\id GAL \ide UTF-8 \h GALAŦIYA \toc1 Uţup wi Pawulu apiiŧuŋ banfiyaaruŋ banfëţuŋ du uŧaak wi Galaŧiya \toc2 Galaŧiya \toc3 Gal \mt2 Uţup wi Pawulu apiiŧuŋ \mt2 banfiyaaruŋ banfëţuŋ du uŧaak wi \mt1 Galaŧiya \is1 Uţup ujuni \ip Kakaarta ki kawo ki Pawulu apiiŧuŋ banfiyaaruŋ biki Galaŧiya. Abi ya da ŋyaaş ŋtëb kaţup baka Uţup Ulil Unuura kë Bayuday na banwooŋ baanwo Bayuday baji baŧiinka kakak kafiyaar Yeŧu Kriŧtu. Uko wi Pawulu ajukanuŋ baka uwooŋ kë pfiyaar Yeŧu pahinan kado Naşibaţi aji bawo baŧool ţi kadunul. Wi bayaaŋ adoo jon kë Bayuday baloŋ başë ya du Galaŧiya aji bantohi biki banfiyaaruŋ biki Yeruŧalem badook baka. Baŧok uko wi Pawulu ajukanuŋ bŧi aji aanwo nanjañan na manjoonan, kë uko wi akjukanuŋ uunwo manjoonan. Baji na baka kë jibi banwooŋ baanwo Bayuday bafiyaaruŋ Yeŧu bawo kado kak uko wi bgah bi Moyiŧ bajakuŋ. Kë uko wi baţijanuŋ maakan uwo pwala kaŧëmp. Baji pwala kaŧëmp pahinanuŋ kado Naşibaţi aji bawo baŧool ţi këş ki nul. \ip Biki Galaŧiya bakak ado haŋ, kë Pawulu amee. Adeebaţ maakan wal mënţ ţiki mënţ pţaş bgah bi Moyiŧ pakdooŋ ñaaŋ awo naŧool ţi këş ki Naşibaţi. Uko mënţ ukaaŋ kë Pawulu apiiŧ biki Galaŧiya kadiiman baka kë Naşibaţi aanji haŋ. Pwala kaŧëmp pi bajakuŋ pawo kë uşal wi ñaaŋ uwo kawo ujinţ piş. Aţup baka aji Naşibaţi ado Abraham kë awo naŧool ţi kadunul ji abi do kawala kaŧëmp. Pfiyaar ţañ pajaaŋ pado ñaaŋ awo naŧool ţi këş ki Naşibaţi, kë pul pakaaŋ ahil kado ñaaŋ aka ubida unliluŋ Naşibaţi. \ip Hënk di ifah yi ulibra wi iwooŋ: \io1 1. Pawulu awo nanjañan na manjoonan, uko wi akjukanuŋ kak ujoonani (1.1-10) \io1 2. Naşibaţi adatuŋ Pawulu pa awo nanjañan (1.11-24) \io1 3. We wi Uţup Ulil Unuura ujakuŋ na manjoonan (2.1-21) \io1 4. Pfiyaar ţañ pahilanuŋ kado ñaaŋ abuur (3.1–4.31) \io1 5. Nawulën ŋŋalad, ŋwut Uhaaş wi Naşibaţi uţëlëş nja ubida (5.1–6.10) \io1 6. Pwul mboş pbaañşaani (6.11-18) \c 1 \s1 Pwul mboş \p \v 1 Nji Pawulu *nanjañan i Yeŧu kapiiŧanaŋ. Mënţ bañaaŋ badu'ënuŋ pa nwo nanjañan. Kë pwo nanjañan pi naan paanţëpën ţëpën ţi ñaaŋ aloŋ. Ţi Yeŧu Kriŧtu na Naşibaţi Aşin annaţanuluŋ ţi pkeţ i i nwoonuŋ nanjañan. \v 2 Nji na bayiţun ţi Kriŧtu bŧi banwooŋ na nji ŋwul banfiyaaruŋ Yeŧu biki Galaŧiya bŧi mboş. \v 3 Dñehan Naşibaţi Aşin nja na Yeŧu Kriŧtu Ajugun ayuuj an bnuura na mnjeeh. \p \v 4 Jibi Naşibaţi Aşin nja aŋaluŋ, Kriŧtu awul ubida wi nul kapënanaan ipekadu yi nja ŋhilna ŋbuur ţi umundu wi nţa wi, unŧumuŋ mnŋot. \v 5 Naşibaţi i i ŋwooŋ kadëman te mnţo. Uwo haŋ. \s1 Ukaha Uţup Ulil Unuura uloolan ţañ \p \v 6 Dñoŋar jibi naŧaruŋ ţi pkokan Naşibaţi kafeţ. Aţëpna ţi bnuura bi Kriŧtu adu an, kë naşë wo ţi pţaş uţup umpaţi wi bajakanaŋ aji uwo Uţup Ulil Unuura. \v 7 Na manjoonan, uunka nin Uţup Ulil Unuura uloŋ umpaţi. Kë bañaaŋ baloŋ başë wo ţi aŧokan ŋşal, abot aŋal pţëlëş Uţup Ulil Unuura wi Kriŧtu. \v 8 Kë woli un ţi ŋleefun lah, këme uwanjuŧ uloŋ umpënnuŋ baţi, ŋbiiŋ aţupan uţup umpaţi na wi njukanuŋ, Naşibaţi kafëpun. \v 9 Ŋbi ţupan kë nkak akakalëş nţa : woli aloŋ aţupan uţup umpaţuŋ na wi nadooŋ abi yeenk, Naşibaţi kafëpa. \p \v 10 Hënkuŋ naşal aji hum ba? Dla la pdëm ţi bañaaŋ oo këme ţi Naşibaţi? Dla la pŋalana ţi bañaaŋ i? Woli dla la lah pŋalana ţi bañaaŋ te hënkuŋ, mënkwo nalempar Kriŧtu. \s1 Kriŧtu aduuŋ Pawulu pa awo nanjañan \p \v 11 Dŋal name, an bayiţ naan, kë Uţup Ulil Unuura wi nji kaţupuŋ uumpënna ţi uşal wi ñaaŋ. \v 12 Nin mënţ ñaaŋ awulnuŋ wa këme ajukanaanuŋ wa, Yeŧu Kriŧtu ul ţi uleeful adiimanaanuŋ wa. \v 13 Naŧiink bŧi jibi nwooŋ ţfa wi nhumuŋ mëban bgah bi bayuday. Name jibi ntamanuŋ maakan ţi phajan banfiyaaruŋ Yeŧu, banwooŋ pntaali pi Naşibaţi. Dla pgar baka. \v 14 Dbi pel biki kawuuŋ naan baŧum ţi pţaş bgah bi bayuday, abot amëban udolade wi bateem naan maakan apel baka. \v 15-16 Kë Naşibaţi, ţi bnuura bi nul, aşë datën apaţëş ji mbi ndo kabuka, adu'ën aji nwo nalemparul. Kë wi uliluluŋ, adiimanaan Abukul pa ndola ameeţana ţi banwooŋ baanwo bayuday. Wal mënţ, mënwinar na nin ñaaŋ aloŋ. \v 17 Mëndoo ya ya Yeruŧalem du banwo'ënuŋ banjañan uŧeek, aşë baa ţëp ţëp aya ţi dko mënţ uŧaak wi Arabiya. Dul di mpënnuŋ akak ubeeka wi Damaŧ. \p \v 18 Wi ŋşubal ŋwajanţ ŋaţëpuŋ wi wi mbaaŋ aya Yeruŧalem ameer na Piyeer, aţo na a ŋnuur iñeen na kañeen. \v 19 Ţi banjañan, ul ţañ i i nji nwinaŋ, mënwin bandukiiŋ. Dbot awin Yakob aţa Ajugun. \v 20 Naşibaţi ame kë mënkţilan wi nji kapiiŧanaŋ uko wi. \v 21 Wi mpënnuŋ Yeruŧalem aşë ya ŋmbaŋ ŋi Ŧiri na Ŧiliŧiya. \v 22 Kë banfiyaaruŋ Kriŧtu biki uŧaak wi Yuda başë wo baambaaŋ kawinarën. \v 23 Baŧiinka ŧiink ţañ kë bakţup aji : « Ñaaŋ ambiiŋ ahajan un ţfa akak hënkuŋ ajukan bgah bi abiiŋ ado na pŧok. » \v 24 Kë başë wo ţi pdëman Naşibaţi ţi uko wi naan. \c 2 \s1 Pawulu ayit du Yeruŧalem na banjañan bandukiiŋ \p \v 1 Wi ŋşubal iñeen na ŋbaakër ŋaţëpuŋ, kë nşë kak Yeruŧalem, agakandër na Barnabaŧ, kë nţij Tit. \v 2 Dya bayaaş mënţ ţiki Naşibaţi ayuujën kë dwo i pya da. Dyita ţañ na baweek banŧiinkaniiŋ biki banfiyaaruŋ, aşë yuuj baka Uţup Ulil Unuura wi nji kajukanuŋ banwooŋ baanwo bayuday, ţiki mënŋal ulemp wi naan unţëpuŋ na unkmbiiŋ uwaaŋ udooni. \v 3 Kë baando ţu Tit i ngakandëraanuŋ pwala kaŧëmp ul anwooŋ nagrek\f + \fr 2:3 \fr*\ft Aanwala kaŧëmp wi awooŋ napoţ. Pwala kaŧëmp pajaaŋ payuuj kë ñaaŋ awo nayuday.\ft*\f*, \v 4 te udoo ka bañaaŋ baloŋ bandaaruŋ aji bafiyaari banjaaŋ bamena kaneej ţi un ŋnfiyaaruŋ kaŋal pwalan bañaaŋ kaŧëmp. Bañaaŋ bakaŋ mënţan babop aneej ţi un pa pten mnjeeh mi ŋyeenknuŋ ţi Yeŧu Kriŧtu kaşë kakakanun du pjuuk pi bgah bi Moyiŧ. \v 5 Ŋëndinan nin uyaaş uloolan uko wi bakţupuŋ, kahilna kamëban pa an manjoonan, manwooŋ Uţup Ulil Unuura. \p \v 6 Kë ţi uko wi baweek bammeeţaniiŋ – uko wi babiiŋ awo uunjakën nin uko uloŋ ţiki Naşibaţi aanji paţşër – bañaaŋ bammeeţaniiŋ mënţan baanhoţan nin uko uloŋ ţi pjukan pi naan. \v 7 Bado ţëp ţëp awin kë Naşibaţi aţu'ën ţi ulemp wi pjukan Uţup Ulil Unuura banwooŋ baanwo bayuday\f + \fr 2:7 \fr*\ft Ţi ugrek bapiiŧ aji : Banwooŋ baanwala kaŧëmp.