane sjul on xin? ẍi eb tet Jesús. \v 4 Jix tak'wi Jesús tet eb jaxca ti': \p —Paxan nej toj bey naj Juan tu', catu' che yalon yab naj Juan tu' wan che yab ti', c'al wan che yil ti'. \v 5 Che yal tet naj tol ey eb c'am c'al ta chi ske' yilwi, chi xa ilwi eb tinani'. Ja' eb c'am c'al ta' chi ske' sbeyi, chi xa bey eb tinani'. Ja' eb ey oc lepra yin jix wa'xi can sc'ul eb. Ja' eb c'am chi yabe, jix yab can a eb. Ey pax eb camnaj xa jix pitzc'u can a oj. Catu' lalan yaben watx' k'ane yet colbanile eb meba'.\x * \xo 11:5 \xt Isaías 35:4-6\x* \v 6 Caw watx' yet eb c'am chi somcha can el sc'ul win an. Quey tu' che yute je yalon tet naj Juan tu' yet chex apni, ẍi Jesús tet eb. \v 7 Ja' yet lalan spax can toj eb chejabwom tu', jix yalontej Jesús yin naj Juan tu' tet eb ánima jaxca ti': \p —Na' wej tej, tzet jix bet je yil bey cusiltaj tx'otx' tu'. ¿Jam junoj te' a chi bilwi yu ka'e' jix bet je yila? \v 8 Ta man a oj, ¿tzet jix bet je yil xin? ¿Ma ja' junoj winaj watx' spichil jix bet je yila? Je yotaj xa tol ja' eb watx' spichil tu', ja' bey sna eb yaaw ey ec' eb. \v 9 Ta manaj wan tu' xin, ¿tzet jix bet je yila? ¿Ma ja' junoj yalomal el sk'ane Dios jix bet je yila? Yalomal ton el sk'ane Dios jix bet je yil tu'. Pero ja' naj Juan tu', man asanne oj ẍejab Dios tu' yopiso. \v 10 Yutol ja' ton sk'aneal naj Juan ti', yalnaj can Dios yul An Juun Tz'ibebil can oj, bey chi yal jaxca ti': \q1 Oj jin chejtoj jun jin chejab, oj baboj to ja sattaj. Jaxca chi yun swa'xi junoj be, jaxca tu', oj yute wa'xoj sbeybal eb ánima yu, yet c'am to chach juli, ẍi yul An Juun tu'.\x * \xo 11:10 \xt Isaías 40:3\x* \m \v 11 Caw yel chi wal e ex, tol ja' xol ánima yul yiban k'inal ti', c'am junoj mac txequel ec'ban yel oc apnoj yintaj naj Juan Bautista tu'. Pero yal c'al mac txequel ey oc Dios Yaawil oj, yel ec'ban swatx'il yet eb yintaj naj Juan tu', cax c'al c'am c'al yel oc apnoj eb. \v 12 Yet tax jix ẍa'on el yich yak'wi bautizar ánima Juan, masanta' c'al tinani' ey eb chi yoche chi el yich jun Yaawilal a satcan yetoj jowal. Ey eb caw chi yak' yip yoc Dios Yaawil oj eb. \v 13 Yutol ja' masanil eb ẍejab Dios jix aloni, tol oj oc Dios Yaawil oj. Quey pax tu' yal-le can yul \w sley Moisés\w*. Jix yalon eb masanta' c'al jix jul naj Juan tu'. \v 14 Ja' tinani', ta chi ske' che yaoc yin je c'ul ja' naj Juan tu', ja' ton naj Elías, jun albil can tol oj jul oj, jun echbanebil sjuli. \v 15 Ja' wan che yab ti', na' wej tej sic'lebil. \v 16 Pero ja' eb ánima yet jun tiempoal ti', oj waltej e ex tzet utbil ye oc sna'bal eb. Laan eb jaxca unin tu' c'al chi ec'ab txombal. Ey eb chi yal tet wanoj xa yet uninal jaxca ti': \v 17 “Jix koche chex sajchi ketoj, pero na'ba c'al jix ketne cu ba cu sonle je yu, pero ma c'al jex canalwoj pax oj. Yetoj pax oj na'ba c'al jix cu bit'ne wan bit' caw cusiltaj xa c'al yoqui, pero ma c'al jex ok' pax ketoj jon,” ẍi eb. \v 18 Quey c'al tu' ye yet jix jul ec' naj Juan Bautista, yutol ja' sbeybal naj Juan tu', c'am tzet watx' chi yoche chi slo', c'al chi yuq'ue. Yuxan chi yal eb, tol junoj pena espíritu chi etneni. \v 19 Ja' yet jix jin jul xin, jain Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail an. Jainti', chin lowi, chi wuq'ue. Pero ẍi eb win an: “Ja' Jesús tu', asan c'al lo' c'al uq'ue vino chi yoche. Yamigo sba naj yetoj eb tejom el tolabal, c'al yetoj wan xa eb pena sbeybal,” ẍi eb win an. Yal c'al tzet chi kune, pena che yal kin. Pero ja' eb ey oc sjelanil Dios yin, chi txeclo el eb tu' yin tzet chi el yuneni, ẍi Jesús tet eb. \s1 Wan Conob Bey Ma Sna' Sba Sc'ul Ánima Yin Spenail \r (Lucas 10:13-15) \p \v 20 Jix lawi jun tu', catu' jix ẍa'on el yich yalontej Jesús spenail eb ánima bey wan conoblaj bey caw ey \w milagro\w* jix yune'. Cax c'al caw ey milagro jix el yunen snan xol eb titu', pero ma sna' sba sc'ul eb yin spenail. Yuxan jix yal naj jaxca ti': \p \v 21 —Chi wal e ex an, jex a Corazín, caw ok'bal jex c'ule. C'al jex a Betsaida, ok'bal jex pax c'ule. K'inaloj ta ja' bey Tiro yetoj bey Sidón jix yun wan milagro jix utele je xol ti'. Ma'i tax mi jix yaoc eb wan eel coẍtal spichil oj. Yetoj sti'k'ak'il taan ma'i tax mi jix yatoj eb yin sjolom yu xeclonen el eb tol caw chi cus sc'ul eb yu spenail.\f + \fr 11:21 \ft Eel coẍtal spichil yetoj sti'k'ak'il taan; il tzet chi yal bey diccionario.\f* \v 22 Yuxan, ja' yet oj jul jun c'ual yet chi sna' oc Dios yin ánima, yel xa c'al miman sya'tajilal oj je cha' yintaj eb a Tiro c'al eb a Sidón. \v 23 Ja'c'ala' jex a Capernaum, che na' tol je moo je ya apnoj satcan, pero tol oj jex toj bey sya'tajilal. Ta ja' bey conob \w Sodoma\w* jix wun wan milagro jaxca wan jix wun je xol tu', jix mi sna' sba sc'ul eb yin spenail, ey mi ec' sconob eb tu' tinani'. \v 24 Yuxan chi wal e ex, ja' yet oj jul jun c'ual yet chi sna' oc Dios yin ánima, yel xa c'al miman sya'tajil oj je cha' yintaj eb a Sodoma tu', ẍi Jesús tet eb. \s1 Ja' Ton Naj Jesucristo Chi Cu Ak'on Xewoj \r (Lucas 10:21-22) \p \v 25 Ja' yet jun tiempoal tu', jix txali Jesús. Jix yal naj yin xa jaxca ti': \p —Mamin, Yaaw jaach bey satcan, c'al bey yul yiban k'inal ti', chi wal watx' k'ane e ach an, yutol jix ja weba el wan ti' tet eb jelan, c'al tet eb caw jelan yul sat eb yet animail. Jal eb c'am yel oc apnoj yul sat ánima xin, jix ja wak' yotajne el eb. \v 26 Quey tu' jix ja wute jaxca tu', Mamin yutol quey tu' jix ẍa' ja c'ul, ẍi Jesús tet Dios. \v 27 Jix lawi jun tu' xin, catu' jix yalon Jesús tet eb ánima jaxca ti': \p —Ja' naj jin Mam an, jix yak' can masanil tzettaj yetal yul jin k'ab. C'am junoj mac txequel otajnen jin, jain C'aale jin ti' an. Asan jin Mam tu' otajnen jin an. Yetoj pax oj, c'am mac comon c'al chi otajnen el jin Mam an. Asan jin, jain Sc'aal jin ti' an, wotaj an, yetoj pax tet mac chi yal jin c'ul chi wak' otajnele el an. \v 28 Yuxan, sebax wej e in je masanil an, jex c'uumbinaj yu mulnail, c'al yu yalil je yijatz, oj jex wak' xew an. \v 29 I' wej jun ijatz oj wak' e ex an. Cuywan nej wintaj an, yutol jainti', yin watx' c'ulal chin cha' ánima. Yeynajil chi wute jin ba an, catu' oj je cha' xewbal je pixan. \v 30 Ja' jun ijatz chi wak' je yij ti' an, man al oj, catu' man pax ya'taj oj jin je yak'on servil, ẍi Jesús tet eb. \c 12 \s1 Jix Yaltej Jesús Yu \w Sc'ual Xewilal\w* \r (Marcos 2:23-28; Lucas 6:1-5) \p \v 1 Ja' yet jun xewbal c'u yet eb Israel, jix ec' Jesús bey jun be xol wan ixim trigo yetoj eb scuywom. Jix tit swail eb scuywom tu', yuxan jix yi' el jayeb sjolom ixim trigo eb, catu' jix buchon eltej ixim eb, catu' chi sc'uxun eb. \v 2 Ja' yet jix yilon jaywan eb \w fariseo\w* jaxca tu' xin, jix yalon eb tet Jesús jaxca ti': \p —Ilala, ja' wan ja cuywom ti', lalan smulna eb yet sc'ual xewilal ti', pero ey cu ley tol c'am chi cu mulna yet sc'ual xewilal, ẍi eb tet Jesús.\f + \fr 12:2 \ft Ja' yet chi i'le el jayeb sjolom ixim trigo, catu' chi buchle eltej ixim, laan jaxca tol chi po'le a trigo yul sat eb Israel. Ja' jun ti' ey sleyal tol c'am chi yun eb yet sc'ual xewilal. Jaxca tu' chi yal bey Éxodo 20:8-11.\f* \v 3 Catu' jix yalon Jesús tet eb jaxca ti': \p —¿Tumi c'am to bey che yil yul \w An Juun Tz'ibebil can oj\w*, bey chi yal tzet yunnaj \w David\w* junel, yet jix tit swail yetoj eb yetbi? \v 4 Jix octoj yul Snail Sley Dios, jix slo'on ixim pan yet Dios yei, yetoj eb yetbi naj tu'.\f + \fr 12:4 \ft Ja' jun sk'aneal ti' chi ilcha bey 1 Samuel 21:1-6.\f* Ja' wan pan tu', asan eb yak'omal xaambal tet Dios ey sleyal slo'oni. Jal naj David yetoj eb yetbi naj tu' xin, c'am sleyal tol chi slo' eb. \v 5 ¿Ma c'am to che yil yul \w sley Moisés\w* tol ja' eb yak'omal xaambal tet Dios chi ak'wi servil yul templo tu' yet sc'ual xewilal, pero c'am chi oc smul oj eb? \v 6 Chi wal e ex an, tol ja' titi' ey junoj mac txequel yel xa c'al miman yel oc apnoj yintaj Stemplo Dios tu'. \v 7 Ta jix na'cha el je yu tzet albil can yu Dios yul An Juun Tz'ibebil can bey chi yal jaxca ti': “Chi woche tol chi ok' je c'ul yin je yet animail. Man asanne oj xaambal chi woche,” ẍi yul An Juun tu'.\x * \xo 12:7 \xt Oseas 6:6\x* K'inaloj ta chi na'cha el jun tu' je yu, c'am mi che yak' low yin eb c'am smul. \v 8 Jainti', chi ske' walon tzet chi ske' el kunen yet sc'ual xewilal, tu', yutol \w Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail\w*, ẍi Jesús tet eb fariseo tu'. \s1 Ja' Naj Sicbinaj El Jun Sk'ab, Jix Wa'xi Can Oj \r (Marcos 3:1-6; Lucas 6:6-11) \p \v 9 Jix lawi jun tu' xin, catu' jix to Jesús tu', catu' jix octoj yul snail sculto eb Israel tu'. \v 10 Ey jun winaj sicbinaj el jun sk'ab naj ey ec' titu'. Ey pax eb chi yoche chi ilcha junoj k'ane chi oc smul oj Jesús, yuxan jix sk'anle eb tet naj jaxca ti': \p —¿Ey sleyal chi ak'le can wa'xoj sc'ul junoj ya' ey yet sc'ual xewilal? ẍi eb tet Jesús. \v 11 Catu' jix tak'wi Jesús tu' tet eb: \p —K'inaloj ta ey junoj jex chi to junoj je me' yul junoj jolan yet sc'ual xewilal, ¿tumi c'am chi to je yi' atej? \v 12 Jal junoj ánima, yel xa c'al miman yel oc apnoj yintaj junoj no' me' tu'. Yuxan, chi ton ske' kak'on junoj watx' c'ulal yet sc'ual xewilal, ẍi Jesús tet eb. \v 13 Jix lawi yalon jun tu' xin, catu' jix yalon tet naj jaxca ti': \p —Bi eltoj ja k'ab, ẍi Jesús tet naj. \p Jix sbion eltoj sk'ab naj, catu' jix wa'xi can jaxca c'al ta' jun xa sk'ab naj. \v 14 Ja' yet tu', jix eltej eb fariseo tu' sti' na, catu' jix c'oli slatinen sba eb yin Jesús tu' yu tzet utbil chi yute yak'on cam naj eb. \s1 Yin Ey Oj To Jix K'anab Dios Yin Jesucristo \p \v 15 Ja' yet jix yotajnen el Jesús tzet lalan sna'on oc eb yin xin, catu' jix to tu'. Ec'al eb ánima jix tzajlo yintaj naj, catu' jantaj eb ya' ey xol eb jix wa'xi can sc'ul eb yu naj. \v 16 Catu' jix yalon naj tet eb jaxca ti': \p —C'am junoj mac bey che yala mac txequel jix ak'on wa'xo je c'ul, ẍi Jesús tet eb. \v 17 Jaxca tu' jix yute yalon tet eb tu', yet watx' chi yun tzet albil can yu naj ẍejab Dios, naj chi yij Isaías yet peyxa, yet jix tz'iben can tzet jix yal Dios tet, tol jix yal jaxca ti': \q1 \v 18 Ja' ton jun jin chejab sic'bil el wu ti' an. \q1 Miman jin cam c'ulal yin naj an. Caw chin tzala yetoj. Oj wak' can Wespíritu yin naj. Catu' oj yalon el snan xol eb man Israel oj, tol oj na'le oc yin eb yin sjichanil. \q1 \v 19 C'am bey oj yak' jowal. C'am bey oj a yaw. C'am mac oj aben yalon el naj yul-laj calle. \q1 \v 20 Ey eb caw ok'bal sc'ul, jaxca junoj te' a c'uun spajchai. Ma xin, jaxca junoj tzejtebal tuxa chi tani, quey tu' eb. Pero ja' ton oj colon eb, man oj yak' low yin eb. Quey ton tu' oj yune' masanta' c'al oj oc can naj yin Yaawilal. Ja' yet oj yak'on Yaawilal tu', yin sjichanil oj yak'a. \q1 \v 21 Catu' ja' oj aon oc yip oj sc'ul masanil eb conoblaj, ẍi Dios yul An Juun Tz'ibebil can oj.\x * \xo 12:21 \xt Isaías 42:1-4\x* \s1 Ja' Eb Jix Aloni Tol Junoj Pena Espíritu Ey Oc Yin Jesús \r (Marcos 3:19-30; Lucas 11:14-23; 12:10) \p \v 22 Ey jun winaj jix i'letej sc'atan Jesús, tol c'am chi ske' yilwi, c'am chi ske' pax sk'anabi, yutol ey jun pena espíritu ey oc yin. Pero jix wa'xi can sc'ul yu Jesús. Yuxan jix ilwi can a oj, catu' jix k'anab pax a oj. \v 23 Masanil eb ánima jix ilon jun tu', jix quey a sc'ul eb catu' jix yalon eb jaxca ti': \p —¿Jam jun \w yic'aal naj David\w* echbanebil sjul ku ti'? ẍi eb. \v 24 Pero ja' yet jix yaben eb fariseo jun ti', jix yalon eb jaxca ti': \p —Chi ta' ske' yi'on el pena espíritu jun winaj ti' yin ánima, yutol ja' yaawil eb pena espíritu tu' ey oc yetoj naj, jun chi yij Beelzebú, ẍi eb. \v 25 Jix yotajne el naj Jesús tzet chi sna' eb, yuxan jix yal tet eb jaxca ti': \p —K'inaloj ey junoj miman conob bey chi po'cha eb yaaw, catu' chi yak'len a jowal eb. Chi lawi ey jun conob tu' yu. K'inaloj ey junoj conob, ma xin junoj nail ánima chi po'cha yu jowal, chi lawi ey oj. \v 26 Quey ton tu', ye naj Satanás, ta chi po'cha yetoj yet pena espíritual, ¿tzet utbil oj can can naj yin yopiso? \v 27 Jainti', che yala tol yu yipal naj Beelzebú chi wi' can el eb pena espíritu tu'. Ta yel ta' che yala, ¿mac pax txequel ey oc yetoj eb je cuywom yet chi yi'on el eb pena espíritu yin eb tu'? Yuxan ja' ton eb je cuywom tu' chi tx'oxon el oj tol man jichan oj je na'oni. \v 28 Jainti' asan yu yipal Yespíritu Dios chi wi' can el eb pena espíritu tu' yin eb ánima ti'. Ja' ton yin jun ti' chi txeclo el oj tol jix ẍa' el yich yak'on Yaawil Dios je xol. \v 29 K'inaloj ta ey junoj winaj caw ey yip. Toj ey junoj mac txequel comon c'al oj ske' yoc elk'an yul sna naj. Asan ta chi ak'cha ganar naj catu' chi pixle ey naj bian, jam yet tu' chi ske' yelk'anele el toj yul sna naj tu'. \v 30 Ja' eb man wetoj ey oc oj, ac'ul oc eb win an. Ja' eb c'am chi yamban oc eb wetoj an, ja' ton eb chi ak'on sajlem can toj. \v 31 Yuxan chi wal e ex an, tol yal c'al tzet penail chi yal ánima c'al chi el yuneni, oj ak'le miman c'ulal yin yu Dios. Pero jal pax mac chi buchon naj Santo Espíritu xin, c'am xa c'al miman c'ulal yin eb. \v 32 Ta ey junoj mac txequel chi alon junoj tzet yetal pena win an, jain \w Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti'\w*, oj ak'le miman c'ulal yin eb. Pero ja' mac txequel chi yal buchwal k'ane yin naj Santo Espíritu, c'am c'al bak'in oj ak'le miman c'ulal yiban eb. Manaj yet jun tiempoal ti', catu' manaj yet ey oj to tu'. \s1 Ja' Cu Beybal Chi Txeclonen El Oj Tzetal Ey Yul Cu Pixan \r (Lucas 6:43-45) \p \v 33 K'inaloj ta ey te' te' watx', c'am sat pena chi yak'a. Ja'c'ala', pax te' te' pena, c'am pax sat te' watx' chi yak'a. Yu sat jun jun te' chi yak'a, yuxan chi kotajne el tzet te'al te' te' tu'. \v 34 Jaexti', laan jex jaxca no' laba. Pena jex. Yuxan ¿Tumi ey nioj tzet yetal watx' chi ske' je yaloni? Yutol ja' tzet ey bey cu pixan, ja' chi kala. \v 35 Ja' mac watx' sna'bal, watx' tzet chi yala, yutol asan tzet watx' ey bey spixan eb. Jal pax eb pena sna'bal xin, pena pax tzet chi yala, yutol asan tzet pena ey bey spixan eb. \v 36 Chi wal e ex, tol ja' yet oj jul jun c'ual chi na'le oc kin, oj na'le oc yin masanil ánima yu masanil wan k'ane c'am tzet chi oqui jix yal eb. \v 37 Ja' Dios oj na'on oc je yin yu tzet che yala. Ja' yet tu' oj al-le oj ta oj oc tzet jix je yal tu' je mul oj, ma c'amaj, ẍi Jesucristo. \s1 Eb Jix K'anon Junoj Milagro Yila \r (Marcos 8:12; Lucas 11:29-32) \p \v 38 Ey wan eb \w cuywam yin sley Moisés\w* c'al wan eb fariseo jix alon tet Jesús jaxca ti': \p —Jaach cuywam, chi koche cha tx'ox jun \w milagro\w* kila, ẍi eb tet Jesús. \v 39 Yuxan jix yal Jesús tet eb jaxca ti': \p —Ja' jaex yet jun tiempoal ti', caw pena jex, manaj yin Dios che yaoc je c'ul. Tu' c'al che k'an milagro je yila, junoj tzet chi tx'oxon el yipal Dios. Pero junne milagro oj tx'oxle e ex, ja' ton junoj jaxca jun tx'oxbil yu Dios yin jun ẍejab chi yij Jonás. \v 40 Ja' naj Jonás tu', oxeb c'u, oxeb ak'bal ey eytoj naj yul sc'ul jun no' miman pescado. Jaxca jix yun naj Jonás tu', jaxca tu' oj wun an, jain Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti'. Oxeb c'u, oxeb ak'bal oj jin eytoj yul tx'otx'. \v 41 Ja' yet jix ec' yalon el sk'aneal Dios naj Jonás tu' tet eb a Nínive, jix sna' sba sc'ul eb. Jal tinani' ec'ban jin yintaj naj Jonás tu' an, pero toj yu jun tu' yuxan chi sna' sba je c'ul. Yuxan ja' yet oj jul jun c'ual yet chi na'le oc je yin, oj a waan eb a Nínive tu', ja' eb oj alon a je penail. \v 42 Ila pax jun ix yaaw bey Sur yet peyxa tu'. Caw naat titnaj ix, Jix jul ec' ix yab tzet chi yal naj \w Salomón\w* yutol miman sjelanil naj. Jal tinani', ec'ban jin yintaj naj Salomón tu', pero c'am chi jul eb ánima yab tzet chi wal an. Yuxan ja' yet oj jul jun c'ual yet chi na'le oc je yin, oj a waan ix tu', catu' oj yalon a je penail ix. \s1 Sk'aneal Jun Pena Espíritu Chi Meltzotoj Bey Ey Ta' A \r (Lucas 11:24-26) \p \v 43 K'inaloj ta ey junoj pena espíritu chi el yin junoj ánima tinani'. Chi lawi tu' xin, chi ec' bey masanil tajin lugarlaj. Chi seyon ec' bey watx' chi xew nioj. Pero c'am chi ilcha bey watx' chi eyi. Yuxan chi sna' jaxca ti': \v 44 “Oj jin meltzo bey ey jin ta' a bey xin tit a,” ẍi. Ja' yet chi apni, chi yilon oc spixan naj tu', laan jaxca junoj na q'uisbil xa, caw watx' yili. \v 45 Yuxan chi to yi'tej jujwanoj xa yet pena espíritu ec'ban xa spenail yintaj. Catu' chi swa'nen xa c'al ey sba eb yin spixan naj. Yuxan, yel xa c'al pena chi yun yel oc naj yintaj yet sbabelal. Jaxca ton jun winaj tu', quey ton tu' oj yun yetex xa c'al el sna'bal eb ánima ti', ẍi Jesús tet eb. \s1 Xutx Jesús Yetoj Eb Yuẍtaj Naj \r (Marcos 3:31-35; Lucas 8:19-21) \p \v 46 Lalan to yalon Jesús tet eb ánima, catu' jix apni xutx naj yetoj eb yuẍtaj naj. Sti' na jix apni eb. Jix yoche eb chi k'anab yetoj naj. \v 47 Yuxan ey jun mac txequel jix alon tet Jesús jaxca ti': \p —Ey ec' ja txutx yetoj eb ja wuẍtaj sti' na, tol chi yoche eb chi k'anab ja wetoj, ẍi tet Jesús. \v 48 Jix tak'wi Jesús tu' tet naj jaxca ti': \p —¿Mac txequel jin txutx tu', mac txequel eb wuẍtaj tu' an cha na'? ẍi Jesús tet naj. \v 49 Catu' jix x'oxon oc eb scuywom tu' tet naj, jix yalon jaxca ti': \p —Ja' ton eb ti' jaxca jin txutx yei, ja' ton eb ti' jaxca wuẍtaj yei. \v 50 Yutol yal c'al mac txequel chi jijen jaxca chi yoche jin Mam bey satcan, ja' ton eb tu' jaxca tol wuẍtaj an, jaxca tol wanab an, jaxca tol jin txutx an, ẍi Jesús tu'. \c 13 \s1 Sk'aneal Jun Naj Txi'om Trigo \r (Marcos 4:1-9; Lucas 8:4-8) \p \v 1 Ja' yet jun c'u tu', jix eltej Jesús yul na. Jix to ey chotan sti' ja' mar. \v 2 Ec'al eb ánima jix apni sc'atan naj, bey ey ec' titu'. Yuxan jix octoj yul jun barco, jix ey chotan oj. Jal eb ánima tu' xin, jix can eb sti' ja' tu'. \v 3 Ec'al k'aneal jix yaltej Jesús tet eb. Wan sk'aneal yet tx'oxbanile. Jix yal naj tet eb jaxca ti': \p —Ey jun winaj jix eltoj txi'o trigo. \v 4 Lalan ẍi'on ey ixim, catu' ey wan chi ey q'uey can yul be. Pero ja' no' tz'quin jix ec' sic'on a oj. \v 5 Ey ixim xin, yibanlaj saam ch'en jix apni can ixim bey xaxo ch'an tx'otx'al, catu' eyman jix aol ixim tu', yutol xaxo ch'an tx'otx'al. \v 6 Ja' yet jix aol c'u tu' xin, eyman jix taj el oj, yutol man naat oj jix ey xe' yul tx'otx' yiban ch'en saam ch'en tu'. \v 7 Ey ixim jix apni pax can xol q'uix, pero jix c'al ch'iba te' q'uix tu', catu' jix q'uey el ixim. \v 8 Jal pax ixim, jix ey can bey yax tx'otx' xin, ja' yet jix yak'on sat, ey ixim jolome ciento sbak' jix yak'a, ey ixim sesenta sbak' jix yak'a, ey ixim xin, treinta sbak' jix yak'a. \v 9 Ja' wan tzet che yab ti', na' wej tej sic'lebil, ẍi Jesús tet eb. \s1 Ja' Yopiso Wan Sk'aneal Chi Yak' Na'cha El Ti' \r (Marcos 4:1-9; Lucas 8:4-8) \p \v 10 Jix sjitzontoj sba eb scuywom tu' sc'atan Jesús, catu' jix sk'anlen eb tet naj jaxca ti': \p —¿Tzet yuxan asan yin sk'aneal tx'oxbanile chach k'anab tet eb ánima? ẍi eb tet Jesús. \v 11 Yuxan jix tak'wi Jesús tet eb jaxca ti': \p —Asan e ex chi tx'oxle wan tzet yetal c'am to mac otajnen yu Dios, yet watx' chi na'cha el je yu tzet wal ye jun Yaawil Dios. Jal tet wanoj xa xin, c'am chi ak'le yotajne el eb. \v 12 Yutol ja' mac chi yoche chi yotajne el oj, yel xa c'al oj ak'le yotajne el oj. Jal mac c'am chi yoche chi yotajne el wan ti' xin, ta ey nioj tzet yotaj, oj i'le can ec' masanil tet. \v 13 Cax c'al asan yin sk'aneal tx'oxbanile chin k'anab tet eb ánima. C'am c'al chi na'cha yu eb yutol cax c'al chi yil junoj tzet yetal eb, pero chi can eb jaxca tol c'am tzet chi yil eb. Yetoj pax oj, cax c'al chi yab eb, pero c'am nioj chi na'cha el yu eb. \v 14 Yuxan lalan yunen el yin wan ánima ti' tzet jix yal naj Isaías yet peyxa, yet jix yalon jaxca ti': \q1 Caw yel oj je yabe, pero ma na'cha el je yu. Caw yel oj je yila, pero ma na'cha el je yu tzet oj je yil tu'. \q1 \v 15 Yutol ja' wan ánima ti', jix cawxi el sna'bal eb. Jaxca tol majan xiquin eb yet watx' c'am chi yab eb beytet yel. Yetoj pax oj, jaxca tol chi smutz' ey sat eb, yet watx' c'am chi yil eb beytet jun yel tu'. Tutun c'am nioj chi na'cha el yu eb. C'am chi sq'uex sbeybal eb, yet watx' chin col el eb an, ẍi Dios yul An Juun tu'.