\id MAT \ide UTF-8 \h MACI \toc1 Uţup Ulil Unuura wi Maci apiiŧuŋ \toc2 Maci \toc3 Mac \mt1 Uţup Ulil Unuura \mt1 wi Maci apiiŧuŋ \is1 Uţup ujuni \ip Ulibra wi uwo Uţup Ulil Unuura wi Maci apiiŧuŋ. Maci awooŋ nakobraar daaşa i Yeŧu abiiŋ adu adola kë akak naţaşarul. Maci awo aloŋ ţi banjañan biki Yeŧu ajakuŋ aji baya bado kaţup Uţup Ulil Unuura babot baţooran pnŧuk pi banfiyaaruŋ du dko di bakyahaŋ. Maci aţup ţi ulibra wi jibi Yeŧu abukiiŋ, na uko wi adoluŋ ţi umundu wi na uko wi ajukanuŋ bañaaŋ, na pkeţ pi nul na pnaţa ţi pkeţ pi nul. Yeŧu aţup na bañaaŋ na mntëŋ, ajeban bamaakal, adook ŋnŧaayi, ado iko iŧum maakan iñoŋarënaan ţi kadun ki bañaaŋ. Maci aţup Uţup Ulil Unuura wi pa bayiţul bayuday kadiimanaan baka kë na manjoonan Yeŧu awooŋ nabuuran bañaaŋ i baţupar Naşibaţi baŧaruŋ aţiiniyaan ţi Ulibra wi Naşibaţi, kë iko yi baţupuŋ ţi a bŧi ji abi ado kabi, idolanaa. Ul awooŋ naşih ambiiŋ awo i kabi. Uko mënţ ukaaŋ kë bañaaŋ babi bawut katimul adola « Abuk Dayiţ », ţiki Dayiţ abiiŋ awo naşih naweek i bañaaŋ biki Iŧrayel, banwooŋ bañaaŋ biki Naşibaţi. Kë wi Yeŧu adooŋ adiiman bañaaŋ biki Iŧrayel uko wi Pşih pi Naşibaţi, baweek biki baka badooŋ apok pok Yeŧu. Wi Yeŧu akeţuŋ, badook baţaşarul aneenan baka bakak baneej du dko dñehanaani di baka. Bukal kë başë wayşër ţi umundu aţup bañaaŋ bŧi Uţup Ulil Unuura. \ip Hënk di ifah yi ulibra wi iwooŋ: \io1 1. Pntaali pi Yeŧu na kabuka ki nul (1.1–2.23) \io1 2. Yowan Nabatŧaar aţup uko unkluŋ kabi (3.1-12) \io1 3. Batiŧmu bi Yeŧu na jibi Ŧatana akdooŋ na pguura ajuban (3.13–4.11) \io1 4. Yeŧu aţup uko unkluŋ kabi, ajeban bamaakal, ado mlagre du Galilay (4.12–18.35) \io1 5. Yeŧu apënna Galilay pya Yeruŧalem (19.1–20.34) \io1 6. Kanëm kabaañşaani ki Yeŧu ţi umundu wi, pwayëş pi bawayşuluŋ na pkeţul (21.1–27.66) \io1 7. Yeŧu anaţa ţi pkeţ (28.1-20) \c 1 \s1 Pntaali pi Yeŧu \p \v 1 Pntaali pi Yeŧu Kriŧtu, anwooŋ abab *Dayiţ naşih abot awo abab *Abraham pii pi : \v 2 Abraham abuk Iŧaak, Iŧaak abuk Yakob, Yakob abuk Yuda na babuk aşin\f + \fr 1:2 \fr*\fq Yuda na babuk aşin : \fq*\ft Biinţ iñeen na batëb biki bawo baweek biki kntaali ki Iŧrayel.\ft*\f*. \v 3 Yud abuk Pereŧ na Ŧera. Tamar\x + \xo 1:3 \xo*\xt Natenan ţi Ujuni 38.27-30.\xt*\x* awooŋ anin baka, Pereŧ abukuŋ Heŧron, Heŧron abuk Ram. \v 4 Ram abuk Aminadab, Aminadab abuk Naaŧon, Naaŧon abuk Ŧalmon. \v 5 Ŧalmon abuk Booŧ. Anin Booŧ awo Rahab\x + \xo 1:5 \xo*\xt Natenan ţi Yoŧuwa 2.\xt*\x*. Booŧ abuk Obed. Anin Obed awo Rut\x + \xo 1:5 \xo*\xt Natenan ţi Rut.\xt*\x*. Obed abuk Yeŧe ; \v 6 Yeŧe abuk Dayiţ naşih. \p Dayiţ abuk Ŧalomoŋ, anin Ŧalomoŋ abiiŋ awo ahar Uriye\x + \xo 1:6 \xo*\xt Natenan ţi 2 Ŧamiyel 12.\xt*\x*. \v 7 Ŧalomoŋ abuk Roboham, Roboham abuk Abiya, Abiya abuk Aŧaf. \v 8 Aŧaf abuk Yoŧafat, Yoŧafat abuk Yoram\f + \fr 1:8 \fr*\fq Yoŧafat abuk Yoram : \fq*\ft Na manjoonan Yoŧafat awo ateem aşin Yoram.\ft*\f*, Yoram abuk Oŧiyaŧ ; \v 9 Oŧiyaŧ abuk Yohaŧam, Yohaŧam abuk Akaŧ, Akaŧ abuk Heŧekiyaŧ ; \v 10 Heŧekiyaŧ abuk Manaŧe, Manaŧe abuk Amon, Amon abuk Yoŧiyaŧ ; \v 11 Yoŧiyaŧ abuk Yekoniya na babuk aşin ţi wal wi bamobuŋ bañaaŋ biki *Iŧrayel añooţ uŧaak wi Babilon. \p \v 12 Wi bamobuŋ bañaaŋ biki Iŧrayel ayaanaan Babilon, Yekoniya abuk Ŧalaŧiyel, Ŧalaŧiyel abuk Ŧorobabel. \v 13 Ŧorobabel abuk Abiyud, Abiyud abuk Eliyakim, Eliyakim abuk Aŧor. \v 14 Aŧor abuk Ŧadok, Ŧadok abuk Akim. Akim abuk Eliyud, \v 15 Eliyud abuk Eleyaŧar, Eleyaŧar abuk Mathan, Mathan abuk Yakob\f + \fr 1:15 \fr*\ft Kajunna ţi Ŧorobabel te Yakob, Maci alut iwuuŋ iŧum.\ft*\f*. \v 16 Yakob abuk Yoŧef, ayin *Mariya, ambukuŋ Yeŧu i bajaaŋ badu Kriŧtu. \p \v 17 Iwuuŋ injunuŋ du Abraham te Dayiţ iwo iñeen na ibaakër ; injunuŋ du Dayiţ te wal wi bamobuŋ bayuday ayaanaan Babilon, iwo iwuuŋ iñeen na ibaakër, injunnuŋ du wi bamobnuŋ baka ayaanaan Babilon te ubuka Kriŧtu, iwo iwuuŋ iñeen na ibaakër. \s1 Kabuka ki Yeŧu \r (Luk 2.1-7) \p \v 18 Yeŧu abuka hënk : Mariya anin ajokar na Yoŧef. Kë, wi bawooŋ baandobi niimar, kë Uhaaş wi Naşibaţi uşë do kë Mariya awo na kayiŋ. \v 19 Yoŧef anjokuluŋ, anwooŋ ñiinţ naŧool abot awo aanŋal ppeeţa ţi kadun ki bañaaŋ, aji ţi uşalul agar baniw na a bë aankţup bañaaŋ. \v 20 Jibi awooŋ na uşal waŋ, kë uwanjuŧ wi Ajugun uloŋ uşë pën awinana ţi ŋţaafi aji na a : « Yoŧef, abuk Dayiţ, kkali pyeenk Mariya du katohu, awo aharu. Uhaaş wi Naşibaţi ukaaŋ kë awo na kayiŋ. \v 21 Aluŋ kabuk napoţ ñiinţ, i ikţuuŋ katim ki Yeŧu\f + \fr 1:21 \fr*\fq Yeŧu : \fq*\ft dawooŋ: « Ajugun abuuran. »\ft*\f*, ţiki ul akluŋ kabuuran pntaali pi nul ţi ipekadu yi pa. » \p \v 22 Iko mënţ bŧi iyuuj kë uko wi Ajugun abiiŋ aţup aţëpna ţi *naţuparul idolanaa, aji : \v 23 \qt « Ñaaţ anwooŋ aamme ñiinţ aluŋ kawo na kayiŋ, kabuk napoţ ñiinţ, baluŋ kaţu'a katim ki Emanuwel »\qt*\x + \xo 1:23 \xo*\xt Iŧayi 7.14.\xt*\x* uwooŋ: « Naşibaţi awo ţi pŧoofun. » \p \v 24 Wi Yoŧef atenuŋ, ado jibi uwanjuŧ ujakuluŋ: ajej Mariya kë awo aharul \v 25 aşë wo aanwinar na a kë adoo buk napoţ ñiinţ i aţuuŋ katim ki Yeŧu. \c 2 \s1 Bayaanţ banwoonuŋ umayar unuur babi pwin Yeŧu \p \v 1 Yeŧu abuka du ubeeka wi *Betleyem du uŧaak wi *Yuda, ţi wal wi *Herod awooŋ naşih. Ţi wal mënţ wuŋ, kë biinţ bame ŋjah başë pënna umayar unuur aban ţi Yeruŧalem, \v 2 aşë hepar aji : « Ţuŋ di di Naşih i bayuday ambukiiŋ awooŋ ba? Ŋwin ujah wi nul du uŧaak wi nun, aşë bi pdëmana. » \p \v 3 Wi Herod naşih aŧiinkuŋ uko waŋ, ayewlaa ukaaŋ kë bañaaŋ biki Yeruŧalem bŧi bakak ayewla. \v 4 Ado *baţeŋan baweek na *bajukan Bgah bŧi kë bayiti, aşë hepar baka dko di *Kriŧtu awooŋ i kabuknaana. \v 5 Kë baŧeema aji : « Du Betleyem du uŧaak wi Yuda, waŋ wi wi *Naţupar Naşibaţi apiiŧuŋ: \q1 \v 6 \qt “Iwi Betleyem, mboş mi uŧaak wi Yuda\qt* \q2 \qt mënţ iwooŋ ufëţ umpoţëţaanuŋ ţi Yuda ;\qt* \q1 \qt ţi iwi di naşih akpënnuŋ\qt* \q2 \qt ul akwooŋ nayafan i Iŧrayel, pntaali pi naan.”\qt*\x + \xo 2:6 \xo*\xt Mike 5.2.\xt*\x* » \p \v 7 Wal mënţ kë Herod aşë bop adu biinţ bame ŋjah, ado kë baţupa bnuura wal wi ujah ujaaŋ upën. \v 8 Wi wi aşaaŋ ado baka kë baya du Betleyem, aji na baka : « Nayaan nahepar bnuura ţi uko wi napoţ mënţ, woli naya wina, nabi kaţupën, nhilna kak nya ndëmana. » \v 9 Wi naşih ajakuŋ haŋ, kë başë ya ; wi wi ujah wi babiiŋ awin uşaaŋ apën, awo ţi kadun ki baka, te adoo ya aŧaaŋ na dko di napoţ awooŋ aşë naţ. \v 10 Wi bawinuŋ ujah aşë lilan maakan. \v 11 Baneej ţi katoh, awin napoţ na Mariya anin, aşë ŋup adëmana. Bahaabëş wal mënţ ŋmañ ŋi baka apënan da uwuuru, na mnkulan\f + \fr 2:11 \fr*\fq Mnkulan : \fq*\ft Manwo pñaak pi mnko, pi bajaaŋ bakayan. Udu wi pa ulil pţëkëñ. Pñaak mënţ patam maakan.\ft*\f*, na ukëra ujuŋ ulil pţëkëñ, aţena. \v 12 Kë Naşibaţi aşë diiman baka ţi ŋţaafi kë baanwo i kakak du Herod, wi wi başaaŋ aţëpna bgah bloŋ akak uŧaak wi baka. \s1 Yoŧef na aharul baţi na abuk baka aya Ejiptu \p \v 13 Wi biinţ bame ŋjah bayaaŋ, kë uwanjuŧ wi Ajugun uşë pën awinana ţi ŋţaafi ţi kadun ki Yoŧef aji na a : « Naţiin, ijej napoţ na anin, naţi naya Ejiptu, iţo da te wal wi nji kabiiŋ kaţupu, ţiki Herod abi kado karab napoţ pa pfiŋa. » \v 14 Kë Yoŧef anaţa na uŧejan, ajej napoţ na anin kë baya Ejiptu. \v 15 Baya ţo da te wal wi *Herod akeţuŋ. Uko mënţ uyuuj kë uko wi Ajugun abiiŋ aţup aţëpna ţi *naţuparul udolana : \qt « Du Ejiptu di di nduunuŋ abuk naan »\qt*\x + \xo 2:15 \xo*\xt Hoŧey 11.1.\xt*\x* \p \v 16 Wi Herod ammeeŋ kë bame ŋjah baguura, adeebaţ maakan. Ayil wal mënţ du Betleyem na ţi ŋfëţ ŋanñoguŋ da bŧi aji bafiŋ bapoţ biinţ bŧi banwooŋ baampel ŋşubal ŋtëb, ţiki bame ŋjah baţupa wal wi napoţ abukiiŋ. \v 17 Hënk di di uko wi Yeremiya Naţupar Naşibaţi abiiŋ aţup udolaniiŋ: \q1 \v 18 \qt « Pdiim pi ñaaţ aloŋ paŧiinkana du ubeeka wi Rama,\qt* \q2 \qt ŋwooni na mnţëg mweek :\qt* \q1 \qt Rakel akwooniiruŋ babukul ;\qt* \q2 \qt aşë nooran pyompan,\qt* \q1 \qt ţiki bakeţi. »\qt*\x + \xo 2:18 \xo*\xt Yeremiya 31.15.\xt*\x* \s1 Yoŧef awoona Ejiptu abi afëţ ţi Naŧaret \p \v 19 Wi *Herod akeţuŋ, kë uwanjuŧ wi Ajugun uşë pën awinana ţi kadun ki Yoŧef ţi ŋţaafi du Ejiptu. \v 20 Uji na a : « Naţiin, ijej napoţ na anin, nakak uŧaak wi *Iŧrayel : banŋaluŋ pfiŋ napoţ bakeţi. » \v 21 Kë Yoŧef anaţa ajej napoţ na anin, akak Iŧrayel. \v 22 Kë wi ameeŋ kë *Arkelayuŧ ahiijuŋ uŧaak wi *Yuda wi Herod aşin akeţuŋ, kë aşë ţi pya da. Naşibaţi ayuuja ţi ŋţaafi kë awo i kaya uŧaak wi *Galilay\f + \fr 2:22 \fr*\fq Uŧaak wi Galilay : \fq*\ft Dul di di aţa Arkelayuŧ awooŋ naşih.\ft*\f*. \v 23 Aya afëţ du ubeeka uloŋ wi bajaaŋ badu *Naŧaret, hënk uko wi *baţupar Naşibaţi bajakuŋ udolanaa : \qt « Aluŋ kadu'ana ñiinţ i Naŧaret. »\qt* \c 3 \s1 Yowan Nabatŧaar aji na bañaaŋ bawut pjuban baţëlëş ŋbida \r (Markuŧ 1.1-8; Luk 3.1-18; Yowan 1.19-28) \p \v 1 Wi ŋşubal ŋŧum ŋaţëpuŋ, kë *Yowan Nabatŧaar aşë pën awinana, aţup du *pndiiş pi *Yuda \v 2 aji na bañaaŋ: « Nawutan pjuban, naţëlëş ŋbida, ţiki *Pşih pi Baţi pañogi. » \v 3 Uko wi nul wi wi *Iŧayi *Naţupar Naşibaţi aţiiniyaanuŋ aji : \q1 \qt « Pdiim ploŋ pahuuran du pndiiş aji :\qt* \q1 \qt “Nabomaan bgah bi Ajugun akluŋ kaţëpna,\qt* \q2 \qt nadolana ilël iŧool.” »\qt*\x + \xo 3:3 \xo*\xt Iŧayi 40.3.\xt*\x* \p \v 4 Yowan awohara kamişa ki babomanuŋ na pfaal pi unŧaam wi pnkunkaali aşë tan katël ţi blank ; aji de ŋguul na mnob. \v 5 Wal mënţ kë bañaaŋ biki ubeeka wi Yeruŧalem na uŧaak wi Yuda bŧi, na uŧaak wi bdëk bi Yordan bŧi başë ya du a. \v 6 Baji babi kaţup ipekadu yi baka kaşë do *babatŧaar baka ţi bdëk bi Yordan. \p \v 7 Wi Yowan awinuŋ kë *bafariŧay na *baŧaduk baŧum kë bakbi pyeenk batiŧmu ţi a, kë aşë ji na baka : « An, nawo pntuni pi ŋnfunan! In ahoopaţanaŋ aji naţi udeeb wi Naşibaţi unkmbiiŋ ba? \v 8 Nadoon kado keeri iko inkyuujuŋ kë nawut pjuban abot aţëlëş ŋbida. \v 9 Nawutan kaşal kaji : “Ŋwo biki pşini pi Abraham!” Dţupan, Naşibaţi ahilan kakakan mnlaak mi babuk Abraham. \v 10 Ptibi padobi bëkan bëkan ţi mnko uţeeh, bko banwooŋ baankbuk mnko mnuura bafal kafël du bdoo. \p \v 11 « Nji, dji kabatŧaaran na meel kadiimanaan kë nawut pjuban aţëlëş ŋbida ; kë anşaaŋ abi ţi kafeţ naan aşë dëm apelën maakan, mëndoo ñoom ñoom kamëbana işapaat ; ul aluŋ kabatŧaaran na Uhaaş wi Naşibaţi na bdoo. \v 12 Awo na kajeţ ţi iñen, aweey kapaţëş ptiij na plëfar. Aya katoor ptiij ţi pnkuŧi kaşë kafël plëfar du bdoo banwooŋ baankjëmşa. » \s1 Batiŧmu bi Yeŧu \r (Markuŧ 1.9-11; Luk 3.21-22) \p \v 13 Wal mënţ kë Yeŧu aşë pënna uŧaak wi *Galilay, abi bdëk bi Yordan, *Yowan ahilna abatŧaara. \v 14 Kë Yowan aşë pok, aji na a : « Nji dwooŋ kayeenkna batiŧmu ţi iwi, kë işë bi ţi nji! » \v 15 Kë Yeŧu aşë ŧeema aji : « Duni idinan uko mënţ. Aa, hënk di di ŋwooŋ i kado uko bŧi wi Naşibaţi aŋaluŋ. » Kë Yowan adinanii. \v 16 Wi Yeŧu ayeenkaŋ yeenk batiŧmu apën ţi meel, kë baţi başë haabëşa ţi dko mënţ. Awin *Uhaaş wi Naşibaţi kë uwala ţi a ji ubalab ufaaŧal. \v 17 Kë pdiim ploŋ paşë pënna baţi aji : « Iwi iwooŋ abuk naan, dŋalu maakan, dmaganu. »\fig Batiŧmu bi Yeŧu|src="DN00410b.tif" size="span" copy="Darwin Dunham" ref="3.17"\fig* \c 4 \s1 Unŧaayi Uweek ula pguur Yeŧu du pndiiş \r (Markuŧ 1.12-13; Luk 4.1-13) \p \v 1 Wi Yeŧu apënaŋ pën du meel kë Uhaaş wi Naşibaţi uşë ñooţa du *pndiiş, kë *Unŧaayi Uweek ukdo na pguura ado buţaan. \v 2 Aţo ŋnuur na ŋŧejan iñeen ŋbaakër bë aandee, wi ŋaţëpuŋ, kë ubon uşë de'a. \v 3 *Naguuru kë aşë ñoga aji : « Woli iwo Abuk Naşibaţi, jakan na mnlaak mi mankak ipoom. » \v 4 Kë aŧeema aji : « Upiiŧana aji : \q1 \qt “Mënţ uko ude ţañ umëbanuŋ ubida wi ñaaŋ\qt* \q2 \qt ŋţup bŧi ŋankpënuŋ ţi mntum mi Naşibaţi ŋa.”\qt*\x + \xo 4:4 \xo*\xt Pleşan 8.3.\xt*\x* » \p \v 5 Kë Unŧaayi Uweek ukak añooţa du Yeruŧalem ubeeka uyimanaan, apayana du bţuk bi *Katoh Kaweek ki Naşibaţi duuţ \v 6 aşë ji na a : « Woli iwo Abuk Naşibaţi, klut kajot. Kë hënk di di upiiŧuŋ ţi Ulibra wi Naşibaţi aji : \q1 \qt “Kë Naşibaţi aluŋ kaji na ŋwanjuŧ ŋi nul\qt* \q2 \qt ŋajeju ţi iñen\qt* \q1 \qt kaţi ihubta ţi plaak ploŋ.”\qt*\x + \xo 4:6 \xo*\xt Kañaam 91.11-12.\xt*\x* » \p \v 7 Kë Yeŧu aji na wa : « Ukak apiiŧana aji : \q1 \qt “Iinwo kado katen me Ajugun Naşibaţi i nu ahinan pdo uko wi ajakuŋ.”\qt*\x + \xo 4:7 \xo*\xt Pleşan 6.16.\xt*\x* » \p \v 8 Unŧaayi ukak apayana du pnkuŋ ploŋ pweek maakan aşë diimana ŋŧaak bŧi ŋi umundu na mndëm mi ŋa, \v 9 aşë ji na a : « Dwulu iko yi bŧi woli iŋup adëmanaan. » \v 10 Wal mënţ kë Yeŧu aşë ji na wa : «*Ŧatana, ţëpan iya! Upiiŧana aji : \q1 \qt “Ajugun, Naşibaţi i nu ţañ i i iwooŋ kadëman,\qt* \q2 \qt kë ul ţañ i i iwooŋ kado kalempar.”\qt*\x + \xo 4:10 \xo*\xt Pleşan 6.13.\xt*\x* » \p \v 11 Wi wi unŧaayi uşaaŋ aya aduka. Kë ŋwanjuŧ ŋaşë bi añoga, alempara. \s1 Yeŧu awugşa akak Galilay \r (Markuŧ 1.14-15; Luk 4.14-15) \p \v 12 Baţup Yeŧu aji bawat *Yowan nabatŧaar ukalabuş. Wi aŧiinkuŋ uko waŋ, awugşa wal mënţ akak du uŧaak wi *Galilay. \v 13 Apën du ubeeka wi *Naŧaret aya afëţ du wi Kapernawum. Uwo du kabaŋ ki bdëk, kañog ŋŧaak ŋi Ŧabulon na Neftaliya. \v 14 Uko mënţ uyuuj kë uko wi *Iŧayi *Naţupar Naşibaţi abiiŋ aţup udolanaa : \q1 \v 15 \qt « An, ŋŧaak ŋi Ŧabulon na Neftaliya,\qt* \q2 \qt naññogung bdëk bi Galilay du plut pi Yordan,\qt* \q2 \qt nanwooŋ du Galilay di banwooŋ baanwo bayuday bafëţuŋ!\qt* \q1 \v 16 \qt Pntaali panwooŋ ţi bdëm\qt* \q2 \qt pawin bjeehi bweek,\qt* \q1 \qt bjeehi bweek bapën\qt* \q2 \qt ajeehan bañaaŋ banwooŋ du dko di bdëm bi pkeţ. »\qt*\x + \xo 4:16 \xo*\xt Iŧayi 9.1-2.\xt*\x* \p \v 17 Wal mënţan waŋ kë Yeŧu aşë jun pjukan aji : « Nawutan pjuban, naţëlëş ŋbida, ţiki *Pşih pi Naşibaţi pañog pii pi. » \s1 Yeŧu adu baţaşarul babaakër baŧeek \r (Markuŧ 1.16-20; Luk 5.1-11) \p \v 18 Unuur uloŋ, Yeŧu apoş ţi kabaŋ ki *bdëk bi Galilay, aşë win biinţ batëb banţaaruŋ, Ŧimoŋ andu'aniiŋ Piyeer, na Andre, kë bakfël bridiya du bdëk, bawo baŧuh. \v 19 Aji na baka : « Naţaşaan, dkakanan baŧuh bañaaŋ. » \v 20 Ţi dko mënţ kë babi duk duk iridiya, aţaşa. \p \v 21 Aya alow btiişu akak awin batëb banţaaruŋ, *Yakob na *Yowan babuk ñiinţ aloŋ anwooŋ katim ki Ŧebede. Bawo ţi bţeem na aşin baka, awo ţi pboman iridiya, kë aşë du baka. \v 22 Ţi dko mënţ, kë baduk aşin baka na bţeem, aţaşa. \s1 Yeŧu ajukan akuţ ajeban bañaaŋ \r (Markuŧ 1.39; Luk 4.44; 6.17-18) \p \v 23 Yeŧu aji ñaay na uŧaak wi *Galilay bŧi kajukan ţi itoh iñehanaani, kabot kaţup *Uţup Ulil Unuura wi *Pşih pi Baţi, kajeban mmaak bŧi na pţakëm bŧi ţi bañaaŋ. \v 24 Katimul kapënala ţi uŧaak wi Ŧiri bŧi, kë başë ji baţija bamaakal bŧi na biki iko iloŋ iknooranuŋ: banwooŋ na ŋnŧaayi, bankjotuŋ kako, na banyojuŋ iñeen na ihoţ kë aji jeban baka. \v 25 Bañaaŋ baŧum maakan baji babi kaţaşa, kawoona Galilay, uŧaak wi Ŋbeeka Iñeen, ubeeka wi Yeruŧalem na uŧaak wi *Yuda bŧi na uŧaak unwooŋ du plut pi Yordan. \c 5 \s1 Pjukan du Pnkuŋ \r (Luk 6.20-23) \p \v 1 Wi Yeŧu awinuŋ bañaaŋ baŧum aşë paya du pnkuŋ, aţo. Baţaşarul babi añoga, \v 2 kë aşë jun pjukan baka aji : \q1 \v 3 « Bañaaŋ bannumiiŋ Naşibaţi ţi ŋhaaş ŋi baka banuurandëni \q2 ţiki *Pşih pi Baţi pawo pi baka. \q1 \v 4 Bañaaŋ banwooŋ ţi ŋwooni banuurandëni \q2 ţiki Naşibaţi aluŋ kayompan baka! \q1 \v 5 Bañaaŋ banjoobuŋ bkow banuurandëni \q2 ţiki umundu bŧi uluŋ kawo wi baka. \q1 \v 6 Bañaaŋ banklaaŋ pdo iko yi Naşibaţi ajakuŋ na ŋhaaş ŋi baka bŧi, banuurandëni \q2 ţiki Naşibaţi aluŋ kawul baka kakëşan uko wi baklaaŋ. \q1 \v 7 Bañaaŋ bankñagiiŋ banuurandëni, \q2 ţiki Naşibaţi aluŋ kañaga baka. \q1 \v 8 Bañaaŋ banwooŋ na ŋhaaş ŋjinţ, banuurandëni \q2 ţiki baluŋ kawin Naşibaţi. \q1 \v 9 Bañaaŋ bankţijuŋ bŧiinkar banuurandëni \q2 ţiki Naşibaţi aluŋ kaji bawo babukul. \q1 \v 10 Bañaaŋ biki bakhajanuŋ aji baţaş Naşibaţi, banuurandëni, \q2 ţiki Pşih pi Baţi pawo pi baka. \p \v 11 « Nanuurandëni woli babeŋan, ahajanan, aţilandëran ţiki naji naţaşën. \v 12 Nalilaan, nawo ţi mnŧaŋ, ţiki baluk bweek bayoonkan du baţi. Naleşan kë hënk di bahajanuŋ kak *baţupar Naşibaţi biki ţfa. \s1 Pnam na bjeehi bi umundu \r (Markuŧ 9.50; Luk 14.34-35) \p \v 13 Yeŧu akak aji : « Nawo pnam pi umundu. Kë pnam paşë doona we woli payaşi ba? Nahilan kakakan kaŧaabare ki pa i? Pawaaŋ udooni, paji pafël du bdig, bañaaŋ kapoş pa. \p \v 14 « Nawo bjeehi bi umundu ji ubeeka unwooŋ du pnkuŋ duuţ wi bañaaŋ bŧi bajaaŋ bawin. \v 15 Ñaaŋ aanji ŧehan unkaniya kaşë fëţ wa na kakana! Ñaaŋ aji ţëp ţëp kaţu wa du bko duuţ ujeehan bañaaŋ bŧi banwooŋ ţi katoh. \v 16 Hënk, nawo kawut udo wi nan unuura udo kajeehan ji unkaniya pa bañaaŋ bŧi bawin, andoluŋ ahilna adëman Naşibaţi Aşinan anwooŋ du baţi. » \s1 Pjukan ţi uko wi Bgah bi Moyiŧ \p \v 17 Yeŧu akak aji na baka : « Nawutan kaşal kaji dbi bi pba na *Bgah bi Moyiŧ, na uko wi *baţupar Naşibaţi bajakuŋ. Mëmbi bi ppënan wa, dbi bi uko mënţ uhilna udolana. \v 18 Dţupan, manjoonan ma : Ji mboş na baţi ŋado kaba, nin uko umpoţëţaanuŋ ţi Bgah uunkpën bë iko yi bajakuŋ bŧi iindolanaa. \v 19 Hënk di uwooŋ, ñaaŋ anwooŋ aankţaş uko umpoţëţaanuŋ ţi iko yi Bgah bajakuŋ, aşë jukan bañaaŋ bado ji a, uŋ mënţan akwoonuŋ ampoţëţaanuŋ du *Pşih pi Baţi. Kë anşaaŋ ado iko yi Bgah bajakuŋ akuţ ajukan ya bañaaŋ, uŋ mënţan aluŋ kawo naweek du Pşih pi Baţi. \v 20 Dţupan, woli naanţaş uko wi Naşibaţi apel *bajukan Bgah na *bafariŧay, naankhil pneej du Pşih pi Baţi. » \s1 Pjukan ţi uko wi udeeb \r (Markuŧ 11.25; Luk 12.57-59) \p \v 21 Yeŧu akak aţiini aji : « Naŧiink uko wi bajakuŋ na bateeman ţfa : \qt “Iinkfiŋ ñaaŋ”\qt*\x + \xo 5:21 \xo*\xt Ppën 20.13.