\id MRK \ide UTF-8 \h MARKUŦ \toc1 Uţup Ulil Unuura wi Markuŧ apiiŧuŋ \toc2 Markuŧ \toc3 Mrk \mt1 Uţup Ulil Unuura \mt1 wi Markuŧ apiiŧuŋ \is1 Uţup ujuni \ip Ulibra wi uwo Uţup Ulil Unuura wi Markuŧ apiiŧuŋ. Markuŧ aambi wo naţaşar Yeŧu, aşë bi gakandër na Pawulu, abi lemp kak na Piyeer. Aka pŧiinkna iko yi apiiŧuŋ ţi Piyeer anjaaŋ abi kaţup bañaaŋ iko yi Yeŧu adoluŋ ţi mboş. Apiiŧ wa pa banwooŋ baanwo bayuday, kadiimanaan baka kë na manjoonan Yeŧu awooŋ Abuk Naşibaţi. Markuŧ aţup ţi ulibra wi iko yi Yeŧu adoluŋ na yi ajukanuŋ bañaaŋ, akak aţiiniyaan pkeţul na pnaţa ţi pkeţ pi nul. Yeŧu ajukan bañaaŋ na mnhina, ajeban bamaakal, adook ŋnŧaayi akuţ ado iko iñoŋarënaan. Yeŧu aambi bi pwin biki bakjuuknţënuŋ ţi ulemp, abi bi pjuukëţ, kawul kaţuţul kalukna, bañaaŋ baŧum bahilna babuur. Baweek biki bayuday bapoka adoo do kë bafiŋa. Ñaaŋ andoli ankţaşuŋ Yeŧu awo kabomandër mnhaj, ţi ubaañşaani aluŋ kawo ţi mnlilan. » \ip Hënk di ifah yi ulibra wi iwooŋ: \io1 1. Yowan Nabatŧaar aţup uko unkluŋ kabi (1.1-8) \io1 2. Batiŧmu bi Yeŧu na jibi Ŧatana akdooŋ na pguura ajuban (1.9-13) \io1 3. Ulemp wi Yeŧu du Galilay (1.14–9.50) \io1 4. Yeŧu apënna Galilay pya Yeruŧalem (10.1-52) \io1 5. Kanëm kabaañşaani ki Yeŧu ţi umundu wi, pwayëş pi bawayşuluŋ na pkeţul (11.1–15.47) \io1 6. Yeŧu anaţa ţi pkeţ (16.1-8) \io1 7. Yeŧu apën awinana ţi kadun ki baţaşarul (16.9-20) \c 1 \s1 Yowan Nabatŧaar aţup uko unkluŋ kabi \r (Maci 3.1; Luk 3.1-6,15-18) \p \v 1 Ujuni wi Uţup Ulil Unuura unţiiniyaanuŋ uko wi Yeŧu Kriŧtu Abuk Naşibaţi\f + \fr 1:1 \fr*\fq Abuk Naşibaţi : \fq*\ft Ŋpiiŧ ŋi ŋaanwo ţi ŋlibra ŋloŋ.\ft*\f* wii wi. \v 2 Jibi Naşibaţi aţupuŋ ţi ulibra wi Iŧayi naţuparul apiiŧuŋ: \q1 \qt « Tenan, dluŋ kayil nalempar naan ţi kadunu,\qt* \q2 \qt abomanu bgah.\qt*\x + \xo 1:2 \xo*\xt Malaki 3.1.\xt*\x* \q1 \v 3 \qt Pdiim ploŋ pahuuran du *pndiiş aji :\qt* \q1 \qt “Nabomaan bgah bi Ajugun akluŋ kaţëpna,\qt* \q2 \qt nadolana ilël iŧool.”\qt*\x + \xo 1:3 \xo*\xt Iŧayi 40.3.\xt*\x* » \p \v 4 Hënk di di Yowan nabatŧaar apënuŋ awinana du pndiiş aji : « Nawutan pjuban, naţëlëş ŋbida, nado batiŧmu, Naşibaţi aşë pënanan ipekadu. » \v 5 Bañaaŋ bŧi biki ubeeka wi Yeruŧalem na uŧaak wi Yuda bŧi baya du a, aţup ipekadu yi baka, ado kë babatŧaar baka ţi bdëk bi Yordan. \v 6 Yowan awohara kamişa ki babomanuŋ na pfaal pi unŧaam wi pnkunkaali aşë tan katël ţi blank ; aji de ŋguul na mnob. \v 7 Aji ţup kaji : « Ñaaŋ ankmbiiŋ ţi kafeţ naan adëm apelën maakan, kë mëndoo ñoom ñoom kaŋup pfënëşa işapaat. \v 8 Nji dbatŧaaran na meel, kë ul aşë luŋ kabatŧaaran na Uhaaş wi Naşibaţi. » \s1 Batiŧmu bi Yeŧu \r (Maci 3.13-17; Luk 3.21-22) \p \v 9 Wal mënţan waŋ, Yeŧu apënna ubeeka wi Naŧaret du Galilay abi yeenk batiŧmu ţi kañen ki Yowan du bdëk bi Yordan. \v 10 Wal wi akpënuŋ ţi meel aşë win baţi kë bahaabşaa, kë Uhaaş wi Naşibaţi uşë wala ţi a awo ji ubalab ufaaŧal. \v 11 Kë pdiim ploŋ paşë pënna baţi aji : « Iwi, iwooŋ Abuk naan, dŋalu maakan, dmaganu. » \s1 Ŧatana ala pguur Yeŧu du pndiiş \r (Maci 4.1-11; Luk 4.1-13) \p \v 12 Wi uko waŋ uţëpaŋ ţëp, kë Uhaaş wi Naşibaţi uşë ya na Yeŧu du *pndiiş. \v 13 Awo da ŋnuur iñeen ŋbaakër kë Ŧatana akdo na pguura ado buţaan. Yeŧu awo da ţañ na ŋko ŋi uţeeh, kë ŋwanjuŧ ŋakţënka. \s1 Yeŧu ajun pjukan \p \v 14 Wi uko waŋ uţëpuŋ, bamob Yowan, kë Yeŧu aşë ya Galilay aţiiniyaan Uţup Ulil Unuura wi Naşibaţi. \v 15 Aţiini aji : « Unuur ubani, Pşih pi Naşibaţi pañogi, nawutan pjuban, naţëlëş ŋbida, nakak nafiyaar Uţup Ulil Unuura. » \s1 Yeŧu adu baŧuh babaakër \p \v 16 Unuur uloŋ wi Yeŧu akpoşuŋ ţi kabaŋ ki bdëk bi Galilay, aşë win Ŧimoŋ na Andre aţa'ul kë bakfël bridiya du bdëk : bawo baŧuh. \v 17 Kë Yeŧu aşë ji na baka : « Naţaşaan, dkakanan baŧuh bañaaŋ. » \v 18 Ţi dko mënţ, kë babi duk duk iridiya yi baka aţaşa. \p \v 19 Wi ayaaŋ alow btiişu, awin Yakob na Yowan babuk ñiinţ aloŋ i katim ki Ŧebede, kë bawo ţi bţeem aboman iridiya yi baka. \v 20 Adu baka ţi dko mënţ, kë baduk Ŧebede aşin baka ţi bţeem na balemparul, aţaşa. \s1 Yeŧu ajukan du Kapernawum abot ajeban ñiinţ i unŧaayi uneejuŋ \r (Luk 4.31-37) \p \v 21 Yeŧu na baţaşarul baya du ubeeka wi Kapernawum. Ţi *unuur wi pnoorfën wi bayuday kë aşë ya aneej du *katoh kañehanaani ajukan. \v 22 Bañaaŋ bankŧiinkuluŋ bañoŋar ţi pjukan pi nul, ajukan na pdiim pi naşih, aankdo ji *bajukan bgah bi *Moyiŧ. \p \v 23 Wal mënţ, ţi dko di bawooŋ ñiinţ aloŋ i unŧaayi uneejuŋ awo da ; ahuuran aji : \v 24 « Ay, iwi Yeŧu i Naŧaret we wi ŋkaaruŋ ba? Ibi bi pŧokun i? Dme ñaaŋ i iwooŋ: iwo ñaaŋ nayimanaan i Naşibaţi ayiluŋ. » \v 25 Kë Yeŧu aşë lëbar na wa aji : « Yompaan mntum, pënan ţi ñiinţ i. » \v 26 Kë unŧaayi uşë şëŋ şëŋan maakan ñiinţ i uneejuŋ, aşë wuuk pdiim pweek apën ţi a. \v 27 Bammaaruŋ bŧi bañoŋar fuţ aşë ţiini na baŧënţ baka aji : « We wi? Pjukan phalu pii pi, panwooŋ ji pi naşih! Aji ţiini na ŋnŧaayi ŋaŧiinka! » \v 28 Ţi dko mënţ, kë katim ki Yeŧu kaşë pënala aniink Galilay. \s1 Yeŧu ajeban anin ahar Ŧimoŋ \p \v 29 Wi bapënaŋ pën ţi *katoh kañehanaani ki bayuday kë Yeŧu aşë gakandër na Yakob na Yowan aya uko bi Ŧimoŋ na Andre. \v 30 Ñaaţ anin ahar Ŧimoŋ apiinţi, kë uleef uyik na a maakan. Wi Yeŧu abanaŋ ban kë başë ţupa. \v 31 Yeŧu abi añoga, amëbana ţi kañen, anaţana, kë uleef ubi joobëţ joobëţ na a, kë anaţa awul baka iko ide. \v 32 Na utaakal, wi unuur ujotuŋ, kë başë ţij Yeŧu bamaakal bŧi na biki ŋnŧaayi ŋaneejuŋ. \v 33 Ubeeka bŧi uyitiir ţi plëman pi katoh. \v 34 Ajeban bamaakal bŧi, banŧumi abot apaţ mmaak. Adook kak ŋnŧaayi ŋŧum, aşë wo aandinan ŋa ŋaţup, ţiki aaŋŋal ŋayuuj uko wi awooŋ. \s1 Yeŧu amena apën ţi Kapernawum aşë ñaay na Galilay ajukan \p \v 35 Na nfa kub, wi bdëm bahumuŋ nwoo, kë Yeŧu aşë naţa apën. Aya du dko dangaaguŋ añehan Naşibaţi. \v 36 Ŧimoŋ na biki bagakandëruŋ kë başë pën pla'a. \v 37 Wi bawinuluŋ aşë ji na a : « Bañaaŋ bŧi bala'u. » \v 38 Kë aşë ji na baka : « Nabiin ŋya du ŋntanka ŋmpaţi ŋaññoguŋ dko di, dwo i kaţij baka kak Uţup Ulil Unuura : Pţup Uţup Ulil Unuura pakaaŋ kë mbii. » \v 39 Kë aşë ţëp ţi Galilay bŧi aţup Uţup Ulil Unuura ţi itoh iñehanaani abot adook ŋnŧaayi. \s1 Yeŧu ajeban namaak bdoo \r (Maci 8.1-4; Luk 5.12-16) \p \v 40 Unuur uloŋ, namaak bdoo aloŋ abi ţi Yeŧu akooţa, aŋup aji na a : « Woli iŋali, ihinan kakakanaan njinţ\f + \fr 1:40 \fr*\ft Ţi bgah bi bayuday, namaak bdoo aţop ţi kadun ki Naşibaţi.\ft*\f*. » \v 41 Yeŧu kë aşë ñagi'a, atar kañen abana aşë ji : « Aa, dŋali, kakan ijinţ. » \v 42 Ţi dko mënţ kë pmaak pi bdoo papën ţi a kë akak ajinţ. \v 43 Yeŧu aji na a aţiiş aşë lëbar na a aji : \v 44 « Wutan kaţup nin ñaaŋ uko unţëpuŋ, ŧaraan iya iwinana du naţeŋan Naşibaţi ibot ido bţeŋan bi Moyiŧ ajakuŋ pa bañow bi nu, kadiimanaan bañaaŋ bŧi kë ijebi. » \v 45 Kë ul, wi apënaŋ pën aşë jun pţup bañaaŋ bŧi uko undoluluŋ, aniinkan uko unţëpuŋ dko bŧi, kë Yeŧu aando hil ppën kawinana ţi ŋbeeka. Aji pën kaya du dko dangaaguŋ, bañaaŋ başë kapënna dko bŧi kabi ţi a. \c 2 \s1 Yeŧu ajeban ñiinţ naţakmaan apënana ipekadu \r (Maci 9.1-8; Luk 5.17-26) \p \v 1 Wi ŋnuur ŋloŋ ŋaţëpuŋ kë Yeŧu aşë kak du ubeeka wi Kapernawum. Kë bañaaŋ başë ŧiink kë abii, awo du katoh. \v 2 Pnŧuk pi bañaaŋ payitiir da aŧum kë dko dnaţ daando wo ţi plëman. Kë Yeŧu aşë ţup baka Uţup wi Naşibaţi. \v 3 Baţija ñiinţ naţakmaan i biinţ babaakër bamëbanuŋ. \v 4 Kë başë wo baanhil pţija te du Yeŧu ţiki bañaaŋ baŧumi, aşë paya du uşaŋ aboolëş dko danŧaaŋuŋ na di Yeŧu awooŋ, aşë walan kajiiñ ki ñiinţ naţakmaan apiinţuŋ. \v 5 Wi Yeŧu awinuŋ pfiyaar pi bañaaŋ bukuŋ bafiyaaruluŋ, aşë ji na naţakmaan : « Ñiinţu, ipekadu yi nu ipëni. » \p \v 6 Kë *bajukan Bgah baloŋ başë ţo du dko mënţ aşë şal aji : \v 7 « Hum di di ñiinţ i añoomuŋ aţiini hënk? Akar Naşibaţi! In ahilanuŋ kamiir ñaaŋ ipekadu bë mënţ Naşibaţi a ţañ? » \p \v 8 Ţi dko mënţ, kë Yeŧu ammeeŋ ŋşal ŋi baka aşë ji na baka : « we ukaaŋ kë nakşal hënk ba? \v 9 We uyojnuŋ ba, pji na naţakmaan “Ipekadu yi nu ipëni” këme “Naţiin ijej kajiiñ ki nu ipoş”? \v 10 Natenan, nabaaŋ ame kë *Abuk Ñiinţ aka mnhina mi ppënan ipekadu ţi mboş. » Wal mënţ kë Yeŧu aşë ji na ñiinţ anţakmuŋ: \v 11 « Dji inaţa, ijej kajiiñ ki nu, iţiiş katohu. » \v 12 Ţi dko mënţ kë ñiinţ anaţa ajej kajiiñ ki nul aşë pën ţi kadun ki bañaaŋ bŧi. Bañaaŋ bŧi bañoŋari aşë dëman Naşibaţi aji : « Ŋëmbaaŋ kawinara iko iŧënţ yi. » \s1 Yeŧu adu Lewi \r (Maci 9.9-13; Luk 5.27-32) \p \v 13 Uyaaş uloŋ kak Yeŧu aya du umbaŋ wi bdëk. Kë bañaaŋ baŧum başë ji baya du a, ajukan baka. \v 14 Wi akţëpuŋ, awin Lewi abuk Alfe kë aţo du dko dlukni daaşa di aklempnuŋ, aşë ji na a : « Ţaşaan » kë Lewi anaţa aţaşa. \p \v 15 Yeŧu awo ţi pde du uko Lewi, kë bakobraar daaşa baŧum na bañaaŋ baloŋ baŧum biki bajaaŋ badu bado buţaan başë wo da ade na a, ul na baţaşarul ; hënk di bajaaŋ baŧum kaţaşa. \v 16 *Bajukan Bgah banwooŋ ţi pnŧuk pi bafariŧay wi bawinuŋ kë Yeŧu akde na bakobraar daaşa na biki bajaaŋ bado bawuţaan aşë ji na baţaşarul : « we ukaaŋ kë akde na bakobraar daaşa na bado buţaan? » \p \v 17 Yeŧu kë aşë ŧiink uţup wi baka aşë ji : « Mënţ bañaaŋ banwooŋ bajeb banumiiŋ nakuraar, bamaakal banumi'uluŋ. Mëmbi bi pdu banşaluŋ aji bawo baŧool, dbi pdu bado buţaan. » \s1 Yeŧu aţiiniyaan pyiman \r (Maci 9.14-17; Luk 5.33-38) \p \v 18 Baţaşar Yowan na biki bafariŧay bawo ţi pyiman, kë bañaaŋ baloŋ başë bi aji na Yeŧu : « Baţaşar Yowan na biki bafariŧay baji bayiman, kë we ukaaŋ kë biki nu başë wo baanji bayiman ba? » \v 19 Kë Yeŧu aşë ŧeem baka aji : « Banoh naniim baanhil kayiman wi naniim ahumuŋ na baka di? Ŋnuur bŧi ŋi naniim akwooŋ na baka, baankhil pyiman. \v 20 Ŋnuur ŋaluŋ kaban, wi naniim akjejaniiŋ, ŋnuur mënţ bayiman. \v 21 Nin ñaaŋ aanji bam kamişa kaţaf na kalëmënt kahalu, woli ado haŋ kalëmënt kahalu katow kaţaf, dko dantowiiŋ dabaa haan haan maakan. \v 22 Kë nin ñaaŋ aanji ţu poot phalu ţi ŋbuuli ŋţaf, woli ñaaŋ ado haŋ poot kafom ŋbuuli, poot na ŋbuuli ŋaŧoka. Ñaaŋ aji wo kaţu poot phalu ţi ŋbuuli ŋhalu! » \s1 Yeŧu awooŋ Ajug unuur wi pnoorfën \r (Maci 12.1-8; Luk 6.1-5) \p \v 23 Unuur uloŋ wi pnoorfën Yeŧu amuur ŋţeeh ŋi ŋdeey, kë baţaşarul başë wuur ŋa kadoh. \v 24 Kë bafariŧay baloŋ başë ji na a : « Tenan, we ukaaŋ kë baji bado uko wi bgah baneenanuŋ pdo ţi unuur wi pnoorfën ba? » \p \v 25 Yeŧu aŧeem baka aji : « Naambaaŋ kaleyiira uko wi Dayiţ adoluŋ wi ul na baŧënţul bawooŋ ţi kanuma kë ubon ubot ade baka i? \v 26 Jibi aneejuŋ du katoh ki Naşibaţi\f + \fr 2:26 \fr*\ft Ţi wal wi Dayiţ, kaloona kajaaŋ kadiiman kë Naşibaţi awo da. Kul ki ki bajaaŋ bado katoh ki Naşibaţi.