\id HEB \ide UTF-8 \h HEBËRË \toc1 Uţup wi bapiiŧuŋ Bahebërë \toc2 Hebërë \toc3 Heb \mt2 Uţup wi bapiiŧuŋ \mt1 Bahebërë \is1 Uţup ujuni \ip Ulibra wi uwo kakaarta ki bapiiŧuŋ bayuday bankakuŋ afiyaar Kriŧtu. Ñaaŋ ampiiŧuŋ ka aammeeţanaa, kë uko wi başaaŋ ame bnuura uwo kë ampiiŧuŋ ka ame bnuura Ŋlibra ŋi Naşibaţi, ţiki ţi ŋul ŋi ŋi ajaaŋ atenna kadiimanaan baka manjoonan. Babi hajan ţfa maakan banfiyaaruŋ Kriŧtu baŧeek kë badoo ji bamena. Uko mënţ ukaaŋ kë ñaaŋ ampiiŧuŋ hënk apiiŧ baka kaji na baka bamëban baliinŧ, bawut kapën ţi pfiyaar pi bafiyaaruŋ. Du unjon, Naşibaţi abi do bhoŋar na bayuday. Abi ji na baka woli ñaaŋ ajubani, bafiŋ ulimariya kaţeŋan, Naşibaţi kaşë miir ñaaŋ mënţ pjuban pi nul. Kakaarta ki kaţup kë bhoŋar bhalu bi Naşibaţi adoluŋ na bañaaŋ banfiyaaruŋ Abukul bapel bŧeek. Uko wi Yeŧu Kriŧtu adoluŋ pa bañaaŋ bajën upel wi ŋwanjuŧ na Moyiŧ na Aaron na Yoŧuwa badoluŋ. Yeŧu awooŋ unkaneel umpoţi wi Naşibaţi unţeŋanuŋ kapënanaan ipekadu yi bañaaŋ bŧi. Ñaaŋ ambuuruŋ afiyaara aankak anuma pfiŋ ulimariya pa pekadu di nul. Naşibaţi amiira pekadu di nul. \ip Hënk di ifah yi ulibra wi iwooŋ: \io1 1. Abuk Naşibaţi awo ñaaŋ naweek (1.1-3) \io1 2. Yeŧu adëm apel ŋwanjuŧ (1.4–2.18) \io1 3. Yeŧu adëm apel Moyiŧ na Yoŧuwa (3.1–4.13) \io1 4. Yeŧu awooŋ naţeŋan naweek (4.14–7.28) \io1 5. Yeŧu abi na bhoŋar bampeluŋ bŧeek (8.1–9.22) \io1 6. Bţeŋan bi Yeŧu bawo bloolan akuţ awo bbaañşaani (9.23–10.31) \io1 7. Baloŋ ţi banfiyaaruŋ biki ţfa (11.1-40) \io1 8. Nawulën ŋwo ji Yeŧu (12.1–13.17) \io1 9. Pñehan Naşibaţi (13.18-19) \io1 10. Pwul mboş (13.20-25) \c 1 \s1 Uko wi Naşibaţi aţëpnuŋ ţi abukul aţup \p \v 1 Naşibaţi aţëpna ţfa ţi *baţuparul ŋyaaş ŋŧum ado kë bado iko iŧum aţiiniyaan na bateem nja. \v 2 Kë ţi ŋwal ŋbaañşaani ŋi ŋwooŋ ŋi aşë ţëpna ţi Abukul aţiini na nja. Abukul mënţ i i adatuŋ ado kë aka iko bŧi, ţi ul i i aţëpnuŋ kak apaş baţi na mboş. \v 3 Abukul awooŋ bjeehi banjaaŋ badiiman mndëm mi nul, ul ajaaŋ adiiman uko wi awooŋ na manjoonan. Ul amëbanuŋ iko bŧi yi apaşuŋ na uţup wi nul unwooŋ na mnhina. Ajinţan bañaaŋ ţi ipekadu yi baka aşë ya aţo du kañen kadeenu ki Naşibaţi du baţi. \s1 Mndëm mi abuk Naşibaţi mampeluŋ mi ŋwanjuŧ \p \v 4 Mndëm mi Abuk Naşibaţi mampel maakan mi ŋwanjuŧ, kë hënk di Naşibaţi awululuŋ katim kampeluŋ ki ŋa. \v 5 Na manjoonan, Naşibaţi aambaaŋ kajakaara na uwanjuŧ uloŋ: \q1 \qt « Iwi iwooŋ Abuk naan,\qt* \q2 \qt nţa di dţup aji dwo şaaş? »\qt*\x + \xo 1:5 \xo*\xt Kañaam 2.7.\xt*\x* \p Kë aambaaŋ kaţiini ţi uko wi uloŋ ţi ŋa kaji : \q1 \qt « Nji dwo Aşin, ul aşë wo Abuk naan.\qt*\x + \xo 1:5 \xo*\xt 2 Ŧamiyel 7.14.\xt*\x* » \p \v 6 Ţi wal wi Naşibaţi abiiŋ awo i pyil ţi umundu Abukul, anwooŋ bajeen, aji : \q1 \qt « Ŋwanjuŧ bŧi ŋawo kadëmana. »\qt*\x + \xo 1:6 \xo*\xt Pleşan 32.43.\xt*\x* \p \v 7 Kë ţi uko wi ŋwanjuŧ, upiiŧana ţi *Ulibra wi Naşibaţi aji : \q1 \qt « Naşibaţi ado ŋwanjuŧ ŋi nul kë ŋawo ji uyook\qt* \q2 \qt ado ŋa kë ŋawo ji bdoo banklañşiiŋ. »\qt* \p \v 8 Kë Naşibaţi aşë ţiini na Abukul aji : \q1 \qt « Iwi Naşibaţi, pşihu pawo pi mnţo,\qt* \q2 \qt pşih pi nu pawo pŧool.\qt* \q1 \v 9 \qt Iŋal uko unwooŋ uŧool apok buţaan,\qt* \q2 \qt ukaaŋ kë nji Naşibaţi i nu ndatu\qt* \q2 \qt awulu mnlilan mampeluŋ mi banwooŋ na iwi bŧi. »\qt*\x + \xo 1:9 \xo*\xt Kañaam 45.7-8.\xt*\x* \p \v 10 Akak aţiini aji : \q1 \qt « Iwi Ajugun, ipaşuŋ mboş du ujuni\qt* \q2 \qt aboman baţi na iñen yi nu.\qt* \q1 \v 11 \qt Iko mënţ iluŋ kaba,\qt* \q2 \qt iluŋ kamën ji imişa.\qt* \q1 \qt Kë iwi işë duka.\qt* \q1 \v 12 \qt Iluŋ kaŋuj ya ji imişa,\qt* \q2 \qt iluŋ kawohëş ya ji imişa,\qt* \q1 \qt kë iwi işë duka jibi iwooŋ,\qt* \q2 \qt ŋnuur ŋi nu ŋaankba. »\qt*\x + \xo 1:12 \xo*\xt Kañaam 102.26-28.\xt*\x* \p \v 13 Naşibaţi aambaaŋ kajakaara na uwanjuŧ wi nul uloŋ: \q1 \qt « Biin iţo ţi kañen naan kadeenu\qt* \q2 \qt te wal wi nji kaţuuŋ başooradu ţi ihoţu uţeeh. »\qt*\x + \xo 1:13 \xo*\xt Kañaam 110.1.\xt*\x* \p \v 14 Ŋwanjuŧ bŧi ŋawo wo ŋhaaş ŋanklemparuŋ Naşibaţi. Ayil yil ŋa ŋabi pţënk banwooŋ i kabuur te mnţo. \c 2 \s1 Mbuur mnweek \p \v 1 Ukaaŋ kë ŋwo biki kamëban bnuura uko wi ŋŧiinkuŋ, kaţi ŋluŋ ŋneem. \v 2 Na manjoonan, uţup wi Naşibaţi aţëpnuŋ ţi ŋwanjuŧ aţup bateem nja uyimani. Ñaaŋ awooŋ aandi pŧiink wa, këme awo aanţaş uko wi ujakuŋ, Naşibaţi akoba kakob kanŧaaŋuŋ na pjuban pi baka. \v 3 Kë hum di di ŋhiluŋ kabuur kakob mënţ woli ŋënji ŋŧiink uţup wi mbuur mnweek wi Ajugun ţi uleeful ajunnuŋ aţup? Banŧiinkuŋ wa badiiman nja kë ujoonani. \v 4 Naşibaţi akak afaŋan baka, wi adoluŋ iko iñoŋarënaan na mlagre mnŧum abot ado kë *Uhaaş wi nul uwul bañaaŋ uţen wi wa jibi aŋaluŋ. \s1 Yeŧu ajaaŋ aţij mbuur \p \v 5 Na manjoonan Naşibaţi aando ŋwanjuŧ ŋaşih umundu wi akbiiŋ ppaş wi ŋkţiiniyaanuŋ. \v 6 Kë hënk di upiiŧaniiŋ ţi *Ulibra wi nul aji : \q1 \qt « Ñaaŋ awo in kë idoo şala?\qt* \q2 *Abuk ñiinţ \qt awo in kë idoo ţo ptena?\qt* \q1 \v 7 \qt Iwalana ado kë ŋwanjuŧ ŋapela ŋwal ŋntiinku,\qt* \q2 \qt idola kë awo na mndëm mnweek,\qt* \q2 \v 8 \qt iţu iko bŧi ţi ihoţul uţeeh\qt*\x + \xo 2:8 \xo*\xt Kañaam 8.5-7.\xt*\x*. » \p Wi Naşibaţi aţuuŋ iko bŧi ţi ihoţul uţeeh, aanduk nin uko uloŋ. Kë ŋşë wo kakşa ŋëndo bi win hënkuŋ kë iko bŧi iwo ţi ihoţul uţeeh. \v 9 Yeŧu i Naşibaţi awalanuŋ ado kë ŋwanjuŧ ŋapela ŋwal ŋntiinku, ŋwina hënkuŋ kë awo na mndëm mnweek ţiki ahaj akeţ. Bnuura bi Naşibaţi bakaaŋ kë akeţ pa bañaaŋ bŧi. \p \v 10 Na manjoonan, Naşibaţi andoluŋ iko bŧi kë iwoo, abot aŋal uwo haŋ, abi ŋal pdo bañaaŋ baŧum bawo babukul, baţok ţi mndëm mi nul. Aţëpna ţi mnhaj mi Yeŧu ahajuŋ adola kë abaañëş ulempul ţi mboş, aţij baka mbuur. \v 11 Kë Yeŧu, anjaaŋ ajinţan bañaaŋ ţi këş ki Naşibaţi na biki ajinţanuŋ başë ţok bukal bŧi Aşin baka. Ukaaŋ kë aankowa pdo kadu baka babuk aşin, \v 12 aţiini ţi *Ulibra wi Naşibaţi aji : \q1 \qt « Dluŋ kaţiiniyaan katimu ţi pŧoof pi bayiţ naan\qt* \q1 \qt dluŋ kadëmanu ţi kadun ki bañaaŋ baŧum. »\qt*\x + \xo 2:12 \xo*\xt Kañaam 22.23.