\id GEN \ide UTF-8 \h UJUNI \toc1 Ujuni \toc2 Ujuni \toc3 Uju \mt1 Ujuni \is1 Uţup ujuni \ip Ulibra uŧeek wi Uţup wi Naşibaţi katim ki wa kawo « Ujuni » ţiki uji uţiiniyaan ujuni wi umundu, na iko bŧi inwooŋ abot aţiiniyaan pntaali pi Iŧrayel panwooŋ pi Naşibaţi. Kafah 1 te 11: Hum di ñaaŋ akdooŋ kadoo kame umundu wi ŋwooŋ wi? In awooŋ ñaaŋ? We uwooŋ ulempul këme we ukaaŋ kë abi ţi umundu? We ukaaŋ kë bañaaŋ baji baban ţuŋ kawo ţi pŋom na bkujar na ugut? We uhinanuŋ kapënan uko mënţ? Iko mënţ yi yi kafah kaŧeek ki ulibra ujuni wi kakdooŋ na pŧeem. Ñiinţ na Ñaaţ jibi baţakadiiri (1-2); pgar pi bagaruŋ na Naşibaţi (3); Kayin na Abel (4) Nowe ţi wal wi uşubal uweek (6-9); Katoh kaweek ki ŋşoobra ki Babel (11). Iko impiiŧuŋ ţi, ñaaŋ aanhil kaţup bnuura wal wi iţëpuŋ na manjoonan jibi bañaaŋ bajën bajaaŋ bado hënkuŋ. Ifah 12 te 50 ikakalëş jibi Naşibaţi akţijuŋ umundu mbuur wi aduuŋ bantohi baŧeek biki Iŧrayel bado kalempara : Abraham (12.1–25.18), anwooŋ ñaaŋ anfiyaaruŋ bnuura abot aji ţaş Naşibaţi awo i bañaaŋ bado katen ţi a. Iŧaak awooŋ abukul. Ababul Yakob (25.19–36.43) i i babiiŋ aţu katim ki Iŧrayel. Yoŧef (37.1–50.26) anwooŋ aloŋ ţi babuk Yakob, abiiŋ ado kë Yakob na babukul bandukiiŋ na babuk baka bŧi kë baya afëţ du Ejiptu. Ulibra ujuni uwo duna pjukan ţi uko wi Naşibaţi adoluŋ. Ujunna aţup kë Naşibaţi apaşuŋ umundu, kë uko mënţ ukdiiman mndëm mi wa, kë umundu bŧi uşë wo ţi iñen yi Naşibaţi, ul akşihuŋ wa. Ulibra ubaana ţi kahoŋ ki Naşibaţi ahoŋuŋ aji ado katen pntaali pi nul. Du ujuni te uba ulibra wi, Naşibaţi awooŋ i bakţiiniyaanuŋ: Ado kë bañaaŋ bame a, aji wayëş, aji ţoŋ kabot kaţënk pntaali pi nul, aji boman iko bŧi yi pntaali pi nul. Kë aşë ji ŋal bañaaŋ bafiyaara bakuţ bafiyaar kahoŋ ki ahoŋuŋ, bado kaţaş uko wi aţuuŋ pdo na bgah bi nul. Ulibra wi ujej idolade yi unjon yi Iŧrayel kadolna bañaaŋ bayikrën bnuura hum di pntaali mënţ pabiiŋ awo ţi pfiyaar, jibi padoluŋ kë pfiyaar mënţ paliinŧ abot ajoonan. \c 1 \s1 Upaşa umundu \p \v 1 Du ujuni Naşibaţi apaş baţi na mboş. \p \v 2 Kë mboş manşë wo mnjinţ kë nin ukoolan uunwo ţi ma, bdëm bawun bnjiir, kë uyook umpënnuŋ du Naşibaţi uşë fuuţ ţi meel duuţ. \p \v 3 Naşibaţi aji wal mënţ: « Bjeehi bawoon » kë bjeehi bawoo. \v 4 Naşibaţi awin kë bjeehi banuuraa, aşë paţëş bjeehi na bdëm. \v 5 Naşibaţi adu bjeehi aji « unuur » adu bdëm « uŧejan. » Utaakal uwoo, nfa kë mankuţ awo : unuur mënţ uwooŋ uŧeek. \p \v 6 Kë Naşibaţi aşë ji : « Uko uloŋ unnaamuŋ ji kanjan uwoon ţi pŧoof pi meel, upaţëşaan ma » kë uwo haŋ. \v 7 Naşibaţi ado uko mënţ kë upaţëş meel, kë mloŋ manwo ţi uţeeh kë mnloŋ manwo du bko duuţ. \v 8 Naşibaţi adu uko mënţ aji « baţi. » Utaakal uwoo, nfa kë mankuţ awo : unuur mënţ uwooŋ utëbanţën. \p \v 9 Kë Naşibaţi aşë ji : « Meel manwoon ţi baţi uţeeh manţonkandërën ţi dko dloolan, pkay pakuţ papën pawinana » kë uwo haŋ. \v 10 Naşibaţi adu dko dkay aji « mboş » aşë du dko di meel « bdëk. » Naşibaţi awin kë uko mënţ unuura. \v 11 Naşibaţi aji : « Mboş mambukan ujaagal, ugof bŧi na mnko bŧi. Uko undoli uko wi ukdooŋ kabuk udo kawo na uhiib këme mbuk » kë uwo haŋ. \v 12 Mboş kë mambuk ujaagal, ugof bŧi na mnko bŧi. Ujaagal unwooŋ, uji uwo na kanaamare ki wa, bgof banwooŋ baji bawo na kanaamare ki ba, bko bandooŋ kawo na kanaamare ki ba ; uko undoli uji uwo na mbuk këme uhiib. Naşibaţi awin kë uko mënţ unuura. \v 13 Utaakal uwoo, nfa kë mankuţ awo : unuur mënţ uwooŋ uwajanţën. \p \v 14 Naşibaţi kë aşë ji : « Iko iloŋ inkdooŋ kajeehan iwoon du baţi duuţ ipaţëşaan unuur na uŧejan! Idoon kadiiman wal wi ŋfeŧtu, ŋnuur, na ŋşubal ; \v 15 iwoon du baţi duuţ ido kajeehan mboş! » kë uwo haŋ. \v 16 Naşibaţi ado iko itëb iweek injaaŋ ijeehan, uweek uji upën kaşih na nfa te utaakal, umpoţi kapën kaşih na uŧejan. Ado kak ŋjah. \v 17 Naşibaţi aţu ya du baţi duuţ ido kajeehan mboş, \v 18 ido kaşih pnak na uŧejan, ipaţëşaan bjeehi na bdëm. Naşibaţi awin kë uko mënţ uwo unuura. \v 19 Utaakal uwoo, nfa kë mankuţ awo : unuur mënţ uwooŋ ubaakanţën. \p \v 20 Kë Naşibaţi aşë ji : « Meel manŧum ŋko, ŋkaŧ ŋabot ŋado kayiţ du baţi, ţi mboş duuţ! » \v 21 Naşibaţi apaş ŋko ŋweek ŋyibanaan ŋi bdëk na ŋko ŋanwooŋ ţi meel bŧi kë ŋaŧum maakan, akak apaş ŋkaŧ bŧi. Naşibaţi awin kë uko mënţ uwo unuura. \v 22 Naşibaţi awul ŋa bnuura aji : « An ŋko ŋi meel, kabuk kajoobëţ na an, nabuk maakan naŧuman meel mi idëk. Kë an ŋkaŧ, nabukan naŧuman mboş! » \v 23 Utaakal uwoo, nfa kë mankuţ awo : unuur mënţ uwooŋ uñeenanţën. \p \v 24 Naşibaţi aji : « Mboş manwulan ŋko bŧi : Ŋnŧaam ŋi katoh, ŋko ŋmpoţi na ŋko ŋi uţeeh bŧi » kë uwo haŋ. \v 25 Naşibaţi ado ŋko ŋi uţeeh bŧi, ŋnŧaam ŋi katoh bŧi na ŋko ŋmpoţi bŧi. Naşibaţi awin kë uko mënţ unuura. \p \v 26 Naşibaţi aji : « Nawulan ŋdo ñaaŋ anaamun, awo ji un, aşih ŋţëb ŋi bdëk, ŋkaŧ ŋi baţi, ŋnŧaam ŋi katoh, na ŋko bŧi ŋanjaaŋ ŋapula ţi mboş. » \q1 \v 27 Naşibaţi apaş bañaaŋ kë banaam na a : \q2 bapaşana anaam na Naşibaţi, \q2 apaş baka kë bawo ñiinţ na ñaaţ. \p \v 28 Naşibaţi awul baka bnuura aji : « Kabuk kajoobëţ na an, nabukan maakan, naŧuman mboş nabot naşih ma. Naşihan ŋţëb ŋi bdëk, ŋkaŧ ŋi baţi na ŋko bŧi ŋanwooŋ ţi mboş. » \v 29 Naşibaţi aji : « Natenan, dwulan ujaagal unwooŋ na mbuk na uko wi ugof na mnko bŧi manjaaŋ mambuk nado kade. \v 30 Dwul kak iko mënţ ŋko bŧi ŋanwooŋ na uhefënţ: ŋnko bŧi ŋanwooŋ ţi mboş, ŋkaŧ bŧi ŋi baţi na ŋko bŧi ŋankmpuliiŋ ţi mboş. Dwul ya ŋa ŋado kade » kë uwo haŋ. \v 31 Naşibaţi aten uko bŧi wi adoluŋ aşë win kë uwo unuura. Utaakal uwoo, nfa kë mankuţ awo : unuur mënţ uwooŋ upaajanţën. \c 2 \nb \v 1 Hënk di di Naşibaţi abaaŋ ppaş baţi na mboş na iko bŧi inwooŋ da. \v 2 Unuur uţënk paaj na uloŋ uţënk kë Naşibaţi aba ulempul. Anoorfën unuur mënţ wi adoluŋ ulempul bŧi aba. \v 3 Naşibaţi adëman unuur uţënk paaj na uloŋ akuţ ado wa kë uyimani, ţiki anoorfën unuur mënţ wi abaaŋ ppaş iko bŧi. \s1 Naşibaţi aţak ñiinţ na ñaaţ \p \v 4 Kë hënk di di *Yawe Nawat Kabuka apaşuŋ baţi na mboş. Ţi wal wi Naşibaţi Nawat Kabuka apaşuŋ mboş na baţi, \v 5 nin ugof na ujaagal uloŋ uundobi may may ţi mboş, ţiki Naşibaţi Ajugun aandobi do uşubal kë uşub ţi ma, kë nin ñaaŋ aankak awo, ankjaari ma. \v 6 Kë meel manşë ji mampënna ţi ukumpëş uloŋ katulan mboş bŧi. \v 7 Wi wi Naşibaţi Ajugun aţakuŋ ñaaŋ na ufuuş wi mboş, afuuţ ţi iyiş yi nul uhefënţ wi ubida, kë akak ñaaŋ ankhefënţuŋ. \p \v 8 Naşibaţi Nawat Kabuka aŧepi uwoorta du umbaŋ wi umayar unuur ţi uŧaak wi Eden aşë ţu da ñaaŋ i aţakuŋ. \v 9 Naşibaţi Nawat Kabuka anaţan ţi mboş mnko bŧi manuuriiŋ bten abot alil. Akak anaţan ţi uwoorta bko bi ubida na bko bmeeni bnuura na buţaan. \p \v 10 Bdëk bloŋ bapënna Eden abi atulan uwoorta, aşë paţşëraan da, ado itant ibaakër. \v 11 Kaŧeek katim ki ka kawo Pişon : kafooy uŧaak wi Hawila bŧi, unwooŋ na wuuru, \v 12 wuuru mënţ uwo ujinţ piş. Uŧaak mënţ uwo kak na bko bloŋ banjaaŋ babomanaan mnkulan bi bajaaŋ bado bdeliyum, na mnlaak mpoţi mnloŋ mannuuriiŋ maakan aji manuur abot atam preeş ji wuuru, mi bajaaŋ bado koralin. \v 13 Katëbanţën katim ki ka kawo Gihon : Kafooy uŧaak wi Kuş bŧi. \v 14 Kawajanţën katim ki ka kawo Tigrë: Kawo du umayar unuur wi uŧaak wi Aşuur. Kabaakanţën katim ki ka kawo Ëfrat. \p \v 15 Naşibaţi Nawat Kabuka aţu ñaaŋ ţi uwoorta wi Eden ado kajaar wa abot ado kayeŋ wa. \v 16 Naşibaţi Nawat Kabuka aţiini na a wal mënţ aji : « Ihinan kade mnko bŧi mi uwoorta, \v 17 kë bko bi pme bnuura na buţaan iinkde ba, ţiki unuur wi ikdeeŋ ba, ikeţ. » \p \v 18 Naşibaţi Nawat Kabuka aji wal mënţ: « Uunnuura ñaaŋ awo aloolan. Dwo kado naţënka, annaamuŋ na a. » \v 19 Naşibaţi Nawat Kabuka akak ajej mboş abomanaan ŋko ŋi uţeeh bŧi na ŋkaŧ ŋi baţi bŧi, aşë ţij ŋa ñaaŋ, katen itim yi akţuuŋ ŋa : undoli uwo kawo katim ki ñaaŋ akţuuŋ wa. \v 20 Kë ñaaŋ awul ŋnŧaam ŋi katoh bŧi itim na ŋkaŧ bŧi na ŋko ŋi uţeeh bŧi. Nin uloŋ unnnaamuŋ na a, unhinanuŋ kaţënka na manjoonan uunwoo. \v 21 Wal mënţ, kë Naşibaţi Nawat Kabuka aşë ţu ñiinţ bŋoy bweek. Wi akŋoyënţuŋ, kë aşë pënan kamoh kaloŋ ki kanŧaagan aşë tuh dko di apënanaanuŋ ka. \v 22 Wi wi aşaaŋ ajej kamoh mënţ aţakna ñaaţ aşë ţija ñiinţ. \p \v 23 Kë ñiinţ aşë wuuhar aji : \q1 « Yoow, byaaş bi kamoh ki imoh yi naan ka, \q2 pñaak pi naan pa. \q1 Adu'ana ñaaţ, \q2 ţiki apënna ţi ñiinţ\f + \fr 2:23 \fr*\fq Adu'ana ñaaţ ţiki apënna ţi ñiinţ: \fq*\ft Ţi uhebërë ñiinţ awo \ft*\fq Iş \fq*\ft kë ñaaţ awo \ft*\fq Işa.\fq*\f*! » \p \v 24 Waŋ ukaaŋ kë ñiinţ akluŋ kaduk aşin na anin kanaakiir na aharul, bakak ñaaŋ aloolan. \v 25 Kë bukal batëb bŧi, ñiinţ na ñaaţ başë wo byişu, kë nin aloŋ aankowa aŧënţul. \c 3 \s1 Adam na Ewa badookana du uwoorta wi Eden \p \v 1 Upula ubi wo unkguuradaanuŋ ţi ŋko ŋi uţeeh bŧi ŋi Naşibaţi *Nawat Kabuka apaşuŋ. Uji na ñaaţ: « Kë Naşibaţi aji nawut kade nin pko ploŋ ţi mnko mi uwoorta? » \p \v 2 Kë ñaaţ aŧeema aji : « Ŋhinan kade mnko mi uwoorta. \v 3 Kë bko banwooŋ ţi pŧoof pi uwoorta, Naşibaţi aji ŋkeţ woli ŋban ba, këme ade ba. » \p \v 4 Kë upula uŧeema aji : « Nin! Naankkeţ! \v 5 Naşibaţi ame kë unuur wi nakdeeŋ bko mënţ, këş ki nan kahaabëşa naşë nawo ji a\f + \fr 3:5 \fr*\fq Nawo ji a : \fq*\ft Baloŋ baji başibaţi.\ft*\f*, name bnuura na buţaan. » \p \v 6 Ñaaţ awin kë bko baka plil pde, anuura ţi këş, abot awo bko banjaaŋ bawul uşal unŧuŋa. Amar wal mënţ pko ploŋ ţi bko mënţ ade, akak awul ayinul, anwooŋ na a, kë adee. \v 7 Wal mënţ kë këş kaşë haabëşa na baka kë bame hënkuŋ kë bawo byişu. Bajej itoh yi bko bi bajaaŋ bado bfig aşiir awunna ŋleef. \p \v 8 Na utaakal, uyook ulil ukob, kë Naşibaţi Nawat Kabuka aşë pën ptar ihoţ, ñiinţ na ñaaţ baŧiinka aşë mena ţi mnko mi uwoorta. \v 9 Naşibaţi Nawat Kabuka adu ñiinţ aji : « Iwo ţuŋ ba? » \p \v 10 Kë aŧeema aji : « Dŧiink kë ikpoş ţi uwoorta kë nlënki ţiki dwo byişu, aya amena. » \v 11 Kë akak aji na a : « In aţupiiŋ aji iwo byişu? Ikeer ade bko bi nneenaniiŋ pde! » \p \v 12 Kë ñiinţ aji na a : « Ñaaţ i iţuuŋ kë añogën amaruŋ pko ţi bko buŋ awulën, kë ndee! » \v 13 Kë Naşibaţi Nawat Kabuka aşë ji na ñaaţ: « we wi idoluŋ hënk? » Kë aŧeem aji : « Upula uguurnuŋ, kë nde ba. » \v 14 Kë Naşibaţi Nawat Kabuka aşë ji na upula : « Jibi idoluŋ uko mënţ, \q1 Ikfëpaniiŋ ţi ŋnŧaam ŋi katoh bŧi \q2 na ŋko ŋi uţeeh bŧi. \q1 Ido kapoşna kayiŋ kabot kade mboş \q2 ŋnuur bŧi ŋi ubida wi nu. \q1 \v 15 Dţu bşoorad ţi iwi na ñaaţ, \q2 ţi pntaali pi nu na pi nul. \q1 Baluŋ kanantlu bkow, \q2 kë iwi, iluŋ katib baka ţi pşoñ. » \p \v 16 Naşibaţi Nawat Kabuka akak aji na ñaaţ: \q1 « Dluŋ kaţu'u ţi unoor uweek woli ibuk, \q2 iluŋ kahaj woli ibuk. \q1 Uŋal wi nu uluŋ kado kawuuku du ayinu \q2 ado kaţu'u pdo uko wi aŋaluŋ. » \p \v 17 Naşibaţi Nawat Kabuka aji na ñiinţ: \q1 « Jibi iŧiinkuŋ uţup wi aharu, \q2 ade bko bi mbiiŋ aneenanu pde, \q2 iţu mboş manfëpana! \q1 Ido kaji khaj maakan kaba kahinan kapënan ţi ma uko ude \q2 ŋnuur bŧi ŋi ubida wi nu. \q1 \v 18 Mboş mando kawulu iyiw, \q2 ibot ido kade ŋdeey ŋi uţeeh. \q1 \v 19 Ujënk wi nu \q2 wi wi ikluŋ kado kadeena \q1 te wal wi ikluŋ kakak du mboş mi ipënnuŋ \q1 ţiki iwo ufuuş \q2 akuţ aluŋ kakak du ufuuş. » \p \v 20 Adam, ñiinţ, aţu aharul katim ki « Ewa\f + \fr 3:20 \fr*\fq Ewa : \fq*\ft Ţi uhebërë uwooŋ \ft*\fq Najeb.\fq*\f* » ţiki awooŋ anin bañaaŋ bŧi. \p \v 21 Naşibaţi Nawat Kabuka ado Adam na aharul imişa yi injan awoharan baka. \v 22 Wi wi aşaaŋ aji : « Hënkuŋ ñaaŋ akak ji nja, kame bnuura na buţaan! Awutan hënkuŋ katar kañen, kamar kak ţi bko bi ubida kakaana ubida wi mnţo! » \v 23 Kë Naşibaţi Nawat Kabuka aşë dooka ţi uwoorta wi Eden ado kajaar mboş mi bapënanaanuluŋ. \v 24 Wi adookuluŋ aşë ţu ŋwanjuŧ ŋi bajaaŋ bado kerubim kë ŋakyeŋ du umbaŋ wi umayar unuur wi uwoorta, na kakej ki bdoo kankdoluŋ ji kabëntabën, kayeŋna bgah byaani du bko bi ubida. \c 4 \s1 Kayin afiŋ Abel \p \v 1 Wi iko yaŋ iţëpuŋ, Adam ameer na Ewa aharul ; kë awo na kayiŋ, abuk Kayin\f + \fr 4:1 \fr*\fq Kayin : \fq*\ft Katim ki kanaam kadu'are na \ft*\fq pka.\fq*\f* aşë ji : « *Yawe Nawat Kabuka ado kë mbuk ñiinţ » \v 2 Akak abuk napoţ ñiinţ, Abel. \p Abel awo nayafan, kë Kayin aşë wo najaar. \v 3 Wi bayaaŋ aban ţuŋ, kë Kayin aşë ţij ŋdeey ŋi apënanaanuŋ ţi mboş aţeŋan Nawat Kabuka. \v 4 Abel ul kak, kë apënan ŋloŋ ţi ŋnŧaam ŋambukiiŋ uŧeek ţi batani bi nul aţu na mniir mi ŋa aţeŋanaan Nawat Kabuka. Kë Ajugun adi bţeŋan bi Abel, \v 5 aşë wo aandi bi Kayin. Kë Kayin aşë deebaţ maakan, kaara kë daţoñara na a. \p \v 6 Nawat Kabuka aji na Kayin wal mënţ: « we ukaaŋ kë ideebaţi, kë kaara di nu dabot aţoñara ba? \v 7 Woli ido hënkuŋ uko unnuuriiŋ, iinkhil kadeeŋ bkow i? Kë woli ido uko unwooŋ uunnuura, buţaan daji dabop ţi plëman pi nu ji uko wi uţeeh unjoţuŋ kado na pwatu. Kë işë wo i kawat da. » \p \v 8 Kayin kë aşë ji na Abel aţa'ul : « Biin ŋya uţeeh\f + \fr 4:8 \fr*\fq Biin ŋya uţeeh : \fq*\ft Dko di daanwo ţi ulibra uŧeek.\ft*\f*. » Kë wi bawooŋ du uţeeh, kë Kayin aşë dëpa ţi Abel afiŋ. \p \v 9 Nawat Kabuka aji na Kayin : « Abel aţa'u awo ţuŋ ba? » Kë aŧeem aji : « Mëmmee. Dwo nayeŋ i aţa'naan i? » \v 10 Kë Nawat Kabuka akak aji na a : « we wi idoluŋ ba? Dŧiink pñaak pi aţa'u du mboş kë pakhuuran abi ţi nji ala nlukana. \v 11 Hënkuŋ, ifëpanaa, adookana ţi mboş manhaabëşuŋ mntum adaan pñaak pi aţa'u i ifiŋuŋ. \v 12 Ukaaŋ kë woli ijaar, mboş maankak awulu ŋdeey : ido kañaay ñaay na umundu. » \p \v 13 Kë Kayin aşë ji na Nawat Kabuka : « Kakob ki katam maakan pa nji. \v 14 Idookën nţa ţi mboş mnuura, kë nwoyi kamena kaya kalowu ; kado kañaay ţi umundu, ñaaŋ awinënle afiŋën. » \v 15 Nawat Kabuka kë aşë ŧeema aji : « Nin, woli ñaaŋ afiŋu, bañaaŋ paaj na aloŋ bakfiŋaniiŋ pa plukanu. » Wi wi Nawat Kabuka aşaaŋ aţu uko uloŋ ţi Kayin unkţuuŋ ñaaŋ awinale awut kafiŋa. \v 16 Kë hënk di ayaaŋ alow Nawat Kabuka, afëţ du uŧaak wi Nod unwooŋ du umayar unuur wi Eden. \s1 Pntaali pi Kayin \p \v 17 Kayin ameer na aharul, kë awo na kayiŋ abuk Henok. Kayin awo wal mënţ ţi pniw ubeeka, kë hënk di aţuuŋ wa katim ki abukul Henok. \v 18 Henok awooŋ aşin Irad, kë Irad awo aşin Mehuyahel, kë Mehuyahel awo aşin Metuŧayel, kë Metuŧayel awo aşin Lamek. \p \v 19 Lamek aniim baaţ batëb, aloŋ awo katim ki Adah, kë natëbanţën awo Ŧilah. \v 20 Adah abuk Yabal ; awooŋ aşin banjaaŋ bafëţ ţi iloona kabot kayafan. \v 21 Katim ki aţa'ul kawo Yubal ; awooŋ aşin banjaaŋ bakob uko unnaamuŋ ji bnŧuni wi bajaaŋ bado « harpe » kabot kaŧeen. \v 22 Ŧilah kak abuk napoţ ñiinţ i katim ki Tubal Kayin, anwooŋ ateem baţak bŧi banjaaŋ baboman iko ijul injaaŋ ilofar. Aţa Tubal Kayin ñaaţ awo katim ki Naamah. \p \v 23 Lamek aji na baharul : \q1 « Adah na Ŧilah, naŧiinkaan ; \q2 bahar Lamek, nawatan ibaţ. \q1 Dfiŋ ñiinţ, ţiki bakobën awuran \q2 Aa, dfiŋ naţaşa mënţ, ţiki baŧehanaan \q1 \v 24 Woli ñaaŋ afiŋ Kayin, bañaaŋ paaj na aloŋ \q1 bakfiŋaniiŋ kalukanaana, \q2 kë woli ñaaŋ afiŋ Lamek, bañaaŋ iñeen-paaj-na-aloŋ na paaj na aloŋ (77) \q2 bakfiŋaniiŋ kalukanaana. » \p \v 25 Adam akak ameer na aharul kë abuk napoţ ñiinţ, kë Ewa aţu'a katim ki Ŧet aşë ji : « Wi Kayin afiŋuŋ Abel, kë Naşibaţi aşë wulën napoţ ñiinţ i. » \v 26 Ŧet ul kak kë abuk napoţ ñiinţ, aţu'a katim ki Enoş. Wal mënţ wi wi bañaaŋ bajunuŋ pdëman Naşibaţi kadola *Nawat Kabuka\f + \fr 4:26 \fr*\fq Wi wi bañaaŋ bajunuŋ pñehan Nawat Kabuka : \fq*\ft bapiiŧ ţi ŋlibra ŋloŋ aji : \ft*\fq wi wi bañaaŋ bajunuŋ pñehan Naşibaţi aji badu'a kaji Nawat Kabuka.\fq*\f*. \c 5 \s1 Pntaali pi Adam te kaban du Nowe na babukul \p \v 1 Uko umpiiŧaniiŋ ţi pntaali pi Adam wii wi : unuur wi Naşibaţi aţakuŋ ñaaŋ, adola kë anaam na a. \v 2 Wal mënţ ado baka kë bawo ñiinţ na ñaaţ, awul baka bnuura, aşë ţu baka katim aji « Bañaaŋ. » \p \v 3 Wi Adam adoluŋ ŋşubal iñeen-week na iñeen ŋwajanţ (130), abuk napoţ anaamuŋ na a, aşë ţu'a katim ki Ŧet. \v 4 Wi Ŧet abukiiŋ, Adam akak ado ŋşubal iñeen-week bakreŋ (800) abot abuk bapoţ biinţ na baaţ. \v 5 Ŋşubal bŧi ŋi Adam adoluŋ ţi mboş ŋawo iñeen-week ŋyaaş kañeen-kaloŋ na iñeen ŋwajanţ (930). Wi wi aşaaŋ akeţ. \p \v 6 Wi Ŧet adoluŋ ŋşubal iñeen-week na kañeen (105) aşë buk Enoş. \v 7 Wi Enoş abukiiŋ, Ŧet akak aţo ŋşubal iñeen-week bakreŋ na paaj na uloŋ (807), abot abuk biinţ na baaţ. \v 8 Ŋşubal bŧi ŋi Ŧet adoluŋ ţi mboş ŋawo iñeen-week ŋyaaş kañeen-kaloŋ na ŋşubal iñeen-na-ŋtëb (912). Wi wi aşaaŋ akeţ. \p \v 9 Wi Enoş akaaŋ ŋşubal iñeen kañeen-kaloŋ (90) aşë buk Kenan. \v 10 Wi Kenan abukiiŋ, Enoş akak aţo ŋşubal iñeen-week bakreŋ na iñeen-na-kañeen (815), abot abuk biinţ na baaţ. \v 11 Ŋşubal bŧi ŋi Enoş adoluŋ ţi mboş ŋawo iñeen-week ŋyaaş kañeen-kaloŋ na ŋşubal kañeen (905). Wi wi aşaaŋ akeţ. \p \v 12 Wi Kenan akaaŋ ŋşubal iñeen paaj-na-uloŋ (70) aşë buk Mahalalel. \v 13 Wi Mahalalel abukiiŋ, Kenan akak aţo ŋşubal iñeen-week ŋyaaş bakreŋ na ŋşubal iñeen ŋbaakër (840) abot abuk biinţ na baaţ. \v 14 Ŋşubal bŧi ŋi Kenan adoluŋ ţi mboş ŋawo iñeen-week ŋyaaş kañeen-kaloŋ na ŋşubal iñeen (910). Wi wi aşaaŋ akeţ. \p \v 15 Wi Mahalalel akaaŋ ŋşubal iñeen-paaj na kañeen (65) aşë buk Yered. \v 16 Wi Yered abukiiŋ, kë akak aţo ŋşubal iñeen week bakreŋ na ŋşubal iñeen ŋwajanţ (830) abot abuk biinţ na baaţ. \v 17 Ŋşubal bŧi ŋi Mahalalel adoluŋ ţi mboş ŋawo iñeen-week bakreŋ na ŋşubal iñeen kañeen-kaloŋ na kañeen (895). Wi wi aşaaŋ akeţ. \p \v 18 Wi Yered akaaŋ ŋşubal iñeen-week na iñeen paaj na ŋtëb (162) aşë buk Henok. \v 19 Wi Henok abukiiŋ, Yered akak aţo ŋşubal iñeen-week bakreŋ (800) abot abuk biinţ na baaţ. \v 20 Ŋşubal bŧi ŋi Yered adoluŋ ţi mboş ŋawo iñeen-week ŋyaaş kañeen-kaloŋ na iñeen paaj na ŋtëb (962). Wi wi aşaaŋ akeţ. \p \v 21 Wi Henok akaaŋ ŋşubal iñeen-paaj na kañeen (65), aşë buk Matuŧalem. \v 22 Wi Matuŧalem abukiiŋ, Henok awo na Naşibaţi aţaşa ŋşubal iñeen-week ŋyaaş ŋwajanţ (300) abot abuk biinţ na baaţ. \v 23 Ŋşubal bŧi ŋi Henok adoluŋ ţi mboş ŋawo iñeen-week ŋwajanţ na iñeen-paaj na kañeen (365). \v 24 Henok awo na Naşibaţi aţaşa kë Naşibaţi aşë jeja, bañaaŋ baankak awina, ţiki Naşibaţi aya na a. \p \v 25 Wi Matuŧalem akaaŋ ŋşubal iñeen-week na ŋşubal iñeen bakreŋ na paaj-na-uloŋ (187) aşë buk Lamek. \v 26 Wi Lamek abukiiŋ, Matuŧalem akak aţo ŋşubal iñeen-week ŋyaaş paaj-na-uloŋ na ŋşubal iñeen bakreŋ na ŋtëb (782) abot abuk biinţ na baaţ. \v 27 Ŋşubal bŧi ŋi Matuŧalem adoluŋ ţi mboş ŋawo iñeen-week ŋyaaş kañeen-kaloŋ na iñeen paaj na kañeen-kaloŋ (969). Wi wi aşaaŋ akeţ. \p \v 28 Wi Lamek akaaŋ ŋşubal iñeen-week na iñeen bakreŋ na ŋtëb (182) aşë buk napoţ ñiinţ. \v 29 Awul napoţ mënţ katim ki Nowe, ţiki aji : « I, akţuuŋ iñen yi nun inoorfën ulemp na unoor. Mboş mi Naşibaţi afëpuŋ manţuuŋ un ulemp na unoor mënţ. » \v 30 Wi Nowe abukiiŋ, Lamek akak aţo ŋşubal iñeen-week kañeen na ŋşubal iñeen kañeen-kaloŋ na kañeen (595). Abot abuk bapoţ biinţ na baaţ. \v 31 Ŋşubal bŧi ŋi Lamek adoluŋ ţi mboş ŋawo iñeen-week ŋyaaş paaj-na-uloŋ na ŋşubal iñeen paaj-na-uloŋ na paaj-na-uloŋ (777). Wi wi aşaaŋ akeţ. \p \v 32 Wi Nowe akaaŋ ŋşubal iñeen-week kañeen (500) aşë buk Şem, Ham na Jafet. \c 6 \s1 Kaţaafa ki uşubal uweek \p \v 1 Wi bañaaŋ bajunuŋ pŧum ţi mboş abot abuk bapoţ baaţ, \v 2 kë bañaaŋ biki baţi\f + \fr 6:2 \fr*\fq Bañaaŋ biki baţi : \fq*\ft Bapiiŧ aji babuk Naşibaţi : Baloŋ başal aji baţiiniyaan ŋwanjuŧ, baloŋ kak kë baji baţiiniyaan babuk başih. Kë baloŋ baji baţiiniyaan biki pntaali pi Ŧet.\ft*\f* başë win kë baaţ biki bañaaŋ bajën banuuraa, aniim biki baŋaluŋ. \v 3 Wi wi *Yawe Nawat Kabuka aşaaŋ aji : « Uhefënţ wi naan, wi nwuluŋ ñaaŋ uunkduka ţi a te mnţo ţiki awo ñaaŋ najën ; hënkuŋ ŋşubal ŋi nul ŋaankţëp iñeen-week na iñeen ŋtëb (120). » \p \v 4 Wal mënţ bañaaŋ baloŋ badëm maakan bamëgaţaan bawo ţi mboş ; badobi woha wo da wal wi bañaaŋ biki baţi babiiŋ ţi baaţ babuk bañaaŋ bajën abuk bapoţ na baka. Bukal bawooŋ ţfa bañaaŋ biki itim ipënaliiŋ. \p \v 5 Nawat Kabuka awin kë buţaan bi ñaaŋ akdoluŋ ţi mboş badëma adëm pya kë ñaaŋ abot aji bi ţu ţu uşal bŧi ţi pdo buţaan ŋnuur bŧi. \v 6 Nawat Kabuka adug umeli ţi uko wi aţakuŋ ñaaŋ, kë uhaaşul uwo ţi mnţëg mnweek. \v 7 Wi wi aşaaŋ aji : « Dpënan ţi mboş bañaaŋ biki nji nţakuŋ, na ŋnŧaam ŋi katoh, na ŋko ŋi uţeeh na ŋkaŧ, ţiki ddug umeli uko wi nţakari ŋa. » \v 8 Kë ñaaŋ aloŋ aşë wo, i Naşibaţi alilandëri, anwooŋ katim ki Nowe. \s1 Pboman upuur \p \v 9 Uko wi Nowe wii wi : \p Nowe abi wo ñiinţ naŧool ţi këş ki Naşibaţi abot aji ŧiinka ; awo na a aji ţaşa. Wal mënţ ul awohaŋ haŋ ţi bañaaŋ bŧi. \v 10 Nowe abuk bapoţ biinţ bawajanţ: Şem na Ham na Yafet. \v 11 Kë bañaaŋ biki mboş bŧi başë wuţ awo bado buţaan ţi këş ki Naşibaţi, mnŋot kë manŧum ţi mboş. \v 12 Naşibaţi aten mboş awin kë bañaaŋ bawuţi, ţiki bawo bŧi ţi pdo buţaan. \p \v 13 Kë Naşibaţi aşë ji na Nowe : « Dba na bañaaŋ bŧi na ŋko bŧi ţiki bañaaŋ bakaaŋ kë mnŋot manŧum ţi mboş. Dpënan baka keeri ţi mboş. » \p \v 14 Akak aji na Nowe : « Bomaan upuur pa iwi, upuur unkwooŋ uweek, wi ikbomanuŋ na impiñu inuura, ido imeeţ ţi wa, ikër wa ţi meeţ na bdig na uko unkneenanuŋ meel pţëp. \v 15 Hënk di di ikbomanuŋ upuur mënţ: udëm kado uko ji ŋmetër iñeen-week na iñeen ŋwajanţ (130m) kahaan kado ŋmetër iñeen ŋtëb na ŋtëb (22m), kadiilade kawo ŋmetër iñeen na ŋwajanţ (13m). \v 16 Doon bţuk ţi upuur bi kakujënţ kakwooŋ pŧoof pi umetër, ibot ido plëman pi wa pawo ţi kabaŋ, ido wa uka ŋşoobra ŋtëb aţu na uţeeh. \p \v 17 « Nji, dţij meel kado ma mampar maniink dko, kabaana na bañaaŋ na ŋko bŧi : nin uko uloŋ uunkduka ţi mboş kado kahefënţ. \v 18 Kë nji nşë do bhoŋar na iwi, luŋi ineej ţi upuur iwi na aharu na babuku, na bahar baka. \v 19 Ţi ŋko bŧi doon kaneejan ŋtëb ţi upuur ŋabuur na iwi ; ŋawoon ukaş na waaţ. \v 20 Ŋkaŧ, ŋnŧaam ŋi katoh na ŋko ŋi uţeeh bŧi ŋaluŋ kabi du iwi kado kawoona ŋtëb ŋtëb ukaş na waaţ kabuur na iwi. \v 21 Kë iwi, laan uko ude unwohaŋ bŧi ihank nakaana uko ude iwi na ŋko mënţ. » \p \v 22 Kë hënk di Nowe adoluŋ, ado uko wi Naşibaţi ajakuluŋ bŧi ado.