\id LUK \ide UTF-8 \h LUK \toc1 Uţup Ulil Unuura wi Luk apiiŧuŋ \toc2 Luk \toc3 Luk \mt1 Uţup Ulil Unuura \mt1 wi Luk apiiŧuŋ \is1 Uţup ujuni \ip Luk apiiŧ ŋlibra ŋtëb. Uţup Ulil Unuura wi Luk apiiŧuŋ na Ulemp wi Banjañan. Luk ate ugrek bnuura. Awo nakuraar. Wi Pawulu ayaaŋ pţup bañaaŋ banwooŋ baamme Naşibaţi Uţup Ulil Unuura, bukal bagakandëruŋ. Wal mënţ Luk aandobi me Naşibaţi. Abaa bi kak kak nariŧtoŋ. Apiiŧ ulibra wi bë aanwin Yeŧu. Aya ala bañaaŋ bammeeŋ Yeŧu ahepar baka bnuura jibi iko iţëpari. Ajej Uţup Ulil Unuura wi Markuŧ apiiŧuŋ aşë piiŧ, jibi Maci adoluŋ. Maci kak ajej ulibra wi Markuŧ. Ţi ulibra wi nul, Luk ajuk iko yi bayuday akuţ ajuk iko yi banwooŋ baanfiyaar Naşibaţi bawooŋ baammee. Apiiŧ pa bañaaŋ banteeŋ ugrek banwooŋ baanfëţ ţi Paleŧtina. Aţiiniyaan pntaali pi Yeŧu ajunna du Adam kadiimanaan kë Yeŧu awooŋ nabuuran bañaaŋ bŧi. Woli ñaaŋ aleyiir ulibra wi Luk aji win uŋal wi Naşibaţi adiimanuŋ bañaaŋ biki umundu upokuŋ: bajuuk, bamaakal. Luk aţiiniyaan kak Uhaaş wi Naşibaţi na pñehan Naşibaţi. \ip Hënk di ifah yi ulibra wi iwooŋ: \io1 1. Uko unkayi kë Luk apiiŧ ulibra wi (1.1-4) \io1 2. Hum di di Yowan Nabatŧaar na Yeŧu babukiiŋ (1.5–2.52) \io1 3. Yowan Nabatŧaar aţup uko unkluŋ kabi (3.1-20) \io1 4. Batiŧmu bi Yeŧu na jibi Ŧatana akdooŋ na pguura ajuban (3.21–4.13) \io1 5. Yeŧu aya aţo du Galilay (4.14–9.50) \io1 6. Yeŧu apënna Galilay aŧool pya Yeruŧalem (9.51–19.27) \io1 7. Kanëm kabaañşaani ki Yeŧu ţi mboş: pwayëş pi bawayşuluŋ na pkeţul (19.28–23.56) \io1 8. Yeŧu anaţa ţi pkeţ (24.1-12) \io1 9. Yeŧu apën awinana ţi kadun ki baţaşarul aşë deeŋana du baţi duuţ (24.13-53). \c 1 \s1 Ujuni \p \v 1 Bañaaŋ baŧum, badoonaan na ppiiŧ, kaţup iko bŧi inţëpuŋ ţi pŧoofun. \v 2 Bakakalëşun ya, jibi bammaaruŋ abot awin na këş ki baka du ujuni, baţupuŋ baka ya. Bukal biki baţuuŋ pţup *Uţup Ulil Unuura. \v 3 Ukaaŋ kë nşë şal aji, wi nheparuŋ bnuura, aten iko bŧi jibi iyeenkiiri du ujuni, uyuk maakan nji kak npiiŧu, nţupu bnuura jibi iko iţëpari, iwi Teofil i mmaganuŋ maakan, \v 4 ihilna ime kë iko yi bajukaniiŋ iwo manjoonan. \s1 Uwanjuŧ uţup Ŧakariya kë Yowan Nabatŧaar aluŋ kabuka \p \v 5 Wal wi *Herod awooŋ naşih i uŧaak wi Yuda, naţeŋan i Naşibaţi aloŋ awo da i bajaaŋ bado Ŧakariya. Awo i pnŧuk pi baţeŋan biki pşini pi Abiya. Aharul awo i pşini pi *Aaron naţeŋan, katimul kawo Eliŧabet. \v 6 Bawo bukal batëb bŧi bañaaŋ baŧool ţi kadun ki Naşibaţi, banjayi bataş uţup na bgah bi Ajugun bŧi bnuura. \v 7 Kë başë wo baambuki, ţiki Eliŧabet aanhilan pbuk, kë bakak awo bukal batëb bŧi bañaaŋ bandooŋ abi ţaf ţaf. \p \v 8 Unuur uloŋ, Ŧakariya awo ţi pdo bţeŋan ţi kadun ki Naşibaţi, ţiki pnŧukul pakaaŋ na pdo ba. \v 9 Baţeŋan baji bado kambiiluŋ katen ñaaŋ i Naşibaţi adatuŋ, kë ul, Ŧakariya adataniiŋ ţi baţeŋan bŧi, pneej du *dko dyimanaan di Katoh Kaweek ki Naşibaţi, katër mnkulan\f + \fr 1:9 \fr*\fq Mnkulan : \fq*\ft Manjaaŋ mantër du dko dyimanaan kadëmanaan Naşibaţi. Mnkulan, manwo pñaak pi bbeekar pankayuŋ.\ft*\f*. \v 10 Pnŧuk pi bañaaŋ baŧum kë paşë wo ţi pñehan Naşibaţi du bdig, wal wi aktëruŋ mnkulan. \p \v 11 Ţi dko mënţ kë aşë win *uwanjuŧ uloŋ wi Ajugun, kë unaţ ţi umbaŋ udeenu wi umeeşa utëri mnkulan.\fig Naţeŋan naweek ţi kadun ki umeeşa utëri mnkulan|src="lb00263c.tif" size="col" copy="Louise Bass" ref="1.11"\fig* \v 12 Ŧakariya alënk adiwşa, wi awinuŋ wa, \v 13 kë uwanjuŧ uşë jaka : « Ŧakariya, wutan kalënk! Uko wi iñehanuŋ, uŧiinkana du Naşibaţi : Eliŧabet aharu, aluŋ kabukaru napoţ ñiinţ, luŋi iţu'a katim ki *Yowan. \v 14 Aluŋ kaţiju mnlilan na mnŧaŋ ; bañaaŋ baŧum baluŋ kalilandër kabuka ki nul. \v 15 Aluŋ kawo ñaaŋ naweek ţi kadun ki Ajugun. Aanwo kaluŋ kadaan nin poot. *Uhaaş wi Naşibaţi ujunna pwo ţi a du kayiŋ ki anin. \v 16 Aluŋ kakakan babuk *Iŧrayel du Ajugun, Naşibaţi i baka. \v 17 Aluŋ kado kapoş ţi kadun ki Naşibaţi, na uhaaş na mnhina mi *Eli *Naţupar Naşibaţi, bapoţ bakakna baŧiinkar na başin baka, banwooŋ baankţaş Naşibaţi, bakak bawo na ŋşal ŋnuura ji bañaaŋ banwooŋ baŧool. Aluŋ kado pnŧuk pi bañaaŋ, pabomandër bnuura pa Ajugun. » \p \v 18 Kë Ŧakariya aşë ji na Uwanjuŧ: « Hum di di nji kadoluŋ, kadoo kame kë uko waŋ uwo manjoonan? Dţafi, kë ahar naan akak awo naweek. » \v 19 Uwanjuŧ uŧeema aji : « Nji dwooŋ *Gabriyel! Dji kanaţ ţi kadun ki Naşibaţi, kalempara. Ul ayilnuŋ, mbi nţiini na iwi, nţupu uţup ulil wi. \v 20 Iinfiyaar uko wi nţupiiŋ, kë uşë luŋ kadolana ţi wal wi Naşibaţi adatuŋ, ikak keeri namum, kabiiş bţup, te unuur wi iko mënţ yuŋ ikluŋiiŋ kadolana. » \p \v 21 Wal mënţ, kë bañaaŋ başë naţ ayoonk Ŧakariya aşë la uko unkaaŋ kë ajon maakan hënk du *dko dyimanaan. \v 22 Kë wi apënuŋ, aankak ahil pţiini na baka. Hënk di bañaaŋ bameeŋ kë aya ka mnwin du dko dyimanaan meeţ. Ŧakariya aţiiniyaan na baka na iñen ţañ, kë pdiim paankpën. \p \v 23 Wi abaaŋ ulemp wi awooŋ i pdo du *Katoh Kaweek ki Naşibaţi, aşë kak katohul. \v 24 Uunjoni, kë Eliŧabet aharul aşë mobana kayiŋ. Amen kayiŋ mënţ te kli kañeen, aşë ji ţi uşal : \v 25 « Kë hënk di di Ajugun alempuŋ na nji, ţi wal wi adatuŋ, abuuranaan mnkow ţi këş ki bañaaŋ! » \s1 Uwanjuŧ uţup Mariya kabuka ki Yeŧu \p \v 26 Wi kayiŋ ki Eliŧabet kadoluŋ kli paaj, kë Naşibaţi aşë yil *Gabriyel *Uwanjuŧ du ubeeka wi *Naŧaret du uŧaak wi *Galilay \v 27 du neegani anwooŋ aamme ñiinţ, i ñiinţ aloŋ anwooŋ Yoŧef, i pşini pi *Dayiţ naşih, ajokuŋ. Katim ki neegani aŋ kawo *Mariya. \v 28 Uwanjuŧ uneej du katohul aşë ji na a : « Dwulu mboş, iwi i Naşibaţi awuluŋ bnuura bi nul aŧuman. Ajugun awo na iwi. » \v 29 Wi Mariya aŧiinkuŋ uţup waŋ aşë ñoŋar maakan, awo ţi pşal, aji : « Pwul mboş pi pawo phoŋ ba? » \v 30 Uwanjuŧ kë uşë ji na a : « Mariya, wutan kalënk ; Naşibaţi awulu bnuura bi nul. \v 31 Hënk, iluŋ kawo na kayiŋ, kabuk napoţ ñiinţ ; luŋi iţu'a katim ki Yeŧu. \v 32 Aluŋ kawo naweek. Baluŋ kado kadu'a Abuk Naşibaţi *Andëmuŋ Maakan. Naşibaţi Ajugun, aluŋ kaţoorana ţi pşih pi *Dayiţ ateem. \v 33 Ul akluŋ kaţijan pşini pi *Yakob bŧi, te mndani. Pşih pi nul paankluŋ kaba. » \v 34 Kë Mariya aşë ji na uwanjuŧ: « Hum di di uko mënţ wuŋ ukhilanuŋ kaluŋ kadolana, wi nwooŋ mëndobi me biinţ? » \v 35 Uwanjuŧ uŧeema aji : «*Uhaaş wi Naşibaţi uluŋ kahela ţi iwi, Naşibaţi Andëmuŋ Maakan aşë guru na mnhina mnweek mi nul ji blifi. Ukaaŋ kë napoţ nayimanaan ankluŋ kabuka akdu'ana Abuk Naşibaţi! \v 36 Tenan, Eliŧabet, i nayiţuŋ, andooŋ awo naţaf awo kak na kayiŋ ki napoţ ñiinţ. Ul i bajakuŋ aanhil pbuk\f + \fr 1:36 \fr*\ft Awo narëkëm.\ft*\f* awo ţi kli paaj, \v 37 ţiki Naşibaţi aambiişna biişna nin ukoolan. » \v 38 Ţi dko mënţ, kë Mariya aşë ŧeem aji : « Nji, dwo nalempar Ajugun, uko mënţ uwoon jibi ijakuŋ! » Wi wi uwanjuŧ wuŋ uyaaŋ, aduka. \s1 Mariya aya pwin Eliŧabet ayiţul \p \v 39 Ţi ŋnuur mënţ ŋuŋ, kë *Mariya aşë bomandër aŧaran pya du ubeeka uloŋ unwooŋ du inkuŋ du Yuda. \v 40 Aya aban, aneej du uko Ŧakariya, aşë wul Eliŧabet mboş. \v 41 Ţi dko mënţ, wi Eliŧabet aŧiinkuŋ pwul mboş pi Mariya, kë napoţ aşë şinţar du kayiŋul meeţ, kë *Uhaaş wi Naşibaţi uşë ŧum ţi Eliŧabet, \v 42 wi wi aşaaŋ ado pdiim pweek, aji : « Naşibaţi awulu bnuura apelan baaţ bŧi, abot awul napoţ i iwoonaanuŋ ţi kayiŋ bnuura bweek! \v 43 Nji dbaa wo wo in ba, kë anin Ajugun adoo poş aban du nji? \v 44 Wi nŧiinkaaŋ ŧiink pwul mboş pi nu, kë napoţ aşë lilan, aşinţar ţi kayiŋ naan meeţ. \v 45 Ñaaŋ anfiyaaruŋ aji uko wi Ajugun aţupuŋ uluŋ kadolana anuurandëni! » \s1 Mariya ayeeh mnlilan mi nul \p \v 46 Kë *Mariya aşë ŧeema aji : \q1 « Uhaaş wi naan udëman Ajugun, \q2 \v 47 kë uşal wi naan uwo ţi mnlilan wi Naşibaţi abuuranaanuŋ, \q1 \v 48 ţiki aţo aten nji \q2 nalemparul nandayanaan. \q1 Hënkuŋ iwuuŋ yi ŋwal bŧi ido kadu'ën ñaaţ nanuurandënaan, \q2 \v 49 ţiki Naşibaţi anhiniiŋ iko bŧi, ado pa nji iko inuura iweek maakan : \q2 katim ki nul kayimani! \q1 \v 50 Mñaga mi nul manwo ţi bañaaŋ biki iwuuŋ bŧi bankdëmanuluŋ. \q1 \v 51 Atar kañen adiiman mnhina mi nul \q2 agar bandëmanuŋ ikow yi baka. \q1 \v 52 Awalan başih ţi pşih pi baka, \q2 aşë deeŋ banwalanuŋ ikow yi baka. \q1 \v 53 Awul banwooŋ ţi kanuma iko inuura, aŧuman \q2 aşë dook bayok, kë bakak iñen ijinţ. \q1 \v 54-55 Aţënk bañaaŋ biki *Iŧrayel balemparul, \q2 ji kahoŋ ki abiiŋ ado başinun, \q1 aleş ţi mñaga mi nul, \q2 *Abraham na pntaali pi nul, te mnţo. » \p \v 56 Mariya aţo na Eliŧabet uko ji kli kwajanţ, abaa wugşa, aţiiş katohul. \s1 Kabuka ki Yowan nabatŧaar \p \v 57 Wi unuur wi Eliŧabet awooŋ i kabuk ubanuŋ, aţij napoţ ñiinţ. \v 58 Bakinţul na bayiţul, baŧiink kë Naşibaţi ayuuja mnñaga, aşë wo ţi mnlilan na a. \v 59 Unuur uţënk bakreŋ, babi pwalan napoţ *kaŧëmp, kaşë kaţu'a katim ki aşin : Ŧakariya. \v 60 Kë anin aşë pok, aji : « Naţu'ana katim ki *Yowan » \v 61 Kë başë ŧeema aji : « Nin aloŋ ţi bayiţu aanwo wo katim ki Yowan. » \v 62 Kë başë du aşin, ahepara na iñen katim ki aŋaluŋ baţu abukul. \v 63 Ŧakariya ado kë baŧemana iko ipiiŧi, aşë piiŧ aji : « Awo katim ki Yowan. » Bañaaŋ kë başë ñoŋar bŧi. \v 64 Ţi dko mënţ mntum manhaabşa na a, pndemënt kë pafënşaa, kë aşë jun pţiini, abeeb Naşibaţi. \v 65 Bakinţul bŧi balënk, abot añoŋar. Kë iko inţëpuŋ yuŋ imeeţana, aniink uŧaak unwooŋ du inkuŋ du *Yuda bŧi. \v 66 Bañaaŋ bŧi bahank iko yi baŧiinkuŋ du ŋhaaş, aşë ji : « we wi napoţ i akluŋ kawo? » Mnhina mi Ajugun manwo na a na manjoonan. \s1 Ŧakariya ayeeh mnlilan mi nul \p \v 67 Kë *Uhaaş wi Naşibaţi uşë bi, aneej aŧum ţi Ŧakariya aşin napoţ, kë awo ţi pţup ji *baţupar Naşibaţi aji : \q1 \v 68 « Najoh ŋdëman Ajugun, Naşibaţi i *Iŧrayel \q2 ţiki abi ţi nja, pbuuran bañaaŋ biki nul. \q1 \v 69 Anaţan pa un, ţi biki pşini pi *Dayiţ nalemparul \q2 Nabuuran i phina pweek, \q1 \v 70 Jibi abiiŋ aţup ţi mntum mi baţuparul bayimanaan bajon. \q1 \v 71 Aji ankmbiiŋ, aluŋ kabuuranun ţi başooradun, \q2 aluŋ kapënanun ţi iñen yi bampokuŋ un bŧi. \q1 \v 72 Hënk, Naşibaţi adiiman mnñaga mi nul ţi bateemun \q2 aşë leş kahoŋ kayimanaan ki adoluŋ. \q1 \v 73 Abi hoŋ *Abraham aşinun amehna, \q1 \v 74 aji, aŧehun, kapënan ţi iñen yi başooradun, \q2 abot ado kë ŋhil adëmana na mntëŋ, \q1 \v 75 ŋhilna ŋwo bajinţ na baŧool ţi këş ki Naşibaţi, \q2 ŋnuur bŧi ŋi ubida wi nun. \q1 \v 76 Kë, iwi, napoţ i naan, iluŋ kadu'ana naţupar *Andëmuŋ Maakan, Naşibaţi \q2 iluŋ kado kapoş ţi kadun ki Ajugun, kabomana bgah, \q1 \v 77 kaţupna pntaali pi nul, kë aluŋ kabuuran baka, \q2 wi akbiiŋ kapënan baka ţi ipekadu yi baka. \q1 \v 78 Naşibaţi aŧum na mnñaga, ukaaŋ kë \q2 akluŋ kado kafiiţun na bjeehi banwoonuŋ baţi, \q2 bannaamuŋ na bi unuur unkmayuŋ, \q1 \v 79 kajeehanaan banwooŋ ţi bdëm \q2 na ţi ulimënţ wi pkeţ, \q1 kaţijun ţi bgah bi mnjeeh. » \p \v 80 Kë napoţ, ul, aşë dëma dëm na uleef na uhaaş. Awo du dko di *pndiiş te unuur wi aluŋiiŋ anaţa, abi awinana ţi bañaaŋ biki Iŧrayel. \c 2 \s1 Kabuka ki Yeŧu \p \v 1 Naşih najeenkal anwooŋ *Ŧeŧar Aguŧtu ado wal mënţan aji bapiiŧan bañaaŋ bŧi. \v 2 Ppiiŧan itim paŋ, panwooŋ pŧeek, padolana ţi wal wi Kiriniyuŧ awooŋ nanŧuŋa i uŧaak wi Ŧiri. \p \v 3 Bañaaŋ bŧi baya ppiiŧan, andoli du ubeeka wi bateem. \v 4 Kë *Yoŧef ul kak anaţnaana ubeeka wi *Naŧaret ţi uŧaak wi *Galilay pya uŧaak wi Yuda, du Betleyem, ubeeka wi *Dayiţ, ţiki awo i pşini pi nul. \v 5 Aya pa ppiiŧan da, ul na *Mariya, poonu i ajokuŋ, anwoyi na kayiŋ. \p \v 6 Wi bawooŋ ţi Betleyem, kë wal wi Mariya awooŋ i kabuk, kë uşë ban. \v 7 Kë abuk napoţ ñiinţ, bajeenul. Abooţana na ilaañ, apiinţana ţi kambëŋan, ţiki baanţënkbër aka dko dpiinţ du meeţ di bayaanţ. \s1 Uwanjuŧ upën awinana ţi kadun ki bayafan \r (Maci 2.1-15) \p \v 8 Ţi uŧaak mënţ wuŋ, bayafan baloŋ baji bafër du ŋţeeh kayeŋ itani yi baka. \v 9 *Uwanjuŧ uloŋ wi Ajugun upën awinana ţi kadun ki baka, kë mndëm mi Naşibaţi manşë jeehan baka, kë balënk maakan. \v 10 Kë uwanjuŧ uşë ji na baka : « Nawutan kalënk, dbi pţupan uţup unkluŋ kaţij mnlilan mweek ţi bañaaŋ bŧi : \v 11 *Nabuuran Bañaaŋ abuka ţi uŧejan wi nţa wi pa an, du ubeeka wi *Dayiţ naşih : ul awooŋ *Kriŧtu Ajugun. \v 12 Kë hënk di di nakyaaŋ kayikrënaan napoţ mënţ: naţënk babooţana na ilaañ, bapiinţana ţi kambëŋan. » \p \v 13 Ţi dko mënţ, kë pnŧuk pweek pi ŋwanjuŧ ŋi baţi paşë wuj, anaakiir na uŧeek, aşë beeb Naşibaţi aji : \q1 \v 14 « Naşibaţi adëm du baţi duuţ, \q2 mnjeeh mi nul manwala ţi mboş \q2 pa bañaaŋ biki aŋaluŋ! » \s1 Bayafan baya Betleyem \p \v 15 Wi ŋwanjuŧ ŋakakuŋ baţi, aduk baka, kë bayafan başë ţëlşër aji : « Nawulën ŋya te Betleyem, ŋya ŋwin uko unwooŋ, wi Ajugun adoluŋ kë ŋmee. » \p \v 16 Hënk di di baŧaranuŋ aya, baţënk Mariya, na Yoŧef, na napoţ aambaaŋ abuka buka, kë apiinţ ţi kambëŋan. \v 17 Wi bawinuluŋ, aşë kakalëş uko wi *uwanjuŧ uţupuŋ baka ţi napoţ mënţ. \v 18 Bañaaŋ bŧi banŧiinkuŋ bayafan, bañoŋar ţi uko wi baţupuŋ. \v 19 Kë Mariya, anin Yeŧu, ahank bnuura iko inţëpuŋ bŧi ţi kaţëbul, aşë şalnţën ya. \v 20 Bayafan bawugşa wal mënţ akak, aşë dëman Naşibaţi, abot abeeba ţi iko bŧi yi baŧiinkuŋ akuţ awin. Iko mënţ yuŋ iţëp jibi uwanjuŧ ujakuŋ na baka. \s1 Bawalan Yeŧu kaŧëmp \p \v 21 Ţi unuur uţënk bakreŋ, wal wi pwala *kaŧëmp pi napoţ ubani. Kë baţu'a katim ki Yeŧu, jibi *uwanjuŧ uţupuŋ Mariya, wi awooŋ aandobi wo na kayiŋ. \s1 Baţij Yeŧu aya adiiman du Katoh Kaweek ki Naşibaţi \p \v 22 Ŋnuur ŋabani ŋi *Yoŧef na *Mariya bawooŋ biki kabaañëş bañow jibi *Bgah bi Moyiŧ bajakuŋ. Baţij Yeŧu du ubeeka wi Yeruŧalem, kaya kadiimana Ajugun. \v 23 Bado haŋ ţiki upiiŧ ţi ulibra wi Bgah bi Ajugun, aji : \qt « Bajeen ñiinţ awo kafah ki Ajugun. »\qt*\x + \xo 2:23 \xo*\xt Ppën 13.2,12,15.\xt*\x* \v 24 Bawo i kado kak bafiŋar Ajugun ŋrikaţe ŋtëb, ukaş na waaţ këme ŋbalab ŋtëb ŋanhojuŋ, jibi Bgah bi Ajugun bajakuŋ\x + \xo 2:24 \xo*\xt Bgah 12.8.\xt*\x*. \s1 Ŧimeyoŋ abeeb Naşibaţi wi awinuŋ Yeŧu \p \v 25 Kë ñiinţ aloŋ aşe wo wal mënţ du Yeruŧalem, anwooŋ katim ki Ŧimeyoŋ. Awo ñaaŋ anwooŋ naŧool ţi këş ki Naşibaţi abot adëmana bnuura. « Awo wo ţi pyoonk wal wi Naşibaţi akwentuŋ mnkuul mi *Iŧrayel. » Kë *Uhaaş wi Naşibaţi uşë wo ţi a. \v 26 Uhaaş wi Naşibaţi ubi ţupa kë aankkeţ, bë aanwin Kriŧtu, i Ajugun ayiluŋ. \v 27 Uhaaş wi Naşibaţi uţija te du *Katoh Kaweek ki Naşibaţi. Kë wi bajug Yeŧu baţijuluŋ da, pya kado uko wi *Bgah bi Moyiŧ bajakuŋ, \v 28 Ŧimeyoŋ ayeenka ţi iñen, abeeb Naşibaţi, aşë ji : \q1 \v 29 « Ajugun, kahoŋ ki nu kadolanaa, \q2 hënkuŋ ihilan kawutan nalemparu, \q2 aya na mnjeeh, \q1 \v 30 ţiki dwin na këş ki naan mbuur manwoonuŋ du iwi, \q2 \v 31 mi ibomanuŋ ţi këş ki umundu bŧi. \q1 \v 32 Dwin bjeehi bankdoliiŋ imeeţana \q2 ţi banwooŋ baanwo *bayuday \q2 kabot kawo pdëm pi Iŧrayel pntaali pi nu. » \s1 Ŧimeyoŋ aţup uko unkluŋ kabi \p \v 33 Aşin Yeŧu na anin bañoŋari jibi baŧiinkuŋ Ŧimeyoŋ kë akţiiniyaan uko wi nul. \v 34 Kë Ŧimeyoŋ aşë ñehan Naşibaţi bnuura pa baka, abaa ji na *Mariya anin Yeŧu : « Tenan, Naşibaţi adatuŋ napoţ i, ul akţijuŋ pjot na pnaţa pi bañaaŋ baŧum ţi *Iŧrayel. Aluŋ kado kadiiman mnhina mi Naşibaţi, bañaaŋ baluŋ kado kalaţa. \v 35 Hënk, ŋşal ŋammeniiŋ ţi ŋhaaş ŋi bañaaŋ baŧum, ŋaluŋ kameeţana. Kë iwi Mariya, pjooţan paluŋ kaluŋanu kaţëb ji kakej. » \s1 Aana aţup uko unkmbiiŋ \p \v 36 Uka ñaaţ aloŋ *Naţupar Naşibaţi i katim ki Aana, awo abuk Fanuwel, i pşini pi Aŧer. Adobi wo wo ñaaţ naweek, aniima ŋşubal paaj na uloŋ \v 37 aşë duka nayoţ. Aana mënţ aka ŋşubal iñeen bakreŋ na ŋbaakër. Aanji low *Katoh Kaweek ki Naşibaţi, kaşë bi duka duka ţi plempara, ţi pyiman na pñehan. \v 38 Aban da wal mënţ aşë wo ţi pbeeb Naşibaţi abot aţiiniyaan uko wi napoţ, bañaaŋ bŧi bankyoonkuŋ mbuur mi Yeruŧalem. \s1 Pkak Naŧaret du uŧaak wi Galilay \p \v 39 Wi *Yoŧef na *Mariya babaaŋ pdo iko bŧi jibi Bgah bi Ajugun bajakuŋ, bawugşa akak uŧaak wi *Galilay, du Naŧaret, ubeeka wi baka. \v 40 Napoţ adëm na uforŧa, na uşal unŧuŋa, kë bnuura bi Naşibaţi babot awo na a. \s1 Yeŧu aţo na bajukan Bgah du Katoh Kaweek ki Naşibaţi \p \v 41 Na ŋşubal, bajug Yeŧu baji baya *Ufeŧtu wi Mnjeeh du Yeruŧalem. \v 42 Kë wal wi Yeŧu adoluŋ ŋşubal iñeen na ŋtëb, kë başë ţija, ji udolade wi baka. \v 43 Wi ufeŧtu uţëpuŋ, bawugşa akak, kë Yeŧu napoţ aşë duka Yeruŧalem, kë bajugul baamme. \v 44 Baŋuur aji Yeŧu awo ţi pnŧuk pi bañaaŋ bankyaanţuŋ na baka, bapoş ado unuur upëb abaa naţa pla'a, ahepar na bayiţ baka, na biki bameeruŋ. \v 45 Wi bawooŋ baanwina, aşë wugşa pla'a te Yeruŧalem. \v 46 Ţi unuur uwajanţën, baţënka du *Katoh Kaweek ki Naşibaţi, kë aţo ţi pŧoof pi *bajukan Bgah bi Moyiŧ, aŧiink baka, abot ahepar baka iko iloŋ. \v 47 Bañaaŋ bŧi bankŧiinkuluŋ bañoŋar ţi mntit mi nul, na jibi akŧeemuŋ bajukan baweek. \v 48 Wi bajugul bawinuluŋ, bakak añoŋar maakan. Kë anin aşë ji na a : « Abuk naan, ibaa dolun do we hënk ba? Tenan! Nji na şaaş ŋhaajala maakan awo ţi pla'u. » \p \v 49 Kë Yeŧu aşë ŧeem aji : « We ukaaŋ kë nakla'ën ba? Naamme kë dwo i kawo ţi katoh ki Paapa i? » \p \v 50 Kë bajugul başë paam uţup mënţ. \s1 Yeŧu aŧiink bajugul \p \v 51 Wi wi Yeŧu aşaaŋ awugşa akak *Naŧaret na bajugul, aji ŧiink baka. Kë anin ahank ţi kaţëb ki nul iko bŧi yi aŧiinkuŋ abot awin. \v 52 Yeŧu kë aşë dëm, na uşal, na uleef. Kë Naşibaţi na bañaaŋ bŧi babot alilandëra. \c 3 \s1 Naşibaţi ayil Yowan Nabatŧaar \r (Maci 3.1-6; Markuŧ 1.2-6; natenan ţi Yowan 1.19-23) \p \v 1 Uwo ţi wal wi Tiber *Ŧeŧar awooŋ ţi uşubal uţënk ŋşubal iñeen na kañeen wi awooŋ naşih najeenkal\f + \fr 3:1 \fr*\ft Naşih najeenkal awo naşih i Rom na i ŋŧaak ŋi baromeŋ baŧehuŋ. Aji ţu nanŧuŋa ţi uŧaak undoli wi baŧehuŋ.\ft*\f*, kë Ponŧ-*Pilat awo nanŧuŋa i uŧaak wi Yuda, kë *Herod awo nanŧuŋa i uŧaak wi *Galilay, Filip naweek Herod kë awo nanŧuŋa i ŋŧaak ŋi Iture na Trakonitid, kë Liŧaniyaŧ awo nanŧuŋa i uŧaak wi Abilen, \v 2 ţi wal wi Anaŧ na Kayif bawooŋ *baţeŋan baweek biki Naşibaţi. Ţi uşubal mënţ *Yowan abuk Ŧakariya awo du *pndiiş, kë Naşibaţi aşë ţiini na a, awula uţup wi nul. \v 3 Wi wi aşaaŋ ajun pñaay ţi uŧaak bŧi unñoguŋ bdëk bi Yordan, aji na bañaaŋ: « Nawutan pjuban, naţëlëş ŋbida, nado *batiŧmu, Naşibaţi aşë pënanan ipekadu. » \v 4 Kë hënk di uko wi *Iŧayi *Naţupar Naşibaţi apiiŧuŋ ţi Ulibra wi Naşibaţi udolaniiŋ, apiiŧ aji :\fig Yowan Nabatŧaar du pndiiş|src="lb00296c.tif" size="col" copy="Louise Bass" ref="3.4"\fig* \q1 \qt « Pdiim ploŋ pahuuran du pndiiş aji :\qt* \q1 \qt “Nabomaan bgah bi Ajugun akluŋ kaţëpna,\qt* \q2 \qt nadolana ilël iŧool!\qt* \q1 \v 5 \qt Injiir iluŋ kafukana,\qt* \q2 \qt inkuŋ iweek na impoţi ifom kaliŋran na igah.\qt* \q1 \qt Igah inŋotuŋ ikak iŧool.