\xt*\x* \p \v 13 Akak aji : \q1 \qt « Nji, dţu mnhaţ mi naan bŧi ţi Naşibaţi. »\qt*\x + \xo 2:13 \xo*\xt Iŧayi 8.17.\xt*\x* \p Akak aji : \q1 \qt « Nji wi na bañaaŋ biki Naşibaţi awulnuŋ. »\qt*\x + \xo 2:13 \xo*\xt Iŧayi 8.18.\xt*\x* \p \v 14 Hënk keeri, kë jibi bañaaŋ mënţ bawooŋ bañaaŋ bajën, hënk di Yeŧu akakuŋ ñaaŋ najën ji baka, ahilna ţi pkeţ pi nul aba na *Unŧaayi Uweek unkaaŋ mnhina mi pkeţ. \v 15 Bañaaŋ babi wo wo ubida wi baka bŧi ji bakalabuş, wi bakţiiŋ pkeţ. Abuuran baka wi akeţuŋ. \v 16 Na manjoonan, mënţ ŋwanjuŧ ŋi ŋi akţënkuŋ, aţënk ţënk babuk *Abraham. \v 17 Kë hënk di awooŋ kakak ñaaŋ najën ji bayiţul, kahilna kawo *naşih i baţeŋan anjaaŋ añaga abot aji do uko wi Naşibaţi ajakuŋ. Akeţ keţ Naşibaţi ahilna amiir ipekadu yi bañaaŋ biki nul. \v 18 Kë jibi ahajuŋ, kë bawuuka ajuban, hënk di ahiniiŋ kaţënk biki bakwuukuŋ bajuban. \c 3 \s1 Yeŧu apel Moyiŧ \p \v 1 An bayiţ naan nanwooŋ bajinţ ţi këş ki Naşibaţi kë adatan, natenan keeri ţi Yeŧu. Naşibaţi ayila kë awo *naşih i baţeŋan, uko mënţ wi wi ŋfiyaaruŋ akuţ aţup. \v 2 Ado iko bŧi yi Naşibaţi anţu'uluŋ ulemp mënţ ajakuluŋ ado jibi *Moyiŧ adolaŋ iko bŧi yi Naşibaţi aţu'uluŋ pdo ţi katoh ki nul kanwooŋ pntaali pi nul. \v 3 Anniwuŋ katoh adëm apel katoh, kë hënk di Yeŧu aŧaaŋuŋ na pyeenk mndëm mampeluŋ mi Moyiŧ. \v 4 Katoh kandoli ñaaŋ ajaaŋ aniw ka, Naşibaţi aşaaŋ aji do iko bŧi. \v 5 Moyiŧ awo nalempar Naşibaţi, ado iko yi Naşibaţi aţu'uluŋ pdo ţi katoh ki nul kanwooŋ pntaali pi nul, ajukan uko wi Naşibaţi akluŋ kadiiman. \v 6 Kë Kriŧtu aşë wo abuk katoh i Naşibaţi aţuuŋ ţi kadun ki ka. Nja ŋşaaŋ awo katoh mënţ woli ŋmëban akuţ ahaţ ţi a, alilan ţi uko wi ŋhaţuŋ. \s1 Plipara ppok pţaş uko wi Naşibaţi ajakuŋ \p \v 7 Ukaaŋ kë, jibi *Uhaaş wi Naşibaţi uţupuŋ: \q1 \qt « Woli naŧiink nţa pdiim pi nul,\qt* \q2 \v 8 \qt nawutan kadënëţan ŋhaaş,\qt* \q1 \qt jibi bateeman babiiŋ ado, adeka kafeţ unuur wi bakdakuluŋ du *pndiiş. »\qt* \p \v 9 Naşibaţi aţiini aji : \q1 \qt « Du pndiiş mënţ, bateeman bado na pten me nhil pdo uko wi njakuŋ, adakën,\qt* \q2 \qt te bawin iko yi nji ndoluŋ\qt* \v 10 \qt ŋşubal iñeen ŋbaakër.\qt* \q1 \qt Ukaaŋ kë nji ndeebaţër pntaali mënţ aji :\qt* \q2 \qt “Ŋhaaş ŋi baka ŋaji ŋaneeman baka unuur undoli,\qt* \q2 \qt baandi pţaşën.”\qt* \q1 \v 11 \qt Uko waŋ ukaaŋ kë mmehna, wi ndeebaţuŋ, aji :\qt* \q2 \qt “Baankneej nin du dko di nji mbomanuŋ baka aji banoorfënaan.” »\qt*\x + \xo 3:11 \xo*\xt Kañaam 95.7-11.\xt*\x* \p \v 12 An bayiţ naan, naţaafaraan aloŋ ţi an awo na uhaaş uwuţaan, aţañan pfiyaar adoo low Naşibaţi anjaaŋ awul ubida. \v 13 Nabaa wo kaţëp ţëp katëŋţëndër ŋnuur bŧi ŋi nakŧiinkuŋ pdiimul, pekadu dawutna kaguur nin aloŋ ţi an adënëţën uhaaşul. \v 14 Ŋwo ţi ploolan na *Kriŧtu na manjoonan woli ŋmëban te ubaañşaani ţi mnhaţ mi ŋbiiŋ awoonaan du ujuni. \v 15 Jibi nţupanaŋ: \q1 \qt « Woli naŧiink nţa pdiim pi nul,\qt* \q1 \qt nawutan kadënëţan ŋhaaş,\qt* \q1 \qt jibi bateeman babiiŋ ado, adeka kafeţ unuur wi bakdakuluŋ. »\qt*\x + \xo 3:15 \xo*\xt Kañaam 95.7-8.\xt*\x* \p \v 16 Na manjoonan in abiiŋ aŧiink pdiim pi Naşibaţi aşë deka kafeţ? Mënţ bañaaŋ bŧi bampënnuŋ uŧaak wi *Ejiptu kë *Moyiŧ awo ţi kadun ki baka i? \v 17 Kë bahoŋ biki adeebaţëruŋ ŋşubal iñeen ŋbaakër ba? Mënţ bambiiŋ ajuban akeţ du pndiiş baka i? \v 18 Bahoŋ biki amehniiŋ aji baankneej du dko di abomanuŋ baka babi banoorfën ba? Mënţ bambiiŋ apok pŧiinka baka i? \v 19 Ŋwin bnuura kë baambi hil pneej du dko dnoorfënaani di nul ţiki bapok pfiyaar. \c 4 \p \v 1 Kahoŋ mënţ ki Naşibaţi abiiŋ ahoŋ aji bahil kaluŋ kaneej du dko di abomanuŋ baka aji banoorfënaan kahuma da pa nja. Nawulën ŋdo kaţi keeri aloŋ ţi an aduka kafeţ. \v 2 Ŋŧiink *Uţup Ulil Unuura jibi bambiiŋ awo ţfa du *pndiiş baŧiinkuŋ wa. Kë uţup wi baŧiinkuŋ uşë wo uunka udooni ţi baka ţiki wi baŧiinkuŋ wa baanfiyaari. \v 3 Kë nja ŋnfiyaaruŋ, ŋluŋ kaneej du dko di Naşibaţi abomanuŋ nja aji ŋnoorfënaan di aţiiniyaanuŋ ţi *Ulibra wi nul wi ajakuŋ ţi uko wi bateem nja : \q1 \qt « Uko waŋ ukaaŋ kë mmehna, wi ndeebaţuŋ, aji :\qt* \q2 \qt “Baankneej nin du dko di nji mbomanuŋ baka aji banoorfënaan.” »\qt*\x + \xo 4:3 \xo*\xt Kañaam 95.11.\xt*\x* \p Kë ulemp wi Naşibaţi adoluŋ ţi ppaş umundu uşë ba undiimaan. \v 4 Bapiiŧ ţi dko dloŋ di *Ulibra wi nul aji : \qt « Naşibaţi anoorfën ţi unuur uţënk paaj na uloŋ wi adoluŋ ulempul bŧi aba. »\qt*\x + \xo 4:4 \xo*\xt Ujuni 2.2.\xt*\x* \v 5 Dkak akakalëş uko wi Naşibaţi aţupuŋ: \qt « Baankneej nin du dko di nji mbomanuŋ baka aji banoorfënaan. »\qt*\x + \xo 4:5 \xo*\xt Kañaam 95.11.\xt*\x* \p \v 6 Banŧiinkuŋ uŧeek *Uţup Ulil Unuura mënţ, baanneej du dko mënţ ţiki babi pok pŧiink Naşibaţi. Kë bañaaŋ baloŋ başë hilan te hënkuŋ kaneej da. \v 7 Uko waŋ ukaaŋ kë Naşibaţi abi ţo ajon, ado unuur uhalu undu'aniiŋ « nţa » wi aţëpnuŋ ţi mntum mi *Dayiţ, aţup ŋţup ŋi ndooŋ abi ţupan aji : \q1 \qt « Woli naŧiink nţa pdiim pi nul,\qt* \q1 \qt nawutan kadënëţan ŋhaaş. »\qt*\x + \xo 4:7 \xo*\xt Kañaam 95.7-8.\xt*\x* \p \v 8 Woli Yoŧuwa\f + \fr 4:8 \fr*\ft Ţi ugrek katim ki Yoŧuwa kanaam kaŧiinkare na ki Yeŧu. Natenan ţi Pleşan 31.7; Yoŧuwa 21.44; 22.4; 23.1\ft*\f* ado lah bateem nja kë banoorfën na manjoonan, Naşibaţi aankţiiniyaan unuur uloŋ. \v 9 Pntaali pi Naşibaţi paduka keeri unuur uloŋ wi pnoorfën ji wi nul. \v 10 Ñaaŋ anneejuŋ du dko di Naşibaţi abomanuŋ pa pnoorfën, aji noorfën noorfën ulemp wi adoluŋ jibi Naşibaţi anoorfënuŋ ţi ulemp wi adoluŋ. \v 11 Nawulën ŋtaman keeri ŋneej du dko di pnoorfën mënţ, nin ñaaŋ aloŋ ţi nja awutna kawo aanneej da, wi akpokuŋ pŧiink Naşibaţi ji bateem nja. \p \v 12 Na manjoonan, Uţup wi Naşibaţi uwo ujeb, uka mnhina, abot ajul apel kakej ki ŋde ŋtëb. Uko wi aţupuŋ wuŋ uji ufal te kadoo ban du uhaaş na uşal meeţ, kaneej te du dko di imoh iyitiiraanuŋ na du imoh meeţ ; uji uten iko yi ñaaŋ najën aŋaluŋ na yi aşaluŋ du uhaaşul. \v 13 Nin ñaaŋ aanhil kamena Naşibaţi, iko bŧi iji ipën kawinana ţi këş ki nul ; ul i ŋwooŋ kaţup uko wi ŋdooŋ. \s1 Kriŧtu naşih i baţeŋan naweek i nja \p \v 14 Name