\ft*\f* ţi wal wi Abiyaŧar awooŋ naşih i baţeŋan, ajej ipoom ade abot awul banwooŋ na a kë badee. Ipoom mënţ yi badoluŋ pa bţeŋan bi Naşibaţi, yi baţeŋan ţañ bakaaŋ na pde. » \v 27 Kë Yeŧu aşë kak aji na baka : « Unuur wi pnoorfën udolana pa ñaaŋ, mënţ ñaaŋ adolaniiŋ pa unuur wi pnoorfën. \v 28 Hënk, *Abuk Ñiinţ awo Ajug unuur wi pnoorfën. » \c 3 \s1 Yeŧu ajeban ñiinţ anţakmuŋ kañen \p \v 1 Yeŧu akak aneej du *katoh kañehanaani, kë ñiinţ aloŋ anţakmi kañen aşë wo da. \v 2 Bañaaŋ baten Yeŧu bnuura me ajeban ţi unuur wi pnoorfën, başë baka wal mënţ uko utapara. \v 3 Yeŧu kë aşë ji na ñiinţ anţakmuŋ kañen : « Naţiin inaţ ţi pŧoof. » \p \v 4 Ahepar baka aji : « We wi bgah bajakuŋ ñaaŋ ado ţi unuur wi pnoorfën ba? Bnuura këme buţaan? Pbuuran ñaaŋ këme pfiŋa? » Kë başë yomp. \p \v 5 Yeŧu aten baka ayitan aşë deebaţ abot ajooţan ţiki baanji bañaga. Wi wi aşaaŋ aji na ñiinţ: « Taran kañen » kë atar ka, kañen kë kajeb na a. \v 6 Wi bafariŧay bapënaŋ pën aşë yitiir na baţaşar Herod baloŋ alaţar jibi bakdoli kadoo kafiŋ Yeŧu. \s1 Yeŧu adat banjañan iñeen na batëb \p \v 7 Yeŧu apën aya agaag na baţaşarul du umbaŋ wi bdëk. Pnŧuk pweek paţaşa : Bapënna uŧaak wi Galilay, na wi Yuda, \v 8 ubeeka wi Yeruŧalem, uŧaak wi Idume, ŋŧaak ŋi umbaŋ wundu wi bdëk bi Yordan na ŋntanka ŋi ŋmbaŋ ŋi ŋbeeka ŋi Tir na Ŧidoŋ. Babi bŧi ţi a ţiki baŧiink uko wi adoluŋ. \p \v 9-10 Jibi Yeŧu akjebanuŋ bañaaŋ baŧum, bamaakal bŧi kë başë wuukar ala pbana, kë aşë ji na baţaşarul babomana bţeem, bañaaŋ bawutna kapëm pëmana. \v 11 Bañaaŋ biki ŋnŧaayi ŋaneejuŋ baji wonţi bawina, başë jot kaŋup ţi kadunul kahuuran kaji : « Iwo Abuk Naşibaţi! » \v 12 Kë aşë ji lëbar na ŋa kaneenan ŋa pţup ñaaŋ i awooŋ. \p \v 13 Yeŧu apaya du pnkuŋ aşë du biki adatuŋ, kë babi ţi a. \v 14 Ţi baka adat bañaaŋ iñeen na batëb pa bawo na a, abot aluŋ ayil baka pţup Uţup wi Naşibaţi. \v 15 Akak awul baka phina pi pdook ŋnŧaayi. \v 16 Bañaaŋ iñeen na batëb biki Yeŧu adatuŋ biki biki : Ŧimoŋ i aţuuŋ katim ki Piyeer, \v 17 Yakob na Yowan babuk Ŧebede biki awuluŋ katim ki Bowarnegeŧ uwooŋ babuk kamparantant ; \v 18 Andre, Filip, Bartolomi, Maci, Tooma, Yakob abuk Alfe, Ŧade, Ŧimoŋ i bajaaŋ badu nagutar uŧaak, \v 19 na Yuda Iŧkariyot ambiiŋ adek Yeŧu kafeţ. \s1 Yeŧu aŧeem banklaţuluŋ \p \v 20 Yeŧu akak du katoh kë bañaaŋ baŧum kak babi ayit, ul na baţaşarul baando hilan pde. \v 21 Wi bayiţul baŧiinkuŋ uko mënţan waŋ, aşë biirada, ţiki baji ayilaa. \p \v 22 Kë *bajukan Bgah bampënnuŋ Yeruŧalem bakji : « Belŧebul aneej ţi a, mnhina mi uweek wi ŋnŧaayi mi mi ajaaŋ adookna ŋnŧaayi. » \p \v 23 Kë Yeŧu aşë du baka ahoñ na baka aji : « Hum di di Ŧatana ahiluŋ kadook uleeful? \v 24 Woli bañaaŋ biki pşih baŋom apulad, pşih mënţ paanhilan kanaţ. \v 25 Woli bañaaŋ biki katoh kaloolan baŋom apulad, katoh mënţ kaankhil kanaţ. \v 26 Kë woli Ŧatana agut lah na bkowul, apulad, aanhil kanaţ, wi nul ubaa. \v 27 Kë nin ñaaŋ aşë wo aanhil pneej du katoh ki ñiinţ ammëgaţuŋ, kajej bka bi nul kë aandun atana. Woli ado haŋ aşë jej bka bi katohul. \v 28 Na manjoonan, dţupan, Naşibaţi ahilan kamiir bañaaŋ ipekadu na ŋţup ŋwuţaan ŋi bakţupuŋ ţi a, woli ŋadoo ŧum. \v 29 Kë ñaaŋ aşale ţup buţaan ţi Uhaaş wi Naşibaţi nin Naşibaţi aankmiira : ajuban pjuban panwooŋ paankba. » \v 30 Aji na baka haŋ ţiki baji unŧaayi uwo ţi a. \s1 Bayiţ Yeŧu biki mnfaţan \r (Markuŧ 3.31-33; Maci 12.46-50; Luk 8.19-21) \p \v 31 Anin na baţa Yeŧu banaţ du bdig aşë do kë badu'a. \v 32 Bañaaŋ baŧum baţo afooya, kë başë ji na a : « Tenan, naan na baţa'u bawo bdig, bala'u. » \p \v 33 Kë aşë ŧeem baka aji : « In awooŋ ni na baţa naan ba? » \v 34 Aten bañaaŋ banţooŋ ayitan, aşë ji : « An nawooŋ ni na baţa naan. \v 35 Ñaaŋ ankdoluŋ uko wi Naşibaţi aŋaluŋ awooŋ abuk paapa na ni. » \c 4 \s1 Uhoñ wi nagur ŋdeey \r (Maci 13.1-9; Luk 8.4-8) \p \v 1 Byaaş bloŋ kak Yeŧu awo ţi pjukan du kakab bdëk. Bañaaŋ baŧum kë başë yit añoga, baŧum pŧum paŋ kë adoo paya aţo ţi bţeem banwooŋ ţi bdëk. Bañaaŋ bŧi bawo du pkay. \v 2 Kë aşë ţëpna ţi uhoñ aţup baka iko iŧum. Ţi pjukan pi nul aji na baka : \v 3 « Naŧiinkan. Najaar apën pgur ŋdeey. \v 4 Wi akguruŋ ŋdeey kë ŋloŋ ŋaşë jot ţi bgah ; kë ŋkaŧ ŋabi ade ŋa bŧi. \v 5 Kë ŋloŋ ŋajot du dko di mnlaak di mboş manwooŋ maanŧumi. Kë ŋanaţa ţi dko mënţ ţiki mboş maankëş da. \v 6 Wi bnuur banaţiiŋ atër ŋa, jibi ŋawooŋ ŋaanwo na intaañ, kë ŋalewi. \v 7 Ŋloŋ ŋajot ţi dko di iyiw, kë iyiw idëm afiiklën ŋa kë ŋaambuki. \v 8 Ŋloŋ kë ŋajot ţi mboş mnuura, anaţa adëm, awul ŋdeey. Bloŋ baji bawul mbuk iñeen ŋwajanţ, bloŋ kawul mbuk iñeen paaj, bloŋ kak mbuk iñeen week. » \v 9 Yeŧu akak aji : « Ankaaŋ ibaţ iŧiinki, aŧiinkan! » \s1 We ukaaŋ kë Yeŧu aji hoñ? \p \v 10 Wi Yeŧu apënuŋ agaag, banfooyuluŋ na banjañan iñeen na batëb bawo ţi phepara ţi uhoñ wi ajaaŋ ahoñ. \v 11 Kë aşë ji na baka : « An, baţenan kë name uko ummeniiŋ wi Pşih pi Naşibaţi. Kë pa biki bdig ţi uhoñ wi wi nji kaţupuŋ na baka. \v 12 Hënk, \q1 \qt woli badoo ten baankwin,\qt* \q2 \qt woli badoo ŧiink, baankte\qt* \q1 \qt hënk baankţëlëş ŋbida,\qt* \q2 \qt Naşibaţi aşë wo aankmiir baka ipekadu. »\qt*\x + \xo 4:12 \xo*\xt Iŧayi 6.9-10.\xt*\x* \p \v 13 Yeŧu aji na baka : Naamme uko wi uhoñ wi ujakuŋ? Kë hum di di nakmeeŋ uhoñ bŧi wi nji kaluŋ kahoñ ba? \v 14 Nagur ŋdeey, Uţup wi Naşibaţi wi wi akŧepiiŋ. \v 15 Bañaaŋ baloŋ bawo ji bgah bi Uţup ujotuŋ, wi banŧiinkaŋ ŧiink Uţup, kë Ŧatana aşë ban apënan uţup wi baŧepiiŋ ţi baka. \v 16 Kë baloŋ bawo ji dko di mnlaak di ŋdeey ŋajotuŋ, bayeenk ţi dko mënţ Uţup na mnlilan, \v 17 aşë wo baanka intaañ, baanji baţijan kaliinŧan. Wi Uţup ukţu'aŋ ţu bajun pnooran baka këme phajan baka baji babi wutan wutan. \v 18 Banwooŋ dko di iyiw, bajaaŋ baŧiink Uţup, \v 19 kë manţaaf, pyok panjaaŋ pafooyan bkow, na pñeebar iko iŧum ŋaşë fiiklën Uţup kaneenan wa pbuk. \v 20 Banwooŋ mboş mnuura, bajaaŋ baŧiink uţup, kadinan wa, kaşë buk ŋdeey. Aloŋ aji buk ŋdeey iñeen ŋwajanţ, aloŋ ŋdeey iñeen paaj, aloŋ iñeen week. \s1 Uhoñ wi unkaniya \r (Luk 8.16-18) \p \v 21 Yeŧu akak aji na baka : « Baji baŧehan unkaniya kaşë fëţ wa na kakana këme kaţu wa ţi kalişa uţeeh i? Mënţ ţi bko duuţ di di bajaaŋ baţu wa i? \v 22 Uunka nin uko uloŋ ummeniiŋ unwooŋ uunkmeeţana, unhankaniiŋ unwooŋ uunkpën bdig kameeţana. \v 23 Ankaaŋ ibaţ iŧiinki aŧiinkan! » \p \v 24 Akak aji na baka « Nadoon kaşalnţën bnuura uko wi nakŧiinkuŋ, baluŋ kaniiban na kaniibi ki najaaŋ naniibna kadoo kapelan. \v 25 Bawul ankaaŋ, kë anwooŋ aankaa, baŧeh uko wi adooŋ aka. » \s1 Uhoñ wi ŋdeey ŋanjaaŋ ŋanaţa bdi di ŋa \p \v 26 Yeŧu akak aji : « Hënk di Pşih pi Naşibaţi pawooŋ: woli ñaaŋ agur ŋdeey, \v 27 aŋoyënţle na uŧejan këme anaţa na nfa, ŋdeey ŋaji ŋakub kadëm bë aanji me jibi ŋadoli do. \v 28 Mboş ţi uleef wi ma manji manjun kabuk ujaagal, kabaa wul ibëb, ŋdeey ŋaşë pën ţi ya. \v 29 Wi ŋdeey ŋakayaŋ kay başë jun pkaaw ŋa, ţiki kakit kabani. » \s1 Uhoñ wi pbuk pmpoţi \r (Maci 13.31-32; Luk 13.18-19) \p \v 30 Yeŧu akak aji na baka : « We wi ŋëknaamnţënuŋ na Pşih pi Naşibaţi këme na uhoñ uhoŋ wi ŋkyuujnuŋ pa? \v 31 Panaam ji pbuk pampoţëţaanuŋ ţi mbuk mi mboş bŧi. \v 32 Woli baŧepi pa, paji panaţa, kawo bgof bandëmnuŋ ţi ugof unŧepiiŋ ţi unkintaar, inah yi ba iji idëm, kë ŋkaŧ ŋado ji ŋahil pdo inŧaŋ yi ŋa ţi blifi. » \p \v 33 Yeŧu aji ţup iko iŧum iŧënţ yuŋ ţi uhoñ, kaţupna na bañaaŋ bahilna bawat ibaţ ţi uko wi akjakuŋ. \v 34 Aji ţiini na baka ţi uhoñ ţañ aşale gaag na baţaşarul aji piban baka wa bŧi. \s1 Yeŧu aţañan ukëk \r (Maci 8.18,23-27; Luk 8.22-25) \p \v 35 Utaakal wi unuur mënţ Yeŧu aji na baţaşarul : « Najoh ŋya bdëk umbaŋ wundu. » \v 36 Baţaşarul baya na a ţi bţeem bi awooŋ aduk pnŧuk pi bañaaŋ. Iţeem iloŋ ikak awo na baka. \v 37 Kë ukëk uweek uşë naţa kë ŋmaaroŋ ŋafël meel du bţeem, kë bado jun pŧum. \v 38 Kë Yeŧu aşë ŋoyënţ wal mënţ ţi kafeţ ki bţeem apaf bkow ţi pbulja. Kë başë huma aji : « Ajugun, iindo haajala, ŋkeţ? » \v 39 Kë aşë ten, alëbar na uyook akuţ aji na bdëk : « Yompan, ŧiiman. » Uyook kë unaţi, kë dko dayompandëri. \v 40 Yeŧu kë aşë ji na baka : « we ukaaŋ kë nalënk hënk ba? We ukaaŋ kë naanfiyaari ba? » \v 41 Kë başë lënk maakan aşë ţupar aji : « In awi ba, kë uyook na meel ŋadoo ji ŋaŧiinka? » \c 5 \s1 Yeŧu ajeban ñiinţ i ŋnŧaayi ŋaneejuŋ \r (Maci 8.28-34; Luk 8.26-39) \p \v 1 Baban bdëk umbaŋ wundu, du uŧaak wi Genaŧeret. \v 2 Wi Yeŧu awaliyaŋ wala ţi bţeem, kë ñiinţ aloŋ ampënnuŋ du pnguran i unŧaayi uneejuŋ aşë bi ţi kadunul. \v 3 Pnguran pawooŋ katohul, kë nin aloŋ aanhil ptana udole wo na mnkorentu ma. \v 4 Ŋyaaş ŋŧum aji wo na ifeeru ţi ihoţ babot katana na mnkorentu, kë aşë ji marana maran ma kabot kakit ya, kë nin aloŋ aanhil pkakana adoom. \v 5 Aji bi duka duka du pnguran na inkuŋ, kawuuhar, kapiharën uleef na mnlaak. \p \v 6 Wi awinuŋ Yeŧu du kalowan, aşë ţi, abi aŋup ţi kadunul \v 7 aşë huuran na pdiim pweek aji : « We wi ŋkaaruŋ ba, Yeŧu Abuk Naşibaţi *Andëmuŋ Maakan? Dkooţu kooţ tenan ţi Naşibaţi, khajanaan. » \v 8 Aji haŋ ţiki Yeŧu aji na unŧaayi upën ţi ñiinţ. \p \v 9 Yeŧu akak ahepara aji : « Katimu kawo hum? » Kë aŧeem aji : « Pntuni pawooŋ katim naan, ŋŧumi. » \v 10 Kë ŋaşë kooţa maakan awut kadook ŋa ŋalow uŧaak. \p \v 11 Kë uşë ka ţi pnkuŋ batani bweek bi ŋnkuma ŋankşuñuŋ. \v 12 Kë ŋnŧaayi ŋaşë kooţ Yeŧu aji : « Wutun ŋya ŋneej ţi ŋkuma ŋuŋ. » \v 13 Kë adinan ŋa. Kë ŋapën, aneej ţi ŋkuma. Batani kë başë pënna du pnkuŋ ajot du bdëk. Ŋkuma ŋawo iñeen-week ŋyaaş iñeen ŋtëb (2000). Ŋayoora bŧi. \p \v 14 Bayeŋ ŋkuma kë başë ţi aniinkan uko wi bawinuŋ du ubeeka na ŋntanka. Bañaaŋ kë baya pten uko unţëpuŋ. \v 15 Babi ţi Yeŧu aşë win ñiinţ i pntuni pi ŋnŧaayi paneejuŋ kë aţo awohara, akak ñaaŋ, kë başë lënk. \v 16 Banwinuŋ uko unţëpuŋ bakakalëş uko undoluŋ ñiinţ mënţ na uko wi ŋkuma. \v 17 Wal mënţ kë başë kooţ Yeŧu apën ţi uŧaak wi baka. \p \v 18 Jibi Yeŧu akpayiiŋ ţi bţeem, ambiiŋ aneeja kë aşë kooţa pa pduka na a. \v 19 Yeŧu aandinana wa aşë ji na a : « Kakan katohu, yaan du bayiţu iţup baka uko bŧi wi Ajugun adooŋ pa iwi, jibi añagi'iiŋ. » \v 20 Kë aya niinkan uko wi Yeŧu adoluŋ pa a ţi Uŧaak wi Ŋbeeka Iñeen. Kë bañaaŋ bŧi başë ñoŋar. \s1 Yeŧu anaţan abuk Jayiruŧ ţi pkeţ abot ajeban ñaaţ aloŋ \r (Maci 9.18-26; Luk 8.40-56) \p \v 21 Yeŧu akak umbaŋ wundu na bţeem. Kë bañaaŋ baŧum bakak ayit añoga ţi kakab bdëk. \v 22 Hënk, kë naweek aloŋ ţi biki *katoh kañehanaani ki bayuday i katim kawooŋ Jayiruŧ aşë bi. Wi awinuŋ Yeŧu, abi ajot ţi ihoţ yi nul, \v 23 akooţa maakan aji : « Abuk naan ñaaţ amaak adoo ñogan pkeţ, biin ipafa iñen ahilna ajeb awut kakeţ. » \v 24 Yeŧu