\fig Upuur wi Nowe abomanuŋ|src="co00622c.TIF" size="col" copy="David C. Cook" ref="6.19-22"\fig* \c 7 \s1 Pneej ţi upuur \p \v 1 Kë *Yawe Nawat Kabuka aji na Nowe : « Neejan ţi upuur iwi na biki katohu bŧi, ţiki ţi bañaaŋ bŧi iwi ţañ iwooŋ naŧool ţi këş ki naan. \v 2 Ţi ŋko bŧi ŋanhilnuŋ pdo bţeŋan bi Naşibaţi, doon kajejna ŋtëb ŋtëb, ukaş na waaţ te ŋyaaş paaj-na-uloŋ. Kë ŋandukiiŋ, jejan ukaş na waaţ ţañ. \v 3 Jejan kak ŋkaŧ ŋi baţi, ukaş na waaţ ŋyaaş paaj-na-uloŋ, ŋko na ŋkaŧ ŋahilna ŋaniink mboş bŧi. \v 4 Ŋnuur paaj-na-uloŋ ŋaţëple, kado uşubal uşub ŋnuur iñeen ŋbaakër na ŋŧejan iñeen ŋbaakër, kawet ţi mboş bañaaŋ na ŋko bŧi ŋi nji ndoluŋ. » \v 5 Kë Nowe ado iko bŧi yi Nawat Kabuka ajakuluŋ ado. \p \v 6 Nowe aka ŋşubal iñeen-week ŋyaaş paaj (600) wi uşubal uweek ujotuŋ ţi mboş. \v 7 Aneej ţi upuur na aharul na babukul na bahar baka kabuurna meel mamparuŋ. \v 8 Ŋko ŋanhiluŋ pdolna bţeŋan bi Naşibaţi na ŋanwooŋ ŋaanhil pdolna ba, ŋkaŧ na ŋko ŋankpuliiŋ ţi mboş bŧi \v 9 ŋabi ukaş na waaţ aneej ţi upuur wi Nowe jibi Naşibaţi ajakuluŋ. \v 10 Wi ŋnuur paaj-na-uloŋ ŋaţëpuŋ kë uşubal uweek uşë jot. \p \v 11 Ţi unuur uţënk ŋnuur iñeen na paaj-na-uloŋ wi pli ptëbanţën pi uşubal wi Nowe akaaŋ ŋşubal iñeen-week ŋyaaş paaj (600), kë meel mnŧum maakan manwooŋ ţi mboş uţeeh manşë may, kë baţi bawo wo ji bahaabëşa haabëşa, kë meel manktula. \v 12 Uşubal uşub ţi mboş ado ŋnuur iñeen ŋbaakër na ŋŧejan iñeen ŋbaakër (40). \p \v 13 Unuur mënţ, Nowe, aharul na babukul Şem na Ham na Yafet na bahar baka kë başë neej na a ţi upuur. \v 14 Baneej na ŋnŧaam ŋi katoh, na ŋko ŋi uţeeh bŧi na ŋkaŧ bŧi na ŋko ŋmpoţi ŋankyiţuŋ bŧi. \v 15 Ŋko bŧi ŋankheefënţuŋ ŋabi ţi Nowe aneejna ŋtëb ŋtëb ţi upuur ; \v 16 kawo ukaş na waaţ jibi Naşibaţi abiiŋ ajaka. Wi wi Nawat Kabuka aşaaŋ adëŧ bgah. \p \v 17 Uşubal unşubuŋ wuŋ udo ŋnuur iñeen ŋbaakër ; kë meel mampar apel mboş aşë deeŋ upuur kë ukyaak. \v 18 Meel mampaya aŧum maakan, kë upuur uşë yaak aya, \v 19 mampaya ayaha ya adoo gur inkuŋ bŧi. \v 20 Mandoo ţëp inkuŋ ŋmetër paaj-na-uloŋ. \v 21 Wal mënţ kë bañaaŋ bŧi na ŋko bŧi ŋanwooŋ ţi mboş kë ŋaşë keţ: ŋkaŧ, ŋnŧaam ŋi katoh, ŋko ŋi uţeeh, na ŋko ŋmpoţi bŧi na bañaaŋ bŧi. \v 22 Nin uhefënţ uunkak aduka ţi mboş. \v 23 Hënk, kë Naşibaţi awet uhefënţ bŧi ţi mboş: bañaaŋ, ŋnŧaam ŋi katoh, ŋko ŋi uţeeh, na ŋko ŋmpoţi na ŋkaŧ, kë Nowe na bañaaŋ banwooŋ na a, aţu na ŋko ŋanwooŋ na baka ţi upuur ţañ babuuruŋ. \v 24 Meel mampar ado ŋnuur iñeen-week na iñeen-kañeen (150). \c 8 \s1 Ukay meel \p \v 1 Kë Naşibaţi aşë leş Nowe na ŋko ŋi uţeeh na ŋnŧaam ŋi katoh bŧi ŋanwooŋ na a ţi upuur. Ado kë uyook uyook ţi mboş, kë meel manjun pwala. \v 2 Kë meel mnŧum maakan manwooŋ ţi mboş uţeeh bŧi manşë ţañan ppën, kë baţi badëŧanaa, meel maankak atula. Kë uşubal uţañan pjot. \p \v 3 Meel manwala ntiinku ntiinku, hënk, wi ŋnuur iñeen-week na iñeen-kañeen (150) ŋaţëpuŋ kë manşë wala ; \v 4 te kë upuur udo hil anaţ du inkuŋ yi Arafat ţi unuur uţënk ŋnuur iñeen na paaj-na-uloŋ wi pli pţënk paaj na ploŋ. \v 5 Meel manwali'aara wala te pli pţënk kli iñeen. Ţi unuur uŧeek wi pli mënţ kë inkuŋ işë pën awinana. \p \v 6 Wi ŋnuur iñeen ŋbaakër ŋaţëpuŋ, kë Nowe aşë haabëş ujaneel wi adoluŋ ţi upuur, \v 7 aşë wutan untomaali. Uya, akak, ayoonk meel mankay ţi mboş. \v 8 Akak awutan ubalab ufaaŧal katenna me meel manwalaa. \v 9 Wi ubalab uwooŋ uunya win dko dţo, ţiki meel mangur mboş bŧi, uwugşa akak du Nowe du upuur. Nowe atar kañen, ayeenk wa aneejan ţi upuur meeţ. \v 10 Ayoonk ŋnuur paaj na uloŋ akak awutan wa kë upën ţi upuur. \v 11 Ukak na utaakal awo na katoh kahalu ki bko bi bajaaŋ bado bnoliwera ţi mntum! Nowe ame wal mënţ kë meel manwalaa. \v 12 Aţo kak ŋnuur paaj na uloŋ aşë wutan ubalab, kë wi uyaaŋ, uunkak abi. \p \v 13 Ţi unuur uŧeek wi pli pŧeek pi uşubal wi Nowe akaaŋ ŋşubal iñeen-week ŋyaaş paaj na uşubal (601), wi wi meel mankayuŋ ţi mboş. Nowe agurëş bţuk bi upuur ; aten, awin kë mboş manjun pkay. \v 14 Ţi unuur uţënk iñeen ŋtëb na paaj-na-uloŋ wi pli ptëbanţën, kë mboş manşë kay bŧi. \s1 Upën ţi upuur \p \v 15 Wal mënţ kë Naşibaţi aşë ji na Nowe : \v 16 « Pënan ţi upuur, iwi na aharu, na babuku na bahar baka. \v 17 Pënaan kak ŋko bŧi ŋanwooŋ na iwi, ŋkaŧ, ŋnŧaam ŋi katoh na ŋko ŋi uţeeh na ŋko ŋmpoţi. Ŋabukan maakan ŋaŧum ŋaniink mboş. » \v 18 Kë Nowe na aharul na babukul na bahar baka bapëni. \v 19 Ŋnŧaam ŋi katoh na ŋko ŋi uţeeh na ŋko ŋmpoţi na ŋkaŧ bŧi ŋapën ţi upuur, awo kabuka na kabuka. \p \v 20 Wi wi Nowe aşaaŋ ado *bliit bi mngur pa *Nawat Kabuka, ajej ŋloŋ ţi ŋko na ţi ŋkaŧ bŧi ŋanhiluŋ pdolna Naşibaţi bţeŋan afiŋara, atër ŋa kë ŋayik bŧi.\fig Bliit bi mngur|src="hk00251c.tif" size="col" copy="Horace Knowles" ref="8.20"\fig* \v 21 Yawe Nawat Kabuka aŧiink pţëkën plil aşë ji ţi uşalul : « Bañaaŋ baankak ado nfëp mboş. Uwo manjoonan kë ŋhaaş ŋi baka ŋawuţna du kpoţ ; kë nşë wo mënkak aŧok bañaaŋ na ŋko bŧi jibi ndoluŋ. \q1 \v 22 Te wi mboş mankdooŋ kawoha wo, \q1 kajaar na kakit, \q1 ujonţ na uyikaj, \q1 kanuur na pti, \q1 pnak na uŧejan \q1 ido kawoha wo. » \c 9 \s1 Kahoŋ ki Naşibaţi \p \v 1 Naşibaţi awul Nowe na babukul bnuura bi nul aşë ji na baka : « Kabuk kajoobëţ na an, nabukan maakan, naŧuman mboş. \v 2 Ŋko ŋi mboş, ŋkaŧ na ŋko ŋmpoţi na ŋţëb ŋi bdëk, ŋul bŧi ŋado kaţi'an kakuţ kado kalënk ţi kadunan. Dwulan ŋa bŧi. \v 3 Jibi nwulanaŋ iko yuŋ yi ujaagal na mnko manjaaŋ mambuk, dkak awulan ŋko ŋuŋ bŧi nado kade. \v 4 Kë naşë wo naanwo kade uko na pñaak pi wa ţiki pñaak pawooŋ ubida. \v 5 Dkak aluŋ kaţu ñaaŋ këme uko unktuluŋ pñaak pi ñaaŋ uhepna ţi uko mënţ. Kabot kaţu ñaaŋ andoli aŧeem ţi ubida wi aŧënţul. \q1 \v 6 Naşibaţi aţak ñaaŋ \q2 kë anaam na a \q1 ukaaŋ kë ñaaŋ anktuluŋ pñaak pi aŧënţul, \q2 bakak atula pñaak. \m \v 7 Kë an, kabuk kajoobëţ na an, nabukan maakan ; naniink mboş, nabukan maakan. » \p \v 8 Naşibaţi aţiini wal mënţ na Nowe na babukul banwooŋ na a aji : \v 9 « Natenan, dhoŋan, an na kntaali ki nan te mnţo, \v 10 na ŋko bŧi ŋanwooŋ na iwi : ŋkaŧ, ŋnŧaam ŋi katoh na ŋko ŋi uţeeh, ŋko bŧi ŋampënuŋ ţi upuur na iwi, ŋko bŧi ŋanwooŋ ţi mboş, \v 11 kë mënkak ado uşubal uŧënţ wi kë mënkak ado meel manpar hënk manŧok uko bŧi unwooŋ na uhefënţ. Meel maankak abi kaŧok iko bŧi inwooŋ ţi mboş. » \p \v 12 Naşibaţi akak aji : « Uko unkdiimanuŋ kahoŋ ki nji ndoluŋ na an na ŋko bŧi ŋanwooŋ na an wii wi, kahoŋ kaŋ ddo ka kak na pntaali pi nu te mnţo. \v 13 Dţu kaŋaanan ki naan du baţi ki najaaŋ nado ki ubopal, kul kakdooŋ kayuuj kahoŋ ki nji ndoluŋ na umundu. \v 14 Woli dluŋ ado uşubal kë ujëni, kë kaŋaanan ki ubopal kapën awinana, \v 15 kaleş wal mënţ kahoŋ ki nji ndoluŋ na an na ŋko bŧi. Nin meel maankak apar jibi mamparuŋ kafiŋ uhefënţ ţi mboş. \v 16 Woli kaŋaanan ki ubopal kapën awinana du baţi, dwin ka, kaşë kaleş kahoŋ kanwooŋ kaankba ki nji Naşibaţi ndoluŋ na bañaaŋ bŧi na ŋko bŧi ŋanwooŋ ţi mboş. » \p \v 17 Hënk, kë Naşibaţi aji na Nowe : « Waŋ uwooŋ uko unkyuujuŋ kahoŋ ki nji ndoluŋ na bañaaŋ bŧi na ŋko bŧi ŋanwooŋ ţi mboş. » \s1 Babuk Nowe \p \v 18 Şem, Ham na Yafet babuk Nowe bampënnuŋ ţi upuur. (Ham awooŋ aşin Kanaan) \v 19 Bawajanţ bukuŋ bawooŋ babuk Nowe, kë ţi bukal di di bañaaŋ bŧi banfëţuŋ ţi mboş bawoonuŋ. \p \v 20 Nowe anwooŋ najaar, ado uţeeh aŧepi mnko manjaaŋ mandolna ubiñu. \v 21 Wi adaanuŋ ubiñu umpënuŋ ţi uţeeh mënţ, aşë kuj awohëş aduka byişu du kaloona ki nul meeţ. \v 22 Ham, aşin Kanaan, awin aşin kë awo byişu, aşë ya bdig aţup babuk aşin batëb bandukiiŋ. \v 23 Kë Şem na Jafet başë jej bayeti aţu ţi igaŋan yi baka aşë bot apoş poş akak ufeţ ado bi agur aşin baka. Baten umbaŋ wundu kahilna kawo baankwin aşin baka byişu. \p \v 24 Wi Nowe anaţiiŋ, kë ukuj ubaa, ame uko wi Ham nabaaşa i nul adoluŋ. \v 25 Wi wi aşaaŋ aji : \q1 « Kanaan afëpaniiŋ! \q1 Awo pa bamakul najuuk i bajuuk. » \p \v 26 Nowe akak aţiini aji : \q1 « Ddëman *Yawe Nawat Kabuka, Naşibaţi i Şem! \q1 Dñehan ajuuknţën Kanaan ţi ulemp, ado kalempar Şem. \q1 \v 27 Dñehan Naşibaţi ado Yafet abuk pntaali pŧum, padëm paka uŧaak uweek, \q1 dñehan kak babuk Yafet bafëţ na babuk Şem, \q1 babuk Kanaan babot bajuukëţ ţi ulemp bado kalempar babuk Yafet na Şem. » \p \v 28 Wi uşubal uweek na meel mamparuŋ ŋaţëpuŋ, Nowe aţo ŋşubal iñeen-week ŋwajanţ na ŋşubal iñeen kañeen (350). \v 29 Ŋşubal bŧi ŋi Nowe adoluŋ ţi mboş ŋawo iñeen-week kañeen-kaloŋ na ŋşubal iñeen kañeen (950), wi wi aşaaŋ akeţ. \c 10 \s1 Pntaali pampënnuŋ ţi babuk Nowe \p \v 1 Pntaali pi bi Şem, Ham na Yafet babuk Nowe babukuŋ wi uşubal uweek ubaaŋ pii pi. \s1 Babuk Yafet \p \v 2 Babuk Yafet biinţ bawo : Gomer, Magog, Maday, Yawan, Tubal, Moşek na Tiraŧ. \v 3 Kë babuk Gomer biinţ bawo : Aşkenaŧ, Rifat, Togarma. \v 4 Kë biki Yawan bawo : Elişa, Tarşiş, Kitim na Dodanim. \v 5 Du bukal di di bañaaŋ banwayşëruŋ afëţ añog idëk bawoonuŋ. Bukuŋ bawooŋ babuk Yafet, baji bawayşër kawo bandoli na pntaali pi baka na uŧaak wi baka na uţup wi baka. \s1 Babuk Ham \p \v 6 Babuk Ham biinţ bawo : Kuş, Mişrayim, Put na Kanaan. \v 7 Kë biki Kuş bawo : Ŧeba, Hawila, Ŧabta, Raama, na Ŧabteka. Kë biki Rama bawo : Şeba na Dedan. \p \v 8 Kuş akak abuk Nemrod ambiiŋ awo naşih naŧeek ţi mboş. \v 9 Abi wo najan naweek ţi kadun ki Naşibaţi, ukaaŋ kë baji baji : « Awo ji Nemrod, najan naweek ţi kadun ki Naşibaţi. » \v 10 Ŋbeeka ŋanwoonuŋ ŋweek ţi dko di aşihuŋ ŋawo Babel, Erek, Akad na Kalneh du uŧaak wi Şineyar\f + \fr 10:10 \fr*\fq Şineyar : \fq*\ft Babel.\ft*\f*. \v 11 Du uŧaak mënţ di di Nemrod apënnuŋ aya te Aşuur aşë niw Niniwe na Rehobot-Ir, na Kalah. \v 12 Akak aniw Reŧen ţi pŧoof pi Niniwe na ubeeka uweek wi Kalah. \p \v 13 Mişrayim awooŋ aşin bañaaŋ biki Lud, biki Anam, biki Lehab, biki Naftuh, \v 14 na biki Patroŧ, na biki Kaŧluh na biki Kaftor [di *bafiliŧteŋ bapënnuŋ]. \p \v 15 Kanaan awooŋ aşin bañaaŋ biki Ŧidoŋ, anwooŋ abukul naŧeek. Abot awo aşin bahitit, \v 16 na Bayebuŧit, Bahamorit, Bagirgaşit, \v 17 Bahiwit, Barkit, Baŧinit, \v 18 Barwadit, Baŧemarit, Bahamatit ; wi wi kntaali ki Kanaan kaşaaŋ awayşër. \v 19 Uŧaak wi Kanaan upënna Ŧidoŋ, aya umbaŋ wi Gerar, te Gaŧa, abot ayeenk du Ŧodom na Gomora na Adma na Şeboyim te aban du Leşa. \p \v 20 Bukuŋ bawooŋ babuk Ham, baji bawayşër kawo bandoli na pntaali pi baka na uŧaak wi baka na uţup wi baka. \s1 Babuk Şem \p \v 21 Şem ţmak Yafet akak abuk bapoţ biinţ. Ul awooŋ ateem babuk Eber na pntaali pi baka bŧi. \p \v 22 Babuk Şem biinţ bawo : Elam, Aşur, Arpakşad, Lud, Aram. \v 23 Biki Aram bawo : Uş, Hul, Geter na Maş. \v 24 Arpakşad abuk Şelah, kë Şelah abuk Eber. \v 25 Eber abuk bapoţ biinţ batëb : naŧeek awo katim ki Peleg\f + \fr 10:25 \fr*\fq Peleg : \fq*\ft Ţi uhebërë dawooŋ \ft*\fq pwayşër.\fq*\f*, ţiki ţi wal mënţ wi wi bañaaŋ bawayşëruŋ ţi mboş. Aţa'ul awo katim ki Yoktan. \p \v 26 Yoktan abuk Almodad, Şelef, Haşarmawet, Yerah, \v 27 na Hadoram, Uŧal, Dikla, \v 28 na Obal, Abimayil, Şeba, \v 29 Ofir, Hawila, na Yobab : bukuŋ mënţ bŧi bawo babuk Yoktan. \v 30 Bafëţna ubeeka wi Meşa te adoo ban wi Şefar unwooŋ du inkuŋ inwooŋ du umayar unuur. \p \v 31 Bukuŋ bawooŋ babuk Şem, baji bawayşër kawo bandoli na pntaali pi baka na uŧaak wi baka na uţup wi baka. \p \v 32 Bukuŋ bawooŋ pntaali pi babuk Nowe, baji bawayşër kawo bandoli na pntaali pi baka na uŧaak wi baka. \p Du bukal di di bañaaŋ bajunnuŋ pwayşër aniink mboş wi uşubal uweek uţëpuŋ. \c 11 \s1 Katoh kaweek ki ŋşoobra ki Babel \p \v 1 Bañaaŋ bŧi ţi mboş baţup uţup uloolan. \v 2 Jibi bañaaŋ bakyaanţuŋ du umayar unuur, bawin dko dloŋ danwooŋ daanwo na inkuŋ du uŧaak wi Şineyar\f + \fr 11:2 \fr*\fq Şineyar : \fq*\ft Babel.\ft*\f* aya afëţ da. \v 3 Wal mënţ kë başë ŧiinkar aji : « Nawulën ŋdo induba yi ŋkjuŋuŋ ţi bdoo. Kë bajej induba mënţ na bnag bloŋ aniwna\f + \fr 11:3 \fr*\fq Bnag : \fq*\ft Ţi ŋwal mënţ baji baniwna mnlaak na bnag bloŋ bampaţuŋ na bi baniwnuŋ ţi.\ft*\f*. » \v 4 Bakak aji : « Nawulën ŋniw ubeeka na katoh kaweek ki ŋşoobra kankyaaŋ te du baţi! Hënk katimun kapënala, ŋkuţ ŋwo ŋënkwayşër kaniink mboş bŧi. » \p \v 5 Kë *Yawe Nawat Kabuka aşë wala ţi mboş pten ubeeka na katoh kaweek ki ŋşoobra ki bañaaŋ bajën bawooŋ ţi pniw, \v 6 aşë ji : « Nawin hënkuŋ! Bañaaŋ bŧi bawo baloolan, aţup uţup uloolan. Woli hënk di ulemp wi babaaŋ ajun jun uwooŋ, we ukluŋ kaneenan baka pdo uko wi baŋaluŋ? \v 7 Ŋwala hënkuŋ ŋhoŧan uţup wi baka bawut kado kaŧiinkar. » \p \v 8 Hënk di di Yawe Nawat Kabuka agaruŋ baka kë baya aniink mboş bŧi aţañan pniw ubeeka. \v 9 Uko waŋ ukaaŋ kë badu da aji Babel\f + \fr 11:9 \fr*\fq Babel : \fq*\ft Ţi uhebërë daka kaŧiinkare kaloolan na \ft*\fq phoŧan.\fq*\f* ţiki dul di Yawe Nawat Kabuka ahoŧanaanuŋ uţup ţi mboş bŧi kë dul di di agarnuŋ bañaaŋ kë baniink mboş bŧi.\fig Katoh kaweek ki ŋşoobra ki Babel|src="co00638c.TIF" size="col" copy="David C. Cook" ref="11.9"\fig* \s1 Pntaali pi Şem te du Abram \p \v 10 Pntaali pi Şem pii pi : \p Wi uşubal uweek uţëpuŋ ado ŋşubal ŋtëb, Şem aka ŋşubal iñeen-week aşë buk Arpakşad. \v 11 Wi Arpakşad abukiiŋ, Şem akak aţo ŋşubal iñeen-week kañeen (500) abot abuk bapoţ biinţ na baaţ. \p \v 12 Wi Arpakşad akaaŋ ŋşubal iñeen ŋwajanţ na ŋşubal kañeen (35) abuk Şelah. \v 13 Wi Şelah abukiiŋ, Arpakşad akak aţo ŋşubal iñeen-week ŋbaakër na ŋşubal ŋwajanţ (403) abot abuk bapoţ biinţ na baaţ. \p \v 14 Wi Şelah akaaŋ ŋşubal iñeen ŋwajanţ aşë buk Eber. \v 15 Wi Eber abukiiŋ, Şelah akak aţo ŋşubal iñeen-week ŋbaakër na ŋşubal ŋwajanţ (403) abot abuk bapoţ biinţ na baaţ. \p \v 16 Wi Eber akaaŋ ŋşubal iñeen ŋwajanţ na ŋşubal ŋbaakër (34) aşë buk Peleg. \v 17 Wi Peleg abukiiŋ, Eber akak aţo ŋşubal iñeen-week ŋyaaş ŋbaakër na ŋşubal iñeen ŋwajanţ (430) abot abuk bapoţ biinţ na baaţ. \p \v 18 Wi Peleg akaaŋ ŋşubal iñeen ŋwajanţ, aşë buk Rewu. \v 19 Wi Rewu abukiiŋ, Peleg akak aţo ŋşubal iñeen-week ŋyaaş ŋtëb na ŋşubal kañeen-kaloŋ (209) abot abuk bapoţ biinţ na baaţ. \p \v 20 Wi Rewu akaaŋ ŋşubal iñeen ŋwajanţ na ŋşubal ŋtëb aşë buk Ŧerug. \v 21 Wi Ŧerug abukiiŋ, Rewu akak aţo ŋşubal iñeen-week ŋyaaş ŋtëb na ŋşubal paaj na uloŋ (207) abot abuk bapoţ biinţ na baaţ. \p \v 22 Wi Ŧerug akaaŋ ŋşubal iñeen ŋwajanţ aşë buk Nahor. \v 23 Wi Nahor abukiiŋ, Ŧerug aţo ŋşubal iñeen-week ŋyaaş ŋtëb (200) abot abuk bapoţ biinţ na baaţ. \p \v 24 Wi Nahor akaaŋ ŋşubal iñeen ŋtëb na ŋşubal kañeen-kaloŋ aşë buk Terah. \v 25 Wi Terah abukiiŋ, Nahor aţo ŋşubal iñeen-week na ŋşubal iñeen na kañeen-kaloŋ (119) abot abuk bapoţ biinţ na baaţ. \p \v 26 Wi Terah akaaŋ ŋşubal iñeen paaj-na-uloŋ aşë buk Abram na Nahor na Haran. \s1 Pntaali pi Terah \p \v 27 Pntaali pi Terah pii pi : \p Terah abuk Abram, Nahor na Haran. Kë Haran abuk Lot. \v 28 Haran akeţ ţi kadun ki Terah aşin du uŧaak wi kabuka wi nul, du ubeeka wi Ur, wi bakaldeyeŋ. \v 29 Abram na Nahor baniimi : Ahar Abram awo katim ki Ŧaaray ; kë ki ahar Nahor kawo Milka, ul na Yiŧka bawo babuk Haran. \v 30 Kë Ŧaaray aşë wo aanhil pbuk : aanka napoţ. \p \v 31 Terah ajej Abram abukul, na Lot ababul, abuk Haran, na Ŧaaray ahar Abram abukul. Ado baka kë bapën ţi Ur di bakaldeyeŋ pya uŧaak wi Kanaan. Kë wi babanuŋ ubeeka wi Haran aşë fëţ da. \v 32 Ŋşubal ŋi Terah adoluŋ ţi mboş ŋawo iñeen-week ŋyaaş ŋtëb na ŋşubal kañeen (205), wi wi aşaaŋ akeţ du Haran. \c 12 \p \v 1 Unuur uloŋ, *Yawe Nawat Kabuka aji na Abram : « Dukan uŧaaku, na bayiţu na katoh ki şaaş, iya uŧaak wi nji kaluŋ kadiimanu. \q1 \v 2 Ddolu ibuk pntaali pweek, \q2 kabot kawulu bnuura. \q1 Ddo katimu kapënala maakan, \q2 iţu hënk nwul bañaaŋ bandukiiŋ bnuura. \q1 \v 3 Dluŋ kawul bnuura bankñehandëriiŋ bnuura, \q2 kafëp bankmbeehiiŋ ; \q1 kaţëpna ţi iwi kawul kntaali ki mboş bŧi bnuura\f + \fr 12:3 \fr*\fq Kaţëpna ţi iwi kawul kntaali ki umundu (mboş) bŧi bnuura : \fq*\ft baloŋ bapiiŧ kak aji : Ţi ŋŧaak ŋi mboş bŧi baluŋ kado kaji : \ft*\fq “Naşibaţi awulan bnuura jibi awuluŋ ba Abram.”\fq*\f*. » \p \v 4 Kë Abram ado jibi Nawat Kabuka ajakuluŋ apën ţi ubeeka wi Haran aya, kë Lot aya na a. Aka wal mënţ ŋşubal iñeen-paaj-na-uloŋ na kañeen (75). \p \v 5 Ajej Ŧaaray aharul na Lot abuk aţa'ul, na bka'ul na balemparul biki aţënkbëruŋ anug bŧi ţi Haran aya uŧaak wi Kanaan. \v 6 Wi babanuŋ, bamuur uŧaak bŧi te ado ban du bko byimanaan bi More du ubeeka wi Ŧikem. Bañaaŋ biki Kanaan bawo wal mënţ ţi uŧaak. \p \v 7 Kë Yawe Nawat Kabuka aşë pën awinana ţi kadun ki Abram aji : « Dluŋ kawul pntaali pi nu uŧaak wi. » Wi wi Abram aşaaŋ ado *bliit bi mngur kado kaţeŋanaan Nawat Kabuka ampënuŋ awinana ţi kadunul. \v 8 Abram awoona Ŧikem aya du pnkuŋ du umayar unuur wi ubeeka wi Betel, atan da kaloona ki nul, Betel kë dawo ţi kayoba, kë ubeeka wi Ayi uwo ţi umayar unuur wi dko di awooŋ. Ţi dko mënţan di di adoluŋ Nawat Kabuka bliit bi mngur aşë dëmana. \v 9 Kë ţi pdo kafëţ ţi kanaţa kaya kafëţ ţuŋ, kë aya adoo ban uŧaak wi Negeb. \s1 Abram du Ejiptu \p \v 10 Ubon ubi wo ţi uŧaak, adëm maakan, kë Abram adoo naţa aya Ejiptu afëţ da. \v 11 Wal wi akyaaŋ pneej ţi Ejiptu aşë ji na Ŧaaray aharul : « Tenan, dme kë iwo ñaaţ nanuura. \v 12 Woli bañaaŋ biki Ejiptu bawinu baji iwo ahar naan, kafiŋën, kaşë duku. \v 13 Dkooţu kooţ, jakan na baka iwo aţa'naan, hënk iţu bamëbanaan bnuura kabot kawo baankfiŋën. » \p \v 14 Wi Abram abanuŋ du Ejiptu, bañaaŋ biki uŧaak mënţ bawin kë Ŧaaray anuura maakan. \v 15 Baweek biki uŧaak bawina aşë ya aţup *Farawuna naşih, ahompa kanuura ki ñaaţ. Kë başë ñooţ ñaaţ du dko di baaţ biki Farawuna bawooŋ. \v 16 Ŧaaray aţu kë Farawuna amëban Abram bnuura. Aţena ŋpi, ŋkaneel na ŋgit, abot awula balemp biinţ na baaţ, na ŋbuuru, na ŋnŧaam ŋi pnkunkaali. \p \v 17 Kë Nawat Kabuka aşë ţu Farawuna na katohul pwuţan pweek, ţiki ajej Ŧaaray ahar Abram. \v 18 Farawuna adu Abram wal mënţ aşë ji na a : « we wi idolnuŋ hënk ba? We ukaaŋ kë iinţupën aji awo aharu? \v 19 We ukaaŋ kë iji awo aţa'u, kë ndo jeja kë awo ahar naan. Hënkuŋ aharu awi ; jejana, iţëp iya na bgahu! » \v 20 Farawuna ado biinţ baloŋ kë bapënana ţi uŧaak ul na aharul na bka'ul bŧi. \c 13 \s1 Abram na Lot bawayşëri \p \v 1 Kë Abram awoona Ejiptu na aharul na bka bi ŧul bŧi, agakandër na Lot kë baya Negeb. \v 2 Wal mënţ Abram ayok maakan, aka ŋnŧaam, na itaka na uwuuru. \v 3 Apënna Negeb aya, aya te aban du umbaŋ wi ubeeka wi Betel du dko di abiiŋ atan kaloona ki nul ţi pŧoof pi Betel na Ayi, \v 4 du dko di abiiŋ aniw *bliit bi mngur. Kë dul di Abram adëmanaanuŋ *Yawe Nawat Kabuka. \p \v 5 Lot angakandëruŋ na Abram akak aka itani yi ŋnkaneel, yi ŋpi, na yi ŋgit abot aka bañaaŋ baŧum. \v 6 Uŧaak uunkëş bafëţ bukal batëb bŧi : bka bi baka baŧum maakan kë baanhil pwo ţi dko dloolan. \v 7 Bañaaŋ biki Kanaan na baperiŧit bafëţ kak wal mënţ ţi dko mënţ. Kë bayafan biki Abram na biki Lot bakak ţi pŋom. \v 8 Kë Abram aşë ji na Lot : « Tenan, nja ŋyiţi, dkooţu kooţ, mënŋal ŋţëpar abot awo mënŋal bayafan biki nja bado kaŋom! \v 9 Tenan uŧaak wi bŧi! Joh ŋwayşër. Woli iya na kañen kamayu, kaya na kadeenu ; woli iya na kadeenu, kaya kamayu. » \p \v 10 Lot aten bnuura aşë win uŧaak bŧi unkabuŋ bdëk bi Yordan di mboş manëkuŋ. Uwo ţi wal wi Naşibaţi awooŋ aandobi ŧok ŋbeeka ŋi Ŧodom na Gomora. Dko mënţ te du umbaŋ wi ubeeka wi Şowar dawo na itant ji uwoorta wi Nawat Kabuka du Eden, na uŧaak wi Ejiptu. \v 11 Kë Lot adat uŧaak wi Yordaniya bŧi unwoyi umbaŋ wi umayar unuur aŧool pya da ; hënk di bawayşëruŋ. \v 12 Abram aya afëţ du uŧaak wi Kanaan kë Lot afëţ añog ŋbeeka ŋi bdëk bi Yordan. Atan iloona yi nul kë iban te Ŧodom. \v 13 Bañaaŋ biki ubeeka mënţ bawuţ maakan abot aji bado uko wi Nawat Kabuka awooŋ aanŋali. \p \v 14 Wal wi Lot awayşëruŋ na Abram, Nawat Kabuka aji na Abram : « Iwin dko di inaţuŋ, hënkuŋ katan këş iten ifooyan. \v 15 Uŧaak wi ikwinuŋ wuŋ bŧi dwulu wa, iwi na pntaali pankpënuŋ ţi iwi te mnţo. \v 16 Ddo pa paŧum ji pyiw pi mboş: unuur wi bakhinanuŋ pfën pyiw panwooŋ ţi mboş unuur mënţ wi wi bakaaŋ ahinan pfën pntaali pi nu. \v 17 Naţiin iñaay na uŧaak bŧi ţiki dluŋ kawulu wa. » \p \v 18 Kë Abram ajej iloona yi nul, aya afëţ du mnko mnweek mi Mamre du Hebroŋ kë dul di adoluŋ bliit bi mngur pa Nawat Kabuka. \c 14 \s1 Abram abuuran Lot \p \v 1 Wal wi Amrafel awooŋ naşih i Şineyar, kë Aryok awo naşih i Elaŧar, kë Kedor-Lawomer awo i Elam, Tideyal kë awo naşih i Goyim\f + \fr 14:1 \fr*\fq Naşih i Goyim : \fq*\ft këme \ft*\fq naşih i ŋŧaak.\fq*\f* \v 2 başih babaakër bukuŋ banaţa ugut na bi Bera naşih i Ŧodom na Birşa naşih i Gomora, na Şineyab naşih i Adma na Şemeber naşih i Ţeboyim na naşih i Bela (danwooŋ Şowar). \p \v 3 Başih kañeen babaañşaani bukuŋ bŧi bayitiir na bangoli biki baka du dko danwooŋ daanwo na inkuŋ du Ŧidim (dawooŋ hënkuŋ Bdëk bi Pnam). \v 4 Bado ŋşubal iñeen na ŋtëb kë Kedor-Lawomer akşih baka, ţi uşubal uţënk iñeen na ŋwajanţ kë başë bër wa. \p \v 5 Kedor-Lawomer aţo uşubal aşë naţa ul na başih banwooŋ na a aya pgut na bampokuŋ. Wi bakyaaŋ, bakob barefayim du Aşerot-Karnayim, akob baŧuŧim du Ham, bayemim du Şawe-Kiriyatim, \v 6 akob bahorit du inkuŋ yi Ŧeyir te ado ban El-Paran, dankabuŋ du *pndiiş. \v 7 Wi wi başaaŋ awugşa aban te du ukumpëş wi En-Mişpat (dawooŋ Kadeş) akob bamaleŧit du uŧaak wi baka bŧi abot akob bahamorit banfëţuŋ du Haşaşon-Tamar. \p \v 8 Wal mënţ, kë naşih i Ŧodom na i Gomora na i Adma, naşih i Ŧeboyim na naşih i Bela (danwooŋ Şowar) başë naţa abomandër ugut na baka du Ŧidim, \v 9 agut na Kedor-Lawomer naşih i Elam, Tideyal naşih i Goyim, Amrafel naşih i Şineyar na Aryok naşih i Elaŧar : bawo başih babaakër agut na başih kañeen! Bañaaŋ biki Kedor-Lawomer bakob biki bakgutanaanuŋ. \p \v 10 Kë Ŧidim daşë ŧum ihër iweek yi kafuuş ; wi naşih i Ŧodom na i Gomora bakţiiŋ, aşë jot ţi ya, kë bandukiiŋ bamena du inkuŋ. \v 11 Bankobuŋ baka kë başë yeenk bka bi biki Ŧodom na Gomora bŧi na iko ide yi baka bŧi aşë ya na bgah bi baka. \v 12 Bakak ajej Lot (abuk aţa Abram) na bka bi ŧul bŧi ayaanaan ; ţiki Lot abi fëţ du Ŧodom. \p \v 13 Aloŋ ambuuruŋ aya du Abram, nahebërë, anfëţuŋ du mnko mnweek mi Mamre nahamorit, ayiţ bi Eşkol na Aner ; bukal bawajanţ bŧi baţok na Abram. \v 14 Wi Abram ameeŋ kë bamob ayiţul ayaanaan, ajej ţi bañaaŋ biki nul bañaaŋ iñeen-week ŋwajanţ na bañaaŋ iñeen na bakreŋ (318) bambukiiŋ ţi katoh ki nul, kë babomandër ugut, adookar na bamobuŋ Lot, te ubeeka wi Dan. \v 15 Abram na bañaaŋ biki nul bawayşëri aneej ugut na baka na uŧejan, akob baka abot adookar na baka te ubeeka wi Hoba du btamşanka bi ubeeka wi Damaŧ. \v 16 Ayeenk bka bŧi bi bajejuŋ, ayeenk kak Lot ayiţul na bka bi ŧul bŧi na baaţ na bañaaŋ biki bamobuŋ. \s1 Melkiŧedek \p \v 17 Wi Abram akobuŋ Kedor-Lawomer na başih banwooŋ na a, awugşa pkak, kë naşih i Gomora aşë bi ayit na a du dko danwooŋ daanwo na ikuŋ di Şawe (danwooŋ dko di naşih). \p \v 18 Uka wal mënţ naşih aloŋ ambiyi pyit na Abraham katimul kawo Melkiŧedek. Awo naşih i Ŧalem, abot aji ţeŋan Naşibaţi Andëmuŋ Maakan. Aţij ipoom na poot ; \v 19 Añehandër Abram Naşibaţi aji : \q1 « Bnuura bawo ţi Abram ţi katim ki Naşibaţi Andëmuŋ Maakan, \q2 ampaşuŋ baţi na mboş! \q1 \v 20 Dbeeb Naşibaţi Andëmuŋ Maakan, \q2 andoluŋ başooradu kë baŋup ţi kadunu! » \p Wi wi Abram aşaaŋ ajej iko bŧi yi bayeenkuŋ du başih bukundi ado ifah iñeen, aşë pënan kaloŋ awul Melkiŧedek. \p \v 21 Kë naşih i Ŧodom aşë ji na Abram : « Wulaan bañaaŋ işë iduka na iko bŧi yi nayaaŋ ayeenk. » \v 22 Kë Abram aşë ŧeema aji : « Ddeeŋ kañen kamehna ţi kadun ki *Yawe Nawat Kabuka Naşibaţi Andëmuŋ Maakan, ampaşuŋ baţi na mboş, \v 23 kë mënkyeenk nin uko uloŋ ţi iko yi nu, mëndo yeenk yeenk nin unduş\f + \fr 14:23 \fr*\fq Mëndo yeenk yeenk nin unduş: \fq*\ft Bapiiŧ aji mënkyeenk nin kaguja.\ft*\f*, iwutna kaji iyokan Abram. \v 24 Mënkhank nin uko uloŋ pa nji. Dyeenk uko wi baţaşaraan badeeŋ ţañ na kafah ki bangakandëruŋ na nji, Aker, Ekekol na Mamre bahilan kajej ifah yi baka. » \c 15 \s1 Bhoŋar bi Naşibaţi na Abram \p \v 1 Wi iko mënţ iţëpuŋ, *Yawe Nawat Kabuka ahaabëş Abram këş apën awinana ţi kadunul aji na a : « Abram, wutan kalënk! Dwo ubeel wi nu, dluŋ katuumu bnuura. » \p \v 2-3 Kë Abram aŧeema aji : « Nawat Kabuka Naşibaţi i naan, ibaa wulën uko uloŋ wi nji kaluŋ kaya bë mënkka napoţ nadukar wa? Iinwulën napoţ, Eliyeŧer i ubeeka wi Damaŧ, nalempar naan aloŋ akdukiiŋ na iko yi naan. » \p \v 4 Kë Nawat Kabuka akak aji na a : « Mënţ ul akdukiiŋ na iko yi nu, napoţ i ikbukuŋ akdukiiŋ na ya. » \v 5 Wi wi aşaaŋ ado Abram kë apën bdig aşë ji na a : « Tenan baţi, ifën ŋjah woli ihinani. » Akak aji na a : « Jibi ŋjah ŋaŧumuŋ, hënk di babuku bakluŋ kaŧum. » \p \v 6 Abraham ahaţ Nawat Kabuka ţi uko wi ajakuluŋ, ukaaŋ kë Nawat Kabuka aji awo naŧool. \p \v 7 Nawat Kabuka aji na a kak : « Nji dwooŋ Nawat Kabuka, andoliiŋ kë ipën du Ur di bakaldeyeŋ kawulu mboş mi, ika. » \v 8 Kë Abram aşë ŧeema aji : « Nawat Kabuka Naşibaţi i naan, hum di di nji nhiluŋ kame kë dluŋ kaka ma. » \p \v 9 Kë aji na a : « Yaan iţijën uwit upatar, upi uŧañ na unkaneel ukaş. Undoli ţi ŋa uwo kaka ŋşubal ŋwajanţ. Ţijan kak urikaţe na ubalab unhumuŋ. » \p \v 10 Kë Abram aţija ŋa bŧi afiŋ. Afaaş ŋnŧaam ţi pŧoof ado ifah itëb, kandoli kaŧaaŋ na kaŧënţ ka, aşë wo aanfaaş ŋkaŧ. \v 11 Ŋjugude ŋaŧool pdëpa ţi ŋnŧaam ŋankeţuŋ ŋuŋ kë Abram aşë dook ŋa. \p \v 12 Na utaakal ukeţ, Abram awo ţi bŋoy bweek aşë win bdëm bweek blënkandëraan. \v 13 Kë Nawat Kabuka aşë ji na a : « Iwo i kame kë babuku baluŋ kawo bayaanţ du mboş manwooŋ maanwo mi baka, mi bakluŋ kakak kado kajuuknţën baka ţi ulemp, baluŋ kahajan baka ŋşubal iñeen-week ŋyaaş ŋbaakër (400). \v 14 Kë nji nşë luŋ kakob banjuuknţënuŋ baka, bapën da na bka bŧum. \v 15 Kë iwi işë luŋ kaţaf kabaa kakeţ kamoya kakak na bnuura du bajugu. \v 16 Bakak ţi, woli uraan ubaakanţën ubii, ţiki te wal mënţ pjuban pi bahamorit paandobi ţëplën. » \p \v 17 Wi unuur uyobuŋ, kë bdëm batooti, kë bdoo banjeenuŋ maakan awo na udu uweek na unkaniya unŧehanuŋ ŋaşë mara mara amay amuur ţi pŧoof pi ŋnŧaam ŋanfiŋuŋ ŋuŋ. \v 18 Kë unuur mënţ, Nawat Kabuka ado bhoŋar na Abram, aji na a : « Dluŋ kawul mboş mi pntaali pampënuŋ ţi iwi, kapënna bdëk bi Ejiptu, te kaban bdëk bweek bi Ewufrat. \v 19 Mboş mënţ manwooŋ mi ŋŧaak ŋi bakenit, na mi bakeniŧitaŧ, na mi bakadmonit, \v 20 na mi bahitit, mi baperiŧit, mi barefayit, \v 21 na mi bahamorit, mi bakanaan, na mi bagirgaşit na mi bayebuŧit. » \c 16 \s1 Kabuka ki Iŧmayel \p \v 1 Ŧaaray ahar Abram aambi buk, aşë ka nalemparul ñaaţ aloŋ anwooŋ i uŧaak wi Ejiptu i katim kawooŋ Hagar. \v 2 Kë Ŧaaray aşë ji na Abram : « Tenan, jibi *Yawe Nawat Kabuka awooŋ aandi mbuk, dkooţu kooţ kakan ido kawinar na nalempar naan ; ulome nţëpna ţi a nka napoţ. » Abram aŧiink uko wi ajakuluŋ. \v 3 Wi Abram adoluŋ ŋşubal iñeen ŋi afëţuŋ ţi uŧaak wi Kanaan, Ŧaaray aharul kë aşë jej Hagar, nalemparul, awula kë aniimi. \v 4 Abram awinar na Hagar, kë awo na kayiŋ. \p Wi Hagar awinuŋ kë awo na kayiŋ, aşë jun pkul Ŧaaray ajugul. \v 5 Kë Ŧaaray aşë ji na Abram : « Iwi iţuuŋ kë Hagar abeehën hënkuŋ. Nji ţi uleef naan dwuliiŋ nalempar naan, kë hënkuŋ wi awooŋ na kayiŋ aşë beehën. Dñehan *Nawat Kabuka awayşun nji na iwi. » \p \v 6 Kë Abram aşë ŧeema aji : « Nalemparu awo ţi kañen ki nu, dolana uko wi iŋaluŋ. » Wi wi Ŧaaray akakuŋ ahajan Hagar, kë adoo noor aţi, kabuurna. \p \v 7 Uwanjuŧ wi *Nawat Kabuka uyit na Hagar du kañog pliik ploŋ panwooŋ du *pndiiş, pliik mënţ pawo ţi bgah bi Şur. \v 8 Uji na a : « Hagar, nalempar Ŧaaray, iwoona ţuŋ, aşë aya ţuŋ? » \p Kë aşë ŧeem aji : « Dţi ţi kabuurna Ŧaaray, ajug naan. » \p \v 9 Kë uji na a : « Kakan du ajugu, ido kaŧiinka. » \p \v 10 Uwanjuŧ wi Nawat Kabuka ukak aji : « Ddo babuku baŧum te nin aloŋ aando hil pfën baka. \p \v 11 « Tenan, iwo na kayiŋ, \q2 iluŋ kabuk napoţ ñiinţ, \q1 luŋi iţu'a katim ki Işmayel\f + \fr 16:11 \fr*\fq Işmayel : \fq*\ft Ţi uhebërë dawooŋ \ft*\fq Naşibaţi aŧiink.\fq*\f*, \q2 ţiki Nawat Kabuka aŧiink mnţëg mi nu. \q1 \v 12 Aluŋ kawo ji ubuuru unwooŋ uundomi ; \q2 anknaţariiŋ bañaaŋ bŧi, \q1 bañaaŋ bŧi bakak banaţari'a ; \q2 aluŋ kalow bayiţul bŧi. » \p \v 13 Hagar aşal aji awin na manjoonan anjaaŋ awina, aşë ji wal mënţ na Nawat Kabuka, anţiiniiŋ na a : « Iwo El-Roy, Naşibaţi anwinnuŋ. » \v 14 Uko waŋ ukaaŋ kë bakdu pliik mënţ aji Lahay-Roy, dawooŋ « *Anwooŋ Aankba awinën. » Pliik mënţ pawo ţi pŧoof pi Kadeş na Bered. \p \v 15 Hagar abukar Abram napoţ ñiinţ, kë Abram aţu napoţ i Hagar abukaruluŋ katim ki Işmayel. \v 16 Abram aka ŋşubal iñeen bakreŋ na ŋşubal paaj (86) wi Hagar abukaruluŋ Işmayel. \c 17 \s1 Bhoŋar bi Naşibaţi na Abram \p \v 1 Wi Abram akaaŋ ŋşubal iñeen kañeen kaloŋ na kañeen kaloŋ (99), kë *Yawe Nawat Kabuka aşë pën awinana ţi kadunul aji na a : « Nji dwooŋ *El Şaday, Naşibaţi Anhiniiŋ iko bŧi ; doon kaţaşën ibot ido kaŧiinkën. \v 2 Ddo bhoŋar na iwi, kabot kawulu pntaali pŧum maakan. » \p \v 3 Abram ajot wal mënţ afëţ kaara ţi mboş, Naşibaţi kë aşë ji na a : \v 4 « Tenan, bhoŋar bi, bi bi nji kadoluŋ na iwi : Nji, dluŋ kado iwo aşin kntaali kŧum. \v 5 Iinkak adu'ana Abram\f + \fr 17:5 \fr*\fq Abram : \fq*\ft Ţi uhebërë dawooŋ \ft*\fq niinţ anŧumuŋ na mndëm.\fq*\f*, katimu kawo hënkuŋ Abraham\f + \fr 17:5 \fr*\fq Abraham : \fq*\ft Ţi uhebërë dawooŋ \ft*\fq aşin bañaaŋ baŧum.\fq*\f*, ţiki ddolu iwo aşin kntaali kŧum. \v 6 Ddolu ibuk bañaaŋ baŧum maakan, bankluŋ kado kntaali, iluŋ kabuk başih. \v 7 Ddo bhoŋar na iwi, na pntaali pankmbiiŋ ţi kafeţu woli ikeţi. Bhoŋar mënţ bawo te mnţo, hënk dluŋ kawo Naşibaţi i nu na i pntaali pankmbiiŋ ţi kafeţu. \v 8 Mboş mi Kanaan bŧi mi iwooŋ nţa nayaanţ ţi ma, dluŋ kawulu ma ika te mnţo, iwi na pntaali pankmbiiŋ ţi kafeţu, dluŋ kawo Naşibaţi i baka. » \p \v 9 Naşibaţi akak aji na Abraham : « Kë iwi, iwo kamëban bhoŋar bi ndoluŋ na iwi na pntaali pi ikbukuŋ. \v 10 Bhoŋar baŋ bi bi nji kadoluŋ na iwi na pntaali pi ikbukuŋ, iwo i kamëban ba. Biinţ bŧi banwooŋ na iwi bawo biki kawala kaŧëmp. \v 11 Nawo biki kawala kaŧëmp, uwo uko unkyuujuŋ bhoŋar bi nji ndoluŋ na an. \v 12 Kë ţi kntaali ki ikbukuŋ, napoţ ñiinţ anwooŋ awo kawala kaŧëmp ţi ŋnuur bakreŋ, kaţu na bambukiiŋ ţi itohan këme biki nanuguŋ nug du ñaaŋ aloŋ nayaanţ, anwooŋ aanwo i pntaali pi nan. \v 13 Hënk, babukale ţi katohu këme anugana nugana na itaka yi nu, bawo biki kawala kaŧëmp. Bhoŋar bankwinaniiŋ ţi ŋleef ŋi nan bawo bhoŋar banwooŋ baankba. \v 14 Ñiinţ anwooŋ aanwala kaŧëmp, aluŋ kadookana ţi bayiţul, ţiki agar bhoŋar bi naan. » \p \v 15 Naşibaţi akak aji na Abraham : « Ŧaaray aharu, iinkak ado kadu'a Ŧaaray, ido kadola Ŧaara. \v 16 Dwula bnuura, kë abot aluŋ kabukaru napoţ ñiinţ. Dwula bnuura, aluŋ kawo anin kntaali kŧum, aluŋ kabuk başih baŧum. » \p \v 17 Wal mënţ, kë Abraham aşë jot afëţ kaara ţi mboş aşë muujan. Aşal wal mënţ aji : « Ñiinţ ankaaŋ ŋşubal iñeen-week kabuk napoţ? Këme Ŧaara ankaaŋ ŋşubal iñeen kañeen kaloŋ akbukuŋ? » \v 18 Wi wi aşaaŋ aji na Naşibaţi : « Dkooţu kooţ, wutan Işmayel ayeenk uko wi ihoŋnuŋ! » \p \v 19 Kë Naşibaţi aşë ŧeema aji : « A-a, Ŧaara aharu abukaru napoţ ñiinţ, i ikluŋ kaţu katim ki Iŧaak. Dluŋ kado bhoŋar na a te mnţo, kado ba na pntaali pankpënnuŋ ţi a. \v 20 Dkak aŧiinku ţi uko wi Işmayel. Tenan, dwula bnuura, ddo kabuk kajoobëţ na a, pntaali pi nul paŧum. Aluŋ kabuk başih iñeen na batëb, ddola abuk pntaali pŧum maakan. \v 21 Kë bhoŋar bi naan, ddo ba na Iŧaak, i Ŧaara akluŋ kabukaru pkili ţi wal wi. » \v 22 Wi Naşibaţi abaaŋ pţiini na Abraham aşë ya aduka. \p \v 23 Unuur mënţ, Abraham ajej Işmayel abukul, na bañaaŋ bŧi bambukiiŋ ţi katohul na biki anuguŋ nug, bañaaŋ biinţ bŧi banwooŋ ţi katohul awalan baka kaŧëmp jibi Naşibaţi ajakuluŋ ado. \v 24 Abraham aka ŋşubal iñeen kañeen kaloŋ na ŋşubal kañeen kaloŋ (99) wi awaliiŋ kaŧëmp, \v 25 kë Işmayel abukul aka ŋşubal iñeen na ŋwajanţ (13) wi awaliiŋ kaŧëmp. \v 26 Ţi unuur uloolan mënţan wuŋ wi wi Abraham na Işmayel abukul bawaliiŋ kaŧëmp. \v 27 Biinţ biki katohul bŧi, bambuknaaniiŋ da na biki banuguŋ nug du ñaaŋ aloŋ nayaanţ, kë bawala kaŧëmp na a. \c 18 \s1 Bayaanţ bawajanţ \p \v 1 Unuur uloŋ Abraham aţo ţi plëman pi kaloona ki nul du mnko mnweek mi Mambre wi unuur udiŋuŋ, kë *Yawe Nawat Kabuka aşë pën awinana ţi kadun ki nul. \v 2 Abraham akat këş, aşë win biinţ bawajanţ kë banaţ du kadunul. Wi awinaŋ win baka, aţiina du plëman pi kaloona, aya yit na baka ajot afëţ kaara ţi mboş adëman baka, \v 3 aşë ji na aloŋ ţi baka : « Naweek, dkooţu kooţ, pantan ţi katoh ki nalemparu, idole haŋ kalilan. \v 4 Yoonkaan ddo baţijan meel, nañow ihoţ naşë naţo nanoorfën ţi bko bi uţeeh. \v 5 Dya kaţijan kapoom nade, naţiişan ŋleef, nabaa naţëp wi nabiiŋ te ţi katoh ki nalemparan. » \p Kë başë aŧeema aji : « Aa, dolan jibi ijakuŋ. » \p \v 6 Abraham amint wal mënţ aya du kaloona meeţ di Ŧaara awooŋ, aşë ji na a : « Ŧaraan ijej pşon pnuura pankëşuŋ, inag ijuŋ ipoom. » \v 7 Wi wi Abraham aşaaŋ amint aya du batani ajej ubay unuura, awul wa nalemparul kë ajuŋ aŧaran. \v 8 Ajej mntow mnaţ na mntow mnjiilu na ubay wi babomanuŋ wuŋ abëkan iko mënţ bŧi ţi kadun ki baka. Anaţ añog baka du pţeef pi bko kë başë de. \p \v 9 Bahepara aji : « Ŧaara aharu awo ţuŋ ba? » \p Kë aŧeem aji : « Awo du kaloona meeţ. » \p \v 10 Kë nayaanţ aşë ji na a : « Dluŋ kabi ţi pkili ţi wal wi ; uţënk wal mënţ Ŧaara aharu abuk napoţ ñiinţ. » \p Ŧaara awo du plëman pi kaloona, du kafeţ ki nayaanţ aŧiink. \v 11 Bi Abraham na Ŧaara bado bi wo wo baweek, kë Ŧaara akak aţañan kañowa. \v 12 Hënk, kë Ŧaara aşë ji ţi uşalul, amuujan. Aşal aji : « Hënkuŋ wi ndooŋ aţaf, kabaa kawinar na ñiinţ naan! Kë ajug katoh naan abot awo naţaf! » \p \v 13 Kë Nawat Kabuka aşë ji na Abraham : « we ukaaŋ kë Ŧaara ajii ba, aşal aji aanhinan kabuk wi adooŋ abi ţaf ţaf? \v 14 We wi Nawat Kabuka awooŋ aanhinan pdo? Pkili, ţi wal wi, dkak ţi katohu, uţënk wal mënţ Ŧaara abuk napoţ ñiinţ. » \p \v 15 Ŧaara apok aji : « Mënjii » ţiki alënki, kë Nawat Kabuka aŧeema aji : « Ijii. » \s1 Abraham aţiiniir Ŧodom \p \v 16 Biinţ banaţa aŧool pya, aten ubeeka wi Ŧodom. Kë Abraham aşë ñooţan baka. \v 17 Yawe Nawat Kabuka aji ţi uşalul : « Dwo i kamen Abraham uko wi nji kadoluŋ i? \v 18 Ul ankbukuŋ pntaali pŧum pankkaaŋ mnhina, kabot kaţu nwul kntaali ki mboş bŧi bnuura. \v 19 Ddata ahilna ado babukul na biki katohul bado kaţaş bgah bi naan, kado uko wi nŋaluŋ na uko unwooŋ uŧool ţi këş ki naan. Hënk, nşë ndo pa a uko wi mbiiŋ ahoŋa. » \p \v 20 Wi wi Nawat Kabuka aşaaŋ aji : « Batapar biki Ŧodom na Gomora iko iwuţaan maakan, pjuban pi baka padëm maakan. \v 21 Dya da katen me uko wi bataparuŋ baka uwoha manjoonan, woli uunwo, kame. » \p \v 22 Batëb ţi biinţ bukuŋ bapënna da, aşë ya Ŧodom. Kë Abraham ahum nnaţ ţi kadun ki Nawat Kabuka. \v 23 Abi añog aşë ji na a : « Na manjoonan, ifiŋ baŧool kanaakrën na bado buţaan i? \v 24 Ulome bañaaŋ iñeen kañeen baŧool bawo ţi ubeeka? Ifiŋ bañaaŋ biki ubeeka bŧi i? Kë bañaaŋ iñeen-kañeen baŧool banwooŋ ţi ubeeka, baankdo imiir wa i? \v 25 A-a, iinkdo uko uŧënţ waŋ, kado naŧool akeţ na nado buţaan. Naŧool awo wo ji nado buţaan. Iinkdo uko uŧënţ waŋ. Kë iwi nawayëş umundu bŧi ido uko unwooŋ uŧool di. » \p \v 26 Kë Nawat Kabuka aŧeema aji : « Woli dţënk du Ŧodom bañaaŋ baŧool iñeen-kañeen, katen ţi baka kamiir ubeeka bŧi. » \p \v 27 Kë akak aţiini na a aji : « Nji nwooŋ pdëpalën na ufob, dñoomuŋ aţiini na Ajugun. \v 28 Ulome bañaaŋ kañeen baţaaŋëş ţi baŧool iñeen-kañeen bukuŋ: Bañaaŋ kañeen bampënuŋ bukuŋ baţu iŧok ubeeka bŧi i? » \p Kë aŧeem aji : « Woli dţënk da bañaaŋ iñeen ŋbaakër na bañaaŋ kañeen mënkŧok ubeeka. » \p \v 29 Abraham akak aţiini ji uŧeek aji : « Ulome bawoha iñeen-ŋbaakër? » \p Kë aŧeem aji : « Bañaaŋ iñeen ŋbaakër mënţ baţu mënkŧok ubeeka. » \p \v 30 Kë akak aji : « Ajugun awutan kadeebaţ akaan awutën nţup : Bahinan kawo iñeen-ŋwajanţ. » \p Kë aŧeem aji na a : « Mënkŧok ubeeka woli dţënk da bañaaŋ iñeen ŋwajanţ baŧool. » \p \v 31 Abraham akak aji : « Miiran, wi nkaaŋ añoom aţiini na Ajugun : Bahinan kawo iñeen-ŋtëb. » \p Kë aŧeem aji : « Bañaaŋ iñeen ŋtëb bukuŋ baţu mënkŧok ubeeka. » \p \v 32 Kë aji : « Ajugun awutan kadeebaţ, dkak aţiini ubaañşaani : Bahinan kawo iñeen. » \p Kë aŧeem aji : « Bañaaŋ iñeen bukuŋ bado kë mënkŧok ubeeka bŧi. » \p \v 33 Wi Nawat Kabuka abaaŋ pţiini na Abraham aşë ya, kë Abraham aţiiş katohul. \c 19 \nb \v 1 Na utaakal, ŋwanjuŧ ŋţëb ŋuŋ ŋaban du Ŧodom. Kë Lot aşë ţo wal mënţ ţi uneej ubeeka. Wi awinaŋ win ŋa aşë naţa aya ayit na ŋa ajot afëţ kaara ţi mboş adëman ŋa. \v 2 Aji na ŋa : « Dkooţan kooţ, nabiin nafër du katoh ki nalemparan, nañow ihoţ, na nfa naşë naya na bgah bi nan. » \p Kë ŋaşë ŧeema aji : « A-a, ŋya kafër du bayiti. » \v 3 Lot akooţ ŋa te kë ŋado dinan awala du katohul. Ado kë bajuŋ ŋa, aboman ipoom indaţ kë ŋadee. \p \v 4 Bahum baandobi piinţ kë biinţ biki ubeeka başë bi afooy katoh, bañaaŋ bŧi bawo da, du baţaşa te baţaf, nin aloŋ aandukaa. \v 5 Badu Lot aji na a : « Biinţ bambiiŋ ţi katohu na uŧejan wi bawo ţuŋ? Pënaan baka, ŋpiinţ na baka. » \p \v 6 Lot apën abi moŋ baka aşë dëŧ bgah ţi kafeţul. \v 7 Aji na baka : « An banoh naan, dkooţan kooţ nawutan kado buţaan. \v 8 Natenan, dwo na bapoţ baaţ batëb banwooŋ baandobi me biinţ. Ddo baka bapën nado baka uko wi naŋaluŋ, naşë nawut kado biinţ biki nin uko uloŋ ţiki bawo bayaanţ biki naan. » \p \v 9 Kë başë ŧeem aji : « Totiin ţi. » Bakak aji na a : « Iwi inwooŋ nayaanţ, aşë ŋal pwo nawayëş! Hënkuŋ ŋdolu uko unwuţnuŋ apel wi ŋkdoluŋ baka. » Bawuuk Lot aşë ŧool pya kapaaţ plëman. \v 10 Kë biinţ banwooŋ du meeţ başë haabëş amob Lot apulad meeţ aşë tuh plëman. \v 11 Bado wal mënţ biinţ banwooŋ du bdig kë bakak bakuul bukal bŧi, ajunna ţi bapoţ te du baţaf, kë baankak awin plëman. \p \v 12 Ŋwanjuŧ ŋuŋ ŋaji na Lot : « Ikak awo na ñaaŋ aloŋ ţi i? Bayootanu, babuku biinţ na baaţ, bañaaŋ bŧi banwooŋ biki nu ţi ubeeka, jejan baka napën ţi wa. \v 13 Ŋŧok ubeeka wi bŧi ţiki na manjoonan baţup iko iwuţaan maakan yi bañaaŋ biki wa badoluŋ. Yawe Nawat Kabuka ayilun aji ŋŧok ubeeka. » \p \v 14 Lot aya aţiini na bayootanul, banjokuŋ babukul aji : « Nanaţiin, napën ţi dko di, ţiki *Nawat Kabuka abi kaŧok ubeeka. » Kë başë şal aji abeŋ beŋ. \p \v 15 Wi unuur ujinţuŋ na nfa kub, ŋwanjuŧ ŋakak aji na Lot : « Naţiin, ijej aharu na babuku baaţ batëb banwooŋ ţi këme nakeţ woli Nawat Kabuka akob biki ubeeka wi. » \p \v 16 Kë jibi Lot ahumuŋ na ŋşal ŋtëb, kë biinţ bukuŋ başë mëbana ţi kañen, na aharul na babukul baaţ batëb ţiki Nawat Kabuka añagi'a. Badola kë apën ţi ubeeka. \p \v 17 Wi bapënanuŋ baka ţi ubeeka, uwanjuŧ uloŋ ţi baka kë uşë ji : « Ţiin ibuuran ubida wi nu! Kten kafeţ ibot iwut kanaţ nin dko dloŋ ţi uŧaak wi, yaan du pnkuŋ iwutna kakeţ. » \p \v 18 Kë Lot aŧeem aji : « A-a, Naweek, uunhinan kawo hënk! \v 19 Nalemparu awinana bnuura ţi këş ki nu, kë ibot adiimana mñaga mnweek wi ibuuranuluŋ. Kë nji nşë wo mënhil kaţi kaya du pnkuŋ bë pwuţan paankbanën nkeţ. \v 20 Tenan, iwin ubeeka umpoţi wi i? Uñogi, kë nhil kaţi kaban da. Wutan nya mmena da mbuurna, ţiki uwo umpoţi! » \p \v 21 Kë aŧeema aji : « Dkak aţenu uko waŋ, mënkŧok ubeeka wi ikţiiniyaanuŋ. \v 22 Ŧaraan iţi iya imena du wa, ţiki mënhil kado nin uko uloŋ bë iindobi ban da. » Uko waŋ ukaaŋ kë baţu ubeeka mënţ katim ki Şowar.\f + \fr 19:22 \fr*\fq Şowar : \fq*\ft Ţi uhebërë dawooŋ \ft*\fq umpoţi.\fq*\f* \p \v 23 Unuur ujun pjinţ wal wi Lot abanuŋ du Şowar, \v 24 kë Yawe aşë do pdëpalën panktëraduŋ\f + \fr 19:24 \fr*\fq Pdëpalën panktëraduŋ: \fq*\ft “Soufre, Sulfur, Sulfuro.”\ft*\f* kë pawoona baţi ajot ţi Ŧodom na Gomora. \v 25 Aŧok ŋbeeka mënţ na uŧaak mënţ bŧi, afiŋ bañaaŋ na iko bŧi immayuŋ ţi mboş. \v 26 Ahar Lot akok aten du kafeţul aşë bi kak kak pnam.\fig Lot na biki katohul baţi apën du ubeeka wi Ŧodom unkyikuŋ|src="co00656c.TIF" size="col" copy="David C. Cook" ref="19.26"\fig*\fig Ahar Lot akok pten Ŧodom|src="CO00648c.TIF" size="col" copy="David C. Cook" ref="19.26"\fig* \p \v 27 Abraham anaţa na nfa kub aşë ya du dko di abiiŋ anaţ ţi kadun ki Nawat Kabuka, \v 28 aten Ŧodom na Gomora na uŧaak bŧi aşë win udu kë ukpën da ji udu wi uyik! \v 29 Wi Naşibaţi aŧokuŋ ŋbeeka ŋuŋ aleş Abraham apënan Lot kë abuur kaţaafa ki bdoo du dko di abiiŋ afëţ. \s1 Lot na babukul baaţ \p \v 30 Lot aya afëţ du pnkuŋ ul na babukul baaţ batëb ţiki aaññoom pţo du Şowar. Baya du pnkuŋ afëţ du bñot banhooruŋ. \v 31 Unuur uloŋ, bajeen ñaaţ i Lot aji na aţa'ul : « Aşinun aţaf hënkuŋ, kë nin ñiinţ aloŋ aankak awo ţi uŧaak anhiluŋ kapiinţ na nja jibi bañaaŋ bŧi bajaaŋ bado. \v 32 Biin ŋwul aşin nja poot akuj ŋşë ŋpiinţ na a ŋka bapoţ, pntaali pi nul pawutna kaba. » \p \v 33 Na uŧejan mënţ bawul aşin baka poot, kë bajeen aşë bi apiinţ na aşin anwooŋ aando me upiinţ na unaţa abukul. \v 34 Wi nfa mambanuŋ, kë bajeen aşë ji na aţa'ul : « Takal na uŧejan dpiinţ na aşin nja ; biin ŋkak ŋwula nţa na uŧejan poot adaan işë iya ipiinţ na a, hënk ŋşë ŋbuk bapoţ, pntaali pi nul pawutna kaba. » \v 35 Bakak awul aşin baka poot uŧejan mënţ, kë nabaaşa apiinţ na a, bë aando me upiinţ na unaţa abukul. \v 36 Hënk di babuk Lot bawooŋ na iyiŋ, inwoonuŋ du aşin baka. \v 37 Bajeen abuk napoţ ñiinţ aşë ţu'a katim ki Mohab\f + \fr 19:37 \fr*\fq Mohab : \fq*\ft Ţi uhebërë dawooŋ anwoonuŋ du aşin.\ft*\f*, awooŋ ateem bamohabit biki nţa. \v 38 Nabaaşa kak abuk napoţ ñiinţ aţu'a katim ki Ben-Ami\f + \fr 19:38 \fr*\fq Ben-Ami : \fq*\ft Ţi uhebërë dawooŋ \ft*\fq abuk pntaali pi naan.\fq*\f*; ul awooŋ ateem bahamonit biki nţa. \c 20 \s1 Abraham na Abimelek \p \v 1 Abraham apënna du umbaŋ wi Mamre aya du uŧaak wi Negeb afëţ ţi pŧoof pi ŋbeeka ŋi Kadeş na Şur. Abi ya pyaanţ du Gerar. \v 2 Aji na bañaaŋ kë Ŧaara aharul awo aţa'ul. Kë Abimelek naşih i Gerar aşë do kë bayaarada Ŧaara pa aniima. \p \v 3 Na uŧejan, Naşibaţi apën awinana ţi kadunul na ŋţaafi aji na a : « Ñaaţ i iyeenkuŋ aţu ikeţ ţiki aniimaa. » \p \v 4 Abimelek ahum aando bi piinţ na a, aşë ji : « Ajugun, ifiŋ ñaaŋ anwooŋ aando uko uloŋ i? \v 5 Abraham ţi uleeful ajaknuŋ aji awo aţa'ul kë Ŧaara akak ajakën aji Abraham awo naweekul. Uko wi ndoluŋ ddo do wa na uhaaş ujinţ, mëndo nin uko uloŋ uwuţaan. » \p \v 6 Kë Naşibaţi aŧeema na ŋţaafi aji na a : « Aa, nji kak dme kë ido uko mënţ na uhaaş ujinţ. Nji dneenaniiŋ pjuban ţi kadun naan wi ndoluŋ kë iimbana. \v 7 Hënkuŋ kakaan ñiinţ uŋ aharul ţiki awo *naţuparaan. Aluŋ kañehandëru ibuurna. Woli iinkakana, kkeţ iwi na biki katohu bŧi. » \p \v 8 Wi unuur ujinţuŋ, Abimelek adu baweek bŧi biki uŧaak aşë ţup baka uko unţëpuŋ, kë başë lënk maakan. \v 9 Adu Abraham aşë ji na a : « we wi idoluŋ bañaaŋ hënk ba? We wi ndoliiŋ kë ido kak i kaţijaraan pjuban pweek pi, nji na bañaaŋ biki uŧaak wi naan bŧi? Ido uko wi ñaaŋ awooŋ aanwo kado. » \p \v 10 Akak ahepar Abraham aji : « We ukaaŋ kë ido uko waŋ ba? » \p \v 11 Abraham aŧeema aji : « Dşal aji bañaaŋ banwooŋ ţi bañoom Naşibaţi, kë kanuura ki ahar naan kahil kaţu bafiŋën. \v 12 Ado woha aţa'naan ţiki ŋţok aşinun, baninun biki ŋwooŋ ŋënţoki, kë ŋşë bi niimar. \v 13 Wi Naşibaţi adolnuŋ kë mpën du katoh ki paapa añaay, djaka aji : “Dñehanu uko uloŋ: woli iŋalën, dko di ŋkyahaaŋ, jakan na bañaaŋ iwo aţa'naan.” » \p \v 14 Abimelek ajej ŋkaneel na ŋpi na ŋgit, balemp biinţ na baaţ awul Abraham aşë kakana Ŧaara aharul. \v 15 Akak aji na a : « Uŧaak wi naan wii wi, ihinan kafëţ dko di iŋaluŋ. » \v 16 Aji na Ŧaara kak : « Dwul naweeku itaka iŧum maakan\f + \fr 20:16 \fr*\fq Itaka iŧum maakan : \fq*\ft Iwo uko ji baluk bi ŋşubal iñeen-week na iñeen ŋwajanţ (130) ŋi nayafan.\ft*\f*. Uko waŋ ukyuujuŋ bañaaŋ bŧi banwooŋ na iwi kë iwo najinţ ţi uko unţëpuŋ. » \p \v 17 Kë Abraham aşë ñehan Naşibaţi ajeban Abimelek na aharul na balemparul baaţ bahilna babuk, \v 18 ţiki ado kë baaţ bŧi biki katoh ki Abimelek baanhil kabuk ţi uko wi adoluŋ Ŧaara ahar Abraham. \c 21 \s1 Kabuka ki Iŧaak \p \v 1 *Yawe Nawat Kabuka ado Ŧaara bnuura jibi abiiŋ aţupa, ado uko wi abiiŋ ahoŋa. \v 2 Awo na kayiŋ abukar Abraham andooŋ abi wo wo naţaf napoţ ñiinţ, ţi wal wi Naşibaţi abiiŋ ajaka. \v 3 Abraham aţu napoţ i Ŧaara abukaruluŋ katim ki Iŧaak\f + \fr 21:3 \fr*\fq Iŧaak : \fq*\ft dawooŋ ţi uhebërë \ft*\fq ajii.\fq*\f*. \p \v 4 Wi Iŧaak abukul adoluŋ ŋnuur bakreŋ, kë Abraham aşë do jibi Naşibaţi ajakuluŋ, awalana kaŧëmp. \v 5 Aka ŋşubal iñeen-week (100) wi abukuŋ Iŧaak. \p \v 6 Kë Ŧaara aşë ji : « Naşibaţi awulën uko wi nji kadooŋ kajiina, bañaaŋ bŧi bankŧiinkuŋ uko wi balilan na nji. » \p \v 7 Akak aţiini aji : « In ahilanuŋ ţfa kaji na Abraham kë Ŧaara abi kabootan? Kë nşaaŋ abukara ñiinţ hënkuŋ wi aţafuŋ. » \s1 Hagar na Işmayel badookanaa \p \v 8 Iŧaak adëm te kë anin ado kayana. Unuur mënţ kë Abraham aşë do ufeŧtu uweek. \v 9 Hagar i uŧaak wi Ejiptu awo da na napoţ i abukaruŋ Abraham. Ŧaara awin napoţ kë aknoha\f + \fr 21:9 \fr*\fq Kë aknoha : \fq*\ft Baloŋ bapiiŧ aji \ft*\fq Kë akbeŋ Iŧaak.\fq*\f*, \v 10 aşë ji na Abraham : « Dookan nalemp i na abukul, abuk nalemp i aanwo kayeenk ţi iko yi ikdukaruŋ Iŧaak abuk naan. » \v 11 Uko mënţ ude Abraham maakan ţiki Işmayel awo kak abukul. \v 12 Kë Naşibaţi aşë ji na a : « Kţoo kaţaaf abuku na nalemparu, uko wi Ŧaara akhepariiŋ bŧi dolan wa, ţiki ţi Iŧaak di di pntaali pi nhoŋiiŋ pakpënnuŋ. \v 13 Kë abuk nalemp, ddola abuk pntaali pweek maakan, ţiki awo kak abuku. » \p \v 14 Abraham anaţa na nfa kub, ajej kapoom na ubuuli wi meel awul Hagar, kë aţu ţi feţ, akak awula napoţ aşë dola kë ayaa. Kë Hagar aya añaay na *pndiiş pi Berŧabe. \p \v 15 Wi meel manyaaŋ aba, kë aşë bëkan napoţ ţi bko bloŋ uţeeh, \v 16 aya alow btiişu aţo aşë jun ŋwooni aji : « Mënŋal pwin pkeţ pi napoţ naan. » \p \v 17 Naşibaţi aŧiink napoţ kë akwooni, kë uwanjuŧ wi nul uşë duuna Hagar du baţi aji na a : « Hagar, we wa ba? Klënk, Naşibaţi aŧiink ŋwooni ŋi napoţ du dko di ibëkanuluŋ. \v 18 Jejana ibot imëbana bnuura ţiki ddo babukul baŧum, bawo pntaali pweek. » \v 19 Naşibaţi ahaabëş wal mënţ këş ki Hagar kë aşë win pliik. Wi wi ayaaŋ aliik ubuuli aŧuman awul napoţ kë adaani. \p \v 20 Naşibaţi ayeŋ napoţ kë akdëm. Afëţ du pndiiş akak ñaaŋ anhiluŋ kaşuuri maakan. \v 21 Wi afëţuŋ du pndiiş du Paran, anin kë aşë la'ara ñaaţ anwooŋ i uŧaak wi Ejiptu. \s1 Bhoŋar bi Abraham na Abimelek \p \v 22 Unuur uloŋ, Abimelek na Fikol naşih i bangoli biki nul baya du Abraham aji na a : « Naşibaţi awo ţi kafeţu ţi iko bŧi yi ikdoluŋ. \v 23 Hënkuŋ mehniin ţi kadunul iji iinkguurën nin, nji na babuk naan na babuk baka, kë ido bnuura na nji na uŧaak wi iwooŋ nayaanţ wi, jibi nwooŋ bnuura na iwi. » \v 24 Kë Abraham aŧeem aji : « Dhoŋ uko mënţ. » \p \v 25 Wi wi Abraham aşaaŋ aleşana pliik ploŋ pi balempar Abimelek babiiŋ aŧeha. \v 26 Kë aŧeema aji : « Mëmme ñaaŋ andoluŋ uko waŋ. Iinţupën, dbaaŋ aŧiink ŧiink nţa uko mënţ. » \p \v 27 Wi wi Abraham aşaaŋ ajej ŋkaneel, ŋpi, na ŋgit awul Abimelek, kë başë do bhoŋar. \v 28 Abraham apënan ŋkaneel ŋmpoţi ŋwaaţ paaj na uloŋ. \v 29 Kë Abimelek aşë hepara aji : « we ukaaŋ kë ipaţëş ŋkaneel ŋmpoţi ŋwaaţ paaj na uloŋ ŋi ba? » \p \v 30 Kë aŧeema aji : « Yeenkan ŋkaneel paaj na uloŋ ŋi, uwo uko unkdiimanuŋ kë nji djipuŋ pliik pi. » \v 31 Uko waŋ ukaaŋ kë badu dko mënţ aji Beerşeba\f + \fr 21:31 \fr*\fq Beerşeba : \fq*\ft Ţi uhebërë dawooŋ \ft*\fq pliik pi kamehna.\fq*\f* ţiki bukal batëb bŧi bahoŋaruŋ da amehna. \p \v 32 Wi badoluŋ bhoŋar du Beerşeba aba, Abimelek na Fikol naşih i bangoli biki nul banaţa akak du uŧaak wi bafiliŧteŋ. \v 33 Abraham aŧepi du Beerşeba bko bi bajaaŋ bado Tamariŧ aşë dëman da *Yawe Nawat Kabuka anwooŋ aankba. \v 34 Wi wi Abraham aşaaŋ aţo ajon du uŧaak wi bafiliŧteŋ. \c 22 \s1 Bţeŋan bi Abraham \p \v 1 Wi iko yaŋ iţëpuŋ, Naşibaţi aŋal pten me Abraham afiyaara kado uko wi akjakuluŋ aşë ji na a : « Abraham. » \p Kë aŧeem aji : « Nji wi. » \p \v 2 Kë aji na a : « Jejan abuku, aloolan ţañ i ikaaŋ, Iŧaak i iŋaluŋ maakan, iya du uŧaak wi Moriya du pnkuŋ pi nji kaluŋ kayuuju. Woli iban da, kjeja kafiiŋaraan kabot katëra kadolën bţeŋan. » \p \v 3 Abraham anaţa na nfa kub, atan ubuuru ajej balemparul batëb na abukul, abot atib imul yi akyaaŋ katërna'a, aşë ŧool pya dko di Naşibaţi ajakuluŋ. \v 4 Wi bapoşuŋ ado ŋnuur ŋwajanţ, kë Abraham aşë win dko di bajakuluŋ du kalowan. \v 5 Aji wal mënţ na balemparul : « Nadukiin ţi na ubuuru. Nji na napoţ ŋya kadëman Naşibaţi kaşë kakak. » \p \v 6 Abraham ajej imul yi akyaaŋ katërna Iŧaak abukul awula kë akuŋaa, ul ţi uleeful kë aşë mëban bdoo na umbañ. Wi wi baŧooluŋ bukal batëb. \v 7 Iŧaak aţiini wal mënţ na Abraham aşin aji : « Paap! » \p Kë aŧeema aji : « Abuk naan, dŧiinku! » \p Kë akak aji na a : « Bdoo bii bi, kë imul yii yi, unkaneel wi bţeŋan ubaa wo ţuŋ ba? » \p \v 8 Kë aŧeem aji : « Abuk naan, Naşibaţi akyaaŋ kawul unkaneel » kë başë ŧool bukal batëb bŧi. \p \v 9 Wi babanuŋ du dko di Naşibaţi ajakuluŋ, Abraham aboman *bliit bi mngur, apaf da imul aşë tan Iŧaak abukul aţu ţi imul duuţ. \v 10 Aŧoolan kañen ajej umbañ kafiŋna abukul. \v 11 Kë uwanjuŧ wi *Yawe Nawat Kabuka uşë duuna du baţi aji na a : « Abraham! Abraham! » \p Kë aŧeem aji : « Nji wi! » \p \v 12 Kë uşë ji na a : « Kdeeŋ kañen ţi napoţ! Kdola nin buţaan! Dme hënkuŋ kë iji kŧiink Naşibaţi : Idinan pwulën abuku aloolan ţañ i ikaaŋ. » \p \v 13 Abraham akat këş aşë win unkaneel ukaş uloŋ wi itiim ihoŧuŋ ţi bgof. Aya ajej wa afiŋar Naşibaţi atër ado bţeŋan, kë ukeţar abukul. \v 14 Abraham adu dko mënţ aji : « Adonay Yire » uwooŋ Ajugun awul. Uko waŋ ukaaŋ kë hënkuŋ baji baji : « Du pnkuŋ Ajugun awul. » \p \v 15 Uwanjuŧ wi Nawat Kabuka ukak aduuna Abraham du baţi, \v 16 aji na a : « Dmehna ţi bkow naan, nji Nawat Kabuka aji : jibi idoluŋ uko wi, adinan pwulën abuku aloolan ţañ i ikaaŋ, \v 17 dwulu bnuura bweek maakan, ddo pntaali pankpënnuŋ ţi iwi paŧum ji ŋjah ŋi baţi na pyiw panwooŋ ţi kabaŋ ki bdëk. Pntaali pi nu pawat başoorad pa, payeenk ŋbeeka ŋi baka. \v 18 Dţëpna ţi pntaali pi nu kawul kntaali ki mboş bŧi bnuura, ţiki iŧiinkën. » \p \v 19 Abraham awugşa akak du balemparul, kë baŧool pkak Beerşeba. Abraham afëţ da. \s1 Babuk Nahor \p \v 20 Wi iko yaŋ iţëpuŋ, baţup Abraham aji Milka kak, ahar Nahor aţa'ul abukara bapoţ biinţ. \v 21 Bajeen awo katim ki Uŧ, aţu na Buŧ aţa'ul, na Kemuwel aşin Aram, \v 22 na Keŧed, na Haŧo, na Pildaş, na Yidlaf, na Betuwel. \v 23 Betuwel abukuŋ Rebeka. Bukuŋ bawooŋ bapoţ biinţ bakreŋ biki Milka abukaruŋ Nahor, aţa Abraham. \v 24 Nahor abi do baniw na ñaaţ aloŋ i katim ki Rewuma, ankaaŋ abuk bapoţ biinţ, bawo : Teba, Gaham, Tahaş na Maaka. \c 23 \s1 Pkeţ pi Ŧaara na umoy wi nul \p \v 1 Ŧaara ado ŋşubal iñeen-week na ŋşubal iñeen ŋtëb na paaj na uloŋ (127); hënk di di ŋnuurul ŋaliŋuŋ. \v 2 Wi wi aşaaŋ akeţ du Kiriyat-Arba (dawooŋ Hebroŋ) du uŧaak wi Kanaan ; Abraham awoonira abot aţëga. \p \v 3 Abraham apën du meeţ di puum pi aharul papiinţanuŋ aşë ya du bahitit aji na baka : \v 4 « Dwo nayaanţ anfëţuŋ na an, nayuujaan dko dloŋ di nhili kanug kamoyna ahar naan. » \p \v 5 Kë bahitit başë ŧeema aji : \v 6 « Naweek ŧiinkun : Naşibaţi adëmanu kë iwo ţi pŧoofun, tenan ţi dko bŧi di ŋbomanuŋ aji ŋmoyna, datan dannuurnaaniiŋ imoy aharu, nin aloŋ ţi un aankneenanu dko di nul. » \p \v 7 Abraham anaţa wal mënţ abi aŋup ţi kadun ki bañaaŋ biki uŧaak mënţ, bahitit. \v 8 Aţiini na baka aji : « Woli nadinan mmoy ahar naan, naŧiinkaan, nabot naţënkën naţiini na Efron abuk Ŧohar. \v 9 Dŋal awulën du Makpela dko di abomanuŋ du kabaŋ ki uţeehul kado kamoyna ; awulaan da, dluka itaka yi dakwaaparuŋ ţi kadunan, dakak dko dmoyni di naan. » \p \v 10 Kë Efron aşë ţo ţi pŧoof pi bahitit baŧënţul wal mënţ. Aŧeem Abraham ţi kadun ki bahitit bŧi banwooŋ du bayiti aji na a : \v 11 « A-a naweek, ŧiinkan! Dţenu uţeeh kabot kaţenu dko dmoyni danwooŋ du wa meeţ. Dţenu da ţi kadun ki bañaaŋ bŧi : moyan aharu da. » \p \v 12 Kë Abraham aşë kak aŋup ţi kadun ki bañaaŋ biki uŧaak. \v 13 Aji na Efron ţi kadun ki baka : « Dkooţu kooţ duni iŧiinkën. Wutan nnug uţeeh : yeenkan itaka, nşë mmoy ahar naan da. » \p \v 14 Kë Efron aşë ŧeema aji : \v 15 « Naweek, ŧiinkaan! Preeş pi mboş mi pawo [ktaka iñeen week ŋbaakër ki baţaknuŋ unŧaam.] Kë itaka mënţ, iwo we ţi pŧoofun? Moyan puum pi aharu. » \p \v 16 Abraham aŧiink Efron, afën itaka yi Efron ajakuŋ ţi kadun ki bahitit : ktaka iñeen week ŋbaakër (400) ki baţaknuŋ unŧaam. \p \v 17 Hënk, kë uţeeh wi Efron du Makpela danŧaaŋuŋ na Mamre, uţeeh na dko dmoyni danwooŋ da, na mnko bŧi manwooŋ ţi uţeeh meeţ \v 18 kë ikak yi Abraham ţi kadun ki bahitit bŧi banwooŋ du bayiti. \p \v 19 Wi uko waŋ uţëpuŋ, kë Abraham aşë ya amoy Ŧaara aharul du bhër banwooŋ du uţeeh wi Makpela aŧaaŋ na Mamre, dawooŋ Hebroŋ du uŧaak wi Kanaan. \v 20 Hënk, kë bhër na uţeeh bŧi, ŋapën ţi iñen yi bahitit akak bka bi Abraham, kë ado da pnguran. \c 24 \s1 Ñaaţ i Iŧaak \p \v 1 Abraham aţaf wal mënţ maakan, kë *Yawe Nawat Kabuka akak awula bnuura ţi iko bŧi. \v 2 Abraham adu anwoonuŋ naweek ţi balemparul, abot awo namali i nul aji na a : « Dkooţu, ţuun kañen ţi pnkant pi naan uţeeh\f + \fr 24:2 \fr*\fq Ţuun kañen ţi pnkant pi naan uţeeh : \fq*\ft Ţi udolade wi baka ñaaŋ aji do haŋ woli amehna uko uweek.