\qt* \q2 \qt Igah inşëkrëtiiŋ ikak idaaŋ.\qt* \q1 \v 6 \qt Hënk, bañaaŋ bŧi baluŋ kawin jibi Naşibaţi abuuranuŋ un.” »\qt*\x + \xo 3:6 \xo*\xt Iŧayi 40.3-5.\xt*\x* \s1 Uko wi pdo, kawutna pjuban \r (Maci 3.7-10) \p \v 7 *Yowan aji ji na pnŧuk pweek pi bañaaŋ panjaaŋ pabi ţi a pyeenk *batiŧmu : « An, nawo pntuni pi ŋnfunan! In ahoopaţanaŋ aji naţi udeeb wi Naşibaţi unkmbiiŋ ba? \v 8 Nadolan keeri iko inkyuujuŋ kë nawut pjuban abot aţëlëş ŋbida ; nawutan kaşal kaji : “Ŋwo biki pşini pi Abraham!” Dţupan : Naşibaţi ahilan kakakan mnlaak mi babuk *Abraham. \v 9 Ptibi padobi bëkan bëkan ţi mnko uţeeh, bko banwooŋ baankbuk mnko mnuura bafal kafël du bdoo. » \p \v 10 Pnŧuk pi bañaaŋ pahepara aji : « Kë ŋbaa do do hum ba? » \v 11 Kë aŧeem baka aji : « Ankaaŋ imişa itëb, apënan kaloŋ kaţen anwaaŋuŋ. Ankaaŋ uko ude, afaaşiir na anwaaŋuŋ ! » \v 12 *Bakobraar daaşa baloŋ babi kak pdolan batiŧmu, aşë hepara aji : « Najukan, we wi ŋwooŋ kado? » \v 13 Kë aji na baka : « Nakhepar kapelan wi baţu'anaŋ pyeenk. » \v 14 Bangoli bahepara kak, aji : « Kë un, we wi ŋwooŋ kado? » Kë aŧeem baka aji : « Nawutan kaŧeh nin ñaaŋ aloŋ itaka na uyoh, këme ţi ŋţilan, naliŋan ţi baluk bi nan. » \s1 Yowan aţiiniyaan ñaaŋ ankluŋ kabi \r (Maci 3.11-12; Maci 1.7-8; natenan ţi Yowan 1.24-28) \p \v 15 Jibi bañaaŋ bŧi bakyoonkuŋ uko unwooŋ wi pbi aşë şal aji : « Wom *Yowan awooŋ *Kriŧtu? » \v 16 Kë Yowan aşë ţiini na baka bŧi aji : « Nji, dji kabatŧaaran na meel. Kë, anşaaŋ aluŋ kabi aşë dëm apelën maakan, mëndoo ñoom ñoom kaŋup pfënëşa işapaat. Ul akluŋ kabatŧaaran na *Uhaaş wi Naşibaţi na bdoo. \v 17 Awo na kajeţ ţi iñen, aweey kapaţëş ptiij na plëfar. Aya katoor ptiij ţi pnkuŧi, kaşë kafël plëfar du bdoo banwooŋ baankjëmşa. » \v 18 Yowan akak ajukan pnŧuk pi bañaaŋ iko iŧum, ameeţanaan baka *Uţup Ulil Unuura. \s1 Bawat Yowan Nabatŧaar ukalabuş \p \v 19 *Herod nanŧuŋa ajej Herodiyana ñaaţ i naweekul akak ado iko iwuţaan iŧum iloŋ kak, ukaaŋ kë *Yowan aŋoman na a. \v 20 Kë Herod, abaa beeh beeh ado kak buţaan bloŋ: Awat Yowan ukalabuş! \s1 Batiŧmu bi Yeŧu \r (Maci 3.13-17; Markuŧ 1.9-11) \p \v 21 Wi bañaaŋ bŧi bakdolanuŋ *batiŧmu, Yeŧu kak ado batiŧmu. Wi awooŋ ţi pñehan Naşibaţi, kë baţi başë haabëşa. \v 22 Wi wi *Uhaaş wi Naşibaţi uşaaŋ awala ţi a, awo wo ji ubalab ufaaŧal. Kë pdiim ploŋ paşë pënna baţi, aji : « Iwi, iwooŋ Abuk naan, dŋalu maakan, dmaganu. » \s1 Pşini pi Yeŧu \r (Maci 1.1-17) \p \v 23 Yeŧu aka uko ji ŋşubal iñeen ŋwajanţ wi ajunuŋ pjukan bañaaŋ. Ţi uşal wi bañaaŋ bŧi, Yeŧu awo abuk Yoŧef, i Heli, \v 24 i Matŧat, i Lewi, i Melki, i Yanayi, i Yoŧef, \v 25 i Mataŧiya, i Amoŧ, i Nahum, i Heŧli, i Nagayi, \v 26 i Maaŧ, i Mataŧiya, i Ŧemeyin, i Yoŧek, i Yoda, \v 27 i Yowanan, i Reŧa, i Ŧerubabel, i Ŧalaŧiyel, i Neri, \v 28 i Melki, i Adi, i Koŧam, i Elmadam, i Er, \v 29 i Yeŧu, i Eliyeŧer, i Yorim, i Matŧat, i Lewi, \v 30 i Ŧimeyoŋ, i Yuda, i Yoŧef, i Yonam, i Eliyakim, \v 31 i Meleya, i Mena, i Mataŧa, i Naŧan, i Dayiţ, \v 32 i Yeŧe, i Yobed, i Booŧ, i Ŧala, i Naaŧon, \v 33 i Aminadab, i Admin, i Arni, i Heŧrom, i Pereŧ, i Yuda, \v 34 i Yakob, i Iŧaak, i Abraham, i Terah, i Nahor, \v 35 i Ŧerug, i Ragawu, i Falek, i Eber, i Ŧala, \v 36 i Kayinam, i Arfakŧad, i Ŧem, i Nowe, i Lamek, \v 37 i Meŧuŧela, i Henok, i Yaret, i Malalalel, i Kayinam, \v 38 i Enoŧ, i Ŧeŧ, i Adam, i Naşibaţi. \c 4 \s1 Unŧaayi Uweek udo na pguur Yeŧu du pndiiş \r (Maci 4.1-11; Markuŧ 1.12-13) \p \v 1 Wi Yeŧu anŧumuŋ na *Uhaaş wi Naşibaţi awoonuŋ bdëk bi Yordan, kë Uhaaş wi Naşibaţi uşë ñooţa du *pndiiş. \v 2 Ţi ŋnuur iñeen ŋbaakër ŋi adoluŋ da, Unŧaayi Uweek udo na pguura ado buţaan. Ŋnuur mënţ bŧi aandee, ukaaŋ kë ubon ukde'a wi ŋaţëpuŋ. \v 3 Kë Unŧaayi Uweek uşë ji na a : « Woli iwo Abuk Naşibaţi, kji na plaak pi pakak kapoom. » \p \v 4 Kë Yeŧu aşë ŧeem wa aji : « Upiiŧana aji : \qt “Mënţ uko ude ţañ umëbanuŋ ubida wi ñaaŋ.”\qt*\x + \xo 4:4 \xo*\xt Pleşan 8.3.\xt*\x* » \p \v 5 Unŧaayi kë ukak apayana bko duuţ aşë diimana byaaş bloolan ŋŧaak bŧi ŋi umundu, \v 6 aşë jaka : « Dwulu pşih na pyok pi ŋŧaak ŋi bŧi, ţiki bawulën waŋ mënţan, kë nhinan kaţen ya ñaaŋ i nŋaluŋ. \v 7 Woli iŋup ţi kadun naan, adëmanaan, kka iko mënţ yi bŧi. » \v 8 Kë Yeŧu akak aŧeema aji : « Upiiŧana aji : \qt “Ajugun, Naşibaţi i nu ţañ i i iwooŋ kadëman, kë ul ţañ i i iwooŋ kado kalempar.”\qt*\x + \xo 4:8 \xo*\xt Pleşan 6.13.\xt*\x* » \p \v 9 Kë Unŧaayi Uweek ukak añooţa Yeruŧalem, apayana ţi bţuk bi *Katoh Kaweek ki Naşibaţi duuţ, aşë ji na a : « Woli iwo Abuk Naşibaţi, klut kajot. \v 10 Kë hënk di di upiiŧuŋ ţi Ulibra wi Naşibaţi aji : \qt “Aluŋ kado ŋwanjuŧ ŋi nul ŋado kayeŋu.”\qt* \v 11 Ukak apiiŧana aji : \qt “Ŋaluŋ kajeju jej, kaţi ihubta ţi plaak ploŋ.”\qt*\x + \xo 4:11 \xo*\xt Kañaam 91.11-12.\xt*\x* » \p \v 12 Kë Yeŧu aşë ŧeem wa aji : « Upiiŧana aji : \qt “Iinwo kado katen me Ajugun, Naşibaţi i nu ahinan pdo uko wi ajakuŋ.” »\qt*\x + \xo 4:12 \xo*\xt Pleşan 6.16.\xt*\x* \p \v 13 Wi Unŧaayi Uweek udoluŋ iko bŧi pa pguur Yeŧu ado buţaan, ulowa, adun awuta. \s1 Yeŧu akak du uŧaak wi Galilay \r (Maci 4.12-17; Markuŧ 1.14-15; natenan ţi Yowan 4.1-3,43-46) \p \v 14 Mnhina mi *Uhaaş wi Naşibaţi manţoŋ Yeŧu, akakana *Galilay. Katim ki nul kameeţana ţi uŧaak bŧi. \v 15 Aji jukan ţi *itoh iñehanaani yi baka, kë bañaaŋ bŧi bamagana. \p \v 16 Yeŧu aya *Naŧaret di akuşnaaniiŋ, aya aneej du *katoh kañehanaani ki bayuday ţi *unuur wi pnoorfën, jibi ajonuŋ kado. Anaţa aya pleyiir Ulibra wi Uţup wi Naşibaţi, \v 17 kë başë leyiir kafah ki *Iŧayi *Naţupar Naşibaţi apiiŧuŋ. Wi ahaabşuŋ wa, aşë win dko di bapiiŧuŋ aji : \q1 \v 18 \qt « Uhaaş wi Ajugun uwo ţi nji\qt* \q2 \qt adatën aji nţup bajuuk *Uţup Ulil Unuura.\qt* \q1 \qt Ayilën nji na bakalabuş baluŋ kawutan baka\qt* \q2 \qt nji na bakuul baluŋ kawin,\qt* \q1 \qt mbuuran bambiinkniiŋ biki baknooranuŋ.\qt* \q1 \v 19 \qt Ayilën kak nţup uşubal wi Ajugun akdiimanuŋ bnuura bi nul.\qt*\x + \xo 4:19 \xo*\xt Iŧayi 61.1-2.\xt*\x* » \p \v 20 Yeŧu adëŧ ulibra wal mënţ, awul wa nalemp i katoh kañehanaani, aşë ţo. Bañaaŋ bŧi ţi katoh kañehanaani kë başë jabana këş. \v 21 Kë aşë ţiini na baka aji : « Nţa di, uţup wi ukak manjoonan ţi an nankŧiinknuŋ. » \p \v 22 Bankŧiinkuluŋ bŧi bamaţa, abot añoŋar ţi ŋţup ŋnuura ŋi akţupuŋ baka. Wi wi başaaŋ aji : « I mënţan, aanwo abuk *Yoŧef i? » \p \v 23 Kë Yeŧu aşë ŧeem aji : « Dme bnuura kë naleşanaan uhoñ unjakuŋ aji : “Iwi nakuraar, duni ijeban uleefu” kakuţ kajakën : “Baţupun uko wi idoluŋ du ubeeka wi Kapernawum. Kaki ido haŋ ţi ubeeka wi nu !” » \v 24 Yeŧu abot aji na baka : « Dţupan na manjoonan : Nin aloŋ ţi baţupar Naşibaţi aambaaŋ kaŧiinkana bnuura du mboş mi kabuka ki ŧul. \v 25 Manjoonan mii mi, dţupan wa : Baaţ bayoţ baŧum babi wo du *Iŧrayel ţi wal wi *Eli, wi uşubal udooŋ ŋşubal ŋwajanţ na kli paaj wi uwooŋ uunşubi, kë ubon uweek ukak awo ţi uŧaak bŧi. \v 26 Kë Naşibaţi aşë wo aanyil Eli du ñaaţ aloŋ ţi baka, abaa ţëp ţëp ayila du ñaaţ nayoţ aloŋ anfëţuŋ du ubeeka wi Ŧarepta du uŧaak wi Ŧidoŋ.\x + \xo 4:26 \xo*\xt 1 Başih 17.8-16.\xt*\x* \v 27 Bamaak bdoo bakak aŧum ţi Iŧrayel ţi wal wi Eliŧe Naţupar Naşibaţi. Kë aşë wo aanjeban nin aloŋ ţi baka. Naaman i uŧaak wi Ŧiri i i aţëpuŋ ţëp ajeban.\x + \xo 4:27 \xo*\xt 2 Başih 5.1-14.\xt*\x* » \p \v 28 Wi bañaaŋ banwooŋ ţi katoh kañehanaani ki bayuday baŧiinkuŋ uko wi aţupuŋ aşë deebaţ bŧi. \v 29 Banaţa apul pulan Yeŧu, apënan bdig bi ubeeka, añooţa te du pnkuŋ duuţ, pi baniwuŋ ubeeka wi baka, kahilna kawuuka du uţeeh. \v 30 Kë aşë ţëp ţi pŧoof pi baka, aya na bgahul. \s1 Yeŧu ajeban ñiinţ i unŧaayi uneejuŋ \r (Markuŧ 1.21-28) \p \v 31 Yeŧu aya wal mënţ Kapernawum, ubeeka uloŋ wi uŧaak wi *Galilay, ţi *unuur wi pnoorfën wi bayuday, awo ţi pjukan bañaaŋ. \v 32 Bankŧiinkuluŋ bañoŋar maakan ţi pjukan pi nul, ţiki ŋţup ŋi nul ŋawo na mnhina. \p \v 33 Kë ñiinţ aloŋ i unŧaayi uneejuŋ, aşë wo ţi *katoh kañehanaani ki bayuday. Awo ţi phuuran aji : \v 34 « Ay, iwi Yeŧu i *Naŧaret we wi ŋkaaruŋ ba? Ibi bi pŧokun i? Dme ñaaŋ i iwooŋ: Iwo ñaaŋ nayimanaan i Naşibaţi ayiluŋ. » \p \v 35 Kë Yeŧu aşë lëbar na wa, aji : « Yompaan mntum, pënan ţi ñaaŋ! » Kë unŧaayi uşë wat ñiinţ ţi kadun ki bañaaŋ bŧi, aşë pën ţi a, uundola nin buţaan bloŋ. \v 36 Wal mënţ bañaaŋ kë başë ñoŋar fuţ, aţupar aji : « Uţup wi uwo uhoŋ? Aji ţiini na ŋnŧaayi kado pdiim na mnhina ji naşih, kë ŋaji ŋapën! » \p \v 37 Kë uko wi Yeŧu uşë meeţana meeţana pya ţi ŋfëţ ŋanñoguŋ da bŧi. \s1 Yeŧu ajeban bamaakal baŧum \r (Maci 8.14-17; Markuŧ 1.29-34) \p \v 38 Wi Yeŧu apënuŋ du *katoh kañehanaani ki bayuday, aya aneej du uko Ŧimoŋ. Anin ahar Ŧimoŋ amaak wal mënţ, kë uleef uyik na a maakan, kë başë ñehan Yeŧu ado uko uloŋ pa a. \v 39 Kë aşë juţ ţi ñaaţ uŋ, alëbar na pmaak, kë papën ţi a. Ţi dko mënţ kë ayootan Ŧimoŋ abi naţa naţa ajun pwul baka iko ide. \p \v 40 Wi utaakal ubanuŋ, bañaaŋ bŧi bankaaŋ bamaakal banwooŋ na mmaak mnŧum kë baţij baka du Yeŧu. Aji paf kañen ţi andoli, abi jeb jeb. \v 41 Ŋnŧaayi kë ŋakak apën ţi bañaaŋ baŧum, aşë huuran aji : « Iwo Abuk Naşibaţi! » Kë Yeŧu aşë bëg ŋa, aandinan ŋa ŋaţup, ţiki ŋame kë ul awooŋ *Kriŧtu. \s1 Yeŧu aya pţup Uţup Ulil Unuura du uŧaak wi Yuda \r (Maci 4.23; Markuŧ 1.35-39) \p \v 42 Wi unuur ujinţaŋ jinţ, kë Yeŧu aşë pën, aya du dko dangaaguŋ. Bañaaŋ baŧum kë başë wo ţi praba. Wi bawinuluŋ, baŋal pmëbana, awut kaya kaduk baka. \p \v 43 Kë aşë ji na baka : « Dkak awo i kaţup *Uţup Ulil Unuura ţi uko wi *Pşih pi Naşibaţi du ŋbeeka ŋundu, waŋ ukaaŋ kë Naşibaţi ayilën. » \p \v 44 Hënk di aşaaŋ aji ţup Uţup Ulil Unuura ţi *itoh iñehanaani ţi uŧaak wi Yuda. \c 5 \s1 Baţaş Yeŧu baŧeek \r (Maci 4.18-22; Markuŧ 1.16-20; natenan ţi Yowan 1.35-51; 21.1-11) \p \v 1 Unuur uloŋ wi Yeŧu anaţuŋ ţi kabaŋ ki *bdëk bi Geneŧaret, kë bañaaŋ başë fooya aŧum, pŧiinkna Uţup wi Naşibaţi. \v 2 Wi wi aşaaŋ awin iţeem itëb ţi kabaŋ ki bdëk. Baŧuh bawala ţi ya, awo ţi pwent iridiya yi baka. \v 3 Bloŋ ţi iţeem mënţ bawo bi ñiinţ aloŋ i bajaaŋ bado Ŧimoŋ. Yeŧu apaya ţi ba, aşë ji na a aţu kalow pkay, aşë ţo ţi bţeem ajun pjukan pnŧuk pi bañaaŋ. \p \v 4 Wi aţiiniiŋ aba, aşë ji na Ŧimoŋ: « Johariin du dko di bdëk badiilnuŋ, naşë nafël iridiya naŧuh. » \p \v 5 Kë Ŧimoŋ aşë ŧeema aji : « Naweek, ŋŧuh uŧejan bŧi, ŋëmmob mob nin uţëb, kë wi işaaŋ ajakën ndo wa, dfël iridiya. » \p \v 6 Bafël iridiya, amob ŋţëb ŋanŧumuŋ pŧum paŋ, kë iridiya idoo kak i kamar. \v 7 Wi wi baduuŋ baŧuh baŧënţ baka banwooŋ ţi bţeem btëbanţën na iñen, babi pţënk baka. Bukuŋ babi aţënk baka, kë baŧuman iţeem itëb kë ido kak yi kajiir. \v 8 Wi Ŧimoŋ andu'aniiŋ Piyeer awinuŋ uko mënţ, ajot ţi ihoţ yi Yeŧu aji na a : « Ajugun, lowaan ţiki dwo ñaaŋ nado buţaan. » \p \v 9 Aţiini haŋ ţiki alënk adiwşa ul na baŧënţul, ţi bŧuh bi baŧuhuŋ bi. \v 10 *Yakob na *Yowan babuk Ŧebede banjaaŋ balemp na Ŧimoŋ bakak alënk maakan kak. Kë Yeŧu aşë ji na Ŧimoŋ: « Wutan kalënk, hënkuŋ bañaaŋ biki ikkakuŋ kaŧuh. » \p \v 11 Wi bakakanaaruŋ kakan iţeem du pkay, aşë bi duk duk iko mënţ bŧi, aţaş Yeŧu. \s1 Yeŧu ajeban namaak bdoo \r (Maci 8.1-4; Markuŧ 1.40-45) \p \v 12 Unuur uloŋ wi Yeŧu awooŋ ţi ubeeka uloŋ, kë ñiinţ aloŋ ammaakuŋ bdoo aşë wo da. Wi awinuŋ Yeŧu, aşë jot ţi ihoţul afëţ kaara ţi mboş añehana aji : « Ajugun, woli iŋali, ihinan kakakanaan njinţ\f + \fr 5:12 \fr*\ft Ţi bgah bi bayuday, namaak bdoo aţop ţi kadun ki Naşibaţi.\ft*\f*. » \p \v 13 Yeŧu atar kañen abana, aşë ji : « Aa, dŋali, kakan ijinţ. » \p Ţi dko mënţ, kë pmaak pi bdoo pabi pën pën ţi a. \v 14 Kë aşë ji na a awut kaţup nin aloŋ uko unţëpuŋ. Aşë jaka aji : « Duni iya iwinana du naţeŋan Naşibaţi ibot ifiŋar Ajugun uko wi *Moyiŧ aţuuŋ pdo pa bañow bi nu kadiimanaan bañaaŋ bŧi kë ijebi. » \p \v 15 Kë katim ki Yeŧu kaşë meeţana meeţana pya. Bañaaŋ baŧum kë bakbi pŧiinka kakuţ kajeb ţi mmaak mi baka. \v 16 Kë ul, aşë ji ya du dko dgaag kañehan Naşibaţi. \s1 Yeŧu ajeban ñiinţ anţakmuŋ \r (Maci 9.1-8; Markuŧ 2.1-12) \p \v 17 Yeŧu awo unuur uloŋ ţi pjukan, kë *bafariŧay baloŋ na *bajukan Bgah başë wo ţi banknŧiinkuluŋ. Bawoona ŋfëţ bŧi ŋi *Galilay na Yuda, na Yeruŧalem. Kë mnhina mi Ajugun manşë winana ţi pjeban pi akjebanuŋ bañaaŋ. \v 18 Wi wi biinţ baloŋ banţiji ñiinţ aloŋ anţakmuŋ ţi kajiiñ bawujuŋ. Bado na pneejana kabëkan ţi kadun ki Yeŧu, \v 19 aşë wo baanhilani ţiki bañaaŋ baŧumi. Wi wi başaaŋ apaya du bţuk bi katoh ado bhër ţi uşaŋ ahilna awalan ñiinţ anţakmuŋ na kajiiñ ţi pŧoof pi bañaaŋ, ţi kadun ki Yeŧu. \v 20 Wi Yeŧu awinuŋ pfiyaar pi biinţ bukuŋ bafiyaaruli, aşë ji : « Ñiinţu, ipekadu yi nu ipëni. »\fig Baţëpna du bţuk bi katoh awalan ñiinţ anţakmuŋ|src="lb00305c.tif" size="col" copy="Louise Bass" ref="5.20"\fig* \p \v 21 Kë Bajukan Bgah baloŋ na bafariŧay başë şal aji : « Ñiinţ ankkaruŋ Naşibaţi i awo ahoŋ ba? In ahilanuŋ kapënan ñaaŋ ipekadu bë mënţ Naşibaţi a ţañ? » \p \v 22 Kë Yeŧu ammeeŋ ŋşal ŋi baka, aşë ji na baka : « we ukaaŋ kë ŋşal ŋaŋ ŋawo ţi an ba? \v 23 We uyojnuŋ ba : pji na ñaaŋ: “Ipekadu yi nu ipëni” këme “Naţiin ipoş”? \v 24 Natenan, nabaaŋ ame kë *Abuk Ñiinţ aka mnhina mi ppënan ipekadu ţi mboş. » \p Wi wi aşaaŋ aji na ñiinţ naţakmaan : « Djaku : Naţiin, ijej kajiiñ ki nu, iţiiş katohu! » \p \v 25 Ţi dko mënţ, kë ñiinţ anaţa ţi kadun ki bañaaŋ, ajej kajiiñ ki apiinţnuŋ aţiiş katohul aşë beeb Naşibaţi. \p \v 26 Bammaaruŋ iko mënţ bañoŋar fuţ. Bawo ţi pbeeb Naşibaţi akuţ awo na palënk aşë ji : « Ŋwin nţa iko iñoŋarënaan. » \s1 Yeŧu adu Lewi pa awo naţaşarul \r (Maci 9.9-13; Markuŧ 2.13-17) \p \v 27 Wi uko waŋ uţëpuŋ, kë Yeŧu apën, aşë win ñiinţ aloŋ *nakobraar daaşa. Katim ki ñiinţ mënţ kawo Lewi. Aţo du dko di aklempnuŋ, kë Yeŧu aşë ji na a : « Ţaşaan! » \v 28 kë ñiinţ anaţa aduk iko bŧi, aţaş Yeŧu. \p \v 29 Wi wi aşaaŋ adu Yeŧu pyoban du katohul aşë do ufeŧtu uweek pa a. Bañaaŋ baŧum bawo ţi pde na baka : bakobraar daaşa, na bañaaŋ baloŋ kak. \v 30 *Bafariŧay na *bajukan Bgah biki baka kë başë ŋoman uko mënţan, aji na baţaşar Yeŧu : « Naji nade kabot kadaan na bakobraar daaşa na bado buţaan. We ukaaŋ ba? » \v 31 Kë Yeŧu aşë ŧeem baka aji : « Mënţ bañaaŋ banwooŋ bajeb banumiiŋ nakuraar, bamaakal banumi'uluŋ. \v 32 Mëmbi bi pdu bañaaŋ banşaluŋ aji bawo baŧool, dbi bi pdu bandinanuŋ aji bawo bado buţaan, bahilna bawut pjuban, baţëlëş ŋbida. » \s1 Yeŧu aţiiniyaan pyiman \r (Maci 9.14-17; Maci 2.18-22) \p \v 33 *Bafariŧay kë başë ji na Yeŧu : « Baţaşar *Yowan Nabatŧaar baji bayiman kabot kañehan Naşibaţi, kë biki nun baji bado haŋ. Biki nu kë başë ji bawo ţi kande, na udaan! » \v 34 Kë Yeŧu aşë ŧeem baka aji : « Ţi unuur wi bniim, ñaaŋ ahilan kado bayaanţ bambiiŋ bniim bayiman wal wi naniim ahumuŋ da i? \v 35 Kë wal uşë bi, wi naniim akjejaniiŋ. Baluŋ kayiman ţi ŋnuur mënţ. » \p \v 36 Yeŧu akak ahoñ na baka aji : « Ñaaŋ aanji kib kamişa kahalu kabamna kamişa kaţaf, woli ñaaŋ ado haŋ kamişa kahalu kaji kaŧoka, kë dko dambamnuŋ daanji daya na kaţaf! \v 37 Nin ñaaŋ aloŋ aanji ţu poot phalu ţi ŋbuuli ŋţaf. Poot phalu puŋ pafom ŋbuuli, poot patula ţi mboş, ŋbuuli ŋaŧoka. \v 38 Kë ñaaŋ aşë wo kaţu poot phalu ţi ŋbuuli ŋhalu. \v 39 Nin ñaaŋ aloŋ andaanuŋ poot pţaf aanji ŋal phalu. Baji baji : “Pţaf paliluŋ apel.”\f + \fr 5:39 \fr*\ft Poot pi bakţiiniyaanuŋ ţi paji woli paţafi paba lil lil maakan.\ft*\f* » \c 6 \s1 Yeŧu na unuur wi pnoorfën \r (Maci 12.1-8; Markuŧ 2.23-28) \p \v 1 Ţi unuur uloŋ wi pnoorfën wi bayuday, Yeŧu awo ţi pmuur ŋţeeh ŋi ŋdeey, kë baţaşarul başë wuur ŋa afoñël ţi iñen, adoh. \v 2 *Bafariŧay baloŋ kë başë ji na baka : « we ukaaŋ kë nakdo uko wi Bgah baneenanuŋ pdo ţi *unuur wi pnoorfën ba? » \v 3 Kë Yeŧu aşë ŧeem baka aji : « Naanleyiir uko wi *Dayiţ abiiŋ ado i, wi ubon ukde'uluŋ ul na baŧënţul? \v 4 Aya aneej du katoh ki Naşibaţi\f + \fr 6:4 \fr*\ft Ţi wal wi Dayiţ, kaloona kajaaŋ kadiiman kë Naşibaţi awo da. Kul ki ki bajaaŋ bado katoh ki Naşibaţi.