\x * \xo 13:15 \xt Isaías 6:9, 10\x* \m \v 16 Jal jex xin, watx' je yet, yutol che yil yetoj je sat, catu' che yaben yetoj je txiquin tzetal yel. \v 17 Caw yel chi wal e ex, ec'al eb \w ẍejab Dios yet peyxa\w*, yetoj wan xa eb watx' sbeybal, jix yoche sc'ul eb chi yil wan che yil ti', pero ma yil eb. Jix yoche pax eb chi yab wan che yab ti', pero ma yab eb. \s1 Tzet Chi Yal Yel Oc Apnoj Jun Sk'aneal Naj Txi'om Trigo Ti' \r (Marcos 4:13-20; Lucas 8:11-15) \p \v 18 Ab wej tzet chi wal an xin. Oj waltej e ex tzet chi yal yel oc apnoj jun sk'aneal naj txi'om trigo tu'. \v 19 Ja' ixim jinat jix ey q'uey yul be, yechel eb ánima chi aben sk'ane Dios, tzet utbil chi yun yoc Dios Yaawil oj eb, pero c'am chi na'cha pax el yu eb. Chi jul naj diablo sc'atan eb xin, catu' chi ak'le q'ueytoj wan k'ane tu' yul sc'ul eb yu naj diablo. \v 20 Ja' ixim jix apni pax can yibanlaj ch'en, yechel eb ánima chi cha'on sk'ane Dios yin tzala c'ulal. \v 21 Pero c'am chi techa yu eb, man miman oj tiempo chi beytoj eb yin sk'ane tu'. Yutol ja' yet chi jul junoj sya'ilal, ma xin, yet chi yilon sya'ilal eb sya'il oj sk'ane Dios, yin junoj txolan catu' chi meltzo eb yintaj junel xa. \v 22 Ja' ixim jix apni pax xol te' q'uix, yechel pax jun xa bulan eb chi aben sk'ane Dios. Pero asan tzet yetal ey yul yiban k'inal ti' chi sna' eb. Chi sna' eb sbe'omal, chi sna' eb yet smimanil. Yuxan na'ba c'al chi al-le el sk'ane Dios tet eb. Laan chi yun yel oc apnoj eb jaxca ixim trigo c'am chi wa'xi sjolom. \v 23 Pero ja' ixim jix ey q'uey bey yax tx'otx' xin, yechel eb chi aben sk'ane Dios catu' chi na'cha el yu. Ja' ton eb tu' laan jaxca ixim jolome ec'al sbak'. Ey eb xin, jaxca ixim jolome cien sbak'. Ey eb xin, jaxca ixim jolome sesenta sbak'. Ey eb xin, treinta sbak' chi yak'a, ẍi Jesús. \s1 Sk'aneal An Tiriw Ch'im Xol Ixim Trigo \p \v 24 Jix yaltej Jesús jun xa sk'aneal ti' tet eb scuywom, jix yal jaxca ti': \p —Oj waltej e ex tzet ye oc yet ey oc Dios Yaawil oj. K'inaloj ta ey junoj winaj chi txi'wi watx' jinat trigo bey junoj tx'otx'. \v 25 Ja' yet lalan swey naj, chi jul mac ac'ul oc yin naj, catu' chi jul txi'ontoj an triw ch'im xol strigo naj tu'. \v 26 Ja' yet to oj po ixim trigo tu', catu' chi txeclo el an tiriw ch'im xol. \v 27 Yuxan chi to al-le yu eb smoso tet naj a awo tu', chi yalon eb jaxca ti': “Ja' ixim ja jinat jix bet ja tx'i' sat ja tx'otx' caw watx' ixim, ¿pero tzet yuxan ey wan an tiriw ch'im xol xin?” ẍi eb tet naj. \v 28 “Tejan ja' junoj eb ac'ul oc win jix bet txi'ontoj xol,” ẍi naj tet eb. “¿Chim yal ja c'ul chi to cu tok'a atej an tiriw ch'im tu' xol ixim trigo?” ẍi pax eb tet naj. \v 29 “C'amaj, yutol ja' yet chi tok'le a an tiriw ch'im tu', chi tit ixim trigo yetoj. \v 30 Yel watx' chi can can jaxca tu', masanta' c'al yet chi c'uple a ixim trigo tu'. Catu' oj walon tet eb chi mulna tu' tol chi sic'le can el an yu eb. Yin stopanil oj yute eb, catu' oj yak'on tz'a' eb. Oj lawoj tu' xin, catu' oj yi'ontoj ixim trigo eb bey jin c'uanbal an,” ẍi naj, ẍi Jesucristo tet eb. \s1 Sk'aneal An Sbak' Mostaza \r (Marcos 4:30-32; Lucas 13:18-19) \p \v 31 Jix lawi jun tu' xin, catu' jix yalontej jun xa sk'aneal Jesús ti': \p —Oj waltej e ex tzet utbil chi yun ẍ'ib sbisil eb ánima chi oc Dios Yaawil oj. Laan chi yun jaxca junoj jinat mostaza chi yaw junoj ánima sat x'otx'. \v 32 Ja' an yinatil mostaza tu', yali' yintaj masanil jinat. Pero ja' yet chi ch'ibi, yel miman chi yun yintaj wanoj xa awo coc'taj c'al chi kawa. Mimej chi yun ch'ib a oj jaxca te' te' mimejtaj, catu' chi jul no' tz'iquin yin sk'ablaj, chi swa'nen sweyub no' titu', ẍi Jesucristo tet eb. \v 33 Jix yalon pax Jesús jun xa k'aneal ti': \p —Oj waltoj jun xa k'aneal ti' e ex, tzet utbil chi yun ẍ'ib sbisil eb ánima chi oc yalan Yaawil a satcan. Ja' jun tu', laan jaxca nioj yich pan chi ya eytoj ix ix xol oxeboj echbal harina. Yu nioj yich pan tu', chi ch'ib a masanil ixim, ẍi Jesús. \s1 Ja' Tzet Yuxan Jix K'anab Naj Jesús Yin Tx'oxbanile K'aneal \r (Marcos 4:33-34) \p \v 34 Ja' yet jix k'anab el Jesús snan xol eb ánima tu', yin tx'oxbanile k'aneal c'al jix k'anab tet eb, \v 35 yet watx' chi yun tzet albil can yu jun ẍejab Dios yet peyxa, yet jix s'iben can jaxca ti': \q1 Yin tx'oxbanile k'aneal oj wute k'anab jin ba tet ánima. Oj wal wan tzet yetal c'am mac txequel otajnen yet tax c'al jix wa'xi can yul yiban k'inal ti', ẍi yul An Juun Tz'ibebil can tu'.\x * \xo 13:35 \xt Salmos 78:2\x* \s1 Ja' Tzet Chi Yal Yel Oc Apnoj An Tiriw Ch'im Tu' \p \v 36 Jix yalontoj sba naj Jesús tu' tet eb ánima tu' xin, catu' jix octoj yul na. Catu' jix oc pax toj eb scuywom naj yetoj, catu' jix yalon eb tet naj jaxca ti': \p —Ja' sk'aneal an tiriw ch'im jix ja wala, al e on, tzet chi yal yel oc apnoj, ẍi eb tet naj. \v 37 Catu' jix yalon Jesús tu' tet eb jaxca ti': \p —Ja' naj chi txi'on watx' trigo tu', wechel ton jain \w Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti' an\w*. \v 38 Ja' tx'otx' tx'otx' bey jix oc awo tu', yechel yul yiban k'inal ti'. Ja' ixim jinat watx' tu', yechel ton eb ey xa oc yalan Yaawil a satcan. Ja' an tiriw ch'im tu', yechel ton eb yet diablo. \v 39 Ja' jun ac'ul oc yin naj a tx'otx' tu', yechel ton naj diablo. Ja' yet stiempoal syambale ixim trigo tu', yechel ton yet oj lawoj yul yiban k'inal ti'. Ja' eb chi mulna yet chi c'uple a trigo tu', yechel eb ángel. \v 40 Jaxca chi yun sic'le el an tiriw ch'im tu', catu' chi to an tz'a' oj, quey tu' oj yun eb ánima yet oj lawoj yul yiban k'inal ti'. \v 41 Jain Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti' an, oj jin chejtej eb wángel, oj ec' yambale a masanil eb yu eb chi ak'on somcha sna'bal yet animail yetoj pax eb pena tzet chi el yuneni. Oj ec' i'le el eb bey oj wak' Yaawilal. \v 42 Catu' oj k'ojletoj eb bey jun lugar jaxca caw jow k'ak'. Oj ok' eb titu', catu' oj natx'atx' oj ye eb yu sya'il. \v 43 Jal eb watx' sbeybal xin, jaxca yili c'u quey tu' oj yun yili eb yalan Yaawil Yaaw a satcan. Na' wej tej wan tzet che yab ti' sic'lebil. \s1 Sk'aneal Jun Tzet Yetal Mujbil \p \v 44 Ja' eb chi oc yalan Yaawil a satcan, laan eb jaxca junoj tzet yetal miman stool mujbil yul tx'otx'. Chi ilcha yu junoj winaj, catu' chi smujon can junel xa bey c'al ta' ey tu'. Yin c'al tzala c'ulal chi to txon can el masanil tzet yetal naj, catu' jix manon el jun tx'otx' bey mujan jun be'omal tu'. \s1 Sk'aneal Jun Ch'en, Perla Sbi \p \v 45 Ja' yet ey oc eb ánima yalan Yaawil a satcan, laan jaxca junoj txonwom, chi ec' seyon wan ch'en tol caw ey stool, perla sbi. \v 46 Ja' yet chi ilcha junoj caw watx', chi xon can el masanil settaj yetal, catu' chi smanon el jun perla tu'. \s1 Sk'aneal Jun Txim Mitx'bal Pescado \p \v 47 Oj waltej jun xa sk'aneal ti' e ex an, yu tzet utbil oj yun yel oc eb yalan Yaawil a satcan. K'inaloj ey junoj txim mitx'bal pescado chi ale eytoj xol ja'. Tool c'al yi'on atej masanil tujanil no' pescado. \v 48 Ja' yet chi no tx'an xin, chi yi'on atej tx'an eb mitx'om pescado tu' sti' ja', catu' chi ey chotan eb yi'on el no' watx' chi c'ubantoj eb yul xuc. Catu' chi sk'ojon can el no' pena eb tu'. \v 49 Quey ton tu' oj yun yel oc eb ánima yet oj lawoj jun yul yiban k'inal ti'. Oj tit eb ángel yu yi'on el eb pena tu' xol eb watx'. \v 50 Catu' oj sk'ojon can toj eb pena eb tu' yul jun lugar jaxca horno bey k'ak'. Ja' titu' oj ok' eb, oj natx'atx' oj ye eb yu sya'il, ẍi Jesucristo tet eb. \s1 Yopiso Eb Scuywom Jesús \p \v 51 Jix lawi tu' xin, catu' jix sk'anlen Jesús tet eb scuywom jaxca ti': \p —¿Chim na'cha el masanil wan ti' je yu? ẍi naj tet eb. \p —Ja' ton Mamin, chi na'cha el ku on, ẍi eb tet Jesús. \v 52 Jaexti', cuybil jex xa yin tzet chi yun yel oc eb ánima yet ey oc Yaaw a satcan Yaawil oj eb. Yuxan chi ske' je yak'on cuyle wan ac' cuybanile yetoj wan icham. Jaxca chi yun junoj winaj a na, chi ske' yi'on el wan tzet yetal ac' c'al wan icham bey sc'una, ẍi Jesús tet eb. \s1 Yet Ey Ec' Jesús Bey Nazaret \r (Marcos 6:1-6; Lucas 4:16-30) \p \v 53 Ja' yet jix lawi yalontej wan cuybanile ti' Jesús, chi yal yin wan tx'oxbanile k'aneal, catu' jix to naj. \v 54 Jix apni naj bey sconob. Jix octoj yul snail sculto eb Israel, jix c'oli scuywa snan xol eb yul na tu', catu' jix yalon eb jaxca ti': \p —¿Beytu' jix scuy oc sjelanil jun winaj ti'? ¿Tzetlaj chi yun ske'on yunen wan milagro ti' yu? \v 55 Ja' jun naj ti', ja' ton sc'aal naj josom te' ti'. Ja' ix xutx naj, ja' ton ix María. Kotaj pax eb yuẍtaj naj, naj Jacobo, José, Simón yetoj Judas. \v 56 Yetoj pax eb yanab naj, ey ec' eb cu xol ti'. Yuxan, ¿bey mi jix tz'aj bet yi' sjelanil naj tu'? ẍi eb. \v 57 Yuxan, tu' c'al jix somcha a sc'ul eb yin naj, yuxan jix yal tet eb jaxca ti': \p —Ey c'al ta' yel oc apnoj eb ẍejab Dios yul sat masanil ánima. Asan yul sat eb yet conob eb, c'al yul sat eb junne sna yetoj eb, c'am ton yel oc apnoj eb, ẍi Jesús. \v 58 Jayebne milagro jix el yunen Jesús bey sconob tu', yutol ma yaoc sc'ul eb yin naj. \c 14 \s1 Scamichal Naj Juan Bautista \r (Marcos 6:14-29; Lucas 9:7-9) \p \v 1 Ja' naj \w Herodes\w*, naj yaawil yul yet Galilea, jix yab sk'aneal Jesús naj yet jun tiempoal tu', \v 2 Yuxan jix yal naj tet eb ey oc yopiso yalan naj jaxca ti': \p —Ja' jun naj tu', ja' ton naj Juan Bautista, pitzc'unaj a naj xol eb camnaj. Yuxan ey yipal yunen wan milagro tu', ẍi naj tet eb. \v 3-4 Quey tu' jix yute naj yalon jaxca tu', yutol camnaj xa naj Juan tu' yu naj. Jaxca ti' jix yune' yuxan ak'bil cam naj yu. Ey jun yuẍtaj naj Herodes tu', chi yij Felipe. Herodías sbi yistil. Ja' naj Herodes tu', jix smonte el yistil yuẍtaj tu'. Yuxan jix yal naj Juan tet naj Herodes jaxca ti': \p —Caw man smoo oj cha yi' ix ti', ẍi naj Juan tu' tet naj. Yuxan jix ak'le sc'ul naj Herodes tu' yu ix. Catu' jix ak'le mitx'le naj Juan tu', catu' jix oc naj yul preso, jix oc cadena yin naj. \v 5 Jix yoche naj Herodes tu', chi yak' cam naj Juan tu', pero chi xiw naj tet eb conob. Yutol chi sna' eb ánima masanil tol ẍejab Dios ye naj Juan tu': \v 6 Ja' yet jix ẍa'on sk'inal ya'bilal naj Herodes xin, jix syamba oc eb ánima. Jix canalwi ix yune' Herodías tu' sattaj eb masanil. Caw sak'al yec' ix jix yil naj Herodes tu'. \v 7 Yuxan jix sloctej sbi Dios catu' jix yak'on sti' tet ix jaxca ti': \p —Yal c'al tzet oj ja k'an e in an, oj wak' e ach an, ẍi naj tet ix. \v 8 Pero ak'bil xa sc'ul ix yu xutx, yuxan jix yal ix jaxca ti': \p —Ja' sjolom naj Juan Bautista cha wak' yul junoj plato e in an, ẍi ix tet naj Herodes tu'. \v 9 Ja' yet jix yaben naj rey tu' jaxca tu' xin, caw jix cus a sc'ul naj. Pero xax sloctej sbi Dios naj. Jix yab pax eb ey ec' yetoj naj. Yuxan jix yala, tol chi ak'le tet ix. \v 10 Jix yak'on orden naj tol chi to i'le el sjolom naj Juan tu' yul preso. \v 11 Jix bet eb catu' jix i'letej sjolom naj Juan tu' yul junoj plato, catu' jix yak'on eb tet ix, catu' jix yak'on ix tet xutx. \v 12 Catu' jix apni eb scuywom naj Juan tu', catu' jix yi'ontoj smimanil naj eb, catu' jix smujon can eytoj eb. Jix lawi tu' xin, jix to yalon eb tet Jesús tzet jix yun scam naj. \s1 Ja' Yet Jix Low Eb Joeb Mil Winaj Yu Jesús \r (Marcos 6:30-44; Lucas 9:10-17; Juan 6:1-14) \p \v 13 Ja' yet jix yaben Jesús jun tu' xin, catu' jix octoj yul jun barco yetoj eb scuywom tu', catu' jix to eb bey jun cusiltaj tx'otx' xojli. Ja' yet jix yaben a sk'umal eb ánima bey conoblaj, jix to eb yetoj yajan catu' jix to eb bey oj apnoj Jesús tu'. \v 14 Ja' yet jix eltej Jesús yul barco tu' xin, jix yilon jun miman bulan ánima ey xa ec' titu'. Jix ok' sc'ul naj yin eb, catu' jix yak'on can wa'xoj sc'ul eb ya' ey eb i'bil oc oj. \v 15 Jaxa yet yey c'ualil tu' jix apni eb scuywom sc'atan, catu' jix yalon eb tet naj jaxca ti': \p —Ilala, lalan sto c'u, cusiltaj tx'otx' pax bey ey jon ec' ti', yuxan tejan watx' ta cha chej pax eb ánima ti' bey wan aldealaj cu cawil-laj ti', yet watx' chi to sman low sba eb, ẍi eb tet Jesús. \p \v 16 —¿Tzet yuxan oj toj sman low sba eb? Ak' wej low eb jaexti', ẍi naj tet eb scuywom tu'. \p \v 17 —Pero asan ch'an joeb cu yali' pan i'bil, yetoj cac'on no' pescado, ẍi eb tet naj. \p \v 18 —I' wej tej e in an xin, ẍi naj tet eb. \v 19 Catu' jix yalon tet eb ánima bulan ec' titu', tol chi ey chotan eb sat ac'al tu', catu' jix yi'on a ixim joeb pan tu' c'al no' cac'on pescado. Jix a t'anan satcan, catu' jix yalon yu diosalil yu. Jix spo'on ey ixim pan tu', catu' jix yak'on tet eb scuywom. Ja' eb jix po'ontoj xol ánima. \v 20 Jix low eb masanil xin, catu' jix no can sc'ul eb. Jix lawi tu', catu' jix syamban a ixim jix can can sobra oj tu', lacaweb to xuc ixim jix yamcha a oj. \v 21 Joeb mil eb winaj jix lowi, pero ma bisle eb ix c'al eb unin. \s1 Yet Jix Bey Jesús Yiban Ja' Mar \r (Marcos 6:45-52; Juan 6:16-21) \p \v 22 Jix lawi jun tu' xin, catu' jix yalon Jesús tet eb scuywom tol chi octoj eb yul barco, catu' chi babi k'axpon ec'toj eb, yajban chi yal to sba naj tet eb ánima bulan ec' titu'. \v 23 Jix lawi yalon to sba tet eb ánima tu' xin, catu' jix to bey jun wonan txaloj xojli. Ey xa ec' titu' xojli catu' jix k'ejbi ey oj. \v 24 Jal eb scuywom xin, ey xa ec' eb snan ja' yetoj te' barco tu'. Lalan xa pitxlo te' yu ja', yutol caw jow stit ka'e' sattaj eb. \v 25 Tuxa chi sajbi catu' jix apni Jesús yintaj eb. Jix bey naj yetoj yajan yiban ja'. \v 26 Ja' yet jix yilontoj eb cuywom tu', tol chi bey naj yiban ja', jix xiw a eb yu. Jix el yaw eb yu xiw c'ulal, jix yalon eb jaxca ti': \p —Jix jul jun cu lab, ẍi eb. \v 27 Catu' jix yalon naj tet eb jaxca ti': \p —Manchej jex oc il. Jain Jesús jin ti' an. Manchej jex xiwi, ẍi naj tet eb. \v 28 Catu' jix yalon naj Pedro tu' tet Jesús: \p —Wuẍtaj, ta yel jaach, chej jin bey yiban ja', catu' chin to e ach tu' an, ẍi naj tet Jesús. \p \v 29 —Sebach, ẍi Jesús tet naj. \p Catu' jix eytej naj Pedro yul te' barco tu', catu' jix yak'len naj sto sc'atan Jesús. \v 30 Ja' yet jix yabeni tol caw jow ka'e', jix xiw a oj. Jix yabeni, tol lalan spax ey xol ja', yuxan jix a yaw: \p —Wuẍtaj, col jin an, ẍi naj tet Jesús. \v 31 Eyman jix oc mitx'an Jesús yin sk'ab naj catu' jix yalon tet naj jaxca ti': \p —Jaachti', c'am cha waoc ja c'ul win an. ¿Tzet yuxan jix ja wak' caab c'ulal? ẍi Jesús tet naj Pedro tu'. \v 32 Catu' ja' yet jix octoj eb yul te' barco tu' xin, catu' jix oc tucan jun ka'e' tu'. \v 33 Jix yi'on ey sba eb ey xa c'al ta' octoj yul te' barco tu' tet Jesús, catu' jix yalon eb tet naj jaxca ti': \p —Caw yel Sc'aal jaach Dios jaachti', ẍi eb cuywom tu' tet Jesús. \s1 Jix Wa'xi Can Sc'ul Eb Ya' Ey a Genesaret Yu Jesús \r (Marcos 6:53-56) \p \v 34 Jix k'axpo ec' eb xin, jix ec' apnoj eb bey conob Genesaret. \v 35 Ja' yet jix yilon oc eb ánima tol ja' Jesús jun jix juli, jix abcha el yul-laj masanil jun lugar tu', catu' jix i'letej masanil eb ya' ey bey ey ec' naj Jesús. \v 36 Jix sk'anon eb ta asan tol chi smitx' nioj sti' spichil naj. Ja' masanil eb jix mitx'on sti' spichil naj tu', jix wa'xi can sc'ul eb. \c 15 \s1 Ja' Wan Tzet Yetal Chi Ak'on Etex El Cu Na'bal \r (Marcos 7:1-23) \p \v 1 Ey wan eb fariseo yetoj wan eb cuywam yin sley Moisés jix tit bey Jerusalén. Jix apni eb sc'atan Jesús, catu' jix sk'anlen eb tet naj jaxca ti': \p \v 2 —¿Tzet yuxan c'am chi sbeybalne sbeybal eb kichmam eb ja cuywom ti'? Ila, c'am chi x'a' sk'ab eb yet chi low eb,\f + \fr 15:2 \ft Il tzet chi yal bey diccionario yu Tx'a'banil k'abe.\f* jaxca ta' sley eb kichmam tu', ẍi eb tet Jesús. \v 3 Jix tak'wi Jesús tet eb jaxca ti': \p —Jal jex pax oj, ¿tzet yuxan c'am che jije pax wan chejbanile jix yak' can Dios? ¿Tzet yuxan asan wan scuybanil eb je yichmam che beybalne? \v 4 Yutol albil can yu Dios jaxca ti': “Ey ojab yel oc apnoj je mam c'al je txutx yul je sat.”\x * \xo 15:4 \xt Éxodo 20:12; Deuteronomio 5:16\x* “Ja' mac chi buchon smam ma xutx, cam ojabi,” ẍi Dios.\x * \xo 15:4 \xt Éxodo 21:17; Levítico 20:9\x* \v 5 Pero jaexti', che yala, tol man sowalil oj chi colwa junoj mac txequel tet smam xutx, ta chi yal tet smam xutx jaxca ti': “C'am nioj tzet chi ske' wak'on e ex, yutol masanil tzet ey e in an, yet xa Dios yei,” ta ẍi, caw watx' che yabe. \v 6 Catu' man xa sowalil oj chi colwa tet smam ma xutx je yaloni. Ila ton che yute je yintajnen el chejbanil ey can yu Dios, yu c'al scuybanil je yichmam che beybalne tu'. \v 7 Caab sat jex. Yel ton ta' tzet albil can yu naj Isaías je yin yet jix yal jaxca ti': \q1 \v 8 Ja' wan ánima ti', yin c'al ch'an sti' eb, ey oc swatx' k'ane chi yal e in an. Pero naat ey el sna'bal eb win an. \q1 \v 9 Na'ba c'al chi tz'aj yi' ey sba eb e in an. Asan wan ẍejbanil eb ánima chi yak' eb cuyle oj, ẍi Dios yul An Juun Tz'ibebil can oj, ẍi Jesús tet eb.\x * \xo 15:9 \xt Isaías 29:13\x* \m \v 10 Catu' jix awteletej eb ánima sc'atan yu Jesús, catu' jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Jacba wej je txiquin yin tzet oj wala, catu' na'cha ojab el je yu. \v 11 Manaj tzet chi octoj yul cu ti' manaj chi cu etnen el sattaj Dios. Pero ja' tzet chi atej yul cu ti', ja' chi cu etnen el yul sat Dios, ẍi Jesús tet eb. \v 12 Yuxan, jix apni eb scuywom sc'atan catu' jix yalon eb tet naj jaxca ti': \p —¿Ja wotaj mi tol caw jix tit sjowal eb naj fariseo ja win yu tzet jix ja wal tu'? ẍi eb tet Jesús. \v 13 Pero jix yal Jesús tet eb jaxca ti': \p —Masanil awo tol manaj cu Mam Dios a satcan jix awoni, oj tok'le a yetoj c'al xe', yuxan quey ton tu' oj yun eb. \v 14 Yuxan yilxa eb. Laan eb jaxca junoj mac txequel c'am chi ske' yilwi, chi tz'aj quetz junoj xa mac c'am chi ske' yilwi. K'inaloj ta ey junoj mac c'am chi ske' yilwi, chi tz'aj quetz junoj xa mac c'am chi ske' pax yilwi, chi tok'letoj sba eb scawanil sat pac'an, ẍi Jesús tet eb. \v 15 Catu' jix yalon naj Pedro tet Jesús jaxca ti': \p —Watx' ta cha wal e on tzet chi yal yel oc apnoj jun tx'oxbanil k'aneal jix ja wal tet eb fariseo tu', ẍi naj Pedro tet Jesús. \v 16 Yuxan jix yal Jesús jaxca ti': \p —¿Tumi jaexti', c'am chi na'cha pax el je yu? \v 17 ¿Tumi man je yotaj oj tol ja' tzet chi octoj yul cu ti', yul cu c'ul chi ey apnoj, catu' chi eli? \v 18 Pero ja' tzet chi atej yul cu ti', ja' bey cu na'bal chi pitzc'u a oj. Ja' ton wan tu' chi cu etnen el yul sat Dios. \v 19 Yuxan ja' bey sna'bal ánima chi pitzc'u a masanil spenail. Jaxca mak'o cam ánima. Jaxca mul yul sk'ab naj ichamile ma ix istile. Jaxca smul yet c'am to ketbi. Jaxca elk'an. Jaxca na'o a k'ane. Jaxca buchwal k'ane. \v 20 Ja' ton wan ti' chi etenen el eb ánima yul sat Dios ta chi yun eb. Jal pax yu c'am chi cu tx'a' cu k'ab yet chi cu low tu' xin, c'am chi cu etex el yul sat Dios, ẍi Jesucristo. \s1 Jix Yaoc Jesús Yin Sc'ul Jun Ix Ix Man Israel Oj \r (Marcos 7:24-30) \p \v 21 Jix lawi tu' xin, catu' jix el Jesús bey titu'. Jix to bey jun lugar bey ey wan conob chi yij Tiro c'al Sidón. \v 22 Ey ec' jun ix ix man Israel oj titu', a Canaán ix. Jix apni ix yintaj Jesús catu' jix el yaw ix, jix yalon ix tet naj jaxca ti': \p —Mamin, jaach \w yic'aal naj David\w*, tol oj wal chi ok' ja c'ul win an. Ey jun ix wune' an, ey oc pena espíritu yin ix. Caw chi yab sya'il ix yu, ẍi ix tet Jesús. \v 23 Pero ma c'al tak'woj Jesús tet ix. Catu' jix apni eb scuywom sc'atan naj, jix yalon eb tet jaxca ti': \p —Watx' ta cha chej can meltzo ix, yutol caw chi awi ix kintaj, ẍi eb tet Jesús. \v 24 Catu' jix tak'wi Jesús tu' jaxca ti': \p —Asan tet eb ket Israelal chejbil jin tej yu Dios. Yutol jaxca no' me' chi q'uey ec' oj, quey tu' eb, ẍi Jesús. \v 25 Pero jix sjitztej sba ix ix tu' sc'atan eb. Jix sbej ey kaan sba ix sattaj Jesús. Jix yalon ix jaxca ti': \p —Mamin, colwaan e in an, ẍi ix tet Jesús. \p \v 26 —Pero man watx' oj ta chi stok'le ec' slo'be eb uninale catu' chi ak'le tet no' tx'i',\f + \fr 15:26 \ft Ja' Jesús chejbiltej tet eb Israel, eb sconob Dios. Ja' eb a Sirofenicia, c'al eb a Canaán, man Israel oj eb. Ja' eb a Israel chi yal yin eb man Israel oj, tol tx'i' eb. Yuxan chi yal Jesús jaxca ti' yu yak'on porobal ix, cax c'al yul sat Jesús laan yel oc apnoj ánima masanil.