kë ŋka *naşih i baţeŋan naweek anyaaŋ te du baţi : ul awooŋ Yeŧu, Abuk Naşibaţi. Ukaaŋ kë ŋwo kamëban kaliinŧ ţi uko wi ŋjakuŋ aji ŋfiyaari. \v 15 Naşih i baţeŋan naweek i ŋkaaŋ aji miir nja ţi pbiişna pi nja ţiki bawuuka ajuban ţi iko bŧi jibi bawuukuŋ nja ŋjuban kë aambaaŋ kajubanaara. \v 16 Nawulën keeri ŋñog na mntëŋ Naşibaţi anwooŋ ajug bnuura, ahilna añaga nja ŋkuţ ŋyeenk bnuura, kahilna kaţënkana ţi wal wi ŋknumiiŋ. \c 5 \p \v 1 *Naşih i baţeŋan andoli aji datana ţi pŧoof pi bañaaŋ, ulemp wi nul uwo pdo kaţoor baka ţi kadun ki Naşibaţi, aji ţen kabot kado iţeŋan pa ipekadu yi baka. \v 2 Ul ţi uleeful aŧum dko di abiinkniiŋ, ukaaŋ kë aji hinan pmiir banwooŋ baammee aşë neem. \v 3 Kë wi ajaaŋ abiişna ul ţi uleeful, awo i kado iţeŋan, Naşibaţi ahilna apënan ipekadu yi nul na yi bañaaŋ bŧi. \v 4 Nin ñaaŋ aanhil kanaţa kaji awo naşih i baţeŋan, Naşibaţi ajaaŋ adu'a awo naşih i baţeŋan jibi abiiŋ adu *Aaron. \p \v 5 *Kriŧtu kak aannaţa naţa aji ul awo *naşih i baţeŋan : ayeenkna pa du Naşibaţi anjakuluŋ ţi *Ulibra wi nul : \q1 \qt « Iwi iwooŋ Abuk naan,\qt* \q2 \qt nţa di dţup aji dwo şaaş\qt*\x + \xo 5:5 \xo*\xt Kañaam 2.7.\xt*\x*. » \p \v 6 Hënk di di ajakuŋ kak aji : \q1 \qt « Iwo naţeŋan te mnţo ji *Melkiŧedek. »\qt*\x + \xo 5:6 \xo*\xt Kañaam 110.4.\xt*\x* \p \v 7 Wal wi *Kriŧtu awooŋ ñaaŋ najën ţi mboş, añehan akuţ akooţ na idiim iweek na mnkuul Naşibaţi anhinanuŋ kabuurana pkeţ. Kë aŧiinka ţiki aji ţaşa bnuura. \v 8 Ajuk ţi iko bŧi yi ahajuŋ uko unwooŋ pdo kaŧiink Naşibaţi, te adoo wo wo Abukul. \v 9 Abaañëş ulemp wi nul ţi mboş, ahil hënkuŋ kabuuran te mnţo bañaaŋ bŧi banjaaŋ baŧiinka. \v 10 Na manjoonan, Naşibaţi adu'uluŋ kë awo *naşih i baţeŋan ji Melkiŧedek. \s1 Plipara ppën ţi pfiyaar \p \v 11 Ŋka iko iŧum yi pţup ţi uko mënţ kë ikak atam ppibanan ţiki naanji naŧar ţi pyikrën. \v 12 Nado bi wo wo lah kawo bajukan undiimaan aşë huma nnuma bajukanan iko iŧeek ţi uko wi Naşibaţi : nahum nnuma mntow, naando bi hilan pde pde pantamuŋ. \v 13 Kë ñaaŋ anhumuŋ ţi mntow, aanji me uţup unjaaŋ ujukan uko unwooŋ uŧool ţi këş ki Naşibaţi : awo napoţ nampoţi. \v 14 Kë pde pantamuŋ paşë wo pi baweek, baji baţëpna ţi iko yi bawinuŋ kahilna kapaţëş bnuura na buţaan. \c 6 \p \v 1 Hënk keeri, nawulën ŋduk pjukan pŧeek ţi uko wi *Kriŧtu, ŋya du pjukan panwooŋ pi banliinŧuŋ ţi pfiyaar. Ŋënkak akak ţi pjukan pŧeek mënţ, panwooŋ pi pwut pdo iko inkţijuŋ pkeţ, pi pfiyaar Naşibaţi, \v 2 pi pjukan ţi uko wi batiŧmu\f + \fr 6:2 \fr*\fq Batiŧmu : \fq*\ft Ulome baţiiniyaan ţi bañow bi bayuday na batiŧmu bi Yowan na bi Kriŧtu.\ft*\f*, pi ppaf iñen, pi pnaţa ţi pkeţ na pi pwayëş pbaañşaani. \v 3 Uko mënţ wi wi ŋkdoluŋ, ulille Naşibaţi. \p \v 4 Na manjoonan, bambiiŋ ayeenk bjeehi bi Naşibaţi, ayeenk uţen unwoonuŋ du baţi, ayeenk *Uhaaş wi nul, \v 5 awin jibi uţup wi nul unuuri, awin mnhina mi pşih pi Naşibaţi pankmbiiŋ, \v 6 aşë duk bgah, ñaaŋ aanhil nin kado baka baţëlëş ŋbida ŋi baka, bakak bafiyaar : bawo wo ji bakak apaŋ Abuk Naşibaţi ţi kruŧ, akowandëna ţi kadun ki bañaaŋ. \p \v 7 Na manjoonan, woli mboş mi uşubal ujaaŋ uşubar wal undoli manbuk ŋdeey ŋannuuriiŋ pa biki bajaaraduŋ ŋa, Naşibaţi aji wul mboş mënţ bnuura. \v 8 Kë manşale buk iyiw na umbiilu, manji manwaaŋ udooni, kakak i pbi kafëpana, manji mambi baañşaan ţi ptër. \p \v 9 An banoh naan biki nŋaluŋ maakan, woli ŋdoo ţiini haŋ na an, ŋme bnuura kë nawo ţi bgah bnuura banjaaŋ baţij mbuur. \v 10 Naşibaţi awo naŧool, aankţilma ulemp wi nan na uŋal wi naŋaluluŋ, adiiman wa, wi nabiiŋ aţënk bañaaŋ biki nul abot aţënkaara ţënk baka te nţa. \v 11 Kë ŋşë ŋal andoli ţi an aji mëban kaliinŧ te ubaañşaani, uko wi nahaţuŋ uhilna udolana bŧi. \v 12 Hënk, nawutan kaşabër, naţëpan ţëp nawo ji bantamanuŋ ţi pfiyaar te adoo yeenk uko wi Naşibaţi ahoŋuŋ. \s1 Uko wi Naşibaţi ahoŋuŋ \p \v 13 Wi Naşibaţi akhoŋuŋ Abraham, aanka ampeluli i ahiluŋ kamehna ţi kadunul, ukaaŋ kë amehna ţi bkowul \v 14 aji : \qt « Dmehna aji dwulu bnuura bweek maakan, ddo pntaali pankpënnuŋ ţi iwi paŧum. »\qt*\x + \xo 6:14 \xo*\xt Ujuni 22.16-17.\xt*\x* \v 15 Kë Abraham aţo amiir ayeenk uko wi Naşibaţi ahoŋuluŋ. \v 16 Na manjoonan, bañaaŋ bajën baji bamehna ţi ampeluŋ baka, kë pmehna mënţ paji padiiman kë uko wi ñaaŋ aţupuŋ ujoonani kaşë ba bţup. \v 17 Hënk di Naşibaţi, wi aŋaluŋ pdiiman banwooŋ i kayeenk iko yi ahoŋuŋ kë uko wi ajakuŋ aji ado wa, amehnaa. \v 18 Naşibaţi aanhil kaţup uko unwooŋ uunjoonani, ukaaŋ kë uko wi ahoŋuŋ amehna uunhil kaţëlëş. Hënk, nja ŋnţiiŋ aya du Naşibaţi ŋwo na mntëŋ mnweek kahilna kayeenk uko wi ŋhaţuŋ unkmbiiŋ. \v 19 Mnhaţ mënţ manwo uko unţijanuŋ ubida wi nja, manji mando nja ŋneej kaţëp blaañ bweek banŧaaŋuŋ na *dko dyimanaan maakan, di Naşibaţi awooŋ. \v 20 Yeŧu aneej nja da uŧeek, ahilna pţënk nja, akak naşih i baţeŋan te mnţo ji *Melkiŧedek. \c 7 \s1 Melkiŧedek naşih i baţeŋan \p \v 1 *Melkiŧedek mënţ, abiiŋ awo naşih i ubeeka wi Ŧalem akuţ awo naţeŋan i Naşibaţi *Andëmuŋ Maakan. Wi Abraham awoonuŋ ugut wi afiŋnuŋ başih baloŋ, Melkiŧedek aya akita añehan Naşibaţi awula bnuura. \v 2 Wal mënţ Abraham awula kafah kaţënk iñeen ţi iko yi aŧehuŋ du başih mënţ. Katim ki Melkiŧedek kawooŋ « naşih naŧool »; akak awo naşih i Ŧalem, uwooŋ « naşih i mnjeeh. » \v 3 Ţi *Ulibra wi Naşibaţi baanţiiniyaan aşin, kë baanţiiniyaan anin, baankak aţiiniyaan bateem na unuur wi abukiiŋ, na wi akeţuŋ. Awo naţeŋan te mnţo ji Abuk Naşibaţi.\x + \xo 7:3 \xo*\xt Natenan ţi Ujuni 14.18-20.