\id ACT - Kanjobal, Western (San Miguel Acatán) NT -Guatemala 2012 (DBL -2013) \h HECHOS \toc1 Ja' Sk'aneal Tzettaj Yetal Jix El Yunen Eb Ẍejab Jesús \toc2 Hechos \toc3 Hch \mt1 JA' SK'ANEAL TZETTAJ YETAL JIX EL YUNEN EB ẌEJAB JESÚS \c 1 \s1 Jix Yal Dios Tol Oj Yak' Santo Espíritu Tet Eb \p \v 1 Wuẍtaj Teófilo, ja' yul jun an babel juun jix jin tz'ibetoj e ach an,\f + \fr 1:1 \ft Ja' yet chi kilon jun versículo ti' yetoj wan versículo bey Lucas 1:1-4 chi na'cha el ku, tol ja' naj Lucas jix tz'iben pax jun libro Hechos ti'.\f* jix waltoj jantaj tzet jix el yunen Jesús, c'al jantaj tzet jix yun scuywa tet eb ánima yet tax c'al jix ẍa'on el yich scuywai, \v 2 masanta' c'al jix jul sc'ual spax a satcan. Ja' yet c'am to chi pax a oj, jix yalon can wan xa chejbanil tet eb ẍejab, eb sic'bil el yu. Quey tu' jix yun yu naj Santo Espíritu. \v 3 Ja' yet jix ec'le yin camich, ec'al el to c'al jix x'ox sba tet eb ẍejab tu'. Cawinaj to c'u jix x'ox sba tet eb, tzet utbil tol caw yel jix pitzc'u a oj. Jix k'anab yetoj eb yin tzet utbil tol ja' Dios oj oc can yin Yaawil oj. \p \v 4 Ja' yet ey to ec' yetoj eb ẍejab tu', jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Canan nej bey conob Jerusalén ti'. Echbane wej jun albil can e ex yu Dios, yet jix yak'on can sti', jaxca jix wute walon e ex an. \v 5 Yel toni, ja' naj Juan jix ak'wi bautizar yetoj ja', pero jayebxane c'u, catu' oj ak'le naj Santo Espíritu e ex, catu' jaxca tol oj jex ak'le bautizar yetoj, ẍi Jesús tet eb ẍejab. \s1 Sk'aneal Spaxbal A Jesús Satcan \p \v 6 Ja' yet ey to c'al ec' Jesús yetoj eb ẍejab, jix sk'anlen el eb tet jaxca ti': \p —Wuẍtaj, ¿jam tinani', oj ja col eb ket conob Israel, yet watx' junel xa chi kaoc kaawil yul ket? ẍi eb tet Jesús. \p \v 7 Jix yalon naj tet eb jaxca ti': \p —Ma ak'le je yotajne el sc'ual c'al stiempoal. Yutol ja' jun tiempoal tu', asan cu Mam Dios ey yalon yet yin bak'in oj oc jun yaawil tu'. \v 8 Pero oj yak' yipal Dios e ex, yet oj je cha'on Santo Espíritu jun jun ex. Oj lawoj jun tu', catu' oj je yalon el jin k'aneal bey Jerusalén ti', yetoj bey masanil lugar Judea ti', c'al yul-laj yet Samaria, masanta' c'al bey chi lawi can apnoj yul yiban k'inal ti', oj je yal el oj, ẍi Jesús tet eb. \p \v 9 Ja' yet jix lawi yalon Jesús wan ti', catu' jix i'le atoj satcan. Jix atoj t'anan eb yin, catu' jix q'uey to xol jun asun.\f + \fr 1:9 \ft Ja' bey Antiguo Testamento, ja' Dios chi x'ox sba tet eb ánima xol asun.\f* Ma xa yil yin naj eb. \v 10 Ja' yet t'anan atoj eb satcan yet jix pax a Jesús tu', catu' jix yilon eb, linan xa oc cawan winaj sc'atan eb. Saj wejinaj xa c'al yili spichil eb. \p \v 11 Jix yalon eb cawan tu' jaxca ti': \p —Jex a Galileail winaj, ¿tzet yuxan t'anan jex c'al atoj satcan? Ja' Jesús ti', jix i'le a je xol, catu' jix pax a satcan. Jaxca jix yun je yilon sto ti', quey tu' oj yun sjul pax oj, ẍi eb tet eb. \s1 Jix Seyle Sq'uexel Naj Judas \p \v 12 Jix lawi c'al tu' xin, jix pax eytej eb scuywom tu' bey wonan Olivo tu'. Catu' jix meltzotej eb bey Jerusalén. Ja' jun wonan tu', ey mi snan oj legua xol yetoj Jerusalén. \v 13 Ja' yet jix apni eb yul conob tu', jix atoj eb yul can bey jun cuarto bey ey sposada Pedro, yetoj Jacobo, Juan, Andrés, c'al Felipe, Tomás, Bartolomé, Mateo, Jacobo yuninal naj Alfeo, yetoj Simón yetbi c'al el sba yetoj eb cananista\f + \fr 1:13 \ft Eb Cananista, ja' ton sbi jun bulan eb ac'ul oc yin naj yaaw bey Roma. Chi yoche eb chi el yalan naj yaaw tu', catu' chi yaon oc jun yaawil eb yul yet xojli.\f* yet yalantoj, ja' pax jun Judas yuẍtaj Jacobo. Ja' titu', junne ey sposada eb masanil. \v 14 Jun jun c'al c'u jix syamban sba eb masanil yu chi txali eb tet Dios. Ey eb ix chi txali yetoj eb. Ey ec' ix María yetoj eb, ix xutx naj Jesús. Ey pax ec' eb yuẍtaj Jesús tu'. \p \v 15 Ja' yet jun tiempoal tu', ey mi junoj ciento veinte eb creyente yaman oc oj. Catu' jix a linan naj Pedro snan xol eb, catu' jix yalon jaxca ti': \p \v 16 —Jex wuẍtaj, jex wanab, sowalil ton jix yun tzet albil can yul An Juun Tz'ibebil can oj. Yutol ja' naj Santo Espíritu jix ak'on can s'ibe naj David yin naj Judas, ja' naj tx'oxwawom tet eb mitx'wawom yin Jesús. \v 17 Ja' naj Judas tu', ey oc cu tz'ajil oj yet yalantoj, junne kopiso yetoj. \v 18 Pero jix ẍa' stumin yin jun tzet yetal pena jix el yuneni. Catu' jix smanon jun tx'otx' yetoj ch'en tumin tu'. Jix lawi tu' xin, jix tit q'uey pitxna oj. Catu' jix eltej secna yul sc'ul tu'. \v 19 Ja' eb a Jerusalén ti', masanil eb jix yab sk'umal jun ti'. Yuxan, jix yak' yij sbi jun tx'otx' eb tu' Acéldama yin sti' eb. Ja' chi yal yel oc apnoj, “X'otx'al Ẍiq'uil Ánima.” \p \v 20 Jaxca tu' jix yune', yutol chi yal jaxca ti' yul an Libro chi yij Salmos: \q1 Can ojab sna yin cusiltaj. \q1 C'am ojab mac chi ke ey titu', ẍi.\x * \xo 1:20 \xt Salmos 69:25\x* \p Chi yalon pax jaxca ti': \q1 Oc ojab junoj xa mac txequel sq'uexel oj yin yopiso, ẍi yul An Juun tu'.\x * \xo 1:20 \xt Salmos 109:8\x* \p \v 21-22 Yuxan, sowalil chi cu sic' junoj mac chi oc sq'uexel oj naj. Catu' chi kaon oc yopiso yalon el oj tol yel jix pitzc'u a Jesús. Ja' jun mac txequel oj cu sic' el tu', sowalil ja' junoj ketbi c'al ta' cu ba yetoj, yet jix cu ec' yetoj naj Kaawil Jesús. Ja' jun mac txequel tu', ja' junoj ja' c'al jun ketoj yet tax c'al jix ak'le bautizar Jesús yu naj Juan, masanta' c'al jix i'le pax a satcan, ẍi naj Pedro tet eb. \p \v 23 Yuxan ey cawan winaj jix satne oc eb, ja' ton Matías yetoj José jun chi yij pax Barsabás ma Justo. \v 24 Jix lawi jun tu', catu' jix txali eb masanil, jix yal eb yin xa tu' jaxca ti': \p —Mamin, ja wotaj xa tzet utbil yili cu na'bal cu masanil on. Yuxan, tx'ox e on, mac junoj oj ja sic' el xol cawan ti', \v 25 yet watx' chi oc yopiso, catu' chi oc ẍejab oj Jesucristo. Yutol jix i'le el Judas yin yopiso yu spenail. Catu' jix to can bey jun lugar bey smoo stoi, ẍi eb. \p \v 26 Jix lawi jun tu', catu' jix ale oc puesto yin eb scawanil. Jix txeclo eltej yu jun puesto tu', tol jix can yin naj Matías. Catu' jix oc can s'ajil oj eb jusluc'wan ẍejab Jesucristo tu'. \c 2 \s1 Sjulbal Naj Santo Espíritu \p \v 1 Ja' yet jix eyol sc'ual k'in Pentecostés\f + \fr 2:1 \ft Snan xol k'in Pascua yetoj k'in Pentecostés ey 50 c'u. Ja' yet sc'ual k'in Pentecostés chi yak' sa'beal eb tet Dios yu wan babel sat awo.\f* junne jix syamba sba eb creyente masanil. \v 2 Eyman jix yab yel yaw jun tzet yetal eb bey satcan, jaxca junoj ka'e' caw jow yeq'ui. Jix no el yul jun na bey yaman ec' eb tu' yu jun jaxca ka'e' tu'. \v 3 Ey wan tzet yetal jix yil eb jaxca xaj k'ak' jix pujtoj xol eb masanil. Catu' jix ey q'uey yiban jun jun eb. \v 4 Jix jul oc Santo Espíritu tu' yin eb, jix k'anab eb yin wan tx'oj ti'eal, ja'ta'c'ala' tzet jix ak'le yal eb yu Santo Espíritu tu'. \p \v 5 Ja' yet jun tiempoal tu', ey eb Israel ey ec' bey Jerusalén tu', tx'oj tx'oj c'al lugaril bey jix tit eb yul yiban k'inal ti'. Ja' ton tet Dios chi yi' ey sba eb. \v 6 Yet jix able tzet jix yun tu', ec'al ánima jix yamcha oc bey jun na tu'. Caw jix q'uey a sc'ul eb, yutol jix yable a eb tzet chi yal yin sti'. Ja' eb creyente tu', jix k'anab a eb yin sti' jun jun conobal. \v 7 Caw jix q'uey a sc'ul eb. Jix oc t'anan eb, catu' jix yalon eb jaxca ti': \p —Ja' eb chi k'anab ti', a Galilea eb masanil. \v 8 Pero, ¿tzet yuxan chi kab pax tzet chi yal eb? Tol tx'oj tx'oj yel pax cu ti' jun jun jon. \v 9 Ja' cu xol ti', ey eb a Partia ey ec' oj. Ey eb a Media, ey eb a Elam, ey eb a Mesopotamia, ey eb a Judea, ey eb a Capadocia, ey eb a Ponto, c'al eb a Asia, \v 10 ey eb a Frigia, c'al eb a Panfilia, c'al eb a Egipto. Ey pax eb a yul-laj yet Africa, bey scawilal Cirene. Ey pax wan eb a Roma titi'. Ey eb ket Israelal. Catu' ey pax eb man Israel oj, pero ocnaj xa eb yin cu cuybanil. \v 11 Ey mac xin, a Creta, yetoj eb a Arabia. Cu masanil c'al chi kab yalon wan ánima ti' cu ti' yin jun jun conobal. Chi yaltej eb masanil tzet jix el yunen Dios yetoj yipal, ẍi eb. \p \v 12 Tu' c'al jix q'uey a sc'ul masanil eb. Jix somcha el sc'ul eb, jix yalon eb jaxca ti': \p —¿Tzet la ye wan ti'? ẍi eb. \p \v 13 Pero ey wan xa eb xin, tol chi buchwa eb, catu' jix yalon eb jaxca ti': \p —Ja' wan eb ti', uq'uem an eb, ẍi eb. \s1 Jix Yal El Sk'ane Dios Naj Pedro \p \v 14 Yuxan, jix a linan naj Pedro yetoj eb jusluc'wan yet chejabwomal. Jix k'anab snan xol eb conob yin ip jaxca ti': \p —Jaex ket Israel, c'al jantaj jex ey jex ec' bey conob Jerusalén ti', tol chi wak' je yotajne el tzet ye jun ti'. Ak' wej je txiquin tet tzet oj wal e ex an. \v 15 ¿Tumi che na' tol uq'uem an jon on? C'amaj. Ila, tol to chi aol c'u. \v 16 Ja' naj Joel, jun ẍejab Dios yet peyxa, yin ey oj to jix yalon can sk'aneal jun tzet chi kun ti' yul An Juun Tz'ibebil can oj, yet chi yal jaxca ti': \q1 \v 17 Jix yalon Dios jaxca ti': Ja' yet oj jul slawubal tiempoal, oj waoc Wespíritu yin masanil ánima. \q1 Catu' oj yalon el eb c'aale c'al eb cutz'ine jin k'ane. Catu' oj jin tx'ox wan tzet yetal tet eb ach'e, jaxca tol oj sweyichene eb. \q1 Catu' oj jin k'anab yin weyicheal tet eb icham winaj. \q1 \v 18 Ja' yet jun tiempoal tu', oj waoc Wespíritu yin masanil eb chin ak'on servil, yin eb winaj, c'al yin eb ix. \q1 Catu' oj yalon el jin k'ane eb. \q1 \v 19 Oj jin tx'ox wan tzet yetal bey satcan, oj q'uey a sc'ul ánima yiloni. \q1 Yetoj pax bey yul yiban k'inal ti', oj jin tx'ox pax wan xa tzet chi tx'oxon el wipal an. \q1 Ja' wan tu', chic', yetoj k'ak', c'al jun miman muc' jaxca asun. \q1 \v 20 Oj oc k'ej k'inal yin sat c'u. \q1 Jaxa xaaw, caj xa c'al oj yun el jaxca chic'. \q1 Tol oj yun wan ti' xin, yet c'am to chi jul sc'ual jin julbal, jain je Yaawil jin ti' an. \q1 Ja' jun c'ual tu' caw miman yel oc apnoj, oj q'uey a sc'ul ánima yet tu'. \q1 \v 21 Jal eb chi awten jin bi an, jain je Yaawil jin ti' an, oj colcha el eb masanil wu an, ẍi Dios yul An Juun tu'.\x * \xo 2:21 \xt Joel 2:28-32\x* \m \v 22 Jex wet Israelal, ak' wej oc je txiquin yin wan xa oj wal e ex ti' an. Jix x'oxon el yopiso Jesucristo e ex yu Dios, yet jix el yunen wan \w milagro\w*, wan tzet yetal c'am bey chi kila, yetoj wan xa tzet chi tx'oxon el yipal. Ja' ton wan ti', jix el yunen Dios yetoj Jesucristo. Je yotaj xa wan ti'. \v 23 Pero ja' Jesús tu', jix ale oc yul je k'ab, yutol jaxca tu' jix el yin sc'ul Dios. Yotaj xa Dios yet tax peyxa, tzet oj jul yiban Jesús tu'. Jaexti', jix je maane sk'ab eb penawom, yet jix je yak'on mi'cha oj, catu' jix je locban a yin culus. Quey tu' jix je yute je yak'on cam oj. \v 24 Pero jix ak'le pitzc'u a yu Dios. Jix yak' ganar Jesús tu' spitzc'u a oj yutol c'am yalon yet camich tu' yin. \v 25 Yutol ja' naj David, yalnaj can sk'aneal Jesús, tol oj pitzc'u c'al ta' a oj. Chi yal can jaxca ti': \q1 Tobal k'inal wotaj an, tol ey oc naj Waawil wetoj an. \q1 Ey c'al ec' naj jin c'atan an, yet watx' c'am chi somcha el jin c'ul an. \q1 \v 26 Yuxan, caw chi tzala jin c'ul an. Chin k'anab yin tzala c'ulal an. \q1 Cax c'al oj cam jin mimanil ti' an, pero oj jaach waoc yip oj jin c'ul an. \q1 \v 27 Yutol ma ja bej can jin pixan xol eb camnaj. \q1 Man oj ja cha' k'a'toj jin mimanil an, jain cam c'ulnebil jin el ja wu jaachti' an. \q1 \v 28 Jix ja wak' wotajne el beybale chi cu i'ontoj bey k'inale tol ey c'al yin tobal k'inal. \q1 Caw chin ja wak' tzalaboj yutol chin ec' ja wetoj an, ẍi naj David yul An Juun Tz'ibebil can tu'.\x * \xo 2:28 \xt Salmos 16:8-11\x* \m \v 29 Jex wet conob, caw miman txequel, tzet elnaj apnoj yu kichmam David tu'. Kotaj tol camnaj, catu' mujinaj pax oj. Ja' smujbanil bey mujan tu' txequel to c'al ye tinani'. \v 30 Pero ja' naj David tu', ak'bil yopiso yalon yin ey oj to tzettaj yetal oj jul oj. Yotaj, tol caw yel, tol yak'naj can sti' Dios tet, tzet utbil tol ja' Cristo t'inan oj el can yic'aal oj, catu' chi oc can reyal, sq'uexel oj David tu'. \v 31 Yin ey oj to jix yotajnen el David tu', tzet oj el oc apnoj Cristo. Yuxan, yalnaj can oj tol t'inan oj pitzc'u a Cristo tu'. Yalnaj pax can oj tzet utbil tol man oj bejle can spixan yu Dios xol eb camnaj. Catu' man oj cha'le k'a'toj smimanil pax oj. \v 32 Ja' Jesús tu', ja' Dios jix pitzc'unen a oj. Cu masanil, chi kak' cu ba testigoal yin jun ti', yutol jix kila. \v 33 Yetoj pax oj, jix i'le pax a satcan yu yipal Dios. Jix yak' Santo Espíritu cu Mam Dios tet, jaxca ta' jix yute yalon can sti'. Ja' Jesús jix aontej jun che yil ti', c'al jun che yab ti'. \v 34 Ja' naj David, ma toj naj satcan yetoj smimanil yuxan jix yal jaxca ti': \q1 Jix yal Dios Kaawil tet naj Waawil jaxca ti': \q1 “Eyan chotan bey jin watx' k'ab an,\f + \fr 2:34 \ft Ja' mac chi ey chotan bey swatx' k'ab junoj mac txequel chi x'ox el oj tol miman yel oc apnoj yul sat.\f* \q1 \v 35 masanta' c'al oj can eb ja cajat ja walan wu an,” ẍi Dios, ẍi naj David tu'.\x * \xo 2:35 \xt Salmos 110:1\x* \m \v 36 Ja' Jesús ti', jix je yak' locbale a yin culus. Pero chi woche che yotajne el sic'lebil je masanil jex wet Israelal, tol jix oc Kaawil oj yu Dios, ja' jix ak'le yopiso yin \w Cristoal\w*, ẍi Pedro tu'. \p \v 37 Ja' yet jix yaben eb Israel jun ti', caw jix oc pitz'an sya'il yin sc'ul eb, jix yalon eb tet Pedro yetoj tet wan xa eb ẍejab Jesucristo jaxca ti': \p —Jex ket conob, ¿tzet watx' chi kun tinani' che na'? ẍi eb tet eb. \p \v 38 Yuxan jix yal naj Pedro tet eb jaxca ti': \p —Na' wej je ba, catu' che yak'on bautizar je ba jun jun jex yin sbi Jesucristo, yet watx' chi i'le can el je penail. Catu' oj scaban ec' Santo Espíritu je yin jun jun jex. \v 39 Yutol quey tu' jix yute yak'on can sti' e ex c'al e on, c'al tet eb je yuninal, yetoj masanil tet jantaj eb ey naatlaj. Yutol ja' naj Kaawil, cu Diosal, chi yak' Yespíritu tet masanil mac chi yawte oc naj yetoj, ẍi naj Pedro tet eb. \p \v 40 Ec'al to c'al tzet yetal jix yal tet eb, c'al jix ak'on sna' sba sc'ul eb. \p —Col wej je ba tet jun sya'ilal oj jul yiban eb penawom ti', ẍi naj Pedro tu' tet eb. \p \v 41 Yuxan, ey eb jix yaoc yin sc'ul tzet jix yal naj Pedro tu' tet eb. Yuxan jix yak' bautizar sba eb. Ja' eb jix oc creyenteal yet jun c'ual tu', ey mi oxeb oj mil eb. \v 42 Caw jix yaoc sc'ul eb yin wan cuybanile jix yal eb ẍejab Jesús. Junxane jix yute sna'bal eb masanil. Chi syamba c'al sba eb. Chi slo'on ixim pan eb, ixim sna'baniltej naj Kaawil, catu' chi txali c'al eb. \s1 Sbeybal Eb Babel Creyente \p \v 43 Ja' eb ẍejab Jesús, ec'al \w milagro\w* jix el x'oxon eb, yu x'oxon el yipal Dios eb. Yuxan jix xiw a masanil eb ánima. \v 44 Masanil eb jix yaoc sc'ul yin \w Cristo\w*, junxane jix yun can eb. Junxane pax jix yute settaj yetal eb. \v 45 Ey eb chi xon el x'otx', c'al wanoj xa tzet yetal ey tet eb. Catu' chi spo'on ec' stool tu' eb xol-laj eb, ja'ta'c'ala' tzet sowalil bey jun jun eb. \v 46 Jun jun c'al c'u chi syamba sba eb yul stemplo Dios. Chi syamba pax sba eb bey yul-laj na, catu' chi spo'on ec' pan eb xol-laj. Junxane chi yun slow eb yin tzala c'ulal. Caw ey oc watx' c'ulal yin eb. \v 47 Catu' chi yalon watx' k'ane eb tet Dios. Caw chi tzala masanil ánima yetoj eb. Jaxca c'al ti', jix yun yak'le ch'ib sbisil eb yu naj Kaawil jun jun c'u yu eb t'inan xa ta' chi colchai. \c 3 \s1 Swa'xubal Yajan Naj Pena Yajan \p \v 1 Ja' yet junel, yet yey c'ualil xa, yaman sto naj Pedro yetoj naj Juan bey stemplo Dios, yutol quey tu' yorail xali eb Israel tu' titu'. \v 2 Ey jun winaj c'am chi ske' sbeyi yin tax c'al ta' yalubal. Jun jun c'al c'u chi bet batxle can bey sti' jun spuertail stemplo Dios chi yij Sak'al Yili, catu' chi sk'anon stumin tet eb ánima chi bet ec' bey templo tu'. \v 3 Ja' yet jix yilon naj yapni Pedro yetoj Juan bey templo tu', yet lalan yoctoj eb, jix sk'anon stumin naj tet eb. \v 4 Catu' jix oc t'anan Pedro yetoj Juan tu' yin naj: \p —Ocan t'anan kin on, ẍi Pedro tet naj. \p \v 5 Ja' yet jix oc t'anan naj yin eb tu', ja' sna'on naj, tol oj ak'le nioj stumin naj yu eb, sna'oni. \v 6 Pero jix yal naj Pedro tu' tet naj jaxca ti': \p —Jainti', c'am jin tumin. Pero ey jun tzet ey e in an, oj wak' e ach an. Yu yipal Jesucristo a Nazaret, aan linan oj, beyan, ẍi naj Pedro tet naj. \p \v 7 Catu' jix oc mitx'an naj Pedro yin swatx' k'ab naj, jix oc yip snuk' yajan naj scaabil. \v 8 Jix a jucna naj, catu' jix a linan naj, jix ẍa'on el yich sbey naj, catu' jix octoj naj yul stemplo Dios tu' yetoj eb. Chi a julna oj, chi beyi, catu' chi yalon swatx' k'ane tet Dios. \v 9 Jix yil masanil ánima ey ec' titu' sbey naj. Jix yab pax eb yalon swatx' k'ane naj tet Dios. \v 10 Yuxan, caw jix q'uey a sc'ul eb sic'lebil yu tzet jix yun swa'xi naj, yutol yotaj eb, tol jun jun c'al c'u chi ey chotan naj sti' jun spuertail templo chi yij Sak'al Yili, ja' tu' chi sk'an stumin naj tet ánima. \s1 Jix K'anab Naj Pedro Bey Jun Miman Na C'am Yichlaj Chi Yij Yet Salomón \p \v 11 Ja' naj jix wa'xi can yajan tu', tzajan xa c'al yec' naj yintaj Pedro c'al Juan. Jal masanil ánima xin, tuxa c'al jix q'uey can a sc'ul eb. Yuxan jix syamba sba eb, catu' jix apni eb sc'atan eb, yet ey ec' bey jun miman na c'am yichlaj bey stemplo Dios chi yij sbi yet Salomón tu'. \v 12 Ja' yet jix yilon naj Pedro jaxca tu', jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Jex wet Israelal, ¿tzet yuxan caw chi q'uey a je c'ul yu jun ti? ¿Tzet yuxan chi q'uey a je c'ul kin? ¿Tumi che na' tol yul ket, ma yu cu watx'il, yuxan jix bey can a jun winaj ti'? \v 13 Ja' cu Diosal, ja' c'al ton oc Sdiosal kichmam Abraham, yetoj Isaac, c'al Jacob. Yu Dios tu', yuxan, miman yel oc apnoj Jesús Sc'aal. Pero jaexti', jix je yaoc yul sk'ab eb yaaw. Ja' naj Pilato jix yoche naj jix sjaj el oj. Jaex xa ma yal je c'ul. \v 14 Ja' Jesús tu', yet c'al Dios yei. Caw jichan sbeybal. Pero jaexti', ma yal je c'ul jix jajle el oj. Jal jun mak'om cam ánima jix je k'an jajcha oj. \v 15 Yuxan, quey tu' jix je yute je yak'on mak'le cam naj a k'inale. Pero jix pitzc'unele a naj yu Dios xol eb camnaj. Caw chi kak' cu ba testigoal yin jun ti'. \v 16 Ja' naj che yil ti', je yotaj xa ta' naj. Ja' Jesús jix ak'on wa'xoj naj, yutol ja' yin chi kaoc cu c'ul. Yuxan jix wa'xi naj je sattaj je masanil. \p \v 17 Ja' tinani' xin, jex wet conob, wotaj an, tzet yuxan jix je yak' cam naj Jesús tu', yutol man je yotaj oj tzet yetal lalan je yuneni. Ja'c'ala' pax eb yaaw, man yotaj oj eb. \v 18 Pero jaxca ton ti' jix yun yunen el yu Dios tzet albil can yu eb ẍejab yin ey oj to. Yutol yalnaj can eb, tzet utbil tol ja' Cristo, sowalil chi yab sya'il. \v 19 Yuxan, na' wej je ba. Q'uex wej je beybal, a wej oc je na'bal yin Dios, yet watx' chi jo'le q'uey je penail. Yuxan, ta chi kute jaxca tu', ey jun tiempoal oj jul oj catu' oj yak'on cu tzala c'ulal Dios Kaawil, jaon Israel jon ti'. \v 20 Ja' oj chejon paxtej Jesús yet scaelal, ja' ton Cristo. Ja' ton naj sic'bil xa el yu Dios yet tax peyxa yu chi oc cu Colomal oj. \v 21 Pero ja' tinani', sowalil chi ey ec' Jesucristo satcan, masanta' c'al chi jul stiempoal sjul swa'nen oc masanil tzet yetal. Quey tu' jix yute yalon can Dios yin yak'balnen sti' eb ẍejab yet peyxa, eb tol yet c'al Dios yei. \v 22 Ja' naj Moisés jix alon can jaxca ti' tet eb kichmam: “Ja' naj Kaawil Dios oj sic'on el jun ẍejab snan xol eb ket conob, jaxca jix yun jin sic'le el jainti'. Caw che yak' je txiquin tet masanil tzet oj yal e ex. \v 23 Yutol yal c'al mac man oj yak' xiquin yaben tzet oj yal jun ẍejab Dios tu', oj q'ueyle can el xol eb ket conob,” ẍi can naj Moisés yul An Juun tu'.\x * \xo 3:23 \xt Deuteronomio 18:15, 18, 19\x* \v 24 Masanil c'al eb ẍejab Dios ec'naj peyxa, eb jix ẍa' el yin naj Samuel, jix al-le can el sk'aneal jun tiempoal lalan yunen ti' yu eb. \v 25 Jaexti', yic'aal jex eb ẍejab Dios tu' ketoj. Yuxan, ja' yet jix yak'on can strato Dios yetoj eb kichmam tu', jix yak' pax can e on yetoj eb. Chi yal jun strato yak'naj can yetoj naj Abraham jaxca ti': “Yu ja yic'aal, yuxan oj wak' watx' c'ulal yin masanil eb ánima,” ẍi Dios tet naj.\x * \xo 3:25 \xt Génesis 22:18; 26:4\x* \v 26 Ja' yet jix sic'on el Sc'aal, ja' e on ti', jix babi ẍejtej, yet watx' chi yak' watx' c'ulal kiban, catu' chi cu bejon can cu penail jun jun jon, ẍi naj Pedro tet eb yet Israelal tu'. \c 4 \s1 Ja' Yet Jix I'letoj Pedro Yetoj Juan Sattaj Eb Yaaw \p \v 1 Lalan sk'anab Pedro yetoj Juan snan xol ánima, catu' jix apni eb yak'omal xaambal eb Israel tet Dios yin eb, yetoj naj sat steynemal templo, c'al eb saduceo.\f + \fr 4:1 \ft Ja' eb yaawil templo, ja' ton eb saduceo. Ja' eb chi cuywai, tol c'am chi pitzc'u a eb camnaj. Yuxan jix tit sjowal eb yin scuybanil eb ẍejab Jesús. Lucas 20:27.\f* \v 2 Caw jix tit sjowal eb sic'lebil, yutol lalan scuywa Pedro yetoj Juan tu' xol ánima. C'uxan lalan yalon eb tol oj pitzc'u a eb camnaj, yutol quey tu' jix yun spitzc'u a Jesús. \v 3 Yuxan jix mitx'letej eb yu eb, catu' jix ale oc eb preso, yutol ya el xa, c'am xa c'u, yuxan jix can can eb yul preso jun ak'bal. \v 4 Ec'al eb jix yab sk'ane Dios tu'. Jix yaoc eb yin sc'ul, yuxan jix a can sbisil eb creyente tu'. Joeb mi mil sbisil eb winaj. \p \v 5 Ja' yet jun xa c'ual xin, jix syamba sba eb sat yaaw bey Jerusalén tu', yetoj eb ichamtaj winaj ey yopiso, c'al eb cuywam yin sley Moisés. \v 6 Jix syamba sba eb yetoj jun naj yaawil yak'omal xaambal eb tet Dios, chi yij Anás, yetoj pax naj Caifás, yetoj naj Juan, c'al Alejandro, c'al masanil eb naj yic'aal naj yaawil yak'omal xaambal eb tet Dios. \v 7 Catu' jix yak'on i'letoj Pedro c'al Juan sattaj eb, catu' jix apni eb snan xol eb. Jix sk'anlen el eb tet eb jaxca ti': \p —¿Beytu' jix je yi' jun je yopiso ti', yuxan che yun wan ti'? ¿Mac txequel jix ak'on je yip? ẍi eb tet eb. \p \v 8 Pero tutun caw ey oc Santo Espíritu yin Pedro, yuxan jix yal jaxca ti': \p —Jex yaaw icham winaj Israel, c'al jex yaawil conob. \v 9 Yak' sba tol che k'anle el e on, yu jun watx' c'ulalil jix kak' tet naj c'am ta' chi ske' sbey ti', tejan che yoche che yab tzet jix yun swa'xi can naj. \v 10 Yuxan oj kaltej jun ti' e ex, yet watx' chi yotajne el masanil eb ket Israelal. Ja' naj ey ec' je sattaj ti', asan yu yipal Jesucristo jix wa'xi naj. Ja' Jesucristo tu', ja' jix je yak' locbale a yin culus. Pero jix pitzc'unele a yu Dios xol eb camnaj. \v 11 Jaexti', laan jex jaxca junoj wa'nem na. Ja' naj Jesús, laan jaxca junoj ch'en ch'en c'am chi oc yopiso je yu, pero ja' jix oc yopiso jaxca ch'en yel miman yopiso. \v 12 C'am junoj xa mac chi ske' cu scoloni, yutol ja' bey yul yiban k'inal ti', c'am junoj mac txequel jix ak'le yopiso yu Dios yak'on colbanile, asan Jesús, ẍi naj Pedro. \p \v 13 Ja' yet jix yilon oc eb yaaw tu', tol caw tec'an chi yute sba Pedro yetoj Juan tu', sk'anabi, jix yilon pax eb tol man cuywinaj oj eb, pero jaxca tol comon ánima c'al eb, yuxan, caw jix q'uey a sc'ul eb yu eb. Catu' jix na'cha el yu eb tol jix ec' eb yetoj Jesús. \v 14 Catu' linan oc naj jix wa'xi yajan tu' sc'atan eb. Yuxan, c'am xa junoj tzet jix ske' yaon oc eb yiban eb. \v 15 Yuxan jix yal eb tol chi i'le el Pedro yetoj Juan tu' xol eb, yajban chi k'anab eb xojli. \v 16 Jix el c'al eb xol eb xin, jix yalon eb jaxca ti': \p —¿Tzet watx' chi kute eb scawanil chi cu na' wej xin? Yutol masanil eb a Jerusalén ti', yotaj jun \w milagro\w* jix el yunen eb ti'. Yuxan, ja' tinani', c'am chi ske' kaloni, tol tu' c'al chi yal eb. \v 17 Ja' tinani' xin, manchej xa ojab sajlemtoj jun ti' xol ánima. Yuxan cu xibte wej eb, yet watx' c'am xa chi yal el sk'aneal Jesús eb tu' tet junoj xa mac txequel, ẍi eb yaaw tu'. \p \v 18 Jix lawi tu' xin, jix awtele eb yu eb yaaw tu'. Jix cam yalon eb tet eb, tol c'am xa bak'in chi yal eb nioj xa sk'aneal Jesús, catu' c'am xa chi cuywa eb tet eb ánima. \v 19 Pero jix tak'wi Pedro yetoj Juan tu' tet eb jaxca ti': \p —Pero chi cam wal je na'oni. ¿Watx' mi yul sat Dios che na', ta ja' je yet chi cu jije, jal Dios c'am chi cu jije tzet chi yala? \v 20 Yuxan, tutun ma ske' cu bejon kalon el sk'aneal tzet jix kila, c'al tzet jix kabe, ẍi eb. \p \v 21 Yu tzet jix yal eb tu' xin, jix xibtele a eb yu eb. Catu' jix jajle el eb. C'am chi na'cha el yu eb tzet watx' bey chi can mitx'an eb, catu' jix ale oc sya'ilal eb yu eb, yutol masanil ánima chi yal watx' k'ane tet Dios yu jun tzet jix el yunen eb tu'. \v 22 Ja' naj jix wa'xi can yajan yu jun milagro tu', ec'ban xa cuarenta jabil naj. \s1 Jix Sk'an Stec'anil Eb Creyente Tet Dios \p \v 23 Ja' yet jix jajcha Pedro yetoj Juan tu' xin, catu' jix to eb, catu' jix apni eb bey ey ec' wan xa yetbi eb. Jix yal eb tet eb masanil tzet jix al-le tet eb yu eb yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios, yetoj eb ichamtaj winaj ey yopiso. \v 24 Jix yab c'al eb yetbi eb tu' xin, catu' jix txali eb masanil tet Dios. Jix yal eb jaxca ti' yin xa eb: \p —Mamin, jaach jix ja wa'ne satcan, c'al tx'otx' tx'otx' ti', yetoj ja' mar, c'al masanil tzettaj yetal. \v 25 Jaach jix ja wak'balne Santo Espíritu, catu' jix jaach k'anab yin sti' ja chejab David, yet jix yalon can jaxca ti': \q1 ¿Tzet yuxan chi jowbi a eb ánima bey jun jun conob? \q1 ¿Tzet yuxan chi sna' eb wan tzet yetal c'am yel oc apnoj? \q1 \v 26 Jix syamba oc sba eb rey yul yiban k'inal ti', catu' jix syamba oc sba eb yaaw masanil. \q1 Jix yamcha oc eb, catu' jix sk'umenlen sba eb yin cu Mam Dios, Kaawil, c'al yin naj \w Cristo\w* sic'bil el yu Dios, ẍi yul An Juun Tz'ibebil can oj.