\f* ẍi Jesús tet ix. \v 27 Catu' jix yalon ix tu' tet Jesús jaxca ti': \p —Yel ton Mamin, pero ja' no' tx'i' tu', chi sic'on a sc'ail slo'be eb unin chi ey q'uey yalan smeẍa naj a na tu', ẍi ix tet Jesús. \v 28 Yuxan jix yal naj tet ix jaxca ti': \p —Jaachti' chi wila, tol yel c'ulal cha waoc ja c'ul yin Dios. Yuxan ske' ojab ja wochwan, ẍi Jesús tet ix. Eyman jix wa'xi sc'ul ix yune' ix tu'. \s1 Ec'al Eb Ya' Ey Jix Wa'xi Can Sc'ul Yu Jesús \p \v 29 Jix el Jesús bey titu' xin, catu' jix to sti'laj ja' mar bey Galilea. Jix atoj naj bey jun wonan, catu' jix ey chotan naj titu'. \v 30 Ec'al eb ánima jix apni sc'atan naj, bey ey ec' naj titu'. Jix yi'on apnoj eb, eb c'am chi ske' sbeyi, eb c'am chi ske' yilwi, eb c'am chi ske' sk'anabi, eb man tz'anan oj smimanil, c'al wan xa eb ya' ey yu yal c'al tzet ya'ilal. Jix i'letej eb bey yajantaj Jesús, catu' jix wa'xi can sc'ul eb yu naj. \v 31 Jix k'anab can a eb c'am c'al ta' chi ske' sk'anabi. Eb man c'al ta' tz'ajan oj smimanil, jix wa'xi can eb. Eb c'am chi ske' sbeyi, jix bey can a eb. C'al eb c'am c'al ta' chi ske' yilwi, jix ilwi can a eb. Ja' yet jix yilon masanil wan ti' eb ánima tu', jix q'uey a sc'ul eb. Catu' jix yalon watx' k'ane eb tet cu Diosal jaon Israel jon ti'. \s1 Jix Low Eb Caneb Mil Winaj Yu Jesús \r (Marcos 8:1-10) \p \v 32 Jix yawtetej eb scuywom Jesús, catu' jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Caw chi ok' jin c'ul yin wan ánima ti' an, yutol oxeb xa c'ual ey c'al ec' eb ketoj titi'. Ja' tinani', c'am xa tzet chi slo' eb. C'am chi woche chin chej pax eb bey sna ta c'am chi low eb chi to eb. Ey smey chi pax yip eb yul-laj be, ẍi Jesús tet eb. \p \v 33 —Pero caw ec'al eb, ¿tzet wal oj kak' slo' eb bey jun cusiltaj tx'otx' ti'? ẍi eb tet naj. \p \v 34 —¿Jayeb ixim pan i'bil oc je yu? ẍi Jesús tet eb. \p —Jujeb ixim pan yetoj jayc'on no' pescado, ẍi eb tet naj. \v 35 Catu' jix yalon Jesús tet eb ánima tu' tol chi ey chotan eb sat tx'otx'. \v 36 Catu' jix yi'on a ixim pan tu', c'al jayc'on no' pescado tu', catu' jix yalon yu diosalil tet Dios yu. Catu' jix spo'on ey oj, jix yak'on tet eb scuywom, ja' eb cuywom tu', jix po'ontoj xol ánima tu'. \v 37 Jix low eb masanil, watx' jix yun sno sc'ul eb. Ja' yet jix lawi slow eb tu', jujeb to xuc ixim sobra jix can can oj. \v 38 Caneb mil winaj jix lowi, c'am chi oc eb ix c'al eb unin sbisil oj. \v 39 Jix lawi tu' xin, jix yalontoj sba Jesús tet eb ánima tu', jix octoj yul jun barco catu' jix to bey jun lugar chi yij Magdala. \c 16 \s1 Eb Jix Sk'an Yil Junoj Milagro Tet Jesús \r (Marcos 8:11-13; Lucas 12:54-56) \p \v 1 Ey wan eb \w fariseo\w* c'al wan eb \w saduceo\w* jix apni sc'atan Jesús, yu yak'len yijban naj yin spenail. Jix sk'an eb yil junoj \w milagro\w* chi tit bey Dios. \v 2 Jix yalon Jesús tet eb jaxca ti': \p —Jaexti', jelan jex che na', ja' yet yey c'ualil che yal jaxca ti': “Man oj yak' nab, ila lalan tz'a' asun,” je chi. \v 3 Ey bey xin, ja' yet sk'inibalil che yal jaxca ti': “Yoc xa nab ti', ila moyan, k'ej jolinaj xa c'al,” je chi. Jelan jex ton je yiloni, ta oj yak' nab ma c'amaj. Pero c'am chi na'cha el je yu wan yechel chi tx'oxon tzet ye jun tiempoal tinani'. Yuxan caab sat jex ton xin. \v 4 Ja' ánima yet jun tiempoal ti', caw pena eb, manaj yin Dios chi yaoc sna'bal eb. Yuxan, tu' c'al chi sk'an junoj milagro eb yila, junoj tzet chi tx'oxon yipal Dios. Asanxane jun milagro oj tx'oxle tet eb, ja' ton jun jaxca jun tx'oxbil yin naj Jonás yu Dios yet peyxa, ẍi Jesús tet eb. Jix lawi tu' xin, jix el sc'atan eb, catu' jix toi. \s1 Wan Scuybanil Eb Fariseo \r (Marcos 8:14-21) \p \v 5 Ja' yet jix ec'toj Jesús yetoj eb scuywom bey jun xa sk'axepal ja' mar, ma c'al sna' eb yi' slo'be. \v 6 Catu' jix yalon Jesús tu' tet eb jaxca ti': \p —Ab wej xin. Che yil c'al je ba yu yich span eb fariseo c'al yu yich span eb saduceo, caw ey smey chex etex el yu, ẍi naj tet eb. \v 7 Jix c'oli yalon eb cuywom tu' xol eb jaxca ti': \p —¿Yu mi c'am cu lo'be i'bil ku, yuxan quey tu' chi yala? ẍi eb. \v 8 Jix yotajne el Jesús tzet chi yal eb, yuxan jix yal tet eb jaxca ti': \p —¿Tzet yuxan miman che yalotane yu c'am je lo'be i'bil je yu? Caw c'am che yaoc Dios yin je c'ul. \v 9 ¿Tumi c'am to c'al chi na'cha el je yu? ¿Tumi c'am xa che na'tej ixim joeb pan jix slo' eb joeb mil winaj, yetoj jayeb xa xuc ixim sobra jix ec' je yamba can a oj? \v 10 Yetoj pax ixim jujeb pan jix wak' slo' eb caneb mil winaj. ¿Tumi c'am xa che na'tej jayeb to xuc ixim sobra jix ec' je yamba a oj? \v 11 Ja' yet jix wak'on bina yich span eb fariseo c'al eb saduceo e ex, ma na'cha el je yu tzet chi yal yel oc apnoj. Ja' jix je yute je na'oni tol ja' ixim ja' caw pan chi wal an, ẍi Jesús tet eb. \v 12 Ja' yet jix yalon Jesús jaxca tu' tet eb, catu' jix na'cha el yu eb tol manaj ja' caw yich pan chi yala, pero tol ja' scuybanil eb fariseo c'al eb saduceo jix yal naj yich panil. \s1 Albil Yu Naj Pedro Tol Ja' Jesús, Ja' Ton Naj \w Cristo\w* \r (Marcos 8:27-30; Lucas 9:18-21) \p \v 13 Ja' yet jix apni Jesús yetoj eb scuywom bey conob Cesarea yet Filipos, jix sk'anlen tet eb jaxca ti': \p —Jain Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail, ¿mac jin txequel yalon eb ánima che yabe? \p \v 14 —Ey eb chi aloni, jaach ab Juan Bautista jaach. Ey eb xin, jaach ab Elías jaach yalon eb. Ey eb xin, jaach ab Jeremías jaach, ma xin junoj xa ẍejab Dios ec'naj peyxa, ẍi wanoj xa, ẍi eb tet Jesús. \p \v 15 —Jal jex pax oj, ¿mac jin txequel je yaloni? ẍi Jesús tet eb. \v 16 Jix tak'wi naj Pedro tet Jesús jaxca ti': \p —Jaachti', jaach ton \w Cristo\w*\f + \fr 16:16 \ft Ma Mesaías; Il tzet chi yal yul Diccionario yu “Cristo” c'al “Mesaías”.\f* jaach, Sc'aal jaach Dios iquis, ẍi naj Pedro tet Jesús. \v 17 Yuxan jix yal pax Jesús tet naj Pedro tu' jaxca ti': \p —Simón, sc'aal naj Jonás, watx' ja wet, yutol ja' tzet jix ja wal ti' man ánima oj jix alon e ach. Ja' ton cu Mam ey ec' satcan jix ak'on ja wontajne el oj. \v 18 Jain chi wak' can ja wij Pedro. (Pedro chi yal yel oc apnoj ch'en.) Ja' yiban jun miman ch'en ti' oj jin wa'ne atoj eb wiglesia. Ja' jun wiglesia tu', c'am bak'in oj ak'le lawoj yu camich. \v 19 Ja' e ach oj wak' slaweal yet chi oc Dios Yaawil oj eb ánima. Ja' tzet oj ja wak' sleyal yul yiban k'inal ti', ey xa c'al ta' sleyal yu naj a satcan. Ja' tzet c'am cha wak' sleyal yul yiban k'inal ti', c'am c'al ta' sleyal yu naj a satcan, ẍi Jesús tet naj. \v 20 Jix lawi tu' xin, catu' jix yalon tet eb scuywom, tol manchej c'al yal el eb ta tol Cristo ton naj. \s1 Yin Ey Oj To C'al Jix Yalon El Jesús Tol Oj Cam Oj \r (Marcos 8:31–9:1; Lucas 9:22-27) \p \v 21 Ja' yet tax jun tiempoal tu' jix c'oli yalon Jesús tet eb scuywom, yin tzet oj jul yiban naj. Jix yalon jaxca ti': \p —Sowalil oj jin toj bey Jerusalén. Ja' ta' titu' oj toj wil sya'ilal yu eb yicham winajil conob, c'al yu eb yaawil eb yak'omal xaambal tet Dios, c'al yu eb \w cuywam yin sley Moisés\w*. Oj jin yak' cam eb an, pero ja' yet yox c'ual tu' oj jin pitzc'u a oj, ẍi Jesús tet eb. \v 22 Catu' jix i'le el naj xojli yu naj Pedro tu', jix tenchanele naj yu. Jix yalon tet jaxca ti': \p —Wuẍtaj, caw man jaxca tu' sna'on Dios. Ja' wan tzet jix ja wal ti', ma ske' sjul ja wiban bian, ẍi naj Pedro tu' tet Jesús. \v 23 Catu' jix oc t'anan Jesús tu' yin naj, jix yalon tet jaxca ti': \p —Jaach Satanás, elan jin sattaj, yutol cha woche chi somcha el jin na'bal. Manaj tzet chi sna' Dios cha na'. Asan yin yet ánima ey oc ja na'bal, ẍi Jesús tet naj. \v 24 Jix lawi tu' xin, catu' jix yalon tet eb scuywom jaxca ti': \p —Ta ey mac chi yoche chi ec' c'al cuywoj wintaj an, sowalil ojab man xa yetoj sba yul yet. Yab ojab sya'il eb jin ya'il oj, jaxca tol chi locbale a eb yin culus. Ta bejan sc'ul eb jaxca tu', ec' ojab eb cuywoj wintaj an. \v 25 Yutol ja' eb c'am chi yoche chi cam bey yul yiban k'inal ti', chi sbej el eb jun k'inale tol ey c'al yin tobal k'inal. Jal pax eb bejan sc'ul scam jin ya'il oj an xin, ja' ton eb tu' oj cha'on k'inale tol ey c'al yin tobal k'inal. \v 26 K'inaloj ta chi kak' ganar ki'on masanil tzet ey yul yiban k'inal ti', pero ta c'am pax scolbanil cu pixan, chi cu to can bey sya'tajilal yin junelne. ¿Tzet cu ganar jaxca tu' xin? ¿Tzet wal oj kak' smanbanil oj cu pixan? \v 27 Ja' jain Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail tuxa oj jin jul yetoj swatx'ilal c'al sejejial jin Mam an. Oj jin jul yetoj eb wángel an. Catu' oj wak'on sq'uexel tet jun jun ánima tu' yin ja'ta'c'ala' tzet jix el yuneni. \v 28 Caw yel chi wal e ex, ey jaywan je xol ti', c'am to chi cami, catu' oj yilon wuli, jain Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti', catu' oj jin oc Yaawilal an, ẍi Jesús tet eb. \c 17 \s1 Jix Q'uexmo Yili Jesús \r (Marcos 9:2-13; Lucas 9:28-36) \p \v 1 Wak'i tax tu', naj Pedro yetoj Jacobo c'al jun yuẍtaj Jacobo tu' chi yij Juan jix i'letoj eb yu Jesús. Asan eb jix i'letoj yu naj. Jix to eb bey jun miman wonan. \v 2 Ja' titu' jix q'uexmo yili Jesús jix yil eb. Jix tzejeji a sat naj jaxca c'u. Ja' spichil naj, caw saj jix yun el oj. \v 3 Eyman jix x'ox a sba naj Moisés yetoj naj Elías. Jix k'anab eb yetoj Jesús. \v 4 Catu' jix yalon naj Pedro tu' tet Jesús jaxca ti': \p —Wuẍtaj, caw watx' ket yutol ey jon ec' titi'. Ta chi yal ja c'ul, chi cu wa'ne oxeboj pat titi', junoj ja wet, junoj yet naj Moisés, yetoj junoj yet naj Elías, ẍi naj tet Jesús. \v 5 Lalan to sk'anab naj Pedro tu', catu' jix ey jotna jun asun yiban eb. Ey junoj mac jix alon xol jun asun tu', jix yal jaxca ti': \p —Ja' ton jin C'aal ti' bey caw chi cam el jin c'ul an. Caw chin tzala yetoj an. Ab tzet chi yal naj, ẍi. \v 6 Ja' yet jix yaben eb cuywom tu' wan k'ane tu', jix ey pajna eb sat tx'otx'. Caw jix xiw a eb sic'lebil. \v 7 Yuxan jix apni Jesús sc'atan eb, catu' jix sbatx'ban oc sk'ab yiban eb. Jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Aan nej waan oj manchej jex xiwi, ẍi Jesús tet eb. \v 8 Ja' yet jix yilontej eb, c'am xa mac txequel ey ec' oj, asanxane Jesús ey ec' xojli. \v 9 Ja' yet lalan spax eytej eb bey jun wonan tu', jix yalon Jesús tet eb jaxca ti': \p —Manchej je yal yin jun jix je yil ti'. Ja' to yet oj jin pitzc'u a xol eb camnaj, jain Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti' an, ja' yet tu' che yalon el oj, ẍi Jesús tet eb. \v 10 Catu' jix sk'anlen eb scuywom tu' tet naj jaxca ti': \p —Ja' eb \w cuywam yin sley Moisés\w*, chi yal eb jaxca ti': “Ja' naj Elías, sowalil oj baboj jul oj,” ẍi eb. ¿Tzet yuxan chi yal eb jaxca tu'? ẍi eb tet naj. \v 11 Catu' jix yalon naj tet eb tu' jaxca ti': \p —Yel ton chi yal eb, tol sowalil chi jul naj Elías tu', yet watx' chi sna' sba eb ánima. \v 12 Pero chi wal e ex, tol julnaj xa ec' oj. Pero ma na'cha el yu eb ánima ta tol ja'. Yuxan jix yun eb tet naj jaxca chi yoche. Quey tu' oj wute pax waben sya'il yu eb, jain Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti' an, ẍi Jesús tet eb scuywom tu'. \v 13 Catu' jix na'cha el yu eb tol ja' naj Juan Bautista chi yal Jesús. \s1 Jun Unin Jix El Can Jun Pena Espíritu Yin Yu Jesús \r (Marcos 9:14-29; Lucas 9:37-43) \p \v 14 Ja' yet jix apni eb bey bulan ec' ánima tu', jix apni jun winaj sc'atan Jesús. Jix ey kaan naj yajantaj Jesús. Catu' jix yalon tet Jesús jaxca ti': \p \v 15 —Mamin, ok' ja c'ul yin jun jin c'aal ti' an. Chi tit snum sat yin. Caw chi yetne sc'ul naj yu. Ey bey ian chi to yiban k'ak' ma yul-laj ja' yu. \v 16 Jix wi'tej bey ja cuywom ti', pero ma wa'xoj yu eb, ẍi naj tet Jesús. \v 17 Yuxan jix yal Jesús jaxca ti': \p —Jaexti', caw c'am che yaoc je c'ul yin Dios. Caw caw je na'bal. Ilala, ey xa tiempo c'al we ec' je yetoj. ¿Bak'in oj na'cha el je yu xin? Chi yab sya'il jin c'ul je yu. Asi', i'tej naj unin tu' e in an, ẍi Jesús tet eb. \v 18 Ja' yet jix apni naj unin tu' sc'atan Jesús, jix tzuwa naj yin jun pena espíritu ey oc yin naj unin tu'. Catu' jix yujten el yin naj. Yet jun txolan tu' jix wa'xi can sc'ul naj unin yu naj. \v 19 Ja' yet jix can Jesús xojli yetoj eb scuywom tu' jix sk'anlen eb tet naj jaxca ti': \p —¿Tzet yuxan ma el jun pena espíritu tu' yin naj ku on? ẍi eb tet Jesús. \p \v 20 —Yutol c'am che yaoc je c'ul yin Dios. Caw yel chi wal e ex, ta tol che yaoc je c'ul yin, cax c'al asan jaxca junoj sbak' mostaza, oj ske' je yalon tet junoj wonan jaxca ti': “Elan titi', asi' bey junoj xa lugar,” ta je chi tet, oj el je yu. Masanil c'al tzet yetal oj ske' je yu, ta tol yel che yaoc je c'ul yin Dios. \v 21 [Pero ja' jun tujan pena espíritu ti', man comon oj chi eli. Asanxane ta chex txali catu' che yijlen nocha je ba, catu' oj ske'on je yi'on el yin eb, ẍi Jesús tet eb.] \s1 Yin Ey Oj To Chi Yaltej Jesús Yu Scamichal Junel Xa \r (Marcos 9:30-32; Lucas 9:43-45) \p \v 22 Ja' yet lalan yec'ab Jesús yetoj eb scuywom bey jun lugar chi yij Galilea, jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Jainti', cax c'al Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti' an, pero oj jin ale oc yul sk'ab wan winaj. \v 23 Oj jin yak' cam eb an, ja' yet yox c'ual tu', catu' oj jin pitzc'u a oj, ẍi Jesús tet eb. Ja' yet jix yaben wan ti' eb, caw jix cus a sc'ul eb. \s1 Ch'en Tumin Chi Tejle El Yu Stemplo Dios \p \v 24 Ja' yet jix apni eb bey conob Capernaum, jix apni eb tejom el tumin yet stemplo Dios sc'atan Pedro, catu' jix sk'anlen eb jaxca ti': \p —¿Chim yak' jun je cuywam tu' ch'en tumin chi k'anle yu stemplo Dios, ma c'am chi yak'a? ẍi eb tet naj. \p \v 25 —Chi yak'a, ẍi Pedro tet eb. \p Ja' yet jix octoj naj Pedro yul na tu', ja' Jesús jix babi k'anlen tet naj jaxca ti': \p —Simón, ¿tzet ẍi ja c'ul? ¿Mac tet chi stej el ch'en tumin eb rey yul yiban k'inal ti'? ¿Jam tet eb yuninal eb, ma ja' tet eb tx'oj conobal? ẍi Jesús tet naj. \p \v 26 —Ja' eb tx'oj conobal chi ak'oni, ẍi naj Pedro. \p Yuxan jix yal naj Jesús tet naj jaxca ti': \p —Ta quey tu' xin, ja' eb c'aale, man sowalil oj chi yak' yet eb. \v 27 Pero c'am chi koche chi tit sjowal eb kin. Yuxan, asi' sti' ja' mar. Asi', a eytoj ch'en anzuelo yul ja', ja' no' babel pescado chi mi'chai, cha wi' atej. Ja' yul sti' jun no' tu' oj ilcha jun tumin. I' atej jun tumin tu', catu' cha wak'on jin tolabal oj c'al ja tolabal oj tet mac chi tejon el ch'en tu'. \c 18 \s1 ¿Mac Junoj Yel Miman Yel Oc Apnoj? \r (Marcos 9:33-37; Lucas 9:46-48) \p \v 1 Ja' yet jun tiempoal tu' jix sk'anle el eb scuywom Jesús tet naj jaxca ti': \p —¿Mac txequel yel miman yel oc apnoj xol eb yalan Yaawil naj a satcan? ẍi eb tet Jesús. \v 2 Catu' jix yawtentej jun unin Jesús tu', catu' jix yaon oc snan xol eb. \v 3 Jix yalon naj jaxca ti': \p —Caw yel chi wal e ex, ta c'am chi sna' sba je c'ul, ta c'am che yute je na'bal jaxca eb unin, ma ske' yoc Naj a satcan je Yaawil oj. \v 4 Yuxan, ja' eb yeynajil chi yute sba jaxca jun unin ti', ja' ton eb tu', caw miman yel oc apnoj yalan jun Yaawil Naj a satcan. \v 5 Yal c'al mac chi cha'on sjul junoj unin jaxca jun ti', yutol wet an, jaxca tol jain chin ẍa' eb an. \s1 Caw Ey Smey Ta Chi Kak' Ey Q'uey Junoj Xa Mac Txequel \r (Marcos 9:42-48; Lucas 17:1-2) \p \v 6 Ta ey mac txequel chi ak'on etex el sna'bal junoj unin chi yaoc sc'ul win an, caw ok'bal c'ule eb. Yutol caw miman sya'ilal oj ẍa' yu jun tu'. Yel watx' yet ta chi pixle oc t'unan junoj ch'en ch'en yet molino yin snuk', catu' chi k'ojletoj xol ja' mar, yet watx' c'am chi yetne el sna'bal jun unin tu'.\f + \fr 18:6 \ft Ja' jun ch'en ẍ'enal molino, caw miman, ja' no' che chi tok'on ec' suyuyoj.\f* \v 7 Caw ok'bal c'ule eb ánima yu wan tzet chi ak'on etex el sna'bal eb tu'. Tobal k'inal ey c'al ta' wan tu', pero ja' eb chi etnen el sna'bal eb tu', caw ok'bal c'ule eb. \v 8 Yuxan, ta ja' junoj je k'ab ma junoj je yajan chi ak'on etex el je na'bal, yel watx' che tzoc' el oj, catu' che k'ojon el oj, yet watx' c'am chi etex el je na'bal yu yin junelne. Yutol cax c'al man tz'ajan oj je mimanil, ta oj je cha' je k'inal tol ey c'al yin tobal k'inal, caw watx' je yet. Pero ta tz'ajan ye je k'ab c'al je yajan, catu' chex toj pax xol k'ak' c'am chi tani, man watx' oj je yet. \v 9 Ta ja' junoj sbak' je sat chi ak'on etex el je na'bal xin, yel pax watx' che yi' eltej, che k'ojon el oj, yet watx' c'am chi etex el je na'bal yu yin junelne. Yutol cax c'al jun ch'an sbak' je sat, ta oj je cha' k'inale tol ey c'al yin tobal k'inal, caw watx' je yet. Pero ta tz'ajan c'al sbak' je sat, catu' chex to pax can xol k'ak' bey \w infierno\w*, caw man watx' oj je yet. \s1 Sk'aneal Jun No' Me' Jix Q'ueytoj \r (Lucas 15:3-7) \p \v 10 Caw ma ske' je yintajnen el junoj eb unin ti'. Chi wal e ex, ja' eb ángel chi teynen jun jun unin ti', ey ec' eb yetoj cu Mam Dios tobal k'inal bey satcan. \v 11 [Jain Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti' an, jix jin jul yu jin colon el eb q'ueynajtoj an.] \v 12 K'inaloj ta ey jun mac txequel ey junoj ciento sme', catu' chi q'ueytoj junoj no', ¿c'am mi chi sbej can no' noventa y nueve yetbi tu' low bey junoj wonan, catu' chi to seyon ec' no' jix q'ueytoj tu'? \v 13 Ta chi ilcha no' yu naj, caw chi tzala oc naj yin no' yintaj pax no' noventa y nueva ma c'al q'ueytoj tu'. \v 14 Quey ton tu' cu Mam ey ec' bey satcan xin, man yochwan oj tol ey junoj xol eb unin ti' chi q'uey can el oj. \s1 Sowalil Ey Cu Miman C'ulal Yin Ket Animail \r (Lucas 17:3) \p \v 15 Ta ey junoj ja wuẍtaj chi oc smul e ach, chach to ja txojli bey sc'atan, catu' cha walon tet tzet utbil tol jix oc smul e ach. Ta chi ẍa' yab e ach, tol jix ja wak' ganar ja wuẍtaj junel xa, ch'al tu'. \v 16 Pero ta c'am chi ẍa' yab e ach, yel watx' cha wi'toj jun cawanoj xa mac chi to alon ja wetoj tet. “Ey ojab cawanoj ma oxwanoj testigo, yet watx' ey yip masanil tzet chi al-lei,” jaxca yalon yul \w An Juun Tz'ibebil can oj\w*.