agakandër na a, pnŧuk pweek kë paşë ţaşa, apëm pëmana. \p \v 25 Kë ñaaţ aloŋ anwooŋ na pmaak pi ptula pñaak ŋşubal iñeen na ŋtëb aşë wo na baka. \v 26 Ahaj maakan ţi iñen yi bakuraar baŧum, aŧok bka bi nul bŧi bë aanwin nin uko uloŋ, kë pmaak pabaa dëm dëm pya. \v 27 Wi aŧiinkuŋ kë bakţiiniyaan uko wi Yeŧu, kë aşë bi neej ţi pnŧuk, abi ţi kafeţ ki Yeŧu aban kambiint ki kamişa ki nul. \v 28 Aji ţi uşalul woli adoo hil aban kamişa ki nul, abi jeb jeb. \v 29 Wi abanuŋ kamişa ki Yeŧu, kë pñaak pabi ţañ ţañ, kë aŧiink ţi uleeful kë ajebi. \p \v 30 Wal mënţ kak kë Yeŧu aşë ŧiink phina ploŋ kë papën ţi a. Awugşa ţi pnŧuk aşë ji : « In abannuŋ imişa? » \v 31 Baţaşarul baji na a : « Iwin kë pnŧuk pakpëm pëmanu, kë ibaa hepar ñaaŋ ambaniiŋ? » \p \v 32 Ul, kë aşë ten ayitan, ala ñaaŋ ambanuluŋ. \v 33 Naaţ alënk akat kat, ţiki ame uko unţëpuŋ. Abi ajot ţi kadun ki Yeŧu aţup manjoonan bŧi. \v 34 Kë Yeŧu aşë ji na a : « Ñaaţu, pfiyaar pi nu pajebanu. Yaan bnuura, pmaak paşë pawutanu. » \v 35 Ahum kaţiini kë bañaaŋ baloŋ başë pënna du uko naweek i katoh kañehanaani aşë ji na Jayiruŧ: « Abuku aneemi, wutan kanooran kak najukan. » \v 36 Yeŧu kë aşë pok pŧiink bţup bi bañaaŋ bukuŋ, aji na naweek i katoh kañehanaani : « Klënk, fiyaaran ţañ. » \v 37 Piyeer, Yakob na Yowan aţa Yakob ţañ baţaşuluŋ aanwut nin bañaaŋ baloŋ kak kë baţaşa. \v 38 Wi babanuŋ du uko naweek i katoh kañehanaani, Yeŧu kaşë win dko kë dayewla maakan, bañaaŋ bawooni abot awuuhar. \v 39 Aneej aşë ji na baka : « we ukaaŋ kë nakŋaat awooni ba? Napoţ aankeţi, aŋoyënţ ŋoyënţ. » \v 40 Bañaaŋ bawo wal mënţ ţi pbeŋ Yeŧu. \p Kë aşë do kë bañaaŋ bŧi bapëni, ajeja aşin na anin napoţ na biki agakandëraanuŋ, aneej du dko di napoţ awooŋ. \v 41 Ajej kañen ki napoţ aşë ji na a : \qt « Talita kum »\qt* uwooŋ: « Poon, djaku inaţa! » \v 42 Ţi dko mënţ kë anaţa, apoş, kë bañaaŋ başë ñoŋar maakan. Napoţ aka wal mënţ ŋşubal iñeen na ŋtëb. \v 43 Yeŧu kë aşë şook baka aji bawut kado aloŋ ame, aşë do kë bawul napoţ kë adee. \c 6 \s1 Yeŧu aya Naŧaret \r (Maci 13.53-58; Luk 4.16,22,24) \p \v 1 Yeŧu apënna da, aya ubeeka wi akuşnaaniiŋ, kë baţaşarul bagakandër na a. \v 2 Ţi unuur wi pnoorfën, awo ţi pjukan du *katoh kañehanaani. Bañaaŋ baŧum bankŧiinkuluŋ bañoŋari, aşë ji : « Ţuŋ di di i mënţ ameenuŋ iko yi? In awululuŋ uşal unŧuŋa wi, kë adoo ji do mlagre mnŧënţ mi na iñen yi nul? \v 3 Mënţ naţukan abuk Mariya a i? Mënţ abuk anin bi Yakob, Yoŧeŧ, Yuda na Ŧimoŋ a i? Kë baţa'ul baaţ, baanwo ţi na un i? » Kë uko waŋ uneenan baka pfiyaara. \p \v 4 Yeŧu aji na baka : « Naţupar Naşibaţi, ţi ubeeka wi nul, ţi pŧoof pi bayiţul na ţi katohul meeţ ţañ di di bañaaŋ bawooŋ baanji bamëbana bnuura. » \v 5 Mlagre mi adoluŋ ţañ manwoha pjeban bamaakal baloŋ wi apafuŋ baka iñen. \v 6 Añoŋar ţi uko wi bawooŋ baanfiyaari. \s1 Yeŧu ayil banjañan iñeen na batëb \r (Maci 9.35; 10.1,5-14; Luk 9.1-6) \p Yeŧu aya du ŋntanka ŋaññoguŋ da aţup Uţup Ulil Unuura wi Pşih pi Naşibaţi. \v 7 Ado kë banjañan iñeen na batëb babii. Kë aşë yilna baka batëb batëb, awul baka mnhina mi pdook ŋnŧaayi. \v 8 Aji na baka baji ñaaŋ kaţij pjuuţi ţañ, başë bawut kaţij uko ude, umañ, itaka. \v 9 Aji na baka bawoha na işapaat na imişa yi baţuuŋ. \v 10 Yeŧu aji na baka : « Woli naban ţi dko, naţoon ţi katoh ki bakyeenkanaŋ te unuur wi nakpënuŋ ţi dko mënţ. \v 11 Woli naban ţi dko dloŋ kë baanyeenkan abot awo baanŧiinkan, woli napën, nadan danaan pdëpalën ţi ihoţ yi nan : hënk nayuuj baka kë bado buţaan. » \p \v 12 Wi banjañan bayaaŋ, baţup bañaaŋ kë bawo i kawut pjuban kabot kaţëlëş ŋbida. \v 13 Badook ŋnŧaayi ŋŧum abot akër bamaakal baŧum ukëra ţi bkow ajeban baka. \s1 Herod na Yeŧu \r (Maci 14.1-2; Luk 9.7-9) \p \v 14 Herod naşih aŧiink kë bañaaŋ bakţiiniyaan uko wi Yeŧu ţiki katimul kapënalaa. Baji : « Yowan Nabatŧaar anaţiiŋ ţi pkeţ ukaaŋ kë awo na mnhina mi pdo mlagre. » \v 15 Baloŋ kë bakji *Eli a, baloŋ kak baji Naţupar Naşibaţi a, annaamuŋ na baţupar Naşibaţi bajon. \v 16 Wi Herod aŧiinkuŋ ŋţup ŋuŋ aşë ji : « Yowan i ndooŋ kë bafaali anaţiiŋ ţi pkeţ! » \s1 Pkeţ pi Yowan Nabatŧaar \r (Maci 14.3-12; Luk 3.19-20) \p \v 17-18 Herod naşih abi jej Herodiyana, ahar Filip abuk aşin aniim, kë Yowan Nabatŧaar aşë ji na a : « Bgah bi nja baneenan ñaaŋ ajej ahar abuk aşin aniim. » Uko waŋ uţuuŋ kë Herod ado kë bamoba awat ukalabuş abot atana na mnkorentu. \v 19 Herodiyana aşoor Yowan abot aŋal pdo bafiŋa, aşë wo aanhilani, \v 20 ţiki Herod aţi Yowan wi ameeŋ kë awo ñaaŋ naŧool abot ayiman, aji yeŋana. Herod aji ŋal pdo kaŧiinka, aşë ji woli aŧiinka aanji me uko uşal. \v 21 Unuur uloŋ kë Herodiyana aşë ka uko udooni bafiŋ Yowan. Unuur mënţ Herod ado ufeŧtu unkleşanuŋ unuur wi abukiiŋ, adu baweek biki dko, baweek biki bangoli, na bañaaŋ banŧiinkaniiŋ ţi Galilay. \v 22 Poonu abuk Herodiyana mënţ aneej uki, Herod na biki aduuŋ ţi ufeŧtu bŧi kë başë lilandëra. Kë Herod naşih aşë ji na poonu uŋ: « Heparaan uko wi iŋaluŋ, dwulu wa. » \v 23 Abot amehna aji : « Uko bŧi wi ikheparaanuŋ dwulu wa, woli idoo ŋal kakib uŧaak wi naan ţi pŧoof kawulu umbaŋ uloŋ. » \p \v 24 Napoţ kë aşë pën ahepar anin aji : « we wi mbaaŋ ahepara ba? » Kë aŧeema aji : « Bkow bi Yowan Nabatŧaar. » \v 25 Poonu aŧaran akak du naşih aşë ji na a : « Dŋal iwulën hënkuŋ ţi praata, bkow bi Yowan Nabatŧaar. » \p \v 26 Naşih ajooţani, kë pmehna pi nul na bañaaŋ biki aduuŋ ufeŧtu başë ţu kë aanhil ppok. \v 27 Aji na nayeŋ ţi dko mënţ aya aţij bkow bi Yowan. Nayeŋ kë aya faala du ukalabuş, \v 28 aţij bkow ţi praata awul napoţ ñaaţ, kë aya awul anin. \v 29 Wi baţaşar Yowan baŧiinkuŋ uko unţëpuŋ, babi ajej puum pi nul aya moy. \s1 Yeŧu ade de'an pnŧuk pi bañaaŋ \r (Maci 14.13-21; Luk 9.10-17; natenan ţi Yowan 6.5-13) \p \v 30 Banjañan bakak aşë bi ayit ţi Yeŧu, aţupa uko bŧi wi badoluŋ na wi bajukanuŋ. \v 31 Kë aşë ji na baka : « Nabiin na nji du dko dangaaguŋ nanoorfën ntiinku. » Aţiini haŋ ţiki bañaaŋ baŧum baya abi, kë baando hilan ade. \p \v 32 Kë başë ya na bţeem du dko dangaaguŋ. \v 33 Wi bañaaŋ bawinuŋ baka kë bakya, baŧum bame uko wi bakdoluŋ. Wal mënţ wi wi bapënnuŋ ŋbeeka bŧi aţi aya du dko mënţ aban baka da uŧeek. \p \v 34 Wi Yeŧu akwaliiŋ ţi bţeem awin pnŧuk pweek pi bañaaŋ, aşë ñaga baka, bawo wo ji ŋkaneel ŋanwooŋ ŋaanka nayafan. Wi wi aşaaŋ awo ţi pjukan baka iko iŧum. \v 35 Jibi unuur ukyaaŋ pjot, kë baţaşarul başë bi añoga, aji na a : « Dko di dagaagi kë unuur ubot alow ; \v 36 dolan baka baya du ŋfëţ na ŋntanka ŋaññoguŋ dko di, bahilna baka uko ude. » \p \v 37 Kë Yeŧu aşë ŧeem baka aji : « An, Nawulan baka bade bdi di'an. » Kë baji na a : « Ŋjejna ţuŋ itaka\f + \fr 6:37 \fr*\fq Itaka : \fq*\ft Itaka mënţ iwo baluk bi ŋnuur iñeen-week ŋyaaş ŋtëb.\ft*\f* iliina yaŋ kahilna kanug uko ude pa bañaaŋ biki bŧi? » \v 38 Yeŧu aji na baka : « Nawo na ipoom hum ba? Nayaan naten. » \p Kë baya aten, abi aji na a : « Ŋkaha ipoom kañeen na ŋţëb ŋtëb. » \p \v 39 Wi wi aşaaŋ aji na baka bado bañaaŋ baţo ţi ujaagal bado knŧuk. \v 40 Baţoona knŧuk ki bañaaŋ iñeen-week, na ki iñeen kañeen. \v 41 Yeŧu ajej wal mënţ ipoom kañeen yuŋ na ŋţëb ŋtëb, akat këş du baţi aşë beeb Naşibaţi ţi iko ide yuŋ, akitëş ipoom awul baţaşarul bawul bañaaŋ. Akak ado kë bafaş baka bŧi ŋţëb ŋuŋ. \v 42 Bañaaŋ bŧi bade ayok, \v 43 kë baţij kkaar iñeen na ktëb ki ipoom na ŋţëb ŋandukiiŋ. \v 44 Ţi bandeeŋ bukuŋ, biinţ bawo iñeen-week ŋyaaş iñeen kañeen (5000). \s1 Yeŧu apoş ţi bdëk duuţ \r (Maci 14.22-32; natenan ţi Yowan 6.15-21) \p \v 45 Wi bañaaŋ baba'aŋ ba pde, Yeŧu ado kë baţaşarul bapaya ţi bţeem ajota kadun, baya umbaŋ wi Betŧayida du bdëk umbaŋ wuŋ, ul kë aşë duka aţiişan bañaaŋ. \v 46 Wi adoluŋ bañaaŋ bŧi kë baţiişi, aşë paya du pnkuŋ añehan Naşibaţi. \v 47 Wi unuur uyobuŋ, bţeem bawo ţi pŧoof pi bdëk, ul kë aşë wo aloolan du pkay. \v 48 Awin baka kë banoor na ppaat wi uyook uwooŋ uunkyook aŧaaŋ na umbaŋ wi bakyaaŋ. Kaya uŧejan mnjel, kë aşë poş ţi bdëk duuţ abi adoo la pţëp baka.\f + \fr 6:48 \fr*\ft Adoo la pţëp baka këme aya du baka.\ft*\f* \v 49 Wi baţaşarul bawinuluŋ kë akpoş ţi bdëk duuţ, banuŋ aji ujurte wa, aşë fuuŧ idiim, \v 50 bawina bukal bŧi aşë lënk. Ul, kë aşë ţiini na baka ţi dko mënţ aji : « Nawutan kahaajala, nji a, nawutan kalënk. » \v 51 Wi wi aşaaŋ apaya du baka ţi bţeem, uyook kë uşë ţañan. Bañoŋar maakan, \v 52 na manjoonan, baamme jibi Yeŧu adooŋ mlagre mi ipoom, kë iţëb yi baka ikak awo ţi bdëm.\fig Yeŧu apoş ţi meel duuţ|src="DN00440b.tif" size="span" copy="Darwin Dunham" ref="6.52"\fig* \s1 Yeŧu ajeban bamaakal du uŧaak wi Genaŧeret \r (Maci 14.34-36; natenan ţi Yowan 6.22-25) \p \v 53 Wi bamuuruŋ, aban du pkay du uŧaak wi bagenaŧereŋ, bakaban bţeem ţi kabaŋ. \v 54 Wi baheli'aŋ hela kë bañaaŋ başë yikrën Yeŧu. \v 55 Baya ţi uŧaak bŧi aţij bamaakal ţi ijiiñ du dko di baŧiinkuŋ aji awoo. \v 56 Dko bŧi di aneejuŋ, du ŋntanka, ŋbeeka, ŋfëţ, baji baţij bamaakal du bayiti, kakooţa awut babana woli udoo wo kambiint ki ulankoŋ wi nul ; kë bambanuŋ ka bŧi bajebi. \c 7 \s1 Udolade wi bajon \r (Maci 15.1-20) \p \v 1 *Bafariŧay na *bajukan Bgah baloŋ bampënnuŋ Yeruŧalem babi ayit añog Yeŧu. \v 2 Bawin kë baţaşar Yeŧu baloŋ kë bakde bë baaññow iñen jibi udolade ujakuŋ. \v 3 Hënk di uwooŋ, bafariŧay ji bayuday bŧi baanji bade kë baaññow iñen yi baka bnuura. Baji bado haŋ pa pmëban udolade wi bajon. \v 4 Babot awo baanji bade woli bapënna bayiti bë baantul tulan ŋleef ŋi baka na meel. Bakak amëban idolade iŧum yi bajon, ji pñow ikoopa, idunk, na iraata. \v 5 Ukaaŋ kë bafariŧay na bajukan bgah bahepar Yeŧu aji : « we ukaaŋ kë baţaşaru baanji baţaş udolade wi bajon, babaa ji bade de bë baaññow iñen? » \p \v 6 Aŧeem baka aji : « Iŧayi afaŋ wi aţiiniyaanuŋ uko wi nan, an balagare, Naşibaţi aji ţi ulibra wi Iŧayi : \q1 \qt “Pntaali pi paji padëmanaan na mntum ţañ,\qt* \q2 \qt kë uhaaş wi pa uşë lowën.\qt* \q1 \v 7 \qt Pñehan na bţeŋan bi baka iinjakën nin uko uloŋ\qt* \q2 \qt iko yi bakjukanuŋ iwo udolade wi bañaaŋ bajën ţañ.”\qt*\x + \xo 7:7 \xo*\xt Iŧayi 29.13.\xt*\x* \p \v 8 Naji naduk uko wi Naşibaţi ajakuŋ kaşë mëban udolade wi bañaaŋ bajën. » \p \v 9 Akak aji na baka : « Naji napok bnuura uko wi Naşibaţi ajakuŋ kaşë kaţaş udolade wi nan. \v 10 Moyiŧ aji : “Mëbaan şaaş na naan bnuura\x + \xo 7:10 \xo*\xt Ppën 20.12.\xt*\x*” akak aji : “Ankkaruŋ aşin këme anin, pkeţ pakwooŋ baluk bi nul.”\x + \xo 7:10 \xo*\xt Ppën 21.17.