\xt*\x*; ñaaŋ ankfiŋuŋ aŧënţul aya kahepna du uruha. \v 22 Kë nji nşë ţupan : Ñaaŋ andeebaţëruŋ aŧënţul aluŋ kaŧeem ţi uko waŋ du nawayëş. Ñaaŋ anjakuŋ na aŧënţul awo nayila aluŋ kahepna ţi uko waŋ du *uruha uweek. Ñaaŋ anjakuŋ na aŧënţul awo nawaaŋ udooni awo i kafëlana du bdoo bi infernu. \v 23 Keeri woli iya pdo bţeŋan du *bliit bi mngur pa Naşibaţi, aşë leş kë aŧënţu adeebaţëru, \v 24 dukan iko yi ibiinaanuŋ ţi kadun ki bliit bi mngur idun iya ikak ţi ploolan na aŧënţu, işë iwugşa ikak ibi iwul Naşibaţi bţeŋan bi nu. \p \v 25 « Woli iŧool pya uruha na ñaaŋ i nakaaŋ uhok, ŧaraan ikak ţi ploolan na a, wi nahojuŋ ţi bgah, ji abi añooţu du nawayëş, nawayëş aji na nalemparul awatu ukalabuş. \v 26 Dţupu, manjoonan ma : Iinkpën da bë iinluk uko wi iţeeţuŋ te du pataka pbaañşaani. » \s1 Pjukan ţi uko pjuban pi piinţ \r (Maci 18.8-9; Markuŧ 9.43,47-48) \p \v 27 Yeŧu akak aji : « Naŧiink uko wi bajakuŋ na bateeman ţfa : \qt “Iinkpiinţ na ahar ñaaŋ\qt*.”\x + \xo 5:27 \xo*\xt Ppën 20.14.\xt*\x* \v 28 Nji kë nşë ţupan : Ñaaŋ antenuŋ ahar ñaaŋ na uşal wi ppiinţ na a, adobi piinţ piinţ na a ţi uşalul. \v 29 Woli pkëş pi nu pdeenu paţu'u ijuban, lookşën pa ifël du kalowan : uhokan iwaaŋ dko dloolan di uleefu kë di ifëlana du infernu na uleefu bŧi. \v 30 Kë woli kañen kadeenu ki nu kaţu'u pjuban, falan ka ifël du kalowan : uhokan iwaaŋ dko dloolan di uleefu kë di ifëlana du infernu na uleefu bŧi. \p \v 31 « Ulibra wi Naşibaţi ukak aji : \qt “Ñaaŋ ankdookuŋ aharul awo kawula kakaarta kankyuujuŋ kë bniim babaa.”\qt*\x + \xo 5:31 \xo*\xt Pleşan 24.1.\xt*\x* \v 32 Kë nji nşë ţupan : Ñaaŋ andookuŋ aharul anwooŋ aampiinţ na nin ñaaŋ aloŋ nampaţi aţu aharul mënţ pjuban pi piinţ woli aniimar na ñiinţ aloŋ ; kë ñaaŋ anniimuŋ ñaaţ i badookuŋ ţi bniim, ajuban pjuban pi piinţ. » \s1 Pjukan ţi uko wi pmehna \p \v 33 Yeŧu akak ajukan aji : « Nakak aŧiink kak uko wi bajakuŋ na bateemun : Iinkgar pmehna pi nu, iwo kado uko wi ihoŋuŋ ţi kadun ki Ajugun\x + \xo 5:33 \xo*\xt Bgah 19.12; Mnfën 30.3; Pleşan 23.22-24.\xt*\x*. \v 34 Kë nji nşë jakan nawutan kamehna nin : nawutan kamehna ţi baţi, ţiki dul di di Naşibaţi ajaaŋ aţo kaşihna ; \v 35 nawutan kamehna ţi mboş ţiki manwooŋ dko dpafni ihoţ di nul ; nakmehna ţi Yeruŧalem, ţiki dawooŋ ubeeka wi *Andëmuŋ Maakan. \v 36 Kmehna kak ţi bkowu, ţiki iinhina kakakan kawel kaloolan ki ba kakak kafaaŧ këme kajën. \v 37 Pdinan pi nan pawoon pdinan na manjoonan, kë ppok pi nan pawoon ppok na manjoonan. Uko umpafuŋ ţi ŋţup mënţ uwoona du *Unŧaayi Uweek.\f + \fr 5:37 \fr*\fq Unŧaayi Uweek këme : “buţaan”.\fq*\f* » \s1 Pjukan ţi uko wi plukan \p \v 38 Yeŧu akak aji na baka : « Naŧiink uko wi bajakuŋ ţfa : \qt “Woli ñaaŋ alookşu pkëş ; lookşana pi nul, woli akitu pñiiŋ, kitana pi nul.\qt*\x + \xo 5:38 \xo*\xt Ppën 21.24; Bgah 24.20; Pleşan 19.21.\xt*\x*” \v 39 Kë nji nşë jakan, nawutan kaneenan uleefan ñaaŋ anŋaluŋ pdolan buţaan. Naţëpën ţëp nadoki woli ñaaŋ akobu kañen ţi kajeem kadeenu, kdeka kundu. \v 40 Woli aŋal pñooţu uruha kayeenknu kamişa, doon iwula kak bayeti bi nu. \v 41 Woli ñaaŋ aţu'u ppoş dko danlowuŋ, poşan na a dko dampeluŋ dko mënţ ŋyaaş ŋtëb. \v 42 Woli ñaaŋ añehanu, ţenana ; woli ñaaŋ aŋal pţeeţu, wutan kadeka feţ. » \s1 Naŋalan başooradan \r (Luk 6.27-28,32-36) \p \v 43 Yeŧu akak ajukan aji : « Naŧiink uko wi bajakuŋ ţfa : \qt “Ŋalan aŧënţu\qt*\x + \xo 5:43 \xo*\xt Bgah 19.18.\xt*\x* ipok naşooradu.” \v 44 Kë nji nşë jakan : Naŋalan başooradan nakuţ nañehandër bankfëpanaŋ Naşibaţi awul baka bnuura, nado kado bampokanaŋ bnuura. Nakaan nado kañehan Naşibaţi pa bankţupuŋ uko wi nan buţaan, pa bankhajananaŋ. \v 45 Nadiiman hënk, kë nawo babuk Naşibaţi Aşinan anwooŋ du baţi. Ul andooŋ bnuur kë baktër pa bado buţaan na bado bnuura, abot ado uşubal kë ukjot ţi baŧool na ţi banwooŋ baanwo baŧool. \v 46 Woli naŋal banŋalanaŋ ţañ, ubeeb uhoŋ wi wi nakaaŋ ba? Bakobraar daaşa badoo ji bado haŋ. \v 47 Woli bayiţan ţañ biki najaaŋ nawul mboş, nado uko uloŋ undëmuŋ i? Banwooŋ baanfiyaar Naşibaţi badoo ji bado haŋ. \v 48 Nawoon bajinţ baŧool jibi Aşinan anwooŋ du baţi awooŋ najinţ naŧool ţi iko bŧi. » \c 6 \s1 Pjukan ţi uko wi pţënk banwaaŋuŋ \p \v 1 Yeŧu akak aji na baka : « Naţaafaraan kayuuj ţi kadun ki bañaaŋ kë naţaş uko wi Naşibaţi ajakuŋ kahilna ţañ kawinana ţi baka. Woli nado haŋ naankluŋ kayeenk baluk bi Aşinan anwooŋ baţi. \v 2 Woli iţënk keeri ñaaŋ anwaaŋuŋ, wutan kado kapiiŧar. Hënk di balagare bajaaŋ bado du *itoh iñehanaani na du igah, bañaaŋ bahilna bado kadëman baka. Na manjoonan, dţupan, badobi yeenk yeenk baluk bi baka. \v 3 Kë iwi, woli iţënk ñaaŋ anwaaŋuŋ, kañenu kamayu kaanwo kame uko wi kadeenu kawuluŋ, \v 4 uţen wi nu uhilna uwo uunkmeeţana. Woli ido haŋ, Naşibaţi Şaaş anjaaŋ awin iko yi bañaaŋ bawooŋ baanji bawin, aluŋ kaluku. » \s1 Pjukan ţi uko wi pñehan Naşibaţi \r (Luk 11.2-4) \p \v 5 Yeŧu akak ajukan aji : « Kë woli nañehan Naşibaţi, nawutan kado ji balagare : woli bañehan Naşibaţi, baji baŋal kanaţ du *itoh iñehanaani na du ŋpaţ bgah bañaaŋ bahilna bawin baka. Dţupan, na manjoonan, badobi yeenk yeenk baluk bi baka. \v 6 Kë iwi, woli iñehan Naşibaţi, neejan du meeţ di nu, idëŧ bgah, iñehan Naşibaţi Şaaş, awo da na iwi ţañ. Şaaş anjaaŋ awin iko yi bañaaŋ bawooŋ baanji bawin, aluŋ kaluku. \p \v 7 « Woli nañehan Naşibaţi, nawutan kado kaţup iko iŧum kakalëş ji banwooŋ baanfiyaar Naşibaţi : başal aji woli baŧum bţup, Naşibaţi kaŧiink baka. \v 8 Nawutan kado ji baka, Aşinan ame bnuura uko wi nanumiiŋ ji nabi nado kahepara wa. \p \v 9 « An, keeri, woli nañehan Naşibaţi najaan naji : \p Aşinun inwooŋ du baţi, \q1 bañaaŋ bŧi badinan kë iyamani, \q1 \v 10 pşihu pabi, \q1 uko wi iŋaluŋ udolana \q2 ţi mboş ji du baţi. \q1 \v 11 Ţenun nţa uko ude wi ŋnumiiŋ. \q1 \v 12 Miirun pjuban pi nun \q2 jibi un ŋkaaŋ aji ŋmiir banjubanuŋ un. \q1 \v 13 Kwutun ŋdo buţaan woli baguurun \q1 işë ibuuranun ţi *Unŧaayi Uweek.\f + \fr 6:13 \fr*\ft Unŧaayi Uweek këme : \ft*\fq “buţaan”.\fq*\f* \q1 [Iwooŋ ajug pşih, mnhina, na *mndëm te mnţo. Uwo haŋ.] \p \v 14 « Ënhën, woli namiir bañaaŋ banjubananaŋ, Aşinan anwooŋ baţi akak kamiiran ; \v 15 kë woli naanji namiir banjubananaŋ, Aşinan kak aankmiir pjuban pi nan. » \s1 Pjukan ţi uko wi pyiman \p \v 16 Yeŧu akak aji na baka : « Woli nayimanii, nawutan kajooţan jibi balagare bajaaŋ bado : baji baţoñaran kaara, bañaaŋ bahilna bawin kë bayimani. Na manjoonan, dţupan, badobi yeenk yeenk baluk bi baka. \v 17 Kë iwi, woli iyiman, këran uleef na ukëra ulil pţëkëñ ibot iñow këş, \v 18 bañaaŋ bawutna kame kë iyimani, Naşibaţi Şaaş ţañ anwooŋ da aji win iko immeniiŋ, amee. Şaaş anjaaŋ awin iko yi bañaaŋ bawooŋ baanji bawin aluŋ kaluku. » \s1 Pyok pi baţi \r (Luk 12.33-34) \p \v 19 Yeŧu akak aţiini aji : « Nawutan kado kala pyok ţi umundu wi, wi ŋbob na ŋjof ŋajaaŋ ŋaŧok iko, wi bakiij bajaaŋ bajip. \v 20 Naţëpën ţëp nado kala pyok pi baţi, banwooŋ baanwo na ŋbob na ŋjof ŋankŧoki bka bi nan, bawooŋ baanwo na bakiij bankjipi. \v 21 Dko di bka bi nu bawooŋ, dul di di kaţëb ki nu kakwooŋ. » \s1 Pkëş pawooŋ bjeehi bi uleef \r (Luk 11.34-36) \p \v 22 Yeŧu akak aji : « Këş kawooŋ unkaniya wi uleef ; woli këşu kawo kjeb, uleefu bŧi uwo ţi bjeehi. \v 23 Kë woli këşu kafëli, uleefu bŧi uwo ţi bdëm. Woli bjeehi banwooŋ ţi iwi bawo bdëm, ikeer awo ţi bdëm bweek! » \s1 Naşibaţi na itaka \r (Luk 16.13) \p \v 24 Kë Yeŧu akak aji : « Nin ñaaŋ aanhil kalempar başih batëb : apok aloŋ kaŋal undu, këme amëban aloŋ, kaşë beeh undu. Naanhinan kalempar Naşibaţi kabot kalempar itaka. » \s1 Nahaţan Naşibaţi \r (Luk 12.22-31) \p \v 25 Yeŧu akak ajukan aji : « Uko waŋ ukaaŋ kë njakan, nawut kaţaaf uko ude [na udaan] wi nanumiiŋ pa ubida, këme iko iwohara yi nanumiiŋ pa uleef wi nan. Ubida uumpel uko ude i? Kë uleef, uumpel imişa i? \v 26 Natenan ŋkaŧ: ŋaanji ŋaŧepi, ŋaanji ŋakit, ŋaanji ŋahank ţi inkuŧi, kë Aşinan anwooŋ baţi aşë ji wul ŋa uko ude! Mënţ an napeluŋ ŋa i? \v 27 Ahoŋ ţi an ahilanuŋ ţi manţaaf kahoţalëş unuur uloolan ţañ ţi ubida wi nul? \v 28 Kë we uwooŋ pţaaf uko uwohara? Natenan iţeeñ yi ugof wi uţeeh jibi ijaaŋ idëm : iinji ilemp, iinji işiir. \v 29 Kë nşë jakan, Ŧalomoŋ naşih, ţi pdëm pi nul bŧi, aambaaŋ kañëgi'aara ji kaloŋ ţi ya. \v 30 Ujaagal uwo nţa du uţeeh, faan baluŋ bafël wa du bdoo, kë Naşibaţi aşë ji woharana woharan wa iko inuura. An, nanwooŋ naanfiyaar akëşan, nameen na manjoonan kë aluŋ kawoharënan kak kapelan. \v 31 An kak, nakhaajala, nakbi kaduka duka ţi pla uko ude këme uko udaan, këme uko uwohara. \v 32 Iko yaŋ yi yi banwooŋ baanfiyaar Naşibaţi bajaaŋ babi wo wo ţi bla, kë an, Aşinan anwooŋ du baţi ame kë nanuma iko mënţ bŧi. \v 33 Nawo i kaţëp ţëp duna kala pneej du Pşih pi nul na pdo uko wi ajakuŋ uwo uŧool, kaşë kayeenk kak iko mënţ bŧi. \v 34 Nawutan keeri kaţaaf uko wi faan : faan dawo di Naşibaţi. Unuur unjinţi na unoor wi wa. » \c 7 \s1 Nawutan kado katen buţaan di baŧënţan \p \v 1 Yeŧu akak aji na baka : « Nawutan kabi kaduka duka ţi pten buţaan bi baŧënţan, Naşibaţi awutna katen bi nan. \v 2 Jibi naktenuŋ baŧënţan, hënk di di Naşibaţi akluŋ katenan ; kë kaniibi ki nakniibnuŋ, kul ki ki bakluŋ kaniibnan. \v 3 Ibaa tenar we katëmal kanwooŋ ţi pkëş pi aŧënţu, aşë duk pmul panwooŋ ţi pi nu? We ukaaŋ ba? \v 4 Hum di di ihinanuŋ kaji na aŧënţu, “ayiţ naan, biin mpënanu katëmal ţi pkëş” aşë duk pmul panwooŋ ţi pi nu? \v 5 Iwi naŧaaki, duni ipënan pmul panwooŋ ţi pkëş pi nu! Woli ipënan pa kbaa hil kawin bnuura, kapënan katëmal kanwooŋ ţi pkëş pi aŧënţu! \p \v 6 « Nakwul ŋbuş uko unyimanuŋ, kaţi ŋakakaran ŋadum ; nakfël wuuru wi nan ţi ihoţ yi ŋkuma kaţi ŋabi ŋapoş poşan wa. » \s1 Nañehaan Naşibaţi Aşinan \r (Luk 11.9-13) \p \v 7 Yeŧu akak ajukan aji : « Nañehaan, naluŋ kayeenk, nalaan, naluŋ kawin, nakob kobaan, baluŋ kahaabëşan. \v 8 Hënk di uwooŋ, ñaaŋ aññehanuŋ aka, anklaaŋ awin ; kë ankob kobanuŋ, bahaabëşa. \p \v 9 « Ahoŋ ţi an i i abukul akñehanuŋ kapoom aşë wula plaak? \v 10 Këme añehana uţëb aşë wula upula ba? \v 11 Woli an nandooŋ awo bado buţaan name pwul babukan iko inuura, naşalanuŋ ŋyaaş hum ŋi ŋi Aşinan i baţi ahilanuŋ kaţen bankñehanuluŋ iko inuura? \p \v 12 Kë hënk di di nawooŋ kado bañaaŋ uko bŧi wi naŋaluŋ badolan. Uko waŋ wi wi *Bgah bi Moyiŧ na *baţupar Naşibaţi bajukanuŋ. » \s1 Plëman pammiŋuŋ \r (Luk 13.24) \p \v 13 Yeŧu aţiini na baka aji : « Natamaan naneejna plëman pammiŋuŋ. Plëman na bgah injaaŋ iñooţ ñaaŋ du dko di akyaaŋ kaŧoknaana ihaani, kë baŧum baji baţëpna ya. \v 14 Kë plëman na bgah inşaaŋ aji iñooţ ñaaŋ du dko di akkaani ubida işë miŋ, kë bañaaŋ bantiinku bajaaŋ bawin ya kaţëpna ya. \p \v 15 « Nalipariin bandaaruŋ aji bawo *baţupar Naşibaţi. Baji babi ţi an kawo ji ŋkaneel aşë wo du ŋhaaş ŋi baka ŋñiiŋ ŋanjooţuŋ. \v 16 Naluŋ kayikrënaan baka ţi mnwo mi baka. Ñaaŋ aanhilan kamar mbut ţi byuw, këme mnjaak ţi bţëmpël. \v 17 Bko bjeb baji bawul mbuk mnuura, kë bko bmaakal baji bawul mbuk mnwuţaan. \v 18 Bko bjeb baanhil pwul mbuk mwuţaan, kë bko bmaakal baanhil pwul mbuk mnuura. \v 19 Bko banwooŋ baanji bawul mbuk mnuura baji bafal kafël du bdoo. \v 20 Kë hënk di di nakluŋ kayikrënaan bañaaŋ mënţ ţi mnwo mi baka. \p \v 21 Mënţ bañaaŋ bŧi bankjaknuŋ “Ajugun, Ajugun” bakneejuŋ du *Pşih pi Baţi, ankdoluŋ ţañ uko wi Paapa i baţi aŋaluŋ akneejuŋ da. \v 22 Unuur mënţ baŧum baluŋ kajakën : “Ajugun, Ajugun, jëm ţi katim ki nu ki ki ŋţupnuŋ Uţup wi Naşibaţi i, adook ŋnŧaayi abot ado mlagre mnŧum i?” \v 23 Wal mënţ, dji na baka : “Mëmbaaŋ kame'aaran ; nalowaan, an nanwooŋ naanji naţaş Bgah bi Naşibaţi.” » \s1 Itoh itëb \r (Luk 6.47-49) \p \v 24 Yeŧu akak aji : « Hënk, woli ñaaŋ aŧiink ŋţup ŋi naan ŋi, abot aţaş ŋa, awo wo ji ñaaŋ natit anniwuŋ katohul, apaf ka ţi mnlaak. \v 25 Uşubal ubii, kë meel mampaari, uyook kë unaţa akëk ; kë kaanjoti, ţiki kajip adiilën, apaf ţi mnlaak. \v 26 Kë anşaaŋ aŧiink ŋţup ŋi naan ŋi aşë wo aankţaş ŋa awo ji ñaaŋ anwooŋ aantiti, anniwuŋ katoh ţi pyiw. \v 27 Uşubal ubii, kë meel mampaari, kë uyook unaţa akëk, kë kajot aŧoka bŧi. » \p \v 28 Wi Yeŧu aţiiniiŋ haŋ aba, bañaaŋ bañoŋar pjukan pi nul, \v 29 ţiki aanji jukan ji *bajukan Bgah biki baka, aji jukan na pdiim pi naşih. \c 8 \s1 Yeŧu ajeban ñiinţ ammaakuŋ bdoo \r (Markuŧ 1.40-44; Luk 5.12-14) \p \v 1 Yeŧu awala du pnkuŋ, kë bañaaŋ baŧum başë wo ţi pţaşa. \v 2 Ñiinţ aloŋ ammaakuŋ bdoo abi, añoga, aşë jot ţi ihoţul, afëţ kaara ţi mboş aji na a : « Naweek, woli iŋali, ihinan kajebanaan, nkak njinţ. » \v 3 Yeŧu atar kañen abana, aşë ji : « Aa, dŋali, kakan ijinţ. » Ţi dko mënţ kë pmaak pi bdoo pabi pën pën ţi a. \v 4 Kë aşë ji na a : « Wutan kaţup nin aloŋ uko unţëpuŋ, duni iya iwinana du *naţeŋan Naşibaţi ibot ido bţeŋan bi Moyiŧ ajakuŋ pa bañow bi nu kadiimanaan bañaaŋ bŧi kë ijebi. » \p \v 5 Yeŧu aneej ubeeka wi Kapernawum, kë naweek i bangoli iñeen-week aloŋ aşë bi añoga akooţa \v 6 aji : « Naweek, nalempar naan amaak apiinţ du katoh, ayoj iñeen na ihoţ, ahaj maakan. » \v 7 Yeŧu aŧeema aji : « Ŋya, dya kajebana. » \v 8 Naweek i bangoli kë aşë ji na a : « Naweek, dpoţ pa ibi ineej ţi katoh naan, bë işale ţup uţup uloolan ţañ, nalempar naan kabi jeb jeb. \v 9 Nji kak dka anşihnuŋ, abot awo na bangoli biki nşihuŋ, woli dji na aloŋ ţi baka : “Yaani” aya, aji na undu “Biini” abi. Woli dkak aji na nalempar naan : “Dolan uko wi!” Ado wa. » \p \v 10 Wi Yeŧu aŧiinkuŋ uko waŋ aşë maţ naweek i bangoli maakan, aji na bankţaşuluŋ: « Dţupan na manjoonan, ţi Iŧrayel bŧi, mëmbaaŋ kawina ñaaŋ aloŋ anfiyaari ji i. » \v 11 Dţupan, baŧum baluŋ kawoona ŋŧaak bŧi ŋi umundu, kaţo kade du Pşih pi Baţi na *Abraham, *Iŧaak, na *Yakob bateemun. \v 12 Kë bañaaŋ bambiiŋ aka na pneej du Pşih pi Baţi, başë fëlana bdig, du dko di bdëm, dul di bakluŋ kawooni, kadeebaţ kadohrën. \p \v 13 Kë Yeŧu aşë ji na naweek i bangoli : « Ţiişan! Naşibaţi ajeban namaakal i nu, ţiki ifiyaar aji ado haŋ. » Kë nalemp ajeb ţi dko mënţ. \s1 Yeŧu ajeban bamaakal baŧum \r (Markuŧ 1.29-34; Luk 4.38-41) \p \v 14 Yeŧu aya du uko Ŧimoŋ Piyeer, aşë ţënk kë anin aharul apiinţi, kë uleef uyik na a. \v 15 Abana ţi kañen, kë pmaak papën ţi a, kë anaţa awul baka pde. \p \v 16 Wi utaakal ubanuŋ, baţija bañaaŋ baŧum biki ŋnŧaayi ŋakyewlënuŋ, kë ado pdiim ploolan adook ŋnŧaayi abot ajeban bamaakal bŧi, \v 17 Hënk di uko wi *Iŧayi *Naţupar Naşibaţi ajakuŋ udolaniiŋ: \p \qt “Ajej pţakëm pi nun abot akuŋa mmaak mi nun.\qt*\x + \xo 8:17 \xo*\xt Natenan ţi Iŧayi 53.4; na ţi 1 Piyeer 2.21-24.\xt*\x*” \s1 Naţaşar Yeŧu awo kawul uleeful bŧi \r (Luk 9.57-62) \p \v 18 Wi Yeŧu awinuŋ kë bañaaŋ baŧumi kë aşë ji na baţaşarul baya bdëk umbaŋ wundu. \v 19 Wal mënţ, kë *najukan Bgah aloŋ aşë ji na a : « Najukan, dko di ikyahaŋ, dţaşu da. » \v 20 Kë Yeŧu aşë ŧeema aji : « Ŋnfëş ŋaka ihër, kë ŋkaŧ ŋaka inŧaŋ, kë *Abuk Ñiinţ aşë wo aanka dko dpafni bkow. » \p \v 21 Aloŋ kak ţi baţaşarul aji na a : « Naweek, duni ţenën te umoyën Paapa. » \v 22 Kë Yeŧu aji na a : « Ţaşaan, iwut bakeţ baya bamoy bakeţ biki baka. » \s1 Yeŧu aţañan ukëk \r (Markuŧ 4.35-41; Luk 8.22-25) \p \v 23 Yeŧu apaya wal mënţ ţi bţeem, kë baţaşarul bakak apaya na a ţi ba aya. \v 24 Ukëk uweek umara mara anaţa, kë ŋmaaroŋ ŋado wun bţeem. Yeŧu kë aşë ŋoyënţ. \v 25 Baţaşarul bañoga ahuma aşë huuran aji : « Ajugun, buuranun, ŋkeţ! » \v 26 Kë Yeŧu aşë ji na baka : « we ukaaŋ kë naklënk ba, an nanwooŋ naanfiyaar akëşan? » Anaţa wal mënţ, aŋoman na uyook na meel mi bdëk kë dko dayompandëri. \v 27 Bañoŋar maakan aşë ji : « Ñaaŋ i awo ahoŋ, kë uyook na meel ŋado ji ŋaŧiinka? » \s1 Yeŧu ajeban biinţ batëb biki ŋnŧaayi ŋaneejuŋ \r (Markuŧ 5.1-20; Luk 8.26-39) \p \v 28 Wi Yeŧu abanuŋ du plut, du uŧaak wi Bagenaŧereŋ, kë biinţ batëb banwooŋ na ŋnŧaayi başë pënna du pnguran abi ayit na a. Bajooţ maakan kë nin ñaaŋ aloŋ aando ñoom ñoom pţëpna bgah mënţ. \v 29 Biinţ mënţ bawo ţi phuuran aji : « Inumi'un we ba, abuk Naşibaţi? Ibi bi pyewlënun ji unuur wi pwayëş ubi udo kaban i? » \p \v 30 Batani bweek bi ŋnkuma bloŋ bawo ţi kañog dko mënţ, aşuuñ. \v 31 Wi wi ŋnŧaayi ŋaşaaŋ akooţ Yeŧu aji na a : « Woli iŋal pdookun, kdolun ŋneej ţi batani bi ŋnkuma ŋi. » \v 32 Kë aji na ŋa ŋaya, kë ŋapën aya neej du ŋkuma. Ţi dko mënţ, kë batani bŧi başë wor woran du pnkuŋ aneej du meel ayoora. \v 33 Bayafan bajug batani bajiŋ na pţi aşë ya kakalëş ubeeka uko unţëpuŋ bŧi na uko undoluŋ biinţ biki ŋnŧaayi ŋabiiŋ aneej. \v 34 Kë bañaaŋ bŧi banfëţuŋ ţi ubeeka başë ŧool pya du Yeŧu. Wi bawinaaruluŋ win aşë kooţa apën ţi uŧaak wi baka. \c 9 \s1 Yeŧu ajeban ñiinţ anyojuŋ ihoţ \r (Markuŧ 2.1-12; Luk 5.17-26) \p \v 1 Yeŧu apaya ţi bţeem, amuur bdëk aşë ya du ubeeka wi nul. \v 2 Kë bañaaŋ baloŋ başë ţija ñiinţ aloŋ anyojuŋ ihoţ, ampiinţuŋ ţi kajiiñ. Wi Yeŧu awinuŋ pfiyaar pi baka, aşë ji na ñiinţ naţakmaan : « Ñiinţu, haţan, ipekadu yi nu ipënanaa. » \p \v 3 Kë *bajukan Bgah baloŋ başë hoopaţër aji : « Ñiinţ i akar Naşibaţi! » \v 4 Kë Yeŧu, ammeeŋ ŋşal ŋi baka aşë ji na baka : « we ukaaŋ kë nawo na ŋşal ŋwuţaan ŋaŋ ba? \v 5 We uyojnuŋ ba : pji na ñiinţ i : “Ipekadu yi nu ipënanaa” këme “Naţiin ipoş”? \v 6 Natenan, nabaaŋ ame kë Abuk Ñiinţ aka mnhina mi ppënan ipekadu ţi mboş. » Wi wi aşaaŋ aji na ñiinţ naţakmaan : « Naţiin, ijej kajiiñ ki nu, iţiiş katohu! » \v 7 Ñiinţ anaţa ţi dko mënţ, aţiiş katohul. \v 8 Wi pnŧuk pi bañaaŋ pawinuŋ uko mënţ, palënk maakan, aşë wo ţi pbeeb Naşibaţi ţi uko wi awuluŋ bañaaŋ mnhina mnŧënţ mi. \s1 Yeŧu adu Maci \r (Markuŧ 2.13-17; Luk 5.27-32) \p \v 9 Wi Yeŧu apënuŋ, awin ñiinţ aloŋ anwooŋ katim ki Maci kë aţo du dko di aklempnuŋ, aji kobraar daaşa. Kë aşë ji na a : « Ţaşaan! » kë Maci anaţa aţaşa. \v 10 Yeŧu aya ţo ade du katoh ki Maci, kë bakobraar daaşa baŧum na bañaaŋ baloŋ baŧum biki bajaaŋ badu bado buţaan başë wo da, bawo ţi pde na a, ul na baţaşarul. \v 11 *Bafariŧay bawin uko mënţ aşë ji na baţaşar Yeŧu : « we ukaaŋ kë najukan i nan akde na bakobraar daaşa na bado buţaan ba? » \v 12 Kë Yeŧu anŧiinkuŋ baka aşë ji : « Mënţ bañaaŋ banwooŋ bajeb banumiiŋ nakuraar, bamaakal banumi'uluŋ. \v 13 Nayaan najuk uko wi uţup wi ujakuŋ: \qt “Mñaga mi mi nnumiiŋ, mënţ pñaak pi ŋnŧaam pi pi nnumiiŋ\qt*.”