\x * \xo 18:16 \xt Deuteronomio 19:15\x* \v 17 Pero ta ja'c'ala' c'am chi ẍa' yab tet eb xin, yel watx' cha wal tet iglesia. Ta c'am c'al ta' chi ẍa' yab tet iglesia tu', can ojab jaxca junoj tx'oj conob, ma jaxca junoj \w tejom el tolabal\w* yul ja sat. \v 18 Caw yel chi wal e ex, ja' tzet oj je yak' sleyal yul yiban k'inal ti', ey pax sleyal yu naj a satcan. Ja' tzet c'am sleyal je yu yul yiban k'inal ti', c'am pax sleyal yu naj a satcan. \v 19 Chi wal pax can e ex an, ta ey cawanoj jex jun laan c'al ẍa'on je c'ul junoj tzet yetal catu' che k'anon yin txail, oj ak'le e ex yu cu Mam ey ec' bey satcan. \v 20 Yutol yal c'al bey ey ec' cawanoj ma oxwanoj catu' chi syamban sba yu yi'on ey sba eb e in an, ey jin ec' yetoj eb, ẍi Jesucristo. \v 21 Catu' jix sjitzontoj sba naj Pedro tu' sc'atan naj, catu' jix sk'anlen tet jaxca ti': \p —Wuẍtaj, ta ey junoj wuẍtaj jaxca c'al ti' chi oc smul e in an, ¿jayel chi wak' miman c'ulal yin an? ¿Sowalil mi jujel chi wak' miman c'ulal yin an? ẍi naj Pedro, jix sk'anleni. \p \v 22 —Man c'al jujelne oj, cax c'al siete veces setenta oj chi oc smul e ach, ak' c'al miman c'ulal yin,\f + \fr 18:22 \ft Ja' jun número 7 tu', caw tz'ajan ye yul sat eb Israel. Yu jun tu', yuxan ja' yet jix yal Jesús: “7 veces 70,” chi yal yel oc apnoj, tol c'am chi ske' sbischa jayel chi oc smul e on, catu' sowalil chi kak' miman c'ulal yin.\f* ẍi naj tet. \s1 Sk'aneal Naj C'am Smiman C'ulal \p \v 23 Oj waltej e ex tzet oj yun yel oc eb ey oc Naj a satcan Yaawil oj. Oj el oc eb jaxca eb smoso jun naj rey chi yi' scuenta yin sjec' eb. \v 24 Lalan to ẍa'on el yich yi'on scuenta tu', catu' chi i'le sjul junoj naj caw ec'al mil quetzal\f + \fr 18:24 \ft Jix yal Jesús: “laoneb mil talento”. Ja' jun talento, ec'ban mil quetzal sbisil jun jun.\f* sjec' tet naj rey tu'. \v 25 Pero c'am ch'en yu naj. C'am xa tzet utbil chi yun yak'on pax sjec' naj tu'. Yuxan jix yal naj rey tu' tol sowalil chi txonle el naj yetoj c'al yistil c'al yuninal,\f + \fr 18:25 \ft Ja' yet peyxa tu' chi ske' xonle ánima yin yak'omal servil yin junelne, yet watx' chi stolane el sjec' eb.\f* c'al jantaj tzet ey tet naj, catu' chi pax sjec' naj tu'. \v 26 Catu' jix ey kaan naj sattaj naj rey tu', catu' jix yalon sba naj tet naj rey jaxca ti': “Mamin, caw miman cha wute ja c'ul win an. Oj wak' pax jin jec' tu' e ach an,” ẍi naj. \v 27 Catu' jix ok' sc'ul naj rey tu' yin naj. Chi jo'le q'uey sjec' naj yu naj rey yiban masanil, catu' jix jajle el naj yu naj rey tu'. \v 28 Ja' yet jix eltej naj tu', catu' jix ilcha el junoj yet moso naj yu. Ey mi jayeboj quetzal sjec' naj tet naj.\f + \fr 18:28 \ft Jix yal Jesús: “cien denarios”. Jun denario stool c'u yet tiempoal tu'.\f* Yuxan jix oc mitx'an naj yin, catu' jix oc pitz'an naj yin snuk' jun winaj tu'. Jix yalon naj tet jaxca ti': “I'tej ch'en ja maan tumin e in tinani' an,” ẍi naj tet naj. \v 29 Catu' jix ey kaan naj ey smaan tu' sattaj naj. Jix yalon jaxca ti': “Caw miman cha wute ja c'ul win an. Oj wak' pax jin maan tu' e ach an,” ẍi naj. \v 30 Pero ma c'al yal sc'ul naj chi yak' miman c'ulal, ja' ti' yet tol jix to ya can oc preso, masanta' c'al chi yak' pax smaan tumin naj tu'. \v 31 Ey pax wan xa yet mosoal naj jix ilon tzet jix yun naj, caw chi cus sc'ul eb yu. Yuxan jix to yal eb tet naj patrón tu' yu tzet jix yun naj tu'. \v 32 Catu' jix awtele naj c'am smiman c'ulal tu' yu naj patrón tu', jix yalon naj tet naj jaxca ti': “Caw pena ja c'ul jaach moso. Jix jin jo'le q'uey masanil ja jec', yu jix jaach oc tean win an. \v 33 Yu jix wak' miman c'ulal ja win, smoo jix ja wak' miman c'ulal pax yin naj ja wet mosoal,” ẍi naj rey tu' tet naj. \v 34 Caw jix tit sjowal naj rey tu' sic'lebil. Jix aletoj naj preso yu naj rey tu'. Jix yalon naj rey tol chi ak'le castigar naj masanta' c'al chi yak' pax masanil sjec' naj tet naj rey tu'. \v 35 Ta c'am che yak' miman c'ulal yin masanil je c'ul yin spenail je yuẍtaj, je yanab chi oc e ex, c'am pax chi yak' miman c'ulal cu Mam ey ec' satcan je yin, ẍi Jesús tet eb. \c 19 \s1 Scuybanil Eb Chi Spo'le Sba Yetoj Yetbi \r (Marcos 10:1-12; Lucas 16:18) \p \v 1 Jix lawi yalon wan tu' Jesús xin, catu' jix el bey Galilea tu', catu' jix to yul-laj yet Judea, bey sk'axepal ec' ja' miman Jordán. \v 2 Caw ec'al eb ánima jix tzajlo yintaj. Jix yak'on can wa'xoj sc'ul jantaj eb ya' ey. \v 3 Ey wan eb fariseo jix apni sc'atan Jesús yu yak'le yijban naj eb yin spenailal. Jix yak'on k'anlebal eb tet Jesús, jix yal eb jaxca ti': \p —¿Ey mi sleyal chi ske' spo'len sba winaj yetoj yistil yu yal c'al tzet yetal? ẍi eb tet Jesús. \v 4 Catu' jix tak'wi Jesús tet eb jaxca ti': \p —¿Tumi c'am to che yil yul \w An Juun Tz'ibebil can oj\w*, tol ja' tax yet jix swa'nen yul yiban k'inal ti' Dios, jix wa'nele naj winaj c'al ix ix?\x * \xo 19:4 \xt Génesis 1:27\x* \v 5 Catu' jix yalon pax can jaxca ti': “Yuxan ja' eb winaj, oj sbej can smam c'al xutx catu' oj sjunbanen ey sba eb yetoj yistil, yuxan jaxca tol junxane animail chi yun can el eb,” ẍi Dios yul An Juun.\x * \xo 19:5 \xt Génesis 2:24\x* \v 6 Yuxan, man xa cawan oj eb, pero tol junxane chi yun can el eb. Yuxan ja' eb junbanebil xa yu Dios, manchej po'le ey eb yu ánima, ẍi Jesús tet eb. \v 7 Catu' jix sk'anlen pax eb tet Jesús jaxca ti': \p —¿Pero tzet yuxan albil pax can yu naj Moisés tol chi ske' yak'on junoj an yuunal po'lebail junoj winaj tet yistil, catu' chi spo'len sba eb? ẍi eb tet Jesús. \p \v 8 —Yutol caw caw je na'bal, yuxan jix ẍa' naj Moisés je po'len je ba yetoj je yistil. Pero ja' tax yet jix wa'xi yul yiban k'inal yu Dios, man jaxca tu' jix yute. \v 9 Yuxan chi wal e ex, yal c'al mac txequel chi yujtetoj pax yistil, pero c'am pax smul ix chi yaoc yul sk'ab naj, catu' chi yi'on junoj xa ix naj, mul chi yun naj tu'. [Ja' naj chi i'on ix spo'lenaj sba yetoj yichamil tu', mul pax chi yun naj tu', ẍi Jesús tet eb.] \v 10 Catu' jix yalon eb scuywom tu' tet naj jaxca ti': \p —Ta junelne c'am chi ske' spo'len sba naj yetoj yistil xin, yel mi watx' c'am chi oc kistil, ẍi eb. \v 11 Yuxan jix yal naj tet eb jaxca ti': \p —Pero man masanil oj ánima chi techa yu wan che yal ti'. Asanne eb chi oc Dios yetoj chi techa yu. \v 12 Ey mac man tzajan oj ye smimanil yin tax yalubal. Yuxan c'am chi oc yetbi eb. Ey mac xin, ja' yet animail chi uten yin tol c'am xa chi ske' yoc yetbi. Ey mac xin, c'am chi oc yistil yutol asanne naj Yaawil ey satcan chi yoche chi yak' servil. Ja' eb chi techa yu jaxca tu', techa ojab yu eb xin, ẍi Jesús tet eb. \s1 Jix Yal Watx' K'ane Jesús Yiban Eb Unin \r (Marcos 10:13-16; Lucas 18:15-17) \p \v 13 Jix lawi jun tu' xin, catu' ey wan unin jix i'letej sc'atan Jesús yu ánima, yu sbatxban oc sk'ab naj yiban eb c'al yu chi txali naj yu eb. Pero jix tenle oc tucan sjul eb sc'atan naj yu eb scuywom. \v 14 Catu' jix yalon Jesús tet eb scuywom tu' jaxca ti': \p —Cha' wej jul eb unin e in an. Manchej je ten oc tucan eb, yutol asan eb ey oc sna'bal yin Dios jaxca eb unin ey oc sna'bal yin smam xutx, asan eb ey yalon yet yoc naj a satcan Yaawil oj, ẍi Jesús tet eb. \v 15 Catu' jix yaon atoj sk'ab naj yiban sjolom eb. Jix lawi jun tu', catu' jix toi. \s1 Jun Be'om Jix K'anab Yetoj Jesús \r (Marcos 10:17-31; Lucas 18:18-30) \p \v 16 Ja' yet junel, ey jun ach'e jix apni sc'atan Jesús. Jix sk'anlen tet naj jaxca ti': \p —Mamin, caw watx' jaach, yuxan chin k'anle e ach an, ¿tzet yetal sowalil chi wun an, catu' chi wi'on k'inale tol ey c'al yin tobal k'inal an? ẍi naj tet Jesús. \p \v 17 —¿Tzet yuxan chin ja wal watx'il an? C'am junoj mac txequel watx', asan Dios watx'. Ta cha woche cha cha' jun k'inale tol ey c'al yin tobal k'inal tu', jije ẍejbanil Dios, ẍi Jesús tet naj ach'e tu'. \p \v 18 ¿Beytet wan chejbanile tu' chin jije xin? ẍi naj tet Jesús. \p —Manchej jaach mak'wi cam ánima. Manchej oc ja mul yul sk'ab ja wetbi. Manchej jaach elk'anwi. Manchej ja na' a k'ane yin ja wet animail. \v 19 Ey ojab yel oc apnoj ja mam ja txutx yul ja sat.\x * \xo 19:19 \xt Éxodo 20:12-16; Deuteronomio 5:16-20\x* Cam c'ulne eb ja wet animail jaxca cha wute ja cam c'ulnen ja ba, ẍi Jesús tet naj.\x * \xo 19:19 \xt Levítico 19:18\x* \p \v 20 —Yin tax jin yali'al jix c'oli c'al jin jijen masanil wan chejbanil ti'. ¿Tumi c'am nioj xa sowalil chin jije, ch'al tu'? ẍi naj tet Jesús. \p \v 21 —Ta cha woche tol tz'ajan cha jije masanil, asi', txon can el masanil ja tzet yetal, catu' cha po'ontoj stool tu' xol eb meba', catu' oj ja cha'on ja be'omal bey satcan. Chi lawi tu' xin, catu' chach ec' c'al cuywoj wintaj an, ẍi Jesús tet naj. \v 22 Ja' yet jix yaben naj ach'e wan tu', catu' jix paxtoj naj yin cus c'ulalil, yutol caw be'om naj sic'lebil. \v 23 Jix lawi tu' xin, catu' jix yalon Jesús tet eb scuywom jaxca ti': \p —Caw yel chi wal e ex, tol ja' eb be'om, caw ya'taj yoc Naj a Satcan Yaawil oj eb. \v 24 Chi wal pax e ex, k'inaloj junoj no' camello. ¿Tumi ta chi ske' yec' el no' yul yixal junoj acuẍa? Yel xa c'al subotaj jun tu' yintaj chi oc Naj a Satcan Yaawil oj eb be'om, ẍi Jesús tet eb. \v 25 Ja' yet jix yaben jun tu' eb scuywom tu', caw jix q'uey a sc'ul eb. Catu' jix yalon eb tu' jaxca ti': \p —Ta quey tu' jaxca tu' xin, ¿mac mi txequel oj ske' scolchai? ẍi eb tet Jesús. \v 26 Yuxan jix oc t'anan Jesús yin eb, catu' jix yalon jaxca ti': \p —Ja' jun ti', c'am ton chi ske' yu junoj ánima. Pero ja' Dios chi ske' yu, yutol masanil c'al chi ske' yu, ẍi Jesús tet eb. \v 27 Catu' jix yalon naj Pedro tu' tet Jesús jaxca ti': \p —Wuẍtaj, jaonti', jix cu bej can masanil cu tzettaj yetal, catu' jix cu ec' c'al cuywoj ja wintaj, ¿tzet oj yun kel oc apnoj jaonti'? ẍi naj Pedro tu' tet Jesús. \v 28 Jix yalon Jesús tet eb tu' jaxca ti': \p —Caw yel chi wal e ex, ja' yet oj ac'boj masanil tzettaj yetal, catu' oj je cha'on spaj je yet tu'. Ja' jain \w Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti' an\w*, oj jin ey chotan bey jin despacho an, bey oj txeclo el jin watx'ilal c'al jin tzejejial. Ja' jaex je lacawanil jix jex ec' c'al cuywoj wintaj ti' an, oj jex ey chotan jun jun jex bey jun jun je despacho. Oj je na'on oc yin eb ket Israelal, eb lacaweb bulanil. \v 29 Yal c'al mac chi sbej can sna, yuẍtaj, yanab, smam, xutx, yetbi, yuninal, c'al x'otx' jin ya'il oj, ja' ton eb tu', caw miman sq'uexel oj ẍa' eb. Yetoj pax oj, oj ẍa' pax k'inale tol ey c'al yin tobal k'inal. \v 30 Ey eb miman yel oc apnoj cu xol tinani'. Pero ja' yet jun tiempoal chi wal tu', c'am xa nioj yel oc apnoj eb. Ey pax eb xin, c'am nioj yel oc apnoj cu xol tinani', pero ja' yet tu', caw miman xa yel oc apnoj eb, ẍi Jesús tet eb. \c 20 \s1 Sk'aneal Wan Eb Mulnawom \p \v 1 Yu jun tu', yuxan jix yal Jesús tet eb scuywom jaxca ti': \p —Oj waltej e ex tzet chi yun yel oc eb ánima yet ey oc Naj a Satcan, Yaawil oj eb. Ja' junel ey jun naj patrón, ja' yet jun sk'inib jix to naj seyon jaywan oj chi mulna bey awbil an yuva naj. \v 2 Jix ilcha eb xin, catu' jix yak'on strato yetoj eb. Jix yalon naj tet eb tol jun \w denario\w* oj tolanele sc'u jun jun eb yu naj. Catu' jix chejletoj eb bey smulnail tu' yu naj. \v 3 Ja' yet a las nueve jix eltoj naj ec'ab txombal. Catu' jix yilon yin wan winaj c'am smulnail. \v 4 Catu' jix yalon naj tet eb jaxca ti': “Ta che yoche chex mulnai, asi' wej mulna wintaj an. Oj wak' jantaj smoo chi wak' yu je mulnail tu' an,” ẍi naj tet eb. Catu' jix to eb mulna yu naj tu'. \v 5 Jix eltoj naj patrón ec'ab junel xa yet chuman c'u, catu' jix yak'on trato yetoj jaywan xa jaxca c'al jix yute yak'on strato yetoj eb jix oc yin mulanil yet a las nueve. Ja'c'ala' jix yun yet a las tres. \v 6 Jix to naj ec'ab junel xa yet a las cinco bey txombal. Ey wan xa winaj c'am smulnail jix yil titu'. Catu' jix yalon tet eb tu' jaxca ti': “¿Tzet yuxan tu' c'al ey jex ec' titi' yet chi ec' c'u? ¿Tumi c'am nioj je mulnail?” ẍi naj patrón tet eb. \v 7 “C'am, yutol c'am mac chi cu ochen yin mulnail on,” ẍi eb tet naj. “Ta quey tu' xin, asi' wej mulna bey jin tx'otx'. Oj wak' jantaj ja tool smoo cha wi',” ẍi naj tet eb. \v 8 Ja' yet jix k'ejbi, jix yalon naj patrón tet scaporal jaxca ti': “Awtetej eb jin mulnawom, catu' cha wak'on stool sc'u eb. Ja' eb tzunan xa c'al jix oc yin mulnail cha tolane babel. Catu' ja' eb babel jix oqui, tzunan xa cha tolane eb,” ẍi naj patrón tu'. \v 9 Yuxan ja' eb yey c'ualil xa jix oc yin mulnail tu', ja' eb jix babi juli. Jun denario stool eb jix ẍa'. \v 10 Jix lawi tu' xin, jix jul eb seb jix oc yin mulnail tu'. Ja' yet jix jul eb tu', ja' sna'on eb tol yel miman stool eb oj ẍa'. Pero tol ja'c'ala' jun denario ch'en jix ẍa' eb. \v 11 Ja' yet jix lawi ẍa'on stool eb tu', catu' jix yak'on jowal eb yetoj naj patrón tu'. \v 12 Jix yal eb jaxca ti': “Ja' eb naj tzunan xa jix jul mulnail ti', junxane hora jix mulna eb naj. Pero laan pax stool eb naj jix yi' ketoj jon, jaon jix techa c'al ec' c'u ku ti' xol k'ak',” ẍi eb tet naj. \v 13 Catu' jix yalon naj tet jun jun eb naj tu' jaxca ti': “Jaach wamigo, c'am chin q'uextoj tzet jix wal an. ¿Tumi man jun denario oj jix kute cu trato xin? \v 14 Yuxan cha' ja tool ti', paxantoj. Chi el yin jin c'ul wak'on stool eb tzunan xa c'al jix oc yin mulnail ti' jaxca je tool chi wak' ti'. \v 15 Jainti', ey walon wet chi wak'on jin tumin jaxca bey chi el yin jin c'ul. Ma ske' stit ja jowal win an, yutol watx' chi wute jin c'ul tet junoj mac txequel,” ẍi naj patrón tu' tet eb naj. \v 16 Yuxan, ja' eb c'am nioj yel oc apnoj tinani', yel miman oj yun yel oc eb. Jal eb miman yel oc apnoj tinani', c'am xa yel oc apnoj eb titu'. [Ec'al mac awtebil yu Dios, pero jaywanne mac sic'bil el oj,] ẍi Jesús tet eb. \s1 Chi Yaltej Scamichal Jesús Junel Xa \r (Marcos 10:32-34; Lucas 18:31-34) \p \v 17 Ja' yet lalan yatoj Jesús yetoj eb ánima yul sbeal conob Jerusalén, jix yawten el eb lacawan scuywom xol eb, jix yalon tet eb jaxca ti': \p \v 18 —Ilala, lalan katoj bey Jerusalén ti'. Jainti', cax c'al Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti', pero oj jin ale oc yul sk'ab eb yaawil yak'omal xaambal tet Dios, c'al yul sk'ab eb cuywam yin sley Moisés. Catu' oj yak'on elol camich eb wiban titu'. \v 19 Catu' oj jin yaon oc yul sk'ab eb man Israel oj. Oj jin sbuchon eb. Oj jin smak' eb. Oj jin locbale a yin culus yu eb. Pero ja' yet yox c'ual oj jin pitzc'unele a oj, ẍi Jesús tet eb. \s1 Ja' Tzet K'anbil Yu Xutx Naj Jacobo Yetoj Naj Juan Tet Jesús \r (Marcos 10:35-45) \p \v 20 Jix apni eb sc'aal naj Zebedeo yetoj c'al xutx sc'atan Jesús, ja' ton naj Jacobo, yetoj naj Juan. Jix ey kaan ix txutxe tu' sattaj Jesús yutol ey tzet chi yoche sc'ul chi sk'an tet. \v 21 Catu' jix yalon Jesús tet ix jaxca ti': \p —¿Tzet cha woche cha k'an e in an? ẍi naj tet ix. \p —Ja' yet oj jaach oc yaawil, tol oj wal cha cha' ey chotan eb wune' ti' ja c'atan, junoj bey ja watx' k'ab, junoj bey ja q'uexan, ẍi ix tet Jesús. \v 22 Catu' jix yalon Jesús tet eb jaxca ti': \p —Jaexti', c'am chi na'cha el je yu tzet che k'an e in an. ¿Oj mi techa je yu je yak'le porobal jaxca oj jin utele oj? Ja' tzet oj jul wiban, jaxca tol chin ak'le bautizar yu. ¿Yuxan ta oj techa je yu? ẍi Jesús tet eb. \p —Oj techa oj, ẍi eb tet Jesús. \p \v 23 —Yel toni oj jex ak'le porobal jaxca oj yun wak'le porobal. Jaxca sya'il oj ec' el wiban an, quey tu' sya'ilal oj ec' el je yiban. Pero jainti', c'am walon wet jex jin chotban ey bey jin watx' k'ab ma bey jin q'uexan. Yutol jix wa'nele wan lugar tu' yu cu Mam Dios yu mac txequel eb oj ey chotan titu'. Yuxan, oj yak' tet eb, ẍi Jesús tet eb. \v 24 Ja' yet jix yaben jun ti' eb laonwan xa cuywom tu', jix tit sjowal eb yin eb cawan tu'. \v 25 Yuxan jix yambale oc bulan eb lacawan yu Jesús, catu' jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Tol je yotaj xa, ja' eb ey oc yaawil bey jun jun mimej conob, chi c'al yak' mandar eb. Quey pax tu' eb mimej winaj xol conob, yaaw xa c'al chi yute sba eb yiban ánima. \v 26 Pero ja' je xol jaexti', man jaxca oj tu' oj yune'. Ta ey mac chi yoche caw miman yopiso je xol, sowalil chi oc yak'omal oj servil eb yet cuywomal masanil. \v 27 Yetoj pax oj, ta ey mac je xol chi yoche tol miman yel oc apnoj, sowalil chi oc mosoal xol eb yet cuywomal. \v 28 Ila jin, jain Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti', man yu oj wak'le servil yuxan jix jin jul an, pero yu wak'wi servil. Jix jin jul yu wak'on jin ba cam oj, yet watx' ec'al mac txequel chi colcha can el wu an, ẍi Jesús tet eb. \s1 Cawan Winaj Chi Ilwi Can A Yu Jesús \r (Marcos 10:46-52; Lucas 18:35-43) \p \v 29 Ja' yet jix el eb bey Jericó bey ey ec' eb tu', ec'al ánima jix oc tzajan yintaj Jesús. \v 30 Ey cawan winaj c'am chi ske' yilwi chotan ey sti' be. Ja' yet jix yaben eb tol ja' Jesús chi ec' el titu', jix a yaw eb yin yipal, jix yalon eb jaxca ti': \p —Mamin, jaach \w yic'aal naj David\w*, ok' ja c'ul kin on, ẍi eb tet Jesús. \v 31 Catu' jix tenchanele eb yu eb ánima tu', yet watx' chi tz'ini eb. Pero tol yel xa c'al jix a sjowal yel yaw eb: \p —Mamin, jaach yic'aal naj David, ok' ja c'ul kin on, ẍi eb tet Jesús junel xa. \v 32 Catu' jix oc linan naj Jesús tu'. Jix yawtentej eb Jesús sc'atan, catu' jix yalon tet eb jaxca ti': \p —¿Tzet che yoche chex wute an? ẍi Jesús tet eb. \p \v 33 —Mamin, chi koche chi cu ilwi can a ja wu, ẍi eb tet Jesús. \v 34 Catu' jix ok' can sc'ul Jesús yin eb. Jix yaon oc sk'ab naj yiban sbak' sat eb. Jix jajcha can sat eb yet jun txolan tu' yu naj. Jix lawi tu' xin, jix tzajlo eb yintaj Jesús. \c 21 \s1 Jix Apni Jesús Bey Jerusalén \r (Marcos 11:1-11; Lucas 19:28-40; Juan 12:12-19) \p \v 1 Ja' yet lalan xa yapni Jesús yetoj eb scuywom bey scawilal conob Jerusalén, jix apni eb bey conob Betfagé, yin sc'ul wonan Olivo. Catu' jix ẍejon baboj cawan eb scuywom Jesús. \v 2 Jix yalon naj tet eb jaxca ti': \p —Baban nej toj bey jun aldea cu sattaj toj ti'. Ja' tu' oj je yil jun no' txutxe burro, txuan oc no' yetoj jun xa no' ach'e xa. Che ti el no' catu' che yi'ontej no' titi'. \v 3 Ta ey mac txequel chi alon e ex, che yal tet eb jaxca ti': “Ey tzet oj oc no' yu naj Kaawil,” je chi tet. Catu' oj jajletej no' e ex yin eymanil, ẍi Jesús tet eb. \v 4 Quey ton tu' jix yun xin, yet watx' chi yun tzet tz'ibebil can yu naj ẍejab Dios yet \w peyxa\w*, yet jix yalon can jaxca ti': \q1 \v 5 Je chi tet eb a conob Sión jaxca ti': “Ila sjul je Reyal je xol. Chi jul yin yeynajil yiban no' burro. Ey a yiban no' ach'e burro,” je chi, ẍi yul An Juun Tz'ibebil can tu'.\x * \xo 21:5 \xt Zacarías 9:9\x* \m \v 6 Catu' jix to eb cawan cuywom tu'. Jix sjijen eb tzet jix yal Jesús. \v 7 Jix yi'ontej no' txutxe burro tu' eb yetoj no' ach'e xa tu' tet Jesús. Jix yaon oc wan spichil eb cuywom tu' yiban no' s'aam oj. Catu' jix a Jesús yiban no'. \v 8 Ja' yet lalan sbey eb tu', ec'al eb ánima chi slitx'ba ey spichil yul sbe. Ey mac txequel xin, sk'ab te' chi bet tzoc'tej, catu' chi yaon ey yul sbe naj tu'.\f + \fr 21:8 \ft Chi ya ey spichil c'al xaj te' eb ánima yul be yu x'oxon el oj, tol chi tzala eb yet chi jul junoj rey, ma junoj mac txequel miman yel oc apnoj.