\ft*\f*. \v 3 Mehniin ţi kadun ki Nawat Kabuka Naşibaţi anţakuŋ baţi na mboş, iji iinkluŋ kalaar abuk naan napoţ ñaaţ ţi biki Kanaan biki nfëţuŋ ţi pŧoof pi baka ţi. \v 4 Luŋi iya du uŧaak wi naan, du bayiţ naan, idat da ñaaţ pa Iŧaak abuk naan. » \p \v 5 Kë nalemparul ahepara aji : « Kë woli ñaaţ aanluŋ adi pţaşën te ţi uŧaak wi, wal mënţ, kañooţ abuku du uŧaak wi iwoonuŋ i? » \p \v 6 Kë Abraham aŧeema aji : « A-a. Ţaafaraan kakakan da abuk naan. \v 7 Nawat Kabuka Naşibaţi ampënanaanuŋ du katoh ki paapa na du uŧaak wi bayiţ naan, anjaknuŋ abot amehna aji aluŋ kawul pntaali pi naan mboş mi, aluŋ kayil uwanjuŧ wi nul ţi kadunu, ijejna ñaaţ i uŧaak naan pa abuk naan. \v 8 Aşë wo woli ñaaţ aandi pţaşu, iinkwo angaruŋ kamehna. Ţaafaraan kakakan abuk naan da. » \p \v 9 Kë nalemp aţu kañeen ţi pnkant pi Abraham uţeeh, amehna ţi uko mënţ. \p \v 10 Nalemp uŋ ajej ŋnŧaam ŋi pnkunkaali iñeen ŋi Abraham abot aya na iko inuura iŧum yi akaaŋ, aşë ŧool aya du ubeeka wi Nahor afëţuŋ du uŧaak wi Meŧopotamiya. \v 11 Wi abanuŋ da, ado ŋnŧaam kë ŋaknoorfën du upën ubeeka kañog pliik. Uwo utaakal, ţi wal wi baaţ bajaaŋ bapën kabi pliik. \p \v 12 Wal mënţ kë aşë ji : « Nawat Kabuka, iwi Naşibaţi i Abraham ajug naan ajaaŋ adëman, dkooţu kooţ dolan iko iţëp bnuura, ibot idiiman Abraham ajug naan bnuura bi nu! \v 13 Dwo ţi kañog pliik, kë baaţ biki ubeeka bakpën pbi kaliik meel. \v 14 Dolan poonu i nji kajakuŋ awalan pdunk pi nul aţenën ndaan aşë ŧeemën aji : “Daanan, mbot nwul ŋnŧaam ŋi nu ŋadaan,” awo ñaaţ i iŋaluŋ pa Iŧaak nalemparu ; kawin kë idiiman ajug naan bnuura bi nu. » \p \v 15 Aando bi ba pţiini aşë win poonu aloŋ kë akbi na pdunk ţi pgaŋan. Katimul kawo Rebeka, awo abuk Betuwel, ñiinţ abuk Milka, ahar aţa Abraham anwooŋ katim ki Nahor. \v 16 Napoţ ñaaţ mënţ awo neegani nannuura maakan, anwooŋ aando bi me biinţ. Aya du pliik, aliikar pdunk aşë ŧool pkak. \p \v 17 Nalempar Abraham aţi aya ayit na a aji : « Dkooţu kooţ, ţenaan meel mntiinku ţi pdunku ndaan. » \p \v 18 Kë aŧeem aji : « Naweek, daanan » aşë ŧaran awalan pdunk awula kë adaani. \v 19 Wi adaanuŋ aba, kë poonu akak aji na a : « Dkak aya kaliik, ŋnŧaam ŋi nu ŋadaan ŋado ŋateban. » \v 20 Aŧaran ajeeş ŋnŧaam meel mandukiiŋ muŋ ţi kambëŋan akak aţi aya aliik meel mnloŋ pa ŋnŧaam bŧi. \v 21 Ñiinţ awo ţi pşalana byompan aşë şal me Nawat Kabuka ado kë bgahul banuuraa. \p \v 22 Wi ŋnŧaam ŋi pnkunkaali ŋadaanuŋ ado teban, ñiinţ kë aşë jej brinku bi uwuuru bdiţ abot aţu'a kak inguuri itëb yi wuuru idiţ. \v 23 Wi wi aşaaŋ aji na poonu : « Iwo abuk in ba? Ţupaan, dkooţu kooţ, dko dfër dawo du uko şaaş ŋhilna ŋwala da i? » \p \v 24 Kë aŧeem aji : « Dwo abuk Betuwel, ñiinţ i Milka abukaruŋ Nahor. » \v 25 Akak aji na a : « Ŋwo na ujaagal wi ŋhiluŋ kaşeef ipiinţanaan ŋnŧaam ŋi nu na uko ude uŧum pa ŋa, akuţ awo na dko di nahiluŋ kafër. » \p \v 26 Ñiinţ nalempar Abraham aŋup wal mënţ adëman Nawat Kabuka \v 27 aji : « Dbeeb *Yawe Nawat Kabuka, Naşibaţi i Abraham ajug naan ajaaŋ adëman, anwooŋ aanţañan pdiiman ajug naan bnuura na pdo uko wi ahoŋuluŋ. Kë nji, Yawe aţijën du katoh ki bayiţ ajug naan. » \p \v 28 Poonu aţi aya du uko anin, aţup uko unţëpuŋ. \v 29 Ul Rebeka, aka naweekul ñiinţ i katim kawooŋ Laban, Laban mënţ aţi aya du ñiinţ du pliik. \v 30 Wi Laban awinaŋ win brinku na inguuri yi aţa'ul ñaaţ awohuŋ abot aŧiink kë Rebeka aji : « Hënk di di ñiinţ mënţ aţiiniiŋ na nji aji » aya du a, aţënk kë ahuma nnaţ añog ŋnŧaam ŋi pnkunkaali du pliik. \v 31 Laban aji na ñiinţ: « Biini, iwi i Nawat Kabuka awuluŋ bnuura bi nul! we ukaaŋ kë iduka du bdig ba te dboman katoh ala dko di ikţuuŋ ŋnŧaam ŋi nu? » \v 32 Ñiinţ abi awala ţi katoh, kë Laban afënëşa ŋnŧaam, aşeef ujaagal abot awul ŋa uko ude. Awul ñiinţ na bangakandëruŋ na a meel bañowna ihoţ. \v 33 Baţij pde abëkana, kë nalempar Abraham aşë ji : « Mënkde bë mënţup uko wi nji nwooŋ i kaţup. » \p Laban kë aji na a : « Ţupan keeri. » \p \v 34 Kë aji : « Dwo nalempar Abraham. \v 35 Nawat Kabuka awula bnuura maakan, kë akak nayok. Awula ŋkaneel na ŋgit, unŧaam na uwuuru, balemp biinţ na baaţ, na ŋnŧaam ŋi pnkunkaali na ŋbuuru. \v 36 Ŧaara, ahar ajug naan abukara napoţ ñiinţ wal wi adooŋ abi ţaf ţaf kë awul abukul mënţ iko bŧi yi akaaŋ. \v 37 Ajug naan adolën kë mmehna aji : “Iinklaar abuk naan ñaaţ ţi babuk bañaaŋ biki uŧaak wi Kanaan wi nfëţuŋ. \v 38 Mehniin iji iya du bayiţ naan, du katoh ki paapa kadat da ñaaţ pa abuk naan.” \p \v 39 « Kë nşë hepar ajug naan aji na a : “Kë woli ñaaţ aandi pbi na nji kado hum?” \p \v 40 « Kë aŧeem aji : “Nawat Kabuka i njaaŋ kaţaş aluŋ kayil uwanjuŧ wi nul, uţiju te du dko di njakuŋ işë idat wal mënţ ñaaţ pa abuk naan ţi bayiţ naan, du katoh ki paapa. \v 41 Iinkwo angaruŋ kamehna ki nţu'iiŋ pdo : iya du bayiţ naan, kë woli bapok pwulu ñaaţ iţij, iinkwo angaruŋ kamehna ki nţu'iiŋ.” \p \v 42 « Dban nţa du pliik aşë ji : “Nawat Kabuka, iwi Naşibaţi i Abraham ajug naan ajaaŋ adëman, dkooţu kooţ dolaan iko iţëp bnuura, nwin uko wi mbiiŋ pla! \v 43 Dnaţ añog pliik, napoţ ñaaţ ankmbiiŋ pliik da i nji kajakuŋ: ‘Dkooţu kooţ, ţenaan meel mntiinku ţi pdunku, ddaan’, \v 44 kë aŧeemën aji : ‘Daanan, mbot nya nliik meel pa ŋnŧaam ŋi nu’, kdola awo i iwi Nawat Kabuka adatuŋ pa awo ahar abuk ajug naan.” \p \v 45 « Mëndo bi ba pñehan Ajugun ţi uşal naan, kë Rebeka aşë bi na pdunkul ţi pgaŋan, aya du pliik, aliik meel, kë nşë jaka : “Dkooţu kooţ, ţenaan meel mntiinku ddaan.” \p \v 46 Aŧaran awalan pdunk, aşë jakën : “Daanan mbot nya nliik meel, ŋnŧaam ŋi nu ŋadaan.” Ddaan, kë akak aliik ŋnŧaam meel. \p \v 47 « Kë nhepara aji : “Iwo abuk in ba”? \p « Kë aŧeem aji : “Dwo abuk Betuwel i Milka abukaruŋ Nahor.” Wal mënţ wi wi nţu'uluŋ brinku ţi byiş abot aţu'a inguuri ţi iñen. \v 48 Dŋup adëman Nawat Kabuka abot abeeba, ul Naşibaţi i Abraham ajug naan anţijnuŋ ţi bgah bi bnuura pyeenk abab aţa ajug naan pa awo ahar abukul. \v 49 Hënkuŋ woli naŋal pdo ajug naan bnuura naţupaan, kë woli naankak ahil naţupën mmee jibi nji kadoli. » \p \v 50 Laban na Betuwel kë başë ţiini na a aji : « Uko uwoona du Nawat Kabuka, ŋënhil kaji uko uloŋ da, kadinan këme kapok. \v 51 Rebeka awuŋ ţi kadunu : jejana iyaanaan akak ahar abuk ajugu jibi Nawat Kabuka ajakuŋ. » \p \v 52 Wi nalempar Abraham aŧiinkuŋ uko waŋ aşë fëţ këş ţi mboş adëman Nawat Kabuka. \v 53 Apënan wal mënţ uwuuru na unŧaam na imişa awul Rebeka, akuţ aţen naweekul ñiinţ na anin iko iŧum inuura. \v 54 Ul na biinţ bangakandëruŋ na a bade, adaan abot afër da. \p Na nfa wi banaţiiŋ, kë aşë ji : « Nawutaan nţiiş du uko ajug naan. » \p \v 55 Naweek Rebeka na anin kë başë ji na a : « Wutan napoţ aduka na un uko ji ŋnuur iñeen abaa aya. » \p \v 56 Kë aşë ŧeem baka aji : « Nakjonanaan, wi Nawat Kabuka aţijnuŋ kë ndo win uko wi mbiiŋ pla. Nawutaan nkak du ajug naan. » \p \v 57 Kë başë ji na a : « Nawulën ŋdu poonu ŋhepara uko wi aşaluŋ. » \v 58 Hënk di baduuŋ Rebeka ahepara aji : « Iŋal kaya na ñiinţ i i? » \p Kë aŧeem aji : « Dŋali. » \p \v 59 Bawut wal mënţ Rebeka aţa baka na nalemp anyewi'uluŋ, kë baya na ñiinţ nalempar Abraham uŋ na biinţ bangakandëruŋ na a. \v 60 Bañehandër Rebeka bnuura aji na a : \q1 « Iwi aţa'un, yaan \q2 ibuk bapoţ baŧum maakan \q1 babuku baji bawat başoorad baka \q2 kajej ŋbeeka ŋi baka. » \p \v 61 Rebeka na balemparul banaţa apaya ţi ŋnŧaam ŋi pnkunkaali aţaş ñiinţ. Hënk di di nalempar Abraham ajejuŋ ñaaţ aya. \p \v 62 Iŧaak awoona du pliik pi Lahay-Roy, afëţ wal mënţ ţi Negeb. \v 63 Aya na utaakal apën ptar ihoţ du uţeeh, aşë win ŋnŧaam ŋi pnkunkaali kë ŋakbi. \v 64 Rebeka akak awin Iŧaak. Alut awala ţi unŧaam, \v 65 aşë ji na nalempar Abraham : « Ñiinţ ahoŋ akwoonuŋ du uţeeh abi pkitun hënk ba? » \p Kë ñiinţ aŧeema aji : « Ajug naan a. » Wi wi aşaaŋ ajej uleenŧ agur bkow. \p \v 66 Ñiinţ nalempar Abraham aţup Iŧaak iko bŧi jibi iţëpari. \v 67 Kë Iŧaak aşë jej Rebeka aneejan du kaloona ki Ŧaara anin : ajeja kë awo aharul, abot aŋala. Hënk di di Iŧaak aţañanuŋ pţëga pkeţ pi anin. \c 25 \s1 Pntaali pi Ketura \p \v 1 Abraham akak abi niim ñaaţ aloŋ i katim kawooŋ Ketura. \v 2 Kë abukara Ŧimran na Yokşan na Medan, na Majaan na Yişbah na Şuwah. \v 3 Yokşan abuk Şeba na Dedan, kë babuk Dedan bawooŋ bahaşurit na baletuşim na balewumin. \v 4 Babuk Majaan bawo : Efa na Efer na Hanok na Abida na Eldaa. Bukuŋ bŧi bawooŋ babuk Ketura. \p \v 5 Abraham adukar Iŧaak bka bi ŧul bŧi. \v 6 Kë wi ahumuŋ aandobi keţ, aţen babuk iniwul iko iloŋ aşë do baka kë balow Iŧaak aya du uŧaak unwooŋ du umayar unuur. \p \v 7 Abraham ado ŋşubal iñeen-week na ŋşubal iñeen paaj na iñeen na kañeen (175) ţi mboş. \v 8 Wal mënţ wi wi aşaaŋ akeţ wi aţafuŋ aba ŋnuur abot awo ţi mnlilan, kë bamoya kë aya du bajugul. \v 9 Iŧaak na Işmayel babukul bamoya du bhër bi Makpela, kañog Mamre du uţeeh wi Efron abuk Ŧohar nahitit. \v 10 Uţeeh mënţ Abraham abiiŋ anug wa du bahitit. Dul di amoyiiŋ ul na Ŧaara aharul. \v 11 Wi Abraham akeţuŋ, Naşibaţi awul Iŧaak anfëţuŋ du kañog pliik pi Lahay-Roy bnuura. \s1 Babuk Işmayel \p \v 12 Hagar ñaaţ i Ejiptu, nalempar Ŧaara, abukar Abraham Işmayel. Babuk Işmayel biki biki. \v 13 Itim yi baka jibi baţaari yii yi : bajeen awo Nebayot aţu na Kedar, na Adbeel na Mibŧam, \v 14 na Mişma, na Duma, na Maaŧa \v 15 na Hadad na Tema, na Yetur na Nafiş na Kedema. \v 16 Bukuŋ bawooŋ babuk Işmayel iñeen na batëb, andoli awo naşih i pntaali pampënnuŋ ţi a. Bawul itim yi baka ŋntanka na ŋfëţ ŋi baka. \p \v 17 Işmayel ado ŋşubal iñeen-week na ŋşubal iñeen ŋwajanţ na paaj na uloŋ (137) ţi mboş. Wi wi aşaaŋ akeţ amoya aya du bajugul. \v 18 Pntaali pampënnuŋ ţi a pafëţ du uŧaak unwoonuŋ Hawila te Şur danwooŋ du umayar unuur wi uŧaak wi Ejiptu. Pntaali pi Işmayel paanŧiinkar na biki kntaali ki babuk aşin. \s1 Kabuka ki bi Eŧawu na Yakob \p \v 19 Uko wi Iŧaak abuk Abraham wii wi : \p Abraham abuk Iŧaak, \v 20 kë Iŧaak aka ŋşubal iñeen ŋbaakër wi aniimuŋ Rebeka aţa Laban abuk Betuwel. Betuwel na Laban bawo baharameeŋ banwoonuŋ Padan-Aram. \p \v 21 Iŧaak añehan *Nawat Kabuka pa aharul ţiki aanhil pbuk. Kë Nawat Kabuka aŧiinka, Rebeka aharul kë awo na kayiŋ. \v 22 Bapoţ başinţar ţi kayiŋul meeţ, kë aşë ji « we ukaaŋ kë uko waŋ uwo ba? » Aya wal mënţ ahepar Nawat Kabuka. \p \v 23 Kë Nawat Kabuka aşë ji na a : \q1 « Kntaali ktëb kawooŋ ţi kayiŋu \q2 kë kntaali ktëb kamkpënuŋ ţi iwi, \q2 kaluŋ kagarna du kayiŋ meeţ. \q1 Ploŋ pabi kadëm kapel pundu, \q2 pi naweek pabi kado kalempar pi nampoţi. » \p \v 24 Wi wal wi kabuk ubanuŋ, kë kbet kapën ţi kayiŋul. \v 25 Naŧeek ampënuŋ ajeenk jud awo ji umanta wi pfaal ; kë badu'a aji Eŧawu\f + \fr 25:25 \fr*\fq Eŧawu :\fq*\ft Ţi uhebërë daţok kaŧiinkare na \ft*\fq pjab uwel.\fq*\f* \v 26 Wi akpënuŋ, kë aţa'ul aşë bi kak, amëbana mëban ţi pşoñ ; kë badu'a aji Yakob\f + \fr 25:26 \fr*\fq Yakob : \fq*\ft Ţi uhebërë daţok kaŧiinkare na \ft*\fq pşoñ.\fq*\f*. Iŧaak aka ŋşubal iñeen-paaj (60) wi babukiiŋ. \p \v 27 Bapoţ badëmi, kë Eŧawu akak najan naweek, anŋaluŋ uţeeh. Yakob ul kë awo ñaaŋ anyompandëruŋ abot aji ŋal pţo du kaloona meeţ. \v 28 Iŧaak ul amagan Eŧawu ţiki aŋal uyemaţ wi pjan, kë Rebeka aşë magan Yakob. \p \v 29 Unuur uloŋ, Yakob awo ţi pjuŋ poŧ, kë Eŧawu aşë woona uţeeh akeţ ubon. \v 30 Aji na Yakob : « Ŧaraan, wulaan nde ţi poŧ bjeenkal buŋ! Ubon ude'ën. » Ukaaŋ kë bakak adu'a kak aji Edom, uwooŋ najeenkal. \p \v 31 Yakob kë aşë ji na a : « Waapaan duna pweek pi nu\f + \fr 25:31 \fr*\fq Pweek pi nu : \fq*\ft Ţi bukal naŧeek anjaaŋ abuka ţi kbet awoonuŋ naweek.\ft*\f*. » \p \v 32 Kë Eŧawu aŧeema aji : « Tenan, dkeţ abaa dolna we pweek ba? » \p \v 33 Kë Yakob akak aji na a : « Duni imehna ţi kadun naan. » Kë amehna, awaap Yakob pweek pi nul. \v 34 Wal mënţ, kë Yakob aşë naţa awula kapoom na poŧ bi ujoşar, kë ade adaan aşë naţa aya. Hënk di di Eŧawu abeehuŋ pweek. \c 26 \s1 Iŧaak du Gerar \p \v 1 Ubi ka wal mënţ ţi uŧaak wuŋ ubon uweek, umpaţuŋ na uŧeek umbiiŋ awo ţi wal wi Abraham, kë Iŧaak aşë ya du Abimelek naşih i bafiliŧteŋ du uŧaak wi Gerar. \v 2 *Yawe Nawat Kabuka apën awinana ţi kadunul aşë ji na a : « Wutan kaya du uŧaak wi Ejiptu! Ţoon du uŧaak wi nji kaluŋ kayuuju. \v 3 Ţoon ţi uŧaak wi, dwo na iwi kabot kawulu bnuura. Aa, dwulu mboş mi ŋŧaak ŋi bŧi iwi na pntaali pankpënnuŋ ţi iwi. [Hënk] ddo wal mënţ kahoŋ ki mbiiŋ ado Abraham şaaş. \v 4 Ddo pntaali pankpënnuŋ ţi iwi paŧum ji ŋjah ŋi baţi kaşë kawul pa ŋŧaak ŋi bŧi. Dţëpna ţi pntaali pi nu kawul kntaali ki mboş bŧi bnuura. \v 5 Ddo haŋ ţiki Abraham aŧiinkën abot ado uko wi njakuluŋ, aţaş pjukan pi naan na bgah bi naan. » \v 6 Kë hënk di di Iŧaak aţooŋ du Gerar. \p \v 7 Bañaaŋ biki dko mënţ bahepara jibi awoori na aharul, kë aşë ji na baka awo aţa'ul. Aţi pji na baka awo aharul, ţiki aşal aji Rebeka abi kaţu bafiŋa ţiki anuura maakan. \v 8 Wi baţooŋ ajon ţi uŧaak, kë Abimelek naşih i bafiliŧteŋ aşë naţ unuur uloŋ ţi ujaneel wi nul aşë win Iŧaak na Rebeka aharul kë baknoha. \v 9 Ado kë badu Iŧaak aşë ji na a : « Dwin kë Rebeka awo aharu, kë ibaa ji awo aţa'u? » \p Iŧaak kë aŧeem aji : « Dşal aji uko wi nul uhil kaţu bafiŋën. » \p \v 10 Kë Abimelek aşë kak aji na a : « Imeha uko wi idoluŋ un hënk i? Uduka ntiinku aloŋ ţi uŧaak wi apiinţ na aharu, ido wal mënţ ŋjuban pjuban pweek. » \v 11 Abimelek ado wal mënţ kë baţup ţi uŧaak bŧi aji ankdoluŋ ñiinţ i këme aharul uko uwuţaan ado bafiŋa. \p \v 12 Iŧaak ajaar ţi uŧaak wuŋ aşë kit uşubal mënţ, ŋyaaş iñeen week uko wi aŧepiiŋ. Nawat Kabuka awula bnuura, \v 13 kë akak nayok, abot yoka yok pya ado wo nayok naweek maakan. \v 14 Aka itani yi ŋnŧaam ŋmpoţi na yi ŋnŧaam ŋweek, abot aka balemp baŧum. Kë bafiliŧteŋ başë kak akuja. \p \v 15 Bamoy mnliik mi balemp biki Abraham aşin babiiŋ ajip wi ahumuŋ najeb. \v 16 Abimelek aji na Iŧaak : « Pënan ţi dko di nun ikak hënkuŋ ñaaŋ naweek pa pţo ţi na un. » \s1 Mnliik mi umbaŋ wi Beerşeba \p \v 17 Iŧaak apën da, aya du dko danwooŋ ţi uţeeh wi inkuŋ yi Gerar aţo da. \v 18 Amoyëş mnliik mi Abraham aşin, mi bafiliŧteŋ babiiŋ amoy, wi akeţuŋ, abot aţu ma itim yi abiiŋ awul ma. \v 19 Wi balempar Iŧaak bakjipuŋ du uţeeh wi inkuŋ du Gerar bawuj du ukumpëş wi meel mankţiiŋ. \v 20 Kë bayafan biki Gerar başë neej pŋom na biki nul, baji meel muŋ manwo mi baka. Ukaaŋ kë Iŧaak awul ukumpëş mënţ katim ki Eŧeka\f + \fr 26:20 \fr*\fq Ţi uhebërë Eŧeka dawooŋ pŋom.\fq*\f*, ţiki baŋomna wa. \v 21 Kë bakak ajip pliik ploŋ kë bakak aŋomna pa, aţu pa katim ki Ŧitna\f + \fr 26:21 \fr*\fq Ţi uhebërë, Ŧitna dawooŋ pşoor.\fq*\f*. \v 22 Apën da aya jipan pliik ploŋ kë başë wo baanŋomna pa, kë awul pa katim ki Rehobot\f + \fr 26:22 \fr*\fq Rehobot : \fq*\ft Ţi uhebërë dawooŋ dko danhaanuŋ këme danjeehuŋ.\ft*\f* aşë ji : « Nawat Kabuka ajeehanun bgah ŋhilna ŋyok ţi dko di. » \p \v 23 Dul di apënuŋ aya Beerşeba. \v 24 Kë Yawe Nawat Kabuka aşë pën awinana ţi uŧejan mënţ aji na a : \q1 « Nji dwooŋ Naşibaţi i Abraham şaaş ajaaŋ adëman, \q1 wutan kalënk, dwo na iwi. \q1 Dwulu bnuura kabot kado pntaali pankpënnuŋ ţi iwi paŧum, \q1 ţiki dleş Abraham nalempar naan. » \p \v 25 Iŧaak aboman da *bliit bi mngur adëman da Naşibaţi adu'a Nawat Kabuka. \p Atar da kaloona ki nul ; kë balemparul başë jip da pliik. \s1 Bhoŋar na Abimelek \p \v 26 Abimelek, na Ahuŧat aññoguluŋ, na Pikol naweek i bangoli biki nul, bapënna Gerar aya pwin Iŧaak. \v 27 Iŧaak aji na baka : « we ukaaŋ kë nabi ţi nji? An nanşoornuŋ adoo dookën du uŧaak wi nan. » \p \v 28 Kë baŧeem aji : « Ŋwin hënkuŋ bnuura kë *Yawe Nawat Kabuka awo na iwi, aşë ji ŋwo i kamehna un bŧi ŋhilna ŋdo bhoŋar na iwi. \v 29 Mehniin kë iinkdolun nin buţaan bloŋ, jibi ŋbiiŋ awo ŋëndolu nin buţaan, bnuura ţañ bi bi ŋdoliiŋ abot awutu kë iya, kë ŋënooranu. Kë Nawat Kabuka aşë wulu bnuura hënkuŋ. » \v 30 Iŧaak Ajuŋar baka bnuura kë bade abot adaan. \v 31 Wi banaţiiŋ na nfa aşë do andoli kahoŋ. Kë Iŧaak aşë wut baka kë bayaa, aya na iţëb ijoob. \p \v 32 Kë ţi unuur mënţ wi wi balemparul banwooŋ ţi pjip pliik ploŋ, babiiŋ ajaka kë bawuj du meel. \v 33 Kë Iŧaak aşë ţu pliik mënţ katim ki Şiba\f + \fr 26:33 \fr*\fq Şiba : \fq*\ft Ţi uhebërë dawooŋ kahoŋ këme paaj na uloŋ ţi uţup wi uhebërë.\ft*\f*, dul di katim ki ubeeka wi Beerşeba\f + \fr 26:33 \fr*\fq Beerşeba : \fq*\ft Ţi uhebërë dawooŋ pliik pi kahoŋ këme pliik pi paaj na uloŋ. Natenan kak ţi Ujuni 21.31.\ft*\f* kawoonuŋ te hënkuŋ. \s1 Baaţ biki Eŧawu \p \v 34 Wi Eŧawu akaaŋ ŋşubal iñeen ŋbaakër aniim baaţ bahitit batëb : Judiŧ abuk Beeri, na Baŧmat abuk Elon. \v 35 Bukal batëb bŧi banooran Iŧaak na Rebeka. \c 27 \s1 Iŧaak añehan Naşibaţi awul Yakob bnuura \p \v 1 Iŧaak abi ţaf, këş kë kafël na a, kë aando kak awin. Adu Eŧawu abukul bajeen aji na a : « Abuk naan. » Kë uŋ ahepna aji na a : « Nji wi. » \p \v 2 Kë aşë ji na a : « Tenan, dţaf hënkuŋ, mëmme unuur wi nji kakeţuŋ. \v 3 Jejan işuuri yi nu, iya uţeeh ijanën uko uloŋ, \v 4 ibi ijuŋën pde plil jibi njaaŋ kaŋal, biin iwulën pa, ndele kaşë ñehandëru Naşibaţi awulu bnuura. » \p \v 5 Kë Rebeka aşë ŧiink Iŧaak wi akţiiniiŋ na Eŧawu abukul. Eŧawu aya du uţeeh pjan aşin uko uloŋ. \v 6 Kë Rebeka aşë ji na Yakob abukul : « Dŧiink hënkuŋ kë şaaş akji na Eŧawu naweeku, \v 7 aya ajana uko uloŋ ajuŋa pde plil, adele aşë ñehandëra *Yawe Nawat Kabuka awula bnuura ji abi keţ. \v 8 Hënkuŋ abuk naan, ŧiinkaan ibot ido uko wi nji kajakiiŋ. \v 9 Yaan du batani iţijën ŋpi ŋtëb ŋmpoţi ŋnuura, djuŋ şaaş pde plil jibi ajaaŋ aŋal. \v 10 Iya kawula pa ade, aşë ñehandëru Naşibaţi awulu bnuura ji abi ado kakeţ. » \p \v 11 Yakob aji na Rebeka anin : « Iwin kë Eŧawu abuk paapa ajab uleef kë nji nşë wo na katël kajinţ. \v 12 Paapa ahilan kalaalanaan, kaşë kawin kë ddo na pguura, wal mënţ afëpën nin aankñehandërën Naşibaţi. » \p \v 13 Anin kë aşë ji na a : « Afëpule, uko mënţ ukaknën. Abuk naan, ŧiinkaan ţañ, yaan iţijën ŋpi. » \p \v 14 Yakob ayaarad ŋa abi awul anin kë ajuŋar Iŧaak pde plil jibi ajaaŋ aŋal. \v 15 Rebeka ayaar iko innuurnaaniiŋ ţi yi Eŧawu bajeenul awoonaanuŋ ţi katoh abi woharan Yakob abukul nabaaşa. \v 16 Akak ajej kanjan ki ŋpi ŋuŋ agura ţi iñen na dko danwooŋ djinţ ţi kaţuţ, \v 17 aşë wul pde plil na kapoom yi ajuŋuŋ Yakob abukul. \v 18 Kë Yakob aya du aşin aji na a : « Paap! » \p Kë uŋ ahepna aji : « Wo, iwi in ul a abuk naan? » \p \v 19 Aji na aşin : « Nji Eŧawu abuku naŧeek a, ddo uko wi ijaknuŋ. Dkooţu naţiin iţo ide uko wi nyaaŋ ajan, idele aba kşë ñehandërën Naşibaţi. » \p \v 20 Kë aŧeema aji : « Iba ŧar we ţi pjan pi iyaaŋ ba? » \p Kë aji na a : « Nawat Kabuka Naşibaţi i ijaaŋ kdëman awooŋ na nji. » \p \v 21 Kë Iŧaak aşë ji na a : « Ñogan nlaalanu nten me iwi Eŧawu abuk naan a ha. »\fig Iŧaak alaalan Yakob|src="co00679c.TIF" size="col" copy="David C. Cook" ref="27.21"\fig* \p \v 22 Kë abi añog aşin, kë alaalana aşë ji : « Pdiim pawo pi Yakob kë iñen işë wo yi Eŧawu. » \p \v 23 Aanyikrën Yakob ţiki iñen ijab ji yi Eŧawu naweekul. Adun ahepara ji abi ado kañehandëra Naşibaţi aji : \v 24 « Iwoha Eŧawu abuk naan i? » Kë adinani. \p \v 25 Iŧaak kë aşë ji na a : « Abuk naan, wulaan nde uko wi iyaaŋ ajan nşë ñehandëru Naşibaţi awulu bnuura. » \p Ayişa kë adee abot awula poot kë adaani. \v 26 Aşin aji na a : « Abuk naan, biin iñogën imookën. » \v 27 Kë abi ñoga amooka, kë Iŧaak aşë ñëfnţëna imişa aşë ñehandëra Naşibaţi aji : \q1 « Aa, pţëkëñ pi abuk naan pawo ji pi mboş mnëk \q2 mi Nawat Kabuka awuluŋ bnuura. \q1 \v 28 Dñehan Naşibaţi awulu upoş wi baţi, na mboş mnëk \q2 mankwuluŋ ŋdeey ŋŧum maakan na mnko mndolni ubiñu mnŧum maakan \q1 \v 29 Kntaali kado kalemparu \q2 bañaaŋ bado kaŋup ţi kadunu. \q1 Iwo naşih i babuk şaaş, \q2 babuk naan babot bado kaŋup ţi kadunu. \q1 Ankñehandëriiŋ buţaan afëpana, \q2 Bnuura pa ankñehandëriiŋ bnuura. » \p \v 30 Iŧaak aba pñehandër Yakob Naşibaţi, kë wi Yakob akpënuŋ du uko aşin kë Eŧawu naweekul aşë pënna pjan. \v 31 Ul kak ajuŋ aşin pde plil aşë ţija pa. Aji na a : « Paapa anaţiin ade uko wi abukul ayaaŋ ajana, hënk aşë ñehandëra Naşibaţi awula bnuura. » \p \v 32 Kë aşin ahepara aji : « Iwi in ul a? » \p Kë aŧeem aji : « Nji Eŧawu abuku naŧeek a. » \p \v 33 Kë uleef uşë lënk na Iŧaak maakan kë aşë hepar aji : « Kë in ayaaŋ ajan aţijën kë ndee? Dnaţa ade abot añehandëra Naşibaţi awula bnuura ji ibi ido kabi. Bnuura mënţ baankpën ţi a. » \p \v 34 Wi Eŧawu aŧiinkuŋ uţup wi aşin, ajooţan abot adeebaţ aşë ŋajar maakan aji na aşin : « Kak iñehandërën Naşibaţi awulën bnuura. » \p \v 35 Kë uŋ aşë ŧeema aji : « Abuk şaaş ado mntit abi yeenk bnuura bi nwooŋ kañehandëru. » \p \v 36 Kë Eŧawu akak aji : « Uyaaş utëbanţën wi akguurnuŋ wi. Wom wi katimul kawooŋ Yakob naguuru ukaaŋ. Abi yeenkën pweek abot ayeenkën hënkuŋ uko wi iwooŋ kañehandërën Naşibaţi. » \p Eŧawu akak aji : « Kë iinkak ahank nin uko uloŋ wi ihinanuŋ kañehandërën Naşibaţi i? » \p \v 37 Iŧaak kë aşë ji : « Ddo kë awo naşih i nu, ddo kë babuk aşin bŧi bawo balemparul. Dwula ŋdeey na poot. Abuk naan, we wi nkaaŋ ahil kañehandëru Naşibaţi? » \p \v 38 Kë Eŧawu aşë ji na aşin : « Kë waŋ wi wi ihinanuŋ kañehandër ñaaŋ ţañ? Ñehandëraan Naşibaţi, Paap » aşë jun ŋwooni. \p \v 39 Kë Iŧaak aşë ji na a : \q1 « Iya kafëţ kalow mboş mnuura, \q2 kalow upoş wi baţi. \q1 \v 40 Ido kadeena kakej ki nu, \q2 ido kalempar abuk şaaş \q1 kë unuur wi ikpataţiiŋ \q2 ibuur ţi ptal pi aţu'iiŋ ţi kaţuţ. » \s1 Pţi pi Yakob \p \v 41 Eŧawu adeebaţër Yakob maakan ţi uko wi aşin añehandëruluŋ Naşibaţi aşë ji ţi uşal : « Wal wi Paapa akkeţuŋ uñogi. Wal mënţ dfiŋ Yakob aţa'naan. » \p \v 42 Wi babiiŋ aţup Rebeka uţup wi Eŧawu abukul bajeen, kë aşë do kë badu'a Yakob abukul nabaaşa aji na a : « Naweeku aŋal kafiŋu kalukanaan. \v 43 Hënkuŋ abuk naan, ŧiinkaan bnuura : ţiin, iya du ubeeka wi Haran du Laban abuk paapa. \v 44 Ţoon da te udeeb wi ţmaku udoo uba, \v 45 wal wi udeeb wi nul ukbaaŋ, aţilma uko wi idoluŋ, dyil babiiradu da. Dwo i kawaaŋan an batëb bŧi unuur uloolan i? » \p \v 46 Rebeka aya aji na Iŧaak : « Baaţ bahitit biki banooranaan maakan. Woli Yakob akak aniim ţi baaţ biki uŧaak wi, baaţ baŧënţ bahitit biki, kahokan kakeţ. » \c 28 \nb \v 1 Kë Iŧaak adu Yakob añehandëra Naşibaţi aşë ji na a : « Kjej ñaaţ ţi babuk Kanaan. \v 2 Naţiin iya uŧaak wi Padan-Aram du Betuwel aşin naan, yaan idat ñaaţ ţi babuk Laban naan ñiinţ. \v 3 Dñehan *El Şaday, Naşibaţi Anhiniiŋ iko bŧi awulu bnuura, ado kabuk kajoobëţ na iwi ibuk kntaali kŧum. \v 4 Awulu bnuura iwi na pntaali pankpënnuŋ ţi iwi, bnuura bi awuluŋ Abraham, ihilna ika uŧaak wi iwooŋ nţa hënk nayaanţ, wi Naşibaţi awuluŋ Abraham. » \v 5 Iŧaak ado kë Yakob aya Padan-Aram du Laban abuk Betuwel naharameeŋ naweek Rebeka anin bi Yakob na Eŧawu. \p \v 6 Eŧawu awin kë Iŧaak añehandër Yakob bnuura abot adola kë aya Padan-Aram pla ñaaţ, akak ame kë wi aşin akñehandëruluŋ bnuura aji na a awut kaniim baaţ biki Kanaan, \v 7 kë Yakob aŧiink uko wi aşin na anin bajakuluŋ. \v 8 Wal mënţ kë Eŧawu aşë yikrën kë Iŧaak aşin aaŋŋal baaţ biki Kanaan. \v 9 Kë aşë naţa aya du Işmayel abuk Abraham, aniim Mahalaŧ abukul, aţa Nebayoŧ, ahoţëlëş ţi biki adooŋ abi niim. \s1 Ŋţaafi ŋi Yakob \p \v 10 Yakob apën ţi Beerşeba aŧool pya Haran. \v 11 Aya aban ţi dko dloŋ aşë naţ da kafër ţiki unuur udo bi jot jot. Ajej plaak ploŋ apafna bkow aşë ŋoyënţ. \v 12 Wi akŋoyënţuŋ aşë ţaafi awin uko ji ŋdiir kë ŋaŧëf ţi mboş te baţi, ŋwanjuŧ ŋi Naşibaţi kë ŋakpaya awala. \v 13 Kë *Yawe Nawat Kabuka aşë pën awinana aji : « Nji dwooŋ Yawe Nawat Kabuka, Naşibaţi i Abraham ateemu na Iŧaak bajaaŋ badëman. Mboş mi ipiinţuŋ mi dwulu ma iwi na pntaali pankpënnuŋ ţi iwi. \v 14 Pntaali mënţ paŧum ji pyiw pi mboş, paŧum kaniink dko bŧi ţi mboş, kntaali ki umundu bŧi kaţëpna ţi iwi na pntaali pi nu kayeenkna bnuura bi Naşibaţi. \v 15 Tenan, dwo na iwi kayeŋu du dko bŧi di ikyaaŋ, dluŋ kakakanu kak ţi uŧaak wi. Mënkwutanu, ddo uko bŧi wi nhoŋiiŋ. » \p \v 16 Yakob alënk aten aşë ji : « Na manjoonan Nawat Kabuka awo ţi dko di, kë nşë wo mëmmee. » \v 17 Alënk aşë ji : « Dko di dayimani. Dawo dko di Naşibaţi, plëman pi baţi pa. » \v 18 Anaţa na nfa kub ajej plaak pi apafnuŋ bkow aŧëf pa aşë tul ukëra ţi pa duuţ. \v 19 Awul dko mënţ katim ki Betel\f + \fr 28:19 \fr*\fq Betel : \fq*\ft Ţi uhebërë dawooŋ katoh ki Naşibaţi.