\x * \xo 4:26 \xt Salmos 2:1, 2\x* \p \v 27 Caw yel, ja' naj Herodes, yetoj naj Poncio Pilato, c'al eb man Israel oj, yetoj pax eb Israel, jix syamba oc sba eb yul conob ti', catu' jix k'anab el eb yin ja C'aal, asan jaach ja wet yei. Pero jaach jix ja wak' can yopiso. \v 28 Jix el yunen masanil tzet albil can yet peyxa. Yutol jix el yin ja c'ul tol jaxca tu' oj el yunen eb. \v 29 Jal tinani' xin, Mamin, ila eb ti', caw chi tit sjowal eb kin. Yuxan, ak' cu tec'anil yet watx' c'am chi cu xiw kalon el ja k'ane, ila tol ja chejab jon. \v 30 Ak' ja wipal e on, yet watx' cha wak' can wa'xoj sc'ul eb ya' ey ku on. Jaach jix ja wun wan milagro jix x'oxon el ja wipal yin naj Jesús. Ja' Jesús tu', ja C'aal, asan jaach ja wet yei, ẍi eb tet Dios. \p \v 31 Ja' yet jix lawi xali eb tu', catu' jix tzicle jun na bey yaman ec' eb tu' yu Dios, catu' caw jix oc can Santo Espíritu yin masanil eb. Yuxan, caw ey stec'anil eb yalon el sk'ane Dios. \s1 Junne Ye Settaj Yetal Eb Creyente \p \v 32 Jun laan xa c'al sna'bal eb creyente smasanil. Caw ey watx' c'ulal yin eb. C'am junoj mac txequel chi yal oc junoj tzet yetal yetoj xojli. Yutol junne c'al ye settaj yetal eb masanil. \v 33 Ja' eb ẍejab Jesús, caw tec'an c'al chi yute sba eb yalon el oj tzet utbil tol jix pitzc'u a naj Kaawil Jesús. Caw chi oc c'al Dios yetoj eb creyente smasanil. \v 34 C'am mac meba' xol eb, yutol masanil c'al mac ey x'otx', c'al sna, jix xon el oj, catu' jix yi'ontej stool tu', \v 35 catu' jix yak'on tet eb ẍejab Jesús tu'. Ja' eb chi po'on ec' xol eb creyente tu', ja'ta'c'ala' tzet sowalil chi oc yu jun jun eb. \v 36 Ey jun creyente chi yij José, jun jix oc can sbi Bernabé yu eb ẍejab Jesús tu'. Bernabé chi yal yel oc apnoj, “Miman C'ulnewom”. Ja' Bernabé tu', yic'aal naj Leví, a Chipre naj. \v 37 Ey jun x'otx' jix xon el oj, catu' jix jul yak'on stool tet eb ẍejab Jesús tu'. \c 5 \s1 Jix Oc Spenail Naj Ananías Yetoj Ix Safira \p \v 1 Ey jun winaj chi yij Ananías. Safira sbi yistil. Ey jun x'otx' eb jix xon el oj. \v 2 Ja' yet jix ẍa'on stool x'otx' eb tu', jix yi'on can el nian yet yin, yuxan man xa tz'ajan oj jix yi' apnoj ch'en tet eb ẍejab Jesús tu'. Jal jix yute yalon tet eb, tol tz'ajan jix jul ch'en masanil. Yotaj pax ix istile tol man yel oj jun ti'. \v 3 Jix yalon Pedro tet Ananías tu' jaxca ti': \p —Ananías, ¿tzet yuxan jix ja cha' oc diablo yin ja pixan, yuxan cha wak' lek'ti'al tet Santo Espíritu? Catu' jix ja mitx'on oc stool ja tx'otx' tu'. \v 4 Ja' yet c'am to cha txon el tx'otx', yel ja wet tx'otx'. Ja'c'ala' yet jix ja txon el tx'otx', ja wet pax stool tu'. Yuxan, ¿tzet yuxan jix ja na' jun tzet man watx' oj ti' jaxca ti'? Man ánima oj bey cha wak' lek'ti'al ti', pero ja' tet Dios cha wak' lek'ti'al, ẍi Pedro tet naj. \p \v 5 Ja' yet jix yaben wan ti' naj Ananías tu', jix telc'otoj naj catu' jix cami. Ja' masanil eb jix aben sk'umal jun tzet jix yun tu', caw jix xiw a eb sic'lebil. \v 6 Jix lawi tu', jix apni wan eb naj ach'e. Jix xoton oc jun k'ap eb yin smimanil naj Ananías tu', catu' jix bet smujon can naj eb. \p \v 7 Oxeb xam hora scam naj, jix apni ix yistil naj tu', catu' jix octoj ix yul na. Man yotaj oj ix ta xax cam yichamil ix. \v 8 Jix sk'anlen Pedro tet ix jaxca ti': \p —¿Yel mi, tol jaxca ti' jix oc yin tx'otx' je tx'otx' jix je txono? ẍi naj tet ix. \p —Jaa', quey ton tu', ẍi ix tet naj. \p \v 9 Catu' jix yalon Pedro tet ix jaxca ti': \p —¿Tzet yuxan jix je latine je ba, catu' che yak'on porobal Yespíritu naj Kaawil? Lalan sjul eb naj jix bet mujon can ja wichamil sti' na ti'. Catu' oj jaach yi' pax toj eb naj ti', ẍi naj tet ix. \p \v 10 Catu' jix telc'otoj ix sattaj Pedro tu', catu' jix cam pax ix tu'. Ja' yet jix apni eb naj ach'e tu' xin, catu' jix yilon eb, camnaj xa ix. Catu' jix i'letoj smimanil ix yu eb naj tu', jix bet mujle can ix scawilal yichamil yu eb naj. \v 11 Yuxan jix jul jun miman xiw c'ulal yiban masanil eb creyente, c'al yiban masanil eb jix aben sk'umal tzet jix yun scam naj Ananías yetoj yistil. \s1 Ec'al Milagro Jix Yun Eb Ẍejab Jesús \p \v 12 Ja' eb ẍejab Jesús, ec'al \w milagro\w* jix x'ox eb. Yel c'ulal tol jix x'ox el yipal Dios eb snan xol ánima. Ja' bey jun yamak'il stemplo Dios yul jun miman na c'am yich chi yij tol yet Salomón, ja' tu' chi syamba sba eb creyente tu' masanil. \v 13 C'am junoj eb man creyente oj chi stec'ba sba sto xol eb yet chi syamba sba eb tu'. Pero yotaj eb tol caw watx' eb creyente tu'. \v 14 Ec'al eb winaj, c'al eb ix chi yaoc sc'ul yin naj Kaawil. \v 15 Catu' jix yi'on eltej sya' ey eb ánima yul-laj calle. Ey la mac satlaj tx'at, ey la mac xin, asan satlaj sweyub. Catu' chi yechbanen yec' Pedro eb scawilal tu', yet watx' cax c'al asan yenel naj chi ec' el yiban eb, catu' chi wa'xi can sc'ul eb. \v 16 Ec'al ánima jix tit bey conoblaj bey scawilal Jerusalén tu'. Ey eb ey sya' ey eb i'bil oc oj, c'al eb ey oc pena espíritu yin pax oj. Pero jix c'al wa'xi can sc'ul masanil eb. \s1 Jix Oc Sya'ilal Yiban Eb Ẍejab Jesús \p \v 17 Catu' jix tit sjowal naj yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios tu' yu chichon c'ulal, yetoj jantaj eb yetbi masanil, ja' ton eb saduceo. \v 18 Yuxan jix yak' eb mitx'le eb ẍejab Jesús tu', catu' jix i'letoj eb preso yu eb. \v 19 Pero ja' yet ak'balil xin, ey jun yángel naj Kaawil jix jul jajon te' preso tu'. Jix i'le eltej eb yu, jix yalon tet eb jaxca ti': \p \v 20 —Asi' wej, ocan nej linan yul stemplo Dios, catu' che yalon el sk'aneal jun k'inale jix ak'le e ex ti' tet masanil ánima, ẍi jun ángel tu' tet eb. \p \v 21 Yuxan, ja' yet lalan xa sajbi xin, jix to eb bey stemplo Dios tu', catu' jix c'oli scuywa eb yul tu'. \p Jix awtele eb sattaj eb yaawil eb Israel tu' yu naj yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios, c'al yu jantaj eb yetbi naj. Yuxan jix ẍejtoj jaywan eb policía eb yaaw tu', yu sto yi'le eltej eb yul preso tu'. \v 22 Pero ja' yet jix apni eb bey preso tu', c'am xa mac ey octoj. Jix yil c'al eb tol c'am xa mac ey octoj, catu' jix to yalon eb. \v 23 Jix yalon eb jaxca ti': \p —Jaonti', jix kil sic'lebil, caw c'anani ye te' preso tu'. Linan oc eb naj teynem preso bey sti' tu'. Pero ja' yet jix cu jajon te', catu' jix kiloni, tol c'am xa mac ey octoj, ẍi eb policía tu'. \p \v 24 Ja' yet jix yaben naj yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios, c'al eb yetbi, c'al naj sat steynemal stemplo Dios, caw jix q'uey a sc'ul eb sic'lebil. Ma na'cha el yu eb tzet ye oc oj. \v 25 Lalan to c'al jun tu', catu' jix apni jun winaj sc'atan eb, jix yal jaxca ti': \p —Ja' eb jix je yaoc preso, ey ec' eb yul stemplo Dios tinani'. Lalan scuywa eb snan xol ánima, ẍi naj tu'. \v 26 Jix to i'le eb yu naj sat steynemal stemplo Dios tu', yetoj eb policía. Pero man yin oj yax c'aynajil jix yun yi'letej eb yu eb, yutol chi xiw sk'ojch'ennele eb yu eb ánima. \v 27 Jix apni c'al eb ẍejab Jesús tu' yu eb xin, jix i'letej eb sattaj eb yaaw tu'. Catu' jix al-le tet eb yu naj yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios jaxca ti': \p \v 28 —Jix cam kalon e ex, tol c'am xa che yal el scuybanil Jesús ti'. ¿Tumi man oj je jije nioj xin? Ila tinani', jix sajlem jun je cuybanil ti' bey Jerusalén ti'. Tol che yoche che yatoj scamichal Jesús kiban, ẍi eb tet eb chejabwom tu'. \p \v 29 Catu' jix tak'wi Pedro tu' yetoj wan xa ẍejab Jesús jaxca ti': \p —Sowalil ja' tzet chi yal Dios, ja' chi cu jije. Jal pax tzet chi yal ánima xin, ta c'am chi ẍa'le sba yetoj tzet chi yal Dios, c'am chi cu jije. \v 30 Jaexti', jix je yak' mak'le cam Jesús, yet jix je yak'on locbale a yin culus. Pero ja' Dios, ja' ton jun Dios bey jix yi' ey sba eb kichmam, ja' jix ak'on pitzc'u a xol eb camnaj. \v 31 Ja' jix ak'on yopiso, catu' jix yi'on pax a bey \w swatx' k'ab\w*. Jix yaoc Kaawil oj, c'al cu Colomal oj, yuxan ja' Jesús tu' chi ak'on cu na' cu ba jaon Israel jon ti', yet watx' chi el can cu penail yu. \v 32 Jaonti', chi kak' cu ba testigoal yin wan chi kal e ex ti'. Ila pax naj Santo Espíritu, chi yak' sba naj testigoal yin ketoj. Chi yak' Dios Yespíritu ti' tet masanil mac chi jijen tzet chi yala, ẍi eb. \p \v 33 Ja' yet jix yaben wan ti' eb yaaw tu', caw jix tit sjowal sc'ul eb sic'lebil. Jix yochen xa c'al eb tzet chi yute yak'on cam eb yin eymanil. \v 34 Pero ja' xol eb yaaw tu', ey jun naj fariseo chi yij Gamaliel.\f + \fr 5:34 \ft Ja' naj Gamaliel, cuywawom tol caw binabil naj xol eb Israel yet jun tiempoal tu'. Scuywam pax naj Pablo naj. Hechos 22:3.\f* Cuywam naj yin sley Dios sic'lebil. Caw watx' naj yul sat ánima. Jix a linan naj snan xol eb, catu' jix yak'on chejle eltoj eb ẍejab Jesús tu' sti' na junoj txolan. \v 35 Ja' yet jix eltoj eb, catu' jix yalon jaxca ti': \p —Jex wet Israelal, chi cam je na'on sic'lebil, tzet oj je yute wan winaj ti'. \v 36 Ka wej toj cu na'bal yin naj chi yij Teudas peyxa. Tz'aj yalnaj oc sba yaawil xol ánima. Chi tz'ajna yala tol eyna yopiso. Ey mi caneboj ciento ánima jix cuywi yintaj. Ja' yet jix mak'le cam naj, jix sajlem can toj eb jix cuywi yintaj tu', jix tan ey jun yet eb tu'. \v 37 Ey xa ta' wal tu' ey jun xa naj chi yij Judas a Galilea. Jix tz'aj yal oc sba naj yaawil, yet jix i'le a sbisil eb ánima yu yaaw. Ec'al pax ánima jix cuywi yintaj jun xa naj tu'. Ja' yet jix mak'le cam naj, jix sajlem can toj masanil eb jix cuywi yintaj naj tu'.\f + \fr 5:37 \ft Ja' Teudas c'al Judas, ja' ton eb jix ijban eb ánima yin jowal yetoj eb Romano yet mi stiempoal yali Jesús.\f* \v 38 Yuxan chi wal je yabe, cu bej wej ketnen eb naj ti', yil xa eb naj. Ta yet ánima jun bey ey oc eb ti', masanil c'al oj yak' lawoj ey sba. \v 39 Pero ta yet Dios xin, ma ske' kak'on lawoj. Ey smey, ta yetoj Dios lalan kak'len jowal, ẍi naj tet eb. \p \v 40 Jix ẍa' sc'ul eb yaaw tu' tzet jix yal naj Gamaliel tu'. Catu' jix awtele octoj eb ẍejab Jesús tu' yu eb, catu' jix yijon tz'um eb. Catu' jix al-le pax tet eb, tol manchej xa yal el sk'aneal Jesús eb. Jix lawi tu' xin, catu' jix jajle el eb. \v 41 Ja' yet jix eltej eb sattaj eb sat yaaw tu', caw chi tzala eb yutol jix yal sc'ul Dios tol yu c'al Jesús, yuxan chi yil sya'ilal eb. \v 42 Ma sbej eb yalon el sk'aneal Jesucristo. Jun jun c'u jix ec' c'al yal eb bey stemplo Dios, c'al bey xol-laj na. \c 6 \s1 Ja' Yet Jix Sic'le El Eb Jujwan Diácono \p \v 1 Ja' yet jun tiempoal tu', yel c'ulal tol jix ch'ib sbisil eb creyente. Pero ja' eb creyente chi k'anab yin griego, jix scajle a sba eb yetoj eb chi alon hebreo, yutol ja' yet chi ak'le low eb meba' jun jun c'u, man tz'ajan oj chi ak'le tet eb ix ix camnaj xa yichamil xol eb griego tu'. \v 2 Yuxan jix yambale oc masanil eb creyente yu eb lacawan ẍejab Jesús. Jix yalon eb tet jaxca ti': \p —Ian wal c'am xa cu tiempo kalon el sk'ane Dios, yutol asanxane lo'o ti' chi kak' cuenta. \v 3 Yuxan, jex wuẍtaj, che satne wej oj jujwanoj winaj cu xol ti', catu' che yaon oc yopiso eb yilon jun mulnail ti'. Jujwanoj tol watx' sbeybal, catu' chi na'cha el yet Dios yu eb, sowalil tol caw ey oc Santo Espíritu yin eb. \v 4 Jaonti' xin, oj cu oc c'al yin txa, catu' oj kalon el sk'ane Dios, ẍi eb lacawan tu'. \p \v 5 Caw jix tzala a eb masanil yu jun k'ane tu', yuxan, ti'taj ey sbi eb jix sic' el eb ti': Esteban, jun naj caw ey oc sc'ul yin Dios sic'lebil, catu' caw ey oc Santo Espíritu yin, yetoj Felipe, Prócoro, Nicanor, Timón, Parmenas, c'al jun naj chi yij Nicolás a Antioquía. Ja' naj Nicolás ti', ocnaj xa ta' yin scuybanil eb Israel yet yalantoj. \v 6 Yet jix sic'le el eb, catu' jix i'letej eb sattaj eb ẍejab Jesús tu'. Jix txali eb. Catu' jix yaon oc sk'ab eb chejabwom tu' yiban sjolom eb. \p \v 7 Jix c'al sajlemtoj sk'ane Dios xol eb ánima. Yuxan jix c'al a sbisil eb creyente bey Jerusalén tu'. Ja' eb yak'omal xaambal eb Israel tet Dios, ec'al eb jix oc yin creyenteal. \s1 Sk'aneal Yet Jix Oc Naj Esteban Preso \p \v 8 Ja' naj Esteban, miman swatx' c'ulal Dios cha'bil yu. Caw chi oc c'al Dios yetoj. Yuxan, ec'al \w milagro\w* jix el x'oxon naj xol eb ánima. \v 9 Pero ey wan eb Israel chi syamba sba bey jun snail sculto jun bulan eb Israel chi yij: “Eb Yet Xa Sba.”\f + \fr 6:9 \ft “Eb Yet Xa Sba,” tejan ja' eb yic'aal wan eb a Israel tol jix i'letoj preso bey Roma, catu' jix txonle el eb yin chejabwomal, pero jix jajle el eb.\f* Ey pax wan eb a conob Cirene, c'al wan eb a conob Alejandría, yetoj wan eb a Cilicia, c'al wan eb a Asia. Jix apni eb ti' sc'atan Esteban tu', jix c'oli steelen sba eb yetoj. \v 10 Pero ma yak' ganar eb, yutol ja' sjelanil Santo Espíritu chi yak'balne naj yet chi k'anab naj tu'. \v 11 Jix c'al yil eb jaxca tu', catu' jix smanon jaywan lek'ti' testigo eb tu'. Jix yak'on sc'ul oj eb, yet watx' chi yal eb jaxca ti': \p —Jix kab buchwa Esteban ti' yin kichmam Moisés, c'al yin Dios, ẍina eb. \p \v 12 Quey tu' jix yute yak'on a somna conob eb, yetoj eb ichamtaj winaj, c'al eb cuywam yin sley Moisés. Yuxan jix tit jucna eb yin Esteban tu', jix smitx'on ey naj eb. Jix yi'ontoj naj eb sattaj yaaw tu'. \v 13 Jix lawi tu' xin, jix seyon jaywan xa mac chi aon oc tz'ajil k'ane eb yiban Esteban tu'. Jix apni c'al eb, jix yalon eb tet eb yaaw tu' jaxca ti': \p —Ja' Esteban ti', caw c'am chi sbej nioj sbuchwa yin stemplo Dios, pero tol yet c'al Dios yei. Catu' chi buchwa pax yin sley Moisés. \v 14 Jix kab yalon jaxca ti': “Ja' Jesús a Nazaret, oj yuch ey stemplo Dios. Oj sq'uexpone wan cu beybal ak'bil can e on yu Moisés.” Quey tu' jix yute yaloni, ẍi eb chi tz'aj yalon eb. \p \v 15 Catu' jix oc t'anan eb yaaw yin Esteban tu', c'al jantaj masanil mac chotan ec' oj. Ja' yet jix oc t'anan eb yin sat, caw laan yili sat tu' jaxca junoj ángel. \c 7 \s1 Ja' Yet Jix Yalon Sba Naj Esteban Sattaj Eb Yaaw \p \v 1 Jix sk'anle el naj yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios tet naj Esteban jaxca ti': \p —¿Yel mi masanil wan ti'? ẍi tet naj. \p \v 2 Jix yalon Esteban tu' jaxca ti': \p —Jex wet conob, jex ichamtaj winaj, ab wej. Ja' Dios caw miman yel oc apnoj. X'oxnaj a sba tet kichmam Abraham, yet ey ec' bey Mesopotamia, yet c'am to chi to scaba sba bey conob Harán. \v 3 Yalnaj Dios tet jaxca ti': “Bej can ja tx'otx' ti', c'al jantaj ja wican, catu' chach to bey jun lugar tol oj jin tx'ox e ach an,” ẍi Dios tu' tet naj.\x * \xo 7:3 \xt Génesis 12:1\x* \v 4 Ja' yet jix el bey slugar eb Caldeo bey ey ta' ec' tu', catu' ja' bey conob Harán, ja' tu' jix to naj scaba sba. Ja' yet jix cam smam xin, jix i'letej yu Dios bey jun lugar bey ey jon ec' ti'. \v 5 Pero c'am nioj x'otx' jix ak'le yu Dios titi', tutun c'am nioj bey chi ey tec'an yajan. Asan xin, jix yak' sti' Dios tet. Jix yalon tet jaxca ti': “Oj wak' jun ja tx'otx'. Ja' yet oj jaach cam oj, oj can jun ja tx'otx' tu' yul sk'ab eb ja wic'aal,” ẍi Dios tu' tet naj. C'am to junoj yuninal yet jix yak'on can sti' Dios tet naj. \v 6 Jix yalon pax can Dios tet jaxca ti': “Ja' eb ja wic'aal, oj scaba sba eb bey junoj xa tx'oj conobal. Oj oc eb yak'omal oj servil yintaj eb tx'oj conobal tu'. Caneb ciento jabil oj yab sya'il eb yu eb. \v 7 Pero oj wa oc sya'ilal yiban eb tx'oj conobal bey oj oc eb yak'omal oj servil tu'. Oj lawoj tu', catu' oj el eb ja wic'aal tu' bey ey ec' eb yak'omal oj servil tu'. Catu' oj jin yak'on servil eb bey jun lugar ti',” ẍi Dios tet naj Abraham.\x * \xo 7:7 \xt Génesis 15:13, 14\x* \v 8 Yetoj pax oj, jix yak' pax can strato Dios tu' yetoj naj Abraham tu'. Yalnaj can Dios tu' tet, tol chi oc jun echele yin smimanil c'al yin eb yic'aal, yechel oj strato yetoj eb. Ja' jun echele tu', ja' ton chi ijon \w circuncisión\w*. Yu tu' xin, ja' yet jix ali jun yuninal Abraham chi yij Isaac, sjujubix tax ali, catu' jix ak'le circuncidar yu Abraham tu'. Yetoj pax yet jix ali naj sc'aal Isaac chi yij Jacob, jix ak'le pax circuncidar yu Isaac tu'. Ja' naj Jacob tu', lacawan sc'aal naj alinaj. Jix yak' circuncidar eb slacawanil. Ja' eb lacawan tu', ja' ton eb kichmam jaon Israel jon ti'. \p \v 9 Ja' eb kichmam tu', ey jun yuẍtaj eb chi yij José. Ja' junel jix meltzo oc eb yuẍtaj ac'ulalil yin naj. Yuxan jix txonle el naj yu eb, catu' jix i'letoj naj bey conob Egipto. Pero ey c'al oc Dios yetoj naj. \v 10 Ja' jix colon el José tu' xol sya'tajilal ec'naj el yiban. Yak'naj sjelanil Dios tu' tet naj. Ocnaj Dios tu' yetoj, yet watx', watx' c'al chi el oc sattaj naj Faraón, naj sreyal Egipto. Yuxan, yanaj oc yopiso naj yaawilal bey Egipto tu', catu' jix yaon pax oc yaawilal bey sna. \p \v 11 Pero ey jun tiempoal, julnaj jun miman wail yiban masanil eb a Egipto tu', c'al yiban eb a Canaán. Caw yabnaj sya'il eb yu jun wail tu'. Quey pax tu' eb kichmam a Canaán tu', caw c'am xa chi ilcha tzet chi slo' eb. \v 12 Catu' jix yaben Jacob tol ey ixim bey Egipto, catu' jix ẍejontoj eb sc'aal tu' titu'. Ja' eb sc'aal tu', ja' ton eb kichmam. Sbabel to eb jix toi. \v 13 Jaxa yet jix chejletoj eb yet scaelal xin, jix yak'on sba José yotajne el eb, tol yuẍtaj sba eb yetoj. Yuxan, quey tu' jix yute yotajnen can el Faraón mac txequel wan yet sconob José tu'. \v 14 Jix yak'on to tit smam naj José tu', ja' ton naj chi yij Jacob. Jix tit pax eb yuẍtaj, c'al yistil eb, yetoj c'al yuninal eb masanil, setenta y cinco sbisil eb yin masanil. \v 15 Yuxan, quey tu' jix yun yapni can oc Jacob tu' bey Egipto tu'. Ja' tu' jix cam naj. Ja' pax titu' jix cam eb kichmam. \v 16 Catu' jix i'le paxtej smimanil eb bey conob Siquem, bey jix ale octoj yul jun ch'en jolbil. Ja' jun ch'en ch'en tu', ja' Abraham jix manon tet eb yuninal Hamor bey Siquem tu'. \p \v 17 Ja' yet lalan xa sjul stiempoal yunen tzet albil can tet Abraham yu Dios xin, caw jix ch'ib c'al sbisil eb yic'aal bey Egipto tu'. \v 18 Niẍtejal jix oc jun rey bey Egipto tol man otajne oj sk'aneal José, yutol peyxa tax cam naj. \v 19 Ja' jun rey tu', caw jix etnele eb kichmam tu' yu. Caw jix yak' pena c'ulalil yin eb. Jix yal tet eb, tol sowalil chi k'oj el eb jantaj swinaj unin eb chi ali, yet watx' chi lawi el yic'aal eb. \v 20 Ja' yet jun tiempoal ey smey tu', ja' tu' jix ali naj Moisés, unin tol caw watx' yili. Oxebne xaaw jix il-le ch'ib yu smam c'al xutx bey sna. \v 21 Jix lawi tu' xin, jix bejle can xojli yu eb. Pero jix bet ilchatej yu ix scutz'in naj rey tu', jix yi'ontoj ix bey sna, jix yilon ch'ib ix jaxca tol yune'. \v 22 Yuxan, ja' Moisés tu', jix cuywi yin masanil jantaj sjelanil eb a Egipto tu', yuxan caw jelan sk'anabi, c'al jelan swa'nen smasanil tzettaj yetal. \p \v 23 Ja' yet cawinaj xa jabil sk'inal naj, jix jul yin sna'bal to yilon eb yet conob, ja' ton eb ket Israelal. \v 24 Pero ja' yet jix apni tu' xin, jix yiloni, ey jun naj a Egipto, lalan yetnen jun naj yet conob Moisés tu', jix col-le el naj yu Moisés, jix ale ec' spaj yu naj Moisés tu' yin naj a Egipto tu', jix ak'le xa c'al cam yu naj. \v 25 Ja' jix sna'on Moisés tu', tol jix na'cha el yu eb yet conob, tzet utbil ja' jix chejle yu Dios yet chi scolon can el eb. Pero ma na'cha el yu eb. \v 26 Yewial tu', jix yilon yin cawan xa yet conob. Lalan pax yak'len jowal eb. Jix yoche jix oc eb yin watx' c'ulalil, yuxan jix yal naj tet eb jaxca ti': “Jex wuẍtaj, ¿tzet yuxan che yak'le jowal? Ilala, je yet conob je ba,” ẍi naj tet eb. \v 27 Ja' yet jix tenletoj Moisés yu naj yel c'ulal tol chi ak'wi jowal tu', jix yalon naj tet jaxca ti': “¿Mac jix jaach aon oc yaawil, yuxan chon ja wak' mandar? \v 28 ¿Tumi cha woche chin ja mak' cam jaxca jix ja wute naj a Egipto ewi?” ẍi naj tet.\x * \xo 7:28 \xt Éxodo 2:14\x* \v 29 Jix yab c'al Moisés jaxca tu', catu' jix eli. Catu' jix to scaban sba xol eb tx'oj conobal a lugar bey Madián tu'. Ja' titu' alinaj cawan sc'aal naj. \v 30 Cawinaj xa jabil yapni titu', catu' jix to bey wonan Sinaí, bey c'am ánima. Ey jun ángel jix x'ox a sba tet titu'. Xol xaj k'ak' jix x'ox a sba, bey chi chaw jun k'ak' yin te' q'uix. \v 31 Ja' yet jix yilontoj jun tu', caw jix q'uey a sc'ul naj yu. Catu' jix to naj yiloni. Jix yalon naj Kaawil tet jaxca ti': \v 32 “Jain ton Sdiosal jin eb ja wichmam. Sdiosal jin Abraham, yetoj Isaac, c'al Jacob,” ẍi Dios tet naj.\x * \xo 7:32 \xt Éxodo 3:6\x* Catu' jix bilwi a Moisés tu' yu xiw c'ulal, catu' ma xa oc t'anan yin. \v 33 Jix yalon naj Kaawil junel xa tet jaxca ti': “I' eltej ja xanab, yutol jain ey jin ec' bey jun lugar bey ey jaach ec' ti'. \v 34 Ja' eb jin conob ey ec' bey Egipto, chi wila, tol caw lalan yilon sya'ilal eb titu'. Chi wabe, tol caw chi cajle eb yilon sya'ilal tu'. Yuxan, asi', jaach, oj jaach jin chejtoj bey Egipto tu',” ẍi Dios tet Moisés tu'.\x * \xo 7:34 \xt Éxodo 3:5, 10\x* \p \v 35 Ja' yet yalantoj tu', yet jix apni naj bey eb yet conob tu', ma cha'le naj yu eb. Junelne tol c'am yel oc apnoj yul sat eb. Yuxan jix yal eb tet jaxca ti': “¿Mac jix jaach aon oc kaawil yuxan chon ja wak' mandar?” ẍi eb tet. Pero ja' Dios jix ak'on yopiso Moisés tu' yin yak'on cuenta eb. Catu' jix yak'balnen yopiso tu' yi'on eltej eb xol sya'ilal bey ey ec' eb yetnen sc'ul tu'. Ja' jun ángel jix x'ox a sba tet Moisés tu' yin te' q'uix, ja' jix oc yetoj. \v 36 Ja' Moisés, bet inen eltej eb ket conob bey Egipto tu' jix x'ox milagro bey jun ja' Cajin Mar sbi, c'al bey cusiltaj tx'otx'. \v 37 Ja' naj Moisés tu', jix alon tet eb ket a Israelal jaxca ti': “Dios oc sic'on el jun ẍejab Dios xol eb ket conob ti', jaxca jix yun jin sic'le el oj. [Caw che yaoc je txiquin yin,]” ẍi naj tet eb.\x * \xo 7:37 \xt Deuteronomio 18:15\x* \v 38 Ja' Moisés tu', jix ec' snan xol ánima bey cusiltaj tx'otx'. Ey jun ángel ey ec' yetoj eb, jun k'anabnaj yetoj Moisés bey wonan Sinaí. Yet ey ec' eb kichmam yetoj. Ja' tet Moisés tu', yak'naj can Dios wan k'ane yet k'inale. Yuxan jix ak'le pax can e on. \p \v 39 Pero ja' eb kichmam tu', ma yal sc'ul eb chi sjije tzet jix yal Moisés tu'. Yuxan jix yintajne el eb, catu' jix yochen eb jix meltzo yintaj junel xa bey Egipto. \v 40 Jix yalon eb tet Aarón jaxca ti': “Wa'ne wanoj cu diosal, catu' chi babi cu sattaj, yutol ja' Moisés jix cu i'on eltej bey Egipto tu', man kotaj oj tzet chi i'on naj,” ẍi eb.\x * \xo 7:40 \xt Éxodo 32:1\x* \v 41 Catu' jix swa'nen yechel jun ach'e wacax eb tu', catu' jix yalon oc eb sdiosal oj. Jix yak'on cam wan no' nok' eb. Catu' jix yak'on eb yin xaambalil tet. Jix c'oli ẍa'on sk'inal eb. \v 42 Yuxan jix yi' el sba Dios xol eb. Catu' jix bejle can eb xojli yu, yet watx' chi yi' ey sba eb tet weycan ey satcan. Jaxca ta' jix yute s'iben can jun ẍejab Dios, bey chi yal jaxca ti': \q1 Jex Israel, cawinaj jabil jix je yak' cam no' nok' yin xaambalil bey cusiltaj tx'otx'. Pero, ¿E in mi jix je yak' no' yin xaambalil tu'? \q1 \v 43 C'am nioj je xaambal tu' jix je yak' e in an. Pero tol ja' tet jun je diosal chi yij Moloc,\f + \fr 7:43 \ft Moloc sbi jun chi yal oc sdiosal oj eb, catu' chi yak'on yuninal eb yin xaambalil tet. Renfán sbi jun weycan bey chi yi' ey sba eb ánima.\f* jun che batx ec' oj, ja' tu' jix je yak'a, yetoj tet jun yechel weycan chi yij Renfán, ja' wan ti' jix je yal oc je diosal oj. Ja' tet wan yechel jix je wa'ne tu', ja' tu' che yi' ey je ba. Yuxan oj jex wi' el sat je tx'otx'al, catu' oj jex waon can toj sattajtoj Babilonia, ẍi Dios yul An Juun Tz'ibebil can oj.\x * \xo 7:43 \xt Amós 5:25-27\x* \p \v 44 Pero ja' yet jix ec' eb kichmam bey jun cusiltaj tx'otx' tu', yetbi oc jun \w Snail Sley Dios eb yetoj\w*. Jun wa'nebil can yu Moisés, jaxca jix yute yalon Dios tu' tet yet jix x'oxon jun echele tet. \v 45 Ja' jun Snail Sley Dios tu', niẍtejal jix can yul sk'ab wan xa eb kichmam. Ja' naj Josué jix i'ontoj yetoj eb tu' yet jix yi'on can x'otx' eb tx'oj conobal eb tu'. Ja' Dios jix i'on el wan tx'oj conobal tu' sat x'otx' eb tu'. Ja' jun Snail Sley Dios tu', yetbi c'al oc eb masanta' c'al jix oc naj David sreyal oj eb. \v 46 Ja' naj David tu', caw jix tzala Dios yetoj. Yuxan jix yoche jix wa'ne snail Sdiosal Jacob, ja' cu Diosal pax oj. \v 47 Pero ja' naj Salomón jix wa'nen jun snail Dios tu'. \v 48 Ja' Dios tu', caw miman yel oc apnoj, c'am sowalil junoj na wa'nebil yu ánima bey chi eq'ui. Jaxca tu' yalon can tet jun ẍejab peyxa, yet jix yalon can jaxca ti': \q1 \v 49 Ja' satcan, jin despacho yei. \q1 Ja' yul yiban k'inal, jaxca tol sbatxlubal wajan yei. \q1 Yuxan, jaexti', ¿tzet oj je yute je wa'nen junoj jin na? \q1 ¿Ey mi junoj lugar bey c'uxan chin xewi? \q1 \v 50 Yutol Jainti', jain jix jin wa'ne wan ti' yetoj jin k'ab, ẍi Dios yul An Juun.\x * \xo 7:50 \xt Isaías 66:1, 2\x* \p \v 51 Pero jaexti', caw caw je na'bal. Laan je na'bal jaxca eb man otajnen nioj Dios. Caw c'am che yak' nioj je txiquin yin sk'ane Dios. Ja' ti' je yet, tol chex oc ac'ulal yin naj Santo Espíritu. Yuxan laan jex jaxca eb kichmam. \v 52 Ja' eb ẍejab Dios peyxa, masanil eb jix yab sya'il yu eb kichmam tu'. Ja' eb jix aloni, tol oj jul jun mac txequel jichan sbeybal. Pero jix ak'le cam eb yu eb. Ja' yet jix jul jun mac txequel tu' xin, jaex xa jix je yaoc yul sk'ab camich, catu' jix je yak'on cam oj. \v 53 Cax c'al jix yak' wan ẍejbanil Dios eb ángel e ex, pero ma je jije, ẍi Esteban tu' tet eb. \s1 Scamichal Esteban \p \v 54 Ja' yet jix yaben wan ti' eb, caw jix sc'uxutene ye eb yet jix tit sjowal eb yin Esteban tu'. \v 55 Pero ja' Esteban tu' xin, caw ey oc Santo Espíritu yin. Yuxan jix a t'anan satcan, jix yilon atoj sejejial Dios. Jix yiloni, linan oc Jesús bey \w swatx' k'ab Dios\w*. \v 56 Yuxan jix yal jaxca ti': \p —Ilala, jajan spuertail satcan chi wil an. Ey ec' naj Ak'bil Yopiso xol eb ket animail yu Dios chi wil bey \w swatx' k'ab Dios\w* tu' an, ẍi naj. \p \v 57 Ja' yet jix yaben jun tu', jix a yaw jantaj eb bulan ec' titu' yin ipal. Jix smajchen xiquin eb. Catu' jix tit jucna eb yin naj, jix sic'ontej eb. \v 58 Catu' jix yi'ontoj naj eb sti' el conob tu'. Ja' eb jix oc testigoal yin Esteban tu', jix yi' el an jojan pichile chi yaoc yin spichil eb, catu' jix yak'on can an eb steyne jun naj chi yij Saulo, catu' jix mi'cha oc sk'ojch'ennen Esteban eb. \v 59 Ja' yet lalan sk'ojch'ennele yu eb tu' jix txali naj jaxca ti': \p —Wuẍtaj Jesús, cha' jin pixan an, ẍi naj. \p \v 60 Catu' jix ey kaan oj, jix a yaw xali yin ipal jaxca ti': \p —Jaah Waawil, manchej ja watoj jun spenail eb ti' yiban eb, ẍi naj. \p Ja' yet jix yalon jaxca tu' xin, catu' jix cami. \c 8 \s1 Yac'ulal Saulo Yin Eb Creyente \p \v 1 Ja' naj Saulo, jix ẍa' sc'ul sk'ojch'ennele cam Esteban tu'. Ja' yet jun c'u tu', jix ẍa' el yich yac'ulnele eb creyente sic'lebil bey Jerusalén tu'. Yuxan jix el eb. Ey eb jix to bey wan conoblaj yul yet Judea, ey eb jix to yul-laj yet Samaria. Asanxane eb ẍejab Jesús jix can can bey Jerusalén tu'. \v 2 Ja' yet jix cam Esteban tu', jix i'letoj smimanil mujle yu wan winaj jijyom tet Dios. Caw chi ok' sc'ul eb yu jix cami. \v 3 Jal pax Saulo xin, caw jix a can yak'on ac'ulal yin eb creyente. Jix octoj yul-laj na, catu' jix jutxwi eltej winaj c'al ix yul-laj na tu', catu' jix i'letoj eb preso yu. \s1 Jix Al-le El Sk'aneal Yet Colbanile \p \v 4 Ja' yet jix eltej eb bey Jerusalén tu' xin, catu' jix sajlem can toj eb. Yal c'al bey jix apni eb, jix yal el sk'aneal colbanile eb. \v 5 Ja' naj Felipe, ja' bey conob Samaria jix apni, jix c'oli yalon el sk'aneal Cristo snan xol eb ánima titu'. \v 6 Jix c'al yak' xiquin eb ánima yin tzet jix yal tu'. Jix yilon pax wan \w milagro\w* eb jix el x'oxoni. \v 7 Ja' bey conob tu', ec'al eb ánima ey oc pena espíritu yin, pero chi c'al el can yin eb yu naj Felipe tu'. Jix el yaw eb pena espíritu, catu' jix el eb. Ec'al mac sicbinaj el smimanil, c'al eb c'am chi ske' sbeyi, jix wa'xi can yu naj Felipe tu'. \v 8 Yu wan tzet jix yun tu' xin, caw jix tzala a eb ánima bey jun conob tu'. \v 9 Ey jun winaj chi yij sbi Simón titu'. Caw chi etnewi ánima, yutol chi yala, tol miman yel oc apnoj, catu' ey tzet chi ske' yu. \v 10 Masanil eb ánima chi yaoc sc'ul yin naj, eb yeynajil c'al eb mimej winaj, catu' chi yalon eb jaxca ti': \p —Ja' naj Simón ti', caw yel ey yipal Dios yin naj, ẍi eb. \p \v 11 Caw chi yaoc sc'ul eb yin naj, yutol peyxa tax jix c'oli yetnen ánima naj, catu' chi yaloni tol tz'ajan ton sc'ul naj. \v 12 Pero ja' naj Felipe xin, jix alon el xol eb tzet utbil chi yun yoc Dios Yaawil oj eb. Jix yalon pax el sk'aneal Jesucristo snan xol eb. Yuxan, ey winaj, c'al ix jix yaoc sc'ul yin tzet jix yal naj tu', catu' jix yak'on bautizar sba eb. \v 13 Ja' pax naj Simón tu', jix yaoc naj yin sc'ul tzet jix yal Felipe tu', catu' jix yak'on bautizar sba. Catu' jix oc tzajan xa c'al yintaj naj Felipe. Ey wan milagro jix el x'oxon Felipe tu', tol caw miman yel oc apnoj. Caw jix q'uey a sc'ul naj Simón tu' yet jix yilon naj. \v 14 Ja' yet jix yaben eb ẍejab Jesucristo ey ec' bey Jerusalén, tol ey mac jix yaoc sc'ul yin sk'ane Dios bey Samaria tu', catu' jix chejletoj naj Pedro yetoj naj Juan yu wan xa eb. \v 15 Ja' yet jix apni eb, jix txali eb yu eb creyente titu', yet watx' chi ẍa' can Santo Espíritu eb. \v 16 Yutol c'am to junoj eb chi cha'on Santo Espíritu titu'. Asan tu' c'al yin sbi naj Kaawil Jesús jix ak'le bautizar eb. \v 17 Jix sbatxba atoj sk'ab naj Pedro yetoj naj Juan yiban sjolom eb, catu' jix ẍa'on can Santo Espíritu eb. \p \v 18 Ja' yet jix yilon naj Simón tol yet jix yaon atoj sk'ab eb yiban sjolom eb creyente tu', catu' jix ẍa'on can Santo Espíritu eb, jix yalte tumin tet eb ẍejab Jesucristo tu', \v 19 jix yalon tet eb jaxca ti': \p —¿C'am mi chi ske' je yak'on pax jun opiso ti' e in an, yet watx' yal c'al mac chin batxba atoj jin k'ab yin sjolom, chi ey can jul Santo Espíritu yin eb wu an? ẍi naj tet eb. \p \v 20 Catu' jix yalon naj Pedro tet naj jaxca ti': \p —Q'uey ojab el ja tumin ja wetoj. Ja' jun sa'beal ti', asan chi el yin sc'ul Dios chi yak'a. ¿Tumi chi ske' ja manon yetoj ja tumin ti' ja na'oni? \v 21 Caw c'am ja walon ja wet yin jun ti' ketoj. Yutol c'am swatx'il ja na'bal yul sat Dios. \v 22 Yuxan, na' ja ba yin jun ja penail ti'. Al tet Dios, tala c'uxan chi yak' miman c'ulal Dios ja wiban yu tzet cha na' yin ja pixan tu'. \v 23 Yutol chi wil an, jaxca junoj tzet yetal caw c'a' sic'lebil, quey tu' ye ja na'bal yul sat Dios, catu' asan tzet man watx' oj lalan ja wak'on servil, ẍi naj Pedro tu' tet naj. \p \v 24 Jix yalon naj jaxca ti': \p —Caw che k'an favor tet naj Kaawil wu an, catu' c'am chi jul nioj jun sya'ilal che yal tu' wiban an, ẍi naj tet eb. \p \v 25 Jix lawi tu' xin, catu' jix yalon el sk'aneal Jesús eb ẍejab, c'al tzettaj jix yil eb. Jix yalon pax el sk'aneal Dios eb. Ec'al aldealaj yul yet Samaria bey jix ec' yal el sk'aneal yet colbanile eb. Catu' jix pax eb bey Jerusalén. \s1 Ja' Yet Jix Yil-len El Sba Naj Felipe Yetoj Naj A Etiopía \p \v 26 Ey jun yángal naj Kaawil jix alon tet Felipe jaxca ti': \p —Ak' lista ja ba. Asi' bey sur, catu' chach to yul jun be chi tit bey Jerusalén catu' chi apni bey conob Gaza, ẍi jun ángel tu' tet naj. Ja' jun be tu', ja' ton jun chi ec' bey cusiltaj tx'otx'. \v 27 Jix yak'on lista sba naj Felipe tu', catu' jix toi. Jix yil-len el sba yetoj jun winaj a Etiopía yul be tu'. Ja' jun winaj, \w eunuco\w* naj, yaaw ye yu jun ix ix chi ijon Candace,\f + \fr 8:27 \ft Ja' bey Etiopía, ix c'al eb chi oc yaawil. Candace sbi eb yet chi oc eb yin yaawil eb tu'.\f* ix yaaw bey Etiopía tu'. C'ubam tumin yopiso naj yu ix. Jix bet naj yi'on ey sba tet Dios bey Jerusalén. \v 28 Catu' lalan spax naj bey Etiopía. Chotan atoj yul scarreton. Lalan yilon An Juun naj, An Tz'ibebil can yu naj Isaías, ẍejab Dios. \v 29 Jix yalon Santo Espíritu tet Felipe jaxca ti': \p —Jitztoj ja ba sc'atan jun carreton tu', ẍi Espíritu tet. \p \v 30 Ja' yet jix apni naj sc'atan, jix yabeni tol lalan yawtele An Juun Tz'ibebil can yu naj Isaías yu naj. Jix yalon Felipe tu' tet naj jaxca ti': \p —¿Chim na'cha el ja wu tzet chi yal An Juun ti'? ẍi Felipe tet naj. \p \v 31 Jix yalon naj jaxca ti': \p —Ta c'am mac chi alon e in an, ¿tzet oj wute wotajnen el an? Ocantej yul carreton ti' wetoj an, catu' chach ey chotan oj, ẍi naj tet Felipe. \v 32 Ja' An Juun lalan yilon naj tu', chi yal jaxca ti': \q1 Jaxca no' me' chi i'letoj cam oj, quey tu' oj yun yi'letoj naj cam oj. \q1 Jaxca junoj no' me', c'am chi el yaw yet chi tzujlei, quey tu' oj yute pax sba naj, c'am c'al tzet oj yala. \q1 \v 33 Caw q'uixwiltaj oj utele yu eb, catu' yin man yel oj oj na'le oc yin naj. \q1 C'am junoj mac oj ske' yaloni, tol ey yic'aal naj oj can oj, yutol oj ak'le cam oj, ẍi yul An Juun tu'.\x * \xo 8:33 \xt Isaías 53:7, 8\x* \p \v 34 Catu' jix sk'anlen el naj tet Felipe tu' jaxca ti': \p —Chin k'anle e ach, ¿mac ey sk'aneal jun jix yal can naj ẍejab Dios ti'? ¿Ja' c'al oc naj jix yal can sk'aneal, ma tx'oj junoj mac chi yala? ẍi naj tet Felipe. \p \v 35 Catu' jix yalon Felipe tet naj yu mac chi yal An Juun tu'. Jix c'oli yalon sk'aneal Jesús tet naj. \p \v 36 Lalan c'al sbey sto eb yul be xin, catu' jix apni eb bey jun ja' ja'. Jix yalon naj a Etiopía tu' tet Felipe jaxca ti': \p —Ila jun ja' ja' ti'. ¿C'am mi chi ske' chin ja wak' xa c'al bautizar tinani' an? ẍi naj tet Felipe. \p \v 37 [—Chi ske', ta yin masanil ja c'ul cha waoc ja c'ul yin \w Cristo\w*, ẍi Felipe tet naj. \p —Chi waoc yin jin c'ul an, tol ja' Jesucristo Sc'aal ton Dios, ẍi naj.] \v 38 Catu' jix yalon naj Felipe tu', tol chi smitx' oc tucan scarreton tu', catu' jix eytoj eb scawanil xol ja'. Jix ak'le can bautizar naj yu naj Felipe xol ja' tu'. \v 39 Ja' yet jix pax atej xol ja' tu' xin, jix i'le el Felipe yu Yespíritu naj Kaawil. Ma yil naj a Etiopía tu' bey jix to oc naj. Catu' jix to naj yul be tu' yin tzala c'ulal. \v 40 Jal naj Felipe tu' xin, jix apni bey jun conob chi yij Azoto. Catu' jix to junel xa. Jix ec' yal el sk'aneal yet colbanile bey masanil wan xa conob masanta' c'al jix apni bey conob Cesarea. \c 9 \s1 Sk'aneal Yocbal Naj Saulo Yin Creyenteal \r (Hechos 22:6-16; 26:12-18) \p \v 1 Ja' naj Saulo tu' xin, tol chi c'al a can xibten eb chi yaoc sc'ul yin naj Kaawil. Chi yala, tol oj smak' cam eb. Jix apni bey naj yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios. \v 2 Jix apni sk'anon wan carta bey chi ak'le yopiso yoctoj yul-laj snail sculto eb Israel bey conob Damasco. Catu' chi smitx'ontej masanil eb chi yaoc sc'ul yin Jesús. Cax c'al winaj ma ix, tu' c'al chi i'letej eb preso yu bey Jerusalén. \v 3 Yuxan jix toi. Pero yet lalan yapni scawilal conob Damasco tu', ey jun saj k'inal jix tit kopna satcan, jix eyol yiban naj. \v 4 Jix telc'o naj sat tx'otx'. Catu' jix yaben yoc jayeb k'ane tu'. Jix yalon jayeb k'ane tu' jaxca ti': \p —Saulo, Saulo, ¿tzet yuxan chin ja wujte ec' oj? ẍi tet Saulo. \p \v 5 —Mamin, ¿mac jaach txequel? ẍi a naj Saulo tu' tet. \p —Jain ton Jesús jin an. Jain lalan jin ja wetnen an. [Pero jaach c'al oc cha wetne ja ba jaxca junoj no' wacax chi tejle oc te' eel xam yin, catu' chi tec'wa yin xam te' tu', ẍi Jesús tet. \p \v 6 Ja' naj Saulo tu', caw jix bilwi a yu xiw c'ulal. \p —Mamin, ¿tzet yetal chi yoche ja c'ul chi wun an? ẍi naj tet Jesús. \p —Aan linan oj, catu' chach to yul conob ti'. Ja' tu' oj al-le e ach tzet sowalil oj ja wune, ẍi Jesús tu' tet naj.] \p \v 7 Jal eb yetbi naj Saulo tu' xin, caw jix sucbi can el sc'ul eb yu xiw c'ulal. Jix yab eb yoc jun nuk'e tu', pero c'am mac jix yil yin eb. \v 8 Catu' jix a waan naj Saulo tu' sat tx'otx'. Jix sjajon sat yaloni, jaxca c'al chi yune', pero ma xa ske' yilwi. Ja' eb yetbi naj tu' jix oc q'uetzan eb yin sk'ab naj. \v 9 Ja' yet jix apni yul conob tu' xin, oxeb c'u c'am chi ilwi nioj, catu' c'am chi lowi, c'al yuq'uen ja'. \p \v 10 Ja' bey Damasco tu' xin, ey jun creyente chi yij Ananías. Jix yalon naj Kaawil yin jaxca weyicheal tet naj jaxca ti': \p —Ananías, ẍi naj tet. \p —Ti' ey jin an Mamin, ẍi naj, catu' jix tak'wi naj Kaawil. \p \v 11 —Aan waan oj, catu' chach to c'al yul jun calle chi yij Jichan. Ja' yet oj jaach apnoj bey sna naj Judas, catu' cha k'anlen tet naj beytu' ey oc ec' naj Saulo a conob Tarso. Lalan xali naj. \v 12 Ey jun tzet yetal jix jin tx'ox tet. Jix wak' yila, tol jaachti' oj jaach apnoj sc'atan, catu' oj ja waon atoj ja k'ab yiban sjolom, catu' oj jajcha can sat naj tu', ẍi naj Kaawil tet naj Ananías tu'. \p \v 13 Pero jix yal naj Ananías tet naj Kaawil jaxca ti': \p —Mamin, ec'al mac chi alon e in an yu naj Saulo tu'. Ja' bey Jerusalén, caw miman pena c'ulalil chi yak' yin eb chi yaoc sc'ul ja win. \v 14 Tinani' xin, jix jul titi'. Jix ak'le yopiso yu eb yaaw yak'omal xaambal e ach, catu' chi smitx'on masanil eb chi yi' ey sba e ach, ẍi naj Ananías. \p \v 15 Catu' jix yalon naj Kaawil tu' tet naj jaxca ti': \p —Asi', yutol ja' naj Saulo tu', sic'bil xa el naj wu an. Ja' oj alon el jin k'aneal snan xol eb man Israel oj, c'al tet eb rey, yetoj snan xol eb yet Israelal. \v 16 Oj wak' yotajne el oj, tol sowalil oj yil sya'ilal jin ya'ilal oj an, ẍi naj Kaawil tu' tet naj Ananías. \p \v 17 Catu' jix to naj Ananías bey sna naj tu'. Ja' yet jix apni naj xin, catu' jix oc yul na. Jix sbatxban atoj sk'ab naj yiban sjolom naj Saulo tu', catu' jix yalon jaxca ti': \p —Wuẍtaj Saulo, ja' naj Kaawil Jesús jix x'ox a sba e ach yul be yet chach juli. Ja' jix jin chejontej e ach ti', yet watx' chach ilwi can a oj, catu' chi oc can Santo Espíritu ja win, ẍi naj tet. \p \v 18 Ja' yet jun txolan tu', jix el tiẍna wan jaxca sol pescado yin sat naj tu'. Jix ilwi xa a tu', jix a linan oj, \v 19 jix slow xa tu', jix oc yip. Ec'al to c'al c'ual jix ey ec' yetoj eb creyente a Damasco tu'. \s1 Ja' Yet Jix Yal El Sk'ane Dios Naj Saulo Bey Damasco \p \v 20 Jix ec' naj Saulo tu' yalon el sk'ane Dios yul-laj snail sculto eb yet Israelal. Jix yaloni, tol ja' Jesús, Sc'aal ton Dios. \v 21 Ja' jantaj eb chi aben yaloni, tuxa c'al chi q'uey a sc'ul eb yu, catu' chi yalon eb jaxca ti': \p —Ja' jun winaj ti', jix ec' etnen jantaj eb chi yi' ey sba tet Jesús bey Jerusalén. Ja' cu na'oni, tol yu mitx'otoj creyente yuxan jix jul titi'. Catu' chi yi'ontoj sattaj eb yaaw yak'omal xaambal tet Dios, ẍi eb. \p \v 22 Pero ja' naj Saulo tu' xin, tol jix sla oc yip yalon el oj. Jix txeclo el oj tol yel ja' Jesús ja' ton \w Cristo\w*. Pero ja' eb a Israel bey Damasco tu', c'am chi na'cha yu eb, tzet chi yute spajtzen tet. \s1 Jix Colcha Naj Saulo Yul Sk'ab Eb A Israel \p \v 23 Tutun caw ec'al c'ual jix ec' naj Saulo bey titu'. Jix slatinen el sba eb Israel yin. Jix yijban yal eb, tol oj yak' cam Saulo eb. \v 24 Chi smaj eb c'ualil c'al ak'balil yul-laj be sti' conob, catu' chi yak'on cam naj eb, yaloni. Pero jix yab sk'umal naj Saulo tzet chi yal eb yin. \v 25 Yuxan, ja' eb scuywom jix i'on el yet ak'balil. Jix yi'on eltej Saulo eb yul jun miman xuc. Jix ale eltej naj yu eb yul swentanail smuroal jun conob tu'. Jix bejon eytoj t'unon oj eb sat jun muro tu', catu' quey tu' jix yun scolcha naj Saulo. Catu' jix paxtoj naj Saulo bey Jerusalén. \s1 Ey Ec' Naj Saulo Bey Jerusalén \p \v 26 Ja' yet jix apni naj Saulo tu' bey Jerusalén, chi yoche chi sjunbane sba yetoj eb creyente titu'. Pero tol chi xiw a masanil eb tet naj. Ma ẍa' eb yabe, ta yel creyente xa naj. \v 27 Jal naj Bernabé xin, ja' naj jix i'ontoj Saulo tu' bey eb ẍejab Jesús, catu' jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Ja' naj Saulo ti', jix yil yin naj Kaawil yul be. Jix k'anab yetoj. Yuxan, caw jix stec'ba sba yalon el sk'aneal Jesús bey conob Damasco tu', ẍi naj Bernabé tet eb. \p \v 28 Yuxan jix ey ec' naj Saulo tu' bey Jerusalén tu'. Catu' jix sjunbane sba yetoj eb creyente titu'. \v 29 Caw jix stec'ba sba yalon el sk'aneal naj Kaawil. Jix steele sba yetoj eb yet Israelal, eb chi alon sti' eb Griego. Pero jix slatine sba eb tzet chi yute yak'on cam naj eb. \v 30 Ja' yet jix yaben eb creyente jaxca tu' xin, catu' jix i'letoj naj Saulo yu eb bey conob Cesarea. Jix apni c'al eb yetoj titu', jix ẍejon can toj Saulo eb bey conob Tarso.\f + \fr 9:30 \ft Ja' jun conob Tarso caw binabil yu escuela c'al yu ec'al tzet chi txonlei. Sconob pax naj Saulo tu'.\f* \v 31 Ja' jun tiempoal tu', c'am mac jix etnen eb creyente bey Judea, c'al bey Galilea, yetoj c'al Samaria. Tec'an xa c'al jix yute sba eb. Ey xiw c'ulalil eb tet naj Kaawil. Yu scolwal Santo Espíritu yin eb, yuxan jix a can sbisil eb. \s1 Ja' Yet Jix Wa'xi Can Sc'ul Naj Eneas Yu Naj Pedro \p \v 32 Ja' junel, yet ey ec' naj Pedro yilon eb creyente, jix apni bey eb creyente bey conob Lida. \v 33 Ey jun winaj chi yij Eneas jix yil-le sba Pedro yetoj titu'. Waxajeb xa jabil sto telan jun winaj tu', yutol sicbinaj el smimanil. \v 34 Jix yalon Pedro tet naj jaxca ti': \p —Eneas, ja' Jesucristo lalan yak'on wa'xoj ja c'ul. Yuxan, aan waan oj. I' a ja weyub, ẍi naj Pedro tet naj. \p Catu' jix a waan naj yet jun txolan tu'. \v 35 Jix yil masanil ánima a Lida yetoj eb a Sarón, tol jix wa'xi can naj. Yuxan jix sq'uexba sbeybal eb, catu' jix yaon oc sna'bal eb yin naj Kaawil. \s1 Spitzc'ubail Ix Dorcas \p \v 36 Ja' bey conob Jope, ey jun ix creyente chi yij Tabita. Ja' yin griego, Dorcas sbi ix. Ec'al tzet watx' jix el yunen ix. Jix colwa yin eb meba'. \v 37 Pero jix mi'cha oc ix yu jun ya'bil, catu' jix cam ix. Jix bijle can el smimanil ix, catu' jix i'le atoj smimanil tu' bey jun cuarto naat ey a oj. \v 38 Ja' jun conob chi yij Jope tu', scawilal conob Lida, bey ey ec' naj Pedro. Ja' yet jix yaben eb creyente tol ja' tu' ey ec' Pedro, jix ẍejontoj cawan winaj eb sc'atan, jix bet yalon eb tet jaxca ti': \p —Toon ketoj bey Jope yin eymanil, ẍi eb tet naj. \p \v 39 Jix to naj yetoj eb tu'. Jix apni c'al xin, jix yi'on atoj eb bey jun cuarto naat ey a oj, bey ey ec' smimanil ix Dorcas tu'. Ey wan eb ix ix camnaj xa yichamil ey ec' yiloni. Masanil eb chi ok' yu. Ey spichil eb c'al scami eb jix swa'ne ix Dorcas tu' yet iquis ix yetoj eb. Catu' jix c'oli x'oxon eb tet Pedro. \v 40 Catu' jix chejle eytej eb yu naj Pedro. Catu' jix ey kaan naj, catu' jix txali. Jix oc t'anan yin ix Dorcas tu', catu' jix yalon tet ix jaxca ti': \p —Tabita, aan waan oj, ẍi naj tet ix. \p Catu' jix jajcha sat ix. Ja' yet jix yilon naj Pedro tu' ix, jaxa ya chotan ix tu'. \p \v 41 Jix oc mitx'an naj Pedro yin sk'ab ix, catu' jix q'uetzle a linan ix yu naj. Catu' jix awtele atoj eb ix camnaj xa yichamil tu', c'al wan xa eb creyente. Jix tx'oxle eltej ix yu Pedro tu' yil eb. Jix yil eb tol jix pitzc'u a ix. \v 42 Masanil eb a Jope tu' jix yab sk'umal jun ti'. Yuxan, ec'al eb jix yaoc sc'ul yin naj Kaawil. \v 43 Ja' naj Pedro tu' xin, jix can jayeb xa c'u bey Jope tu'. Ja' tu' jix ey ec' bey sna jun winaj wa'nem tz'um, chi yij Simón. \c 10 \s1 Ja' Sk'aneal Naj Pedro Yetoj Naj Cornelio \p \v 1 Ey jun winaj bey conob Cesarea chi yij Cornelio. Ja' jun winaj tu', yaawil jun bulan eb soldado chi yij “A Italia.” \v 2 Caw ey oc sc'ul jun winaj tu' yin Dios. Ey xiw c'ulal tet Dios, yetoj masanil sfamilia. Miman tzet chi el sa'on tet eb meba' xol eb Israel. Caw chi yi' atej sc'ul xali tet Dios. \v 3 Ja' yet junel, jaxca weyiche jix yute yilon jun yángel Dios yet mi a las tres de la tarde. Jix jul ec' jun ángel bey jun cuarto tu', catu' jix yalon tet naj jaxca ti': \p —Cornelio, ẍi jun ángel tet naj. \p \v 4 Jix oc t'anan naj Cornelio tu' yin, caw jix xiw a naj yu. \p —¿Tzet ja chi, Mamin? ẍi naj tet. \p Jix yalon tet jaxca ti': \p —Jix yab Dios ja txa. Jix yil pax ja sa'beal tet eb meba'. Ja' wan ti', ma to q'uey c'ulal yu Dios tu'. \v 5 Ja' tinani' xin, chejtoj jaywanoj winaj bey Jope, catu' chi to yi'on naj Simón eb, naj chi yij Pedro. \v 6 Ja' tu' ey ec' naj bey sna naj chi ijon pax Simón, ja' naj wa'nem tz'um. Ja' sna naj tu', ja' tu' ey bey sti' ja' mar. Ja' naj Pedro tu' oj jul alon e ach tzet yetal sowalil cha wune, ẍi jun ángel tu' tet naj Cornelio. \p \v 7 Ja' yet jix to jun ángel tu' xin, jix yawtentej cawan eb smoso, yetoj jun soldado yak'omal servil. Ja' jun soldado tu', asan yin Dios ey oc sna'bal. \v 8 Masanil c'al tzet jix al-le tet yu jun ángel tu', jix yal tet eb. Catu' jix chejletoj eb yu bey conob Jope. \p \v 9 Yewial tu' xin, yet chuman xa c'u, lalan xa yapni eb scawilal bey Jope tu', catu' jix atoj naj Pedro txaloj yiban spananil ẍumuc\f + \fr 10:9 \ft Ja' wan na yet tiempo tu', panan ẍumuc eb. Ey bey chi atoj eb ánima xew yiban eb tu'.\f* sna naj Simón tu'. \v 10 Ja' yet ey atoj naj titu', catu' jix tit swail. Pero yajban chi wa'xi slo'be, ey tzet jix ak'le yil jaxca junoj weyiche. \v 11 Jix yil jaxca tol jix jajcha spuertail satcan. Ey jun tzet yetal jaxca junoj miman sábana jix jul eytej t'unun oj jix yil naj. Ey c'al oc spixil scanebal xiquin, catu' jix eyol bey spananil ẍumuc na tu', bey ey atoj naj Pedro tu'. \v 12 Ja' yul jun jaxca sábana tu', ey oc smasanil stujanil no' nok'. No' caneb yajan, no' laba, c'al no' chi ec' jenenoj yetoj xic'.\f + \fr 10:12 \ft Ey wan no' nok' ey oc yul sábana tu', c'am chi ske' ẍi'on eb Israel, yutol jaxca tu' yalon sley eb.\f* \v 13 Ja' yet jix eyol t'unun oj xin, jix yaben Pedro tu' junoj jix k'anab yetoj: \p —Pedro, aan linan oj, mak' cam wan no' ti', catu' cha chi'oni, ẍi. \p \v 14 Jix yalon Pedro tu' jaxca ti': \p —C'amaj Mamin, yutol c'am to junel oj chin lo' ma chin chi' junoj awas ẍi'lei, c'al junoj tzet yetal c'am chi ske' slo'lei yu sley Moisés, ẍi naj Pedro. \p \v 15 Yuxan jix yal junel xa jaxca ti': \p —Ja' tzet chi yal Dios tol c'am sleyal, manchej ja wak' sleyal jaachti', ẍi. \v 16 Oxel jix yab naj Pedro jun ti', catu' jix i'le pax a jun jaxca sábana tu' satcan. \v 17 Lalan to sna'on Pedro tzet yel oc apnoj wan jix yil tu', catu' jix apni eb ẍejab Cornelio sti' na. Lalan sk'anlen eb sna naj Simón yet chi tit c'al eb yul-laj be. \v 18 Jix apni eb xin, catu' jix sk'anlen eb jaxca ti': \p —¿Jam titi' ey ec' naj Simón, naj chi yij pax Pedro? ẍi eb. \p \v 19 Ja'c'ala' to c'al jix sna'otanen Pedro tzet ye wan jix ak'le yil tu', jix yalon Santo Espíritu tet jaxca ti': \p —Ey oxwan winaj chach k'anlen ec' oj. \v 20 Aan linan oj, catu' chach eytoj. Asi' yetoj eb. A oc yin ja c'ul ja to yetoj eb, yutol jain jix jin chejtej eb an, ẍi tet naj Pedro. \p \v 21 Yuxan jix eytej naj, catu' jix eyol bey ey ec' eb ẍejab Cornelio tu'. Catu' jix yalon naj tet eb jaxca ti': \p —Jain ton chin ja k'anle ec' oj. ¿Tzet ẍi je chejbanil e in an, yuxan chex juli? ẍi naj tet eb. \p \v 22 Jix yalon eb jaxca ti': \p —Ey jun naj yaawil eb soldado chi yij Cornelio. Caw watx' sbeybal naj. Chi xiw naj tet Dios. Watx' naj yul sat masanil eb Israel. Ey scam c'ulal eb yin. Ey jun yángel Dios jix alon tet naj, tol chi ẍejtej ẍejab naj, tol chach jultoj, catu' chach to bey sna, yet watx' chi yab can oc tzet oj ja wal tet, ẍi eb tet Pedro tu'. \p \v 23 Jix i'le octoj eb yul na yu naj Pedro tu'. Ja' tu' jix wey eb, ja' yet jun xa c'ual, jix to yetoj eb. Jix to pax jaywan creyente a Jope yetoj eb. \p \v 24 Yewial to tu', jix apni eb bey conob Cesarea. Echbanebil yapni eb yu Cornelio tu'. Yaman xa ec' jantaj yican, c'al jantaj eb yamigo. \v 25 Ja' yet jix apni Pedro titu', jix eltej naj Cornelio tu' ẍa'oni, catu' jix ey kaan sattaj naj. Jix yi'on ey sba tet Pedro tu'. \v 26 Pero jix q'uetzle a linan naj, jix yalon Pedro tet jaxca ti': \p —Aan linan oj, yutol ket animail cu ba, ẍi Pedro tet naj. \p \v 27 Jix k'anab eb, catu' jix octoj eb yul na. Jix yilon Pedro tol ec'al eb yaman xa ec' oj. \v 28 Catu' jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Je yotaj, jaon Israel jon ti', c'am sleyal chi cu junbane cu ba yetoj junoj tx'oj conobal. C'am sleyal chi cu oc yul sna. Pero jix yak' Dios wotajne el an, tol c'am chi ske' walon an, ta ey junoj mac c'am sleyal chin yamba jin ba yetoj an. \v 29 Yuxan, c'am tzet jix wal an, yet jix jin bet je yak'on tit oj. Ja' tinani' xin, chi woche chi wab an, ¿tzet yuxan jix jin bet je yak' tit an? ẍi naj tet eb. \p \v 30 Jix yalon naj Cornelio tu' tet Pedro jaxca ti': \p —Jam jaxca hora ti' oxi, lalan jin txali yul jin na ti' an, catu' ey jun mac jix x'ox a sba e in an, caw chi tzejeji spichil. \v 31 Jix yal jaxca ti' e in an: “Cornelio, jix yab Dios ja txa, catu' jix na'ontej wan ja sa'beal cha wak' tet eb meba'. \v 32 Ja' tinani' xin, chejtoj jaywanoj winaj bey conob Jope, catu' chi to yi'on naj Simón, naj chi ijon Pedro. Ja' tu' ey ec' naj bey sna naj chi ijon pax Simón, naj wa'nem tz'um. Ja' sna naj tu' ja' tu' ey bey sti' ja' mar. [Ja' naj Pedro tu', ey tzet oj jul yal e ach,]” ẍi e in an. \v 33 Catu' jix jin chejontoj eb jin chejab tu', jaach to seyon ec' oj. Yu wal dios e ach, jix jaach tita. Ja' tinani', ey jon ec' cu masanil sattaj cu Mam Dios. Yuxan chi koche cha wal e on masanil tzet albil can e ach yu naj Kaawil, ẍi naj tet Pedro. \s1 Cuybanile Jix Yak' Pedro Bey Sna Naj Cornelio \p \v 34 Catu' jix ẍa'on el yich sk'anab naj Pedro snan xol eb jaxca ti': \p —Ja' tinani', wotaj an, tol caw yel laan c'al yel oc apnoj masanil ánima yul sat Dios. \v 35 Yal c'al mac ey Dios yul sat, cax c'al man Israel oj, caw chi tzala yetoj eb, ta watx' tzet chi yune'. \v 36 Ja' Dios jix ak'on can sk'ane e on, jaon Israel jon ti'. Yalnaj can e on chi xa ske' tol ey watx' c'ulal snan cu xol yetoj Dios yu Jesucristo, naj Kaawil cu masanil. \v 37 Jaexti', je yotaj xa tzet jix el yunen Dios bey cu lugar, jaon Israel jon ti'. Ja' bey Galilea elnaj can yich, yet jix lawi yalon el sk'ane Dios naj Juan c'al yet jix lawi yak'wi bautizar ánima naj. \v 38 Je yotaj, tzet utbil tol ja' Dios, yak'naj Santo Espíritu tet Jesús a Nazaret. Catu' yak'naj pax yipal tet. Je yotaj pax oj, tol jix colwa naj Jesús yin eb ánima. Masanil c'al mac etexnaj yu diablo, jix ak'le can wa'xoj sc'ul eb. Jix ske' yunen masanil wan tu', yutol ey oc Dios yetoj. \v 39 Jaonti', chi kak' cu ba testigoal yin wan tzet jix el yunen tu'. Yin masanil tzet jix el yunen bey Judea yetoj bey conob Jerusalén, caw jix kila. Yet jix lawi wan tu' xin, jix t'unbale a naj yin culus yu eb ket Israelal. Quey tu' jix yute cam eb. \v 40 Pero ja' yet yox c'ual tu', jix pitzc'u a yu yipal Dios, catu' jix x'ox a sba e on. \v 41 Pero man masanil oj ánima bey jix x'ox a sba. Asanne e on jix x'ox a sba, yutol ja' tax peyxa, sic'bil jon el yu stestigoal oj. Catu' jix cu low yetoj yet jix pitzc'u a xol eb camnaj tu'. \v 42 Jix yal can e on, tol sowalil chi ec' kal el sk'aneal tet eb ánima, tzet utbil tol ja' Dios jix ak'on yopiso yu sna'on oc yin masanil ánima, eb iquis, c'al eb camnaj. \v 43 Ja' yet peyxa, yin ey oj to jix yalon can el sk'aneal Jesús eb ẍejab Dios. Yalnaj can jun jun eb, tol masanil c'al mac oj yaoc sc'ul yin, oj ak'le can lawoj spenail eb yu Jesús, ẍi naj Pedro tet eb. \s1 Jix Ey Can Jul Santo Espíritu Yin Eb Man Israel Oj \p \v 44 Ja' yet lalan sk'anab naj Pedro tu', catu' jix eyol Santo Espíritu yiban masanil eb chi aben tzet chi yal naj. \v 45 Caw jix q'uey a sc'ul eb creyente Israel ey ec' yetoj Pedro tu', yutol jix yak' pax Santo Espíritu tet eb man Israel oj tu'. \v 46 Jix yab eb tol chi k'anab eb yin wan tx'oj ti'eal. Catu' jix yaben pax eb yalon watx' k'ane eb tet Dios. \v 47 Catu' jix yalon Pedro jaxca ti': \p —Jix ak'le Santo Espíritu tet eb jaxca jix yun yak'le e on. Yuxan, ¿tumi ey mac chi ske' yaloni, tol c'am chi ske' chi yak' bautizar sba eb? ẍi naj Pedro. \p \v 48 Yuxan jix yal naj Pedro tol chi ak'le bautizar eb yin sbi Jesucristo. Ja' yet jix yak'le bautizar eb tu', catu' jix sk'anon favor eb tet Pedro tol chi can jayeb oj c'u yetoj eb. \c 11 \s1 Ja' Tzet Jix Yal Naj Pedro Tet Eb Creyente Ey Bey Jerusalén \p \v 1 Jix yaben sk'umal eb ẍejab Jesús c'al eb creyente a Judea tol ey eb man Israel oj jix yaoc sc'ul yin sk'ane Dios. \v 2 Yuxan, ja' yet jix apni Pedro bey Jerusalén junel xa, catu' jix al-le tet yu wan eb creyente a Israel, tol man watx' oj jix yute sba. \v 3 Jix yal jaxca ti': \p —¿Tzet yuxan jix jaach bet k'anab yetoj eb man Israel oj, catu' jix jaach low yetoj eb? ẍi eb. \p \v 4-5 Catu' jix yalon el naj Pedro masanil tzet jix yun titu'. Jix yalon jaxca ti': \p —Ey jin ec' bey conob Jope. Lalan jin txali yet jun c'ual, catu' jaxca weyiche jix wute wilon yeyol jun jaxca miman sábana bey satcan. Ey oc spixbanil scanebal xiquin, catu' jix eyol t'unun oj bey ey jin ec' titu'. \v 6 Catu' jix jin oc t'anan yin, yet watx' chi wil tzet ey oc yul. Ja' yet jix wilon an, ey wan no' nok' caneb yajan ey oc yul. Ey no' ey smey. Ey laba, ey pax wan no' chi ec' jenenoj satcan. \v 7 Catu' jix waben yel yaw jun mac txequel, jix yal jaxca ti': “Pedro, aan linan oj. Mak' cam wan no' ti', catu' cha chi'oni,” ẍi. \v 8 Jix jin tak'wi jaxca ti': “C'amaj, Mamin, yutol c'am to junel oj chin lo' man chin chi' junoj awas ẍi'lei, c'al junoj tzet yetal c'am chi ske' slo'le yu sley Moisés,” jin chi tet. \v 9 Jix yalon eytej bey satcan junel xa e in jaxca ti' an: “Ja' tzet yetal chi yal Dios tol c'am sleyal, manchej ja wak' sleyal jaachti',” ẍi. \v 10 Oxel jix yal jaxca tu'. Catu' jix i'le pax a jun jaxca sábana tu' satcan. \v 11 Yet xa c'al jun txolan tu', jix apni oxwan winaj bey na bey ey jin ec' titu'. Ja' oxwan winaj tu', ja' bey Cesarea jix tit eb, jix jin seyle ec' yu eb bey conob Jope. \v 12 Jix yalon Yespíritu Dios e in jaxca ti' an: “Asi' yetoj eb. A oc yin ja c'ul ja to yetoj eb,” ẍi. Jix to pax wajwan kuẍtaj ti' wetoj an. Yet jix cu apni jon xin, jix cu oc yul sna jun winaj. \v 13 Jix yalon e on, tol jix yil jun ángel yul sna. Jix yab yalon tet jaxca ti': “Chejtoj jaywan oj winaj bey conob Jope, tol chi to tit naj Simón yu eb, naj chi yij pax Pedro. \v 14 Ja' oj jul alon e ach, tzet oj yun ja colchai, c'al jantaj eb ja familia,” ẍi jun ángel tu' tet naj. \v 15 Ja' yet jix jin cha'on el yich jin k'anab snan xol eb, catu' jix eyol Santo Espíritu yiban eb, jaxca jix yun yeyol kiban yet sbabelal. \v 16 Jix jin na'ontej tzet albil can yu naj Kaawil tu', yet jix yalon jaxca ti': “Yel toni, ja' naj Juan jix ak'wi bautizar yetoj ja'. Pero jaexti', oj ak'le Santo Espíritu e ex, jaxca tol oj jex ak'le bautizar yetoj,” ẍi naj Kaawil. \v 17 Jix yak' Santo Espíritu tet eb, jaxca jix yute yak'on e on, yet jix kaon oc naj Kaawil Jesucristo yin cu c'ul. Yuxan, ¿tumi oj ske' jin tenon oc tucan tzet chi el yunen Santo Espíritu tu'? ẍi naj Pedro tet eb. \p \v 18 Ja' yet jix yaben wan ti' eb creyente a Jerusalén tu', c'am xa txet jix yal eb. Asanxane tol jix yal watx' k'ane eb tet Dios. Jix yal eb jaxca ti': \p —Ja' eb man Israel oj, ey eb jix ak'le sna' sba sc'ul yu Dios, yet watx' chi ẍa' sk'inal eb tol ey c'al yin tobal k'inal ketoj, ẍi eb. \s1 Sk'aneal Eb Creyente A Conob Antioquía \p \v 19 Ja' yet jix k'ojch'ennele cam naj Esteban catu' jix ẍa'on el yich yilon sya'il masanil eb creyente. Yuxan jix sajlemtoj eb. Ey eb jix to masanta' c'al jix apni bey Fenicia, yetoj bey Chipre, c'al bey Antioquía.