\ft*\f* ajej ipoom yi badoluŋ pa bţeŋan bi Naşibaţi ade akuţ awul baŧënţul kë badee. Ipoom yi baţeŋan ţañ bakaaŋ na pde. » \v 5 Wi wi Yeŧu aşaaŋ aji na baka : «*Abuk Ñiinţ awooŋ Ajug unuur wi pnoorfën. » \r (Maci 12.9-14; Markuŧ 3.1-6) \p \v 6 Ţi unuur uloŋ kak wi pnoorfën wi bayuday, kë Yeŧu aşë ya du *katoh kañehanaani ajukan. Kë ñiinţ aloŋ aşë wo da anţakmi ţi kañen kadeenu. \v 7 *Bajukan Bgah na *bafariŧay baloŋ kë başë la uko utapar Yeŧu, aşë tena bnuura, kame me ajeban ţi *unuur wi pnoorfën. \v 8 Kë Yeŧu aşë me ŋşal ŋi baka. Aji na ñiinţ anţakmuŋ: « Naţiin ibi ţi kadun ki bañaaŋ. » Kë ñiinţ anaţa abi anaţ da. \p \v 9 Kë Yeŧu aşë ji na baka : « Dheparan, we wi Bgah badinanuŋ ñaaŋ ado ţi unuur wi pnoorfën ba? Bnuura këme buţaan? Pbuuran ñaaŋ këme pŧoka? » \v 10 Wi wi aşaaŋ aten baka bŧi afooyan aşë ji na ñiinţ: « Taran kañen. » Kë ado haŋ, kë kañen kabi jeb jeb. \v 11 Kë başë deebaţ maakan alaţar katen uko wi bahiini kado Yeŧu. \s1 Yeŧu adat banjañan iñeen na batëb \r (Maci 5.1; 10.1-4; Markuŧ 2.23-28) \p \v 12 Yeŧu aya ţi ŋnuur mënţan pñehan Naşibaţi du pnkuŋ, afër ţi pñehan. \p \v 13 Wi unuur ujinţuŋ, kë aşë du baţaşarul. Adat ţi baka bañaaŋ iñeen na batëb, aţu katim ki *banjañan. \v 14 Bawooŋ: Ŧimoŋ i aţuuŋ katim ki Piyeer, Andre aţa Ŧimoŋ, *Yakob, *Yowan, Filip, Bartelemi, \v 15 Maci, Tooma, Yakob abuk Alfe, Ŧimoŋ andu'aniiŋ Nagutar uŧaak, \v 16 *Yudaŧ i Yakob, na Yudaŧ Iŧkariyot ambiiŋ adek Yeŧu kafeţ. \s1 Pnŧuk pi bañaaŋ pabi ţi Yeŧu \r (Maci 4.24-25; Markuŧ 3.7-11) \p \v 17 Wi wi Yeŧu aşaaŋ awala na baka, aşë naţ ţi dko dbad. Baţaşarul baŧum, aţu na pnŧuk pi bañaaŋ banwoonuŋ ŋfëţ bŧi ŋi *Yuda, na Yeruŧalem, na ŋbeeka ŋi Tir na Ŧidoŋ ŋanwooŋ ţi kabaŋ ki bdëk. \v 18 Babi pŧiinka kabot kajeb mmaak mi baka. Biki ŋnŧaayi ŋakyewlënuŋ kak bajebi. \v 19 Kë bañaaŋ bŧi başë do na pban Yeŧu, ţiki mnhina mloŋ mampënna ţi a, ajeban bañaaŋ bŧi. \s1 Bannuurandënuŋ na banwuţanuŋ \r (Maci 5.1-12) \p \v 20 Kë Yeŧu aşë kat këş aten baţaşarul aşë ji : \q1 « Nanuurandëni an nanwaaŋuŋ, \q2 ţiki *Pşih pi Naşibaţi pawo pi nan. \q1 \v 21 Nanuurandëni an nanwooŋ na ubon hënkuŋ, \q2 naluŋ kade kayok. \q1 Nanuurandëni, an nanwooŋ ţi ŋwooni hënkuŋ, \q2 naluŋ kado kaji. \q1 \v 22 Nanuurandëni, woli bañaaŋ başooran, \q2 adookan, akaran, \q2 aŧok katim ki nan aji nafëpaa ţiki nafiyaar *Abuk Ñiinţ. \q1 \v 23 Nalilaan unuur mënţ, nawo ţi mnŧaŋ, baluk bi nan baluŋ kadëm du baţi. Kë hënk di di bateem baka babiiŋ ado na *baţupar Naşibaţi. \q1 \v 24 Kë an bayok naşë wuţan, \q2 nadobi yeenk baluk bi nan! \q1 \v 25 Nawuţani, an nanyokuŋ hënkuŋ, \q2 naluŋ kawo na ubon. \q1 Nawuţani, an nankjiiŋ hënkuŋ, \q2 naluŋ kawo na puum kabot kawooni. \q1 \v 26 Nawuţani, woli bañaaŋ bŧi baţup bnuura ţi an! \q2 Kë hënk di di bateem baka babiiŋ ado na baŧaaki banjakuŋ aji bawo baţupar Naşibaţi. » \s1 Pŋal başooradul \r (Maci 5.39-47) \p \v 27 « Kë nşë ţupan, an nanknŧinknuŋ: Naŋalan başooradan, nado kado bampokanaŋ bnuura. \v 28 Nañehandëran bankfëpanaŋ Naşibaţi awul baka bnuura, nañehaan Naşibaţi pa bankţupuŋ buţaan ţi an. \v 29 Woli ñaaŋ akobu ţi kajeem kaloŋ, kdek kak kundu. Woli ñaaŋ aŧehu bayeti, wutana ajej kak kamişa. \v 30 Woli ñaaŋ añehanu, ţenana, woli ajej uko wi nu, wutan kahepara wa. \v 31 Uko wi naŋaluŋ bañaaŋ badolan, nadoon wa kak pa baka. \p \v 32 « Woli naŋal banŋalanaŋ ţañ, ubeeb uhoŋ wi wi nakaaŋ ba? Bado buţaan badoo ji baŋal banŋaluŋ baka. \v 33 Woli nado bnuura bankdolanaŋ bnuura ţañ, ubeeb uhoŋ wi wi nakaaŋ ba? Bado buţaan badoo ji bado haŋ. \v 34 Woli naţeeţan banhilanuŋ kalukan, ubeeb uhoŋ wi wi nakyoonkuŋ ba? Bado buţaan badoo ji baţeeţan kak baŧënţ baka, kayoonk baluk banliŋuŋ na wi baţeeţanuŋ. \v 35 Kë naşë wo i kaţëp ţëp kaŋal başooradan, nadoon kado bnuura, kaţeeţan, kawut kahaţ balukan. Naluŋ kayeenk baluk bweek, kaşë kawo babuk Naşibaţi *Andëmuŋ Maakan. Ul, annuuriiŋ na banwooŋ baanji babeeba, na banŋotuŋ. » \s1 Nadoon kaţen baŧënţan \r (Maci 7.1-5) \p \v 36 « Nadoon kañaga maakan, jibi Aşinan ajaaŋ ñagi'an maakan. \v 37 Nawutan katen buţaan bi baŧënţan, başë baluŋ bawut pten bi nan. Nawutan kaji aŧënţan aduknaanaa, başë bawo baankluŋ kaji naduknaanaa. Namiiran baŧënţan, başë baluŋ bamiiran. \v 38 Naţenan, başë baluŋ baţenan. Baluŋ kawulan unŧumuŋ adoo apel umbooţu wi nan, ŋdeey ŋaluŋ kaŧum kadoo katula, baluŋ kaniiban na kaniibi ki najaaŋ naniibna! » \p \v 39 Yeŧu akak ahoñ na baka aji : « Hum di di nakuul ahinanuŋ kaţoŋ nakuul aŧënţul ba? A-a, baya kajot bukal batëb bŧi ţi bhër. \v 40 Nin najuk aloŋ aanhinan kapel najukan i nul, kë najuk anjukuŋ ame, aşë luŋ kawo ji najukan i nul. \p \v 41 « Iba ya we ppënan katëmal kanwooŋ ţi pkëş pi aŧënţu, aşë duk pmul panwooŋ ţi pi nu? We ukaaŋ ba? \v 42 Hum di di ihinanuŋ kaji na aŧënţu, “ayiţ naan, biin mpënanu katëmal ţi pkëş,” aşë wo iinwin pmul panwooŋ ţi pi nu? Iwi naŧaaki, duni ipënan pmul panwooŋ ţi pkëş pi nu! Woli ipënan pa kbaa hil kawin bnuura, kapënan katëmal kanwooŋ ţi pkëş pi aŧënţu! » \s1 Bko na mbuk mi ba \r (Maci 7.16-20) \p \v 43 « Bko bjeb baanhil kabuk mnko mnwuţaan, kë bko bmaakal baanhil pbuk mnko mnuura. \v 44 Baji bayikrënaan bko ţi mnko mi ba. Ñaaŋ aanhinan kamar pjaak ţi byuw, kë ñaaŋ aanhil kak kamar mbut ţi bţëmpël. » \v 45 Ñaaŋ anwooŋ nanuura, aji jejna bnuura mënţ du kaţëbul, kanŧumi na iko inuura, anwuţuŋ aji jejna buţaan bi nul du kaţëbul, kanŧumi na iko iwuţaan. Aa, uko unŧumuŋ ţi kaţëb ki ñaaŋ, ujaaŋ upënna ţuŋ mntumul. \s1 Itoh itëb \r (Maci 7.24-27) \p \v 46 « Naji nadu'ën kaji “Ajugun, Ajugun,” kaşë wo naanji nado uko wi njakuŋ. We ukaaŋ ba? \v 47 Woli ñaaŋ abi ţi nji, aŧiink uţup wi naan, aţaş wa, ddiimanan jibi anaamuŋ: \v 48 Anaam ji ñaaŋ anniwuŋ katoh. Ajip adiilën, aşë paf katoh ţi mnlaak. Woli uşubal uweek ubii, kë meel mampaari, maanji mahilan ka pşinţ, ţiki, katoh kaniw bnuura aliinŧ. \v 49 Kë anşaaŋ aŧiink uţup wi naan aşë wo aandi pdo uko wi njakuŋ, anaam na ñaaŋ anniwuŋ katoh ţi mboş aşë wo aanjip adiilan. Woli meel mampaari, katoh kajot ţi dko mënţ, kaŧoka bŧi. » \c 7 \s1 Pfiyaar pi naweek i bangoli iñeen week \r (Maci 8.5-13; natenan ţi Yowan 4.46-54) \p \v 1 Wi Yeŧu aţiiniiŋ na bañaaŋ bankŧiinkuluŋ aba, aşë neej ţi ubeeka wi Kapernawum.\fig Nangoli naromeŋ|src="hk00193c.tif" size="col" copy="Horace Knowles" ref="7.1"\fig* \v 2 Naweek aloŋ i bangoli iñeen-week awo da, aka nalemparul aloŋ, i aŋaluŋ maakan kë amaaki adoo ñogan pkeţ. \v 3 Wi aŧiinkuŋ kë bakţiiniyaan uko wi Yeŧu, kë aşë yil bantohi *bayuday baloŋ du a, bakooţa abi ajeban nalemparul. \v 4 Wi babiiŋ ţi Yeŧu, aşë kooţa bnuura aji na a : « Ñiinţ i awo i iţënka, \v 5 ţiki aŋal pntaali pi nun. Ul aniwuŋ un *katoh kañehanaani. » \p \v 6 Kë Yeŧu agakandër na baka, wi bakyaaŋ pñog katoh kë naweek i bangoli aşë yil banohul baloŋ baya baji na a : « Ajugun, kţo kanooran uleefu, dpoţ ibi ineej ţi katoh naan. \v 7 Uko waŋ ukaaŋ kë mëññoom abi te du iwi ; işale ţup uţup uloolan ţañ nalempar naan abi jeb jeb. \v 8 Nji kak dka anşihnuŋ abot awo na bangoli biki nşihuŋ, woli dji na aloŋ ţi baka : “Yaani,” aya, undu “Biini,” abi, nalempar naan “Dolan uko wi,” Ado wa. » \v 9 Wi Yeŧu aŧiinkuŋ uţup waŋ aşë maţ naweek i bangoli maakan, awugşa wal mënţ aten bañaaŋ baŧum bankţaşuluŋ aşë ji na baka : « Dţupan, ţi *Iŧrayel bŧi, mëmbaaŋ kawina pfiyaar panliŋi na pi. » \p \v 10 Wi bayili bakakuŋ katoh, baţënk nalempar nangoli naweek kë ajebi. \s1 Yeŧu anaţan nduba aloŋ ţi pkeţ du ubeeka wi Nayin \p \v 11 Wi uko waŋ uţëpuŋ, kë Yeŧu aşë ŧool pya ubeeka uloŋ wi bajaaŋ bado Nayin, baţaşarul na bañaaŋ baŧum kë bakyaanţ na a. \v 12 Wi Yeŧu akneejanuŋ ubeeka, ayit na umoy wi nduba aloŋ i ñaaţ nayoţ aloŋ akahaŋ ţañ. Pnŧuk pweek pi bañaaŋ pañooţana. \v 13 Wi Yeŧu Ajugun awinuŋ ñaaţ uŋ aşë ñagi'a aji na a : « Yompan. » \v 14 Aya aban kajiiñ ki bapafuŋ puum, bamëbanuŋ ka kë banaţi ; kë aşë ji : « Ndub, iwi i nji kaţiiniyaanuŋ, naţiin! » \v 15 Nduba ankeţuŋ kë aheŧ aţo aşë jun pţup na bañaaŋ. Kë Yeŧu akakana anin. \v 16 Bañaaŋ bŧi balënk adiwşa, abot adëman Naşibaţi aji : «*Naţupar Naşibaţi naweek apën ţi pŧoofun kë Naşibaţi abot awuli pntaali pi nul. » \v 17 Uko wi Yeŧu waŋ umeeţana ţi *Yuda bŧi na ŋŧaak ŋanfooyuŋ wa. \s1 Yeŧu aŧeem bayili biki Yowan Nabatŧaar \r (Maci 11.2-19) \p \v 18 Baţaşar *Yowan Nabatŧaar baya akakalëşa iko mënţ bŧi, kë aşë du baţaşarul batëb \v 19 ayil baka du Ajugun baya bahepara : « Iwooŋ anwooŋ i pbi, këme ŋwo biki kayoonk aloŋ kak? » \v 20 Wi biinţ mënţan babanuŋ ţi Yeŧu aşë ji na a : « Yowan Nabatŧaar ayilun ţi iwi, ŋheparu me iwooŋ anwooŋ i pbi, këme ŋwo biki kayoonk aloŋ kak? » \p \v 21 Wal mënţ Yeŧu ajeban bañaaŋ baŧum bammaakuŋ, apënan bañaaŋ baŧum ŋnŧaayi abot ado bakuul kë bakwin. \v 22 Kë Yeŧu aşë ŧeem bayili aji : « Nayaan nakakalëş Yowan uko wi nakwinuŋ akuţ aŧiink hënk : bakuul bakak awin, banţakmuŋ bapoş, bammaakuŋ bdoo bajebi kë bandënëmuŋ bakŧiink, bankeţuŋ banaţa ţi pkeţ, *Uţup Ulil Unuura uŧiinkana ţi bawaaŋ. \v 23 Anwooŋ aampok pfiyaarën anuurandëni. » \p \v 24 Wi bañaaŋ biki Yowan ayiluŋ bayaaŋ, kë Yeŧu aşë wo ţi pţiiniyaan uko wi Yowan na bañaaŋ baŧum bukuŋ aji : « we wi wi nayaaŋ pten du *pndiiş ba? Bmaaj bi uyook ukşinţuŋ ba i? A-a. \v 25 Kë we wi wi naşaaŋ aya pten ba? Ñiinţ anñëgiiŋ a i? Bankaaŋ iko inuura abot ade umundu bawo du itoh yi başih. \v 26 Kë we wi nayaaŋ pten ba? *Naţupar Naşibaţi a i? Nafaŋi, kë nşë ţupan, nawin ampeluŋ Naţupar Naşibaţi. \v 27 Ul i i upiiŧuŋ aji : \q1 \qt “Naşibaţi aji : Tenan, dyil nalempar naan ţi kadunu,\qt* \q2 \qt abomanu bgah.” »\qt*\x + \xo 7:27 \xo*\xt Malaki 3.1.\xt*\x* \p \v 28 « Dţupan : Ţi bañaaŋ bambukiiŋ ţi kayiŋ ki baaţ, nin aloŋ aampel pel Yowan ; kë ñaaŋ anwoonuŋ nampoţi du *Pşih pi Naşibaţi aşë pela. » \v 29 Bañaaŋ bŧi adoo ţu na *bakobraar daaşa bankŧiinkuluŋ badinan kë Naşibaţi awo naŧool wi badoluŋ *batiŧmu bi Yowan. \v 30 *Bafariŧay na *bajukan Bgah kë başë pok uko wi Naşibaţi aŋaluŋ pa baka, bapok Yowan *abatŧaar baka. \p \v 31 Yeŧu akak aji na baka : « We wi wi mbaaŋ anaamnţën na bañaaŋ biki kawuuŋ ki nţa ki? Banaam na we? \v 32 Bawo ji bapoţ banţooŋ du ufeeru, aşë ţëlşër aji : \q1 “Ŋŧeeni, \q2 kë naankii! \q1 Ŋyeeh iyeeh yi pjooţan \q2 kë naanwoonii!” \p \v 33 « Aa, Yowan Nabatŧaar abi, aankde pde, aankdaan poot, kë naji : “Awo na unŧaayi!” \v 34 *Abuk Ñiinţ kë abii, ade abot adaan poot, kë naji : “Awo nafeer, nakuj, awo nanoh bakobraar daaşa na bado buţaan!” \v 35 Kë bankţaşuŋ uţup unŧuŋa wi Naşibaţi başë yikrën kë uwo uŧool. » \s1 Yeŧu apënan ipekadu yi ñaaţ nado buţaan \r (Maci 26.6-13; Markuŧ 14.3-9; natenan ţi Yowan 12.1-8) \p \v 36 Unuur uloŋ, *nafariŧay aloŋ adu Yeŧu pyoban ; kë aya aneej du katoh ki nul aţo ţi umeeşa. \v 37 Ñaaţ aloŋ kë aşë wo ţi ubeeka mënţ, anwooŋ nado buţaan. Wi ameeŋ kë Yeŧu abi pyoban du uko nafariŧay aşë ţij ukëra ujuŋ ulil pţëkëñ ţi pţukar pmpoţi pi babomanuŋ na ufuuş ufaaŧal. \v 38 Abi aţo ţi kafeţ ki Yeŧu, ţi ihoţul\f + \fr 7:38 \fr*\ft Bayuday baji bapiinţ woli bade.\ft*\f*, awooni, añowana ihoţ na mnkuul abot awent ya na uwel wi nul, aboot ihoţ yi Yeŧu aşë kër ukëra ujuŋ ulil pţëkëñ ţi ya. \v 39 Wi nafariŧay anduuŋ Yeŧu pyoban awinuŋ uko waŋ aşë ji ţi uşal : « Woli ñiinţ i awo lah *Naţupar Naşibaţi na manjoonan, ame in awooŋ ñaaţ ankbanuluŋ hënk, na uko wi awooŋ: naţuunk! » \v 40 Kë Yeŧu aşë ţiini wal mënţ na nafariŧay aji na a : « Ŧimoŋ, dka uko uloŋ wi nŋaluŋ kaţupu » kë aŧeema aji na a : « Naweek ţupan. » \p \v 41 Kë Yeŧu aşë ji : « Biinţ batëb baloŋ babi ţeeţ itaka du najula, aloŋ kë aţeeţ baluk bi ŋnuur iñeen week ŋyaaş kañeen, undu kë ayeenk bi ŋnuur iñeen-kañeen \v 42 Jibi bawooŋ baanhilan pluk, kë najula awutar baka bukal batëb bŧi itaka yi baţeeţuŋ. In akŋalnuluŋ maakan ţi batëb bukuŋ ba? » \v 43 Kë Ŧimoŋ aŧeem aji : « Dşal aji i awutaruŋ itaka iŧum a. » Kë Yeŧu ajaka : « Ifaŋi. » \p \v 44 Wi wi aşaaŋ awugşa aŧaaŋ na ñaaţ aşë ji na Ŧimoŋ: « Iwin ñaaţ i? Dneej ţi katohu, kë iinñowën ihoţ ; ul kë aşë ñowën ihoţ na mnkuul mi nul abot awent ya na uwel wi nul. \v 45 Iimmookën wi mbiiŋ, kë ul aşë bi kabootën boot ihoţ wi mbiinuŋ. \v 46 Iinţu'ën ukëra ţi bkow ; ul, kë aşë kërën ihoţ na ukëra ujuŋ ulil pţëkëñ. \v 47 Ukaaŋ kë njaku, ipekadu yi nul inŧumuŋ ipën ţi a, ţiki adiiman uŋal uweek. Kë ñaaŋ i bamiiruŋ uko umpoţi aji ka uŋal umpoţi pa ammiiruluŋ. » \v 48 Wi wi Yeŧu aşaaŋ aji na ñaaţ: « Ipekadu yi nu ipëni. » \v 49 Kë banwooŋ na a ţi umeeşa başë şal aji : « Ñiinţ i awo ahoŋ ba, adoo aji pënan ipekadu? » \v 50 Kë Yeŧu aşë ji na ñaaţ uŋ: « Pfiyaar pi nu pabuuranu ; yaan bnuura. » \c 8 \s1 Baaţ bangakandëruŋ na Yeŧu \p \v 1 Wi uko waŋ uţëpuŋ, kë Yeŧu aşë wo ţi pñaay na ŋbeeka na ŋntanka, ajukan abot aţup *Uţup Ulil Unuura wi *Pşih pi Naşibaţi. Baţaşarul iñeen na batëb kë bawo na a, \v 2 aţu na baaţ baloŋ biki bapënanuŋ ŋnŧaayi na mmaak : *Mariya i bajaaŋ badu Mariya i ubeeka wi Magdala, i bapënanuŋ ŋnŧaayi paaj na uloŋ, \v 3 Yowana ahar Huŧa namali i *Herod, Ŧuŧana, na baloŋ baŧum kak. Baaţ mënţ bajaaŋ baţënk Yeŧu na baţaşarul na bka bi baka. \s1 Uhoñ wi nagur ŋdeey \r (Maci 13.1-9; Markuŧ 4.1-9) \p \v 4 Jibi pnŧuk pi bañaaŋ payituŋ, kë bañaaŋ bakwoona ŋbeeka bŧi abi ţi Yeŧu, kë aşë hoñ na baka aji : \v 5 « Najaar apën pgur ŋdeey. Wi akguruŋ, ŋdeey ŋloŋ kë ŋaya ajot du bgah ; apoşana, kë ŋkaŧ ŋade ŋa bŧi. \v 6 Ŋloŋ kë ŋajot ţi mnlaak, wi ŋanaţiiŋ, awaaŋ meel akay. \v 7 Ŋloŋ kë ŋajot ţi pŧoof pi iyiw, kë wi ŋanaţiiŋ na iyiw, kë ifiiklën ŋa. \v 8 Ŋloŋ kë ŋaya ajot ţi mboş mnuura, anaţa, awul ŋdeey ŋŧum maakan. » Wi ajakuŋ haŋ aşë huuran aji : « Ankaaŋ ibaţ iŧiinki, aŧiinkan! » \s1 Uko unkayi kë Yeŧu aji hoñ \r (Maci 13.10-17; Markuŧ 4.10-12) \p \v 9 Baţaşar Yeŧu bahepara uko wi uhoñ waŋ ujaki. \v 10 Kë aŧeem baka aji : « An, baţenan kë name iko injoonanuŋ yi *Pşih pi Naşibaţi, inwooŋ iimmeeţanaa, kë bandukiiŋ, ţi uhoñ wi wi nji kaţupuŋ na baka, hënk : \q1 \qt “woli badoo ten baankwin\qt* \q2 \qt woli badoo ŧiink baankte.” »\qt*\x + \xo 8:10 \xo*\xt Iŧayi 6.9.\xt*\x* \p \v 11 « Uko wi uhoñ ujakuŋ wii wi : Ŋdeey ŋawooŋ Uţup wi Naşibaţi. \v 12 Bañaaŋ baloŋ bawo ji bgah, bi Uţup ujotuŋ, wi banŧiinkuŋ wa, kë Unŧaayi Uweek uşë bi, apënan wa ţi ŋhaaş ŋi baka aţi bafiyaar bakuţ babuur. \v 13 Baloŋ bawo ji dko di mnlaak di Uţup ujotuŋ, baji bayeenk wa na mnlilan woli baŧiink wa ; kë başë wo baanka intaañ, baji bafiyaar btiişu, woli ujeenki baji bawutan. \v 14 Kë baloŋ bawo ji dko di iyiw, bawooŋ banŧiinkuŋ Uţup aşë ya, kë manţaaf, pyok panjaaŋ pafooyan bkow na kalilare ki umundu kë ifiiklën baka kë baandëmi. \v 15 Kë banwooŋ mboş mnuura bajaaŋ baŧiink Uţup wi Naşibaţi na uhaaş unuura uŧool kamëban wa kabot kabuk ŋdeey ţi kamiir ki baka. \s1 Uhoñ wi unkaniya \r (Markuŧ 4.21-25) \p \v 16 « Nin aloŋ aanji ŧehan unkaniya kaşë fëţ wa na kakana, këme kaţu wa du kalişa uţeeh, aji ţu wa du bko duuţ, bankmbiiŋ bahilna bawin bjeehi bi wa. \v 17 Uko ummeniiŋ nţa uluŋ kameeţana, kë uko unhankaniiŋ uluŋ kapën ţi bdig. \v 18 Naţaafaraan keeri ţi uŧiink wi nan, ankaaŋ baluŋ kawula kak kapelan ; kë anwaaŋuŋ, badoo yeenk yeenk uko wi aşaluŋ aji akaa. » \s1 Bayiţ Yeŧu biki mnfaţan \r (Maci 12.46-50; Markuŧ 3.31-35) \p \v 19 Anin Yeŧu na baţa'ul babi du dko di awooŋ aşë wo baanhinan añoga ţiki bañaaŋ baŧumi. \v 20 Kë başë do kë baţupa aji : « Naan na baţa'u buk bukuŋ du bdig, baŋal pwinu. » \v 21 Kë Yeŧu aşë ŧeem aji : « Bankŧiinkuŋ Uţup wi Naşibaţi akuţ ado uko wi uheparuŋ bawooŋ ni na baţa naan. » \s1 Yeŧu aţañan ukëk \r (Maci 8.23-27; Markuŧ 4.35-41) \p \v 22 Yeŧu apaya unuur uloŋ ţi bţeem na baţaşarul aşë ji na baka : « Nawulën ŋya bdëk umbaŋ wundu. » Kë baya alow. \v 23 Wi bakmuuruŋ, kë Yeŧu aşë ŋoyënţ. Kë ukëk uşë mara mara anaţa ţi bdëk. Meel manneej ţi bţeem kë badoo kak i pjiir. \v 24 Wi wi baţaşar Yeŧu başaaŋ añoga, ahuma, ahuuran aji : « Naweek, Naweek, ŋkeţi, wi nun ubaa. » Yeŧu aten wal mënţ aşë ŋoman na uyook na meel mankşinţaruŋ. Kë iţañani, dko kë dayompandëri. \v 25 Wi wi aşaaŋ aji na baka : « Pfiyaar pi nan pawo ţuŋ ba? » Balënk akuţ añoŋar aşë ţupar aji : « Ñaaŋ i, awo ahoŋ andooŋ aşook uyook na meel kë ŋado ji ŋaŧiinka? » \s1 Yeŧu ajeban ñiinţ i unŧaayi uneejuŋ \r (Maci 8.28-34; Markuŧ 5.1-20) \p \v 26 Baya añog uŧaak wi Bagenaŧereŋ unŧaaŋuŋ na wi *Galilay.\fig Ñiinţ i unŧaayi uneejuŋ|src="lb00303c.tif" size="col" copy="Louise Bass" ref="8.26"\fig* \v 27 Wi Yeŧu atapaŋ tap kahoţ ţi mboş, kë ñiinţ aloŋ i ubeeka mënţ i ŋnŧaayi ŋaneejuŋ aşë bi ayit na a. Ujon wi awooŋ aankak awoh imişa, kë aankak afër ţi itoh, aji bi wo wo du pnguran. \v 28 Wi awinuŋ Yeŧu aşë fuŧ idiim ajot ţi ihoţ yi nul ahuuran maakan aji : « Inumiyaan we ba Yeŧu, Abuk Naşibaţi *Andëmuŋ Maakan? Dkooţu kooţ, khajanaan! » \v 29 Yeŧu alëbar wal mënţ na unŧaayi upën ţi ñiinţ uŋ. Ŋyaaş ŋŧum, unŧaayi uji uneej ţi a, baji batana tan na mnkorentu këme bakiina kiin, kë aşë ji marana maran iko yi batannuluŋ, unŧaayi uşë ya na a du *pndiiş. \v 30 Kë Yeŧu aşë hepara aji : « Katimu kawo hum? » Kë aji : « Pntuni » ţiki ŋnŧaayi ŋŧum ŋaneej ţi a. \v 31 Kë ŋaşë kooţa awut kawat ŋa du infernu. \p \v 32 Kë batani bweek bi ŋnkuma başë wo ţi pşuñ du pnkuŋ duuţ. Wi wi ŋnŧaayi ŋakooţuŋ Yeŧu adinan ŋa ŋaneej ţi ŋnkuma. Kë adinani. \v 33 Kë ŋnŧaayi ŋapën ţi ñiinţ, aneej ţi ŋnkuma, batani buŋ kë bawura wura ajot du bdëk ayoora. \p \v 34 Wi bayafan bajug batani bawinuŋ uko unţëpuŋ aşë jiŋ na pti, wi bayaaŋ aşë kakalëş uko mënţ ţi ubeeka na ŋfëţ. \v 35 Wi wi bañaaŋ başaaŋ abi pten uko unţëpuŋ, abi añog ţi Yeŧu aşë win ñiinţ i ŋnŧaayi ŋapënuŋ ţi uleef kë aţo ţi ihoţ yi Yeŧu. Awohara hënkuŋ akak ñaaŋ, kë bañaaŋ başë lënk. \v 36 Banwinuŋ uko unţëpuŋ bŧi bakakalëş bandukiiŋ jibi ñiinţ aneejiiŋ ŋnŧaayi ajebi. \v 37 Bañaaŋ bŧi du uŧaak wi Bagenaŧereŋ balënk adiwşa wal mënţ, ukaaŋ kë baji na Yeŧu « Yaani, lowun! » kë Yeŧu aşë paya ţi bţeem kaya na bgahul. \p \v 38 Wi wi ñiinţ i ŋnŧaayi ŋadukuŋ aşaaŋ aji na a : « Dkooţu kooţ wutaan mbi na iwi. » Kë Yeŧu aşë dooka aji na a : \v 39 « Kakan katohu! Iya ikakalëş uko wi Naşibaţi adoluŋ bŧi pa iwi. » Kë ñiinţ ayaa, aşë ţup ţi ubeeka bŧi uko wi Yeŧu adoluŋ pa a. \s1 Yeŧu ajeban ñaaţ aloŋ akuţ anaţan poonu abuk Jayiruŧ ţi pkeţ \r (Maci 9.18-26; Markuŧ 5.21-43) \p \v 40 Pnŧuk pi bañaaŋ pawo ţi pyoonk Yeŧu du bdëk umbaŋ wuŋ. Wi abanuŋ, kë başë bi bŧi pkita. \v 41 Kë ñiinţ aloŋ anwooŋ katim ki Jayiruŧ aşë bi da. Awo naweek i *katoh kañehanaani ki bayuday. Abi ajot ţi ihoţ yi Yeŧu aşë kooţa aji abi du katohul. \v 42 Abukul ñaaţ aloolan ţañ i akaaŋ i ŋşubal iñeen na ŋtëb amaak añogan pkeţ. \p Wi Yeŧu akyaaŋ ţi bgah, bañaaŋ baŧum adoo wuuk wuukana. \v 43 Kë ñaaţ aloŋ aşë wo da, awo na pmaak pi ptula pñaak ŋşubal iñeen na ŋtëb hënkuŋ [aŧok bka bi nul bŧi ţi pñaay na bapiinţan] kë nin ñaaŋ aanhinan ajebana. \v 44 Ñaaţ mënţ abi añog ţi kafeţ ki Yeŧu aşë ban kambiint ki kamişa ki nul, ţi dko mënţ kë pñaak pabi ţañan ţañan ptula. \v 45 Kë Yeŧu aşë ji : « Ñaaŋ aloŋ abanën, in ula? » Wi bañaaŋ bŧi bapokuŋ kë Ŧimoŋ Piyeer aşë ji na a : « Naweek, bañaaŋ bafooyu, awuuk wuukanu di. » \v 46 Kë Yeŧu aşë ji na a : « Ñaaŋ aloŋ abanën, dŧiink mnhina mloŋ kë mampën ţi nji. » \p \v 47 Wi ñaaţ awinuŋ kë amobanaa aşë bi ajot ţi ihoţ yi Yeŧu, alënk akat kat. Akakalëş Yeŧu ţi kadun ki bañaaŋ bŧi uko unkayi kë abana, abot aţup jibi ajebi ţi dko mënţ. \v 48 Kë Yeŧu aşë jaka : « Ñaaţu, pfiyaar pi nu pajebanu. Yaan na bnuura. » \p \v 49 Ahum kaţiini, kë aloŋ aşë woona uko naweek i katoh kañehanaani aji na a : « Kţo kanooran Najukan, abuku aneem hënkuŋ. » \v 50 Kë Yeŧu aŧiinka, aşë ŧeem aji : « Klënk nin, fiyaarën ţañ, anaţa. » \v 51 Wi babanuŋ du uko naweek i katoh kañehanaani, aandinan nin aloŋ aneej na a bë mënţ Ŧimoŋ Piyeer, *Yowan na *Yakob, aţu na aşin na anin poonu. \v 52 Bañaaŋ bŧi bawooni abot aţëga. Kë Yeŧu aşë ji : « Nayompan, aankeţi aŋoyënţ ŋoyënţ. » \v 53 Kë bañaaŋ başë ŋuubana, ţiki bame kë akeţi. \v 54 Kë Yeŧu aşë mëban poonu ţi kañen aji na a : « Poon, naţiin » \v 55 kë uhaaş uşë kak ţi napoţ, kë anaţa ţi dko mënţ. Wi wi Yeŧu aşaaŋ aji na baka bawula pde ade. \v 56 Bajug poonu bañoŋar bnuura, kë aşë ji na baka bawut kaţup nin aloŋ uko unţëpuŋ. \c 9 \s1 Yeŧu ayil banjañan iñeen na batëb \r (Maci 10.1-9,11-14; Markuŧ 6.7-13) \p \v 1 Yeŧu adu *banjañan iñeen na batëb aşë wul baka uforŧa na mnhina mi bahilni kadook ŋnŧaayi bŧi, kabot kajeban mmaak. \v 2 Wi wi aşaaŋ ayil baka baya baţup uko wi *Pşih pi Naşibaţi na pjeban bamaakal. \v 3 Aji na baka : « Nakţij nin ukoolan pa bayaaş, nin panduk, nin umañ, nin uko ude, nin unŧaam, nabot nawut kaya na imişa itëb. \v 4 Katoh kaji kayeenkanle, naneej da, kaţo, te wi nakluŋ kapën da kaya. \v 5 Dko di bayaaŋ awo baanyeenkan, nadan danaan pdëpalën ţi ihoţ yi nan woli napën ţi ubeeka mënţ, nayuujna baka kë bado buţaan. » \v 6 Wi wi banjañan başaaŋ aya na ŋfëţ aţup *Uţup Ulil Unuura abot ajeban bamaakal na dko bŧi. \s1 Herod Antipa aŋal kame ñaaŋ anwooŋ Yeŧu \r (Maci 14.1-2; Markuŧ 6.14-16) \p \v 7 Wi *Herod nanŧuŋa i *Galilay aŧiinkuŋ uko unkţëpuŋ aşë ţu kapaam ; baloŋ baji baji « *Yowan anatiiŋ ţi pkeţ » \v 8 baloŋ kaji « *Eli akaaŋ abi\x + \xo 9:8 \xo*\xt Malaki 3.23.