\ft*\f* jibi aţuuŋ Piyeer ţi ulemp wi pjukan wa bayuday\f + \fr 2:7 \fr*\ft Ţi ugrek bapiiŧ aji banwaliiŋ kaŧëmp.\ft*\f*. \v 8 Naşibaţi andoluŋ Piyeer kë awo nanjañan i bayuday adolnuŋ kak kë nwo nanjañan i banwooŋ baanwo bayuday. \v 9 Kë Yakob, Piyeer\f + \fr 2:9 \fr*\ft Piyeer dawooŋ Kefaŧ ţi uaramayik, uwooŋ plaak.\ft*\f* na Yowan banŧiinkaniiŋ maakan ţi banfiyaaruŋ başë yikrën kë Naşibaţi awulnuŋ mnhina mi pdo ulemp mënţ ; ukaaŋ kë bawulën iñen nji na Barnabaŧ ayuuj kë baţok na un : un, ŋya du banwooŋ baanwo bayuday, bukal du bayuday. \v 10 Baţu'un ţañ pleş bajuuk, kë nji kado wa na mnlilan. \s1 Pawulu alaţ Piyeer du Antiyoka \p \v 11 Kë wal wi Piyeer\f + \fr 2:11 \fr*\ft Piyeer dawooŋ Kefaŧ ţi uaramayik, uwooŋ plaak.\ft*\f* abiiŋ Antiyoka, dlaţa ţi kadun ki bañaaŋ bŧi, ţiki aanfaŋi. \v 12 Uko wi adoli wii wi : ji bañaaŋ baloŋ biki Yakob ayiluŋ babi bado kaban, aji bi kade na bayiţun banwooŋ baanwo bayuday, kë wi bayili mënţ başaaŋ aban, kë aşë low banwooŋ baanwo bayuday abot aţañan pde na baka. Aţi wal mënţ bayuday banjakuŋ aji banfiyaaruŋ bawo i kawala kaŧëmp. \v 13 Bayuday bankakuŋ afiyaar baţaş Piyeer ţi kamena ki nul kë Barnabaŧ ţi uleeful adoo wut kë baneejana ţi kamena mënţ. \p \v 14 Wi nwinuŋ kë baankpoş aŧaaŋ na manjoonan manwooŋ Uţup Ulil Unuura, dji na Piyeer ţi kadun ki bañaaŋ bŧi : « Iwi inwooŋ nayuday i kabuka, ikdooŋ ji banwooŋ baanwo bayuday. Iinţaş bgah bi bayuday. Kë hum di di iŋaluŋ pwuuk banwooŋ baanwo bayuday bakak bado kado ji bayuday? \p \v 15 Un ŋwo bayuday biki kabuka, ŋënwo ji bañaaŋ bandukiiŋ biki bajaaŋ baji bado buţaan. \v 16 Kë ŋşë me kë ñaaŋ awoona ţañ naŧool ţi këş ki Naşibaţi ţi pfiyaar pi nul ţi Yeŧu Kriŧtu, mënţ ţi pţaş bgah bi *Moyiŧ pa. Ukaaŋ kë un ŋfiyaar Yeŧu kahilna kawo baŧool ţi kadun ki Naşibaţi. Mënţ ţi pţaş bgah bi Moyiŧ di ŋhilnuŋ kawo haŋ, ënhën, nin aloŋ aankwo naŧool ţi këş ki Naşibaţi ţi pţaş bgah. \v 17 Kë woli ŋla pţëpna ţi Yeŧu kawoona baŧool ţi kadun ki Naşibaţi, ŋwo wo ji biki bajaaŋ baji bawo bado buţaan. Uko waŋ uyuuj kë Kriŧtu aţu'un ţi pdo pekadu i? Nin, mënţ hënk da. \v 18 Woli dkak ţi bgah bi mbiiŋ aduk, ddiiman wal mënţ kë djuban ţi ba. \v 19 Ţi uko wi bgah bi Moyiŧ, dkeţi, pkeţ pampënnuŋ ţi bgah bi Moyiŧ ţi uleef wi ba, pa nhilna nwo pa Naşibaţi. Dpaŋana na Kriŧtu, \v 20 kë hënkuŋ mënţ nji dwooŋ, Kriŧtu awooŋ ţi nji. Mnwo mi naan ji ñaaŋ najën manwo ţi pfiyaar Abuk Naşibaţi anŋalnuŋ adoo wul uleeful pa nji. \v 21 Hënk, dpok pfël bnuura bi nyeenknuŋ du Naşibaţi, hënk di uwooŋ, woli pţaş bgah pakţuuŋ lah ñaaŋ awo naŧool ţi këş ki Naşibaţi, pkeţ pi Kriŧtu pakeer kawaaŋ udooni. \c 3 \s1 Pţaş bgah këme pfiyaar Yeŧu Kriŧtu \p \v 1 Mbeeh! An bañaaŋ biki Galaŧiya nanwaaŋi