\x + \xo 9:13 \xo*\xt Hoŧey 6.6.\xt*\x* Yeŧu akak aji na baka : Mëmbi bi pdu bañaaŋ banşaluŋ aji bawo baŧool, dbi bi pdu bandinanuŋ aji bawo bado buţaan. » \s1 Yeŧu aţiiniyaan pyiman \p \v 14 Baţaşar Yowan bañog Yeŧu aşë ji na a : « we ukaaŋ kë un na bafariŧay ŋji ŋyiman kë baţaşaru başë wo baanji bado haŋ? » \v 15 Kë Yeŧu aşë ŧeem baka aji : « Ţi unuur wi bniim, ñaaŋ ahilan kado bañaaŋ bambiiŋ bniim bajooţan ji bawo na puum i wal wi naniim ahumuŋ da? Kë wal uşë bi wi naniim akjejaniiŋ. Bayiman ţi ŋnuur mënţ. \v 16 Ñaaŋ aanji jej kalëmënt kahalu kabamna kamişa kaţaf, woli ñaaŋ ado haŋ kalëmënt kahalu kaji kapul ital yi ubamna, dko dantowiiŋ dabaa haan haan maakan! \p \v 17 « Nin ñaaŋ aloŋ kak aanji ţu poot phalu ţi ŋbuuli ŋţaf, ado le haŋ poot phalu puŋ pafom ŋbuuli, poot katula ţi mboş, ŋbuuli kaŧoka. Kë ñaaŋ aşë wo kaţu poot phalu ţi ŋbuuli ŋhalu, poot na ŋbuuli ŋaşë wo ŋjeb. » \s1 Yeŧu ajeban ñaaţ aloŋ akuţ anaţan poonu abuk Jayiruŧ ţi pkeţ \r (Markuŧ 5.21-43; Luk 8.40-56) \p \v 18 Yeŧu ahum kaţiini, kë naweek aloŋ i *katoh kañehanaani ki bayuday aşë bi añoga aŋup ţi kadunul aşë ji : « Abuk naan abaa keţ keţ hënkuŋ. Biin ipafa kañen ajebna. » \v 19 Kë Yeŧu anaţa na baţaşarul aţaşa. \p \v 20 Wal mënţ kë ñaaţ aloŋ anwooŋ na pmaak pi ptula pñaak ŋşubal iñeen na ŋtëb aşë ñog Yeŧu ţi kafeţ, aban kambiint ki kamişa ki nul, \v 21 aşë ji ţi uşalul : « Woli dhinan ţañ aban kamişa ki nul kajeb. » \p \v 22 Yeŧu akok awina aşë ji : « Haţan ñaaţu, pfiyaar pi nu pajebanu. » Ţi dko mënţ kë ñaaţ abi jeb jeb. \p \v 23 Wi babanuŋ du uko naweek i katoh kañehanaani kë Yeŧu aşë win baŧeen puum\f + \fr 9:23 \fr*\fq Baŧeen puum : \fq*\ft Bayuday woli ñaaŋ akeţa keţ baji babi kaŧeen ŧeen.\ft*\f* na bañaaŋ banyewliiŋ aşë ji : \v 24 « Napënan : Poonu aankeţi, aŋoyënţ ŋoyënţ. » Kë bañaaŋ başë beŋa. \v 25 Wi wi adoluŋ bañaaŋ kë bapëni, aşë mëban poonu ţi kañen kë anaţa. \v 26 Uko mënţ upënala ţi uŧaak mënţ bŧi. \s1 Yeŧu ajeban bakuul batëb \p \v 27 Yeŧu aŧool pya, kë bakuul batëb başë wo ţi pţaşa aşë huuran aji : « Abuk Dayiţ ñagi'un! » \p \v 28 Wi abanuŋ du katoh, kë bakuul bukuŋ başë bi añoga, kë aşë ji na baka : « Naşal aji dhil pdo uko wi nakheparaanuŋ i? » Kë baŧeema aji : « Naweek, ihili. » \v 29 Kë aşë ban baka këş wal mënţ aji : « Uwoon jibi nafiyaaruŋ. » \v 30 Këş ki baka kë kaşë haabşa. Yeŧu abëg baka wal mënţ aji : « Naţaafaraan kaţup ñaaŋ! » \v 31 Kë bukal, wi bapënuŋ, aşë ţup bañaaŋ bŧi ţi uŧaak. \s1 Yeŧu ajeban ñiinţ ambiişuŋ bţup \r (Luk 11.14-15) \p \v 32 Wi Yeŧu na baţaşarul bakpënuŋ, kë başë ţija ñiinţ aloŋ ambiişuŋ bţup ţiki unŧaayi uloŋ uneej ţi a. \v 33 Yeŧu adook unŧaayi, kë ñiinţ aşë bi jun jun bţup. Bañaaŋ bañoŋar aşë ji : « Nin ŋëmbaaŋ kawinara uko uŧënţ wi ţi *Iŧrayel! » \v 34 Kë *bafariŧay başë ji : « Uweek wi ŋnŧaayi uwululuŋ mnhina mi pdook ŋnŧaayi. » \s1 Yeŧu añaga pnŧuk pi bañaaŋ \p \v 35 Yeŧu aji ţëp ţi ŋbeeka na ŋfëţ bŧi, kajukan du itoh iñehanaani, kaţup Uţup Ulil Unuura wi Pşih pi Baţi kabot kajeban mmaak bŧi na pţakëm bŧi mi bawoonaanuŋ. \v 36 Wi Yeŧu awinuŋ pnŧuk pi bañaaŋ aşë ñaga pa, ţiki banoor baamme uko wi bakdoluŋ awo ji ŋkaneel ŋanwooŋ ŋaanka nayafan. \v 37 Wal mënţ kë aşë ji na baţaşarul : « Kakit kadëmi, kë balemp başë tiinkëţ ; \v 38 nakooţan ajug kakit ado balemp babi kakit. » \c 10 \s1 Banjañan iñeen na batëb biki Yeŧu \r (Markuŧ 3.13-19; Luk 6.12-16) \p \v 1 Yeŧu adu baţaşarul iñeen na batëb aşë wul baka mnhina mi pdook ŋnŧaayi, na mi pjeban mmaak bŧi na pţakëm bŧi. \v 2 Itim yi banjañan iñeen na batëb mënţ yii yi : Ŧimoŋ i bajaaŋ badu Piyeer na Andre aţa'ul ; Yakob na Yowan babuk Ŧebede ; \v 3 Filip na Bartelemi ; Tooma na Maci nakobraar daaşa ; Tade na Yakob abuk Alfe ; \v 4 Ŧimoŋ i bajaaŋ badu nagutar uŧaak na Yuda Iŧkariyot, ambiiŋ adek Yeŧu kafeţ. \p \v 5 Banjañan iñeen na batëb mënţ, Yeŧu ayil baka aji na baka : « Nawutan kaya du banwooŋ baanwo bayuday na du ŋbeeka ŋi uŧaak wi *Ŧamariya. \v 6 Nayaan du bañaaŋ biki Iŧrayel, banwooŋ ji ŋkaneel ŋanneemuŋ. \v 7 Nayaan naţup baka kë Pşih pi Baţi pañogi. \v 8 Najebaan bamaakal, nanaţaan bankeţuŋ, najinţaan bammaakuŋ bdoo, nadookan ŋnŧaayi. Nayeenk bë naanluk nin ukoolan, nawulan nawut kado kaşal baluk. \v 9 Nakţij nin uwuuru, nin unŧaam, nin pataka ţi ŋmbooţu ŋi nan pa pnugna uko uloŋ. \v 10 Nakţij nin umañ pa bayaaş, nawutan kaya na kamişa kaloŋ na işapaat iloŋ na panduk. Nalemp aka na pluka ujënk wi nul. » \p \v 11 Yeŧu akak aji na baka : « Ubeeka këme ufëţ wi nakbanaaŋ, nadolan bayuujan ñaaŋ anwooŋ nanuura, naya naheta da te wal wi nakyaaŋ. \v 12 Woli naneej ţi katoh, nawulan baka mboş naji : “Bnuura bawo ţi an.” \v 13 Woli bañaaŋ biki katoh mënţ bawo banuura, bnuura bi nañehanuŋ baya ţi baka ; woli baanwo banuura, bnuura bi nan kakak du an. \v 14 Kë woli baanyeenkan abot awo baanŧiinkan, napënan ţi katoh mënţ këme ţi ubeeka mënţ nabot nadan danan pdëpalën ţi ihoţ yi nan nadiimanaan kë bado buţaan. \v 15 Na manjoonan dţupan, ţi unuur wi pwayëş uko wi Naşibaţi akluŋ kado ubeeka mënţ utam kapel wi biki ŋŧaak ŋi Ŧodom na Gomora\x - \xo 10:15 \xo*\xt Natenan ţi Ujuni 19.24-28.\xt*\x*. \v 16 Natenan, dyilan ji ŋkaneel ţi pŧoof pi ŋñiiŋ ; nadoon kalipara keeri ji ŋpula nabot najinţ ŋhaaş ji ŋbalab ŋfaaŧal. » \s1 Mnhaj mankmbiiŋ \r (Markuŧ 13.9-13; Luk 21.12-17) \p \v 17 Yeŧu akak aji na *banjañan : « Nalipariin bañaaŋ: baluŋ kaţijan du ŋruha kabot kakoban du *itoh iñehanaani ; \v 18 baluŋ kañooţan du kadun ki banŧuŋa na ki başih ţiki nafiyaarën. Wal mënţ, nahilna naţup ţi kadun ki baka na ki ŋŧaak bŧi uko wi nameeŋ ţi nji. \v 19 Kë woli baţijan uruha, nakhaajala kado kala uko wi nakyaaŋ kaţup këme jibi nakyaaŋ kaţup : uko wi nakyaaŋ kaţup ubi ţi bkowan wal mënţ. \v 20 Mënţ an nakyaaŋ kaţiini, *Uhaaş wi Naşibaţi Aşinan ukluŋ kaţëpna ţi an kaţiini. \p \v 21 « Ñaaŋ aluŋ kakeeşaar abuk aşin kado bafiŋa. Aşin napoţ aluŋ kakeeşaar abukul kado bafiŋa ; bapoţ banaţara bajug baka kado bafiŋ baka. \v 22 Bañaaŋ bŧi başooran ţiki nafiyaarën ; kë anşaaŋ amëban kaliinŧan te kaban, abuur. \v 23 Woli badookan du ubeeka uloŋ, nanaţiin naya du uloŋ umpaţi. Na manjoonan, dţupan, naankba ŋbeeka ŋi Iŧrayel bŧi bë *Abuk Ñiinţ aambi. \p \v 24 Yeŧu akak aji : « Baanhil kamëban bnuura najuk kapelan najukan, këme nalemp kapelan i aklemparuŋ. \v 25 Başale mëban najuk aliŋan na najukan, uko mënţ kakëş, kë uwoha haŋ pa nalemp na ajugul. Wi bajakuŋ ajug katoh awo *Belŧebul, we wi bawooŋ baankţup ţi biki katoh ba? » \s1 In i i ñaaŋ awooŋ kado kaţi \r (Luk 12.2-7) \p \v 26 Yeŧu aji na baka : « Nakdo kaţi nin ñaaŋ. Uko bŧi unhankuŋ uluŋ kapën kawinana, kë uko bŧi ummeniiŋ uluŋ kameeţana. \v 27 Uko wi nji kaţupanaŋ du bdëm, naţupan wa na pnak ; uko wi nji kahoopaţanaŋ, naţupan wa du itoh duuţ. \p \v 28 « Nakdo kaţi banhilanuŋ pfiŋ uleef aşë wo baanhilan pfiŋ uhaaş ; naţëpan ţëp nado kaţi Naşibaţi ankaaŋ mnhina mi pŧok uleef na uhaaş bŧi du infernu. \v 29 Baanji bawaapar ŋţiiru ŋtëb ktaka kntiinku i? Kë nin uloŋ ţi ŋa uşë wo uunji ujot bë Naşibaţi Aşinan aammee! \v 30 Kë an, uwel wi bkow bi nan bŧi udoo fënana. \v 31 Naklënk keeri nin ukoolan, nadëm apel pntuni pi ŋţiiru. » \s1 Pdinan këme ppok Yeŧu \r (Luk 12.8-9) \p \v 32 Yeŧu aji na baka : « Ñaaŋ ankdinanuŋ ţi kadun ki bañaaŋ kë awo naţaşaraan, dluŋ kadinan ţi kadun ki Paapa anwooŋ du baţi kaji awo naţaşaraan. \v 33 Kë ñaaŋ anşaaŋ apokën ţi kadun ki bañaaŋ, dluŋ kapoka ţi kadun ki Paapa anwooŋ du baţi. » \s1 Pfiyaar Yeŧu pagar bañaaŋ \r (Luk 12.51-53; 14.26-27) \p \v 34 Yeŧu akak aji : « Nawutan kaşal kaji dbi bi pţij bŧiinkar ţi umundu ; dbi bi pţij ugut. \v 35 Dbi pnaakrën \qt ñaaŋ na aşin, ñaaţ na anin, ñaaţ na anin ayinul.\qt* \v 36 \qt Bañaaŋ biki katoh ki ñaaŋ bakwooŋ başooradul.\qt* \p \v 37 « Ñaaŋ aŋŋaluŋ aşin na anin apelanaan, aanŧaaŋ na pwo na nji. Anŋaluŋ abukul apelanaan aanŧaaŋ na pwo na nji. \v 38 Ñaaŋ anwooŋ aankuŋa kruŧ ki nul kadinan phaj ji nji, kapoş ţi kafeţ ki naan udole wo pkeţ, aanŧaaŋ na pwo na nji. \v 39 Ñaaŋ anklaaŋ pbuuran ubida wi nul aluŋ kawaaŋ wa, kë anwaaŋuŋ ubida wi nul pa nji aluŋ kayeenk wa. » \s1 Anyeenkuŋ naţaşar Yeŧu, Yeŧu i i ayeenkuŋ \r (Markuŧ 9.37,41; Luk 9.48; 10.16; Natenan ţi Yowan 13.20) \p \v 40 Yeŧu akak aţiini aji : « Ñaaŋ anyeenkanaŋ nji i i ayeenkuŋ, kë anyeenknuŋ, anyilnuŋ i i ayeenkuŋ. \v 41 Ñaaŋ anyeenkuŋ *Naţupar Naşibaţi ţiki awo Naţupar Naşibaţi, ayeenk baluk banliŋuŋ na bi Naţupar Naşibaţi ; kë anyeenkuŋ ñaaŋ naŧool ţiki awo naŧool, ayeenk baluk banliŋuŋ na bi ñaaŋ naŧool. \v 42 Ñaaŋ ankţenuŋ aloŋ ţi bampoţëţaanuŋ ţi baţaşar naan biki adaan, udole wo kakoopa kaloolan ki meel mnjoob ka, ţiki awo naţaşaraan, dţupan na manjoonan, aankwaaŋ baluk bi nul. » \c 11 \p \v 1 Wi Yeŧu aţupuŋ baţaşarul iñeen na batëb uko wi bawooŋ i pdo aba aşë ŧool aya pjukan na pţup Uţup Ulil Unuura du ŋbeeka ŋi dko mënţ. \s1 Yeŧu aŧeem bayili biki Yowan Nabatŧaar \r (Luk 7.18-35) \p \v 2 Wi *Yowan Nabatŧaar awooŋ ukalabuş aŧiink kë bakţiiniyaan iko yi *Kriŧtu adoluŋ. Ayil wal mënţ baţaşarul kë bahepar Yeŧu aji : \v 3 « Iwooŋ anwooŋ i pbi, këme ŋwo biki kayoonk aloŋ kak? » \p \v 4 Yeŧu kë aşë ŧeem baka aji : « Nayaan nakakalëş Yowan uko wi nakwinuŋ akuţ aŧiink hënk : \v 5 Bakuul bakak awin, banţakmuŋ bapoş, bammaakuŋ bdoo bajebi kë bandënëmuŋ bakŧiink, bankeţuŋ banaţa ţi pkeţ, Uţup Ulil Unuura uŧiinkana ţi bawaaŋ. \v 6 Anwooŋ aampok pfiyaarën anuurandëni. » \p \v 7 Wi baţaşar Yowan baŧooluŋ pya kë Yeŧu aşë ţiini na pnŧuk pi bañaaŋ ţi uko wi Yowan aji : « we wi wi nayaaŋ pten du *pndiiş ba? Bmaaj bi uyook ukşinţuŋ ba i? \v 8 Kë we wi wi naşaaŋ aya pten ba? Ñiinţ anñëgiiŋ a i? Bankaaŋ iko inuura bawo du itoh yi başih i? \v 9 Kë we wi wi nayaaŋ pten ba? *Naţupar Naşibaţi a i? Aa dţupan, nawin ampeluŋ Naţupar Naşibaţi. \v 10 Ul i i upiiŧuŋ ţi a aji : \q1 \qt “Tenan, nayili naan awuŋ ţi kadunu\qt* \q2 \qt abomanu bgah.”\qt*\x + \xo 11:10 \xo*\xt Malaki 3.1.\xt*\x* \p \v 11 « Na manjoonan, dţupan, ţi bañaaŋ bambukiiŋ ţi kayiŋ ki baaţ, nin aloŋ aampel pel Yowan ; kë ñaaŋ anwoonuŋ nampoţi du *Pşih pi Baţi aşë pela. \v 12 Du wal wi Yowan Nabatŧaar te hënkuŋ, bañaaŋ baji bagutar Pşih pi Baţi, kë bantamanuŋ bajaaŋ baneej ţi pa\f + \fr 11:12 \fr*\fq Bañaaŋ baji bagutar Pşih pi Baţi, kë bantamanuŋ bajaaŋ baneej ţi pa këme : \fq*\ft bañaaŋ banaţara Pşih pi Baţi, kë bañaaŋ banjooţuŋ bakdo na pyeenk pa.\ft*\f*. \v 13 Baţupar Naşibaţi bŧi na Bgah bi Moyiŧ abi ban te du Yowan baţup ubi wi Pşih pi Baţi. \v 14 Yowan awooŋ ñaaŋ i Naţupar Naşibaţi abiiŋ aţiiniyaan wi ajakuŋ *Eli aluŋ kabi kak. Nafiyaar uko mënţ i? \v 15 Ankaaŋ ibaţ iŧiinki, aŧiinkan! » \p \v 16 Yeŧu akak aji : « Kë bahoŋ biki mbaaŋ anaamnţën na bañaaŋ biki kawuuŋ ki? Bawo ji bapoţ banţooŋ du ufeeru aşë ţëlşër na baŧënţ baka \v 17 aji : “Ŋŧeeni kë naankii! Ŋyeeh iyeeh yi pjooţan kë naanwoonii!” \v 18 Yowan Nabatŧaar abii, aandee, aandaan poot, kë baji : “Awo na unŧaayi!” \v 19 *Abuk Ñiinţ kë abii, ade abot adaan poot, kë baji : “Awo nafeer, nakuj, awo nanoh bakobraar daaşa na bado buţaan!” Kë başë ji bayikrën kë ñaaŋ awo na uşal unŧuŋa wi Naşibaţi ţi iko yi ajaaŋ ado. » \s1 Ŋbeeka ŋanwooŋ ŋaandi pfiyaar \r (Luk 10.12-15) \p \v 20 Wal mënţ kë Yeŧu aşë wo ţi pŋoman na biki ŋbeeka ŋi adoluŋ mlagre mnŧum ţiki baanţëlëş ŋbida ŋi baka awut pjuban. \v 21 Aji na baka : « Nawuţani, an biki ubeeka wi Koraŧim, nawuţani an biki ubeeka wi Betŧayida. Woli mlagre mandolaniiŋ du an mandolaniiŋ lah du ŋbeeka ŋi Tir na Ŧidoŋ\x + \xo 11:21 \xo*\xt Natenan ţi Iŧayi 23.1-18.\xt*\x*, banfëţuŋ da badobi wohara undiimaan ŋşaaku kadiimanaan kë baŋal pţëlëş ŋbida ŋi baka. \v 22 Ukaaŋ kë nji kaţupan, ţi unuur wi pwayëş, uko wi Naşibaţi akdolanaŋ uluŋ katam kapel wi biki Tir na Ŧidoŋ. \v 23 Kë an biki Kapernawum, nanuŋ aji naluŋ kadeeŋana te du baţi i? Nabaa ţëp ţëp kawalana te du infernu. Woli mlagre mandolaniiŋ ţi an mandolana lah du ubeeka wi Ŧodom\x + \xo 11:23 \xo*\xt Natenan ţi Ujuni 19.24-27.\xt*\x* uwoha da te hënkuŋ. \v 24 Ukaaŋ kë nji kaţupan, ţi unuur wi pwayëş, uko wi Naşibaţi akdolanaŋ uluŋ katam kapel wi biki Ŧodom. » \s1 Pnoorfën pi bannooruŋ \r (Luk 10.21-22) \p \v 25 Wal mënţ Yeŧu akak aţup na baka aji : « Paap, Ajug baţi na mboş, dbeebu wi imenuŋ iko yi bantohi na bammeeŋ, aşë diiman ya bapoţ bampoţi. \v 26 Yoow Paap, waŋ uwooŋ uko wi iŋaluŋ. \v 27 Paapa awulnuŋ iko bŧi. Nin ñaaŋ aamme nji Abukul uko wi nwooŋ bë mënţ Paapa a ; kë nin ñaaŋ aamme uko wi Paapa awooŋ bë mënţ nji Abukul a, na biki ndatuŋ adiiman baka a. \p \v 28 « Nabiin ţi nji an bŧi nankhajuŋ abot anoor pkuŋ, nji dhetanan. \p \v 29 « Nadoon uko wi nţu'anaŋ, nado kajuk ţi nji, ŋhaaş ŋi nan ŋaluŋ kanoorfën ţiki djoob bkow akuţ awalan bkow naan. \v 30 Ulemp wi nji kaţu'anaŋ uuntami, kë pkuŋ pi nji kaţu'anaŋ pakak awo paandiţi. » \c 12 \s1 Yeŧu na unuur wi pnoorfën \r (Markuŧ 2.23-28; Luk 6.1-5) \p \v 1 Ţi wal mënţ, Yeŧu awo ţi pmuur ŋţeeh ŋi ŋdeey ţi *unuur uloŋ wi pnoorfën wi bayuday, kë baţaşarul banwooŋ na ubon başë wuur ŋa adoh \v 2 Bafariŧay baloŋ bawin baka aşë ji na a : « Tenan, baţaşaru bado uko wi Bgah baneenanuŋ pdo ţi unuur wi pnoorfën. » \v 3 Kë Yeŧu aşë ŧeem baka aji : « Naanleyiir uko wi *Dayiţ abiiŋ ado i, wi ubon ukde'uluŋ ul na baŧënţul? \v 4 Aya aneej du katoh ki Naşibaţi, ajej ipoom yi badoluŋ pa *bţeŋan bi Naşibaţi ade. Ipoom yi ul na baŧënţul bawooŋ baanwo i kade, baţeŋan ţañ bakaaŋ na pde ya. \v 5 Naankak aleyiir ţi ulibra wi *Bgah bi Moyiŧ kë ţi unuur wi pnoorfën baţeŋan du *Katoh Kaweek ki Naşibaţi baanji banoorfën jibi Bgah bajakuŋ, kë uunji uwo pjuban pa baka. \v 6 Kë nşë ţupan, aloŋ\f + \fr 12:6 \fr*\fq Aloŋ awo ţi ampeli Katoh Kaweek ki Naşibaţi këme : \fq*\ft Uko uloŋ uwo ţi umpeli Katoh Kaweek ki Naşibaţi.\ft*\f* awo ţi ampeli Katoh Kaweek ki Naşibaţi. \v 7 Naşibaţi aţup ţi ulibra wi nul aji : \qt “Mñaga mi mi nnumiiŋ, mënţ uñaakan wa\qt*”\x + \xo 12:7 \xo*\xt Hoŧey 6.6.\xt*\x* woli nate lah uko wi mënţ naanktapar bañaaŋ biki bţup, banwooŋ baanjubani. \v 8 *Abuk Ñiinţ awooŋ Ajug unuur wi pnoorfën. » \s1 Ñiinţ anţakmuŋ kañen \r (Markuŧ 3.1-6; Luk 6.6-11) \p \v 9 Yeŧu awoona da, aşë ya du *katoh kañehanaani. \v 10 Kë ñiinţ aloŋ anţakmuŋ ţi kañen aşë wo da. Bafariŧay baloŋ baŋal katapar Yeŧu bţup aşë hepara aji : « Bgah bi nun badinan ñaaŋ ajeban ţi unuur wi pnoorfën i? » \v 11 Kë Yeŧu aşë ŧeem baka aji : « Ahoŋ ţi an i i unkaneel wi nul ukjotuŋ ţi bhër ţi unuur wi pnoorfën bë aankyaar wa kapënan? \v 12 Kë ñaaŋ aşë pel unkaneel maakan! Hënk, ñaaŋ ahil kado bnuura ţi unuur wi pnoorfën. » \p \v 13 Wi wi aşaaŋ aji na ñiinţ: « Taran kañen. » Kë atar ka kë kajebi, akak ji kandukiiŋ. \v 14 Wi bafariŧay bapënuŋ aşë laţar jibi bakdoli kadoo kafiŋ Yeŧu. \s1 Yeŧu awo Nalempar Naşibaţi \p \v 15 Yeŧu ame uko mënţ aşë pën da. Bañaaŋ baŧum baţaşa, kë ajeban baka bŧi, \v 16 aşë lëbar na baka aji bawut kaţup ñaaŋ i awo i. \v 17 Uko mënţ uyuuj kë uko wi *Iŧayi *Naţupar Naşibaţi abiiŋ aţup udolanaa, hënk, uko mënţ wii wi : \q1 \v 18 \qt « I awooŋ nalempar naan i nji ndatuŋ,\qt* \q2 \qt i nŋaluŋ maakan, i mmaganuŋ,\qt* \q1 \qt dluŋ kaţu Uhaaş wi naan ţi a\qt* \q2 \qt aşë ţup bañaaŋ biki umundu kë Naşibaţi akakan baka baŧool.\qt* \q1 \v 19 \qt Aankŋom na nin ñaaŋ aankdo kaŋaat\qt* \q2 \qt baankdo kaŧiink pdiimul ţi igah\qt* \q1 \v 20 \qt Jibi awooŋ aankluŋ kakit bmaaj bandooŋ abi naay naay\qt* \q2 \qt këme kajëmşën pmul pankduhuŋ, hënk kak di di akluŋ kañaga bañaaŋ bannooruŋ\qt* \q1 \qt te wal wi akluŋ kakakan iko bŧi iwo iŧool ţi këş ki Naşibaţi :\qt* \q2 \v 21 \qt Hënk ŋŧaak bŧi ŋaluŋ kaţu mnhaţ mi ŋa ţi a. »\qt* \s1 Yeŧu na Belŧebul \r (Markuŧ 3.22-30; Luk 11.14-23) \p \v 22 Unuur uloŋ baţij Yeŧu ñiinţ aloŋ i unŧaayi uneejuŋ. Awo nakuul abot biiş bţup ; ajebana, kë akak aţiini akuţ awin. \v 23 Bañaaŋ bañoŋar fuţ aşë ji : « I awooŋ *abuk Dayiţ i? » \v 24 Wi bafariŧay baŧiinkuŋ uko mënţ, aşë ji : «*Belŧebul uweek wi ŋnŧaayi uwululuŋ mnhina mi pdook ŋnŧaayi. » \p \v 25 Yeŧu ame ŋşal ŋi baka aşë ji : « Woli bañaaŋ biki uŧaak uloolan bagut, baŧok uŧaak di ; kë woli biki ubeeka uloolan, këme katoh kaloolan bagut, ubeeka mënţ këme katoh mënţ kaankhil kanaţ. \v 26 Kë woli *Ŧatana adook Ŧatana, agut na uleeful : uwole haŋ hum di di pşihul paknaţuŋ ba? \v 27 Naşalanuŋ kak i! Woli nji ddookna lah ŋnŧaayi ţi katim ki Belŧebul, bankţaşanaŋ badookna ŋa ţi katim ki in ba? Ukaaŋ kë bukal ţi ŋleef ŋi baka bakluŋ kadiiman kë naanfaŋi. \v 28 Bë woli Uhaaş wi Naşibaţi wi wi nji kadooknuŋ ŋnŧaayi, *Pşih pi Naşibaţi padobi ban ban ţi an keeri. \p \v 29 « Hum di di ñaaŋ ahilanuŋ kaneej du katoh ki ñiinţ ammëgaţuŋ kajej bka bi nul bë aandun atana? Wal mënţ wi wi akhiluŋ kajej bka bi nul. \p \v 30 « Anwooŋ aanwo na nji aşoorën, anwooŋ aankţonkrën na nji agar. \v 31 Ukaaŋ kë njakan, Naşibaţi aluŋ kamiir bañaaŋ pekadu na buţaan bi bakţupuŋ ţi a ; kë ñaaŋ ankkaruŋ Uhaaş wi Naşibaţi, aankmiira. \v 32 Kë woli ñaaŋ aţup buţaan ţi *Abuk Ñiinţ, Naşibaţi aluŋ kamiira wa, bë woli aţup buţaan ţi Uhaaş wi Naşibaţi, aankluŋ kamiira wa ţi umundu wi na du unkmbiiŋ. » \s1 Bko na mbuk mi ba \r (Maci 7.16-17; Luk 6.43-45) \p \v 33 Yeŧu akak aji : « Bko bjeb baji babuk mnko mnuura, kë bko bmaakal baji babuk mnko mnwuţaan. Iji kyikrënaan bko ţi mbuk mi ba. \v 34 An, pntuni pi ŋfunan, hum di di nahilanuŋ kaţup uţup unuura te nawo bado buţaan? Uko unŧumuŋ ţi kaţëb ki ñaaŋ ujaaŋ upën ţi mntumul. \v 35 Ñaaŋ nanuura aji pënanaan bnuura bi nul ţi kaţëb ki nul ; kë ñaaŋ nawuţaan aji pënanaan buţaan bi nul ţi kaţëb ki nul. \v 36 Kë nşë ţupan : Ţi unuur wi pwayëş, bañaaŋ baluŋ kahepna ţi ŋţup ŋwuţaan bŧi ŋi baţupuŋ. \v 37 Ţi ŋţup ŋi nu ŋi ŋi bakluŋ kawayëşaanu katen me iwo naŧool këme iduknaanaa. » \s1 Baji na Yeŧu adiiman kë awoona du Naşibaţi \r (Markuŧ 8.11-12; Luk 11.29-32) \p \v 38 Wal mënţ kë *bajukan Bgah baloŋ na bafariŧay baloŋ başë ji na Yeŧu : « Najukan, ŋŋal ido uko uloŋ unkdiimanuŋ kë iwo i Naşibaţi. » \v 39 Kë aŧeem baka aji : « An kawuuŋ kawuţaan ki, kandekuŋ Naşibaţi kafeţ, nawo ţi phepar uko unkdiimanuŋ kë dwo i Naşibaţi, naankwin nin uko uloŋ umpaţi na wi Yonaŧ\x + \xo 12:39 \xo*\xt Natenan ţi Yonaŧ.