\xt*\x* » baloŋ kak kaji « Aloŋ ţi *baţupar Naşibaţi bajon anaţiiŋ ţi pkeţ. » \p \v 9 Kë Herod aşë ji wal mënţ: « Yowan, nji ţi uleef naan ddo kë bafala bkow. Kë in aşaaŋ awo ñiinţ i nŧiinkuŋ kë baji ado iko yaŋ? » Kë wi wi Herod aşaaŋ aduka wal mënţ ala pwin Yeŧu. \s1 Yeŧu awul pnŧuk pi bañaaŋ pde \r (Maci 14.13-21; Markuŧ 8.27-31) \p \v 10 *Banjañan bawoona bayaaş wal mënţ aşë kakalëş Yeŧu iko yi badoluŋ bŧi. Yeŧu kë aşë duk pnŧuk pi bañaaŋ aya agaag na baka du umbaŋ wi ubeeka wi bajaaŋ bado Betŧayida. \v 11 Kë wi bañaaŋ bamehaŋ me haŋ aşë ţaşa. Yeŧu ayeenk baka bnuura, aţiini na baka uko wi *Pşih pi Naşibaţi abot ajeban bannumiiŋ pjeb. \p \v 12 Unuur ujun pyob kë banjañan iñeen na batëb başë ñoga ajaka : « Jakan na bañaaŋ baya du ŋntanka na ŋfëţ ŋanñoguŋ ţi bahilna baka uko ude, na dko dpiinţ, dko di ŋwooŋ di daanfëţi. » \p \v 13 Kë Yeŧu aşë ji na baka : « nawulan baka bade bdidi'an! » \p Kë başë ŧeema aji : « Ŋkaha ipoom kañeen na ŋţëb ŋtëb. Këme ŋwo i kaya kanugar bañaaŋ biki bŧi uko ude. » \p \v 14 Biinţ banwooŋ da bawo uko ji iñeen week ŋyaaş iñeen kañeen (5000). \p Yeŧu kë aşë ji na baţaşarul : « Nadolan baka bado kaţoona uko ji bañaaŋ iñeen kañeen (50). » \p \v 15 Kë bado haŋ, bañaaŋ bŧi kë baţo bnuura. \v 16 Wi wi Yeŧu aşaaŋ ajej ipoom kañeen yuŋ na ŋţëb ŋtëb ŋuŋ, akat këş aten baţi, abeeb Naşibaţi ţi iko ide yuŋ, akitëş ya aşë wul baţaşarul aji bafah pnŧuk pi bañaaŋ. \v 17 Bañaaŋ bŧi kë bade ayok, kë baţonkrën iko ide indukiiŋ kë iŧum kkaar iñeen na ktëb. \s1 Ŧimoŋ Piyeer aţup aji Yeŧu awooŋ Kriŧtu \p \v 18 Yeŧu agaag unuur uloŋ na baţaşarul awo ţi pñehan Naşibaţi aşë hepar baka aji : « Bañaaŋ başal aji dwo in ba? » \v 19 Kë başë ŧeema aji : « Baloŋ baji iwo *Yowan Nabatŧaar, kë baloŋ baji iwo *Eli, kë baloŋ kak baji iwo aloŋ ţi *baţupar Naşibaţi bajon annaţiiŋ ţi pkeţ. » \p \v 20 Kë Yeŧu aşë hepar baka aji : « Kë ţi an, nji dwo in ba? » \p Ŧimoŋ Piyeer ayeenk wal mënţ bţup aşë ji na a : « Iwo *Kriŧtu i Naşibaţi ayiluŋ. » \p \v 21 Wi wi Yeŧu aşaaŋ aşook baka aji bawut kaţup wa nin ñaaŋ. \p \v 22 Akak aji na baka : «*Abuk Ñiinţ awo kahaj maakan, kapokana ţi bantohi, ţi *baţeŋan baweek na ţi *bajukan Bgah. Baluŋ kado bafiŋa, unuur uwajanţën aşë naţa ţi pkeţ. » \s1 Hum di di ñaaŋ awooŋ kaţaş Yeŧu \r (Maci 16.24-28; Markuŧ 8.34—9.1) \p \v 23 Yeŧu aţiini wal mënţ na bañaaŋ bŧi, aji na baka : « Woli ñaaŋ aŋal kaţaşën, awo i kaţilma uleeful kakuŋa kruŧ ki nul, kadinan phaj ji nji unuur unjinţi, kabot kaţaşën udole wo ţi pkeţ. \v 24 Ñaaŋ ankşaluŋ pbuuran ubida wi nul aluŋ kawaaŋ wa ; kë ankluŋ kawaaŋ ubida wi nul pa nji aluŋ kabuuran wa. \v 25 Ñaaŋ ahilanle aka umundu bŧi, adolna wa we ba woli aneemandën ubida wi ŧul? \v 26 Woli ñaaŋ aloŋ akowari'aan, nji na ŋţup ŋi naan, nji *Abuk Ñiinţ, dluŋ kakowari'a woli dbi na mndëm mweek mi Paapa na mi ŋwanjuŧ ŋyimanaan. \v 27 Dţupan na manjoonan, baloŋ ţi banwooŋ nţa ţi baankluŋ kakeţ bë baanwin *Pşih pi Naşibaţi. » \s1 Ubi wi Pşih pi Naşibaţi \r (Maci 17.1-8; Markuŧ 9.2-8) \p \v 28 Ŋnuur bakreŋ ŋaya pţëp wi Yeŧu aţupnuŋ uko waŋ, kë aşë jej bi Ŧimoŋ Piyeer na *Yowan na *Yakob aya na baka du pnkuŋ pweek pa baya bañehan Naşibaţi. \p \v 29 Wi Yeŧu awooŋ ţi pñehan Naşibaţi, kë başë win kaara di nul kë daţëlşaa, imişa yi nul kë ikak afaaŧ feh. \v 30 Biinţ batëb kë banaţ aţiini na a : *Moyiŧ na *Eli \v 31 banknuuruŋ maakan. Bawo ţi pţiiniyaan jibi Yeŧu akbaañëşi ulempul, wi akluŋ kakeţ du Yeruŧalem. \p \v 32 Ŧimoŋ Piyeer na baŧënţul batëb bukuŋ baŋoyënţ aronŧ, kë wal wi batenuŋ, aşë win mndëm mi Yeŧu abot awin bañaaŋ batëb banwooŋ na a. \p \v 33 Kë wi biinţ bakaŋ mënţan bakyaaŋ pduk Yeŧu, Ŧimoŋ Piyeer kë aşë ji na a : « Najukan, unuura ŋwo ţi dko di! Ŋtan iloona iwajanţ, kaloŋ kawo ki nu, kaloŋ ki Moyiŧ, kandukiiŋ kawo ki *Eli. » Aankak ame uko wi akţupuŋ. \p \v 34 Ahum kaţiini, kë kanfëluŋ kaloŋ kaşë mara mara abi, awun baka, baţaşar Yeŧu kë balënk maakan wi kanfëluŋ kawunuŋ baka. \v 35 Kë pdiim ploŋ paşë pënna ţi ka aji : « I, awooŋ Abuk naan, i nji ndatuŋ. Nadoon kaŧiinka. » \p \v 36 Wi pdiim paŋ paŧiinkaniiŋ kë başë wina Yeŧu ţañ. Ţuŋ ŋnuur mënţan baţaşar Yeŧu bayompi, baanţup nin ñaaŋ uko wi bawinuŋ. \s1 Yeŧu ajeban napoţ i unŧaayi ukyewlënuŋ \r (Maci 17.14-18; Markuŧ 9.14-27) \p \v 37 Wi unuur ujinţuŋ kë Yeŧu na baţaşarul bakwala pnkuŋ, kë pnŧuk pweek pi bañaaŋ paşë bi pyit na Yeŧu. \v 38 Kë ñiinţ aloŋ aşë huuranaan du pnŧuk meeţ aji : « Naweek, dkooţu kooţ ; tenan abuk naan! Ul aloolan ţañ i i nji nkaaŋ. \v 39 Unŧaayi uji uneej ţi a, kadola amara mara kaŋajar, kalëŧar, kabot kayiih. Ukak aji ujon uwutana, kaduka anoor maakan wal wi ubi'i wutana. \v 40 Dkooţ baţaşaru badook wa, kë baanhinani. » \p \v 41 Wi wi Yeŧu aşaaŋ aŧeema aji : « Nawo bañaaŋ bawuţaan, banwooŋ baanfiyaari! Dwo kaţo na an te lum ba? Dwo kado kamiiran te lum ba? » Wi aţiiniiŋ haŋ aba aşë ji na ñiinţ: « Ţijan abuku! » \p \v 42 Wi napoţ akñoguŋ Yeŧu kë unŧaayi uşë wata ţi mboş adola kë aklëŧar. Kë Yeŧu aşë bëg wa, ajebana, akakana aşin. \v 43 Bañaaŋ bŧi kë başë ñoŋar ţi mndëm mi Naşibaţi. \s1 Yeŧu aţup pkeţ pi nul uyaaş utëbanţën \r (Maci 17.22-23; Markuŧ 9.30-32) \p Bañaaŋ bŧi bahum ñoŋar iko bŧi yi Yeŧu akdoluŋ, kë aşë ji na baţaşarul : \p \v 44 « Namëbaan uko wi nji kaţupanaŋ hënkuŋ bnuura : *Abuk Ñiinţ abi kawulana du bañaaŋ. » \p \v 45 Kë baţaşar Yeŧu başë wo baante uţup mënţ. Uhoñ mënţ upel kame ki baka, bahilna bawo baankte wa. Kë bakak aţi phepar Yeŧu apiban baka wa. \s1 In adëmnuŋ ţi an? \r (Maci 18.1-5; Markuŧ 9.33-37) \p \v 46 Wi wi blaţar başaaŋ apën ţi baţaşar Yeŧu, kë baŋal kame andëmnuŋ ţi baka. \v 47 Kë Yeŧu ammeeŋ ŋşal ŋi baka, aşë ţij napoţ aloŋ, adola kë aţo añoga \v 48 aşë ji na baka : « Ñaaŋ anyeenkuŋ napoţ i ţi katim ki naan, ayeenkën nji ţi uleef naan, kë ñaaŋ anyeenknuŋ, akak ayeenk anyilnuŋ. Anwoonuŋ nampoţi ţi an, uŋ mënţan adëmnuŋ. » \s1 Anwooŋ aampokan, awo na an \r (Markuŧ 9.38-40) \p \v 49 *Yowan ajej bţup wal mënţ aji : « Naweek, ŋwin ñaaŋ aloŋ anjaaŋ adook ŋnŧaayi ţi katim ki nu, kë ŋneenana, ţiki aanji gakandër na un kaţaşu. » \p \v 50 Yeŧu kë aşë ŧeem aji : « Nakneenana : anwooŋ aampokan, awo na an. » \s1 Yeŧu aŧool pya Yeruŧalem \p \v 51 Wi wal wi Yeŧu awooŋ i pdeeŋana baţi uñoguŋ, kë aşë bi ţu ţu ţi pya Yeruŧalem. \v 52 Adun ayil bañaaŋ baloŋ kë bajota kadun. Wi bakyaaŋ na bgah, aşë neej du ufëţ uloŋ du *Ŧamariya kabomana dko dfër. \v 53 Bañaaŋ biki ufëţ mënţ kë başë pok pyeenk Yeŧu ţiki aŧool ŧool pya Yeruŧalem. \v 54 Wi *Yowan na *Yakob bawinuŋ uko waŋ aşë ji : « Ajugun, iŋal ŋdo bdoo bawoona baţi babi batër bañaaŋ biki, bakakan baka ufob i? » \p \v 55 Kë Yeŧu aşë kok aŋoman na baka [aji : « Naamme uhaaş unwooŋ kaţoŋ ubida wi nan. *Abuk Ñiinţ aambi bi pŧok ŋbida ŋi bañaaŋ, abi bi pbuuran baka. »] \v 56 Kë başë ŧool wal mënţ aya untanka umpaţi. \s1 Naţaşar Yeŧu awo kawul uleeful bŧi \r (Maci 8.19-22) \p \v 57 Wi bakyaaŋ na bgah kë ñaaŋ aloŋ aşë ji na Yeŧu : « Dko di ikyahaŋ, dţaşu da. »\fig Unfëş|src="bk00051c.tif" size="col" copy="Knowles modifié par Bass" ref="9.57"\fig* \v 58 Kë Yeŧu aşë ji na a : « Ŋnfëş ŋaka ihër, kë ŋkaŧ ŋi baţi ŋaka inŧaŋ, *Abuk Ñiinţ ul, aanka dko dpafni bkow. » \p \v 59 Akak aji na aloŋ: « Ţaşaan. » Kë aŋ mënţan aŧeema aji : « Naweek, duni ţenën te umoyën Paapa. » \v 60 Kë Yeŧu aji na a : « Wutan bakeţ baya bamoy bankeţuŋ biki baka ; iwi yaan ido kaţiiniyaan *Pşih pi Naşibaţi. » \p \v 61 Aloŋ akak aji na a : « Ajugun, dluŋ kaţaşu, ma duni iyoonkën dya kaţup bayiţ naan. » \v 62 Kë Yeŧu aşë ŧeema aji : « Ñaaŋ anjunuŋ kajaar aşë kok kafeţ aanhil plemp du Pşih pi Naşibaţi. » \c 10 \s1 Yeŧu ayil baţaşarul iñeen-paaj-na-aloŋ na batëb (72) \r (Maci 9.37-38) \p \v 1 Wi uko waŋ uţëpuŋ, kë Yeŧu Ajugun aşë dat bañaaŋ iñeen paaj na aloŋ na batëb\f + \fr 10:1 \fr*\ft Ŋpiiŧ ŋloŋ ŋi unjon ŋaji : \ft*\fq bañaaŋ iñeen paaj na aloŋ.\fq*\f* (72) kak ţi baţaşarul, ayil baka kë bakyaana batëb batëb, ajota kadun ţi ŋbeeka bŧi na dko bŧi di akluŋ kaţëpna. \v 2 Aji na baka : « Kakit kadëmi, kë balemp başë tiinkëţ ; nakooţan Ajug kakit ado balemp babi kakit ki nul. \v 3 Nayaani, dyilan ji ŋkaneel ŋmpoţi du pŧoof pi ŋñiiŋ. \v 4 Nakţij nin umbooţu, nin umañ, nin kaşapaat, naknaţ pwul nin ñaaŋ aloŋ mboş ţi bgah. \p \v 5 « Woli naneej ţi katoh kaloŋ, naduniin naji : “Bnuura bawo ţi katoh ki.” \v 6 Woli ñaaŋ i bnuura awooŋ ţi katoh mënţ, bnuura bi nañehanuŋ buŋ baduka ţi a ; bë woli aanwo ñaaŋ i bnuura, aankyeenk bnuura bi nañehanuŋ. \v 7 Ţi katoh ki bakyeenkanaŋ, naţoon da, nadaan nabot nade uko wi bakwulanaŋ, ţiki nalemp aka na ptuumara. Nakdo kañaay na itoh. \p \v 8 « Woli naneej ţi ubeeka uloŋ kë bayeenkan, nadeen uko wi bakwulanaŋ. \v 9 Najebaan bamaakal biki ubeeka mënţ nabot naji na banfëţuŋ da : “*Pşih pi Naşibaţi pañogan.” \v 10 Bë woli naneej ţi ubeeka uloŋ kë baanyeenkan, napën du igah kaji : \v 11 “Ŋdoo dan danan pdëpalën pi ubeeka wi nan pankabuŋ ţi ihoţ yi nun kadukaran pa. Kë naşë wo kame kakşa uko wi : Pşih pi Naşibaţi pañogan.” \v 12 Dţupan, ţi unuur wi pwayëş, uko wi Naşibaţi akluŋ kado ubeeka mënţ utam kapel wi badoluŋ Ŧodom\x + \xo 10:12 \xo*\xt Ujuni 19.24-28.\xt*\x*. \p \v 13 « Nawuţani, an biki ubeeka wi Koraŧim, nawuţani an biki ubeeka wi Betŧayida, woli mlagre mandolaniiŋ du an mandolaniiŋ lah du ŋbeeka ŋi Tir na Ŧidoŋ, banfëţuŋ da badobi wohara undiimaan ŋşaaku kabot kaţo ţi ufob kadiimanaan kë baŋal pţëlëş ŋbida ŋi baka. \v 14 Ukaaŋ kë ţi unuur wi pwayëş uko wi Naşibaţi akdolanaŋ uluŋ katam kapel wi biki Tir na Ŧidoŋ. \v 15 Kë an biki Kapernawum, nanuŋ aji naluŋ kadeeŋana te du baţi i? Nabaa ţëp ţëp kawalana te du infernu. » \p \v 16 Yeŧu akak aji na baţaşarul : « Ñaaŋ anŧiinkanaŋ, aŧiinkën ; ampokanaŋ apokën, kë ampoknuŋ apok anyilnuŋ. » \s1 Baţaşar Yeŧu bakak na mnlilan du a \r (Maci 13.16-17) \p \v 17 Baţaşar Yeŧu iñeen paaj na aloŋ na batëb bakak na mnlilan aşë ji na a : « Ajugun, ŋnŧaayi ŋadoo ji ŋado uko wi ŋjakuŋ ţi katim ki nu. » \v 18 Kë Yeŧu aşë ŧeem baka aji : « Dwin *Ŧatana kë awoona baţi ajot ji kaliik liik. \v 19 Natenan! Dwulan mnhina mi ppoş ŋpula na ŋtifar na pi ppoş phina bŧi pi naşooradun, bë nin uko uloŋ uunkdolan do. \v 20 Kë naşë wo kalilan ţi uko wi itiman ipiiŧaniiŋ du baţi kapel uko wi ŋnŧaayi ŋakŧiinkanaŋ. » \s1 Naşibaţi ayuuj bampoţi Uţup Ulil Unuura \r (Maci 11.25-27) \p \v 21 Wal mënţ, *Uhaaş wi Naşibaţi uţu mnlilan mnweek ţi Yeŧu kë aşë ji : « Dbeebu Paap, Ajug baţi na mboş, wi imenuŋ iko yi bantohi na bammeeŋ, aşë diiman ya bapoţ bampoţi. Yoow Paap, ţiki waŋ uwooŋ uko wi iŋaluŋ. \p \v 22 « Paapa awulnuŋ iko bŧi. Nin ñaaŋ aamme nji Abukul uko wi nwooŋ bë mënţ Paapa a, kë nin ñaaŋ aamme uko wi Paapa awooŋ bë mënţ nji Abukul a, na biki ndatuŋ adiiman baka a. » \p \v 23 Wi wi Yeŧu aşaaŋ awugşa ţi baţaşarul aşë ji na baka : « Këş kankwinuŋ uko wi nakwinuŋ kanuurandëni. \v 24 Dţupan, *baţupar Naşibaţi baŧum, na başih baŧum babi ŋal pwin uko wi nakwinuŋ bë baanwin wa, abot aŋal kaŧiink wi nakŧiinkuŋ bë baanŧiink wa. » \s1 Uhoñ wi ñiinţ najoob bkow i uŧaak wi Ŧamariya \r (Maci 22.34-40; Markuŧ 12.28-31) \p \v 25 Kë *najukan Bgah aloŋ anŋali pţaawan Yeŧu aşë naţa aji na a : « Najukan, we wi nhinanuŋ kado, kayeenkna ubida wi mnţo? » \p \v 26 Yeŧu kë aşë ŧeema aji : « We wi bapiiŧuŋ ţi ulibra wi Bgah ba? We wi iwinuŋ ba? » \p \v 27 Kë najukan Bgah aŧeem aji : \qt «“Ŋalan Ajugun Naşibaţi i nu na kaţëbu bŧi, na uhaaşu bŧi na uforŧa wi nu bŧi, na uşalu bŧi, ibot iŋal aŧënţu jibi iŋaluŋ uleefu.” »\qt*\x + \xo 10:27 \xo*\xt Pleşan 6.5; Bgah 19.18.\xt*\x* \v 28 Wi wi Yeŧu aşaaŋ aji na a : « Iŧeem bnuura. Dolan haŋ iluŋ kayeenk ubida. » \p \v 29 Kë najukan Bgah aşë ŋalaara pdiiman kë awo ţi kafaŋ aşë ji na a : « Kë in abaaŋ awo aŧënţ naan ba? » \v 30 Yeŧu kë aşë ji na a : « Ñiinţ aloŋ abi walnaana Yeruŧalem aŧool pya ubeeka wi Yeriko aşë yit na bakit bgah kë bawohëşa bŧi abot akoba bnuura, aşë duka ţuŋ kë añogan pkeţ, kë baŧool aya na bgah bi baka. \v 31 Naţeŋan aloŋ amara mara aţëpna bgah mënţ, awina, aŋawşa'a. \v 32 Kë ñiinţ aloŋ anklempnuŋ du *Katoh Kaweek ki Naşibaţi\f + \fr 10:32 \fr*\ft Ñiinţ aloŋ anklempnuŋ du Katoh Kaweek ki Naşibaţi : awo i pşini pi Lewi.\ft*\f* akak aţëpna bgah mënţ, awina, akak aŋawşa'a. \v 33 Kë ñiinţ aloŋ i uŧaak wi *Ŧamariya ankyaaŋ bayaaş aşë bi añog, awina, aşë ñagi'a. \v 34 Añoga, akuraara ijën, na ukëra na poot, aşë tan ya. Wi wi aşaaŋ apayana ţi ubuuru wi nul aţija du katoh ki bayaanţ, atena. \v 35 Wi unuur ujinţuŋ, ñiinţ i uŧaak wi Ŧamariya apënan itaka\f + \fr 10:35 \fr*\ft Itaka yi awuluŋ iwo baluk bi ŋnuur ŋtëb bi nalemp.\ft*\f* awul ajug katoh ki bayaanţ, abot aji na a : “Doon katena bnuura, woli iduk apënan itaka iloŋ, kë nwoona bayaaş, kakakanu ya.” » \v 36 Yeŧu ahepar najukan Bgah aji : « Ţi uşalu, ţi bañaaŋ bawajanţ bukuŋ in awoonuŋ aŧënţ ñiinţ anjotuŋ ţi pŧoof pi bakit bgah? » \p \v 37 Kë aŧeem aji : « Aññagi'uluŋ a. » \p Kë Yeŧu aşë ji na a : « Yaan ido kado haŋ. » \s1 Maarta na Mariya \p \v 38 Wi Yeŧu na baţaşarul bakyaaŋ na bgah, kë aşë neej ţi ufëţ uloŋ, kë ñaaţ aloŋ anwooŋ katim ki Maarta adu'a pyoban du katohul. \v 39 Maarta mënţ aka aţa'ul aloŋ anwooŋ katim ki Mariya, ambiiŋ aţo ţi ihoţ yi Ajugun aŧiink uţup wi nul. \v 40 Kë Maarta ul aşë lanta na ulemp wi katoh. Wi wi aşaaŋ abi ţi Yeŧu aşë ji : « Ajugun, uundolu ukoolan i, wi aţa naan awutnuŋ nji aloolan na ulemp? Jakana abi aţënkën. » \v 41 Ajugun kë aşë ŧeema aji na a : « Maarta, Maarta, iba yewla we anooran bkowu, ala iko iŧum ba? \v 42 Uko uwo umpooţ, udoo wo wo uloolan, *Mariya adatuŋ kafah kannuurnaaniiŋ, baankluŋ kaŧeha ka. » \c 11 \s1 Yeŧu ajukan baţaşarul pñehan Naşibaţi \r (Maci 6.9-13) \p \v 1 Yeŧu awo unuur uloŋ ţi pñehan Naşibaţi du dko dloŋ, wi abaaŋ kë aloŋ ţi baţaşarul aşë ji na a : « Ajugun, jukanun pñehan Naşibaţi jibi *Yowan ajukanuŋ baţaşarul. » \v 2 Kë Yeŧu aşë ji na baka : « Woli nañehan Naşibaţi najaan naji : \q1 Paap, katimu kayiman, pşihu pabi. \q1 \v 3 Ţenun unuur unwooŋ uko ude wi ŋnumiiŋ, \q1 \v 4 miirun ipekadu yi nun, \q2 jibi un ŋkmiiruŋ bañaaŋ bŧi banjubanuŋ un, \q1 işë iwut kawutun ŋjot ţi kaguuru. » \p \v 5 Yeŧu akak aji na baka : « Woli aloŋ ţi an aka nanoh, aya du a na uŧejan mnjel, ajaka : “Nanoh, ţeţanaan ipoom iwajanţ ţuŋ. \v 6 Nanoh naan aloŋ abaaŋ aban ban awoona bayaaş, bë mënka uko uwula ade.” \v 7 Naşal aji undu aŧeemna du meeţ kaji : “Kdo kanooranan, ddëŧ bgah abot apiinţ na bapoţ, mënhinan pnaţa kawulu ipoom.” \v 8 Dţupan, woli aando naţa awula ipoom ţiki awo nanohul, abi naţi'aara naţa kawula uko wi anumiiŋ ţiki ayewlëna\f + \fr 11:8 \fr*\ft Këme \ft*\fq Ţiki aluŋ kakowa woli aanwula.\fq*\f*. \p \v 9 « Djakan : Nañehaan, naluŋ kayeenk, nalaan, naluŋ kawin, nakob kobaan, baluŋ kahaabëşan. \v 10 Hënk di uwooŋ, ñaaŋ aññehanuŋ aka, anklaaŋ awin ; kë ankob kobanuŋ, bahaabëşa. \p \v 11 « Ahoŋ ţi an i i abukul akñehanuŋ uţëb aşë wula upula ba? \v 12 Këme kak añehana pneem, aşë wula utifar? \v 13 Woli an nandooŋ awo bado buţaan name pwul babukan iko inuura, naşalanuŋ ŋyaaş hum ŋi ŋi Aşinan i baţi ahilanuŋ kaţen bankñehanuluŋ Uhaaş wi nul? » \s1 Yeŧu na Belŧebul \p \v 14 Unuur uloŋ, Yeŧu adook unŧaayi unneejuŋ ţi ñiinţ aloŋ ambiişuŋ bţup. Wi unŧaayi upënuŋ kë ñiinţ mënţ aşë kak aţiini, pnŧuk pi bañaaŋ kë paşë ñoŋar maakan. \v 15 Baloŋ ţi baka kë başë ji : «*Belŧebul\f + \fr 11:15 \fr*\ft Belŧebul dawo Katim kaloŋ ki Ŧatana, uweek wi ŋnŧaayi.\ft*\f*, uweek wi ŋnŧaayi, uwululuŋ mnhina mi pdook ŋnŧaayi. » \v 16 Baloŋ kë baŋal pten Yeŧu, aji na a ado mlagre adiimanaan kë awoona du Naşibaţi. \p \v 17 Kë Yeŧu, ammeeŋ ŋşal ŋi baka aşë ji na baka : « Woli bañaaŋ biki uŧaak uloolan bagut, baŧok uŧaak di, itoh ido kajotna kaloolan kaloolan. \v 18 Woli *Ŧatana agut na uleeful hum di di pşihul paknaţuŋ ba? Naji dji kadookna ŋnŧaayi ţi katim ki nul. \v 19 Woli dji kadook ŋnŧaayi ţi katim ki Belŧebul, bankţaşanaŋ badook na ŋa ţi katim ki in? Ukaaŋ kë bukal ţi ŋleef ŋi baka bakluŋ kadiiman kë naanfaŋi. \v 20 Bë woli pkoñ pi Naşibaţi, pi pi nji kadooknuŋ ŋnŧaayi, *Pşih pi Naşibaţi paban ţi an keeri. \p \v 21 « Woli ñaaŋ ankaaŋ uforŧa abot awo na iŋaanan anaţ ayeŋ katohul, bka bi nul baankbanana. \v 22 Aşë wo woli aloŋ ampelanuluŋ uforŧa abii, awata, ayeenk iŋaanan bŧi yi ahaţuŋ, ajej bka bŧi bi ayeenkuŋ ţi a kafaaş bañaaŋ. \p \v 23 « Anwooŋ aanwo na nji aşoorën. Anwooŋ aanţënkën pyitrën batani agar ba. » \s1 Unŧaayi ukak du katoh ki wa \r (Maci 12.43-45) \p \v 24 Yeŧu akak aji : « Unŧaayi upënle ţi ñaaŋ i ubiiŋ awo. Uji uñaay du *pndiiş, kala dko dfëţ, kaya kabi. Wi uyaaŋ awo uunwini, uji uji : “Dkak du katoh ki naan, ki mpënnuŋ.” \v 25 Wi ukakuŋ, uji uţënk ka kawetana ajinţ, aboman bnuura. \v 26 Wal mënţ, uji uyaar ŋnŧaayi paaj na uloŋ ŋanwuţuŋ apel wa, ŋabi kafëţ da. Ñaaŋ mënţ kaşë kak wal mënţ kawuţën kapel kaŧeeku. » \p \v 27 Wi aţiiniiŋ haŋ, kë ñaaţ aloŋ aşë huuranaan du pnŧuk meeţ aji : « Ñaaţ ambukiiŋ, abootan, anuurandëni. » \v 28 Kë Yeŧu aşë ŧeema aji : « Iwo kaji, bankŧiinkuŋ Uţup wi Naşibaţi abot aţaş wa banuurandëni! » \s1 Baji na Yeŧu adiiman kë awoona du Naşibaţi \r (Maci 12.38-42) \p \v 29 Bañaaŋ baŧuma ŧum abi, kë Yeŧu aşë ji na baka : « kawuuŋ ki kawo kawuţaan, kawo ţi phepar mlagre mankdiimanuŋ kë dwoona du Naşibaţi. Baankwin nin uko uloŋ umpaţi na wi Yonaŧ *Naţupar Naşibaţi adiimanuŋ. \v 30 Jibi Yonaŧ\x + \xo 11:30 \xo*\xt Yonaŧ 3.3-5.\xt*\x* adiimanuŋ biki ubeeka wi Niniwe kë awoona du Naşibaţi, hënk di *Abuk Ñiinţ akluŋ kadiiman biki kawuuŋ ki kë awoona du Naşibaţi. \v 31 Ţi unuur wi pwayëş Naşih ñaaţ i uŧaak wi Ŧaba aluŋ kanaţa na bañaaŋ biki kawuuŋ ki, kayuuj kë baduknaanaa, ţiki awoona du kabaŋ ki umundu pbi kaŧiink uţup unŧuŋa wi *Ŧalomoŋ naşih\x + \xo 11:31 \xo*\xt 1 Başih 10.1-10.