ŋşal, in abaaŋ aguuran ba? An biki bayuujuŋ pkeţ pi Yeŧu Kriŧtu ţi kruŧ bnuura. \v 2 Uko uloolan ţañ wi wi nji kaheparanaŋ. Nayeenkna Uhaaş wi Naşibaţi ţi pţaş bgah bi Moyiŧ oo këme ţi pfiyaar uţup wi naŧiinkuŋ? \v 3 Hum di di nahilanuŋ kawo bapën hënk? An nanjunuŋ na mnhina mi Uhaaş wi Naşibaţi, kaşë kabi kabaañşaan ţi udo wi uleefan. \v 4 Iko yi nawinuŋ bŧi ibi diiş diiş i? Mënfiyaar aji idiişi. \v 5 Woli Naşibaţi awulan Uhaaş wi nul, abot ado mlagre ţi pŧoofan, aji do do iko yaŋ bŧi ţiki naţaş bgah këme nafiyaar uţup wi naŧiinkuŋ? \p \v 6 Natenan ţi Abraham di, \qt awoona ţfa naŧool ţi këş ki Naşibaţi, wi afiyaaruluŋ\qt*\x + \xo 3:6 \xo*\xt Ujuni 15.16.\xt*\x*. \v 7 Nameen uko wi keeri : banfiyaaruŋ bawooŋ babuk Abraham. \v 8 Udobi piiŧana piiŧana ţfa ţi Ulibra wi Naşibaţi, aji : pfiyaar pi banwooŋ baanwo bayuday pakkaaŋ Naşibaţi aţu baka bawo baŧool ţi këş ki nul. Hënk di di Naşibaţi adooŋ abi ţupa ţup Abraham Uţup Ulil Unuura wi aji : \qt « Dţëpna ţi iwi kawulna ŋŧaak bŧi bnuura bi naan. »\qt*\x + \xo 3:8 \xo*\xt Ujuni 12.3; 18.18; 22.18.\xt*\x* \v 9 Hënk, banfiyaaruŋ bŧi bayeenk bnuura bi Naşibaţi ji Abraham ñiinţ anfiyaaruŋ. \p \v 10 Bañaaŋ bŧi banşaaŋ ahaţ bgah bi Moyiŧ bafëpana. Ulibra wi Naşibaţi uji : \qt « Ñaaŋ anwooŋ aankţaş ŋnuur bŧi uko bŧi umpiiŧuŋ ţi ulibra wi bgah bi Moyiŧ afëpana. »\qt*\x + \xo 3:10 \xo*\xt Pleşan 27.26.\xt*\x* \v 11 Umeeţana bŧi kë nin aloŋ aankţëpna ţëpën ţi bgah kadoo kawo naŧool ţi këş ki Naşibaţi. Ulibra wi Naşibaţi uji : \qt « ubida wi naŧool uwoona ţi pfiyaar. »\qt*\x + \xo 3:11 \xo*\xt Habakuk 2.4.\xt*\x* \v 12 Kë bgah bi Moyiŧ başë paţ na pfiyaar ; Ulibra wi Naşibaţi kë uşë ji \qt « ñaaŋ ankţaşuŋ iko yi bgah bajakuŋ akaana ubida ţi iko mënţ. »\qt*\x + \xo 3:12 \xo*\xt Bgah 18.5.\xt*\x* \v 13 Kriŧtu aluk luk abuuranaan un ţi pfëpa pi bgah, wi akuŋiiŋ pfëpana panwooŋ i kajotna un. Ulibra wi Naşibaţi uji : \qt « ñaaŋ i puum patananiiŋ ţi bmul afëpa. »\qt*\x + \xo 3:13 \xo*\xt Pleşan 21.23.\xt*\x* \v 14 Yeŧu Kriŧtu ado haŋ banwooŋ baanwo bayuday bayeenkna bnuura bi Naşibaţi awuluŋ Abraham, ŋbot ŋyeenk un bŧi ţi pfiyaar, Uhaaş wi ahoŋuŋ. \s1 Kahoŋ ki Naşibaţi na bgah bi Moyiŧ \p \v 15 Bayiţ naan natenan ţi udolade wi bañaaŋ. Woli ñaaŋ ado kahoŋ ţi kadun ki bañaaŋ, nin ñaaŋ aloŋ nampaţi aanhil kagar kahoŋ mënţ këme kahoţan uko uloŋ ţi ka. \v 16 Kë hënk di di uwooŋ kak pa Abraham, wi Naşibaţi adoluluŋ kahoŋ ul na pşini pi nul. Uumpiiŧ aji : « Na bañaaŋ biki pşini pi nul » ji aţiini ţiini uko wi bañaaŋ baŧum, upiiŧ aji : \qt « na ñaaŋ anwooŋ i pşini pi nul, »\qt*\x + \xo 3:16 \xo*\xt Ujuni 12.7.