\ft*\f*, katim ki ubeeka mënţ kabi wo Luŧ. \p \v 20 Kë Yakob aşë mehna aji na Yawe Nawat Kabuka : « Woli iwo na nji amëbanaan bnuura ţi bayaaş bi nji kayaaŋ, awulën uko ude na uwohara, \v 21 woli dkak najeb du uko paapa, iwi, Yawe Nawat Kabuka, ikwooŋ i nji kadooŋ kadëman. \v 22 Kë plaak pi pakwooŋ katoh ki Naşibaţi, kë iko bŧi yi ikwulnuŋ ddo ya ifah iñeen kapënan kaloŋ kawulu. » \c 29 \s1 Yakob ayit na Rakel \p \v 1 Yakob akak ajej bgah apoş aya umbaŋ wi ŋŧaak ŋi umayar unuur. \v 2 Unuur uloŋ awin pliik ploŋ du uţeeh, itani iwajanţ yi ŋnkaneel na ŋpi ipiinţ añog ţi pa : ţi pliik mënţ di di bajaaŋ badaananaan itani yuŋ ; kë plaak pi bajaaŋ badëŧna pa paşë wo pweek. \v 3 Woli itani bŧi ibi ayit, baji bakël plaak, kahaabëş pliik kaşë danaan ŋnŧaam. Babale baji bakakan plaak kadëŧ pa. \p \v 4 Yakob ahepar bayafan aji : « Bayiţ naan, nawo biki ţuŋ ba? » \p Kë baŧeema aji : « Ŋwo biki Haran. » \p \v 5 Kë akak aji na baka : « Naamme Laban abab Nahor i? » \p Kë baji : « Ŋme'a. » \p \v 6 Kë akak aji : « Uleef uwo ujoob na a? » \p Kë baŧeem aji : « Uwo ujoob na a. Tenan, Rakel, poonu abukul adooŋ abi hënk na ŋnŧaam. » \p \v 7 Kë aji na bayafan : « Unuur uhoji, wal uundobi ban wi pţişan ŋnŧaam. Nadolan ŋa ŋadaan naşë nakakan ŋa pşaar. » \p \v 8 Kë bukuŋ başë ŧeema aji : « Ŋënhil kado haŋ, ŋji ŋyoonk itani bŧi iyit, kabaa kël plaak pandëŧnuŋ pliik kadaanan ŋnŧaam. » \p \v 9 Bahum kaţëlşër kë Rakel aşë ban na batani bi aşin, awo nayafan. \v 10 Wi Yakob awinaŋ win Rakel, abuk Laban aninul ñiinţ, na batani bi aşin, aşë ya du pliik, akël plaak pandëŧnuŋ pa adaanan ŋnŧaam ŋi Laban aninul ñiinţ. \v 11 Abi amook Rakel aşë jun ŋwooni. \v 12 Aţupa kë awo ayiţ aşin, awo abuk Rebeka, kë poonu ñaaţ uŋ aşë ţi aya aţup aşin. \p \v 13 Wi Laban amehaŋ me kë Yakob, abuk aţa'ul, i i Rakel akjakuŋ, aşë ţi aya ayit na a, abaan amooka aşë ţija katohul. Yakob akakalëşa uko unţëpuŋ bŧi. \v 14 Kë Laban aşë ji : « Na manjoonan, pñaak pankţiiŋ ţi intaañ yi naan pawooŋ ţi iwi. » Yakob aţo du katohul aba pli. \s1 Baaţ biki Yakob \p \v 15 Laban aji na Yakob : « Pwo ayimi naan paţu ido kalemparaan bë iinkdo kaluka i? Ţupaan uko wi iŋaluŋ nluku. » \p \v 16 Kë Laban aşë ka bapoţ baaţ batëb : katim ki naŧeek kawo Leya kë ki nabaaşa kawo Rakel. \v 17 Leya anuura këş, kë uleef na kaara yi Rakel işë nuura. \v 18 Kë Yakob aşë ŋal Rakel, aji na Laban : « Dlemparu ŋşubal paaj na uloŋ işë wulën Rakel nabaaşa i nu nniim. » \p \v 19 Kë aŧeema aji : « Dhokan pwulu a kë di pwula ñiinţ aloŋ, ţoon ţi katoh ki naan. » \p \v 20 Kë ŋşubal paaj na uloŋ ŋi Yakob alempuŋ pyeenkna Rakel ŋaţëp ji ŋnuur, ţiki aŋala maakan. \v 21 Aji na Laban : « Wulaan ñaaţ naan, ţiki dlemp ŋşubal ŋi nwooŋ i kalemp. Wulaana, nhilna nniima. » \p \v 22 Laban adu bañaaŋ biki uŧaak mënţ bŧi ado ufeŧtu. \v 23 Kë wi uŧejan ubanuŋ, ajej Leya abukul awul Yakob, kë uŋ awinar na a. \v 24 Laban apënan Ŧilpa nalemparul ñaaţ awul Leya kë aklempara. \p \v 25 Wi nfa mambanuŋ kë Yakob aşë win kë Leya i i afëranaanuŋ aşë ya aji na Laban : « we wi idolnuŋ hënk ba? Mënţ Rakel akaaŋ kë nleemparu i? We ukaaŋ kë idaarën ba? » \p \v 26 Kë aŧeem aji : « Ţi uŧaakun, ñaaŋ aanji niimandën nabaaşa uŧeek. \v 27 Baañëşan kanëm ki ñaaŋ ajaaŋ aţo na aharul, nşë wulu kak nabaaşa ; ilemparaan kak ŋşubal paaj na uloŋ pa a. » \p \v 28 Yakob ado uko wi ajakuluŋ, kë wi kanëm kabaaŋ kë awula Rakel kë aniimi. \v 29 Laban apënan Bila nalemparul ñaaţ awul Rakel kë aklempara. \v 30 Yakob awinar na Rakel, aşë ŋala apel Leya ; aţo kak ŋşubal paaj na uloŋ alempar aninul ñiinţ. \s1 Babuk Yakob \p \v 31 *Yawe Nawat Kabuka awin kë Leya aaŋŋalanaa, aşë do kë kabuk kajoobëţ na a, kë Rakel aşë wo aankbuk. \v 32 Leya amobana kayiŋ aşë buk napoţ ñiinţ i aţuuŋ katim ki Ruben\f + \fr 29:32 \fr*\fq Ruben : \fq*\ft Ţi uhebërë daţu kanaam kaŧiinkare na awin.\ft*\f*, ţiki aji : « Nawat Kabuka awin pñagan pi naan, hënkuŋ ayin naan aŋalën. » \p \v 33 Akak amobana kayiŋ abuk napoţ ñiinţ aji : « Nawat Kabuka aŧiink kë mëŋalanaa, aşë kak awulën i. » Aţu'a katim ki Ŧimeoŋ\f + \fr 29:33 \fr*\fq Ŧimeoŋ: \fq*\ft Ţi uhebërë daţu kanaam kaŧiinkare na aŧiink.\ft*\f*. \p \v 34 Amobana kak kayiŋ abuk napoţ ñiinţ aşë ji : « Ţi byaaş bi, ayin naan amëbanaan bnuura ţiki dbukara bapoţ biinţ bawajanţ. » Awula katim ki Lewi\f + \fr 29:34 \fr*\fq Lewi : \fq*\ft Ţi uhebërë daţu kanaam kaŧiinkare na pmëban.\ft*\f*. \p \v 35 Akak amobana kayiŋ abuk napoţ ñiinţ, aji : « Ţi byaaş bi ddëman Nawat Kabuka. » Ukaaŋ kë aţu'a katim ki Yuda\f + \fr 29:35 \fr*\fq Yuda : \fq*\ft Ţi uhebërë daţu kanaam kaŧiinkare na ddëman.\ft*\f*, aşë ţañan kabuk. \c 30 \p \v 1 Wi Rakel awinuŋ kë aanhil pbukar Yakob bapoţ, aşë kak akuj ţmakul, aji na ayinul : « Woli iinwulën bapoţ, kakeţ. » \p \v 2 Kë Yakob aşë deebaţ aji : « Nji dwooŋ Naşibaţi anneenaniiŋ pka bapoţ i? » \p \v 3 Kë aji : « Bila nalempar naan awi, winaran na a, abuk ţi inkant naan\f + \fr 30:3 \fr*\fq Abuk ţi inkant naan : \fq*\ft Napoţ i Bila akbukuŋ awo i Rakel. Uwo wo ji Rakel abukuluŋ.\ft*\f*, nşë woona ţi a nka bapoţ nji kak. » \v 4 Awul ayinul Bila nalemparul kë adola ñaaţul. Awinar na a, \v 5 kë Bila amobana kayiŋ abukar Yakob napoţ ñiinţ. \v 6 Rakel aji : « Naşibaţi awayëşaan, aŧiinkën, awulën napoţ ñiinţ. » Ukaaŋ kë aţu'a katim ki Dan\f + \fr 30:6 \fr*\fq Dan : \fq*\ft Ţi uhebërë dawooŋ awayëşaan.\ft*\f*. \p \v 7 Bila nalempar Rakel akak amobana kayiŋ abukar Yakob napoţ ñiinţ, uŋ mënţan awooŋ natëbanţën i Bila. \v 8 Rakel aji : « Dgut na naweek naan ugut unţëpuŋ uţup kë nji dşaaŋ awat. » Aţu'a katim ki Neftali\f + \fr 30:8 \fr*\fq Neftali : \fq*\ft Ţi uhebërë dawooŋ ugut wi naan.\ft*\f*. \p \v 9 Wi Leya awinuŋ kë aţañan kabuk, ajej Ŧilpa, nalemparul, awul Yakob kë ado ñaaţul. \v 10 Ŧilpa nalempar Leya abukar Yakob napoţ ñiinţ. \v 11 Leya aji : « Ni nji nnuurëndani! » aţu'a katim ki Gad\f + \fr 30:11 \fr*\fq Gad : \fq*\ft Ţi uhebërë Gad daţu kanaam kaŧiinkare na dnuurandëni.\ft*\f*. \p \v 12 Ŧilpa nalempar Leya, abukar Yakob napoţ ñiinţ, uŋ mënţ awooŋ natëbanţën i Ŧilpa. \v 13 Leya aji : « Mnlilan mi naan mandëmi! Baaţ bado kadolën annuurandënuŋ. » Kë waŋ ukaaŋ kë aţu'a katim ki Aŧeer\f + \fr 30:13 \fr*\fq Aŧeer : \fq*\ft Ţi uhebërë daţu kanaam kaŧiinkare na dlilani.\ft*\f*. \p \v 14 Na pubël, Ruben aya du ŋţeeh aşë win mnko mi kabuk. Aţij ma Leya anin. Kë Rakel aşë ji na a : « Dkooţu kooţ, ţenaan ţi mnko mi abuku aţijiiŋ. » \p \v 15 Kë aŧeema aji : « Uunkëşu wi iŧehuŋ ayin naan, ikak aŋal pjej mnko mi abuk naan. » \p Rakel akak aji : « Keeri iwulën mnko mi abuku, ayin nja aşë fër nţa du meeţ di nu. » \p \v 16 Kë wi Yakob akpënnuŋ uţeeh na utaakal, kë Leya aşë pën akita aji na a : « Meeţ di naan di di ikfëruŋ nţa, ţiki dwul wul mnko mi abuk naan ihilna ibi na nji. » Kë afër na a uŧejan mënţ. \p \v 17 Naşibaţi aŧiink Leya, kë amobana kayiŋ abuk napoţ ñiinţ. Bapoţ biinţ biki abukaruŋ Yakob bawo kañeen. \v 18 Aji : « Naşibaţi alukën, ţiki dwul ayin naan nalempar naan. » Aţu abukul katim ki Iŧaakar\f + \fr 30:18 \fr*\fq Iŧaakar : \fq*\ft Ţi uhebërë daţu kanaam kaŧiinkare na baluk bi naan.\ft*\f*. \p \v 19 Leya akak amobana kayiŋ, napoţ ñiinţ i abukuŋ awooŋ napaajanţën i abukaruŋ Yakob. \v 20 Aji : « Naşibaţi aţenën uko unuura, uyaaş wi ayin naan adëmanaan ţiki dwula bapoţ biinţ paaj. » Awula katim ki Ŧabulon\f + \fr 30:20 \fr*\fq Ŧabulon : \fq*\ft Ţi uhebërë daţu kanaam kaŧiinkare na adëman.\ft*\f*. \v 21 Akak abuk napoţ ñaaţ i aţuuŋ katim ki Dina. \p \v 22 Naşibaţi aleş Rakel abot aŧiinka, adola kë akak abuk. \v 23 Amobana kayiŋ abuk napoţ ñiinţ, aji : « Naşibaţi ahil apënanaan mnkow. » \v 24 Aţu'a katim ki Yoŧef\f + \fr 30:24 \fr*\fq Yoŧef \fq*\ft Ţi uhebërë dawooŋ akaan ahoţalëş.\ft*\f* aşë ji : «*Yawe Nawat Kabuka akaan ahoţalëşën napoţ ñiinţ aloŋ kak. » \s1 Batani bi Yakob \p \v 25 Wi Rakel abukaaŋ buk Yoŧef kë Yakob aşë ji na Laban : « Wutanaan nţiiş, nya du uŧaak wi naan. \v 26 Wulaan babuk naan na bahar naan banţuuŋ kë nlemparu, nşë nya. Ime ulemp wi ndoluŋ pa iwi bnuura. » \p \v 27 Kë Laban aŧeema aji : « Woli dwinana bnuura ţi këş ki nu, kţo ţi na nji, ţiki pţoori paţupën kë iwi iţuuŋ kë *Yawe Nawat Kabuka awulën bnuura. » \p \v 28 Akak aji : « Ţupaan uko wi iŋaluŋ uwo baluk bi nu, dluku wa. » \p \v 29 Kë aŧeem aji : « Ime ţi bkowu jibi nji nlempariiŋ na jibi batani bi nu bakakuŋ wi bawooŋ ţi iñen yi naan. \v 30 Bka bi nu babi wo btiişu ji ndo kabi, hënkuŋ iwin jibi baŧumuŋ maakan na jibi Nawat Kabuka awuliiŋ bnuura wi mbiinuŋ ţi katohu. Hënkuŋ, kë nji lum di di nji kalemparuŋ katoh ki naan ba? » \p \v 31 Laban ahepara aji : « Kë we wi nji kawuliiŋ? » \p Kë aŧeem aji : « Iinkwulën nin uko uloŋ. Woli idinan uko wi nji kajakiiŋ, kawohara nayafan kabot kayeŋ ŋnŧaam ŋi nu. \v 32 Dya nţa batani bi nu, katen ŋnŧaam bŧi ŋanwooŋ da, kapaţëş ŋnŧaam bŧi ŋanwooŋ na ŋndampu këme ŋpiiţ na ŋnkaneel ŋjënal bŧi, ŋul ŋakwooŋ baluk bi naan\f + \fr 30:32 \fr*\fq Ŋnkaneel ŋjënal na ŋnŧaam ŋanwooŋ na ŋndampu këme ŋpiiţ: \fq*\ft Ţi uŧaak wi baka ŋaanŧumi.\ft*\f*. \v 33 Hënk di ikhiluŋ pten me nwo naŧool ţi uko wi njakiiŋ: iţënkle du nji ŋnŧaam ŋanwooŋ ŋaanwo na ŋdampu këme ŋpiiţ, na ŋnkaneel ŋanwooŋ ŋaanwo ŋjënal këme kë dkiij kiij ŋa. » \p \v 34 Laban aŧeema aji : « Uwo bnuura, uwoon jibi ijakuŋ. » \p \v 35 Unuur mënţ kë Laban aşë ya du batani apënan ŋpi ŋdow bŧi ŋanwooŋ na ŋdampu këme ŋpiiţ, na ŋnkaneel ŋwaaţ ŋjënal na ŋanwooŋ na uko unaakiiruŋ na ufaaŧal, awul babukul. \v 36 Kë baya na ŋa uko unlowiiruŋ ji ŋnuur ŋwajanţ ŋi poş na dko di Yakob akyafanaanuŋ ŋnŧaam ŋandukiiŋ ţi batani bi Laban. \p \v 37 Yakob aji ya ţi ŋnko ŋwajanţ ŋanwooŋ ţi uŧaak mënţ katib inah, kafejal dko dloŋ ţi ya dadoo kak dfaaŧal. \v 38 Aji jej inah infejaluŋ yuŋ kaţu ya ţi kadun ki ŋnŧaam ţi dko di ŋajaaŋ ŋadaanna ; ŋnŧaam ŋaji ŋawo ţi pay woli ŋabi udaan. \v 39 Woli ŋawo ţi pay ŋaji ŋaten inah yi afejaluŋ, kaşë buk ŋmpoţi ŋanwooŋ na ŋdampu këme ŋpiiţ. \v 40 Apaţëş ŋkaneel aţu ŋa kë ŋaŧaaŋ na ŋnŧaam ŋanwooŋ na ŋdampu na ŋjënal. Hënk di awooŋ ţi pka batani, aannaakrën ŋnŧaam ŋi nul na ŋi Laban. \v 41 Akak aji yoonk woli ŋnŧaam ŋkëm ŋnuura ŋawo ţi pay aşë jej inah yi afejaluŋ kaţu ţi kadun ki ŋa. \v 42 Uşale wo ŋbon ŋawooŋ ţi pay aanji do haŋ, hënk di di ŋnŧaam ŋbon ŋawooŋ ŋi Laban kë ŋkëm ŋnuura ŋawo ŋi Yakob. \p \v 43 Hënk, kë Yakob akak ayok maakan, aka ŋnŧaam ŋŧum, aka na balemp baaţ na biinţ, na ŋnŧaam ŋi pnkunkaali na ŋbuuru. \c 31 \s1 Pţi pi Yakob \p \v 1 Wal mënţ Yakob aŧiink kë babuk Laban bakţup aji : « Yakob ajej bka bi aşin nja bŧi, bka bi aşin nja bi bi ayoknuŋ hënk. » \v 2 Akak win ţi kaara ki Laban kë aankak wo jibi abiiŋ awo na a ţi kaŧeeku. \v 3 Kë *Yawe Nawat Kabuka aşë ji na a : « Kakan du uŧaak wi başinu, du bayiţu, nji dwo na iwi. » \p \v 4 Yakob ado kë badu bi Rakel na Leya baya baţënka du uţeeh wi awooŋ na batani bi nul. \v 5 Aji na baka : « Dwin ţi kaara ki aşinan kë aankak awo na nji jibi abiiŋ awo ţi kaŧeeku, kë Naşibaţi i paapa ajaaŋ adëman aşë wo na nji. \v 6 An ţi ikowan name kë dlempar aşinan jibi nhiniiŋ bŧi. \v 7 Aşinan, ul kë aşë guuraarën guur : aţëlëş uko wi ŋŧiinkaraanuŋ aji uwo baluk bi naan ŋyaaş iñeen. Kë Naşibaţi aşë wo aandi adolën buţaan. \v 8 Ŋyaaş bŧi ŋi ajakuŋ: Ŋnŧaam ŋanwooŋ na ŋndampu ŋakwooŋ baluk bi naan, ŋnŧaam ŋaji ŋabuk ŋmpoţi ŋanwooŋ na ŋndampu. Kë akale ji : Ŋanwooŋ ŋpiiţ ŋakwooŋ baluk bi naan, ŋnŧaam ŋaji ŋabuk ŋpiiţ. \v 9 Hënk, kë Naşibaţi apënan ŋnŧaam ŋi aşinan awulën. \p \v 10 « Ţi wal wi ŋnŧaam ŋawooŋ ţi pay, dkat këş kë kahaabëşa na nji, kë nwin kë ŋdow ŋanjaaŋ ŋapaya kë ŋaji ŋawo na ŋndampu, ŋpiiţ këme ŋataprën. \v 11 Kë uwanjuŧ wi Naşibaţi udu'ën aji : “Yakob,” kë nŧeem aji : “Nji wi.” \v 12 Kë uji na nji : “Katan këş, iwin kë ŋko bŧi ŋankpayiiŋ ŋawo na ŋdampu na ŋpiiţ këme ataprën ţiki dwin uko wi Laban akdoliiŋ. \v 13 Nji Naşibaţi ampënuŋ awinana ţi kadunu du Betel a, di ituluŋ ukëra ţi plaak pi iŧëfuŋ abot amehna aji iţaşën. Hënkuŋ naţiin ipën ţi uŧaak wi, ikak du uŧaak wi kabuka ki nu.” » \p \v 14 Bi Rakel na Leya baŧeema aji : « Ŋhuma nka kafah kaloŋ këme bka bloŋ ţi iko yi aşinun i? \v 15 Ŋdo kak kak hënkuŋ bayaanţ ţi këş ki nul, wal wi ajejuŋ un, awaapu abot ade uko wi awaaparuŋ un. \v 16 Aa, bka bŧi bi Naşibaţi ajejuŋ ţi aşinun bawo bi nun na babukun. Hënkuŋ doon uko bŧi wi Naşibaţi ajakiiŋ. » \p \v 17 Yakob anaţa apayan babukul na baharul ţi ŋnŧaam ŋi pnkunkaali. \v 18 Ajej ŋnŧaam ŋi nul, bka bi nul bŧi bi akaaŋ wi awooŋ ţi Padan-Aram, ajej ba pa pţiiş du uko Iŧaak aşin du uŧaak wi Kanaan. \p \v 19 Laban aya wal mënţ ppuunk ŋnkaneel, kë Rakel aşë kiij itu yi aşin. \v 20 Yakob aya amena mena, kë Laban naharameeŋ aammee. \v 21 Aţi na bka bi nul bŧi aya amuur bdëk bi Ëfrat, aşë ya umbaŋ wi inkuŋ yi Galad. \s1 Laban adookar na Yakob \p \v 22 Wi udoluŋ ŋnuur ŋwajanţ, kë başë ţup Laban kë Yakob aţii. \v 23 Ajej babuk aşin adookar na a ado ŋnuur paaj na uloŋ abaa moba du inkuŋ yi Galad. \v 24 Na uŧejan, Naşibaţi apën ţi ŋţaafi awinana ţi kadun ki Laban naharameeŋ, aji na a : « Ţaafaraan, meen jibi ikyaaŋ kaţiini na Yakob. » \p \v 25 Laban aban du dko di Yakob ataruŋ kaloona ki nul du inkuŋ yi Galad, aşë tar kak kaloona ki nul da, ul na bañaaŋ biki nul. \v 26 Aji na Yakob : « we umobiiŋ ba? We ukaaŋ kë iguurën ba? Adoo ya na babuk naan ji bawo bakalabuş biki ikaanuŋ du ugut. \v 27 We ukaaŋ kë imena mena aya ba? Iwo i lah kaţupën nşë nwutu iya na mnlilan, ññooţanan na iyeeh na ŋntambër na bnŧuni. \v 28 Iindo wutën mmook babab naan na babuk naan. Na manjoonan ido do ji napën. \v 29 Dhilan lah kadolu buţaan, kë Naşibaţi i şaaş ajaaŋ adëman aşë jakën na uŧejan utakal : “Ţaafaraan, meen jibi kyayi kaţiini na Yakob.” \v 30 Kë woli iwo i pya ţiki inuh katoh ki şaaş, we ukaaŋ kë ikiij itu yi naan? » \p \v 31 Yakob aŧeema aji : « Iwinle kë nya amena mena, dşal kë iŧeehën babuku. \v 32 Kë du ñaaŋ i işaaŋ aţënkna itu yi nu, aŋ mënţan akeţ. Neejan iten, bañaaŋ biki nja bawo bamaar, iwinle uko wi nu kjej wa. » Yakob aamme kë Rakel akiijuŋ itu mënţ. \p \v 33 Laban aya neej du kaloona ki Yakob, apën aya du ki Leya, akak apën aya du iloona yi balempar babukul batëb aanwin nin uko uloŋ. Wi akpënuŋ ţi kaloona ki Leya, aşë neej du ki Rakel. \v 34 Kë Rakel anjejuŋ ktu kuŋ aşë jej ka aţu ţi uko uţoori wi bajaaŋ baţu ţi feţ di unŧaam wi pnkunkaali aşë ţo ţi wa duuţ. Laban aten tenan ţi kaloona bŧi aanwin nin uko uloŋ. \v 35 Kë Rakel aşë ji na aşin : « Ajug naan awutan kadeebaţ woli mënaţa wi aneejuŋ, dwin pli. » Hënk, kë Laban ala anoor aanwin nin uko uloŋ. \p \v 36 Wal mënţ kë Yakob aşë deebaţ aşë ŋoman na Laban aji : « Uko uwuţaan uhoŋ wi ndoliiŋ ba? We wi njubaniiŋ ba? Kë ido bi duka duka ţi kafeţ naan. \v 37 Iten ţi iko yi naan bŧi bë iinwin win nin kako kaloŋ ki nu. Iwinle kaloŋ, kpënan ka ţi kadun ki bañaaŋ biki nu na biki naan, bawo bamaar. \v 38 Ŋşubal iñeen ŋtëb ŋi ŋi nwooŋ ţi katohu, ŋnkaneel ŋi nu na ŋpi ŋi nu ŋaambaaŋ kapara, kë mënde nin udow ţi batani bi nu. \v 39 Woli ŋnko ŋi uţeeh ŋafiŋ unŧaam uloŋ mënji kaţiju wa, nji djaaŋ kaluk wa. Iji kţu'ën pluk ŋnŧaam ŋi bakiijuŋ na pnak këme na uŧejan. \v 40 Bnuur baji batërën na pnak, ujonţ kaneenanaan bŋoy na uŧejan. \v 41 Ŋşubal iñeen ŋtëb ŋi ŋi nji nwooŋ du katohu : dlemparu ŋşubal iñeen na ŋbaakër pa babuku, abot alemparu paaj pa batani bi nu, kë iwi iţëlëş uko wi ŋŧiinkaruŋ aji uwo baluk bi naan ŋyaaş iñeen. \v 42 Woli Naşibaţi, i Paapa na Abraham aşin bajaaŋ badëman, Naşibaţi i Iŧaak akţiiŋ, aanwo lah na nji, kdolën nţiiş iñen ijinţ. Kë Naşibaţi aşë win unoor wi naan na ulemp wi iñen yi naan, kë uŧejan unţëpuŋ kë aşë wayëş nja. » \s1 Bhoŋar bi Yakob na Laban \p \v 43 Laban aŧeema aji : « Baaţ biki bawo babuk naan, kë bapoţ biki bawo biki naan. Ŋnŧaam ŋi bŧi ŋawo ŋi naan. Uko wi ikwinuŋ hënk bŧi uwo wi naan. Kë nji we wi nhilanuŋ kado pa babuk naan na bapoţ biki babukuŋ? \v 44 Joh ŋdo bhoŋar nji na iwi. Ŋdo uko mënţ uyuuj kë andoli ahoŋ aŧënţul uko uloŋ. » \p \v 45 Kë Yakob aşë ŧëf plaak, \v 46 akak aji na bañaaŋ biki nul bajejënţ mnlaak. Kë bajejënţ mnlaak ado bnjuŋ, aşë ţo ade bukal bŧi ţi mnlaak mënţ. \p \v 47 Laban adu dko mënţ Yegar Ŧahaduta\f + \fr 31:47 \fr*\fq Yegar Ŧahaduta : \fq*\ft Ţi uţup wi baharameeŋ dawooŋ Bnjuŋ bi bamaar.\ft*\f*, kë Yakob adu da Galeed\f + \fr 31:47 \fr*\fq Galeed : \fq*\ft Ţi uhebërë danaam kaŧiinkare na Bnjuŋ bi bamaar.\ft*\f*. \v 48 Laban aji : « Bnjuŋ bi mnlaak bi bakyuujuŋ kë ŋhoŋar nţa nji na iwi. » Ukaaŋ kë badu da aji Galeed. \v 49 Bakak adu da aji Mişpa\f + \fr 31:49 \fr*\fq Mişpa \fq*\ft dawooŋ dko dyeŋi ţi uhebërë.\ft*\f*, ţiki Laban aji : «*Yawe Nawat Kabuka akdooŋ kayeŋ nja, nja batëb bŧi, woli ŋënkak awinar. \v 50 Woli inooran babuk naan këme ajej baaţ baloŋ ahoţalëş ţi baka, mënţ ñaaŋ akwayëşuŋ nja, lipariin, Naşibaţi akwayëşuŋ nja. » \p \v 51 Akak aji na Yakob : « Iwin bnjuŋ bi mnlaak bi na plaak panŧëfuŋ pi ţi pŧoof pi nja, \v 52 ikwooŋ uko unkyujuŋ uko wi ŋdoluŋ nţa di. Mënwo i kaţëp bnjuŋ bi na plaak pi kaya du umbaŋ wi nu na uşal uwuţaan. Kë iwi kak iinwo i kaţëp pa kabi di umbaŋ wi naan na uşal uwuţaan. \v 53 Naşibaţi i Abraham, i Nahor na i bateem baka akwayëşuŋ nja. » \p Yakob amehna ţi katim ki Naşibaţi i Iŧaak aşin akţiiŋ. \v 54 Afiŋar Naşibaţi unŧaam du pnkuŋ aşë du bayiţul babi bade. Bade aşë fër du pnkuŋ. \nb \v 55 Laban anaţa na nfa kub, aya amook bababul na babukul añehandër baka bnuura aşë ţiiş katohul. \c 32 \nb \v 1 Yakob aya na bgahul, kë ŋwanjuŧ ŋi Naşibaţi ŋaşë bi ayit na a. \v 2 Kë wi awinaŋ win ŋa aşë ji : « Pnŧuk pi bañaaŋ biki Naşibaţi pii pi! » Adu dko mënţ Mahanayim\f + \fr 32:3 \fr*\fq Mahanayim : \fq*\ft Ţi uhebërë dawooŋ knŧuk ktëb.\ft*\f*. \s1 Yakob abomandër pyit na Eŧawu \p \v 3 Yakob ayil bañaaŋ du Eŧawu abuk aşin, bajota kadun, aya du a du inkuŋ yi Ŧeyir du uŧaak wi Edom. \v 4 Aji na baka : « Uko wi, wi nakyaaŋ kaţup Eŧawu ajug naan, najakana : “Uko wi, wi wi Yakob nalemparu ajakuŋ, aji : Dya du uko Laban aţo da te hënkuŋ. \v 5 Dya ka da ŋngit, ŋbuuru, ŋpi, ŋnkaneel na balemp biinţ na baaţ. Dŋal ajug naan ame wa nhilna nwinana bnuura ţi kadunul.” » \p \v 6 Bayili bakak du Yakob aji na a : « Ŋpënna du Eŧawu abuk şaaş. Ul ţi uleeful abi pyit na iwi awo na biinţ iñeen uweek ŋbaakër (400). » \v 7 Wal mënţ kë Yakob aşë lënk maakan abot ahaajala. Afaaş bañaaŋ banwooŋ na a, na ŋnkaneel na ŋpi na ŋngit na ŋnŧaam ŋi pnkunkaali, ado ifah itëb. \v 8 Aşal aji : « Woli Eŧawu aya jotna bañaaŋ biki kafah kaloŋ, bañaaŋ biki kandukiiŋ bahil kaţi na iko yi bawoonaanuŋ. » \p \v 9 Añehan Naşibaţi aji : « Naşibaţi i Abraham ateem naan na i Iŧaak paapa bajaaŋ badëman, iwi *Yawe Nawat Kabuka ijakuŋ na nji : “Kakan du uŧaak wi başinu du bayiţu ddolu bnuura.” \v 10 Dpoţëţ maakan pa uko na bnuura bŧi yi ikdolaaŋ do nalemparu. Wal wi mbiiŋ amuur bdëk bi Yordan bi, dwoha aloolan na pmul, kë hënkuŋ nşaaŋ awo na bañaaŋ ado hil afaaş baka ado knŧuk ktëb. \v 11 Dkooţu kooţ buranaan ţi Eŧawu abuk paapa. Dţi abi ajotnaan afiŋ baaţ biki naan na babuk baka. \v 12 Kë iwi işaaŋ ajakën iwulën iko inuura kaŧuman kabot kado pntaali pankpënnuŋ ţi nji paŧum ji pyiw pi bdëk, pi nin ñaaŋ aloŋ awooŋ aanhil pfën. » \p \v 13 Yakob afër ţi dko mënţ. Ajej uko wi ahilanuŋ kaţen Eŧawu abuk aşin ţi uko wi awoonaanuŋ. \v 14 Ajej ŋpi ŋwaaţ iñeen uweek ŋtëb (200) na ŋdow iñeen ŋtëb, na ŋnkaneel ŋwaaţ iñeen uweek ŋtëb (200) na ŋnkaş iñeen ŋtëb. \v 15 Ajej kak ŋnŧaam ŋi pnkunkaali iñeen ŋwajanţ na ŋmpoţi ŋankbootuŋ, ŋngit ŋwaaţ iñeen ŋbaakër na ŋnkaş iñeen, ŋbuuru ŋwaaţ iñeen ŋtëb na ŋnkaş iñeen. \v 16 Apaţëş ŋnŧaam ŋandoli aşë wul ŋa balemparul aji na baka : « Najotan kadun, batani başë bado kaduk bŧënţ uko unţuuŋ kalow. » \v 17 Uko wi aţuuŋ nalemparul naŧeek pdo wii wi, aji na a : « Woli iyit na Eŧawu abuk paapa, kë aheparu ñaaŋ iklemparuŋ, dko di ikyaaŋ, na anwooŋ ajug batani bi igakanuŋ, \v 18 kŧeema kaji : “Iwo yi Yakob nalemparu, aţenu ţen ya iwi Eŧawu ajug naan, ul ţi uleeful adoo bi, awo ţi kafeţun.” » \p \v 19 Akak aţu natëbanţën na nawajanţën na banwooŋ na itani bŧi baţup uko wi ajakuŋ na naŧeek wi bakwinuŋ Eŧawu. \v 20 Akak aji na baka baji : « Yakob nalemparu abi ţi kafeţun. » Aşal wal mënţ aji : « Ddo udeeb uwala na a na iko yi nji kaţenuluŋ, wal mënţ mbaa nhil nwinana ţi kadunul. Ahilan kamiirën. » \v 21 Ajotan iko bŧi yi awooŋ i kaţen abuk aşin kadun, aşë duka du pnŧuk na bañaaŋ biki nul. \s1 Kampëtar ki Yakob na Naşibaţi \p \v 22 Na uŧejan mënţan wuŋ, Yakob anaţa ajej baaţ batëb biki nul, na balempar baka, Bila na Ŧilpa, na babukul biinţ iñeen na aloolan, amuur na baka kabuul ki Yabok. \v 23 Wi adoluŋ kë bamuuri, abot amuuran bka bi nul bŧi, \v 24 aduka aloolan. Kë ñiinţ aloŋ aşë bi apëtar na a te mnjinţ. \v 25 Wi uŋ mënţ awinuŋ kë aanhil pwata aşë koba ţi pnkuunŧ, kë pabuur na a. \v 26 Aji na Yakob : « Wutanaan nya, mnjinţ mambani. » \p Kë aŧeem aji : « Mënkwutanu bë iiññehandëraan bnuura. » \p \v 27 Ahepara aji : « Katimu kawo hum? » \p Kë aŧeem aji : « Yakob. » \p \v 28 Kë aşë ji na a : « Baankak kado kadu'u Yakob, iwo Iŧrayel\f + \fr 32:29 \fr*\fq Iŧrayel : \fq*\ft Ţi uhebërë daţu kanaam na apëtar na Naşibaţi.\ft*\f*, ţiki ipëtar na Naşibaţi abot apëtar na bañaaŋ, kë iwi işaaŋ awat. » \p \v 29 Yakob aji na a : « Dkooţu kooţ ţupaan katimu. » \p Kë aŧeem aji : « we ukaaŋ kë ikheparaan katim naan? » Aşë ñehandëra bnuura ţi dko mënţan duŋ. \p \v 30 Yakob aţu dko mënţ katim ki Penuwel\f + \fr 32:31 \fr*\fq Penuwel : \fq*\ft Ţi uhebërë dawooŋ kaara di Naşibaţi.