\xt*\x*, kë aloŋ aşë wo ţi ampeluŋ Ŧalomoŋ naşih. \v 32 Ţi unuur wi pwayëş, bañaaŋ biki Niniwe baluŋ kanaţa na biki kawuuŋ ki kayuuj kë baduknaana, ţiki bukal biki Niniwe, babi wut pjuban wi baŧiinki uţup wi Yonaŧ, aloŋ kë aşë wo ţi, ampeli Yonaŧ. » \s1 Uhoñ wi unkaniya \p \v 33 Nin ñaaŋ aanji ŧehan unkaniya kaşë ţu wa du bñot, këme kafëţ wa na kakana, baji baţu wa du bko duuţ bankmbiiŋ bahilna bawin bjeehi. \v 34 Këş kawooŋ unkaniya wi uleef wi nu. Woli këş ki nu kawo kjeb, uleefu bŧi kak uwo ţi bjeehi ; bë woli kamaaki, uleefu bŧi kak uwo ţi bdëm. \v 35 Ţaafaraan bjeehi banwooŋ ţi iwi bawo bdëm! \v 36 Woli uleefu bŧi uwo ţi bjeehi, bë nin bdëm baanwo ţi wa, ujeeh wul bŧi ji woli unkaniya ujeehan ñaaŋ. \s1 Yeŧu aşook bafariŧay na bajukan Bgah \r (Maci 23.4-36) \p \v 37 Wi Yeŧu akţiiniiŋ haŋ, kë *nafariŧay aloŋ aşë du'a pyoban du katohul, kë aya aneej aţo pde. \v 38 Wi nafariŧay awinuŋ kë Yeŧu aaññow duna iñen aba jun pde ji udolade wi *bayuday, aşë ñoŋar. \p \v 39 Kë Ajugun aşë ji na a : « An buk bukuŋ an bafariŧay, naji nawent ikoopa na iraata yi nan bnuura ţi bdig, kaşë wut uleefan meeţ uŧum na uşal wi kakiij na mŋot. \v 40 An bawaaŋ ŋşal biki! Mënţ andoluŋ bdig adolaŋ meeţ i? \v 41 Naţëpan ţëp naţen bajuuk uko unwooŋ du iraata yi nan meeţ, wal mënţ iko bŧi işë iwo ijinţ ţi an. \p \v 42 « Nawuţani, an bafariŧay, nanjaaŋ nawul kafah ki Naşibaţi\f + \fr 11:42 \fr*\ft Kakit kaji kado ifah iñeen, kaloŋ kaji kawo ki Naşibaţi.\ft*\f* ţi iko bŧi yi nakjaaruŋ, kado wul bduugëş na bnkaafu, na iko impoţi yi naŧepiiŋ, kaşë ţilma pwo baŧool na pŋal Naşibaţi. Uko waŋ wi wi nawooŋ i lah kado, kaşë kawut kaţilma undukiiŋ. \p \v 43 « An bafariŧay Nawuţani, an nanŋaluŋ pţo kadun du *itoh iñehanaani Naşibaţi, abot aji naŋal banohnţënan ţi dko di bañaaŋ. \v 44 Nawuţani, an nanwooŋ ji ihër yi pnguran inwooŋ iinka umarkaani, yi ñaaŋ ajaaŋ apoş bë aanji me\f + \fr 11:44 \fr*\ft Ţi bayuday, woli ñaaŋ apoş bhër bi pnguran iţopi, iinji khil pneej katoh kañehanaani Naşibaţi bë iindo bañow ajinţ.\ft*\f*. » \p \v 45 Wal mënţ kë *najukan Bgah aloŋ aşë jaka : « Najukan, wali ikţiiniiŋ haŋ, ikarun kak di! » \v 46 Kë Yeŧu aşë ŧeema aji : « An bajukan Bgah kak, Nawuţani, an nanjaaŋ naţu bañaaŋ pkuŋa bdaaj bdiţ kaşë wo naando ji nadeeŋ pkoñ ploolan pban ba! \v 47 Nawuţani, naji naniw ihër yi *baţupar Naşibaţi te başinan bafiŋuŋ baka. \v 48 Hënk nadiiman kë nawo ţi udolade uloolan na başinan. Bukal bafiŋuŋ kë naşë niw ihër! \v 49 Ukaaŋ kë uşal unŧuŋa wi Naşibaţi uţup aji : “Dluŋ kayil baţupar naan na *banjañan du baka ; baluŋ kafiŋ baloŋ ţi baka, kahajan baloŋ.” \v 50 Kawuuŋ ki keeri kaţop na pñaak pi baţupar Naşibaţi bŧi pi batuluŋ du wi umundu uwoonuŋ. \v 51 Baluŋ kahepna ţi pkeţ pi Abel te kaban du pkeţ pi Ŧakariya i bafiŋuŋ ţi dko danwooŋ ţi pŧoof pi umeeşa wi bţeŋan na *dko dyimanaan di Katoh Kaweek ki Naşibaţi.\x + \xo 11:51 \xo*\xt Ujuni 4.8; 2 Ŋnuur nuur 24.20-22.\xt*\x* Aa, dţupan, kawuuŋ ki kaluŋ kahepna ţi uko waŋ. \p \v 52 « Nawuţani an bajukan Bgah namëbanuŋ kaniigşaani ki ume, awo naanneej an ţi ŋleefan, abot aneenan banŋaluŋ pneej baneej. » \p \v 53 Wi Yeŧu apënuŋ da, kë bajukan Bgah na bafariŧay başë deebaţëra maakan awo ţi phepara iko iŧum, \v 54 ado na pţaawana kahilna katapara bţup. \c 12 \s1 Yeŧu aşook bañaaŋ ţi kalagare \p \v 1 Wal mënţan, bañaaŋ baŧum maakan adoo poşar. Kë Yeŧu aşë ji na baţaşarul duna : « Nalipariin uko utaajanaan pşon wi *bafariŧay : kalagare. \v 2 Nin uko uloŋ unhankuŋ uunkluŋ kawo uunkpën kawinana, kë nin uko uloŋ ummeniiŋ uunkluŋ kawo uunkmeeţana. \p \v 3 « Ukaaŋ kë uko wi naţupuŋ du bdëm uluŋ kaŧiinkana na pnak, uko wi nahoopaţuŋ du meeţ dandëŧuŋ uluŋ kahuurana du itoh duuţ. » \s1 In i i ñaaŋ awooŋ kado kaţi? \r (Maci 10.28-31) \p \v 4 Yeŧu akak aji : « Dţupan, an banoh naan : nakdo kaţi banhilanuŋ pfiŋ uleef aşë wo baanhilan pdo uko umpeluŋ waŋ. \v 5 Ddiimanan i nawooŋ biki kado kaţi : nadoon kaţi Naşibaţi ankaaŋ mnhina mi pfëlan du infernu, wi nakeţuŋ. Aa, dţupan, ul i i nawooŋ kado kaţi. \p \v 6 « Baanji bawaapar ŋţiiru kañeen ŋnduş ŋtëb i? Kë Naşibaţi aşë wo aanji ţilma nin uloolan ţi ŋa. \v 7 Uwel wi bkow bi nan bŧi udoo fënana. Naklënk keeri nin ukoolan, ţiki nadëm apel pntuni pi ŋţiiru. » \s1 Pdinan këme ppok Kriŧtu \r (Maci 10.32-33; 12.32; 10.19-20) \p \v 8 Yeŧu akak aţiini na baka aji : « Dţupan na manjoonan, ñaaŋ ankdinanuŋ ţi kadun ki bañaaŋ kë awo naţaşaraan, *Abuk Ñiinţ aluŋ kadinan ţi kadun ki ŋwanjuŧ ŋi Naşibaţi kaji awo naţaşarul \v 9 Kë ñaaŋ ankpoknuŋ ţi kadun ki bañaaŋ, dluŋ kapoka ţi kadun ki ŋwanjuŧ ŋi Naşibaţi. \v 10 Ñaaŋ ankţupuŋ buţaan ţi Abuk Ñiinţ bahilan kaluŋ kamiira wa, kë woli ñaaŋ akar *Uhaaş wi Naşibaţi baankluŋ kamiira wa. \v 11 Woli bañooţan pya kawayëş du itoh iñehanaani, këme ţi kadun ki başih këme banŧuŋa, nawutan kahaajala pme jibi nakyaaŋ kayeŋan ŋleefan këme uko wi nakyaaŋ kaţup, \v 12 ţiki Uhaaş wi Naşibaţi ujukanan wal mënţ uko wi nakţupuŋ. » \s1 Uhoñ wi ñiinţ nayok nawaaŋ uşal \p \v 13 Kë ñiinţ aloŋ anwooŋ ţi pnŧuk aşë ji na Yeŧu : « Najukan, jakan na abuk paapa abi ŋfaaşiir iko yi aşinun adukaruŋ un. » \v 14 Kë Yeŧu aşë ŧeema aji : « Ñiinţu, in abaaŋ aţu'ën pwo nawayëş këme nafaaş bka bi nan ba? » \v 15 Wi wi Yeŧu aşaaŋ aji na bañaaŋ bŧi banwooŋ da : « Naţaafaraan kaŋal bka, ubida wi ñaaŋ uunwoona ţi bka, ahille adoo yok maakan. » \p \v 16 Wal mënţ, kë aşë hoñ na baka aji : « Ñiinţ aloŋ nayok abi ka ŋţeeh, kë ŋawul ŋdeey ŋŧum, \v 17 kë aşë wo ţi phepar ţi uşalul aji : “Dbaa do do hum ba? Mënka dko dhankni ŋdeey ŋi naan bŧi.” \p \v 18 « Wi wi aşaaŋ aji : “Hënk di di nji kadoluŋ: dfom inkuŧi yi naan, kaşiir indëmuŋ apel yi, kahank da ŋdeey ŋi naan bŧi na bka bi naan. \v 19 Wal mënţ kaşë ji na bkow naan : ‘Aşe wo, ihank iko iŧum pa ŋşubal ŋŧum ; noorfënan, ide, idaan, ido kanoha.’” \p \v 20 « Kë Naşibaţi aşë ji na a : “Iwi nanaaf, iţañan phefënţ na uŧejan wi nţa wi. Hënkuŋ, in akjejuŋ uko wi ihankaruŋ bkowu ba?” \p \v 21 « Hënk di uwooŋ ţi ñaaŋ anjaaŋ ahanka hank iko pa bkowul, anwooŋ aanji la pyok pi Naşibaţi. » \s1 Nahaţan Naşibaţi \r (Maci 6.25-34) \p \v 22 Wi wi Yeŧu aşaaŋ aji na baţaşarul : « Uko waŋ ukaaŋ kë njakan, nawut kaţaaf uko ude wi nanumiiŋ pa ubida, këme iko iwohara yi nanumiiŋ pa uleef wi nan. \v 23 Ubida upel pde, kë uleef upel imişa. \v 24 Natenan ŋntomaali ; ŋaanji ŋaŧepi, ŋaanji ŋakit, ŋaanka nin inkuŧi ihankni ŋdeey, kë Naşibaţi aşë ji wul ŋa uko ude. An napel ŋkaŧ di! \v 25 Ahoŋ ţi an ahilanuŋ ţi manţaaf kahoţalëş unuur uloolan ţañ ţi ubida wi nul? \v 26 Woli naandoo hilan pdo uko wi, unwoonuŋ umpoţi, we uwooŋ pţaaf iko indukiiŋ? \p \v 27 « Natenan iţeeñ inuura yi ugof wi uţeeh jibi ijaaŋ idëm, iinji ilemp, iinji işiir. Kë nşë jakan, *Ŧalomoŋ naşih ţi pdëm pi nul bŧi, aambaaŋ kañëgi'aara ji kaloŋ ţi ya. \v 28 Ujaagal uwo nţa du uţeeh, faan baluŋ bafël wa du bdoo, kë Naşibaţi aşë ji woharana woharan wa iko inuura. An nanwooŋ naanfiyaar akëşan, nameen na manjoonan kë Naşibaţi aluŋ kawoharënan kak. \p \v 29 « An kak, nakdo kala uko ude këme uko udaan, nawutan kahaajala. \v 30 Iko yaŋ yi yi banwooŋ baanfiyaar Naşibaţi bajaaŋ babi wo wo ţi pla, kë an, Aşinan ame kë nanuma iko mënţ. \v 31 Nawo i kaţëp ţëp kala Pşih pi nul, naşë nayeenk kak iko mënţ. » \s1 Nalaan pyok pi baţi \r (Maci 6.19-21) \p \v 32 Yeŧu akak aji na baka : « An nanwooŋ batani bmpoţi, naklënk, ulil Aşinan kë awulan Pşihul. \v 33 Nawaapan bka bi nan nabot naţen itaka bajuuk. Nawoon na ŋmbooţu ŋanwooŋ ŋaanji ŋatowa. Naţuun bka bi nan du Naşibaţi. Baankya kaŧoka da. Bakiij baanhilan kaban ba, këme ŋbob ŋaŧok ba. \v 34 Na manjoonan, dko di bka bi nan bawooŋ dul di kaţëb ki nan kakwooŋ. » \s1 Balemp banwooŋ bten ayoonk ubi Abuk Ñiinţ \p \v 35 « Nabomandëran, nawohara iko yi ulemp, nawutan ŋkaniya ŋi nan ŋado kayik. \v 36 Nawoon ji balemp bankyoonkuŋ ajug baka awoona bniim, bahaabëşa plëman wal wi akbihaŋ bi kakob ţi pa. \v 37 Balemp biki akţënkuŋ bawo bten wal wi akbanuŋ banuurandëni! Dţupan na manjoonan, ajug baka awohara iko yi ulemp, kado baka baţo kaşë kayiş baka. \v 38 Woli ajug baka abi na mnjel, këme aţëp mnjel, woli aţënk balemparul kë bawo bten, banuurandën keeri! \p \v 39 « Nameen bnuura uko wi : woli ajug katoh ame lah wal wi nakiij awooŋ i kabi, aankwuta aneej du katohul. \v 40 An kak nabomandëran, ţiki *Abuk Ñiinţ aluŋ kabi ţi wal wi nawooŋ naanhaţi. » \s1 Baţaşar Yeŧu bawo kado bnuura ulemp wi aţuuŋ baka pdo \r (Maci 24.45-51) \p \v 41 Kë Ŧimoŋ Piyeer aşë ji na Yeŧu : « Ajugun, un baţaşaru ŋkaaŋ kë ikhoñ haŋ, këme bañaaŋ bŧi baka? » \v 42 Kë Ajugun aşë ŧeem aji : « In awooŋ nalemp naŧool natit i ajug katoh akţuuŋ ţi kadun ki bañaaŋ biki nul, ado kawul baka kafah ki ŋdeey ki baka uwoori ubanle. \v 43 Nalemp i ajug katoh akţënkuŋ ţi ulemp wi aţu'u luŋ wal wi akkakuŋ, uŋ mënţ anuurandëni. \v 44 Dţupan na manjoonan, ajug katoh ahankana bka bi nul bŧi. \v 45 Bë woli nalemp aji ţi uşalul kë ajugul ajon ubi, aşë naţa akob balemp biinţ na baaţ, ade adaan akuj, \v 46 ajug nalemp mënţ aluŋ kabi, ţi unuur wi awooŋ aankyoonka, na wal wi awooŋ aammee, kaşë kahajana bnuura kabot kadola jibi bajaaŋ bado na bañaaŋ banwooŋ baanfiyaar Naşibaţi. \p \v 47 « Nalemp ammeeŋ uko wi ajug katoh aŋaluŋ, aşë wo aamboman nin ukoolan këme ado wi aŋaluŋ ul ţi uleeful, aluŋ kakoba maakan. \v 48 Kë anşaaŋ ado uko unkëşuŋ bakoba bë aamme, akoba btiişu. Ñaaŋ i bawuluŋ uko uŧum, baluŋ kahepara uko uŧum, kë i bahankanuŋ iko uŧum, baluŋ kahepara kak iko inŧumuŋ apel. » \s1 Yeŧu aambi bi pţij mnjeeh, bpaţşër bi bi aţijuŋ \p \v 49 Yeŧu akak aji : « Dbi ţi umundu pţij bdoo, aşë ŋal bado bi baŧeh ŧeh! \v 50 Dwo i kaneej ţi mnhaj\f + \fr 12:50 \fr*\ft Bapiiŧ ţi ugrek aji : Dwo i kayeenk batiŧmu.\ft*\f* jibi ñaaŋ ajaaŋ aneej ţi meel woli ayeenk *batiŧmu, kë uşal wi naan uşë ţëla ţëla maakan ji mbi ndo kaneej ţi ma. \r (Maci 10.34-36) \p \v 51 « Naşal aji dbi bi pţijan bŧiinkar i? A-a, dţupan, dbi bi pţij bwayşër. \v 52 Kajunna nţa, woli bañaaŋ bawo kañeen ţi katoh, baankŧiinkar, bawajanţ banaţara batëb, batëb banaţara bawajanţ. \v 53 Ajug katoh aluŋ kanaţara abukul ñiinţ, abuk katoh ñiinţ akuţ anaţara aşin. Ñaaţ anaţara abukul ñaaţ, abuk katoh ñaaţ, anaţara anin, ñaaţ nayotan anaţara ahar abukul, ababul akuţ anaţara anin ayinul. » \s1 Pten kame iko inkţëpuŋ \r (Maci 16.2-3) \p \v 54 Kë Yeŧu aşë ji na pnŧuk : « Woli nawin infëluŋ kë ijën du kayoba, ţi dko mënţ naji naji uşubal ubi, kë uji ubiha. \v 55 Kë woli uyook ufuuţna btammaŋu, naji naji dko dayik nţa, kë daji dayika. \v 56 An balagare, nahil pme uko wi iko yi baţi na yi mboş ijakuŋ, aşë wo naanhil pyikrën uko wi Naşibaţi akdoluŋ nţa di. » \r (Maci 5.25-26) \p \v 57 « Kë we ukaaŋ kë naanji nayikrën an ţi ŋleefan uko unwooŋ unuura ţi këş ki Naşibaţi? \v 58 Woli iya na ñaaŋ aloŋ i nakaaŋ bţup du *uruha, doon kala pba pŋom na a ţi bgah, kaţi añooţu du kadun ki nawayëş, uŋ mënţan awulu nalemparul awatu ukalabuş. \v 59 Dţupu, iinkpën du ukalabuş bë iinluka te pataka pbaañşaani. » \c 13 \s1 Nawutan pjuban naţëlëş ŋbida \p \v 1 Ţi ŋwal mënţ, kë bañaaŋ baloŋ başë bi, akakalëş Yeŧu uko wi bagalilay, biki *Pilat adooŋ kë bafiŋi kë pñaak pi baka panaakiir na pi ŋnŧaam ŋi baţijuŋ afiŋar Naşibaţi. \v 2 Kë aşë ŧeem baka aji : « Naşal aji bagalilay mënţ bawo bajuban apel bagalilay bandukiiŋ bŧi ukaaŋ kë bahaj haŋ i? \v 3 Dţupan mënţ hënk da, nawutan pjuban, naţëlëş ŋbida këme nakeţ an bŧi ji baka. \p \v 4 « Kë bañaaŋ iñeen na bakreŋ biki pmboş pweek pi uniw wi Ŧilowe pajotnuŋ afiŋ, naŋuur kë bajuban apel bañaaŋ biki Yeruŧalem bandukiiŋ bŧi i? \v 5 Dţupan, mënţ hënk da, woli naanwut pjuban, aţëlëş ŋbida nakeţ an bŧi ji baka. » \s1 Uhoñ wi bko banwooŋ baanji babuk \p \v 6 Kë Yeŧu aşë kakalëş bañaaŋ uhoñ wi : « Ñiinţ aloŋ abi ŧepi blemani\f + \fr 13:6 \fr*\ft Bapiiŧ aji bko mënţ bawo Figuier ţi umbaabu.\ft*\f* du uţeeh wi nul. Abi pmar mnlemani aşë wo aanţënk nin ploolan ţi ba. \v 7 Wi wi aşaaŋ aji na nalemparul : “Ddo ŋşubal ŋwajanţ ŋi njaki kabi pmar mnlemani bë mënji kaţënk ba babuk. Tiban ba. Babaa wo i kado kanooran mboş we ba?” \v 8 Kë undu aşë ŧeema aji : “Ajugun, wutan ba kak piikal, nwuñëş mboş ţi pţeef pi ba, mmëñan ba. \v 9 Ulome baluŋ babuk. Woli baambuki, kbaa tib ba.” » \s1 Yeŧu ajeban ţi unuur wi pnoorfën wi bayuday ñaaţ anţakmuŋ \p \v 10 Yeŧu awo ţi pjukan du *katoh kañehanaani ki bayuday kaloŋ ţi *unuur wi pnoorfën. \v 11 Kë ñaaţ aloŋ aşë wo da i unŧaayi udoluŋ kë aţakëm ado ŋşubal iñeen na bakreŋ ; aŋuuk aankak ahil nin pheŧan uleef. \v 12 Wi Yeŧu awinuluŋ aşë du'a aji na a : « Ñaaţu, pmaak papën ţi iwi. » \v 13 Wi wi aşaaŋ apafa iñen, ţi dko mënţ kë aheŧi, aşë jun pbeeb Naşibaţi. \p \v 14 Kë naweek i katoh kañehanaani aşë deebaţ uko wi Yeŧu ajebanuŋ ţi unuur wi pnoorfën. Aţiini wal mënţ na pnŧuk pi bañaaŋ aji na baka : « Naka ŋnuur paaj ŋi ñaaŋ ajaaŋ awo kalemp. Nawo i kabi ţuŋ ŋnuur mënţ pdo bajebanan, mënţ ţi unuur wi pnoorfën wa. » \v 15 Ajugun kë aşë ŧeema aji : « An balagare! Ţi unuur wi pnoorfën, jëm andoli ţi an aji fënëş uwit wi nul këme ubuuru wi nul du kampen kañooţ wa uya udaan i? \v 16 Kë ñaaţ i, anwooŋ i pntaali pi *Abraham, i *Ŧatana atanuŋ ŋşubal iñeen na bakreŋ, aanwo i kafënëşa ţi unuur wi pnoorfën i? » \v 17 Wi ajakuŋ haŋ, kë banklaţuluŋ bŧi başë kowa fuţ, bañaaŋ kë başë lilan ţi iko inuura iweek bŧi yi akdoluŋ. \s1 Uhoñ wi pbuk pmpoţi panjaaŋ pabuk bko \r (Maci 13.31-32; Markuŧ 4.30-32) \p \v 18 Wal mënţan kë aşë ji : « Na we wi *Pşih pi Naşibaţi panaamuŋ ba? Kë na we wi nhilanuŋ pnaamnţën pa ba? \v 19 Pawo ji pbuk pmpoţi pi ñaaŋ ajejuŋ aŧepi du uţeehul. Kë panaţaa, akak bgof, kë ŋkaŧ ŋadoo bi ado inŧaŋ ţi inah yi ba. » \s1 Uhoñ wi uko utaajanaan pşon \r (Maci 13.33) \p \v 20 Yeŧu akak aji : « Na we wi nhilanuŋ kanaamnţën *Pşih pi Naşibaţi ba? \v 21 Panaam ji bko btiişu bi ñaaţ ajaaŋ aţu ţi pşon pŧum te pado taaj bŧi. » \s1 Plëman pammiŋuŋ \p \v 22 Wi Yeŧu akyaanţuŋ pban Yeruŧalem, aţëpna ţi ŋbeeka na ŋfëţ ajukan aşë ya. \v 23 Kë aloŋ aşë ji na a : « Ajugun, bañaaŋ bantiinku bakluŋ kabuur i? » Kë aşë ji na baka : \v 24 « Natamaan naneejna plëman pammiŋuŋ, ţiki dţupan, baŧum baluŋ kado na pneej bë baankhilan. \v 25 Woli ajug katoh anaţa adoo tuh plëman, kë naşë hoj du bdig, nakob plëman kabot kakooţ bahaabëşan kaji “Ajugun, haabëşun plëman.” Aşë ŧeeman kaji : “Mëmme di nawoonuŋ.” \v 26 An naşë ji na a : “Ŋde akuţ adaan na iwi, kë ikuţ ajukan ţi igah yi nun.” \v 27 Ul kaşë ŧeem kaji : “Mëmme di nawoonuŋ, an bŧi bado buţaan, nalowaan.” \p \v 28 « Naluŋ kawooni, kadeebaţ, katibrën iñiiŋ wal wi nakluŋ kawin *Abraham na *Iŧaak na *Yakob na *baţupar Naşibaţi bŧi du Pşih pi Naşibaţi, an ţi ŋleefan başë bafëlan bdig. \v 29 Wal mënţ, bañaaŋ başë bapënna umayar unuur, kayoba, btamşanka na btammaŋu kabi pmaar ufeŧtu uweek du Pşih pi Naşibaţi. \v 30 Kë hënk di di baloŋ ţi bambaañşaanuŋ bakluŋ kawo baŧeek, kë baloŋ ţi baŧeek baluŋ kawo babaañşaani. » \s1 Yeŧu aţëgara Yeruŧalem \r (Maci 23.37-39) \p \v 31 Ţi wal mënţan kë *bafariŧay baloŋ başë bi ţi Yeŧu aji na a : « Pënan ţi dko di iya dmpaţi, *Herod aŋal kafiŋu. » \v 32 Kë aşë ŧeem aji na baka : « Nayaan naji na unfëş waŋ: “dpënan ŋnŧaayi ţi bañaaŋ kabot kajeban bañaaŋ nţa na faan, unuur uwajanţën, nşë mba ulemp wi naan.” \v 33 Kë nşë wo i kaya na bgah naan nţa na faan na kankoţan. Hënk di uwooŋ, na manjoonan nin *Naţupar Naşibaţi aloŋ aanhil kakeţna du dko dloŋ dampaţi na Yeruŧalem. \p \v 34 « Yeruŧalem, Yeruŧalem, iwi injaaŋ kfiŋ baţupar Naşibaţi, katap biki ayiliiŋ mnlaak, ŋyaaş ŋŧum ddo na pţonkrën babuku jibi uguk ujaaŋ uboof ŋbuk wa, kë ipoki. \v 35 Ënhën, Naşibaţi aluŋ kadukaran katohan. Kë nşë ţupan, naankak awinën te wal wi nakluŋ kado kaji : “Bnuura bi Naşibaţi ţi ankmbiiŋ ţi katim ki Ajugun !” » \c 14 \s1 Yeŧu ajeban ñiinţ anwooŋ na ŋnţëŋ \p \v 1 Ţi *unuur wi pnoorfën uloŋ Yeŧu aya pyoban du uko naweek aloŋ i *bafariŧay, kë bañaaŋ başë wo ţi ptena bnuura. \v 2 Kë ñiinţ aloŋ anwooŋ na ŋnţëŋ aşë wo ţi kadunul. \v 3 Wi wi Yeŧu aşaaŋ ahepar *bajukan Bgah na bafariŧay aji : « Bgah bi nun badinan ñaaŋ ajeban namaakal ţi *unuur wi pnoorfën këme baandinani? » \v 4 Kë başë yomp. Yeŧu kë aşë ban namaakal ajebana aşë dola kë ayaa. \v 5 Wi wi aşaaŋ aji na baka : « Ahoŋ ţi an awooŋ aankpënan ţi dko mënţ abukul këme uwitul unjoti ţi pliik ţi unuur wi pnoorfën ba? » \v 6 Kë baanhinan aŧeema. \s1 Pdat dko dţo \p \v 7 Yeŧu awin kë bambiiŋ pyoban baji badat dko dţo di kadun, ukaaŋ kë ahoñ na baka, aji : \v 8 « Woli badu'u ufeŧtu wi bniim, wutan kaya kaţo du kadun. Iwo kaţi nayoban ampeliiŋ abi aban, \v 9 andu'anaŋ pyoban iwi na a aşë bi, aji na iwi iţen ñiinţ mënţ aţo. Wal mënţ inaţa kawo na mnkow kaya kaţo du kafeţ. \v 10 Kë woli badu'u ufeŧtu, yaan iţo du kafeţ, andu'iiŋ pyoban abile, aşë ji na iwi : “Nanoh ñogan moŋ kadun.” Wal mënţ, idëm ţi kadun ki bañaaŋ bŧi banţooŋ na iwi ţi umeeşa. \v 11 Hënk di uwooŋ, ñaaŋ ankdëmanuŋ bkowul, baluŋ kawalana, kë ankwalanuŋ bkowul, baluŋ kadëmana. » \s1 Naduun bajuuk pyoban \p \v 12 Yeŧu akak aji na andu'uluŋ pyoban : « Woli idu bañaaŋ pyoban këme pde kañah, wutan kadu banohu, babuk şaaş, bayiţu këme bakinţu bayok, ţiki bukal baluŋ kadu'u kak pyoban këme pde kañah, uwo baluk bi nu. \v 13 Kë woli ido ufeŧtu, ţëpan ţëp idu bajuuk, banţakmuŋ, bankjiinkuŋ, na bakuul, \v 14 işë inuurandën, ţiki baankhilan pluku. Na manjoonan, iluŋ kaluka ţi wal wi bañaaŋ baŧool baknaţiiŋ ţi pkeţ. » \s1 Bampokuŋ pbi pyoban \r (Maci 22.1-10) \p \v 15 Wi aloŋ ţi biki baduuŋ pyoban aŧiinkuŋ uko waŋ aşë ji na Yeŧu : « Ankluŋ kaţo kade du *Pşih pi Naşibaţi anuurandën! » \v 16 Kë Yeŧu aşë ji na a : « Ñiinţ aloŋ abi wo i pdo ufeŧtu uweek aşë du bañaaŋ baŧum. \v 17 Wi wal wi pde kañah ubanuŋ kë aşë yil nalemparul aya aji na biki aduuŋ: “Nabiini, kañah kabaa.” \p \v 18 « Kë başë junna aloolan aloolan bukal bŧi pji amiir baka. Naŧeek aji na a : “Dba nug nug uţeeh, dwo i kaya pten wa, dkooţu kooţ miiraan.” \v 19 Kë aloŋ aji na a : “Dba nug nug ŋngit iñeen ŋjaari dya hënk pten jibi ŋaklempi, dkooţu kooţ miiraan.” \v 20 Aloŋ kë aji na a : “Dba niim niim hënkuŋ, ukaaŋ kë mënhilan pbi.” \p \v 21 « Kë nalemparul aya akakalëş ajugul uko wi baŧeemuluŋ. Ajug katoh adeebaţ wal mënţ aşë ji na nalemparul : “Ŧaraan iya du iyiti na igah yi ubeeka iţijën ţi, bajuuk, banţakmuŋ, bakuul na bankjiinkuŋ.” \v 22 Kë nalemparul aya akak aji na a : “Naweek, ddo uko wi ijakuŋ kë dko daanŧuma ŧum.” \v 23 Kë ajug katoh aşë ji na a wal mënţ: “Yaan na igah yi ŋţeeh ido kaţaş ibiig, idabër bañaaŋ, katoh naan kahilna kaŧum.” \v 24 Dţupan, nin aloŋ ţi baŧeek biki nduuŋ aankñem kañah naan. » \s1 Pduk iko bŧi kaţaş Yeŧu \r (Maci 10.37-38) \p \v 25 Bañaaŋ baŧum bawo ţi ppoş na Yeŧu ; kë aşë kok aji na baka : \v 26 « Woli ñaaŋ abi ţi nji bë aanŋalën maakan apelan aşin, anin, aharul, babukul, baţa'ul na baweekul na uleeful kak, aanhil pwo naţaşaraan. \v 27 Anwooŋ aankuŋa kruŧ ki nul kadinan phaj ji nji udole wo ţi pkeţ, kapoş ţi kafeţ ki naan, aanhil pwo naţaşaraan. » \p \v 28 « Ahoŋ ţi an ajaaŋ aŋal pniw katoh kaweek bë aanji dun kaţo kaşal bnuura katen itaka yi anumiiŋ, kame me ahilan pniw ka kaba? \v 29 Woli aando haŋ, ajun pniw bë aambi hilan pbaañëş, bankwinuŋ ka babeŋa \v 30 kaji : “Ñaaŋ i ajunuŋ pniw bë aanhilan pbaañëş!” \p \v 31 « Kë naşih ahoŋ ajaaŋ wonţi aya pgut na naşih aloŋ aanji dun kaşal katen me ahilan na bangoli iñeen-week ŋyaaş iñeen week (10.000) pgut na anwooŋ na bangoli iñeen-week ŋyaaş iñeen-week ŋtëb ba (20.000)? \v 32 Woli aanhilani, ayil du naşih undu wi ahumuŋ nlowi, kakooţa baŧiinkar. \v 33 Kë hënk di uwooŋ, woli aloŋ ţi an aanduk bka bi nul bŧi aanhil pwo naţaşaraan. » \s1 Pnam panyaşuŋ \r (Maci 5.13; Markuŧ 9.50) \p \v 34 Yeŧu akak aji na baka : « Pnam pawo uko unuura, paşale kak ayaş, bakakanaan kaŧaabare ki pa na we ba? \v 35 Nin paankak anuura pa mboş, këme pa umëñan ; paji pafël. \p « Ankaaŋ ibaţ iŧiinkni, aŧiinkan. » \c 15 \s1 Uhoñ wi unkaneel umpoţi unneemuŋ akuţ awinana \r (Maci 18.12-14) \p \v 1 *Bakobraar daaşa na bado buţaan bŧi baji bañog Yeŧu, kaŧiinka. \v 2 *Bafariŧay na *bajukan Bgah başë kahoopaţër kaji : « Ñiinţ i aji naakiir na bado buţaan, kabot kade na baka. » \p \v 3 Kë Yeŧu aşë hoñ na baka aji : \v 4 « Ahoŋ ţi an ajaaŋ aka nţe ŋkaneel iñeen-week aşë neemandën uloolan, aanji duk ŋundu du pşaar, kaya pla unneemuŋ, te wi awinaŋ wa? \v 5 Wal wi awinuŋ wa, aji lilan maakan, kalap wa, \v 6 kaya katoh, kadu banohul na bakinţul, kaji na baka : “Nalilaan na nji, dwin unkaneel wi naan unneemuŋ.” \v 7 Kë hënk di uwohaŋ, mnlilan mnweek manwo du baţi pa nado buţaan aloolan anţëlşuŋ ubida kapel bañaaŋ baŧum\f + \fr 15:7 \fr*\ft Bapiiŧ ţi ulibra aji bañaaŋ iñeen kañeen kaloŋ na kañeen kaloŋ (99).