\xt*\x* aţiini ţiini uko wi ñaaŋ aloolan. Ñaaŋ mënţan awooŋ Kriŧtu. \v 17 Uko wi nji ŋaluŋ kaţupan wii wi : Naşibaţi abi hoŋ Abraham, kë bgah bambaaŋ abi bi wi ŋşubal iñeen week ŋyaaş ŋbaakër na iñeen ŋwajanţ (430) ŋaţëpuŋ baanhilan pgar kahoŋ mënţ, këme kaŧok uko wi Naşibaţi ajakuŋ. \v 18 Woli lah ţi pţaş bgah di di ŋyeenknuŋ phiij, ŋënkyeenkna pa kak ţi kahoŋ. Na manjoonan Naşibaţi aţëpna ţi kahoŋ awul bnuura bi nul Abraham. \s1 Bgah badoona we ba? \p \v 19 Kë hënkuŋ, woli uwo haŋ, we ukaaŋ kë bgah bawoo? Ipekadu iţuuŋ kë Naşibaţi akak aţij bgah ayoonkna ñaaŋ i pşini pi Abraham i Naşibaţi adoluŋ kahoŋ mënţ. Naşibaţi awul ba ŋwanjuŧ, kë ŋahelan ba aşë do Moyiŧ kë abanan ba bañaaŋ. \v 20 Ñaaŋ anwooŋ aloolan, aannuma ñaaŋ aloŋ abanana uko wi ul aţupuŋ di. Kë Naşibaţi aşë wo aloolan ţañ. \p \v 21 Kë bgah, balaţ kahoŋ ki Naşibaţi i? Nin! Woli ŋyeenk lah bgah banhiluŋ pwul un ubida wi manjoonan, pwo naŧool ţi këş ki Naşibaţi pawoona keeri ţi pţaş bgah. \v 22 Kë Ulibra wi Naşibaţi uşë ji kë bañaaŋ na iko bŧi bawo ţi pekadu. Hënk, banfiyaaruŋ ţi Yeŧu Kriŧtu baţëpna ţi pfiyaar kayeenk uko wi Naşibaţi ahoŋuŋ. \p \v 23 Ji pfiyaar Yeŧu pado kabi, ŋtuhanaa, awo ţi kayeŋ ki bgah ayoonkna pfiyaar pi Naşibaţi akyuujuŋ un. \v 24 Bgah bayewi'un yewi ţfa ayoonkna Kriŧtu pa ŋhilna ŋwo baŧool ţi këş ki Naşibaţi, wi ŋfiyaaruŋ Kriŧtu. \v 25 Kë wi ŋfiyaaruŋ hënkuŋ, ŋënkak awo ţi kayeŋ ki bgah. \p \v 26 An bŧi nawo babuk Naşibaţi ţiki nafiyaar Yeŧu Kriŧtu. \v 27 Ënhën an bŧi nankakuŋ baloolan na Kriŧtu ţi batiŧmu, nakak awo ji a ţi këş ki Naşibaţi. \v 28 Uunkak aka keeri nayuday këme anwooŋ aanwo nayuday, ñaaŋ i bakjuuknţënuŋ këme ñaaŋ najeeh, ñiinţ këme ñaaţ. Nawo ñaaŋ aloolan ţi Kriŧtu. \v 29 Kë woli nawo i Kriŧtu nawo keeri biki pşini pi Abraham, abot awo ţi bankyeenkuŋ uko wi Naşibaţi ahoŋuŋ Abraham. \c 4 \p \v 1 Uko wi, wi wi nŋaluŋ pţupan : nahiij aşin woli ahum ţi kpoţ, aanji paţ na i bakjuuknţënuŋ, woli ul adooŋ akaka iko bŧi. \v 2 Bañaaŋ bajaaŋ bakuşa, kabot kayeŋ bka bi nul te unuur wi aşin adatuŋ. \v 3 Hënk di uwooŋ ţfa kak pa un, ŋwo wo ji bapoţ, kë udolade wi umundu\f + \fr 4:3 \fr*\ft Udolade wi umundu : Iko bŧi inkţoŋuŋ bañaaŋ: ŋnŧaayi, ŋnŧoŋ, bgah bi bayuday, na igah iloŋ kak inkţoŋuŋ bañaaŋ.\ft*\f* ukjuuknţënun. \v 4 Kë wal wi Naşibaţi adatuŋ ubanuŋ, awalan Abukul ţi kayiŋ ki ñaaţ, kë akţaş *bgah bi Moyiŧ, \v 5 ahilna abuuran bañaaŋ biki bgah bajuuknţënuŋ ŋbot ŋhilna ŋwo babuk Naşibaţi. \v 6 Pa pyuuj kë nawo babukul, Naşibaţi aţu ţi ŋhaaş ŋi nun Uhaaş wi Abukul unjaaŋ uhuuran kaji « Abba\f + \fr 4:6 \fr*\fq Abba : \fq*\ft Ţi uţup uaramayik dawooŋ Paap.\ft*\f*, Paap! » \v 7 Iinwo keeri ñaaŋ i bakjuuknţënuŋ, iwo abuk katoh ; ukaaŋ kë ikluŋ kahiij iko yi Naşibaţi ahankuŋ pa babukul. \s1 Pawulu aşal banfiyaaruŋ biki Galaŧiya \p \v 8 Ţfa wi nawooŋ naamme Naşibaţi, najej iko iloŋ ado ya Naşibaţi, kë ikjuuknţënan. Na manjoonan iko mënţ iinwo Naşibaţi. \v 9 Kë hënkuŋ wi nameeruŋ na Naşibaţi, këme dwo kaji, hënkuŋ wi Naşibaţi ameeruŋ na an, hum di di nahilanuŋ akak du udolade udah uwaaŋ udooni wi, kakak kak bañaaŋ biki bakjuuknţënuŋ ji unjon ba? \v 10 Naji nadëman ŋnuur ŋloŋ, kli kloŋ, ŋwal ŋloŋ, ŋşubal ŋloŋ. \v 11 Dhaajalaa : ulemp wi nji nlempuŋ lemp pa an udiiş diiş i? \p \v 12 An bayiţ naan dkooţan kooţ, nakakan nanaamën jibi nkakuŋ anaaman\f + \fr 4:12 \fr*\ft Pawulu akak awo ji banwooŋ baanwo bayuday, kë bagalat banwooŋ baanwo bayuday başë la pwo ji bayuday. Pawulu aŋal bakak ji a, ul ankakuŋ awo ji banwooŋ bawo bayuday.