\xt*\x* \p \v 4 Natenan jibi Melkiŧedek awo i ñaaŋ naweek : *Abraham ateem nja adoo wula kafah kaţënk iñeen ki iko yi aŧehnuŋ du ugut. \v 5 Kë *Bgah bi Moyiŧ başë jakun kë biinţ babuk *Lewi banwooŋ baţeŋan, bañaaŋ bawo kawul baka kafah kaţënk iñeen ki uko wi bakaaŋ, te bakaaŋ mënţan, bawo bayiţ baka, bawo bukal bŧi biki pntaali pi Abraham. \v 6 Kë ul Melkiŧedek, anwooŋ aando wo wo i pntaali pi Lewi, aşë yeenkna ţi Abraham kafah kaţënk iñeen ki iko yi aŧehnuŋ du ugut, añehan Naşibaţi awul bnuura Abraham anwooŋ ñaaŋ i Naşibaţi ahoŋuŋ. \v 7 Kë ñaaŋ anjaaŋ añehan Naşibaţi awul bnuura, aşaaŋ apel i bawuluŋ bnuura, bañaaŋ bŧi bame uko mënţ. \v 8 Babuk Lewi banjaaŋ bayeenk kafah kaţënk iñeen bawo bañaaŋ bajën bankkeţuŋ kë *Ulibra wi Naşibaţi uşë piiŧ aji Melkiŧedek awohaara wo najeb. \v 9 Kë ŋhinan kaji : wi babuk Lewi bajaaŋ bayeenk kafah kaţënk iñeen, Lewi alukaara luk kafah mënţ wi Abraham alukuŋ Melkiŧedek. \v 10 Na manjoonan Lewi aando bi buka, aşë woha da ţi Abraham ateem wal wi Melkiŧedek ayaaŋ akita. \p \v 11 Ţi bgah bi Naşibaţi awuluŋ biki *Iŧrayel, biki pntaali pi *Lewi biki bawooŋ kajej bawo baţeŋan biki Naşibaţi ; bawo baţeŋan ji *Aaron. Kë pwo baţeŋan pi baka paşë bi wo paankëşi ; woli pakëş lah, hum di di bakaaŋ anuma naţeŋan aloŋ kak ji *Melkiŧedek? \v 12 Kë wi pjoş naţeŋan pi nţa papaţuŋ na pi ţfa, bgah kak baţëlëşa. \v 13 Naţeŋan nahalu i bakţiiniyaanuŋ ţi awooŋ Ajugun. Ul awo i pntaali pmpaţi, kë ţi pntaali mënţ, nin aloŋ aambaaŋ kawoha naţeŋan i Naşibaţi. \v 14 Bañaaŋ bŧi bame kë Ajugun apënna ţi pntaali pi *Yuda, kë *Moyiŧ aşë wo aanţiiniyaan pntaali mënţ wi akţiiniyaanuŋ uko wi baţeŋan. \p \v 15 Kë uko uşë ujinţ hënkuŋ bnuura : naţeŋan aloŋ abii, aşë wo ji *Melkiŧedek. \v 16 Aanyeenkna ţi bateem pwo naţeŋan jibi upiiŧaniiŋ ţi *Bgah bi Moyiŧ, ayeenkna pa ţi mnhina mi nul mi awatnuŋ pkeţ. \v 17 Na manjoonan, upiiŧana ţi *Ulibra wi Naşibaţi aji : \q1 \qt « Iwo naţeŋan te mnţo ji Melkiŧedek\qt*\x + \xo 7:17 \xo*\xt Kañaam 110.4.\xt*\x*. » \p \v 18 Kë bgah bŧeek başë bi kak abiişna akuţ awaaŋ udooni ţi uko wi iţeŋan, ukaaŋ kë Naşibaţi apënan ba. \v 19 Na manjoonan, *Bgah bi Moyiŧ baando nin ñaaŋ kë ajinţ ţi këş ki Naşibaţi. Kë Naşibaţi aşë wul nja mnhaţ mannuurnaaniiŋ, ţi muŋ mënţ mi mi ŋkţëpnuŋ kañoga. \p \v 20 Naşibaţi amehnaa wi adatuŋ Yeŧu Ajugun aji awo naţeŋan. Aamehnaa wi bandukiiŋ bakakuŋ baţeŋan. \v 21 Aa, Naşibaţi amehnaa wi adoluŋ kë Yeŧu awo naţeŋan aji : \q1 \qt « Nji Ajugan, dmehnaa,\qt* \q2 \qt mënkkak ţi uţup wi naan :\qt* \q1 \qt “Iwi, iwo naţeŋan te mnţo\qt*.” »\x + \xo 7:21 \xo*\xt Kañaam 110.4.\xt*\x* \p \v 22 Uko mënţ ukaaŋ kë Yeŧu awo ankndoluŋ nja ŋwo ţi bhoŋar bannuurnaaniiŋ. \p \v 23 Uka uko uloŋ kak : baţeŋan bandukiiŋ babi ŧum ţiki pkeţ paneenan baka bawo baţeŋan te mnţo. \v 24 Kë Yeŧu aşë wo na ubida wi mnţo ukaaŋ kë awo naţeŋan te mnţo. \v 25 Uko waŋ ukaaŋ kë ahilan kabuuran te mnţo banjaaŋ baţëpna ţi a kañog Naşibaţi. Awo najeb te mnţo awo ţi pñehandër baka Naşibaţi. \p \v 26 Yeŧu awooŋ keeri *naşih i baţeŋan i ŋnumiiŋ. Ayimani, aanjuban nin, ajinţ ţi këş ki Naşibaţi, apën ţi bado buţaan adeeŋana du baţi duuţ. \v 27 Aannuma pdo kado iţeŋan na ŋnuur ji başih biki baţeŋan bandukiiŋ banjaaŋ bado ya kapënanaan ipekadu yi baka na yi bañaaŋ bŧi. Awul uleeful kë uwo bţeŋan bankëşuŋ. \v 28 *Bgah bi Moyiŧ babi do bañaaŋ bajën banjaaŋ babiişna kë bawo başih biki baţeŋan. Kë kamehna ki Naşibaţi kambiiŋ ţi kafeţ ki bgah kaşë do Abukul andoluŋ iko bŧi yi aţu'uluŋ pdo kë awo naşih i baţeŋan te mnţo. \c 8 \s1 Bhoŋar bhalu \p \v 1 Na manjoonan, uko unkaanuŋ udooni ţi uko wi ŋkţupuŋ uwooŋ: ŋka *naşih i baţeŋan anyaaŋ aţo du baţi du kañen kadeenu ki pţij pi pşih pi Naşibaţi. \v 2 Aji ţeŋan du dko dyimanaan, dawooŋ *kaloona ki bayiti na manjoonan, ki iñen yi ñaaŋ najën iwooŋ iintari, Naşibaţi Ajugun ataruŋ ka. \p \v 3 *Naşih i baţeŋan andoli baţoorana ţooran ado kado uţen na iţeŋan ; ukaaŋ kë *Kriŧtu kak awo kaka uko uloŋ wi akţenuŋ. \v 4 Woli awo lah ţi mboş, aando wo wo naţeŋan : baloŋ bawo da banknţeŋanuŋ jibi *Bgah bi Moyiŧ bajakuŋ. \v 5 Kë iţeŋan yi baţeŋan mënţ bajaaŋ bado işë ţu kanaam na inkdolaniiŋ du baţi, iwo wo ji ulimënţ wi ya. Na manjoonan, wi Moyiŧ abiiŋ awo i pboman *kaloona ki bayiti, Naşibaţi aji na a : \qt « Tenan, ido ka bŧi kanaam na uko wi ndiimaniiŋ du pnkuŋ pi Ŧinayi. »\qt*\x + \xo 8:5 \xo*\xt Ppën 25.40.\xt*\x* \v 6 Kriŧtu ul, Naşibaţi aţu'a ulemp undëmuŋ apel wi başih biki baţeŋan bandukiiŋ, Naşibaţi aţëpna ţi a ado bhoŋar bannuurnaaniiŋ, wi ahoŋuŋ iko innuurnaaniiŋ. \p \v 7 Woli bhoŋar bŧeek\f + \fr 8:7 \fr*\fq Bhoŋar bŧeek : \fq*\ft Baţiiniyaan ţi bhoŋar bŧeek, bi badoluŋ du pnkuŋ pi Ŧinayi. Natenan ţi Pţi 24.3-8.\ft*\f* baanka lah dko di babiişni, Naşibaţi aanknuma pdo btëbanţën. \v 8 Kë Naşibaţi aşë ŋoman na pntaali pi nul aji : \q1 \qt « Nji Ajugan dji :\qt* \q1 \qt ŋnuur ŋloŋ ŋabi ŋi nji kaluŋ kado bhoŋar bhalu,\qt* \q2 \qt bhoŋar bhalu na bañaaŋ biki Iŧrayel na biki Yuda.\qt* \q1 \v 9 \qt Bhoŋar mënţ baankwo ji bi ndoluŋ na bateem baka\qt* \q2 \qt unuur wi mpënanuŋ baka du uŧaak wi Ejiptu.\qt* \q1 \qt Baambi ţijan bhoŋar bi naan,\qt* \q2 \qt ukaaŋ kë nji kak nwutan baka.\qt* \q1 \v 10 \qt Nji Ajugan dkak aţiini aji :\qt* \q2 \qt woli ŋnuur mënţ ŋaţëpi\qt* \q2 \qt bhoŋar bi nji kaluŋ kado na pntaali pi *Iŧrayel bii bi :\qt* \q1 \qt dluŋ kapiiŧ bgah bi naan ţi uşal wi baka\qt* \q2 \qt dluŋ kapiiŧ ba ţi ŋhaaş ŋi baka,\qt* \q1 \qt dluŋ kawo Naşibaţi i baka,\qt* \q2 \qt kë bakluŋ kawo pntaali pi naan.\qt* \q1 \v 11 \qt Wal mënţ, nin aloŋ aankak anaţa kaji ajukan akinţul këme ayiţul\qt* \q2 \qt kaji na a : “Meen Ajugun!”\qt* \q1 \qt Bañaaŋ bŧi baluŋ kame'ën,\qt* \q2 \qt du anwoonuŋ nampoţi te du anwoonuŋ naweek.\qt* \q1 \v 12 \qt Dluŋ kamiir baka pjuban pi baka,\qt* \q2 \qt mënkak aleş nin ipekadu yi badoluŋ. »\qt*\x + \xo 8:12 \xo*\xt Yeremiya 31.31-34.\xt*\x* \p \v 13 Wi Naşibaţi aţiiniyaanuŋ bhoŋar bhalu, ado bjon kë bakak awaaŋ udooni. Kë uko unjonuŋ akak aţaf, uji uban ţi pba. \c 9 \s1 Idolade yi bhoŋar bŧeek \p \v 1 Bhoŋar bŧeek babi ka idolade ţi pdo Naşibaţi bţeŋan abot awo na dko dyimanaan ţi mboş. \v 2 Hënk, batan kaloona kaloŋ kanwooŋ na ŋmbaŋ ŋtëb. Ţi umbaŋ uŧeek wi kaloona mënţ wi bajaaŋ badu *dko dyimanaan, uka da ŋkaniya na umeeşa wi bapafuŋ ipoom yi baţenuŋ Naşibaţi. \v 3 Kë du kafeţ ki blaañ uka da umbaŋ utëbanţën wi bajaaŋ badu *dko dyimanaan maakan. \v 4 Wuŋ mënţan uwo na *bliit bi mngur bi uwuuru, banjaaŋ batërna mnkulan, na umaala unwooŋ bŧi wi uwuuru wi baţuuŋ pţukar pi uwuuru panhaknuŋ pde pi *Yawe Nawat Kabuka awuluŋ babuk *Iŧrayel du *pndiiş, pde mënţ baji badu pa *Mana\x + \xo 9:4 \xo*\xt Natenan ţi Ppën 16.13-15,31.