\xt*\x* \v 11 An, naşë ji : Woli ñaaŋ aji na aşin këme anin : “uko wi nhilanuŋ lah kaţënknu uwo ‘korban’ (uwooŋ: uwo wi Naşibaţi.)” \v 12 Naji nadinana keeri awut kado nin uko uloŋ kak pa aşin këme anin. \v 13 Hënk di nagaruŋ uţup wi Naşibaţi na udolade wi nakjukanuŋ. Nabot aji nado iko iŧum iŧënţ yuŋ kak. » \p \v 14 Wi wi Yeŧu akaaŋ adu pnŧuk pi bañaaŋ aji na baka : « Naŧiinkan an bŧi nabot name. \v 15 Nin uko uloŋ unwoonuŋ bdig uunhilan kaţopan ñaaŋ ţi këş ki Naşibaţi, wal wi ukneejuŋ ţi a. Uko unjaaŋ upënna ţi a ujaaŋ uţopana ţi këş ki Naşibaţi. [ \v 16 Ankaaŋ ibaţ iŧiinki aŧiinkan ! ] » \p \v 17 Wi Yeŧu aneejuŋ du katoh alow pnŧuk, baţaşarul bahepara uko wi uhoñ ukjukanuŋ. \v 18 Kë aji na baka : « An kak hënk di di nawaaŋuŋ ŋşal i? Naamme me kë nin uko uloŋ wi bdig unkneejuŋ ţi ñaaŋ uunhilan kaţopana ţi këş ki Naşibaţi i? \v 19 Uunji uneej ţi uhaaş wi nul, ţi kayiŋul di di ujaaŋ uneej, aya kapënan wa du bnţeeh. » Hënk ţi ŋţup ŋuŋ, Yeŧu adiiman kë iko ide bŧi inuura. \p \v 20 Aji kak : « Uko unjaaŋ upën ţi ñaaŋ ujaaŋ ukakana aţop ţi kadun ki Naşibaţi. \v 21 Hënk di uwooŋ, du ŋhaaş meeţ ŋi bañaaŋ di di ŋşal ŋwuţaan ŋajaaŋ ŋapënna, ŋşal ŋanjaaŋ ŋaţij pjuban pi piinţ, kakiij, pfiŋ, \v 22 ppiinţ na ahar ñaaŋ këme ayin ñaaŋ, pñeebar iko, mnŋot, kaguuru, pţuunk, pŋal uko wi aŧënţu, bkuutar, bbeehar, bpën. \v 23 Iko iwuţaan yuŋ bŧi iji ipënna ţi ñaaŋ meeţ yul ijaaŋ iţu ñaaŋ kaţop ţi këş ki Naşibaţi. » \s1 Pfiyaar pi ñaaţ anwooŋ aanwo nayuday \r (Maci 15.21-28) \p \v 24 Yeŧu apën da, aşë ya umbaŋ wi ubeeka wi Tir. Aneej du katoh kaloŋ aşë wo aanŋal bame, kë bañaaŋ başë mehaara me. \v 25 Uunjoni, kë ñaaţ aloŋ i unŧaayi uneejuŋ ţi abukul ñaaţ aşë ŧiink kë baţiiniyaan uko wi nul aşë bi ajot ţi ihoţ yi nul. \v 26 Ñaaţ mënţ aanwo nayuday, awo nafiniŧeŋ i uŧaak wi Ŧiri. Akooţ Yeŧu aji na a adook unŧaayi, upën ţi abukul. \p \v 27 Yeŧu kë aji na a : « Wutan duna bapoţ bade bayok, uunnuura bajej pde pi bapoţ bawul ŋbuş ŋmpoţi\f + \fr 7:27 \fr*\fq Ŋbuş ŋmpoţi : \fq*\ft Wal mënţ bayuday baji baji banwooŋ baanwo bayuday bawo ŋbuş.\ft*\f*. » \v 28 Ñaaţ aŧeema aji : « Ajugun, ifaŋi, kë ŋbuş ŋmpoţi ŋaşë ji ŋade iŧuk yi bapoţ bawatuŋ ţi umeeşa uţeeh. » \v 29 Wi wi Yeŧu aşaaŋ aji na a : « Uţup wi, uţu kë unŧaayi upën ţi abuku, yaani. » \p \v 30 Ñaaţ mënţ akak katohul aţënk kë napoţ apiinţ ţi kalişa, kë unŧaayi upën ţi a. \s1 Yeŧu ajeban nadënëmaan \r (Maci 15.29-31) \p \v 31 Yeŧu apën du umbaŋ wi ubeeka wi Tir aţëpna wi Ŧidoŋ amuur uŧaak wi Ŋbeeka Iñeen aşë ya umbaŋ wi bdëk bi Galilay. \v 32 Baţija nadënëmaan ankaaŋ aji noor na bţup, aşë kooţa apafa iñen. \p \v 33 Yeŧu ajeja kë balow bañaaŋ, aya agaag. Aţu'a ikoñ ţi ibaţ, atëfëj, abana pndemënt, \v 34 aşë kat këş du baţi, awuuk uhefënţ aşë ji na ñiinţ: « Efaŧa » uwooŋ « haabşiin. » \v 35 Ţi dko mënţ, ibaţ ihaabşaa, kë pndemënt pabot afënëşa, kë akţiini bnuura. \p \v 36 Kë Yeŧu aşë ji na bañaaŋ bawut kaţup nin ñaaŋ uko unţëpuŋ. Jibi akneenanuŋ baka, kë babaa ţiiniyaan ţiiniyaan maakan uko wi adoluŋ. \v 37 Bañoŋar pñoŋar pweek maakan aşë ji : « Ado iko bŧi bnuura, adoo do kë bandënëmuŋ bakŧiink, kë babiiş bţup bakţiini. » \c 8 \s1 Yeŧu ade de'an bañaaŋ iñeen-week ŋbaakër ŋyaaş iñeen \r (Maci 15.32-39; Markuŧ 6.30-44) \p \v 1 Ţi ŋnuur mënţ bañaaŋ baŧuma ŧum aşë wo baanka uko ude, ukaaŋ kë Yeŧu adu baţaşarul aji na baka : \v 2 « Dñaga bañaaŋ biki, ŋnuur ŋwajanţ ŋii ŋi, ŋi bawooŋ na nji abot awo baanka uko ude. \v 3 Woli dji na baka baţiiş, kë baya na ubon, baya jot du bgah te baloŋ ţi baka bapënna dko dlow. » \p \v 4 Baţaşarul bahepara aji : « Ţuŋ di di ŋkkaanuŋ ipoom iwul baka bade badoo bayok? Dko di ŋwooŋ di dagaagi. » \p \v 5 Ahepar baka aji : « Nawo na ipoom hum ba? » Kë baŧeema aji : « Paaj na kaloŋ. » \p \v 6 Ado bañaaŋ kë baţo ţi mboş, aşë jej ipoom paaj na kaloŋ yuŋ, abeeb Naşibaţi, akitëş aşë wul baţaşarul bawul bañaaŋ. Kë bawul ya baka. \v 7 Bakak awo na ŋţëb ŋloŋ ŋmpoţi. Yeŧu akak abeeb Naşibaţi ţi ŋţëb ŋuŋ, aşë wul ŋa baţaşarul kë bawul bañaaŋ. \v 8 Bañaaŋ bade ayok, kë indukiiŋ iŧum kkaar paaj na ploŋ. \v 9 Bañaaŋ banwooŋ da bawo uko ji iñeen-week ŋbaakër ŋyaaş iñeen (4000), kë Yeŧu aşë do baka kë baţiişi. \v 10 Ţi dko mënţ kë aşë paya ţi bţeem na baţaşarul aya uŧaak wi Dalmanuŧa. \s1 Bafariŧay bahepar Yeŧu uko unkndiimanuŋ kë awo i Naşibaţi \r (Maci 6.14; 12.38-39; Luk 11.16,29) \p \v 11 Bafariŧay babi, awo ţi pţiini na Yeŧu, bala pţaawana, aşë hepara uko uloŋ unkndiimanuŋ kë awo ñaaŋ i Naşibaţi. \v 12 Yeŧu awuuk uhefënţ aşë ji : « we ukaaŋ kë kawuuŋ ki kakhepar uko unkndiimanuŋ kë dwo ñaaŋ i Naşibaţi ba? Dţupan, na manjoonan, nin mënkdiiman kawuuŋ ki uko uloŋ. » \v 13 Aduk baka aya apaya kak du bţeem aşë ya umbaŋ wundu. \p \v 14 Baţaşar Yeŧu baţilma pţij ipoom aşë wohaara na kaloolan ţañ. \v 15 Yeŧu aji na baka : « Naţafaraan, nalipariin uko utaajanaani pşon wi bafariŧay na wi Herod. » \v 16 Bawo ţi pţiiniyaan uko wi bawaaŋuŋ ipoom. \p \v 17 Yeŧu ammeeŋ uko wi bakţiiniyaanuŋ aji na baka : « we ukaaŋ kë nakţiiniyaan uko wi nawaaŋuŋ ipoom ba? Naanji nawin kabot kayikrën i? \v 18 Iţëb yi nan idënëţi i? Nawo na këş aşë wo naanji nawin, nawo na ibaţ aşë wo naanji nate. Naanleş \v 19 wi nkitşuŋ ipoom kañeen pa biinţ iñeen-week kañeen ŋyaaş iñeen (5000) i? Kë kkaar hum kanŧumuŋ na ipoom ki ki nayaanaanuŋ ba? » Baŧeem aji : « Iñeen na ktëb. » \p \v 20 « Kë wi nkitşuŋ ipoom paaj na kaloŋ pa bañaaŋ iñeen-week ŋbaakër ŋyaaş iñeen (4000), kkaar hum kanŧumuŋ na ipoom ki ki nayaanaanuŋ? » Kë baji : « Paaj na ploŋ. » \v 21 Kë aşë ji na baka : « Naandobi yikrënaara ha? » \s1 Yeŧu ajeban nakuul \p \v 22 Yeŧu na baţaşarul baban ufëţ wi Betŧayida, kë başë ţija nakuul aloŋ, akooţa abana. \v 23 Amëbana ţi kañen, apën na a ţi ufëţ. Aţu'a işuuj ţi këş, apafa iñen aşë hepara aji : « Iwin uko uloŋ i? » \p \v 24 Wi akompëşuŋ aşë ji : « Dwin bañaaŋ, bawo ji mnko mankpoşuŋ. » \p \v 25 Yeŧu kë akak aţu'a iñen ţi këş, kë wi atenuŋ, aşë jeb ahil ayikrën iko bŧi apaţëş ya. \v 26 Yeŧu kë aşë ji na a aţiiş aşë wut kaneej ţi ufëţ. \s1 Piyeer aji Yeŧu awooŋ Kriŧtu \r (Maci 16.13-16; Luk 9.18-22) \p \v 27 Yeŧu aya na baţaşarul du ŋntanka ŋaññoguŋ du ubeeka wi Ŧeŧare-Filip. Wi bawooŋ ţi bgah kë aşë hepar baka aji : « Bañaaŋ başal aji dwo in ba? » \v 28 Baŧeema aji : « Baloŋ baji iwo Yowan Nabatŧaar, kë baloŋ baji iwo Eli, kë baloŋ kak baji iwo aloŋ ţi baţupar Naşibaţi. » \p \v 29 Yeŧu kë aşë hepar baka aji : « Kë ţi an, nji dwo in ba? » Kë Piyeer aşë ŧeema aji : « Iwo Kriŧtu. » \v 30 Kë aşë şook baka aji na baka bawut kaţup nin ñaaŋ uko wi nul. \p \v 31 Yeŧu ajun pţup baka kë *Abuk Ñiinţ awo i kahaj maakan, kabot kapokana ţi bantohi, ţi baţeŋan baweek na ţi *bajukan Bgah. Baluŋ kado bafiŋa, unuur uwajanţën aşë naţa ţi pkeţ. \v 32 Wi akţupuŋ uko waŋ aankhoñ, aţiini ajinţan. Kë Piyeer aşë pula kë bagaagi aşë jun pŋoman na a ţi uko wi ajakuŋ. \v 33 Yeŧu awugşa aten baţaşarul aşë ŋoman na Piyeer aji : « Lowaan, iwi Ŧatana, ţiki iinji kla uko wi Naşibaţi aŋaluŋ, iji kla wi bañaaŋ baŋaluŋ. » \s1 Hum di di ñaaŋ awooŋ kaţaş Yeŧu? \r (Maci 16.24-28; Luk 9.23-27) \p \v 34 Yeŧu ado pnŧuk pi bañaaŋ na baţaşarul kë babii, aşë ji na baka : « Woli ñaaŋ aŋal kaţaşën, awo kaţilma uleeful, kakuŋa kruŧ ki nul kadinan phaj ji nji kabot kaţaşën, udole wo ţi pkeţ. \v 35 Hënk di uwooŋ, anŋaluŋ pbuuran ubida wi nul aluŋ kawaaŋ wa. Kë ñaaŋ i nji Yeŧu na Uţup Ulil Unuura ŋkţuuŋ awaaŋ ubida wi nul aluŋ kabuuran wa. \v 36 We uwooŋ ñaaŋ aka pyok pi umundu bŧi woli aneemandën ubida unkmbiiŋ. \v 37 We wi ñaaŋ ahilanuŋ pwul unkliŋuŋ na uhaaş wi nul. \v 38 Woli ñaaŋ akowara nji na ŋţup ŋi naan ţi kadun ki bañaaŋ biki umundu wi, bandekuŋ Naşibaţi kafeţ abot awo bajuban, nji *Abuk Ñiinţ kaluŋ kakowara baka woli dbi na ŋwanjuŧ ŋyimanaan na mndëm mi Paapa. » \c 9 \p \v 1 Yeŧu akak aji na baka : « Dţupan na manjoonan, baloŋ ţi bañaaŋ banwooŋ nţa ţi baankkeţ bë baanwin Pşih pi Naşibaţi pabi na mnhina. » \s1 Eli na Moyiŧ bapën aţiini na Yeŧu \r (Maci 17.1-9; Luk 9.28-36) \p \v 2 Wi ŋnuur paaj ŋaţëpuŋ, Yeŧu ajej Piyeer, Yakob na Yowan kë baya agaag du pnkuŋ pweek. Kë uleeful uşë ţëlşa ţi kadun ki baka, kë awo ji ñaaŋ nampaţi. \v 3 Imişa yi nul ikak ji unuur abot afaaŧ pfaaŧ pi imeeŋ nin nanaj aloŋ ţi umundu aanhil pwul imişa pfaaŧ pŧënţ puŋ. \v 4 Eli na Moyiŧ kë başë winana ţi kadun ki baka, awo ţi pţiini na Yeŧu. \p \v 5 Piyeer aji na Yeŧu : « Najukan, uwo bnuura, jibi nja ŋwooŋ ţi : ŋtan iloona iwajanţ, kaloŋ kawo ki nu, kaloŋ kawo ki *Moyiŧ, kandukiiŋ ki *Eli. » \v 6 Baţaşar Yeŧu balënk palënk paŋ kë Piyeer aando me uko wi akţupuŋ. \p \v 7 Kanfëluŋ kabi awun baka, kë pdiim ploŋ paşë pënna ţi ka aji : « I, awooŋ Abuk naan, dŋala maakan, naŧiinkana. » \p \v 8 Ţi dko mënţ, baţaşarul baten dko di bawooŋ afooyan aşë wo baanwin nin aloŋ, Yeŧu ţañ awooŋ na baka. \v 9 Wi bapënuŋ ţi pnkuŋ ahela, Yeŧu kë aşë ji na baka bawut kaţup nin ñaaŋ uko wi bawinuŋ te wi *Abuk Ñiinţ aknaţiiŋ ţi pkeţ. \v 10 Bamëban uko wi ajakuŋ na baka, aşë ţiini jibi bawooŋ, ala pme uko wi aŋaluŋ pji wi ajakuŋ: « Pnaţa ţi pkeţ. » \v 11 Baţaşarul bahepara aji : « we ukaaŋ kë *bajukan Bgah baji Eli awo i kaduna kabi ji Kriŧtu ado kabi? » \p \v 12 Yeŧu aŧeem baka aji : « Na manjoonan, Eli awo i kadun kabi kakakan iko bŧi ţi bgah. Naşal aji babubara apiiŧ aji Abuk Ñiinţ awo i kahaj maakan, kapokana i? \v 13 Kë nşë ţupan, Eli adobi bi kë badola uko bŧi wi baŋaluŋ, jibi bapiiŧuŋ ţi a. » \s1 Yeŧu ajeban napoţ anneejiiŋ \r (Maci 17.14-18; Luk 9.37-43) \p \v 14 Wi Yeŧu, Piyeer Yakob na Yowan babanuŋ du baţaşar Yeŧu bandukiiŋ, aşë win pnŧuk pweek pi bañaaŋ na *bajukan Bgah kë bakţiini na baka. \v 15 Wi bañaaŋ bawinaŋ win Yeŧu, aşë lënkara bŧi, aţiira pwula mboş. \v 16 Ahepar baka uko wi bakţiiniyaanuŋ. \v 17 Ñiinţ aloŋ kë aşë ŧeemna du pnŧuk aji : « Naweek, dţiju abuk naan, awo na unŧaayi umbiişanuluŋ bţup. \v 18 Dko di uyaaŋ amobna, uji uwata ţi mboş, napoţ kayiih, katibrën iñiiŋ, uleeful uji ukak kaŧaaţ. Dkooţ baţaşaru badook wa kë baanhilani. » \p \v 19 Yeŧu aji na baka : « Nawo bañaaŋ bawuţaan, banwooŋ baanfiyaari! Dwo kaţo na an te lum ba? Dwo kado kamiiran te lum ba? Naţijaan napoţ. » \v 20 Kë baţija'a. Wi unŧaayi uwinaaruŋ win Yeŧu, aşë jun pşëŋ şëŋan napoţ kë ajot ţi mboş, akëlënk, ayiih. \p \v 21 Yeŧu ahepar aşin napoţ aji : « Lum di di ujunuŋ pwata hënk ba? » Kë aŧeem aji : « Wi awooŋ napoţ nampoţi te hënkuŋ. \v 22 Ŋyaaş ŋŧum uji uwata du bdoo na du meel kado na pfiŋa. Kë işale hil pdo uko uloŋ, kţënkun, ñagi'un. » \p \v 23 Yeŧu aŧeem aji : « Iji nşale hil... Ñaaŋ anfiyaaruŋ, Naşibaţi ahil pdo iko bŧi pa a. » \v 24 Ţi dko mënţ ajug napoţ kë aşë ŋajar aji : « Dfiyaari, biin iţënkën, nhilna nkak nfiyaar maakan. » \p \v 25 Wi Yeŧu awinuŋ kë bañaaŋ baŧum bakţi abi ayit kë aşë