\ft*\f*, ţiki aji : « Dwin Naşibaţi na këş naan aşë wo mënkeţi. » \v 31 Wi unuur ujinţuŋ, aţëp kabuul du Penuwel aşë jiink. \v 32 Uko mënţ ukaaŋ kë bañaaŋ biki Iŧrayel baanji bade kantaañ ki pnkuunŧ ţiki dul di Naşibaţi akobuŋ Yakob. \c 33 \s1 Pyit pi Yakob na Eŧawu \p \v 1 Yakob akat këş aşë win kë Eŧawu akbi, awo na biinţ iñeen uweek ŋbaakër (400), kë Yakob aşë jej bapoţ apaţëş, awul baka banin baka, Leya, Rakel, na balemp biki baka Bila na Ŧilpa. \v 2 Aţu baaţ balemp na babuk baka ţi kadun, kë Leya ayeenk na biki nul, Rakel kë abaañşaan na Yoŧef. \v 3 Ul kë aşë jot kadun, aya aşë ŋup adoo do ŋyaaş paaj na uloŋ aşë añog abuk aşin. \v 4 Eŧawu aţi aya ayit na a, alut amooka, kë başë wo ţi ŋwooni. \p \v 5 Eŧawu akat këş awin baaţ na bapoţ aşë hepara aji : « Bañaaŋ biki bawo bahoŋ ba? » \p Kë aŧeem aji : « Bapoţ biki Naşibaţi ţi pjoob bkow pi nul awuluŋ nalemparu. » \v 6 Balemp baaţ bañog na babuk baka, abi aŋup ţi kadun ki Eŧawu. \v 7 Leya kë añog na biki nul, abi aŋup ţi kadunul. Kë Yoŧef akak añog na Rakel abi aŋup. \p \v 8 Wal mënţ kë Eŧawu aşë ji na Yakob : « Kë we uwooŋ pnŧuk pi bañaaŋ na ŋnŧaam ŋi nyitanaanuŋ ba? » \p Kë aŧeem aji : « Dŋal ŋal pwinana bnuura ţi këş ki ajug naan ukaaŋ. » \p \v 9 Kë Eŧawu aji na a : « Abuk paap, iko yi nwoonaanuŋ ikëşi, dukiin na bka bi nu. » \p \v 10 Kë aŧeema aji : « A-a, woli dwinana bnuura ţi këş ki nu, kdinan kayeenk uko wi nwuliiŋ. Hënk di uwooŋ, dpën awinana ţi kadunu jibi ñaaŋ ajaaŋ apën kawinana ţi kadun ki Naşibaţi, kë iyeenkën na uhaaş ujinţ. \v 11 Keeri idinan iyeenk uko wi nwuliiŋ, wi nwinaniiŋ bnuura ţi këş ki Naşibaţi awo na uko bŧi wi nnumiiŋ. » Aţiini ţiini haŋ te kë uŋ adoo dinan. \s1 Bi Yakob na Eŧawu bawayëşëri \p \v 12 Wi babanuŋ ţuŋ, kë Eŧawu aşë ji na Yakob : « Joh ŋnaţa ŋya, ddo kapoş ţi kadun na bañaaŋ biki naan. » \p \v 13 Kë aŧeema aji : « Ajug naan ame kë bapoţ bañeeñëţi kë nkak awo i kaţu uşal ţi ŋnŧaam ŋankbootuŋ. Woli dmint mintan ŋa unuur uloolan ŋnŧaam bŧi kakeţ. \v 14 Ajug naan akeeri jot nalemparul kadun, nji ddo kapoş btiişu na batani bi ŋgakanuŋ na bapoţ te kadoo kaban du ajug naan du Ŧeyir. » \p \v 15 Kë Eŧawu aji na a : « Ddukaru bañaaŋ baloŋ ţi bangakandëruŋ na nji. » \p Kë aŧeem aji : « Ndolna we? Uko unkaaŋ udooni uwo nwinana bnuura ţi këş ki ajug naan. » \p \v 16 Kë Eŧawu ajej unuur mënţ bgah aya Ŧeyir, \v 17 kë Yakob, ul aşë ya Ŧukot. Aniw da katoh abot ado impen pa ŋnŧaam. Uko mënţ ukaaŋ kë baţu dko mënţ katim ki Ŧukot\f + \fr 33:17 \fr*\fq Ŧukot : \fq*\ft Ţi uhebërë dawooŋ impen.\ft*\f*. \s1 Yakob aban du Ŧikem \p \v 18 Wi Yakob apënnuŋ Padan-Aram, aban najoob du ubeeka wi Ŧikem du uŧaak wi Kanaan. Afëţ aŧaaŋ na ubeeka. \v 19 Anug dko di atarnuŋ kaloona ţi babuk Hamor aşin Ŧikem. Anugar da ktaka iñeen uweek ki baţaknuŋ unŧaam. \v 20 Aboman da *bliit bi mngur, aşë ţu ba katim ki « El Elohe Iŧrayel\f + \fr 33:20 \fr*\fq El Elohe Iŧrayel : \fq*\ft Dawooŋ Naşibaţi awo Naşibaţi i Iŧrayel.\ft*\f*. » \c 34 \s1 Uko wi Dina \p \v 1 Dina napoţ ñaaţ i Leya abiiŋ abukar Yakob apën pya kawin baaţ biki uŧaak wi bawooŋ. \v 2 Kë Ŧikem, abuk Hamor nahitit naşih i uŧaak aşë wina. Amoba, aţupana. \v 3 Kë uhaaş uşë wo ţi Dina poonu abuk Yakob kë aŋala ala'a baniw. \v 4 Aya aji na Hamor aşin : « Yaan iñehandërën poonu uŋ nniima. » \p \v 5 Baţup Yakob kë baţopan Dina abukul, kë jibi babukul biinţ bawooŋ du uţeeh na batani aanji nin uko uloŋ kë bado pënna uţeeh. \p \v 6 Hamor, aşin Ŧikem, aya du uko Yakob kaya kaţiini na a. \v 7 Uţënk wal mënţ kë babuk Yakob biinţ bakamşii, bame uko unţëpuŋ. Uko mënţ ude baka, kë badeebaţ maakan ţiki Ŧikem ado Iŧrayel uko unwuţuŋ maakan wi apiinţuŋ na abuk Yakob. Ñaaŋ aanwo kado haŋ. \v 8 Kë Hamor aşë ji na baka : « Ŧikem abuk naan aŋal poonu abukan na manjoonan. Nawulana a aniim. \v 9 Nawulan ŋŧiinkar ŋbot ŋmëbandër : nawulun babukan baaţ ŋniim, un kak ŋwulan biki nun naniim. \v 10 Naţoon ţi na un, uŧaak wi uwo wi nan, nafëţ na un nado kapoş jibi naŋali. » \p \v 11 Wal mënţ Ŧikem aji na aşin poonu na baweekul : « Nawutan nwinana bnuura ţi kadunan, dwulan uko bŧi wi nakheparaanuŋ. \v 12 Ddo uko bŧi wi naŋaluŋ, uko uloolan ţañ wi wi nŋaluŋ, nawulaan abukan nniim. » \p \v 13 Babuk Yakob baŧeem Ŧikem na aşin, bado mntit na baka ţiki aţopan abuk aşin baka. \v 14 Baji na baka : « Ŋënhilan kawul abuk aşinun ñiinţ anwooŋ aanwala kaŧëmp aniim. Uko mënţ uwo mnkow pa un. \v 15 Ŋdinanan uko wi naheparuŋ woli nado uko wi : nakakan ji un, nawalan biinţ biki nan kaŧëmp bŧi. \v 16 Wal mënţ ŋwulan babukun baaţ, kabot kajej babukan baaţ, ŋţo na an kak, ŋwo pntaali ploolan. \v 17 Aşë wo woli naandi pŧiinkun, ŋjej abuk aşinun kaya na bgahun. » \v 18 Uţup wi baka ulil bi Hamor na Ŧikem abukul. \v 19 Ŧikem awooŋ anwinaniiŋ bnuura ţi katoh ki aşin bŧi, aanwo na ŋşal ŋtëb ţi uko wi bajakuluŋ, ţiki aŋal poonu abuk Yakob maakan. \p \v 20 Hamor na Ŧikem abukul baya du uneej ubeeka aţiini na biinţ biki wa aji : \v 21 « Bañaaŋ biki bawo na uşal unuura : Baţoon ţi uŧaak wi na nja, udëmi, bado kapoş jibi baŋali ŋdo kaniim baaţ biki baka, bado kaniim biki nja. \v 22 Kë uko uloolan ukţuuŋ badi pţo na nja bŧi, ŋwo pntaali ploolan. Uko mënţ wii wi : biinţ biki nja bŧi bawo kawala kaŧëmp jibi bukal bawaliiŋ ka. \v 23 Itani yi baka, bka bi baka na ŋnŧaam ŋi baka bŧi iinkkak wal mënţ yi nja i? Nawulan ŋdinan baka uko wi bajakuŋ, başë baduka na nja. » \v 24 Baweek biki ubeeka baŧiink uko wi Hamor na Ŧikem abukul bajakuŋ. Kë biinţ biki ubeeka bŧi baya wala kaŧëmp. \s1 Plukan pi Ŧimeoŋ na Lewi \p \v 25 Unuur uwajanţën wi ŋleef ŋakdeeŋ banwaliiŋ kaŧëmp kë banoori, kë bi Ŧimeoŋ na Lewi, babuk Yakob biinţ, baweek Dina, başë naţa ajej ikej yi baka apoş aneej ţi ubeeka kë nin ñaaŋ aankit baka, adëpa ţi biinţ bŧi afiŋ. \v 26 Bafiŋ kak bi Hamor na Ŧikem abukul ajej Dina apënan ţi katoh ki Ŧikem aşë ya. \p \v 27 Babuk Yakob babi abaañëş banklaaŋ pkeţ, ajej iko bŧi inwooŋ ţi ubeeka, ţiki bakowandën aţa baka. \v 28 Bajej ŋpi na ŋnkaneel na ŋgit na ŋbuuru ŋi baka na iko inwooŋ du ubeeka na ŋţeeh. \v 29 Bajej bka bi baka bŧi, babuk baka na bahar baka, na iko bŧi yi bakaaŋ ţi itoh yi baka. \p \v 30 Yakob aji na bi Ŧimeoŋ na Lewi : « Naţijaraan bţup. Naţu kë nkak ñaaŋ nawuţaan maakan ţi këş ki bañaaŋ biki uŧaak wi bakanaan na wi baperiŧit. Woli baŧiinkar abi agutan na nja bafiŋën na biki katoh naan bŧi ţiki baŧum apel nja maakan. » \p \v 31 Kë başë ŧeema aji : « Ŋwo kawut bado aţa'un ji awo naţuunk i? » \c 35 \s1 Yakob du Betel \p \v 1 Naşibaţi aji na Yakob : « Naţiin iya Betel iya iţo da. Yaan ido da *bliit bi mngur pa nji Naşibaţi, nji mpënuŋ awinana ţi kadunu wi ikţiiŋ Eŧawu abuk şaaş. » \p \v 2 Yakob aji na bañaaŋ biki katohul na bangakandëruŋ na a bŧi aji : « Napënaan itu yi najaaŋ nadëman ţi pŧoofan, nadolan bañow nakakna najinţ ţi këş ki Naşibaţi. Naţëlşan kak imişa. \v 3 Najoh ŋya Betel ddo da bliit pa Naşibaţi anŧiinknuŋ wi nwooŋ ţi mnţëg, anţënknuŋ ţi bayaaş bi ndoluŋ. » \v 4 Bapënan itu yi bawoonaanuŋ na irinku yi baţuuŋ ţi ibaţ\f + \fr 35:4 \fr*\fq Irinku yi baţuuŋ ţi ibaţ: \fq*\ft Baji baţu ya buţaan bawutna kajotna baka.\ft*\f* awul Yakob kë amoy ţi bko bweek banwooŋ ţi kañog Ŧikem. \v 5 Wal mënţ kë başë naţa aŧool pya. Naşibaţi aţu palënk ţi ŋbeeka ŋanfooyuŋ dko di babiiŋ awo, kë bañaaŋ banwooŋ da baandookar na baka. \p \v 6 Yakob na bañaaŋ biki awoonaanuŋ bŧi baban du Luŧ du uŧaak wi Kana. Dko mënţ dawooŋ Betel. \v 7 Aboman da bliit bi mngur aşë du dko mënţ El Betel\f + \fr 35:7 \fr*\fq El Betel : \fq*\ft Ţi uhebërë dawooŋ Naşibaţi i Betel.\ft*\f*, ţiki dul di di Naşibaţi apënuŋ awinana ţi kadunul wi akţiiŋ abuk aşin. \p \v 8 Wi bawooŋ da kë Debora, ñaaţ ambiiŋ ayewi Rebeka aşë keţ, kë bamoya du Betel du pţeef bi bko bweek banwooŋ da. Uko waŋ ukaaŋ kë Yakob adu bko mënţ aji bko bweek bi ŋwooni. \p \v 9 Naşibaţi akak apën awinana ţi kadun ki Yakob wi apënnuŋ Padan-Aram, awula bnuura. \v 10 Aji na a : « Katimu kawo Yakob, kë başë wo baankak ado kadu'u Yakob ; katimu kawo Iŧrayel\f + \fr 35:10 \fr*\fq Iŧrayel : \fq*\ft Ţi uhebërë danaam na apëtar na Naşibaţi.\ft*\f*. » Kë hënk di aţu'u luŋ katim ki Iŧrayel. \p \v 11 Naşibaţi akak aji na a : « Nji dwooŋ *El Şaday, Naşibaţi Anhiniiŋ iko bŧi. Kabuk kajoobëţ na iwi ibot ibuk iŧuman. Pntaali pankpënuŋ ţi iwi pawo uŧaak, pado wo ŋŧaak ŋŧum ; başih babot bapënna ţi iwi. \v 12 Uŧaak wi nwuluŋ Abraham na Iŧaak dwulu wa, kabot kawul pntaali pankmbiiŋ ţi kafeţu apënna ţi iwi uŧaak wi. » \v 13 Kë Naşibaţi aşë pën ţi kadunul aya. \p \v 14 Yakob ajej plaak aŧëf ţi dko di Naşibaţi abiiŋ aţiiniyaan na a, ajatan ţi pa abot atul ukëra ţi pa. \v 15 Adu dko di Naşibaţi abiiŋ aţiini na a aji Betel\f + \fr 35:15 \fr*\fq Betel : \fq*\ft Ţi uhebërë dawooŋ katoh ki Naşibaţi.\ft*\f*. \s1 Kabuka ki Benyamin na pkeţ pi Rakel \p \v 16 Yakob na bañaaŋ biki nul bapën du Betel aya. Baankak alow Efrata, kë Rakel aşë buk. Kabuk kanoorana maakan. \v 17 Wal wi akhajuŋ na pdo na kabuk kë ñaaţ ankbuk bukanuluŋ aşë ji na a : « Wutan kalënk, ikak abuk napoţ ñiinţ. » \v 18 Anoor maakan ado ñogan pkeţ, kë wi abanuŋ ţi pjëmşa aşë wul napoţ katim ki Ben-Oni\f + \fr 35:18 \fr*\fq Ben-Oni : \fq*\ft Ţi uhebërë dawooŋ napoţ i unoor wi naan.\ft*\f*, kë Yakob aşë wula katim ki Benyamin\f + \fr 35:18 \fr*\fq Benyamin : \fq*\ft Ţi uhebërë dawooŋ napoţ i kañen naan kadeenu.\ft*\f*. \v 19 Rakel akeţi, kë bamoya du bgah bi Efrata, dko mënţ dawooŋ Betleyem. \v 20 Yakob aŧëf plaak ţi bhër bi nul. Plaak pi bhër bi Rakel mënţ pawooŋ da hënk te nţa ayuuj dko di amoynaaniiŋ. \s1 Pjuban pi Ruben \p \v 21 Yakob i bakakuŋ ado Iŧrayel anaţa na bañaaŋ biki nul aya aţëp Migdal-Eder aşë tar kaloona ki nul. \v 22 Wi bawooŋ ţi uŧaak wuŋ kë Ruben aşë ya apiinţ na Bila, ñaaţ i aşin awoonaanuŋ, kë baţup aşin uko mënţ. \s1 Babuk Yakob \p Babuk Yakob biinţ bawo iñeen na batëb. \v 23 Biinţ biki abukuŋ na Leya bawo : Ruben bajeenul, Ŧimeyoŋ, Lewi, Yuda, Iŧaakar, na Ŧabulon. \v 24 Kë biki abukuŋ na Rakel bawo : Yoŧef na Benyamin. \v 25 Kë biki Bila nalemp i Rakel bawo : Dan na Neftali. Kë biki Ŧilpa nalemp i Leya bawo : Gad na Aŧer. \v 26 Bapoţ bukuŋ biki Yakob abukuŋ wi awooŋ du Padan-Aram. \s1 Pkeţ pi Iŧaak \p \v 27 Yakob aban du uko aşin du Mamre du Kiriyat-Arba, dul dawooŋ Hebroŋ. Dul di Abraham na Iŧaak babiiŋ afëţ. \v 28 Iŧaak aka ŋşubal iñeen-week na iñeen bakreŋ (180), \v 29 aşë noorfën aya du bajugul. Wi akkeţuŋ, aţafi, kë ŋnuur ŋi nul ŋabot aŧum. Eŧawu na Yakob babukul kë bamoya. \c 36 \s1 Baaţ na bapoţ biki Eŧawu \p \v 1 Pntaali pampënnuŋ ţi Eŧawu pii pi, pul pawooŋ Edom : \p \v 2 Eŧawu aniim baaţ biki Kanaan, baaţ mënţ biki biki : Ada na Oholibama na Baŧmat. Ada awo abuk Elon nahitit, kë Oholibama awo abuk abot awo abab Ŧibeyoŋ nahiwit. \v 3 Baŧmat awo abuk Işmayel. Nebayot awo abuk aşin. \v 4 Ada abukar Eŧawu Elifaŧ, kë Baŧmat abuk Reuwel. \v 5 Oholibama abuk Yewuş, Yalam na Korah. Bukuŋ bawooŋ biinţ babuk Eŧawu bambukiiŋ du uŧaak wi Kanaan. \p \v 6 Eŧawu ajej baharul, babukul na bañaaŋ biki katohul bŧi, itani yi nul na ŋnŧaam ŋi nul bŧi na iko bŧi yi akaaŋ wi awooŋ ţi uŧaak wi Kanaan aya uŧaak wi Ŧeyir alow Yakob abuk aşin. \v 7 Itani yi baka idëm wal mënţ maakan kë uŧaak wi bafëţuŋ uunhil pkëş baka ţiki itani yi baka iŧum maakan. \v 8 Hënk, kë Eŧawu aya afëţ du dko di pnkuŋ du Ŧeyir. Eŧawu dawooŋ Edom. \s1 Babuk Eŧawu du Ŧeyir \p \v 9 Pntaali pi Eŧawu aşin bahedomit anfëţuŋ du dko di pnkuŋ du Ŧeyir pii pi : \v 10 Itim yi biinţ babuk Eŧawu yii yi : Elifaŧ awo abuk Ada ahar Eŧawu, kë Reuwel awo abuk Baŧmat ahar Eŧawu kak. \p \v 11 Elifaŧ abuk Teman, Omar, Şefo, Gatam, na Kenaŧ. \v 12 Elifaŧ abuk Eŧawu akak awo na ñaaţ aloŋ i awooŋ aanniimi, kë abukara Amalek. Bukuŋ bawooŋ babab Ada ahar Eŧawu. \p \v 13 Kë biki Reuwel bawo : Nahat, Ŧerah, Şama, na Miŧaa. Bukuŋ bawooŋ babab Baŧmat ahar Eŧawu. \v 14 Kë Eŧawu abuk na Oholibama aharul abuk Ana, poonu abuk Ŧibeyoŋ, bi Yewuş, Yalem na Korah. \s1 Baweek biki Edom \p \v 15 Bañaaŋ banwooŋ baweek ţi pntaali pampënnuŋ ţi Eŧawu biki biki : \p Baweek bampënnuŋ ţi Elifaŧ bajeenul bawo : Teman, Omar, Şefo, Kenaŧ, Korah, \v 16 Gatam na Amalek. Bukuŋ bawooŋ baweek bampënnuŋ ţi Elifaŧ abuk Ada. \v 17 Kë bampënnuŋ ţi Reuwel abuk Eŧawu bawo : Nahat, Ŧerah, Şaama, Miŧaa. Bukuŋ bawooŋ baweek bampënnuŋ ţi Reuwel abuk Baŧmat ahar Eŧawu du uŧaak wi Edom. \v 18 Kë baweek bampënnuŋ ţi Oholibama abuk Ana, ahar Eŧawu bawo : Yewuş, Yalam, na Korah. Bukuŋ bawooŋ baweek biki Eŧawu abukuŋ na Oholibama abuk Ana. \p \v 19 Bukuŋ bawooŋ babuk Eŧawu baweek biki Edom. \s1 Babuk Ŧeyir nahorit \p \v 20 Babuk Ŧeyir nahorit bawooŋ banfëţuŋ uŧeek ţi uŧaak wuŋ, bawo : Lotan, Şobal, Ŧibeyoŋ, Ana \v 21 Dişon, Eşer, na Dişan bukuŋ bawooŋ baweek biki bahorit, babuk Ŧeyir du uŧaak wi Edom. \v 22 Babuk Lotan bawo : Hori, na Heman, kë abuk aşin Heman ñaaţ awo Timnah. \v 23 Babuk Şobal bawo : Alwan, Manahat, Ebal, Şefo na Onam. \v 24 Babuk Ŧibeyoŋ bawo : Aya na Ana. Ana mënţ ayaaŋ awin du *pndiiş dko di meel mnyik wi akyafanuŋ ŋbuuru ŋi Ŧibeyoŋ aşin. \v 25 Babuk Ana bawo : Dişon, na Oholibama abukul ñaaţ. \v 26 Biki Dişon bawo : Hemdan, Eşban, Yitran na Keran. \v 27 Babuk Eşer bawo : Bilhan, Ŧawan na Akan. \v 28 Babuk Dişan bawo : Uş na Aran. \p \v 29 Baweek biki bahorit bawo : Lotan, Şobal, Ŧibeyoŋ, Ana, \v 30 Dişon, Eşer, na Dişan. Bukuŋ bawooŋ baweek bahorit du uŧaak wi Ŧeyir. \s1 Başih biki Edom \p \v 31 Bañaaŋ biki bawooŋ banşihuŋ du uŧaak wi Edom ji naşih aloŋ ţi biki Iŧrayel abi ado kaşih. \v 32 Bela abuk Bewor aşih du Edom, kë ubeeka wi nul uwo katim ki Dinhaba. \v 33 Bela akeţ, kë Yobab abuk Ŧerah i ubeeka wi Boŧra ayeenk aşih. \v 34 Wi Yobab akeţuŋ, kë Huşam i uŧaak wi baŧemanit ayeenk aşih. \v 35 Wi Huşam akeţuŋ, kë Hadad, abuk Bedad ayeenk aşih. Ul agutuŋ na bamadiyanit abot akob baka du ŋţeeh ŋi Mowab, katim ki ubeeka wi nul kawo Awit. \v 36 Wi Hadad akeţuŋ kë Ŧalma i Maşreka ayeenk ţi a aşih. \v 37 Wi Ŧalma akeţuŋ kë Şawul i Rehobot-ha-Nahar aşë yeenk aşih. \v 38 Wi Şawul akeţuŋ kë Baal-Hanan, abuk Akbor aşë yeenk ţi a aşih. \v 39 Wi Bal-Hanan abuk Akbor akeţuŋ kë Hadar ayeenk aşih, ubeeka wi nul uwo Pawu ; aharul awo Mehetabel abuk Matred abuk Meh-Ŧahab. \s1 Baweek biki Edom kak \p \v 40 Itim yi baweek bampënnuŋ ţi Eŧawu yii yi ; baduuna baka andoli ţi katoh ki apënnuŋ na ţi dko di afëţuŋ: Timnah, Alwa, Yetet, \v 41 Oholibama, Ela, Piñon, \v 42 Kenaŧ, Teman, Mibşar, \v 43 na Magdiyel, na Iram. Bukuŋ bawooŋ baweek bampënnuŋ ţi Eŧawu aşin bahedomit. Baduuna baka andoli ţi uŧaak wi afëţuŋ. \c 37 \nb \v 1 Kë Yakob ul aşë duka du uŧaak wi Kanaan wi aşin abiiŋ awo. \s1 Yoŧef na babuk aşin \p \v 2 Uko wi katoh ki Yakob wii wi : Yoŧef aka ŋşubal iñeen na paaj na uloŋ aji yafan ŋkaneel na ŋpi na babuk aşin. Ado kpoţ ki nul na babuk Bila na Ŧilpa bahar aşin. Yoŧef abi ţup aşin baka aji baji bado iko iwuţaan. \p \v 3 Kë Yakob i bakakuŋ ado Iŧrayel aşë ŋal Yoŧef apelan babukul bŧi ţiki abuka wi awooŋ naţaf, ado kë badola kamişa kanuura. \v 4 Kë babuk aşin başë win kë aşin baka aŋala apel baka, kë başë şoor Yoŧef adoo wo baanji baţiini na a bnuura. \p \v 5 Unuur uloŋ, Yoŧef aţaafi aşë ţup ŋa babuk aşin, kë bukal babaa şoora şoor maakan apel. \v 6 Yoŧef aji na baka : « Naŧiinkan ŋţaafi ŋi ndoluŋ: \v 7 Dţaafi kë ŋwo wo ji ŋwo ţi ptan intooliin du uţeeh, kë bdaaj bi intooliin bi naan başë mara mara awo bnaţ kë idaaj yi nan işë fooy ba aşë wo wo ji iko inŋupuŋ ţi kadun ki bi naan. » \p \v 8 Babuk aşin baŧeema aji : « Woon işal aji iwo naşih i nun kë ŋwo i kado kado uko wi ijakuŋ? » Ŋţaafi ŋi nul na ŋţup ŋi nul ŋado kë başoora kak maakan. \p \v 9 Yoŧef akak aţaafi kak aţup babuk aşin aji : « Natenan, dkak aţaafi kak kë uwo wo ji bnuur, pli na ŋjah iñeen na uloolan ŋaŋup ţi kadun naan. » \v 10 Aţup uko waŋ aşin kak, kë uŋ aşë ŋoman na a aji : « Kë ŋţaafi ŋuŋ ŋi idoluŋ! Nji, naan na babuk şaaş ŋbi kaŋup ţi kadunu i? » \v 11 Babuk aşin bakuja maakan kë aşin aşë hank uko waŋ ţi uşal. \s1 Yoŧef awaapanaa \p \v 12 Unuur uloŋ, babuk aşin Yoŧef baya byafan bi batani bi aşin baka du Ŧikem. \v 13 Yakob aşin i bakakuŋ ado Iŧrayel aji na Yoŧef : « Babuk şaaş bawo du byafan du Ŧikem. Biin dyilu du baka. » \p Kë aŧeem aji : « Nji wi. » \p \v 14 Yakob akak aji na a : « Yaan iten jibi bawoori bukal na ŋnŧaam işë ibi iţupën. » Ayilna du dko danwooŋ du uţeeh wi inkuŋ du Hebroŋ kë Yoŧef aşë ya aban Ŧikem. \v 15 Ñiinţ aloŋ ayit na a, kë akñaay na uţeeh aşë hepara aji : « We wi iklaaŋ ba? » \p \v 16 Kë aŧeem aji : « Dla babuk paapa. Dkooţu kooţ ţupaan dko di bakyafanaanuŋ ŋnŧaam ŋi baka. » \p \v 17 Kë ñiinţ aji na a : « Bapën ţi, dŧiink kë baji baya Dotan. » Kë Yoŧef apën ala babuk aşin aya ţënk baka du Dotan. \p \v 18 Bawina kë akbi du kalowan aşë ŧiinkar ji abi ado kaban du baka aji bafiŋa. \v 19 Baţiini aji : « Natenan ajug ŋţaafi akbiiŋ hënk. \v 20 Hënkuŋ, najoh ŋfiŋa ŋşë ŋfëla du bhër bloŋ, ŋyale ŋya ji uko uloŋ ujooţ wi uţeeh udohuluŋ. Wal mënţ ŋten uko wi ŋţaafi ŋi nul ŋakkakuŋ. » \p \v 21 Kë Ruben aşë ŧiink baka, aŋal pbuuran Yoŧef. Aji na baka : « Ŋwut kafiŋa. \v 22 Naktul pñaak! Nafëlana du bhër bloŋ du *pndiiş, nawutan kafiŋa këme kakoba. » Ruben ado do haŋ kahilna kabuurana kakakana du aşin. \p \v 23 Wi Yoŧef abanuŋ kë babuk aşin başë wohëşa kamişa kanuura ki awohuŋ aşë \v 24 jeja awat du bhër bloŋ. Bhër mënţ baanwo na meel.\fig Bafël Yoŧef du bhër bweek|src="co00705c.TIF" size="col" copy="David C. Cook" ref="37.24"\fig* \v 25 Baya wal mënţ aya aţo ade. Wi bakatuŋ këş aşë win pnŧuk pi bahişmayelit\f + \fr 37:25 \fr*\fq Bahişmayelit : \fq*\ft Bakak aji badu baka bamadiyanit.\ft*\f* kë pakpëna Gilaad. Ŋnŧaam ŋi pnkunkaali ŋi baka ŋajij iko iŧum iŧaabanaani pde, ilil pţëkëñ na ikuraaraani yi baţijuŋ kaya kawaap du Ejiptu. \v 26 Kë Yuda aşë ji na babuk aşin : « We wi ŋkkaaŋ şëm ŋfiŋ abuk aşin nja abot amen pkeţ pi nul ba? \v 27 Nawulën ŋwaapa bahişmayelit, ŋwut kafiŋa. Awo abuk aşin nja, ŋwo biki pñaak ploolan. » Kë baŧiinka. \p \v 28 Kë bawaap bahişmayelit başë ţëp. Kë baweekul başë pënana ţi bhër, awaapa baka itaka inliŋuŋ na baluk bi ŋşubal ŋtëb na kli paaj bi nayafan, kë bukuŋ bañooţa Ejiptu. \p \v 29 Kë wi Ruben akakuŋ du bhër, aanţënk da Yoŧef. Atow imişa yi nul, \v 30 aşë kak du babuk aşin aji na baka : « Napoţ aanwo du bhër, hum di di nji kadoluŋ hënkuŋ? » \p \v 31 Babuk aşin Yoŧef bajej wal mënţ upi udow afiŋ, aşë jej kamişa ki Yoŧef ayek ţi pñaak. \v 32 Bañooţ kamişa kanuura kuŋ aşin baka aşë ji na a : « Paap, uko wi ŋyaaŋ awin wii wi, tenan me kawo kamişa ki abuku. » \p \v 33 Kë uŋ aten ka aşë ji : « Kamişa ki abuk naan ka. Uko uloŋ ujooţ wi uţeeh upitëş Yoŧef adoha. » \p \v 34 Yakob atow imişa yi nul wal mënţ awohara iko yi puum\f + \fr 37:34 \fr*\fq Atow imişa : \fq*\ft Uko mënţ uji udiiman kë ñaaŋ awo ţi puum.\ft*\f*. Aţëga pkeţ pi abukul ajon. \v 35 Babukul bŧi, biinţ na baaţ, babi pyompana, kë aşë pok aji : « A-a dţëga ţëga te kado kaluŋ kaya kaţënk abuk naan du mnkeţ. » Yakob awooni'ara wooni abukul. \p \v 36 Bahişmayelit baya waap Yoŧef ñiinţ aloŋ i katim ki Potifar du Ejiptu. Ñiinţ mënţ awo ţi baweek biki pşih pi Farawuna naşih i Ejiptu, ul awooŋ naşih i bayeŋ biki nul. \c 38 \s1 Yuda na Tamar \p \v 1 Ţi wal mënţ, Yuda aduk babuk aşin aya du ñiinţ aloŋ i uŧaak wi Adulam i katim kawooŋ Hira. \v 2 Awin da poonu abuk ñiinţ aloŋ i katim kawooŋ Şuwa i uŧaak wi Kanaan. Ajej poonu mënţ aniim. Awinar na a, \v 3 kë poonu awo na kayiŋ abuk napoţ ñiinţ, Yuda kë aţu'a katim ki Er. \v 4 Ñaaţ akak amobana kayiŋ abuk napoţ ñiinţ kë aţu'a katim ki Onan. \v 5 Akak amobana kayiŋ uyaaş uwajanţën abuk napoţ ñiinţ aşë ţu'a katim ki Şela. Wal wi Şela abukiiŋ, Yuda awo du Keŧib. \p \v 6 Yuda ajejar Er abukul bajeen, ñaaţ i katim ki Tamar. \v 7 Kë Er bajeen i Yuda aşë wo nawuţaan ţi këş ki *Yawe Nawat Kabuka, kë afiŋa. \v 8 Kë Yuda aşë ji na Onan : « Ime uko wi iwooŋ i kado wi iwooŋ aţa Er : yaan iwinar na aharul ibukar naweeku bapoţ. » \v 9 Kë Onan aşë me kë bapoţ biki akbukuŋ baankwo biki nul. Aji woli awinar na ahar naweekul, aji pënan bduun katoon du mboş kahilna kawo aankbukar naweekul bapoţ. \v 10 Uko wi ajaaŋ ado uunlil Nawat Kabuka, kë afiŋa ul kak. \v 11 Kë Yuda aşë ji na Tamar ababul : « Ţoon du uko şaaş iwo nayoţ. Yoonkan Şela adëm nşë nwulu a aniimu. » Aşal aji : « Abuk naan i aanwo kak i kakeţ ji baweekul. » Hënk, kë Tamar akak du uko aşin. \p \v 12 Baţo ajon, kë ahar Yuda, anwooŋ abuk Şuwa, aşë keţ. Wi Yuda aţëgiiŋ ayomp, aya na Hira nanohul i uŧaak wi Adulam du Timnah kaya du bankpuunkuŋ ŋkaneel ŋi nul. \v 13 Baţup Tamar aji : « Tenan, ayootanu aya Timnah ppuunk ŋkaneel ŋi nul. » \v 14 Awin kë Şela adëmi akak ñiinţ kë başë wo baanwula a kë aniima. Apënan imişa yi pyiman, ajej uleenŧ agur bkow, agurada hënk aşë ţo du uneeji wi Enayim du bgah bi Timnah. \p \v 15 Yuda aţëp awina aşë nuŋ kë awo ñaaţ ankwaapuŋ uleeful, ţiki agur kaara di nul na uleenŧ. \v 16 Abi añoga aşë ji na a : « Wutan nya na iwi. » Aamme kë ababul a. \p Kë Tamar aŧeema aji : « Woli dya na iwi we wi ikwulnuŋ? » \p \v 17 Kë aŧeema aji : « Dyilbanu upi umpoţi du batani. » \p Kë aşë kak aji na a : « Wulaan uko uloŋ wi iwoonaanuŋ ţi mmëban, ibile wulën upi kaşë kakanu wa. » \p \v 18 Kë ahepara aji : « we wi iŋaluŋ nwulu? » \p Kë aŧeem aji : « Paneel panwooŋ na katimu na ptal pi pa, na pjuuţi pi iwoonaanuŋ ţi kañen. » Awula ya, kë baya awinar, kë aduk ñaaţ na kayiŋ. \v 19 Tamar anaţa akak katohul, apënan uleenŧ wi aguruŋ ţi kaara, awoh imişa yi pyiman. \p \v 20 Yuda ado Hira nanohul i Adulam añooţ upi umpoţi wi ahoŋuŋ, kahilna kayeenk iko yi adukaruŋ ñaaţ, kë uŋ aşë wo aanwina. \v 21 Ahepar bañaaŋ biki Enayim ñaaţ nawaap uleef ambiiŋ awo ţi bgah ţi, kë başë ŧeema aji uumbaaŋ kaka'aara ñaaţ nawaap uleef ţi dko mënţ. \v 22 Kë akak du Yuda aji na a : « Mënya wina, bañaaŋ biki Enayim bajakën uumbaaŋ kaka'a nawaap uleef da. » \p \v 23 Kë Yuda aji : « Adukiin na iko mënţ, ŋwut kado kalaar ikow yi nja mnkow, dbubara me kë dyilu na upi kë iya wo iinwina. » \p \v 24 Uko mënţ udo uko ji kli kwajanţ kë başë bi aji na Yuda : « Tamar ababu aya awaap uleeful ado mobana kayiŋ ţi buţaan bi adoluŋ. » \p Kë Yuda aşë ji : « Nadoon bapënana bdig batëra najeb. » \v 25 Kë wi bakpënanuluŋ kaşë yil baya baji na ayootanul : « Ñiinţ ajug iko yi, awulnuŋ kayiŋ. Dkooţu kooţ tenan bnuura paneel na ptal pi na pjuuţi, işal aji iwo yi in ba? » \p \v 26 Yuda ayikrën ya aşë ji : « Ñaaţ i awo naŧool apelën ; na manjoonan mëndi pwula Şela abuk naan aniima. » Wi wi Yuda aşaaŋ ado kë bawutana, awo aankak apiinţ na a. \p \v 27 Kë wal wi Tamar abanuŋ ţi kabuk, abuk kbet. \v 28 Wi akbukuŋ aloŋ ţi bapoţ adun apënan kañen, kë ñaaţ ankbuk bukanuluŋ atan ptal pjeenkal ţi ka aşë ji : « I apënuŋ uŧeek. » \v 29 Kë napoţ aşë bi kakan kañen kë natëbanţën apën uŧeek. Kë ñaaţ ankbuk bukanuluŋ kë aşë ji : « Ihaabëş bgah aţëpna! » Ukaaŋ kë Yuda aţu'a katim ki Pereŧ\f + \fr 38:29 \fr*\fq Pereŧ \fq*\ft Ţi uhebërë dawooŋ bgah bţëpni.