\f + \fr 11:19 \ft Ja' Antioquía ti' jun miman conob ey oc yul yet Siria. Ey jun xa Antioquía yul yet Pisidia.\f* Catu' jix c'oli yalon can el sk'aneal yet colbanile eb tet eb yet Israelal bey jix apni eb. Pero c'am tzet jix yal can el eb tet eb man Israel oj. \v 20 Pero ey jaywan eb creyente a Chipre jix apni bey Antioquía yetoj jaywan eb a Cirene. Jix yalon can el sk'aneal naj Kaawil Jesucristo eb snan xol eb man Israel oj titu'. \v 21 Jix oc naj Kaawil yetoj eb creyente tu'. Yuxan, ec'al eb ánima jix sq'uexpone sna'bal, catu' jix yaon oc sc'ul eb yin naj Kaawil. \p \v 22 Jix yab sk'umal jun tu' eb creyente a Jerusalén, yuxan jix chejletoj naj Bernabé yu eb bey Antioquía tu'. \v 23 Ja' yet jix apni, jix yiloni, tol miman swatx' c'ulal Dios jix yak' yiban eb. Yuxan, caw jix yi' sala c'ulal yin eb, catu' jix c'oli yiptzele masanil eb yu. Jix yalon tet eb, tol caw tec'an c'al chi yute sba eb, catu' chi yaon c'al oc sc'ul eb tobal k'inal yin naj Kaawil. \v 24 Quey tu' jix yute cuywa sba naj Bernabé tu' tet eb, yutol watx' sna'bal. Caw ey oc Santo Espíritu yetoj. Caw chi yaoc sc'ul yin Cristo. Yuxan, ec'al eb a conob tu' jix yaoc sc'ul yin naj Kaawil yu naj. \p \v 25 Catu' jix to naj Bernabé tu' bey conob Tarso, yu sto seyon ec' naj Saulo naj titu'. Yet jix ilcha yu, catu' jix yi'ontoj bey conob Antioquía tu'. \v 26 Jun jabil jix ey ec' eb yetoj eb creyente titu'. Jix cuywa eb tet eb creyente titu'. Ja' bey jun conob tu' jix babi ak'le yij eb creyente yin Cristiano.\f + \fr 11:26 \ft Cristiano chi yal yel oc apnoj “yali' Cristo eb,” yutol sbeybal eb jaxca sbeybal Jesús.\f* \v 27 Ja' yet jun tiempoal tu', ey jaywan eb chi yak'balne Dios yin yalon el sk'ane. Ja' bey Jerusalén jix tit eb, catu' jix apni eb bey Antioquía tu'. \v 28 Ey jun yetbi eb chi yij Agabo. Jix a linan snan xol eb creyente tu', catu' jix ak'le yal yu Yespíritu Dios jaxca ti': \p —Ey jun miman wail oj jul yiban masanil yul yiban k'inal ti', ẍi naj Agabo. Ja' yet jix yun tzet jix yal naj, ja' naj chi yij Claudio ey oc yaawil yet tu'. \v 29 Yuxan jix el yin sc'ul eb creyente a Antioquía scolwatoj tet eb creyente a Judea. Ja'ta'c'ala' jantaj tzet chi ske' yak'on jun jun eb. \v 30 Yuxan, quey tu' jix yute yaontoj sa'beal eb tu' tet eb anciano a Judea. Ja' naj Bernabé yetoj naj Saulo jix i'ontoj jun sa'beal tu'. \c 12 \s1 Scamichal Naj Jacobo, C'al Spresoal Naj Pedro \p \v 1 Ja' yet jun tiempoal tu', jix ẍa' el yich naj rey Herodes\f + \fr 12:1 \ft Ja' jun Herodes chi yal yin titi', yi naj Herodes, naj jix ochen jix ak'on cam Jesús yin syaliẍal. Mateo 2:13-16.\f* yetnen eb creyente. \v 2 Jix ak'le cam naj Jacobo yuẍtaj Juan yu naj Herodes tu' yetoj espada. \v 3 Ja' yet jix yilon naj rey tu', tol jix ẍa' sc'ul eb Israel jun tu', catu' jix mitx'le Pedro. Ja' yet jun sk'in eb Israel, yet chi slo'on ixim pan eb c'am yich, ja' yet tu' jix mitx'le naj. \v 4 Yet jix mi'chai, jix ale oc yul preso, catu' jix ale oc yul sk'ab wajlajonwan soldado yu steynelei. Cantajwan eb chi teynen jun junel. Ja' naj Herodes jix na'oni, tol ja' yet chi lawi k'in pascua, oj tx'oxle eltej Pedro snan xol eb ánima yu chi sna' oc yin naj. \v 5 Caw teynebil naj Pedro tu' yul preso tu'. Pero caw chi txali eb creyente yin masanil sc'ul yu naj. \s1 Ja' Yet Jix I'le Eltej Naj Pedro Yul Preso \p \v 6 Ja' jun ak'bal yet t'inan xa yi'le eltej Pedro sattaj conob yu naj Herodes tu', chi wey naj Pedro snan xol cawan eb soldado, pixbil ey yetoj caab cadena. Ey pax oc steynemal sti' te' preso tu'. \v 7 Pero yin eymanil jix x'ox a sba jun yángel naj Kaawil. Jix sajbi el yul preso tu' yu. Catu' jix tenle spac'ul xic' naj Pedro tu', jix tenon el sweyan naj. Catu' jix yalon tet jaxca ti': \p —Aan linan oj, eyman, ẍi jun ángel tet naj. \p Tuxa c'al jix yak' el tina sba ch'en cadena ey oc yin sk'ab naj Pedro tu'. \v 8 Catu' jix yalon jun ángel tu' tet jaxca ti': \p —Cawxane oc ja c'alil, catu' cha waon oc ja xanab, ẍi tet naj. \p Catu' jix yalon tet junel xa jaxca ti': \p —A oc ja pichil, catu' chach tzajlo wintaj an, ẍi jun ángel tu' tet naj. \p \v 9 Jix oc tzajan naj yintaj, catu' jix eltej yul jun cuarto bey ey octoj tu'. Ja' sna'oni, tol chi weyicheli ey oj. Man yotaj oj ta yel lalan yeltej. \v 10 Jix ec' eltej eb bey caab lugar bey ey ec' eb soldado steynen preso tu'. Catu' jix elol eb bey jun ch'en puerta bey scawilal sti' calle. Ja' jun ch'en puerta tu', jix sjaj sba tet eb xojli, catu' jix eltej eb. Ja' yet jix ec'toj eb bey jun xa calle, catu' jix bejle can Pedro tu' xojli yu jun ángel tu'. \v 11 Jaxa jix yilontej Pedro tu', tol caw yel. Yuxan jix yal jaxca ti': \p —Ja' tinani', chi na'cha el wu an, tol caw yel jix ẍejtej jun yángel naj Kaawil. Jix jin jul scolon el yul sk'ab naj Herodes, c'al yu jin colcha pax el yalan jantaj tzet chi yoche eb wet Israelal chi yaoc wiban an, ẍi naj Pedro tu'. \p \v 12 Lalan to sna'ontanen wan tu', catu' jix apni bey sna ix María, xutx naj Juan, naj chi yij pax Marcos. Ec'al mac yaman ec' txaloj bey jun na tu' yu naj Pedro tu'. \v 13 Ja' yet jix c'oxc'on octoj bey babel puerta sti' calle, ey jun k'opo ix chi yij Rode jix eltej tak'woj. \v 14 Pero ja' yet jix yaben ix tol ja' Pedro, ma sjaj puerta ix. Caw jix tzala a ix sic'lebil. Catu' jix yak'on ani ix spax oc yul na yin eymanil. Catu' jix yalon ix tet eb yaman ec' titu', tol ja' Pedro lalan sc'oxc'on octoj sti' puerta. \v 15 Pero jix yalon eb tet ix jaxca ti': \p —Tejan ey ja ya'bil cha'bil, ẍi eb tet ix. \p Pero jix tec'ba sba ix yaloni, tol caw yel ja' naj Pedro ey ec' oj, catu' jix yalon eb jaxca ti': \p —Manaj Pedro tu'. Tejan ja' jun ángel chi teyneni,\f + \fr 12:15 \ft Chi sna' eb Israel tol jun jun ánima ey yángel chi teyneni. Il Mateo 18:10.\f* tejan ja' chi juli, ẍi eb tet ix. \p \v 16 Pero ja' naj Pedro, ja'c'ala' c'al sc'oxc'on octoj bey puerta tu'. Ja' yet jix sjajon eb, catu' jix yilon eb, tol ja' Pedro tu' ey ec' oj. Caw jix q'uey a sc'ul eb yu. \v 17 Catu' jix yak'on yechel yetoj sk'ab tet eb, yet watx' chi tz'ini eb. Catu' jix yalon tet eb tzet utbil jix yun yi'le eltej yu naj Kaawil yul preso tu'. Jix yalon pax tet eb jaxca ti': \p —Che yal wan ti' tet Jacobo c'al tet wan xa eb kuẍtaj, ẍi naj. Yet jix lawi jun tu' xin, jix el xol eb. Catu' jix to bey jun xa lugar. \p \v 18 Ja' yet jix k'inibi a jun xa c'ual xin, c'am chi na'cha yu eb soldado bey jix to naj Pedro tu'. Caw jix somcha el sna'bal eb yu. \v 19 Jal naj Herodes xin, caw jix yak' seyle ec' sic'lebil, pero ma ilcha naj yu eb seywawom tu'. Jix k'anlen el eb tet eb soldado tu', tzet jix yun yel yet lalan steynen eb tu'. Catu' jix chejle ak'le cam eb.\f + \fr 12:19 \ft Ja'ta'c'ala' yalon sley eb a Roma, ta ey junoj a presowom chi jajle el yu naj ilom preso, ja' naj ilom preso tu' chi oc can sq'uexel oj. Ey tiempo chi cam naj ilom preso tu' sya'il oj eb.\f* Catu' jix el naj Herodes yul yet Judea bey ey c'al ta' ec' tu'. Catu' jix to ey ec' bey conob Cesarea. \s1 Scamichal Rey Herodes \p \v 20 Ja' yet junel, caw jix tit sjowal naj rey Herodes yin eb ánima a Tiro c'al yin eb a Sidón. Yuxan jix syamba ey sba eb yu sna'on tzet watx' chi to yute yalon sba tet naj rey tu'. Catu' jix smonten jun winaj chi yij Blasto eb, naj sat yak'omal servil naj rey tu'. Ja' naj jix yak'balne eb, catu' jix bet sk'anon miman c'ulal eb tet naj rey tu'. Jix sk'an miman c'ulal yutol ja' bey sconob naj rey tu' chi tit masanil tzet chi slo' eb. \v 21 Jix yalon naj rey tu' beytet c'ual chi jul eb sattaj naj. Yet jun c'ual jix yal can naj tu', jix yaoc wan spichil naj caw watx', jaxca yet masanil eb rey chi yaoc oj. Catu' jix ey chotan naj yul sdespacho. Catu' jix c'oli sk'anab eltej naj tet eb ánima tu'. \v 22 Ja' yet jix lawi yaben sk'anab naj eb tu', catu' jix yalon eb jaxca ti': \p —Ja' jun chi k'anab eltej tu', man ánima oj, ja' junoj eb dios, ẍi eb ánima. \p \v 23 Yet jun txolan tu', jix ak'le can yaboj ey yu jun yángel naj Kaawil yutol ma yala, tol asan cu Mam Dios miman yel oc apnoj, catu' jix oc no' lujum yin naj, catu' jix cami. \v 24 Pero ja' sk'ane naj Kaawil xin, jix sajlem c'al xol ánima. Jix al-le c'al el bey jun jun lugar. \p \v 25 Ja' yet jix lawi yunen tzet chi yun Bernabé yetoj Saulo bey Jerusalén, jix to eb, catu' jix yi'ontoj naj Juan eb yetoj, naj chi yij Marcos, catu' jix to eb bey Antioquía. \c 13 \s1 Yichbanil Yopiso Bernabé Yetoj Saulo \p \v 1 Ja' xol eb creyente a conob Antioquía, ey wan eb chi yak' yal el sk'ane Dios, ey pax wan eb chi cuywa xol eb creyente. Ja' ton Bernabé, yetoj Simón, naj chi yij Niger, yetoj Lucio a conob Cirene, yetoj Saulo. Ja' pax jun Manaén, naj junne ch'ibnaj yetoj Herodes, ja' naj yaaw ye bey Galilea tu'. \v 2 Ja' yet junel, ey oc eb yin eyilal sattaj naj Kaawil. Lalan pax yijle nocha sba eb, catu' jix yalon Santo Espíritu tet eb jaxca ti': \p —Che sic' el Bernabé yetoj Saulo, catu' oj oc eb yin mulnail bey jix wawte oc eb an, ẍi tet eb. \p \v 3 Catu' jix yijle nocha sba eb, catu' jix txali eb. Jix yaon atoj sk'ab eb yiban sjolom Bernabé yetoj Saulo, catu' jix chejletoj eb yu eb. \s1 Ja' Yet Jix Al-le El Sk'ane Dios Bey Jun Lugar Chi Yij Chipre \p \v 4 Jix chejletoj Bernabé yetoj Saulo yu Santo Espíritu, catu' jix to eb bey conob Seleucia. Ja' tu' jix oc eb yul jun barco. Catu' jix to bey jun lugar chi yij Chipre, jun tu' jun tx'otx' snan ja' mar ey can oj. \v 5 Ja' yet jix apni eb bey jun conob chi yij Salamina, jix ec' yal el sk'ane Dios eb yul-laj snail sculto eb yet Israelal titu'. Ja' naj Juan Marcos jix colwa yetoj eb. \v 6 Jix to eb, catu' jix sk'axponele jun lugar chi yij Chipre yu eb. Catu' jix apni eb bey conob Pafos. Ja' tu' jix yil-le el sba eb yetoj jun naj a Israel, chi yij Barjesús. Ja' jun winaj tu', chi yal oc sba tol tz'ajan sna'bal. Chi tz'aj yala, tol ja' Dios chi ak'on yal el sk'ane. \v 7 Ja' jun winaj tu', yamigo sba yetoj naj Sergio Paulo, naj yaaw bey Chipre tu'. Caw jelan sna'bal naj Sergio tu'. Jix yawtetej naj Bernabé yetoj Saulo tu', yutol chi yoche naj chi yab sk'ane Dios tet eb. \p \v 8 Pero ja' naj chi yal tol tz'ajan sc'ul tu' xin, chi yij pax Elimas, jix steele sba yetoj eb, yutol c'am chi yoche naj jix yaoc sc'ul naj Sergio tu' yin sk'ane Dios. \v 9-10 Ja' naj Saulo, chi yijon pax Pablo tu', caw ey oc Santo Espíritu yin naj, jix oc t'anan yin naj chi yal tol tz'ajan sc'ul tu': \p —Jaachti', caw cha waoc ja na'bal yin ja wetnen ánima. C'am swatx'il ja na'bal. Sc'aal jaach diablo. Ac'ul jaach oc yin masanil tzet yetal watx'. Ja' sk'ane Dios yel c'al el oj, pero jaachti' cha wala tol lek'ti' sk'ane Dios. ¿Tzet yuxan c'am cha bej can ja wetnen ánima? \v 11 Ja' tinani', ey tzet oj jul ja wiban yu naj Kaawil. Oj yak' maji ja sat junoj tiempoal. Ja' yajan c'u, ma xa ske' ja wilon nioj, ẍi Pablo tu' tet naj. \p Ja' yet jun txolan tu', jix maji sat naj. C'am xa nioj tzet chi ske' yiloni. Jix ec' matxatxoj seyon ec' junoj mac txequel chi q'uetzon ec' titu'. \v 12 Ja' yet jix yilon naj yaaw bey Chipre jun ti, catu' jix yaon oc sc'ul yin Dios. Caw jix q'uey a sc'ul naj yet jix yaben wan scuybanil naj Kaawil. \s1 Pablo Yetoj Naj Bernabé bey Conob Antioquía Yul Yet Pisidia \p \v 13 Jix oc naj Pablo yul jun barco yetoj eb yetbi naj. Catu' jix el eb bey conob Pafos tu', catu' jix apni eb bey conob Perge yul yet Panfilia. Jal naj Juan Marcos xin, jix bejle can eb yu naj, catu' jix meltzotoj naj bey Jerusalén. \v 14 Catu' jix to eb junel xa, jix el eb bey Perge tu', catu' jix to eb bey jun xa conob Antioquía\f + \fr 13:14 \ft Ey jun xa conob Antioquía yul yet Siria. Ja' titu' jix tit naj Pablo yetoj Bernabé.\f* yul yet Pisidia tu'. Ja' yet sc'ual xewilal jix oc eb yul snail sculto eb yet Israelal, catu' jix ey chotan eb yul tu'. \v 15 Yet jix lawi yawtele sley Moisés yetoj wan tzet tz'ibebil can yu eb ẍejab Dios peyxa, catu' jix yak'on eb yaawil snail culto tu' yal jun winaj tet Pablo c'al tet Bernabé jaxca ti': \p —Jex wet conob, ta ey junoj tzet yetal chi yoche che yak' scuy eb ánima, chi ske' je yalon tinani', ẍi naj tet eb. \p \v 16 Jix a linan Pablo tu', catu' jix yak'on yechel yetoj sk'ab yet watx' chi tz'ini eb. Catu' jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Jex wet Israelal, c'al jex ey je xiw c'ulal tet Dios, ab wej. \v 17 Ja' cu Diosal jaon Israel jon ti', ja' sic'nen can el eb kichmam. Ja' yet ey ec' eb snan xol eb tx'oj conobal bey Egipto, ja' jix ak'on ch'ib sbisil eb catu' jix oc can eb yin mimej conobal. Catu' jix i'le eltej eb bey Egipto tu' yetoj yipal. \v 18 Cawinaj jabil ec'naj eb bey jun cusiltaj tx'otx'. Catu' jix ak'le c'al techa sbeybal eb yu Dios titu'. \p \v 19 Yetoj pax oj, jix yak' q'uey el jujeb conobal ánima eb yu Dios yul yet jun lugar chi yij Canaán, catu' jix ak'le can x'otx' eb jix q'uey el tu' tet eb kichmam. \v 20 Catu' jix ale oc yopiso wan eb yu Dios yin juezal, yu yak'on cuenta eb. Cuatro ciento cincuenta jabil yalan sleyal eb tu', masanta' c'al yet jix oc naj Samuel ẍejab oj Dios. \v 21 Ja' tu' jix sk'anon junoj sreyal eb tet Dios, yet watx', ja' chi ak'on cuenta eb. Yuxan jix ak'le naj Saul sreyal oj eb yu Dios. Ja' naj Saul tu', sc'aal jun naj chi ijon Cis, yic'aal Benjamín. Cawinaj jabil ocnaj sreyal oj eb, \v 22 catu' jix i'le el yin yopiso yu Dios. Ja' naj David jix oc can sq'uexel oj, naj bey yalnajtej Dios tu' jaxca ti': “Jix ilcha naj David wu an, naj sc'aal Isaí. Ja' jun winaj ti', caw chin tzala yetoj an. Oj yun masanil tzet chi yoche jin c'ul yu naj an,” ẍi Dios. \v 23 Ey jun yic'aal David tu' chi yij Jesús, ja' Ak'bil Yopiso cu Colomal oj, jaon Israel jon ti' yu Dios, jaxca c'al ta' jix yun yak'on can sti'. \v 24 Ja' yet c'am to chi ẍa' el yich smulnail tu', catu' jix yalon el naj Juan snan xol eb ket Israelal, tol sowalil chi sna' sba eb, catu' chi yak'on bautizar sba eb. \v 25 Ja' yet lalan xa yapni stiempoal yet chi lawi yopiso naj Juan tu', catu' jix yalon jaxca ti': “Ja' je na'oni tol \w Cristo\w* jin an, tol c'amaj pax oj. Pero ey jun mac tzajan sjul wintaj an, tol miman yel oc apnoj. Tol man jin moo oj woc yak'omal oj servil jun mac txequel tu', cax c'al yin jin tion el xanab, tutun man jin moo oj,” ẍi naj Juan. \p \v 26 Jex wuẍtaj, jex wanab, jex yic'aal naj Abraham wetoj an, c'al jex ey je xiw c'ulal tet Dios, ja' jun sk'aneal yet colbanile ti', je yet ye wetoj an. \v 27 Pero ja' eb a Jerusalén, yetoj eb yaawil eb, c'am chi na'cha el yu eb, ta tol cu Colomal ye Jesús tu'. Jun jun c'al sc'ual xewilal, jix yaben eb sk'aneal tzet tz'ibebil can yu eb ẍejab Dios, pero ma na'cha el yu eb. Yuxan, ja' yet jix yaon oc camich eb yiban Jesús, jix yak'on yun eb tzet tz'ibebil can tu'. \v 28 C'am nioj spenail jix ilcha el yin naj yu eb, yuxan man smoo oj jix ak'le cam yu eb. Pero jix oc c'al ian sk'anon eb tet Pilato tol chi cami. \v 29 Ja' yet jix yun eb masanil jaxca tz'ibebil yul An Juun Tz'ibebil can oj, catu' jix yi'on eytej smimanil eb yin culus, catu' jix bet smajchen can octoj eb yul jun ch'en ch'en. \v 30 Pero jix ak'le pitzc'u a yu Dios xol eb camnaj. \v 31 Ec'al to c'al c'ual jix ec' yetoj eb scuywom. Ja' eb jix tit yetoj bey Galilea catu' jix apni eb yetoj bey Jerusalén yet c'am to chi cami. Ja' eb tu', lalan yalon el sk'aneal eb snan xol ánima tinani'. \p \v 32 Quey jon pax tu', jaonti', lalan kalon el jun watx' k'ane tu' e ex, tol ja' Dios yak'naj can sti' tet eb kichmam. \v 33 Yak'naj pax can sti' e on, yutol yic'aal jon eb kichmam tu'. Ja' yet jix pitzc'u a Jesús, catu' jix yunen el tzet yalnaj can tu'. Jaxca tz'ibebil can bey Scaab Salmo, chi yal jaxca ti': “Jaachti', jin C'aal jaach an. Ja' yet jun c'u ti' jix wak' ja k'inal,” ẍi Dios yul An Juun tu'.\x * \xo 13:33 \xt Salmos 2:7\x* \v 34 Yalnaj pax can Dios yin spitzc'ubail Jesús tu' xol eb camnaj, yet watx' c'am chi k'a'toj smimanil. Yalnaj can yul An Juun tu' jaxca ti': “Oj wak' wan jin watx' tzet yetal e ex, wan bey jix wak' can jin ti' tet naj David an,” ẍi yul An Juun.\x * \xo 13:34 \xt Isaías 55:3\x* \v 35 Yuxan, yin ey oj to jix yalon can sk'aneal \w Cristo\w* naj David yul jun xa Salmo, bey chi yal jaxca ti': “Mamin, man oj ja cha' k'a'toj jin mimanil an, jain cam c'ulnebil jin ja wu ti' an,” ẍi yul Salmo.\x * \xo 13:35 \xt Salmos 16:10\x* \v 36 Ja' wan ti', c'am chi yal yin naj David, yutol ja' naj David tu', ak'bil servil eb ánima yu naj yul stiempoal jaxca chi yoche sc'ul Dios. Jix lawi c'al tu' catu' jix cami, catu' jix mujle bey mujan eb yichmam. Ja' smimanil naj tu', jix k'a'toj. \v 37 Pero ja' jun jix spitzc'une a Dios xol eb camnaj xin, ma k'a'toj smimanil. \v 38 Yuxan chi woche che yotajne el oj, tol asan Jesús chi ske' yu yak'on lawoj cu penail. Yu tzet jix yun Jesús, yuxan jix tit jun k'ane ti' e ex. \v 39 Ja' sley Moisés, c'am chi ske' cu wa'nen yin watx'il yul sat Dios. Pero yal c'al mac chi yaoc sc'ul yin Jesucristo, watx' eb yul sat Dios. \v 40 Yuxan, il wej c'al je ba. Ta c'amaj, oj jul tzet tz'ibebil can yu eb ẍejab Dios je yiban, yutol chi yal jaxca ti': \q1 \v 41 Jex buchwawom, ilala, q'uey ojab a je c'ul je yiloni, catu' chex cami. \q1 Yutol jain Dios jin ti' an, ey tzet oj el wunen yul je tiempoal ti' an. \q1 Cax c'al ey mac oj alon e ex, pero ma je cha' je yabe, ẍi Dios tu' yul An Juun tu'.\x * \xo 13:41 \xt Habacuc 1:5\x* Quey tu' jix yute yalon naj Pablo tet eb. \p \v 42 Ja' yet lalan yeltej Pablo yetoj eb yetbi yul snail sculto eb Israel tu', ey eb man Israel oj jix k'anon favor tet eb, tol chi cuywa eb junel xa tet eb yet jun xa sc'ual xewilal. \v 43 Ja' yet jix lawi culto xin, ec'al eb Israel jix oc yetoj Pablo c'al Bernabé. Ey pax eb ocnaj yin scuybanil eb Israel tu' jix to pax eb yetoj eb. Yuxan jix iptzele eb yu Pablo c'al yu Bernabé, tol tec'an c'al chi yute yaon oc sc'ul eb yin scam c'ulal Dios. \p \v 44 Ja' yet jun xa sc'ual xewilal xin, txenxane ma yamcha oc masanil eb conob, yu yaben sk'ane Dios eb. \v 45 Pero jix yil eb Israel jaxca tu', tol ec'al eb ánima jix syamba sba, jix chichon oc sc'ul eb yin naj Pablo tu'. Jix c'oli yalon eb tol lek'ti'al jun tu', catu' jix buchwa eb yin. \v 46 Pero naj Pablo yetoj Bernabé xin, tol jix stec'ba sba eb, catu' jix yalon eb jaxca ti': \p —Sowalil oj baboj kalon el sk'ane Dios e ex jaex ket Israelal jex ti'. Pero ila tol c'am che yaoc yin je c'ul. Tejan che na' tol man je moo oj je cha'on je k'inal tol ey c'al yin tobal k'inal. Yuxan, ja' tinani' xin, chi cu to bey eb man Israel oj, catu' oj kalon sk'ane Dios tet eb. \v 47 Yutol quey tu' jix yute yalon can naj Kaawil e on jaxca ti': \q1 Jix waoc ja wopiso yu ja woc jin tzejtebal oj an tet eb man Israel oj, \q1 yet watx' ey eb chi colcha bey jun jun lugar, masanta' c'al bey chi lawi apnoj yul yiban k'inal ti', ẍi naj Kaawil tu', ẍi eb.\x * \xo 13:47 \xt Isaías 49:6\x* \p \v 48 Jal eb man Israel oj xin, caw jix tzala a eb yaben wan ti'. Jix c'oli yalon eb, tol caw watx' sk'ane naj Kaawil. Ja' eb sic'bil xa c'al ta' el yu Dios yu ẍa'on sk'inal tol ey c'al yin tobal k'inal xin, jix yaoc sc'ul eb yin. \v 49 Jaxca c'al tu' jix yun sajlemtoj sk'ane naj Kaawil bey jun lugar tu' masanil. \v 50 Pero ja' eb Israel jix ak'on sc'ul oj eb yaaw bey jun conob tu', c'al wan eb ix ix ey oc sc'ul yin Dios catu' miman yel oc apnoj yul sat ánima, jix ak'le sc'ul oj eb masanil yu eb. Catu' jix c'oli yak'on pena c'ulal eb yin naj Pablo tu' c'al yin naj Bernabé tu'. Catu' jix ujtele el eb yu eb bey jun lugar tu'. \v 51 Catu' jix sicon can el spojojal yajan Pablo c'al Bernabé yu x'oxon el eb, tol c'am xa yalon yet eb yin eb ánima tu'. Catu' jix to eb bey conob Iconio. \v 52 Jal eb creyente a Antioquía tu' xin, caw chi tzala eb, caw ey pax oc Santo Espíritu yin eb. \c 14 \s1 Pablo Yetoj Bernabé Bey Conob Iconio \p \v 1 Ja' yet jix apni Pablo yetoj Bernabé bey conob Iconio, jix octoj eb scawanil yul snail sculto eb Israel. Caw watx' jix yute yalon el sk'ane Dios eb yul tu'. Yuxan, ec'al eb Israel jix yaoc yin sc'ul, c'al eb man Israel oj. \v 2 Pero ja' eb Israel tol ma yaoc sc'ul yin xin, jix ak'le sc'ul oj wan eb man Israel oj yu eb, yet watx' chi oc eb ac'ulal yin eb creyente tu'. \v 3 Miman c'al tiempo jix ey ec' Pablo c'al Bernabé yetoj eb bey jun conob tu'. Caw tec'an jix yute sba eb yalon el oj, yutol jix yaoc naj Kaawil eb yip oj sc'ul. Jix oc naj Kaawil yetoj eb yet jix yalon el sk'aneal swatx' c'ulal naj eb, yet watx' chi txeclo el oj tol yel chi yal eb, catu' jix ak'le pax yipal eb yu naj, yet watx' chi ske' x'oxon milagro eb. \v 4 Pero eb ánima bey jun conob tu', caab po'an jix el oc eb. Ey eb jix oc yetoj eb Israel, catu' ey pax eb jix oc yetoj eb ẍejab Jesús tu'. \v 5 Jix syamba sba eb Israel yetoj eb man Israel oj tu', yetoj eb yaawil conob. Catu' jix sna'on eb tol oj yetne Pablo c'al Bernabé eb tu'. Catu' oj sk'ojch'ennen cam eb, sna'oni. \v 6 Ja' yet jix yaben sk'umal eb tzet chi latinele yin eb tu' xin, jix el eb. Jix apni eb bey conob Listra c'al bey conob Derbe yul yet Licaonia. Jix ec' eb bey wan conoblaj scawilal jun lugar tu'. \v 7 Catu' jix ec' yalon can el sk'aneal yet colbanile eb. \s1 Ja' Yet Jix K'ojch'ennele Pablo Bey Conob Listra \p \v 8 Ja' bey conob Listra tu', ey jun winaj c'am chi ske' sbey yin tax c'al yalubal. C'am c'al ta' bey chi bey nioj naj. Ja' yet junel, chotan ey naj yaben tzet chi yal naj Pablo. \v 9 Jix oc t'anan Pablo tu' yin naj. Jix yiloni tol chi yaoc naj yin sc'ul, tzet utbil tol chi ske' swa'xi can naj yu Dios. \v 10 Yuxan jix yal Pablo tet naj yin ipal jaxca ti': \p —Aan linan oj, tool cha wute a linan ja ba, ẍi Pablo tet naj. \p Ja' yet jun txolan tu', jix a jucna naj, catu' jix bey a naj. \v 11 Ja' yet jix yilon eb ánima tzet jix el yunen Pablo tu' xin, jix a yaw eb yin ipal, catu' jix yalon eb yin sti' eb a Licaonia tu' jaxca ti': \p —Ja' cawan cu diosal ti', jix yute sba eb animail, catu' jix eyol eb cu xol. \v 12 Ja' Bernabé ti', ja' ton cu diosal Júpiter. Ja' Pablo ti', ja' ton cu diosal Mercurio,\f + \fr 14:12 \ft Júpiter sbi yaawil masanil sdiosal eb a Grecia yin sti' eb, catu' Mercurio sbi ẍejab sdiosal eb tu' yala.\f* yutol ja' jix k'anab el cu nan cu xol, ẍi eb. \p \v 13 Ey jun winaj yak'omal xaambal eb ánima tu' tet Júpiter, yaaw ye naj bey stemplo Júpiter sti' el conob. Jix bet yi'tej wan no' ach'e wacax, c'al wan xumac te'. Chi yoche naj yetoj masanil eb ánima tol chi yak' xaambal eb tet Pablo c'al tet Bernabé tu'. \v 14 Pero ja' yet jix yaben eb ẍejab Jesús tu', jix snic' el spichil eb.\f + \fr 14:14 \ft Chi snic'toj spichil eb yet chi x'oxon sya'ilal ma scusilal eb. Jaxca ti' jix yute sba eb titu', yutol jix yab eb tol chi sna' eb ánima, tol dios eb cawan.