lëbar na unŧaayi aji : « Iwi unŧaayi, injaaŋ kdënëman kabot kabiişan bţup, dji ipën ţi napoţ i, işë iwut kaluŋ kakak ţi a. » \p \v 26 Wi unŧaayi ukpënuŋ, kë napoţ aşë ŋajar alëŧar maakan. Napoţ awo ji ñaaŋ ankeţuŋ, kë bañaaŋ bŧi bado ji akeţi. \v 27 Yeŧu kë aşë mëbana ţi kañen anaţana kë anaţi. \v 28 Wi Yeŧu aţiişuŋ katoh, agaag na baţaşarul, kë başë hepara aji : « we ukaaŋ kë un, ŋënhil lah adook unŧaayi ba? » \v 29 Kë aşë ŧeem baka aji : « Unŧaayi uŧënţ wuŋ, pñehan Naşibaţi ţañ pahilanuŋ pdook wa. » \s1 Uyaaş utëbanţën wi Yeŧu akţupuŋ pkeţ na pnaţa ţi pkeţ pi nul \r (Luk 9.44-45) \p \v 30 Wi bapënuŋ ţi dko duŋ, aşë muur uŧaak wi Galilay. Kë Yeŧu aşë ŋal bañaaŋ bawut kame. \v 31 Awo ţi pjukan baţaşarul aji : «*Abuk Ñiinţ awulana du bañaaŋ, bafiŋa, unuur uwajanţën aşë naţa ţi pkeţ. » \v 32 Kë baţaşarul başë wo baamme uko wi akţupuŋ abot aţi phepar apiban baka wa. \s1 Ahoŋ awoonuŋ naweek? \r (Maci 18.1-5; Luk 9.46-48) \p \v 33 Yeŧu na baţaşarul baŧool aya Kapernawum. Wi babanuŋ du katoh kë Yeŧu aşë hepar baka aji : « We wi nakţiiniyaanuŋ lah du bgah ba? » \v 34 Kë başë yomp, ţiki du bgah bawo ţi plaţar ala andëmnuŋ ţi baka. \p \v 35 Yeŧu aţo aşë du baţaşarul iñeen na btëb, aji na baka : « Woli aloŋ aŋal pwo naŧeek, akakan awo kafeţ ki baŧënţul, awo nalempar baka. » \p \v 36 Ajej napoţ aloŋ aţu'a ţi pŧoof pi baka, amooka, aşë ji : \v 37 « Ñaaŋ anyeenkuŋ napoţ aŧënţ i ţi katim ki naan, nji ţi uleef naan i i ñaaŋ mënţ ayeenkuŋ, kë anyeenknuŋ, mënţ nji i ayeenkuŋ, anyilnuŋ a. » \s1 Anwooŋ aampokun, awo na un \r (Luk 9.49-50) \p \v 38 Yowan aji na Yeŧu : « Naweek, ŋwin aloŋ kë akdook ŋnŧaayi ţi katimu, kë ŋneenana, ţiki aanji ţaşun. » \v 39 Yeŧu aŧeema aji : « Nawutan kaneenana : Nin ñaaŋ aanhilan kado mlagre ţi katim ki naan kabot kaţup uko uwuţaan ţi nji ţi dko mënţ. \v 40 Anwooŋ aampok nja, awo na nja. \v 41 Kë ankwulanaŋ kakoopa ki meel nadaan ţiki nawo i Kriŧtu, aluŋ kayeenk baluk bi awooŋ i kayeenk. » \s1 Nalipariin \r (Maci 18.6-11; Luk 17.1-2) \p \v 42 Yeŧu akak aji : « Ankdoluŋ aloŋ ţi bapoţ biki\f + \fr 9:42 \fr*\ft Bapoţ biki Yeŧu aţiiniyaan ţi banfiyaaruŋ, bukal bakakuŋ ji bapoţ.\ft*\f* ajot ţi pjuban, uhokan batana ţi kaţuţ plaak pweek başë bafëla du bdëk. \v 43 Woli kañen ki nu kaţu kë ikjuban, falan ka, uhokan iya baţi na kañen kammukşiiŋ kë di pya du infernu na iñeen itëb du bdoo banwooŋ baankjëmşa \v 44 [di ubob uwooŋ uunji ukeţ, kë bdoo baanji bajëmşa]. \v 45 Woli kahoţ ki nu kaţu'u kë ikjuban, falan ka, uhokan iya baţi na kahoţ kammukşiiŋ, kë di pya na ihoţ itëb du infernu \v 46 [di ubob uwooŋ uunji ukeţ, kë bdoo baanji bajëmşa]. \v 47 Woli pkëş pi nu paţu'u kë ikjuban, lookşan pa. Uhokan ineej du Pşih pi Naşibaţi na pkëş ploolan kë di bafëlu du infernu na këş ktëb, \v 48 di ubob uwooŋ uunji ukeţ, kë bdoo baanji bajëmşa. \v 49 Baluŋ kaţu bañaaŋ bŧi bdoo jibi bajaaŋ baţu pnam ţi mnde. \v 50 Pnam pawo uko unuura. Paşale yaş, nakakanaan we kaŧaabare ki pa? Nawoon na pnam ţi uleef wi nan nabot naŧiinkar na baŧënţan. \c 10 \s1 Yeŧu aţiiniyaan uko wi bniim \r (Maci 19.1-9; Luk 16.18) \p \v 1 Wal mënţ kë Yeŧu aşë naţa ţi dko duŋ, aya umbaŋ wi Yuda, amuur bdëk bi Yordan. Bañaaŋ baŧum bakak ayit añoga, kë awo ţi pjukan baka jibi ajonuŋ kado. \v 2 Bafariŧay babi añoga, baŋal pţaawana aşë hepara me bgah bi Moyiŧ badinan ñaaŋ adook aharul ţi bniim. \p \v 3 Kë aşë ŧeem baka aji : \v 4 « We wi Moyiŧ ajakuŋ ţi uko mënţ? » Kë baji : « Moyiŧ adinan ñiinţ apiiŧ ñaaţ kakaarta kankyuujuŋ kë bniim babaa, kabaa dooka. » \v 5 Yeŧu kë aşë ji na baka : « Mndënëm mi ŋhaaş ŋi nan manţuuŋ kë Moyiŧ aţup uko mënţ. \v 6 Ţi ujuni, wi Naşibaţi aţakuŋ umundu, ado baka kë bawo ñiinţ na ñaaţ. \v 7 Ukaaŋ kë ñiinţ akluŋ kaduk aşin na anin, \v 8 kaya kawo na aharul, bukal batëb bŧi başë bakak ñaaŋ aloolan. Hënk, baankwo bañaaŋ batëb, bawo aloolan. \v 9 Ñaaŋ awutan keeri kagar uko wi Naşibaţi anaakrënuŋ. » \p \v 10 Wi bakakuŋ katoh, kë baţaşarul başë kak ahepara ţi uko wi ajakuŋ. \v 11 Kë Yeŧu aji na baka : « Woli ñaaŋ adook aharul aşë niim aloŋ, ajuban pjuban pi piinţ. \v 12 Kë ñaaţ akale duk ayinul aşë niimar na ñiinţ aloŋ, ajuban pjuban pi piinţ. \s1 Yeŧu na bapoţ \r (Maci 19.13-15; Luk 18.15-17) \p \v 13 Bañaaŋ baţij Yeŧu bapoţ pa aban baka, kë baţaşarul başë ŋoman na baka. \v 14 Wi Yeŧu awinuŋ uko mënţ aşë deebaţ, aji na baka : « Nawutan bapoţ babi ţi nji, nakneenan baka ţiki Pşih pi Naşibaţi pawo pi banwooŋ ji baka. \v 15 Na manjoonan, dţupan, anŋaluŋ pneej ţi Pşih pi Naşibaţi awo kanaam na napoţ. » \v 16 Yeŧu ajej baka, amook abot apaf baka iñen, añehandër baka Naşibaţi. \s1 Yeŧu na ñiinţ nayok \r (Maci 19.16-30; Luk 18.18-30) \p \v 17 Wi akpënuŋ pya, kë ñiinţ aloŋ aşë ţi, abi ajot ţi ihoţ yi nul aşë hepara aji : « Najukan nanuura, we wi nwooŋ kado kayeenkna ubida wi mnţo ba? » \v 18 Yeŧu kë aşë ŧeema aji : « Imeha kë Naşibaţi ţañ anuuriiŋ, ukaaŋ kë ikdu'ën nanuura i?\f + \fr 10:18 \fr*\ft Këme : \ft*\fq We ukaaŋ kë ikdu'ën nanuura ba? Naşibaţi ţañ anuuriiŋ nin aloŋ kak annuura nuura.\fq*\f* \v 19 Ime uko wi bgah bi Moyiŧ bajakuŋ: Iinkfiŋ ñaaŋ, iinkpiinţ na ayin ñaaŋ këme ahar ñaaŋ, iinkkiij, wutan katapar ñaaŋ uko wi awooŋ aandoo, kjej nin uko wi ñaaŋ ţi kaguuru, mëbaan şaaş na naan bnuura. » \p \v 20 Ñiinţ kë aşë ŧeema aji : « Najukan, iko mënţ djun pţaş ya wi nhumuŋ hum te hënkuŋ. » \v 21 Yeŧu atena aşë magana, aji na a : « Uko uloolan uduki'iiŋ: Yaan iwaap iko yi ikaaŋ bŧi, iwul itaka bawaaŋ, wal mënţ ika pyok du baţi, işë ibi iţaşën. » \p \v 22 Kë ul, wi aŧiinkuŋ uko waŋ, aşë ya na pjooţan ţiki ayok maakan. \v 23 Yeŧu aten bañaaŋ ayitan aşë ji na baţaşarul : « Uluŋ katam maakan pa bayok baneej du Pşih pi Naşibaţi. » \v 24 Baţaşarul bañoŋar maakan ţi ŋţup ŋi nul. Kë Yeŧu akak aji na baka : « An bayiţ naan, utam maakan ñaaŋ aneej du Pşih pi Naşibaţi! \v 25 Uyoj apel pa unŧaam wi pnkunkaali uneej ţi bhër bi kaguja kë di nayok aneej du Pşih pi Naşibaţi. »\fig Ŋnŧaam ŋweek ŋi pnkunkaali|src="hk00038c.tif" size="col" copy="Horace Knowles" ref="10.25"\fig* \p \v 26 Baţaşarul babaa ñoŋar ñoŋar maakan aşë ji : « Kë in ahilanuŋ keeri kabuur? » \v 27 Kë Yeŧu aşë jaban baka këş aşë ji : « Bañaaŋ bajën baanhilan pbuuran ŋleef ŋi baka, kë Naşibaţi aşë hil pbuuran baka, ţiki aambiişna biişna nin uko uloŋ. » \v 28 Piyeer kë aşë ji na a wal mënţ: « Un, ŋduk iko bŧi aţaşu. » \v 29 Yeŧu aŧeema aji : « Na manjoonan, dţupan, nin ñaaŋ aankduk katohul, babuk aşin, anin, aşin, bapoţ, këme ŋţeehul pa nji na Uţup Ulil Unuura, \v 30 bë aankyeenk ţi ŋwal ŋi ŋwooŋ ŋi ŋyaaş iñeen-week itoh, babuk aşin, banin, bapoţ na ŋţeeh. Iko mënţ bŧi igakandër na mnhaj. Kë du umundu unkmbiiŋ, aka ubida wi mnţo. \v 31 Baŧum ţi banwooŋ baŧeek hënkuŋ baluŋ kawo babaañşaani kë banwooŋ babaañşaani baluŋ kawo baŧeek. \s1 Uyaaş uwajanţën wi Yeŧu akţupuŋ pkeţ na pnaţa ţi pkeţ pi nul \r (Maci 20.17-19; Luk 18.35-43) \p \v 32 Yeŧu na baţaşarul bawo ţi bgah aya ubeeka wi Yeruŧalem, kë Yeŧu ajotuŋ kadun. Baţaşarul bahaajala maakan, kë bankţaşuŋ baka babot awo na palënk. Yeŧu kë aşë jej kak na a baţaşarul iñeen na batëb, awo ţi pţup baka uko unkmbiiŋ kadola. \v 33 Aji : « Natenan, un biki biki aya Yeruŧalem kë başë luŋ kawul *Abuk Ñiinţ baţeŋan baweek na *bajukan Bgah, baluŋ kaji aduknaanaa, pduknaana pi pkeţ kaşë kawula banwooŋ baanwo bayuday. \v 34 Babeŋa, katëfjëra, kakoba na itinŧël, kafiŋa. Unuur uwajanţën aşë naţa ţi pkeţ. » \s1 Nawoon balempar baŧënţan \r (Maci 20.20-28) \p \v 35 Yakob na Yowan babuk Ŧebede baya ñog Yeŧu aşë ji na a : « Najukan, ŋŋal idolun uko wi ŋkhepariiŋ. » \v 36 Kë Yeŧu ahepar baka uko wi baŋaluŋ ado pa baka. \v 37 Kë başë ji : « Ţenun ŋluŋ ŋţo aloŋ ţi kadeenu ki nu, undu ţi kamayu ki nu wal wi ikyeenkuŋ pşih. » \p \v 38 Yeŧu aji na baka : « Naamme uko wi nakñehanuŋ. Nahilan kahaj\f + \fr 10:38 \fr*\ft Nahilan kadaan ţi pnkalame pi nji kadaannuŋ.\ft*\f* ji nji i, këme kayeenk batiŧmu bi nji kayeenkuŋ i? » \v 39 Baŧeem aji : « Ŋhili. » \p Yeŧu kë aşë ji na baka : « Pnkalame pi nji kadaannuŋ, nadaanna pa, batiŧmu bi nji kayeenkuŋ, nayeenk ba. \v 40 Kë uko wi pţo ţi kadeenu këme ţi kamayu ki naan mënţ nji dwooŋ kadat bañaaŋ banwooŋ pţo da, bankaaŋ na pţo da baluŋ kaţo da. \p \v 41 Wi banjañan iñeen bandukiiŋ baŧiinkuŋ uko wi Yakob na Yowan bajakuŋ, aşë deebaţër baka. \v 42 Yeŧu adu baka aşë ji na baka : « Nawini, banjakuŋ aji bawo başih biki ŋŧaak baji başih na mnŋot, baweek biki ŋŧaak kaŋoonkna bañaaŋ. \v 43 Uunwo kawo haŋ pa an. Anŋaluŋ pwo naweek ţi an awo kaţëp ţëp kawo nalempar baŧënţul. \v 44 Kë woli ñaaŋ aŋal pwo naŧeek ţi an, awalaan bkowul ado kalempar baŧënţul. \v 45 *Abuk Ñiinţ ţi uleeful aambi bi pa bado kalempara, abi pdo kalempar bañaaŋ kabot kawul ubida wi nul, uwo baluk bankbuuranuŋ bañaaŋ baŧum maakan. \s1 Yeŧu ajeban nakuul du ubeeka wi Yeriko \r (Maci 20.29; Luk 18.35-43) \p \v 46 Yeŧu na baţaşarul baban ubeeka wi Yeriko, kë wi bakpënuŋ da na pnŧuk pweek pi bañaaŋ, Bartime nakuul abuk Time aţo ţi kabaŋ bgah awo ţi bñehan. \v 47 Wi aŧiinkuŋ kë Yeŧu i Naŧaret akţëpuŋ aşë jun phuuran aji : « Yeŧu abuk Dayiţ, ñagi'aan » \v 48 Kë wi bañaaŋ baŧum bawooŋ ţi pŋoman na a ayomp, kë abaa huuran huuran maakan aji : « Abuk Dayiţ ñagi'aan » \v 49 Yeŧu kë aşë naţ aji : « Nadu'ana. » Badu nakuul aji na a : « Wutan kalënk, naţiin, adu'u. » \v 50 Kë aşë fël umanta, alut anaţa aya du umbaŋ wi Yeŧu. \v 51 Yeŧu aji na a : « we wi iŋaluŋ ndolu ba? » Nakuul kë aji : « Najukan i naan, dolaan nkak ndo kawin. » \v 52 Yeŧu kë aşë ji na a : « Yaani, pfiyaar pi nu pabuuranu. » Ţi dko mënţ kë aşë kak awin ; aşë ţaş Yeŧu na bgah. \c 11 \s1 Yeŧu aneej ţi Yeruŧalem ji naşih \r (Maci 21.1-9; Luk 19.29-34) \p \v 1 Yeŧu na baţaşarul bañog Yeruŧalem kakab ŋbeeka ŋi Beŧfage na Betani du umbaŋ wi Pnkuŋ pi Mnoliwera\f + \fr 11:1 \fr*\fq Pnkuŋ pi mnoliwera : \fq*\ft Dawooŋ katim ki pnkuŋ pi bajaaŋ bado na umbaabu “Mont des Oliviers, Monti di Olivera, Mount of Olives.”\ft*\f* kë Yeŧu aşë yil batëb ţi baţaşarul. \v 2 Aji na baka : « Nayaan du untanka unwooŋ ţi kadunan : uneejan, nawin batan ubuuru umpoţi wi nin ñaaŋ awooŋ aambaaŋ kadapi'aara. Nafënëşan wa naţij. \v 3 Woli baheparan uko unkayi kë nakfënëş ubuuru, naŧeem kaji Ajugun anuma wa, woli abaa, ado wa ukak. » \p \v 4 Baţaşar Yeŧu baya aţënk kë batan ubuuru umpoţi ţi plëman ploŋ kakab bgah, aşë fënëş wa. \v 5 Baloŋ ţi banwooŋ da bahepar baţaşar Yeŧu uko unkaaŋ kë bafënëş wa. \v 6 Kë baŧeem baka jibi Yeŧu ajakuŋ na baka. Kë bawut baka kë bayaa. \v 7 Baţij ubuuru du Yeŧu, apënan iyeti yi baka, agur ţi wa, kë Yeŧu aşë paya ţi wa. \v 8 Bañaaŋ baŧum başeef iyeti ţi bgah, baloŋ kë başeef ikën yi mnjaak yi batibnuŋ du uţeeh. \v 9 Bankpoşuŋ ţi kadun ki nul na bankţaşuluŋ bahuuran aji : \q1 \qt « Hoŧana,\qt*\f + \fr 11:9 \fr*\fq Hoŧana : \fq*\ft Ţi uhebërë dawooŋ « Buuran » aşë bi kak uţup unjaaŋ udëmanaan Naşibaţi.