\ft*\f*. \v 30 Kë abuk aşin anwooŋ na ptal pjeenkal abaa pën, kë baţu'a katim ki Ŧerah. \c 39 \s1 Yoŧef du Ejiptu \p \v 1 Wi baişmayelit baţijuŋ Yoŧef du uŧaak wi Ejiptu bawaapa ñiinţ aloŋ i katim kawooŋ Potifar. Awo ţi baweek biki pşih pi Farawuna naşih i Ejiptu, ul awooŋ naşih i bayeŋ biki nul. \p \v 2 Kë *Yawe Nawat Kabuka aşë wo na Yoŧef, kë iko bŧi yi ajaaŋ aţu kañeen iji iţëp bnuura. Afëţ du uko Potifar i uŧaak wi Ejiptu. \v 3 Kë jibi uŋ awinuŋ kë Nawat Kabuka awo na a, abot aji do uko bŧi wi aţuuŋ iñeen yi nul kë uji uţëp bnuura, \v 4 amëbana bnuura, aţu'a kë aklempara ul ţi bkowul. Adola kë awo namali i nul, aţu bka bi nul bŧi ţi iñen yi nul. \v 5 Yoŧef aţu kë Nawat Kabuka awul katoh ki Potifar bnuura, wi adoluluŋ kë awo namali i nul. Awula bnuura ţi iko bŧi yi akaaŋ ţi katoh na du uţeeh. \v 6 Hënk, kë Potifar aşë ţu bka bi nul bŧi ţi iñeen yi Yoŧef, uko ude wi nul ţañ wi wi adukiiŋ akaanaan. \s1 Yoŧef na ahar Potifar \p Kë Yoŧef aşë wo ñaaŋ annuuriiŋ uleef abot anuura kaara. \v 7 Wi ŋwal ŋloŋ ŋaţëpuŋ, kë ahar ñiinţ i aklemparuŋ aşë ţu këş ţi a. Aji na a : « Joh ŋpiinţ. » \p \v 8 Kë Yoŧef apoki aşë ji na a : « Ayinu, ajug naan aţu bka bi ŧul bŧi ţi iñen yi naan, aando ji heparaan uko unţëpuŋ ţi katoh. \v 9 Ul ţi uleeful aando pelanaan nin uko uloŋ ţi katoh ki. Aanneenanaan nin uko uloŋ ţi katoh bë mënţ iwi, ţiki iwo aharul. Kë hum di di nhiniiŋ kado uko uwuţaan wuŋ kajuban ţi kadun ki Naşibaţi ba? » \v 10 Kë ñaaţ aşë bi duka duka ţi pţiini na Yoŧef ŋnuur bŧi, kë uŋ apoka pok ppiinţ na a, pwo na a. \p \v 11 Unuur uloŋ kë Yoŧef aşë neej ţi katoh pya kado ulempul, nin ñaaŋ aloŋ aanwo da ţi balemp bandukiiŋ. \v 12 Ñaaţ ahar Potifar amëbana ţi kamişa aşë ji na a : « Joh ŋpiinţ! » Kë Yoŧef aşë ţi apën bdig kë kamişa kaduka ţi iñen yi ñaaţ. \v 13 Wi ñaaţ awinuŋ kë adukara kamişa, apën bdig, \v 14 ahuuran wal mënţ adu balemp biki nul aji na baka : « Nabiin naten, nahebërë i ayin naan aţijuŋ nja abi pnoha na nja. Abi aji apiinţ na nji kë nşë huuran maakan. \v 15 Wi aŧiinkuŋ kë nŋajari, kë aşë ţi aduk kamişa ki nul ki, apën bdig. » \p \v 16 Ajej kamişa abëkan ayoonkna ayinul abi. \v 17 Wi abanuŋ kë aşë ţupa uko wi aţupuŋ balemp : « Nalemp nahebërë i iţijuŋ un abi pnoha na nji. Abi ala ppiinţ na nji, \v 18 wi nŋajaruŋ kë aşë ţi apën bdig aduk kamişa ki. » \v 19 Wi ajug Yoŧef aŧiinkuŋ kë aharul aţupa uko wi nalemparul adoluluŋ, adeebaţ maakan. \v 20 Ado kë bamob Yoŧef awat ukalabuş du dko di bakalabuş biki naşih bawooŋ. \s1 Yoŧef du ukalabuş \p Kë hënk di Yoŧef awooŋ du ukalabuş. \v 21 Kë *Yawe Nawat Kabuka aşë wo na a, awula bnuura abot adola kë awinana bnuura ţi këş ki naweek i ukalabuş. \v 22 Naweek uŋ aţu'a kë awo naweek i bakalabuş bŧi, uko bŧi unkdolaniiŋ da uji uţëpna ţi iñeen yi nul. \v 23 Naweek i ukalabuş aankak aji do do nin uko uloŋ wi baţu'u luŋ pdo, ţiki Nawat Kabuka awo na Yoŧef, abot ado kë iko yi ajaaŋ ado bŧi iji iţëp bnuura. \c 40 \s1 Ŋţaafi ŋi naboman poot na ŋi najuŋ i naşih \p \v 1 Wal wi iko yaŋ iţëpuŋ ajon, ubi ka unuur uloŋ kë naweek i baboman poot na naweek i bajuŋ biki Farawuna naşih i uŧaak wi Ejiptu kë bajuban ajug baka. \v 2 Farawuna adeebaţër baka, \v 3 adoo wat baka ukalabuş wi naşih i bayeŋ. Du ukalabuş mënţ di di Yoŧef awooŋ. \v 4 Naşih i bayeŋ ado kë Yoŧef aklempar baka. \p Bajon ntiinku du ukalabuş. \v 5 Uka uŧejan uloŋ wi bukal batëb bŧi, naboman poot na najuŋ baţaafiiŋ, ŋţaafi ŋi andoluŋ ŋaka uko wi ŋajaki. \v 6 Na nfa, wi Yoŧef abiiŋ du baka aşë win ţi kaara di baka kë bahaajalaa. \v 7 Ahepar baka aji : « we ukaaŋ kë ikaara yi nan iţëla ţëlaa ba? » \p \v 8 Baŧeema aji : « Ŋţaafii, kë nin aloŋ ţi aşë wo aanhil hil pţupun uko wi ŋţaafi ŋajakuŋ. » \p Kë Yoŧef aşë aji na baka : « Naşibaţi ajaaŋ aţup uko wi ŋţaafi ŋajakuŋ, kë nşë kooţan, naţupaan ŋa. » \p \v 9 Naweek i baboman poot aji na a : « Dţaafi kë bko banjaaŋ badolna ubiñu kë banaţ ţi kadun naan, \v 10 bawo na inah iwajanţ. Iţeeñi abuk mnko, kë manjeenki. \v 11 Dmëban pnkalame pi Farawuna, amar mnko muŋ apooñ ţi pa aşë jej pa awul Farawuna. » \p \v 12 Yoŧef aji na a : « Uko wi ŋţaafi ŋajakuŋ wi : inah iwajanţ iwo ŋnuur ŋwajanţ. \v 13 Ţi na ŋnuur ŋwajanţ, Farawuna adeeŋu, kakakanu du ulemp wi nu. Ido kawula pnkalame pi uko udaan jibi ibiiŋ aji kdo wi iwooŋ naweek i babomana poot. \v 14 Dkooţu kooţ, kţilmi'aan wal wi iko bŧi ikkakuŋ bnuura na iwi, ñagi'aan iţiini na Farawuna uko wi naan, ado mpën ţi ukalabuş wi. \v 15 Hënk di uţëpuŋ aji : bamëbën apënan du uŧaak wi bahebërë, kë ţi uŧaak wi mëndo do nin uko uloŋ unhilanuŋ kaţu bawatën ukalabuş. » \p \v 16 Naweek i bajuŋ awin kë pwin ŋţaafi pi Yoŧef pawo pnuura aşë ji na a : « Nji kak dţaafii. Dmara mara akuŋa icah iwajanţ inwooŋ na ipoom na iko iloŋ iŧënţ ya. \v 17 Iko ilil impoţi yi bajuŋuŋ Farawuna iwooŋ du kacah kanwooŋ du bko duuţ, kë ŋkaŧ ŋaşë ji ŋabi kade iko mënţ ţi kacah. » \p \v 18 Yoŧef aŧeema aji : « Uko wi ŋţaafi ŋajakuŋ wi : icah iwajanţ yuŋ iwo ŋnuur ŋwajanţ. \v 19 Ţi kak na ŋnuur ŋwajanţ, Farawuna adeeŋu kafal bkow, kado bayoontu ţi bko, ŋkaŧ ŋaşë ŋabi ŋado katibu. » \p \v 20 Wi aţupuŋ ŋţaafi ado ŋnuur ŋwajanţ kë uşë wo unuur unjaaŋ uleşan unuur wi kabuka ki Farawuna, kë adu balemparul baweek bŧi ufeŧtu, awutan naweek i baboman poot, na naweek i bajuŋ ado kë banaţ ţi kadun ki bañaaŋ. \v 21 Akakan naweek i baboman poot ţi ulemp, kë awula pnkalame kë adaani, \v 22 kë naweek i bajuŋ, ado kë bayoonta, jibi Yoŧef abiiŋ aţup baka. \v 23 Kë naweek i baboman poot aşë wo aanleş Yoŧef, aţilmi'a. \c 41 \s1 Ŋţaafi ŋi Farawuna \p \v 1 « Wi iko yaŋ iţëpuŋ udo ŋşubal ŋtëb kë *Farawuna naşih i Ejiptu aşë ţaafi. Aţaafi amara mara anaţ du kañog bdëk bi bajaaŋ bado Nil, \v 2 aşë win uko ji ŋngit paaj na uloŋ ŋnuura ŋmag kë ŋapënna du bdëk, abi afeer ţi kabaŋ ki ba. \v 3 Akak awin kë ŋngit paaj na uloŋ kë ŋapënna du bdëk abi ţi kafeţ ki ŋŧeek, ŋawo ŋwuţaan ŋbon maakan. Ŋabi anaţ ţi kañog ŋŧeek du kabaŋ ki bdëk bi Nil, \v 4 aşë doh ŋngit ŋnuura ŋmag paaj na uloŋ ŋuŋ. Wal mënţ kë Farawuna aşë lënk aten. \p \v 5 « Aŋoyënţ kak aşë kak aţaafi. Aţaafi kë uko uwo wo ji ŋdeey ŋnuura ŋmag ŋapën ţi kantoliin kaloolan aŧag adoo do ŋyaaş paaj na uloŋ. \v 6 Uwo kak ji ŋdeey ŋwuţaan ŋi uyook wi umayar unuur utëruŋ ŋapën ţi kafeţ ki ŋŧeek aŧag ado do ŋyaaş paaj na uloŋ. \v 7 Ŋdeey ŋwuţaan ŋafiiklën ŋdeey ŋnuura ŋmag paaj na uloŋ ŋuŋ. Wal mënţ kë Farawuna aşë lënk aten, awin kë aţaafi ţaafi. \p \v 8 Na nfa ahaajalaa, aşë du baţeŋan na bañaaŋ bakowţaan bŧi ţi Ejiptu. Aţup baka ŋţaafi ŋi adoluŋ kë nin aloŋ aanhil pţupa ŋa. \p \v 9 Kë naweek i baboman Farawuna poot aşë ji na a : Dbaaŋ aleş uko wi mbiiŋ awo i kado. \v 10 Farawuna abi deebaţër balemparul, nji na naweek i bajuŋ. Ajejun awat ukalabuş du naşih i bayeŋ biki nul. \v 11 Ŋţaafi un batëb bŧi ţi uŧejan uloolan, kë uko wi ŋţaafi ŋi nun ujakuŋ uşë paţ. \v 12 Uka du ukalabuş naţaşa aloŋ nahebërë, anwooŋ nalemp i naşih i bayeŋ. Ŋkakalëşa ŋţaafi ŋi nun, kaşë ţupun uko wi ŋajaki. Aţup andoluŋ ŋţaafi ŋi nul. \v 13 Kë jibi aţupuŋ un, hënk di uţëpuŋ: bakakanaan du ulemp wi naan, kë undu başë yoonta. » \p \v 14 Kë Farawuna aşë do kë badu Yoŧef, kë başë ŧaran apënana du ukalabuş. Bapuunka, aţëlëşa imişa aşë ţija ţi kadun ki Farawuna. \v 15 Farawuna aji na a : « Dţaafi, kë nin aloŋ aşë wo aanhil pţupën uko wi ŋajakuŋ. Kë başë ţupën aji iji kwin ŋţaafi. » \p \v 16 Kë Yoŧef aşë ŧeema aji : « Mënţ nji dhiluŋ pdo uko mënţ! Naşibaţi akţupuŋ Farawuna uko wi ŋţaafi ŋi nul ŋajakuŋ. » \p \v 17 Kë aşë ji na a : « Dţaafi kë uwo wo ji dnaţ ţi kabaŋ ki bdëk bi Nil, \v 18 aşë win ŋngit paaj na uloŋ ŋnuura ŋmag kë ŋapënna du bdëk bi Nil abi afeer ţi kabaŋ. \v 19 Dkak awin kak kë ŋngit paaj na uloŋ ŋwuţaan, ŋbon ŋkay maakan kë ŋapën ţi kafeţ ki ŋŧeek, mëmbaaŋ kawina ŋngit ŋanwuţi ji ŋaŋ ţi Ejiptu bŧi. \v 20 Ŋngit ŋwuţaan ŋbon ŋadoh ŋngit paaj na uloŋ ŋŧeek ŋanwooŋ ŋnuura. \v 21 Kë wi ŋayooruŋ ŋa, iindo ji kwin win me ŋayoor ŋundu, ţiki ŋabona bon awuţëţ ji kaŧeeku. Wal mënţ kë nşë lënk aten. \v 22 Dkak aŋoyënţ aşë ţaafi kak, dţaafi awin kë uwo wo ji ŋdeey ŋnuura ŋmag ŋapën ţi kantoliin kaloolan aŧag ado do ŋyaaş paaj na uloŋ. \v 23 Kë ŋdeey ŋwuţaan ŋkay ŋi uyook wi umayar unuur utëruŋ ŋakak apën ţi pntooliin mënţ aŧag ado do ŋyaaş paaj na uloŋ. \v 24 Ŋdeey ŋwuţaan ŋafiiklën ŋdeey ŋnuura paaj na uloŋ ŋuŋ. Dţup ŋţaafi ŋi baţeŋan, kë nin aloŋ aanhil pţupën uko wi nhiluŋ kaŧiink. » \p \v 25 Yoŧef aji na Farawuna : « Ŋţaafi ŋi Farawuna adoluŋ ŋawo ŋloolan. Naşibaţi aţupa uko wi akdoluŋ. \v 26 Ŋngit paaj na uloŋ ŋnuura ŋawo ŋşubal paaj na uloŋ, ŋdeey ŋnuura ŋampënuŋ ţi pntooliin aŧag te ŋyaaş paaj na uloŋ ŋawo ŋşubal paaj na uloŋ: ŋţaafi ŋawo ŋloolan. \v 27 Kë ŋngit ŋbon ŋwuţaan paaj na uloŋ ŋankbiiŋ ţi kafeţ ki ŋŧeek na ŋdeey ŋwuţaan ŋanŧaguŋ ţi kantoliin te ŋyaaş paaj na uloŋ ŋi uyook wi umayar unuur utëruŋ ŋakak awo ŋşubal paaj na uloŋ. Uko mënţ uyuuj kë uka ŋşubal paaj na uloŋ ŋi ubon uweek. \p \v 28 « Jibi nţupuŋ Farawuna, Naşibaţi ayuuja yuuj uko wi akdoluŋ. \v 29 Udun aka ŋşubal paaj na uloŋ, pyok pweek pawo ţi uŧaak wi Ejiptu bŧi. \v 30 Woli ŋşubal mënţ ŋaţëpi, ŋşubal paaj na uloŋ ŋi ubon uweek ŋaşë bi. Bañaaŋ bado ţilma ţilma pyok pambiiŋ awo ţi uŧaak wi Ejiptu. Ubon mënţ unooran, uhajan uŧaak maakan. \v 31 Bañaaŋ bado ţilma ţilma pyok pambiiŋ awo ţi uŧaak, ubon mënţ uhajan wa maakan. \v 32 Woli iwin kë Farawuna aţaafi ŋyaaş ŋtëb uwo kë Naşibaţi ado uko mënţ na manjoonan, adoo ŧaran ŧaran kado wa. \p \v 33 « Hënkuŋ Farawuna alaan ñaaŋ natit anwooŋ na uşal unŧuŋa aţu'a ţi bkow bi uŧaak wi Ejiptu bŧi. \v 34 Farawuna anaţiin, aţuun balemp biki nul ţi uŧaak, ţi ŋşubal paaj na aloŋ ŋi pyok, baţuun bañaaŋ badoki bafaş uko wi bakituŋ kado ifah kañeen kapënan kaloŋ kaluku. \v 35 Baţonkan ŋdeey bŧi ţi ŋşubal ŋi pyok. Farawuna aţuun baka pţu ŋdeey du inkuŧi du ŋbeeka bahank ŋa da. \v 36 Ŋdeey ŋuŋ bahank ŋa pa ŋşubal paaj na uloŋ ŋi ubon ţi uŧaak wi Ejiptu ; hënk bañaaŋ biki uŧaak bawutna kakeţ wal wi ubon ukbiiŋ kabi. » \s1 Pdëm pi Yoŧef \p \v 37 Ŋţup ŋi Yoŧef ŋalil *Farawuna na banjaaŋ baţënka pşih bŧi. \v 38 Farawuna aji na baka : « Ŋhilan kawin ñaaŋ aloŋ aŧënţ i i? Anwooŋ na Uhaaş wi Naşibaţi? » \p \v 39 Aji na Yoŧef : « Wi Naşibaţi adoliiŋ kë ime uko wi, uunka nin ñaaŋ antituŋ, anwooŋ na uşal unŧuŋa ji iwi. \v 40 Iwi ikwooŋ naweek i katoh ki naan, bañaaŋ biki uŧaak bŧi bado kado uko wi ijakuŋ, pţij pi pşih ţañ pakţuuŋ mpelu. \v 41 Dţu'u ţi kadun ki uŧaak wi Ejiptu bŧi. » \p \v 42 Farawuna apënan wal mënţ paneel panwooŋ ţi kañen ki nul awoh Yoŧef. Awoharana imişa yi paŧenda pdaaŋ abot aţu'a bkitrën bi wuuru ţi kaţuţ. \v 43 Apayana ţi ukaaru wi nul utëbanţën wi ŋmpëlënŧ ŋakpuluŋ unwooŋ wi nalemparul aññognuluŋ. Kë başë huuran ţi kadunul aji : « Naţëpaana! » Kë hënk di di Farawuna aţu'u luŋ ţi kadun ki uŧaak wi Ejiptu bŧi. \p \v 44 Aji na Yoŧef : « Nji dwooŋ Farawuna, kë nin aloŋ ţi Ejiptu aşë wo aankdo uko wi iwooŋ iindinanii. » \v 45 Wi wi aţu'uluŋ katim ki Şafnat Paneya aşë wula Aŧenat abuk Potifera naţeŋan i On kë aniimi. Kë Yoŧef aşë ñaay na uŧaak wi Ejiptu bŧi. \p \v 46 Yoŧef aka ŋşubal iñeen ŋwajanţ wi baţijuluŋ ţi kadun ki Farawuna naşih i Ejiptu. Apën aduk Farawuna aşë ñaay na uŧaak wi Ejiptu bŧi. \v 47 Ţi ŋşubal paaj na uloŋ ŋi pyok, mboş manwul ŋdeey ŋŧum maakan. \v 48 Kë Yoŧef ado kë baţoonkan ŋdeey ŋi ŋşubal paaj na uloŋ ŋuŋ aţu ŋa ţi ŋbeeka. Aji ţu ţi ubeeka undoli ŋdeey ŋi ŋţeeh ŋanfooyuŋ wa. \v 49 Ahank ŋdeey kë ŋaŧum ji pyiw pi bdëk, ŋaŧum pŧum paŋ kë badoo ţañan pniib ŋa, ţiki ŋaŧum pŧum pweek maakan. \s1 Babuk Yoŧef \p \v 50 Ji uşubal wi ubon udo kabi, Aŧenat abuk Potifera naţeŋan i On, abukar Yoŧef bapoţ biinţ batëb. \v 51 Yoŧef awul naŧeek katim ki Manaŧe\f + \fr 41:51 \fr*\fq Manaŧe : \fq*\ft Ţi uhebërë danaam kaŧiinkare na pţilma.\ft*\f*, aji : « Naşibaţi ado kë nţilma unoor wi naan bŧi, abot ado kë nţilma katoh ki paapa bŧi. » \v 52 Awul natëbanţën katim ki Efrayim\f + \fr 41:52 \fr*\fq Efrayim : \fq*\ft Ţi uhebërë danaam kaŧiinkare na kabuk kajoobëţ na nji.\ft*\f*, aji : « Naşibaţi ado kë kabuk kajoobëţ na nji ţi uŧaak wi pjuuk pi naan. » \p \v 53 Wal mënţan kë ŋşubal paaj na uloŋ ŋi pyok ţi Ejiptu kë ŋaşë ba, \v 54 kë ŋi paaj na uloŋ ŋi ubon uweek ŋaşë jun, jibi Yoŧef abiiŋ aţup. Ubon uwo ţi ŋŧaak bŧi, kë uko ude uşë wo ţi Ejiptu. \v 55 Wi bañaaŋ biki Ejiptu bawooŋ baankak aka uko ude, baya du *Farawuna ahuuran ahepara uko ude, kë aji na baka : « Nayaan du Yoŧef, nado uko wi akjakanaŋ. » \p \v 56 Ubon uwo ţi uŧaak bŧi. Kë Yoŧef ahaabëş inkuŧi yi bahankuŋ ŋdeey aşë waap ŋa bañaaŋ biki Ejiptu. Ubon ubaa kak adëma dëm du uŧaak. \v 57 Bañaaŋ bapënna ŋŧaak bŧi abi Ejiptu pnug ŋdeey du Yoŧef ţiki ubon udëm ţi ŋŧaak bŧi. \c 42 \s1 Pyit pi Yoŧef na babuk aşin \p \v 1 Wi Yakob aŧiinkuŋ kë bawaap ŋdeey du Ejiptu, aji na babukul : « we wi naţooŋ atenar ba? \v 2 Dŧiink kë baji bawaap ŋdeey du Ejiptu! Nayaan da naya nanug ŋdeey ŋwutna kakeţ ubon. » \p \v 3 Kë babuk aşin Yoŧef iñeen baya Ejiptu pnug ŋdeey. \v 4 Kë Yakob aşë wo aando kë baya na Benyamin aţa Yoŧef ţiki aji buţaan baanwo i kajotna. \v 5 Babuk *Iŧrayel baya wal mënţ pnug ŋdeey anaakiir na bañaaŋ bankyaaŋ kak pla ŋdeey, ţiki ubon uwo kak du uŧaak wi *Kanaan. \p \v 6 Wal mënţ Yoŧef aţijanuŋ uŧaak, ul ajaaŋ awaap biki uŧaak bŧi ŋdeey. Babuk aşin babi aŋup ţi kadunul afëţ kaara ţi mboş. \v 7 Wi Yoŧef awinaŋ win babuk aşin aşë yikrën baka, ado ji ñaaŋ anwooŋ aambaaŋ kawinara baka. Aţiini alëbar na baka aji : « Napënna ţuŋ? » \p Kë baŧeem aji : « Ŋpënna uŧaak wi Kanaan, ŋbi bi pnug ŋdeey. » \p \v 8 Yoŧef ayikrën babuk aşin kë bukal başë wo baanyikrëna. \v 9 Wal mënţ aleş ŋţaafi ŋi abiiŋ ado ţi baka aşë ji na baka : « An nawo bañaaŋ bammeniiŋ abi pten umbaŋ wi nahilanuŋ kakobna uŧaak woli nabi ugut. » \p \v 10 Kë başë pok aji : « Naweek, mënţ hënk da, ŋbi bi pnug ŋdeey. \v 11 Jibi ŋwooŋ hënk ñiinţ aloolan abukuŋ un, ŋwo bañaaŋ baŧool, un balemparu ŋënwo bañaaŋ biki ijakuŋ. » \p \v 12 Kë ul aşë ji na baka : « Aa, nabi pten dko di nahilnuŋ kakobna uŧaak, woli nabi ugut. » \p \v 13 Kë baŧeem aji : « Balemparu babi wo iñeen na batëb, awo bŧi babuk ñiinţ aloolan du uŧaak wi Kanaan : nampoţi aduka na aşinun kë aloŋ aneemi. » \p \v 14 Yoŧef kë aji na baka : « Dţijan ţi uko wi njakuŋ. \v 15 Uko unkţuuŋ nji naţup manjoonan wi : dmehna ţi bkow bi Farawuna kë naankpën ţi woli aţa'an aambi ţi. \v 16 Nahilan aloŋ ţi an aya aţija ; kë an naduka ţi kawo ukalabuş te ndo ten me ŋţup ŋi nan ŋajoonani, woli naandi wa kamehna kak ţi bkow bi Farawuna kaji nawo bañaaŋ biki njakuŋ aji nawoo. » \p \v 17 Ajej baka bŧi awat ukalabuş, kë bado ŋnuur ŋwajanţ. \v 18 Unuur uwajanţën Yoŧef aji na baka : « Nji dji kadëman Naşibaţi na manjoonan, ukaaŋ kë nji kaţupan uko wi nakdoluŋ kahilna kawo naankkeţ. \v 19 Woli naţup manjoonan, aloŋ ţi an kaduka ţi, kawo ukalabuş, bandukiiŋ bayaan na ŋdeey ŋi banumiiŋ pa itoh yi baka inwooŋ na ubon. \v 20 Naţijan aţa'an nhilna nwin kë ŋţup ŋi nan ŋajoonani. » Kë badinani. \p \v 21 Baţëlşër aji : « Na manjoonan, ŋwo ţi pluk uko wi ŋdoluŋ abuk aşin nja : ŋwin mñaga ţi këş ki nul wi akjakuŋ na nja ŋmiira, kë ŋşë wo ŋëndi pŧiinka. Ukaaŋ kë mñaga mënţ mamëb nja. » \p \v 22 Ruben aŧeem baka aji : « Mënjakan aji nawut kado napoţ buţaan i? Kë naşë wo naandii, hënkuŋ ŋluk pkeţ pi nul. » \p \v 23 Baamme kë Yoŧef ate uko wi bajakuŋ, ţiki ado ñaaŋ aloŋ kë aji ţëlëş na uţup wi Ejiptu uko wi bajaaŋ baţup na uhebërë. \v 24 Yoŧef aya alow aşë wooni. Wi akakuŋ, aţiini na baka aşë do kë bamob Ŧimeoŋ atan ţi kadun ki baka. \v 25 Yoŧef ado kë baŧuman ŋşaaku ŋi babiinaanuŋ ŋdeey, abot ado kë bakakan andoluŋ itaka yi aţijuŋ ţi uşaaku wi nul wi ŋdeey. Awul baka uko uya kade na bgah. \v 26 Kë bapaf ŋdeey ţi ŋbuuru aşë ya. \s1 Pkak du uŧaak wi Kanaan \p \v 27 Kë wi başaaŋ aya naţ du dko dloŋ kafër, aloŋ ţi baka ahaabëş uşaaku wi ŋdeey wi nul pa pwul ubuuru wi nul ude, aşë win itaka kë ipaf ţi ŋdeey duuţ. \v 28 Aji na babuk aşin : « Bakakanaan itaka yi naan, dwin ya du uşaaku naan meeţ. » Wal mënţ kë palënk pweek paşë mob baka kë bakkat kat aşë ji : « we wi Naşibaţi abaaŋ ado nja hënk ba? » \p \v 29 Wi babanuŋ du Yakob aşin baka du uŧaak wi *Kanaan, baţupa uko bŧi unţëpuŋ, aji : \v 30 « Ñiinţ anwooŋ ajug uŧaak wi ŋyaaŋ, alëbar na un aji ŋwo bañaaŋ bammeniiŋ abi pten uŧaak wi baka kame dko di ŋkkobnuŋ wa woli ŋbi ugut. \v 31 Ŋji na a kë ŋwo bañaaŋ baŧool, kë ŋënwo bañaaŋ biki ajakuŋ. \v 32 Ŋjaka aji ŋbi wo bañaaŋ iñeen na batëb biki ñiinţ aloolan. Kë aloŋ aşë neem, kë aloŋ aduka du aşinun du uŧaak wi Kanaan. \v 33 Kë ñiinţ ajug uŧaak aşë ŧeemun aji uko unkkaaŋ ame kë ŋţup ŋi nun ŋajoonani uwo ŋdukara aloŋ ţi un, ŋjej ŋdeey ŋi ŋnumiiŋ pa itoh yi nun ŋya. \v 34 Kë ŋşë wo i kaţija aţa'un, wal mënţ ame kë ŋënwo bañaaŋ biki ajakuŋ aji ŋwoo, ŋwo bañaaŋ baŧool. Wal mënţ akakanun abuk aşinun, ŋbot ŋhil kado kañaay na uŧaak. » \p \v 35 Kë jibi bakpënanuŋ ŋdeey ţi ŋşaaku ŋi baka, kë andoluŋ aşë win itaka yi nul ţi umbooţu wi atanuŋ ya, balënk maakan bukal na aşin baka. \v 36 Wal mënţ kë Yakob aşë ji na baka : « Naŋal pdo nwaaŋ babuk naan : Dneemandën Yoŧef, abot aneemandën Ŧimeoŋ, kë naşë ŋal kak kaya na Benyamin! Ţi nji i i iko yuŋ bŧi ikjotuŋ. » \p \v 37 Kë Ruben aşë ji na aşin : « Ihilan kafiŋ babuk naan batëb woli mënţiju a. Ţu'ana ţi kañen ki naan, dkakanu a! » \p \v 38 Kë aji : « Abuk naan aankya na an, abuk anin aneemi kë aduka aloolan. Woli buţaan daya jotna du bgah, mnhaj kafiŋën, nji ndooŋ abi ţaf ţaf. » \c 43 \s1 Benyamin na babuk aşin baya du Ejiptu \p \v 1 Ubon udëma dëm pya ţi uŧaak. \v 2 Wi Yakob na babukul babaaŋ ŋdeey ŋi baţijnuŋ Ejiptu, kë aşë ji na baka : « Nakakan naya nanug ŋdeey ŋloŋ. » \p \v 3 Kë Yuda aşë ŧeem aji : « Ñiinţ i uŧaak wi Ejiptu aţup na mntumul aji : “Nawutan kabi ţi kadun naan kë naanwo na aţa'an.” \v 4 Woli iwutun kë ŋya na aţa'un, ŋya kaya nug ŋdeey, \v 5 kë işale wo iinwuta, ŋënkya, ţiki ñiinţ aji : “Nawutan kabi ţi kadun naan kë naanwo na aţa'an.” » \p \v 6 Yakob i bakakuŋ adu *Iŧrayel aji na baka : « we ukaaŋ kë najaka naţaa ba? Nji i i najubanuŋ. » \p \v 7 Kë baŧeem aji : « Ñiinţ aheparaarun hepar iko iŧum ţi biki katohun, aji na un : “Aşinan ahuma najeb i?” “Naka aţa an aloŋ i?” Hënk kë ŋţupa, ŋënhilan kame kë abi kajakun ŋţija aţa'un. » \p \v 8 Kë Yuda aşë ji na aşin : « Wutan napoţ abi na nji. Ŋya, ŋhilna ŋwo ŋënkkeţ un na iwi na babukun. \v 9 Djej uko wi napoţ ţi bkow naan, nji i i ikheparuluŋ woli mënkak na a, aţija ţi kadunu. Uko mënţ uwole kajubanu te unuur wi nji kakeţuŋ. \v 10 Woli ŋënjon lah hënk, ŋndooŋ abi ya kadobi kak utëbanţën. » \p \v 11 Kë Iŧrayel aşin baka aşë ji : « Jibi uwooŋ haŋ nadoon uko wi : naţijan iko iloŋ ţi inuurnaaniiŋ ţi uŧaak naţij ñiinţ mënţ, iko iŧaabanaani pde, ilil pţëkën, na ikuraaraani, mnob na mbuk mnloŋ mndoh. \v 12 Nakaan najej itaka nahoţan ţi yi nabiiŋ aţënk ţi ŋşaaku ŋi nan, uhinan kawo baamme kë baţu ya da. \v 13 Najejan aţa'an nakak du ñiinţ mënţ. \v 14 Dñehan *El Şaday, Naşibaţi Anhiniiŋ iko bŧi ado ñiinţ mënţ ajoob bkow na an adoo wutan nakak na abuk aşinan undu na Benyamin. Kë nji woli dwo kawaaŋ babuk naan uwo haŋ. » \p \v 15 Kë bajej iko yi bawooŋ i kaya kaţen, ajej itaka yi banumiiŋ ado ŋyaaş ŋtëb aşë ya na Benyamin. Baya wal mënţ Ejiptu aya du uko Yoŧef. \s1 Du uko Yoŧef \p \v 16 Yoŧef awin Benyamin kë agakandër na babuk aşin aşë ji na naweek i balemp biki nul : « Ñooţan bañaaŋ biki du katoh, ifiŋ unŧaam iboman, bade nţa blant na nji. » \v 17 Kë ñiinţ ado jibi Yoŧef ajakuŋ añooţ baka du katohul. \v 18 Balënk wi bañooţuŋ baka du uko Yoŧef aşë ji : « Itaka yi ŋţënkuŋ du ŋşaaku ŋi nja uyaaş uŧeek iţuuŋ kë bakñooţ nja, bajotna nja, kamob kado kajuuknţën ţi ulemp. Bajej kak ŋbuuru ŋi nja. » \p \v 19 Baya añog naweek i balemp biki Yoŧef du plëman pi katoh aşë ji na a : \v 20 « Naweek, miirun! Ŋbi uyaaş uŧeek pnug ŋdeey. \v 21 Kë wi ŋşaaŋ aban du dko di ŋnaţuŋ kafër, ŋhaabëş ŋşaaku, aşë win kë itaka yi andoluŋ ţi un kë iwo du ŋa meeţ, afënana aliŋ na itaka yi ŋlukuŋ. Ŋţij ya, yi yi. \v 22 Ŋkak aţij itaka pa pnug ŋdeey kak. Ŋëmme anţuuŋ ya du ŋşaaku ŋi nun. » \p \v 23 Kë uŋ aşë ŧeem baka aji : « Natëŋţënën, nawut kalënk! Naşibaţi, i an na aşinan najaaŋ nadëman aţuuŋ itaka mënţ ţi ŋşaaku ŋi nan. Nji ţi uleef naan dyeenk itaka yi nan. » Wi wi aşaaŋ aţij baka Ŧimeoŋ. \v 24 Aneejan baka du katoh awul baka meel kë bañow ihoţ abot awul ŋbuuru ŋi baka ujaagal. \v 25 Bapënan iko yi bawooŋ i pţen Yoŧef abëkan ayoonka abi pde blant ţiki baţup baka kë badeena da. \p \v 26 Wi Yoŧef aţiişuŋ du katoh, bawula iko yi baţijuŋ aşë ŋup afëţ kaara ţi mboş. \v 27 Kë uŋ aşë wul baka mboş aşë hepar baka aji : « Hum di uleef uwooŋ na aşinan naţaf i nabiiŋ ajakën ba, ahuma da i? » \p \v 28 Baŧeema aji : « Aşinun, nalemparu, awo da, uleef uwo bnuura na a. » Bakak aŋup afëţ kaara ţi mboş. \p \v 29 Wi Yoŧef akatuŋ këş aşë win Benyamin aţa'ul, abuk anin, aşë hepar aji : « I, awooŋ aţa'an i najaknuŋ i? » \p Aţiini na a aji : « Abuk naan, dñehan Naşibaţi awulu bnuura. » \v 30 Aŧaran apën ţiki pñaak paţi na a, kë mnkuul mañogi. Aya aneej du meeţ di nul aşë jun ŋwooni. \v 31 Wi abaaŋ, añow kaara akaŋ mnkuul aşë pën aji na balemparul baţij pde. \p \v 32 Bayişa mpaţ, ayiş babuk aşin mpaţ abot ayiş bañaaŋ biki Ejiptu ţiki biki Ejiptu baanhil pde ţi dko dloolan na biki Iŧrayel : bapok uko mënţ bnuura. \v 33 Ado babuk aşin kë baţo aŧaaŋ na a, andoluŋ na dko di awooŋ i kaţo, ajunna du bajeen te du nabaaşa, kë bukal başë ñoŋar awo ţi ptenar. \v 34 Ul kë aşë do kë bapënan ţi kayiş ki nul idaaş innuuriiŋ awul baka. Dko di Benyamin dapel di bandukiiŋ ŋyaaş kañeen. Badaan na a, alilan akuj. \c 44 \s1 Pnkalame pawinana ţi uşaaku wi Benyamin \p \v 1 Yoŧef aji na naweek i balemp : « Ŧumaan ŋşaaku ŋi bañaaŋ biki ŋdeey, bajejan ŋdeey bŧi ŋi bahilanuŋ kayaanaan, ţuun kak ţi uşaaku wi andoluŋ itaka yi nul. \v 2 Jejan pnkalame pi naan, panţaknuŋ unŧaam, iţu pa ţi uşaaku wi anwoonuŋ nampoţi, na itaka yi aluknuŋ ŋdeey. » Kë uŋ ado jibi Yoŧef ajakuluŋ. \p \v 3 Wi nfa mambanuŋ, bado babuk aşin Yoŧef kë badapa ŋbuuru ŋi baka aŧool pya. \v 4 Bapënaara pën ţi ubeeka, kë Yoŧef aşë ji na naweek i balemp : « Naţiin, idookan biinţ bukuŋ işë iji na baka : “we ukaaŋ kë nakakan bnuura bi badolanaŋ na buţaan ba? \v 5 We ukaaŋ kë nakiij pnkalame pi ajug naan ajaaŋ adaanna kabot kadolna pţoori ba? Uko wi nadoluŋ uwuţi.” » \p \v 6 Aya amob baka aşë ţup baka ŋţup ŋaŋ. \v 7 Kë başë ŧeema aji : « we ukaaŋ kë ajugun akţiini hënk? Un balemparu ŋhil kado uko waŋ i? \v 8 Iwin kë itaka yi ŋbiiŋ aţënk du ŋşaaku ŋi nun meeţ ŋţiju ya wi ŋpënnuŋ uŧaak wi Kanaan, hum di di ŋhiluŋ kakiij du katoh ki ajugun uwuuru këme iko yi unŧaam? \v 9 Tenan ţi iko yi nun, ţi nalemparu i bakţënkuŋ kako kankiijaniiŋ nafiŋana, un ţi ŋleefun, nakakanun bañaaŋ biki bakjuuknţënuŋ ţi ulemp. » \p \v 10 Kë uŋ aji : « Uwooŋ jibi najakuŋ: ñaaŋ i bakwinuŋ ţi iko yi nul kako kankiijaniiŋ djuuknţëna ţi ulemp, kë bandukiiŋ bahil kaya na bgah bi baka. » \p \v 11 Kë baŧaran, andoluŋ kë awalan uşaaku wi nul ahaabëş wa.