\ft*\f*. Naandolën do nin uko uloŋ unde'ënuŋ, wi mbiiŋ awo na an. \v 13 Naleş bnuura, pmaak pakaaŋ kë nţo ţfa ajukanan uyaaş uŧeek Uţup Ulil Unuura. \v 14 Pmaak pi naan panooranan maakan, kë naşë wo naambeehën, këme alowën. Nabaa do ţëp ţëp ajejën ji dwo uwanjuŧ wi Naşibaţi këme ji Yeŧu Kriŧtu ţi uleeful. \v 15 Mnlilan mi nan mi ţfa manwo ţuŋ ba? Dme bnuura, woli nahil ţfa nalookëş këş ki nan kawulën. \v 16 Kë hënkuŋ, wi nţupanaŋ manjoonan, dkak naşoorad inan i? \p \v 17 Bañaaŋ baloŋ bado iko iŧum pa nakak ţi baka, kë ŋşal ŋi baka ŋaşë wo ŋwuţaan, başal pgarën na an, naşë nabi naduka duka na baka. \v 18 Unuura ñaaŋ ado iko iŧum pa bnuura, ŋnuur bŧi, bë mënţ ţañ woli dwo na an. \v 19 An biki nŋaluŋ maakan, dhaj pa an uyaaş uloŋ kak, ji ñaaţ anwooŋ ţi kabuk, te wal wi Kriŧtu akjijuŋ ţi an. \v 20 Namele lah jibi nŋaluŋ pwo na an kahilna kaţiini na an na pdiim pannuuriiŋ ţiki mëmme jibi nji kadooŋ na an. \s1 Uko wi Hagar na Ŧaara \p \v 21 Naţupaan, an nanŋaluŋ bgah bi Moyiŧ bado kaţoŋan, naanji naŧiink uko wi Moyiŧ apiiŧuŋ i?\f + \fr 4:21 \fr*\ft Moyiŧ apiiŧuŋ ŋlibra kañeen ŋŧeek ŋi Ulibra wi Naşibaţi, ţuŋ ŋlibra mënţ di di bgah bi bayuday bi Naşibaţi awuluŋ Moyiŧ bapiiŧaniiŋ, aţu na iko inţëpuŋ ţi bayuday. Uko wi Hagar na Ŧaara uwo ţi ŋlibra mënţ ţi Ulibra ujuni 16, 17 na 21.\ft*\f* \v 22 Ulibra wi Naşibaţi uji Abraham abi buk bapoţ batëb biinţ: aloŋ awo abuk Hagar, ñaaţ i bakjuuknţënuŋ, Kë aloŋ awo abuk Ŧaara, i bawooŋ baankjuuknţën. \v 23 Napoţ i ñaaţ i bakjuuknţënuŋ abuka ji bañaaŋ bŧi, kë i ñaaţ najeeh aşë buka ţiki Naşibaţi ahoŋuŋ Abraham aji aluŋ kabuk napoţ mënţ. \v 24 Uko waŋ uyuuj uko wi : baaţ batëb bukuŋ mënţ bayuuj ihoŋar itëb yi Naşibaţi adooŋ. Hagar ayuuj bhoŋar bi pnkuŋ pi Ŧinayi, di Naşibaţi awulnuŋ Moyiŧ bgah, bhoŋar mënţ bajaaŋ babuk bañaaŋ biki bakjuuknţënuŋ. \v 25 Hagar awooŋ pnkuŋ pi Ŧinayi, pawooŋ du uŧaak wi Arabiya, ul awooŋ kak Yeruŧalem di hënkuŋ, dawooŋ ţi pjuuk dul na babuk da bŧi. \v 26 Kë bañaaŋ biki Yeruŧalem di baţi duuţ başë wo bajeeh, dul dawooŋ anin un\f + \fr 4:26 \fr*\ft Pawulu anaamnţën Ŧaara na Yeruŧalem di baţi duuţ.\ft*\f*. \v 27 Upiiŧ aji : \q1 \qt « Lilaan, iwi ñaaţ inwooŋ iinhil pbuk,\qt* \q1 \qt Huuraan mnlilan mi nu,\qt* \q2 \qt iwi impaamuŋ unoor wi kabuk.\qt* \q1 \qt Ţiki babuk ñaaţ i badukuŋ\qt* \q2 \qt baluŋ kaŧum kapel biki ñaaţ anwooŋ na ñiinţ. »\qt*\f + \fr 4:27 \fr*\ft Iŧayi 54.1; Iŧayi aţiiniyaan Yeruŧalem ţi dko di.