\f* \v 9 Ja' jantaj eb babel sattaj, c'al jantaj eb tzajan yintaj jix ẍa'on el yich eb yel yaw jaxca ti': \p —Tit ojab swatx' c'ulal Dios yiban jun \w yic'aal naj David\w* ti'. Kal wej watx' k'ane tet jun chejbiltej yu naj Kaawil ti'.\x * \xo 21:9 \xt Salmos 118:26\x* Kal wej yu diosal tet Naj a Satcan, ẍi eb. \v 10 Ja' yet jix apni Jesús bey conob Jerusalén, jix a somna masanil eb ánima, jix sk'anlen eb jaxca ti': \p —¿Mac txequel jun chi jul ti'? ẍi eb. \v 11 Ey eb jix alon jaxca ti': \p —Ja' ton ẍejab Dios, Jesús a Nazaret yul yet Galilea, ẍi eb. \s1 Eb Ujtebil Eltej Yu Jesús Yul Templo \r (Marcos 11:15-19; Lucas 19:45-48; Juan 2:13-22) \p \v 12 Jix lawi jun tu' xin, jix octoj Jesús yul Stemplo Dios. Jix yujten eltej eb chi txonwi, c'al eb chi manwi titu'. Jix stenon a pac'laboj smeẍa eb q'uexom tumin, c'al ẍila eb txonom uch.\f + \fr 21:12 \ft Ja' wan no' nok' chi txonle yul templo tu', ja' ton wan oj yak' yin xaambalil. Chi sq'uex tumin yul titu' yutol asan stumin yet templo tu' chi ẍa' eb yin ofrenda, ma sa'beal yul templo tu'. Ec'al mac chi yetne eb yin wan ti'.\f* \v 13 Jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Albil can yu Dios yul An Juun Tz'ibebil can jaxca ti': “Ja' jin na an, Snail Txa oj yija,” ẍi An Juun tu'.\x * \xo 21:13 \xt Isaías 56:7\x* Pero jaexti', jaxca c'al junoj na ch'en bey chi sc'uba el sba eb elk'om, quey tu' che yute, ẍi Jesús tet eb.\x * \xo 21:13 \xt Jeremías 7:11\x* \v 14 Ja' yet ey ec' naj yul templo tu', ey eb c'am chi ske' yilwi jix apni sc'atan naj, yetoj eb c'am chi ske' sbeyi. Jix wa'xi can eb yu Jesús. \v 15 Pero ja' yet jix yilon wan \w milagro\w* tu' eb yaawil eb yak'omal xaambal tet Dios, yetoj eb cuywam yin sley Moisés, catu' jix yaben eb yel yaw wan ach'e c'al wan k'opo tol chi yal jaxca ti': “Tit ojab swatx' c'ulal Dios yiban jun yic'aal naj David ti',” ẍi eb. Jix tit sjowal eb sic'lebil. \v 16 Jix yalon eb tet Jesús jaxca ti': \p —¿Chim ja wab tzet chi yal wan ach'e c'al wan k'opo ti'? ẍi eb tet Jesús. \p —Chi ton wab an. ¿Tumi c'am to che yil yul An Juun Tz'ibebil can bey chi yal wan chi yal eb ti'? Bey chi yal jaxca ti': \q1 Ja' eb unin, eb watx' xa, c'al eb chi to txutxwi, ja' eb jix ja wak' k'anab yalon watx' k'ane e ach. \m Quey tu' yalon can yul An Juun Tz'ibebil can tu', ẍi Jesús tet eb.\x * \xo 21:16 \xt Salmos 8:2\x* \v 17 Jix lawi tu' xin, jix bejle can eb yu naj, catu' jix to naj. Jix el bey Jerusalén tu' catu' jix apni bey Betania. Ja' tu' jix ec' ak'bal yu naj titu'. \s1 Jix Taj El Te' Higo Yu Jesús \r (Marcos 11:12-14, 20-26) \p \v 18 Ja' yet jun xa sk'inibalil, yet lalan spaxtoj Jesús bey Jerusalén, catu' jix tit swail. \v 19 Jix yiloni tol ey jun te' higo sti' be. Jix to naj sc'atan te', pero c'am junoj sat te' jix ilcha yu naj. Asan xaj te' ey. Yuxan jix yal naj tet te' jaxca ti': \p —C'am xa bak'in oj ja wak' ja sat, ẍi Jesús tet te' higo tu'. Catu' ja' yet jun txolan tu' jix taj xa c'al el te'.\f + \fr 21:19 \ft Ey bey chi binale te' higo yin yechel oj eb conob Israel.\f* \v 20 Ja' yet jix yilon eb scuywom jun tu', caw jix q'uey a sc'ul eb: \p —¿Tzet jix yun staj el jun te' ti' yin junoj txolan? ẍi eb jix sk'anlen eb tet Jesús. \p \v 21 —Caw yel chi wal e ex, ta tol che yaoc Dios yin je c'ul, catu' c'am nioj che yak' caab c'ulal, yal c'al tzet oj ske' je yu. Man asanne oj jaxca tzet jix wute jun te' ti', oj ske' je yu. Pero cax c'al che yal tet jun wonan ti': “Elan titi', k'oj eytoj ja ba xol ja' mar,” ta je chi tet, oj ske' je yu. \v 22 Catu' yal c'al tzet oj je k'an yet oj jex txaloj, oj ak'le e ex, ta tol che yaoc yin je c'ul, ẍi Jesús tet eb. \s1 Ey Eb Jix Sk'anlen Bey Jix Tit Yopiso Naj Jesús \r (Marcos 11:27-33; Lucas 20:1-8) \p \v 23 Catu' jix oc Jesús yul stemplo Dios. Jix cuywa tet eb ánima yul tu'. Jix apni eb yaawil yak'omal xaambal eb Israel yetoj eb yicham winajilal eb Israel tu' sc'atan naj catu' jix sk'anlen eb tet naj jaxca ti': \p —¿Tzet ja wopiso yuxan jix ja wun wan tu' ewi? ¿Mac txequel jix ak'on ja wopiso tu'? ẍi eb tet Jesús tu'. \v 24 Catu' jix yalon Jesús tet eb jaxca ti': \p —Ey pax jun tzet oj jin k'anle el e ex. Ta oj je yal e in an, catu' oj walon e ex mac jix ak'on wopiso ti' yuxan chi wun wan ti'. \v 25 Al wej e in an, ¿mac jix ak'on yopiso naj Juan yin yak'on bautizar ánima? ¿Dios mi jix ak'on tet ma ja' ánima? ẍi Jesús tet eb. \p Catu' jix c'oli yalonten eb xol tu' yu jun tzet jix sk'anle tu', jix c'oli yalon eb jaxca ti': \p —¿Tzet chi kute cu pajtzen tet? Yutol ta chi kala, tol ja' Dios jix ak'on yopiso naj Juan tu', “¿tzet yuxan ma je yaoc yin je c'ul xin?” ẍi mi e on. \v 26 Pero ta chi kala, tol ánima jix ak'on yopiso tu', caw ey smey yu eb ánima, yutol ja' naj Juan tu' caw ẍejab Dios sna'on ánima masanil, ẍi eb. \v 27 Yuxan jix yalon eb jaxca ti': \p —Man kotaj oj, ẍi eb tet Jesús. \p —Ta quey tu' xin, man pax oj wal e ex mac jix ak'on wopiso, yuxan chi wun wan tzet yetal ti', ẍi Jesús tet eb. \s1 Sk'aneal Cawan C'aale \p \v 28 Catu' jix yalon Jesús tet eb jaxca ti': \p —¿Tzet ẍi je c'ul yu jun k'aneal oj waltej ti'? ẍi Jesús tet eb. \p Ey jun winaj ey cawan sc'aal. Jix yalon tet naj babel winaj jaxca ti': “Jaach jin C'aal, asi', mulnail bey cu mulnail tinani',” ẍi naj mame tu' tet sc'aal. \v 29 “C'amaj, c'am chin to jainti',” ẍi naj c'aale tu' tet smam tu'. Pero ja' yet juneb xa tu' xin, jix sna'on sba sc'ul catu' jix toi. \v 30 Jix lawi jun tu' xin, catu' jix yalon naj tet naj tzunan unin jaxca c'al jix yute yalon tet naj babel. “Ye xin Mamin, oj jin toj,” ẍi naj c'aale tu': Pero ma toj pax naj. \v 31 Tinani' xin, chin k'anle e ex, ¿mac junoj eb naj c'aale tu' jix jijen tzet jix yal smam tu'? ẍi Jesús tet eb. \p —Ja' naj babel unin jix sjije tzet jix yal smam tu', ẍi eb. \p Catu' jix yalon Jesús tet eb jaxca ti': \p —Caw yel chi wal e ex, ta oj oc Naj a Satcan je Yaawil oj, babel oj oc eb \w tejom el tolabal\w* c'al eb ix amul ix je sattaj. \v 32 Yutol ja' naj Juan Bautista tu', jix yal e ex tzet watx' che yute je wa'nen je beybal, pero ma je yaoc yin je c'ul tzet jix yala. Pero la, ja' eb tejom el tolabal c'al eb ix amul ix jix yaoc eb yin sc'ul tzet jix yala. Cax c'al jix je yil tzet jix yute sna'on sba eb yet jix sna' sba sc'ul eb yin spenail, pero ma je na' je ba yetoj eb. Ma je yaoc yin je c'ul tzet jix yal naj Juan tu'. \s1 Sk'aneal Eb Mulnawom Pena Sna'bal \r (Marcos 12:1-12; Lucas 20:9-19) \p \v 33 Ab wej jun xa k'aneal oj waltej ti' an xin: Ey jun winaj jix yaw uva\f + \fr 21:33 \ft Ey bey chi binale yak'il te' uva yechel oj eb conob Israel. Il Isaías 5:1-7.\f* bey sat jun x'otx', catu' jix oc colal yinlaj. Jix swa'nen jun jolan bey oj stec' el yal yuva tu'. Jix tz'ajon pax a jun ilbal uva xol tu'. Jix lawi tu' xin, jix yaon can toj jun x'otx' tu' yetoj c'al yawo maanil tet wan eb mulnawom winaj. Catu' jix to ec'ab bey jun xa lugar naat. \v 34 Ja' yet jix a apnoj stiempoal syambale a an, jix ẍejontoj wan ẍejab naj yu sto ẍa'on eb jantaj yet naj t'inan yi'on tet eb naj jix maanen can tu'. \v 35 Pero ja' yet jix apni eb xin, jix mi'cha eb chejab yu eb mulnawom tu'. Ey jun jix mak'le yu eb. Ey jun xa xin, jix cam xa c'al yu eb. Jal jun xa xin, tol jix k'ojch'ennele yu eb. \v 36 Jix ẍejontoj wan xa eb ẍejab naj a tx'otx' tu'. Ec'ban sbisil eb yintaj eb babel tu', pero ja'c'ala' jix utele eb. \v 37 Catu' jaxa naj c'aale jix chejletoj. “Oj xiw eb tet jun jin c'aal ti' an,” ẍi naj. \v 38 Pero ja' yet jix yilon eb naj mulnawom tu', tol ja' naj c'aale tu' chi apni, jix slatinen el sba eb, catu' jix yalon eb jaxca ti': “Ja' yet oj cam naj smam naj ti', ja' oj i'on can jun tx'otx' ti' sattaj oj. Cu mak' wej cam oj, yet watx' jaon xa chi ki' can jun tx'otx' ti',” ẍi eb. \v 39 Yuxan asanne c'al jix apni naj sc'atan eb, catu' jix sac'ontej eb, jix sjutxon el naj eb sti' el tx'otx' tu', catu' ja' titu' jix mak'le cam naj yu eb. \v 40 ¿Tzet oj utele eb mulnawom tu' yu naj a tx'otx' tu' yet oj jul naj che na'? ẍi Jesús tet eb fariseo tu'. \p \v 41 —Oj ak'le cam masanil wan ánima pena tu' yu naj yet oj jul oj. Catu' oj yaon can toj x'otx' tu' maanil junel xa tet wanoj xa mulnawom tol yel oj yak' jantaj yet naj t'inan chi yi' yin c'al stiempoal, ẍi eb. \v 42 Yuxan, jix yal pax Jesús tet eb jaxca ti': \p —¿Tumi c'am to bey che yil yul An Juun Tz'ibebil can oj tzet oj jin utele el oj bey chi yal jaxca ti'? \q1 Ey jun ch'en jix yintajne el eb wa'nem na. Ja' ton jun tu' yel jix oc yopiso. Ja' naj Kaawil jix unen jun tu', yuxan, ja' yet chi kiloni, caw chi q'uey a cu c'ul yu, ẍi yul An Juun Tz'ibebil can tu'.\x * \xo 21:42 \xt Salmos 118:22, 23\x* \m \v 43 Yuxan, chi wal e ex, tol c'am xa je yalon je yet yoc Naj a Satcan je Yaawil oj. Tx'oj xa animail oj oc je q'uexel oj. Ja' ton eb tu' laan jaxca eb oj ak'on yuca' tx'otx' tx'otx' tet naj a tx'otx' tu'. \v 44 Yal c'al mac chi smak' ey sba yiban jun ch'en tu', coc' xa c'al chi yun sk'atoj. Quey tu' oj yun yel oc eb chin intajnen el oj. Jal mac oj jin na' oc yin, jaxca junoj mac txequel chi ey q'uey jun ch'en tu' yiban, coc' xa c'al chi yuntoj, ẍi Jesús tet eb. \v 45 Ja' yet jix yaben wan k'aneal ti' eb yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios, yetoj eb fariseo tu', jix na'cha el yu eb tol ja' eb chi al-lei. \v 46 Yuxan jix yoche eb jix mi'cha Jesús. Pero chi xiw eb tet eb ánima. Yutol ja' Jesús tu', ẍejab ton Dios yul sat ánima tu'. \c 22 \s1 Sk'aneal Jun Nupil \p \v 1 Jix yaltej jun xa sk'aneal ti' Jesús tet eb. Jix yalon jaxca ti': \p \v 2 —Oj waltej e ex, tzet chi yun yel oc eb ánima chi oc Naj a Satcan Yaawil oj. Ey jun rey jix yaoc sk'inal jun sc'aal yet jix nupi. \v 3 Jix c'al ẍa' el yich jun k'in tu', catu' jix ẍejontoj eb ẍejab to yawten eb, eb awtebil xa ta' a'. Pero ma yal sc'ul eb jix apni bey jun k'in tu'. \v 4 Yuxan, jix yalon naj tet wan xa eb ẍejab jaxca ti': “Asi' wej, al wej tet eb awtebil xa c'al ta' wu tu' an, tol watx' xa ye slo'be eb tol oj low eb titi'. Jix wak' ak'le cam jayc'on no' wacax yetoj wan no' caw lotzebil. Caw watx' xa ye masanil, yuxan asi' al wej tet eb, tol chi tit eb yin eymanil bey jun nupil ti',” ẍi naj rey tu' tet eb. \v 5 Jix to eb ẍejab naj tu' yaloni. Pero ma c'al ta' sjije eb awtebil tu' sjuli. Ey jun tol jix to yil can yawo bey x'otx'. Ey jun xa jix to yil can snegocio. \v 6 Jal wan xa eb xin, jix mitx'le can eb ẍejab naj rey tu' yu eb. Jix mak'le eb yu eb, masanta' c'al jix cam eb ẍejabwom tu' yu eb. \v 7 Ja' yet jix yaben naj rey tu', caw jix tit sjowal naj. Yuxan jix ẍejtoj wan eb soldado naj, jix bet ak'le cam wan ánima tu', catu' jix nusle tz'a' sconob eb tu'. \v 8 Jix lawi jun tu' xin, catu' jix yalon tet wan xa eb ẍejab jaxca ti': “Watx' xa ye masanil tzet t'inan chi k'anle yu jun nupil ti'. Pero ja' eb awtebil tu', man smoo oj eb sjuli. \v 9 Yuxan, asi' wej yul-laj calle. Jantaj c'al mac che yil yin che chejtej bey jun k'in ti',” ẍi naj tet eb. \v 10 Jix to wan xa eb chejabwom tu' yul-laj calle xin. Ec'al mac txequel bey jix yal eb. Ey eb pena. Ey eb watx' jix apni oc oj. Jun txolan catu' jix no jun na bey ey oc k'in tu'. \v 11 Catu' jix octoj naj rey tu' yul sna, yu yilon eb jix apni tu'. Jix yilon naj tol ey jun winaj man ey oj oc spichil yet nupil yu naj,\f + \fr 22:11 \ft Ja' yet jun tiempoal tu' chi ak'le spichil eb awtebil bey junoj k'in yu naj a k'in tu'.\f* \v 12 yuxan jix yal naj rey tu' tet naj jaxca ti': “Jaach wamigo, ¿tzet yuxan comon c'al chach octej bey nupil ti'? Ila tol man ey oj oc ja pichil yet nupil,” ẍi naj rey tet. C'am xa c'al tzet jix yal naj. \v 13 Catu' jix yalon naj rey tu' tet wan eb smoso ey ec' yetoj titu' jaxca ti': “C'al wej ey yajan jun winaj ti' c'al sk'ab. Catu' che yi'on a oj, chi to je k'ojon can eltoj xol k'ej k'inal. Ja' titu' oj ok' oj, catu' oj natx'atx' oj ye yu sya'il,” ẍi naj rey tu'. \v 14 Chi yal yel oc apnoj jun sk'aneal ti', tol ec'al mac txequel awtebil yu Dios, pero jaywanne mac sic'bil el oj, ẍi Jesús tet eb. \s1 Ch'en Tumin Chi K'anle El Yin Eb Yu Naj Yaaw \r (Marcos 12:13-17; Lucas 20:20-26) \p \v 15 Jix lawi tu' xin, catu' jix to eb fariseo tu'. Jix sna'otanen eb yin Jesús, yu yak'len yijban naj eb yin spenail yu junoj tzet yetal chi yal naj, catu' chi yak'on queja eb yaloni. \v 16 Yuxan jix ẍejtoj jaywan scuywom eb sc'atan Jesús, yetoj jaywan eb spartido naj Herodes.\f + \fr 22:16 \ft Ja' eb spartido Herodes, chi ẍa' sc'ul eb, tol ja' c'al naj Herodes yetoj yic'aal chi oc yaawil oj eb. Jal eb fariseo man laan oj sna'bal eb yetoj eb tu'.\f* Jix bet yalon eb jaxca ti': \p —Jaach cuywam kotaj sic'lebil tol yel c'al cha wala. Kotaj pax oj, tol yel c'al cha wute pax cuywa ja ba yin jun beybale chi yoche Dios. Catu' jun laan c'al cha wute ja c'ul yin ánima yutol laan c'al yel oc apnoj eb yul ja sat. \v 17 ¿Tzet ja chi jaachti'? Ja' ch'en tumin chi k'anle el e on yu naj yaaw bey Roma, ¿ey mi sleyal chi kak'a, ma c'amaj cha na'? ẍi eb tet. \v 18 Pero yotaj xa Jesús tol man watx' oj tzet lalan sna'on oc eb yin. Yuxan jix yal naj tet eb jaxca ti': \p —Jaexti', caw caab sat jex. ¿Tzet yuxan che yak'le jin je yijban yin spenail? \v 19 Tx'ox wej ch'en tumin chi ak'le tet naj yaaw tu' e in an, ẍi naj tet eb. Catu' jix tx'oxon jun \w denario\w* ch'en tumin tu' eb tet naj. \v 20 Catu' jix sk'anlen naj tet eb tu' jaxca ti': \p —¿Mac ey yechel sat ey oc yin ch'en ti'? ¿Mac ey oc sbi yin ch'en? ẍi Jesús tet eb. \p \v 21 —Ja' ton yechel naj yaaw bey Roma, c'al sbi naj, ẍi eb. \p —Ak' wej tzet yetal yet c'al ta' naj yaaw tu' tet xin, jal tzet yetal yet c'al ta' Dios, ak' wej pax tet, ẍi Jesús tet eb. \v 22 Ja' yet jix yaben eb wan tu', tu' c'al jix q'uey a sc'ul eb. Catu' jix el eb sc'atan naj, jix to eb. \s1 Ja' Eb Chi Alon Tol Man Oj Pitzc'u A Eb Camnaj \r (Marcos 12:18-27; Lucas 20:27-40) \p \v 23 Ja' c'al oc yet jun c'u tu', ey wan eb \w saduceo\w* jix apni sc'atan Jesús. Ja' eb chi aloni tol c'am chi pitzc'u a eb camnaj. Yuxan jix sk'anle eb tet naj jaxca ti': \p \v 24 —Jaach cuywam, jix yal can naj Moisés yul An Juun jix s'ibe can jaxca ti': “Ta ey junoj winaj c'am to yuninal chi ali, catu' chi cami, sowalil ja' junoj xa yuẍtaj chi i'on can a yistil, catu' chi el yuninal yetoj ix, jaxca tu' xin, chi yi' el yic'aal yuẍtaj naj,” ẍi can Moisés tu'.\x * \xo 22:24 \xt Deuteronomio 25:5\x* \v 25 Ja' junel, ja' cu xol ti' jon, ey jujwan winaj, yuẍtaj c'al sba eb. Jix oc yetbi naj babel winaj, pero jix camtoj naj. C'am c'al junoj yuninal naj jix el can oj. Ja' naj tzunan yintaj naj babel tu' jix i'on can ix. \v 26 Pero jix cam pax naj, ja'c'ala' c'am yuninal naj jix el can oj. Ja'c'ala' quey tu' jix yun naj yet yox, masanta' c'al jix lawi ec' ix ix tu' sc'atan eb naj sjujwanil, ja'c'ala' jix yun eb naj. \v 27 Jix lawi scamtoj eb naj sjujwanil xin, catu' jix cam pax ix ix tu'. \v 28 Ja' yet oj pitzc'u a eb camnaj tu' xin, ¿mac txequel naj ey yistil ix sic'lebil? Yutol jix il-le ix yu eb naj jujwan tu', ẍi eb. \v 29 Catu' jix yalon Jesús tet eb saduceo tu' jaxca ti': \p —Jaexti', che yak' q'ueytoj je ba, yutol man je yotaj oj tzet ẍi yul An Juun Tz'ibebil can oj. Man pax je yotaj oj jantaj yipal Dios. \v 30 Yutol ja' yet oj pitzc'u a eb camnaj tu', ma xa yil-le sba eb titu'. C'am mac oj yatoj scutz'in alibeal. Yutol jaxca xa eb ángel bey satcan oj yun eb. \v 31 Man to c'al je yotaj oj pax oj, tol oj pitzc'u pax a eb camnaj. ¿Tumi c'am to che yil yul An Juun Tz'ibebil can tu' tzet albil can yu Dios e ex, yet chi yal jaxca ti': \v 32 “Jain ton ti', Sdiosal jin naj Abraham, Sdiosal jin naj Isaac, Sdiosal jin naj Jacob,” ẍi can oj.\x * \xo 22:32 \xt Éxodo 3:6\x* Yuxan cax c'al camnaj xa eb, kotaj, tol man junelne oj jix cam el eb. Yutol kotaj tol ja' Dios man Sdiosal oj eb camnaj, pero Sdiosal eb iquis. Jaxca tu' jix x'ox Jesús yil eb tol oj pitzc'u a eb camnaj. \v 33 Ja' yet jix yaben wan ti' eb ánima, caw jix q'uey a sc'ul eb. \s1 Ja' Ton Jun Chejbanil Ti', Ec'ban Yel Oc Apnoj \r (Marcos 12:28-34) \p \v 34 Ja' yet jix yaben eb fariseo, tol ma ske' spajtzen eb saduceo tet Jesús, catu' jix syamba sba eb yin. \v 35 Ey jun xol eb tu' caw cuywam yin sley Moisés. Jix yochen jix yijban Jesús yin spenail, yuxan jix tz'aj sk'anlen naj tet naj jaxca ti': \p \v 36 —Jaach cuywam, beytet junoj chejbanil yul sley Moisés ec'ban yel oc apnoj yintaj masanil wanoj xa? ẍi naj tet Jesús. \v 37 Catu' jix yalon Jesús tet jaxca ti': \p —Cam c'ulne wej naj Kaawil cu Diosal yin masanil je c'ul yin masanil je pixan, c'al yin masanil je na'bal.\x * \xo 22:37 \xt Deuteronomio 6:5\x* \v 38 Ja' ton jun chejbanile ti', ec'ban yel oc apnoj yintaj masanil. \v 39 Ey jun xa txen xa man laan oj yel oc apnoj jaxca jun ti', tol chi yal jaxca ti': “Cam c'ulne wej je yet animail, jaxca che yute je cam c'ulnen je ba jun jun jex,” ẍi.\x * \xo 22:39 \xt Levítico 19:18\x* \v 40 Ta chi cu jije caab chejbanile ti', jaxca tol lalan cu jijen masanil ẍejbanil Dios, c'al masanil jantaj tzet tz'ibebil can yu eb ẍejab Dios, ẍi Jesús tet naj. \s1 \w Cristo\w*, Naj Sc'aal Dios \r (Marcos 12:35-37; Lucas 20:41-44) \p \v 41 Yaman to ec' eb fariseo tu', catu' jix sk'anlen Jesús tet eb: \p \v 42 —¿Tzet ẍi je c'ul yin naj Cristo? ¿Mac ey yic'aal che na'? ẍi Jesús tet eb. \p —Yic'aal naj David, ẍi jun tet Jesús. \p \v 43 —Pero ja' naj David tu', ak'bil yal yu Santo Espíritu, tzet utbil tol ja' jun Cristo tu', Yaawil naj David yei, jix yal jaxca ti': \q1 \v 44 Jix yal Dios Kaawil tet naj Waawil jaxca ti': “Eyan chotan bey jin watx' k'ab an,\f + \fr 22:44 \ft Ja' mac chi ey chotan bey swatx' sk'ab junoj mac txequel, chi xoxo, tol miman yel oc apnoj yul sat.\f* masanta' c'al oj can eb ja cajat ja walan wu an,” ẍi Dios tet naj Waawil, ẍi naj David tu'.\x * \xo 22:44 \xt Salmos 110:1\x* \m \v 45 Quey tu' jix yute yalon can naj David, pero tzet utbil tol ja' naj Cristo Yaawil yala. Ma ske' asanne oj tol yic'aal naj David yei, ẍi Jesús tet eb. \v 46 C'am junoj eb jix ske' spajtzen tzet jix yala. Yuxan, yet tax c'al tu', c'am junoj mac txequel chi stec'ba sba sk'anlen junoj xa tzet yetal tet Jesús. \c 23 \s1 Spenail Eb Fariseo Yetoj Eb Cuywam Yin Sley Moisés \r (Marcos 12:38-40; Lucas 11:37-54; 20:45-47) \p \v 1 Jix lawi jun tu' xin, catu' jix yalon Jesús tet eb ánima c'al tet eb scuywom jaxca ti': \p \v 2 —Ja' eb cuywam yin sley Moisés yetoj eb fariseo, ey ton yopiso eb scuywa yin sley Moisés. \v 3 Yuxan, jije wej yal c'al tzet chi yal eb catu' che beybalneni. Pero ja' sbeybal eb xin, manchej je beybalne. Yutol ja' tzet chi yal eb, toj chi sbeybalne eb. \v 4 Ja' wan chejbanil chi yak' eb, laan jaxca junoj ijatz c'am chi laccha ku. Chi syamba eb, catu' chi yak'on eb kija. Pero ja' eb xin, toj chi yoche eb chi oc lacan yin nioj. Quey tu' chi yute yak'on eb kij wan chejbanil caw ya'taj. \v 5 Asan yu chi yoche eb tol watx' eb yul sat ánima, yuxan chi yaon oc eb wan tzet yetal watx' yili yin. Ey wan tz'um tx'uye ye bey tz'ibebil oc nioj sk'ane cu Mam Dios, chi yaoc eb yin sk'ab yetoj yin spalan. Mimej tx'uye ye chi yute oc eb. Chi yaon oc jojquiẍtaj pichile eb, jojquiẍtaj sti'laj.