\f* Jix yalon eb yin ipal snan xol ánima jaxca ti': \p \v 15 —Jex wuẍtaj, ¿tzet yuxan quey tu' che yute je ba? Jaonti', ánima jon c'al jaxca jaexti'. Yuxan chi kal e ex, bej wej can je yunen wan ti', yutol caw na'ba c'al che yetne je ba. Q'uex wej je beybal, catu' che yaon oc je na'bal yin Dios iquis. Ja' jix wa'nen satcan, c'al sat tx'otx' ti', ja' mar yetoj masanil tzet yetal ey. \v 16 Ja' yet peyxa jix ak'le permiso yu Dios yu yunen ánima jaxca chi yoche sc'ul eb. Catu' jun jun c'al eb jix yun ja'ta'c'ala' tzet chi yoche chi yun eb. \v 17 Pero yin tobal k'inal chi yak' sba Dios yotajne el eb tol ey Dios yu wan tzet yetal watx' chi el yuneni. Ja' chi ak'on nab kiban, yuxan chi ske' masanil tzet chi kawa. Ja' chi ak'on masanil tzet chi cu lo'. Chi yak'on pax cu tzala c'ulal, ẍi eb. \p \v 18 Ja' yet jix lawi yalon naj Pablo yetoj Bernabé wan tu', ian ma xa tencha oc tucan eb ánima tu' yu eb. Yutol sna'bal eb yak'on cam no' wacax tu', catu' chi yak'on eb yin xaambalil tet eb. \v 19 Ey jaywan eb Israel a Antioquía jix apni, c'al jaywan eb a Iconio. Catu' jix c'oli yak'le sc'ul oj eb ánima tu'. Yuxan, jix sk'ojch'enne Pablo eb tu'. Ja' jix yute sna'on eb tol camnaj xa, yuxan jix bet k'ojle can el naj yu eb sti' el conob. \v 20 Pero ja' eb creyente jix bet oc joyan yin, catu' jix a linan naj, catu' jix oc naj Pablo yul conob junel xa. Ja' yet jun xa c'ual, catu' jix to Pablo yetoj Bernabé bey conob Derbe. \p \v 21 Jix yal el sk'aneal yet colbanile eb titu'. Ec'al ánima jix yaoc sc'ul yin naj Kaawil yu eb. Catu' jix to eb, jix ec' eb junel xa bey conob Listra, yetoj bey Iconio, c'al bey Antioquía. \v 22 Jix ec' ale oc sna'bal eb yu eb, catu' jix yalon can eb tet eb jaxca ti': \p —Caw tec'an che yute je na'bal yin naj Kaawil. Yutol miman sya'ilal oj jul kiban yet c'am to chi oc Dios yin Yaawil oj, ẍi eb. \p \v 23 Ja' yet jix ec' Pablo yetoj Bernabé bey jun jun iglesia, jix ya can oc yopiso eb, eb chi oc ancianoal. Jix txali eb yu eb tet Dios, catu' jix yijle nocha sba eb. Catu' jix ale oc eb creyente yul sk'ab naj Kaawil yu eb, naj bey ey oc sc'ul eb naj tu'. \s1 Jix Apni Pablo Yetoj Bernabé Bey Antioquía Yul Yet Siria Junel Xa \p \v 24 Jix ec' el Pablo yetoj Bernabé bey jun lugar chi yij Pisidia, catu' jix apni eb bey jun lugar chi yij Panfilia. \v 25 Jix yal el sk'ane Dios eb bey conob Perge. Catu' jix to eb, jix apni eb bey conob Atalia. \v 26 Ja' tu' jix oc eb yul jun barco, catu' jix to eb bey conob Antioquía junel xa. Jun conob bey sk'annaj swatx' c'ulal Dios eb creyente yiban Pablo yetoj Bernabé tu', yet jix to eb yalon el sk'ane Dios. \v 27 Ja' yet jix apni eb, catu' jix yambale oc eb creyente a lugar tu' yu eb. Catu' jix yalon eb tet eb jantaj tzet jix el swa'nen Dios yetoj eb. Catu' jix yalon pax eb, tol jix ẍa' naj Kaawil eb man Israel oj, eb jix yaoc sc'ul yin. \v 28 Miman tiempo ey ec' Pablo c'al Bernabé titu' yetoj eb creyente bey jun lugar tu'. \c 15 \s1 Sk'aneal Jun K'umbalba Jix Oc Bey Jerusalén \p \v 1 Ja' yet jun tiempoal tu', ey wan winaj jix tit bey Judea, catu' jix apni eb bey conob Antioquía, catu' jix c'oli yalon eb tet eb creyente jaxca ti': \p —Ta c'am to chi oc jun echele chi yij \w circuncisión\w* je yin, jaxca yalon sley Moisés, ma jex colcha oj, ẍi eb tet eb. \p \v 2 Jix steele sba naj Pablo c'al Bernabé yetoj eb, pero ma c'al wa'xoj ey yu eb. Yuxan jix yal eb creyente, tol chi to Pablo yetoj Bernabé bey Jerusalén. Catu' jix to pax jaywan oj eb creyente yetoj eb, yu sto k'anab eb yetoj eb ẍejab Jesús c'al eb anciano bey jun iglesia titu'. \p \v 3 Jix chejletoj eb yu eb creyente tu', catu' jix ec' eb bey Fencia yetoj bey Samaria. Jix ec' yalon eb tet eb creyente titu', tol ey eb man Israel oj jix yaoc sc'ul yin Dios. Ja' yet jix yaben jun tu' eb creyente, caw jix tzala a eb masanil. \v 4 Yet jix apni eb bey Jerusalén tu', jix cha'le apnoj eb yu eb creyente masanil, c'al eb ẍejab Jesús, yetoj c'al eb anciano. Catu' jix yalon eb jantaj masanil tzet jix el c'al yunen Dios yetoj eb. \v 5 Pero ey jaywan eb fariseo jix yaoc sc'ul yin Cristo. Jix a linan eb snan xol eb, catu' jix yalon eb jaxca ti': \p —Ja' eb man Israel oj jix yaoc sc'ul yin Cristo, sowalil chi ak'le circuncidar sba eb. Sowalil chi kal tet eb, tol chi sjije sley Moisés eb, ẍi eb. \p \v 6 Jix syamba oc sba eb ẍejab Jesús yetoj eb anciano tu', catu' chi sna'on eb, tzet watx' chi yun yu jun chi al-le tu'. \v 7 Ma'ial tax c'al c'oli steelen sba eb xin, catu' jix a linan naj Pedro snan xol eb, catu' jix yalon jaxca ti': \p —Jex wuẍtaj, je yotaj xa ta' a', ey xa tiempo jin sic'le can el yu Dios yu walon el sk'aneal yet colbanile tet eb man Israel oj, yet watx' chi yaoc sc'ul eb yin Cristo. \v 8 Ja' Dios yotaj tzet ey yin spixan jun jun ánima. Yuxan jix yak' Santo Espíritu tet eb man Israel oj tu' jaxca jix yute yak'on e on, yuxan jaxca tu' jix yute x'oxon el oj, tol watx' xa eb yul sat. \v 9 Ja' yul sat Dios, caw laan xa eb ketoj, yutol ja' jix i'on el spenail eb, yet jix yaon oc Cristo eb yin sc'ul. \v 10 Ja' tinani' xin, ¿tzet yuxan c'am che yoche che cha' tzet chi yoche chi yun Dios? Jaxca junoj ijatz caw al, c'am chi cu a yalan, quey tu' sley Moisés tu'. Ma ijcha a yu eb kichmam. Catu' ma ijcha pax ku on. Yuxan, ¿tzet yuxan che yoche che yaoc jun tu' yiban eb creyente man Israel oj? \v 11 Manchej je yute jaxca tu', yutol kotaj sic'lebil, tol asan yu swatx' c'ulal naj Kaawil Jesús chi cu colchai, yuxan quey pax tu' eb man Israel oj tu', ẍi naj Pedro tet eb. \p \v 12 Ja' yet jix yaben eb wan ti', catu' jix tz'ini ey masanil eb. Catu' jix yaben eb tzet jix yal Bernabé yetoj Pablo, yet jix yalontej eb tol ec'al \w milagro\w* jix el yunen Dios yin eb yet jix ec' eb snan xol eb man Israel oj. \v 13 Yet jix lawi yalon eb tu', catu' jix yalon Jacobo jaxca ti': \p —Jex wuẍtaj, ab wej tzet oj wal e ex ti' an. \v 14 Jix yal naj Simón Pedro e on, tol lalan x'oxon swatx' c'ulal Dios tet eb man Israel oj. Lalan sic'le el eb yu, catu' chi oc eb yetoj Dios. \v 15 Ja' jun chi el yunen ti', chi ẍa'le sba yetoj tzet tz'ibebil can yu eb ẍejab Dios peyxa, bey chi yal jaxca ti': \q1 \v 16 Oj jin jul yet junoj tiempoal, catu' oj waon can oc jun yic'aal rey David sq'uexel oj yin yopiso. \q1 Yutol jaxca junoj na jix ey q'ueyi, quey tu' yunnaj can yopiso David tu'. Pero oj jin wa'ne junel xa an. \q1 \v 17 Yet watx' ja' eb man Israel oj, oj yaoc sna'bal eb win an, jain Yaaw jin ti' an. \q1 Ja' ton masanil eb sic'bil xa el wu yu yoc wetoj bey jun jun nación an. \q1 \v 18 Quey tu' yutenaj yalon can naj Kaawil, naj jix ak'on kotajne el wan ti' yet tax peyxa, ẍi yul An Juun tu'.\x * \xo 15:18 \xt Amós 9:11, 12\x* \p \v 19 Yuxan chin na' jainti' an, tol manchej ketne eb man Israel oj chi yaoc sc'ul yin Dios. \v 20 Asanne ojab cu carta chi katoj tet eb, tol manchej xa ẍi eb tzet chi ak'le yin xaambalil tet tzet chi al-le oc diosal. Manchej sbeybalne amulal eb. Manchej xa slo' chic' eb. \v 21 Chi wal jaxca tu' yutol yet tax peyxa ey eb chi yal el oj bey jun jun snail sculto eb ket Israelal tol pena wan ti'. Ja'c'ala' tinani', chi c'al yal el eb yet jun jun sc'ual xewilal, ẍi Jacobo tet eb. \p \v 22 Yuxan jix swa' alne eb ẍejab Jesús, yetoj eb anciano, c'al eb creyente masanil, tol chi sic'le el jaywan oj eb creyente, chi to yetoj Pablo c'al Bernabé bey conob Antioquía. Jix sic'on el Judas eb, naj chi yij pax Barsabás, yetoj Silas. Ja' cawan eb tu', miman yel oc apnoj eb snan xol eb creyente. \v 23 Ja' eb jix chejletoj to yak' an carta tu'. Jix yal an jaxca ti': \p “Jaon anciano jon ti', yetoj eb creyente masanil yetoj jaon ẍejab Jesús jon ti', chi katoj scawil je c'ul jaex, jex man Israel oj a conob Antioquía, yetoj jex a lugar Siria, c'al jex a Cilicia. \v 24 Jix kabe, tol ey jaywan eb a titi' jix apni bey titu', catu' jix jex yetne eb yetoj tzet chi yala. Tejan ian chi somcha el je c'ul yu eb, yutol chi yal eb jaxca ti': ‘Sowalil chex ak'le circuncidar, sowalil che jije tzet chi yal sley Moisés,’ ẍi eb, chi tz'aj yalon eb. Man jaon oj jix cu chejtoj eb. \v 25 Yuxan jix cu yamba cu ba, catu' jix cu sic'on el jaywan eb cu xol, yu sto eb e ex tu'. Yaman sto eb yetoj kuẍtaj Bernabé, c'al kuẍtaj Pablo. Ja' cawan eb ti', caw ey cu cam c'ulal yin eb. \v 26 Jix yilon sya'ilal eb yu c'al Kaawil Jesucristo. Ey bey ian xa c'al jix ak'le cam eb. \v 27 Ja' ton Judas yetoj Silas oj cu chejtoj e ex tu'. Ja' eb oj toj alon je yabe tzet jix cu wa'ne titi'. \v 28 Jix cu na' tol yel watx', man ec'al oj chejbanil chi kaltoj e ex, catu' jix ẍa'on pax sc'ul Santo Espíritu ketoj. Yuxan, asan jayeb ti' chi kaltoj e ex sowalil che jije. \v 29 Manchej je chi' no' chi'be chi ak'le yin xaambalil tet tzet chi al-le oc diosal. Manchej je lo' ẍiq'uil no'. Manchej je chi' no' nok' ey to chic' xol ẍi'beal. Manchej je beybalne amulal. Ta che jije wan ti', watx' chi el je yunen, ch'al tu'. Asan wan ti' chi kaltoj e ex.” \p \v 30 Jix chejle c'al toj eb chejabwom tu' xin, jix to eb bey conob Antioquía tu'. Jix apni eb, catu' jix yambale oc eb creyente yu eb, catu' jix yak'on an carta tu' eb tet eb. \v 31 Caw chi tzala a eb creyente tu' yet jix yaben eb yawtele a an, yutol jix ak'le smimanil sc'ul eb yu an jix yabe. \v 32 Ja' Dios jix ak'on Judas c'al Silas yal el sk'ane xin, yuxan jix yak' pax smimanil sc'ul eb, eb creyente tu'. Ec'al tzet jix al-le tet eb, yu yiptzele eb creyente titu'. \v 33 Ja' yet jix ey ec' eb jayeb c'u titu', catu' jix paxtoj eb bey ey ec' eb jix chejontej eb tu'. \v 34 [Pero ja' naj Silas, jix na'balne el naj scan bey Antioquía tu'.] \v 35 Jix can to pax can Pablo c'al Bernabé bey jun conob tu', catu' jix cuywa can eb snan xol eb creyente. Jix yalon el sk'ane naj Kaawil eb. Ec'al eb creyente jix cuywa yetoj eb. \s1 Ja' Yet Jix To Naj Pablo Yin Scaelal Yu Yalon El Sk'ane Dios \p \v 36 Jix ey ec' eb jayeb c'ual xin catu' jix yalon Pablo tet naj Bernabé jaxca ti': \p —Toon kil eb creyente bey jun jun conob bey jix ec' kal el sk'ane naj Kaawil yet sbabelal. Toon kil eb, ta tec'an c'al ye eb, ẍi Pablo tu'. \p \v 37 Jix yoche Bernabé, tol chi to naj Juan Marcos yetoj eb. \v 38 Pero jix sna' naj Pablo tol man smoo oj chi to naj yetoj eb. Yutol ja' yet junel, jix el can a naj yintaj eb bey Panfilia, catu' ma laj yilon yopiso naj yetoj eb. \v 39 Catu' jix steele a sba eb yu c'al naj. Ma xa ẍa'le sba sk'anab eb. Yuxan, tx'oj tx'oj xa c'al jix to can jun jun eb. Ja' Bernabé jix oc yul barco, jix to bey Chipre. Jix yi' can toj Marcos yetoj. \v 40 Jal Pablo xin, jix sic' el Silas xol eb creyente, catu' jix to yetoj. Jix ale can oc eb yul sk'ab Dios yu eb creyente titu', catu' jix to eb. \v 41 Jix ec' eb bey jun lugar chi yij Siria yetoj bey Cilicia. Jix ec' eb yaoc sna'bal eb creyente bey jun jun iglesia. \c 16 \s1 Ja' Yet Jix Oc Naj Timoteo Yetoj Pablo C'al Silas \p \v 1 Jix apni Pablo yetoj Silas bey conob Derbe. Catu' jix el eb titu'. Jix apni eb bey conob Listra. Ja' titu' jix ilcha jun creyente chi yij Timoteo yu eb. Ja' naj Timoteo tu', yune' jun ix ix creyente a Israel. Jal smam naj xin, a Grecia naj. \v 2 Watx' sbeybal naj Timoteo tu' yal masanil eb creyente a conob Listra, c'al eb a Iconio. \v 3 Jix sna' naj Pablo tol oj yi'toj naj tu' yetoj, yuxan jix ak'le circuncidar naj, yet watx' c'am chi tit sjowal eb Israel ey bey jun lugar tu', yutol yotaj eb tol Griego smam. \v 4 Ja jun jun conob bey jix ec' eb, jix yal c'al can tet eb wan chejbanil albil can eb yu eb ẍejab Jesús, c'al yu eb anciano a Jerusalén, yu chi sjije wan chejbanile eb tu'. \v 5 Ja' eb creyente bey jun jun conob tu', tec'an c'al chi yute yaon oc sc'ul eb yin Cristo. Jaxca c'al ti' jix yun ẍ'ib sbisil eb jun jun c'u. \s1 Jun Tzet Jix Yil Pablo Jaxca Yin Weyicheal \p \v 6 Jix yoche naj Pablo yetoj Silas jix to yal el sk'ane Dios bey jun lugar chi yij \w Asia\w*, pero ja' Santo Espíritu ma cha'on toj eb. Yuxan, ja' bey jun lugar chi yij Frigia yetoj bey Galacia, ja' tu' jix to eb. \v 7 Ja' yet jix apni eb yul smoonal jun lugar chi yij Misia, jix sna'on eb, tol chi to eb bey jun lugar chi yij Bitinia. Pero ja'c'ala' ma cha'letoj eb yu Yespíritu Jesús. \v 8 Yuxan tu' c'al jix sk'axpone jun lugar Misia tu' eb, catu' jix apni eb bey jun lugar chi yij Troas, bey sti' ja mar. \v 9 Ja' yet jun ak'balil tu', ey jun winaj a Macedonia jix oc linan sattaj Pablo jaxca yin weyicheal. Jix sk'anlen jaxca ti' tet naj Pablo: “K'axponan toj bey Macedonia, catu' chach ec' colwa ketoj,” ẍi jun winaj tu' tet Pablo. \v 10 Ja' yet jix yilon Pablo jun tu', catu' jix kak'on lista cu ba yu chi cu k'axpontoj bey Macedonia tu'. Yutol jix kotajne el oj, tol ja' Dios jix ak'on kopiso kalon el sk'aneal yet colbanile tet eb ánima titu'. \s1 Sk'aneal Yet Jix Oc Pablo C'al Silas Preso Bey Filipos \p \v 11 Catu' jix cu oc yul jun barco bey Troas jon. Catu' jichan cu to bey jun lugar chi yij Samotracia. Ja' yet jun xa c'ual xin, jix cu apni bey jun conob chi yij Neápolis. \v 12 Catu' jix cu toi, jix cu apni bey jun conob Filipos. Ja' jun conob tu', yet eb a Roma. Yel miman yel oc apnoj jun conob tu' yintaj wan xa ey yul yet Macedonia tu'. Ec'al c'al c'ual jix cu ey ec' bey jun conob tu'. \v 13 Ja' yet sc'ual xewilal jix cu to bey jun ja' miman ja' sti' el conob,\f + \fr 16:13 \ft Ja' bey c'am snail sculto eb Israel chi sey junoj lugar eb bey tz'inini bey chi yi' ey sba eb tet Dios.\f* bey chi bet c'al ta' txaloj ánima. Ja' yet jix cu apni sti' ja' tu' catu' jix cu ey chotan nioj. Jix kalon el sk'ane Dios tet wan eb ix ix yaman xa ec' sti' ja' tu'. \v 14 Ey jun ix ix a conob Tiatira chi yij Lidia ey oc xol eb ix tu', txonom cajin k'ap ix.\f + \fr 16:14 \ft Púrpura k'ap bonbil yetoj jun tujan bonbale miman stool. Ja' jun tujan k'ap tu', asan eb be'om chi k'anoni.\f* Caw chi yi' ey sba ix tet Dios. Ja' yet lalan yaben ix tu', jix na'cha el yu ix yu naj Kaawil. Yuxan, caw jix yaoc sna'bal yin tzet chi yal naj Pablo tu'. \v 15 Yuxan jix yak' can bautizar sba ix, c'al sfamilia ix. Catu' jix yalon ix e on jaxca ti: \p —Ta yel chi waoc jin c'ul yin naj Kaawil che yil oc an, toon nej, ja' bey jin na an oj je yak' je posada, ẍi ix e on jon. Caw jix oc c'al tean ix kin, yuxan jix cu to bey sna ix tu', catu' jix cu ey ec' titu'. \v 16 Ja' yet junel lalan cu to bey chi oc txa, catu' jix apni jun ix cu c'atan. Ey oc pena espíritu yin ix, yuxan chi na'cha el tzettaj yetal yu ix. Criadaeal ye ix bey wan winaj. Miman tumin chi yak' ganar eb spatrón ix tu' yin, yutol chi yal ix tol yotaj ix tzet oj jul yin ey oj to. \v 17 Jix tzajlo ix kintaj yetoj Pablo, catu' jix a yaw ix yin ipal jaxca ti': \p —Ja' wan winaj ti', ẍejab Dios eb, jun Dios tol miman yel oc apnoj. Ja' eb chi alon e ex, tzet utbil chi yun je colchai, ẍi ix. \p \v 18 Ec'al c'al c'ual jix yal ix jaxca tu'. Ja'c'ala' c'al tzet jix yal ix jun jun el. Ma xa techa yu Pablo yabeni, yuxan jix meltzotoj jacan yin ix, catu' jix yalon tet jun pena espíritu ey oc yin ix tu' jaxca ti: \p —Chi wal e ach yin sbi naj Jesucristo, elan yin ix ix ti', ẍi naj Pablo tu'. \p Catu' jix el can yet jun txolan tu'. \p \v 19 Pero ja' yet jix yilon eb spatrón ix tol jix el jun pena espíritu yin ix, c'am xa chi yak' ganar tumin eb yin ix, yuxan jix jechletoj Pablo yetoj Silas yu eb bey txombal bey ey ec' eb yaaw. \v 20 Ja' yet jix apni eb sattaj eb yaaw tu', catu' jix yalon eb jaxca ti': \p —Ja' eb Israel ti', tu' c'al chi jul yak' somcha el sc'ul eb ánima bey cu conob ti'. \v 21 Lalan yak'on cuyle eb wan beybale ey cu leyal tol c'am chi kune. C'am chi ske' cu cha'on eb, catu' c'am chi ske' kunen tzet chi yala, yutol a Roma jon, ẍi eb. \p \v 22 Ja' jantaj ánima yaman ec' oj, caw jix tit sjowal eb yin Pablo c'al yin Silas tu'. Catu' jix ak'le i'le el spichil eb yu eb yaaw tu'. Catu' jix ak'le yij eb yu eb. \v 23 Yet jix lawi yijon eb tu', catu' jix bet k'ojle can octoj eb preso, catu' jix yalon eb yaaw tet naj teynem preso jaxca ti': \p —Caw c'anani cha wute eb naj, ẍi eb yaaw tet naj teynem preso tu'. \v 24 Ja' yet jix yaben jun chejbanile tu' naj, catu' jix bet yaon can octoj eb ta' c'al bey yich octoj. Catu' jix yaon octoj yajan eb yul jolan yul te'. \v 25 Ja' yet chuman ak'bal lalan xali Pablo yetoj Silas tu', catu' lalan sbit'nen pax wan bit' eb tet Dios. Jix yab masanil wan xa eb a preso tu'. \v 26 Ja' yet chuman ak'bal jix ec' jun miman quixcab, caw jow jix yute sba. Jix bilwi cimientoal yich preso tu' yu, catu' jix jajcha masanil spuertail preso tu' yu. Catu' jix el tilaboj cadena ey oc yin eb presowom tu'. \v 27 Ja' yet jix el sweyan naj teynem preso, catu' jix yilon naj tol jajan xa spuertail preso tu' masanil, catu' jix yi'on atej yespada naj yul s'umal tu', catu' chi yochen naj chi yak' c'am sba. Yutol jix sna' naj, tol jix eltej masanil mac ey oc yul preso tu'\f + \fr 16:27 \ft Ja'c'ala' yalon sley eb a Roma, ta ey junoj a presowom chi jajle el yu naj ilom preso, ja' naj ilom preso tu' chi oc can sq'uexel oj. Ey tiempo chi cam naj ilom preso tu' sya'il oj eb.\f* \v 28 Pero jix awi eltej Pablo tet naj yin ipal jaxca ti: \p —Manchej ja wak' cam ja ba, ey jon ec' cu masanil on, ẍi eltej. \p \v 29 Jix sk'anon junoj sejtebal naj tu', catu' jix octoj naj bey ey ec' eb tu'. Caw chi bilwi naj yu xiw c'ulal. Catu' jix ey kaan naj sattaj Pablo yetoj Silas. \v 30 Catu' jix yi'on eltej eb naj. Catu' jix yalon tet eb jaxca ti: \p —¿Tzet sowalil chi wune yu scolcha jin pixan an? ẍi naj tet eb. \p \v 31 A oc ja c'ul yin naj Kaawil Jesucristo, catu' oj jaach colcha oj, c'al jantaj ja familia bey ja na, ẍi eb tet naj. \v 32 Catu' jix yalon sk'ane naj Kaawil eb tet naj, c'al tet eb sfamilia naj ey ec' bey sna tu'. \v 33 Ja' c'al oc yet jun ak'bal tu' jix tx'a'li el ya'sil eb naj tu', catu' jix yak'on bautizar sba naj yetoj sfamilia ey ec' bey sna tu'. \v 34 Catu' jix yi'ontoj eb bey sna naj, catu' jix low eb yu naj. Caw chi tzala naj yetoj c'al eb sfamilia bey sna tu', yutol jix yaoc sc'ul eb yin Dios. \p \v 35 Ja' yet jix k'inibi a oj, catu' jix chejletoj wan eb policía yu eb yaaw. Jix bet yalon eb tet naj teynem preso tu', tol chi jajle el Pablo c'al Silas. \v 36 Yuxan jix yal naj tet Pablo tu' jaxca ti': \p —Jix yal eb yaaw tol chi ske' chex jin jaj el oj. Yuxan, asi' wej. Paxan nej yin tzala c'ulal, ẍi naj tet eb. \p \v 37 Pero jix yal naj Pablo tu' tet eb policía tu' jaxca ti: \p —Jaonti', ey kuunal yul yet Roma. Pero babel jix kij tz'um yu eb sattaj conob. Ma sk'anle eb yabe ta ey cu mul.\f + \fr 16:37 \ft Ey sleyal eb tol c'am chi yijon tz'um junoj naj ey yuunal yul yet Roma ta c'am to chi txeclo el smul naj.\f* ¿Tumi chi yoche eb yin ewantajil chi cu sjaj el tinani'? Caw c'amaj jaxca tu'. Jul ojab eb yaaw tu', ja' caw eb chi cu i'on eltoj, ẍi Pablo tet eb. \p \v 38 Yuxan jix to eb yal tet eb yaaw tu'. Ja' yet jix yaben eb yaaw tu', tol ey yuunal yul yet Roma eb, caw jix xiw a eb. \v 39 Catu' jix to eb sk'anon miman c'ulal tet Pablo c'al tet Silas tu'. Catu' jix i'le eltej eb preso yu eb. Catu' jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Chi cu k'an e ex, tol chex el yul cu conob ti', ẍi eb tet eb. \p \v 40 Ja' yet jix eltej eb yul preso tu', catu' jix to eb bey sna ix Lidia junel xa. Jix c'oli sk'anab eb yetoj eb creyente, catu' jix iptzele can eb yu eb. Catu' jix to eb. \c 17 \s1 Ja' Yet Jix A Somna Eb Ánima Bey Conob Tesalónica \p \v 1 Jix ec' Pablo yetoj Silas bey conob Anfípolis yetoj bey conob Apólonia. Catu' jix to eb bey conob Tesalónica, bey ey jun snail sculto eb Israel. \v 2 Jix octoj Pablo tu' yetoj eb yul snail sculto eb tu', jaxca c'al chi yun bey jun jun conob. Ja' yet oxeb \w sc'ual xewilal\w* jix bet al-le yab eb Israel tu' yu eb. \v 3 Jix yal tet eb, tzet tz'ibebil can yul An Juun, tzet utbil ja' Cristo sowalil ton jix yab sya'il, catu' jix ak'le cam oj. Pero sowalil pax jix pitzc'u a xol eb camnaj. Catu' jix yalon pax tet eb jaxca ti': \p —Ja' ton sk'aneal Jesús lalan walon e ex ti' an, tol ja' ton Cristo, ẍi naj Pablo tet eb. \v 4 Ey eb Israel jix yaoc sc'ul yin Cristo, yuxan jix oc eb yetbi oj Pablo yetoj Silas tu'. Pero ey pax eb ma yaoc sc'ul yin. Ec'al pax eb Griego chi yi' ey sba tet Dios, jix yaoc eb yin sc'ul. Ec'al pax eb ix ix miman yel oc apnoj, jix yaoc eb ix yin sc'ul. \v 5 Pero ja' eb Israel ma yaoc eb yin sc'ul, ja' yet jix yilon eb jaxca tu', caw jix tit sjowal sc'ul eb, catu' jix yambale oc wan eb pena c'al ta' sna'bal yu eb. Ja' eb jix syamba oc eb tu', ja' c'al spenail chi ec' sey eb yul-laj calle. Ja' yet jix ak'le sc'ul oj eb, eb pena sna'bal tu' jix yak'on pax sc'ul oj masanil conob eb. Jix yuchon a somna eb ánima eb yu stit sjowal eb. Catu' jix octoj eb yin c'am spermisoal eb yul sna naj Jasón, yutol ja' sna'on eb, tol ja' tu' ey ec' Pablo yetoj Silas. Catu' chi yi'on eltej eb yaloni, catu' chi ale oc eb tet eb conob. \v 6 Pero c'am pax eb ey ec' yul na tu'. Yuxan, ja' naj Jasón yetoj jaywan xa eb creyente jix smitx' eb, catu' jix i'letoj eb sattaj eb yaawil conob yu eb. Catu' jix yalon eb yin ipal jaxca ti': \p —Ja' Pablo yetoj Silas ti', chi ec' eb yak' somcha sc'ul masanil ánima yul yiban k'inal ti'. Ja' tinani', jix jul ec' eb cu nan cu xol ti'. \v 7 Ja' naj Jasón ti' jix cha'on eb bey sna. Ja' masanil eb ti' c'am chi sjije sley naj yaaw bey Roma. Ilala, tol chi yal eb tol ey junoj xa sreyal eb chi yij Jesús, ẍi eb tet eb yaaw tu'. \p \v 8 Ja' yet jix yaben eb conob yetoj eb yaaw wan tu', catu' jix a uchna eb yu stit sjowal. \v 9 Jal pax Jasón yetoj eb jix mitx'le yetoj naj tu' xin, tumin ch'en jix ya can eytoj eb preso sq'uexel oj, catu' jix jajle el eb. \s1 Ja' Yet Ey Ec' Pablo Yetoj Silas Bey Berea \p \v 10 Ja' yet jix k'ejbi ey oj, catu' jix chejletoj Pablo yetoj Silas yu eb creyente bey conob Berea. Jix apni eb titu', catu' jix oc eb yul snail sculto eb yet Israelal. \v 11 Yel watx' sna'bal eb Israel a Berea tu' yintaj pax eb a Tesalónica. Jix cam yaben sk'aneal Dios eb, catu' jun jun c'al c'u chi seyon yil eb An Juun bey Tz'ibebil can sk'ane Dios, yu yilon eb sk'ane Dios, yu yilon eb, ta yel chi yal Pablo yetoj Silas tu'. \v 12 Ec'al eb jix yaoc sc'ul yin \w Cristo\w*. Ec'al pax eb Griego jix yaoc yin sc'ul. Ey eb ix c'al eb winaj miman yel oc apnoj yul sat conob jix yaoc eb yin sc'ul. \v 13 Pero ja' yet jix yaben eb Israel a Tesalónica tol lalan yalon el sk'ane Dios naj Pablo bey Berea tu', catu' jix to eb titu', jix apni eb, catu' jix yuchon a somna conob eb. \v 14 Eyman jix chejletoj Pablo yu eb creyente sti' ja' mar. Jal Silas yetoj Timoteo xin, jix can can eb bey Berea tu'. \v 15 Ey eb creyente jix to yetoj Pablo masanta' jix apni bey conob Atenas.\f + \fr 17:15 \ft Ja' bey conob Atenas chi bet eb a Grecia cuywoj, catu' chi oc eb mimej jelanil.\f* Yet jix apni eb titu', catu' jix yalon Pablo tet eb jaxca ti': \p —Che yal tet Silas yetoj Timoteo, tol chi tit eb yin eymanil, ẍi naj tet eb. Catu' jix meltzo eb jix to yetoj Pablo tu'. \s1 Ja' Yet Ey Ec' Pablo Bey Conob Atenas \p \v 16 Yajban chi yechbane yapni Silas yetoj Timoteo naj Pablo tu' bey conob Atenas, catu' jix yiloni, tol ec'al wan tzet yetal chi yal oc eb sdiosal oj. Caw jix cus a sc'ul yet jix yilon jaxca tu'. \v 17 Catu' jix octoj yul snail sculto eb yet Israelal. Jix c'oli yalon el tet eb Israel tu', c'al yetoj tet eb chi yi' ey sba tet Dios yetoj. Catu' jun jun c'al c'u, jix bet yalon el snan xol ánima bey txombal. \v 18 Ey wan winaj caw chi scuy sjelanil eb, eb chi yij epicúreo yetoj wan eb chi yij estoico,\f + \fr 17:18 \ft Ja' yul stiempoal naj Pablo ey caab tujan cuybanile bey Atenas. Tx'oj tx'oj c'al yoc sna'bal. Ey jun tujan chi yij estoicos, yetoj jun xa tujan chi yij epicúreos.\f* catu' jix c'oli sk'anab eb yetoj Pablo. Ey eb jix yal yin naj Pablo jaxca ti': \p —Ja' jun winaj sora sk'anab ti', ¿tzet la oj yal e on? ẍi eb. \p Jal wan xa eb xin, jix yal eb jaxca ti': \p —Sk'aneal wan xa tx'oj diosal chi yala, ẍi eb. \p Quey tu' jix yute yalon eb jaxca tu' yutol sk'aneal Jesucristo jix yal el Pablo snan xol eb. Jix yal pax oj tol chi pitzc'u a eb camnaj. \v 19 Jix i'letoj Pablo yu eb jelan tu' bey jun yali' wonan chi yij Areópago, bey chi yak' sk'umbalba eb.\f + \fr 17:19 \ft Areópago sbi jun lugar bey chi syamba sba eb yaaw bey Atenas.\f* Ja' yet jix apni eb titu', catu' jix sk'anlen el eb tet Pablo jaxca ti': \p —Ja' jun ac' cuybanile cha wal el ti', ¿chim ske' kotajnen el masanil? \v 20 Yutol c'am to bey chi kab wan ti'. Yuxan chi koche chi kotajne el oj, tzet chi yal yel oc apnoj, ẍi eb. \p \v 21 Quey tu' jix yute yalon eb jaxca tu', yutol masanil ánima bey Atenas tu', c'al eb tx'oj conobal ey ec' titu', tx'oj yel sna'bal eb. Ta tol ey junoj ac' cuybanile chi bet al-le yab eb, caw chi ẍa' sc'ul eb yabeni, c'al yalon el oj. Asan jun tu' bey chi yaoc sna'bal eb. \p \v 22 Jix a linan Pablo snan xol eb bey Areópago tu' catu' jix yalon jaxca ti': \p —Jex winaj a Atenas ti', chi wila, tol caw ey oc je na'bal yin tzet che yal oc je diosal oj. \v 23 Ja' yet jix jin ec' yul je conob ti', catu' jix wilon bey che yi' ey je ba tet tzet che yal oc je diosal oj tu'. Jix wilon pax jun smeẍail xaambal, bey tz'ibebil oc wan k'ane ti' je yu: “Ja' titi' chi ki' ey cu ba tet jun Dios man otajbil oj,”\f + \fr 17:23 \ft Ja' eb ánima man creyente oj peyxa, ey sobrail smeẍail xaambal chi swa'ne a eb yutol tala c'uxan ey wanoj dios man yotaj oj eb yala, yuxan yet wan dios tu' ye wan meẍa tu', yu c'am chi tit sjowal eb yin eb.\f* ẍi oc yin. Ja' jun che yi' ey je ba tet tu', jun man je yotaj oj tu'. Ja' ton jun Dios oj wal sk'aneal e ex. \p \v 24 Ja' jun Dios tu', jix wa'nen yul yiban k'inal ti', c'al masanil tzettaj yetal. Yaaw ye satcan, yaaw pax ye sat tx'otx' ti'. Ja' jun Dios tu' c'am chi ey ey yul-laj na chi swa'ne ánima. \v 25 Man sowalil oj ey tzet chi ak'le tet yu ánima. Yutol ja' Dios tu' chi ak'on cu cawil cu masanil. Ja' chi ak'on cu ka'e', c'al masanil tzettaj yetal sowalil chi oc ku. \p \v 26 Ja' jix wa'nen naj babel winaj, naj bey jix tit yic'aal jun jun conob bey yul yiban k'inal ti'. Yuxan ey ánima bey masanil yul yiban k'inal. Ja' chi ak'on slugar jun jun conob bey chi ey eyi. \v 27 Chi yute Dios jaxca tu', yet watx' chi seyle ec' Dios yu eb ánima, tala c'uxan chi yotajne el Dios eb. Pero chi wal e ex, tol man naat oj ey Dios. Ey ec' Dios cu cawilal jun jun jon. \v 28 Asan yu Dios tu' yuxan iquis jon. Ey cu cawil yu Dios. Yu Dios, yuxan chi cu ec' yul yiban k'inal ti'. Ey wan eb je yet conob caw jelan sk'anabi, jix yal eb jaxca ti': “Yuninal jon Dios cu masanil,” ẍi eb. \v 29 Yel ton chi yal eb, yuninal jon ton Dios. Yuxan, man xa smoo oj cu na'on tol Dios wan echele wa'nebil yetoj ch'en oro tu', ma ch'en plata tu', ma junoj xa tzet ch'enal wa'nebil yu ánima yu sjelanil. \v 30 Ja' yet peyxa, man yotaj oj Dios eb ánima. Yuxan, miman yutenaj sc'ul yin eb. Pero tinani', sowalil chi sna' sba ánima yul yiban k'inal ti'. \v 31 Yutol yalnaj can oj, tol ey jun c'ual oj sna' oc yin smasanil eb ánima yin sjichanil. Ey jun winaj sic'bil el yu Dios, ja' oj na'on oc yin eb. Jix x'ox el Dios tet masanil ánima, tol caw yel jun ti', yet jix spitzc'unen a jun mac txequel tu' xol eb camnaj, ẍi Pablo tet eb. \p \v 32 Pero ja' yet jix yaben eb yaloni tol chi pitzc'u a eb camnaj, ey eb jix buchwa yin naj. Pero ey pax eb xin, jix yal eb tet jaxca ti': \p —Oj kab wan ti' e ach yet junel oj xa, ẍi eb tet Pablo. \p \v 33 Yet jix yaben Pablo tzet jix yal eb tu', catu' jix el xol eb. \v 34 Pero ey jaywan eb jix yaoc sc'ul yin Cristo. Jix sjunbane ey sba eb yetoj Pablo tu'. Ey jun naj chi yij Dionisio, yet yaawil sba yetoj eb chi syamba sba bey Areópago. Ey jun ix ix chi yij Dámaris, c'al wan xa eb jix yaoc sc'ul yin. \c 18 \s1 Ja' Yet Ey Ec' Pablo Bey Conob Corinto \p \v 1 Yet jix lawi jun tu' xin, jix el Pablo bey Atenas tu', catu' jix to bey conob Corinto tu'.\f + \fr 18:1 \ft Yu ec'al sman eb c'al xon eb a Corinto, yuxan caw binabil sconob eb. Catu' miman pax binabil yu caw ey spenail titu'.