\ft*\f* banwooŋ baŧool, banwooŋ baannuma pţëlëş ŋbida. » \s1 Uhoñ wi baluk banneemuŋ akuţ awinana \p \v 8 « Kë ñaaţ ahoŋ ajaaŋ wonţi aka baluk bi ŋnuur iñeen, aşë neemandën baluk bi unuur uloolan, aanji ŧehan unkaniya, kawet dko bnuura, te wi awinuŋ baluk mënţ i? \v 9 Wal wi awinuŋ ba, aji du banohul na bakinţul kaji na baka : “Nalilaan na nji, dwin baluk bi mbiiŋ aneemandën.” \v 10 Hënk di mnlilan manjaaŋ manwo ţi ŋwanjuŧ ŋi Naşibaţi pa nado buţaan aloolan anţëlşuŋ ubida. » \s1 Uhoñ wi napoţ anneemuŋ akuţ awinana \p \v 11 Yeŧu akak aji na baka : « Ñiinţ aloŋ abi ka bapoţ batëb. \v 12 Anwooŋ nabaaşa kë aşë ji na aşin : “Paap, wulaan kafah ki naan ţi bka bi nu.” Kë aşin afaaş baka bka bi nul. \v 13 Wi nabaaşa adoluŋ ŋnuur ŋntiişu aşë ţonkrën bka bi nul bŧi, aŧool aya du uŧaak uloŋ unlowuŋ aŧok ŧokan bka bi nul ţi unoh. \p \v 14 « Wi aŧokuŋ bka bi nul bŧi, kë ubon wi katër ilëmënt uşë mara mara ajot ţi uŧaak mënţ, kë ajun pwo ţi kanuma. \v 15 Wi wi ayaaŋ aneej ulemp du ñiinţ aloŋ i uŧaak mënţ, kë uŋ mënţ aţu'a pyeŋ ŋnkuma. \v 16 Ado ji ŋal pde ilëfa yi ŋnkuma kaŧumanaan kayiŋ bë nin aloŋ aanji ţena ya. \v 17 Wal mënţ kë aşë şalnţën aji : “Balemp hum bawooŋ du uko paapa, aji bade kayok kado dukşën, kë nji nşë wo ţi akeţ ubon! \v 18 Dkak du paapa kaji na a : ‘Paap djuban ţi kadun ki Baţi abot ajuban ţi kadunu ; \v 19 mënkak aŧaaŋ na pdu'ana abuku, jejaan ji aloŋ ţi balemp biki nu.” \v 20 Kë hënk di aŧooluŋ pkak du aşin. \p « Ahum nlowi, kë aşin aşë wina, abot añagi'a ; aţiira, ajotna, amooka bnuura. \v 21 Kë abukul aşë ji na a : “Paap, djuban ţi kadun ki Baţi abot ajuban ţi kadun ki nu, mënkak aŧaaŋ na pdu'ana abuku.” \v 22 Kë aşin aşë ji na balemp biki nul : “Naŧaraan, naţijan kamişa kannuurnaaniiŋ, nawoharëna, naţu'ana paneel ţi pkoñ, nabot naţu'a işapaat ţi ihoţ. \v 23 Nayaaran uwit ummagnuŋ ţi batani nafiŋ, ŋde, ŋnoha, \v 24 abuk naan annaţuŋ i abi keţ aşë kak ţi umundu, abi neem, aşë winana!” Kë başë wo ţi unoh. \p \v 25 « Bajeen ñiinţ awo wal mënţan du uţeeh. Wi akbiiŋ, añog katoh aşë ŧiink kë bakkob abot aki. \v 26 Adu wal mënţ nalemp i aşin aloŋ ahepara uko umba'i duk awo wo. \v 27 Kë uŋ aŧeema aji : “Aţa'u abiiŋ, kë şaaş afiŋ uwit ummagnuŋ ţiki akak najoob.” \v 28 Kë bajeen aşë deebaţ, apok pneej katoh. Kë aşin aşë pën akooţa. \v 29 Kë aşë ŧeema aji : “Ddo ŋşubal ŋŧum, alemparu, mëmbaaŋ kapoka nin pdo uko wi ijakuŋ, kë iimbaaŋ kaţenarën upi umpoţi nnohnaana na baŧënţ naan ; \v 30 kë abuku i aşaaŋ akak, ul anyaaŋ ade bka bi nu na baaţ bawuţaan aba, kë işë do kë bafiŋ uwit ummagnuŋ!” \p \v 31 « Kë aşin aşë ji na a : “Abuk naan, iwi, iji kwo na nji na ŋnuur nuur, uko wi nkaaŋ bŧi uwo wi ŧu. \v 32 Kë ŋşë wo i kanoha kabot kawo ţi mnlilan, ţiki aţa'u i abi keţ, aşë kak ţi umundu ; abi neem aşë winana !” » \c 16 \s1 Namali natit \p \v 1 Yeŧu abot aji na baţaşarul : « Ñiinţ aloŋ nayok abi ka namali, kë başë keeşaara du a aji aŧoka bka. \v 2 Kë ado kë badu namali aşë ji na a : “We wi mbaaŋ aŧiink kë bakţup ţi iwi ba? Yuujaan jibi idoluŋ na bka bi naan, hënkuŋ mënkak aŋal iwo namali i naan.” \v 3 Kë namali aşë şal aji : “Dbaa do we, wi ajug katoh apënanaanuŋ ţi ulemp? Pya kajaar? Mënhinan ka. Bñehan? Dkowa ba. \v 4 Yoow! Dme uko wi nji kadoluŋ wi bakpënanaanuŋ ţi ulemp, pa bañaaŋ bahilna bayeenkën du itoh yi baka.” \p \v 5 « Kë hënk di di adooŋ kë badu banţeeţuŋ ajug katoh kë bakbiina aloolan aloolan, aji na naŧeek : “Hum di di iţeeţuŋ ajug katoh ba?” \v 6 Kë ñiinţ ajaka : “Iniibi\f + \fr 16:6 \fr*\ft Kaniibi kandoli kawo ŋlitru iñeen ŋwajanţ na paaj na uloŋ.\ft*\f* iñeen-week yi ukëra” kë aji na a : “Nje kakaarta ki nu, ţoon iŧaran ipiiŧ iniibi iñeen-kañeen.” \v 7 Akak aji na aloŋ: “Kë iwi, hum di di iţeeţuŋ ajug katoh ba?” Kë aŧeema aji : “Iniibi iweek iñeen-week yi maaj” kë aji na a : “Nje kakaarta ki nu, ipiiŧ iniibi iweek iñeen bakreŋ.” \v 8 Kë ajug katoh aşë maţ namali naguuru uŋ jibi adoluŋ mntit hënk. Hënk di uwooŋ, bañaaŋ banŋaluŋ umundu wi batit ţi mnwo mi baka na baŧënţ baka apel biki bjeehi bi Naşibaţi. » \s1 Pţijan itaka bnuura \p \v 9 Yeŧu akak aji : « Dţupan : nalaan banoh na itaka yi umundu wi buţaan wi, nahilna unuur wi iko yi umundu wi ikbaaŋ, bayeenkan du itoh yi baţi inwooŋ yi mnţo. \v 10 Anwooŋ naŧool ţi uko umpoţi wi bawululuŋ aji wo naŧool ţi uŧum, kë anwooŋ aanwo naŧool ţi umpoţi aanji wo naŧool ţi uŧum. \v 11 Woli naanwo baŧool ţi pyok pi umundu wi buţaan wi, in akluŋ kawulan pyok pi manjoonan? \v 12 Kë woli naanwo baŧool na bka bi ñaaŋ nampaţi, naşal aji Naşibaţi aluŋ kawulan banwooŋ bi nan i? \p \v 13 « Nin ñaaŋ aanhil kalempar başih batëb : apok aloŋ kaŋal undu, këme amëban aloŋ, kaşë beeh undu. Naanhilan kalempar Naşibaţi kabot kalempar itaka. » \s1 Ŋţup ŋloŋ kak ŋi Yeŧu \r (Maci 11.12-13; 5.31-32; Markuŧ 10.11-12) \p \v 14 *Bafariŧay banjaaŋ baŋal itaka baŧiink iko mënţ bŧi aşë beŋ Yeŧu. \v 15 Kë aşë ji na baka : « An nawo bañaaŋ banjaaŋ badaar kawo baŧool ţi kadun ki bañaaŋ kë Naşibaţi aşë me ŋşal ŋi nan. Uko wi bañaaŋ badëmanuŋ uji uwo unwuţuŋ maakan ţi kadun ki Naşibaţi. \p \v 16 « Ji *Yowan Nabatŧaar abi ado kabi, *Bgah bi Moyiŧ na *baţupar Naşibaţi bawooŋ ; du wal wi abiinuŋ kë başë ţupan *Uţup Ulil Unuura wi Pşih pi Naşibaţi, kë bañaaŋ bŧi bataman ado na pneej ţi pa. \v 17 Baţi na mboş manyojnuŋ pŧok apel uko uloolan umpoţëţaanuŋ ţi *Bgah bi Moyiŧ. \p \v 18 « Ñaaŋ andookuŋ aharul akuţ aniim aloŋ ajuban pjuban pi piinţ, kë anniimuŋ ñaaţ i ayinul adookuŋ ajuban pjuban pi piinţ. » \s1 Ñiinţ nayok na Laŧaar najuuk \p \v 19 Yeŧu akak aji : « Ubi ka ñiinţ aloŋ nayok, anjaki ñëga kabot kade bnuura, kawo ţi unoh na ŋnuur. \v 20 Kë başë fël ţi plëman pi katohul ñiinţ aloŋ najuuk i bajaaŋ bado Laŧaar\f + \fr 16:20 \fr*\ft Laŧaar dawooŋ Naşibaţi aji ţënk.\ft*\f* i uleef unniinkuŋ ŋjad. \v 21 Ado ji ŋal ŋal pjejënţ iŧuk injotnuŋ ţi umeeşa wi nayok. Ŋbuş ŋadooŋ aji ŋalaj ŋjad ŋi nul. \v 22 Kë najuuk uŋ abi keţ, kë ŋwanjuŧ ŋaya na a kë aţo akab du *Abraham. Kë nayok abi keţ kak, kë bamoya. \p \v 23 « Wi nayok awooŋ du mnkeţ, ahaj maakan, aşë kat këş awin Abraham du kalowan, kë Laŧaar aţo añoga. \v 24 Wi wi ahuuranuŋ adu'a aji : “Abraham Paapa, ñagi'aan, iyil Laŧaar aŧoop pkoñ ţi meel abi ñowanaan pndemënt, dhaj maakan ţi bdoo bi.” \v 25 Kë Abraham aşë ŧeema aji : “Abuk naan, leşan kë iwin bnuura wal wi iwooŋ du mboş, kë Laŧaar ul, aşë wo ţi mnhaj. Hënkuŋ awo ţi atuumara, iwi kë işë haj. \v 26 Tenan kak : bwal bweek bakak apaţëşun na an, banŋaluŋ pţëp bahilna bawo baankţëp, ñaaŋ aanhil pmuur bwal bi kabi du un.” \p \v 27 « Kë nayok aşë ji na a wal mënţ: “Keeri Paap, dkooţu kooţ, yilan Laŧaar du katoh ki paapa, \v 28 dka babuk paapa kañeen ; aya aţup baka uko wi awinuŋ, bawutna kabi kak ţi dko di mnhaj di.” \v 29 Kë Abraham aşë ji na a : “Bawo na ŋlibra ŋi *Moyiŧ na ŋi *baţupar Naşibaţi, baŧiinkan uko wi baţupuŋ ţi ŋa.” \v 30 Kë ñiinţ nayok uŋ aji na a : “Uunkkëşa këş baka, bë woli ñaaŋ anwoonuŋ du mnkeţ aya ţup baka, bawut pjuban, kaţëlëş ŋbida.” \v 31 Kë Abraham aşë ji na a : “Wi bawooŋ baanji baŧiink *Moyiŧ na baţupar Naşibaţi, woli ñaaŋ adoo naţa ţi pkeţ abi aţup baka, baankteha te.” » \c 17 \s1 Pjuban na pmiirad \p \v 1 Kë Yeŧu aşë ji na baţaşarul : « iko inhinanuŋ kado bañaaŋ bado buţaan iinhinan kawaaŋana, kë ñaaŋ anşaaŋ ţij ya aşë wuţan! \v 2 Uhokan pa a batana plaak pweek bawata du bdëk, kë di pwuta ado aloŋ ţi bapoţ biki\f + \fr 17:2 \fr*\ft Bapoţ biki : Yeŧu aţiiniyaan ţi banfiyaaruŋ, bukal bakakuŋ ji bapoţ.\ft*\f* Naşibaţi ajot ţi pjuban. \v 3 Naţafaraan! \p « Woli aŧënţu ajubanu, ţiiniin na a, woli awut pjuban, kmiira. \v 4 Kë woli ajubanu ŋyaaş paaj na uloŋ ţi unuur, akuţ abi ŋyaaş paaj na uloŋ aji na iwi : “Miiraan” kmiira. » \s1 Pfiyaar pi nalempar Naşibaţi \r (Maci 17.19-20) \p \v 5 *Banjañan baji na Ajugun : « Hoţalëşan pfiyaar panwooŋ ţi un. » \v 6 Kë aji na baka : « Woli naka lah pfiyaar panliŋuŋ na pbuk pi maaj, najile na pnţeen pi : “Dëtadiiran iya ijab du bdëk,” paŧiinkan! » \s1 Plempar Naşibaţi na byompan \p \v 7 « Ahoŋ ţi an ajaaŋ aji na nalemparul najaar këme nayafan woli awoona uţeeh : “Ŧaraan, biin iţo ide”? \v 8 Aambaa ţëp ţëp kaji na a : “Juŋaan kañah, ibot iţëlëş iko ibi iyişën, te ndo nde mbot ndaan, ibale kbaa de kabot kadaan.” \v 9 Aanka na pwula nin uko uloŋ, ţiki ado uko wi ajakuluŋ. \v 10 Kë hënk di uwooŋ pa an : wal wi nadoli uko bŧi wi Naşibaţi ajakanaŋ nado, najakan : “Ŋwo balemp ţañ, ŋdo uko wi ŋwooŋ biki kado.” » \s1 Biinţ iñeen bamaak bdoo \p \v 11 Wi Yeŧu aŧooluŋ pya Yeruŧalem, aşë ţëpna ŋmbaŋ ŋi ŋŧaak ŋi *Ŧamariya na *Galilay. \v 12 Wi akneejuŋ ţi untanka uloŋ, kë biinţ iñeen bammaakuŋ bdoo başë bi pyit na a, aşë naţ alow, \v 13 ahuuran aji : « Yeŧu, najukan, ñagi'un. » \p \v 14 Wi Yeŧu awinuŋ baka aşë ji : « Nayaan nawinana du baţeŋan biki Naşibaţi. » Wi bakyaaŋ na bgah, aşë mara mara ajeb. \v 15 Kë aloŋ ţi baka, wi awinuŋ kë ajebi, aşë wugşa, awo ţi phuuran, adëman Naşibaţi. \v 16 Abi, ajot ţi ihoţ yi Yeŧu aşë beeba. Ñiinţ mënţ, awo i uŧaak wi Ŧamariya. \v 17 Kë Yeŧu aşë hepar aji : « Biinţ iñeen bŧi baanjebi i? Kë biki kañeen kaloŋ bandukiiŋ bawo ţuŋ ba? \v 18 Aloŋ ţi baka aankak ado bi kabi kadëman Naşibaţi, ñiinţ i anwooŋ aanwo *nayuday akakuŋ ţañ abi adëmana! » \v 19 Wi wi Yeŧu aşaaŋ aji na a : « Naţiin iya, pfiyaar pi nu pabuuranu. » \s1 Ubi wi Pşih pi Naşibaţi \r (Maci 24.23-28,36-41) \p \v 20 *Bafariŧay bahepar unuur uloŋ Yeŧu lum di *Pşih pi Naşibaţi pakbiiŋ, kë aŧeem baka aji : « Ubi wi Pşih pi Naşibaţi uunkwinana, \v 21 kë ñaaŋ aankdo kaji : “Tenan : pawo ţi! Këme : pawo moŋ.” Pşih pi Naşibaţi pawo ţi pŧoofan. » \v 22 Yeŧu akak aji na baţaşarul : « Ŋnuur ŋloŋ ŋabi, ŋi nakluŋ kaŋal pwin *Abuk Ñiinţ unuur uloolan ţañ, bë naankwina. \v 23 Baluŋ kajakan : “Awi moŋ!” “Awii wi!” Nakya da, nakţiir da. \v 24 Jibi kaliik liik kajaaŋ kawoona kabaŋ kaloŋ ki baţi, kajeehan baţi bŧi, hënk di di Abuk Ñiinţ akluŋ kawo ţi unuur wi nul. \v 25 Kë aşë wo i kahaj maakan duna, kawuuŋ ki kabot kapoka. \p \v 26 « Uko umbiiŋ awo ţi wal wi Nowe ukaaŋ awo ţi ŋwal ŋi Abuk Ñiinţ. \v 27 Bañaaŋ bawo wal mënţ ţi kande na udaan, aniim, awul babuk baka iniim, te unuur wi Nowe aneejuŋ ţi upuur wi meel uweek, kë uşubal uweek uşë jot, aŧuman idëk, kë bayoora bukal bŧi.\x + \xo 17:27 \xo*\xt Ujuni 6.9; 7.24.\xt*\x* \p \v 28 « Kë hënk di uwohaŋ ţi wal wi Lot : bañaaŋ bawo ţi kande na udaan, anug, awaap, aŧepi, aniw ; \v 29 Kë unuur wi Lot apënuŋ ţi Ŧodom, Naşibaţi kë aşë do uşubal wi bdoo, na pdëpalën panktëraduŋ kë papënna baţi, afiŋ baka bukal bŧi.\x + \xo 17:29 \xo*\xt Ujuni 18.20; 19.25.\xt*\x* \v 30 Kë hënk di di ukluŋ kawo, ţi unuur wi Abuk Ñiinţ akluŋ kawinana. \p \v 31 « Ţi unuur mënţ, ñaaŋ anwooŋ ţi uşaala, awutan kaneejar iko yi nul. Kë hënk di ukwohaŋ pa ñaaŋ anyaaŋ uţeeh, awutan kawugşa pţiiş. \v 32 Naleşan uko undoluŋ ahar Lot\x + \xo 17:32 \xo*\xt Ujuni 19.26.\xt*\x*! \v 33 Ankdooŋ na pbuuran ubida wi nul aluŋ kawaaŋ wa, kë anwaaŋuŋ ubida wi nul aluŋ kabuuran wa. \v 34 Dţupan : na uŧejan mënţ, bañaaŋ batëb bapiinţ ţi kalişa kaloolan : aloŋ ajejana, aloŋ aduka. \v 35 Baaţ batëb bawo ţi pşon : aloŋ ajejana, aloŋ aduka. [ \v 36 Biinţ batëb bawo du uţeeh : aloŋ ajejana, aloŋ aduka.] » \v 37 Kë baţaş Yeŧu başë hepara aji : « Ajugun, ţuŋ di di iko mënţ ikluŋ kaţëpna? » Kë aŧeem baka aji : « Dko di unŧaam ukeţnuŋ, dul di di ŋjugude ŋakluŋ kayitiir. » \c 18 \s1 Uhoñ wi nawayëş na ñaaţ nayoţ \p \v 1 Yeŧu akak ahoñ na baţaşarul adiimanaan baka kë bawo biki kado kañehan Naşibaţi ŋwal bŧi, kawut kawutandër. \v 2 Aji na baka : « Ubi ka ţi ubeeka uloŋ, nawayëş bţup aññoomuŋ Naşibaţi abot awo aanji ŧiink nin ñaaŋ. \v 3 Ţi ubeeka mënţ kak, ñaaţ nayoţ aloŋ awo da anţaali pbi du a bawayëşa. Aji ji na a : “Wayëşaan na naşoorad naan.” \p \v 4 « Nawayëş ajon kapok aşë bi ban ţuŋ aji : “Na manjoonan, mënji kaţi Naşibaţi abot awo mënji kaŧiink nin ñaaŋ ; \v 5 kë jibi ñaaţ i aknooranaanuŋ, dwayëşa. Woli abi'a bi ţi, abi baañşaan pdo kayewlënën.” » \v 6 Ajugun kë aşë kak aji na baka : « Naŧiinkan uko wi nawayëş nawuţaan i ajakuŋ! \v 7 Kë Naşibaţi, aankbi kaţënk biki nul, kawayëş baka i, wi bakhuuranuluŋ añehan ŋwal bŧi? Ajon uţënk baka i? \v 8 Dţupan na manjoonan, awayëş baka kaŧaran ŧaran. Kë *Abuk Ñiinţ, aluŋle bi, aţënkaara ţi umundu bañaaŋ banfiyaaruŋ i? » \s1 Uhoñ wi Nafariŧay na nakobraar daaşa \p \v 9 Yeŧu akak ahoñ pa bañaaŋ banşaluŋ aji bawo baŧool aşë beeh bandukiiŋ, aji : \v 10 « Biinţ batëb babi ya pñehan Naşibaţi du Katohul Kaweek ; aloŋ awo *nafariŧay kë aloŋ awo *nakobraar daaşa. \v 11 Nafariŧay anaţ aşë ñehan Naşibaţi ţi uşalul aji : “Iwi Naşibaţi, dbeebu ţi uko wi mpaţuŋ na bañaaŋ bandukiiŋ, bakiij, bado buţaan, bajuban pjuban pi piinţ ; dbeebu kak wi nwooŋ mënnaam na nakobraar daaşa i. \v 12 Dji kayiman ŋnuur ŋtëb ţi kanëm kabot kafaaş uko wi nyeenkuŋ bŧi kado ifah iñeen, kajej kaloŋ kawulu.” \v 13 Nakobraar daaşa ul kë aşë naţ alow, aandoo ñoom pkat këş katen baţi, aşë kuŋa iñen\f + \fr 18:13 \fr*\ft Ţi ugrek bapiiŧ aji : Akob iñen ţi bjënŧ, hënk di bayuday bajaaŋ bado woli bawo ţi pwuţan.\ft*\f*, aji : “Iwi Naşibaţi, ñagi'aan, nji nwooŋ nado buţaan.” » \p \v 14 Yeŧu aji na baka : « Dţupan : Uŋ mënţan wi aţiişuŋ, Naşibaţi adinan kë awo naŧool ţi kadun ki nul, kë uşë wo uunwo haŋ pa nafariŧay. Hënk di uwooŋ, ankdëmanuŋ bkowul, baluŋ kawalana, kë anwalanuŋ bkowul, baluŋ kadeeŋa. » \s1 Yeŧu awul bapoţ bampoţi bnuura bi Naşibaţi \r (Maci 19.13-15; Markuŧ 10.13-16) \p \v 15 Bañaaŋ baloŋ baţij Yeŧu bapoţ bampoţi pa aban baka, kë baţaşarul bawin uko mënţ aşë ŋoman na baka. \v 16 Kë Yeŧu aşë do kë bañogan bapoţ aşë ji : « Nawutan bapoţ babi ţi nji! Nakneenan baka, ţiki *Pşih pi Naşibaţi pawo pi banwooŋ ji baka. \v 17 Dţupan na manjoonan : anŋaluŋ pneej ţi Pşih pi Naşibaţi awo kanaam na napoţ. » \s1 Ñiinţ nayok \r (Maci 19.16-30; Markuŧ 10.17-31) \p \v 18 Kë ñiinţ aloŋ anŧiinkaniiŋ aşë hepar Yeŧu aji : « Najukan nanuura, we wi nwooŋ kado kayeenkna ubida wi mnţo ba? » \v 19 Yeŧu kë aşë ji na a : « Imeha kë Naşibaţi ţañ anuuriiŋ, ukaaŋ kë ikdu'ën nanuura i? \v 20 Ime uko wi *Bgah bi Moyiŧ bajakuŋ: “Iinkpiinţ na ahar ñaaŋ këme ayin ñaaŋ, iinkfiŋ ñaaŋ, iinkkiij, wutan katapar ñaaŋ uko wi awooŋ aandoo, mëbaan şaaş na naan bnuura.” » \v 21 Kë ñiinţ aŧeema aji : « ddo iko mënţ bŧi wi nwooŋ napoţ te hënkuŋ. » \p \v 22 Wi Yeŧu aŧiinkuŋ uko waŋ aşë ji na a : « Iduka uko uloŋ kak : waapan iko yi ikaaŋ bŧi, ijej itaka iţen bajuuk, woli ido haŋ kşë ka pyok du baţi. Wal mënţ, kşë bi, kaţaşën. » \v 23 Wi ñiinţ aŧiinkuŋ uko waŋ, aşë jooţan, ţiki ayok maakan. \v 24 Yeŧu awin kë ajooţanii aşë ji : « Utam maakan pa nayok aneej du *Pşih pi Naşibaţi! \v 25 Aa, uyoj apel pa unŧaam uweek wi pnkunkaali uneej ţi bhër bi kaguja kë di nayok aneej du Pşih pi Naşibaţi. » \p \v 26 Bankŧiinkuluŋ kë başë ji : « Kë in ahilanuŋ keeri kabuur? » \v 27 Yeŧu kë aŧeem baka aji : « Bañaaŋ bajën baanhilan pbuuran ŋleef ŋi baka, kë Naşibaţi aşë hil pbuuran baka. » \v 28 Ŧimoŋ Piyeer kë aşë ji na a wal mënţ: « Tenan, ŋduk iko yi ŋkaaŋ bŧi pa pţaşu. » \v 29 Yeŧu kë aşë ji na baka : « Dţupan, manjoonan ma : ñaaŋ ankdukuŋ katohul, aharul, babuk aşin, na bajugul na babukul pa Pşih pi Naşibaţi, \v 30 ayeenk kapelan maakan ţi umundu wi uko wi abiiŋ aka, kabot kayeenk ţi umundu unkmbiiŋ ubida wi mnţo. » \s1 Yeŧu akak aţup kë aluŋ kakeţ kabot kanaţa ţi pa \r (Maci 20.17-19; Markuŧ 10.32-34) \p \v 31 Yeŧu adu *banjañan iñeen na batëb mpaţ aşë ji na baka : « Hënkuŋ, ŋŧool ppaya du Yeruŧalem. Iko bŧi yi *baţupar Naşibaţi bapiiŧuŋ ţi *Abuk Ñiinţ idolana. \v 32 Abuk Ñiinţ aluŋ kawulana du banwooŋ baanwo *bayuday, baluŋ kabeŋa, kakara, katëfjëra ; \v 33 kakoba na itinŧël kaşë kafiŋa, unuur uwajanţën aşë naţa ţi pkeţ. » \v 34 Kë banjañan iñeen na batëb başë ŧiink aşë wo baante uko wi ajakuŋ. Uţup mënţan uţëp baka kë baamme uko wi Yeŧu aŋaluŋ pji na baka. \s1 Yeŧu ajeban nakuul aloŋ du ŋmbaŋ ŋi Yeriko \r (Maci 20.29-34; Markuŧ 10.46-52) \p \v 35 Kë wi Yeŧu akñoguŋ ubeeka wi Yeriko, nakuul aloŋ aţo bñehan ţi kabaŋ ki bgah. \v 36 Wi aŧiinkuŋ bañaaŋ baŧum kë bakţëp, kë aşë hepar uko unwooŋ, \v 37 kë baţupa aji : « Yeŧu i *Naŧaret akţëpuŋ. » \v 38 Wi wi aşaaŋ ahuuran aji : « Yeŧu *Abuk Dayiţ, ñagi'aan! » \v 39 Banwooŋ ţi kadun baŋoman na a ayomp, kë abaa huuranaara huuran maakan aji : « Abuk Dayiţ, ñagi'aan! » \v 40 Kë Yeŧu aşë naţ ado kë baţija a. Wi nakuul añoguŋ kë aşë hepara : \v 41 « we wi iŋaluŋ ndolu ba? » Kë aŧeem aji : « Ajugun, dolaan ndo kawin kak! » \v 42 Yeŧu kë aji na a : « Doon kawin, pfiyaar pi nu pajebanu. » \v 43 Ţi dko mënţ kë akak awin abot aţaş Yeŧu, aşë dëman Naşibaţi. Kë bañaaŋ bŧi bakak ayeeh mndëm mi Naşibaţi wi bawinuŋ uko unţëpuŋ. \c 19 \s1 Ŧake \p \v 1 Yeŧu aneej ţi Yeriko