\f + \fr 23:5 \ft Ey wan ni'tej tx'uye tz'um chi yij filacteria. Ja' yul eb tu' ey janic' sley Moisés. Chi spix oc eb wan tx'uye tu' yin spalan, c'al yin sq'uexan k'ab eb. Miman pax chi yute sti'laj spichil eb. Jaxca ti' chi yute x'oxon el sba eb fariseo, tol na'an Dios yu eb.\f* \v 6 Ja' bey chi oc mimej lo'o, asan bey caw watx' chi ey chotan eb. Yetoj pax bey snail sculto eb, asan bey chi ey chotan eb mimej winaj chi ey chotan eb. \v 7 Ja' yet chi ec' eb yul-laj calle, caw chi tzala eb yet chi yi'on ey sba ánima tet eb. Caw chi tzala eb yet chi al-le oc eb cuywamil. \v 8 Pero jaexti' xin, manchej je cha' chex al-le oc cuywamil, yutol junne je cuywam, ja' ton Cristo, tol jain toni. Jal jex xin, je yuẍtaj je ba, je yanab je ba je masanil. \v 9 C'am junoj mac txequel bey yul yiban k'inal ti' chi ske' comon c'al che yal oc je mam oj. Yutol junne je Mam, ja' ton naj ey bey satcan. \v 10 C'am ojab chex tzalai yet jex al-le yaawil, yutol junne je Yaawil, ja' ton Cristo, tol jain toni. \v 11 Yal c'al mac bejan c'al sc'ul yoc yak'omal oj servil je xol, ja' ton jun tu' yel miman yel oc apnoj. \v 12 Yal c'al mac chi yi' a can sba, oj utele yin yeynajil. Jal eb chi yi' eytej sba, ja' ton eb tu' oj i'le a oj. \v 13 Ja' jaex, cuywam jex yin sley Moisés ti' xin, yetoj jex jaex fariseo jex ti', caw ok'bal jex c'ule. Caab sat jex. Ila che tenoc tucan eb ánima chi yoche chi oc Dios Yaawil oj. Ma jex oc jaexti', catu' c'am che cha' pax oc eb chi yoche chi oqui. \v 14 [Jex cuywam yin sley Moisés c'al jex fariseo, caw ok'bal jex c'ule. Caab sat jex. Ila che yi' can ec' sna eb ix camnaj xa yichamil. Chi lawi tu' caw miman che yute yajan je txa, tzet utbil oj chi sna' ánima tol c'am je mul. Ja' ton yu wan tu', yuxan caw miman sya'tajil oj je cha'.] \v 15 Jex cuywam yin sley Moisés, c'al jex fariseo, caw ok'bal jex c'ule, caab sat jex. Chilan je yec' yul-laj yiban k'inal ti' yetoj yiban ja' mar, yu ec' je monten oc junoj mac txequel je yetoj yin je cuybanil. Ja' eb che yak' ganar yoc tu', tu' c'al chi etex el sna'bal eb je yu, yu je cuybanil tu'. Yel xa c'al pena chi el oc eb je yintaj, yuxan, smoo ec'ban sya'tajil oj ẍa' eb je yintaj. \v 16 Jaexti', laan jex jaxca junoj mac txequel c'am chi ske' yilwi, chi tz'aj squetztoj junoj xa mac txequel. Caw ok'bal jex c'ule, yutol je chi jaxca ti': “Ta ey junoj mac txequel chi sloctej sbi stemplo Dios yet chi yak'on sti', man caw sowalil oj chi yun sti' tu', yutol c'am caw yel oc apnoj jun stemplo Dios tu'. Pero ta ja' sbi ch'en oro sa'beal bey stemplo Dios chi sloctej xin, sowalil chi yak' yun tzet jix yal tu' xin,” je chi. \v 17 Yuxan, caw c'am je na'bal. Jaxca tol c'am chi ske' je yilwi nioj. ¿Beytet junoj yel miman yel oc apnoj che na'? ¿Jam ch'en oro tu' xojli, ma ja' stemplo Dios tu'? Ja' ch'en oro sa'beal tu', asan yutol yet stemplo Dios ch'en, yuxan yet Dios yei. \v 18 Che yalon pax jaxca ti': “Ta ey jun mac txequel chi sloctej sbi smeẍail xaambal bey chi atoj xaambal yet chi yak'on sti', man caw sowalil oj chi yun sti' tu'. Pero ta ja' xaambal batxan atoj yiban tu' chi sloctej sbi, caw sowalil chi yak' yun tzet jix yal tu' xin,” je chi.\f + \fr 23:18 \ft Ey jun smeẍail xaambal bey chi tz'a' no' nok' chi ak'le tet Dios. Il Éxodo 27:1-8; c'al Éxodo 29:38-41.\f* \v 19 Yuxan, caw c'am je na'bal. Jaxca tol c'am chi ske' je yilwi nioj. ¿Beytet junoj yel miman yel oc apnoj che na'? ¿Jam xaambal tu', ma ja' jun smeẍail bey chi atoj batxan tu'? Ja' jun xaambal tu', yutol ey xa atoj yiban meẍa tu' yuxan yet Dios yei. \v 20 Yuxan, ta ey mac chi sloctej sbi jun meẍa bey chi atoj xaambal tu', man asanne oj jun tu' lalan slocontej sbi. Pero lalan slocontej sbi masanil tzet batxan atoj yiban pax oj. \v 21 Ja'c'ala' mac chi sloctej sbi stemplo Dios, man asanne oj templo tu' lalan slocontej sbi, pero lalan pax slocontej sbi Dios yetoj, yutol asan Dios ey yet. \v 22 Ta ey mac chi sloctej sbi satcan, chi yal yel oc apnoj tol lalan slocontej sbi sdespacho cu Mam Dios, lalan slocon pax tej sbi Dios, yutol ja' bey satcan ey ec' oj. \v 23 Jex cuywam yin sley Moisés c'al jex fariseo, caw ok'bal jex c'ule. Caab sat jex. Che yak' sdiezmoal an alawen, an ani', c'al an comino. Pero wan ẍejbanil Dios miman yel oc apnoj, toj che jije. Ja' ton wan chejbanile ti' chi aloni, tol sowalil watx' ojab chi kute cu ba, chi ok' cu c'ul yin ket animail, catu' chi kaon oc cu c'ul yin Dios. Pero ila c'am yel oc apnoj wan ti' yul je sat. Caw sowalil tol che jije wan ti', catu' che jijen pax wan xa tu'. \v 24 Jaexti', laan jex jaxca junoj mac c'am chi ske' yilwi, chi tz'aj squetztoj junoj xa mac txequel. Laan jex jaxca junoj mac txequel chi yi' atej junoj no' yali' us chi to xol slo'be, jal junoj no' camello chi tuk'le eytoj. Quey jex tu', yutol chex xiw tet wan chejbanile man miman oj yel oc apnoj. Jal wan chejbanile caw miman yel oc apnoj xin, c'am che jije. \v 25 Jex cuywam yin sley Moisés c'al jex fariseo, caw ok'bal jex c'ule. Caab sat jex. Jaexti', laan jex jaxca junoj mac txequel asan yinlaj vaso c'al yinlaj plato chi x'a' el oj. Pero ja' yul, nonaj el yu elk'an c'al yu spenail. \v 26 Jaex fariseo jex ti', jaxca tol c'am chi ske' je yilon nioj. Babel che sajbane yul jun je vaso tu'. Ta quey tu' che yute, tol saj yul, saj oj yun can yinlaj pax oj yul sat Dios. Chi yal yel oc apnoj tol c'am tzet pena je yin. \v 27 Jex cuywam yin sley Moisés c'al jex fariseo, ok'bal jex c'ule. Caw caab sat jex. Laan jex jaxca junoj spantion junoj camnaj watx' yili, saj xa c'al luq'uinaj. Pero ja' yul, nonaj el yu sbajil camom, c'al yu tzet man watx' oj. \v 28 Quey jex ton tu' xin, yutol ja' yul sat eb ánima watx' che yute je ba. Pero, caw caab sat jex yul je c'ul, catu' caw ey je penail. \v 29 Jex cuywam yin sley Moisés c'al jex fariseo, ok'bal jex c'ule. Caw caab sat jex. Jaexti' chi bet je wa'nen a spantion eb ẍejab Dios, c'al spantion eb watx' c'al jix el yuneni. \v 30 Catu' che yalon pax oj: “K'inaloj ta ey jon xa yet jix ec' eb kichmam yet peyxa tu', ma mi cu oc yetoj eb jix mak'on cam wan eb ẍejab Dios,” je chi. \v 31 Pero ja' yet che yalon jaxca tu', che tx'ox el oj tol yic'aal jex eb jix mak'on cam eb ẍejab Dios tu'. \v 32 Ja' tzet jix ẍa' el yich eb je yichmam tu' yuneni, ja' lalan je yak'on lawoj. \v 33 Jaexti', caw jelan jex yin spenail jaxca junoj laba. ¿Tzet oj je yute je colon el je ba yul sk'ab jun sya'tajilal bey infierno? \v 34 Ab wej. Oj jin chejtoj wan eb ẍejab Dios e ex, c'al wan eb jelan yin yet Dios yetoj wan eb cuywam. Ey eb oj je yak' cam oj, oj je yaoc eb yin culus. Ey eb, tol oj je mak' yul-laj snail bey che yak' culto. Oj je yujte ec' eb bey conoblaj. \v 35 Ey ánima c'am junoj spenail tol smoo scam yu, pero jix mak'le cam eb. Ja' ton masanil eb yet tax c'al scamichal naj Abel, naj c'am junoj spenail tol smoo scam yu, masanta' c'al scamichal naj Zacarías, sc'aal naj Berequías, oj ale oc eb je mul oj. Ja' naj Zacarías tu', ja' ton naj camnaj yu je yichmam snan xol stemplo Dios yetoj smeẍail xaambal.\f + \fr 23:35 \ft Ja' naj babel winaj mak'bil cam yu yet animail, ja' ton naj Abel. Chi kil sk'aneal bey Génesis 4:1-8. Ja' naj Zacarías, ja' ton chi kil sk'aneal bey 2 Crónicas 24:21.\f* \v 36 Caw yel chi wal e ex, ja' scamichal masanil eb tu', oj ak'le smul oj eb ánima ey ec' tinani'. \s1 Scus C'ulal Jesús Yu Eb A Jerusalén \r (Lucas 13:34-35) \p \v 37 Ja' jaexti' jex a Jerusalén ti'. Che mak' cam eb ẍejab Dios, c'al wan xa eb chejbiltej yu Dios je nan je xol che k'ojch'enne eb. Ec'al el chi woche jix jex wawtetej e in ti' an, jaxca junoj no' caẍlan chi sk'uttetej yune', catu' chi smooni, pero ma yal je c'ul. \v 38 Ab wej, ja' jun je na ti', oj can can yin tz'ininial.\f + \fr 23:38 \ft Yet chi yal, “jun je na ti',” chi yal yel oc apnoj, conob Jerusalén.\f* \v 39 Chi wal e ex, c'am xa bey oj je yil win an masanta' c'al yet oj je yalon jaxca ti': “Kal wej watx' k'ane tet naj chi juli, ja' ton naj chejbiltej yu naj Kaawil,” je chi, ẍi Jesús tet eb.\x * \xo 23:39 \xt Salmos 118:26\x* \c 24 \s1 Albil Yu Jesús Tol Oj Lawoj Ey Stemplo Dios \r (Marcos 13:1-2; Lucas 21:5-6) \p \v 1 Jix eltej Jesús yul stemplo Dios xin. Lalan xa stoi, catu' jix sjitzon xa c'al toj sba eb cuywom sc'atan naj. Jix c'oli x'oxon wan snail stemplo Dios eb tet Jesús. \v 2 Pero jix yal naj tet eb jaxca ti': \p —Ilala, ja' masanil wan ti', caw yel chi wal e ex an, ja' wan ch'en ch'en latz'bil a ti', c'am xa junoj oj can can yiban yet ch'enal. Masanil oj ec' bulna oj, ẍi Jesús tet eb. \s1 Wan Yechel Oj X'ox Dios Yet Tuxa Chi Jul Slawubal Yul Yiban K'inal \r (Marcos 13:3-23; Lucas 21:7-24; 17:22-24) \p \v 3 Jix lawi tu' xin, catu' jix to naj bey jun wonan chi yij Olivo. Ja' yet jix ey chotan titu', jix apni eb scuywom sc'atan. Jix sk'anlen eb jaxca ti': \p —Chi koche cha wal e on, ¿bak'in oj jul jun jix ja wal e on tu'? ¿Tzet echele oj x'ox Dios, yet tuxa oj jaach jul oj, yetoj pax yet oj lawoj yul yiban k'inal ti'? ẍi eb tet Jesús. \v 4 Catu' jix yalon Jesús tet eb tu' jaxca ti': \p —Caw listo che yute je ba, yet watx' c'am junoj mac txequel oj i'on eytej je sat. \v 5 Yutol ec'al mac oj jul oj, oj tz'aj yaoc jin bi yin. Oj yalon eb jaxca ti': “Jain ton Cristo\f + \fr 24:5 \ft Ma Mesaías.\f* jin an,” ẍi eb oj slan yalon eb. Ec'al ánima oj yi' eytej sat eb. \v 6 Oj je yab yoc mimej jowal. Oj je yab sk'umal wan xa ian chi oqui. Pero manchej jex xiwi, yutol sowalil oj yun c'al ta' wan tu'. Asan xin, man to oj lawoj ec' yul yiban k'inal ti' yet tu', ẍi eb echele tu'. \v 7 Yutol ey wan mimej conob oj yak'le jowal yetoj yet mimej conobal. Oj yak'le jowal eb yaaw yetoj yet yaawil. Ec'al bey oj jul ya'bil. Oj jul mimej wail. Ec'al bey oj ec' quixcab. \v 8 Pero ja' masanil wan tu', asan jix to yichbanil sya'tajil, ey wan xa oj jul oj. \v 9 Jaexti', oj jex i'letoj sattaj eb yaaw, catu' oj je yilon sya'ilal yu eb. Oj jex yak' cam eb. Masanil ánima oj chichon oc sc'ul je yin wu c'al. \v 10 Ja' yet jun tiempoal tu', ec'al mac txequel oj meltzo pax yintaj junel xa. Oj yac'ulne sba eb. Oj yak'le cam sba eb. \v 11 Ec'al mac oj yal oc sba ẍejab oj Dios. Ec'al mac txequel oj etnen eb ánima. \v 12 Oj a can ánima yin spenail, yuxan, ec'al eb oj sbej can scam c'ulne sba. \v 13 Ja' mac tec'an oj yute sba masanta' c'al slawubal, ja' ton eb tu' oj colcha oj. \v 14 Ja' jun watx' k'ane chi alon tzet chi yun yoc Naj a Satcan Yaawil oj eb ánima, ja' sowalil oj al-le can el bey masanil yul yiban k'inal ti', yet watx' chi yab bey jun jun conob. Catu' ja' yet tu' oj jul slawubal. \v 15 Pero ey jun mac txequel ya'bil el yu Dios, ja' oj etnen el wan tzet yetal. Ja' naj Daniel, ẍejab Dios yet peyxa, ja' jix alon yin jun ti'.\x * \xo 24:15 \xt Daniel 9:27; 11:31; 12:11\x* (Ja' mac chi ilon jun sk'aneal ti', na'cha ojab el yu.) Ja' yet oj je yilon jun mac txequel tu' yul stemplo Dios, \v 16 ja' mac ey ec' bey Judea, toj ojab eb bey wonanlaj. \v 17 Ja' mac ey atoj ẍumuc spananil sna,\f + \fr 24:17 \ft Ja' sna eb yet tiempoal tu', panan yiban. Ey bey chi atoj xew eb ánima yiban tu'.\f* yet oj jul jun tu', manchej xa eytej yu yi'on to eltoj nioj tzet yetal yul na. \v 18 Yetoj eb ey ec' xol smulnail, manchej xa ojab meltzo yintaj to yi'on spichil. \v 19 Ja' yet jun tiempoal tu', ok'bal c'ule eb ix mimejal xa, yetoj eb ey to yune' chi txutxwi. \v 20 K'an wej tet Dios tol man ojab nabil k'inal oj yet oj jex el tu', manaj \w sc'ual xewilal\w* pax oj. \v 21 Yutol ja' jun miman sya'tajil oj jul yet jun tiempoal tu', c'am to bey jix ec' junel oj jaxca tu' yet tax c'al jix wa'xi yul yiban k'inal ti' yu Dios. C'am pax bey oj ec' junoj xa jaxca tu'. \v 22 Ta c'am chi smitx' oc tucan jun sya'tajilal tu', c'am junoj mac txequel oj colcha can el yul sk'ab camich. Pero yu c'al scam c'ulal Dios yin eb sic'bil xa el yu, yuxan oj smitx' oc tucan oj txenne oj yun can yajan jun tiempoal tu'. \v 23 Ta ey mac chi alon e ex jaxca ti': “Ila titi' ja' ton naj Cristo ey ec' titi',” ma “Ila titu', ey ec' Cristo titu',” ta ẍi eb jaxca tu' manchej je cha' je yabe. \v 24 Yutol ey wan eb oj tz'aj yal oc sba Cristoal oj x'ox a sba, c'al wan eb oj tz'aj yal oc sba ẍejab oj Dios. Oj tz'aj x'ox echele c'al milagro eb tzet utbil oj chi yi' eytej sat ánima eb. Oj yak'le pax eb yi'on eytej sat eb sic'bil xa el yu Dios, ta chi ske' yu eb. \v 25 Yin ey oj to, catu' chi walon can wan ti' e ex an. \v 26 Yuxan, ta ey eb oj alon jaxca ti' e ex: “Ila, ey ec' Cristo bey cusiltaj tx'otx',” ta ẍi eb, caw c'am chex to je yila. Ta ey eb chi alon pax jaxca ti': “Ila ey ec' naj bey jun na,” ta ẍi eb, man je cha' je yabe. \v 27 Yutol jaxca yet chi a letzna nab caw miman txequel, chi txeclo bey masanil yul yiban k'inal ti', chi txeclo bey chi aol c'u c'al bey chi to can c'u, quey tu' oj yun xeclo jin jul an, jain Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti' an. \v 28 Yal c'al bey telan can junoj mimanile camnaj xa, ja' tu' chi syamba sba no' mij. Quey tu' oj yun je yotajne el oj yet oj jin jul yet tu' an. \s1 Ja' Tzet Oj Yun Sjul Jesús Yet Scaelal \r (Marcos 13:24-37; Lucas 21:25-33; 17:26-30, 34-36) \p \v 29 Ja' yet oj lawoj ec' jun miman sya'ilal tu', oj k'ejboj el c'u, catu' oj tan yajan xaaw. Ja' weycan oj tit q'uey satcan. Yetoj wan tzet ey yipal bey satcan, oj tz'icotenele eb.\x * \xo 24:29 \xt Isaías 13:10; 34:4\x* \v 30 Catu' oj txeclo a jun yechel bey satcan, tzet utbil tol jain Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti' tol lalan wul an. Ja' eb ánima bey jun jun conob yul yiban k'inal ti', oj ok' eb yet oj yilon eb jin jul xol asun yetoj miman wipal c'al miman jin tzejejial. \v 31 Oj xule ch'en trompeta yin caw ipal. Catu' jain Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti', oj jin chejtej eb wángel, catu' oj ec' syamba a eb sic'bil el wu bey masanil yul yiban k'inal ti'. Oj ec' i'le a eb masanta' c'al bey chi lawi yul yiban k'inal ti'. \v 32 Na' wej tzet utbil chi yun yak'on xaj te' higo. Ja' yet chi uninbi sk'ablaj te', yet lalan xa stit sat te', je yotaj xa tol tuxa chi oc nabil k'inal.\f + \fr 24:32 \ft Yin castilla chi yal “verano” titi', pero ja' bey sconobal eb Israel, verano stiempoal nab, man jaxca oj titi'.\f* \v 33 Quey ton tu' oj yun sna'cha el je yu yet oj je yilon sjul wan ti', na'cha ojab el je yu, tol nianxane catu' chin jul an. \v 34 Caw yel chi wal e ex, c'am to c'al chi cam ánima ey ec' yet jun tiempoal ti', catu' oj yunen masanil wan jix wal ti' an. \v 35 Ja' satcan ti' c'al yul yiban k'inal ti', oj lawoj. Pero ja' jin k'ane, man oj ec' tzet chi wal an. \v 36 Pero c'am mac otajnen tzet c'ual c'al jantaj hora oj jin jul an. Eb ángel bey satcan, man yotaj oj eb. Jainti' Sc'aal jin Dios, pero man wotaj oj pax oj, asan Dios Mame yotaj. \v 37 Jaxca tzet jix yun yet jun tiempoal yet ec'naj naj Noé, quey tu' oj yun yet jun tiempoal yet oj jin jul an, jain \w Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti'\w*. \v 38 Yutol ja' yet c'am to chi jul jun miman yax nab tu', toj ey tzet chi sna' ánima, tol chi low eb, tol chi yuc' ja' eb. Chi yil-len sba eb. C'al yaontoj scutz'in eb alibeal, masanta' c'al yet jun c'u yet jix octoj naj Noé yul te' arca.\f + \fr 24:38 \ft Ja' jun te' arca, ja' ton jun miman barco jix swa'ne naj Noé yet jix colcha sfamilia yetoj wan no' nok' yet jix tit jun miman nab tu'. Chi kil sk'aneal bey Génesis 6:13-22.\f* \v 39 Ma na'cha el nioj yu eb, masanta' c'al jix jul jun yax nab tu', catu' jix cam eb masanil. Jaxca c'al jix yun eb yet jun tiempoal tu', quey tu' oj yun ánima yet oj jin jul an jain Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti'. \v 40 K'inaloj ta ey cawan oj winaj junne chi mulnai. Ey jun oj i'letoj, ey jun oj can oj. \v 41 K'inaloj ey pax cawan oj ix lalan scawni, jun oj i'letoj, jun oj can oj. \v 42 Yuxan, caw listo che yute je ba, yutol man je yotaj oj jantaj hora oj jin jul an, jain je Yaawil jin ti' an. \v 43 K'inaloj junoj naj a na tinani'. Ta yotaj jantaj ak'bal chi jul junoj elk'om, caw listo chi yute sba, catu' c'am chi ẍa' oc elk'om yin sna. \v 44 Yuxan, listo c'al pax che yute je ba. Yutol ja' yet man na'an oj el jin julbal je yu, ja' yet tu' oj jin jul yin eymanil, jain Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti'. \s1 Eb Moso Jijyom, C'al Eb Penawom \r (Lucas 12:41-48) \p \v 45 K'inaloj ja' junoj patrón yetoj smoso. Ja' junoj jijyom, jun ey sna'bal, ja' ton jun tu' oj yaoc yopiso yin yak'on cuenta sna yetoj masanil tzet ey eb. Pero ¿mac txequel jun jijyom tu' che na? \v 46 Ja' ton jun lalan smulna jaxca chi yoche naj patrón tu' yet oj jul junel xa. Caw watx' yet jun tu'. \v 47 Caw yel chi wal e ex, oj yaoc naj yin yaawil yiban masanil tzet yetal ey naj patrón tu'. \v 48 Pero ta ja' jun moso tu', pena sna'bal. Chi sna' tol man oj jul naj patrón tu' yin eymanil. \v 49 Yuxan chi c'oli smak'on yet mosoal. Chi ec' low yetoj eb uq'uem an. Chi uc'wi pax an yetoj eb. \v 50 Ja' yet man na'an oj el sjul naj patrón tu' yu naj, ja' ton yet tu' oj jul oj. \v 51 Catu' oj oc miman sya'tajil yiban naj moso tu'. Oj ali can toj naj yetoj eb yet caab satil tu'. Ja' titu' oj ok' oj, c'al oj natx'atx' oj ye yu sya'il. \c 25 \s1 Sk'aneal Eb Ix Laonwan K'opo \p \v 1 Oj wal e ex an, tzet oj yun yel oc eb ánima yet oj oc Naj a Satcan Yaawil oj eb. Ja' junel, ey laonwan eb ix k'opo ix. Jix to eb bey jun nupil yet ak'balil, jix yi'ontoj scantin eb. Jix bet eb ẍa'on sjul naj oj nupi tu'.\f + \fr 25:1 \ft Ja'ta'c'ala' sbeybal eb, tol chi to naj oj nupi tu' bey sna ix ix, to yi'ontej, catu' chi to bey sna naj. Chi echbanele sjul eb yu eb yamigo, yet watx' yaman sto eb bey jun k'in tu'.\f* \v 2 Ey jowan eb ix c'am sna'bal, jowan xa xin, caw jelan. \v 3 Ja' eb c'am sna'bal tu', c'am xa sobrail yaceite eb jix yi'toj, asan c'al ch'an nioj ey ey yul scantin eb tu'. \v 4 Jal eb ix jelan tu' xin, jix yi'toj jun xa limeta yaceite eb ix. \v 5 Ja' naj jix nupi tu', caw jix ec' hora sjul naj. Yuxan, jix tit sweyan eb ix. Catu' jix wey a masanil eb ix. \v 6 Pero ja' yet chuman wal ak'bal, ey jun mac jix awi tet eb: “Tol chi jul naj oj nupi tu'. Asi' cha' wej naj,” ẍi tet eb. \v 7 Catu' jix a waan eb ix tu'. Jix yaon oc sk'ak'al scantin eb ix. \v 8 Catu' jix yalon eb ix c'am sna'bal tu' tet eb ix jelan jaxca ti': “Ak' wej nioj je yaceite e on. Tol lalan stan el cu cantin ti',” ẍi eb tet eb jelan tu'. \v 9 “Ma kak'a, ta tol chi kak' nioj je yet, ma mi yab ket catu' ma pax yab je yet. Asi', man wej nioj je yet bey chi txonlei,” ẍi pax eb ix. \v 10 Yuxan jix to eb ix sman nioj yet. Ja' yet xax to eb, catu' jix jul naj oj nupi tu'. Ja' eb listo ye yetoj scantin jix octoj eb ix yetoj naj bey nupil tu', catu' jix smajchen spuerta eb. \v 11 Ja' yet jix jul eb ix c'am sna'bal tu', jix to awi octoj eb: “Mamin, Mamin, jajon octoj,” ẍi eb. \v 12 Pero jix yalon eltej naj tet eb: “C'amaj. Caw yel chi wal e ex, ma jex wotaj an,” ẍi eltej naj tet eb. \v 13 Yuxan, chi wal e ex, caw listo che yute je ba. Yutol man je yotaj oj, tzet c'ual, c'al jantaj hora [oj jin jul jain Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti' an,] ẍi Jesús tet eb. \s1 Sk'aneal Eb Oxwan Moso \r (Lucas 19:11-27) \p \v 14 Oj wal e ex an, tzet oj yun yel oc eb ánima yet ey oc Naj a Satcan Yaawil oj eb. Ja' junel, ey jun winaj jix to bey jun xa conob caw naat. Ja' yet tuxa chi toi, jix yawtentej eb smoso sc'atan, jix yak'on can wan ch'en stumin yul sk'ab eb. \v 15 Ey jun naj bey jix yak' can joeb mil quetzal. Ey jun naj bey jix yak' can caab mil quetzal. Ey jun naj bey jix yak' can jun mil quetzal.