\xt*\x* *Naţupar Naşibaţi adiimanuŋ. \v 40 Jibi Yonaŧ awooŋ ŋnuur ŋwajanţ na ŋŧejan ŋwajanţ ţi kayiŋ ki uţëb uweek, hënk di di *Abuk Ñiinţ akluŋ kado ŋnuur ŋwajanţ na ŋŧejan ŋwajanţ ţi bhër du mboş. \v 41 Ţi unuur wi pwayëş bañaaŋ biki Niniwe baluŋ kanaţa na bañaaŋ biki kawuuŋ ki, kadiiman baka kë baduknaana, ţiki bawut pjuban wi baŧiinkuŋ uţup wi Yonaŧ! Kë aloŋ aşë wo ţi ampeluŋ Yonaŧ! \v 42 Ţi unuur wi pwayëş, naşih ñaaţ i uŧaak wi Ŧaba aluŋ kanaţa na bañaaŋ biki kawuuŋ ki kayuuj kë baduknaanaa, ţiki awoona du kabaŋ ki umundu pbi kaŧiink uţup unŧuŋa wi *Ŧalomoŋ naşih, kë aloŋ aşë wo ţi ampeluŋ Ŧalomoŋ! » \s1 Unŧaayi ukak du katoh ki wa \r (Luk 11.24-26) \p \v 43 Yeŧu akak aji : « Unŧaayi upënle ţi ñaaŋ i ubiiŋ awo, uji uñaay du *pndiiş kala dko dneej. Woli uunwini, \v 44 uşë ji : “Dkak du katoh ki naan, ki mpënnuŋ.” Wi ukakuŋ, uunji uţënk da nin uko uloŋ, kaji kawetana kajinţ, kaboman bnuura. \v 45 Wal mënţ uji uyaar ŋnŧaayi paaj na uloŋ ŋanwuţuŋ apel wa ; ŋabi kafëţ da. Ñaaŋ mënţ kaşë kak wal mënţ kawuţën kapel kaŧeeku. Kë hënk di di ukwooŋ pa kawuuŋ kawuţaan ki. » \s1 Bayiţ Yeŧu biki mnfaţan \r (Markuŧ 3.31-35; Luk 8.19-21) \p \v 46 Jibi Yeŧu ahumuŋ kaţiini na bañaaŋ, kë anin na baţa'ul başë bi du bdig aŋal pţiini na a. \v 47 Kë ñaaŋ aloŋ aşë bi aji na Yeŧu : « Naan na baţa'u buk bukuŋ du bdig, baŋal pţiini na iwi. » \v 48 Kë Yeŧu aşë ŧeema aji : « In awooŋ ni? Bahoŋ bawooŋ baţa naan? » \v 49 Wi wi aşaaŋ atar kañen adiiman baţaşarul aşë ji : « Natenan, ni na baţa naan biki biki. \v 50 Ñaaŋ ankdoluŋ uko wi Naşibaţi Paapa anwooŋ du baţi aŋaluŋ, uŋ mënţan awooŋ aţa naan këme ni. » \c 13 \s1 Uhoñ wi nagur ŋdeey \r (Markuŧ 4.1-9; Luk 8.4-8) \p \v 1 Unuur mënţ Yeŧu apën ţi katoh aşë ţo du kabaŋ ki bdëk. \v 2 Bañaaŋ baŧum babi wal mënţ añoga, kë adoo paya ţi bţeem bloŋ aţo ; kë bañaaŋ bŧi baduka du pkay, aŧiinka. \v 3 Kë aşë ţëpna ţi uhoñ aţup baka ŋţup ŋŧum. Aji na baka : « Najaar apën pgur ŋdeey. \v 4 Wi akguruŋ, ŋdeey ŋloŋ kë ŋaya ajot ţi bgah ; kë ŋkaŧ ŋabi ade ŋa bŧi. \v 5 Ŋloŋ kë ŋajot ţi dko di mnlaak, danwooŋ daanwo na mboş, anaţa ţi dko mënţ ţiki mboş maanŧumi. \v 6 Kë wi bnuur banaţi'aaŋ naţa aşë tër ŋa, kë jibi ŋawooŋ ŋaanka intaañ abi kay kay. \v 7 Ŋloŋ ŋajot ţi dko di iyiw, kë iyiw idëm afiiklën ŋa. \v 8 Ŋloŋ kë ŋajot ţi mboş mnuura, awul ŋdeey. Bloŋ baji bawul mbuk iñeen-week, bloŋ iñeen paaj, bloŋ kak mbuk iñeen ŋwajanţ. \v 9 Ankaaŋ ibaţ iŧiinki, aŧiinkan! » \s1 We ukaaŋ kë Yeŧu aji hoñ? \r (Markuŧ 4.10-12; Luk 8.9-10) \p \v 10 Baţaşar Yeŧu babi añoga aşë hepara aji : « we ukaaŋ kë iji khoñ na bañaaŋ ba? » \v 11 Kë aşë ji na baka : « An, baţenan kë name iko injoonanuŋ yi *Pşih pi Baţi inwooŋ iimmeeţanaa, kë bandukiiŋ, baanţen baka wa. \v 12 Ñaaŋ ankaaŋ, baluŋ kaţena ado pelan, kë anwooŋ aanka, badoo yeenka uko wi akaaŋ \v 13 Uko mënţ ukaaŋ kë nji kahoñ na baka : ţiki baji baten, baanji bawin, baji baŧiink, baanji bate, baanji bame uko wi bajakuŋ. \v 14 Hënk uko wi *Iŧayi *Naţupar Naşibaţi abiiŋ aţup udolana pa baka, aji : \q1 \qt “Woli naŧiink, naankteha te,\qt* \q2 \qt woli naten, naankwina win.\qt* \q1 \v 15 \qt Bañaaŋ biki pntaali pi badënëţ ŋhaaş\qt* \q2 \qt batuh ibaţ yi baka, adëŧ këş,\qt* \q1 \qt kaţi këş ki baka kawin\qt* \q2 \qt ibaţ yi baka ikuţ iŧiink\qt* \q2 \qt uşal wi baka ute\qt* \q1 \qt bakakna bafiyaar\qt* \q2 \qt nşë njeban baka.”\qt* \p \v 16 Kë an naşë nuurandën, këş ki nan kawin, kë ibaţ yi nan ikŧiink. \v 17 Dţupan, na manjoonan, baţupar Naşibaţi baŧum na baŧool baŧum babi ŋal pwin uko wi nakwinuŋ bë baanwin wa, akuţ aŋal pŧiink uko wi nakŧiinkuŋ bë baanŧiink wa! » \s1 Yeŧu apiban uhoñ wi nagur ŋdeey \r (Markuŧ 4.13-20; Luk 8.11-15) \p \v 18 Yeŧu akak aji : « Naŧiinkan, uko wi uhoñ ujakuŋ wii wi : \v 19 Ñaaŋ anŧiinkuŋ Uţup wi Pşih pi Baţi, aşë wo aamme uko wi ujakuŋ Ŧatana aji bi kapënan Uţup wi baŧepiiŋ ţi kaţëb ki nul. Awo ji bgah bi uţup ujotuŋ. \v 20 Kë aloŋ awo dko di mnlaak di ŋdeey ŋajotuŋ, ayeenk ţi dko mënţ uţup na mnlilan, \v 21 aşë wo aanka intaañ, aanji ţijan kaliinŧan. Wi Uţup ukţu'aŋ ţu bajun pnoorana këme phajana aji bi wutan wutan. \v 22 Anwooŋ dko di iyiw, ajaaŋ aŧiink Uţup, kë manţaaf, pyok panjaaŋ pafooyan bkow, na pñeebar iko iŧum ŋaşë fiiklën Uţup aneenan wa pbuk. \v 23 Anwooŋ mboş mnuura, ajaaŋ aŧiink Uţup, kate wa, kaşë buk ŋdeey. Aloŋ aji buk ŋdeey iñeen week, aloŋ ŋdeey iñeen paaj, aloŋ iñeen ŋwajanţ. » \s1 Uhoñ wi umbiilu \p \v 24 Yeŧu akak ahoñ na baka aji : « Natenan uko wi *Pşih pi Baţi panaamuŋ: Pawo ji ñiinţ anŧepiiŋ ŋdeey ŋnuura du uţeehul. \v 25 Wi bañaaŋ bŧi bakŋoyënţuŋ, kë naşooradul aşë bi, agur umbiilu ţi pŧoof pi ŋdeey aşë ya na bgahul. \v 26 Wi ŋdeey ŋanaţiiŋ, alumën kë ugof ukak apën. \p \v 27 Balemparul babi aji na a : “Naweek, mënţ ŋdeey ŋnuura ŋi ŋi iŧepiiŋ du uţeeh i? Kë hum di di ujaagal uwooŋ da ba?” \v 28 Kë aŧeem baka aji : “Naşooradaan adoluŋ uko mënţ.” \p Kë balemparul başë hepara aji : “Iŋal ŋya ŋpënan wa i”? \v 29 Kë aŧeem baka aji : “A-a, nahilan woli nalëb ujaagal kapënan ŋdeey. \v 30 Nawutan ŋanaţa ŋul bŧi te wal wi kakit ; ţi wal mënţ dluŋ kaji na bakit : Naduniin napënan ujaagal natan nado idaaj natër wa ; naşë najej ŋdeey nahank du pnkuŧi.” » \s1 Uhoñ wi pbuk pmpoţi na wi uko utaajanaan pşon \r (Markuŧ 4.30-32; Luk 13.18-21) \p \v 31 Yeŧu akak ahoñ na baka aji : «*Pşih pi Baţi panaam na pbuk pmpoţi pi ñaaŋ ajejuŋ aŧepi du uţeehul. \v 32 Pawoonuŋ pmpoţi ţi mbuk, paşale naţa, pajaaŋ pakak bgof bandëmnuŋ ţi ugof unŧepiiŋ ţi unkintaar, ŋkaŧ ŋadoo ji ŋabi kado inŧaŋ ţi inah yi ba. » \p \v 33 Yeŧu akak aţup na baka ţi uhoñ aji : « Pşih pi Baţi panaam na bko bntiinku bi ñaaţ ajejuŋ anaakrën na pşon pŧum, kë pataaj bŧi. » \s1 Uko unkayi kë Yeŧu aji hoñ \r (Markuŧ 4.33-34) \p \v 34 Yeŧu aţup iko yuŋ bŧi pnŧuk pi bañaaŋ na uhoñ, aanji ţiini na baka bë aanhoñi. \v 35 Hënk, ayuuj kë uko wi Naţupar Naşibaţi ajakuŋ udolanaa, aji : \q1 \qt « Dluŋ kahaabëş mntum kahoñ\qt* \q2 \qt dluŋ kaţup iko immeeniiŋ undiimaan wi umundu upaşaniiŋ. »\qt* \s1 Yeŧu apiban uhoñ wi umbiilu \p \v 36 Wal mënţ Yeŧu aduk bañaaŋ aşë kak katoh ; kë baţaşarul başë bi aji na a : « Pibaan un uhoñ wi umbiilu du uţeeh. » \v 37 Kë aŧeem baka aji : « Anŧepiiŋ ŋdeey ŋnuura awooŋ *Abuk Ñiinţ ; \v 38 uţeeh uwooŋ umundu ; ŋdeey ŋnuura ŋawooŋ bañaaŋ biki Pşih pi Baţi ; umbiilu uwooŋ banjaaŋ baţaş Naguuru. \v 39 Naşoorad anjaaŋ aŧepi umbiilu, awooŋ Unŧaayi Uweek, kakit kawooŋ uba umundu kë bakit başë wo ŋwanjuŧ. \v 40 Kë jibi bajaaŋ bajej umbiilu kaya tër, hënk di uba umundu ukwohaŋ ; \v 41 *Abuk Ñiinţ aluŋ kayil ŋwanjuŧ ŋi nul, ŋaluŋ kadook bañaaŋ bŧi bankdoluŋ baloŋ bapën ţi bgah na bañaaŋ bŧi bankdoluŋ buţaan ţi Pşih pi nul. \v 42 Ŋwanjuŧ ŋafël baka du bdoo banyikuŋ maakan : dko mënţ dawo na ŋwooni na udeeb wi pdohrën iñiiŋ. \v 43 Wal mënţ, banwooŋ baŧool ţi këş ki Naşibaţi baluŋ kajeeh ji bnuur du Pşih pi Naşibaţi Aşin baka. Ankaaŋ ibaţ iŧiinki aŧiinkan! » \s1 Uhoñ wi uwuuru wi bamenuŋ na wi mnlaak mantamuŋ preeş \p \v 44 Yeŧu akak aji : «*Pşih pi Baţi pawo ji uwuuru wi ñiinţ aloŋ awinuŋ kë bamen du uţeeh. Akak amen wa aşë ya na mnlilan awaap bka bi nul bŧi, aya nug uţeeh mënţ. \p \v 45 « Pşih pi Baţi pakak anaam na nawaap anklaaŋ mlaak mantamuŋ preeş. \v 46 Wi awinuŋ ploŋ pnuura, aya awaap bka bi nul bŧi aya anug pa. » \s1 Uhoñ wi bridiya \p \v 47 Yeŧu aji na baka : «*Pşih pi Baţi pakak anaam na bridiya bi bafëluŋ du bdëk kë baţij ŋţëb ŋŧum. \v 48 Wi baŧumuŋ, baŧuh kë bapul ba du pkay aşë ţo ajej ŋannuuriiŋ aţu ţi icah aşë fël ŋanwooŋ ŋaanuura. \v 49 Kë hënk di di ukwooŋ ţi uba umundu : ŋwanjuŧ ŋaluŋ kabi kapaţëş bawuţaan na banwooŋ baŧool, \v 50 kafël bawuţaan du bdoo banyikuŋ maakan : dko mënţ dawo na ŋwooni na udeeb wi pdohrën iñiiŋ. » \p \v 51 Yeŧu ahepar baţaşarul aji : « Nateha iko yi nţupanaŋ bŧi i? » Kë baŧeem aji : « Aa, ŋtee. » \v 52 Kë aşë ji na baka : « Kë hënk *najukan Bgah anjukuŋ uko wi Pşih pi Baţi abot aţaş uko wi ujakuŋ anaam na ajug katoh anjaaŋ ajejna ţi bka bi nul uko uhalu na ujon. » \s1 Bañaaŋ biki Naŧaret baanfiyaar Yeŧu \r (Markuŧ 6.1-6; Luk 4.16-30) \p \v 53 Wi Yeŧu ahoñuŋ na baka haŋ aşë ŧool aya. \v 54 Aya du dko di akuşnaaniiŋ aşë jukan bañaaŋ du *katoh kañehanaani ki baka, kë badoo ñoŋar aji : « Ţuŋ di di akaanuŋ uşal unŧuŋa wi? Hum di di ahiluŋ ado mlagre mi bŧi ba? \v 55 I mënţan, aanwo abuk naţukan i? Mënţ Mariya awooŋ anin i, kë bi Yakob, Yoŧef, Ŧimoŋ na Yuda bawo baţa'ul? \v 56 Kë baaţ baţa'ul, baanwo bŧi ţi na un i? Kë ţuŋ di ameenuŋ keeri iko yi bŧi? » \v 57 Kë uko waŋ uneenan baka pfiyaara. Kë aşë ji na baka : «*Naţupar Naşibaţi ţi uŧaakul, na ţi katohul meeţ ţañ di di bañaaŋ bawooŋ baanji bamëbana bnuura. » \v 58 Yeŧu aando da mlagre mnŧum ţiki baanfiyaari. \c 14 \s1 Pkeţ pi Yowan Nabatŧaar \r (Markuŧ 6.14-29; Luk 9.7-9) \p \v 1 Wal mënţ, *Herod nanŧuŋa i *Galilay aŧiink kë bakţiiniyaan uko wi Yeŧu. \v 2 Aji na balemparul : « Yowan Nabatŧaar a! Anaţa ţi pkeţ! Ukaaŋ kë aka mnhina mi pdo mlagre! » \p \v 3-4 Herod aşal haŋ ţiki abi jej Herodiyana, ahar Filip abuk aşin anhumuŋ najeb aniim. Kë Yowan aşë ji na a aanka na pjej Herodiyana kaniim. Herod kë aşë do kë bamoba, atan na mnkorentu afël du ukalabuş. \v 5 Abi ŋal pfiŋa, aşë ţi bañaaŋ ţiki başal aji awo *Naţupar Naşibaţi. \p \v 6 Kë unuur uloŋ wi Herod akdooŋ ufeŧtu unkleşanuŋ unuur wi abukiiŋ, poonu abuk Herodiyana kë aşë ki ţi kadun ki bañaaŋ kë ulil Herod, \v 7 kë adoo mehna aji awula uko wi akheparuluŋ. \v 8 Anin awuuka, kë aji na Herod : « Wulaan bkow bi Yowan Nabatŧaar ţi praata. » \v 9 Naşih ajooţani, pmehna pi nul ţi kadun ki bañaaŋ biki aduuŋ ufeŧtu paţu kë ado kë aji baţija ba. \v 10 Ayil wal mënţ baya bafaal Yowan du ukalabuş. \v 11 Baţij bkow ţi praata awul poonu, kë añooţ ba anin. \v 12 Baţaşar Yowan babi ajej puum amoy ; aşë ya aţup Yeŧu. \s1 Yeŧu ade de'an pnŧuk pi bañaaŋ \r (Markuŧ 6.30-44; Luk 9.10-17; Natenan ţi Yowan 6.1-14) \p \v 13 Wi Yeŧu ameeŋ uko unţëpuŋ, ajej bţeem aya du dko dangaaguŋ ; bañaaŋ wi bamehaŋ me aşë ţaşa, apënna ŋbeeka apoş aya du a. \v 14 Wi awaliiŋ ţi bţeem aşë win bañaaŋ baŧum añaga baka akuţ ajeban bammaakuŋ. \p \v 15 Wi utaakal ubanuŋ, baţaşarul babi añoga aşë ji na a : « Unuur udobi yob yob, kë dko di ŋwooŋ di daşë gaag, dolan bañaaŋ baya du ŋfëţ bahilna banug uko ude. » \v 16 Kë Yeŧu aşë ŧeem baka aji : « Bayaar we ba? Nawulan baka an bdidi'an bade. » \v 17 Kë başë ji na a : « Ŋkaha ipoom kañeen na ŋţëb ŋtëb. » \v 18 Kë aji na baka baţija ya. \v 19 Wi wi aşaaŋ aji na bañaaŋ baţo ţi ujaagal, aşë jej ipoom kañeen yuŋ na ŋţëb ŋtëb, akat këş du baţi, abeeb Naşibaţi aşë kitëş ipoom, awul baţaşarul kë bawul bañaaŋ. \p \v 20 Bañaaŋ bŧi bade ayok, kë bajejënţ iko indukiiŋ. Iko mënţ iŧum kkaar iñeen na ktëb.\fig Yeŧu ade de'an pnŧuk pi bañaaŋ|src="DN00443b.tif" size="span" copy="Darwin Dunham" ref="14.20"\fig* \v 21 Ţi bandeeŋ bukuŋ, biinţ bawo iñeen-week ŋyaaş iñeen kañeen (5000) aţu na baaţ na bapoţ. \s1 Yeŧu apoş ţi bdëk duuţ \r (Markuŧ 6.45-52; Yowan 6.15-21) \p \v 22 Wi bañaaŋ babahaŋ ba pde, Yeŧu ado kë baţaşarul bapaya ţi bţeem ajota kadun, pya umbaŋ wundu, ul kë aşë duka aţiişan bañaaŋ. \v 23 Wi adoluŋ kë bañaaŋ baţiişi, apaya du pnkuŋ duuţ agaag añehan Naşibaţi. Wi uŧejan ubanuŋ, kë awoha da ul aloolan. \v 24 Wal mënţ bţeem badobi low low pkay, kë ŋmaaroŋ ŋakşinţ şinţan ba ţiki uyook uunkyook aŧaaŋ na umbaŋ wi bakyaaŋ. \p \v 25 Kaya uhaan nguk, kë aşë bi ţi baka apoş poş ţi bdëk. \v 26 Wi baţaşarul bawinuluŋ kë akpoş ţi bdëk, bañoŋar fuţ aşë ji : « Ujurte wa » aşë jun pŋajar ţiki balënki. \v 27 Ţi dko mënţ, kë Yeŧu aşë ţiini na baka aji : « Nawutan kahaajala, nji a, nawutan kalënk. » \p \v 28 Piyeer kë aşë ji na a wal mënţ: « Ajugun, woli iwi a na manjoonan, jakaan mpoş ţi meel mbi du iwi. » \v 29 Kë Yeŧu aji na a : « Biini. » Kë Piyeer awala ţi bţeem, apoş ţi meel aŧool pya du Yeŧu. \v 30 Kë, wi aŧiinkuŋ uyook aşë lënk, ajun pneej ţi meel aşë huuran aji : « Ajugun, buuranaan! » \v 31 Ţi dko mënţ, kë Yeŧu aşë tar kañen amëbana aşë ji na a : « Iwi inwooŋ iinfiyaar akëşan, we ukaaŋ kë iwo na ŋşal ŋtëb ba? » \v 32 Wi bapayiiŋ ţi bţeem kë uyook uşë ţañan. \v 33 Banwooŋ ţi bţeem baŋup adëman Yeŧu aşë ji : « Na manjoonan, iwo Abuk Naşibaţi. » \s1 Yeŧu ajeban bamaakal du uŧaak wi bagenaŧereŋ \r (Markuŧ 6.53-56) \p \v 34 Wi Yeŧu na baţaşarul bamuuruŋ, aşë ban du pkay du uŧaak wi bagenaŧereŋ. \v 35 Bañaaŋ biki dko mënţ bayikrëna aşë yil kë baţup ţi uŧaak bŧi aji abii, kë başë ţija bañaaŋ bŧi bammaakuŋ. \v 36 Baji bakooţa kaji na a awut baka baban ţañ kambiint ki bayeti bi nul, kë bambanuŋ ka bŧi bajebi. \c 15 \s1 Pjukan pi bantohi bayuday \r (Markuŧ 7.1-13) \p \v 1 Ţi ŋnuur mënţ, *bafariŧay na *bajukan Bgah baloŋ bapënna Yeruŧalem abi añog Yeŧu aşë hepara aji : \v 2 « we ukaaŋ kë baţaşaru baanji baţaş udolade wi bajon, babaa ji bade bë baanji bañow iñen\f + \fr 15:2 \fr*\fq Bë baaññow iñen : \fq*\ft Bafariŧay baji bañow iñen kaţaşna udolade wi baka.\ft*\f*? » \p \v 3 Kë Yeŧu aŧeem baka aji : « Kë an, we ukaaŋ kë naanji naţaş uko wi Naşibaţi ajakuŋ, kaşë kaţaş udolade wi nan ba? \v 4 Naşibaţi aji : “Mëbaan şaaş na naan bnuura” kë “Ñaaŋ ankkaruŋ aşin këme anin, pkeţ pakwooŋ baluk bi nul.” \x + \xo 15:4 \xo*\xt Ppën 21.27; 20.12.\xt*\x* \v 5 Kë an, naşë ji woli ñaaŋ aji na aşin këme anin : “uko wi nhilanuŋ lah kaţënknu uwo wi Naşibaţi” \v 6 ahilan keeri kawut pmëban aşin na anin. Hënk di udolade wi nakjukanuŋ uţuuŋ kë nagar Uţup wi Naşibaţi. \v 7 An balagare, *Iŧayi *Naţupar Naşibaţi afaŋ wi aţupuŋ ţi an aji : \q1 \v 8 \qt “Pntaali pi paji padëmanaan na mntum ţañ\qt* \q2 \qt kë uhaaş wi pa uşë lowën.\qt* \q1 \v 9 \qt Bţeŋan bi baka baanjakën nin uko uloŋ\qt* \q2 \qt iko yi bakjukanuŋ iwo udolade wi bañaaŋ ţañ.” »\qt* \s1 Iko injaaŋ iţu ñaaŋ aţop ţi këş ki Naşibaţi \r (Markuŧ 7.14-23) \p \v 10 Wi wi Yeŧu akaaŋ adu pnŧuk pi bañaaŋ aji na baka : « Naŧiinkan nabot name! \v 11 Mënţ uko unjaaŋ uneejna ţi mntum ujaaŋ uţopan ñaaŋ ţi këş ki Naşibaţi, uko unkpënnuŋ ţi mntum mi nul wa. » \p \v 12 Baţaşarul bañoga wal mënţ aşë ji na a : « Imeha kë *bafariŧay badeebaţ jibi ikţiiniiŋ hënk i? » \v 13 Kë aşë ŧeem baka aji : « Bko bi Paapa anwooŋ du baţi awooŋ aanŧepii baluŋ kalëbana. \v 14 Nawutan baka : bawo bakuul banknţoŋuŋ bakuul. Nakuul aţoŋle aŧenţul nakuul, bukal batëb bŧi baya jot du bhër. » \p \v 15 Piyeer ayeenk bţup aşë ji na a : « Pibanun uko wi iţupuŋ hënk. » \v 16 Kë aji na baka : « An kak, hënk di nawaaŋuŋ ŋşal te hënkuŋ? \v 17 Naamme kë uko bŧi unneejuŋ ţi mntum mi ñaaŋ uji uţëp du kayiŋ, kapën du bnţeeh, \v 18 bë uko umpënuŋ ţi mntum uwoona du uhaaş meeţ. Wuŋ mënţan ujaaŋ uţopan ñaaŋ ţi këş ki Naşibaţi. \v 19 Du uhaaş meeţ di di iko iŧënţ yi ijaaŋ iwoona : ŋşal ŋwuţaan, bfiŋar, ppiinţ na ahar ñaaŋ këme ayin ñaaŋ, pjuban pi piinţ, kakiij, ŋţilan na pţup buţaan ţi bañaaŋ, bkuutar. \v 20 Iko mënţ ijaaŋ iţopan ñaaŋ, kë pde bë iiññow iñen paanji paţopan ñaaŋ\f + \fr 15:20 \fr*\fq Paţopan : \fq*\ft Yeŧu aankţiiniyaan ţi dko di uko wi pjinţ, bafariŧay baji bañow iñen kaţaşna udolade wi baka.\ft*\f*. » \s1 Pfiyaar pi ñaaţ anwooŋ aanwo nayuday \r (Markuŧ 7.24-30) \p \v 21 Wi Yeŧu apënuŋ da aşë ya du ŋŧaak ŋi Tir na Ŧidoŋ \v 22 Kë ñaaţ aloŋ i uŧaak wi Kanaan anwooŋ du uŧaak mënţ aşë pën ahuuran aji : « Naweek, *abuk Dayiţ, ñagi'aan! Unŧaayi unooran poonu abuk naan maakan. » \v 23 Yeŧu aanŧeema nin uko uloŋ. Baţaşarul kë başë ñoga akooţa aji na a : « Dookana, anooranun na phuuran pi nul. » \p \v 24 Kë Yeŧu aŧeem aji : « Naşibaţi ayilën ţañ pa ŋkaneel ŋi *Iŧrayel ŋanneemuŋ. » \v 25 Kë ñaaţ aşë baan aŋup ţi kadun ki Yeŧu aji na a : « Naweek, biin iţënkën! » \p \v 26 Kë aji na a : « Uunuura bajej pde pi bapoţ bawul ŋbuş ŋmpoţi\f + \fr 15:26 \fr*\fq Ŋbuş ŋmpoţi : \fq*\ft Wal mënţ bayuday baji baji banwooŋ baanwo bayuday bawo ŋbuş.