awo ţi pmuur ubeeka, \v 2 kë ñiinţ aloŋ anwooŋ katim ki Ŧake aşë wo da, awo naweek i *bakobraar daaşa abot ayok maakan. \v 3 Ado na pwin ñaaŋ anwooŋ Yeŧu aşë wo aanhinani ţiki bañaaŋ baŧumi, kë abot awo ñaaŋ naţamñaan. \v 4 Aţi wal mënţ ajot kadun aşë paya ţi bko bloŋ kahilna kawin Yeŧu, ankţëpnuŋ da. \p \v 5 Wi Yeŧu abanuŋ du dko di apayiiŋ aşë kat këş aji na a : « Ŧake, ŧaraan iwala, dwo i kawala du katohu nţa. » \v 6 Kë aŧaran awala ayeenka na mnlilan. \v 7 Wi bañaaŋ bŧi bawinuŋ uko waŋ, aşë ŋur ŋuran aji : « Aya awala du uko ñiinţ nado buţaan! » \v 8 Kë Ŧake aşë naţa anaţ, aji na Ajugun : « Ajugun, tenan, dfaaş bka bi naan ţi pŧoof kaţen bajuuk, akak awo woli dguur ñaaŋ bka bi nul kakakana ŋyaaş ŋbaakër uko wi nyeenkuluŋ. » \v 9 Yeŧu kë aşë ji na a : « Naşibaţi abuuran nţa bañaaŋ biki katoh ki, iwi kak iwo abuk *Abraham. \v 10 Hënk di uwooŋ, *Abuk Ñiinţ abi bi pla kabot kabuuran banneemuŋ. » \s1 Uhoñ wi itaka \r (Maci 25.14-30) \p \v 11 Wi bañaaŋ bawooŋ ţi pŧiink Yeŧu, kë aşë hoñ na baka ţiki añog Yeruŧalem, kë başë şal aji *Pşih pi Naşibaţi pawinana wal mënţ. \v 12 Aji na baka : « Ñiinţ aloŋ i kabuka kaweek abi ya du uŧaak unlowuŋ pya kayeenk pşih pi uŧaak wi nul, kaşë kawugşa. \v 13 Adu balemparul iñeen, awul baka andoli baluk bi kli kwajanţ aşë ji na baka : “Nalempan na itaka yi te ubi'ën.” \p \v 14 « Bañaaŋ biki uŧaakul kë başë şoora, ayil bañaaŋ baloŋ kë baya du naşih najeenkal aji na a : “Ŋënŋal ñaaŋ i aşihun.” \p \v 15 « Wi bayaaŋ aţoorana du pşih, kë aşë wugşa. Wi abanuŋ, aşë do kë badu balemparul biki abiiŋ awul itaka, katen jibi andoli ţi baka aduki alemp. \v 16 Naŧeek abi ajaka : “Naşih, itaka yi iwulnuŋ yii yi, dduk aka uko wi iwulnuŋ ŋyaaş iñeen.” \v 17 Kë aji na a : “Ido bnuura, iwo nalemp nanuura ; jibi iwooŋ nanuura ţi uko umpoţi wi nwuliiŋ, iwo nanŧuŋa i ŋbeeka iñeen.” \p \v 18 « Natëbanţën kë abii, aji na a : “Naşih, itaka yi iwulnuŋ yii yi, dduk aka uko wi iwulnuŋ ŋyaaş kañeen.” \v 19 Kë akak aji na uŋ mënţan : “Iwo nanŧuŋa i ŋbeeka kañeen.” \p \v 20 « Undu kak kë abii aji : “Naşih, itaka yi nu yii yi, dtan ya ţi blaañ ahank. \v 21 Dţi'u, iwi inwooŋ ñiinţ najooţ, anjaaŋ ayeenk uko wi awooŋ aanhankani, kabot kakit uko wi awooŋ aanŧepi.” \v 22 Kë naşih uŋ aşë ji na a : “Iwi nalemp nawuţaan, dwayëşu na ŋţup ŋi iţupuŋ iwi ţi uleefu. Ime aji dwo ñaaŋ najooţ anjaaŋ ayeenk uko wi awooŋ aanhankani, kabot kakit wi awooŋ aanŧepi. \v 23 Kë we ukaaŋ keeri kë iinjej itaka yi nwuliiŋ ahankan du naţeeţan ba? Işaaŋ kabuk uko uloŋ, woli dyaarad ya.” \p \v 24 « Wi wi aşaaŋ aji na bañaaŋ banţooŋ da : “Nayeenkana itaka yi nul, nabot nawul ya andukiiŋ aka ŋyaaş iñeen uko wi nwululuŋ.” \v 25 Kë baŧeema aji : “Adobi ka ka itaka iŧum!” \v 26 Kë akak aji na baka : “Dţupan, ñaaŋ ankaaŋ, baluŋ kaţena kak, bë anwooŋ aankaa, bado yeenka wi akaaŋ. \v 27 Kë başoorad naan, banwooŋ baambi ŋal nşih baka, naţijan baka ţi, nafaal ţi kadun naan.” » \s1 Yeŧu aneej ţi Yeruŧalem ji naşih \r (Maci 21.1-9; Markuŧ 11.1-10; natenan ţi Yowan 12.12-16) \p \v 28 Wi Yeŧu aţiiniiŋ haŋ aba, aşë ŧool pya Yeruŧalem, apoş ţi kadun ki pnŧuk. \v 29 Wi añoguŋ ŋfëţ ŋi Beŧfage na Betani, kañog pnkuŋ pi bajaaŋ bado « Pnkuŋ pi Mnoliwera\f + \fr 19:29 \fr*\fq Pnkuŋ pi Mnoliwera : \fq*\ft Dawooŋ katim ki pnkuŋ pi bajaaŋ bado na umbaabu “Mont des Oliviers, Monti di Olivera, Mount of Olives.”\ft*\f* » aşë yil baţaşarul batëb aji na baka : \v 30 « Nayaan du ufëţ unwooŋ ţi kadunan wuŋ, woli naneej da, naţënk ubuuru umpoţi untanuŋ, wi nin ñaaŋ awooŋ aambaaŋ kadapi'aara ; nafënëşan wa naţij. \v 31 Woli aloŋ ahepar uko unkaaŋ kë nakfënëş wa, najaka Ajugun anumiiŋ wa. » \p \v 32 Wi bayili bayaaŋ, baya ţënk kë uko uwo jibi Yeŧu ajakuŋ na baka. \v 33 Wi bawooŋ ţi pfënëş ubuuru umpoţi wuŋ, bajug wa kë başë ji : « we ukaaŋ kë nakfënëş ubuuru ba? » \v 34 Kë başë ŧeem aji : « Ajugun anuma wa. » \p \v 35 Wi wi bajejuŋ wa aţij Yeŧu, aşë pënan iyeti yi baka agur wa, aşë dola kë apayaa. \v 36 Wi akyaaŋ, kë bañaaŋ başë pënan iyeti yi baka aşeef ţi bgah. \v 37 Wi Yeŧu abanuŋ du bgah bankwalnaaniiŋ Pnkuŋ pi Mnoliwera aŧool pya Yeruŧalem, kë pnŧuk pi baţaşarul bŧi paşë lilan maakan, ahuuran maakan awo ţi pdëman Naşibaţi pa mlagre mi bawinuŋ bŧi. \v 38 Baji : \qt « Bnuura nuura ţi naşih ankmbiiŋ ţi katimul\qt*!\x + \xo 19:38 \xo*\xt Kañaam 118.26.\xt*\x* Mnjeeh du baţi na mndëm du baţi duuţ ! » \v 39 *Bafariŧay baloŋ banwooŋ ţi pnŧuk kë başë aji na Yeŧu : « Najukan, ŋomaan na baţaşaru baţañan. » \v 40 Kë aşë ŧeem baka aji : « Dţupan, woli bayompi, mnlaak mi manhuuran. » \s1 Yeŧu akak aţëgara Yeruŧalem \p \v 41 Wi Yeŧu añoguŋ, awin ubeeka wi Yeruŧalem, aşë ţëgara wa, \v 42 aji : « Dŋal lah iwi kak iyikrën iko inkţijiiŋ nţa di mnjeeh, kë iko mënţ işë mena, këş ki nu kaanhilan pwin ya. \v 43 Ŋnuur ŋloŋ ŋabi ŋi başooradu bakdoluŋ uniw wi mboş kakoolnţënu, kagut na iwi. \v 44 Baluŋ kaŧoku, iwi na babuku. Baankwut nin katoh kaloŋ kanaţ, ţiki iinyikrën wal wi Naşibaţi abiiŋ pbuuranu. » \s1 Yeŧu adook bawaap du Katoh Kaweek ki Naşibaţi \r (Maci 21.12-17; Markuŧ 11.15-19; natenan ţi Yowan 2.13-22) \p \v 45 Yeŧu aneej wal mënţ du *Katoh Kaweek ki Naşibaţi aşë jun pdook bawaap, \v 46 aji na baka : « Naşibaţi aţup ţi Ulibra wi Uţup wi nul aji : \qt “Katoh naan kawo kañehanaani.”\qt*\x + \xo 19:46 \xo*\xt Iŧayi 56.7.\xt*\x* Kë an naşë kakan \qt ka dko dmennaani di bakiij\qt*\x + \xo 19:46 \xo*\xt Yeremiya 7.11.\xt*\x*! » \s1 Yeŧu ajukan du Katoh Kaweek ki Naşibaţi \p \v 47 Unuur unjinţi, Yeŧu aji jukan du *Katoh Kaweek ki Naşibaţi. Kë *baţeŋan baweek na *bajukan Bgah na baweek biki *bayuday başë la pfiŋa, \v 48 aşë wo baamme jibi bakdoli, ţiki bañaaŋ bŧi bawat ibaţ aŧiinka bnuura. \c 20 \s1 Bayuday bahepar Yeŧu ñaaŋ anţu'uluŋ pdo iko yi akdoluŋ \r (Maci 21.23-27; Markuŧ 11.27-33) \p \v 1 Yeŧu awo unuur uloŋ ţi pjukan du *Katoh Kaweek ki Naşibaţi abot aţup *Uţup Ulil Unuura, kë *baţeŋan baweek na *bajukan Bgah başë wuj na bantohi \v 2 ahepara aji : « Ţupun, mnhina mnhoŋ mi mi ikdolnuŋ iko yi ba? In ajakiiŋ kë ihilan kado ya? » \v 3 Kë aşë ŧeem baka aji : « Nji kak dŋal kaheparan uko uloŋ. Naţupaan, \v 4 in ayiluŋ *Yowan pbatŧaar ba? Naşibaţi a këme bañaaŋ baka? » \v 5 Kë başë wo ţi plaţar ţi pŧoof pi baka aji : « Woli ŋŧeem aji Naşibaţi ayiluluŋ, aheparun kaji, we ukaaŋ kë ŋënfiyaara? \v 6 Kë woli ŋji bañaaŋ bayiluluŋ, bañaaŋ bŧi batapun mnlaak, ţiki bafiyaar aji awo *Naţupar Naşibaţi. » \p \v 7 Baŧeem aji baamme anyiluluŋ. \v 8 Yeŧu kë aşë ji na baka : « Nji kak, mënkţupan na mnhina mnhoŋ mi nji kadolnuŋ iko yi. » \s1 Uhoñ wi balemp biki Uwoorta \r (Maci 21.33-46; Markuŧ 12.1-12) \p \v 9 Wi wi Yeŧu aşaaŋ ahoñ na bañaaŋ aji : « Ñiinţ aloŋ abi ŧepi uwoorta wi mnko manjaaŋ mandolna ubiñu, aşë wul wa bañaaŋ baloŋ pa badoki bapooñle bawula kafah ki nul, aşë ya bayaaş bi awo i kaya kajon. \v 10 Wal wi umar ubanuŋ, kë aşë yil nalemparul aloŋ du baka pa bawula kafah ki nul ; kë başë koba, adook kë akak iñen ijinţ. \v 11 Kë ñiinţ ajug uţeeh akak ayil nalemparul aloŋ ; kë bakak akob uŋ mënţan, akowandëna, aşë dooka kë akak iñen ijinţ. \v 12 Kë akak ayil nawajanţën ; kë bakoba añaakan afëla bdig. \p \v 13 « Kë ajug uţeeh aşë ji wal mënţ: “Dbaa do do hum ba? Dyil da abuk naan i nŋaluŋ maakan, ulome ul, baya kakali'a.” \v 14 Wi bañaaŋ biki awuluŋ uwoorta bawinuŋ abuk ñiinţ uŋ aşë şal aji : “I akdukiiŋ na iko yi aşin ; nawulan ŋfiŋa, ŋyeenkna phiij.” \v 15 Kë hënk di bamobuluŋ apul pulan apënan du uwoorta aşë fiŋa. We wi ajug uţeeh akeeri bi kado bañaaŋ mënţ? \v 16 Aluŋ kabi kafiŋ baka kawul uwoorta bañaaŋ baloŋ. » \p Wi bañaaŋ baŧiinkuŋ uko waŋ aşë ji : « Naşibaţi aankdinan nin uko waŋ uwo! » \v 17 Wi wi Yeŧu aşaaŋ ajaban baka këş aşë ji na baka : « Natenan uko wi bapiiŧuŋ ţi Ulibra wi Naşibaţi : \q1 \qt “Pnduba pi baniw bapokuŋ,\qt* \q2 \qt pakakuŋ amëban katoh.”\qt*\x + \xo 20:17 \xo*\xt Kañaam 118.22.\xt*\x* \m We wi uko umpiiŧuŋ wi ukdiimanuŋ: \v 18 ñaaŋ ankjotuŋ ţi pnduba mënţ akita, kë ñaaŋ i pakjotnuŋ, panantëla. » \p \v 19 *Bajukan Bgah na *baţeŋan baweek bayikrën wal mënţ, na manjoonan kë bukal bakaaŋ kë ahoñ haŋ. Bala wal mënţ pmoba, aşë ţi bañaaŋ. \s1 Pluk Ŧeŧar daaşa \r (Maci 22.15-22; Markuŧ 12.13-17) \p \v 20 *Bajukan Bgah na *baţeŋan baweek bamena wal mënţ aşë yil bañaaŋ baloŋ bandaaruŋ aji bawo baŧool bado katen me Yeŧu ajub ţi uţup uloŋ, kahilna kamoba, kañooţ du pşih pi nanŧuŋa naromeŋ. \v 21 Wi wi başaaŋ aji na a : « Najukan, ŋme kë iji kţup kabot kajukan bnuura, abot awo iinji kpaţşër, na manjoonan, bgah bi Naşibaţi bi bi ijaaŋ kjukan. \v 22 Ŋwo i kaluk Ŧeŧar\f + \fr 20:22 \fr*\ft Ŧeŧar awooŋ naşih najeenkal.\ft*\f* naşih najeenkal daaşa, këme ŋënwo kaluka da? » \v 23 Kë Yeŧu ammeeŋ ŋşal ŋi kalagare ŋi baka aşë ji : \v 24 « Nadiimanaan pataka. Kaara di in na katim ki in iwooŋ ţi pa? » Kë baŧeem aji : «*Ŧeŧar a. » \v 25 Kë aşë ji na baka wal mënţ: « Nakeerin nakakan Ŧeŧar uko unwooŋ wi Ŧeŧar, naşë nakakan Naşibaţi uko unwooŋ wi Naşibaţi. » \p \v 26 Kë baanhinan amob Yeŧu ţi ŋţup ŋi aţupuŋ ţi kadun ki bañaaŋ, bañoŋar jibi aŧeemuŋ, aşë yomp. \s1 Pnaţa ţi pkeţ \r (Maci 22.23-33; Markuŧ 12.18-27) \p \v 27 *Baŧaduk baloŋ babi añog ţi Yeŧu, bukal bajaaŋ baji pnaţa ţi pkeţ paanwoo, bahepara aji : \v 28 « Najukan, *Moyiŧ apiiŧ pa un aji : “Woli ñaaŋ aka abuk aşin anniimuŋ aşë keţ bë aanduk napoţ, ayeenkan ahar abuk aşin mënţ ahilna abukara bapoţ.” \v 29 Ubi ka biinţ paaj na aloŋ banţaaruŋ. Naŧeek aniim ñaaţ aşë waaŋa bë aambuki. \v 30 Natëbanţën kë ayeenk ñaaţ akeţ kak bë aambuki, \v 31 nawajanţën kak kë ayeenk ñaaţ akak akeţ bë aambuki. Kë biinţ paaj na aloŋ bukuŋ bŧi bado haŋ, akeţ bë baanduk napoţ. \v 32 Kë ñaaţ akak abaañşaan aneem. \v 33 Kë hënkuŋ woli bañaaŋ baluŋ anaţa ţi pkeţ, in akwooŋ ayin ñaaţ mënţ, wi bukal paaj na aloŋ bŧi baniimuluŋ? » \p \v 34 Kë Yeŧu aşë ji na baka : « Biinţ na baaţ biki umundu wi baji baniimar ; \v 35 kë biki Naşibaţi akluŋ kaji kë baŧaaŋ na pnaţa ţi pkeţ kabot kawo ţi ubida unkmbiiŋ, baankak aluŋ kado kaniimar wal mënţ. \v 36 Hënk di di bawooŋ kak baankak akeţ, banaam na ŋwanjuŧ abot awo babuk Naşibaţi, wi banaţiiŋ ţi pkeţ. \v 37 Kë Moyiŧ aţup bnuura aji bañaaŋ baluŋ kanaţa ţi pkeţ. Ţi dko di Ulibra wi Naşibaţi dankţiiniyaanuŋ uko wi bgof bankyikuŋ, adu Ajugun aji, “Naşibaţi i *Abraham, i *Iŧaak, na i Yakob.” » \v 38 Yeŧu akak aji « Naşibaţi awo i bañaaŋ bajeb, aanwo i bankeţuŋ, ţiki biinţ bawajanţ bukuŋ bŧi bawo bajeb pa ul. » \p \v 39 *Bajukan Bgah baloŋ bajej bţup wal mënţ aşë ji na a : « Najukan, iţiini bnuura. » \v 40 Kë baankak añoom phepara uko uloŋ. \s1 Kriŧtu awo Abuk Dayiţ abot awo Ajug Dayiţ \r (Maci 22.41-46; Markuŧ 12.35-37) \p \v 41 Yeŧu aji kak na baka : « Hum di di ñaaŋ ahilanuŋ kaji *Kriŧtu awo *Abuk Dayiţ? \v 42 Dayiţ ţi uleeful aţup ţi uko wi Kriŧtu ţi Ulibra wi pñaamarën aji : \q1 \qt “Naşibaţi Ajugun aji na Ajugun :\qt* \q2 \qt Ţoon ţi kañen naan kadeenu\qt* \q1 \v 43 \qt te ndoo ndo başooradu,\qt* \q2 \qt ido kapafna baka ihoţ.”\qt*\x + \xo 20:43 \xo*\xt Kañaam 110.1.\xt*\x* \m \v 44 Dayiţ aji du'a kaji “Ajugun” hum di di Kriŧtu ahinanuŋ keeri kawo abuk Dayiţ? » \s1 Nalipariin bajukan Bgah \r (Maci 23.1,5-7,14; Markuŧ 12.37-40) \p \v 45 Jibi bañaaŋ bawooŋ ţi pŧiinka, kë Yeŧu aşë ji na baţaşarul : \v 46 « Nalipariin *bajukan Bgah banjaaŋ baŋal pñaay na imişa iyul, kaŋal banohnţën baka ţi dko di bañaaŋ, kaŋal pţo kadun ţi itoh iñehanaani, na ţi iţij inuura ţi ŋfeŧtu. \v 47 Baji bade bka bŧi bi baaţ bayoţ, kadaar kajon ţi pñehan Naşibaţi pa pwinana. Naşibaţi aluŋ kakob baka kakob kandëmnuŋ maakan! » \c 21 \s1 Uţen wi ñaaţ nayoţ najuuk \r (Markuŧ 12.41-44) \p \v 1 Yeŧu akat këş aşë win bayok kë bakwat itaka du dko di bajaaŋ bawatna itaka ţi *Katoh Kaweek ki Naşibaţi. \v 2 Abot awin ñaaţ nayoţ aloŋ najuuk kë aţu da ktaka ktëb ţañ. \v 3 Kë aşë ji : « Na manjoonan, dţupan, ñaaţ nayoţ najuuk i awul apelan bañaaŋ bŧi. \v 4 Banwuluŋ bukuŋ bŧi bawul itaka yi bawooŋ baannuma, kë ul ţi bwaaŋ bi nul aşë wul itaka bŧi yi anumiiŋ pa pde. » \s1 Iko inkyuujuŋ kë uba umundu uñogi \r (Maci 24.1-2; Markuŧ 13.1-2) \p \v 5 Jibi bañaaŋ baloŋ bawooŋ ţi pmaţ *Katoh Kaweek ki Naşibaţi aji kanuura, kul na induba inuura inniwnuŋ ka, na iko inuura yi bajaaŋ baţen pa pñëgna ka, kë aşë ji : \v 6 « Iko yi naktenuŋ yuŋ, ŋnuur ŋaluŋ kabi, kë nin plaak paankduka kapaf ţi pŧënţ pa : iko mënţ bŧi ijot. » \v 7 Kë başë hepara aji : « Najukan, lum di di uko waŋ ukwooŋ, kë we ukyuujuŋ un kë uko waŋ uban ţi pbi? » \p \v 8 Yeŧu kë aŧeem baka aji : « Nawutan kadinan baguuran, bañaaŋ baŧum baluŋ kabi na katim ki naan, kaji bawooŋ *Kriŧtu kabot kaji unuur wi nul uñogi! Nawutan kaţaş baka. \v 9 Woli naluŋ aŧiink ŋgut na pgarandër, nawutan kalënk. Iko mënţ iwo yi kawo ji umundu ubi udo kaba. Kë umundu uşë wo uunwo kaba wal mënţ. » \p \v 10 Aji na baka wal mënţ: « Uŧaak unaţa ugut na uŧaak uloŋ, pşih pagut na ploŋ. \v 11 Mboş manşinţar maakan, mmaak mwuţaan na ubon ŋawo ţi ŋmbaŋ ŋloŋ, iko iyibanaan iwo, iko inkwoonuŋ baţi iwinana. \p \v 12 « Kë ji iko yaŋ bŧi ibi ido kadolana, bamoban kahajanan, kañooţan *uruha du itoh iñehanaani, kawatan ukalabuş, kañooţan uruha du kadun ki başih na banŧuŋa ţiki nafiyaarën. \v 13 Iko yaŋ bŧi ikdoluŋ naţup baka uko wi nameeŋ ţi nji. \v 14 Nameen kë naannuma pla uko wi nakyaaŋ kaţup kayeŋanaan ŋleefan : \v 15 dluŋ kawulan uţup unŧuŋa wi başooradan bakwooŋ baankhil ppok këme kalaţ. \v 16 Başinan na baninan, babuk başinan, bayiţan na banohan, badoo luŋ kakeeşaaran, bafiŋ baŧum ţi an. \v 17 Bañaaŋ bŧi başooran ţiki nafiyaarën. \v 18 Kë bkow nin baankluŋ kade'u. \v 19 Natamaan maakan, hënk di nakluŋ kakaana ubida wi manjoonan. \s1 Uŧoka Yeruŧalem \r (Maci 24.15-22; Markuŧ 13.14-20) \p \v 20 « Woli naluŋ awin kë bangoli bafooy Yeruŧalem, nameen kë daban ţi pŧokana. \v 21 Banwooŋ ţi uŧaak wi *Yuda wal mënţ baţiin bamena du inkuŋ iweek, banwooŋ ţi Yeruŧalem meeţ baţiin bapën, banwooŋ du ŋţeeh wal mënţ bawutan kaneej ubeeka, \v 22 ţiki ŋnuur mënţ ŋawo ŋi Naşibaţi akkobuŋ bañaaŋ biki nul banjubanuluŋ, ŋnuur ŋi iko impiiŧaniiŋ bŧi ikdolaniiŋ. \v 23 Ŋnuur mënţ, baaţ bankwooŋ na iyiŋ, na bankbootanuŋ bawuţan! Pjuuk pweek pawo ţi uŧaak wi, udeeb wi Naşibaţi ubot uwala ţi bañaaŋ. \v 24 Bafiŋ baka na ikej, kamob baka kaya katuh du ŋŧaak bŧi, banwooŋ baamme Naşibaţi baluŋ kapoş Yeruŧalem kaŧok ŧokan da te wi ŋwal ŋi baka ŋakbaaŋ. \s1 Yeŧu aţup jibi Abuk Ñiinţ akluŋ kabi ţi umundu \r (Maci 24.29-31; Markuŧ 13.24-27) \p \v 25 « Iko inkyuujuŋ kë *Abuk Ñiinţ abi iwinana ţi unuur, ţi pli, na ţi ŋjah. Kë ţi mboş, bañaaŋ baluŋ kahaajala, kayewla phomp pi bdëk na pi ŋmaaroŋ. \v 26 Bañaaŋ baluŋ kakeţ palënk, wi bakşaluŋ iko inkluŋ kajotna umundu wi bañaaŋ bafëţuŋ, iko yi baţi iluŋ kaşinţar. \v 27 Wal mënţ wi wi bakwinuŋ Abuk Ñiinţ awuj na mnhina na mndëm mnweek ţi kanfëluŋ. \v 28 Woli iko mënţ ijun pwinana, naheŧ kakat këş, ţiki mbuur mi nan maññogi. » \s1 Uhoñ wi bjaak \r (Maci 24.32-35; Markuŧ 13.28-32) \p \v 29 Yeŧu akak ahoñ na baka aji : « Natenan bjaak na mnko bŧi. \v 30 Woli manjuna jun pţeeñ, naji wonţi naten ma nabi me me kë pti pañogi. \v 31 Kë hënk woli naluŋ awin iko yaŋ kë ibani, nameen kë *Pşih pi Naşibaţi paban ţi pbi. \v 32 Na manjoonan, dţupan, kawuuŋ ki kaankţëp bë iko mënţ bŧi iinwinanaa. \v 33 Baţi na mboş ŋaba, kë ŋţup ŋi naan ŋaşë wo ŋaankba. » \s1 Nawoon bten \r (Maci 24.36-51; Markuŧ 13.33-37) \p \v 34 Yeŧu akak aji : « Nalipariin, nakwut ŋhaaş ŋi nan ŋaduka ţi unoh uweek, na ukuj, na manţaaf mi umundu, nado kaţi unuur mënţ ukur kur ujotni'an \v 35 ji bridiya, ţiki unuur mënţ uban ţi bañaaŋ bŧi biki umundu. \v 36 Nawoon bten keeri, nado kañehan Naşibaţi wal undoli, nahilna nabuur ţi iko inwooŋ yi pbi bŧi, nabot nahilna nanaţ ţi kadun ki *Abuk Ñiinţ. »\fig Pnkuŋ pi Mnoliwera na Yeruŧalem|src="lb00352c.tif" size="span" copy="Louise Bass" ref="21.36"\fig* \s1 Ŋnuur ŋbaañşaani ŋi Yeŧu \p \v 37 Na pnak, Yeŧu aji wo du *Katoh Kaweek ki Naşibaţi kajukan, na uŧejan aşë ya kafër du pnkuŋ pi bajaaŋ bado « Pnkuŋ pi Mnoliwera. » \v 38 Wal wi nfa mambanaŋ ban, bañaaŋ bŧi kaşë bi du Katoh Kaweek ki Naşibaţi pa pŧiinka. \c 22 \s1 Baţeŋan baweek na bajukan Bgah baŧiinkar pa pfiŋ Yeŧu \r (Maci 26.1-5,14-16; Markuŧ 14.1-2,10-11) \p \v 1 Ufeŧtu wi ipoom indaţ wi bajaaŋ bado *Ufeŧtu wi Mbuur uñog wal mënţ. \v 2 *Baţeŋan baweek na *bajukan Bgah baŋal pfiŋ Yeŧu, aşë ţi uko wi bañaaŋ bakbiiŋ kado, ukaaŋ kë bakla jibi bakdoli kadoo kafiŋa. \p \v 3 Kë uşal wi *Ŧatana uşë neej ţi Yudaŧ, i bajaaŋ bado Iŧkariyot, anwooŋ aloŋ ţi *banjañan iñeen na batëb. \v 4 Aya du baţeŋan baweek na baweek biki bangoli bayeŋ *Katoh Kaweek ki Naşibaţi, aŧiinkar na baka jibi akwuli baka Yeŧu. \v 5 Balilan fuţ aşë dinan pwula itaka. \v 6 Kë ul, aşë la wal wi akwuluŋ baka'a, bë pnŧuk pi bañaaŋ paankmaar. \s1 Yeŧu abomandër na banjañan pa ufeŧtu wi Mnjeeh \r (Maci 26.17-25; Markuŧ 14.12-21; natenan ţi Yowan 13.21-30) \p \v 7 Ţi wal wi *ufeŧtu wi ipoom indaţ, unuur wi bajaaŋ bafiŋ ŋkaneel pţeŋanaan *ufeŧtu wi mnjeeh ubani. \v 8 Kë Yeŧu aşë yil Ŧimoŋ Piyeer na *Yowan aji na baka : « Nayaan najuŋ un kañah ki ufeŧtu. » \p \v 9 Kë başë hepar a aji : « Ţuŋ di di iŋaluŋ ŋjuŋnu ka? » \p \v 10 Kë aşë ŧeem baka aji : « Natenan, woli naneej ţi ubeeka, nayit na ñiinţ aloŋ ankuŋiiŋ pdunk pi meel. Naţaşana, du katoh ki akyaaŋ kaneej, \v 11 naji na ajug katoh : “Najukan aji : Ţuŋ di meeţ di akdeenuŋ pde pi ufeŧtu na baţaşarul dawooŋ?” \v 12 Ayuujan du bko duuţ, meeţ dhaan danwooŋ na iko yi naknumiiŋ bŧi. Dul di di nakyaaŋ kabomanun ŋhilna ŋde pde pi ufeŧtu. » \p \v 13 Kë bayaa, aya awin iko bŧi jibi Yeŧu ajakuŋ na baka, aşë juŋ pde. \s1 Kañah kabaañşaani \r (Maci 26.20,26-29; Markuŧ 14.17,22-25; 1 Korinŧ 11.23-26) \p \v 14 Wi wal wi pde ubanuŋ, kë Yeŧu aşë ţo ţi umeeşa na *banjañanul. \v 15 Wi wi aşaaŋ aji na baka : « Dŋal maakan kade pde pi ufeŧtu\f + \fr 22:15 \fr*\ft Pde mënţ paji paleşan wal wi Naşibaţi abuuranuŋ bayuday pjuuk du Ejiptu.