\f* \v 2 Ja' bey Corinto tu' ey ec' jun naj Israel chi yij Aquila. Ja' bey jun lugar chi yij Ponto jix ali naj. Priscila sbi yistil naj. Ec'lenaj naj yetoj yistil bey jun lugar chi yij Italia. Ey ec' eb bey Italia tu' catu' jix ujtele el masanil eb Israel yul yet Roma yu naj yaaw chi yij Claudio. Yuxan jix el eb bey Italia tu', jix to eb bey Corinto. Ja' titu' jix bet il-le eb yu Pablo. \v 3 Laan c'al smulnail eb xin, yet wa'nemal carpa sba eb, yuxan jix ey ec' naj yetoj eb titu', catu' jix mulna eb scawanil. \v 4 Ja' yet jun jun sc'ual xewilal, jix bet ec' Pablo tu' yalon yab eb ánima bey snail sculto eb yet Israelal. Ja' titu' jix ak'le sna'bal eb Israel c'al eb man Israel oj. \p \v 5 Ja' yet jix jul ec' Silas yetoj Timoteo bey Corinto tu', yet jix tit eb bey Macedonia, lalan yak'on yip Pablo yalon el sk'ane Dios yin masanil sc'ul. Caw jix ak'le na'cha el yu eb Israel, tol ja' Jesús, ja' ton \w Cristo\w*, naj echbanebil sjul yu eb. \v 6 Pero tu' c'al jix tit sjowal eb yin. Catu' jix c'oli sbuchwa a eb yin. Yuxan jix sic'ontene spichil naj Pablo yu x'oxon el tet eb tol c'am xa yalon yet yin eb, catu' jix el naj xol eb. Jix yal tet eb jaxca ti': \p —Jaexti', chi yi'tej je ya'ilal je yiban junelne. Jainti', c'am xa walon wet je yin an. Ja' tinani' xin, chin cha' el yich jin to walon tet eb man Israel oj an, ẍi naj tet eb. \p \v 7 Catu' jix eltej yul snail sculto eb tu', catu' jix to bey sna jun naj chi ijon Justo tu'. Man Israel oj naj, pero chi yi' ey sba tet Dios. Scawilal snail sculto eb Israel tu' ey sna naj. \v 8 Ey jun naj yaawil snail sculto eb Israel tu' chi yij Crispo. Jix yaoc sc'ul naj yin naj Kaawil yetoj c'al sfamilia. Ec'al eb a Corinto tu' jix yaoc sc'ul yin sk'ane Dios yet jix yaben eb. Catu' jix yak'on xa c'al pax bautizar sba eb. \v 9 Jix yalon naj Kaawil tet Pablo tu' yet jun ak'bal jaxca yin weyicheal jaxca ti': \p —Manchej jaach xiwi. Manchej jaach oc tucan ja walon el jin k'ane an, \v 10 yutol ey jin ec' ja wetoj an. C'am junoj mac txequel oj ske' jaach yetneni, yutol ec'al mac txequel sic'bil xa el wu bey jun conob ti' an, ẍi tet naj Pablo. \p \v 11 Yuxan jix ey ec' Pablo nan scaab jabil bey Corinto tu', catu' jix yak'on sk'ane Dios scuy eb titu'. \p \v 12 Ja' yet jun tiempoal tu', ey oc naj Galión yaawil bey jun lugar chi yij Acaya tu', catu' jix slatinen el sba eb Israel yin Pablo. Jix i'letoj naj yu eb sattaj naj yaaw tu'. \v 13 Catu' jix yalon eb jaxca ti': \p —Ja' jun winaj ti', chi ec' yak' sc'ul oj eb ánima catu' chi yalon sba eb tet Dios, pero man jaxca oj cu ley, ẍi eb. \p \v 14 Catu' jix c'oli yalon sba Pablo tu', pero jix yalon Galión tet eb Israel jaxca ti': \p —Manchej jex awi octej e in titi' an. Ta ey junoj tzet man watx' oj jix el yunen naj ti', ma ey junoj spenail jix el yunen naj yul sat ley, chim jin cha' wab tzet che yal an. \v 15 Pero tu' c'al che tx'emle a je ba yu wan k'ane chi yal naj ti', c'al yu jun bie chi sbinanetej naj, yetoj c'al yu je ley. Yuxan, asi' wej, wa'ne wej wan ti' je txojli. Jal jin xin, c'am chi yal jin c'ul chin wa'ne wan ti' an, ẍi Galión tu' tet eb. \p \v 16 Ja' yet jix yalon jaxca tu', catu' jix ujtele eltej eb yu yul sdespacho. \v 17 Catu' jix mitx'le naj Sóstenes yu masanil eb Griego tu', naj ey oc yaawil oj snail sculto eb Israel. Catu' jix mak'le naj yu eb bey sti' sdespacho naj yaaw bey jun lugar tu'. Pero tu' c'al jix oc t'anan Galión tu', c'am nioj tzet jix yal tet eb. \s1 Ja' Yet Jix Paxtoj Naj Pablo Bey Antioquía \p \v 18 Ec'al to c'al c'ual jix ey ec' Pablo bey Corinto tu', catu' jix yalon toj sba tet eb creyente titu'. Jix to Priscila c'al Aquila yetoj. Ja' bey conob Cencrea jix apni eb. Jix sujon el sba naj Pablo titu' yu x'oxon el oj, tol ey jun strato yak'naj naj yetoj Dios,\f + \fr 18:18 \ft Ja' tzet chi yal titi', chi kil bey Números capítulo 6, bey chi yaltej sleyal yet chi yak'on sti' ánima yunen junoj tzet yetal.\f* catu' jix oc eb yul jun barco yu sto bey jun lugar chi yij Siria. \v 19 Ja' yet jix apni eb bey conob Efeso, catu' jix ale can Priscila yetoj Aquila titu' yu naj Pablo. Catu' jix to bey snail sculto eb yet Israelal tu'. Catu' jix c'oli sk'anab yetoj eb ey ec' titu'. \v 20 Jix oc tean eb yin naj tol chi ey ec' jayeb oj c'u naj yetoj eb titu'. Pero ma yal sc'ul. \v 21 Ja' yet jix yalon toj sba tet eb, catu' jix yalon can jaxca ti': \p —Sowalil oj jin toj Jerusalén ilo k'in. Pero ta oj el yin sc'ul Dios, oj jin ec' e ex ti' junel xa, ẍi naj tet eb. \p Catu' jix to yul barco. \v 22 Jix apni bey conob Cesarea. Catu' jix to k'anab yetoj eb creyente bey Jerusalén. Jix ec' bey Jerusalén tu' catu' jix to bey conob Antioquía. \v 23 Ja' tu' jix ey ec' jun tiempoal, catu' jix to junel xa, jix ec' yul jun jun conob yul yet Galacia c'al yul yet Frigia. Jix c'al ec' iptzele eb creyente yu naj bey jix eq'ui. \s1 Ja' Yet Jix Yalon El Sk'ane Dios Naj Apolos Bey Conob Efeso \p \v 24 Ja' yet jun tiempoal tu', ey jun winaj a Israel chi yij Apolos, a conob Alejandría. Jix apni naj bey conob Efeso. Caw jelan sk'anab naj, catu' watx' jix yute yalon el naj tzet tz'ibebil can yul An Juun, yutol caw yotaj naj sic'lebil. \v 25 Cuywinaj naj yin sbeybal naj Kaawil. Yalnaj el watx' k'ane naj yin masanil sc'ul. Yin sjichanil jix yun yalon el sk'aneal Jesús naj. Cax c'al asan scuybanil sbautismo naj Juan yotaj xa naj. \v 26 Ja' yet junel jix to naj yal el sk'ane Dios bey snail sculto eb yet Israelal. Caw tec'an ye naj yet jix yalon el oj. Ja' yet jix yaben Priscila yetoj Aquila tzet jix yute cuywa sba naj xin, catu' jix yi'ontoj naj eb xojli, catu' jix c'oli swatx' scuyle naj yu eb yin yet Dios tu'. \v 27 Catu' jix el yin sc'ul naj Apolos tu' chi to bey jun lugar chi yij Acaya. Jix colwa eb creyente yetoj naj yet tu', jix s'iben el jun scarta eb jix yi'toj naj bey eb creyente a lugar titu', yet watx', watx' chi yute ẍa'on apnoj naj eb. Ja' yet jix apni naj bey Acaya tu' xin, catu' jix iptzele jantaj eb jix xa yaoc sc'ul yin Dios yu swatx' c'ulal Dios tu'. \v 28 Caw jix yak' yip naj x'oxon el oj, tzet utbil tol yel c'ulal tol q'ueynajtoj eb Israel tu'. Ja' sk'ane Dios tz'ibebil can yul An Juun jix yak'balne, catu' jix yalon tet eb ánima yet watx' chi na'cha el yu eb, tol ja' Jesús, ja' ton \w Cristo\w*, catu' tol ja' echbanebil sjul yu eb. \c 19 \s1 Ja' Yet Ey Ec' Naj Pablo Bey Efeso \p \v 1 Ja' yet ey ec' Apolos bey Corinto, jix c'oli yec' Pablo bey wan conob tzalquiltaj scawilal. Catu' jix apni naj bey conob Efeso. Ja' titu' jix yil-le el sba yetoj wan eb creyente. \p \v 2 Catu' jix sk'anlen el tet eb jaxca ti': \p —¿Jix mi eyol naj Santo Espíritu je yin yet jix je yaon oc je c'ul yin Cristo? ẍi Pablo tet eb. \p —C'amaj, c'am bey chi kabe ta ey Santo Espíritu, ẍi eb. \p \v 3 —Pero ja' yet jix je yak'on bautizar je ba, ¿tzet jix je yaoc yin je c'ul? ẍi Pablo tu' tet eb. \p —Ja' wan scuybanil naj Juan jix cu jije on, ẍi eb tet naj. \p \v 4 Yuxan jix yal pax tet eb jaxca ti': \p —Ja' naj Juan tu', yak'naj bautizar ánima, yu tx'oxbanileal, tol chi sna' sba eb yin spenail. Pero yalnaj tet eb, tol ey jun mac txequel tzajan sjul yintaj naj. Sowalil ja' yin jun mac txequel tu' chi yaoc sc'ul eb. Ja' jun mac txequel tu', ja' ton Jesús, naj \w Cristo\w*, ẍi Pablo tet eb. \p \v 5 Ja' yet jix yaben wan ti' eb, catu' jix yak'on bautizar sba eb yin sbi naj Kaawil Jesús. \v 6 Catu' jix yaon atoj sk'ab naj Pablo yiban sjolom jun jun eb, catu' jix eyol Santo Espíritu yin eb. Jix k'anab a eb yin wan tx'oj ti'eal, catu' jix ak'le yal wan scuybanil Dios eb. \v 7 Ja' eb jix aon oc yin sc'ul tu', ey mi lacawanoj eb. \p \v 8 Oxeb xaaw jix bet naj Pablo yal el sk'ane Dios yul snail sculto eb yet Israelal tu'. Tec'an jix yute sba yalon el tet eb. Jix ak'le yotajne el eb yu naj tzet utbil chi yun yoc Dios Yaawil oj eb. \v 9 Pero ey wan eb caw caw sna'bal. Tutun c'am chi yal sc'ul eb chi yaoc yin sc'ul. Chi yal eb tet eb ánima, tol c'am swatx'il jun cuybanile bey ey oc eb creyente tu'. Yuxan jix el Pablo snan xol eb. Catu' jix i'letoj eb creyente tu' yu bey yescuela jun naj chi yij Tiranno. Ja' titu' jix bet cuyle eb creyente yin jun jun c'u. \v 10 Caab jabil yunnaj eb jaxca tu'. Yuxan, masanil eb a lugar bey Asia tu' jix yab sk'aneal naj Kaawil Jesús eb. Eb Israel c'al eb man Israel oj, masanil eb jix yab sk'aneal tu'. \v 11 Catu' jix k'anbalnele Pablo yu Dios yin x'oxon wan \w milagro\w* caw miman yel oc apnoj. \v 12 Ey eb i'bil oc tx'ambale yu, c'al pichile yu, catu' jix stenle oc yin naj Pablo yu eb. Catu' jix bet yaon oc eb yin eb ya' ey, catu' jix wa'xi can sc'ul eb yu. Ey pax pena espíritu jix el can yin eb ánima yu. \p \v 13 Ey wan eb ec'abwom Israel, jix yak'le yi'on el pena espíritu yin ánima. Jix yak'le yawten sbi naj Kaawil Jesús eb, yet jix yi'on el pena espíritu eb tu'. Jix yal eb tet eb pena espíritu jaxca ti': \p —Yin Sbi Jesús chi kaloni: Elan nej. Ja' Jesús tu', ja' ton naj chi ec' yal el sk'aneal naj Pablo, ẍi eb jix yalon eb. \p \v 14 Ey jujwan sc'aal jun naj Israel chi yij Esceva, naj yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios. Jix yak'le eb naj yi'on el jun pena espíritu yin ánima. \v 15 Pero ja' yet jix tak'wi tet eb naj jix yal jun pena espíritu jaxca ti': \p —Ja' Jesús che yal tu' wotaj an. Wotaj pax Pablo tu' an. Pero jaexti', ¿mac jex txequel? ẍi jun pena espíritu tu' tet eb. \p \v 16 Ja' naj bey ey oc jun pena espíritu tu', jix tit jucna naj yin eb, catu' jix ak'le ganar yey q'uey eb masanil yu naj. Jix el eb sc'atan naj. Jix ya'sitoj eb. Jix el eb bey na bey ey ec' eb tu', catu' jix el jinin oj eb yin t'iran el eb. \v 17 Jix yab masanil eb a Efeso sk'aneal tzet jix yun tu', eb Israel c'al eb man Israel oj, jix yab masanil eb. Yuxan jix xiw a eb masanil. Jix yalon watx' k'ane eb tet naj Kaawil Jesús. \p \v 18 Ec'al eb yanaj xa oc sc'ul yin Cristo. Catu' jix yalon atej tzet man watx' oj jix el yunen masanil eb. \v 19 Ey ec'al eb xin, jix yak'le yin a txumal. Jix yi'tej slibro eb chi yak'balne yet chi txumle eb tu', catu' jix nuson tz'a' eb sattaj masanil eb. Jix yi' cuenta eb yin jantaj stool an, ey mi laoneb oj mil quetzal\f + \fr 19:19 \ft Chi yal titi': “cincuenta mil piezas de plata” chi yal yel oc apnoj, miman tumin.\f* ey oc yin an. \v 20 Ec'al ánima jix yaoc sc'ul yin sk'ane Dios yet tu', yuxan, jaxca ton ti' jix yun xeclo el oj tol caw miman yipal sk'ane tu'. \p \v 21 Ja' yet jix lawi wan tu' xin, jix sna'on Pablo, tol oj ec' bey jun lugar chi yij Macedonia yetoj bey Acaya, catu' chi to bey Jerusalén. Catu' jix yalon jaxca ti': \p —Oj lawoj tu', sowalil oj jin apnoj bey Roma an, ẍi naj. \p \v 22 Jix ẍejon babojtoj cawan ẍejab tu' bey Macedonia, ja' ton Timoteo yetoj Erasto jix toi. Jal naj Pablo tu' xin, jix to can jayeb xa xaaw bey Asia tu'. \s1 Ja' Yet Jix A Uchna Conob Bey Efeso \p \v 23 Ja' yet jun tiempoal tu', caw jix a uchna masanil eb conob yu jix tit sjowal yin scuybanil naj Kaawil. \v 24 Ey jun naj chi ijon Demetrio, chac'om plata naj. Ja' naj chi wa'nen yechel sna jun ix chi yal oc eb sdiosal oj tu', jun chi yij Diana. Miman tumin chi yak' ganar eb yet chac'om platail yetoj yin wan echele tu'. \v 25 Jix yawte oc bulan wan xa eb naj, eb chi wa'nen wan echele tu' yetoj, c'al wan xa eb yet chac'om ch'enal. Catu' jix yalon naj tet eb jaxca ti': \p —Jex wet chac'om ch'enal, je yotaj, tol miman cu tumin chi kak' ganar yin jun kopiso ti'. \v 26 Pero che yila, catu' che yaben pax tzet lalan yunen Pablo. Tol ja' wan dios wa'nebil yu ánima, man dios oj yalon naj. Ec'al xa mac txequel jix ak'cha el sc'ul oj yu naj. Man asanne oj bey Efeso ti', pero q'uey pax tu' jix yun yak'le sc'ul oj masanil eb bey yul yet Asia ti' yu naj. \v 27 Caw ey smey jun ti'. Tejan ma xa toj cu txon yu tzet chi yal naj yin tu'. Yetoj pax oj, tejan c'am xa yel oc apnoj sna ix cu diosal Diana yul sat ánima. Ja' ix cu diosal ti', caw miman yel oc apnoj ix yul sat masanil ánima bey Asia ti', c'al bey masanil yul yiban k'inal ti'. Pero tinani', caw ey smey, tejan c'am xa yopiso yul sat eb, ẍi naj tet eb. \p \v 28 Ja' yet jix yaben wan tu' eb, caw jix tit sjowal eb sic'lebil. Catu' jix a yaw eb yin ipal, catu' jix yalon eb jaxca ti': \p —Caw miman yel oc apnoj ix cu diosal Diana, jaon a Efeso jon ti', ẍi eb. \p \v 29 Jix a uchna conob tu' masanil yu stit sjowal. Catu' jix mitx'on jun naj chi ijon Gayo eb yetoj jun naj chi ijon Aristarco. A Macedonia eb scawanil. Yetbi naj Pablo eb yet jix apni eb bey Efeso tu', catu' jix jechletoj eb scawanil yu conob bey jun na bey chi bet ánima matz'loj. \v 30 Jix yoche Pablo jix to yal tet eb ánima tu', pero ma cha'letoj yu eb creyente. \v 31 Ey jaywan eb yaaw bey Asia tu', yamigo sba yetoj Pablo. Jix bet yak' al-le eb tet Pablo tu', tol manchej to x'ox el sba tet eb ánima tu'. \v 32 Tx'oj tx'oj xa c'al tzet jix yal eb ánima yaman oc tu', yutol somchanajtoj sna'bal eb. Ec'ban snan eb man yotaj oj tzet yuxan yaman ec' oj. \v 33 Pero ey jun naj chi yij Alejandro. Jix tenle eltej naj sattaj conob yu eb yet Israelal. Jix al-le tet naj tzet yuxan yaman ec' ánima. Catu' jix yak'on yechel yetoj sk'ab tet ánima yet watx' chi tz'ini eb. Yutol jix yoche naj jix yal sba yetoj eb yet Israelal. \v 34 Pero ja' yet jix yilon eb ánima tu' tol Israel naj, caw jix a yaw eb masanil. Ey mi caaboj hora jix a yaw eb yalon jaxca ti': \p —Caw miman yel oc apnoj ix cu diosal Diana, jaon a Efeso jon ti', ẍi eb. \p \v 35 Ja' naj yatz'ibal conob, ja' naj c'uan c'ulal jix monten eb, yet watx' chi tz'ini eb, catu' jix yalon naj tet eb jaxca ti': \p —Jex wet conob, masanil ánima otajneni, tol jaon a Efeso jon ti', jaon ey oc kiban cu teynen sna ix cu diosal Diana tol miman yel oc apnoj, yetoj jun yechel ix Diana tu' titnaj satcan.\f + \fr 19:35 \ft Ja' jun sdiosal eb ti', chi yij sbi Diana tu', ja' eb chi aloni, tol tu' c'al jix tit satcan. C'am mac jix wa'neni, c'am pax mac jix manoni, yuxan “caw miman yel oc apnoj cu diosal,” ẍi eb.\f* \v 36 C'am junoj mac chi ske' yaloni tol lek'ti'al wan chi wal ti' an. Yuxan, tz'in wej je chi. Na' wej sic'lebil, yet watx' c'am ojab junoj tzet yetal comon c'al che yune'. \v 37 Yutol ja' eb naj che yi'tej ti', c'am junoj spenail chi el yunen eb naj yin cu diosal. C'am eb naj chi buchwa yin ix. \v 38 Ta chi yoche Demetrio yetoj eb yet chac'om ch'enal chi yal el smul junoj mac txequel, chi ske' sto eb bey juzgado, sto yalon tet naj yaaw. Chi ske' sto yalon sba eb tet eb yaaw. \v 39 Ta ey junoj xa tzet che yoche, chi ske' je yak'on junoj k'umbalba yetoj eb yaaw, catu' che wa'nen ye sattaj eb. \v 40 Yutol caw ey smey, ta chi yab eb yaaw jun chi kun titi'. Ta chi sk'anle eb e on jaxca ti': “¿Tzet yuxan chex a uchna je yak'on jowal?” ta ẍi eb, c'am tzet watx' kalon tet eb yu cu colbanil oj, ẍi naj yatz'ibal conob tu' tet eb. \p \v 41 Yet jix lawi yalon tet eb jaxca tu' xin, catu' jix ẍejon pax masanil eb ánima titu' bey sna. \c 20 \s1 Ja' Yet Jix To Pablo Bey Macedonia Yetoj Bey Grecia \p \v 1 Ja' yet jix lawi jun jowal tu', catu' jix yalon naj Pablo tol chi syamba oc sba eb creyente yu yak'le can nioj xa sna'bal eb. Catu' jix yalon tet eb: “Jaxa jin to yul yet Macedonia ti' an,” ẍi naj. \v 2 Ja' yet jix apni titu', jix ec' yil masanil eb creyente bey jun jun conob, catu' jix ec' ale can oc sna'bal eb yu naj. Catu' jix to bey Grecia. \v 3 Oxeb xaaw jix ey ec' titu'. Chi yoche chi oc yul barco catu' chi to bey Siria. Pero jix yabeni, tol ey eb Israel chi yoche chi mitx'oni, yuxan jix sna' tol yel watx' chi meltzo pax bey Macedonia junel xa. \v 4 Ja' yet jix to tu', ey wan eb creyente jix to yetoj. Jix to naj Sópater a Berea, jix to naj Aristarco, jix to naj Segundo a Tesalónica, yetoj naj Gayo a Derbe, c'al naj Timoteo. Ey pax cawan eb a Asia jix to yetoj, naj Tíquico yetoj naj Trófimo. \v 5 Ja' yet jix apni eb bey conob Filipos, jix can Pablo yu eb titu'. Catu' jix babitoj eb bey conob Troas. Ja' titu' jix cu yechbane eb. \v 6 Jal jaonti' xin, ja' bey conob Filipos jix kechbane kilon jun k'in, yet chi lo'le ixim pan c'am yich. Yet jix lawi c'al ec' jun k'in tu', catu' jix cu to yul barco. Joeb c'u jix cu bey yiban ja' mar. Catu' jix cu apni bey conob Troas. Ja' titu' jix kil-le cu ba yetoj eb jix babitoj cu sattaj tu'. Jujeb c'u jix cu ec' titu'. \s1 Ja' Yet Ey Ec' Pablo Bey Conob Troas \p \v 7 Ja' yet domingo, jix cu yamba cu ba yetoj eb creyente masanil. Catu' jix cu lo'on ixim pan, sna'baniltej naj Kaawil. Ja' Pablo jix ak'on cuybanile tet eb creyente. Tuxa chi toi, yuxan caw ey tzet jix yal can tet eb, masanta' c'al jix oc chuman ak'bal. \v 8 Ja' yul jun cuarto yiban, ja' tu' jix syamba sba eb. Ec'al tzejtebal jix yaoc eb. \v 9 Ey jun naj ach'e chi yij Eutico. Chotan eltoj naj sti' ventana. Chi noxi naj sweyi, yutol miman jix yute yajan cuybanile naj Pablo. Jix tit xa c'al weyan yin naj sic'lebil, catu' jix tit pitxna naj tu'. Ja' bey yet yox xijan bey jix tit q'uey naj. Camnaj xa naj yet jix sic'le a oj. \v 10 Ja' yet jix apni Pablo xin, catu' jix ey motz'an naj, catu' jix lak'le a naj yu. Jix yalon tet eb creyente jaxca ti': \p —Manchej jex xiwi, iquis to naj, ẍi naj tet eb. \p \v 11 Catu' jix cu atoj yul cuarto tu' yetoj naj Pablo junel xa. Jix spo'on ec' ixim pan cu xol. Catu' jix cu lo'on ixim. Ec'al to c'al tzet jix yal Pablo tu', masanta' c'al jix sajbi el oj. Catu' jix toi. \v 12 Ja' naj ach'e jix pitzc'u a tu' xin, jix i'letoj yu eb bey sna. Caw chi tzala eb yutol iquis naj. \s1 Ja' Yet Jix Tit Eb Bey Troas Catu' Jix To Eb Bey Mileto \p \v 13 Jaonti', jix cu oc yul barco, catu' jix cu to bey conob Ason. Ja' tu' jix kechbane yapni Pablo jaxca jix yute yalon e on. Yutol yin yajan naj jix toi. \v 14 Ja' yet jix apni Pablo cu c'atan bey conob Ason tu', jix oc yul barco ketoj, catu' jix cu to yetoj bey Mitilene. \v 15 Catu' jix cu toi, ja' yet jun xa c'ual jix cu ec' scawilal jun tx'otx' snan ja' Quio sbi. Jun xa c'ual xin, jix cu apni bey jun xa tx'otx' chi yij Samos. [Ja' bey conob Trogilio, bey sti' ja' mar tu', jix cu xewi.] Yet jun xa c'ual jix cu k'axpone, catu' jix cu apni bey conob Mileto. \v 16 Catu' jix cu toi, yutol ma yal sc'ul Pablo chi cu ec' bey conob Efeso, yutol chi yoche yin eymanil chi cu ec' bey Asia tu', yet watx' chi cu tzaji apnoj kilon k'in Pentecostés bey Jerusalén. \s1 Ja' Tzet Jix Yal Can Naj Pablo Tet Eb Anciano A Efeso \p \v 17 Ja' yet jix cu apni bey conob Mileto, catu' jix yaontoj ẍejab naj Pablo sc'atan eb anciano a Efeso, yu bet yawteletej eb. \v 18 Ja' yet jix apni eb, catu' jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Jaexti', je yotaj xa jin beybal, yet tax c'al jix jin jul ec' bey Asia ti'. \v 19 Ey jin c'al oc wak'on servil naj Kaawil yin eyilal tobal k'inal. Ey bey jix jin ok' sic'lebil yu eb ánima. Ec'al el jix jin ak'le porobal yu wan tzet man watx' oj jix yaoc eb wet Israelal wiban an. \v 20 Pero je yotaj, tol ma jin bej walon wan cuybanile watx' e ex, tol je watx'ilal oj chi yun yel oc apnoj. Jix wal sk'ane Dios e ex sattaj conob, c'al bey je na. \v 21 Jix wal tet eb Israel an, c'al tet eb man Israel oj an, tol sowalil chi sna' sba sc'ul eb sattaj Dios, catu' chi yaoc oc sc'ul eb yin naj Kaawil Jesucristo. \v 22 Ja' tinani', oj jin toj bey Jerusalén, yutol chin i'letoj yu Santo Espíritu. Man wotaj oj tzet oj jul wiban titu'. \v 23 Pero wotaj an, ja' jun jun conob bey chin eq'ui, chi yal Santo Espíritu e in an, tol sowalil oj jin oc preso titu', catu' miman sya'ilal oj wil an. \v 24 Pero c'am chin xiw yu wan tu'. Cax c'al chin cam yu, pero c'am yel oc apnoj jun camich tu' yul jin sat. Asanne chi wak' lawoj jun jin mulnail ti' yin tzala c'ulal. Catu' chi lawi wopiso yak'naj can naj Kaawil Jesús tu' e in an, jun opiso yin alo el sk'aneal yet colbanile yu swatx' c'ulal Dios. \p \v 25 Ec'naj jin wal e ex an, tzet che yune' yet chi oc Dios je Yaawil oj. Ja' tinani', wotaj an, tol c'am xa bak'in oj kil-le cu ba. \v 26 Yuxan, ja' tinani', chi wal can oj, tol c'am xa walon wet yin junoj mac txequel. \v 27 Yutol albil masanil scuybanil Dios e ex wu an. C'am junoj tzet jix jin weba el e ex. \v 28 Yuxan, teyne wej c'al je ba, catu' che teynen pax eb creyente masanil, yutol ak'bil je yopiso yu Santo Espíritu je yilon yiglesia naj Kaawil. Eb jix manle yetoj ẍiq'uil yet jix cam ku c'al. \v 29 Yutol wotaj an, tol ja' yet oj jin toj, ey wan eb oj jul je c'atan. Oj yak'le eb jex yuchon sajlem oj, jaxca chi yute yujten ec' no' me' no' oj. \v 30 Yet pax ja' je xol jaexti', ey wan eb oj txeclo a oj, catu' oj yak'on wan lek'ti'al eb yu yak'on sc'ul oj eb creyente, yet watx' chi oc eb yetoj eb. \v 31 Yuxan, teyne wej c'al je ba. Na' wej tej, tol oxeb xa jabil jaxca c'al ti' jex jin cuyon jun jun jex, c'ualil c'al ak'balil. Tol ey bey chin ok'i yet chex jin cuyoni. \p \v 32 Ja' tinani' xin, jex wuẍtaj, chex wak' can oc abenal yul sk'ab Dios. Ja' oj jex teynen yetoj sk'ane. Ja' sk'ane tu', caw jix x'ox swatx' c'ulalil e on, ey yipal sk'ane tu' yak'on cu tec'anil, c'al yak'on cu sattaj, yutol ey xa kalon ket yetoj eb sic'bil xa el yu. \v 33 Jainti', c'am bey jix woche oc stumin junoj ánima, cax c'al spichil junoj ánima. \v 34 Je yotaj, caw chin mulna yetoj jin k'ab, yu tzet chi oc yopiso wu an, c'al tzet chi oc yopiso yu eb wetbi an. \v 35 Tobal k'inal jix jin tx'ox e ex an, tzet utbil tol sowalil chi kil cu mulnail, yet watx' chi ske' cu colwa yin eb ya' ey. Sowalil chi cu na'tej tzet yalnaj naj Kaawil junel yet jix yalon can naj jaxca ti': “Yel watx' ket yet cu sa'oni tet yet chi cu cha'on pax oj,” ẍi naj, ẍi Pablo tet eb anciano tu'. \p \v 36 Yet jix lawi yalon wan ti' naj Pablo, catu' jix ey kaan oj. Jix txali yetoj masanil eb tu'. \v 37 Yet jix lawi xali eb xin, catu' jix mi'cha sc'ul eb yok' masanil. Jix yak'le can scawil sc'ul yin cam c'ulalil. \v 38 Caw jix cus eb sic'lebil, yutol jix yal tet eb, tol c'am xa bak'in oj yil-le sba eb yetoj. Ja' yet jix to Pablo tu', jix bet ak'le can yu eb masanta' c'al bey jix oc yul barco tu'. \c 21 \s1 Ja' Yet Jix To Pablo Bey Jerusalén \p \v 1 Jix can eb creyente tu' ku xin, catu' jix cu oc yul barco, catu' t'inan kapni bey jun conob chi yij Cos. Ja' yet jun xa c'ual jix cu toi, jix cu apni bey jun conob chi yij Rodas. Catu' jix cu to pax junel xa, jix cu apni bey jun conob chi yij Patara. \v 2 Ja' tu' jix cu oc yul jun barco lalan xa sto bey Fenicia, catu' jix cu toi. \v 3 Lalan xa kec' yiban ja' xin, catu' jix kilontoj bey cu q'uexan k'ab jun sutan tx'otx' snan ja' mar, chi yij Chipre. Catu' jix cu apni bey conob Tiro bey yul yet Siria, yutol ja' tu' chi ec' can can yijatz te' barco tu' titu'. \v 4 Ja' yet jix cu eltej yul te' barco tu' ey eb creyente jix kil yin. Jujeb c'u jix cu ec' yetoj eb titu', catu' jix yalon eb tet Pablo tu' jaxca ti': \p —Manchej jaach toj bey Jerusalén tu', ẍi eb tet naj. \p Quey tu' jix yute yalon eb tet naj jaxca tu', yutol jix ak'le yotajne el eb yu Santo Espíritu tzet t'inan sjul yiban naj titu'. \v 5 Ja' yet jix lawi jujeb c'u tu' xin, catu' jix cu toi. Jix cu bet ya can masanil eb creyente yetoj c'al yistil c'al yuninal sti' el conob. Ja' tu' jix cu ey kaan sti' ja' mar, catu' jix cu txali yetoj eb. \v 6 Catu' jix kak'len scawil cu c'ul yetoj eb. Catu' jix cu oc can toj yul barco, jix meltzo can eb bey sna. \p \v 7 Ja' yet jix cu el bey conob Tiro tu', catu' jix cu apni bey conob Tolemaida. Ja' tu' jix cu el can tej yul barco titu'. Catu' jix cu can yetoj eb creyente jun c'u titu'. \v 8 Ja' yet jun xa c'ual, jix cu toi, jix cu apni bey conob Cesarea. Ja' bey sna naj Felipe jix cu apni, naj yalomal el sk'aneal yet colbanile, catu' jix oc pax diáconoal bey Jerusalén yetoj wajwan xa eb. \v 9 Ey canwan scutz'in naj Felipe tu', c'am to yetbi, k'opo to. Chi yal el sk'ane Dios eb. \v 10 Ja' yet jix cu ec' jayeb c'u titu', catu' jix jul jun naj chi yij Agabo, jix tit naj bey yul yet Judea. Yalomal pax el sk'ane Dios ye naj. \v 11 Jix jul naj k'anab ketoj. Ja' yet lalan cu k'anab yetoj tu', catu' jix i'le el sc'alil Pablo yu naj, catu' jix sc'alon ey sk'ab c'al yajan yetoj an sc'alil naj Pablo tu', catu' jix yalon jaxca ti': \p —Ja' naj Santo Espíritu chi alon jaxca ti': “Quey tu' oj yun sc'al-le ey naj ey yet jun c'alile ti' yu eb Israel bey Jerusalén jaxca ti'. Oj lawoj tu' xin, catu' oj yaon oc eb yul sk'ab eb man Israel oj,” ẍi naj Santo Espíritu tu', ẍi naj Agabo tu'. \p \v 12 Ja' yet jix kaben yetoj eb a Cesarea tzet jix yal naj tu', catu' jix cu oc kalon tet naj Pablo tu', tol c'am chi to bey Jerusalén tu'. \v 13 Pero jix yal e on jaxca ti': \p —¿Tzet yuxan chex ok'i, catu' chin je tx'emon cus jaxca ti'? ¿Toj ey yel oc apnoj, ta chin c'al-le ey yu eb an? Cax c'al chin smak' cam eb bey Jerusalén tu' yu sya'il oj naj Kaawil Jesús, oj wak' jin ba tet eb an, ẍi naj e on. \p \v 14 Tutun ma yab tzet jix kal xin, yuxan yil xa mi cu chi, catu' jix kalon jaxca ti': \p —Ske' ojab tzet chi el yin sc'ul naj Kaawil xin, cu chi. \p \v 15 Jix cu ey ec' titu' jayeb c'ual catu' jix cu to bey Jerusalén. \v 16 Ey jaywan eb creyente a Cesarea tu' jix to ketoj, catu' jix to pax jun naj ey xa tax yoc yin creyenteal a Chipre chi yij sbi Mnason, jix to ketoj. Ja' yet chi cu apni bey Jerusalén, ja' c'al bey sna naj chi cu apni kak' cu posada. \s1 Ja' Yet Jix Ak'le Visitar Jacobo Yu Pablo \p \v 17 Ja' yet jix cu apni bey Jerusalén, jix cu ẍa' apnoj eb creyente yin tzala c'ulalil. \v 18 Ja' yet jun xa c'ual xin, catu' jix cu to yetoj Pablo bey sna Jacobo. Yaman xa ec' eb anciano titu', catu' jix cu apni. \v 19 Jix yak'on scawil sc'ul eb naj Pablo. Jix yal tet eb masanil tzet jix el yunen Dios yetoj Pablo tu' snan xol eb man Israel oj. \v 20 Ja' yet jix yaben wan tu' eb, catu' jix yalon watx' k'ane eb tet Dios. Catu' jix yalon eb tet Pablo jaxca ti': \p —Watx' ton Wuẍtaj, pero ja wotaj, ec'al mil eb ket Israelal jix yaoc Cristo yin sc'ul. Pero masanil eb chi aloni, tol sowalil chi cu jije wan sley Moisés. \v 21 Jix yab sk'umal eb, tol jaach ec'naj jaach cuywa xol masanil eb Israel ey toj xol eb man Israel oj, tol ab jix ja wal tet eb Israel tu', tol manchej xa sjije sley Moisés eb tu'. Tol ab jix ja wal tet eb, tol manchej xa yak' \w circuncidar\w* yuninal eb, manchej xa chi sjije eb cu beybal jaon Israel jon ti'. \v 22 ¿Tzet oj kute tinani'? Yutol ja' yet oj yaben eb, tol jix jaach juli, oj syamba oc sba eb masanil. \v 23 Jije tzet oj kal e ach ti' xin. Ey canwan winaj cu xol ey xa strato yetoj Dios. Sowalil chi yak' yun strato eb tu'.\f + \fr 21:23 \ft Ja' tzet chi yal titi', chi kil bey Números capítulo 6, bey chi yaltej sleyal yet chi yak'on sti' ánima yunen junoj tzet yetal.