\ft*\f*. » \p \v 27 Kë aŧeem aji : « Naweek, ifaŋi, kë ŋbuş ŋmpoţi ŋaşë doo ji ŋade iŧuk inkjotnuŋ du umeeşa wi bajug ŋa. » \p \v 28 Wi wi Yeŧu aşaaŋ aji na a : « Ñaaţu, pfiyaar pi nu padëmi! Uwoon jibi iŋaluŋ! » Wal mënţ kë abukul aşë bi jeb jeb. \s1 Yeŧu ajeban bamaakal baŧum \p \v 29 Yeŧu apën da aşë ya umbaŋ wi *bdëk bi Galilay. Apaya du pnkuŋ aţo. \v 30 Bañaaŋ baŧum babi ţi a, aţij bankjiinkuŋ, bakuul, banţakmuŋ, babiiş bţup, na bamaakal baŧum kak, abëkan ţi ihoţ yi Yeŧu ; kë ajeban baka. \v 31 Bañaaŋ bañoŋar wi bawinuŋ banwooŋ baanhil bţup kë bakţup, banţakmuŋ kë bajebi, kë bankjiinkuŋ kë bakpoş bnuura, kë bakuul bakwin. Badëman wal mënţ Naşibaţi i *Iŧrayel. \s1 Yeŧu akak ade de'an bañaaŋ baŧum \r (Markuŧ 8.1-10) \p \v 32 Yeŧu adu baţaşarul wal mënţ aşë ji na baka : « Dñaga bañaaŋ biki, ŋnuur ŋwajanţ ŋi ŋi, ŋi bawo i na nji kë baanka uko ude. Mënŋal baţiiş na ubon : bahilan kaya kajot ţi bgah. » \v 33 Kë baţaşarul başë ji na a : « Ţi dko dangaaguŋ di, ţuŋ di ŋkkaanuŋ uko de unkhilanuŋ kayokan bañaaŋ baŧum biki? » \p \v 34 Kë aji na baka : « Nawo na ipoom hum? » \p Kë baŧeem aji « Ipoom paaj na kaloŋ na ŋţëb ŋloŋ ŋmpoţi. » \v 35 Kë Yeŧu aşë ji na bañaaŋ baţo ţi mboş ; \v 36 aşë jej ipoom paaj na kaloŋ yuŋ na ŋţëb ŋuŋ, abeeb Naşibaţi, akitëş ya aşë wul baţaşarul, kë bafaş bañaaŋ. \v 37 Bade bŧi adoo yok. Baţaşar Yeŧu kë baŧuman kkaar paaj na ploŋ na iko indukşiiŋ. \v 38 Bañaaŋ bandeeŋ bawo biinţ iñeen-week ŋbaakër ŋyaaş iñeen (4000), aţu na baaţ na bapoţ. \v 39 Wi Yeŧu adoluŋ bañaaŋ kë baţiişi, wi wi aşaaŋ apaya ţi bţeem aya uŧaak wi Magadan. \c 16 \s1 Bafariŧay bahepar Yeŧu uko unkdiimanuŋ kë awo i Naşibaţi \r (Markuŧ 8.11-13; Luk 12.54-56) \p \v 1 *Bafariŧay na *baŧaduk babi ţi Yeŧu wal mënţ, ala pţaawana aşë hepara uko unkdiimanuŋ kë awo ñaaŋ i Naşibaţi. \v 2 Kë Yeŧu aşë ŧeem baka aji : « Woli unuur uya pjot kë baţi bajeenki naji naji : “Dko daluŋ kajeeh faan.” \v 3 Kë na nfa kub, baţi bajënle naji : “Uşubal uşub nţa.” Naji name uko wi iko yi baţi ijakuŋ, aşë wo naanhil pyikrën uko wi Naşibaţi akdoluŋ nţa di. \v 4 An bañaaŋ bawuţaan biki, nandekuŋ Naşibaţi kafeţ, nahepar uko unkyuujuŋ kë dwo i Naşibaţi. Naankwin uko uloŋ umpaţi na wi Yonaŧ\x + \xo 16:4 \xo*\xt Natenan ţi Yonaŧ.\xt*\x* *Naţupar Naşibaţi adiimanuŋ. » Wi wi Yeŧu aşaaŋ aduk baka da, aya na bgahul. \s1 Uko utaajanaani pşon wi bafariŧay na baŧaduk \p \v 5 Yeŧu na baţaşarul baya bdëk umbaŋ wundu. Kë baţaşarul başë ţilma pţij ipoom. \v 6 Kë Yeŧu aşë ji na baka : « Natenan bnuura, nalipariin uko utaajanaani pşon wi *bafariŧay na *baŧaduk. \v 7 Baţaşarul kë başë ţiini bukal bukal aji : « Aţiini haŋ ţiki ŋënţij ipoom. » \p \v 8 Kë Yeŧu ammeeŋ uko wi bakţiiniyaanuŋ aji na baka : « An, nanwooŋ naanfiyaar akëşan, we ukaaŋ kë nakţiiniyaan pwo naanţij ipoom ba? \v 9 Naandobi yikrëna te hënkuŋ iko yi nawinuŋ i? Naanleş wi nkitşuŋ ipoom kañeen pa biinţ iñeen-week-kañeen ŋyaaş iñeen (5000) i? Kë kkaar hum kanŧumuŋ ipoom ki ki nayaanaanuŋ ba? \v 10 Kë wi nkitşuŋ ipoom paaj-na-kaloŋ pa biinţ iñeen-week-ŋbaakër ŋyaaş iñeen (4000)? Kë kkaar hum kanŧumuŋ ipoom ki ki nayaanaanuŋ? \v 11 Kë hum di di nawooŋ naamme kë mënţiiniyaan ipoom? Dji nalipara uko utaajanaani pşon wi bafariŧay na baŧaduk. » \p \v 12 Baţaşar Yeŧu bayikrën wal mënţ kë aji na baka balipara pjukan pi bafariŧay na baŧaduk, mënţ uko utaajanaani pşon wi bajaaŋ badolna ipoom wa. \s1 Piyeer aji Yeŧu awooŋ Kriŧtu \r (Markuŧ 8.27-30; Luk 9.18-21) \p \v 13 Yeŧu aya na baţaşarul du uŧaak uññoguŋ ubeeka wi Ŧeŧare-Filip aşë hepar baka aji : « Bañaaŋ başal aji *Abuk Ñiinţ awo in ba? » \v 14 Kë baŧeem aji : « Baloŋ baji iwo *Yowan Nabatŧaar ; kë baloŋ baji iwo *Eli Naţupar Naşibaţi kë baloŋ kak baji iwo Yeremiya këme aloŋ ţi *baţupar Naşibaţi bandukiiŋ. » \p \v 15 Kë aşë ji na baka : « Kë ţi an, nji dwo in ba? » \v 16 Ŧimoŋ Piyeer kë aŧeema aji : « Iwo *Kriŧtu, Abuk Naşibaţi ajug ubida. » \v 17 Kë Yeŧu aşë ji na a : « Inuurandëni iwi Ŧimoŋ abuk Yonaŧ. Mënţ ñaaŋ najën aţupiiŋ manjoonan maŋ, Paapa anwooŋ du baţi a. \v 18 Kë nşë jaku : Iwo Piyeer\f + \fr 16:18 \fr*\fq Piyeer : \fq*\ft Dawooŋ pnduba këme plaak.\ft*\f*, pnduba panjaaŋ pamëban katoh, iluŋ kamëban bankfiyaarnuŋ. Pkeţ paankhilan kanaţ ţi kadun ki baka. \v 19 Dluŋ kawulu iniigşaani yi Baţi : uko wi ikpokuŋ ţi mboş uluŋ kapokana du baţi, kë uko wi ikdinanuŋ ţi mboş, uluŋ kadinana du baţi. » \v 20 Wi wi aşookuŋ baţaşarul aji na baka bawut kaţup nin ñaaŋ kë ul awooŋ Kriŧtu. \s1 Yeŧu aţup aji aluŋ kakeţ kabot kanaţa ţi pa \r (Markuŧ 8.31-33; Luk 9.22-27) \p \v 21 Unuur mënţ wi wi Yeŧu ajunuŋ pdiiman baţaşarul kë awo i pya Yeruŧalem, kahaj da maakan ţi iñen yi bantohi, *baţeŋan baweek na *bajukan Bgah. Baluŋ kado bafiŋa, unuur uwajanţën aşë naţa ţi pkeţ. \v 22 Piyeer apula kë bagaagi aşë jun pŋoman na a aji : « Ajugun, dñehan Naşibaţi abuuranu uko waŋ! Nin ukoolan uunkdolu! » \p \v 23 Kë Yeŧu aşë wugşa aji na Piyeer : « Lowaan, iwi Ŧatana! Inaţ ţi bgah aneenanaan pţëp. Iinji kla uko wi Naşibaţi aŋaluŋ, iji kla uko wi bañaaŋ baŋaluŋ. » \p \v 24 Kë wi wi Yeŧu ajakuŋ na baţaşarul bŧi : « Woli ñaaŋ aŋal kaţaşën, awo kaţilma uleeful kakuŋa kruŧ ki nul kadinan phaj ji nji kaşë kaţaşën woli ado akeţ. \v 25 Ñaaŋ ankşaluŋ pbuuran ubida wi nul aluŋ kawaaŋ wa ; kë ankluŋ kawaaŋ ubida wi nul pa nji aluŋ kabuuran wa. \v 26 We uwooŋ ñaaŋ aka pyok pi umundu bŧi, woli aneemandën uhaaş wi nul? We wi ñaaŋ ahilanuŋ kawul kabuuranaan uhaaş wi nul. \v 27 *Abuk Ñiinţ aban ţi pbi na mndëm mi Aşin na ŋwanjuŧ ŋi nul. Wal mënţ awayëş ñaaŋ andoli ţi mnwo mi nul. \v 28 Dţupan na manjoonan : baloŋ ţi banwooŋ nţa ţi baankkeţ bë baanwin Abuk Ñiinţ kë abi ji naşih. » \c 17 \s1 Uleef wi Yeŧu bŧi uţëlşaa \r (Markuŧ 9.2-13; Luk 9.28-36) \p \v 1 Wi ŋnuur paaj ŋaţëpuŋ kë Yeŧu aşë jej bi Piyeer na Yakob na Yowan aţa Yakob aya na baka du pnkuŋ pweek kë bagaagi. \v 2 Uleef wi nul kë uşë ţëlşa ţi kadun ki baka : kaara di nul dajeeh ji unuur, kë imişa yi nul ikak afaaŧ feh. \v 3 Ţi dko mënţ, kë baţaşar Yeŧu başë win *Moyiŧ na *Eli kë bakţiini na a. \p \v 4 Wal mënţ kë Piyeer aşë ji na Yeŧu : « Ajugun, unuura ŋwo ţi dko di. Iŋal le katar iloona iwajanţ: kaloŋ kawo ki nu, kaloŋ ki Moyiŧ, kandukiiŋ kawo ki Eli. » \p \v 5 Ahum kaţiini, kë kanfëluŋ kaloŋ kanknuuruŋ kaşë mara mara abi awun baka, kë pdiim ploŋ paşë pënna ţi ka aji : « Iwi iwooŋ abuk naan, dŋalu maakan, dmaganu! Nadoon kaŧiinka! » \p \v 6 Wi baţaşar Yeŧu baŧiinkuŋ pdiim mënţ aşë lënk maakan ajot afëţ këş ţi mboş. \v 7 Kë Yeŧu aşë ñog aban baka aşë ji : « Nanaţiin, nawutan kalënk. » \v 8 Wi bakatuŋ këş, baankak awin nin aloŋ, kë Yeŧu ţañ awohaŋ da. \p \v 9 Wi bakwaliiŋ pnkuŋ, kë Yeŧu aşë ji na baka : « Nakţup nin ñaaŋ aloŋ uko wi nawinuŋ, te wal wi *Abuk Ñiinţ akluŋ kanaţa ţi pkeţ. » \p \v 10 Baţaşar Yeŧu bahepara aji : « we ukaaŋ kë *bajukan Bgah baji Eli awo i kaduna kabi ji *Kriŧtu ado kabi. » \p \v 11 Kë aŧeem baka aji : « Na manjoonan Eli awo i kabi, kakakan iko bŧi ţi bgah. \v 12 Kë nşë ţupan, Eli adobi bi, kë baanyikrëna, bahajana, adola jibi baŋaluŋ. Hënk kak di di Abuk Ñiinţ akluŋ kahaj ţi iñen yi baka. » \v 13 Wal mënţ, kë baţaşarul başë yikrën kë awo ţi pţiiniyaan *Yowan Nabatŧaar. \s1 Yeŧu ajeban napoţ i unŧaayi ukyewlënuŋ \r (Markuŧ 9.14-29; Luk 9.37-43a) \p \v 14 Wi Yeŧu na bi Piyeer, Yakob na Yowan bakakuŋ du dko di pnŧuk pi bañaaŋ pawooŋ, kë ñiinţ aloŋ aşë bi ţi Yeŧu aŋup ţi kadunul aji na a : \v 15 « Naweek, ñagiin abuk naan. Aji jot kako, ahaj maakan : ŋyaaş ŋŧum aji jot ţi bdoo, uloŋ kak aji jot ţi meel. \v 16 Dţija baţaşaru kë baanhilan ajebana. » \p \v 17 Kë aşë ŧeem aji : « Nawo bañaaŋ bawuţaan, banwooŋ baanfiyaari! Dwo kaţo na an te lum ba? Dwo kado kamiiran te lum ba? Naţijaan napoţ ţi. » \v 18 Kë Yeŧu aşë lëbar na unŧaayi kë upën ţi napoţ, kë ajeb ţi dko mënţ. \p \v 19 Baţaşar Yeŧu bagaag na a aşë hepara aji : « we ukaaŋ kë un, ŋënhilan adook unŧaayi mënţ? » \p \v 20 Kë aŧeem baka aji : « Naanfiyaar akëşan. Dţupan na manjoonan, woli naka lah pfiyaar panliŋuŋ na pbuk pi maaj, najile na pnkuŋ pi : Pënan ţi, papën da. Uunkka nin uko uloŋ wi nawooŋ naankhinan pdo. \v 21 [Kë unŧaayi uŧënţ wuŋ, pñehan Naşibaţi na pyiman ţañ pahilanuŋ pdook wa.] \s1 Yeŧu aţup pkeţ pi nul uyaaş utëbanţën \r (Markuŧ 9.30-32; Luk 9.43b-45) \p \v 22 Yeŧu na baţaşarul bawo bŧi du *Galilay, kë aşë ji na baka : «*Abuk Ñiinţ abi kawulana du bañaaŋ, \v 23 baluŋ kafiŋa, unuur uwajanţën aşë naţa ţi pkeţ. » Kë başë jooţan maakan. \s1 Yeŧu na Piyeer baluk daaşa di Katoh Kaweek ki Naşibaţi \p \v 24 Yeŧu na baţaşarul baban ubeeka wi Kapernawum. Kë bakobraar daaşa di *Katoh Kaweek ki Naşibaţi başë bi ţi Ŧimoŋ Piyeer ahepara aji : « Jëm najukan i nan aji luk daaşa di Katoh Kaweek ki Naşibaţi i? » \p \v 25 Kë aŧeem baka aji : « Aa. Aji luk da. » \p Wi aneejaŋ neej ţi katoh kë Yeŧu aşë ji na a : « Ŧimoŋ, we wi işaluŋ ţi uko wi ba? In awooŋ kaluk başih biki umundu wi daaşa ba? Babuk baka këme baloŋ bampaţi. » \p \v 26 Kë aŧeem aji : « Bañaaŋ bampaţi baka. » \p Kë Yeŧu aşë ji na a : « Babuk başih keeri baanwo i kaluk. \v 27 Kë un ŋşë wo ŋënŋal pţij bţup. Yaan du bdëk, ifël kabuuţi, uţëb uŧeek wi ikpënanuŋ, haabëşan wa mntum : iţënk pataka da pankkëşuŋ pluk daaşa di naan na di nu. Jejan pa iya iluk daaşa di nja batëb. » \c 18 \s1 In adëmnuŋ ţi an? \r (Markuŧ 9.33-37; Luk 9.46-48) \p \v 1 Baţaşar Yeŧu babi ţi a wal mënţ aşë hepara aji : « In adëmnuŋ du *Pşih pi Baţi ba? \v 2 Kë aşë du napoţ aloŋ aţu'a ţi pŧoof pi baka, \v 3 aşë ji : « Na manjoonan dţupan, woli naankak anaam ji bapoţ, nin naankneej du Pşih pi Baţi. \v 4 Ukaaŋ kë ankwooŋ naweek du Pşih pi Baţi awooŋ ankwalanuŋ uleeful kakak ji napoţ i. \v 5 Kë ñaaŋ anyeenkuŋ napoţ ji i ţi katim naan, nji ţi uleef naan i i ayeenkuŋ. » \s1 Naţaafaraan kawuuk bañaaŋ bajuban \r (Markuŧ 9.42-48; Luk 17.1-2) \p \v 6 Yeŧu akak aji : « Ñaaŋ ankdoluŋ aloŋ ţi bapoţ biki\f + \fr 18:6 \fr*\fq Bapoţ biki : \fq*\ft Yeŧu aţiiniyaan ţi banfiyaaruŋ, bukal bakakuŋ ji bapoţ.\ft*\f*, banfiyaarnuŋ ajot ţi pjuban, uhokan pa a batana plaak pweek bayoorana du bdëk. \v 7 Bañaaŋ banwooŋ ţi umundu bawuţani ţiki iko inhinanuŋ kado baka bajuban iŧumi. Iko mënţ iinhinan kawaaŋa, kë ñaaŋ anşaaŋ aţij ya aşë wuţan! \p \v 8 « Woli kañen ki nu, këme kahoţ ki nu iţu kë ikjuban, falan ya ifël du kalowan. Uhokan iya baţi na kañen këme kahoţ kammukşiiŋ, kë di iya infernu du bdoo bawooŋ baankjëmşa na iñen itëb na ihoţ itëb. \v 9 Kë woli pkëş pi nu paţu'u kë ikjuban, lookşan pa ifël du kalowan. Uhokan iya baţi na pkëş ploolan, kë di bafëlu du bdoo bi infernu na këş ktëb. \p \v 10 « Naţaafaraan kabeeh aloŋ ţi bapoţ biki. Na manjoonan, ŋwanjuŧ ŋi baka ŋaji ŋanaţ wal undoli du kadun ki Paapa anwooŋ du baţi. \v 11 [*Abuk Ñiinţ abi bi pbuuran bambiiŋ aneem.] » \s1 Uhoñ wi unkaneel unneemuŋ \r (Luk 15.3-7) \p \v 12 Yeŧu ahoñ aji : « we wi naşaluŋ ţi uko wi ba? Woli ñaaŋ aloŋ aka ŋkaneel iñeen-week kë uloŋ uşë neem, aankduk ŋkaneel ŋandukiiŋ du pnkuŋ kaya pla uloolan unneemuŋ i? \v 13 Dţupan, woli awin wa, aji lilandër unkaneel uloolan wuŋ kapel ŋandukiiŋ ŋanwooŋ ŋaanneemi. \v 14 Kë hënk kak di di Aşinan anwooŋ baţi awooŋ aanŋal aloŋ ţi bampoţi biki aneem. » \s1 Pmiir aŧënţul \p \v 15 Yeŧu aji kak : « Woli aŧënţu anfiyaaruŋ ajubanu, yaan iwina, iţiini na a, an batëb ţañ. Woli aŧiinku, këme kë ika'a. \v 16 Kë woli aandi pŧiinku, duun ñaaŋ aloŋ këme batëb, nahilna nado jibi *Ulibra wi Naşibaţi ujakuŋ: \qt naboman uko bŧi ţi kadun ki bamaar batëb këme bawajanţ.\qt*\x + \xo 18:16 \xo*\xt Pleşan 19.15.\xt*\x* \v 17 Akak le wo aandi pŧiink baka, kţup pnŧuk pi banfiyaaruŋ ; woli apok pŧiink baka, jejana ji ñaaŋ anwooŋ aanfiyaar Naşibaţi këme ji nakobraar daaşa\f + \fr 18:17 \fr*\fq Bakobraar daaşa : \fq*\ft Bayuday bajej baka ji bado buţaan banwooŋ baanwo biki pntaali pi Naşibaţi.\ft*\f*. \v 18 Dţupan, na manjoonan : iko bŧi yi nakpokuŋ ţi mboş iluŋ kapokana du baţi, kë iko bŧi yi nakdinanuŋ ţi mboş iluŋ kadinana du baţi. \p \v 19 « Na manjoonan dkak aţupan, woli bañaaŋ batëb ţi an ţi mboş baŧiinkar añehan uko uloŋ wi baŋaluŋ, Paapa anwooŋ du baţi ado wa pa baka. \v 20 Aa, dko di bañaaŋ batëb këme bawajanţ bayituŋ ţi katim naan, dji kawo ţi pŧoof pi baka. » \s1 Nadoon kamiir baŧënţan \p \v 21 Ŧimoŋ Piyeer añog Yeŧu wal mënţ aşë hepara aji : « Ajugun, ŋyaaş hum ŋi ŋi nwooŋ kamiir aŧënţ naan woli ajubanaan? Dwo kamiir te ŋyaaş paaj na uloŋ i? » \p \v 22 Kë Yeŧu aŧeema aji : « A-a, mënkjaku ŋyaaş paaj na uloŋ ţañ, ŋyaaş ŋi iwooŋ i kamiira ŋawo kaban iñeen-paaj-na-uloŋ (70) ŋyaaş paaj-na-uloŋ. \p \v 23 « Hënk di *Pşih pi Baţi pawooŋ: pawo ji uko wi naşih anŋaluŋ pten jibi balemparul badoluŋ na itaka yi nul. \v 24 Ajun pten, kë başë ţija aloŋ anţeeţuluŋ itaka inŧumuŋ pŧum paŋ. \v 25 Ñiinţ mënţ aanka uko uluki itaka mënţ ; kë naşih aşë ji bawaapa ul na aharul, na babukul na iko bŧi yi akaaŋ, bahilna bakakan uko wi aţeeţuŋ. \v 26 Nalemparul uŋ kë aşë ŋup ţi kadun ki naşih aji na a : “Miiraan, dluŋ kaluku ya bŧi!” \v 27 Naşih añagi'a aşë wutara itaka yi aţeeţuluŋ awuta kë ayaa. \p \v 28 « Nalemp mënţ apën aşë yit na aŧënţul aloŋ i bawooŋ ţi ulemp anţeeţuluŋ ktaka kntiinku. Atiika adoo kak i pfiiklëna aşë jaka : “Lukaan uko wi iţeeţnuŋ!” \v 29 Aŧënţul kë aŋup akooţa aji na a : “Miiraan, dluŋ kaluku!” \v 30 Kë undu aşë pok, ado kë bawata ukalabuş ayoonkna aluŋ aluk uko wi aţeeţuŋ. \v 31 Wi balemp bandukiiŋ bawinuŋ uko unţëpuŋ, bajooţan maakan aşë ya akakalëş wa bŧi naşih. \p \v 32 « Kë naşih ado kë baţija nalemp mënţ aşë ji na a : “Iwi nalemp nawuţan i! Dwutaru itaka bŧi yi iţeeţnuŋ ţiki ikooţën aji ndo haŋ ; \v 33 iwo i lah kak kañaga aŧënţu jibi nji ñagi'iiŋ.” \v 34 Adeebaţ maakan aşë wula banjaaŋ bahajan bañaaŋ te wi akluŋ kaluk uko bŧi wi aţeeţuŋ. » \p \v 35 Kë Yeŧu aşë kak aji : « Hënk di di Paapa anwooŋ du baţi akluŋ kado andoli ţi an, woli naammiir baŧënţan na manjoonan ţi iţëb yi nan. » \c 19 \s1 Yeŧu aţiiniyaan uko wi bniim \r (Markuŧ 10.1-12) \p \v 1 Wi Yeŧu aţupuŋ iko yaŋ aba, aşë pën ţi uŧaak wi *Galilay aya umbaŋ wi *Yuda unwooŋ du plut pi *Yordan. \v 2 Bañaaŋ baŧum baţaşa da kë abot ajeban bamaakal. \p \v 3 *Bafariŧay baloŋ baŋal pţaawana, aşë ñoga ahepara aji : « Bgah bi nun badinan ñaaŋ abubara adook aharul ţi bniim i? » \p \v 4 Kë Yeŧu aŧeem baka aji : « Naanleyiir uko wi Ulibra wi Naşibaţi ujakuŋ i kë du ujuni Naşibaţi apaş bañaaŋ kë bawo ñiinţ na ñaaţ\x + \xo 19:4 \xo*\xt Ujuni 1.27.\xt*\x* » \v 5 aşë ji : \qt «“Waŋ ukaaŋ kë ñiinţ akluŋ kaduk aşin na anin kawo na aharul, bakak ñaaŋ aloolan.”\qt*\x + \xo 19:5 \xo*\xt Ujuni 2.24.\xt*\x* \v 6 Hënk, baankak awo bañaaŋ batëb, bawo ñaaŋ aloolan. Ñaaŋ awutan keeri kagar uko wi Naşibaţi anaakrënuŋ. » \p \v 7 Bafariŧay bahepara aji : « Keeri we ukaaŋ kë *Moyiŧ aji ñaaŋ awo i kapiiŧ ñaaţ kakaarta kankyuujuŋ kë bniim babaa, kabaa kadooka? » \p \v 8 Kë aŧeem aji : « Mndënëm mi ŋhaaş ŋi nan manţuuŋ kë Moyiŧ adinanan uko mënţ. Kë uşë wo uunwo haŋ du ujuni. \v 9 Dţupan, woli ñaaŋ adook aharul anwooŋ aampiinţ na ñaaŋ aloŋ nampaţi, aşë niim aloŋ, ajuban pjuban pi piinţ. » \p \v 10 Baţaşarul bajaka aji : « Woli hënk di uwooŋ kawo pa ñiinţ na aharul, uhokan pwut bniim. » \p \v 11 Kë Yeŧu aŧeem baka aji : « Mënţ bañaaŋ bŧi bahilanuŋ kadinan pjukan pi mënţ, biki Naşibaţi aţenuŋ kë bahilani ţañ bahilanuŋ. \v 12 Iko iŧum ihinan kaneenan biinţ baniim : baloŋ baanhilan bniim ţiki babuka buka haŋ, baloŋ ţiki bakaş baka, baloŋ kak pşih pi Baţi paji paţu baanji baniim. Ñaaŋ anhinanuŋ pte uko wi, ateen wa! » \s1 Yeŧu ayeenk bapoţ bnuura \r (Markuŧ 10.13-16; Luk 18.15-17) \p \v 13 Bañaaŋ baţij Yeŧu bapoţ pa apaf baka iñen, abot añehandër baka, kë baţaşarul başë ŋoman na baka. \v 14 Kë Yeŧu aşë ji : « Nawutan bapoţ babi ţi nji, nakneenan baka, ţiki *Pşih pi Baţi pawo pi banwooŋ ji baka. » \v 15 Wi wi aşaaŋ apaf baka iñen aşë ya na bgahul. \s1 Yeŧu na ñiinţ nayok \r (Markuŧ 10.17-31; Luk 18.18-30) \p \v 16 Ñiinţ aloŋ abi añog Yeŧu aşë hepara aji : « Najukan, we wi nwooŋ kado unuura kakaana ubida wi mnţo? » \p \v 17 Kë aŧeema aji : « we ukaaŋ kë ikheparaan uko unuura wi ñaaŋ awooŋ i kado? Aloolan ţañ annuuriiŋ, Naşibaţi a. Woli iŋal kayeenk ubida wi mnţo kdo kado uko wi Bgah bajakuŋ. » \p \v 18 Kë akak ahepara aji : « Iko ihoŋ? » \p Kë aŧeema aji : « Iinkfiŋ ñaaŋ, iinkpiinţ na ahar ñaaŋ këme ayin ñaaŋ, iinkkiij, wutan katapar ñaaŋ uko wi awooŋ aandoo, \v 19 mëbaan şaaş na naan bnuura, ŋalan aŧënţu jibi iŋaluŋ uleefu. » \p \v 20 Kë naţaşa uŋ aŧeema aji : « Iko mënţ bŧi ddo ya. We wi nkaaŋ aduka pdo? » \p \v 21 Kë Yeŧu aji na a : « Woli iŋal kawo ñaaŋ anjaaŋ ado uko bŧi unliluŋ Naşibaţi, kya, kawaap iko yi ikaaŋ bŧi kaşë jej itaka mënţ kaţen bajuuk, kka pyok du baţi. Wal mënţ kşë bi kaţaşën. » \v 22 Wi naţaşa uŋ aŧiinkuŋ uko mënţ, aşë ya na pjooţan, ţiki ayok maakan. \p \v 23 Wi wi Yeŧu aşaaŋ aji na baţaşarul : « Dţupan na manjoonan pneej du *Pşih pi Baţi patam nayok maakan. \v 24 Aa, dţupan kak uko wi : Uyoj apel pa unŧaam wi pnkunkaali uneej ţi bhër bi kaguja kë di nayok aneej du Pşih pi Baţi. » \p \v 25 Wi baţaşarul baŧiinkuŋ uko waŋ bañoŋar fuţ aşë ji : « Kë in ahilanuŋ keeri kabuur? » \p \v 26 Kë Yeŧu aşë jaban baka këş aşë ji : « Bañaaŋ bajën baanhilan pbuuran ŋleef ŋi baka, kë Naşibaţi aşë wo aambiişna biişna nin uko uloŋ. » \p \v 27 Piyeer aji na a wal mënţ: « Tenan, ŋduk iko bŧi aţaşu. We wi ŋkluŋ kayeenk ba? » \p \v 28 Kë Yeŧu aji na baka : « Dţupan na manjoonan : woli umundu uhalu ubii, kë *Abuk Ñiinţ aneejan pşih na mndëm, an baţaşaraan iñeen na batëb nanţaşnuŋ nakak aţo na nji kaşih, kawayëş kntaali iñeen na ktëb ki Iŧrayel. \v 29 Kë biki katim naan kaţuuŋ kë baduk itoh yi baka, këme babuk başin baka, başin baka, banin baka, babuk baka, ŋţeeh ŋi baka, baluŋ kayeenk uko wi badukuŋ ŋyaaş iñeen-week kaşë kayeenk ubida wi mnţo. \v 30 Kë baŧum banwooŋ hënkuŋ baŧeek baluŋ kawo babaañşaani, baŧum banwooŋ babaañşaani baluŋ kawo baŧeek. » \c 20 \s1 Uhoñ wi bajaar biki baduuŋ ulemp \p \v 1 Yeŧu akak aji ţi uko waŋ: «*Pşih pi Naşibaţi pawo wo ji uko wi ajug uţeeh ampënuŋ na nfa kub ala balemp pa uţeeh wi nul. \v 2 Aŧiinkar na balemp aji aluk baka itaka inliŋuŋ na baluk bi unuur aşë do baka kë baya uţeeh. \v 3 Aţo ado uko ji ŋwoori ŋwajanţ apën awin balemp baloŋ kë bawo du bayiti baanka uko udo, \v 4 kë aşë ji na baka : “An kak, nayaan uţeeh ; dlukan bnuura.” \v 5 Kë bayaa. \p « Ajug uţeeh apën na mnde ilant, akak apën na pnak awin baloŋ, akak ado jibi adoluŋ na bukundi. \v 6 Wi unuur uţeehiiŋ, akak apën awin balemp baloŋ kë banaţ da aşë hepar baka aji : “we ukaaŋ kë nawo ţi, unuur bŧi bë naankdo uko uloŋ”? \v 7 Kë baŧeem aji nin aloŋ aanjej jej baka ulemp. \p « Kë aji na baka : “An kak, nayaan uţeeh.” \p \v 8 « Wi utaakal ubanuŋ, ajug uţeeh kë aşë ji na namali i nul : “Duun balemp iwul andoli baluk bi nul, ijunna bambaañşaanuŋ pbi işë ido kaya te du baŧeek.” \p \v 9 « Biki bajejuŋ ţi uţeeha unuur kë babii, ayeenk andoli baluk bi unuur upëb. \v 10 Baŧeek babi kak aşë şal aji bayeenk baluk bampeluŋ bi bambaañşaanuŋ pbi, kë başë wula baka andoli baluk bi unuur. \v 11 Wi bakyeenkuŋ itaka aşë ŋoman ţi uko wi ajug uţeeh adoluŋ \v 12 aji : “Bambaañşaanuŋ pbi balempa uwoori uloolan, kë işë luk baka aliŋan na un, ŋlempuŋ unuur bŧi ţi bnuur.” \p \v 13 « Kë Ajug uţeeh aşë ŧeem aloŋ ţi baka aji : “Nanoh, mëndolu nin buţaan bloŋ: Mënţ itaka yi, yi ŋŧiinkaruŋ i? \v 14 Jejan uko wi ŋŧiinkaruŋ, iya na bgahu. Ulilën lil kë nwul ambaañşaanuŋ pbi uko unliŋuŋ na wi nwuliiŋ. \v 15 Mënka na pdo uko unlilnuŋ na bka bi naan i? Këme iwo i kadeebaţ ţiki djoob bkow?” » \p \v 16 Yeŧu akak aji : « Kë hënk di di banwooŋ babaañşaani bakluŋ kawo baŧeek, baŧeek başë bawo bambaañşaani. » \s1 Uyaaş uwajanţën wi Yeŧu akţupuŋ pkeţul na pnaţa pi nul ţi pkeţ \r (Markuŧ 10.32-34; Luk 18.31-34) \p \v 17 Yeŧu aya Yeruŧalem aşë du baţaşarul iñeen na batëb kë bagaagi, aşë ţiini na baka wi bawooŋ ţi bgah aji : \v 18 « Natenan, ŋya Yeruŧalem, kë başë luŋ kawul *Abuk Ñiinţ *baţeŋan baweek na *bajukan Bgah. Baluŋ kaji aduknaanaa, pduknaana pi pkeţ. \v 19 Bawula banwooŋ baanwo bayuday bahilna babeŋa, bakoba na itinŧël, bapaŋa ţi kruŧ. Unuur uwajanţën aşë naţa ţi pkeţ. » \p \v 20 Wal mënţ kë anin babuk Ŧebede aşë bi añoga, ul na babukul, aŋup ţi kadunul pa phepara uko uloŋ. \v 21 Kë Yeŧu aşë ji na a : « we wi iŋaluŋ ba? » \p Kë aji na a : « Dolan babuk naan batëb biki baluŋ baţo aloŋ ţi kadeenu ki nu, aloŋ ţi kamayu, woli iluŋ aţo aşih. » \p \v 22 Yeŧu aŧeema aji : « Naamme uko wi nakñehanaanuŋ. Nahinan kadaan ţi pnkalame pi nji kayaaŋ kadaan, kahaj ji nji i? \p Kë baŧeema aji : « Ŋhinani. » \p \v 23 Kë Yeŧu aşë ji na baka : « Aa, naluŋ kadaan ţi pnkalame pi naan ; kë uko unwooŋ wi pţo ţi kañen naan kadeenu na kamayu, mënţ nji dwooŋ kadat banwooŋ biki pţo da, biki Paapa ajakuŋ aji bawo biki kaţo da, bukal bakluŋ kaţo da. » \p \v 24 Wi baţaşarul iñeen bandukiiŋ baŧiinkuŋ uko waŋ, aşë deebaţër batëb bukundi. \v 25 Wi wi Yeŧu aşaaŋ aţiini na baka bukal bŧi aji : « Nawin jibi başih biki ŋŧaak bajaaŋ bayuuj mndëm mi baka, baweek biki ŋŧaak kaŋoonkna bañaaŋ. \v 26 Uunwo kawo haŋ pa an. Anŋaluŋ pwo naweek ţi an awo i kawo nalempar baŧënţul. \v 27 Kë woli ñaaŋ aŋal pwo naŧeek ţi an, awalaan bkowul ado kalempar baŧënţul. \v 28 Kë hënk, *Abuk Ñiinţ aambi bi pa bado kalempara, abi pdo kalempar bañaaŋ kabot kawul ubida wi nul, uwo baluk bankbuuranuŋ bañaaŋ baŧum maakan. \s1 Bakuul batëb biki Yeŧu ajebanuŋ \r (Markuŧ 10.46-52; Luk 18.35-43) \p \v 29 Yeŧu na baţaşarul bapën ţi ubeeka wi Yeriko, kë bañaaŋ baŧum başë ţaşa. \v 30 Bakuul batëb baţo wal mënţ ţi kabaŋ ki bgah, kë wi baŧiinkuŋ kë Yeŧu akţëpuŋ aşë huuran aji : « Naweek, *Abuk Dayiţ, ñagi'un! » \p \v 31 Kë bañaaŋ baŧum banwooŋ da bawo ţi pŋoman na baka aji bayomp, kë başë huuranaara huuran maakan aji : « Naweek, Abuk Dayiţ, ñagi'un! » \p \v 32 Yeŧu anaţ adu baka aşë ji : « We wi naŋaluŋ ndolan ba? » \p \v 33 Kë baŧeema aji : « Naweek, dolan ŋdo kawin! » \p \v 34 Añaga baka aşë ban baka këş kë bakak awin ţi dko mënţ, aşë ţaşa na bgah. \c 21 \s1 Uneej Yeŧu ţi Yeruŧalem \r (Markuŧ 11.1-11; Luk 19.28-40; natenan ţi Yowan 12.12-19) \p \v 1 Yeŧu na baţaşarul bañog Yeruŧalem aten ubeeka wi Beŧfage du umbaŋ wi Pnkuŋ pi Mnoliwera\f + \fr 21:1 \fr*\fq Pnkuŋ pi Mnoliwera : \fq*\ft “Mont des Oliviers, Monti de Oliveira, Mount of Olives.”\ft*\f*. Kë aşë yil baţaşarul batëb, \v 2 aji na baka : « Nayaan du ufëţ unwooŋ ţi kadunan ; uneejaran neej nawin batan ubuuru na ubuk wa ; nafënşan ŋa naţijën. \v 3 Woli baheparan uko unkayi, naŧeem kaji Ajugun anuma ŋa. Ţi dko mënţ bawutan naya na ŋa. \p \v 4 Uko mënţ uwoo, uko wi Naţupar Naşibaţi abiiŋ aţup uhilna udolana : \q1 \v 5 \qt “Najakan na ubeeka wi *Ŧiyoŋ\qt* \q2 \qt Naşih i nu abi ţi iwi ;\qt* \q1 \qt awalan bkowul, adapa ubuuru,\qt* \q2 \qt na ubuuru umpoţi, ubuk unŧaam ulempni”\qt*\x + \xo 21:5 \xo*\xt Ŧakariya 9.9.\xt*\x* \p \v 6 Baţaşar Yeŧu baya, ado jibi ajakuŋ na baka, \v 7 aţij ubuuru na ubuk wa. Wi wi başaaŋ ajej imişa yi baka agur ţi ŋa kë Yeŧu aşë paya. \v 8 Bañaaŋ baŧum maakan bawo ţi bgah wal mënţ, ajej iyeti yi baka aşeef ţi bgah ; kë baloŋ batib inah yi mnko aşeef. \v 9 Bañaaŋ baŧum bankpoşuŋ ţi kadunul na bankţaşuluŋ bahuuran aji : \q1 \qt « Hoŧana,\qt*\f + \fr 21:9 \fr*\fq Hoŧana \fq*\ft Ţi uhebërë dawo « Buuran » aşë bi kak uţup unjaaŋ udëmanaan Naşibaţi.\ft*\f* iwi *Abuk Dayiţ \q1 \qt Bnuura nuura ţi ankmbiiŋ ţi katim ki Ajugun\qt* \q1 \qt Hoŧana! Naşibaţi adëm du baţi duuţ! »\qt*\x + \xo 21:9 \xo*\xt Kañaam 118.26.\xt*\x* \p \v 10 Wi Yeŧu aneejuŋ ţi Yeruŧalem, bañaaŋ biki ubeeka bŧi bañoŋar fuţ aşë hepar aji : « I abaa wo wo ahoŋ ba? » \p \v 11 Kë bañaaŋ başë ŧeem aji : « Yeŧu Naţupar Naşibaţi a, awo i Naŧaret du Galilay. » \s1 Yeŧu na bawaap du Katoh Kaweek ki Naşibaţi \r (Markuŧ 11.15-19; Luk 19.45-48; natenan ţi Yowan 2.13-22) \p \v 12 Yeŧu aya neej du *Katoh Kaweek ki Naşibaţi aşë jun pdook bawaap na banknuguŋ bŧi banwooŋ da. Awat ŋmeeşa ŋi baţëlëş itaka, na iţij yi bawaap ŋbalab. \v 13 Wi wi aşaaŋ aji na baka : « Naşibaţi aţup ţi Ulibra wi nul aji : \qt “Katoh naan kaluŋ kadu'ana *katoh kañehanaani”\qt*\x + \xo 21:13 \xo*\xt Iŧayi 56.7.\xt*\x* kë an, naşë kakan ka \qt dko dmennaani di bakiij!\qt*\x + \xo 21:13 \xo*\xt Yeremiya 7.11.\xt*\x* » \p \v 14 Bakuul baloŋ na banknjiinkuŋ babi añoga da, kë ajeban baka. \v 15 *Baţeŋan baweek na *bajukan Bgah bawin iko iñoŋarënaan yi adoluŋ abot aŧiink bapoţ kë bakhuuran du Katoh Kaweek ki Naşibaţi aji : « Hoŧana, iwi *Abuk Dayiţ » aşë deebaţ. \v 16 Bajaka wal mënţ: « Iŧiink uko wi bapoţ biki bakjakuŋ i? » \p Kë Yeŧu aji na baka : « Dŧiink bnuura di ; naambaaŋ kaleyiira ţi Ulibra wi Naşibaţi dko danjakuŋ: \q1 \qt “Ido kë bapoţ bampoţi\qt* \q1 \qt na bambaaŋ abuka buka\qt* \q1 \qt kë bakdëmanu.” »\qt*\x + \xo 21:16 \xo*\xt Kañaam 8.2.\xt*\x* \p \v 17 Yeŧu aduk baka ţuŋ, apën ţi ubeeka, aya Betani di ayaaŋ afërna. \s1 Bko bi Yeŧu afëpuŋ \r (Markuŧ 11.12-14,20-24) \p \v 18 Na nfa, wi Yeŧu akkakuŋ ubeeka wi Yeruŧalem, kë ubon uşë de a. \v 19 Awin bko bloŋ bi bajaaŋ bado bfig ţi kabaŋ ki bgah, abi añog ba, aşë ţënka itoh toh. Aji wal mënţ na bko buŋ: « Nin iinkak abuk! » Ţi dko mënţ, kë bko babi kay kay. \v 20 Baţaşarul bawin uko mënţ aşë ñoŋar maakan. Bahepar Yeŧu aji : « hum di di bko bi bahiluŋ akay hënk ţi dko mënţ? » \p \v 21 Kë Yeŧu aŧeem baka aji : « Dţupan, manjoonan ma, woli nahaţ Naşibaţi abot awo naanka ŋşal ŋtëb, mënjakan nahil pdo bfig bi bakay, nadoo hilan kaji na pnkuŋ pi : “Pënan ţi, iya ijot du bdëk,” uko mënţ udolana. \v 22 Woli nahaţi, uko bŧi wi nañehanuŋ Naşibaţi, adolan wa. » \s1 In aţuuŋ Yeŧu pdo iko yi akdoluŋ \r (Markuŧ 11.27-33; Luk 20.1-8) \p \v 23 Yeŧu aneej du *Katoh Kaweek ki Naşibaţi aşë jun pjukan. Wal mënţ kë *baţeŋan baweek na *bantohi bayuday başë bi añoga ahepara aji : « Mnhina mnhoŋ mi mi ikdolnuŋ iko yi ba? In ajakiiŋ kë ihilan kado ya? » \p \v 24 Kë Yeŧu aşë ŧeem baka aji : « Nji kak, dŋal kaheparan uko uloolan ţañ ; woli naŧeemën, kaşë ţupan wal mënţ mnhina mi nji kadolni iko yi. \v 25 In ayiluŋ *Yowan pbatŧaar ba? Naşibaţi a, këme bañaaŋ baka? » \p Kë başë wo ţi plaţar ţi pŧoof pi baka aji : « Woli ŋŧeem aji Naşibaţi ayiluluŋ, aheparun uko unkaaŋ kë ŋënfiyaara? \v 26 Kë woli ŋŧeema aji bañaaŋ bayiluluŋ, ŋwo i kaţi bañaaŋ bŧi babi banaţara'un, ţiki bafiyaar kë Yowan awo Naţupar Naşibaţi. » \p \v 27 Baŧeem Yeŧu wal mënţ aji baamme anyiluluŋ. Kë aşë ji na baka : « Nji kak mënkţupan mnhina mi nji kadolnuŋ iko yi. » \s1 Uhoñ wi ajug katoh na babukul batëb \p \v 28 Yeŧu akak aji na baka : « Kë we wi naşaluŋ ţi uko wi? Ñiinţ aloŋ abi ka bapoţ batëb. Aţiini na naŧeek aji na a : “Abuk naan, yaan ilemp nţa du uţeeh.” \v 29 Kë abukul uŋ aŧeema aji : “A-a, mënkya ;” aţo aban ţuŋ aşal, anaţa aya uţeeh. \v 30 Aşin baka akak aţiini na natëbanţën. Kë aŧeem aji : “Aa, Paap dya” aşë bi wo aanya. \v 31 Ahoŋ ţi batëb bukuŋ adoluŋ uko wi aşin baka aŋaluŋ? » \p Kë baŧeem aji : « Naŧeek. » \p Kë Yeŧu aşë ji na baka wal mënţ: « Dţupan, manjoonan ma, bakobraar daaşa na baaţ baţuunk babanan uŧeek du *Pşih pi Naşibaţi. \v 32 Hënk di uwooŋ, *Yowan Nabatŧaar abi ţi adiimanan bgah bŧool kë naanfiyaara ; kë bakobraar daaşa na baaţ baţuunk kë başë fiyaara. Kë wi nadooŋ awin uko mënţ naanţëlşa ţëlëş ŋhaaş ŋi nan afiyaara. » \s1 Uhoñ wi balemp biki uwoorta \r (Markuŧ 12.1-12; Luk 20.9-19) \p \v 33 Yeŧu akak ahoñ aji : « Nakaan naŧiink uhoñ wi : Ñiinţ aloŋ abi ŧepi uwoorta wi mnko manjaaŋ mandolna ubiñu, aşë biig wa afooyan. Ajip bhër ado dko dpooñni, abot akiin bliit bi mnlaak bkuuŋţaan pa bayeŋ, aşë dukar wa bañaaŋ baloŋ pa badoki bapooñle bawula kafah ki nul, aşë ya bayaaş. \v 34 Wal wi upooñ ubanuŋ, kë aşë yil balemparul du bañaaŋ banwooŋ du uwoorta pa pyeenk kafah ki nul. \v 35 Bañaaŋ mënţ bamob balemparul, akob aloŋ, afiŋ natëbanţën, akak atap nawajanţën mnlaak afiŋa. \v 36 Ajug uwoorta akak ayil balemparul baloŋ, banŧumuŋ apel baŧeek, kë bañaaŋ banwooŋ du uwoorta badola baka ji baŧeek. \v 37 Kë abaañşaan ayil abukul, aşal aji : “Baya kakali abuk naan.” \v 38 Kë wi biki adukaruŋ uwoorta bawinuŋ abukul, aşë laţar aji : “I, akdukiiŋ na iko yi aşin. Najoh ŋfiŋa, ŋşë ŋduka na ya!” \v 39 Bamoba, apënan ţi uwoorta afiŋ. » \p \v 40 Kë Yeŧu aşë hepar baka aji : « Kë we wi ajug uwoorta akeeri bi kado bañaaŋ mënţ wi akbiiŋ? » \p \v 41 Kë baŧeema aji : « Pfiŋ pi akfiŋuŋ bañaaŋ bawuţaan biki uwoorta mënţ pawuţ. Ajej uwoorta kawul baloŋ, bankwululuŋ kafah ki nul upooñ ubanle. » \p \v 42 Yeŧu aji na baka wal mënţ: « Naambaaŋ kaleyiira uko umpiiŧuŋ ţi Ulibra wi Naşibaţi i? \q1 \qt “Pnduba pi baniw bapokuŋ\qt* \q2 \qt pakakuŋ amëban katoh\qt* \q1 \qt uko mënţ uwo udo wi Ajugun\qt* \q2 \qt unuura abot awo uñoŋarënaan ţi këş ki nun.” »\qt*\x + \xo 21:42 \xo*\xt Kañaam 118.22-23.\xt*\x* \p \v 43 Yeŧu akak aji na baka : « Ukaaŋ kë nji kaţupan : Naşibaţi aluŋ kajej *Pşih pi nul kawul pa bañaaŋ baloŋ bankdoluŋ uko unnuuriiŋ ţi këş ki Naşibaţi. \v 44 Ñaaŋ ankjotuŋ ţi pnduba mënţ, akita, kë ñaaŋ i pakjotnuŋ, panantëla. » \p \v 45 *Baţeŋan baweek na bafariŧay bayikrën kë bukal bakaaŋ kë Yeŧu akhoñ haŋ. \v 46 Bado na pmoba wal mënţ aşë ţi bañaaŋ banşaluŋ aji Yeŧu awo *Naţupar Naşibaţi. \c 22 \s1 Uhoñ wi bampokuŋ pbi pyoban \r (Luk 14.15-24) \p \v 1 Yeŧu akak ahoñ na baka aji : « \v 2 *Pşih pi Baţi panaam ji uko wi naşih anduuŋ bañaaŋ pyoban ţi bniim bi abukul. \v 3 Ayil balemparul pa baya badu biki aduuŋ pyoban kë başë wo baaŋal pbi. \v 4 Kë akak ayil baloŋ aji na baka : “Najakan na biki nduuŋ pyoban kë djuŋ pde, afiŋ ŋgit ŋkaş ŋi naan na ŋnŧaam ŋannuurnaaniiŋ ţi ŋi naan, iko bŧi ibëkani, babi ţi dko di bniim.” \p \v 5 « Kë biki baduuŋ başë wo baando ţo ţo aten uko mënţ, andoli aŧool kaya pdo kanuma ki nul : baloŋ baya ŋţeeh, baloŋ pjula. \v 6 Kë bandukiiŋ bamob balempar naşih, ahajan baka afiŋ. \v 7 Naşih adeebaţi, aşë do bangoli biki nul kë bafiŋ balaŧ mënţ abot atër ubeeka wi baka. \v 8 Wi wi aşaaŋ aji na balemparul : “Pde pabaa kë biki mbiiŋ adu pyoban başë wo baanŧaaŋ na pde pa. \v 9 Nayaan du ŋpaţ bgah nadu bañaaŋ bŧi biki nakwinuŋ.” \v 10 Kë balemparul baya ţi igah, adu biki bawinuŋ bŧi, bawuţaan na banuura, kë dko di bniim daŧumi. \p \v 11 « Naşih aneej wal mënţ pten bambiiŋ pyoban aşë win da ñiinţ aloŋ anwooŋ aanwoh imişa yi ufeŧtu. \v 12 Kë aşë ji na a : “Nanoh, hum di di idoluŋ adoo neej ţi, bë iinwoh imişa yi ufeŧtu ba”? Kë uŋ mënţ ayompi. \v 13 Naşih kë aşë ji na balemparul : “Natanana ihoţ na iñen nafëla bdig du bdëm, dul di akyaaŋ kawooni kabot kadeebaţ kadohrën.” » \v 14 Kë Yeŧu aşë akak aji : « Bañaaŋ baŧum badu'anaa kë bantiinku bakdataniiŋ. » \s1 Pluk Ŧeŧar daaşa \r (Markuŧ 12.13-17; Luk 20.20-26) \p \v 15 Wi uko mënţ uţëpuŋ, *bafariŧay baya ayitiir wal mënţ katen jibi bakdoli pa pţaawan Yeŧu ţi bţup. \v 16 Wi wi bayiluŋ baţaşar baka baloŋ na baloŋ biki *Herod kë baji na a : « Najukan, ŋme kë iwo ñaaŋ i manjoonan, abot aji kjukan bgah bi Naşibaţi na manjoonan. Iinji kţi nin ñaaŋ ţiki iinji kten uko wi ñaaŋ awooŋ. \v 17 Ţupun keeri, we wi işaluŋ? Ŋwo i kaluk *Ŧeŧar naşih daaşa këme ŋënwo i kaluka da? » \p \v 18 Kë Yeŧu ammeeŋ ŋşal ŋwuţaan ŋi baka aşë ŧeem baka aji : « An balagare! We ukaaŋ kë nakdo na pţaawanaan ba? \v 19 Nadiimanaan pataka pi najaaŋ nalukna daaşa. » \p Kë badiimana pa, \v 20 kë aşë ji na baka : « Kaara di in dawooŋ ţi pa? Kë katim ki in kawooŋ ţi pa? » \p Kë baŧeem \v 21 aji : « Ŧeŧar a. » \p Wi wi aşaaŋ aji na baka : « Nakeerin nakakan Ŧeŧar uko unwooŋ wi Ŧeŧar, naşë nakakan Naşibaţi uko unwooŋ wi Naşibaţi. » \v 22 Wi ajakuŋ haŋ kë başë ñoŋar fuţ aduka, aya. \s1 Pnaţa ţi pkeţ \r (Markuŧ 12.18-27; Luk 20.27-40) \p \v 23 Unuur mënţ, *baŧaduk baloŋ babi añog Yeŧu – bukal bajaaŋ baji pnaţa ţi pkeţ paanwoo – \v 24 aşë ji na a : « Najukan, *Moyiŧ apiiŧ pa un aji : “Woli ñaaŋ akeţ bë aanka napoţ, abuk aşin awo kayeenk aharul, kahilna kabukara bapoţ.” \v 25 Kë uşë bi ka ţi un biinţ paaj na aloŋ banţaaruŋ. Naŧeek aniim ñaaţ aşë waaŋa bë aambuki, adukar abuk aşin aharul. \v 26 Kë natëbanţën akak akeţ aduk ñaaţ bë aambuki, kë uwoha haŋ pa nawajanţën kak, awoha haŋ pa bukal paaj na aloŋ bŧi. \v 27 Wi bukal bŧi bakeţuŋ, kë ñaaţ akak akeţ. \v 28 Kë hënkuŋ woli bañaaŋ baluŋ anaţa ţi pkeţ, in akwooŋ ayin ñaaţ mënţ, wi bukal paaj na aloŋ bŧi baniimuluŋ? » \p \v 29 Kë Yeŧu aşë ŧeem baka aji : « Naneemi, naamme Ulibra wi Naşibaţi abot awo naamme mnhina mi nul. \v 30 Hënk di uwooŋ, woli bañaaŋ baluŋ anaţa ţi pkeţ, biinţ baankniim, kë baaţ baankniima, baluŋ kawo ji ŋwanjuŧ du baţi. \v 31 Kë ţi uko wi pnaţa ţi pkeţ, naambaaŋ kaleyiira uko wi Naşibaţi ajakuŋ i? Aji : \v 32 \qt “Dwo Naşibaţi i Abraham, i Iŧaak, na i Yakob.” »\qt*\x + \xo 22:32 \xo*\xt Ppën 3.6.\xt*\x* \p Yeŧu akak aji na baka : « Naşibaţi awo i bañaaŋ bajeb, aanwo i bankeţuŋ. » \v 33 Bañaaŋ bankŧiinkuluŋ bŧi bañoŋar ţi pjukan pi nul. \s1 Uko undëmnuŋ ţi iko yi bgah bajakuŋ \r (Markuŧ 12.28-34; Luk 10.25-28) \p \v 34 *Bafariŧay baŧiink kë Yeŧu aŧeem *baŧaduk kë bawaaŋ uţup aşë yitiir. \v 35 Kë aloŋ ţi baka, anwooŋ *najukan Bgah aşë ŋal pţaawan Yeŧu aşë hepara aji : \v 36 « Najukan, ţi iko yi bgah bajakuŋ, uhoŋ udëmnuŋ dëm ba? » \p \v 37 Kë aşë ŧeema aji : « Ŋalan Ajugun Naşibaţi i nu na kaţëbu bŧi, na uhaaşu bŧi, na uşalu bŧi. \v 38 Uko waŋ udëmnuŋ ţi iko yi bgah bajakuŋ. \v 39 Kë uko unyeenkuŋ ţi wa abot adëm kak wii wi : Ŋalan aŧënţu jibi iŋaluŋ uleefu. \v 40 Iko itëb yuŋ iţonkrën *Bgah bi Moyiŧ bŧi na pjukan pi *baţupar Naşibaţi. » \s1 Kriŧtu na Dayiţ \r (Markuŧ 12.35-37; Luk 20.41-44) \p \v 41 Jibi *bafariŧay bayitiiruŋ, kë Yeŧu aşë hepar baka aji : « \v 42 we wi naşaluŋ ţi *Kriŧtu ba? Awo abuk in ba? » \p Kë baŧeema aji : « Awo *abuk Dayiţ. » \p \v 43 Kë Yeŧu aşë ji na baka : « Kë hum di di *Uhaaş wi Naşibaţi uţuuŋ Dayiţ kë aji du'a Ajugun ba? Ul, anţiiniiŋ aji : \q1 \v 44 \qt “Naşibaţi Ajugun aji na Ajugun :\qt* \q2 \qt Ţoon ţi kañen naan kadeenu\qt* \q1 \qt te ndoo ndo başooradu\qt* \q2 \qt ido kapafna baka ihoţ.”\qt*\x + \xo 22:44 \xo*\xt Kañaam 110.1.\xt*\x* » \p \v 45 Yeŧu akak aji : « Keeri, woli Dayiţ aji du Kriŧtu Ajugun, hum di di ahilanuŋ kawo kak Abuk Dayiţ? » \v 46 Nin aloŋ ţi baka aanhinan aŧeema. Kapëna unuur mënţ nin aloŋ aankak añoom phepara uko uloŋ. \c 23 \s1 Pţaafara bajukan Bgah na bafariŧay \r (Markuŧ 12.37-40; Luk 11.39-52; 20.45-47) \p \v 1 Kë Yeŧu aşë ţiini na pnŧuk pi bañaaŋ na baţaşarul aji na baka : \v 2 «*Bajukan Bgah na *bafariŧay baţo ţi pţij pi *Moyiŧ. \v 3 Nadoon kado nabot nado kaţaş iko bŧi yi bakţupanaŋ, naşë nawut pdo kado uko wi bajaaŋ bado : ţiki baji baţup kaşë wo baanji bado uko wi baţupuŋ. \v 4 Baji batan idaaj idiţ kaţu bañaaŋ pkuŋa ya, bukal ţi ŋleef ŋi baka başë pok pdeeŋ pkoñ ploolan ţañ pţënk baka. \v 5 Ţi iko bŧi yi bakdoluŋ baji bala pwinana ţi bañaaŋ ukaaŋ kë kako ki bajaaŋ baţu Uţup wi Naşibaţi katan ţi bkow na iñen yi baka kaji kadëm. Iñen yi imişa yi baka ikak aji ihaan maakan\f + \fr 23:5 \fr*\ft Bayuday baji bado iko iloŋ yi bapiiŧuŋ Uţup wi Naşibaţi kaleşna wa. Ital iniilu inwooŋ ţi iñen yi imişa yi baka ikak aji ileşan baka Uţup wi Naşibaţi.