\ft*\f*\qt bnuura nuura ţi Ankmbiiŋ ţi katim ki Naşibaţi Ajugun!\qt*\x + \xo 11:9 \xo*\xt Kañaam 118.25,26.\xt*\x* \q1 \v 10 \qt Bnuura nuura ţi pşih pankmbiiŋ hënk, pşih pi Dayiţ ateemun!\qt* \q1 \qt Hoŧana, Naşibaţi adëm du baţi duuţ. »\qt* \p \v 11 Yeŧu aneej du Yeruŧalem aya du *Katoh Kaweek ki Naşibaţi meeţ. Wi atenuŋ dko bŧi ayitën, aşë pën pya Betani, ul na baţaşarul iñeen na batëb ţiki utaakal ubani. \s1 Yeŧu afëp bko bi bajaaŋ badu bfig \r (Maci 21.18-19) \p \v 12 Unuur utëbanţën, wi bakpënnuŋ Betani kë ubon uşë de Yeŧu. \v 13 Awin bko bi bajaaŋ bado bfig du kalowan, aşë ya pten me aţënk da mnko mnloŋ kade. Wi aşaaŋ añog aşë ţënka itoh ţañ, ţiki wal wi kabuk ki ba uundobi ban. \v 14 Wi wi aşaaŋ aţiini na bko aji : « Nin ñaaŋ aankak ade mnko mi nu. » Baţaşarul kë baŧiinka. \s1 Yeŧu adook bawaap du katoh ki Naşibaţi \r (Maci 21.12-17; Luk 19.45-47; natenan ţi Yowan 2.13-22) \p \v 15 Yeŧu na baţaşarul baban Yeruŧalem, kë wi baneejuŋ ţi Katoh Kaweek ki Naşibaţi, kë Yeŧu aşë jun pdook bankwaapuŋ na banknuguŋ da. Awat ŋmeeşa ŋi batorkaar itaka\f + \fr 11:15 \fr*\ft Batorkaar itaka baji batorkaar bayuday banwoonuŋ ŋŧaak ŋloŋ itaka yi baka bahilna banug iko idolni bţeŋan babot baluk Katoh Kaweek ki Naşibaţi daaşa.\ft*\f*, na iţij yi bawaap ŋbalab. \v 16 Abot aneenan bañaaŋ bankuŋiiŋ bado kaţëpna ţi Katoh ki Naşibaţi meeţ. \v 17 Ajukan baka aji : « Mënţ uko wi upiiŧaniiŋ ţi Ulibra wi Naşibaţi i : \qt katoh ki naan kadu'ana *katoh kañehanaani pa ŋŧaak bŧi\qt*\x + \xo 11:17 \xo*\xt Iŧayi 56.7.\xt*\x*? An kë naşë do ka \qt dko dmennaani di bakiij. »\qt* \v 18 Baţeŋan baweek na *bajukan Bgah baŧiink uko wi Yeŧu adoluŋ, aşë la jibi bakdoluŋ kadoo kafiŋa ; baţi'a, ţiki pnŧuk bŧi pamaţ pjukan pi nul maakan. \v 19 Utaakal ubanle, Yeŧu na baţaşarul baji bapën ţi ubeeka kaţiiş. \s1 Bko bi bajaaŋ bado bfig bankayi \r (Maci 21.20-22) \p \v 20 Wi Yeŧu na baţaşarul bakţëpuŋ na nfa, bawin bko bi bajaaŋ bado bfig kë bakay te du intaañ. \v 21 Piyeer aleş uko unţëpuŋ, aşë ji na Yeŧu : « Najukan, tenan, bko bi ifëpuŋ bakay şaţ. » \v 22 Kë Yeŧu aşë ŧeem aji : « Nafiyaaran Naşibaţi. \v 23 Na manjoonan, dţupan, woli ñaaŋ aji na pnkuŋ pi pënan ţi iya ijot du bdëk, woli aanwo na ŋşal ŋtëb, aşë fiyaar kë uko wi ajakuŋ udolana, Naşibaţi kado uko mënţ pa a. \v 24 Ukaaŋ kë nji kajakan, uko bŧi wi nakheparuŋ woli nañehan Naşibaţi, nafiyaaran kë nadobi yeenk yeenk wa. Hënk Naşibaţi ado uko mënţ pa an. \v 25 Woli nañehan, aşë kaar uko uloŋ na ñaaŋ, namiirana, Aşinan anwooŋ baţi ahilna amiiran kak ipekadu yi nan. \v 26 [Kë woli naankmiir, Aşinan anwooŋ baţi aankmiiran kak ipekadu yi nan.] » \s1 Bahepar Yeŧu ñaaŋ anţu'uluŋ pdo iko yi akdoluŋ \r (Maci 21.23-27; Luk 20.1-8) \p \v 27 Yeŧu na baţaşarul bakak Yeruŧalem, kë wi Yeŧu awooŋ du Katoh Kaweek ki Naşibaţi apoş, baţeŋan baweek, *bajukan Bgah na bantohi kë başë bi añoga. \v 28 Bahepara aji : « Mhina mhoŋ mi mi ikdolnuŋ iko yi ba? In ajakiiŋ kë ihilan kado ya? » \v 29 Yeŧu kë aşë ŧeem baka aji : « Nji, dheparan uko uloolan ţañ, naŧeemaan, nşë nţupan mnhina mi nji kadolnuŋ iko yi. \v 30 In ayiluŋ Yowan pbatŧaar ba? Naşibaţi a këme bañaaŋ baka? Naŧeemaan. » \v 31 Kë başë wo ţi plaţar jibi bawooŋ, aji : « Woli ŋŧeem aji Naşibaţi ayiluluŋ, aheparun kaji, we ukaaŋ kë ŋënfiyaara. \v 32 Kë woli ŋji bañaaŋ bayiluluŋ... hee! » Baţi bañaaŋ ţiki bañaaŋ bŧi bafiyaar kë Yowan awo na manjoonan Naţupar Naşibaţi. \v 33 Kë başë ŧeem Yeŧu aji baamme anyiluluŋ. » Kë Yeŧu aşë ji na baka : « Nji kak, mënkţupan mnhina mi nji kadolnuŋ iko yi. » \c 12 \s1 Uhoñ wi balemp biki uwoorta \r (Maci 21.33-46; Luk 20.9-19) \p \v 1 Yeŧu abot awo ţi phoñ na bañaaŋ banwooŋ ţi Katoh Kaweek ki Naşibaţi aji : « Ñiinţ aloŋ abi ŧepi uwoorta wi mnko manjaaŋ mandolna ubiñu, aşë biig wa afooyan. Ajip bhër ado dko dpooñni, abot akiin bliit bi mnlaak bkuuŋţaan pa bayeŋ, aşë dukar wa bañaaŋ baloŋ pa badoki bapooñle bawula kafah ki nul, aşë ya bayaaş. \v 2 Wi wal wi upooñ ubanuŋ, kë aşë yil nalemparul aloŋ du bañaaŋ banwooŋ du uwoorta pa pyeenk kafah ki nul. \v 3 Bañaaŋ bukuŋ mënţ bamob nayili akob, adooka kë akak iñeen ijinţ. \v 4 Kë ñiinţ ajug uwoorta kë akak ayil du baka nalemparul aloŋ kak. Bakoba ţi bkow, abot akowandëna. \v 5 Ayil nawajanţën kë bafiŋa. Ayil kak balemparul baŧum baloŋ kë bakob baloŋ, afiŋ baloŋ. \p \v 6 Kë abukul i amaganuŋ ţañ aduki'aaruŋ, ul i ayiluŋ uyaaş ubaañşaani du baka aşë ji : « Baya kakali abuk naan. » \v 7 Kë wi bañaaŋ biki adukaruŋ uwoorta bawinuŋ abuk ajug uwoorta aşë laţar aji : « I, akdukiiŋ na iko yi aşin, najoh ŋfiŋa, ŋşë ŋduka na ya. » \v 8 Bamoba, afiŋa, ajej puum apënan ţi uwoorta afël. \v 9 Kë we wi ajug uwoorta akdooŋ ba? Abi, kafiŋ balemp biki aţuuŋ ţi uwoorta, kajej wa, kawul baloŋ. \v 10 Naanleyiir uko umpiiŧuŋ ţi Ulibra wi Naşibaţi i? \q1 \qt “Pnduba pi baniw bapokuŋ\qt* \q2 \qt pakakuŋ amëban katoh ;\qt* \q1 \v 11 \qt Uko mënţ uwo udo wi Ajugun\qt* \q2 \qt unuura abot awo uñoŋarënaan ţi këş ki nun.”\qt*\x + \xo 12:11 \xo*\xt Kañaam 118.22-23.\xt*\x* \p \v 12 Baţeŋan baweek, *bajukan Bgah na bantohi bayikrën kë bukal bakaaŋ kë Yeŧu akhoñ haŋ. Bado na pmoba wal mënţ aşë ţi pnŧuk. Baduka, aya. \s1 Uko wi pluk Ŧeŧar daaşa \r (Maci 22.15-22; Luk 20.20-26) \p \v 13 Wi uko mënţ uţëpuŋ, bayil du Yeŧu baloŋ ţi bafariŧay na baţaş Herod baloŋ pa pţup ţupana katenna me bahil kaţaawana. \v 14 Babi aji na a : « Najukan, ŋme kë iwo ñaaŋ i manjoonan anwooŋ aanji ţi nin ñaaŋ abot awo iinji kten uko wi ñaaŋ awooŋ. Iji kjukan Bgah bi Naşibaţi jibi bawooŋ na manjoonan. Ţupun, bgah bi nun badinan ŋluk Ŧeŧar naşih najeenkal daaşa i? Ŋwo kaluka da këme ŋënwo i kaluka da? » \v 15 Yeŧu, ame ŋşal ŋi kalagare ŋi baka, aşë ji na baka : « we ukaaŋ kë nakdo na pţaawanaan ba? Naţijaan pataka nten pa. » \v 16 Kë baţij pataka ploŋ. Kë aşë ji na baka : « Kaara di in, na katim ki in iwooŋ da? » Kë baŧeem aji : « Ŧeŧar. » \v 17 Kë aşë ji na baka : « Nakeerin nakakan Ŧeŧar uko unwooŋ wi Ŧeŧar, naşë nakakan Naşibaţi uko unwooŋ wi Naşibaţi. » Kë başë ñoŋar bŧi ţi uko wi Yeŧu ajakuŋ. \s1 Pnaţa ţi pkeţ \r (Maci 22.23-33; Luk 20.22-39) \p \v 18 Unuur mënţ, *Baŧaduk baloŋ babi ţi Yeŧu, bukal bajaaŋ baji pnaţa ţi pkeţ paanwoo. Baji na a : \v 19 « Najukan, Moyiŧ apiiŧ pa un aji : Woli ñaaŋ aka abuk aşin kë akeţi, aşë duk ñaaţ anwooŋ aambuki, ayeenkan ahar abuk aşin mënţ ahilna abukara bapoţ. \v 20 Kë uşë bi ka biinţ paaj na aloŋ banţaaruŋ. Naŧeek aniim ñaaţ aşë keţ bë aambuki. \v 21 Natëbanţën kë aniim ñaaţ mënţ akak akeţ kë aambuki. Kë uwo haŋ pa nawajanţën. \v 22 Kë nin aloŋ ţi biinţ paaj na aloŋ banţaaruŋ bukuŋ aanduk napoţ. Wi bakeţuŋ bŧi, ñaaţ kë akak akeţ. \v 23 Kë hënkuŋ, woli bañaaŋ baluŋ anaţa ţi pkeţ, awo ahar in ţi baka, wi bukal paaj na aloŋ bŧi baniimuluŋ? » \p \v 24 Yeŧu aŧeem baka aji : « Mënţ ppaam ŋţup ŋi Ulibra wi Naşibaţi na mnhina mi nul pakaaŋ kë nakneem i? \v 25 Hënk di uwooŋ, woli bañaaŋ baluŋ anaţa ţi pkeţ, biinţ baankdo kajej baaţ, kë baaţ baankniima : bawo wal mënţ ji ŋwanjuŧ ŋi baţi. \v 26 Kë ţi uko wi pnaţa ţi pkeţ, naanleyiir Ulibra wi Moyiŧ ţi dko dankţiiniyaanuŋ uko wi bgof bankyikuŋ, jibi Naşibaţi ajakuŋ na Moyiŧ aji : \qt “Dwo Naşibaţi i Abraham, i Iŧaak, na i Yakob”? »\qt*\x + \xo 12:26 \xo*\xt Ppën 3.6.\xt*\x* \v 27 Yeŧu akak aji : « Naşibaţi aanwo keeri i bankeţuŋ, awo i bajeb. Naneem bnuura. » \s1 Uko undëmnuŋ ţi iko yi bgah bajakuŋ \r (Maci 22.24-40; natenan ţi Luk 10.25-28) \p \v 28 Aloŋ ţi *bajukan Bgah anŧiinkuŋ baka awin kë Yeŧu aŧeem bnuura, abi añog ahepara aji : « Ţi iko yi bgah bajakuŋ, uhoŋ udëmnuŋ dëm ba? » \v 29 Yeŧu aŧeem aji : « Undëmnuŋ dëm wii wi \qt “Ŧiinkan, iwi Iŧrayel : Ajugun Naşibaţi i nun awoha aloolan ţañ.\qt* \v 30 \qt Iwo kaŋal Ajugun, Naşibaţi i nu, na kaţëbu bŧi, na uhaaşu bŧi, na uşalu bŧi, na uforŧa wi nu bŧi.\qt*\x + \xo 12:30 \xo*\xt Pleşan 6.4-5.\xt*\x*” \v 31 Uko unyeenkuŋ ţi wa wii wi : \qt “Iwo kaŋal aŧenţu jibi iŋaluŋ uleefu\qt*.\x + \xo 12:31 \xo*\xt Bgah 19.18.\xt*\x*” Nin uko uloŋ ţi bgah uumpel pel iko yi. » \p \v 32 Najukan Bgah aji na a : « Uwo bnuura Najukan, iţup manjoonan : Naşibaţi awoha aloolan ţañ, uunkak aka aloŋ kak. \v 33 Kë pŋala na kaţëb bŧi na uşalu bŧi, na uforŧa wi nu bŧi, na pŋal aŧënţu jibi iŋaluŋ uleefu upel iţeŋan bŧi yi baţeŋanuŋ na yi bafiŋaruŋ Naşibaţi. \p \v 34 Yeŧu awin kë aţiini na mntit aşë ji na a : « Iinlow Pşih pi Naşibaţi. » Nin aloŋ aankak añoom phepara uko uloŋ. \s1 Hum di di Kriŧtu ahinanuŋ kawo abuk Dayiţ \r (Maci 22.41—23.7; Luk 20.41-47) \p \v 35 Yeŧu ajej bţup awo ţi pjukan du Katoh Kaweek ki Naşibaţi aji : « Hum di di *bajukan Bgah bahilanuŋ kaji Kriŧtu awo abuk Dayiţ ba? \v 36 Dayiţ ul, Uhaaş wi Naşibaţi udola kë aţup ţi uko wi Kriŧtu aji : \q1 \qt Naşibaţi Ajugun aji na Ajugun :\qt* \q2 \qt Ţoon ţi kañen naan kadeenu\qt* \q1 \qt te ndoo ndo başooradu\qt* \q2 \qt ido kapafna baka ihoţ.