\xt*\x*. Pmul pi *Aaron pandukiiŋ aţeeñ hënkuŋ pawo da kak, na klaak kanfejuŋ apiiŧna *Bgah bi Moyiŧ. \v 5 Kë ţi umaala mënţ duuţ başë ţu iko infejuŋ innaamuŋ na ŋwanjuŧ ŋi bajaaŋ bado kerubim ŋanjaaŋ ŋadiiman kë Naşibaţi awo da. Ibaaklu yi ŋa iji ido blifi ţi dko di bajaaŋ batulna pñaak ppënanaan ipekadu. Mënţ wal wi pţiiniyaan iko mënţ bŧi kajinţan bnuura wii wi. \p \v 6 Wi iko mënţ bŧi ibomaniiŋ hënk, baţeŋan baji baneej unuur undoli du umbaŋ uŧeek wi kaloona kado ulemp wi baka. \v 7 Kë *naşih i baţeŋan ţañ ajaaŋ aneej ţi utëbanţën ; aji neej da uyaaş uloolan ţañ ţi uşubal. Aji ţij da pñaak pi ŋko ŋi bafiŋaruŋ Naşibaţi aţen pa ppënanaan ipekadu yi nul na yi bañaaŋ bŧi. \v 8 *Uhaaş wi Naşibaţi udiiman bnuura ţuŋ uko mënţ kë bgah bneejni du *dko dyimanaan maakan baanji bahaabşa, woli dko dyimanaan danwooŋ ţi mboş dawohaara wo da. \v 9 Uko mënţ bŧi uwo uhoñ wi wal wi ŋwooŋ wi nţa. Uwooŋ kë uţen na iţeŋan indolaniiŋ iinhil kado uhaaş wi ñaaŋ andoluŋ ya ujinţ ţi këş ki Naşibaţi. \v 10 Iwo idolade ţañ ţi uko wi pde, pdaan, na bañow, yi Naşibaţi aţuuŋ bañaaŋ pdo te wal wi akdoluŋ iko bŧi ikak ihalu. \s1 Uko wi Kriŧtu adoluŋ kabuuranaan nja \p \v 11 Kë *Kriŧtu aşë pën awinana ji *naşih i baţeŋan andoluŋ iko inuura yi Naşibaţi abomanuŋ nja kë iwinanaa ; aneej du kaloona kanwoonuŋ kaweek, kanwoonuŋ kayimanaan. Kaloona mënţ kaambomanaan iñen yi bañaaŋ bajën, kaanwo ki umundu umpaşaniiŋ wi. \v 12 Abi neej neej byaaş bloolan du *dko dyimanaan, aantul da pñaak pi ŋpi ŋkaş na pi ŋgit ŋkaş: pñaak pi nul pi pi atuluŋ abuuranaan nja te mnţo. \v 13 Na manjoonan, woli pñaak pi ŋpi ŋkaş na pi ŋgit ŋkaş na ufob umpënuŋ ţi ŋgit ŋantëruŋ yi bajaaŋ bajeeş ţi bañaaŋ banţopuŋ iji ijinţan ŋleef ŋi baka, \v 14 hum di di pñaak pi Kriŧtu pawooŋ paankjinţan ŋhaaş ŋi nja kapënan iko iwaaŋ udooni injaaŋ iţij pkeţ ŋhilna ŋdo kalempar Naşibaţi anwooŋ najeb? Ul Kriŧtu awo i mnţo ukaaŋ kë bţeŋan bi adoluŋ wi awuluŋ uleeful Naşibaţi kë balila. \s1 Bhoŋar bhalu \p \v 15 Uko unkaaŋ kë Naşibaţi aţëpna ţi *Kriŧtu ankeţuŋ alukna pjuban pi bañaaŋ badoluŋ, wi bawooŋ ţi bhoŋar bŧeek, uwo kë bañaaŋ biki Naşibaţi adatuŋ bahil kaduka te mnţo na iko inuura yi ahoŋuŋ baka. Hënk ado bhoŋar bhalu. \v 16 Woli baţiiniyaan pduka na iko, uji wo kameeţana kë ñaaŋ akeţi. \v 17 Phiij paji paŧaaŋ wal wi pkeţ pawooŋ, ñaaŋ aanhil kahiij ñaaŋ anwooŋ najeb. \v 18 Hënk, bhoŋar bŧeek bajunna pñaak. \v 19 Wi *Moyiŧ aţupuŋ ţi kadun ki bañaaŋ bŧi iko bŧi yi bgah baţuuŋ baka pdo, wi wi ajejuŋ pñaak pi ŋgit ŋkaş na pi ŋpi ŋkaş na meel na ptal pjeenkal na kanah ki bko bi bajaaŋ bado *hiŧop ki aŧoopuŋ ţuŋ pñaak na meel alëŧ ţi ulibra wi bgah na ţi bañaaŋ bŧi, \v 20 aşë ji : \qt « Pi pawooŋ pñaak pankţeŋanaanuŋ bhoŋar bi Naşibaţi adoluŋ na an aji namëban ba. »\qt*\x + \xo 9:20 \xo*\xt Ppën 24.8.\xt*\x* \v 21 Hënk kak di di alëŧuŋ pñaak ţi kaloona na ţi iko bŧi yi bajaaŋ baţeŋanaan Naşibaţi. \v 22 Ţi bgah, pñaak pajaaŋ pajinţan iko bŧi ; woli paantuli, ipekadu iinji ipën. \v 23 Woli bawo i kajinţan iko innaamuŋ yi baţi, inwooŋ du baţi iwo i keeri kajinţan na iţeŋan innuurnaaniiŋ. \p \v 24 Na manjoonan, mënţ ţi *dko dyimanaan dambomanuŋ na iñen yi bañaaŋ bajën, danţuuŋ kanaam di manjoonan, di di *Kriŧtu aneejuŋ. Aneej neej du baţi kahilna kanaţ ţi kadun ki Naşibaţi kayeŋan nja. \v 25 Aanneej neej pdo kawul uleef uşubal undoli jibi *naşih i baţeŋan ajaaŋ aneej du dko dyimanaan kaşë wul pñaak panwooŋ paanwo pi nul. \v 26 Woli ado lah haŋ, ahaj ŋyaaş ŋŧum du upaşa umundu te hënkuŋ. Na manjoonan, ţi ŋnuur ŋbaañşaani ŋi ŋwooŋ ŋi apën kawinana uyaaş uloolan kabaana na pekadu wi awuluŋ uleeful kë uwo bţeŋan. \v 27 Bañaaŋ bajën baji bakeţ uyaaş uloolan, Naşibaţi kawayëş baka. \v 28 Kë hënk kak di di Kriŧtu awuluŋ uleeful byaaş bloolan, Naşibaţi apënanaan ipekadu yi bañaaŋ baŧum. Aluŋ kapën kawinana uyaaş utëbanţën, aankbi bi ppënan ipekadu yi bañaaŋ, abi bi pbuuran te mnţo bankyoonkuŋ ubi wi nul. \c 10 \s1 Kriŧtu aba na iţeŋan ijon \p \v 1 *Bgah bi Moyiŧ baanyuuj iko bŧi na manjoonan, bawo wo ţañ ulimënţ wi iko inuura inkluŋ kawulana faan. Bgah mënţ baji bahepar bado kadoha do uşubal undoli iţeŋan innaamuŋ. Uko mënţ udiiman kë baanhil kajinţan piş bankñoguŋ Naşibaţi. \v 2 Woli banjaaŋ bado Naşibaţi iţeŋan bakak lah ajinţ mndani, baankak aşal kë bawo na pekadu, baţañan pdo kado iţeŋan. \v 3 Babaa ţëp ţëp aji bado uşubal undoli iţeŋan, kë uko mënţ uji uleşan baka ipekadu. \v 4 Na manjoonan pñaak pi ŋgit ŋkaş na pi ŋpi ŋkaş paanhil nin kapënan ipekadu. \v 5 Ukaaŋ kë wal wi abiiŋ awo i pbi ţi umundu, *Kriŧtu aji na Naşibaţi : \q1 \qt « Iinŋal bafiŋaru ŋko\qt* \q2 \qt kë iinŋal baţenu iko iloŋ\qt* \q2 \qt aşë wulën uleef wi ñaaŋ najën ;\qt* \q1 \v 6 \qt ŋko ŋantëradiiŋ iinji klilandër ŋa,\qt* \q2 \qt iţeŋan ppënanaan ipekadu, iinji klilandër ya\qt* \q1 \v 7 \qt Wal mënţ dji : “Iwi Naşibaţi, nji wi : dbi pdo uko wi iŋaluŋ,\qt* \q2 \qt jibi upiiŧaniiŋ ţi uko wi naan ţi *Ulibra wi nu.” »\qt*\x + \xo 10:7 \xo*\xt Kañaam 40.7-9.\xt*\x* \p \v 8 Hënk, *Kriŧtu adunna aji ţi : \qt ŋko ŋantëradiiŋ iinji klilandër ŋa, iţeŋan ppënanaan ipekadu iinji klilandër ya\qt*, kë bgah başë ji kë bañaaŋ bawo i pdo iţeŋan mënţ. \v 9 Akak aji : \qt Nji wi : dbi pdo uko wi iŋaluŋ.\qt* Hënk aba na iţeŋan ijon aţij bi nul. \v 10 Ado keeri uko wi Naşibaţi aŋaluŋ, awul uleeful byaaş bloolan, kë hënk di ŋjinţuŋ ţi këş ki Naşibaţi te mnţo. \p \v 11 Naţeŋan andoli aji naţa na ŋnuur kalempar Naşibaţi, aji do ŋyaaş ŋŧum iţeŋan, kë yuŋ mënţan işë wo iinji ipënan nin pekadu di bañaaŋ. \v 12 Kë *Kriŧtu aşë do bţeŋan bloolan banwooŋ bi mnţo, wi wi aşaaŋ aya aţo ţi kañen kadeenu ki Naşibaţi. \v 13 Hënkuŋ aţoo ayoonk Naşibaţi \qt aţu başooradul ţi ihoţul uţeeh.\qt*\x + \xo 10:13 \xo*\xt Kañaam 110.1.