\ft*\f*. \v 6 Baji baŋal pţo ţi iţij innuurnaaniiŋ woli bawo du dko di ufeŧtu kabot kaŋal pţo kadun du *itoh iñehanaani. \v 7 Baji baŋal bañaaŋ banohnţën baka ţi dko di bañaaŋ kabot kaŋal bañaaŋ bado kadu baka “Najukan”. \p \v 8 « Kë an, nawutan kado bañaaŋ bado kadu'an “Najukan”; an bŧi naţaari abot akaha najukan aloolan ţañ. \v 9 Nawutan kado kado ñaaŋ aloŋ kaji Aşinan ţi mboş ; nakaha Aşinan aloolan, anwooŋ du baţi. \v 10 Nawutan kado badoo badu'an “Nayafan”; nakaha nayafan aloolan, anwooŋ *Kriŧtu. \v 11 Anwoonuŋ naweek ţi an akluŋ kawo nalempar baŧënţul. \v 12 Ñaaŋ ankdëmanuŋ bkowul baluŋ kawalana, kë ñaaŋ ankwalanuŋ bkowul baluŋ kadëmana. » \s1 Pwuţan pi bafariŧay \p \v 13 Yeŧu akak aji : « Nawuţani an *bajukan Bgah na an *bafariŧay an nanwooŋ balagare, nanjaaŋ naneenan bañaaŋ pneej du *Pşih pi Baţi. Naanji naneej da an ţi ŋleefan kë naanji nawut banŋaluŋ pneej baneej! \v 14 [Nawuţani an bajukan Bgah na an bafariŧay balagare, naji nade bka bŧi bi baaţ bayoţ kabot kajon ţi pñehan Naşibaţi pa pwinana. Ukaaŋ kë Naşibaţi akluŋ kakoban kakob kandëmnuŋ maakan.] \p \v 15 « Nawuţani an bajukan Bgah na an bafariŧay, an nanwooŋ balagare, an biki pkakan ñaaŋ aloolan ţi udolade wi nan pajaaŋ paţu namuur idëk na ŋŧaak. Woli naka'a, naji nadola aŧaaŋ na pneej infernu ŋyaaş ŋtëb kapelan. \p \v 16 « Nawuţani, an bayuuj bgah banwooŋ bakuul, nanjaaŋ naji : “Woli ñaaŋ ajej *Katoh Kaweek ki Naşibaţi amehnaana, uunwo ukoolan ; bë woli ñaaŋ amehna ţi uwuuru wi katoh ki Naşibaţi, awo i kado uko wi ajakuŋ.” \p \v 17 « An bawaaŋ ŋşal, an bakuul! we udëmnuŋ: uwuuru wa këme katoh ki Naşibaţi kandoluŋ kë uwuuru mënţ uyimani? \v 18 Nakak aji naji : “Woli ñaaŋ amehna ţi *bliit bi mngur, uunwo ukoolan, bë woli ñaaŋ amehna ţi iko inţeŋanuŋ ţi ba, awo i kado uko wi ajakuŋ.” \v 19 An bakuul, we udëmnuŋ: iko inţeŋanuŋ ţi bliit bi mngur këme bliit bi mngur bankakanuŋ iko mënţ kë iyimani? \v 20 Pmehna ţi bliit bi mngur pawo pmehna ţi ba na ţi iko bŧi inwooŋ ţi ba. \v 21 Kë pjej Katoh Kaweek ki Naşibaţi kamehnaana pawo pmehna ţi ka na ţi anfëţuŋ ka. \v 22 Pmehna ţi baţi pawo pmehna ţi pţij pşihni pi Naşibaţi na ţi anţooŋ ţi pa. \p \v 23 « Nawuţani an bajukan Bgah na an bafariŧay, an nanwooŋ balagare, nanjaaŋ nawul kafah ki Naşibaţi ţi iko bŧi yi nakjaaruŋ kadoo wul impoţëţaanuŋ maakan aşë wo naanji nado uko unkaanuŋ udooni ţi iko yi bgah bajakuŋ: pwo naŧool, pñaga, na pfiyaar Naşibaţi. Yaŋ yi yi nawooŋ i kado lah kaşë kawut kaţilma indukiiŋ \v 24 An bayuuj bgah banwooŋ bakuul, nanjaaŋ natëntan poot pi nan pa ppënan uwu kaşë yoor unŧaam wi pnkunkaali. \p \v 25 « Nawuţani an bajukan Bgah na bafariŧay an nanwooŋ balagare, naji nawent ikoopa yi nan na iraata yi nan bnuura ţi bdig, meeţ daşë ŧum na iko yi kakiij na kafeer. \v 26 Iwi nafariŧay nakuul, duniin iwent kakoopa na praata meeţ, bdig bahilna bajinţ. \p \v 27 « Nawuţani an bajukan Bgah na an bafariŧay an nanwooŋ balagare nanjaaŋ nawo ji ihër yi babomanuŋ: iji inuura ţi bdig, meeţ kaşë ŧum na imoh na iko impuţuŋ. \v 28 Kë hënk di di nawooŋ, naji nawo wo ji bañaaŋ baŧool ţi kadun ki bañaaŋ, aşë ŧum na kalagare na buţaan ţi ŋhaaşan meeţ. \p \v 29 « Nawuţani an bajukan Bgah na an bafariŧay an nanwooŋ balagare, nanjaaŋ naniw ihër yi *baţupar Naşibaţi kabot kaboman ihër yi baŧool, \v 30 kaşë kaji ţi uşal : “Woli ŋwo laalan da ţi wal wi başinun, ŋënknaakiir na baka katul pñaak pi baţupar Naşibaţi.” \v 31 Hënk naji nadinan kë nawo babuk bambiiŋ afiŋ baţupar Naşibaţi. \v 32 Nabaañëş uko wi başinan babiiŋ ajun. \p \v 33 « An ŋpula, pntuni pi ŋnfunan! Hum di di nakhinanuŋ kabuur kakob, kawo naankneej infernu? \v 34 Waŋ ukaaŋ kë nji kayil baţupar Naşibaţi, bañaaŋ banwooŋ na uşal unŧuŋa, na bajukan : naluŋ kafiŋ baloŋ, kapaŋ ţi kruŧ, naluŋ kafud baloŋ itinŧël du *itoh iñehanaani yi nan, kabot kadookar na baka na ŋbeeka. \v 35 Hënk, pñaak bŧi pi bañaaŋ baŧool pi natuluŋ ţi mboş pahilna pakak ţi an, du pkeţ pi Abel naŧool te du pi Ŧakariya, abuk Baraki, i bafiŋuŋ ţi dko danwooŋ ţi pŧoof pi umeeşa wi bţeŋan na *dko dyimanaan di Katoh Kaweek ki Naşibaţi. \v 36 Dţupan na manjoonan, kawuuŋ ki kayeenk kakob ki iko mënţ bŧi ikţijuŋ. » \s1 Yeŧu aţëgara Yeruŧalem \r (Luk 13.34-35) \p \v 37 Yeŧu akak aji : « Yeruŧalem, Yeruŧalem, iwi injaaŋ kfiŋ *baţupar Naşibaţi kabot katap biki ayiluŋ ţi iwi mnlaak, ŋyaaş ŋŧum ddo na pţonkrën babuku jibi uguk ujaaŋ uboof ŋbuk wa, kë ipoki. \v 38 Hënkuŋ, Naşibaţi aşaaŋ adukaran katohan. \v 39 Dţupan, naankak awinën te unuur wi nakluŋ kaji : “Ñaaŋ ankmbiiŋ ţi katim ki Ajugun anuurandëni !” » \c 24 \s1 Uŧoka Katoh Kaweek ki Naşibaţi \r (Markuŧ 13.1-4; Luk 21.5-7) \p \v 1 Yeŧu apën ţi *Katoh Kaweek ki Naşibaţi, kë baţaşarul başë ñoga pa pdiimana jibi kadëmi akuţ anuura. \v 2 Kë aşë ŧeem baka aji : « Jëm nawin iko yi bŧi i? Na manjoonan dţupan, nin plaak paankduka kapaf ţi pŧënţ pa ţi bë paankfoma kajot ţi mboş. » \s1 Ŋnuur ŋi mnhaj \r (Markuŧ 13.5-13; Luk 21.8-19) \p \v 3 Yeŧu aţo du pnkuŋ pi mnoliwera, kë baţaşarul başë bi agaag na a, ahepara aji : « Ţupun, lum di di uko waŋ ukwooŋ, na uko unkyuujuŋ un ubi'u na uba umundu? » \p \v 4 Kë aŧeem aji : « Naţaafaraan baguuran, \v 5 ţiki bañaaŋ baŧum baluŋ kabi na katim ki naan, kaji bukal bawooŋ *Kriŧtu, kaguur bañaaŋ baŧum. \v 6 Woli naluŋ aŧiink ŋgut, abot aŧiink kë bakţiiniyaan ŋgut, nawutan kalënk : iko mënţ iwo i kawo. Kë naşë wo i kame kë uundobi wo uba umundu. \v 7 Uŧaak unaţa ugut na uŧaak uloŋ, pşih pagut na ploŋ. Ubon uluŋ kawo ţi ŋŧaak ŋloŋ, mboş mando kaşinţar. \v 8 Iko mënţ bŧi ikwooŋ ujuni wi mnhaj mnweek, ji mnhaj mi ñaaţ ankyaaŋ kabuk. \p \v 9 « Wal mënţ baluŋ kamoban kawul bahajanan bafiŋ ; katim ki naan kaluŋ kaţu ŋŧaak bŧi ŋaşooran. \v 10 Bañaaŋ baŧum baankak afiyaarën, bado kawaapar kabot kaşoorad. \v 11 Baŧum baluŋ kaţilan kaji bawo *baţupar Naşibaţi kaguur bañaaŋ baŧum. \v 12 Buţaan dadëm maakan bañaaŋ badoo bakak baankak aŋalad. \v 13 Kë ñaaŋ anşaaŋ amëban ţi nji aliinŧ ŋnuur bŧi, uŋ mënţan aluŋ kabuur. \v 14 Baluŋ kaţup *Uţup Ulil Unuura wi *Pşih pi Baţi wi ţi umundu bŧi, bañaaŋ bŧi bahilna baŧiink wa. Wal mënţan wi wi uba umundu ukbiiŋ. » \s1 Unoor uweek \r (Markuŧ 13.14-23; Luk 21.20-24) \p \v 15 Yeŧu akak aji : « Woli nawin uko uwuţaan maakan unjaaŋ uţopan, wi *Daniyel *Naţupar Naşibaţi aţiiniyaanuŋ kë uwo ţi *dko dyimanaan du Katoh Kaweek ki Naşibaţi – ankleyiiruŋ awo i kayikrën – \v 16 bañaaŋ bankwooŋ du uŧaak wi *Yuda bakeeriin baţi baya du inkuŋ iweek. \v 17 Anţooŋ du uşaala awutan kaneejar uko uloŋ. \v 18 Anwooŋ du uţeeh, awutan kakakar bayeti bi nul! \v 19 Ŋnuur mënţ, baaţ bankwooŋ na iyiŋ, na bankbootanuŋ bawuţan. \v 20 Nañehaan pţi mënţ pawut kawo ţi wal wi uşubal na mpoj këme ţi *unuur wi pnoorfën. \v 21 Ŋnuur mënţ ŋawo ŋnuur ŋi mnhaj mnweek. Mnhaj manwooŋ maambaaŋ kawohara wi umundu uwoonuŋ ; kë mnhaj mnŧënţ ma maankak aluŋ kawo nin uyaaş uloŋ kak. \v 22 Kë woli Naşibaţi aantiinkţën lah ŋnuur mënţ, nin ñaaŋ aankduka duka kado kahefënţ ; kë bañaaŋ biki adatuŋ başë ţu kë atiinknţën ŋa. \p \v 23 « Wal mënţ, woli ñaaŋ ajakan : “*Kriŧtu awi !” këme : “Awi moŋ !” Nin nakfiyaara. \v 24 Bañaaŋ baluŋ kanaţa kaţilan kaji bawooŋ Kriŧtu na *baţupar Naşibaţi. Bado mlagre na iko iñoŋarënaan pa woli bahilani bado ŋaabar du baka biki Naşibaţi ajokuŋ. \v 25 Aa, dţupan nawo bame ji uko mënţ ubi udo kaban. \p \v 26 « Woli bajakan keeri : “Kriŧtu awi du *pndiiş” nawutan kaya da ; këme woli bajakan : “Awi amena moŋ” nakfiyaar uko mënţ nin. \v 27 Jibi kaliik liik kajaaŋ kawoona kabaŋ kaloŋ ki baţi, kajeehan baţi bŧi, hënk di di ubi wi *Abuk Ñiinţ ukluŋ kawo. \v 28 Dko di unŧaam ukeţnuŋ dul di ŋjugude ŋajaaŋ ŋayit. » \s1 Ubi wi Abuk Ñiinţ \r (Markuŧ 13.24-27; Luk 21.25-28) \p \v 29 Yeŧu akak aji : « Woli ŋnuur ŋi unoor ŋuŋ ŋaţëpa ţëp, \q1 \qt “Unuur uunkak ado katër,\qt* \q2 \qt pli paankak ado katër,\qt* \q1 \qt ŋjah ŋajot,\qt* \q2 \qt mnhina mi baţi manşinţar\qt*\x + \xo 24:29 \xo*\xt Iŧayi 13.10; 34.4.\xt*\x*. \p \v 30 Wal mënţ, iko inkyuujuŋ kë *Abuk Ñiinţ abi, iwinana du baţi, kntaali ki umundu bŧi kaluŋ kayewla ; kawin Abuk Ñiinţ abi ţi infëluŋ yi baţi na mnhina na mndëm mweek. \v 31 Aluŋ kayil ŋwanjuŧ ŋi nul ŋabi na plul pweek, ŋayitrën bañaaŋ biki adatuŋ banwoonuŋ ŋŧaak bŧi kapëna du kabaŋ kaloŋ ki umundu te kaloŋ. \s1 Uhoñ wi mnko \r (Markuŧ 13.28-32; Luk 21.29-33) \p \v 32 Yeŧu akak aţiini na baka aji : « Natenan ţi mnko. Wi inah ijunaŋ jun pluuman, kë itoh ipëni, naji name kë pti pañogi. \v 33 Kë hënk, woli naluŋ awin iko mënţ bŧi, nameen kë ubi wi *Abuk Ñiinţ uñogi, awuŋ ţuŋ plëman. \v 34 Na manjoonan, dţupan kawuuŋ ki kaankţëp bë iko mënţ bŧi iinwinanaa. \v 35 Baţi na mboş ŋaba, kë ŋţup ŋi naan ŋaşë wo ŋaankba. » \s1 Nawoon bten \p \v 36 Yeŧu akak aji : « Kë ţi uko wi unuur mënţ na woori mënţ, nin aloŋ aammee, nin ŋwanjuŧ du baţi, nin nji Abuk Naşibaţi ; Paapa ţañ ameeŋ. \v 37 Jibi ubiiŋ awo ţi wal wi *Nowe, hënk di ukluŋ kawo kak ţi wal wi *Abuk Ñiinţ akbiiŋ. \v 38 Hënk di uwooŋ ţfa ji meel mambi mando kapar awun umundu bŧi, bañaaŋ bade, adaan, aniim, aniimandën babuk baka te unuur wi Nowe aneejuŋ ţi upuur, \v 39 kë bañaaŋ baanşal aji uko uloŋ ubi, te kë meel mando par aba baka bŧi. Hënk di ukwooŋ ţi ubi wi Abuk Ñiinţ. \v 40 Biinţ batëb bawo du uţeeh, aloŋ ajejana, aloŋ aduka. \v 41 Baaţ batëb bawo ţi pşon, aloŋ ajejana, aloŋ aduka. \p \v 42 « Nawoon bten, naamme unuur wi Ajugun akbiiŋ. \v 43 Nameen bnuura uko wi : woli ajug katoh ame wal wi nakiij akbiiŋ na uŧejan, awo bten aankdinan baluŋan uniw wi katohul. \v 44 Ukaaŋ kë an kak, nawo kawo bten, ţiki Abuk Ñiinţ abi ţi wal wi nawooŋ naankyoonka. » \s1 Nalemp naŧool na nalemp anwooŋ aanwo naŧool \r (Luk 12.42-46) \p \v 45 Yeŧu akak aji : « In awooŋ nalemp naŧool natit i ajug katoh akţuuŋ ţi kadun ki balemp biki nul, ado kawul baka kafah ki ŋdeey ki baka uwoori ubanle? \v 46 Nalemp i ajug katoh akţënkuŋ ţi ulemp wi aţu'u luŋ wal wi akkakuŋ, uŋ mënţ anuurandëni. \v 47 Dţupan na manjoonan, ajug katoh ahankana bka bi nul bŧi. \v 48 Bë woli nalemp awo nawuţaan, aji ţi uşalul kë ajugul ajon ubi, \v 49 aşë naţa akob balemp baŧënţul, ade adaan na bakuj, \v 50 ajug nalemp mënţ aluŋ kabi ţi unuur wi awooŋ aankyoonka, na wal wi awooŋ aammee. \v 51 Ahajana bnuura kabot kadola jibi bajaaŋ bado balagare : dul di bakluŋ kawooni, kadeebaţ kadohrën. \c 25 \s1 Uhoñ wi beegani iñeen \p \v 1 Yeŧu akak aji na banknŧiinkuluŋ: « Kë hënk, *Pşih pi Baţi paluŋ kawo ji uko wi beegani iñeen banwooŋ na ŋkaniya pya kakit naniim. \v 2 Kañeen ţi baka baanklipara, kë kañeen bandukiiŋ baklipara. \v 3 Banwooŋ baanklipara bukuŋ bajej ŋkaniya ŋi baka aşë wo baanţij ungaanŧ uloŋ kak ; \v 4 kë banklipariiŋ başë ţij ungaanŧ ţi ŋmpoban na ŋkaniya. \v 5 Jibi naniim ajonuŋ ubi, kë başë ŋoyënţ bukal bŧi. \p \v 6 « Na uŧejan mnjel, kë pdiim ploŋ paşë liir aji : “Naniim abi! Napënan nakita.” \v 7 Kë beegani bŧi başë naţa aboman ŋkaniya ŋi baka. \v 8 Kë beegani banwooŋ baanklipara bukuŋ başë ji na banklipariiŋ: “Naţenun ţi ungaanŧ wi nan, ŋkaniya ŋi nun ŋajëmşaa.” \p \v 9 « Kë başë ŧeem baka aji : “Nin, wi uundo këş këş ŋfaaşër. Nayaan du bajula nanug wi nan.” \v 10 Baŧool pya pnug ungaanŧ, kë naniim aşë bi. Bambomandëruŋ aba kë baneej na a du dko di bniim, kë bgah badëŧi. \p \v 11 « Banwooŋ baanklipara wi badukiiŋ abi, aşë ji : “Naweek, naweek, haabëşun bgah!” \p \v 12 « Kë aşë ŧeem baka aji : “Na manjoonan, dţupan, mëmme an !” » \p \v 13 Kë Yeŧu aşë ji : « Nawoon bten keeri, naamme unuur këme uwoori wi *Abuk Ñiinţ akbiiŋ. » \s1 Uhoñ wi balemp biki bawuluŋ itaka \r (Luk 19.12-27) \p \v 14 Yeŧu akak ahoñ na baka aji : «*Pşih pi Baţi paluŋ kawo ji uko wi ñiinţ ankyaaŋ bayaaş, aşë du balemparul adukar baka bka bi nul. \v 15 Awul baka itaka, andoli inliŋuŋ na ulemp wi ahinanuŋ kado na ya. Awul aloŋ inliŋuŋ na baluk bi ŋşubal kañeen, awul aloŋ inliŋuŋ na baluk bi ŋşubal ŋtëb, awul nawajanţën bi uşubal uloolan, aşë ŧool ţi dko mënţ aya pyaanţ. \p \v 16 « Nalemp i bawuluŋ baluk bi ŋşubal kañeen abi jun jun plemp na itaka ţi dko mënţ aka itaka impeluŋ uko wi bawululuŋ ŋyaaş ŋtëb. \v 17 Kë i bawuluŋ bi ŋşubal ŋtëb akak ado ji naŧeek, aka uko wi bawululuŋ ŋyaaş ŋtëb. \v 18 Kë i bawuluŋ baluk bi uşubal uloolan aşë jip bhër amen ktaka ki ajugul awululuŋ. \p \v 19 « Wi ajug balemp ayaaŋ ajon, aşë ţiiş, adu balemparul babi baţupa jibi baduki ado na itaka. \v 20 Nalemp i bawuluŋ baluk bi ŋşubal kañeen abi aţij itaka aji na a : “Naweek, iwulën itaka inliŋuŋ na baluk bi ŋşubal kañeen aji nlemp, kë nduk aka uko wi iwulnuŋ ŋyaaş ŋtëb, yii yi.” \p \v 21 « Naweek kë aji na a : “Ido bnuura, iwi nanuura natam ulemp. Ilemp bnuura na uko umpoţi wi nwuliiŋ. Dwulu umpeluŋ wa maakan. Biin iwo ţi mnlilan na nji.” \p \v 22 « Kë natëbanţën i bawuluŋ itaka inliŋuŋ na baluk bi ŋşubal ŋtëb abi aji na a : “Naweek, iwulën itaka inliŋuŋ na baluk bi ŋşubal ŋtëb, kë nduk aka uko wi iwulnuŋ ŋyaaş ŋtëb, yii yi.” \p \v 23 « Kë naweek aji na a : “Ido bnuura, iwi nanuura natam ulemp. Ilemp bnuura na uko umpoţi wi nwuliiŋ, dwulu umpeluŋ wa maakan, biin iwo ţi mnlilan na nji.” \p \v 24 « Kë nawajanţën i bawuluŋ itaka inliŋuŋ na baluk bi uşubal uloolan aşë bi, aji : “Naweek, dme kë iwo ñaaŋ anjooţuŋ anjaaŋ akit du dko di awooŋ aanŧepii kabot kakaaw dko di awooŋ aanjaari. \v 25 Dţi'u ţi, ukaaŋ kë njip amoy ya ; itaka yi nu yii yi.” \p \v 26 « Kë ajugul aŧeema aji : “Iwi nalemp nawuţaan, nanşabër! Ime kë dwo ñaaŋ anjaaŋ akit du dko di awooŋ aanŧepii kabot kakaaw dko di awooŋ aanjaari ; \v 27 kë we ukaaŋ keeri kë iinjej itaka yi nwuliiŋ ahankan du naţeeţan ba? Inşaaŋ kabuk uko uloŋ woli dyaar ya. \v 28 Najejan itaka mënţ nawul ankaaŋ baluk bi ŋşubal iñeen.” \v 29 Bawul ankaaŋ, aşë ŧumandën, kë anwooŋ aankaa badoo yeenk yeenk uko wi adukanaaniiŋ. \v 30 Hënkuŋ, nafëlan nalemp nawaaŋ udooni i du bdëm, dul di bakluŋ kawooni, kadeebaţ kadohrën. » \s1 Unuur wi pwayëş \p \v 31 Yeŧu akak aji : « Woli *Abuk Ñiinţ aluŋ abi na mndëm mi nul agakandër na ŋwanjuŧ bŧi, aţo ţi pţij pi pşih na mndëm. \v 32 Bañaaŋ biki ŋŧaak bŧi ŋi mboş bayit ţi kadunul, aşë paţëş baka jibi nayafan ajaaŋ apaţëş ŋkaneel na ŋpi. \v 33 Aţu ŋkaneel ţi kañen kadeenu, kaşë kaţu ŋpi ţi kamayu. \v 34 Wal mënţ wi wi naşih aşaaŋ aji na banwooŋ ţi kañenul kadeenu : “Nabiini, an biki Paapa awuluŋ bnuura bi nul, naneejan ţi Pşih pi Baţi pi Naşibaţi abomananaŋ wi umundu upaşnuŋ. \v 35 Ubon ubi de'ën kë naţenën kë ndee, kë udaan uţijën kë naţenën kë ndaani, dbi wo nayaanţ, kë nayeenkën, \v 36 awo mënwo na imişa, kë nawoharënën, amaak kë nabi pwinën, awo ukalabuş kë nabi pwinën.” \p \v 37 « Baŧool banwooŋ ţi kadeenu bahepara wal mënţ kaji : “Ajugun, lum di di ŋwiniiŋ kë iwo na ubon kë ŋwulu uko ude, aŋal udaan kë ŋwulu kë idaani, \v 38 awo nayaanţ kë ŋyeenku, awo iinwo na imişa, kë ŋwoharënu, \v 39 amaak këme awo ukalabuş kë ŋbi pwinu?” \p \v 40 « Naşih aŧeem baka wal mënţ kaji : “Na manjoonan, dţupan, uko wi nadoluŋ pa aloŋ ampoţëţaanuŋ ţi bayiţ naan biki, nji i i nadoluŋ wa.” \p \v 41 « Wi wi aşaaŋ aji na banwooŋ ţi kamayu : “Nalowaan, an nanfëpaniiŋ naya du bdoo banwooŋ baankjëmşa bi babomanuŋ pa Unŧaayi Uweek na ŋţaşar wa. \v 42 Ubon ubi de'ën, kë napok pţenën nde, kë udaan uţijën bë naanţenën ndaan, \v 43 dbi wo nayaanţ kë naanyeenkën, awo mënwo na imişa kë naanwoharënën, amaak abot awo du ukalabuş kë naambi pwinën.” \p \v 44 « Bukuŋ mënţan bakak ahepara wal mënţ kaji : “Ajugun, lum di di ŋwiniiŋ kë iwo na ubon, aŋal udaan, awo nayaanţ, awo iinwoh imişa amaak këme awo ukalabuş kë ŋënţënku?” \p \v 45 « Aŧeem baka wal mënţ kaji : “Na manjoonan, dţupan, uko wi nawooŋ naando pa aloŋ ţi bampoţëţaanuŋ biki, nji i i nawooŋ naando wa.” \p \v 46 « Kë hënk di di bakluŋ kaya, baloŋ du mnhaj mi mndani, banwooŋ baŧool baka ubida wi mnţo. » \c 26 \s1 Uko wi baŧiinkaruŋ aji bado Yeŧu \r (Markuŧ 14.1-2; Luk 22.1-2; natenan ţi Yowan 11.47-53) \p \v 1 Wi Yeŧu aţupuŋ uko waŋ bŧi aşë ji na baţaşarul : \v 2 « Name kë *Ufeŧtu wi Mbuur uduka ŋnuur ŋtëb, kë bakluŋ kawul *Abuk Ñiinţ bahilna bapaŋa. » \p \v 3 *Baţeŋan baweek na bantohi kë başë yit wal mënţ du uko *naşih i baţeŋan i katim kawooŋ Kayif. \v 4 Baŧiinkar aji bado mntit kamob Yeŧu kabot kafiŋa, \v 5 aşë wo baaŋal pdo uko mënţ ţi wal wi ufeŧtu ţiki baţi ubeeka ubi uşinţar. \s1 Naaţ aloŋ ajeeş Yeŧu ukëra ujuŋ ulil pţëkëñ \p \v 6 Yeŧu awo du uko Ŧimoŋ i bajaaŋ badu namaak bdoo du ubeeka wi Betani. \v 7 Wi awooŋ ţi pde, kë ñaaţ aloŋ aşë bi añoga, awo na pţukar pmpoţi pi banugnuŋ itaka iŧum. Pawo na ukëra ujuŋ ulil pţëkëñ untamuŋ maakan. Ajeeş ukëra mënţ ţi bkow bi Yeŧu. \v 8 Wi baţaşarul bawinuŋ uko wi ñaaţ adoluŋ badeebaţ aji : « we uwooŋ kalaŧ ki? \v 9 Ukëra wi uhilan lah kawaapana itaka iŧum, kajej ya kaţen bajuuk. » \p \v 10 Kë Yeŧu ammeeŋ uko wi bajakuŋ aşë ji : « we ukaaŋ kë naknooran ñaaţ i ba? Uko unuura wi wi adoluŋ hënk pa nji. \v 11 Na manjoonan, bajuuk bawo na an ŋnuur bŧi, kë nji, mënkwo na an ŋnuur bŧi. \v 12 Ajeeşën jeeş ukëra ujuŋ ulil pţëkëñ wi ţi uleef pa umoy wi naan. \v 13 Na manjoonan dţupan, dko di bakţupnuŋ *Uţup Ulil Unuura wi, bakak aţup uko wi ñaaţ i adoluŋ, kaleşna'a. \s1 Yudaŧ anwaapuŋ Yeŧu \p \v 14 Wal mënţ, aloŋ ţi baţaşar Yeŧu iñeen na batëb anwooŋ Yudaŧ Iŧkariyot, aya du baţeŋan baweek, \v 15 aji na baka : « we wi nakwulnuŋ nşë wulan Yeŧu ba? » Kë bukuŋ bawula ktaka iñeen ŋwajanţ ki baţakuŋ na unŧaam. \v 16 Wi wi ajunuŋ pla jibi akdoli kadoo kawula baka. \s1 Pde pbaañşaani \p \v 17 Baţaşar Yeŧu babi añoga ţi unuur uŧeek wi *ufeŧtu wi ipoom indaţ aşë hepara aji : « Ţuŋ di di iŋaluŋ ŋya ŋjuŋna pde pi *Ufeŧtu wi Mbuur ba? » \p \v 18 Kë aŧeem baka aji : « Nayaan ubeeka du uko aşe najaka : “Najukan aji : Wal wi naan ubani, du katohu di di nji kadolnuŋ ufeŧtu na baţaşar naan.” » \v 19 Kë baţaşarul bado jibi Yeŧu ajakuŋ na baka, aboman pde pi ufeŧtu. \p \v 20 Wi utaakal ubanuŋ, kë Yeŧu aşë ţo na baţaşarul iñeen na batëb pa pde. \v 21 Bawo ţi pde, kë aşë ji : « Dţupan, na manjoonan, aloŋ ţi an aluŋ kawaapën. » \p \v 22 Bajooţan maakan andoli kahepara kaji : « Ajugun, woon nji a i? » \p \v 23 Kë aŧeem aji : « Ankţuuŋ kañen na nji ţi praata, uŋ mënţan akwulnuŋ! \v 24 Aa, *Abuk Ñiinţ awo i kakeţ jibi upiiŧaniiŋ ţi a ţi Ulibra wi Naşibaţi, kë anşaaŋ awula aşë wuţan! Uhokan lah awo aankbuka. » \p \v 25 Kë Yudaŧ, anwaapuluŋ aşë hepara aji : « Najukan, woon nji a i? » \p Kë Yeŧu aŧeema aji : « Ijakuŋ haŋ. » \p \v 26 Wi bawooŋ ţi pde, kë Yeŧu aşë jej kapoom, abeeb Naşibaţi, akitëş ka awul baţaşarul aşë ji : « Nayeenkan nade, uleef naan wii wi. » \v 27 Akak ajej pnkalame pi poot, abeeb Naşibaţi, awul baka aşë ji : « Nadaanan ţi pa an bŧi, \v 28 pñaak naan pii pi, paknţeŋanuŋ bhoŋar, pul paktuliiŋ Naşibaţi ahilna amiir bañaaŋ baŧum pjuban pi baka. \v 29 Kë nşë ţupan, mënkak adaan poot pi te unuur wi nji kaluŋ kadaan pa phalu na an, du Pşih pi Paapa. »\fig Kañah kabaañşaani ki Kriŧtu|src="DN00489b.tif" size="span" copy="Darwin Dunham" ref="26.29"\fig* \v 30 Bayeeh añaamarën Naşibaţi, aşë pën aŧool pya du Pnkuŋ pi Mnoliwera\f + \fr 26:30 \fr*\fq Pnkuŋ pi mnoliwera : \fq*\ft “Mont des Oliviers, Monti di Oliveira, Mount of Olives.”