\f + \fr 25:15 \ft Jix yal Jesús: “joeb talento, c'al caab talento, c'al jun talento”. Ja' sbisil jun talento, ec'ban mil quetzal.\f* Ja'ta'c'ala' sbak' satil jun jun jix yil oc oj. Jix lawi tu' xin, catu' jix to naj tu'. \v 16 Ja' naj moso jix cha'on can ch'en joeb mil quetzal tu', jix yak' negoicio naj yetoj ch'en. Jix yak'on ganar joeb xa mil quetzal naj yetoj ch'en. \v 17 Ja'c'ala' pax naj jix cha'on ch'en caab mil quetzal. Jix yak' pax ganar caab xa mil quetzal naj yetoj ch'en. \v 18 Jal naj jix cha'on ch'en jun mil quetzal xin, jix sjol jun jolan naj, catu' jix smujon eytoj ch'en naj. \v 19 Peyxa tax tu', catu' jix jul naj spatrón eb tu'. Catu' jix yi'on cuenta naj yetoj eb moso yin ch'en tumin yin jun junal. \v 20 Ja' naj cha'nen ch'en joeb mil quetzal tu', ja' naj babel jix apni sattaj naj. Catu' jix yak'on can ch'en joeb mil quetzal jix yak' ganar naj tu'. Catu' jix yalon naj tet spatrón tu' jaxca ti': “Mamin, jix ja wak' can joeb mil quetzal ch'en ja tumin ti' e in an. Pero ja' tinani' xin, tol ey pax joeb mil quetzal yune' ch'en jix wak' ganar an,” ẍi naj. \v 21 Catu' jix yalon naj patrón tu' tet naj jaxca ti': “Watx' xin, caw watx' jix ja wute mulna ja ba e in an. Jix ja jije jaxca chi woche an. Yutol jijyom jaach yin nian ti', yuxan miman to c'al tzet oj wak' e ach an. Yuxan ak' tzala a ja c'ul wetoj an,” ẍi naj patrón tet naj smoso tu'. \v 22 Jix lawi tu' xin, jix apni naj cha'nen ch'en caab mil quetzal. Jix yalon naj tet spatrón tu' jaxca ti': “Mamin, jix ja wak' can caab mil quetzal ch'en ja tumin ti' e in an. Pero ja' tinani' xin, tol ey pax caab mil quetzal yune' ch'en jix wak' ganar ti',” ẍi naj. \v 23 Catu' jix yalon naj patróne tu' tet naj jaxca ti': “Watx' xin, caw watx' jix ja wute mulna ja ba e in an. Jix ja jije jaxca chi woche. Yutol jijyom jaach yin nian ti', yuxan, miman to c'al tzet oj wak' e ach an, yuxan ak' tzala a ja c'ul wetoj an,” ẍi naj tet jun xa smoso tu'. \v 24 Pero ja' yet jix apni naj cha'nen jun mil quetzal sattaj naj xin, jix yalon naj tet naj spatrón jaxca ti': “Patrón, wotaj tol ch'aan jaach. Cha jatx' tzet man awbil oj ja wu. Tuxa c'al cha cha' sganar junoj xa ánima. \v 25 Yuxan, jix jin xiw a e ach an, jix jin mujon ch'en ja tumin tu' yul tx'otx'. Tol ja' ch'en ja tumin jix ja wak' e in an, ey ec' ch'en smasanil ti' xin,” ẍi naj tet spatrón. \v 26 Catu' jix yalon naj patrón tu' tet naj jaxca ti': “Jaachti', moso jaach na yalbanil, pero c'am ja watx'il. Caw isa jaach. Tutun tol ja wotaj xa tol chin jatx' bey tzet man awbil oj wu an, catu' chin cha'on tzet chi yak' ganar junoj xa ánima. \v 27 Yuxan, tzet yuxan ma ja watoj ch'en jin tumin ti' maanil, catu' chin cha'on pax ch'en yetoj yune' yet chin jul ti',” ẍi naj tet naj moso tu'. \v 28 Jix lawi tu' xin, jix yalon naj tet wan eb ey ec' titu': “I' wej ec' ch'en mil quetzal tu' tet naj. Ak' wej ch'en tet naj ey laoneb mil quetzal yet tu'. \v 29 Yutol ja' mac ey yet, oj ak'le wan xa tet, yet watx' chi yak' sobra tet. Jal eb c'am wal yet, ja' nioj yet eb ey ta' a', oj i'le ec' tet eb. \v 30 Ja' naj moso c'am yopiso ti', chi to je k'oj can eltoj naj xol k'ej k'inal, bey oj ok' oj, c'al chi natx'atx' oj ye yaben sya'il,” ẍi naj patrón tu'. \s1 Ja' Yet Oj Na'le Oc Yin Eb Ánima \p \v 31 Jain \w Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti'\w*, oj jin jul yetoj eb wángel masanil yetoj jin miman tzejejial. Catu' oj jin ey chotan bey jin despacho. Ja' yet tu' oj txeclo el oj tol caw miman wel oc apnoj. \v 32 Masanil ánima bey jun jun conoblaj, oj jul eb jin sattaj. Jaxca junoj naj ilom me' chi po'on el no' me' xol no' chiw, quey tu' oj wute jin po'on snan eb. \v 33 Ja' eb jaxca tol jin me' yei, oj can eb bey jin watx' k'ab. Jal eb jaxca no' chiw yei, oj can eb bey jin q'uexan. \v 34 Jain Rey jin ti' an, oj wal tet eb bey jin watx' k'ab jaxca ti': “Jaexti', albil can e ex yu jin Mam tol oj yak' swatx' c'ulal e ex. Ocan nej wetoj bey oj wak' Yaawilal. Ja' tax yet jix wa'xi can yul yiban k'inal ti' yu Dios, wa'nebil xa c'al ta' jun ti' je yu. \v 35 Yutol ja' yet jix tit jin wail, jix jin je yak' low oj. Ja' yet jix tit jin tajin ti'al, jix je yak'on tzet jix wuc' an. Ja' yet jix jin ec'le k'ano posada, jix je yak' jin posada bey je na. \v 36 Yet c'am jin pichil, jix je yak'on jin pichil, yet ya' jin ey, jix jin ec' je yila. Ja' yet ey jin oc preso, jix bet jin je yil jin oc toj,” jin chi oj walon tet eb. \v 37 Catu' ja' eb watx' sbeybal sattaj Dios tu', oj tak'woj eb e in jaxca ti' an: “Mamin, ¿bak'ini ey ja wail jix kila, c'al ja tajin ti'al tu'? Toj ey tzet jix kak' e ach. \v 38 ¿Bak'ini jix kil ja wec' k'ano posada sti'laj cu na, catu' jix kak'on ja posada tu'? ¿Bak'ini c'am xa ja pichil, catu' jix kak'on ja pichil tu'? \v 39 ¿Bak'ini ya' jaach ey, ma bak'ini ey jaach oc preso catu' jix jaach bet kiloni?” ẍi eb, catu' oj yalon eb e in an. \v 40 Catu' oj walon tet eb jaxca ti': “Caw yel chi wal e ex, ja' yet jix je yak'on wan watx' c'ulal ti' tet eb wuẍtaj c'al tet eb wanab, cax c'al tet eb c'am yel oc apnoj, pero chi yal yel oc apnoj tol e in jix je yune',” jin chi, oj walon tet eb. \v 41 Oj lawoj jun tu' xin, catu' oj walon tet eb ey ec' bey jin q'uexan k'ab jaxca ti': “Elan nej jaexti' jin c'atan an, yutol jow Dios je yin. Asi' wej can xol jun k'ak' c'am bak'in chi tani, bey jun lugar wa'nebil can yu Dios bey oj toj can naj diablo yetoj eb yángel. \v 42 Yutol ja' yet jix tit jin wail, ma jin je yak' low nioj. Yet jix tit jin tajin ti'al, ma je yak' nioj tzet jix wuc' an. \v 43 Jix jin ec'le k'ano posada, pero ma je yak' jin posada. Ja' yet c'am jin pichil, c'am nioj jin pichil jix je yak'a. Yetoj pax yet ya' jin ey, c'al yet ey jin oc preso, ma jin bet je yil an,” jin chi oj walon tet eb. \v 44 Catu' oj yalon eb e in an jaxca ti': “Mamin, ¿bak'ini ey ja wail jix kila, ma ja tajin ti'al tu', yetoj yet jix jaach ec' k'ano posada, c'al yet c'am ja pichil, c'al yet ya' jaach ey tu', c'al yet preso ja wei? ¿Tumi ey bey ma cu colwa e ach xin?” ẍi eb, oj yalon eb e in an. \v 45 Pero oj wal tet eb jaxca ti': “Caw yel chi wal e ex, ja' yet ma jex colwa tet eb wuẍtaj tu' c'al tet eb wanab tu', cax c'al c'am yel oc apnoj eb, pero chi yal yel oc apnoj tol ja' e in, ma jex colwa oj,” jin chi, oj walon tet eb. \v 46 Ja' eb tu', oj toj eb bey sya'tajilal yin junelne. Jal eb watx' sbeybal sattaj Dios xin, oj ẍa' sk'inal eb, tol ey c'al yin tobal k'inal, ẍi Jesucristo tet eb. \c 26 \s1 Eb Jix Seyon Tzet Utbil Jix Yute Smitx'on Jesús \r (Marcos 14:1-2; Lucas 22:1-2; Juan 11:45-53) \p \v 1 Ja' yet jix lawi yalon Jesús wan ti' tet eb ánima, jix yalon jaxca ti' tet eb scuywom: \p \v 2 —Je yotaj xa, tol caabe xa c'al chi oc cu pascua. Jain Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti', ja' ton yet tu' oj jin ale oc yul sk'ab eb oj jin aon oc yin te' culus, ẍi Jesús tet eb. \v 3 Ja' eb yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios, yetoj eb cuywam yin sley Moisés, c'al \w eb yicham winajil conob\w*, jix syamba sba eb bey jun miman sna naj Caifás, naj sat yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios. \v 4 Jix slatine el eb tzet lek'ti'al oj yaoc eb yiban Jesús, tzet utbil oj chi mi'cha naj yu eb, catu' chi yak'on cam naj eb. \v 5 Jix yalon eb jaxca ti': \p —Ma ske' cu mitx'on yet k'in ti', yutol ey smey, oj tit sjowal eb ánima kin yu, ẍi eb. \s1 Jun Ambal Suk'uk'i Sab Jix Sec'le Atoj Yiban Sjolom Jesús \r (Marcos 14:3-9; Juan 12:1-8) \p \v 6 Jix apni Jesús bey conob Betania. Jix apni bey sna naj Simón, naj ya' ey yet peyxa yu jun ya'bil chi yij lepra. \v 7 Chotan ey Jesús slowi, catu' jix apni jun ix ix sc'atan. Jix yi'tej jun ch'en net alabastro ix.\f + \fr 26:7 \ft Ja' ch'en alabastro, ja' ton jun ch'en watx' yili, c'uun pax oj. Chi k'anbalnele ch'en yet chi wa'xi snetal xumac te' c'al wan limeta watx' yili.\f* Nonaj ch'en yetoj jun ambal suk'uk'i sab caw ey stool. Jix sec'on atoj ix yin sjolom Jesús. \v 8 Jix yilon jun tu' eb scuywom, catu' jix tit sjowal eb yin ix. Catu' jix yalon eb jaxca ti': \p —¿Tzet yuxan na'ba c'al chi etex el jun ti'? \v 9 Ja' jun ambal suk'uk'i sab ti', caw ey stool. Yel watx' chi txonle el oj, catu' chi po'letoj stool xol eb meba', ẍi eb. \v 10 Ja' yet jix yaben Jesús jun tu', jix yalon tet eb jaxca ti': \p —¿Tzet yuxan pena che yal yin ix? Ja' jun jix yun ix e in ti' an, caw watx'. \v 11 Ja' eb meba' che yal tu', ey c'al ec' eb je yetoj. Pero jainti', c'am jin c'al ec' je yetoj. \v 12 Yin ey oj to jix yaon oc jun suk'uk'i sab ti' ix yin jin mimanil, yet watx' listo xa we an, yet chin mujle an. \v 13 Caw yel chi wal e ex, yal c'al tzet lugaril bey yul yiban k'inal ti', bey oj al-le el sk'aneal yet colbanile, oj al-le pax el sk'aneal tzet jix yun ix ix ti', catu' oj na'letej ix, ẍi Jesús tet eb. \s1 Jix Yak' Sti' Naj Judas, Yaon Oc Jesús Yul Sk'ab Eb Ac'ul \r (Marcos 14:10-11; Lucas 22:3-6) \p \v 14 Ja' naj chi yij Judas Iscariote, naj ey oc tz'ajil oj eb lacawan scuywom Jesús, jix bet k'anab yetoj eb yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios. \v 15 Jix yalon naj tet eb jaxca ti': \p —Ta chi waoc Jesús yul je k'ab, ¿jantaj chin je tolane? ẍi naj tet eb. \p Jix yak'on treinta tumin plata eb tet naj. \v 16 Yuxan, ja' yet jun c'u tu', jix ẍa' xa c'al el yich seyon tzet utbil oj yute yaon oc Jesús yul sk'ab eb. \s1 Ja' Scena Naj Kaawil \r (Marcos 14:12-25; Lucas 22:7-23; Juan 13:21-30; 1 Corintios 11:23-26) \p \v 17 Ja' yet babel sc'ual jun k'in yet chi lo'le ixim pan c'am yich, jix oc joyan eb cuywom yin Jesús, catu' jix sk'anlen eb tet naj jaxca ti': \p —¿Beytu' cha woche chi cu wa'ne bey oj cu lowoj, yu cu na'ontej k'in pascua ti'? ẍi eb tet Jesús. \p \v 18 —Asi' bey conob. Chex to bey sna jun winaj. Che yalon tet jaxca ti': “Chi yal cu cuywam, tol nianxane tiempoal ey jin ec' oj. Yuxan ja' bey ja na ti' oj jin low yetoj jin cuywom ti', yu cu na'ontej k'in pascua,” quey tu' che yute je yalon tet naj, ẍi Jesús tet eb. \v 19 Yuxan, jix to eb cuywom tu' jaxca jix yun yal-le tet eb tu' yu naj. Jix swa'nen tzet oj slo' eb yet pascua tu'. \v 20 Yet jix k'ejbi ey xin, jix ey chotan Jesús low yetoj eb scuywom tu'. \v 21 Ja' yet lalan slow yetoj eb, jix yalon jaxca ti': \p —Caw yel chi wal e ex, Ja' cu xol ti' ey jun oj jin aon oc yul sk'ab camich, ẍi Jesús tet eb. \v 22 Caw jix cus a sc'ul eb yet jix yaben eb jun tu'. Yuxan jun jun eb jix sk'anle yab eb tet: \p —Wuẍtaj, ¿man mi jain oj wun jun tu'? ẍi eb yin jun junal tet Jesús. \v 23 Yuxan jix yal Jesús tet eb jaxca ti': \p —Ja' jun mac junne ey sk'ab wetoj yul plato ey ey cu nan ti', ja' ton jun tu' oj jin aon oc yul sk'ab camich. \v 24 Jainti', Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti', pero sowalil oj jin cam oj, jaxca tz'ibebil can yul \w An Juun Tz'ibebil can oj\w*. Pero ok'bal c'ule jun oj jin aon oc yul sk'ab camich tu'. Yel watx' yet jun winaj tu' ta ma aloj, ẍi Jesús tet eb. \v 25 Ja' naj Judas, naj jix aon oc naj yul sk'ab camich tu', jix yalon naj jaxca ti': \p —Jaach cuywam, ¿man mi jain oj cha wal tu'? ẍi naj tet Jesús. \p —Jaach toni, ẍi Jesús tet naj. \v 26 Ja' yet lalan slow Jesús yetoj eb scuywom tu', catu' jix yi'on a ixim pan. Jix yalon yu diosal tet Dios yu ixim. Catu' jix spo'on ec' xol eb tu'. Catu' jix yalon tet eb: \p —Low wej. Jin mimanil jun ti', ẍi Jesús tet eb. \v 27 Catu' jix yi'on a jun vaso. Jix yalon yu diosalil tet Dios yu tzet ey yul jun vaso tu'. Catu' jix yak'on tet eb. \p —Uc' wej jun ti' je masanil. \v 28 Yutol jin chiq'uil jun ti'. Yu jin chiq'uil ti', yuxan oj yun jun ac' strato Dios.\f + \fr 26:28 \ft Ja' yet chi x'oxon el eb, tol yel oj yun jun trato, chi yi' el ẍiq'uil no' nok' eb. Éxodo 24:8.\f* Oj el jin chiq'uil ti' yet watx' ec'al mac oj lawoj can spenail yu. \v 29 Chi wal can e ex tinani', c'am xa bey oj wuc' yal sat an uva ti', masanta' c'al yet jun c'ual oj wuc' junel xa je yetoj titu'. Yet oj oc xa c'al cu Mam yin Yaawil, ẍi Jesús tet eb. \s1 Jix Yal Jesús Yin Ey Oj To, Tol Oj Yi' El Jesús Naj Pedro Yin \r (Marcos 14:26-31; Lucas 22:31-34; Juan 13:36-38) \p \v 30 Jix sbit'nen eb jun bit' chi sbit'ne ta' eb tet Dios,\f + \fr 26:30 \ft Ja' jun bit' chi bit'nele yet k'in pascua, tejan ja' Salmos 115; 118.\f* catu' jix to eb bey wonan Olivo. \v 31 Jix yalon Jesús tet eb titu' jaxca ti': \p —Ja' yet jun ak'bal ti', oj caablaboj a je c'ul win je masanil an. Quey tu' yalon can yul An Juun Tz'ibebil can oj, bey chi yal jaxca ti': “Oj wak' cam naj ilom me'. Ja' no' me' tu', oj sajlem can toj no'” ẍi yul An Juun tu'.\x * \xo 26:31 \xt Zacarías 13:7\x* \v 32 Pero ja' yet oj jin pitzc'u pax a oj, oj jin baboj to je sattaj bey Galilea, ẍi Jesús tet eb. \v 33 Catu' jix yalon naj Pedro tet Jesús jaxca ti': \p —Cax c'al oj caablaboj a sc'ul masanil eb ja win, pero jainti', c'am bak'in oj caablaboj a jin c'ul, ẍi naj Pedro tu' tet Jesús. \p \v 34 —Caw yel chi wal e ach, ja' yet jun ak'bal ti', oxel xax jin ja wi' el ja win an, catu' oj ok' a no' caẍlan. Oj ja waloni tol man jin ja wotaj an, ẍi Jesús tet naj Pedro. \p \v 35 —Cax c'al oj jin cam ja wetoj, pero tutun ma jaach wi' el win an, ẍi naj Pedro tu' tet Jesús. Ja'c'ala' yalon masanil eb cuywom. \s1 Jix Bet Jesús Txaloj Bey Getsemaní \r (Marcos 14:32-42; Lucas 22:39-46) \p \v 36 Jix lawi jun tu' xin, catu' jix to Jesús yetoj eb scuywom bey jun lugar chi yij Getsemaní. Jix yalon tet eb titu' jaxca ti': \p —Eyan nej can chotan titi'. To jin txaloj cu sattaj ti', ẍi Jesús tet eb. \v 37 Jix yi'on sbey naj Pedro yetoj, c'al eb cawan sc'aal naj Zebedeo. Catu' jix c'oli scus a sc'ul, c'al yoc yin tac c'ulal. \v 38 Jix yalon Jesús tet eb: \p —Ian chin cam yu cus c'ulal chi wab an. Canan nej titi'. Iquis ojab jex wetoj an, ẍi Jesús tet eb. \v 39 Catu' jix jitzontoj sba nioj xa. Jix ey kaan oj, catu' jix ey xa c'al noan sat tx'otx'. Catu' jix txali jaxca ti': \p —Mamin, ta chi ske' cha na', manchej jul jun sya'ilal tu' wiban an. Pero man jaxca oj chi woche jainti' an, pero jaxca ojab cha woche jaachti', ẍi Jesús yin xa. \v 40 Jix lawi tu' xin, jix jul junel xa bey jix can can eb oxwan tu', catu' jix yiloni, lalan swey eb. Yuxan jix yal tet naj Pedro: \p —¿Tumi c'am chi ske' je tec'ba je ba tet weyan junoj hora wetoj an? \v 41 I' wej el je weyan. Txalan nej, yet watx' c'am chex ey q'ueyi, yet ey mac chi yak'le jex yijban yin spenail. Ja' cu pixan, tec'an ton yei, pero ja' cu mimanil, c'am chi techa yu, ẍi Jesús tet eb. \v 42 Catu' jix to naj junel xa txaloj. Jix yalon yin xa jaxca ti': \p —Mamin, ta c'am chi ske' tol c'am chi jul jun sya'ilal ti' wiban an, ske' ojab jaxca cha woche, ẍi Jesús yin xa. \v 43 Catu' jix jul junel xa sc'atan eb oxwan tu', jix yiloni tol chi wey a eb, yutol caw c'am chi techa weyan yu eb. \v 44 Jix can eb yu naj junel xa. Jix to txaloj yet yoxelal. Jaxca c'al jix yute txaloj sba yet sbabelal, quey tu' jix yute txaloj sba. \v 45 Jix jul junel xa sc'atan eb scuywom tu' xin, jix yalon tet eb jaxca ti': \p —¿Tumi ja'c'ala' je weyi? ¿Tumi comon xewilal che yune'? Ja' tinani', jix a apnoj yorail wale oc yul sk'ab eb penawom, jain Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti'. \v 46 Aan nej waan oj, toon nej. Ilala, chi jul naj oj jin aon oc yul sk'ab eb, ẍi Jesús. \s1 Smitx'banil Jesús \r (Marcos 14:43-50; Lucas 22:47-53; Juan 18:2-11) \p \v 47 Lalan to yaloni, catu' jix apni naj Judas, naj yet cuywomal sba yetoj eb naj jusluc'wan tu'. Ec'al ánima ey ec' yetoj naj. Ey eb i'bil oc espada, ey eb i'bil oc ste'. Chejbiltej eb yu eb yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios, c'al yu eb icham winaj ey \w yopiso xol eb Israel tu'\w*. \v 48 Ja' naj Judas tu', naj lalan yaon oc Jesús yul sk'ab eb, jix yal tet eb tzet oj yute x'oxon oc oj, jix yal tet eb jaxca ti': \p —Ja' jun oj jin tz'ub el sti', ja' ton jun tu' che mitx'a, ẍi naj tet eb. \v 49 Yuxan, jix sjitztoj sba sc'atan Jesús yin eymanil. Jix yalon tet naj jaxca ti': \p —Buenas noches, Jaach Cuywam, ẍi naj Judas tet Jesús.\f + \fr 26:49 \ft Jix yal naj Judas: “Col ja ba, jaach cuywam.” Ja' jun tu', jun saludo jaxca chi kal jaonti': “Buenas noches.”\f* Catu' jix oc tz'uban yin sti' naj Jesús. \p \v 50 —Jaach wamigo, ¿tzet chi jul ja wune? ẍi Jesús tet naj. Catu' jix oc eb yin naj Jesús yin eymanil. Jix smitx'on naj eb. C'anani jix yute eb. \v 51 Pero ey jun ey ec' yetoj Jesús, jix tzac' atej yespada yin eymanil. Jix tzoc'on el xiquin jun smoso naj yaawil yak'omal xaambal eb tet Dios. \v 52 Catu' jix yalon Jesús tet naj jaxca ti': \p —Ak' meltzo ey ja wespada tu' yul s'umal. Yutol ja' mac chi yak'balne espada yin jowal, yetoj espada oj yun scami. \v 53 ¿Tumi man ja wotaj oj, ta chi woche chin k'ana, ey ec'ban sesenta mil ángel bey cu Mam Dios, tol chi jul colwa win yin eymanil?\f + \fr 26:53 \ft Jix yal Jesús: “Laoneb Legión eb ángel.” Ja' jun Legión, jun bulan soldado. Ey wajeb mil soldado yin jun Legión.\f* \v 54 Pero k'inaloj ta chin k'ana, ma el oc jaxca yalon can yul An Juun Tz'ibebil can oj, tol sowalil jaxca ti' oj ec' el wiban an, ẍi Jesús tet naj. \v 55 Jix lawi tu' xin, catu' jix yalon tet eb jix apni pax tu': \p —¿Tumi elk'om jin che yila, yuxan i'bil oc je yespada c'al je te', chin jul je mitx'oni? Jun jun c'al c'u chotan jin ey jin cuywa je nan je xol bey yul stemplo Dios, pero ma jin je mitx' pax titu'. \v 56 Jaxca ton ti' chi yun xin, yu yunen el tzet tz'ib ye can yu eb ẍejab Dios yul An Juun Tz'ibebil can oj, ẍi Jesús tet eb. \p Jix bejle can Jesús yu eb cuywom xojli. Jix el eb smasanil. \s1 Jix I'letoj Jesús Sattaj Eb Sat Yaaw \r (Marcos 14:53-65; Lucas 22:54-55, 63-71; Juan 18:12-14, 19-24) \p \v 57 Ja' eb jix mitx'on Jesús tu', jix yi'toj naj eb sattaj Caifás, naj yaawil yak'omal xaambal eb tet Dios. Ja' ta' titu' jix syamba sba eb cuywam yin sley Moisés, c'al eb icham winaj ey yopiso. \v 58 Ja' naj Pedro, naat tzajan c'al chi yute sba naj, masanta' c'al jix apni bey jun miman sna naj sat yaawil eb tu'. Jix ey chotan yetoj eb policía, yet watx' chi yila, tzet c'al oj jul oj. \v 59 Ja' eb yaawil yak'omal xaambal eb tet Dios tu', yetoj eb icham winaj c'al masanil eb sat yaaw, jix sey wan testigo eb jix sna'on a k'ane eb yin Jesús tu', tzet utbil oj yun scami. \v 60 Ec'al eb jix oc testigoal tu', jix sna'on a k'ane eb yin Jesús tu'. Pero c'am junoj jix oc yopiso tzet jix yala. Tzunan xa jix apni cawan xa lek'ti' testigo. \v 61 Jix yalon eb jaxca ti': \p —Jaonti', jix kab yalon jun winaj ti' jaxca ti': “Jainti', chi ske' wuchon ey stemplo Dios, pero ja' yet yox c'ual tu' chi a pax sq'uexel wu an,” ẍi naj, jix kabe, ẍi eb. \v 62 Ja' naj yaawil yak'omal xaambal eb tet Dios, jix a linan naj, jix yalon tet Jesús jaxca ti': \p —¿Tumi c'am chach tak'wi nioj? ¿Tumi c'am cha wab wan chi yal eb ti' ja win? ẍi naj tet Jesús. \v 63 Pero ja' naj Jesús, c'am c'al tzet jix yala. Yuxan, jix yal tet naj junel xa jaxca ti': \p —Al e on, ta Cristo jaach, ta Sc'aal jaach Dios. Sowalil cha wal sattaj Dios iquis, ta yel cha wala, ẍi eb tet Jesús. \p \v 64 —Jain ton ti' jaxca ja walon tu'. Chi wal pax e ex, ja' jain Ak'bil Wopiso yu Dios xol eb ket animail ti', oj jin je yil yet chotan jin ey bey swatx' k'ab Dios, naj Miman Yipal. Oj je yil pax weyol satcan xol asun, ẍi Jesús tet eb. \v 65 Ja' yet jix yaben wan tu' naj yaaw tu', jix snic'ontoj nioj spichil naj,\f + \fr 26:65 \ft Jix snic'toj spichil eb yet chi yoche chi x'oxon sya'ilal eb ma scus c'ulal eb. Jaxca ti' jix yute sba eb, yutol jix yab eb buchwal k'ane yin Dios, yala.