\xt*\x* \v 14 Ţi bţeŋan bloolan ado kë bañaaŋ biki aţijuŋ Naşibaţi kë bawo bajinţ ţi këş ki Naşibaţi te mnţo. \v 15 Uko mënţ wi wi *Uhaaş wi Naşibaţi uyuujuŋ nja kë ujoonani wi ujakuŋ aji : \q1 \v 16 \qt « Nji Ajugan dţiini aji :\qt* \q2 \qt woli ŋnuur mënţ ŋaţëpi\qt* \q2 \qt bhoŋar bi nji kaluŋ kado na pntaali pi *Iŧrayel bii bi :\qt* \q1 \qt dluŋ kapiiŧ bgah bi naan ţi ŋhaaş ŋi baka,\qt* \q2 \qt dluŋ kapiiŧ ba ţi uşal wi baka,\qt* \q1 \v 17 \qt dluŋ kamiir baka ipekadu yi baka,\qt* \q2 \qt mënkak aleş nin pjuban pi bajubanuŋ. »\qt*\x + \xo 10:17 \xo*\xt Yeremiya 31.33-34.\xt*\x* \p \v 18 Wi Naşibaţi amiiruŋ keeri ipekadu, ñaaŋ aankak anuma pdo iţeŋan kapënanaan ipekadu. \s1 Nawulën ŋñog Naşibaţi \p \v 19 An bayiţ naan, hënkuŋ keeri ŋme bnuura kë pñaak pi Yeŧu pantuliiŋ pado kë ŋhil kaneej du *dko dyimanaan maakan, \v 20 ahaabëş nja bgah bnuura banjaaŋ bawul ubida, banţëpuŋ blaañ bweek banwooŋ ţi kadun ki dko dyimanaan maakan, banwooŋ uleef wi nul. \v 21 Ŋkak aka *naşih i baţeŋan naweek i Naşibaţi aţuuŋ ţi kadun ki katoh ki nul. \v 22 Nawulën keeri ŋñog Naşibaţi na uhaaş ujinţ, na pfiyaar panjoonanuŋ, na uhaaş, wi Yeŧu ajinţanuŋ na pñaakul, na uleef wi bañowuŋ na meel mnjinţ apënan iko iţop bŧi. \v 23 Nawulën ŋmëban ŋliinŧ ţi uko wi ŋhaţuŋ akuţ aţup. Na manjoonan, ŋme kë Naşibaţi aji do uko wi ahoŋuŋ. \v 24 Andoli ţi nja adoon kaţaaf aŧënţul, ŋhilna ŋtëŋţëndër ţi bŋalad na pdo iko inuura. \v 25 Bañaaŋ baloŋ baţaal pwo baankmaar byit bi banfiyaaruŋ *Kriŧtu, kë uko mënţ uşë wo uunuura ; ŋbaa wo kaţëp ţëp katëŋţëndër, wi nadooŋ ame kë unuur wi ubi wi Kriŧtu uñogi. \p \v 26 Na manjoonan, wi ŋmeeŋ uko unwooŋ manjoonan, woli ulil nja kë ŋdinan aji ŋduka ţi pjuban, uunkak aka bţeŋan banhiluŋ ppënan ipekadu. \v 27 Wal mënţ, ŋduka duka ayoonk na palënk pwayëş pi Naşibaţi na bdoo bjeenkal bankluŋ katër bampokuŋ pţaşa. \v 28 Woli ñaaŋ apok pţaş *Bgah bi Moyiŧ, kë bañaaŋ batëb këme bawajanţ baţup aji ajubani, baankñagi'a, baji bafiŋa\x + \xo 10:28 \xo*\xt Pleşan 19.15.\xt*\x*. \v 29 Naşalan keeri uko unkdoluŋ anşooruŋ Abuk Naşibaţi, anţuuŋ pñaak pi bhoŋar pi aţëpnuŋ awo najinţ uko undaayanaan abot akar *Uhaaş wi Naşibaţi unwooŋ ukumpëş wi bnuura. Nahinan kanuŋ jibi kakob ki uŋ mënţan kakyibani. \v 30 Na manjoonan ŋme anţiiniiŋ aji : \qt « Nji dluŋ kalukanan, nji dluŋ katuuman. »\qt* Akak aji : \qt « Nji Ajugan dluŋ kawayëş pntaali pi naan. »\qt*\x + \xo 10:30 \xo*\xt Pleşan 32.35-36.\xt*\x* \v 31 Naşibaţi anwooŋ najeb amob le ñaaŋ, uŋ mënţan aji wuţan maakan. \p \v 32 Naleşan uko undolanaŋ du ujuni wi nayeenkuŋ bjeehi bi Naşibaţi. Ţuŋ ŋwal mënţ nawin mnhaj mnweek aşë mëban aliinŧ. \v 33 Babi karan ŋwal ŋloŋ ahajanan kë nawo bten bi bañaaŋ, kë ŋwal ŋloŋ naţok na banhajuŋ haŋ. \v 34 Nabi ñaga biki bawatuŋ ukalabuş abot alilan ţi uko wi baŧehuŋ bka bi nan, wi nameeŋ kë naka bka bannuurnaaniiŋ banwooŋ baankba nin. \v 35 Nawutan keeri kaţañan phaţ ţiki mnhaţ mënţ mankaaŋ kë nakyeenk katuum kaweek. \v 36 Nawo kataman kahilna kado kado uko wi Naşibaţi aŋaluŋ, hënk nayeenk uko wi ahoŋuŋ. \v 37 Na manjoonan upiiŧana ţi *Ulibra wi Naşibaţi aji : \q1 \qt « Uduka ŋwal ŋntiinku, ŋntiinku ntiinku,\qt* \q2 \qt anwooŋ i pbi aşë bi, aankjon. »\qt*\x + \xo 10:37 \xo*\xt Iŧayi 26.20.\xt*\x* \q1 \v 38 \qt « Nji Naşibaţi, dluŋ kawul ubida anwooŋ naŧool ţi këş ki naan ţiki afiyaari.\qt* \q2 \qt Kë woli aloŋ adekën kafeţ, mënklilandëra. »\qt*\x + \xo 10:38 \xo*\xt Habakuk 2.3-4.\xt*\x* \p \v 39 Kë nja, ŋënwo ţi bankdekuluŋ kafeţ, kaneem ; ŋwo ţi banfiyaaruŋ awo ţi bgah bi mbuur. \c 11 \s1 Pfiyaar pi bañaaŋ biki ţfa \p \v 1 Woli ŋfiyaar Naşibaţi, ŋji ŋme na manjoonan kë ŋluŋ kayeenk uko wi ŋhaţuŋ, ŋme bnuura kë iko yi ŋwooŋ ŋënwini, iwoo abot ajoonan. \v 2 Pfiyaar pakaaŋ kë bateem nja babi winana bnuura ţi këş ki Naşibaţi. \v 3 Kë pfiyaar pi nja pakaaŋ kë ŋyikrën kë Uţup wi Naşibaţi upaşuŋ umundu, hënk di di iko yi ŋjaaŋ ŋwin ipënnuŋ ţi iko inwooŋ iinwinanaa. \p \v 4 Ţi pfiyaar pi nul, *Abel awul Naşibaţi bţeŋan bannuuriiŋ apel bi *Kayin. Pfiyaar mënţ pakaaŋ kë awo naŧool ţi këş ki Naşibaţi, Naşibaţi ţi uleeful adinan ayeenk uţen wi nul ; kë pul pakaaŋ kë bakţiiniyaan uko wi nul wi adooŋ akeţ\x + \xo 11:4 \xo*\xt Natenan ţi Ujuni 4.3-10.\xt*\x*. \p \v 5 Pfiyaar pakaaŋ kë *Henok aya du Naşibaţi bë aanţëpna ţi pkeţ ; nin aloŋ aankak awina win, Naşibaţi adeeŋuluŋ añooţ du a. Upiiŧana ţi *Ulibra wi Naşibaţi aji Henok ado bi lilaara lil ji abi ado kadeeŋa. \v 6 Kë nin aloŋ aşë wo aanhil kalil Naşibaţi bë aanfiyaara. Na manjoonan, ñaaŋ ankñoguŋ Naşibaţi aji wo kafiyaar kë awoo abot aji tuum banjaaŋ bala'a.\x + \xo 11:6 \xo*\xt Natenan ţi Ujuni 5.24.\xt*\x* \p \v 7 Pfiyaar pakaaŋ kë *Nowe aŧiink uko wi Naşibaţi aţupuluŋ unwooŋ uundo bi winana. Amëban bnuura uko wi Naşibaţi ajakuŋ, aboman upuur abuuranaan biki katohul bŧi. Pfiyaar mënţ pakaaŋ kë adiiman kë umundu uduknaanaa, aţëpna ţi pa, awo naŧool ţi këş ki Naşibaţi\x + \xo 11:7 \xo*\xt Natenan ţi Ujuni 6.13-22.\xt*\x*. \p \v 8 Pfiyaar pakaaŋ kë Abraham ado uko wi Naşibaţi ajakuluŋ wi adu'uluŋ ayila, kë aya du uŧaak wi Naşibaţi ahoŋuluŋ bë aamme dko di akyaaŋ. \v 9 Ţi pfiyaar mënţ aya awo ji nayaanţ du uŧaak wi Naşibaţi ahoŋuluŋ, afëţ ţi iloona. Iŧaak na Yakob bado haŋ kak, wi Naşibaţi ahoŋuŋ baka uŧaak mënţ ji a. \v 10 Abraham abi wo wo ţi pyoonk kafëţ ţi ubeeka wi Naşibaţi aşaluŋ abot aniw, wi ŋniw ŋankëmuŋ.\x + \xo 11:10 \xo*\xt Natenan ţi Ujuni 12.1-5; 23.4; 35.12,27.\xt*\x* \p \v 11 Pfiyaar pakaaŋ kë Abraham ahil abuk wi adooŋ aţaf maakan kë *Ŧaara aharul akak aţañan kañowa, afiyaar na manjoonan kë Naşibaţi ado uko wi ahoŋuŋ\x + \xo 11:11 \xo*\xt Natenan ţi Ujuni 18.11-14; 21.2.\xt*\x*. \v 12 Uko mënţ ukaaŋ kë pntaali pweek papënna ţi ñiinţ aloolan, andooŋ abi ţaf ţaf aduka duka ayoonk pkeţ. Pntaali mënţ \qt paŧum ji ŋjah ŋi baţi na pyiw panwooŋ ţi kabaŋ ki bdëk\qt*\x + \xo 11:12 \xo*\xt Ujuni 22.17.