\ft*\f*. \s1 Yeŧu aţup kë Piyeer aluŋ kapok kaji aamme'a \r (Markuŧ 14.26-31; Luk 22.31-34; natenan ţi Yowan 13.37-38) \p \v 31 Yeŧu aji na baka : « Uko wi bakluŋ kadolën ţi uŧejan wi nţa wi uţu an bŧi nadukën. Kë hënk di di upiiŧuŋ ţi Ulibra wi Naşibaţi aji : \qt “Dkob nayafan kafiŋ, ŋkaneel ŋi batani ŋaşë ŋawayşër.”\qt*\x + \xo 26:31 \xo*\xt Ŧakariya 13.7.\xt*\x* \v 32 Woli dluŋ anaţa ţi pkeţ, kajotan kadun du Galilay. » \p \v 33 Piyeer aţiini na a wal mënţ aji : « Woli uko wi bakdoliiŋ uţu kë bañaaŋ bŧi baduku, nji mënkduku. » \p \v 34 Kë Yeŧu aşë ŧeema aji : « Na manjoonan dţupu, ji uguk udo kahaan nţa di, ipok pme'ën ŋyaaş ŋwajanţ. » \p \v 35 Piyeer kë aşë ji na a : « Udole wo pkeţ keţ na iwi, mënkpok kaji mëmme'u. » Kë baţaşarul bŧi bakak aji haŋ. \s1 Pñehan pi Yeŧu du Getŧemaniya \r (Markuŧ 14.32-42; Luk 22.40-46) \p \v 36 Wal mënţ kë Yeŧu aşë ban na baţaşarul du dko dloŋ di bajaaŋ bado Getŧemaniya aşë ji na baka : « Naţoon ţi, dya du kadun kañehan Naşibaţi. » \v 37 Ajej na a Piyeer, na babuk Ŧebede batëb, aşë jun pŧiink pjooţan na mnhaj ţi uhaaş wi nul. \v 38 Aji na baka wal mënţ: « Uhaaş wi naan ujooţani, pjooţan mënţ padiţ maakan kë ndoo kita. Nadukiin ţi nawo bten. » \p \v 39 Kë wi ajohariiŋ aya low btiişu aşë jot afëţ kaara ţi mboş añehan Naşibaţi aji : « Paap, woli uhinan kawo, lowaan pnkalame pi mnhaj mi ţi nji, uşë uwut kawo jibi nŋaluŋ, uwoon jibi iŋaluŋ. » \v 40 Akak aşë ţënk baţaşarul kë bakŋoyënţ, kë aşë ji na Piyeer : « Naandoo hilan awo bten na nji uwoori uloolan ţañ! \v 41 Nawoon bten nado kañehan nawutna kajot ţi kaguuru. Ŋhaaş ŋi nan ŋaŋal maakan pdo bnuura, kë ŋleefan ŋaşë biişna. » \p \v 42 Akak aya uyaaş utëbanţën alow baka añehan Naşibaţi aji : « Paap, woli pnkalame pi mnhaj pi paanhilan pţëp bë mënkdaan pa, uko wi iŋaluŋ ukeeriin udolana! » \v 43 Akak kak, aţënk baţaşarul kë bakŋoyënţ, ţiki këş ki baka kadiţ bŋoy. \p \v 44 Akak aduk baka aya uyaaş uwajanţën pñehan Naşibaţi, akakalëş uko wi ajakuŋ. \v 45 Akak wal mënţ du baţaşarul aşë ji na baka : « Nahuma kaŋoyënţ abot anoorfën? Wal wi *Abuk Ñiinţ akwulaniiŋ ţi iñen yi bado buţaan uñogi. \v 46 Nanaţiin ŋya! Natenan, ankwulnuŋ awii wi. » \s1 Yeŧu amobanaa \r (Markuŧ 14.43-50; Luk 22.47-53; natenan ţi Yowan 18.2-11) \p \v 47 Yeŧu ahum kaţiini, kë Yudaŧ, anwooŋ aloŋ ţi banjañan iñeen na batëb, aşë wuj na pnŧuk pi bañaaŋ banwooŋ na ikej na induk. *Baţeŋan baweek na bantohi bayiluŋ baka. \v 48 Yudaŧ anwaapuluŋ aji na baka hënk di di bakmeenuŋ ñaaŋ mënţ: « I nji kamookuŋ, ul a, namobana. » \v 49 Wi abanaaŋ ban añog Yeŧu, aşë ji na a : « Dwulu mboş, najukan » aşë mooka. \p \v 50 Kë Yeŧu aşë ji na a : « Nanoh, doon uko wi ibiiŋ pdo\f + \fr 26:50 \fr*\fq Doon ulemp wi nu : \fq*\ft Ŋpiiŧ ŋloŋ ŋaji : \ft*\fq we ukaaŋ kë ibii?\fq*\f*. » Kë bukundu başë dëpa ţi a amoba. \v 51 Aloŋ ţi bangakandëruŋ na Yeŧu aŧoot kakej abi fal fal kabaţ ki nalempar *naşih i baţeŋan. \v 52 Kë Yeŧu aşë ji na a : « Kakaan kakej ki nu ; bañaaŋ bŧi bankjejuŋ ikej baluŋ kakeţna kakej. \v 53 Işal aji mënhil kadu Paapa i, awulën ţi dko mënţ uko umpeluŋ ŋwanjuŧ iñeen-week-iñeen ŋyaaş iñeen-ŋtëb? \v 54 Woli ddo haŋ, hum di di uko wi bapiiŧuŋ ţi Ulibra wi Naşibaţi uhilanuŋ kadolana keeri? Wul ujakuŋ aji uko mënţ uwo kadolana. » \p \v 55 Wi wi Yeŧu aşaaŋ aji na pnŧuk pi bañaaŋ puŋ: « Dwo nado buţaan i, kë nado bi pmobën na ikej na induk? Ŋnuur bŧi dji kaţo du *katoh ki Naşibaţi kajukan, kë naammobën. \v 56 Kë iko bŧi inkdolaniiŋ hënk iwo iko yi *baţupar Naşibaţi bajakuŋ ţi Ulibra wi nul. » Baţaşarul bŧi baţi aduka. \s1 Yeŧu du uruha wi bayuday \r (Markuŧ 14.53-65; Luk 22.54-55,63-71; natenan ţi Yowan 18.12-24) \p \v 57 Bammobuŋ Yeŧu bañooţa du uko Kayif *naşih i baţeŋan di *bajukan Bgah na bantohi bayituŋ. \v 58 Kë Piyeer aşë wo du kalowan aţaşa te da ; aneej ţi blay aşë ţo na balemp aten jibi uko ukbiiŋ kabaañşaan. \p \v 59 *Baţeŋan baweek na biki *uruha bŧi bala uko uloŋ utapar Yeŧu kadolna akeţ. \v 60 Bañaaŋ baŧum badoo bi atapara iko iloŋ kë iinkëşa këş. Kë batëb baloŋ babaañşaanuŋ pbi, \v 61 aşë ji : « Ñiinţ i aji ahilan kafom *Katoh Kaweek ki Naşibaţi kabot kaniw ka ţi ŋnuur ŋwajanţ. » \p \v 62 Kë naşih i baţeŋan aşë naţa aji na a : « Iinkŧeem i? Iinŧiink uko wi bañaaŋ biki bakţupuŋ ţi iwi i? » \v 63 Kë Yeŧu ayompa yomp. \p Kë akak aji na a : « Dñehanu, ţi katim ki Naşibaţi ajug ubida, ţupun me iwooŋ *Kriŧtu Abuk Naşibaţi. » \p \v 64 Kë aŧeema aji : « Iji haŋ. Dţupan kak, hënkuŋ, nawin *Abuk Ñiinţ aţo du kañen kadeenu ki Naşibaţi anhiniiŋ iko bŧi ; nawina kak abi na infëluŋ yi baţi. » \p \v 65 Wal mënţ, kë naşih i baţeŋan aşë tow imişa y i nul\f + \fr 26:65 \fr*\fq Ptow imişa : \fq*\ft Ado do haŋ ayuujna kë ţi ul uko wi Yeŧu ajakuŋ uwo buţaan bweek maakan.\ft*\f* aşë ji : « Akar Naşibaţi! Ŋkak anuma uko uloŋ i? Naŧiinka hënkuŋ kë akar Naşibaţi. \v 66 We wi naşaluŋ ţi uko waŋ ba? » \p Kë baŧeem aji : « Aduknaanaa, awo i kakeţ. » \v 67 Wi wi başaaŋ atëfjëra ţi kaara, aşuuka abot akoba iñen ţi ijeem \v 68 aşë ji na a : « Iinji iwo Kriŧtu Naţupar Naşibaţi i? Ţupan ñaaŋ ankobiiŋ keeri. » \s1 Piyeer apok aji aamme Yeŧu \r (Markuŧ 14.66-72; Luk 22.56-62; natenan ţi Yowan 18.15-18,25-27) \p \v 69 Piyeer aţo wal mënţ ţi blay du bdig, kë nalemp ñaaţ aloŋ añoga aşë ji : « Iwi kak ibi wo na Yeŧu i uŧaak wi *Galilay. » \p \v 70 Kë Piyeer aşë pok ţi kadun ki bañaaŋ bŧi aji aamme uko wi ñaaţ akţupuŋ hënk. \v 71 Akak apën aya umbaŋ wi plëman kë ñaaţ nalemp aloŋ akak awina aşë ji na bañaaŋ banwooŋ da : « Abi wo na Yeŧu i ubeeka wi Naŧaret. » \p \v 72 Kë akak apok, ado mehna. Aji na baka : « Mëndo me me ñiinţ i. » \p \v 73 Bakak aţo ntiinku, kë baloŋ ţi banwooŋ da başë bi añoga aşë ji : « Iwo na baka na manjoonan, idoo ţup ţup ji biki Galilay. » \p \v 74 Kë aşë mehna aji na Naşibaţi afëpa woli aankţup manjoonan, awo ţi pji « Mëmme ñiinţ i. » Ţi dko mënţ, kë uguk uşë haan. \v 75 Kë Piyeer aşë leş uko wi Yeŧu abiiŋ ajaka : « Ji uguk udo kahaan, ipok ŋyaaş ŋwajanţ kaji iimme ën. » Apën bdig aşë wooni maakan. \c 27 \s1 Pkeţ pi Yudaŧ \r (Markuŧ 15.1-2; Luk 22.66; natenan ţi Yowan 18.28) \p \v 1 Na nfa kub, *baţeŋan baweek na bantohi bayuday bŧi bayiti, aŧiinkar aji bafiŋ Yeŧu. \v 2 Wi wi başaaŋ atana, aşë ñooţa awul *Pilat nanŧuŋa i uŧaak mënţ. \p \v 3 Yudaŧ anwaapuŋ Yeŧu awin wal mënţ kë baya kafiŋa, aşë ţëga akakan *baţeŋan baweek na bantohi ktaka iñeen ŋwajanţ ki baţaknuŋ unŧaam. \v 4 Aji na baka : « Djubani, wi nwulanaŋ ñaaŋ anwooŋ aando nin ukoolan. » \p Kë başë ŧeema aji : « Ŋëmmee, utenu. » \v 5 Afël wal mënţ itaka ţi *Katoh Kaweek ki Naşibaţi aşë pën aya ayuuladiir. \p \v 6 Baţeŋan baweek bajej itaka yuŋ aşë ji : « Bgah bi nun baneenan ŋţu itaka yi du dko dhankni itaka di Katoh ki Naşibaţi ţiki iwo yi pñaak. » \v 7 Baţiini aŧiinkar aşë nug na itaka mënţ « uţeeh wi naniw idunk » ado dko dmoyni bayaanţ. \v 8 Ukaaŋ kë te hënkuŋ baji badu uţeeh mënţ « uţeeh wi pñaak. » \v 9 Wal mënţ wi wi uko wi Yeremiya *Naţupar Naşibaţi abiiŋ aţup udolaniiŋ: \qt « Bañaaŋ biki *Iŧrayel baji ktaka iñeen ŋwajanţ ki baţaknuŋ unŧaam ki ki baknugnuluŋ.\qt* \v 10 \qt Bajej ya anugna uţeeh wi naniw idunk jibi Ajugun ajaknuŋ. »\qt*\x + \xo 27:10 \xo*\xt Ŧakariya 11.12-13; Yeremiya 32.6-9.\xt*\x* \s1 Yeŧu du kadun ki Pilat \r (Markuŧ 15.2-5; Luk 23.3-5; natenan ţi Yowan 18.33-38) \p \v 11 Yeŧu anaţ du kadun ki *Pilat nanŧuŋa, kë aşë hepara : « Iwi, iwooŋ naşih i *bayuday i? » \p Kë aŧeema aji : « Ijakuŋ haŋ. » \p \v 12 *Baţeŋan baweek na bantohi bawo ţi ptapara iko iŧum, kë aanŧeem baka. \p \v 13 Kë Pilat aşë ji na a : « Iinŧiink iko yi baktapariiŋ bŧi i? » \p \v 14 Kë aanŧeema ŧeem, kë Pilat adoo ñoŋar maakan. \p \v 15 *Ufeŧtu wi mnjeeh undoli, nanŧuŋa aji wutan nakalabuş, i bañaaŋ baŋaluŋ awutan. \v 16 Kë uşë ka wal mënţ nakalabuş i katim kapënaliiŋ i bajaaŋ bado Barabaaŧ. \v 17 Wi wi Pilat aşaaŋ aji na pnŧuk panyituŋ da : « Ahoŋ ţi baka i i naŋaluŋ nwutanan ba, Barabaaŧ këme Yeŧu i bajaaŋ bado *Kriŧtu? » \v 18 Ame bnuura kë banwuluŋ Yeŧu bakuja kuj ukaaŋ kë baţija a. \p \v 19 Kë wal wi aţooŋ du *uruha awayëş, kë aharul aşë yil kë baji na a, awut kaneej ţi bţup bi ñiinţ naŧool uŋ, ţiki aţu nţa kë anoor maakan ţi ŋţaafi. \p \v 20 Baţeŋan baweek na bantohi bawuuk pnŧuk paji bawutan Barabaaŧ başë bado bafiŋ Yeŧu. \v 21 Kë nanŧuŋa akak ayeenk bţup ahepar baka aji : « Ahoŋ ţi baka i i naŋaluŋ nwutanan? » \p Kë baŧeem aji : « Barabaaŧ. » \p \v 22 Akak ahepar baka aji : « Kë we wi mbaaŋ ado keeri na Yeŧu i bajaaŋ bado Kriŧtu ba? » \p Kë baji bukal bŧi : « Paŋana. » \p \v 23 Kë akak ahepar baka : « Buţaan bhoŋ bi bi adoluŋ ba? » Kë bakhuuranaara huuran maakan aji : « Paŋana! » \p \v 24 Wi Pilat awinuŋ kë aankak ahil pdo uko uloŋ, kë bañaaŋ babot ahuuranaara huuran maakan, kë aşë jej meel añow iñen ţi kadun ki bañaaŋ bukuŋ aşë ji : « Dpënan bkow naan ţi pñaak pi ñiinţ i. An nakmeeŋ. » \p \v 25 Kë bañaaŋ bŧi baŧeem aji : « Pñaak pi nul pakakan ţi un, na ţi babukun. » \v 26 Wal mënţ, awutan baka Barabaaŧ aşë do kë bakob Yeŧu na itinŧël abaa wula baya bapaŋa ţi kruŧ. \s1 Bangoli babeŋ Yeŧu \r (Markuŧ 15.16-20; natenan ţi Yowan 19.2-3) \p \v 27 Bangoli biki *Pilat nanŧuŋa bañooţ wal mënţ Yeŧu du blay bi katoh ki nanŧuŋa aşë du baŧënţ baka bŧi kë babi afooya. \v 28 Bawohëşa imişa aşë ţu'a bayeti bjeenkal. \v 29 Wi wi başaaŋ aşiir ukël wi iyiw afuuţana, abot ajej pmul ploŋ aţu'a ţi kañen kadeenu\f + \fr 27:29 \fr*\ft Ţi uŧaak mënţ başih baji bafuuţa kabot kamëban pmul ţi kañen.\ft*\f*. Baŋup wal mënţ ţi kadunul aşë beŋa aji na a : « Ŋwulu mboş, iwi naşih i *bayuday! » \v 30 Batëfjëra akuţ ajej pmul puŋ akoba ţi bkow. \v 31 Wi babeŋuluŋ akëşan, bawohëşa bayeti akakana imişa yi nul aşë ñooţa pya kapaŋ du kruŧ. \s1 Yeŧu du kruŧ \r (Markuŧ 15.21-32; Luk 23.26-43; natenan ţi Yowan 19.16-24) \p \v 32 Wi bakpënuŋ, bayit na ñiinţ aloŋ i ubeeka wi Ŧiren anwooŋ katim ki Ŧimoŋ, aşë ţu'a pkuŋa kruŧ di Yeŧu. \v 33 Baban dko di bajaaŋ bado Golgota uwooŋ « dko di kaheem ki bkow. » \v 34 Bawul Yeŧu poot pannaakrënuŋ na bko bŧaakţaan, kë añem pa aşë pok pdaan. \v 35 Bapaŋa ţi kruŧ abot ado kanuŋ na mnlaak ahilna afaaşiir imişa yi nul. \v 36 Wi wi başaaŋ aţo ayeŋa. \v 37 Bapiiŧ ţi bkowul duuţ uko unkaaŋ kë baţu'a pkeţ aji : « I, awooŋ Yeŧu naşih i *bayuday. » \v 38 Bakak apaŋ balaŧ batëb, aloŋ ţi kadeenu ki nul, undu du kamayu. \p \v 39 Bankţëpuŋ bawo ţi pkara abot abëţ bëţan ikow aji : \v 40 « Iwi inhinanuŋ kaŧok *Katoh Kaweek ki Naşibaţi kaşë kaniw ka ţi ŋnuur ŋwajanţ, buuraan uleefu. Woli iwo Abuk Naşibaţi heliin ţi kruŧ! » \p \v 41 *Baţeŋan baweek na *bajukan Bgah na bantohi bakak abeŋa aji : \v 42 « Abuuran baloŋ aşë wo aanhinan pbuuran uleeful! Aji awooŋ naşih i *Iŧrayel, aheliin keeri ţi kruŧ, ŋşë ŋfiyaara! \v 43 Aanhaţ Naşibaţi i? Akeeri buurana, woli aŋala. Mënţ ul ajakuŋ aji awo Abuk Naşibaţi i? » \v 44 Balaŧ biki bapaŋuŋ na a bado kak akara haŋ. \s1 Pkeţ pi Yeŧu \r (Markuŧ 15.33-39; Luk 23.44-48; natenan ţi Yowan 19.28-30) \p \v 45 Ţi udiiŋ unuur, unuur umara mara awunana, kë bdëm bawala ţi umundu bŧi, ado ŋwoori ŋwajanţ. \v 46 Wi udooŋ uko ji ŋwoori ŋwajanţ, Yeŧu kë aşë do pdiim aji : « Eloy, Eloy, lama ŧabaktani\f + \fr 27:46 \fr*\fq Eloy, Eloy, lama ŧabaktani \fq*\ft Kañaam 22.\ft*\f* » uwooŋ: « Naşibaţi, Naşibaţi, we ukaaŋ kë iwutën? » \p \v 47 Baloŋ ţi banwooŋ da wi baŧiinkuluŋ aşë ji « Awo ţi pdu *Eli *Naţupar Naşibaţi. » \p \v 48 Ţi dko mënţ, kë aloŋ ţi baka aşë ţi ajej kalëmënt aŧoop ţi poot pŧaakţaan atan ka ţi pmul awula adaan. \v 49 Bandukiiŋ kë başë ji na a : « Wutan! Ŋten me Eli abi kabuurana! » \v 50 Wi wi Yeŧu akaaŋ ado pdiim pweek aşë jëmşa. \v 51 Wal mënţ, blaañ bkëm maakan banjaaŋ baneenan bañaaŋ pneej du *dko dyimanaan maakan di Katoh Kaweek ki Naşibaţi batowa ţi pŧoof. Kë mboş mankuţ aşinţar, mnlaak mnweek mantowaa, \v 52 kë ihër ihaabşaa, banfiyaaruŋ Naşibaţi baŧum bankeţuŋ kë banaţaa. \v 53 Bapën ţi ihër yi baka, kë wi Yeŧu anaţiiŋ ţi pkeţ kë başë neej ţi Yeruŧalem ubeeka uyimanaan, di bañaaŋ baŧum bawinuŋ baka. \p \v 54 Wi naweek i bangoli iñeen-week baromeŋ na bangoli bankyeŋuŋ Yeŧu bawinuŋ kë mboş mankşinţar abot awin uko unkţëpuŋ, balënk maakan aşë ji : « Na manjoonan, i awo Abuk Naşibaţi. » \p \v 55 Baaţ baŧum banţaşnuŋ Yeŧu du *Galilay aţënka banaţ alow aten. \v 56 Bi Mariya i uŧaak wi Magdala, na Mariya anin bi Yakob na Yoŧef, na anin babuk Ŧebede bawo ţi baaţ mënţ. \s1 Umoy wi Yeŧu \r (Markuŧ 15.42-47; Luk 23.50-56; natenan ţi Yowan 19.38-42) \p \v 57 Wi utaakal ubanuŋ, kë ñiinţ aloŋ nayok i ubeeka wi Arimati aşë bi. Katimul kawo Yoŧef, awo kak naţaşar Yeŧu. \v 58 Aya awin *Pilat, aşë hepara puum pi Yeŧu. Kë Pilat ado kë bawula pa. \v 59 Yoŧef ajej puum, abooţan ţi blaañ bfaaŧal feh \v 60 aşë ţu pa ţi bhër bi nul bi abaaŋ ado do kë bajipa ţi kabaŋ ki plaak. Wi wi aşaaŋ ado kë bakël plaak pweek atuhna ba aşë ŧool. \v 61 Mariya i ubeeka wi Magdala na Mariya natëbanţën bawo da wal mënţ, aţo aŧaaŋ na bhër. \s1 Bañaaŋ bankyeŋuŋ bhër \p \v 62 Unuur ujinţi, unuur mënţ uwooŋ unţaanuŋ wi pbomandër pa *unuur wi pnoorfën, *baţeŋan baweek na *bafariŧay bayitiir aya du *Pilat, \v 63 aji na a : « Naweek, ŋleş kë naţilan i aţup wi ahumuŋ najeb aji ţi ŋnuur ŋwajanţ anaţa ţi pkeţ kakak najeb! \v 64 Doon bado kayeŋ bhër bnuura te unuur uwajanţën, kaţi baţaşarul babi bakiij puum başë baji na bañaaŋ anaţa ţi pkeţ. Ŋţilan mënţ ŋadëm kapel ŋŧeek. » \p \v 65 Pilat kë aŧeem baka aji : « Naka bangoli. Naţuun baka bayeŋ jibi naŋaluŋ. » \v 66 Kë baya do kë bakyeŋ bhër : baniw plaak pantuhnuŋ bhër aşë do bayeŋ kë banaţi. \c 28 \s1 Pnaţa ţi pkeţ pi Yeŧu \r (Markuŧ 16.1-10; Luk 24.1-12; natenan ţi Yowan 20.1-10) \p \v 1 Wi unuur wi pnoorfën uţëpuŋ, ţi unuur uŧeek wi kanëm na nfa kub, bi Mariya i ubeeka wi Magdala na Mariya natëbanţën kë başë ya pten bhër. \v 2 Ţi dko mënţ, kë mboş manşë şinţar maakan, kë uwanjuŧ uloŋ wi Ajugun uşë walnaana baţi abi akël plaak aşë ţo ţi pa. \v 3 Ujeeh ji kaliik liik kë imişa yi wa ibot awo ifaaŧal feh. \v 4 Bayeŋ balënk maakan akat kat. Bawo ji bankeţuŋ. \p \v 5 Kë uwanjuŧ uşë ji na baaţ bukuŋ: « An, nawutan kalënk : dme kë nala Yeŧu i bapaŋuŋ. \v 6 Aanwo ţi, anaţa ţi pkeţ jibi abiiŋ aţup. Nabiin naten dko di abiiŋ apiinţna. \v 7 Naŧaraan naya naţup baţaşarul kë anaţa ţi pkeţ, ajotan kadun aya *Galilay ; dul di nakyaaŋ kawinna. Waŋ wi wi nwooŋ i kaţupan. » \p \v 8 Baŧaran pduk dko di bhër, balënk abot awo na mnlilan mweek, aţi pya kaţup baţaşar Yeŧu uko unţëpuŋ. \v 9 Kë ţi dko mënţ, kë Yeŧu aşë pën awinana ţi kadun ki baka aji : « Dwulan mboş. » Kë baaţ başë ñoga ajot ţi ihoţul, adëmana. \v 10 Kë aşë ji na baka : « Nawutan kalënk. Nayaan naji na bayiţ naan baya Galilay, dul di di bakyaaŋ kawinnën. » \s1 Ŋţilan ŋi baweek biki bayuday \p \v 11 Wi baaţ bakyaaŋ na bgah, kë baloŋ ţi bayeŋ başë neej ţi ubeeka akakalëş *baţeŋan baweek uko bŧi unţëpuŋ. \v 12 Kë bukuŋ başë yit na bantohi aŧiinkar awul bangoli itaka iŧum, \v 13 aşë ji na baka baji : « Baţaşarul babi na uŧejan akiij puum wi ŋwooŋ ţi bŋoy. » \v 14 Bakak aji na baka woli nanŧuŋa amee, bukal kaţiini na a awut kanooran baka. \v 15 Bangoli bayeenk itaka yuŋ abot ado uko wi bajakuŋ na baka, kë hënk di bakţiiniyaanuŋ uko mënţ te hënkuŋ ţi *bayuday. \s1 Yeŧu ţi kadun ki baţaşarul \r (Markuŧ 16.14-18; Luk 24.36-49; natenan ţi Yowan 20.19-23; Ulemp wi Banjañan 1.6-8) \p \v 16 Baţaşar Yeŧu iñeen na aloŋ baya *Galilay, du pnkuŋ pi Yeŧu ajakuŋ na baka baya kayit. \v 17 Kë wi bawinuluŋ, aşë ŋup adëmana ; kë baloŋ başë woha na ŋşal ŋtëb. \v 18 Yeŧu añog, aşë ji na baka : « Naşibaţi awulën mnhina bŧi du baţi na mboş. \v 19 Nayaan keeri, nado bañaaŋ biki umundu bŧi bado kaţaşën, nabatŧaarën baka ţi katim ki Aşin naan, ki Abukul na ki *Uhaaş wi Naşibaţi, \v 20 najukan baka pdo kaţaş iko bŧi yi njakanaŋ nado kado. Natenan : dwo na an na ŋnuur bŧi te uba umundu. »