\ft*\f* wi na an ji ndo kaneej ţi mnhaj. \v 16 Dţupan, mënkak ade pa te wal wi uko wi pde pi pakţeŋanuŋ ukdolaniiŋ du *Pşih pi Naşibaţi. » \v 17 Ajej pnkalame ploŋ, abeeb Naşibaţi aşë ji : « Nayeenkan pa, nafaaşiir ; \v 18 dţupan, mënkak adaan poot te wal wi *Pşih pi Naşibaţi pakbiiŋ. » \p \v 19 Wi abaaŋ, aşë jej kapoom, abeeb Naşibaţi, akitëş ka awul baka aşë ji : « Uleef naan wii wi, unwulaniiŋ pa an. Naluŋiiŋ nado kado hënk, uwo mnleşan mi naan. » \v 20 Wi babaaŋ pde, akak ado haŋ na pnkalame aji : « Poot pi pawooŋ pñaak pi naan pantuluŋ pa an, pi Naşibaţi aţeŋanaanuŋ bhoŋar bhalu. » \s1 Yeŧu aţup aji aloŋ ţi banjañanul akwaapuluŋ \r (Maci 26.21-25; Markuŧ 14.18-21) \p \v 21 « Natenan, ñaaŋ anwooŋ i kawaapën aţo na nji ţi umeeşa wi. \v 22 Na manjoonan, *Abuk Ñiinţ awo kakeţ jibi Naşibaţi ajakuŋ, kë ñaaŋ anşaaŋ awaapa aşë wuţan! » \v 23 Wal mënţ, kë *banjañan başë wo ţi pla ñaaŋ ahoŋ ţi baka akdoluŋ uko waŋ. \s1 In awoonuŋ naweek? \r (Maci 20.24-28; 19.28; Markuŧ 10.41-45) \p \v 24 Blaţar bapën ţi *banjañan kë baŋal kame i bahilanuŋ kaji awoonuŋ naweek ţi baka. \v 25 Kë Yeŧu aşë ji na baka : « Başih biki ŋŧaak baji baŋotna biki başihuŋ, kë banşihuŋ bado kë baji badu baka “bado bnuura” \v 26 Kë uşë paţ pa an, anwoonuŋ naweek ţi an awo kaţëp ţëp kawo ji anwoonuŋ nampoţi, kë ankwuluŋ uworda awo kaţëp ţëp kawo ji ankdoluŋ uko wi uworda ujakuŋ. \v 27 In adëmnuŋ ba? Anţooŋ ţi umeeşa këme ankyişuluŋ pde? Mënţ anţooŋ ţi umeeşa a i? Nji kë nşë wo ţi pŧoofan, ji anklemparuŋ bañaaŋ! » \s1 Uko wi Yeŧu ahoŋuŋ banjañan \r (Maci 19.28) \p \v 28 « An nawo na nji wal wi nwooŋ ţi mnhaj bŧi, \v 29 kë jibi Paapa awulnuŋ pşih, hënk di di nkaaŋ awulan pa. \v 30 Naluŋ kade kabot kadaan na nji du pşih pi naan, kabot kaţo ţi iţij yi pşih, kawayëş kntaali iñeen na ktëb ki *Iŧrayel. » \s1 Yeŧu aţup aji Ŧimoŋ Piyeer aluŋ kapok pme'a \r (Maci 26.31-35; Markuŧ 14.27-31; natenan ţi Yowan 13.36-38) \p \v 31 Kë Yeŧu akak aji : « Ŧimoŋ, Ŧimoŋ, *Ŧatana añehan pa phil kaşinţ şinţanan ji ŋdeey ţi kajeţ. \v 32 Kë nji, nşë ñehan Naşibaţi pa iwi, ihilna inaţ iliinŧ ţi pfiyaar. Woli iluŋ akak ţi nji, ktëŋţën baŧënţu. » \v 33 Kë Ŧimoŋ Piyeer aşë ji na a : « Ajugun, woli uwo pya ukalabuş këme woli udoo wo pkeţ na iwi, nji wi. » \v 34 Kë Yeŧu aji na a : « Ŧimoŋ Piyeer, dţupu, ji uguk udo kahaan nţa di, ipok pme'ën ŋyaaş ŋwajanţ. » \s1 Umbooţu, umañ na kej \p \v 35 Kë Yeŧu aşë hepar *banjañan aji : « Wi mbiiŋ ayilan bë naanţij nin umbooţu, nin umañ, nin işapaat, nawaaŋ uko uloŋ i? » Kë baŧeem aji : « Nin ukoolan. » \v 36 Wi wi aşaaŋ aji na baka : « Kë hënkuŋ, ankaaŋ umbooţu awo kajej wa, na ankaaŋ umañ, kë anwooŋ aanka kej, awo kawaap umanta wi nul, kanug ka. \v 37 Dţupan, uko wi Ulibra wi Naşibaţi uţupuŋ uwo kadolana ţi nji : “Baţu'a na bado buţaan.” » \v 38 Baţaşarul bajaka wal mënţ: « Ajugun, ikej itëb yii yi. » Kë aŧeem baka aji : « Ukëşi. » \s1 Yeŧu añehan Naşibaţi du pnkuŋ pi mnoliwera \r (Maci 26.36-46; Markuŧ 14.32-42) \p \v 39 Yeŧu apën aya du Pnkuŋ pi Mnoliwera jibi ajonuŋ kado. Baţaşarul kë baya na a. \v 40 Wi abanuŋ du dko mënţ aşë ji na baka : « Nadoon kañehan Naşibaţi nawutna kajot ţi kaguuru. » \v 41 Wi wi aşaaŋ aduk baka btiişu aşë ŋup añehan Naşibaţi \v 42 aji : « Paap, woli iŋali, klowanaan mnhaj mi. Kë mënţ uŋal wi naan uşaaŋ awo kadolana, wi nu wa. » \v 43 [Wal mënţ, kë *uwanjuŧ wi Naşibaţi uloŋ uşë pën ţi kadunul pa ptëŋţëna. \v 44 Yeŧu ahaajala maakan, aşë ñehan Naşibaţi maakan. Uyikaj wi nul udoo kak ji pñaak ajat.] \p \v 45 Wi Yeŧu añehanuŋ Naşibaţi aba, aşë naţa, akak du baţaşarul, aţënk baka kë bakŋoyënţ, banoor maakan ţiki bajooţani. \v 46 Kë aşë ji na baka : « we ukaaŋ kë nakŋoyënţ ba? Nanaţiin nañehan Naşibaţi, nawutna kajot ţi kaguuru. » \s1 Bamob Yeŧu \r (Maci 26.47-56; Markuŧ 14.43-49; natenan ţi Yowan 18.3-11) \p \v 47 Yeŧu ahum kaţiini, kë pnŧuk pi bañaaŋ paşë wuj. Yudaŧ, aloŋ ţi *banjañan iñeen na batëb kë awo ţi kadun ki baka. Abi añog Yeŧu pa pmooka. \v 48 Kë Yeŧu aşë ji na a : « Yudaŧ, imook mook *Abuk Ñiinţ kawulna'a! » \v 49 Wi banwooŋ na Yeŧu bawinuŋ uko unkbomandëruŋ aşë ji na a : « Ajugun, ŋtib baka na ikej? » \v 50 Kë aloŋ ţi baka apënan kej atib afal kabaţ kadeenu ki nalempar *naşih i baţeŋan. \v 51 Kë Yeŧu aşë ţiini na baka aji : « Naţañaan. » Wi wi aşaaŋ aban kabaţ ki ñiinţ uŋ ajeban ka. \p \v 52 Yeŧu aţiini wal mënţ na *baţeŋan baweek, na baweek biki bayeŋ *Katoh Kaweek ki Naşibaţi na bantohi bambiiŋ pmoba aji : « Dwo nado buţaan i, kë nado bi pmobën na ikej na induk? \v 53 Dji kawo na an ŋnuur bŧi du Katoh ki Naşibaţi, kë naando na pmobën. Kë wal wi uşë wo wi nan, wi bañaaŋ biki uŧejan bajaaŋ banaţa. » \s1 Ŧimoŋ Piyeer apok aji aamme Yeŧu \r (Maci 26.57-58,69-75; Markuŧ 14.53-54,66-72; natenan ţi Yowan 18.12-18,25-27) \p \v 54 Bamob Yeŧu wal mënţ aşë ñooţa aneejan du katoh ki *naşih i baţeŋan. Ŧimoŋ Piyeer kë aşë low du kafeţ aţaşa. \v 55 Baŧehan bdoo ţi pŧoof pi blay kë bañaaŋ baţo afooy ba atëma, kë Ŧimoŋ Piyeer akak aţo da. \v 56 Ñaaţ nalemp aloŋ awina kë aţo añog bdoo ; kë aşë tena bnuura aşë ji : « Ñiinţ i kak awo na a! » \p \v 57 Kë Ŧimoŋ Piyeer aşë laţa aji : « Ñaaţu, mëmme'a » \v 58 Baţo btiişu, kë ñiinţ aloŋ akak awina, aji : « Iwi kak iwo aloŋ ţi baka! » \p Kë Ŧimoŋ Piyeer aŧeema aji : « A-a, mënwo na baka. » \v 59 Baţo uko ji uwoori, kë aloŋ akak aţup aji : « Natenan, manjoonan ma, ñiinţ i awo na a, adoo wo i *Galilay. » \p \v 60 Kë Ŧimoŋ Piyeer aŧeem aji : « Iwi, mëmme uko wi ikjakuŋ. » Ţi dko mënţ, wi akţiiniiŋ, kë uguk uşë haan. \v 61 Kë Ajugun aşë kok aten Ŧimoŋ Piyeer. Wi wi aşaaŋ aleş uţup wi Ajugun abiiŋ aţupa : « Ŧimoŋ Piyeer, dţupu, ji uguk udo kahaan nţa di, ipok pme'ën ŋyaaş ŋwajanţ. » \v 62 Wi wi Ŧimoŋ Piyeer aşaaŋ apën bdig, awooni maakan. \s1 Bakob Yeŧu abot akara \r (Maci 26.67-68; Markuŧ 14.65) \p \v 63 Bankyeŋuŋ Yeŧu bawo ţi pbeŋa, abot akoba. \v 64 Baji bawuna këş kaşë hepara kaji : « In akobiiŋ? Iwi *Naţupar Naşibaţi, ţupan ñaaŋ ankobiiŋ! » \v 65 Bakak akara, ikar iŧum iloŋ kak. \s1 Bañooţ Yeŧu uruha wi bayuday \p \v 66 Wi unuur ujinţuŋ, bantohi *bayuday, *baţeŋan baweek na *bajukan Bgah kë başë yitiir. Bado kë baţij Yeŧu ţi kadun ki baka, \v 67 aşë ji na a : « Woli iwo Kriŧtu, kţupun. » \p Kë aŧeem baka aji : « Woli dţupan, naankfiyaar, \v 68 kë woli dheparan uko uloŋ, naankŧeemën. \v 69 Kë hënkuŋ *Abuk Ñiinţ aşë ţo du kañen kadeenu ki Naşibaţi anhiniiŋ iko bŧi! » \p \v 70 Wal mënţ, kë bukal bŧi başë ji : « Iwooŋ Abuk Naşibaţi keeri? » \p Kë aŧeem baka aji : « Naţupi, dwo a. » \p \v 71 Kë başë ji : « Ŋkak anuma aloŋ aţupun i? Un ţi ibaţun ŋŧiinkna wa ţi mntumul! » \c 23 \s1 Bañooţ Yeŧu du Pilat \r (Maci 27.1-2,11-14; Markuŧ 15.1-5; natenan ţi Yowan 18.28-38) \p \v 1 Wi wi bañaaŋ bŧi banţooŋ *uruha wi *bayuday başaaŋ anaţa, añooţ Yeŧu du kadun ki *Pilat. \v 2 Bajun ptapara aji : « Ŋţënk ñiinţ i kë awo ţi pyewlën bañaaŋ biki uŧaak ; aji ji na baka bawut pluk *Ŧeŧar naşih najeenkal daaşa, abot aji ul ţi uleeful awooŋ *Kriŧtu, naşih. » \v 3 Kë Pilat aşë hepar Yeŧu aji : « Iwi, iwooŋ naşih i bayuday i? » Kë Yeŧu aŧeema aji : « Iwi, Ijakuŋ haŋ. » \v 4 Kë Pilat aşë ji na *baţeŋan baweek, na pnŧuk pi bañaaŋ: « Mënwin uko uloŋ unkkaaŋ nji ñiinţ i aduknaanaa. » \p \v 5 Kë başë taman maakan aji na a : Awuuk bañaaŋ bapataţa na pjukan pi nul, ajunna du *Galilay, aţëpna Yuda, aşë bi hënkuŋ te ţi. \v 6 Wi Pilat aŧiinkuŋ uko waŋ aşë hepar aji : « Ñiinţ i awo i Galilay i? » \v 7 Kë wi ameeŋ kë awo i uŧaak wi *Herod aşihuŋ, kë aşë do kë bañooţa Herod anwooŋ ţi Yeruŧalem ţuŋ ŋnuur mënţan ŋuŋ. \s1 Bañooţ Yeŧu du kadun ki Herod \p \v 8 Wi *Herod awinuŋ Yeŧu aşë lilan maakan, aŋal undiimaan pwin Yeŧu, ţiki aŧiink kë bakţiiniyaan iko yi adoluŋ, abot aŋal kawina ado mlagre mloŋ. \v 9 Herod awo ţi phepar Yeŧu iko iŧum, kë apok pŧeema. \v 10 Wal mënţ kë *baţeŋan baweek na *bajukan Bgah başë huuran iko yi baktaparuluŋ. \v 11 Wi wi Herod na bangoli biki nul bajunuŋ pbeŋ Yeŧu akowandëna, aşë woharëna kamişa ki naşih. Bakakana du Pilat. \v 12 Herod na *Pilat bambiiŋ aşoorad, kë bakak unuur mënţ banoh. \s1 Bañaaŋ baji na Pilat awutan Barabaaŧ \p \v 13 *Pilat ado kë badu *baţeŋan baweek, baweek biki *bayuday na bañaaŋ bŧi, \v 14 aşë ji na baka : « Naţijën ñiinţ i, aji awo ţi pyewlën uŧaak, kë nhepara ţi kadunan, awo mënwin nin uko uloŋ ţi iko yi nataparuluŋ. \v 15 *Herod kak aanwin nin uko uloŋ wi adooŋ, wi akakanuŋ nja a. Nawini, ñiinţ i aando do nin uko uloŋ unkëşuŋ akeţ. \v 16 Ddo bakoba başë bawutana. » \v 17 [Ufeŧtu undoli *Pilat aji wo i pwutan pa baka nakalabuş aloŋ.] \p \v 18 Kë başë huuran bukal bŧi aji afiŋ Yeŧu aşë wutan Barabaaŧ! \v 19 Barabaaŧ awo wal mënţ ukalabuş ţiki ayewlën ubeeka abot afiŋ ñaaŋ. \p \v 20 Kë Pilat anŋaluŋ pwutan Yeŧu akak aţiini na baka. \v 21 Kë bakhuuranaara huuran aji : « Paŋana! Paŋana! » \v 22 Kë akak aţiini na baka uyaaş uwajanţën aji : « we wi ñiinţ i adoluŋ uwuţaan ba? Mënwin nin uko uloŋ unkëşuŋ bafiŋa, ddo bakoba kaşë kawutana. » \v 23 Kë bukal başë huuranaara huuran maakan ahepar bapaŋa, kë pŋaat pakdëma dëm \v 24 te kë Pilat adoo dinan baka uko wi baheparuŋ. \v 25 Awutan ñiinţ i bakheparuluŋ, i bawatuŋ ukalabuş ţiki ayewlën uŧaak abot afiŋ ñaaŋ. Wi wi aşaaŋ awutar baka Yeŧu badola uko wi baŋaluŋ. \s1 Yeŧu awo ţi bgah bi mnhaj \p \v 26 Wi bakyaaŋ na Yeŧu, bamob ñiinţ aloŋ i katim ki Ŧimoŋ, i ubeeka wi Kuren anwooni uţeeh, aţu'a pkuŋa kruŧ ţi kafeţ ki Yeŧu. \v 27 Pnŧuk pweek paţaşa, na baaţ baloŋ bankuŋiiŋ iñen abot aţëga. \v 28 Kë Yeŧu aşë kok aji na baka : « An baaţ biki Yeruŧalem, nawutan kawooni pa nji! Nadoon kawooni pa ŋleefan na babukan! \v 29 Ŋnuur ŋabi ŋi bakluŋ kado kaji : “Banuurandëni, baaţ banwooŋ baanhil pbuk, na iyiŋ inwooŋ iimbuki, na mnwil manwooŋ maambootani!” \v 30 Wal mënţ bañaaŋ bado \qt kaji na inkuŋ iweek ijotna baka, kaji na inkuŋ impoţi imoy baka!\qt*\x + \xo 23:30 \xo*\xt Hoŧey 10.8.\xt*\x* \v 31 Woli bado bmul bñow hënk, hum di di bakluŋ kado na bkay\f + \fr 23:31 \fr*\ft Başal aji Yeŧu awooŋ bmul bñow, kë banwooŋ ţi pjuban bawooŋ bmul bkay.\ft*\f*? » \v 32 Baţij kak bado buţaan batëb pa pya kafiŋ na Yeŧu. \s1 Yeŧu apaŋanaa \p \v 33 Wi babanuŋ du dko di bajaaŋ bado « Kaheem ki bkow » aşë paŋ Yeŧu da, ul na bado buţaan batëb bukuŋ, aloŋ ţi kañenul kadeenu, aloŋ ţi kamayu. \v 34 [Kë Yeŧu aşë ji : « Paap, miirën baka : baamme uko wi bakdoluŋ. » Bangoli bafaaşiir imişa yi nul wi badoluŋ kanuŋ na mnlaak katenna uko wi andoli akyitanaanuŋ.] \s1 Babeŋ Yeŧu abot akara wi awooŋ ţi kruŧ \p \v 35 Bañaaŋ babi anaţ bten. Kë baweek biki baka, başë beŋa aji : « Abuuran baloŋ, abuuraan uleeful, woli awo *Kriŧtu i Naşibaţi adatuŋ! » \v 36 Bangoli kak babeŋa : baji bañoga kawula poot pŧaakţaan, \v 37 kaşë ji na a : « Woli iwo naşih i *bayuday, buuraan uleefu! » \v 38 Bapiiŧ ţi bkowul duuţ ţi kruŧ aji : « I, AWOOŊ NAŞIH I BAYUDAY. » \p \v 39 Aloŋ ţi bado buţaan i bapaŋuŋ ţi kruŧ awo ţi pkar Yeŧu aji na a : « Iinwo Kriŧtu i? Buuraan uleefu ikuţ ibuuranun. » \v 40 Kë natëbanţën aşë ŋoman na aŧënţul uŋ aji na a : « Iindo ji kţi Naşibaţi, te bawo ţi pdolu uko unnaamuŋ na wi bakdoluluŋ! \v 41 Uliŋ liŋ pa un, ŋwo ţi pluk buţaan bi ŋdoluŋ ; kë ul aşë wo aando nin buţaan bloŋ. » \v 42 Wi wi aşaaŋ aji : « Yeŧu, luŋi ileşën, woli iluŋ abi na pşih pi nu. » \v 43 Kë Yeŧu aşë ŧeema aji : « Na manjoonan, dţupu, nţa di, iwo na nji du baţi. » \s1 Pkeţ pi Yeŧu \r (Maci 27.45-56; Markuŧ 15.33-41; natenan ţi Yowan 19.28-30) \p \v 44-45 Ţi udiiŋ unuur, unuur umara mara awunana, kë bdëm bawala ţi umundu bŧi, ado ŋwoori ŋwajanţ. Wi wi blaañ bkëm maakan banjaaŋ baneenan bañaaŋ pneej du *dko dyimanaan maakan di Katoh Kaweek ki Naşibaţi batowiiŋ ţi pŧoof. \v 46 Kë Yeŧu aşë do pdiim pweek aji : « Paap, dkakan uhaaş wi naan ţi iñen yi nu. » Wi ajakuŋ haŋ, aşë jëmşa. \v 47 Naşih i bangoli iñeen-week baromeŋ awin uko unţëpuŋ aşë dëman Naşibaţi aji : « Na manjoonan, ñiinţ i awo naŧool! » \v 48 Wi Bañaaŋ baŧum bambiiŋ pten bawinuŋ uko unţëpuŋ, baţiiş, aşë kuŋa iñen. \v 49 Banoh Yeŧu bŧi na baaţ bangakandëranuŋ na a du *Galilay banaţ alow aten. \s1 Umoy wi Yeŧu \r (Maci 27.57-61; Markuŧ 15.42-47; natenan ţi Yowan 19.38-42) \p \v 50-51 Ñiinţ aloŋ i katim kawooŋ *Yoŧef, anwooŋ i ubeeka wi *bayuday wi bajaaŋ bado Arimati, awo da wal mënţ, awo ñaaŋ najoob bkow, naŧool. Awo ţi pyoonk ubi wi Pşih pi Naşibaţi. Awo ţi bañaaŋ banjaaŋ baţo kawayëş du *uruha wi bayuday aşë wo aandinan ţi uko wi bawayëş bandukiiŋ badinanuŋ abot ado. \v 52 Yoŧef aya du Pilat, ahepara puum pi Yeŧu. \v 53 Awalan puum ţi kruŧ, abooţan pa na blaañ bi ifaal aşë neejan pa ţi bhër bloŋ bi bajipuŋ ţi kabaŋ ki plaak, bhër bi bawooŋ baambaaŋ kamoya nin ñaaŋ. \v 54 Unuur wi pbomandër wa, ţiki *unuur wi pnoorfën wi bayuday uñogi. \v 55 Kë baaţ banwoonuŋ *Galilay na Yeŧu başë ţaş Yoŧef, baya, aten bhër, awin jibi babëkani puum. \v 56 Wi wi bakakuŋ ubeeka pboman ukëra na ukëra ujuŋ ulil pţëkëñ wi bayuday bajaaŋ bakër ţi puum. Ţi *unuur wi pnoorfën wi bayuday, kë banoorfëni, ţiki hënk di bgah bajakuŋ. \c 24 \s1 Yeŧu anaţa ţi pkeţ \r (Maci 28.1-10; Markuŧ 16.1-8; natenan ţi Yowan 20.1-10) \p \v 1 Na nfa kub, ţi unuur unţaşuŋ *unuur wi pnoorfën, baaţ baya du bhër, aţij ukëra wi babomanuŋ na ukëra ujuŋ ulil pţëkëñ.\fig Baaţ du bhër bandukiiŋ bjinţ|src="cn01850C.tif" size="span" copy="David C. Cook" ref="24.1"\fig* \v 2 Baţënk kë plaak pweek maakan pandëŧnuŋ plëman pi bhër kë pakëlanaa, awo ţi kabaŋ. \v 3 Baneej, aşë wo baanţënk puum pi Yeŧu Ajugun da. \v 4 Bañoŋar, baamme uko wi bakdoluŋ, kë biinţ batëb banwohariiŋ imişa inknuuruŋ başë pën awinana ţi kadun ki baka. \v 5 Balënk maakan, aşë juţ, kë biinţ bukuŋ başë ji na baka : « Nabaa la we ñaaŋ najeb ţi bankeţuŋ ba? \v 6 [Aanwo ţi, Naşibaţi anaţana ţi pkeţ.] Naleşan uko wi abiiŋ ajakan wi ahumuŋ du *Galilay. \v 7 Aţiini na an aji *Abuk Ñiinţ awo i kawulana du bado buţaan, kapaŋana ţi kruŧ, kaşë kanaţa ţi pkeţ unuur uwajanţën. » \v 8 Kë başë leş ŋţup ŋi Yeŧu. \s1 Banjañan bapok pfiyaar uko wi baaţ baţupuŋ baka \p \v 9 Wi baaţ bawoonuŋ bhër, bakakalëş iko mënţ bŧi *banjañan iñeen na aloŋ na bandukiiŋ bŧi. \v 10 Baaţ mënţ bawooŋ *Mariya i ubeeka wi Magdala, Yowana, na Mariya anin Yakob. Baaţ bangakandëruŋ na baka bakak aţup wa banjañan ; \v 11 kë bukal başë nuŋ kë babura ţupa ţup, baanfiyaar baka. \p \v 12 [Kë Ŧimoŋ Piyeer aşë naţa wal mënţ aţi te du bhër. Ajiŋ aten, aşë winaara ilaañ ţañ, wi wi akakuŋ katohul añoŋar ţi uko unţëpuŋ.] \s1 Baţaşar Yeŧu batëb bankyaaŋ untanka wi Emayuŧ \r (Markuŧ 16.12-13) \p \v 13 Ţi unuur mënţan, baţaşar Yeŧu batëb baŧool pya untanka wi Emayuŧ unlowiiruŋ na Yeruŧalem uko ji ŋwoori ŋtëb ŋi poş. \v 14 Bawo ţi pţiiniyaan iko inţëpuŋ. \v 15 Wi bakţiiniiŋ, alaţar, kë Yeŧu ţi uleeful aşë ñog baka agakandër na baka, \v 16 kë uko uloŋ uşë neenan baka pyikrëna. \v 17 Yeŧu kë aşë ji na baka : « we wi nabaaŋ aţiiniyaan hënk wi nakpoşuŋ ba? » \p Kë banaţ, ajooţan. \v 18 Aloŋ ţi baka anwooŋ katim ki Kleyofaŧ kë aşë ţiini na a aji : « Unaam iwoha aloolan, anwooŋ ţi Yeruŧalem anwooŋ aamme uko unţëpuŋ ţi ŋnuur ŋi! » \v 19 Kë aŧeem baka aji : « We ula ba? » Kë baji na a : « Uko wi Yeŧu i ubeeka wi *Naŧaret! Abi wo *Naţupar Naşibaţi anhiniiŋ, ţi udo na uţup ţi kadun ki Naşibaţi na ki bañaaŋ bŧi. \v 20 *Baţeŋan baweek biki nun, na baweek biki nun bawula kë baţu'a pkeţ, apaŋa ţi kruŧ. \v 21 Ŋbi haţ aji ul awooŋ i kabuuran *Iŧrayel, kë iko yaŋ bŧi işë do hënkuŋ ŋnuur ŋwajanţ ŋi iţëpi. \v 22 Baaţ baloŋ banwooŋ na un, kë başë ñoŋarënun maakan na manjoonan. Baya na nfa kub du bhër, \v 23 kë wi bawooŋ baanwin puum pi nul, aşë wugşa. Bajakun aji ŋwanjuŧ ŋado pën awinana ţi kadun ki baka aji awo najeb. \v 24 Baloŋ ţi un baya du bhër, aţënk kë bawo jibi baaţ baţupuŋ baka ; kë ul, başë wo baanwina! » \p \v 25 Wal mënţ kë Yeŧu aşë ji na baka : « An bawaaŋ ŋşal, naji nanoom ţi pfiyaar iko bŧi yi baţupar Naşibaţi bajakuŋ! \v 26 *Kriŧtu aanwo i lah kahaj hënk i, ji abi ado kaneej du mndëm? » \v 27 Wi wi aşaaŋ ajunna ţi uko wi *Moyiŧ apiiŧuŋ, aţiiniyaan uko wi Baţupar Naşibaţi bŧi, aţëpna ţi Ulibra wi Naşibaţi apiban baka uko wi baţupuŋ ţi a. \p \v 28 Wi bañoguŋ ufëţ wi bawooŋ i pya, kë Yeŧu aşë awo ji ñaaŋ ankyaaŋ na bgahul. \v 29 Kë başë dabëra aji na a : « Ţoon na un, unuur uyobi, uŧejan udobi ban ban. » Kë aneej aţo na baka. \v 30 Wi wi aşaaŋ aţo ţi umeeşa na baka, ajej kapoom, abeeb Naşibaţi, aşë kitëş ka awul baka. \v 31 Wal mënţ kë këş kaşë haabşa na baka kë bayikrëna, wi wi aşaaŋ ayon ţi kadun ki baka. \v 32 Kë başë ţiini bukal bukal aji : « Ŋënŧiink lah mnlilan ţi iţëbun i, wi akţiiniiŋ na un du bgah abot apibanun Ulibra wi Naşibaţi? » \p \v 33 Banaţa ţi dko mënţ akak Yeruŧalem. Baya ţënk da *banjañan iñeen na aloŋ banwoyi da na baŧënţ baka, \v 34 kë bakţiini aji : « Ajugun anaţa ţi pkeţ na manjoonan, apën awinana ţi kadun ki Ŧimoŋ! » \v 35 Kë bukal başë kakalëş uko unţëpuŋ ţi bgah na jibi bayikrënuŋ Yeŧu wal wi akitëşuŋ kapoom. \s1 Yeŧu apën awinana ţi kadun ki banjañan \r (Maci 28.16-20; Markuŧ 16.14-18; natenan ţi Yowan 20.19-23; Ulemp wi Banjañan 1.6-8) \p \v 36 Bahum kaţiini, kë Yeŧu ţi uleeful aşë pën ţi pŧoof pi baka aji : « Bnuura bawo na an. » \v 37 Balënk maakan, ţiki başal aji bawin ujurte. \v 38 Kë Yeŧu aşë ji na baka : « we ukaaŋ kë nayewlaa ba? We ukaaŋ kë nawo na ŋşal ŋtëb ţi iţëb yi nan ba? \v 39 Natenan iñen na ihoţ yi naan : Nji a na manjoonan! Nabanaan, naten, ujurte uunji uka uleef uŧënţ wi, upaţ na nji, jibi nahilanuŋ kawin. » \v 40 [Aţiini haŋ aşë diiman baka iñen na ihoţ yi nul.] \v 41 Kë jibi bawooŋ ţi mnlilan abot añoŋar, ukaaŋ kë baanhilan afiyaar, kë aşë hepar baka aji : « Nawo na uko ude ţi i? » \v 42 Kë bawula uţëb wi baŧoowuŋ. \v 43 Ajej wa, ade ţi kadun ki baka. \p \v 44 Wi wi aşaaŋ aji na baka : « Wi nhumuŋ na an, ŋţup ŋi, ŋi ŋi nţupanaŋ: Uko wi Ulibra wi Naşibaţi ujakuŋ ţi nji ţi dko di *Moyiŧ apiiŧuŋ, na di *baţupar Naşibaţi bapiiŧuŋ, na ţi Iyeeh yi pñaamarën Naşibaţi, iko mënţ bŧi iwo yi kadolana. » \p \v 45 Wal mënţ kë aşë haabëş baka ŋşal bahilna bayikrën uţup wi Ulibra wi Naşibaţi. \v 46 Aji na baka : « Uko wi bapiiŧuŋ wii wi : *Kriŧtu awo i kahaj, kabot kanaţa ţi pkeţ unuur uwajanţën. \v 47 Bañaaŋ bawo kaţup ţi katim ki nul ţi bañaaŋ biki ŋŧaak bŧi, kajunna ţi Yeruŧalem, kaji na baka bawut pjuban, baţëlëş ŋbida, Naşibaţi ahilna amiir baka ipekadu. \v 48 Nawo bamaar biki iko mënţ bŧi. \v 49 Kë nji ţi uleef naan, nşë luŋ kawulan uko wi Paapa ahoŋuŋ. An, nadukiin ţi ubeeka te wal wi nakŧumuŋ na phina panwoonuŋ baţi. » \s1 Yeŧu apaya baţi \r (Markuŧ 16.19-20; natenan ţi Ulemp wi Banjañan 1.9-11) \p \v 50 Wi wi Yeŧu aşaaŋ aya na baţaşarul te ufëţ wi Betani, aşë tar iñen, añehan Naşibaţi awul baka bnuura bi nul. \v 51 Wi akdoluŋ haŋ, aşë duk baka, adeeŋana du baţi. \v 52 Bukal, kë başë dëmana, aşë kak Yeruŧalem, aŧum na mnlilan. \v 53 Baji babi duka duka kadëman Naşibaţi du katoh kaweek ki nul.