\qt* \p \v 37 Dayiţ ul, ţi uleeful, aji du Kriŧtu kaji Ajugun, hum di di ahinanuŋ keeri kawo Abuk Dayiţ? » Pnŧuk pweek pawo ţi pŧiinka aşë lilan maakan. \s1 Nadoon kalipara bajukan Bgah \r (Maci 23.1-36; Luk 20.45-47) \p \v 38 Yeŧu aji na baka ţi pjukan pi nul aji : « Nalipariin *bajukan Bgah, bukal banjaaŋ baŋal pñaay na imişa iyul, kaŋal banohnţën baka ţi dko di bañaaŋ baŧum, \v 39 kaŋal pţo ţi kadun ţi itoh iñehanaani na ţi iţij inuura ţi ŋfeŧtu. \v 40 Baji bade bka bŧi bi baaţ bayoţ, kabot kadaar kajon ţi pñehan Naşibaţi pa pwinana. Naşibaţi aluŋ kakob baka kakob kandëmnuŋ maakan. » \s1 Uţen wi ñaaţ nayoţ najuuk \r (Luk 21.1-4) \p \v 41 Yeŧu aţo aŧaaŋ na dko di bajaaŋ bawatna itaka pa Katoh Kaweek ki Naşibaţi. Aten jibi bañaaŋ bakwatuŋ itaka da. Bayok baŧum bawat itaka iŧum. \v 42 Ñaaţ aloŋ nayoţ najuuk kë aşë bi awata ktak-ktëb ţañ. \p \v 43 Kë Yeŧu aşë du baţaşarul aji na baka : « Dţupan na manjoonan, ñaaţ nayoţ najuuk i awul apelan bañaaŋ bŧi banwuluŋ itaka. \v 44 Banwuluŋ bukuŋ bŧi bawul itaka yi bawooŋ baanumaa, kë ul ţi bwaaŋ bi nul aşë wul itaka bŧi yi anumiiŋ pa pde. » \c 13 \s1 Yeŧu aţup pjot pi katoh ki Naşibaţi \r (Maci 24.1-3; Luk 21.5-7) \p \v 1 Wi Yeŧu akpënuŋ ţi Katoh Kaweek ki Naşibaţi, kë aloŋ ţi baţaşarul aşë ji na a : « Najukan, tenan knduba kweek na ŋniw ŋnuura ŋi babomanaanuŋ Katoh Kaweek ki Naşibaţi. » \v 2 Yeŧu aŧeema aji : « Iwin ŋniw ŋweek ŋi? Nin plaak paankduka kapaf ţi pŧënţ pa, mangarandër bŧi. » \p \v 3 Yeŧu na baţaşarul baban du *pnkuŋ pi mnoliwera, kë Yeŧu aşë ţo aŧaaŋ na Katoh Kaweek ki Naşibaţi. Wi bi Piyeer, Yakob, Yowan na Andre bagaaguŋ na a, aşë hepara aji : \v 4 « Ţupun, lum di di uko waŋ ukwooŋ, kë we ukyuujuŋ kë iko mënţ bŧi iñogan ţi pban. » \s1 Wal wi mnhaj mnweek mankjunuŋ \r (Maci 24.4-14; Luk 21.8-19) \p \v 5 Yeŧu awo ţi pji na baţaşarul : « Naţafaraan aloŋ aguuran. \v 6 Baŧum baluŋ kabi na katim ki naan kaji bawooŋ Kriŧtu, kaguur bañaaŋ baŧum. \v 7 Woli naluŋ aŧiink ŋgut, abot aŧiink kë bakţiiniyaan uko wi ngut na pgarandër, nawutan kalënk : iko mënţ iwo i kawo. Nameen kë uundobi wo uba umundu. \v 8 Uŧaak unaţa ugut na uŧaak uloŋ, pşih pagut na ploŋ. Du ŋmbaŋ ŋŧum, mboş manluŋ kaşinţar, ubon uweek ubot uwo. Iko mënţ bŧi ikwooŋ ujuni wi mnhaj mnweek, ji mnhaj mi ñaaţ ankyaaŋ kabuk. \p \v 9 Naţafaraan an ţi ŋleefan ; bañooţan du ŋruha, kakoban na itinŧël du itoh iñehanaani, kañooţan du kadun ki banŧuŋa na ki başih, ţiki nafiyaarën. Wal mënţ naţup baka uko wi nameeŋ ţi nji. \v 10 Uţup Ulil Unuura uwo i duna kaţupana ţi ŋŧaak bŧi. \v 11 Woli bamoban añooţ du uruha, nakdo kaţaaf uko wi nakyaaŋ kaţup, uko unkyaaŋ kabi ţi bkowan wal mënţ naţupan wa, ţiki mënţ an nakdooŋ kaţiini, Uhaaş wi Naşibaţi wa. \v 12 Ñaaŋ aluŋ kakeeşaar abuk aşin kado bafiŋa. Aşin napoţ aluŋ kakeeşaar abukul kado bafiŋa, bapoţ banaţara bajug baka kado bafiŋ baka. \v 13 Katim ki naan kaţu bañaaŋ bŧi başooran. Kë anşaaŋ amëban kaliinŧ te kaban, abuur. » \s1 Mnhaj mnweek \r (Maci 24.15-22; Luk 21.20-24) \p \v 14 Yeŧu akak aji : « Woli nawin uko uwuţaan maakan unjaaŋ uţopan\f + \fr 13:14 \fr*\ft Baţiiniyaan ţi uko wi kaduŋ ki unŧoŋ wi bagrek wi baţuuŋ du Katoh Kaweek ki Naşibaţi ; natenan ţi Daniyel 9.27; 11.31; 12.11.\ft*\f* kë uwo ţi dko di uwooŋ uunwo kawo – Iwi inkleyiiruŋ yikrënën. Bañaaŋ bankwooŋ du uŧaak wi Yuda bakeeriin baţi baya du inkuŋ iweek. \v 15 Anţooŋ du uşaala awutan kaneejar uko uloŋ. \v 16 Anwooŋ du ŋţeeh awutan kakakar bayeti bi nul du katoh. \v 17 Ŋnuur mënţ, baaţ bankwooŋ na iyiŋ, na bankbootanuŋ bawuţan. \v 18 Nañehaan uko mënţ uwut kaban ţi wal wi uşubal na mpoj. \v 19 Ŋnuur mënţ ŋawo ŋnuur ŋi mnhaj. Mnhaj manwooŋ maambaaŋ kawohara wi Naşibaţi aţakuŋ umundu ; kë mnhaj mnŧënţ muŋ maankak aluŋ kawo nin uyaaş uloŋ kak. \v 20 Kë woli Ajugun aantinkţën lah ŋnuur mënţ, nin ñaaŋ aankduka duka kado kahefënţ ; kë bañaaŋ biki adatuŋ başë ţu kë atiinknţën ŋa. \v 21 Woli aloŋ ajakan : “Natenan, Kriŧtu awo du dko daŋ” këme : “Awo du dko dimoŋ” nakfiyaara. \v 22 Bañaaŋ baluŋ kanaţa kaţilan kaji bawooŋ Kriŧtu na baţupar Naşibaţi. Bado mlagre na iko iñoŋarënaan pa woli bahilani baguur biki Naşibaţi adatuŋ. \v 23 Naţafaraan keeri, ddobi ţupan iko bŧi inkluŋ kabi. » \s1 Ubi wi Abuk Ñiinţ \r (Maci 24.29-31; Luk 21.25-28) \p \v 24 « Ţi ŋnuur mënţ, wi mnhaj mankţëpuŋ, unuur ujëmşa, pli paankak anuur, \v 25 ŋjah ŋajotna baţi. Iko bŧi yi baţi işinţar. \v 26 Wal mënţ, başë bawin *Abuk Ñiinţ ado kabi ţi infëluŋ, awo na mnhina mnweek maakan na mndëm. \v 27 Ayil wal mënţ ŋwanjuŧ ŋaya dko bŧi ţi umundu, ŋaya du kabaŋ ki baţi na ki umundu ŋaţonkrën biki adatuŋ. \s1 Pjukan pi mnko \r (Maci 24.32-35; Luk 21.29-33) \p \v 28 « Natenan ţi mnko : Wi inah ijunaŋ jun pluuman kë itoh ikpën naji nayikrën kë pti pañogani. \v 29 Hënk di ukwohaŋ pa an kak : woli naluŋ awin iko yaŋ kë ibani, nameen kë Abuk Ñiinţ añogi, awo ţi plëman. \v 30 Na manjoonan, dţupan, kawuuŋ\f + \fr 13:30 \fr*\ft Këme \ft*\fq Umundu wi ŋwooŋ wi.\fq*\f* ki kaankţëp bë iko yi bŧi iinwinanaa. \v 31 Baţi na mboş ŋaba, kë ŋţup ŋi naan ŋaşë wo ŋaankba. \v 32 Kë unuur wi iko mënţ bŧi ikbiiŋ, këme woori mënţ, nin ñaaŋ aloŋ aamme me wa, mënţ ŋwanjuŧ ŋi baţi, mënţ nji Abukul a, Naşibaţi Paapa ţañ ameeŋ wa. \s1 Nawoon bten \r (Maci 24.36-51; Luk 21.34-36) \p \v 33 « Naţafaraan, nawoon bten, naamme wal wi uko mënţ ukbanuŋ. \v 34 Uwo ji ñiinţ ankyaaŋ bayaaş aşë dukar balemp katoh, andoli na ulemp wi nul, aji na nayeŋ bgah awo bten. \v 35 Nawoon keeri bten, naamme woori wi ajug katoh akbiiŋ, naamme me abi na utaakal këme na uŧejan mnjel, këme uhaan ŋguk këme na nfa. \v 36 Nalipariin akur kur aban aşë ţënkan nawo ţi bŋoy. \v 37 Uko wi nji kaţupanaŋ, dţup wa bañaaŋ bŧi, nawoon bten. » \c 14 \s1 Bala pfiŋ Yeŧu \r (Maci 26.2-5; Luk 22.1-2) \p \v 1 Ufeŧtu wi ipoom indaţ na *Ufeŧtu wi Mbuur ŋaduka ŋnuur ŋtëb, kë baţeŋan baweek na *bajukan Bgah başë la jibi bakdoli mntit kadoo kamob Yeŧu kafiŋa. \v 2 Baji : « Ŋwut kado nin uko uloŋ ţi ufeŧtu, ji bañaaŋ babi başinţar. » \s1 Ñaaţ aloŋ ajeeş Yeŧu ukëra ujuŋ ulil pţëkëñ ţi bkow \r (Maci 26.6-13) \p \v 3 Yeŧu awo du ubeeka wi Betani du katoh ki Ŧimoŋ i bajaaŋ badu namaak bdoo. Wi bawooŋ ţi pde, ñaaţ aloŋ kë aşë bi na ukëra ujuŋ ulil pţëkëñ ţi pţukar pmpoţi pi banugnuŋ itaka iŧum. Ukëra mënţ ubomanaan bko bi bajaaŋ bado nardu abot atam maakan. Afom pa aşë jeeş ukëra ţi bkow bi Yeŧu. \p \v 4 Kë bañaaŋ baloŋ başë wo baanlilani, baŋur ŋuran aji : « We ubaaŋ awo pŧok ukëra pi ba? \v 5 Woli bawaap lah wa baka uko umpeluŋ baluk bi uşubal\f + \fr 14:5 \fr*\ft Uko umpeluŋ baluk bi ŋnuur iñeen-week ŋyaaş ŋwajanţ.\ft*\f*, kajej itaka mënţ kawul bajuuk. » Badeebaţër ñaaţ. \p \v 6 Kë Yeŧu aşë ji na baka : « Nawutana, we ukaaŋ kë naknoorana ba? Ado uko unuura pa nji. \v 7 Bajuuk, nawo na baka ŋnuur bŧi, nahilan kado baka bnuura, wal wi naknumiiŋ, kë nşë wo mënkwo na an ŋnuur bŧi. \v 8 Ado uko wi ahilanuŋ pdo, adobi ţu ţu ukëra ujuŋ ulil pţëkëñ ţi uleef naan pa umoy. \v 9 Na manjoonan, dţupan, dko bŧi di bakţupuŋ Uţup Ulil Unuura, baţup kak uko wi ñaaţ i adoluŋ, kaleşna'a. \s1 Yuda Iŧkariyot aţu na pwaap Yeŧu \r (Maci 26.14-16; Luk 22.3-6) \p \v 10 Yuda Iŧkariyot, aloŋ ţi banjañan iñeen na batëb aya du baţeŋan baweek pwul baka Yeŧu. \v 11 Wi baŧiinkuluŋ, balilani aşë hoŋa itaka. Kë aşë wo ţi pla jibi akdoluŋ kadoo kawul baka Yeŧu. \s1 Baţaşar Yeŧu babomandër ufeŧtu wi mnjeeh \r (Maci 26.17-25; Luk 22.7-13; Yowan 13.21-30) \p \v 12 Ţi unuur uŧeek wi ufeŧtu wi ipoom indaţ, wi bañaaŋ bajaaŋ bafiŋ ŋkaneel pţeŋanaan ufeŧtu wi mnjeeh, baţaşar Yeŧu baji na a : « Ţuŋ di iŋaluŋ ŋya ŋbomandër ideena kañah ki ufeŧtu. » \v 13 Ayil wal mënţ baţaşarul batëb, aji na baka : « Nayaan du ubeeka, naya kayit na ñiinţ aloŋ ankuŋiiŋ pdunk pi meel : naţaşana. \v 14 Katoh ki akneejuŋ, najakan na ajug katoh mënţ: “Najukan aji : ţuŋ di meeţ di akdeenuŋ pde pi ufeŧtu na baţaşarul dawooŋ?” \v 15 Ayuujan meeţ dhaan du bko duuţ danwooŋ na iko yi naknumiiŋ bŧi, dul di nakyaaŋ kabomandërun ŋhilna ŋde pde pi ufeŧtu. » \v 16 Baţaşarul baya, aban du ubeeka, aţënk kë iko iwo bŧi jibi ajakuŋ na baka kë baboman pde pi ufeŧtu. \s1 Yeŧu aţup kë aloŋ ţi baţaşarul aluŋ kawaapa \r (Maci 26.20-25; Luk 22.14; natenan ţi Yowan 13.21-30) \p \v 17 Wi utaakal ubanuŋ, Yeŧu aban na baţaşarul iñeen na batëb. \v 18 Wi baţooŋ awo ţi pde, Yeŧu aji : « Dţupan, na manjoonan, aloŋ ţi an, ankndeeŋ na nji aluŋ kawaapën. » \v 19 Bajooţani, kë andoli aşë wo ţi phepara aji : « Woon nji a i? » \v 20 Kë aşë ji na baka : « Aloŋ ţi an baţaşar naan iñeen na batëb, ankţuuŋ kañen na nji ţi praata. \v 21 Aa, *Abuk Ñiinţ awo kakeţ jibi upiiŧaniiŋ ţi a ţi Ulibra wi Naşibaţi, kë anşaaŋ awula aşë wuţan. Uhokan lah awo aankbuka. » \s1 Yeŧu aţup aji Piyeer aluŋ kapok pme'a \r (Maci 26.26-29; Luk 22.17-20,31-34) \p \v 22 Wi bakdeeŋ, Yeŧu ajej kapoom, abeeb Naşibaţi, akitëş ka, awul baka aşë ji : « Najejan, uleef naan wii wi. » \v 23 Abot ajej pnkalame pi poot, wi abeebuŋ Naşibaţi aba, aşë wul baka badaan, kë badaan bukal bŧi. \v 24 Aji na baka : « Pñaak pi naan pii pi, pankntuluŋ pa pnŧuk pweek maakan, pi Naşibaţi aţeŋanaanuŋ bhoŋar. \v 25 Dţupan, na manjoonan, nin mënkak adaan poot te unuur wi iko bŧi ikkakuŋ ihalu du Pşih pi Naşibaţi. » \p \v 26 Bayeeh añaamarën aba, aşë pën pya du *Pnkuŋ pi Mnoliwera. \v 27 Yeŧu aji na baka : « An bŧi nadukën, jibi upiiŧuŋ ţi Ulibra wi Naşibaţi : \q1 \qt “Dkob nayafan kafiŋ,\qt* \q2 \qt ŋkaneel ŋaşë ŋawayşër”\qt*\x + \xo 14:27 \xo*\xt Ŧakariya 13.7.\xt*\x* \p \v 28 Kë wi nji kanaţiiŋ ţi pkeţ, djot kadun kayoonkan du Galilay. » \p \v 29 Piyeer aji na a : « Woli bañaaŋ bŧi baya aduku, nji mënkduku! » \v 30 Yeŧu aŧeema aji : « Na manjoonan dţupu, na uŧejan wi, ji uguk udo kahaan uyaaş utëbanţën, iwi, ipok ŋyaaş ŋwajanţ kaji iimme'ën. » \v 31 Kë Piyeer aşë taman maakan aji : « Woli ddoo wo i pkeţ na iwi, nin, mënkpok kaji mëmme'u. » Kë bukal bŧi bakak aji haŋ. \s1 Du Getŧemaniya \r (Maci 26.36-46; Luk 22.40-46) \p \v 32 Baban du dko di bajaaŋ bado Getŧemaniya kë Yeŧu aşë ji na baţaşarul : « Naţoon ţi, dya pñehan Naşibaţi. » \v 33 Ajej na a Piyeer, Yakob, na Yowan aşë jun phaajala na pŧiink mnhaj ţi uhaaş wi nul. \v 34 Aji na baka : « Uhaaş wi naan ujooţani, pjooţan pdiţ maakan kë ndo kita ; nadukiin ţi nawo bten. » \p \v 35 Kë wi ajohariiŋ aya low ntiişu, aşë jot ţi mboş añehan Naşibaţi, aji woli uhilan lah kawo, mnhaj mankmbiiŋ mi manlowa. \v 36 Aji : « Abba\f + \fr 14:36 \fr*\fq Abba : \fq*\ft Ţi uţup uaramayik dawooŋ Paap.