\f* catu' jix yalon naj tet eb yet yaawilal jaxca ti': \p —Ja' jun winaj ti', buchwal chi yun yin Dios. ¿Tzet to wal chi oc testigo ku tinani', yutol jaon caw jix kabe tol chi buchwa yin Dios? \v 66 ¿Tzet ẍi je c'ul yin naj tinani' xin? ẍi naj yaaw tu'. \p —Pena chi el yunen naj, smoo chi cami, ẍi eb. \v 67 Jix c'oli tzuble oc eb yin sat. Jix smak'on naj eb. Ey eb jix smak'ontoj sti' naj. \v 68 Catu' jix yalon eb tet Jesús jaxca ti': \p —Jaach Cristo, na' el oj mac jix jaach mak'oni, ẍi eb tet Jesús. \s1 Ja' Yet Jix I'on El Jesús Naj Pedro Yin \r (Marcos 14:66-72; Lucas 22:56-62; Juan 18:15-18, 25-27) \p \v 69 Ja' naj Pedro tu', chotan ec' bey sti' jun miman na tu'. Jix apni jun ix criada sc'atan, jix yalon ix jaxca ti': \p —Jaachti', ja wetbi ja ba yetoj Jesús a Galilea, ẍi ix tet naj. \p \v 70 —Man wotaj oj jun cha wal e in tu' an, ẍi naj sattaj masanil eb, catu' jix yi'on el sba naj yin. \v 71 Lalan xa wal yeltoj bey spuertail tu', catu' jix yilon jun xa ix, jix yalon ix tet eb yaman ec' oj: \p —Ja' ton jun winaj ti', yetbi sba yetoj naj Jesús a Nazaret, ẍi ix. \v 72 Jix yi'on el sba naj Pedro yin junel xa. \p —Ch'il Dios caw man wotaj oj jun winaj tu', ẍi naj Pedro tet eb. \v 73 Yet jun xa txolan catu' jix yalon eb ey ec' titu' tet naj Pedro jaxca ti': \p —Caw yel ja wetbi ja ba yetoj eb scuywom Jesús, yutol laan ja k'anab yetoj eb chi kabe, ẍi eb tet naj. \v 74 Catu' jix c'oli sk'anontej sjowal sc'ul Dios naj yiban. \p —Chi yil Dios tol ja' jun winaj tu', caw man wotaj oj an, ẍi naj Pedro tet eb. Ja' yet jix lawi yalon jun tu', catu' jix ok' a no' caẍlan. \v 75 Jix sna'ontej naj tzet jix yal Jesús tet, yet jix yalon jaxca ti': “Oxel xax jin ja wi'on el ja win, catu' oj ok' a no' caẍlan, yet oj ja waloni tol ma jin ja wotaj oj,” ẍi Jesús tet naj. Yuxan, jix eltoj naj Pedro sti' na tu', catu' jix mi'chcha sc'ul naj yok' sic'lebil. \c 27 \s1 Jix I'letoj Jesús Sattaj Naj Pilato \r (Marcos 15:1; Lucas 23:1-2; Juan 18:28-32) \p \v 1 Jaxa yet jix sajbi, jix syamba oc sba eb yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios, yetoj eb ichamtaj winaj ey yopiso xol eb. Jix c'oli slatinen eb tzet oj yute yak'on cam Jesús eb. \v 2 Catu' jix sc'alon naj eb. Jix yi'ontoj naj eb sattaj naj Poncio Pilato, naj yaawil ye bey titu'. \s1 Scamichal Naj Judas \p \v 3 Ja' yet jix yilon naj Judas, naj jix aon oc Jesús yul sk'ab eb, tol oj cam xa c'al naj yu eb, caw jix sna' sba sc'ul yu smul tu'. Jix to sc'atan eb yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios, c'al sc'atan eb yicham winajil conob. Jix yoche jix yak' meltzo ch'en treinta tumin plata jix ẍa' tet eb. \v 4 Yuxan jix yal naj tet eb jaxca ti': \p —Caw jix oc jin mul waon oc naj yul sk'ab camich, yutol c'am nioj smul naj, ẍi naj Judas tet eb. \p Catu' jix yalon eb tet naj jaxca ti': \p —Jaonti' bian, c'am c'al kalon ket yin jun ja mul tu', junel cha na', il c'al tzet cha wute ja ba, ẍi eb tet naj. \v 5 Ja' yet jix yaben naj jaxca tu', jix sk'ojon can octoj ch'en tumin tu' yul stemplo Dios, catu' jix toi. Jix yaon oc jun tx'an naj yin snuk'. Jix st'unban a sba, catu' jix cami. \v 6 Ja' eb yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios tu' jix sic'on a ch'en tumin tu'. Jix yalon eb jaxca ti': \p —Ma ske' kaontoj wan tumin ti' xol ch'en sa'beal, yutol stool camich ch'en, ẍi eb. \v 7 Catu' jix sna'on eb tzet oj oc ch'en yu eb. Jix manle el jun x'otx' jun naj tz'ajlom yetoj ch'en tumin, catu' jix oc camposantoal, yet watx' ey bey chi muji eb tx'oj conoblajil chi cam titu'. \v 8 Yuxan, jix yij can a jun lugar tu', X'otx'al Chic'. Ja'c'ala' sbi tinani'. \v 9 Jaxca ton ti' jix yun yunen tzet jix yal can jaxca ti': “Jix yi' a ch'en treinta tumin plata eb, ch'en stool jun mac txequel jix manle yu eb Israel. \v 10 Ja' yetoj jun tumin tu', jix sman el x'otx' naj tz'ajlom eb. Jaxca tu' jix yute yalon can naj Kaawil e in an,” ẍi naj Jeremías yul An Juun Tz'ibebil can tu'.\x * \xo 27:10 \xt Jeremías 32:6-9; Zacarías 11:12, 13\x* \s1 Sk'anlebal Naj Pilato Tet Jesús \r (Marcos 15:2-5; Lucas 23:3-5; Juan 18:33-38) \p \v 11 Ja' yet jix apni naj Jesús sattaj naj Pilato, naj yaawil conob tu', jix sk'anlen el naj tet Jesús jaxca ti': \p —¿Tumi jaachti' Sreyal jaach eb Israel? ẍi naj tet Jesús. \p —Jaa', jain toni, ẍi Jesús tet naj. \v 12 Ja' eb yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios c'al eb icham winaj jix na'on a k'ane yiban naj, pero c'am tzet jix spajtze naj. \v 13 Yuxan jix yal naj Pilato tet Jesús junel xa: \p —¿Tumi c'am cha wab wan chi yal eb ja win ti'? ẍi naj tet Jesús. \v 14 Pero c'am junoj k'ane jix spajtze tet eb. Yuxan caw jix q'uey a sc'ul Pilato yin naj Jesús tu'. \s1 Ja' Yet Jix Oc Can Camich Yiban Jesús \r (Marcos 15:6-20; Lucas 23:13-25; Juan 18:38–19:16) \p \v 15 Ja' yet chi ec' k'in jun jun jabil, beybalnebil yu yaaw chi jajle el jun jun a preso, ja'ta'c'ala' mac chi sk'an jajcha conob. \v 16 Ey jun naj chi yij Barrabás, ey oc naj preso. Otajbil naj yu masanil ánima. \v 17 Ja' yet jix yamba sba conob tu', jix sk'anlen Pilato tet eb: \p —¿Mac junoj che yoche chin jajel oj, jam naj Barrabás, ma ja' Jesús, jun chi al-le Cristoal? ẍi naj tet eb. \v 18 Yutol jix yotajne el naj tol yu ẍichon c'ulal eb yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios, yuxan jix yi'tej naj eb bey naj Pilato tu'. Yuxan quey tu' jix yal tet eb. \v 19 Ja' yet chotan octoj naj Pilato tu' yul sdespacho, jix yaltej ix yistil naj tet jaxca ti': “C'am nioj ja wet cha waltoj xol tzet chi ale oc yiban naj c'am nioj spenail tu', yutol jix jin weychene jun tu' ma'i ak'balil. Caw jix jin xiw yu jun jin weyich tu' an,” ẍi ix. \v 20 Pero ja eb yaawil yak'omal xaambal tu', c'al eb ichamtaj winaj jix ak'on sc'ul eb ánima, yuxan ja' naj Barrabás jix sk'an jajcha eb. Ja' naj Jesús, jix sk'an cam naj eb. \v 21 Jix sk'anlen el naj yaaw tu' junel xa tet conob: \p —¿Mac junoj eb cawan ti' che yoche chin jajle el oj? ẍi naj tet eb. \p —Ja' naj Barrabás chi koche cha jaj el oj, ẍi eb. \p \v 22 —¿Pero tzet oj wute pax Jesús, jun chi al-le Cristoal? ẍi naj. \p —Tol chi cam yin culus, ẍi eb. \p \v 23 —¿Tzet yetal junoj pena jix sey yun jix je yil xin? ẍi naj tet eb. Pero tu' c'al jix a sjowal yel yaw eb yaloni: \p —Tol chi cam yin culus, ẍi eb. \v 24 Ja' yet jix yilon naj Pilato tu', tol ma xa yak' ganar scolcha Jesús. Yutol ip c'al x'emcha a eb yu. Yuxan, jix yak'on bet tit nioj ja'.\f + \fr 27:24 \ft Ja' yet jix x'a'on sk'ab naj Pilato, chi yal yel oc apnoj, tol c'am yalon yet yin jun tzet oj yun eb tu'.\f* Jix x'a'on el sk'ab naj sattaj masanil eb, yu x'oxon el oj, tol c'am naj ey oc xol yetoj eb. Catu' jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Jainti', c'am jin mul yin scamichal jun naj c'am nioj spenail ti'. Il wej c'al je ba jaexti' je txojli, ẍi naj tet eb. \v 25 Catu' jix yalon masanil eb tu' tet jaxca ti': \p —Cax c'al chi tit kiban c'al yiban eb kic'aal, ẍi eb. \v 26 Ja' yet jix yaben naj Pilato jaxca tu' xin, jix sjajon el naj Barrabás. Jal naj Jesús, jix yak' orden smak'lei, catu' jix bejle can yul sk'ab eb jix aon oc yin culus. \v 27 Ja' eb soldado naj yaaw tu', jix i'ontoj bey sna naj gobernador. Ja' titu' jix oc joyan masanil eb soldado yin naj. \v 28 Jix yi'on el spichil naj eb, jix yaon oc jun cajin pichile eb yin naj. \v 29 Jix spatx'onen ey jun q'uix eb. Jix yaon atoj eb yin sjolom naj scorona oj. Jix yaon oc jun te' a eb yul swatx' k'ab sk'ojoch oj naj. Jix lawi tu' xin, jix tz'aj skaban ey sba eb tet naj. Jix c'oli sbuchon eb.\f + \fr 27:29 \ft Ja' wan morado pichile, asan eb rey chi aon oc oj, c'al asan eb rey ey scorona. Ja' jun k'ojoch chi tx'ox el oc yopiso naj, pero jix yun masanil wan ti' yu chi buchwa yin Jesús.\f* Jix tz'aj yalon eb tet naj jaxca ti': \p —Tzalaan, jaach Sreyal eb Israel, ẍi eb tet Jesús. \v 30 Catu' jix c'oli tzuble oc eb yin naj. Jix yi'on ec' te' a eb tet. Jix smak'on oc te' eb yin sjolom naj. \v 31 Jix lawi sbuchwa c'al eb yin naj jaxca tu' xin, jix yi'on el an pichile cajin yili tu' yin naj. Jix yaon c'al ta' oc spichil naj eb. Catu' jix i'letoj naj yu eb bey oj ale oc naj yin culus. \s1 Yet Jix Oc Jesús Yin Te' Culus \r (Marcos 15:21-32; Lucas 23:26-43; Juan 19:17-27) \p \v 32 Lalan sbey eb yetoj Jesús catu' jix ẍa'len el sba eb yetoj jun winaj a Cirene, Simón sbi naj. Ja' naj Simón tu' jix al-le octoj yalan sculusal Jesús tu' yu eb. Jix yi'ontoj naj. \v 33 Jaxca tu' jix yun yapni eb bey jun lugar chi yij Gólgota. Ja' Gólgota tu', chi yal yel oc apnoj, Slugaril Sbajil Jolome. \v 34 Jix ak'le yuc' vino calan ye yetoj sc'ail jun tujan caw c'a' yu eb.\f + \fr 27:34 \ft Jix ak'le jun vino calan yetoj sc'ail jun tujan caw c'a' tet eb culusnebil, yet watx' c'am caw chi yab sya'il eb.\f* Pero ja' yet jix yabeni, ma ẍa' sc'ul jix yuq'ue. \v 35 Catu' jix yaon oc naj eb yin te' culus. Catu' jix c'oli yak'on suerte eb soldado yin spichil naj, catu' jix spo'on ec' an eb yin. [Jaxca ton ti' jix yun yu yunen el tzet tz'ibebil can yu jun ẍejab Dios peyxa, yet jix yalon can jaxca ti': “Jix yaoc suerte eb yin jin pichil catu' jix spo'on ec' an eb xol,” ẍi yul An Juun Tz'ibebil can tu'.]\x * \xo 27:35 \xt Salmos 22:18\x* \v 36 Jix lawi tu' xin, catu' jix ey chotan eb steynen Jesús tu'. \v 37 Jix tz'ibele oc jayeb letra sjolomtaj atoj. Ja' jayeb letra tu' chi aloni tzet yuxan chi cami. “Ja' ton Jesús ti', Sreyal eb Israel,” ẍi wan letra tu'. \v 38 Ey pax cawan elk'om jix culusnele yetoj Jesús. Jun bey swatx' k'ab, jun xa bey sq'uexan k'ab. \v 39 Ja' eb chi ec' titu', chi buchwa can atoj eb yin, catu' chi a tx'umna eb tet naj. \v 40 Jix yalon eb jaxca ti': \p —Jaach ton ti', cha wuchtoj stemplo Dios ja wala, catu' cha wa'nen a sq'uexel yet yox c'ual. Col ja ba tinani'. Ta tol yel Sc'aal jaach Dios, eyantej yin te' culus tu', ẍi atoj eb tet Jesús. \v 41 Ja' eb yaawil yak'omal xaambal tet Dios, c'al eb cuywam yin sley Moisés, c'al eb fariseo, c'al eb ichamtaj winaj, jix c'al buchwa atoj eb yin naj. Jix yal eb jaxca ti': \p \v 42 —Ey mac jix scolo, pero c'am chi ske' scolon pax sba tinani'. Ta c'uxan ta' ja' cu Reyal, jaon Israel jon ti', ja' tinani', ey ojab tej yin te' culus ti' kila. Jaxca tu' xin, oj kaoc cu c'ul yin. \v 43 Ila chi tz'aj yaoc Dios yip oj sc'ul. Colwa ojab Dios tu' yetoj, catu' oj kiloni, ta tol yel ey scam c'ulal Dios tu' yin. Ila, Sc'aal Dios ẍi e on, ẍi eb. \v 44 Ja' eb elk'om locan a yetoj Jesús tu', jix buchwa pax eb yin. \s1 Scamichal Jesús \r (Marcos 15:33-41; Lucas 23:44-49; Juan 19:28-30) \p \v 45 Chuman wal c'u, catu' jix k'ejbi masanil yul yiban k'inal, masanta' c'al yet a las tres. \v 46 Ja' c'al oc yet a las tres tu', jix el yaw Jesús yin ipal: \p —Elí, Elí, ¿lama sabactani?\f + \fr 27:46 \ft Jix yal wan k'ane ti' yin sti' eb Hebreo. Chi kil bey Salmos 22:1.\f* ẍi Jesús. Chi yal yel oc apnoj: Jaach jin Diosal, Jaach jin Diosal, ¿tzet yuxan chin ja bej can jin txojli? \v 47 Ey jaywan eb ey ec' titu', jix aben tzet jix yal tu', catu' jix yalon eb tu' jaxca ti': \p —Ja' naj Elías, jun ẍejab Dios, ja' chi yawte jun ti', ẍi eb. \v 48 Ja' yet tu' ey jun yetbi eb jix to lemna oj. Jix bet yaon eytoj jun tzet yetal lababi xol vinagre. Jix yaon oc ẍumuc jun te' a. Jix yaon atoj yin sti' Jesús. \v 49 Ey wan eb jix alon tet naj jaxca ti': \p —Yil xa sba. Oj kila ta oj jul eytej naj yu Elías tu', ẍi eb. \v 50 Jix el yaw Jesús junel xa yin yel xa yipal, catu' jix cami. \v 51 Ja' yet xa c'al jun txolan tu', catu' jix ey tz'ilna snan an k'ap ey oc smajil oj yul snan stemplo Dios tu'. Jix ẍa' eytej stit tz'ilna sjolom masanta' c'al jix eyol sti'laj. Ey pax jun miman quixcab jix eq'ui. Ey wan ch'en mimej ch'en jix jat can a yu. \v 52 Ey pax ch'en ch'en bey mujan octoj eb camnaj jix jajchai. Yuxan ec'al eb yet xa Dios camnaj xa jix pitzc'u a yetoj smimanil. \v 53 Ja' yet jix pitzc'u a Jesús, catu' jix eltej eb yul ch'en bey mujan eb tu'. Jix to eb bey yul conob Jerusalén. Ja' ton jun conob yet ta' Dios yei. Ec'al ánima jix ilon yin eb. \v 54 Ja' yet jix yaben jun quixcab, c'al wan xa tzet jix yun tu', naj capitán, c'al eb soldado chi teynen Jesús tu', caw jix xiw a eb. Jix yalon eb jaxca ti': \p —Ja' jun jix cam ti', tol yel caw Sc'aal Dios naj, ẍi eb. \v 55 Ey wan eb ix ix t'anantej naat. Eb ix jix ec' yintaj naj yet ey ec' naj bey Galilea yu yak'le servil naj Jesús yu eb ix. Ja' yet jix tit naj bey Galilea tu', catu' jix tit pax eb ix yetoj. \v 56 Ey oc María Magdalena xol eb ix, yetoj María xutx naj Jacobo yetoj naj José, yetoj pax xutx eb sc'aal naj Zebedeo. \s1 Smujbanil Naj Jesús \r (Marcos 15:42-47; Lucas 23:50-56; Juan 19:38-42) \p \v 57 Ey jun winaj be'om chi yij José, a conob Arimatea. Ja' jun winaj tu', scuywom pax Jesús. Yey c'ualil xa jix apni naj, \v 58 catu' jix octoj naj sc'atan naj Pilato yu sk'anon eytej smimanil Jesús yin culus. Jix yalon naj Pilato tet eb soldado tu' tol chi ak'le tet. \v 59 Catu' jix to naj yi'on eytej smimanil Jesús tu', catu' jix pichon oc yul jun sábana saj yei. \v 60 Ey jun ch'en ch'en jolbil xa, yet naj José yei. C'am to junoj camom xax mujle yul jun ch'en tu'.\f + \fr 27:60 \ft Ja' sbeybal eb Israel, ja' yul wan ch'en jolbil, ja' tu' chi ya octoj scamom eb, catu' chi majchen sti' yetoj jun miman ch'en.\f* Ja' tu' jix bet ya octoj smimanil Jesús tu' naj. Jix lawi tu', catu' jix sbalon can oc jun miman ch'en smajil oj, catu' jix to eb. \v 61 Chotan ey María Magdalena yetoj jun xa ix María scawilal ch'en ch'en tu' yet xax yune'. \s1 Teynebil Bey Jix Muji Jesús Yu Eb Soldado \p \v 62 Ja' yet jun xa c'ual, yet jix lawi sc'ual swa'nen settaj yetal oj sk'anbalne eb yet sábado, jix syamban ey sba eb yaawil yak'omal xaambal tet Dios, c'al eb fariseo, jix apni eb sattaj naj Pilato. \v 63 Jix apni yalon eb jaxca ti': \p —Mamin yaaw, jix cu na'tej, tol ja yet c'am to chi cam jun lek'ti' tu', jix yal jaxca ti': “Scaabial jin cami, catu' oj jin pitzc'u pax a oj,” ẍi naj, ẍi eb. \v 64 Yuxan, c'am mi cha wak' favor e on. Cha chej to teynele bey jix bet oc can toj smimanil tu', masanta' c'al yet yox c'ual tu'. Ta c'amaj, tala oj yelk'ane eltej smimanil eb scuywom tu'. Jaxa ta' yuna oj, oj yalon eb jaxca ti' xol ánima tol jix pitzc'u a xol eb camnaj. Ta quey tu' oj yute eb jaxca tu', ja' jun tzunan slek'ti'al eb tu', yel xa c'al pena yintaj jun babel lek'ti'al jix yak' jun winaj tu', ẍi eb tet Pilato tu'. \v 65 Catu' jix yalon naj Pilato tu' tet eb jaxca ti': \p —Ta quey tu' jaxca tu', chi ske' je yi'ontoj soldado titu', yet watx' che teynen yetoj eb, ẍi naj Pilato tet eb. \v 66 Catu' jix to eb tu', jix yi'ontoj eb soldado eb tu' yetoj. Jix steynen ch'en ch'en eb bey jix octoj smimanil Jesús tu'. Jix ya can oc selloal ch'en ch'en ey oc smajil tu'. Ja' eb soldado tu', jix can eb sti' ch'en tu' steyneni. \c 28 \s1 Spitzc'ubail Jesús \r (Marcos 16:1-8; Lucas 24:1-12; Juan 20:1-10) \p \v 1 Jix ec' c'u yet sc'ual xewilal, catu' jix sajbi a yet domingo, yet babel sc'ual semana. Catu' jix to ix María Magdalena yetoj jun xa María bey jix bet can smimanil Jesús. \v 2 Ja' yet lalan sto eb tu', jix ec' jun quixcab caw jow, catu' jix eyol jun yángel naj Yaaw bey satcan catu' jix apni bey mujan Jesús tu'. Jix yi'on el ch'en smajil tu' catu' jix ey chotan yiban ch'en. \v 3 Caw chi tzejeji yili jaxca sletz'lon yich can. Caw saj spichil jaxca saj bacom. \v 4 Ja' yet jix yilon eb soldado ey ec' steynen ch'en ch'en tu', jix lujlun a eb yu xiw c'ulal. Jix telc'otoj eb, jaxca tol jix cam el eb. \v 5 Catu' jix yalon jun ángel tu' tet eb ix jaxca ti': \p —Manchej jex xiwi. Wotaj tol ja' Jesús, naj jix culusnelei, ja' naj che sey ec' oj. \v 6 C'am xa naj ey ec' titi'. Jix pitzc'unele a jaxca jix yute yalon e ex. Titan nej toonabi, catu' che yilon bey jix can naj. \v 7 Catu' asi' wej eyman, chi to je yal tet eb jix ec' cuywoj yintaj naj, tol jix pitzc'unele a xol eb camnaj. Oj baboj apnoj je sattaj bey Galilea. Oj je yil yin naj titu'. Ja' wan ti' chi jul wal e ex an, ẍi jun ángel tu' tet eb ix. \v 8 Catu' jix sbejon can ch'en ch'en eb ix bey jix mujle naj tu' yin eymanil. Jix xiw a eb, pero caw jix tzala pax eb. Yuxan jix to eb yin ani. Jix to yalon eb tet eb scuywom Jesús tu'. \v 9 Lalan to sto eb tu', jix x'oxon a sba Jesús tet eb. Jix sk'anleni ta watx' sc'ul eb. Catu' jix sjitzon xa c'al tej sba eb sc'atan. Jix yi'on ey sba eb tet Jesús, jix oc lak'an eb yin yajan. \v 10 Jix yalon Jesús tet eb: \p —Manchej jex xiwi. Asi' al wej tet eb wuẍtaj c'al tet eb wanab, tol chi to eb bey Galilea. Ja' titu' oj yil eb win an, ẍi Jesús tet eb. \s1 Jix Yal Eb Soldado Tzet Jix Yun Yel Oc Oj \p \v 11 Lalan to sto eb ix ix tu', catu' jix to jun cawan eb soldado chi teynen ch'en ch'en tu' yul conob. Jix apni eb sc'atan eb yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios. Jix bet yal eb masanil tzet jix yun yel oc titu'. \v 12 Jix lawi yaben eb masanil tzet jix yun tu', catu' jix to eb slatinen sba yetoj eb ichamtaj winaj ey yopiso, tol oj yaoc miman oj tumin eb tet eb soldado tu'. \v 13 Catu' jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Jaxca ti' oj je yute je yalon jaxca ti': “Lalan cu wey yet ak'balil, catu' jix jul eb scuywom yi'ontoj smimanil tu',” je chi, ẍi eb tet eb soldado tu'. \v 14 Ta chi yab a naj yaaw jun ti', c'am tzet che na', oj cu monte naj jaonti', yet watx' c'am tzet chi elol je yiban, ẍi eb tet eb soldado tu'. \v 15 Catu' jix ẍa'on ch'en tumin tu' eb soldado tu'. Jix ec' yalon el eb jaxca jix yun yal-le tet eb tu'. Yuxan ja' jun lek'ti'al k'ane ti', chi to c'al yal eb Israel tinani'. \s1 Jix Ẍejtoj Eb Scuywom Jesús \r (Marcos 16:14-18; Lucas 24:36-49; Juan 20:19-23; Hechos 1:6-8) \p \v 16 Jix to eb jusluc'wan scuywom Jesús bey Galilea tu'. Ja' bey jun wonan, jun jix yal can Jesús tet eb, ja' titu' jix apni eb. \v 17 Ja' titu', jix yil eb yin Jesús. Jix yi'on ey sba eb tet naj. Pero ey jun cawan eb ma yaoc yin sc'ul. \v 18 Jix sjitztej sba Jesús sc'atan eb sjusluc'wanil, jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Jix jin ale oc Yaawilal yiban masanil tzet ey bey satcan, c'al yiban masanil tzet ey bey yul yiban k'inal ti'. \v 19 Yuxan, asi' wej cuywa xol-laj ánima bey jun jun conob, yet watx' oj oc eb jin cuywom oj. Che yak' can bautizar eb yin sbi cu Mam Dios, c'al yin jin bi, jain Sc'aal Dios jin ti' an, c'al yin sbi naj Santo Espíritu. \v 20 Che cuy can eb, yet watx' masanil tzet jix wal can e ex, oj sjije eb. Otajne wej el sic'lebil, tol jain, chin ec' je yetoj tobal k'inal, masanta' c'al oj lawoj yul yiban k'inal ti', ẍi Jesús tet eb scuywom tu'. Amén.