\ft*\f* \p \v 28 Kë an bayiţ naan, nawo ji Iŧaak bapoţ bambukiiŋ jibi Naşibaţi ahoŋuŋ Abraham. \v 29 Ţfa napoţ ambukiiŋ ji bañaaŋ bŧi, ajaaŋ aŋoonkna napoţ ambukiiŋ ţi mnhina mi Uhaaş wi Naşibaţi, hënk di uwohaŋ kak nţa di pa un. \v 30 Kë we wi Ulibra wi Naşibaţi ujakuŋ ba? Uji : \qt « Dookan ñaaţ i bakjuuknţënuŋ na abukul, abuk ñaaţ i bakjuuknţënuŋ aanka kafah ţi phiij ji abuk ñaaţ najeeh. »\qt* \v 31 Kë hënk, an bayiţ naan, ŋënwo babuk ñaaţ i bakjuuknţënuŋ, ŋwo babuk ñaaţ najeeh. \c 5 \s1 Mnjeeh mi banfiyaaruŋ Kriŧtu \p \v 1 Kriŧtu abuuran un ŋhilna ŋwo bajeeh na manjoonan. Namëbaan keeri naliinŧ nawutna kakak ţi pjuuk. \v 2 Naŧiinkan, nji Pawulu dţup an, woli naşal aji pdo bawalan an *kaŧëmp pakţuuŋ nawo baŧool ţi këş ki Naşibaţi, uko wi Kriŧtu akeeri do uwaaŋ udooni ţi an. \v 3 Dkak akakalëş kaţupan, ñaaŋ anşaluŋ aji awo i kawala kaŧëmp awo i kaţaş bgah bi Moyiŧ bŧi. \v 4 An nankţaşuŋ bgah bi Moyiŧ alaana pwo baŧool ţi këş ki Naşibaţi, nawayşër na Kriŧtu, nawaaŋ bnuura bi Naşibaţi. \v 5 Kë un, uko wi ŋhaţuŋ, uwo kë ŋwoona baŧool ţi këş ki Naşibaţi ţi pfiyaar. Uko waŋ, uwooŋ uko wi Uhaaş wi Naşibaţi ukţënkuŋ un pyoonk. \v 6 Ñaaŋ anwooŋ ţi Yeŧu Kriŧtu, mënţ pwala kaŧëmp këme pwo iinkwala kaŧëmp pakaaŋ udooni, uko unkaaŋ udooni uwo pfiyaar pangakandëruŋ na bŋalad. \p \v 7 Wi najunuŋ, naţi bnuura, kë in abaaŋ anaţ naţ ţi bgah aneenanan pţaş manjoonan ba? \v 8 Uko wi baţupanaŋ kë nadoo naţ, uunwoona du Naşibaţi andu'anaŋ. \v 9 Bañaaŋ baji baji : « Uko umpooţ ujaaŋ utaajan pşon bŧi. » \v 10 Nji dhaţ ţi Ajugun aji naankşal uko uloŋ umpaţi. Kë ñaaŋ ankŧokuŋ ŋşal ŋi nan, udole wo in, Naşibaţi awayëşaara kaji aduknaanaa. \p \v 11 Kë nji, bayiţ naan, woli dhum lah kajukan aji bañaaŋ bŧi bawo i pwala kaŧëmp, babaa kahajanan we ba? Pkeţ pi Kriŧtu ţi kruŧ paankak adeebaţan keeri nin ñaaŋ aloŋ. \v 12 Bañaaŋ bankŧokanaŋ ŋşal bayaan keeri bakaş ŋleef ŋi baka! \s1 Nawutan kaţaş ŋşal ŋi nan, nawutan Uhaaş wi Naşibaţi uţoŋan \p \v 13 An bayiţ naan, Naşibaţi adu'an pa nawo bañaaŋ bambuuruŋ, kë mbuur mënţ manşë wo maanwo mi kaţu'an nado kado uko wi uleef wi nan uŋaluŋ. Nabaa wo kaţëp ţëp kaŋalad kawo ţi bţënkar. \v 14 Bgah bi Moyiŧ bŧi baţonkrën ţi uţup uloolan ţañ: \qt « ŋalan aŧënţu jibi iŋaluŋ uleefu\qt*. »\x + \xo 5:14 \xo*\xt Bgah 19.18.\xt*\x* \v 15 Kë naşale wo ţi bdumar na bdohar, nalipariin : naŧokar. \v 16 Dţupan keeri uko wi : nawutan Uhaaş wi Naşibaţi uţoŋan ŋbida, naşë nahil nawo naankdo kaţaş uŋal wi nan unwooŋ uwuţaan. \v 17 Uko wi uleef uŋaluŋ upaţ na wi Uhaaş wi Naşibaţi uŋaluŋ. Kë uko wi Uhaaş wi Naşibaţi upaţ na wi uleef uŋaluŋ. Iko yi uleef uŋaluŋ na yi Uhaaş wi Naşibaţi uŋaluŋ iji igut ţi ñaaŋ meeţ, ukaaŋ kë naanhil pdo uko wi naŋaluŋ. \v 18 Kë naşale wut kë Uhaaş wi Naşibaţi ukţoŋan, bgah bi Moyiŧ baankak ahilanan nin uko uloŋ. \p \v 19 Iko yi uleef ujaaŋ uŋal pdo imeeţana bnuura, iloŋ ţi iko mënţ yii yi : ipekadu yi piinţ, ubida uţop, pţuunk ; \v 20 pdëman ŋnŧoŋ na pkaalam. Bşoorad, pŋom, bkujar, udeeb uweek, bpulad, ppaţşër, pdo bañaaŋ bandoli baţo du umbaŋ wi baka. \v 21 Pñeebar uko wi ñaaŋ ; ukuj ; kande, udaan, unoh wi piinţ ; na iko iŧënţ yuŋ. Dkakalëş jibi ndooŋ abi ţup an, bañaaŋ banjaaŋ bado iko mënţan yi baankneej du Pşih pi Naşibaţi. \p \v 22 Kë iko yi Uhaaş wi Naşibaţi ujaaŋ ubuk yii yi : bŋalad, mnlilan, mnjeeh, kamiir, pjoob bkow, pŧar ţi pţënk, pwo ñaaŋ i bakfiyaaruŋ, \v 23 pwo ñaaŋ i pñaak pajaaŋ paţi, pţijan uleef. Bgah baanneenan iko mënţ di! \v 24 Bañaaŋ banwooŋ biki Kriŧtu Yeŧu bapaŋ iko iwuţaan yi uleef ujaaŋ uŋal pdo ţi kruŧ. \v 25 Jibi Uhaaş wi Naşibaţi uwuluŋ un ubida, ŋwo kawut wa uţoŋun. \v 26 Najoh ŋwut phomp : ŋwut kalaar bţup, ŋwut kakujar. \c 6 \s1 Nadoon kaţënkar \p \v 1 Bayiţ naan, woli ñaaŋ aloŋ amobana awo ţi pjuban, an biki Uhaaş wi Naşibaţi ukţoŋuŋ, nakakaana ţi manjoonan naşë nawut kado btam na a. Andoli ţi an alipariin kajot ţi pjuban. \v 2 Andoli adoon kaţënk aŧënţul pkuŋa bdaaj bi nul ; hënk naţaş bnuura bgah bi Kriŧtu\x + \xo 6:2 \xo*\xt Natenan ţi Galaŧiya 5.14.\xt*\x*. \v 3 Woli ñaaŋ anuŋ kë awo uko uloŋ bë aanwo nin uko uloŋ adaar bkowul. \v 4 Andoli adoon kaşalan udo wi nul, woli aţënk ţi wa uko wi mnlilan, alilaan pa bkowul ţañ, aşë wut kado katenar na baŧënţul, \v 5 ţiki andoli awo kajej pkuŋ pi nul. \p \v 6 Ñaaŋ i bakjukanuŋ Uţup wi Naşibaţi awo kaţok bka bi nul bŧi na ankjukanuluŋ. \v 7 Nawutan kaguur ikowan, nin ñaaŋ aloŋ aanji nohnaana Naşibaţi ; uko wi ñaaŋ aŧepiiŋ, wul wi akluŋ kakit. \v 8 Ñaaŋ ankŧepiiŋ iko yi uleeful uŋaluŋ aluŋ kakit pkeţ, pi iko yi uleeful uŋaluŋ pabukuŋ. Kë ñaaŋ anşaaŋ aŧepi iko yi Uhaaş wi Naşibaţi uŋaluŋ, aluŋ kakit ubida wi mnţo wi Uhaaş wi Naşibaţi ukwuluŋ. \v 9 Ŋwut kanoor ţi pdo bnuura, ţiki woli ŋënwat iñen, ŋluŋ kakit ţi wal unuura, ŋdeey ŋnuura. \v 10 Wi ŋhumuŋ keeri nhinaa, najoh ŋdo kalemp pa bnuura bi bayiţun banfiyaaruŋ na pa bnuura bi bañaaŋ bŧi. \s1 Pjukan pbaañşaani \p \v 11 Natenan ŋpiiŧ ŋweek ŋi nji kapiiŧanaŋ na kañen ki naan. \v 12 Banŋaluŋ pwinana ţi bañaaŋ, bukal baŋaluŋ pţu'an pwala kaŧëmp, kahilna ţañ kawo baankhaj pa pkeţ pi Kriŧtu ţi kruŧ. \v 13 Banjakuŋ aji nawo i kawala *kaŧëmp, bukal ţi ŋleef ŋi baka, baando ji baţaş ţaş bgah bi Moyiŧ, aşë ŋal nawala kaŧëmp bahilna bado kahomp ţi uko mënţ. \v 14 Nji ţi uleef naan, mnhina hina kadëman bkow bi naan ţi nin uko uloŋ umpaţi na kruŧ ki Yeŧu Kriŧtu Ajugun. Ţi kruŧ, iko yi umundu ipaŋana pa nji kë nji nkak apaŋana pa iko yi umundu. \v 15 Pwala kaŧëmp këme pwo iinkwala kaŧëmp paanwo nin uko uloŋ. Uko unwooŋ, uwo pkak ñaaŋ nahalu. \v 16 Mnjeeh na mñaga mi Naşibaţi mawoon ţi bañaaŋ bŧi bankţaşuŋ uko wi mbaaŋ aţup ţup, banwooŋ pntaali pi Naşibaţi\f + \fr 6:16 \fr*\ft Ţi ugrek bapiiŧ aji : Iŧrayel di Naşibaţi.\ft*\f*. \p \v 17 Nin ñaaŋ aloŋ awutan kanooranaan hënkuŋ. Dwo na ijën yi mnhaj ţi uleef naan, ţi katim ki Yeŧu. \p \v 18 Bayiţ naan, dñehan Naşibaţi awulan bnuura bi Yeŧu Kriŧtu Ajugun. Uwo haŋ! Amen!