\ft*\f*, Paap, iwi inhiniiŋ iko bŧi, lowaan mnhaj mi ţi nji ; uşë uwut kawo uko wi nŋaluŋ, wi iŋaluŋ ukdolaniiŋ. \p \v 37 Yeŧu akak aşë ţënk baţaşarul kë bakŋoyënţ, kë aşë ji na Piyeer : « Ŧimoŋ, iŋoyënţ? Iinhilan awo bten uwoori uloolan ţañ. \v 38 Nawoon bten nado kañehan nawutna kajot ţi kaguuru. Uhaaş wi nan uŋal pdo bnuura kë ŋleefan ŋaşë waŋ uforŧa. » \p \v 39 Akak aya alow baka añehan Naşibaţi awo ţi pkakalëş uţup wi aţupuŋ ţi kaŧeeku. \v 40 Awugşa akak, aţënk baţaşarul kë bakŋoyënţ, këş ki baka kadiţ bŋoy, baamme uko wi bakŧeemuluŋ. \p \v 41 Yeŧu akak uyaaş uwajanţën du baţaşarul aţënk kë bakŋoyënţ aşë ji na baka : « Naŋoyënţën, nanoorfënan. Uko mënţ ubaa. Wal wi *Abuk Ñiinţ awooŋ i kawulana ţi iñen yi bado buţaan ubani. \v 42 Nanaţiin ŋya! Natenan, ankwaapnuŋ añogi, awii wi. » \s1 Bamob Yeŧu \r (Maci 26.47-56; Luk 22.47-53) \p \v 43 Ţi dko mënţ, wi Yeŧu ahumuŋ kaţiini, kë Yudaŧ, anwooŋ aloŋ ţi banjañan iñeen na batëb, aşë wuj na pnŧuk pi bañaaŋ banwooŋ na ikej na induk. Baţeŋan baweek na *bajukan Bgah na bantohi bayiluŋ baka. \v 44 Yuda, anwaapuluŋ aji na baka, hënk di di nakmeenuŋ ñaaŋ mënţ, aji : « I nji kamookuŋ, ula namobana, nawutan kado abuur. » \v 45 Wi abanaaŋ ban añog Yeŧu aşë ji na a : « Najukan » aşë mooka. \v 46 Bukundu kë başë dëpa ţi a amoba. \v 47 Aloŋ ţi banwooŋ da apënan kej atib nalempar naşih i baţeŋan, abi fala fal kabaţ. \p \v 48 Yeŧu kë aşë ţiini na baka aji : « Dwo nado buţaan i, kë nado bi pmobën na ikej na induk? \v 49 Ŋnuur bŧi dji kawo na an du Katoh Kaweek ki Naşibaţi kajukan, kë naammobën. Kë uko wi Ulibra wi Naşibaţi ujakuŋ uwooŋ kadolana. » \v 50 Kë wal mënţ, baţaşarul bŧi başë ţi aduka. \p \v 51 Naţaşa aloŋ anguradiiŋ blaañ ţañ akţaşuluŋ. Bamoba, \v 52 kë aşë wutan blaañ aţi byişu. \s1 Bañooţ Yeŧu du uruha wi bayuday \r (Maci 26.57-68; Luk 22.54-55,63-71; natenan ţi Yowan 18.13-15) \p \v 53 Bañooţ Yeŧu du uko naşih i baţeŋan. Baţeŋan baweek, bantohi na *bajukan Bgah bayit da bŧi. \v 54 Piyeer kë aşë low du kafeţ aţaşa te du blay meeţ bi katoh kaweek ki naşih i baţeŋan. Aţo na balemp atëma. \v 55 Baţeŋan baweek na bawayëş bţup bŧi bandukiiŋ bala uko utapar Yeŧu kahilna kado bafiŋa aşë wo baanwini. \v 56 Baŧum baji batapara kë ŋţup ŋi baka ŋaşë wo ŋaanji ŋayeenkiir. \v 57 Baloŋ baji banaţa katapara kaji : \v 58 « Ŋŧiinka kë aji afom Katoh Kaweek ki Naşibaţi, ki iñen yi bañaaŋ ibomanuŋ, kaşë kaniw ţi ŋnuur ŋwajanţ, kaloŋ ki iñen yi bañaaŋ iwooŋ iinkboman. » \v 59 Baando ŧiinkar ŧiinkar ţi uţup wuŋ. \p \v 60 Naşih i baţeŋan anaţa wal mënţ anaţ ţi pŧoof pi baka aşë hepar Yeŧu aji : « Iinkhepna ţi uko wi bañaaŋ biki bakţupuŋ ţi iwi i? » \v 61 Kë ul aşë yompa yomp, aanji nin uko uloŋ. Naşih i baţeŋan akak ahepara aji : « Naşibaţi i ŋjaaŋ ŋdëman, iwi iwooŋ Kriŧtu Abukul i? » \v 62 Yeŧu aŧeema aji : « Nji a. Kë naşë luŋ kawinën nji *Abuk Ñiinţ nţo ţi kadeenu ki *Andëmuŋ Maakan. Naluŋ kawina kak ado kabi na infëluŋ yi baţi. » \p \v 63 Kë naşih i baţeŋan aşë tow imişa yi nul\f + \fr 14:63 \fr*\ft Atow imişa yi nul pyuujna kë adeebaţi.\ft*\f* aji : « Ŋdoona we kak bamaar ba? \v 64 Naŧiink bŧi kë akar Naşibaţi. We wi naşaluŋ ţi uko wi ba? » Kë bukal bŧi başë ji aduknaanaa, awo i pkeţ. \v 65 Baloŋ bawo ţi ptëfjëra, awuna kaara akoba aşë ji na a : « Iwi, Naţupar Naşibaţi, ţupan ñaaŋ ankobiiŋ. » Kë balemp başë wo ţi pkoba. \s1 Piyeer apok aji aamme Yeŧu \r (Maci 26.69-75; Luk 22.56-62; natenan ţi Yowan 18.15-18,25-27) \p \v 66 Wi Piyeer awooŋ ţi uţeeh, du blay, kë ñaaţ aloŋ ţi balemp biki naşih i baţeŋan aşë ban. \v 67 Wi awinuŋ Piyeer kë aktëma, aşalana aşë ji na a : « Iwi kak ibi wo na Yeŧu i Naŧaret. » \v 68 Kë aşë pok aji : « Iji we? Mëndo me me uko wi iŋaluŋ pţup. » Aŧool ppën du blay bi bdig [kë uguk uşë haan]. \p \v 69 Ñaaţ nalemp awina aşë wo kak ţi pji na banwooŋ da : « Awo ţi baka. » \v 70 Kë Piyeer akak apok. Uunjoni kë banwooŋ da başë wo ţi pji na a : « Iwi, na manjoonan, iwo aloŋ ţi baka, idoo wo i uŧaak wi Galilay. » \v 71 Kë aşë mehna aji na Naşibaţi afëpa woli aankţup manjoonan, awo ţi pji : « Mëmme ñiinţ i najakuŋ hënk. » \p \v 72 Ţi dko mënţ kë uguk uşë haan uyaaş utëbanţën. Kë Piyeer aşë leş uţup wi Yeŧu abiiŋ aji na a : « Ji uguk udo kahaan uyaaş utëbanţën ipok ŋyaaş ŋwajanţ kaji iimme'ën. » Aţi wal mënţ, apën bdig awooni. \c 15 \s1 Bañooţ Yeŧu du kadun ki Pilat \r (Luk 23.1-5,13-25; Maci 27.1-2,11-14; natenan ţi Yowan 18.28-38) \p \v 1 Wi nfa mambanaŋ ban kë baţeŋan baweek başë ţo ayit na bantohi, na *bajukan Bgah na bañaaŋ bŧi biki uruha wi bayuday. Bado kë batan Yeŧu aşë ñooţa aya wul Pilat. \v 2 Kë Pilat aşë hepar Yeŧu aji : « Iwi, iwooŋ naşih i bayuday i? » Kë aŧeem aji : « Iwi, ijakuŋ haŋ. » \v 3 Baţeŋan baweek batapara iko iŧum. \v 4 Pilat kë akak hepara : « Iinka uko uloŋ uţup i? Iinwin iko yi baktapariiŋ bŧi? » \v 5 Kë Yeŧu aanŧeema ŧeem nin uko uloŋ, kë Pilat adoo ñoŋar. \p \v 6 Ufeŧtu undoli Pilat aji wutan pa bañaaŋ biki aşihuŋ nakalabuş i baheparuŋ. \v 7 Kë ñiinţ aloŋ i bajaaŋ bado Barabaaŧ aşë wo ukalabuş, ul na bañaaŋ baloŋ banfiŋuŋ ñaaŋ wi bakyewlanuŋ ubeeka. \p \v 8 Pnŧuk pabi aşë wo ţi phepar Pilat uko wi ajonuŋ kado baka. \v 9 Pilat aji na baka : « Naŋal nwutanan naşih i bayuday i? » \v 10 Ame kë baţeŋan baweek bakuj Yeŧu, ukaaŋ kë baţija'a. \v 11 Kë baţeŋan baweek başë wuuk pnŧuk paţëp ţëp paji awutan baka Barabaaŧ. \v 12 Pilat akak ajej bţup aşë ji : « We wi nji kadooŋ keeri na i najaaŋ nado naşih i bayuday? » \v 13 Kë bakak ahuuran aji : « Paŋana! » \v 14 Pilat aji na baka : « Buţaan bhoŋ bi bi adooŋ ba? » Kë babaa huurana huuran maakan aji : « Paŋana! » \v 15 Jibi Pilat aŋaluŋ pdo uko unliluŋ pnŧuk, awutan baka Barabaaŧ, aşë do kë bakob Yeŧu na itinŧël, aşë wul baka a bapaŋ. \s1 Bangoli babeŋ Yeŧu \r (Maci 27.27-31; natenan ţi Yowan 19.2-3) \p \v 16 Bangoli bañooţ Yeŧu du blay bi katoh ki Pilat nanŧuŋa, aşë du baŧënţ baka bŧi. \v 17 Bawoharëna bayeti bjeenkal jud, abot aşiir iyiw ado ukël aţu'a ţi bkow\f + \fr 15:17 \fr*\ft Bado hënk anaaman na uko wi Ŧeŧar naşih najeenkal ajaaŋ aţu ţi bkow.\ft*\f*. \v 18 Bawo ţi pnohnţëna aji : « Ŋwulu mboş, iwi naşih i bayuday. » \v 19 Bakoba ţi bkow na pmul, atëfjëra abot aŋup ţi kadunul, kawo ji badëmana. \v 20 Wi babeŋuluŋ aba, bapënan bayeti bjeenkal akakana imişa yi nul, aşë pën na a pya kapaŋ ţi kruŧ. \s1 Bapaŋ Yeŧu \r (Maci 27.32-44; Luk 23.26-43; Yowan 19.17-27) \p \v 21 Baţu ñiinţ aloŋ i katim ki Ŧimoŋ, i ubeeka wi Kiren ampënnuŋ uţeeh pkuŋa kruŧ ki Yeŧu, awo aşin bi Alekŧandër na Rufuŧ. \v 22 Bañooţ Yeŧu du dko di bajaaŋ bado Golgota uwooŋ « Kaheem ki Bkow. » \v 23 Bawula poot pi banaakrënuŋ na bko bi bajaaŋ bado miir kë apok pdaan. \v 24 Bapaŋa afaaşiir imişa yi nul, wi badoluŋ kanuŋ na mnlaak, katenna uko wi andoli akyitanaanuŋ. \p \v 25 Wi ŋwoori kañeen kaloŋ ŋabanuŋ wi wi bapaŋuluŋ. \v 26 Bapiiŧ ţi bkowul duuţ ţi kruŧ uko unţuuŋ kë bapaŋa, uwo « Naşih i bayuday. » \v 27 Bapaŋa na balaŧ batëb, aloŋ ţi kadeenu ki nul, aloŋ ţi kamayu. [ \v 28 Kë hënk di di uko upiiŧuŋ ţi Ulibra wi Naşibaţi udolaniiŋ, uji : \qt « Banaakrëna na bado buţaan. »\qt*] \p \v 29 Bankţëpuŋ bakar karana aşë bëţ bëţan ikow aji : « Mbeeh, mënţ iwi ijakuŋ aji iwat Katoh Kaweek ki Naşibaţi kaşë kaniw ka ţi ŋnuur ŋwajanţ i? \v 30 Heliin ţi kruŧ, ibuuran uleefu. » \v 31 Baţeŋan baweek kak na *bajukan Bgah banaakiir abeŋa aji : « Abuuran baloŋ aşë wo aanhil pbuuran uleeful! \v 32 Aanwo Kriŧtu naşih i Iŧrayel i? Aheliin keeri hënkuŋ ţi kruŧ ŋwin, ŋşë ŋfiyaar. » Biki bapaŋuŋ na a bado kara kak. \s1 Pkeţ pi Yeŧu \r (Maci 27.45-56; Luk 23.44-49; natenan ţi Yowan 19.28-30) \p \v 33 Ţi udiiŋ unuur, unuur umara mara awunana, kë bdëm başë wala ţi umundu bŧi, ado ŋwoori ŋwajanţ. \v 34 Ţi ŋwoori ŋwajanţ ŋi pnak, Yeŧu kë aşë do pdiim aji : « Eloy, Eloy, lama ŧabaktani » uwooŋ: \qt « Naşibaţi i naan, Naşibaţi i naan, we ukaaŋ kë iwutën\qt*?\x + \xo 15:34 \xo*\xt Kañaam 22.2.\xt*\x* » \v 35 Baloŋ banwooŋ da, wi baŧiinkuluŋ, baji : « Naŧiinkan, adu *Eli. » \v 36 Aloŋ aţi, aŧoop kalëmënt kantanuŋ ţi pmul ţi poot pŧaakţaan, awula adaan, aşë ji : « Nayoonkan, ŋten me Eli abi kawalana. » \v 37 Kë Yeŧu aşë do pdiim pweek aşë jëmşa. \v 38 Blaañ bkëm maakan banjaaŋ baneenan bañaaŋ pneej du dko dyimanaan maakan di Katoh Kaweek ki Naşibaţi batowa ţi pŧoof. \v 39 Naweek i bangoli iñeen-week aloŋ anaţ wal mënţ aŧaaŋ na Yeŧu. Wi awinuŋ jibi ajëmşiiŋ, aşë huuran aji : « Ñiinţ i awo na manjoonan Abuk Naşibaţi. » \p \v 40 Uka kak baaţ baloŋ bannaţuŋ alow aşë ten, bi Mariya i uŧaak wi Magdala, Ŧalome, Mariya anin Yakob nampoţi na Yoŧeŧ, bawo ţi bakaŋ mënţan. \v 41 Baaţ mënţan bajaaŋ babi kaţaş Yeŧu kabot kaţënka wi awooŋ du Galilay. Baaţ baŧum kak bampayiiŋ na a du ubeeka wi Yeruŧalem bawo da. \s1 Umoy wi Yeŧu \r (Maci 27.57-61; Luk 23.50-56; natenan ţi Yowan 19.38-42) \p \v 42-43 Utaakal ukeţ udo bi ban, kë ñiinţ aloŋ i katim kawooŋ Yoŧef, anwooŋ i ubeeka wi Arimati aşë bi. Awo ñaaŋ anŧiinkaniiŋ ţi uruha wi bayuday, awo ţi pyoonk ubi wi Pşih pi Naşibaţi. Aya na mntëŋ ahepar Pilat puum pi Yeŧu wal mënţ ţiki unuur mënţ uwo wi pbomandër pa unuur wi pnoorfën. \v 44 Pilat añoŋar kë Yeŧu adobi keţ, wi wi aşaaŋ adu naweek i bangoli iñeen-week, ahepara me ujoni, wi akeţnuŋ. \v 45 Wi aŧeemuluŋ, kë aşë dinan Yoŧef ajej puum. \v 46 Yoŧef anug blaañ bi ifaal, awalan puum pi Yeŧu ţi kruŧ aşë booţan pa na ba, aya bëkan pa ţi bhër bi bajipuŋ ţi kabaŋ ki plaak. Ado kë bakël plaak pweek ţi plëman pi bhër. \v 47 Mariya i uŧaak wi Magdala na Mariya anin Yoŧeŧ baten dko di babëkanuluŋ bnuura. \c 16 \s1 Baaţ baţënk bhër kë bawo bjinţ \r (Maci 28.1-10; Luk 24.1-10; natenan ţi Yowan 20.1-10) \p \v 1 Wi *unuur wi pnoorfën wi bayuday uţëpuŋ, Mariya i uŧaak wi Magdala, Ŧalome na Mariya anin Yakob banug ukëra ujuŋ ulil pţëkëñ katul tulan ţi puum pi Yeŧu. \v 2 Ţi unuur unţaşuŋ unuur wi pnoorfën, na nfa kub wi unuur upënuŋ, kë başë ya du bhër bi Yeŧu. \v 3 Balaţar aji : « In abaaŋ aya kakëlun plaak panwooŋ ţi plëman pi bhër ba? » \p \v 4 Kë wi başaaŋ akat këş aşë win plaak pandëmuŋ maakan kë pakëlanaa. \v 5 Baneej du bhër aşë win ţi kadeenu ki baka naţaşa aloŋ anwohariiŋ kamişa kafaaŧal kë aţoo, kë başë lënk maakan. \p \v 6 Aji na baka : « Naklënk, nala Yeŧu i Naŧaret, i bapaŋuŋ: anaţa ţi pkeţ, aanwo ţi. Natenan dko di bapiinţanuluŋ. \v 7 Nayaan naji na Piyeer na baţaşarul bandukiiŋ: “ajotan kadun du Galilay, dul di nakwinnuluŋ jibi abiiŋ aţupan.” » \p \v 8 Bapën du bhër aşë ţi, ŋleef ŋaki na baka, kë babot añoŋar maakan, palënk pi balënkuŋ paţu kë baanţup nin ñaaŋ uko uloŋ te ado ban katoh. \s1 Yeŧu apën awinana wi anaţiiŋ ţi pkeţ \p [ \v 9 Yeŧu anaţa ţi pkeţ na nfa mi unuur unţaanuŋ unuur wi pnoorfën. Apën awinana duna ţi Mariya i uŧaak wi Magdala, i abiiŋ apënan ŋnŧaayi paaj na uloŋ. \v 10 Aya aţup uko mënţ bambiiŋ awo na Yeŧu banwooŋ wal mënţ ţi puum awooni. \v 11 Wi baŧiinkuŋ kë anaţa ţi pkeţ, kë ul abot awina, baanfiyaara. \p \v 12 Wi uko waŋ uţëpuŋ, Yeŧu apën awinana awo ji ñaaŋ nampaţi ţi baţaşarul batëb bankyaanţuŋ aya du ufëţ unwooŋ du uţeeh. \v 13 Bukuŋ mënţan bakak aţup bandukiiŋ uko wi bawinuŋ, kë baanfiyaar baka kak. \p \v 14 Yeŧu abaañşaan apën awinana ţi banjañan iñeen na aloolan wi baţooŋ ţi umeeşa pa pde, aŋoman na baka ţi uko wi bawooŋ baanfiyaari na ţi pdënëm pi ŋhaaş ŋi baka ţiki wi anaţiiŋ ţi pkeţ aşë pën awinana, baanfiyaar banwinuluŋ. \v 15 Akak aji na baka : « Nayaan ţi umundu bŧi naţup Uţup Ulil Unuura bañaaŋ bŧi biki umundu. \v 16 Ankfiyaaruŋ kabot kayeenk batiŧmu abuur, kë anwooŋ aankdi pfiyaarën aduknaana. \v 17 Iko yi ikyuujuŋ kë bafiyaari : Baluŋ kado kadook ŋnŧaayi ţi katim ki naan. Baluŋ kaţiini ŋţup ŋyaanţ. \v 18 Bajej ŋpula ţi iñen yi baka. Woli badoo daan bnunk bankfiŋaruŋ, nin uko uloŋ uunkdo baka. Bapaf bamaakal iñen kajeban baka. » \p \v 19 Wi Yeŧu Ajugun aţiiniiŋ aba, aşë deeŋana baţi, aţo ţi kañen kadeenu ki Naşibaţi. \v 20 Kë baţaşarul başë ya du dko bŧi aţup Uţup Ulil Unuura. Ajugun alemp na baka abot ayuuj kë uko wi bakţupuŋ uwo manjoonan na iko iñoŋarënaan yi bakdoluŋ.]