\fig Pnkalame pawinana ţi uşaaku wi Benyamin|src="CO00737c.tif" size="col" copy="David C. Cook" ref="44.11"\fig* \v 12 Kë aten tenan ŋa ajunna du naweek aşë baañşaan du nampoţi, kë pnkalame pawinana ţi wi Benyamin. \v 13 Wi babuk aşin Benyamin bawinuŋ uko mënţ, batow imişa yi baka aţu ŋşaaku ţi ŋbuuru aşë kak ubeeka. \s1 Bţup bi Yuda \p \v 14 Wal wi bi Yuda na babuk aşin bakneejuŋ du uko Yoŧef, ahum da. Babi aŋup ţi kadunul afëţ kaara ţi mboş. \v 15 Ahepar baka aji : « we wi wi nabaaŋ ado hënk ba? Naamme kë ñaaŋ anwooŋ ji nji ahil pme iko immeniiŋ i? » \p \v 16 Kë Yuda aŧeem aji : « Naweek, we wi ŋşaaŋ aji na iwi, we wi ŋbaaŋ aţup kaji wul ukaaŋ kë uko wi udolanaa, Naşibaţi ayuujuŋ pjuban pi balemparu. Un biki biki, kakanun bajuuk ţi ulemp un na i baţënkuŋ na pnkalame pankiijaniiŋ. » \p \v 17 Kë Yoŧef aji : « Mënhil kado uko waŋ, ñaaŋ i bawinuŋ pnkalame ţi a i i nji kajuuknţënuŋ ţi ulemp. An, nakakan na iţëb ijoob du aşinan. » \p \v 18 Kë Yuda aşë ya añoga aji na a : « Naweek, iwo ji *Farawuna, ţenaan dţupu uko uloŋ işë iwut kadeebaţër nalemparu! \v 19 Ajug naan abi heparun me aşinun ahuma najeb abot aheparun me ŋka abuk aşinun aloŋ kak, \v 20 kë ŋŧeema aji aşinun awo naţaf kë ŋbot aka aţa'un aloŋ anwooŋ nabaaşa i nul i abukuŋ ţi pţaf pi nul. Abuk anin aŋ mënţan akeţ kë aduka aloolan ţi kayiŋ ki anin. Aşinun aŋala bnuura. \v 21 Kë iji na balemparu baţiju a itap pkëş. \v 22 Kë ŋŧeemu aji napoţ aanhil pduk aşin, woli aya aduka, aşin kakeţ. \v 23 Kë işë mëbanaara mëban aţup aji ŋwut kakak ţi kadunu kë ŋënwo na a. \p \v 24 « Kë wi ŋkakuŋ du aşinun nalemparu ŋţupa uko wi ijakuŋ. \v 25 Wi ŋwal ŋloŋ ŋaţëpuŋ, kë aşinun ajakuŋ na un ŋkak ŋya ŋnug ŋdeey. \v 26 Ŋŧeema aji ŋënkya kë ŋëngakandër na aţa'un, ţiki ijakun aji woli ŋëmbi na a ŋënkhil pbi ţi kadunu. \v 27 Wal mënţ kë paapa nalemparu aşë jakun : “Name kë ahar naan awulaarën bapoţ batëb. \v 28 Aloŋ aneemi, uko uloŋ wi uţeeh uka pfiŋa ţiki aanwinana te nţa. \v 29 Kë woli naya na i, kë uko uloŋ uya dola, nado mnhaj manfiŋën nji ndooŋ abi ţaf ţaf.” \p \v 30 « Kë hënkuŋ woli dban du uko paapa nalemparu, awo mënwo na napoţ i uhaaş wi nul uwooŋ, \v 31 wi akwinaruŋ win kë aanwo na un, akeţ, un balemparu ŋkdoluŋ mnhaj manfiŋ aşinun andooŋ abi ţaf ţaf. \v 32 Kë nji nalemparu nşë ji na aşinun aţu napoţ ţi kañen ki naan. Aji na a woli mënţija a, kajubana ŋnuur ŋi naan bŧi. \v 33 Hënkuŋ, wutaan nji nalemparu nyeenkar aţa'naan, nwo i ikdooŋ kajuuknţën ţi ulemp. Ul aşë ya na babuk paapa. \v 34 Hum di di nhilanuŋ kaya du paapa kawo mënwo na napoţ? Mënŋal pwin pwuţan pi nul. » \c 45 \s1 Pŧiinkar pi Yoŧef na babuk aşin \p \v 1 Wal mënţ kë Yoŧef aşë wo aanhil pmëban mnkuul mi nul ţi kadun ki bañaaŋ banwooŋ na a, ahuuran aji na bañaaŋ biki Ejiptu bŧi bapën bdig. Nin aloŋ nampaţi aanwo da, kë aşë ţup babuk aşin aji awo Yoŧef. \v 2 Awooni wal mënţ ado pdiim kë banwooŋ bdig badoo ŧiink. Uko unţëpuŋ wuŋ uya adoo ban du katoh ki *Farawuna. \p \v 3 Yoŧef aji na babuk aşin : « Nji Yoŧef a. Paapa ahum najeb i? » Kë baanhil pŧeema ţiki balënk maakan. \p \v 4 Kë aşë ji na baka : « Nabiin nañogën. » Kë bañoga. Aji na baka : « Nji a, Yoŧef abuk aşinan i nawaapuŋ kë bañooţ Ejiptu. \v 5 Nawutan kahaajala nabot nawut kadeebaţër ikowan ţi uko wi nawaapnuŋ ţi, ţiki Naşibaţi adolnuŋ kë njotan kadun ţi, nawutna kakeţ. \v 6 Natenan, hënk di uwooŋ, ŋşubal ŋtëb ŋii ŋi, ŋi ubon uwooŋ ţi uŧaak, ukak aka kak ŋşubal kañeen ŋi nin ñaaŋ awooŋ aankjaar këme kakit. \v 7 Naşibaţi ajotanaan kadun, pntaali pi nja pawutna kaba, baŧum ţi an babot babuur. Uko mënţ uwo mbuur mnweek. \v 8 Kë uwo hënk, mënţ an naţijnuŋ ţi, Naşibaţi a. Ul akaaŋ adolën kë nwo nalemp anwooŋ naweek ţi biki Farawuna naşih, naweek i katoh ki nul bŧi, abot aţu'ën ţi kadun ki uŧaak wi Ejiptu bŧi. \p \v 9 « Hënkuŋ, naŧaraan nakak du uko paapa naşë najaka, uko wi Yoŧef abuku ajakuŋ wii wi : “Naşibaţi aţu'ën kë nwo anwoonuŋ naweek ţi uŧaak wi Ejiptu bŧi. Ŧaraan ibi ţi nji. \v 10 Dwulu dko ifëţ du uŧaak wi Goşen, ifëţ iñogën iwi na babuku, bababu, ŋnŧaam ŋi nu bŧi na bka bi ŧu bŧi. \v 11 Dhil wal mënţ kado kado kanuma ki nu, ihilna iwo iinkwaaŋ bka bi nu, iwi na biki katohu ţiki ubon ukak aţo te ŋşubal kañeen kak.” » \p \v 12 Akak aji na babuk aşin : « Nawin na këş ki nan, kë Benyamin akak awin kë nji kaţiiniiŋ na mntum mi naan. \v 13 Nayaan du paapa naţupa mndëm bŧi mi nkaaŋ ţi Ejiptu na uko bŧi wi nawinuŋ. Naŧaraan naya nakak na paapa ţi. » \p \v 14 Yoŧef alut amook Benyamin, kë bakwooni bukal batëb bŧi. \v 15 Akak aya amook babuk aşin bŧi aşë wooni, wi ayompuŋ kë başë ţëlşër na a. \s1 Farawuna adu Yakob abi du uŧaakul \p \v 16 Uko unţëpuŋ uban du uko *Farawuna. Baţupa aji babuk aşin Yoŧef babii, kë ul na balemparul banjaaŋ baţënka pşih bawin kë uwo uko unuura. \v 17 Kë Farawuna aşë ji na Yoŧef : « Ţiiniin na babuk şaaş iji na baka : “Najijan ŋdeey ŋi nan ţi ŋbuuru ŋi nan naya uŧaak wi Kanaan. \v 18 Najejan aşinan na bañaaŋ biki nan nabi ţi nji. Dwulan mboş mannuurnaaniiŋ ţi uŧaak wi Ejiptu, nabot nado kade mnde mannuurnaaniiŋ ţi uŧaak.” \v 19 Kaki iji na baka bajej ŋkaaru ŋi ŋmpëlënŧ ŋakpuluŋ baţijna şaaş, bapoţ bampoţi na baaţ. \v 20 Jakan na baka bawut kado katen iko yi badukuŋ, ţiki iko innuurnaaniiŋ ţi Ejiptu iwo yi baka. » \s1 Pkak du Kanaan \p \v 21 Kë hënk di di babuk Yakob i bakakuŋ ado *Iŧrayel badoluŋ uko mënţ. Yoŧef ado jibi *Farawuna ajakuluŋ awul baka ŋkaaru ŋi ŋmpëlënŧ ŋakpuluŋ na uko wi bakyaaŋ kade ţi bgah. \v 22 Awul baka andoluŋ kamişa kahalu, aşë wul Benyamin itaka iŧum\f + \fr 45:22 \fr*\fq Itaka iŧum : \fq*\ft Itaka mënţ iwo ktaka iñeen week ŋwajanţ (300) yi baţaknuŋ unŧaam.\ft*\f* na imişa kañeen ihalu. \v 23 Akak awul pa aşin ŋbuuru iñeen ŋanjijuŋ iko innuurnaaniiŋ ţi Ejiptu na ŋbuuru ŋwaaţ iñeen ŋanjijuŋ ŋdeey, na ipoom na iko ide pa bayaaş bi aşin. \v 24 Ado babuk aşin kë bayaa, aşë ji na baka : « Nawutan kadeebaţër ŋleefan ţi bgah. » \p \v 25 Bapën du Ejiptu aya aban du uŧaak wi *Kanaan du Yakob aşin baka. \v 26 Baji na a : « Yoŧef awo najeb, ul adooŋ awo nanŧuŋa i Ejiptu bŧi. » Kë uhaaş wi ŧul uşë woha wo jibi uwooŋ ţiki aanfiyaar baka. \v 27 Kë wi başaaŋ akakalëşa uko bŧi wi Yoŧef ajakuŋ, kë abot awin iko bŧi yi ayilbanuŋ pa pjijna kë uhaaş wi nul uşë jun plilan. \v 28 Kë aşë ji : « Ukëşi! Yoŧef abuk naan awo najeb. Dya kawina ji mbi ndo kakeţ. » \c 46 \s1 Pya pi Yakob du uŧaak wi Ejiptu \p \v 1 Yakob i bakakuŋ adu *Iŧrayel anaţa na iko yi akaaŋ bŧi pya Ejiptu. Wi abanuŋ du Berşeba, ado bţeŋan pa Naşibaţi i Iŧaak aşin ajaaŋ adëman. \v 2 Na uŧejan mënţ, Naşibaţi aţiini na Iŧrayel ţi ŋţaafi aji na a : « Yakob, Yakob » kë aŧeem aji : « Nji wi. » \v 3 Naşibaţi kë aşë ji na a : « Nji dwooŋ Naşibaţi, Naşibaţi i şaaş ajaaŋ adëman. Kkali pya Ejiptu, dluŋ kado pntaali pweek papënna da ţi iwi. \v 4 Nji kak dwala na iwi du Ejiptu, nji kaluŋiiŋ kapënanu da. Yoŧef awo na iwi ul akluŋ kadëŧu këş woli ikeţi. » \p \v 5 Yakob apënna Berşeba kë babukul başë payana ul na bapoţ bampoţi na baaţ ţi ŋkaaru ŋi ŋmpëlënŧ ŋakpuluŋ ŋi Farawuna adoluŋ kë ŋayaarada. \v 6 Baya na itani yi baka na iko bŧi yi bakaaŋ ţi uŧaak wi *Kanaan. Yakob aya du Ejiptu na bampënnuŋ bŧi ţi a : \v 7 babukul biinţ na baaţ, na bababul biinţ na baaţ. Aya na baka bŧi Ejiptu. \s1 Katoh ki Yakob \p \v 8 Itim yi bañaaŋ biki Iŧrayel banyaaŋ du Ejiptu yii yi : \p Itim yi Yakob na babukul : \p Ruben awooŋ bajeenul, \v 9 babukul bawo : Hanok, Palu, Heŧron na Karmi. \p \v 10 Babuk Ŧimeoŋ bawo : Yemuwel, Yamin, Ohad, Ŧohar, na Şawul abuk ñaaţ i uŧaak wi Kanaan. \p \v 11 Babuk Lewi bawo : Gerşon, Kohaŧ na Merari. \p \v 12 Babuk Yuda bawo : Er, Onan, Şela, Pereŧ na Ŧerah. Er na Onan bakeţna du uŧaak wi Kanaan. \p Babuk Pereŧ bawo : Heŧron na Hamul. \p \v 13 Babuk Iŧaakar bawo : Tola, Puwa, Yaşub na Şimron. \p \v 14 Babuk Ŧabulon bawo : Ŧered, Elon na Yahleel. \p \v 15 Bukuŋ bawooŋ biinţ biki Leya abukaruŋ Yakob du Padan Aram, na bababul aţu na Dina abukul ñaaţ. Bawo iñeen ŋwajanţ na bawajanţ. \p \v 16 Babuk Gad bawo : Ŧefon, Hagi, Şuni na Eŧbon na Eri na Arodi na Areli. \p \v 17 Babuk Aşer bawo : Yimna, Yişwa, Yişwi, Beriya na Ŧerah poonu abuk aşin baka. \p Babuk Beriya bawo : Heber na Malkiyel. \p \v 18 Bukuŋ bawooŋ babuk Ŧilpa, nalemp ñaaţ i Laban awuluŋ Leya abukul. Bapoţ biki abukaruŋ Yakob na bababul bawo iñeen na paaj. \p \v 19 Bapoţ biki Rakel ahar Yakob abukuŋ bawo : Yoŧef na Benyamin. \p \v 20 Yoŧef abuk na Aŧenat abuk Poti-Fera naţeŋan i On bi Manaŧe na Efrayim du uŧaak wi Ejiptu. \p \v 21 Babuk Benyamin bawo : Bela, Beker na Aşbel na Gera na Naaman, na Ehi na Roş, na Mupim, na Hupim na Ard. \p \v 22 Bukuŋ bawooŋ biinţ biki Rakel abukaruŋ Yakob, na bababul, bawo bukal bŧi iñeen na babaakër. \p \v 23 Abuk Dan awo : Huşim. \p \v 24 Babuk Neftali bawo : Yahŧiyel, Guni, Yeŧer na Şilem. \p \v 25 Bukuŋ bawooŋ babuk Bila nalemp ñaaţ i Laban awuluŋ Rakel abukul. Bapoţ biki abukaruŋ Yakob na bababul bawo paaj na aloŋ. \v 26 Bañaaŋ bŧi biki katoh ki Yakob bampënnuŋ ţi a aya na a du Ejiptu, woli bahar babukul baanfënanaa, bawo iñeen paaj na paaj. \v 27 Babuk Yoŧef bambukiiŋ da bawo batëb. Bañaaŋ biki katoh ki Yakob banyaaŋ Ejiptu bawo iñeen paaj na uloŋ (70). \s1 Yoŧef aya pkit aşin \p \v 28 Yakob i bakakuŋ ado *Iŧrayel ayil Yuda kë ajota kadun aya du Yoŧef aji na a baya bayit du Goşen. Wi Yakob na biki katohul babanuŋ ţi Goşen, \v 29 kë Yoŧef aşë tan ukaaru wi umpëlënŧ ujaaŋ upul, apaya ţi wa aşë ya pyit na Iŧrayel aşin. Wi awinaaruluŋ win, alut amooka aşë wooni ajon. \v 30 Iŧrayel aji na a wal mënţ: « Hënkuŋ dhilan kakeţ wi nwiniiŋ kë iwo najeb. » \p \v 31-32 Wal mënţ kë Yoŧef aşë ji na babuk aşin na bañaaŋ biki katoh ki aşin : « Dya kaţup *Farawuna kë nabani kabot kaji na a babuk paapa na bañaaŋ biki katohul bawo bayafan, baji balemp du itani. Babi na ŋnŧaam ŋi baka bŧi na iko bŧi yi bakaaŋ. \v 33 Hënk, woli Farawuna adu'an aheparan uko unwooŋ ulemp wi nan, \v 34 najaka : “Balemparu bawo bayafan du kpoţ ki baka te hënkuŋ, kë başinun kak babi wo bayafan.” Hënk nahil kafëţ ţi mboş mi Goşen, ţiki bañaaŋ biki Ejiptu baanji banaakiir na bayafan. » \c 47 \s1 Yakob du uko Farawuna \p \v 1 Yoŧef aya du *Farawuna aji na a : « Paapa na babuk paapa bapënna uŧaak wi *Kanaan aban ţi na ŋnŧaam ŋi baka bŧi na iko bŧi yi bakaaŋ, bawo du Goşen. » \v 2 Ajej kañeen ţi babuk aşin biki aţijuŋ aya yuuj Farawuna. \v 3 Kë uŋ ahepar baka : « we uwooŋ ulemp wi nan? » \p Kë baŧeem aji : « Balemparu bawo bayafan ji başin baka. » \p \v 4 Bakak aji na Farawuna : « Ŋbi bi pyaanţ ţi uŧaak wi, ţiki ubon uweek uwo du Kanaan, kë pjaagal paankak awo pa itani yi balemparu. Ţenun hënkuŋ ŋya ŋfëţ du Goşen. » \p \v 5 Farawuna aji na Yoŧef : « Şaaş na babuk şaaş babi ţi iwi. \v 6 Hënkuŋ uŧaak wi Ejiptu wu wuŋ, tenan dko dannuurnaaniiŋ iwul da baka bafëţ. Bafëţan du Goşen. Ikale win ţi baka banhiniiŋ, kţu itani yi naan ţi iñen yi baka. » \p \v 7 Wal mënţ kë Yoŧef aşë ţij Yakob aşin du Farawuna ayuuja a, kë Yakob awula mboş bnuura. \v 8 Farawuna kë aşë hepara aji : « Ika ŋşubal hum ba? » \p \v 9 Kë aŧeem aji : « Ŋşubal ŋi nji kayaanţuŋ ţi mboş ŋawo iñeen-week na iñeen ŋwajanţ (130). Ŋşubal ŋi naan ŋatiinkţi abot awo ŋi unoor, mënbanan ŋşubal ŋi başin naan wi bakyaanţuŋ. » \p \v 10 Yakob awul kak Farawuna mboş bnuura aşë pën aya. \p \v 11 Kë hënk di Yoŧef adoluŋ kë aşin na babuk aşin bafëţ du uŧaak wi Ejiptu, awul baka dko dannuurnaaniiŋ ţi uŧaak du umbaŋ wi Ramŧeŧ di bakaaŋ aji bado Goşen jibi Farawuna ajakuluŋ. \v 12 Awul aşin na babuk aşin na bañaaŋ bŧi biki bawoonaanuŋ ŋdeey ŋankëşuŋ baka bŧi. \s1 Udo wi Yoŧef ţi wal wi ubon \p \v 13 Ubon udëm maakan ţi Ejiptu na *Kanaan, nin uko ude uunwo ţi uŧaak bŧi, kë bañaaŋ banoor baamme jibi bakdoli. \v 14 Yoŧef awaap bañaaŋ biki Ejiptu na biki Kanaan ŋdeey, hënk ajej itaka yi baka bŧi awul *Farawuna. \v 15 Wal wi itaka yi biki Ejiptu na yi biki Kanaan ibaaŋ, bañaaŋ biki Ejiptu bŧi babi du Yoŧef aji na a : « Wulun ŋdeey! Ŋwo i kakeţ ţi kadunu wi ŋwooŋ ŋënkak awo na itaka yi? » \p \v 16 Kë aşë ji na baka : « Jibi nawooŋ naankak aka itaka, nawulan ŋnŧaam ŋi nan, nşë nwulan ŋdeey. » \p \v 17 Kë baţij ŋa Yoŧef kë awul baka ŋdeey. Baloŋ bawul ŋmpëlënŧ ayeenk ŋdeey, kë baloŋ babi na ŋkaneel, ŋpi, ŋgit, ŋbuuru ayeenk ŋdeey. Uşubal mënţ bañaaŋ bawula ŋnŧaam ŋi baka ahilna ade. \p \v 18 Wi uşubal wuŋ uţëpuŋ, kë bakak du a uşubal utëbanţën aji na a : « Iwi, naweek, ime kë ŋënkak aka itaka, kë ŋnŧaam ŋi nun bŧi ŋakak ŋi nu. Ŋënkak aka nin uko uloŋ uţiju wonţi mënţ ŋleefun ŋa këme ŋţeehun. \v 19 Ŋwo i kakeţ ţi kadunu i? Ŋţeehun ŋabot ŋaŧoka i? Nugun na ŋţeeh ŋi nun na ŋdeey ŋi iwoonaanuŋ, ŋşë ŋkak balempar Farawuna. Wulun kak bŧepi ŋhilna ŋwo bajeb ŋwut kakeţ ubon, ŋţeeh ŋi nun ŋawut kadiiş. » \p \v 20 Hënk, kë Yoŧef anug pa Farawuna mboş mi Ejiptu bŧi, ţiki ubon udo kë bañaaŋ biki uŧaak bŧi bawaap ŋţeeh ŋi baka. Uŧaak ukak wal mënţan bŧi wi Farawuna. \v 21 Ado bañaaŋ kë bakak alempar naşih\f + \fr 47:21 \fr*\fq Ado bañaaŋ kë bakak alempar naşih : \fq*\ft Baloŋ baji : \ft*\fq ado baka kë bakak du ŋbeeka.\fq*\f* ţi uŧaak bŧi. \v 22 Ŋţeeh ŋi baţeŋan ţañ ŋi ŋi awooŋ aannugi, ţiki Farawuna apiiŧ ţi bgah bi uŧaak aji ul akdooŋ kawul baka uko ude. Kë baji bayeenkna uko ude ţi a, ukaaŋ kë baanwaap ŋţeeh ŋi baka. \v 23 Yoŧef aji na balemp biki uŧaak : « Natenan, dnugan, an na ŋţeeh ŋi nan, kë nakak biki Farawuna. Hënkuŋ nanje bŧepi, \v 24 woli nakiti, nado kafaaş ŋdeey kado ifah kañeen, kajej kaloŋ kawul ka Farawuna, ibaakër indukiiŋ iwo yi nan. Najej ţi ya uko uŧepi, uko ude wi nan na wi bañaaŋ biki katohan bŧi. » \p \v 25 Baŧeema aji : « Ibuuranun pkeţ. Jibi idoluŋ un bnuura, ŋkak balemp biki Farawuna. » \p \v 26 Yoŧef kë aşë do kë bado ţi bgah bi baka uko wi bajaaŋ baţaş, bado ţaş wa te hënkuŋ. Baji bawul Farawuna kafah kañeenanţën ţi iko yi bakituŋ. Ŋţeeh ŋi baţeŋan ţañ ŋawooŋ ŋaankak ŋi Farawuna. \s1 Ŋţup ŋbaañşaani ŋi Yakob \p \v 27 Hënk, kë bañaaŋ biki *Iŧrayel bafëţ du uŧaak wi Ejiptu du Goşen. Baka da ŋţeeh, kë kabuk kajoobëţ na baka kë bakak pntaali pweek. \v 28 Yakob awo du Ejiptu ado da ŋşubal iñeen na paaj na uloŋ (17). Ŋnuur ŋi nul bŧi ţi mboş ŋawo iñeen-week na iñeen-ŋbaakër na paaj-na-uloŋ (147). \v 29 Wal wi pkeţ pañoguŋ ado kë badu'a Yoŧef abukul, kë aşë ji na a : « Woli iŋalën, kyuujën kë iţu'ën ţi uhaaş abot aji kŧiink ŋţup ŋi naan wi ikţuuŋ kañen ţi pnkant naan\f + \fr 47:29 \fr*\fq Wi ikţuuŋ kañen ţi pnkant naan : \fq*\ft Ţi udolade wi baka ñaaŋ aji do haŋ woli amehna uko uweek.\ft*\f* kamehna kahoŋën kë iinkmoyën ţi uŧaak wi Ejiptu. \v 30 Woli dkak du bajug naan, kjejën ţi Ejiptu kaya moy du ihër yi baka. » \p Kë aŧeem aji : « Ddo jibi ijakuŋ. » \p \v 31 Kë aşë jaka : « Mehniin keeri. » Kë amehnaa, wal mënţ kë Iŧrayel aşë ŋup ţi kalişa ki nul. \c 48 \s1 Manaŧe na Efrayim \p \v 1 Wi iko yaŋ iţëpuŋ ajon, kë başë bi aji na Yoŧef : « Şaaş amaaki. » Kë anaţa aya da agakandër na babukul biinţ batëb, Manaŧe na Efrayim. \v 2 Baji na Yakob kë Yoŧef abukul abani. Kë Yakob i bakakuŋ adu *Iŧrayel, adoonaan anaţa aţo ţi kalişa. \v 3 Aji na Yoŧef : «*El Şaday, Naşibaţi Anhiniiŋ iko bŧi apën awinana ţi kadun naan du Luŧ du uŧaak wi Kanaan, awulën bnuura, \v 4 aşë jakën : “Ddo kabuk kajoobëţ na iwi, ibuk iŧuman maakan. Ddo pntaali pankpënnuŋ ţi iwi pawo ŋŧaak ŋŧum. Dwulu mboş mi, iwi na pntaali pankpënnuŋ ţi iwi te mnţo.” \p \v 5 « Hënkuŋ bapoţ batëb biki ibukuŋ ţi Ejiptu ji mbi ndo kabi, bawo biki naan. Efrayim na Manaŧe bakak babuk naan ji bi Ruben na Ŧimeoŋ bawooŋ baka. \v 6 Kë bapoţ biki ikaaŋ abi kabuk, bawo biki nu, bayeenkna ţi baweek baka uko wi bawooŋ i pyeenk\f + \fr 48:6 \fr*\fq Bayeenkna ţi baweek baka uko wi bawooŋ i pyeenk : \fq*\ft Efrayim na Manaŧe bawo baweek biki kntaali ki Iŧrayel ji Ruben na Ŧimeyoŋ, kë pntaali ploŋ paşë wo paankka katim ki Yoŧef. Ukaaŋ kë baţa Efrayim na Manaŧe bakneej du kntaali ki baweek baka.\ft*\f*. \p \v 7 « Ddo uko mënţ ţiki wi nji kapënnuŋ Padan Aram, naan Rakel akeţ du uŧaak wi Kanaan ţi bgah ji ŋdo kaban Efrata. Dmoya da ţi bgah bi Efrata, dko mënţ dawooŋ Betleyem. » \p \v 8 Wal mënţ Iŧrayel awin bapoţ biki Yoŧef aşë hepar aji : « Biki bawo bahoŋ? » \p \v 9 Kë Yoŧef aŧeem aşin aji : « Bapoţ biki Naşibaţi awulnuŋ ţi baka. » \p Kë aji na a : « Ţijaan baka nñehandër baka Naşibaţi. » \p \v 10 Wal mënţ pţaf pado kë këş ki Iŧrayel kanoorani, kë aankak awin bnuura. Yoŧef ado baka kë bañog aşin, kë aboot baka abot amook baka. \v 11 Aji na Yoŧef : « Mënşal ţfa aji dkak awin kaara di nu, kë Naşibaţi aşë do kë nwin babuku. » \p \v 12 Yoŧef awalan baka wal mënţ bukal batëb bŧi ţi ijuhël yi Yakob aşë ŋup ţi kadunul afëţ kaara ţi mboş. \v 13 Amëban Efrayim ţi kañenul kadeenu ahilna awo ţi kamayu ki Iŧrayel aşin, aşë mëban Manaŧe ţi kamayu ahilna awo ţi kadeenu ki Iŧrayel. \v 14 Kë aşin aşë tar iñen yi nul kë iyitiiri, apaf kadeenu ţi bkow bi Efrayim anwooŋ nabaaşa aşë ţu kamayu ţi bkow bi Manaŧe, anwooŋ naweek. \p \v 15-16 Hënk di di añehandëruŋ Yoŧef Naşibaţi aji : « Dñehan Naşibaţi i bi Abraham na Iŧaak başin naan babiiŋ aţaş awul bapoţ biki bnuura ; dñehana, ul, anyafanaanuŋ wi mbuknaaniiŋ te hënkuŋ, awul baka bnuura. Dñehana, ul, Uwanjuŧ umbuuranaanuŋ ţi buţaan bŧi, awul baka bnuura. Katim ki naan na yi bi Abraham na Iŧaak bateem naan iţëpna ţi baka ido kameeţana meeţana pya. Kabuk kajoobëţ na baka, babuk bapoţ baŧum maakan. » \p \v 17 Kë Yoŧef aşë win aşin kë aţu kañen kadeenu ki nul ţi bkow bi Efrayim, aşë wo aanlilani. Ajej kañen kadeenu ki aşin aya ppënan ka ţi bkow bi Efrayim kaţu ţi bi Manaŧe. \v 18 Aji na aşin : « Paap, kdo hënk, i awoonuŋ naweek ; ţuun kañen kadeenu ki nu ţi bkow bi nul. » \p \v 19 Kë aşin aşë pok aşë ji : « Abuk naan, dme bnuura : ul kak pntaali pankpënnuŋ ţi a pabi kadëm, aluŋ kawo naweek. Kë aţa'ul aşë dëm kapela, pntaali pi nul pabot paŧum pakak ŋŧaak ŋŧum. » \p \v 20 Unuur mënţ añehandër baka Naşibaţi aji : « Bañaaŋ biki Iŧrayel bado kadu itiman woli bañehandër ñaaŋ Naşibaţi, bado kaji : “Naşibaţi adolu inaam na bi Efrayim na Manaŧe.” » Hënk kë aţu Efrayim ţi kadun ki Manaŧe. \p \v 21 Iŧrayel akak aji na Yoŧef : « Nji wi, dban ţi pkeţ, kë Naşibaţi aşë wo na an, aluŋ kakakanan du uŧaak wi başinan. \v 22 Kë nji nşë dukaru Ŧikem dawo dko di ikpelanuŋ babuk şaaş. Ddukaru dko du Ŧikem di nŧehuŋ du Bahamorit na kakej na işuuri yi naan. » \c 49 \s1 Uţup wi Yakob ţi uko unkmbiiŋ kaţëp pa babukul \p \v 1 Yakob adu babukul aji na baka : \q1 « Nabiin nayit, nţupan uko unknţëpuŋ ţi ŋwal ŋankmbiiŋ. \q1 \v 2 Nabiini, naŧiinkan, an babuk Yakob, \q2 naŧiinkan *Iŧrayel aşinan. \b \q1 \v 3 « Ruben, iwi iwooŋ bajeen i naan, \q2 naŧeek i pwiinţ pi naan, \q2 dbuku wi nhumuŋ nhinaa, \q2 iwo ñaaŋ anŧaŋuŋ maakan \q2 abot ahina maakan. \q1 \v 4 Aşë wo ji bdëk banţuunkuŋ, \q1 iinkak awo andëmnuŋ ţi babuk şaaş, \q2 ţiki ikowandënën wi ipayiŋ ţi kalişa ki naan, \q2 apiinţ na aloŋ ţi bahar naan. \b \q1 \v 5 « Ŧimeoŋ na Lewi, an nawo na ŋşal ŋloolan, \q2 naŧiinkar aţij ugut. \q1 \v 6 Kë nji nşë wo mënkneej ţi iko yi nan, \q2 mënknaakiir na an ţi uko wi naŧiinkaruŋ, \q1 ţiki ţi udeeb wi nan nafiŋ bañaaŋ, \q2 aţakman ŋgit ŋkaş ţiki ulilan. \q1 \v 7 Dfëp udeeb wi baka uwuţaan, \q2 na uko utam wi badoluŋ. \q1 Ddo baka bawayëşar ţi itoh yi babuk Yakob, \q2 kafaaş baka ţi ikub yi Iŧrayel. \b \q1 \v 8 « Kë iwi Yuda, babuk şaaş baluŋ kadëmanu, \q2 kañen ki nu kawo ţi imbuŋ yi başooradu, \q2 babuk şaaş babot baŋup ţi kadunu. \q1 \v 9 Yuda abuk naan, iwo ji uliihu, \q2 umpënnuŋ pjan ade uko wi umobuŋ, \q2 aya jot apiinţ, \q1 iwi uliihu umpiinţuŋ in akñoomuŋ kabi kanaţanu? \q1 \v 10 Pşih paankpën ţi iwi, \q2 kë pjuuţi pi pşih pakak aduka ţi pntaali pankpënnuŋ ţi iwi \q1 te wal wi ajug pa na manjoonan akbiiŋ, \q2 ñaaŋ i bañaaŋ biki ŋŧaak bŧi bakdooŋ kado uko wi ajakuŋ. \q1 \v 11 Atan ubuuru wi nul ţi bko bdolni ubiñu \q2 aşë tan umpoţi wi wa ţi kanah kanuurnaaniiŋ. \q1 Anaj kamişa ki nul na ubiñu, \q2 bayeti bi nul ţi meel mi mnko manjaaŋ mandolna ubiñu. \q1 \v 12 Ubiñu ujeenkan këşul \q2 kë mntow manfaaŧan iñiiŋul. \b \q1 \v 13 « Kë Ŧabulon ul, afëţ kakab bdëk \q2 du pkëŋ pi ŋlanŧu, \q2 ufëţ wi nul udëm te kaban Ŧidoŋ. \b \q1 \v 14 « Iŧaakar awo ji ubuuru ukëm \q2 umpiinţuŋ ţi kampen pŧoof. \q1 \v 15 Awin kë dko dalil ppiinţ \q2 kë uŧaak ubot alil, \q1 ajiŋ akuŋa bdaaj \q2 kë bakak ajuuknţëna ţi ulemp. \b \q1 \v 16 « Dan aşih pntaali pi nul, \q2 jibi babuk aşin bakşihuŋ ki baka. \q1 \v 17 Awo upula ţi bgah, \q2 umagënţ ţi plël, \q1 atib umpëlënŧ ţi kahoţ, \q2 ampayiiŋ ţi wa ajotna feţ. \b \q1 \v 18 « Dhaţ kë iwi *Yawe Nawat Kabuka ikbuuranaanuŋ. \b \q1 \v 19 « Kë iwi Gad, bañaaŋ bajotnu \q2 işë ilukan ibot idookar na baka. \b \q1 \v 20 « Aşer ul, uŧaak wi nul uŧum iko ide, \q2 iko ide yi başih. \b \q1 \v 21 « Neftali awo ji ubaŧa unŧaruŋ, \q2 unkdooŋ kabuk ŋmpoţi ŋnuura. \b \q1 \v 22 « Yoŧef awo ji bko banjaaŋ babuk maakan \q2 banwooŋ ţi kakab dko di meel. \q2 Inah yi ba iji idëm kalawşa kabiig. \q1 \v 23 Bañaaŋ biki işuuri bala'a ugut, \q2 awata işuuri ajotna. \q1 \v 24 Kë kaŋaanan ki nul kaşë liinŧ \q2 kë iñen yi nul ihil kawiinţu, \q1 Naşibaţi anhiniiŋ, i Yakob ajaaŋ adëman adoluŋ iko mënţ bŧi. \q2 Naşibaţi mënţ awooŋ nayafan i Iŧrayel, plaak pi danaţnuŋ aliinŧ. \q1 \v 25 Naşibaţi i şaaş ajaaŋ adëman abi kaţënku pdo iko mënţ bŧi \q2 *El Şaday, Naşibaţi Anhiniiŋ iko bŧi \q1 awulu bnuura banwoonuŋ baţi \q2 awulu bnuura na meel mi ŋkumpëş \q2 awulu bnuura kado ibuk bapoţ baŧum \q2 ŋnŧaam ŋi nu ŋabot ŋabuk ŋaŧuman. \p \v 26 Bnuura bi şaaş akñehandëriiŋ \q2 badëm kapel bnuura bi inkuŋ iweek injonuŋ nwoo, \q2 kapel iko inuura inwooŋ ţi inkuŋ inkwooŋ te mnţo. \q1 Bnuura buŋ bŧi bawaliin ţi bkow bi Yoŧef, \q2 ţi pjuk pi i badatuŋ ţi pŧoof pi babuk aşin. \b \q1 \v 27 « Benyamin awo ji uko ujooţ wi uţeeh, \q2 na nfa uji ufiŋ kade, \q2 na utaakal ufaaşër uko wi uyaaŋ aka. » \p \v 28 Bukuŋ bawooŋ bajug itoh inwooŋ ţi Iŧrayel, bawo iñeen na batëb. Uko waŋ wi wi aşin baka ajakuŋ na baka, añehandër andoluŋ Naşibaţi uko wi awooŋ i kañehandëra. \s1 Pkeţ pi Yakob \p \v 29 Yakob akak abi aji na babukul : « Dya hënkuŋ du bajug naan. Namoyaan du kakab bateem naan du bhër banwooŋ du uţeeh wi Efron nahitit, \v 30 du Makpela danŧaaŋuŋ na Mamre du uŧaak wi Kanaan, du uţeeh wi Abraham abiiŋ anug du Efron nahitit ado dko dmoyni bañaaŋ biki nul. \v 31 Dul di Abraham na Ŧaara aharul bamoynaaniiŋ ; kë dul di Iŧaak na Rebeka aharul bakaaŋ amoynaana ; kë dul di mmoynuŋ Leya. \v 32 Uţeeh na bhër banwooŋ ţi wa inuganaana ţi bahitit. » \p \v 33 Wi Yakob abaaŋ pţup babukul uko wi bawooŋ i kado, apul ihoţ akakan ţi kalişa, aşë jëmşa aya du bajugul. \c 50 \s1 Umoy wi Yakob \p \v 1 Kë Yoŧef aşë mook aşin, awooni añowana na mnkuul aboot bootana. \v 2 Aji na bapiinţan banwooŋ da baboman puum jibi bajaaŋ baboman muum mi baweek biki baka. Kë bukuŋ bado Yakob i bakakuŋ adu Iŧrayel uko wi Yoŧef ajakuŋ. \v 3 Bado ŋnuur iñeen ŋbaakër ji udolade wi baka, awo ţi pboman puum. Bañaaŋ biki Ejiptu bawooni puum ŋnuur iñeen paaj na uloŋ (70). \p \v 4 Wi ŋnuur ŋi ŋwooni ŋabaaŋ, Yoŧef aji na baweek banjaaŋ baţënk *Farawuna pşih : « Woli dwinana bnuura ţi këş ki nan, naya kaji na Farawuna, \v 5 Paapa aji na nji añogan pkeţ aşë dolën kë mehnaa aji dluŋ kamoya du bhër bi ajipanuŋ du Kanaan. Farawuna aţenaan keeri nya moy paapa, nşë kak. » \p \v 6 Farawuna aji na a : « Yaan imoy şaaş ido uko wi aţu'iiŋ kë imehnaa. » \p \v 7 Yoŧef kë ayaa, kaya kamoy aşin, kë baweek bŧi banjaaŋ baţënk Farawuna naşih, baweek biki katoh ki Farawuna, na baweek bŧi biki uŧaak bañooţana. \v 8 Baya na biki katoh ki Yoŧef bŧi na babuk aşin, na biki katoh ki aşin bŧi. Bapoţ na ŋnŧaam ţañ badukiiŋ du Goşen. \v 9 Ŋkaaru ŋi ŋmpëlënŧ ŋakpuluŋ ŋanwooŋ na bañaaŋ ŋakak aya na baka. Bawo pnŧuk pweek maakan. \p \v 10 Baban du plut pi Yordan du dko di bajaaŋ bado Gored-Ha-Atad. Banaţ da awooni aţëga maakan, kë Yoŧef awo da ŋnuur paaj na uloŋ awooni aşin. \v 11 Bañaaŋ biki Kanaan bawin kë bañaaŋ bakwooni maakan du Gored-Ha-Atad aşë ji : « Puum pi biki Ejiptu pi pawo pi ñaaŋ naweek. » Ukaaŋ kë bakak ado dko mënţ danwooŋ du plut pi Yordan aji Abel Miŧrayim\f + \fr 50:11 \fr*\fq Ţi uhebërë Abel Miŧrayim dawooŋ: \fq*\ft puum pi biki Ejiptu.\ft*\f*. \p \v 12 Babuk Yakob bado uko wi abiiŋ aji na baka. \v 13 Baya na a du uŧaak wi Kanaan, aya amoya du bhër banwooŋ du uţeeh wi Makpela unŧaaŋuŋ na Mamre, wi Abraham abiiŋ anug du Efron nahitit kado kamoyna bañaaŋ biki nul. \v 14 Yoŧef akak du Ejiptu na babuk aşin na bañaaŋ bŧi banyaaŋ na a wi akyaaŋ pmoy aşin. \s1 Phaajala pi babuk aşin Yoŧef \p \v 15 Babuk aşin Yoŧef bawin kë aşin baka akeţi aşë ţiini aji : « In ameeŋ ba? Yoŧef ahilan kakak kaşoor nja, kakakan nja buţaan bŧi bi ŋdoluluŋ. » \v 16 Wal mënţ kë başë yil kë baya ji na a : « Ji şaaş abi ado kakeţ aji na un \v 17 “Najakan na Yoŧef amiir babuk aşin pjuban na pekadu di baka, amiir baka buţaan bŧi bi badoluŋ.” Kë hënkuŋ, miirun ipekadu yi nun, un balempar Naşibaţi i şaaş ajaaŋ adëman. » \p Ŋţup ŋi baţupuŋ Yoŧef ŋaţu'a kë awooni. \p \v 18 Babuk aşin babi bukal ţi ŋleef ŋi baka agëntla ţi ihoţul aşë ji : « Un biki biki ţi kadunu, kakanun balemparu. » \p \v 19 Kë Yoŧef aşë ŧeem baka aji : « Naklënk, dwo Naşibaţi i? \v 20 Buţaan bi naţuuŋ pdolën Naşibaţi akakan ba kë bawo bnuura, uko unwooŋ nţa wi uhilna udolana : uko mënţ uwo mbuur mi bañaaŋ baŧum. \v 21 Hënkuŋ naklënk, nji kadooŋ kawulan uko wi nanumiiŋ, an na babukan. » Aţiini na baka bnuura aţooran baka iţëb. \s1 Pkeţ pi Yoŧef \p \v 22 Yoŧef na biki katoh ki aşin kë bawo du Ejiptu. Ŋşubal ŋi Yoŧef adoluŋ ţi mboş ŋawo iñeen-week na iñeen (110). \v 23 Awin babuk bababul, biki Efrayim abukul, abot ahup biki Manakir ababul i Manaŧe abukul. \p \v 24 Unuur uloŋ, Yoŧef aji na babuk aşin : « Dñogan pkeţ, kë Naşibaţi aşë bi ţi an kapënanan ţi uŧaak wi, kañooţan du uŧaak wi abiiŋ amehna ahoŋ bi Abraham, Iŧaak na Yakob. » \p \v 25 Yoŧef ado babuk Iŧrayel kë bamehnaa, aji na baka : « Wal wi Naşibaţi akluŋ kabi ţi an, najejan imoh yi naan, napënan ya ţi uŧaak wi. » \p \v 26 Yoŧef akeţ wi akaaŋ ŋşubal iñeen-week na iñeen (110). Baboman puum pi nul jibi bajaaŋ baboman muum mi baweek biki Ejiptu, aţu'a ţi btuur aşë moya ţi Ejiptu.