\f* \v 24 I'toj eb ja wetoj, catu' chi to ja sajbanen ja ba yetoj eb jaxca yalon sley Moisés. Cha tolane sgasto eb chi yak'balne smanon wan xaambal. Chi lawi tu' xin, catu' chi yak'on tzujle el sba eb scanwanil. Ta quey tu' cha wute jaxca tu', oj yil eb ánima masanil, tol ja' tzet jix al-le ja win jix yab eb tu', lek'ti'al, catu' oj yilon eb, tol cha jije sley Moisés tu'. \v 25 Ja' pax eb man Israel oj jix yaoc sc'ul yin Cristo xin, tz'ibebil xa toj cu carta tet eb, tol man sowalil chi sjije wan tu' eb. Asan jayeb chejbanile ti' jix kaltoj tet eb, tol manchej ẍi no' chi'be eb chi ak'le yin xaambalil tet wan tzet chi al-le oc diosal. Manchej xa chi slo' chic' eb. Manchej ẍi no' nok' ey to chic' xol ẍi'beal. Manchej yun eb amulalil. Quey tu' jix kute kalontoj tet eb, ẍi eb anciano tu' tet naj Pablo tu'. \s1 Ja' Yet Jix Mi'cha Pablo Yul Stemplo Dios \p \v 26 Jix i'letoj eb scanwanil yu Pablo tu'. Ja' yet jun xa c'ual, catu' jix sajbanen sba yetoj eb naj, jaxca yalon sley Moisés tu'. Catu' jix oc yul stemplo Dios yu yalon tet naj yak'omal xaambal eb Israel tet Dios, tzet c'ual chi lawi stiempoal sajbanen sba eb, yet chi yak'on xaambal jun jun eb tet Dios. \p \v 27 Ja' yet lalan xa slawi jujeb c'ual tu' xin, ey jaywan eb Israel a Asia, jix iloni, tol ey ec' Pablo yul stemplo Dios. Jix yuchon a somna eb ánima eb yu stit sjowal. Jix smitx'on Pablo eb tu'. \v 28 Caw ip yalon eb jaxca ti': \p —Jex ket Israelal, colwaan nej. Ja' ton jun winaj ti' chi ec' cuyon ánima bey jun jun lugar. Pena chi yal naj kin, jaon Israel jon ti'. Pena chi yal naj yin sley Moisés c'al yin stemplo Dios ti'. Ja' tinani' comon c'al jix yi' octoj jaywan eb Griego naj yul stemplo Dios ti'. Ja' jun na ti', asan Dios ey yet, pero jix etex el yu naj yul sat Dios, ẍi eb. \p \v 29 Quey tu' jix yute k'anab sba eb jaxca tu', yutol jix yil eb, junne c'al chi ec' Trófimo yetoj Pablo tu' yul conob. Ja' Trófimo tu', Griego naj a Efeso. Ja' sna'on eb, tol jix yi' octoj Pablo tu' yul stemplo Dios tu' yetoj. \v 30 Caw jix tit sjowal masanil conob. Catu' jix syamban oc sba eb, jix bet tzicon eltej Pablo tu' eb yul stemplo Dios tu', catu' jix k'ojle eltej sti' na yu eb. Eyman jix smajche spuerta templo eb tu'. \v 31 Lalan xa yochen eb tol oj smak' cam oj, catu' jix bet al-le tet naj coronel tu', tzet utbil tol lalan ya uchna conob yu stit sjowal. \v 32 Yuxan, eyman jix to naj yetoj soldado c'al wan xa yet yaawilal. Jix yak' ani eb, catu' jix to eb bey lalan syamban oc sba ánima tu'. Ja' yet jix yilontoj eb ánima, tol lalan yapni naj coronel yetoj eb soldado masanil, catu' jix sbejon smak'on Pablo eb tu'. \v 33-34 Jix apni c'al naj coronel tu' xin, catu' jix smitx'ontej naj Pablo tu', catu' jix ak'on ale oc caab cadena yin naj. Catu' jix sk'anlen naj tet eb ánima tu' jaxca ti': \p —¿Mac txequel jun winaj ti'? ẍi naj coronel. Jix a bulna eb yaloni, catu' tx'oj tx'oj c'al tzet chi yal jun jun eb. C'am xa chi yab naj tzet chi yal eb, yutol tuxane chi wejlabi eb. Yuxan jix yak' i'letoj naj Pablo tu' yu naj bey cuartel. \v 35 Ja' yet jix apni eb bey sk'ochal chi atoj janic' yet chi a apnoj sti' cuartel tu', jix batxle a Pablo yu eb soldado tu', yutol chi yoche eb ánima chi smak' cam naj titu'. \v 36 Yutol masanil eb tzajan oc yintaj chi el yaw eb, catu' chi yalon eb jaxca ti': \p —Cam ojab naj yin eymanil, ẍi eb. \s1 Ja' Yet Jix Yal Sba Pablo Sattaj Eb Ánima \p \v 37 Ja' yet lalan yi'le octoj Pablo tu' yul cuartel yu eb, catu' jix yalon tet naj coronel tu' jaxca ti': \p —¿Chim ske' jin k'anab nioj ja wetoj an? ẍi Pablo yin sti' griego tet naj. \p Jix yalon naj tet Pablo jaxca ti': \p —¿Tumi chi ske' ja walon griego? \v 38 Man a Egipto jaach. Ja' chi wute jin na'oni tol jaach, jix ja wi' el yich jun jowal yin naj yaaw caabi-oxi, catu' jix ja wi'on bey caneb mil eb naj mak'om cam ánima bey cusiltaj tx'otx', ẍi naj tet Pablo. \p \v 39 Catu' jix yalon Pablo tu' tet naj jaxca ti': \p —C'amaj, jainti' Israel jin an. Ja' bey jun miman conob chi yij Tarso, yul yet Cilicia, ja' tu' alinaj jin an. Txequel oj chi wal e ach an, ¿c'am mi chin ja cha' k'anab nioj tet eb ánima? ẍi naj. \p \v 40 —K'anaban xin, ẍi naj tet Pablo. \p Catu' jix eltej linan naj Pablo tu' bey sat sk'ochal sti' cuartel tu', catu' jix i'on a sk'ab naj naat, yu yak'on yechel, yet watx' chi tz'ini ánima tu'. Jix lawi tz'ini eb xin, catu' jix k'anab eltej snan xol eb yin sti' hebreo jaxca ti': \c 22 \p \v 1 —Jex wet conob, c'al jex mamin ichamtaj winaj, ab wej tzet chi wute walon jin ba an, ẍi eltej naj. \p \v 2 Ja' yet jix yaben eb tol yin sti' hebreo chi yala, jix tz'ini xa c'al ey eb, catu' jix yalon tet eb jaxca ti': \p \v 3 —Jainti', Israel jin pax je yetoj. Ja' tu' alinaj jin bey conob Tarso, yul yet Cilicia. Pero ja' bey Jerusalén ti' jix jin ch'ibi. Ja' naj Gamaliel jin cuywam.\f + \fr 22:3 \ft Ja' naj Gamaliel, cuywawom tol miman binabil naj xol eb Israel yet jun tiempoal tu'.\f* Jix jin scuy naj yin sley eb kichmam sic'lebil. Caw chi wak' servil Dios yin masanil jin c'ul an, jaxca ton che yute je ba je masanil ti' tinani'. \v 4 Ja' yet yalantoj, jix wetne eb chi yaoc sc'ul yin Jesucristo. Ey bey jix jin mitx'tej eb, chi watoj masanil eb preso. Ey pax bey jix wak' cam eb an. \v 5 Ja' naj yaawil yak'omal xaambal tet Dios, yetoj eb yaaw masanil, chi ske' yalon eb tzet utbil tol yel chi wal an. Yutol ja' eb jix ak'on carta e in an, catu' jix jin to wi'on eb ket Israelal bey conob Damasco. Jix jin to Damasco tu', yu to jin seyon ec' eb creyente. Jix woche jix jin bet jin c'altej eb, catu' chi wi'ontej eb bey Jerusalén ti', catu' chi ak'le sya'ilal yiban eb. \s1 Chi Yaltej Naj Pablo Tzet Jix Yun Yoc Naj Creyenteal \r (Hechos 9:1-19; 26:12-18) \p \v 6 Yuxan jix jin bet wi'ontej eb an. Pero ja' yet lalan wapni scawilal conob Damasco tu' an, tejan chuman mi c'u, ey jun saj k'inal jix tit kopna satcan catu' jix eyol kopna wiban, caw jow ẍaw yajan. \v 7 Jix jin ey q'uey telna sat tx'otx' yu an. Jix waben an, ey jayeb k'ane jix al-le e in an: “Saulo, Saulo, ¿tzet yuxan chin ja wetne an?” ẍi e in an. \v 8 “¿Mac jaach txequel, Mamin?” jin chi tet. “Jain Jesús, a Nazaret jin an. Lalan jin ja wetnen an,” ẍi e in an. \v 9 Ja' eb jix to wetoj an, jix yil eb jun miman saj k'inal tu', catu' caw jix xiw a eb sic'lebil. Pero ma yab eb yoc jayeb k'ane jix al-le e in tu' an. \v 10 Catu' jix walon tet jaxca ti': “¿Tzet chi yoche ja c'ul chi wun xin, Mamin?” jin chi tet an. “Aan linan oj, catu' chach to bey Damasco. Ja' tu' oj al-le e ach, tzet sowalil oj ja wune,” ẍi naj Kaawil tu' e in an. \v 11 Pero c'am nioj chi ske' wilon yu sjowal yajan saj k'inal tu'. Ja' eb wetbi tu' jix jin q'uetzontoj bey Damasco tu' an. \p \v 12 Ey jun winaj bey Damasco tu' chi yij Ananías. Caw yel c'ulal jijyom naj tet sley Moisés. Caw watx' sbeybal yul sat masanil eb ket Israelal bey Damasco tu'. \v 13 Jix jul naj jin c'atan an, catu' jix yalon jaxca ti': “Wuẍtaj Saulo, jajcha ojab can ja sat ti',” ẍi e in an. Eyman jix jajcha can jin sat ti', catu' jix wilon oc yin. \v 14 Catu' jix yalon e in jaxca ti' an: “Ja' cu Diosal, ja' c'al oc Sdiosal eb kichmam, ja' naj jix jaach sic'on el oj, yet watx' cha wotajne el oj tzet chi yoche naj ja win. Yu pax tol chi yoche naj tol cha wil yin Jesús, naj jichan sbeybal. Catu' cha wabeni, tzet chi yal naj e ach. \v 15 Ja' tinani', oj ja wal sk'aneal Jesús yab masanil ánima. Oj ja wal tzet jix ja wila, catu' oj ja walon tzet jix ja wabe. \v 16 ¿Tzet yuxan cha wechbane tinani' xin? Aan linan oj. Ak' bautizar ja ba. I' ey ja ba tet Jesucristo, yet watx' chi tan can el ja penail ja wiban,” ẍi Ananías tu' e in an. \s1 Chi Yaltej Pablo Tzet Jix Yun Ẍejletoj Bey Eb Man Israel Oj \p \v 17 Ja' yet jix jin jul bey Jerusalén ti', catu' jix jin to txaloj bey stemplo Dios. Pero ja' yet lalan jin txali tu', jaxca tol jix jin weyichelei. \v 18 Jix wil yin naj Kaawil catu' jix yalon naj jaxca ti' e in an: “Caw cha wak' ja wip ja wel bey Jerusalén ti', yutol man oj ẍa' eb yab jin k'ane yet oj ja walon tet eb,” ẍi e in an. \v 19 Jix walon tet naj jaxca ti': “Mamin, yotaj xa eb, tol jix jin ec' yul-laj jun jun snail sculto eb wet Israelal yu ec' jin seyon eltej eb jix yaoc sc'ul ja win. Jix jin mitx' c'al masanil eb, catu' jix waon oc eb preso, catu' jix jin mak'on pax eb an. \v 20 Ja' yet jix k'ojch'ennele jun yalomal el ja k'ane chi yij Esteban, ey jin ec' oj, jain chin teyne spichil eb yet lalan sk'ojch'ennen eb tu',” jin chi tet naj Kaawil tu'. \v 21 Pero jix yal pax e in jaxca ti': “Asi', yutol naat oj jaach jin chejtoj, ja' ta' bey xol eb man Israel oj, ja' ta' tu' oj jaach toj,” ẍi naj Kaawil tu' e in an, ẍi Pablo tu' tet eb. \s1 Ja' Yet Ey Oc Pablo Yul Sk'ab Naj Coronel \p \v 22 Ja' eb ánima jix cha'on aben tzet jix yal naj Pablo tu', pero yet jix yalon tol jix chejletoj naj bey eb man Israel oj yu naj Kaawil, ma xa ẍa' eb yabe. Jix ẍa'on el yich ya yaw eb yin ipal jaxca ti': \p —Cam ojab naj. ¿Tzet wal gana iquis naj? ẍi eb. \p \v 23 Caw jix a uchna eb stit sjowal. Jix sic'ontane spichil eb. Jix swotza pojoj eb catu' jix tiẍon a eb naat, yutol caw jix tit sjowal eb yin Pablo tu'. \v 24 Ja' yet jix yilon naj coronel jaxca tu', catu' jix yak'on orden naj tol chi mak'le yu tz'um, yet watx' chi yala tzet smul yuxan chi a wejna eb ánima tu' catu' chi tit sjowal eb yin naj. \v 25 Ja' yet jix c'alcha Pablo tu' yu eb yu oj smak'le tu' xin, catu' jix yalon tet jun naj capitán ey ec' titu' jaxca ti': \p —¿Tumi ey sleyal comon c'al chin je mak' xin? Pero ey wuunal yul yet Roma pax oj. Yetoj pax oj, c'am nioj jin mul chi txeclo el oj, ẍi naj tet eb. \p \v 26 Ja' yet jix yaben naj capitán tzet jix yal tu', catu' jix bet yalon naj tet naj coronel jaxca ti': \p —Caw ey smey jun chi el ja wunen ti'. Ey yuunal naj Pablo tu' yul yet Roma, yala, ẍi naj tet naj. \p \v 27 Eyman jix to sk'anle naj coronel tet Pablo tu' jaxca ti': \p —¿Tumi yel ey ja wuunal yul yet Roma, jaachti'? ẍi naj. \p —Yel toni, ey wuunal yul yet Roma an, ẍi naj Pablo tet naj. \p \v 28 Quey jin pax tu' an. Pero caw miman tumin jix wak'a yet jix jin manon eltej wuunal bey Roma, ẍi naj tet. \p —Jal jin jainti' an xin, Romano jin yin tax c'al ta' walubal,\f + \fr 22:28 \ft Ey sleyal tol c'am chi yij tz'um junoj naj ey yuunal yul yet Roma ta c'am to chi txeclo el smul naj.\f* ẍi Pablo tu' tet naj. \p \v 29 Ja' eb soldado ian jix mak'on naj tu' jix bejle can naj yet jix yaben eb jun tu'. Ja' yet jix yaben naj coronel tu' tol ey yuunal naj yul yet Roma, caw jix xiw a naj, yutol comon c'al jix yak' c'al-le oj. \s1 Ja' Yet Jix Apni Pablo Sattaj Eb Sat Yaawil Israel \p \v 30 Ja' yet jun xa c'ual xin, catu' jix yochen naj coronel tu' jix yabe tzet yuxan jix ak'le queja Pablo tu' yu eb Israel. Yuxan jix i'le el ch'en cadena ey oc yin naj, catu' jix yak'on naj yambale oc eb yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios, c'al masanil eb sat yaaw xol eb Israel tu'. Catu' jix i'le eltej Pablo yu naj yul cuartel, catu' jix i'letoj naj sattaj eb. \c 23 \p \v 1 Catu' jix oc t'anan Pablo yin eb sat yaaw tu', catu' jix yalon tet eb jaxca ti': \p —Jex wuẍtaj, watx' c'al jin na'bal sattaj Dios masanta' c'al yet jun c'u ti', ẍi naj tet eb. \p \v 2 Catu' jix yalon naj yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios chi yij Ananías tet eb ey ec' sc'atan Pablo tu', tol chi mak'letoj sti' naj yu eb. \v 3 Catu' jix yalon Pablo tet Ananías jaxca ti': \p —Ja' Dios oj jaach mak'on oj, yutol caab sat jaach. Chotan jaach yu cha na' oc win an jaxca yalon sley Moisés, pero c'am junoj ley chi aloni tol chin ja chej mak'le an, ẍi Pablo tet naj. \p \v 4 Catu' jix yalon wan eb ey ec' titu', tet naj jaxca ti': \p —¿Tumi chach buchwa yin naj yaawil yak'omal xaambal tet Dios? ẍi eb tet. \p \v 5 Jix yalon Pablo tu' jaxca ti': \p —Jex wuẍtaj, man wotaj oj an, ta ja' naj ti' yaawil yak'omal xaambal tet Dios. Chi yal yul An Juun Tz'ibebil can jaxca ti': “Manchej je yal pena k'ane yin naj yaawil conob,” quey tu' yalon sk'ane Dios tu', ẍi Pablo. \p \v 6 Ja' yet jix yiloni, tol saduceo wan eb sat yaaw tu', jal wan xa eb xin, fariseo eb, yuxan caw ip jix yute yalon tet eb jaxca ti': \p —Jex wuẍtaj, jainti' fariseo jin, fariseo pax jin mam an. Lalan ja na'on oc win an, yutol chi waoc yin jin c'ul, tol oj pitzc'u a eb camnaj, ẍi naj tet eb. \p \v 7 Ja' yet jix yalon jaxca tu', jix steelen a sba eb yet fariseoal sba yetoj eb saduceo tu'. Jix po'chatoj eb, catu' caab xa tujan jix el oc eb. \v 8 Yutol chi yal eb saduceo tu', tol ma pitzc'u a eb camnaj. Chi yalon pax eb tol c'am ángel, c'am pax espíritu. Jal eb fariseo chi aloni, tol ey ton wan tu'. \v 9 Jix a bulna eb yel yaw smasanil. Ey wan eb cuywam yin sley Moisés, yetbi sba eb yetoj eb fariseo tu'. Jix a bulna eb yalon jaxca ti': \p —C'am nioj spenail chi el yunen Pablo ti'. Tejan ey mi junoj espíritu ma junoj ángel jix alon tet. Yuxan, ma ske' cu tenon tet Dios, ẍi eb. \p \v 10 Jix scajlen a sba eb sic'lebil. Jix xiw a naj coronel yu eb. Ja' sna'on naj tol lalan coc' tzilneletoj naj Pablo tu' yu eb. Yuxan jix yawtetej eb soldado naj, catu' jix bet i'le el Pablo xol eb. Catu' jix i'letoj naj yu eb bey cuartel junel xa. \p \v 11 Ja' yet jun xa ak'bal xin, catu' jix jul x'oxon ec' sba naj Kaawil tet naj Pablo tu' catu' jix yalon jaxca ti': \p —Pablo, manchej jaach xiwi. Jaxca jix ja wute ja walon el jin k'aneal bey Jerusalén ti', jaxca tu' oj ja wute ja walon el bey Roma, ẍi naj Kaawil tu' tet naj. \s1 Chi Yoche Eb Yaawil Eb Israel Tol Chi Mak'le Cam Naj Pablo \p \v 12 Ja' yet jix k'inibi a xin, ey jaywan eb Israel jix syamba oc sba, catu' jix slatinen el sba eb, tol chi mak'le cam Pablo yu eb. Jix yalon eb jaxca ti': \p —Masanta' c'al chi cam Pablo ti' ku, man oj cu lowoj, c'al kuq'uen ja'. Ta c'am chi kun tzet chi kal ti', chi ojab i'le el cu k'inal yu Dios, ẍi eb. \p \v 13 Ec'ban cuarenta eb jix alon jaxca tu'. \v 14 Jix to eb sattaj eb yaawil yak'omal xaambal tet Dios tu', c'al eb ichamtaj winaj ey yopiso xol eb Israel, catu' jix yalon eb tet jaxca ti': \p —Jix kak' cu ti', tol man oj cu lowoj, masanta' c'al chi cam naj Pablo ku. Ta c'am chi kun tzet jix kal tu', chi ojab i'le el cu k'inal yu Dios. \v 15 Ja' tinani' xin, che k'an favor jaexti' yetoj wan xa eb sat yaaw tet naj coronel, tol chi i'letej naj Pablo tu' e ex yecal. Che yal tet naj, tol ey to tzet che yoche che yab tet Pablo tu'. Jaon xa watx' xa pax ke cu mak'on naj yet chi jul tu', ẍi eb Israel tu'. \p \v 16 Pero ey jun naj yune' yanab naj Pablo jix aben sk'umal tzet jix slatine el eb. Yuxan jix to bey cuartel tu' catu' jix bet yalon yab Pablo tu'. \v 17 Jix yab c'al Pablo jaxca tu', catu' jix yawtentej jun naj capitán, catu' jix yalon tet naj jaxca ti': \p —I'toj jun naj ach'e ti' bey naj coronel, ey tzet chi yoche naj chi to yal tet naj, ẍi naj tet. \p \v 18 Jix i'letoj naj yu naj capitán bey naj coronel tu'. Ja' yet jix apni eb catu' jix yalon naj capitán tet naj jaxca ti': \p —Ja' naj ey oc preso chi yij Pablo, ja' naj jix jin awteni catu' jix sk'anon favor naj e in an, yu wi'ontej jun naj ach'e ti' ja c'atan an. Tol ey tzet chi yoche naj chi yal e ach, ẍi naj capitán tu'. \p \v 19 Jix nic'le el naj yu naj coronel tu' catu' jix sjitzon el sba eb xojli. \p —¿Tzet cha woche cha wal e in an? ẍi naj tet naj ach'e tu'. \p \v 20 Catu' jix yalon naj jaxca ti': \p —Ey eb Israel jix slatine el sba. Tol oj sk'an favor eb e ach, catu' cha wi'ontoj Pablo sattaj eb sat yaaw yecal. Catu' oj tz'aj yalon eb e ach tol ey to tzet oj sk'anle el eb tet. \v 21 Pero manchej ja cha' ja wabe. Yutol ec'ban cuarenta eb oj yewba el sba, catu' oj smak'on cam naj eb yul-laj be, yala. Tol jix yak' sti' eb, tzet utbil tol man oj low eb, masanta' c'al chi cam naj Pablo tu' yu eb. “Chi ojab i'le el cu k'inal yu Dios,” ẍi eb ta c'am chi yun eb jun tzet jix slatine eb yunen tu'. Ja' tinani', watx' xa ye eb. Lalan smajon yab eb, ta chi to Pablo tu' sattaj eb sat yaaw tu', ẍi naj ach'e tu'. \p \v 22 Catu' jix yalon naj tet naj ach'e tu' jaxca ti': \p —C'am junoj mac bey cha wal el oj, tol jix jul ja wal jun ti' e in an, ẍi naj tet naj ach'e. Catu' jix chejle paxtoj naj ach'e yu naj tu'. \s1 Ja' Yet Jix Aletoj Pablo Sattaj Naj Félix \p \v 23 Catu' jix yawtentej cawan capitán naj coronel tu', catu' jix yalon naj tet eb jaxca ti': \p —Che chej swa'ne sba caaboj ciento eb soldado oj bey yetoj yajan, yetoj setenta eb oj a yiban no' che, c'al caaboj ciento eb oj yi' slanza yutol oj toj eb bey conob Cesarea yet a las nueve yet ak'balil. \v 24 Catu' che yi'ontoj wan no' che yu naj Pablo. Yutol sowalil oj je yi'toj naj sattaj naj Félix, naj yaaw. Listo c'al che yute je ba, ey ta' tzet i'on naj Pablo tu' yul-laj be, ẍi naj coronel tu' tet eb. \p \v 25 Jix s'ibetoj jun carta naj tet Félix tu'. Jix yal jun carta tu' jaxca ti': \p \v 26 “Jain Claudio Lisias jin an, chin tz'ibetoj jun carta ti' e ach an Mamin yaaw Félix. Tol chi watoj scawil ja c'ul. \v 27 Chi watoj jun winaj chi yij Pablo e ach an. Ja' eb Israel jix mitx'oni. Ian jix smak' cam eb, pero jain jix jin col el naj yetoj eb soldado, yutol jix wab an, tol ey yuunal naj bey Roma. \v 28 Jix woche jix wab an, tzet yuxan jix ak'le queja naj yu eb Israel tu'. Yuxan jix wak' tit naj sattaj eb sat yaawil eb. \v 29 Ja' jix waben an, tol yu sley eb yuxan chi yak' queja eb. Pero man smoo oj smak'le cam naj yu, catu' man smoo oj yoc naj preso yu. \v 30 Pero jix wab an, tol ey eb Israel jix slatine el sba yin, tzet utbil tol oj smak' cam naj eb. Yuxan chi watoj naj e ach an. Jix wal tet eb chi ak'on queja naj tu', tol chi ske' sto eb e ach tu', catu' chi to yalon eb tzet sna'bal eb yin naj. Asan janic' ti' chi waltoj e ach an, xa kil cu ba,” ẍi yul scarta tu'. \p \v 31 Ja' eb soldado jix i'ontoj Pablo tu', ak'balil jix yi'toj eb jaxca jix yun yal-le tet eb, catu' jix to eb yetoj naj bey conob Antípatris. \v 32 Ja' yet jun xa c'ual, catu' jix meltzo eb soldado jix to yetoj yajan tu' bey scuartel bey Jerusalén. Jal eb ey a yiban che xin, jix to can eb yetoj Pablo. \p \v 33 Jix apni c'al eb bey conob Cesarea tu', catu' jix yaontoj an carta eb tet naj yaaw. Catu' jix aletoj pax Pablo tet naj yu eb. \v 34 Ja' yet jix yilon an carta naj, catu' jix sk'anlen el naj tet Pablo tu' tzet conobal bey ey ec' naj. Catu' jix yaben naj tol a Cilicia naj. \v 35 Jix yalon naj titu' jaxca ti': \p —Ja' yet oj jul eb chach ak'on queja tu', catu' oj waben tzet oj ja wute ja walon ja ba an, ẍi naj tet. \p Catu' jix ak'le teynele naj bey smiman na naj rey Herodes. \c 24 \s1 Ja' Yet Jix Yal Sba Naj Pablo Sattaj Naj Félix \p \v 1 Jobxi tax apni Pablo bey Cesarea, catu' jix apni pax naj Ananías, naj yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios. Jix apni jaywan eb naj ichamtaj winaj ey yopiso yetoj. Yetoj jun naj licenciado chi yij Tértulo. Jix apni eb sattaj Félix tu', yu bet yak'le queja Pablo yu eb tu'. \v 2 Ja' yet jix apni Pablo tu', catu' jix c'oli yaon oc Tértulo tu' queja yiban. Jix yalon tet naj Félix tu' jaxca ti': \p —Yu wal dios e ach Mamin yaaw. Ja wu, yuxan c'am c'al jowal cu xol. Watx' c'al ja wak'on cuenta masanil tzet ey oc yalan ja wopiso, yutol jelan jaach. \v 3 Yel xa c'al watx' jaach Mamin Félix. Ja' bey jun jun lugar chi txeclo el oj, tol watx' c'al tzet chi el ja wa'neni. Yu wal dios e ach. \v 4 Pero yet watx' man miman oj ja tiempo chi ki' ec' oj, ¿c'am mi cha wak' favor ja waben xa c'al wan k'ane chi koche chi kal e ach? \v 5 Ja' naj Pablo ti', caw chi cu yetne naj. Ian xa c'am chi techa naj ku. Chi ec' naj ucho a jowal xol eb ket Israelal bey jun jun lugar. Yaaw ye naj yin jun q'uexan cuybanil, ja' ton eb chi yaoc sc'ul yin jun naj a Nazaret. \v 6 Jix yak'le naj yi'on octoj eb man Israel oj yul stemplo Dios, yet watx' chi etex el templo tu' yul sat Dios tu'. Yuxan jix cu mitx' naj jon. Jix koche jix cu na' oc yin naj jaxca chi yal ley ey ec' yul cu k'ab. \v 7 Pero ja' naj coronel chi yij Lisias, ja' naj jix jul i'ontoj naj cu xol. \v 8 Jix yalon naj tet eb chi ak'on queja Pablo ti', tol sowalil chi jul eb e ach ti'. Jaachti' chi ske' ja k'anlen tet Pablo ti'. Catu' oj ja wotajnen el oj, tol yel, man tu' c'al oj chi kal on, ẍi naj Tértulo tu'. \p \v 9 —Caw yel chi yal Tértulo ti', ẍi eb Israel yaman yetoj tu'. \p \v 10 Catu' ja' naj yaaw tu', jix yak' eltoj sk'ab tet naj Pablo tu'. Catu' jix c'oli yalon naj jaxca ti': \p —Jaachti', Mamin yaaw, wotaj an tol ec'al xa jabil yaaw jaach bey jun miman conob ti'. Yuxan, caw chin tzalai, chi walon jin ba e ach an. \v 11 Chi ske' ja wotajnen can el wan tzet oj wal e ach ti' an, tol yel. Lacaweb jix to ch'an c'u wapni bey Jerusalén yu bet wi' on ey jin ba tet Dios. \v 12 C'am junoj ánima chin teele jin ba yetoj. C'am pax junoj lugar bey jix ec' wuch a somna ánima. Catu' c'am yul stemplo Dios. C'am yul snail sculto eb wet Israelal. C'am bey junoj lugar bey Jerusalén tu'. C'am nioj jin mul jix ilcha el yu eb an. \v 13 Ja' eb naj chin ak'on queja ti', c'am nioj tzet chi x'ox eb naj, ta yel wan chi yal eb naj win ti' an. \v 14 Yel toni, ja' Dios, bey yalnaj sba eb wichmam, ja' chi wak' servil, ja'ta'c'ala' cu cuybanil, ja' ton jun tu' chi yal eb naj jun q'uexan cuybanile. Pero jainti', chi waoc jin c'ul yin masanil tzet tz'ibebil can yul sley Moisés, c'al jantaj tzet tz'ibebil can yu eb ẍejab Dios. \v 15 Caw chi waoc Dios yip oj jin c'ul tol oj pitzc'u a eb camnaj masanil. Masanil eb watx' sbeybal c'al eb pena sbeybal. Quey pax tu' sna'on eb naj ti'. \v 16 Yuxan, caw chi wak' c'al cuenta jin ba yetoj jin na'bal, yet watx' manchej oc jin penail yul sat Dios, c'al tet eb wet animail an. \p \v 17 Ey xam jayeb oj jabil ma jin ec' bey Jerusalén. Yuxan jix jin apni pax junel xa, yu jin colwa yin eb wet Israelal c'al wak'on nioj jin xaambal tet Dios. \v 18 Yul stemplo Dios ey jin octoj catu' jix wak'on jin xaambal tu'. Tuxa jix jin sajbane jin ba, jaxca yalon cu ley. Jaywanne ánima ey octoj wetoj an, c'am mac bulan ec' oj, c'am c'al jowal chi el wuneni. Pero ja' ton yet tu' jix jin mitx'le yu wan eb Israel a Asia. \v 19 Ta ey jin mul jix yil eb, tit ojab eb ja sattaj ti', jul ojab yal eb tzet jin mul tu'. Smoo tol ja' eb jix juli. \v 20 Ja' tinani' xin, yal ojab eb chin ak'on queja ti', ta ey jin mul jix ilcha el yu eb sat yaaw eb wet Israelal, yet jix sna'on oc win an. \v 21 Asan ta yutol ja' yet ey jin ec' sattaj eb yaaw tu' xin, catu' jix walon yin ipal tet eb jaxca ti': “Lalan je na'on oc win an yutol chi waoc yin jin c'ul, tol oj pitzc'u a eb camnaj,” jin chi tet eb, ta ja' yu nian tu', ẍi Pablo tu' tet Félix tu'. \p \v 22 Ja' Félix tu', yotaj xa scuybanil eb creyente sic'lebil. Yuxan, ja' yet jix yaben naj wan jaxca tu', catu' jix yalon naj jaxca ti': \p —Ja' yet oj jul naj coronel Lisias, ja' tu' oj cu na' oc ja win. Can ojab jaxca tu' bel, ẍi naj Félix tu'. \v 23 Catu' jix yalon naj tet naj capitán, tol ja'c'ala' ojab steynele Pablo tu'. Pero jajbil ojab el nioj. Catu' chi ske' sk'anab yetoj yamigo, c'al chi yak'le can servil nioj yu eb. \p \v 24 Caab oxeb xa semana tu' xin, jix jul naj Félix bey Cesarea tu' junel xa. Ey ec' yistil yetoj, Drusila sbi ix, catu' a Israel ix. Jix yawten naj Pablo naj tu', catu' jix sk'anlen el naj tet, tzet chi kute kaon oc cu c'ul yin Jesucristo. \v 25 Ja' yet jix yalon naj Pablo tu' tet naj, tol sowalil watx' chi kute cu beybal, catu' chi cu mitx'on oc tucan cu ba yin spenail. Catu' jix yalon pax oj, tzet utbil tol Dios oj sna' oc yin masanil ánima. Ja' yet jix yaben naj tol jaxca tu' yoqui, jix xiw a naj, catu' jix yalon naj tet Pablo tu' jaxca ti': \p —Ja' tinani' xin, paxan. Ta ey jin tiempo junel xa oj jaach wawten junel xa an, ẍi Félix tet naj. \p \v 26 Ja' naj Félix tu', jix yoche naj tol chi yak' nioj tumin naj Pablo tet yin ewantajil, catu' chi sjajon el oj. Yuxan, ec'al el c'al jix yawte k'anab yetoj. \p \v 27 Caab jabil jaxca c'al tu' jix yute sba yetoj Pablo tu'. Catu' jix el naj yin yopiso. Ja' naj Porcio Festo jix oc can sq'uexel oj naj. Ja' yet jix el Félix yin yopiso tu', tol jix can can naj Pablo preso, yet watx' chi ochele yu eb a Israel. \c 25 \s1 Ja' Yet Jix Apni Pablo Sattaj Naj Festo \p \v 1 Ja' yet jix apni naj Festo bey conob Cesarea tu' yu ẍa'on yopiso, catu' jix oc can yin yaawil. Caabi to ẍa' yopiso naj tu', catu' jix to naj bey Jerusalén. \v 2 Ja' tu' jix apni eb yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios sc'atan naj yetoj wan xa eb ey yopiso, yu yak'le queja Pablo tu' yu eb. \v 3 Jix sk'an favor eb tet Festo tu', tol chi i'letej Pablo bey Jerusalén tu'. Jix yal eb jaxca tu', yutol jix yoche eb tol ja' yul be jix smak' cam naj eb. \v 4 Pero jix yal naj tet eb jaxca ti': \p —Preso ye Pablo bey Cesarea tinani'. Ja' yet to jayeb c'u chin apni titu'. \v 5 Ja' to yet tu' chi ske' sto eb je yaawil bey Cesarea tu' wetoj an. Ta tol ey smul Pablo tu', chi ske' yalon eb titu', ẍi naj tet eb. \p \v 6 Ey mi waxajeb oj c'u ma laoneb oj c'u jix bet ec' Festo bey Jerusalén tu'. Catu' jix meltzotoj bey Cesarea. Ja' yet jun xa c'ual, catu' jix to bey sdespacho bey chi wa'xi jowal. Catu' jix bet yak'on awtele Pablo. \v 7 Ja' yet jix octoj Pablo sattaj, catu' jix oc joyan eb Israel jix tit bey Jerusalén tu' yin naj. Ec'al tzet jix tz'aj sna' a eb yin, pero c'am nioj tzet chi x'ox eb, ta tol yel chi yal eb. \v 8 Yet jix lawi yalon yet eb xin, catu' jix yalon sba Pablo jaxca ti': \p —C'am jin mul chi oc jin tenon tzet chi yal an ley eb wet Israelal. C'am jin mul chi oc yin stemplo Dios. Catu' c'am pax tet naj yaaw bey Roma, c'am jin mul chi oc tet naj, ẍi naj Pablo tu'. \p \v 9 Pero tutun chi yoche Festo watx' chi can yul sat eb Israel. Yuxan jix sk'anle tet Pablo jaxca ti': \p —¿Chim yoche ja c'ul chach to bey Jerusalén, yet watx' ja' tu' chin na' oc ja win? ẍi naj tet Pablo. \p \v 10 Jix tak'wi Pablo tu' tet naj jaxca ti': \p —Sattaj sdespacho naj yaaw a Roma smoo chin apni. Asan titu' chi ske' sna'le oc win. Ja wotaj tol caw c'am jin mul chi oc tet eb Israel ti'. \v 11 Ta tol ey junoj jin mul tol smoo chin cam yu, cam ojab jin yu. Pero ta c'am pax jin mul chi txeclo el yu eb Israel ti', c'am junoj mac chi ske' jin yaon oc yul sk'ab eb. Chin k'antoj jin ba tet naj yaaw bey Roma. Ja' naj oj na'on tzet oj wune, ẍi Pablo tu' tet naj Festo tu'. \p \v 12 Jix k'anab Festo tu' yetoj wan eb yet yaawil chi ak'on sna'bal tet naj. Catu' jix yalon tet Pablo tu' jaxca ti': \p —Jaachti', cha k'antoj ja ba sattaj naj yaaw bey Roma, yuxan oj jaach watoj an, ẍi Festo tet naj. \s1 Ja' Yet Jix Apni Pablo Sattaj Naj Rey Agripa \p \v 13 Ey xam jayeb oj c'u tu' catu' jix apni naj rey Agripa\f + \fr 25:13 \ft Ja' jun naj Agripa chi yal yin titi', sc'aal naj rey Herodes, naj jix ochen jix ak'on cam naj Pedro chi yaltej bey Hechos 12.\f* yetoj ix Berenice bey Cesarea tu', catu' jix jul ec' eb k'anab yetoj Festo yutol jix ẍa' yopiso. \v 14 Ec'al c'al c'ual jix ec' eb titu'. Ey jun c'ual jix yaltej Festo tet naj rey tu' tzet ye oc Pablo. Catu' jix yalontej jaxca ti': \p —Ja' yet jix el Félix yin yopiso, ey jun winaj chi yij Pablo ey can oc preso yu. \v 15 Ja' yet jix jin bet ec' Jerusalén, jix apni eb yaawil yak'omal xaambal eb Israel tet Dios jin c'atan an, yetoj eb ichamtaj winaj ey yopiso. Catu' jix c'oli yak'on queja Pablo eb tu' e in an. Jix yoche eb tol jix wak' orden scami. \v 16 Jix walon tet eb jaxca ti': “Pero chi yal cu ley jaon a Roma jon ti', c'am chi ske' tol comon c'al chi ak'le cam junoj mac txequel. Sowalil chi yil-le oc sat eb yetoj eb chi ak'on queja eb tu' sattaj yaaw, catu' chi scolon sba eb,” jin chi tet eb a Jerusalén tu'. \v 17 Yuxan, ja' yet jix jul eb titi', ma jin cha' meyoj tiempo an. Yewial tu', catu' jix jin octoj chotan yul jin despacho bey chin wa'ne el jowal. Jix wak'on bet tit Pablo tu'. \v 18 Ja' jin na'oni, tol miman mi smul. Pero ja' eb jix ak'on queja tu', c'am tzet jix yaoc eb yiban jaxca jix wute jin na'on tu'. \v 19 Asan janic' ti' jix yal eb, tol ey tzet pena chi yal yin scuybanil eb. Catu' jix yalontej eb yu jun naj chi yij Jesús tol camnaj xa. Pero ja' naj Pablo tu' chi aloni tol iquis pax oj. Asan yu wan tu', yuxan chi yak' queja eb. \v 20 Jainti', ma na'cha wu tzet chi wute jin wa'nen el eb an. Yuxan jix jin k'anle el tet Pablo tu' jaxca ti': “¿Chim yoche ja c'ul chach to bey Jerusalén, yet watx' ja' tu' chin na' oc ja win?” jin chi tet. \v 21 Catu' jix yalon e in jaxca ti' an: “Chin k'antoj jin ba sattaj naj yaaw bey Roma an. Ja' naj oj na'on tzet oj wun an,” ẍi Pablo tu' e in an. Yuxan jix wal an, tol chi can nioj xa preso, masanta' c'al oj watoj bey naj yaaw tu', ẍi Festo tu'. \p \v 22 Ja' yet jix yaben naj rey Agripa wan tu' xin, jix yalon naj tet Festo tu' jaxca ti': \p —Chi woche chi wab pax tzet ẍi Pablo tu' jainti', ẍi tet naj. \p —Ta jaxca tu', yecal to oj ja wab tzet ẍi naj, ẍi Festo tu' tet. \p \v 23 Ja' yet jun xa c'ual, catu' jix jul naj rey Agripa tu' yetoj ix Berenice. Ey xa smey yili eb yetoj spichil, catu' jix oc apnoj eb yul bey chi wa'xi ye jowal tu' yetoj eb yaawil eb soldado, c'al wan eb mimej winaj ey yopiso yu conob. Jix bet yak'on tit Pablo tu' naj Festo tu'. \v 24 Catu' jix yalon naj Festo jaxca ti': \p —Mamin rey Agripa, c'al jantaj jex jix je yamba je ba ketoj ti'. Che yil naj Pablo ti'. Ec'al eb Israel jix aloni tol ey smul. Jix yal eb bey Jerusalén. Catu' jix yalon pax eb e in an bey Cesarea ti'. Caw c'am chi sbej eb sk'anon camich yiban. \v 25 Pero chin na' jainti', c'am junoj smul smoo scam yu. Jix sk'antoj sba naj sattaj naj Augusto, yaaw bey Roma, yet watx' chi sna' naj tzet chi yune'. Yuxan chin na' tol oj watoj. \v 26 Pero c'am tzet watx' jin tz'ibentoj yin naj tet naj yaaw tu'. Yuxan chi wi'tej ja sattaj ti', Mamin rey Agripa, c'al je sattaj je masanil. Ja' tinani', k'anle wej je yab tet, ta ey pax junoj smul chi ilcha el je yu xin, catu' chin tz'ibentoj tet naj yaaw tu'. \v 27 Yutol man watx' oj chin na' an, ta ey junoj mac chi watoj preso, pero c'am chin tz'ibe pax toj smul, ẍi naj Festo tu'. \c 26 \s1 Ja' Yet Jix Yal Sba Naj Pablo Sattaj Rey Agripa \p \v 1 Catu' jix yalon Agripa tet Pablo tu' jaxca ti': \p —Chi ske' cha wal ja ba tinani' xin, ẍi naj tet Pablo. \p Catu' jix yi'on a sk'ab naj Pablo tu' yu s'ini ey eb, catu' jix ẍa'on el yich yalon jaxca ti': \p \v 2 —Jaach Mamin rey Agripa, caw chin tzala an, yutol cha cha' wal jin ba e ach an. Chi woche chi wi' el masanil tzet jix yaoc eb Israel ti' wiban an. \v 3 Yel ton watx' chi wal e ach an, yutol ja wotaj xa cu ley jaon Israel jon ti'. Ja wotaj xa tzet yin chi cu teele cu ba on. Yuxan chin k'an favor e ach an. Miman cha wute ja c'ul win an, catu' cha waben tzet oj wal an. \s1 Sbeybal Pablo Yet Man To Creyente Oj \p \v 4 Yotaj masanil eb wet Israelal tzet utbil yili jin beybal yet jix jin tit oc yin jin yali'al bey jin conob, c'al bey Jerusalén. \v 5 Ta chi yoche eb chi yala, chi ske' yalon eb, tol fariseo jin yin tax wach'eal. Ja' eb fariseo tu', yel jijyom eb yin cu cuybanil tet wanoj xa. \v 6 Jal pax tinani' chin yak' pax queja eb, yu c'al tol chi waoc yip oj jin c'ul, tol oj ak'le pitzc'u a eb camnaj yu Dios, jaxca jix yute yak'on can sti' Dios tet eb kichmam. \v 7 Ey lacaweb bulan eb wet Israelal. Echbanebil yunen el tzet yalnaj can Dios ku, cu masanil on. Yuxan chi yi' atej sc'ul eb yak'on servil Dios c'ualil c'al ak'balil. Mamin rey Agripa, yu c'al tol chi wechbane yunen el jun tu', yu c'al tu', yuxan chin yak' queja eb Israel ti' tinani'. \v 8 ¿Tzet yuxan, c'am che yaoc yin je c'ul jaex a Israel jex tol chi pitzc'u a eb camnaj yu Dios? \s1 Tzet Utbil Jix Yute Yetnen Eb Creyente Naj Pablo Yet Yalantoj \p \v 9 Ja' jin na'on yet yalantoj an, tol watx' ta miman tzet chi el wunen an, yet ac'ul jin oc yin eb yet Jesús a Nazaret an. Ja' jin na'oni, tol watx' chi wute jin ba an. \v 10 Quey tu' wutenaj jin ba bey Jerusalén. Ocnaj wopiso yu eb yaawil yak'omal xaambal tet Dios. Yuxan, ec'al eb creyente wanaj oc preso an. Jain jun chi wal wet yet chi mak'le cam eb. \v 11 Ec'al el c'al etnebil eb wu an, yet watx' c'am xa chi yaoc sc'ul eb yin Jesús, jin na'oni. Jaxca c'al tu' jix ec' wute an bey jun jun snail sculto eb wet Israelal an. Caw chi chichon jin c'ul yin eb an. Catu' jix jin bet pax bey wan xa tx'oj conobal naat, yu c'al bet wetnen eb an. \s1 Ja' Yet Jix Yaltej Pablo Tzet Utbil Jix Yun Yoc Creyenteal \p \v 12 Yu jin chichon c'ulal tu', yuxan jix jin to bey conob Damasco junel. Jix ak'le wopiso yu eb yaawil yak'omal xaambal tet Dios, catu' jix jin chejletoj yu eb an. \v 13 Pero Mamin rey, oj waltej e ach tzet jix yune'. Lalan jin bey yet chuman mi c'u, catu' jix wilon jun saj k'inal jix tit kopna satcan. Ec'ban sajil yintaj sajil c'u, catu' jix eyol kopna wiban c'al yiban eb wetbi an. \v 14 Jix cu telc'o cu masanil yu jun saj k'inal tu' on. Catu' jix waben yoc jayeb k'ane yin sti' hebreo jaxca ti': “Saulo, Saulo, ¿tzet yuxan chin ja wetne an? Jaach c'al cha wetne ja ba ja txojli, jaxca junoj no' wacax chi tejle oc te' eel xam yin, catu' chi tec'wa yin xam te' te' tu', quey jaach pax tu',” ẍi e in an. \v 15 “¿Mac jaach txequel Mamin?” jin chi tet. Catu' jix yalon naj Kaawil tu' e in jaxca ti' an: “Jain ton Jesús jin, lalan jin ja wetnen an. \v 16 Pero aan linan oj. Chin jul jin tx'ox jin ba e ach an, yet watx' oj jin ja wak' servil, catu' oj ja walon el sk'aneal tzet jix ja wil ti', c'al jantaj tzet tol to oj jin tx'ox e ach an. \v 17 Ja' tinani', chach jin chejtoj bey eb man Israel oj. Oj jaach jin col el yul sk'ab eb an yetoj c'al yul sk'ab eb ja wet Israelal an. \v 18 Chach jin chejtoj bey eb, yu to ja wak'on can sna'bal eb, yet watx' chi sbej can sbeybalnen k'ej k'inal eb, catu' chi oc eb yin saj k'inalil yet Dios. C'al yu yel can eb yul sk'ab diablo, catu' chi oc can eb yul sk'ab Dios. Yu pax jin yaon oc eb yin sc'ul, yet watx' chi ak'le can lawoj spenail eb yiban. Catu' oj oc can eb s'ajil oj eb ocnaj xa yetoj Dios tu',” ẍi Jesús e in an. \s1 Jix Sjije Pablo Tzet Jix Al-le Tet Yu Jesús \p \v 19 Yuxan, Mamin rey Agripa, jix jin jije tzet jix yal can Jesús e in an, yet jix tit satcan catu' jix x'oxon el sba e in an. \v 20 Yuxan, ja' bey Damasco tu', ja' tu' jix babi wal el sk'ane Dios. Catu' jix jin ec' walon el bey Jerusalén, c'al bey jun jun conob yul yet Judea tu'. Jix walon pax yab eb man Israel oj, tzet utbil tol chi sna' sba sc'ul eb, catu' chi yaon oc sna'bal eb yin Dios. Catu' jix walon tet eb, tol sowalil watx' chi yute sbeybal, yet watx' miman txequel tol chi sna' sba sc'ul eb. \v 21 Yu c'al k'anabnaj jin el tu' xin, yuxan jix jin smitx' eb Israel bey yul stemplo Dios. Catu' chi yak'on yip eb jin smak'on cam an. \v 22 Pero yu scolwal Dios wetoj an, yuxan, tec'an c'al chi wute jin ba an. Ja'c'ala' jin pax tinani', tec'an c'al chi wute jin ba walon el sk'ane Dios tet masanil ánima an. Chi c'al wal tet eb mimej winaj, c'al tet eb yeynajil. Ja' tzet chi wal an, laan c'al yetoj tzet jix yal eb ẍejab Dios peyxa yetoj Moisés yin ey oj to. Asan jun tu' chi wal el oj. \v 23 Catu' chi walon el oj tol ja' Cristo sowalil jix yab sya'il catu' jix cami. Ja' yet jix cam naj, ja' naj jix babi pitzc'u pax a xol eb camnaj. Quey tu' jix yute yalon el sk'aneal colbanile tet eb ket conob, c'al tet masanil eb ánima, ẍi Pablo tet naj rey. \s1 Jix Yal Pablo Tet Agripa Tol Watx' Ta Chi Oc Yin Creyenteal \p \v 24 Lalan yalon sba Pablo tu' catu' jix a jucna Festo, catu' jix yalon jaxca ti': \p —Caw loco jaach cha Pablo. Miman tzet cha cuyu, yuxan chach oc locoal yu, ẍi naj tet Pablo. \p \v 25 Catu' jix tak'wi Pablo tu' tet naj jaxca ti': \p —Mamin yaaw Festo, man loco oj jin an. Ja' wan k'ane chi wal e ex ti' an, caw yel, catu' caw miman yel oc apnoj. \v 26 Ja' naj rey Agripa ti', yotaj naj wan ti' sic'lebil. Yuxan tec'an chi wute jin ba, catu' chi walon wan ti' sattaj naj an. Ja' wan tzet chi wal ti', man ewantaj oj yei, yotaj eb ánima masanil. Yuxan wotaj an, yotaj pax naj rey ti'. \v 27 Jal jaach rey Agripa, ¿chim ja waoc yin ja c'ul tzet albil can yu eb ẍejab Dios peyxa? Wotaj an tol cha waoc yin ja c'ul, ẍi Pablo tu'. \p \v 28 Catu' jix tak'wi naj rey tu' tet naj jaxca ti': \p —¿Chim ja na' tol yu nioj cha wal ti' catu' chin oc can creyente ja wetoj an? ẍi naj Agripa. \p \v 29 Catu' jix yalon Pablo tu' tet naj jaxca ti': \p —Ta yin txene k'ane ma miman k'ane, catu' chach oc can oj. Ja' jun jin txa tet Dios tol jaachti' c'al masanil eb ey ec' titi' ketoj oj oc eb jaxca jin ti' an, asan xin, man oj jex pixle ey yetoj cadena jaxca we jainti' an, ẍi Pablo tet eb. \p \v 30 Yet jix lawi yalon Pablo wan ti', catu' jix a linan naj rey tu' yetoj ix Berenice. Catu' jix a pax linan naj Festo yetoj masanil eb yaman ec' yetoj eb tu'. \v 31 Catu' jix sjitzon el sba eb xojli yu sna'on el eb tzet watx' chi yun yu naj, catu' jix yalon eb jaxca ti': \p —C'am junoj smul jun winaj ti' smoo scam yu, catu' man smoo oj naj yoc preso, ẍi eb. \v 32 Jix yalon Agripa tet Festo jaxca ti': \p —Ta ma sk'antoj sba naj sattaj naj yaaw bey Roma, chi ske' cu jajon el tinani', ẍi naj tet Festo. \c 27 \s1 Ja' Yet Jix Aletoj Pablo Tet Naj Yaaw Bey Roma \p \v 1 Yet jix yalon eb yaaw tol chi aletoj Pablo bey jun lugar chi yij Italia, bey ey conob Roma, yuxan jix ale oc Pablo tu' yetoj jaywan xa yet a presoal yul sk'ab jun naj capitán chi yij Julio. Ja' naj Julio tu', yetbi sba yetoj jun bulan eb soldado chi yij yet Augusto. \v 2 Jix cu oc yul jun barco a conob Adramitio. Ja' te' barco tu', t'inan yec' te' bey wan lugar bey sti'laj yet Asia. Jix to naj Aristarco ketoj, naj a conob Tesalónica yul yet Macedonia. \v 3 Ja' yet jun xa c'ual catu' jix cu apni bey conob Sidón. Ja' naj Julio tu' caw watx' jix yute sc'ul naj yin Pablo tu' titu', yutol jix yak' permiso naj cu bet k'anab yetoj eb yamigo catu' chi ak'le servil nioj yu eb. \v 4 Catu' jix cu el bey Sidón tu', jix cu ec' scawilal jun joyan tx'otx' snan ja' mar chi yij Chipre, chi kil can ec'toj bey cu q'uexan k'ab, yutol man jichan oj cu yi'on bey ka'e'. \v 5 Jix cu ec' yiban ja' mar bey sti' oc jun lugar chi yij Cilicia yetoj Panfilia. Catu' jix cu apni bey conob chi yij Mira, yul yet Licia. \p \v 6 Catu' jix seyon ec' junoj xa cu barco naj capitán titu'. Ey jun barco a Alejandría tuxa chi to bey Italia jix ilcha yu naj, yuxan ja' yul jix cu oc yu, catu' jix cu toi. \v 7 Ec'al c'ual jix cu beyi, yutol c'uan c'ulal c'al yak'on te' barco tu'. Catu' jix cu apni sattaj eltoj conob Gnido. Catu' jix cu ec' scawilal conob chi yij Salmón. Catu' jix cu ec' bey Creta bey jun joyan tx'otx' snan ja', yutol ja'c'ala' man tool oj sbey jun ka'e' tu'. \v 8 Tu' c'al chi cu ec' sti'laj jun lugar Creta tu', masanta' c'al jix cu apni bey jun lugar chi yij Watx' Yocbal Tucan Barco, bey scawilal conob chi yij Lasea. Caw ya'taj jix yun kapni titu'. \p \v 9 Ec'al c'u jix cu ec' titu'. Catu' jix apni stiempoal tol caw ey smey yec' barco yiban ja' yet tu', yutol xax ec' sc'ual k'in chi yij sk'inal yet chi ak'le miman c'ulal yin cu penail. Jix yak'on na'bale naj Pablo tet eb tu'. \v 10 Jix yalon naj jaxca ti': \p —Jex wuẍtaj, caw ey smey cu bey yiban ja' tinani' chi wil an. Oj etextoj te' barco c'al masanil ijatz, catu' ey smey chi cu cami, ẍi Pablo tet eb. \p \v 11 Pero ma ẍa' yab naj capitán tu' tzet jix yal naj Pablo tu'. Asan tzet jix yal naj lec'om barco yetoj tzet jix yal naj a barco, asan jix ẍa' yabe. \v 12 Ja' bey jun lugar tu', c'am bey watx' scan can barco yiban ja' titu' yet nabil k'inal. Yuxan, txen xa man masanil oj eb chi sna' tol yel watx' chi to c'al eb. Yet watx' chi apni eb bey conob Fenice bey yul yet Creta. Ja' titu' chi yoche eb chi yechbane yec' nabil k'inal, yutol man jow oj slow ka'e' titu'. \s1 Jun Miman Ka'e' Jix Tit Yiban Ja' Mar \p \v 13 Yin c'uan c'ulal jix yun sc'oli stit jun ka'e' tu' bey sur. Jix sna'on eb tol watx' chi cu toi. Catu' jix cu toi. Jix cu ec' scawilal sti'laj Creta tu'. \v 14 Pero jun jix to txolan tu', catu' jix tit jun miman ka'e' chi ec' bey jun tx'otx' tu'. \v 15 Jix mak'le ec' tz'eyna te' barco tu' yu jun miman ka'e' tu'. Man xa jichan oj sbey te' yu. Yuxan jix cu bej cu lec'oni, catu' jix cu to bey chi yoche chi cu to yu jun ka'e' tu'. \v 16 Jix cu ec' yintaj jun yali' joyan tx'otx' ey snan ja' mar chi yij Clauda. Man xa wal jow oj yec' ka'e' titu' jaxca jix yun yet sbabelal. Ey jun cu yali' barco tok'bil oc yu te' miman tu'. Caw ya'taj jix yun yel can yiban ja' ku. \v 17-18 Ja' yet jix cu tok'on atej te' xin, catu' jix bac'le can oc lasu yin te' miman barco tu' yu scawxi can oj. Tutun chi xiw eb tala c'uxan chi mak'le sba te' barco tu' yiban jun tujan arena chi yij Sirte bey chi melemon ja' tu'. Yuxan jix xuyle eytej sk'apil te' ey atoj yiban, jun chi i'on bey yu eb tu'. Wan an bey chi low ka'e'. Jix cu can can jaxca tu' catu' tu' c'al jix i'letoj te' yu ka'e' tu'. Catu' jix ẍa'on el yich eb sk'ojon eytoj yijatz te' xol ja'. \v 19 Oxeb xa c'u tu' xin, catu' jaonti' jix cu k'ojon eltoj smitx'k'abil te' barco tu' xol ja'. \p \v 20 Ec'al c'ual ma kil yin sat c'u yetoj weycan. Tutun caw jow slow jun ka'e' tu' kin xin, c'am xa chi cu na' ta tol oj cu colcha can el oj. \p \v 21 Ec'al c'ual c'am xa lo'o chi kune. Catu' jix a linan Pablo snan xol eb tu', catu' jix yalon jaxca ti': \p —Jex wuẍtaj, ta jix je jije tzet jix wal e ex an, tol man watx' oj cu tit bey Creta tu'. Ta ma cu tita, ma lawoj el nioj je tzet yetal. \v 22 Pero chi wal e ex an, manchej jex xiwi, yutol c'am junoj jon oj cu cam oj. Jal te' barco ti' xin, oj lawoj el te'. \v 23 Ja' yet ma'i ak'balil ti', jix jul x'ox ec' sba jun yángel Dios e in an, ja' Dios chi wak' servil yutol yet jin xa Dios an. \v 24 Jix yal jun ángel tu' e in jaxca ti' an: “Manchej jaach xiw jaach Pablo, sowalil oj jaach apnoj sattaj naj yaaw bey Roma. Catu' oj colcha el masanil eb ey oc yul barco ti' yu swatx' c'ulal Dios,” ẍi jun ángel tu' e in an. \v 25 Yuxan, manchej jex xiw wuẍtaj. Chi waoc Dios tu' yip oj jin c'ul, sowalil oj yun tzet jix yal can jun ángel tu' e in an. \v 26 Pero sowalil oj cu k'ojle can el bey jun joyan tx'otx' snan ja', ẍi naj Pablo tu' tet eb. \p \v 27 Yin xa scanlajonial, catu' jix cu apni bey jun ja' mar yul yet Adria, tuxa c'al chi cu k'axpon ec' yiban jun mar tu' yu ka'e'. Ja' yet chuman ak'bal, ja' sna'on eb naj chi mulna yul te' barco tu' tol lalan xa kapni yetoj te' scawilal junoj tx'otx'. \v 28 Catu' jix yechen eb naj jantaj snaatil yich ja'. Ey mi junoj cuarenta vara yich ja'. Jix beytoj janic' xa te' sattaj, catu' jix yechen eb naj junel xa. Trenta vara xane mi yich ja' yet tu'. \v 29 Chi xiw eb tala c'uxan chi smak' ey sba te' yibanlaj ch'en ch'en yul ja'. Yuxan jix bejletoj t'unonoj caneb mitx'banil eb yu yoc tucan te' barco tu' yintaj ẍop te'. Catu' jix yechbanen sajbi el eb. Jix yoche eb tol yin eymanil chi sajbi el oj. \v 30 Jix yoche eb chi mulna yul te' tu' chi eltej te' barco yin eymanil. Yuxan jix sbej eytoj t'unonoj te' yali' barco eb yul ja'. Jix yute yalon eb, tol ja' ch'en mitx'bal, oj yaytoj eb sattaj, yet watx' c'am mac otajnen el tzet chi yun eb. \v 31 Ja' naj Pablo, jix alon a tet naj capitán yetoj tet eb soldado tzet lalan yunen eb tu'. \p —Ta chi el eb naj ti' yul barco ti', ma jex colcha el jaexti', ẍi naj tet eb. \p \v 32 Eyman jix c'up x'anil jun yali' barco tu' eb soldado tu'. Catu' jix to te' yiban ja'. \v 33 Ja' yet lalan xa sajbi, catu' jix yalon Pablo tet eb masanil, tol sowalil chi low nioj eb, jix yal jaxca ti': \p —Caab xa semana c'am chex weyi, catu' c'am chex lo' pax oj. \v 34 Yuxan, ja' tinani', chin k'an e ex, lowoj jon nej nioj, yet watx' oj oc kip. C'am junoj mac oj cam cu xol ti'. Tol tax c'am junoj xil je jolom oj el can oj, ẍi naj Pablo tu' tet eb. \p \v 35 Yet jix lawi yalon jaxca tu', catu' jix yi'ontej jun pan. Catu' jix yalon yu diosalil tet Dios sattaj eb masanil. Jix ẍi'on ey snan ixim tu', catu' jix c'oli slowi. \v 36 Catu' jix oc yip sc'ul masanil eb, catu' jix low pax eb tu'. \v 37 Doscientos setenta y seis cu bisil jaon ey jon oc yul te' barco tu'. \v 38 Yet jix lawi cu low tu' xin, catu' jix sk'ojon can eytoj wan xa ixim trigo eb xol ja' yet watx' chi sebbi a te' barco tu'. \s1 Ja' Yet Jix Smak'on Ey Sba Te' Barco Sat Tx'otx' \p \v 39 Ja' yet jix sajbi xin, catu' jix yilontoj yin tx'otx' tx'otx' eb chi mulna yul te' barco tu'. Pero man yotaj oj eb tzet lugaril bey ey jun tx'otx' tx'otx' tu'. Jix yiltoj jun sk'ab mar eb chi eli, arenalaj xa c'al sti'laj. Catu' jix sna'on eb yak'len yi'ontoj te' barco tu' titu', tala c'uxan chi ske' yapni oc te'. \v 40 Catu' jix sc'upon tujcha x'anil ch'en smitx'omal oc tucan te' barco tu' eb. Catu' jix can ch'en yich ja'. Jix xuyon el x'anil slec'banil te' ey eytoj xol ja' eb yet watx' chi ske' slec'on bey te' eb junel xa. Jix yaon a sk'apil te' eb bey chi low ka'e' tu', catu' chi bey te'. Catu' jix to te' bey sti'laj el ja' bey ey arena tu'. \v 41 Pero jix smak' ey sba te' yiban yarenail yich ja'. Catu' jix to can tx'apan xam te' xol tx'otx'. C'am xa chi bilwi nioj. Jal pax ẍop te' xin, jix mak'le wejcha yu yip ja'. \v 42 Jix yochen eb soldado jix smak' cam eb a presowom ey oc yul te' tu', yet watx' c'am junoj eb chi smak' el sba yiban ja' catu' chi el a oj. \v 43 Pero ja' naj capitán, chi yoche naj chi scol can el Pablo. Yuxan, ma ẍa' naj mak'le cam eb a presowom tu'. Catu' jix yalon naj tol ja' eb chi ske' smak'on ja', ja' eb chi smak' el sba sbabelal, catu' chi ec' apnoj eb sti' tx'otx'. \v 44 Ja' eb c'am chi ske' smak'on ja' xin, ey eb jix ec'toj yiban chem te'. Ey eb jix ec'toj yiban ste'al te' barco tu'. Jaxca tu' jix kute ec'toj cu ba, yuxan jix cu colcha can el cu masanil, catu' jix cu ec' apnoj sti' tx'otx'. \c 28 \s1 Ja' Yet Ey Ec' Pablo Bey Jun Lugar Chi Yij Sbi Malta \p \v 1 Ja' yet xax cu colcha el xin, catu' jix kabeni tol Malta sbi jun lugar snan ja' tu'. \v 2 Caw watx' jix yute sc'ul eb a lugar titu' kin. Jix yaoc jun miman k'ak' eb, jix cu yawten eb kaẍnoj yutol caw sic', catu' lalan yey pax nab. \v 3 Jix bet syambatej caab xa c'ax naj Pablo tu'. Lalan yaontoj te' naj yiban k'ak', catu' jix eltej jun no' laba xol te' yu k'ak' tu'. Jix chi'le sk'ab naj yu no' catu' jix oc t'unan no' yin. \v 4 Yutol jix yil eb a lugar titu' tol jix oc can t'unan no' yin sk'ab tu', yuxan jix yal eb jaxca ti': \p —Ja' jun winaj ti', tejan tol mak'om cam ánima. Cax c'al jix yak' ganar scolcha el yiban ja', pero sowalil oj ẍa' pax sq'uexel jun smul tu', oj cam oj, ẍi eb. \p \v 5 Pero ja' naj Pablo tu', tu' c'al jix tzic sk'ab catu' jix ey q'uey c'otna no' xol k'ak' tu' yu. C'am nioj tzet jix utele yu no'. \v 6 Majbil xa c'al yu eb masanil smal a sk'ab Pablo tu'. Jix sna' eb tol oj cam xa c'al yet jun txolan tu'. Jun c'u c'al jix yechbane eb, c'am c'al nioj tzet chi ioni. Yuxan jix q'uex sna'bal eb, catu' jix yalon eb jaxca ti': \p —Ja' jun winaj ti', tejan tol dios, ẍi eb yin. \p \v 7 Ja' scawilal bey ey jon ec' titu', ja' tu' ey x'otx' naj yaaw bey jun lugar chi yij Malta tu'. Publio sbi naj. Jix cu ẍa' apnoj naj bey sna. Caw watx' jix yute sc'ul naj kin. Oxeb c'u jix cu ec' yetoj naj bey sna tu'. \v 8 Ja' smam naj Publio tu' caw ya' ey naj. Caw chi cam yu k'ak', c'al chic'c'ul. Jix octoj Pablo bey scuarto bey telan ey tu', catu' jix txali yu. Catu' jix yaon pax oc sk'ab yiban, jix wa'xi can sc'ul naj tu' yu naj. \v 9 Ja' yet jix wa'xi can sc'ul naj xin, catu' jix apni smasanil eb ya' ey a lugar sc'atan naj Pablo. Jix wa'xi c'al sc'ul masanil eb yu. \v 10 Miman scam c'ulal eb a lugar titu' kin. Ja' yet jix jul stiempoal cu to yul jun xa barco, jix c'al yak' cu tzettaj yetal eb, wan chi oc yopiso ku yul-laj be. \s1 Ja' Yet Jix Apni Pablo Bey Roma \p \v 11 Oxeb xaaw jix cu ec' bey jun lugar Malta tu'. Ey jun a Alejandriail barco lalan yechbane yec' nabil k'inal ey ec' titu'. Ey oc yechel cawan dios sattaj jun barco, jun sdiosal eb chi yij Cástor yetoj jun chi yij Pólux.\f + \fr 28:11 \ft Cástor c'al Pólux caab sbi sdiosal eb a Roma. Ja' chi teynen eb, eb chi bey yiban ja' yul barco, ẍi eb.\f* Ja' yul jun barco tu' jix cu oqui, catu' jix cu toi. \v 12 Jix cu apni bey conob Siracusa. Oxeb c'u jix cu ec' titu'. \v 13 Catu' jix cu to junel xa, ja' sti'laj tx'otx' jix cu toi, masanta' c'al jix cu apni bey conob Regio. Ja' yet jun xa c'ual, jix tit jun ka'e' bey sur. Yuxan jix cu toi. Caab c'u jix cu bey yiban ja'. Catu' jix cu apni bey conob Puteoli. \v 14 Ey jaywan eb creyente jix kil yin titu'. Jix yoche eb jix cu ey ec' yetoj. Yuxan, jujeb c'u jix cu ey ec' yetoj eb. Catu' jix cu to bey conob Roma yetoj kajan. \v 15 Ja' yet jix yaben eb creyente a Roma tol lalan kapni, catu' jix jul cu ẍa'on eb yul be. Ey eb jix cu cha'on bey xombal eb a Apio, ey eb xin, bey aldea chi yij Oxeb Posada. Ja' yet jix yilontoj Pablo tol lalan sjul ẍa'le yu eb, catu' jix yalon yu diosalil tet Dios. Caw chi tzalai. \v 16 Ja' yet jix cu apni bey Roma xin, jix ale oc eb presowom yul sk'ab jun xa naj yaawil soldado titu' yu naj capitán. Pero Pablo ma oc preso yetoj eb. Tu' c'al teynebil yu jun soldado. \s1 Ja' Yet Jix Yal El Sk'ane Dios Naj Pablo Snan Xol Eb A Roma \p \v 17 Oxi tax kapni titu', catu' jix awtele eb miman txequel ye xol eb Israel a Roma tu' yu naj Pablo. \p Ja' yet jix apni eb, catu' jix yalon naj tet eb jaxca ti': \p —Jex wuẍtaj, caw c'am nioj jin mul tet eb ket Israelal. C'am sbeybal eb kichmam ey can yul cu k'ab chi wetnetoj. Pero jix jin ale oc yul sk'ab eb a Roma yu eb bey Jerusalén, catu' jix jin yaon oc eb preso an. \v 18 Jix sk'anle yab eb a Roma tu' e in an tzet jin mul. Pero jix yil eb tol c'am nioj jin mul tol smoo jin cam yu an. Yuxan jix yoche eb jix jin sjaj el an. \v 19 Pero ja' eb ket Israelal tu' ma yal sc'ul. Yuxan jix jin k'antej jin ba sattaj naj yaaw bey Roma ti' an. Ja' naj oj na'on tzet oj wun an. Jainti', c'am nioj tzet oj jin k'an yiban eb ket conob tu'. \v 20 Yu c'al ton jun k'ane ti' xin, yuxan chex wawte oc yaman an, yutol chi woche chi wil oc je yin, catu' chin k'anab je yetoj. Ey jun mac txequel echbanebil sjul ku jaon Israel jon ti'. Yu c'al tol chi waoc jin na'bal yin jun mac txequel tu', yuxan ey oc ch'en cadena ti' win an, ẍi Pablo tu' tet eb. \p \v 21 Jix yalon eb Israel tu' tet naj jaxca ti': \p —Jaonti', c'am carta chi jul yul cu k'ab yu eb a Judea tu', catu' chi yalontej eb tzet utbil ja we oc oj. C'am pax junoj eb ket a Israelal tu' chi jul alon junoj tzet yetal ja win. \v 22 Pero chi koche chi kabe tzet lalan ja na'oni. Yutol chi kab sk'umal, tol ja' bey jun jun lugar, pena chi al-le yin jun bulan chach ec' yetoj, ẍi eb tet Pablo tu'. \p \v 23 Catu' jix swa' alnen eb tzet c'ual chi syamba oc sba eb junel xa. Ja' yet jun c'ual jix txeclo can eltej tu', ec'al mac jix syamba oc sba bey ey ec' Pablo. Sk'inibalil to catu' jix ẍa'on el yich sk'anab Pablo tet eb, masanta' c'al jix to c'u, catu' jix sbejoni. Jix yaltej tzet chi yun eb yet chi oc Dios yaawil oj eb. Jix yaltej tzettaj c'al tz'ibebil can yul sley Moisés, c'al tzettaj tz'ibebil can yu eb ẍejab Dios peyxa yin naj Colwawom oj jul oj. Caw jix ak'le sna'bal eb sic'lebil, yet watx' chi yaoc sc'ul eb yin Jesús. \v 24 Ey eb jix yaoc yin sc'ul, ey eb xin, ma ẍa' yabe tzet chi yala. \v 25 Yutol ma ẍa'le sba sna'bal eb xin, jix c'oli spaxtoj eb bey sna, catu' jix yalon Pablo tet eb jaxca ti': \p —Ja' naj Santo Espíritu jix ak'on yal naj ẍejab Dios chi yij Isaías tet eb kichmam peyxa. Caw yel tzet yalnaj can tu' yet jix yalon jaxca ti': \q1 \v 26 Asi', al tet eb ánima tu', ja chi jaxca ti' tet eb: \q1 Caw yel, oj je yabe, pero ma na'cha el je yu. \q1 Caw yel oj je yila, pero ma na'cha el je yu tzet oj je yil tu'. \q1 \v 27 Yutol ja' wan ánima ti', jix cawxi el sna'bal eb. \q1 Jaxca tol majan xiquin eb, yet watx' c'am chi yab eb beytet yel. \q1 Yetoj pax oj, jaxca tol chi smutz' ey sat eb, yet watx' c'am chi yil eb beytet jun yel tu'. \q1 Tutun c'am nioj chi na'cha el yu eb. \q1 C'am chi sq'uex sbeybal eb yet watx' chin col el eb an, ẍi naj Santo Espíritu yul An Juun tu'.\x * \xo 28:27 \xt Isaías 6:9-10\x* \m \v 28 Yuxan, na'cha ojab el je yu, tol lalan yak'le jun colbanile ti' tet eb man Israel oj yu Dios. Yutol chi yab eb tzet chi wal an, ẍi Pablo tet eb. \p [ \v 29 Yet jix lawi yalon Pablo wan ti', jix to eb Israel. Jix c'oli steelen a sba eb yu tzet jix yab tu'.] \p \v 30 Ja' naj Pablo tu', caab jabil jix ey ec' yul jun na jix smaane titu'. Chi c'al ẍa' masanil eb chi bet k'anab yetoj. \v 31 Caw tec'an chi yute sba yalon el tzet chi yun eb yet chi oc Dios yaawil oj eb, c'al yalon el wan scuybanil naj Kaawil Jesucristo naj. C'am mac chi tenon oc tucan nioj.