\xt*\x* pi nin ñaaŋ aloŋ awooŋ aanhil pfën. \p \v 13 Bañaaŋ bakaŋ mënţ bŧi bafiyaar adoo keţ bë baanyeenk iko yi Naşibaţi ahoŋuŋ, aşë winaara ya du kalowan akuţ alilandër ya. Badinan ţi kadun ki bañaaŋ aji bawo wo bayaanţ ţi mboş mi, baanwo biki umundu wi. \v 14 Na manjoonan, banknţiiniŋ haŋ badiiman bnuura kë bawo wo ţi pla uŧaak. \v 15 Woli banuh nuh lah wi bawoonuŋ, bahinan kakak da. \v 16 Kë başë bi ŋal uŧaak unnuurnaaniiŋ, uwooŋ uŧaak wi baţi. Uko mënţ ukaaŋ kë Naşibaţi aankowa pdo kadu'ana Naşibaţi i baka, aboman baka ubeeka. \p \v 17 Pfiyaar pakaaŋ kë *Abraham abomandër pjej *Iŧaak abukul kafiŋar Naşibaţi, wi Naşibaţi aŋaluŋ pten me afiyaara. Abukul aloolan ţañ i akaaŋ i i ajejuŋ kaţeŋan te Naşibaţi ado bi hoŋaara hoŋ, \v 18 ajaka aji : \qt « Ţi Iŧaak i i pntaali pi nji nhoŋiiŋ pakpënnuŋ. »\qt*\x + \xo 11:18 \xo*\xt Ujuni 21.12.\xt*\x* \v 19 Abraham afiyaar kë Naşibaţi aka mnhina mi pnaţan bañaaŋ ţi pkeţ ; uko mënţ ukaaŋ kë Naşibaţi akakana abukul, kë uko mënţ uwo wo ji Naşibaţi anaţan Iŧaak ţi pkeţ.\x + \xo 11:19 \xo*\xt Natenan ţi Ujuni 22.1-10.\xt*\x* \p \v 20 Ţi pfiyaar, *Iŧaak añehan Naşibaţi awul *Yakob na *Eŧawu bnuura ţi uko unwooŋ i kaluŋ kabi.\x + \xo 11:20 \xo*\xt Natenan ţi Ujuni 27.27-29.\xt*\x* \p \v 21 Ţi pfiyaar, *Yakob wi añoganuŋ pkeţ, añehan Naşibaţi awul bnuura andoli ţi babuk *Yoŧef aşë mëban ţi pjuuţi pi nul aŋup adëman Naşibaţi\x + \xo 11:21 \xo*\xt Natenan ţi Ujuni 27.39-40.\xt*\x*. \p \v 22 Ţi pfiyaar, *Yoŧef wi añoganuŋ pkeţ aţiiniyaan wal wi babuk Iŧrayel bakluŋ kapën ţi *Ejiptu, aţup babukul hum di bakluŋ kado na imoh yi nul\x + \xo 11:22 \xo*\xt Natenan ţi Ujuni 50.24-25; Ppën 13.19.\xt*\x*. \p \v 23 Ţi pfiyaar bajug *Moyiŧ bamena kli kwajanţ wi abukiiŋ. Bawin kë napoţ anuura aşë pok pdo uko wi naşih ajakuŋ bë baanlënki. \p \v 24 Pfiyaar pakaaŋ kë *Moyiŧ abi pok pdu'ana abuk ñaaţ abuk Farawuna naşih wi abiiŋ akak naţaşa. \v 25 Ahokan phaj na bañaaŋ biki Naşibaţi kë di pwo ţi iko ilil yi pekadu inwooŋ iinji ijon.\x + \xo 11:25 \xo*\xt Natenan ţi Ppën 2.11-15.\xt*\x* \v 26 Afiyaar kë pwut bakowandëna ji *Kriŧtu paka udooni apel pyok bŧi panwooŋ ţi *Ejiptu, aten alowan aşal katuum kankluŋ kayeenkana. \v 27 Pfiyaar pakaaŋ kë apën du Ejiptu, awo aanţo aten udeeb wi naşih, amëban aliinŧ ji ñaaŋ anwinuŋ Naşibaţi anwooŋ aanhil kawinana. \v 28 Pfiyaar pakaaŋ kë ado *Ufeŧtu wi Mbuur alëŧ pñaak ţi ilëman yi itoh uwanjuŧ wi pkeţ uwutna kafiŋ bapoţ bajeen biki bañaaŋ biki *Iŧrayel\x + \xo 11:28 \xo*\xt Natenan ţi Ppën 12.1-23.\xt*\x*. \p \v 29 Pfiyaar pakaaŋ kë babuk *Iŧrayel bamuur *bdëk bjeenkal awo wo ji bawo ţi dko dkay ; kë wi bañaaŋ biki *Ejiptu bakdooŋ na pmuur ba, bayooraa\x + \xo 11:29 \xo*\xt Natenan ţi Ppën 14.21-31.\xt*\x*. \p \v 30 Pfiyaar pakaaŋ kë ŋniw ŋi Yeriko ŋajot wi babuk *Iŧrayel bafooyuŋ ŋa ŋnuur paaj na uloŋ. \v 31 Pfiyaar pakaaŋ kë *Rahab naţuunk ayeenk bnuura babuk Iŧrayel bambiiŋ amena abi pten ubeeka. Hënk, aankeţ na bandekuŋ Naşibaţi kafeţ\x + \xo 11:31 \xo*\xt Natenan ţi Yoŧuwa 2.1-23.\xt*\x*. \p \v 32 We wi nkaaŋ aţup? Mënkka bwal bţiiniyaan bi Gedeyon na Barak na Ŧamŧon na Yefte na *Dayiţ na *Ŧamiyel na baţupar Naşibaţi bandukiiŋ. \v 33 Pfiyaar pi bukuŋ mënţan pakaaŋ kë bawat ŋŧaak, aşih bañaaŋ bnuura, abot ayeenk uko wi Naşibaţi ahoŋuŋ baka. Pfiyaar pakaaŋ kë badëŧ mntum mi ŋnlihu, \v 34 awo ţi bdoo aşë wo baanyiki, abuur pkeţ pi kej. Babi maak aşë kak ajeb ; babi tam ugut adookar na bangoli biki ŋŧaak ŋyaanţ. \v 35 Ţi pfiyaar, baaţ baloŋ bawin kë banaţan biki bakeţandënuŋ akakan baka. \p Baloŋ bahajan baka te kë badoo keţ kë bapok babuuran baka kahilna kanaţa ţi pkeţ, kaka ubida unnuurnaaniiŋ. \v 36 Baloŋ kak babeŋ baka akob baka na itinŧël, baloŋ kë batan baka awat ukalabuş. \v 37 Baloŋ batap baka mnlaak afiŋ, baloŋ kë bamob baka afal ţi pŧoof, baloŋ kë bafiŋ baka na kej. Baloŋ baji bañaay na dko kawohara injan yi ŋkaneel, këme yi ŋpi, awo bajuuk, kë baknooran baka ahajan baka. \v 38 Bañaaŋ mënţ babi nuura ŋhaaş maakan adoo wo baanhil pfëţ ţi umundu wi. Babi ñaay na *pndiiş na inkuŋ, awo ţi injiir na ihër. \p \v 39 Pfiyaar pakaaŋ kë bukal bŧi bawinana bnuura ţi këş ki Naşibaţi te baando bi yeenk uko wi abiiŋ ahoŋ. \v 40 Na manjoonan, Naşibaţi abi ţu ţu ţi uşal pboman nja uko unnuurnaaniiŋ bawutna kawo bajinţ ţi këş ki Naşibaţi kaduk nja. \c 12 \s1 Nawulën ŋjaban këş ţi Yeŧu \p \v 1 Bañaaŋ banfiyaaruŋ biki mbaaŋ aţiiniyaan ţiiniyaan bawo ji pnŧuk pweek panfooyuŋ nja aten. Nawulën ŋwalan keeri iko inkdiţanuŋ nja, na pekadu danjaaŋ datam pjab ţi nja, ŋtaman ŋdo kaţi pţi pi baţuuŋ nja. \v 2 Nawulën ŋţu këş ţi Yeŧu anhaabëşuŋ nja bgah ŋhilna ŋfiyaar, ul ajaaŋ ado ŋliinŧa liinŧ ţi pfiyaar te mnţo. Amiir adoo keţ ţi kruŧ, bë aanţo aten mnkow manwooŋ ţi pkeţ pŧënţ puŋ mënţ ţiki abi win mnlilan manwooŋ i pbi, aşë ya hënkuŋ aţo du kañen kadeenu ki Naşibaţi. \p \v 3 Naşalana keeri, jibi amiiruŋ wi bado buţaan bakhajanuluŋ, nawutna kanoor, ŋhaaşan ŋawo ŋaankwutan. \v 4 Ţi ugut wi nakgutuŋ na pekadu, naando bi gutan te pkeţ. \v 5 Naţilma jibi Naşibaţi atëŋţënanaŋ ji babukul i? Upiiŧana ţi *Ulibra wi nul aji : \q1 \qt « Abuk naan, wutan kabeeh kakob ki Ajugun,\qt* \q2 \qt wutan kawutan woli aŋoman na iwi.\qt* \q1 \v 6 \qt Ajugun aji kakan ţi bgah ñaaŋ i ŋŋaluŋ,\qt* \q2 \qt kakob ñaaŋ i ajejuŋ ji abukul.\qt*\x + \xo 12:6 \xo*\xt Uhoñ 3.11-12.\xt*\x* » \p \v 7 Namiiran mnhaj mi najaaŋ nahaj woli Naşibaţi akakanan ţi bgah ; aji do haŋ na babukul. Napoţ ahoŋ i i aşin awooŋ aanji kakan ţi bgah? \v 8 Woli Naşibaţi aankakanan ţi bgah ji babukul bŧi, naanwo keeri babukul na manjoonan, nawo bapoţ bampaţi. \v 9 Naleşan başin nja biki mboş: baji babi kakan nja ţi bgah kë ŋşë ŧiinkaara ŧiink baka. Hënk di ŋwooŋ kaŧiink maakan Aşin nja i baţi kayeenkna ubida. \v 10 Başin nja babi ji bakakan nja ţi bgah ŋwal ŋloŋ jibi başaluŋ, kë Naşibaţi aşë ji kakan nja ţi bgah ŋhilna ŋwo bnuura ŋbot ŋyiman ji a. \v 11 Woli bakakan ñaaŋ ţi bgah, aji jooţan wal mënţ aanji lilan ; aşale ţo aban ţuŋ, kakob mënţ kaji kado awo naŧool ţi këş ki Naşibaţi uhaaş uşë ujoobëţ na a. \s1 Plipara \p \v 12 Nadeeŋan keeri iñen imbeewuŋ, naliinŧan ihoţ inknaayuŋ! \v 13 Napoşan ţi ilël iŧool, ihoţ inkjiinkuŋ iwutna kajiink kak maakan, iţëp ţëp ijeb. \p \v 14 Natamaan nawo bnuura na bañaaŋ bŧi nakuţ nado kado uko unwooŋ ujinţ ţi këş ki Naşibaţi ; woli naanwo bajinţ ţi këş ki Naşibaţi naankwin Ajugun. \v 15 Naţaafaraan aloŋ ţi an adek kafeţ bnuura bi Naşibaţi ; naţaafaraan aloŋ awo ji bko bwuţaan banjaaŋ badëm kaşë kabuk mnko mnŧum manwuţuŋ. Ñaaŋ mënţ ahil kaneeman baŧum maakan. \v 16 Nin aloŋ awutan kawo ţi pjuban pi piinţ, nin aloŋ awutan kabeeh iko inyimanuŋ ji *Eŧawu i pde ploolan pakaaŋ kë awaap pweek pi nul. \v 17 Name kë wi abiiŋ aţo aban ţuŋ, abi ŋal pyeenk ubeeb wi aşin ţi pwo bajeen, kë başë dooka. Ado na pwooni kadolna aşin apënan uko mënţ aşë wo aanhili.\x + \xo 12:17 \xo*\xt Natenan ţi Ujuni 25.29-34; 27.30-40.\xt*\x* \s1 Ubeeka wi baţi wi mnţo \p \v 18 Na manjoonan, naanñog pnkuŋ pi Ŧinayi : naaññog dko di bdoo banktëruŋ, di uŧejan na bdëm, di ukëk, \v 19 naanñog dko di balulnuŋ na di pdiim paŧiinkaniiŋ. Wi babuk *Iŧrayel baŧiinkuŋ pdiim mënţ, baankak adi di nin pŧiink pa. \v 20 Uko wi pdiim mënţ pajakuŋ na baka ulënkan baka maakan, paji na baka : \qt « Ñaaŋ ankbanuŋ pnkuŋ batapa mnlaak kafiŋ, awole ñaaŋ këme unŧaam. »\qt*\x + \xo 12:20 \xo*\xt Ppën 19.12-13.\xt*\x* \v 21 Uko mënţ uyiban maakan kë Moyiŧ adoo ji : \qt « Dlënk maakan adoo kat kat. »\qt*\x + \xo 12:21 \xo*\xt Pleşan 9.19.\xt*\x* \p \v 22 Kë naşë ñog pnkuŋ pi *Ŧiyoŋ, ubeeka wi Naşibaţi anwooŋ ukumpëş wi ubida, Yeruŧalem di baţi di ŋwanjuŧ ŋŧum maakan ŋawooŋ, \v 23 du dko di pnŧuk pi banfiyaaruŋ panwooŋ ţi ufeŧtu pawooŋ, pi banwooŋ bajeen biki Naşibaţi, biki itim ipiiŧaniiŋ du baţi. Nañog Naşibaţi anjaaŋ awayëş bañaaŋ bajën bŧi na ŋhaaş ŋi bañaaŋ biki Naşibaţi adoluŋ kë ŋawo ŋjinţ piş. \v 24 Nañog Yeŧu i Naşibaţi aţeŋanaanuŋ bhoŋar bhalu na pñaakul pantuliiŋ ; pñaak mënţ uko wi pakdiimanuŋ ulil apel wi pi *Abel pakdiimanuŋ\x + \xo 12:24 \xo*\xt Natenan ţi Ujuni 4.10.\xt*\x*. \p \v 25 Naţaafaraan keeri kadek ankţiiniiŋ na an kafeţ. Na manjoonan, bateem nja bampokuŋ pŧiink ankţaŋuŋ baka ţi mboş baambuur kakob. Kë nja ŋënkhil kabuur kakob woli ŋdek kafeţ ankţiiniiŋ na nja du baţi. \v 26 Ţi wal wi *Moyiŧ, pdiim pi nul pabi şinţ şinţan mboş, kë aşë hoŋ nja hënkuŋ aji : \qt « Dkak aluŋ kaşinţ şinţan byaaş bloŋ kak, mënţ mboş ţañ, dşinţ şinţan kak baţi\qt*\x + \xo 12:26 \xo*\xt Hagay 2.6.\xt*\x*. » \v 27 Wi ajakuŋ aji dkak aluŋ kaşinţ şinţan byaaş bloŋ, adiiman diiman kë iko impaşaniiŋ iluŋ kaşinţar kaŧoka, uko unwooŋ uunkşinţar ţañ uhilna uduka. \v 28 Hënk, wi ŋkyeenkuŋ uŧaak unwooŋ uunkşinţar, nawulën ŋbeeb Naşibaţi, ŋdëmana na pfiyaar na palënk, uko mënţ ulila. \v 29 Na manjoonan, Naşibaţi i nja awo bdoo banjaaŋ batër kaŧok. \c 13 \s1 Iţeŋan inliluŋ Naşibaţi \p \v 1 Natamaan naŋalad ji bañaaŋ banţaaruŋ. \v 2 Nawutan kanohnaana pyeenk bayaanţ du itohan. Name bnuura kë baloŋ bado haŋ, ayeenk ŋwanjuŧ du itoh yi baka bë baammee. \v 3 Naleşan bakalabuş, nawo ji nawo ukalabuş na baka nabot naleş bañaaŋ biki bakhajanuŋ, nawo ji an biki bakhajanuŋ. \p \v 4 Bañaaŋ bŧi bamëbaan bniim bnuura, ñiinţ na ñaaţ baji bamëbandër andoli kaliŋ ţi aŧënţ. Naşibaţi aluŋ kawayëş bañaaŋ banwooŋ ţi ubida uţop na pjuban pi piinţ. \p \v 5 Ţi mnwo mi nan naanwo kajotan itaka kadun, naliŋan ţi uko wi nakaaŋ. Naşibaţi ţi uleeful aţupuŋ aji : \q1 \qt « Mënkwutanu nin,\qt* \q2 \qt mënkpoku nin. »\qt*\x + \xo 13:5 \xo*\xt Yoŧuwa 1.5; Pleşan 31.6,8.\xt*\x* \p \v 6 Ukaaŋ kë ŋhinan kaţup na mntëŋ kaji : \q1 \qt « Ajugun awooŋ anjaaŋ aţënkën ;\qt* \q2 \qt mënkdo kalënk.\qt* \q1 \qt We wi ñaaŋ najën ahiluŋ kadolën? »\qt*\x + \xo 13:6 \xo*\xt Kañaam 118.6.\xt*\x* \p \v 7 Naleşan banwooŋ ţi kadun ki nan banţupanaŋ uţup wi Naşibaţi. Naşalan jibi babiiŋ awo te adoo keţ, naşë nado ji baka. \p \v 8 Yeŧu *Kriŧtu awo nţa jibi awooŋ takal, akuţ awoha haŋ te mnţo. \v 9 Nakwut pjukan pampaţuŋ na *Uţup Ulil Unuura pañooţan du bdëm. Ñaaŋ awo katëŋna ţi bnuura bi Naşibaţi, aanhil katëŋna ţi idolade ţi uko ude inwaaŋuŋ udooni ţi banjaaŋ baţaş ya. \v 10 Nja, ŋka *bliit bi mngur, kë baţeŋan banjaaŋ baţeŋan du *Katoh Kaweek ki Naşibaţi baanka na pde iko inwoonuŋ du bliit mënţ. \v 11 *Naşih i baţeŋan aji ñooţ pñaak pi ŋko ŋanfiŋuŋ du *dko dyimanaan maakan kapënanaan pekadu di bañaaŋ, kë ŋko ŋi bafiŋuŋ ŋuŋ ŋaşë ji ŋatërna du bdig bi dko di bañaaŋ bafëţuŋ. \v 12 Uko mënţ ukaaŋ kë Yeŧu akeţna du bdig bi ubeeka kë pñaak pi nul pado bañaaŋ kë bawo bajinţ ţi këş ki Naşibaţi. \p \v 13 Nawulën keeri ŋya du Yeŧu, du bdig bi dko di bañaaŋ bafëţuŋ, ŋwo na mnkow mnŧënţ mi nul. \v 14 Ţi mboş ţi, ŋfëţ ţi ubeeka unwooŋ uunkwo te mnţo, kë ŋşë la ubeeka unkmbiiŋ unkwooŋ wi mnţo. \v 15 Ţi katim ki Yeŧu nawulën ŋwut kaţañna pdo kado uţen pa Naşibaţi, unwooŋ iyeeh injaaŋ idëmana ; iyeeh mënţ ipënna ţi mntum mi nja ŋndinanuŋ kë awo Ajugun. \v 16 Nawutan kaţilma pdo kado bnuura na pdo kaţënkar ; iţeŋan iŧënţ yaŋ ijaaŋ ilil Naşibaţi. \p \v 17 Najaan nado uko wi banwooŋ ţi kadunan bajakuŋ, nado kaŧiink baka. Baji babeelan bnuura, bukal bakluŋ kaţup Naşibaţi jibi nawoori. Woli naŧiink baka, baluŋ kado ulemp wi baka na mnlilan. Kë woli naando haŋ, bado wa kaşë kajooţan, uşë waaŋ udooni pa an. \p \v 18 Nañehandërun ; ŋfiyaar na manjoonan kë ŋënwo na nin uko uloŋ ţi uhaaş. Ŋji ŋdoonaan pdo bnuura ţi iko bŧi. \v 19 Dñehanan na uhaaş naan bŧi nañehandëraan nhil nŧaran ŧaran nkak du an. \s1 Pñehan \p \v 20 Dñehan Naşibaţi anjaaŋ ajoobënţën ŋhaaş, annaţanuŋ ţi pkeţ Ajugun Yeŧu nayafan naweek, wi aţeŋanaanuŋ bhoŋar bi mnţo na pñaakul pantuliiŋ, \v 21 aţënkan naka iko bŧi innuuriiŋ nahilna pdo uko wi aŋaluŋ. Dñehan Naşibaţi ado nja ŋlila wi ŋwooŋ ţi ploolan na Yeŧu *Kriŧtu. Nawulën ŋdëmana te mnţo! Uwo haŋ. \p \v 22 Bayiţ naan ţi *Kriŧtu, dkooţan namiir uţup wi nţupanaŋ wi kaţaŋnan ; na manjoonan, uţamëñi. \p \v 23 Dŋal name kë bawutan Timote ayiţ nja. Woli aŧar aban, kabi na a pwinan. \p \v 24 Nawulaan mboş banwooŋ ţi kadun ki nan bŧi na bañaaŋ bŧi banwooŋ biki Naşibaţi. \p Bayiţ nja biki Itali bawulan mboş. \p \v 25 Dñehan Naşibaţi awulan an bŧi bnuura.